Tema a Idade Moderna

A IDADE MODERNA 1. O INICIO DA IDADE MODERNA 1.1. UNHA ÉPOCA DE CAMBIOS Despois da Idade Media, vén a Idade Moderna. Considérase que empeza en 1492, coa chegada de Colón a América, e que acaba en 1789, co inicio da Revolución francesa. Esta nova época caracterízase por moitas transformacións que comezaron no século XV. 

Cambios culturais. En 1449, Johannes Gutenberg inventou a imprenta, un método mecánico para reproducir os libros que abarataba moito o seu prezo, e permitía a máis xente compralos. Así, os sabios do momento, chamados humanistas, puideron ler moitos textos das antigas Grecia e Roma.

Grazas a este Renacemento da Antigüidade, fixéronse progresos científicos e culturais.



Avances na navegación. Inventos recentes, como os mapas portolanos, o astrolabio e o compás, permitiron navegar con maior seguridade. Os novos barcos eran máis veloces grazas a unhas velas máis grandes, e nas bodegas cabían máis víveres. Estes avances facilitaron as viaxes longas, o comercio con territorios afastados e incluso o descubrimento de novas rutas e continentes.



Cambios políticos. Os reis europeos conseguiron un gran poder político grazas á ampliación dos seus exércitos e do número de funcionarios. Estas monarquías autoritarias, necesitaban grandes sumas de ouro para manterse, polo que tamén fomentaron o comercio e os descubrimentos.



Cambios sociais. A sociedade continuaba dividida en estamentos privilexiados, como os nobres e ou clero, e non privilexiados, como os mendigos, os artesáns, os labregos e os burgueses. Porén na Idade Moderna a nobreza perdeu poder ante a monarquía autoritaria, e algúns burgueses acumularon fortunas maiores ca as dos propios nobres

1.2. AS ETAPAS DA IDADE MODERNA A Idade Moderna divídese en tres etapas: o Renacemento, o Barroco e a Ilustración.   

O século XVI e o Renacemento. Recóbrase o interese por Grecia e Roma e fórmanse as monarquías autoritarias.

O século XVII e o Barroco. É un período de crise pero tamén de desenvolvemento cultural.

O século XVIII e a Ilustración. A monarquía ten un poder absoluto, pero fai reformas que modernizan os países.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

1 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

Que é o absolutismo?

No século XVII, os monarcas europeos concentraban todos os poderes: gobernaban, cobraban impostos, dirixían a política exterior e os exércitos, elaboraban as leis e eran xuíces supremos.

A monarquía tiña un orixe divino e o rei non respondía dos seus actos ante ninguén. Era un monarca absoluto. Luis XIV de Francia foi un modelo de monarca absoluto.

2. A MONARQUÍA DOS REIS CATÓLICOS Ao final da Idade Media, o matrimonio de Isabel de Castela e Fernando de Aragón supuxo a unión das Coroas de Castela e de Aragón. Durante o seu reinado, os Reis Católicos conquistaron novos territorios e ampliaron as fronteiras dos seus reinos.

Os Reis Católicos gobernaban conxuntamente a Coroa de Castela e a Coroa de Aragón, pero cada reino mantiña as súas leis, as súas institucións propias e moedas distintas.

Os Reis Católicos ampliaron os seus territorios. En 1.492, conquistaron o reino de Granada. Tamén concluíron a conquista das illas Canarias, que comezara uns cen anos antes; incorporaron á Coroa de Aragón o reino de Nápoles, en Italia; e conquistaron pequenos territorios no norte de África. Ademais, no ano 1512, a Coroa de Castela anexionouse o reino de Navarra. Ademais expandiron as súas relacións e territorios no estranxeiro casando aos seus fillos cos principais herdeiros de Europa.

En 1492, os Reis Católicos financiaron a expedición de Cristóbal Colón, un mariñeiro xenovés que descubriu o continente americano.

Os Reis Católicos foron o primeiro grande exemplo de monarquía autoritaria. O seu poder consolidouse ao reducir o da nobreza. Organizaron unha administración que controlaba todos os seus territorios e un exército moderno que os protexía.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

2 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

1.2. OS DESCUBRIMENTOS XEOGRÁFICOS Os avances na navegación permitíronlle aos mariños portugueses e casteláns buscar novas rutas para comerciar. Moitos deles buscaban vías para chegar ás Indias, uns territorios asiáticos ricos en especias como a pementa ou a canela.

O navegante Cristovo Colón cría que a Terra era redonda e, polo tanto, podíase acurtar a viaxe á India, en Asia, navegando cara o oeste en lugar de cara o leste.

En 1492, co apoio dos Reis Católicos, realizou unha expedición cunha flota formada por unha nave e dúas carabelas. O 12 de outubro de 1492 Colón achou un novo continente América.

Colón volveu tres veces a América, pero sempre pensou que estaba nas Indias. Por iso chamou indios aos seus habitantes.

Anos despois, un navegante italiano chamado Américo Vespucio demostrou que aquelas terras non formaban parte de Asia, senón que pertencían a un novo continente, que recibiu, na súa honra, o nome de América.

1.3. OS POBOS PRECOLOMBINOS Antes da chegada dos españois, vivía en América unha gran variedade de pobos chamados precolombinos. Moitos eran pequenas tribos, pero algúns, como os incas, os aztecas e os maias, tiñan organizado auténticos imperios.

1.6. A SOCIEDADE A sociedade das colonias americanas organizouse segundo un criterio racial.    

Os españois ocupaban os cargos de goberno e eran donos de grandes propiedades.

Os mestizos eran fillos de españois e indias. Algúns ocupaban cargos importantes, mentres que outros vivían na pobreza.

Os indios, en xeral, sufriron moitos abusos, aínda que había leis que os protexían.

Os negros eran traídos desde África como escravos para desempeñar os traballos máis duros.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

3 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

ACTIVIDADES 1. Os avances científicos e técnicos posibilitaron os descubrimentos xeográficos. De que xeito?

VÍDEO: https://www.youtube.com/watch?annotation_id=annotation_3927818339&feature=iv&src_vid=UY3o4NjCE_0&v=F dizSgFEuR8

2. Segundo o vídeo sobre o descubrimento de América, en que teoría se baseaba Colón? A que reinos se dirixiu para propoñer o seu proxecto? Por que chamou “indios” aos indíxenas.

3. Observa o mapa da Península Ibérica e responde:  Que dominios tiñan os Reis Católicos ao producirse a unión dinástica? Que reinos peninsulares incorporaron aos seus dominios? Que outros territorios incorporaron tamén?

4. Libro SM . Páxina 111, nº 7, 8, 10.

3. A MONARQUÍA HISPÁNICA DO SÉCULO XVI Durante o século XVI, os monarcas Carlos I e Filipe II, que pertencían á dinastía dos Austrias, formaron o máis extenso e poderoso Imperio da época, con posesións en Europa e os territorios americanos incorporados á Coroa española.

Un Imperio tan grande foi escenario de numerosas guerras, moitas delas causadas por problemas relixiosos, porque os reis españois foron firmes defensores do catolicismo.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

4 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

A dinastía dos Austrias recibe este nome porque a familia dos Habsburgo, a que pertencía o pai de Carlos I, tiña a súa orixe en Austria.

3.1. CARLOS I Carlos I era neto dos Reis Católicos. Así herdou da súa nai Xoana os territorios das coroas de Aragón e Castela.

Carlos era tamén neto do emperador da casa de Austria, polo que herdou tamén territorios en Europa central e foi elixido emperador de Alemaña.

Durante o seu reinado, Carlos I sufriu rebelións en Castela e Aragón, debidas a súa orixe estranxeira e as súas esixencias económicas para costear diversos conflitos europeos.

Carlos I defendeu con dureza o catolicismo e os intereses da monarquía. Por iso se enfrontou aos cristiáns protestantes alemáns, opostos a Igrexa católica de Roma, e aos turcos musulmáns, que avanzaban cara europa.

3.2. FILIPE II Ao morrer Carlos I, o Imperio quedou dividido. O seu fillo, Filipe II, herdou todos os seus reinos agás Austria e o Imperio alemán. Ademais, uniu Portugal á monarquía hispánica.

Foi un gran defensor do catolicismo, por iso loitou contra a Europa protestante e contra os turcos musulmáns.

Para facer fronte a estas guerras, Filipe II levantou o exército máis potente e con máis recursos de Europa.

Coa grande cantidade de ouro e prata que chegaba de América, financiou os gastos da Corte e dos exércitos.

3.3. EXPLORACIÓNS E CONQUISTAS No século XVI, navegantes ao servizo da Monarquía Hispánica deron a primeira volta ao mundo e conquistaron novos territorios en América. Alí fundaron cidades e impuxeron a relixión católica e a lingua castelá.

Os colonizadores levaron a América cabalos, gando, cereais, que plantaron nas súas facendas. Á súa vez, trouxeron á Península grandes cantidades de ouro e prata, ademais de alimentos como o millo, o tomate, a pataca ou o cacao.

As riquezas e o comercio con América enriqueceron algúns nobres e burgueses casteláns, pero a maioría da poboación seguiu dedicándose á agricultura e á gandería.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

5 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

ACTIVIDADES 5. A partir do mapa do Imperio hispánico, compara os dominios de Carlos I e Filipe II. 

Que territorios perdeu Filipe II? Que novos territorios incorporou este monarca ao Imperio hispánico?

6. Do Imperio hispánico de Filipe II díxose que “nel nunca se poñía o Sol”.

Saberías explicar o significado desta afirmación?

3.4. O PROTESTANTISMO Martín Lutero era un sacerdote que encabezou a petición de reforma da igrexa católica; os seus seguidores foron chamados luteranos ou protestantes.

O emperador Carlos apoiou ao papa de Roma, máximo dirixente da igrexa católica, e loitou contra os seguidores de Lutero en varias ocasións. Ao final, Carlos I tivo que admitir o dereito do pobo alemán a escoller libremente entre unha das dúas relixións, cuxos partidarios tiñan loitado durante moito tempo.

3.5. O RENACEMENTO Durante a Idade Moderna produciuse un cambio radical no pensamento con respecto á Idade Media, pois o ser humano pasou a ser considerado o cento do Universo; era o humanismo. Esta nova mentalidade influíu na aparición de novos estilos artísticos que se manifestaron con forza en todas as ramas da arte: en pintura, en escultura e en arquitectura.

Os artistas do Renacemento interesáronse por Grecia e Roma, polo que nos seus edificios usaron arcos de media punto e vestían aos personaxes á antiga.

Caracterízase por:

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

6 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

   

Utilizar os temas e as formas artísticas do mundo clásico.

Situar a figura humana no centro das representacións artísticas.

Valorar a beleza e a perfección técnica.

Reflectir equilibrio, harmonía e simplicidade.

En España a arte dependía dos encargos da monarquía e da igrexa, polo que a maioría das obras foron palacios e igrexas, ou esculturas e pinturas para decoralos. Entre todos destacaron o mosteiro de San Lourenzo do Escorial, encargado por Felipe II. ACTIVIDADES 7. Libro SM. Páxinas 114- 115 , nº 17, 18, 20, 21, 22, 23

4. A DECADENCIA DO SÉCULO XVII Logo da grande expansión do século XVI, a monarquía hispánica atravesou unha época de decadencia durante o século XVII. Os continuos esforzos económicos e militares para manterse como potencia deixaron esgotada á monarquía hispánica, que non puido superar os problemas políticos, económicos e sociais que provocaron o seu declive definitivo.

As causas deste declive foron diversas.

Os monarcas do século XVII non se preocuparon tanto polo Imperio, e delegaron o goberno do reino en nobres da súa confianza, chamados validos. Foi o caso do duque de Lerma, valido de Felipe III, e do condeduque de Olivares, valido de Filipe IV. Durante estes reinados, a crise interna agravouse. Ademais, a monarquía perdeu na guerra dos Trinta Anos os territorios europeos de Portugal e Holanda, e o seu dominio no continente.

Carlos II foi o último rei da casa de Austria.

Chegou ao trono con catro anos e foi un rei débil. Non tivo descendencia, e tras a súa morte estalou unha guerra entres os partidarios dos seus distintos sucesores.

O estancamento da agricultura, as guerras e os gastos da Coroa levaron a unha grave crise económica que provocou que o Estado non tivera diñeiro para pagar as súas débedas.

A crise económica provocou a pobreza entre unha gran parte da poboación.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

7 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

4.1. O BARROCO En España a crise do século XVII coincidiu cun período de esplendor cultural no reino coñecido como o Século de Ouro.

En literatura popularizouse a novela picaresca como unha forma de retratar con dureza a realidade do momento. Destaca como novelista Miguel de Cervantes, autor de Don Quixote da Mancha. Como poetas destacaron Góngora e Quevedo.

O teatro converteuse no grande espectáculo de masas da época, con obras escritas por autores como Lope de Vega e Calderón de la Barca.

Nesta época xurdiron grandes pintores, como Velázquez, Murillo ou Zurbarán.

O Barroco caracterízase por:    

Buscar o irracional, o fantástico e o exceso.

Ter o obxectivo de impresionar e conmover.

Combinar o contraste entre luces e sombras.

Conseguir a sensación de movemento a través do uso de curvas e de temas dramáticos.

ACTIVIDADES 8. Clasifica os seguintes elementos segundo pertenzan ao Renacemento ou o Barroco: Centralidade da figura humana – Contraste entre luces e sombras – Equilibrio e harmonía – Formas artísticas clásicas – Tendencia ao exceso – Uso de curvas e temas dramáticos.

5. O REFORMISMO DO SÉCULO XVIII 5.1. UNHA NOVA DINASTÍA: OS BORBÓNS En 1700 Carlos II morreu sen deixar herdeiro. Os dous familiares que reclamaban o trono español eran o francés Filipe de Borbón e Carlos de Austria. Os partidarios destes dous pretendentes enfrontáronse na guerra de Sucesión española. O conflito terminou co tratado de Utrech, que recoñecía a Filipe V de Borbón como rei. A cambio, o rei cedía a Austria os territorios que España aínda tiña en Europa, e Menorca e Xibraltar a Inglaterra.

Na guerra, Aragón non apoiara a Filipe V, polo que tras vencer, mediante os Decretos de Nova Planta, os territorios da Coroa de Aragón (Aragón, Valencia e Cataluña) perderon as súas leis e as súas institucións.

Con FilipeV introduciuse o sistema de goberno absolutista, no que o monarca concentraba todos os poderes do Estado e estaba por enriba de calquera norma ou lei, pois xustificaba que o seu poder procedía de Deus.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

8 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

5.2. O DESPOTISMO ILUSTRADO Durante o século XVIII, difundiuse un movemento cultural que se baseaba na razón, e o que se coñece como Ilustración.

A pesar do absolutismo dos seus reinos, os Borbóns realizaron reformas para modernizar España. Nelas usaron as ideas ilustradas, que defendían a difusión da cultura, a ciencia e o progreso.

Este sistema de absolutismo e reformas chamouse despotismo ilustrado (todo para o pobo pero sen o pobo), e o seu maior representante foi o rei Carlos III.

5.3. A ILUSTRACIÓN O século XVIII chamouse Século das Luces, pois para os ilustrados o coñecemento iluminaba as persoas e favorecía o desenvolvemento. Estes pensadores valoraban o coñecemento científico e o saber de Grecia e Roma.

Influídos por estas ideas, os reis quixeron embelecer as cidades con edificios inspirados na Antigüidade que impulsasen a cultura, como as reais academias de artes e oficios, os museos e xardíns.

Con ese fin, Carlos III construíu na corte de Madrid numerosos monumentos e edificios.

5.4. O NEOCLASICISMO O Neoclasicismo é un movemento artístico que se caracteriza por:   

Usar liñas rectas e sinxelas.

Dar a sensación de serenidade, equilibrio e orde.

Inspirarse na arte clásica grega e romana.

DIFERENCIAS NA ARQUITECTURA ENTRE O RENACEMENTO O BARROCO E O NEOCLÁSICO

Os edificios renacentistas (s. XVI) son monumentais pero con escasa decoración. Exemplo “O Escorial”.

O estilo barroco desenvolveuse no século XVII. Eran edificios, tanto civís como relixiosos, con moitos adornos e curvas. Exemplo “Concello de Salamanca” O estilo neoclásico desenvolveuse no século XVIII. Eran edificios, tanto civís como relixiosos, con poucos adornos e liñas rectas, imitando as obras romanas e gregas.

ACTIVIDADES 9. Explica en que consistiu a guerra de Sucesión española. Que tratado puxo fin ao conflito?

10. Explica que é o despotismo ilustrado. Podemos considerar un monarca deste tipo a Carlos III?

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

9 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

6. A SOCIEDADE Durante a Idade Moderna, igual que na Idade Media, a sociedade segue formada por estamentos ou grupos sociais aos que as persoas pertencían por razón do seu nacemento. A sociedade dividíase en dous tipos de estamentos: 



Os privilexiados.  Eran a nobreza e o clero.  Non pagaban impostos.  Podían levar armas.  Posuían grandes extensións de terras e vivían de rendas.  Eran xulgados por tribunais e leis diferentes.

Os non privilexiados.  Eran os campesiños e os habitantes das cidades.  Vivían do seu traballo e pagaban impostos.  Non podían acceder a cargos importantes nin levar armas.  A maioría vivían na pobreza, excepto a alta burguesía.

ACTIVIDADES 11. Anota a que estamento social fan referencia as seguintes afirmacións: - Administraban as propiedades dos mosteiros.

- Exercían un oficio nas cidades e traballaban en obradoiros.

- Eran o grupo máis numeroso.

- Herdaron a propiedade das terras.

- Dedicábanse ao comercio.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

10 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

7. A ECONOMÍA Durante a Idade Moderna, as bases da economía seguiron sendo a agricultura e a gandería, pero tamén elaboraron manufacturas e desenvolveuse o comercio.

7.1. AGRICULTURA E GANDERÍA A agricultura era a principal fonte de riqueza. A maioría da poboación a formaban campesiños que traballaban as terras dos nobres e da Igrexa.

En moitas terras tamén se dedicaban á gandería. A cría de gando ovino foi a máis destacada, especialmente en Castela e mais en Inglaterra, grandes produtoras de lá A TÉCNICA DO BARBECHO

Primeiro ano Deixábanse dúas parcelas sen cultivar para que o chan se recupera.

Segundo ano Cultivábanse as dúas parcelas en barbecho do primeiro ano e deixábanse repousar as outras dúas.

7.2. A ARTESANÍA E O COMERCIO Os artesáns (tecedores, ferreiros, carpinteiros) encargábanse de elaborar os produtos nos seus talleres. Nesta época, a produción artesanal estendeuse grazas aos produtos que se exportaban (comercio exterior) a América.

O porto de Sevilla, chamado El Arenal, monopolizou o comercio americano debido a súa posición estratéxica.

O comercio interior, polo contrario, era escaso. Os camiños estaban descoidados e o transporte facíase con mulas e carros.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

11 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo

ACTIVIDADES 13. Que é un estamento? Cales eran os estamentos que formaban a sociedade da Idade Moderna?

14. Cal era a base da economía durante a Idade Moderna? Quen e onde elaboraban as manufacturas?

15. Que actividade económica se desenvolveu notablemente? Explica a relación deste feito co descubrimento de novos territorios?

16. Completa estas afirmacións no teu caderno:       

A Idade Moderna caracterízase por moitas transformacións, como ...

A monarquía hispánica alcanzou a súa máxima expansión durante ...

As causas da decadencia da monarquía hispánica foron ...

Despois da guerra de Sucesión española ...

A sociedade estamental española estaba formada por ...

As bases da economía durante a Idade Moderna ...

Século de Ouro foi unha etapa ...

17. Libro SM. Páxinas 120 – 121, nº 35, 36, 38, 39, 40, 41, 43.

PROXECTO “O PASO DA HISTORIA”

12 CEIP A Sangriña. 5º Primaria

Sabela Pérez Pardo