جەستەو سێکس و سیاسەت

‫جەستە و سێکس و شارستانی‬ ‫‪:‬نووسینی‬

‫دیاری چال ک‬

‫بەدرێژایی مێژوو جەستە و سێکس پانتاییەکی گەورەی لەهەست و نەستی مرۆڤدا‬ ‫داگیرکردووە ‪ ،‬هەروەها لەناو توێژینەوە زانستی و فەلسەفی و ئەدەبیەکاندا ڕەنگی‬ ‫داوەتەوە وەبەتایبەتی لە توێژینەوە دەرونیەکاندا ‪ ،‬گرنگیدان بە جەستە وەک‬ ‫ئامێرێک بۆبەرهەمهێنان و بەردەوامی ڕەچەڵەک دەگۆڕێ بۆ جەستەیەکی‬ ‫) لیبیدۆ ( و گەمەیەکی گرنگ دەکات لەڕێڕەوی ژیاندا ‪ ،‬کۆمەڵگە هیچ بایەخی بە‬ ‫جەستە نەداوە بەتایبەتی جەستەی مێ ‪ ،‬تەنیا وەک ئامێرێک بینراوە بۆ بەردەوامی‬ ‫ڕەچەڵەک و بەدیهێنانی حەزو ئارەزوەکانی نێر وە بەکاری بردووە بۆ خۆی و‬ ‫قۆرغ کاری تیا کردووە وە لەتواناشیدایە مامەڵەی کڕین و فرۆشتن و ئاڵ و گۆری‬ ‫‪ ،‬پێوەبکات وەک بەخشین و گۆڕینەوەو بەکرێدانی وە پێچەوانەکەشی ڕاستە بۆ نێر‬

‫هەرچەندە یاسایەک دانەنراوە بۆ بەکاربردنی جەستەی نێر بۆ کارپێکردن نەبێ ‪،‬‬ ‫هاوڕەگەز بازی لەناو گۆمەڵگەدا نەبووەتە نەریتێکی باو بەڵ م توێژەران‬ ‫پشتگوێیان نەخستووە ‪ ،‬بەڵ م وەک سەرکێشیەک بەسەر یاساو ڕێساکاندا باسی‬ ‫لێوەکراوە هەروەک لە دینەکاندا یاساو ڕێسا ئاسمانیەکان پەیڕەو دەکرێ بۆ‬ ‫بەکاربردنی جەستەی مێ ) ژن ( ‪ ..‬کاتێک ) زیگمۆند فرۆید ( ئەوە ئاشکرا‬ ‫دەکات کە ) نەست ( ڕۆڵێکی کاریگەردەبینێت لە ژیان و بڕیارەکانی تاکدا ‪ ،‬وە‬ ‫)نەست( پێکهاتەیەکی سەربەخۆیە کاریگەری دەکاتە سەر ژیانی بە ئاگایی مرۆڤ‬ ‫و گرنگی دانی بەجەستە دەگۆڕێ بۆ بەبابەتی بون لە حەزو وێناکردن و داهێنان ‪،‬‬ ‫‪ .‬ئە م توانستە لە ئارەزوی سیکسی ) لیبدیۆ ( لە ژن و پیاودا وەک یەکە‬

‫تێڕوانین بۆ جەستە لەبابەتی توێژینەوەی نوژداری و یاسا وە گۆڕا بۆ بابەتی‬ ‫توێژینەوەی دەروونی و کۆمەڵیەتی و ئەدەبی و هونەری ‪ ،‬لەکۆمەڵگە سادەکاندا‬ ‫لەدوای شۆڕشی پیشەسازی گەورەی ئەوروپا کۆمەڵگە گەشەی بەخۆوە بینی لە‬

‫چۆنیەتی مامەڵە کردن لەگەڵ جەستەدا بەشێوەیەک وابەستەی ئاستی پێشکەوتنی‬ ‫ڕۆشنبیری و شارستانی کۆمەڵیەتی بوو ‪ ،‬سێکس ڕاستەوخۆ هێز لە کۆمەڵگە‬ ‫سەرمایەداری پیاوسالری وەردەگرێ و کاریگەری گرنگی لەسەر چۆنیەتی‬ ‫بەڕێوەبردنی دەبێ ‪ ،‬سپێر م ) شەوەت ( سەرمایەی خێڵە بۆ پاراستنی ڕەچەڵەک و‬ ‫سەرمایەی خێڵ و دەسەڵت هەربۆیە دەیپارێزێت و ئاڕاستەی دەکات ‪ ،‬لەبەر‬ ‫ئەوەی ئە م سەرمایەیە لە ئامێزی ) ژن ( دایە دەبێتە نەهامەتی بۆیی و هەر زوو‬ ‫دەستەمۆدەکرێ و تا نەتوانێ یاری بە چارەنوسیانەوە بکات ‪ ،‬سپێر م لەزێ دا گەشە‬ ‫دەکات ودەگۆڕێ بۆ بەدی هێنانی ڕەچەڵەک و بەردەوامیی ‪ ،‬هەروەها پارێزگاری‬ ‫لە داهات و دەسەڵت دەکات ‪ ،‬لێرەوە پیاو)نێر( لەگەڵ ئەندامی زاوزێی خۆیدا‬ ‫) چوک ( ئاوێتە دەبێت و یەک بۆ ئەوی تر هەڵگری هەمان بەهادەبن تا دەگاتە‬ ‫ئەوەی پیاو ناتوانێ جیاوازی لەنێوان خۆیی و چوکیدا بکات ) ئە م دەبێ بە ئەو و‬ ‫ئەویش دەبێ بە ئە م ( ئیتر پیاو دەبێتە چوکێکی گەڕۆک هەرچی بەری بکەوێ ئە م‬ ‫لقەی دەکا تا دەگاتە ئەوەی چوک توانای ڕەقبوون و دەرهاویشتنی نامێنێ ‪ ،‬ئیتر‬ ‫پیاو لە خەیاڵ و نەستیا ئە م روداوە بە ئیفلیج بوونی خۆی لێکدەداتەوە بۆیە هەوڵی‬ ‫تەواو دەدات بەهەموو شێوازێک پارێزگاری لەو توانایە بکات و گەر نەیتوانی‬ ‫ئەوا دەیشارێتەوە تا کەس پێی نەزانێ چوونکە بەهۆکاری فەوتان و مردنی‬ ‫ڕەچەڵەکی دەبینێتەوە ‪ ،‬ئەمەش وویستێکی گشتگیرە لە هەست و نەستا کە خۆی‬ ‫دەنوێنێ ‪ ،‬ترس لە ژن بۆ ناپاکی کردنی خێزانی ‪) ،‬هزری ژن لە زێی دایە (‬ ‫ووتەیەکی کۆنە دەوترێتەوە ‪ ،‬واتە ژن بەدوای کەسێکدا دەگەڕێ ئارەزووەکانی‬ ‫تێربکات ‪ ،‬ئەمە مەترسیە بۆ پیاو و وای لێدەکات کە لەهاوسەنگی نێوان خۆیی و‬ ‫ڕکابەرەکەی بترسێ ‪ ،‬واتە لە لەدەستدانی خۆشەویستەکەی بترسێ ‪ .‬چیرۆکەکانی‬ ‫هەزار و یەک شەوە بەڵگەیەکە بۆ ئەوە ‪ .‬لە دەستپێکی چیرۆکەکەدا باس لە‬ ‫ژنەکانی سوڵتان شەهرەیار دەکرێ کە بەتەوسەوە چاوەڕێی چوونە دەرەوەی‬ ‫سوڵتان بوون بۆڕاو بێ یان بۆ سەردان بۆ شارو وڵتانی دوور تا خۆیان فڕێدەنە‬ ‫ئامێزی کۆیلەکانەوە ‪ .‬لێرەدا کۆیلە دوژمنی سەرسەختی ئاغایە ‪ ،‬چوونکە لە‬ ‫ڕووی جەستەوە لە ئاغاکەی بەتواناترەو وە لە ڕاکێشانی سەرنجی بەرامبەردا‬ ‫بەهێزترە ‪ .‬هەر بە م هۆیەوە کۆیلەو ژن لەیەک دۆخدان ‪ ،‬دوژمنی دەسەڵتن لێرەوە‬

‫چیرۆکی پیاو سالر درووست دەبێ لەبارەی ژن وزێی )یونی( ‪ ،‬کاتێک ژن‬ ‫) ئاڵۆش ( دەبێ )‪ ، ( satyr‬دەبێتە ئەشکەوتێکی بێ بن دەتوانێ پیاو قووت بدات ‪.‬‬ ‫ئە م داگیرکردنە بە سۆز و خۆشەوویستی لەوە دڵنیامان دەکاتەوە کە ئەو ئەشکەوتە‬ ‫هەمان ئەو شوێنەیە کە نێر لێوەی هاتۆتە دەرەوە لەشێوەی کۆرپەلەدا ‪ .‬بەڵ م ئە م‬ ‫هەمووداگیرکاریە دەروونیە کەلەوانەیە هەندێ جار بگاتە ڕادەی نەخۆشی و‬ ‫ئالودەبوون ‪ .‬لەڕاستیدا تەنیا بزڕکاندن و هەڵەوڕیە بنەچەی خۆی تەنیا لە ڕیالتی‬ ‫ڕامیاری و کۆمەڵیەتی و کلتوری دا دەدۆزێتەوە ‪.‬‬

‫****‬ ‫هەربۆیە جەستە بەردەوا م گرەوێکی ڕامیاری و کۆمەڵیەتی گرنگ بووە ‪ .‬ئەو‬ ‫ئامێرێکە بۆ کارکردن و بەرهە م ‪ ،‬لەبەر ئەمە دەبوو دەستەمۆ بکرایە و ئازادی لێ‬ ‫زەوت بکرێ و بچەوسێنرێتەوە ‪ ،‬هەروەک باس م کرد ئەو ئامێرێکە بۆ بەرهەمی‬ ‫ڕەچەڵەک و بەردەوامی وە زۆر کردنی ژمارەی کەسەکانی ناو خێڵ یان‬ ‫عەشیرەت یان گەل ‪ ....‬هەروەها دەبوو ڕێکبخرێ لەگەڵ بەکاربردنی بەکاربەری‬ ‫بنەڕەتی ‪ ،‬ئەوەش بە رێکخستنی بەخێوکەری بنەڕەتی شەوەت و دابەشکردن و‬ ‫سەرمایەگوزاری کە ئەویش ژنە ‪ ،‬جەستە ڕێیەکە بۆ وەرگرتنی خۆشی وە بۆ‬ ‫ڕازاندنەوە وەک ئاینەکان باسی دەکەن لەبەر ئەوە لەزۆرکاتدا دەگۆڕێ بۆ کاڵ‬ ‫یەک دەکرێ بگۆڕدرێتەوە یان بەقاچاغ ببرێ یان بفڕێنرێ ‪ ....‬لەبەر ئەوەی‬ ‫جەستە دەکەوێتە ژێر هەژموونی ئە م هەموو پەستانە ئەوا زۆر ئاسایی و‬ ‫سرووشتیە یاخی بێت یان هەوڵی ئازادی و ڕزگاربوون بات وە سەربەخۆیی‬ ‫سرووشتی خۆی بەدەست بێنێتەوە کە پێیەوە هەڵی کردووە و درووست بووە ‪،‬‬

‫یەکە م جار وەک هەست و ئارەزووی ئاژەڵی و پاشان وەک جەستەیەکی کلتووری‬ ‫و بیرمەندی و شارستانی و ڕامیاری ‪.‬‬

‫لێرەوە بەچەندین ڕێی جیاواز پرۆتێست دەستی پێکرد ‪ ،‬لەوانەیە پرۆتێست دژی‬ ‫ڕامیاری دەوڵەت و کۆمەڵگە و خێزان و دامەزراوەکان بەشێوەیەکی گشتی ‪.‬‬ ‫لەوانەیە پرۆتێست بکات بەخۆنواندن و هەستبزواندنی ئەوانیتر یان خۆی‬ ‫لەسێدارەبدات بۆ ئەوەی ئەوانیتر هەست بە تاوانباری بکەن ‪ ،‬لەوانەیە پرۆتێست‬ ‫بەشێوەیەکی تر بکات کە شێوەی خۆ جوانکردن یەکانگیرە لەگەڵ جیاوازبوونی و‬ ‫چوونە دەرەوەی لە شێوەی باو کە پێیەوە ناسراوە وەک جلوبەرگ و شێوەی‬ ‫بەگشتی ‪ ،‬یان پرۆتێست بە چوونە ناوکردەوە یاساغ و قەدەغەکراوە کان ‪.‬‬

‫لە جیهانە بچوکەکەی ئێمەدا و تەنانەت ئەوروپاش ئەمڕۆ بە کاتێکی بێنەو بەرەی‬ ‫گەورەدا گوزەر دەکەین لەسەر ئاستی کلتوری و شارستانی و ڕامیاری و بەهایی ‪،‬‬ ‫زۆر ئاسایی و سرووشتیە تێڕوانینەکان بەیەکدا بچن لە نێوان شێوازی بۆچونی‬

‫جیاواز کە لەکۆتایدا بەرەو پرۆتێست کردن دەچێت و دوورنیە بگاتە تووند و تیژی‬ ‫و خۆکوشتن یان داماڵێنی جلوبەرگ یان دەرهێنانی هەندێ کردە کە ماوەیەکی‬ ‫زۆرە بەشاراوەیی ماوەتەوە وەک ) هاوڕەگەزبازی ( ‪ .‬دەربڕین بە جەستە لەزۆر‬ ‫دۆخدا وەک نیشانەیەک لەنیشانەکانی نەخۆشی دەروونی هەژمار دەکرێ‬ ‫) هیستیری ( ‪ ،‬واتای ئەوەی جەستە ڕەتکردنەوە دەردەبڕێ لەکاتێکدا یەکێ لە‬ ‫ئەندامەکانی لەکارکەوتووە وەک ونبوونی دەنگ یان بینایی یان یەکێ لە‬ ‫هەستەوەرەکانی مرۆڤ ‪ ،‬لەوانیە جەستە ببێتە ئنسترۆمێنتێکی تەنیا کە مرۆڤی تاک‬ ‫بەدەستیەوەیە بۆ بەرەنگاری پاڵەپەستۆی کۆمەڵ یان دەسەڵتی جیا جیا ‪.‬‬ ‫لە جیهانی ئێمەدا هەندێ دەرکەوتەی دەربڕین بەجەستە و بەرەنگار بوونەوەی بە‬ ‫ڕووی مەترسیدا لەسەرەتایدایە ‪ ،‬دەبێ ئەوەش لەیادنەکەین جوڵنەوە "‬ ‫فیمینستیەکان " ی ئەوروپا کاریگەریان لەسەر هەموو جیهان هەیە بەتایبەتی ئەو‬ ‫تاکانەی لە جیهانی خۆرهەڵتەوە ڕویان کردۆتە خۆرئاوا ‪.‬‬ ‫کۆی ئە م باسە ئەوە دەردەخات کە خەریکە ڕوون دەبێتەوە ئەو گۆڕانە گەورەیە لە‬ ‫کۆمەڵگەدا ‪،‬وە هەروەها ئازادی بەر دیواری یاسا دەکەوێت کە هێشتا خۆی وەک‬ ‫هزری خێڵەکی و عەشایەری دەنوێنێ ‪.‬‬

‫گرەوی جەستە تەنیا لە خۆ ڕووتکردنەوەدا ناوەستێ بەڵک و تێپەڕی دەکات بەرەو‬ ‫خۆشاردنەوە ‪ ،‬چوونکە ئەو جەستانەی دەشاردرێنەوە لەدوای پەچە وعەباوە‬

‫ئەویش دەربڕینی پرۆتیستە لەبەردە م پێشکەوتنی شارستانی ئەمەیان مەترسی‬ ‫زیاترە بۆ جیهان و کۆمەڵگە چوونکە بۆخۆی دەبێتە جەستەیەک کە هیچ رێیەکی‬ ‫بەتاڵبوونەوەی نەبێ تا دەبێتە بۆمبێکی ئامادە بۆ وێرانکردنی سەرەتای دەستپێکی‬ ‫مرۆڤایەتی کە ئەویش ژنە ‪.‬‬