Multiproductief Kolenspoor Genk

Multiproductief kolenspoor Genk Deze conceptstudie, uitgevoerd door plusoffice architects, DELVA landscape architects en LIVING LAB ‘De andere markt’, rond het kolenspoor in Genk als multiproductieve ader kwam tot stand dankzij een conceptsubsidie van Stedenbeleid Vlaanderen aan de stad Genk. Deze studie onderzoekt het potentieel van diverse productieve scenario’s en de doorvertaling ervan in concrete coalities waarbij bestaande initiatieven en spelers opgeschaald worden tot een multiproductief ruimtelijk economisch model.

EINDDOSSIER - DECEMBER 2016 plusofficearchitects - DELVA landscape architects - LIVING LAB DE ANDERE MARKT i.s.m. Stad Genk, Stedenbeleid Vlaanderen en Thuis in de stad

1910 - 1990 Het kolenmodel Het kolenspoor is ontstaan als verbindende figuur tussen de verschillende mijnsites die de zuidzijde van het Limburgs plateau afranden.

Het is dĂŠ sleutelfiguur in de economische ontwikkelingsgeschiedenis van de regio waarbij diverse mijnconsessies met elkaar en de grote infrastructuren werden verbonden. Van in het begin heeft het kolenspoor reeds zijn rol vervuld als distributielijn in het aan- en afvoeren van goederen en mensen.

Rondom de mijnwinningsgebieden ontstonden verschillende mijncitĂŠs die als individuele gemeenschappen functioneerden. Maar ook elders in de regio woonden grote aantallen mijnwerkers en hun gezinnen. Het Kolenspoor is de levensader van dit economisch regionaal model dat grote coherente entiteiten met elkaar verbindt.

Vanuit de lucht is is tot op vandaag de ringfiguur van het kolenspoor rondom de stad duidelijk herkenbaar.

1964 - 2014 Het Ford Genk-model Na de sluiting van de Koolmijnen, introduceert onder andere de autoindustrie een nieuw economisch model dat ook zijn ruimtelijke impact heeft, herkenbaar in de verspreide nederzettingsstructuur van de Rasterstad zoals we dat vandaag kennen.

Volgens de klassieke stadsplanning in Vlaanderen zijn vervolgens de verschillende economische en industriĂŤle sites zich beginnen ontwikkelen aan de rand van de stad, in directe verbinding met de E314, het Albertkanaal maar ook wel langs het kolenspoor.

In het functioneren van de stad op lokale schaal is de functie van het kolenspoor echter sterk op de achtergrond geraakt en ligt het er vandaag als een verlaten, eerder informele ruimte bij, wat het karakter van het kolenspoor vandaag sterk typeert.

2020 Het multiproductief model Wie Genk vandaag vanuit de lucht bekijkt zal merken dat het kolenspoor als een ringfiguur de stad omarmt. Een figuur die de verschillende uitvalswegen met elkaar verbindt. Ligt hier een kans voor een nieuw mobiliteitsconcept als alternatief voor de rasterstad? Niet enkel verbindt het de radiaalwegen, door de ontwikkeling van de mijnsites zijn er ook een aantal bijzondere tuinwijken aan gekoppeld, afgewisseld met belangrijke nieuwe ontwikkelingen zoals C-mine, Thor park, KRC, la Biomista, ‌ en de grote bedrijventerreinen. Het kolenspoor vormt op zich al een lineaire stadsruimte met een enorme diversiteit in mogelijk gebruik en bestemmingen, alleen is ze vandaag nog niet als dergelijke verbinder ontwikkeld.

In de toekomst wilen we van het kolenspoor opnieuw een kenmerkende figuur maken die zijn eigen rol speelt in het functioneren van de stad maar ook met een typisch menselijke schaal. Hierbij zetten we in op het verbinden van grote en kleine spelers via het spoor.

Recreatief gebruik kan echter ook een belangrijke factor zijn in de mentale heropwaardering van de figuur.

Inhoudsopgave

Deel 1 - Verwerken

Zes hypotheses

Intermezzo: Toetsingslabo 1

Deel 2 - Projecteren

2a - Drie trajecten voor de toekomst 2b - Werkstations, productieve hubs aan het spoor

Intermezzo: Toetsingslabo 2

Deel 3 - Ondernemen

Actieplan Voedselwerkstation Actieplan Materiaalwerkstation Actieplan Energiewerkstation

Intermezzo: Live Project Kolensporen

Reflectie + Besluit

FASE 1 - VERWERKEN

FASE 2 - PROJECTEREN

1a verkennen

1b raamwerksynthese

6 observatiedomeinen

2a scenario’s

2b bouwstenen

3 TRAJECTEN

WERKSTATIONS

3a live project

3b actieplan

en

k en

G n

G h

ied

er ee

ch ap

pi sc

ty

lan ds

in g E2

be w

in

on de

eg

rn em en

kt

4 onderzoeksmethodes

FASE 3 - ONDERNEMEN

INVENTARISATIE

!

??

©

G

multiproductief kolenspoor

MAPPING

© G

G

DATA-MINING LIVING-LAB

??

HYPOTHESES kolenspoor als ...

TOETSINGSLABO’S (1) 23-24/02/2016

TOETSINGSLABO’S (2) 02/09/2016

deel 1 Verwerken Zes thematische hypotheses zijn het resultaat van een onderzoek naar de tendensen en fenomenen die typerend zijn voor Genk, en hoe deze zich verhouden tot Vlaanderen als geheel. Hierbij is in statistieken gezocht naar bijzondere eigenschappen van Genk, en is geanalyseerd wat ruimtelijke potenties van het spoor zijn.

Hypothese 1: Tussenland met ander statuut

67 % fier Genk max: Brugge min: Sint-Niklaas gemiddeld 270 km fietspad

GFT

Papier

Glas

35,5 % vertrouwen Genk Hasselt

Genk

152 kg en stijgend

centrumsteden

Genk

P

C-mine

P

P

67 kg

24 kg

gemiddeld

P

2005 - 2013 16,3 %

1-49 wn

1630 ondernemingen

11 %

101 ondernemingen

50-199 wn

16,7 %

200+ wn

groot en klein

28 ondernemingen

het kolenspoor als verbindende tussenfiguur S en XL landschappen % 80

75

70

bossen in Genk

Het Genkse landschap is gekenmerkt

bossen in de Vlaamse centrumsteden max: Brugge

door grote waardevolle natuurgebieden 270 km fietspad

GFT Papier en kleiner buurt- en privégroen.

152 kg en stijgend

centrumsteden

Genk

C-mine

2006

gemiddeld

P

P

67 kg

Genk

24 kg

2009

2010

2011

voldoende fietspaden

2012

goed onderhouden fietspaden veilige fietspaden

56,3 %

ecologische kwaliteiten versterkt.

Bouw van gebouwen

24,6%

20,8 %

Bouw van gebouwen

Detailhandel

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

Onderhoud en reparatie van auto's

2005 - 2013 16,3 %

1-49 wn

1630 ondernemingen

11 % 50-199 wn

101 ondernemingen

16,7 %

200+ wn

XL verbinder 28 ondernemingen

kolenspoor als landschappelijke drager, ecologische verbinder van de verscheidene beekvalleien en grote natuurgebieden.

% 80 30 %

11 %

75

70

bossen in Genk

bossen in de Vlaamse centrumsteden

56,3 %

buitenlandse herkomst

Genk is een groene stad.

5,1 % van het grondgebied (of 450 ha) is natuurgebied met effectief nauurbeheer (tov 2,8% gemiddeld in de centrumsteden) 20,8 %

buitenlandse herkomst politie

Genk onderscheidt zich door de toegankelijkheid van haar natuur.

16.000 ha natuur-en bosgebied is toegankelijk voor publiek.

Bron: Stadsmonitor, Thuis in de stad

Genk

gemiddelde van de 13 centrumsteden 30 %

30 %

11 %

29 %

97,4 %

Multiproductief kolenspoor

2006

2007

2008

2009

2010

97,4 % 2011

2012

S groen Bouw van gebouwen

24,6%

buitenlandse herkomst stadspersoneel

woningen met private buitenruimte

29 %het Vlaamse gemiddelde

30 %

woningen met private buitenruimte

XL groen

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan

65

37 %

voldoende fietsstallingen

en XL landschappen aan elkaar rijgt en de

gemiddeld

buitenlandse herkomst

buitenlandse herkomst politie

P

2008

35,5 % vertrouwen

buitenlandse herkomst stadspersoneel

P

2007

tussenfiguur de grote verscheidenheid aan S

Hasselt

Genk

67 % fier

ruimte met een eigen karakter die als

min: Sint-Niklaas

Glas

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

65

Het kolenspoor vormt een lineaire groene

Genk

Detailhandel

Bouw van gebouwen

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

97,1% van de woningen heeft private buitenruimte (tuin, terras of koer). Enkel Roeselare doet net iets beter.

Onderhoud en reparatie van auto's

Detailhandel

Onderhoud en reparatie van auto's

60% van de Genkse gezinnen woont in een (half)open bebouwing, 30 % in een flatgebouw en slechts 11% in gesloten bebouwing.

Ondanks het vele openbaar groen en privétuinen is de vraag naar volkstuintjes groter dan het aanbod. Er is een wachtlijst “en je zal toch geruime tijd moeten wachten voor je effectief aan de slag kan.” (website Genk)

STRUCTURERENDE KWALITEITEN DE BEEKVALLEIEN ©51N4E, studie diepeVANgeothermie Het Kolenspoor kruist alternerend de verstedelijking langs de steenwegen en de groene beekvalleien die ontspringen op het Kempisch Plateau. Deze beekvalleien verzamelen een aantal landschappen rondom zich met een belangrijke natuurlijke en hydrologische voorraadfunctie op lokale en regionale schaal (natuurgebied De Maten, De Wijers, de Demervallei, de Stiemerbeekvallei, het Nationaal Park Hoge Kempen ,…).

In de directe omgeving liggen hier kansen in het beklemtonen van de relatie met de Stiemerbeekvallei en de Roosterbeek alsook het Nationaal Park Hoge Kempen, Klaverberg, Natuurreservaat Hengelhoef en De Maten.

139

Onderhoud en reparatie van auto's

Detailhandel

p p

500

100 0

Het Genkse weefsel, voorgesteld als rasterstad, wordt gekenmerkt door vele grote entiteiten (zoals C-Mine, Thorpark, centrumstrip...) en grote aaneengesloten landschappen (Zonhoverheide, Opglabekerzavel, Kattevennen... ). Maar het kolenspoor met haar grote diversiteit in profilering, is anders van vorm. De langgerekte groene ruimte doorkruist de verschillende landschappelijke entiteiten – net als

de andere infrastructuurlijnen – en legt weinig relatie met de omgeving. Er liggen nu reeds heel wat kansen waarbij zowel de grote landschappen als de kleinere buurtparken en informele tuinruimtes aaneengeschakeld kunnen worden tot één continue landschappelijke ruimte waar plaats wordt gemaakt voor een nieuwe eigen natuurruimte met een uitzonderlijke biodiversiteit.

250

1km

De trage helling van deze ruimte maakt het kolenspoor bovendien uitermate geschikt voor fietsinfrastructuur die verschillende gebieden met kenmerkende hoogteverschillen op een aangename manier kan verbinden. Dat tussenland legt de link tussen de grote projecten en landschappen, en de vele kleinschalige initiatieven en gebruikers, en voegt letterlijk de tussenschaal toe aan het verhaal.

Het kolenspoor als trage helling doorheen een flucterend hoogteverschil in het weefsel van Genk.

13

plusofficearchitects

Hypothese 2: In beweging

maandag

woensdag

donderdag

vrijdag

zaterdag

zondag

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

een nieuw traject in het enorme weefsel

het kolenspoor als ontwikkelaar van fietscultuur

het kolenspoor als snelle verbinder

Het kolenspoor heeft heel wat kwaliteiten om

Door recreatief en functioneel fietsgebruik

Het kolenspoor ligt klaar om geïntegreerd te

als quick-win ontwikkeld te worden als nieuwe

aan te moedigen via evenementen rond

worden in een ringlijn die belangrijke sites

fietsroute langs de oneindige verscheidenheid

het kolenspoor kan Genk een fietscultuur

en micro-centraliteiten in Genk met elkaar

aan micro-centraliteiten aan het spoor.

ontwikkelen.

verbindt.

Genk max: Brugge min: Sint-Niklaas gemiddeld

270 km fietspad

GFT

Papier

Glas

35, Genk Hasselt

Genk

152 kg en stijgend

centrumsteden

67 kg

24 kg

Genk

gemiddeld

max: Brugge

min: Sint-Niklaas

270 km fietspad

Genk

Genk heeft een sterk uitgebouwd fietspadennetwerk: 270 km fietspaden tov 370,4 km gemeentewegen.

centrumsteden

67 % fier

72 % voldoende fietspaden 67 % goed onderhouden fietspaden 72 %

veilige fietspaden

n

n gebouwen

dinsdag

voldoende fietsstallingen

37 %

Genk

P P P De tevredenheid over de infrastructuur is

C-mine

dan ook zeer groot. Enkel het aantal fietsP stallingen scoort slecht.

Bron: Stadsmonitor, Thuis in de stad

Genk

gemiddelde van de 13 centrumsteden

Genk

P

C-mine

P

P

P

gemiddeld

GFT over In tegensteling tot de tevredenheid fietsstallingen, is er in Genk een hoger dan gemiddelde tevredenheid ivm het aantal 152 kg parkeerplaatsen.

Papier

Glas

2005 - 2013

67 kg

24 kg

1630 ondernemingen

Hasselt

11 %

16,7 %

200+ wn

In het handelsgebied Genk-Centrum en de bovenlokale (handels)gebieden zijn 6381 parkeerplaatsen, dat is 6 keer de parkingcapaciteit van C-mine.

Hiervan is ongeveer de helft gratis.

% 80

gemiddeld

28 ondernemingen

Genk max: Brugge min: Sint-Niklaas

75

270 km fietspad

gemiddeld

70

GFT

Rurtalbahn

bossen in Genk

bossen in de Vlaamse centrumsteden 152 kg en stijgend

centrumsteden

Papier

Glas

67 kg

Toch wordt in Genk het minst gefietst van P P P alle centrumsteden.

Het hoofdvervoersmiddel van Pde Genkenaar is de auto, zowel voor woon-werk of woon-school verkeer als in de vrije tijd.

Genk

C-mine

buitenlandse herkomst

24,6%

buitenlandse herkomst stadspersoneel

35,5

sinds 2010 is de Genk overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse Hasseltgemiddelde

65

24 kg

gemiddeld

In het vergelijkbare Ruhrgebied loopt vandaag de Rurtalbahn, een herbruikte oude industriële spoorweg die herbestemd is 1-49 wn tot een combinatie van goederen- en personentransport. Parallel hieraan loopt de fietssnelweg Ruhr-to-Ruhr-Bike-Trail.

50-199 wn 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2005 - 2013

56,3 %

Bouw van gebouwen

11 % Detailhandel

2005 - 2013

Cargo-E-Tram, Zürich

1-49 wn

20,8 %

buitenlandse herkomst politie

101 ondernemingen

50-199 wn

en stijgend

Genk

Genk 16,3 %

1-49 wn

200+ wn 50-199 wn Onderhoud en

Sinds 2003 vervoert de Cargo-E-Tram in Zürich naast personen ook goederen langs 10 strategische gelegen verzamelpunten in de stad.

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

16,3 % 1630 ondernemingen

11 %

101 ondernemingen

reparatie van auto's

200+ wn

Onderhoud en reparatie van auto's

Detailhandel

% 80

omzet in België d in ondernemingen met

9 medewerkers t 49 medewerkers t 249 medewerkers f meer medewerkers

16,7 %

% 80

75

70

Multiproductief kolenspoor bossen in Genk

bossen in de Vlaamse centrumsteden

75 65

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

28 ondernemingen

500

100 0

Het kolenspoor voegt een nieuwe figuur toe aan de Genkse Rasterstad die naast het raster van grote wegen, ook een sterke radiaalwegen structuur heeft. De verbinding van het concentrische kolenspoor met het centrum is de onderlegger voor een vernieuwende

orthogonale autostructuur

en heel eigen mobiliteitsstructuur voor de toekomst.

De aanleg van een fietspad of buslaan kan heel snel gebeuren. De vooruitstrevende ambities binnen het stadsbestuur vragen echter om de vrijwaring van de spoorruimte als experimenteerruimte voor

250

1km

de toekomst waarbij wordt nagedacht over elektrische vervoersmodi van zowel mensen als goederen over de sporen of zelfrijdende individuele transportmogelijkheden.

radiale fietsstructuur

Autostad Genk wordt gekenmerkt door een rasterstructuur, waarbij afstand minder belangrijk is dan bereikbaarheid. Nu ligt er de kans om een radiale structuur toe te voegen voor fietsers, waarbij kortere routes ontstaan, een voorwaarde voor zacht verkeer.

bestaande langzaamverkeersstructuur mist hiĂŤrarchie

15

500

100 0

250

1km

Een nieuwe OV-fietslus, deels langs het spoor, brengt orde aan in het netwerk van Genk op niveau van langzaam en openbaar verkeer

plusofficearchitects

Hypothese 3: Productielijn

67 % fier Genk 72 %

max: Brugge

voldoende fietspaden

min: Sint-Niklaas

67 % goed onderhouden fietspaden

gemiddeld

72 %

veilige fietspaden maandag

35,5 % vertrouwen

dinsdag

woensdag

donderdag

1

2

vrijdag

zaterdag

zondag

dinsdag 37 %

maandag

voldoende fietsstallingen 3 4 5

woensdag

donderdag

vrijdag

zaterdag

zondag

1

2

3

4

5

Genk Hasselt

6

7

8

9

10

11

12

6

7

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

27

28

29

30

31

gemiddeld

1910 - 1990 het kolenmodel

16,3 % 1630 ondernemingen

11 %

101 ondernemingen

1964 - 2014 het Ford Genk-model

2020 het multiproductief model 67 % fier

Genk

max: Brugge

min: Sint-Niklaas gemiddeld

Het Genk van de grote spelers: na de mijnen en de auto-

270 km fietspad

16,7 %

GFT

28 ondernemingen

Papier

Het kolenspoor als katalysator voor

Glas

35,5 % vertrouwen

industrie als hoofdactiviteit zou Genk een nieuwe invulling

Genk

152 kg en stijgend

67 kg

Genk Hasselt

24 kg

voor de ‘grote speler’ kunnen bedenken

centrumsteden

P

Genk

P

donderdag dinsdag

vrijdag woensdag

donderdag zaterdag

zondag vrijdag

zaterdag

zondag

2

13

42

53

4

5

86

97

810

11 9

12 10

11

12

1513

16 14

15 17

18 16

19 17

18

19

22 24

25 23

26 24

25

26

29 31

30

31

7

13

14

20

21

2220

23 21

27

28

2927

30 28

verbondenheid met het woonweefsel.

© Het Belang van Limburg / www.hbvl.be.

T2-campus krijgt 12,5 miljoen euro Europese steun 16,3 %

1-49 wn

11 %

30/12/2015 om 16:13 1630 ondernemingen

| Bron:

BELGA

101 ondernemingen

50-199 wn

2011

woensdag maandag

1

6

2005 - 2013

010

dinsdag

met onderlinge wisselwerking en sterke

P

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

veilige fietspaden voldoende fietsstallingen

nieuwe kleinschaligere bedrijvigheid

maandag

gemiddeld

P

C-mine

voldoende fietspaden goed onderhouden fietspaden

2012 16,7 %

200+ wn

28 ondernemingen

Ontwikkeling van technologisch talent

% 80

© Het Belang van Limburg / www.hbvl.be.

T2-campus krijgt 12,5 miljoen euro Europese steun

75

Onderhoud en reparatie van auto's

Bouw van gebouwen

Detailhandel

Foto: thorpark.be 30/12/2015 om 16:13

70

t

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

bossen in Genk

bossen in de Vlaamse

65

0 tot 9 medewerkers centrumsteden 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

2007

2008

2009

2010

2011

goedkeuring van 12,5 miljoen euro steun van het Europees Fonds voor Regionele Ontwikkeling (EFRO) “een serieuze stap dichterbij”. Dat stelt Vlaams minister van Economie en Werk, Philippe Muyters, woensdag in een mededeling.

2012

De kracht van kleine ondernemingen

voldoende fietspaden

min: Sint-Niklaas

Genk maakt een inhaalbeweging

gemiddeld

Papier

Glas

Datamining op federaal niveau toont hoe kleine ondernemingen samen kun% nen instaan voor56,3een groot deel van de totaalomzet binnen een sector, zelfs in sectoren met traditioneel een sterke aanwezigheid van grote spelers (vb. de detailhandel).

35,5 % vertrouwen

Genk

67 kg

24 kg

buitenlandse herkomst

24,6%

buitenlandse herkomst stadspersoneel 20,8 %

buitenlandse herkomst politie

gemiddeld

Detailhandel

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers

50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers Bron: Stadsmonitor, Thuis in de stad Onderhoud en reparatie van auto's

Genk

gemiddelde van de 13 centrumsteden

1630 ondernemingen

11 %

101 ondernemingen

16,7 %

200+ wn

72 %

Vier domeinen

37 %

Muyters wijst er ook op dat dankzij de ligging innovatieve opleidingen in nauwe samenwerking met bedrijven en onderzoeks- en kennisinstellingen ontwikkeld kunnen worden. De vernieuwende opleidingsinhouden zullen zich toespitsen op nieuwe technologieën, en worden voortdurend geëvalueerd in functie van de vraag vanuit bedrijven.

Bouw van gebouwen

Onderhoud en

Detailhandel

Het startaanbod focust op vier domeinen: elektro, ICT, (new) energy en (new) materials. “Zo wordt de T2-campus reparatie van auto's een promotor van techniek en technologie, een accelerator van kennisverspreiding van nieuwe en toekomstige technieken Totale met veel omzetruimte in Belgiëvoor ondernemerschap. Kortom: een prachtig project in tijden waarin de Foto: thorpark.be verdeeld in ondernemingen met 0economische tot 9 medewerkers nieuwe initiatieven in Genk 10 tot 49 medewerkers GENK - De T2-campus (Talent en Techniek) op het Thor Park in Genk komt met de 50 tot 249 medewerkers 250van of meer medewerkers goedkeuring 12,5 miljoen euro steun van het Europees Fonds voor Regionele HBVL 31/12/2015

Ontwikkeling (EFRO) “een serieuze stap dichterbij”. Dat stelt Vlaams minister van Economie en Werk, Philippe Muyters, woensdag in een mededeling.

Job zoeken tussen pot en pint | HLN Genk GENK 08/03/2016 - 04u12

http://www.hln.be/regio/nieuws-uit-genk/job-zoeken-tussen-p...

De T2-campus wordt volgens de N-VA-minister een state of the art Technologie/Talent campus. De drie kernpartners - Syntra Limburg, VDAB en het Limburgse onderwijs (via het Autonoom Gemeentebedrijf Genk) YOUNICORN CAFÉ BIEDT WERKLOZEN NIEUWE MANIER OM BAAN TE VINDEN werken er gericht samen aan de ontwikkeling van technisch-technologisch talent, dat nodig is om de Limburgse economie structureel te doen groeien.

16,3 %

50-199 wn

veilige fietspaden

De T2-campus wordt volgens de N-VA-minister een state of the art Technologie/Talent campus. De drie 72 % kernpartners - Syntra Limburg, VDAB en het Limburgse onderwijs (via het Autonoom Gemeentebedrijf Genk) werken er gericht samen aan de ontwikkeling van technisch-technologisch talent, dat nodig is om de Limburgse 67 % economie structureel te doen groeien.

voldoende fietsstallingen

Bouw van gebouwen

2005 - 2013

1-49 wn

goed onderhouden fietspaden

De overlevingsgraad - ondernemingen die 5 jaar laten nog steeds bestaan - maakte een inhaalbeweging en zit nu op gemiddeld Vlaams niveau.

Hasselt

152 kg en stijgend

BELGA

67 % fier

2006

Genk max: Brugge

GFT

| Bron:

GENK - De T2-campus (Talent en Techniek) op het Thor Park in Genk komt met de

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

Job zoeken tussen pot en pint

Vier domeinen 28 ondernemingen

Muyters wijst er ook op dat dankzij de ligging innovatieve opleidingen in nauwe samenwerking met bedrijven en

Creatieve initiatievenontwikkeld voor werkzoekenden onderzoeks- en kennisinstellingen kunnen worden. De vernieuwende opleidingsinhouden zullen zich

Genk als broedplaats ondernemingen. % 80

voor

toespitsen op nieuwe technologieën, en worden voortdurend geëvalueerd in functie van de vraag vanuit bedrijven.

Begin maart 2016 opende het eerste Younicorn Café Het startaanbod focust op vier domeinen: elektro, ICT, (new) energy en (new) materials. “Zo wordt de T2-campus in het themacafé van Racing Genk waarin werkzoeeen promotor van techniek en technologie, een accelerator van kennisverspreiding van nieuwe en toekomstige technieken met veel ruimtekomen voor ondernemerschap.

Kortom: een prachtig project in tijden waarin de kenden samen in een gezellige en ongedwongen sfeer, elkaar motiveren en eravringen uitwisselen.

Er worden workshops gehouden en ook werkgevers en jobcoaches kunnen mee aan tafel schuiven. HLN. be 08/03/2016

kleine

75

Hoewel grote spelers (zoals Ford Genk) vaak symbool staan voor de bedrijvigheid in de regio, zien we uit data potentieel voor 11 % kleinschaligere bedrijvigheid verschijnen.

Genk onderscheidt zich van andere centrumsteden als enige stad met een groeiend aantal kleine ondernemingen.

29 % 70

bossen in de Vlaamse centrumsteden

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

65

30 %

2006

30 %

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Benny D' Helft organiseert de eerste Younicorn Café in het Themacafé van RC Genk. - Foto Mine Dalemans

Nu woensdag gaat het eerste Younicorn Café in Limburg door in het Themacafé van Racing Genk. Het café is het decor voor een nieuwe aanpak om werkzoekenden aan een job te helpen. Die werkzoekenden staan centraal in het concept van zo'n Younicorn Café. "We brengen ze samen in een gezellige en ongedwongen sfeer van een echt café", legt Benny D' Helft (52), de bedenker van het Younicorn Café, uit.

56,3 % Bouw van gebouwen

woningen met private buitenruimte

Multiproductief kolenspoor Onderhoud en reparatie van auto's

Detailhandel 97,4 %

Bouw van gebouwen

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

Onderhoud en reparatie van auto's

Detailhandel

XAVIER LENAERS In zo'n Younicorn Café treffen de werkzoekenden elkaar enkel tussen pot en pint. "Ze babbelen en motiveren elkaar bij het zoeken naar werk", vervolgt D' Helft. "Ze wisselen ervaringen uit, steunen elkaar en geven tips door." Ook werkgevers zijn welkom en jobcoaches schuiven mee aan tafel. "Ze nemen deel aan een laagdrempelig netwerk dat de werkzoekenden nodig hebben voor een job." De naam Younicorns verwijst naar succesvolle ondernemers die als Unicorns of eenhoorns klein gestart zijn en hun eigen weg gaan.

Vimar Superette

Sandra Hair Styling Giovanni Kapper

Delhaize

Van Holder Frituur Tricolore IJssalon

Vanessa Hair Fashion

Carrefour Valenta Tropische vissen

Bruno’s Foodcorner

Lidl Bubbels Car Wash Kimka Gordijnen

LASERontharing Sophie Kapper Schoofs & Herteleer Natuurbakker

Pieter-Jan Automaterialen

Delhaize Bart Hiemelaars Bloemenwinkel

Patrick Huyben Theehuis

Farmaka Apotheek Sahara Turkse slagerij

Lidl

Willems Garage

Basak

Spar

Deen

Lidl

Delhaize

Carrefour

AH

Carrefour Lidl

Spar

500

100 0

De belangrijke economische spelers liggen vandaag in het weefsel van de rasterstad nogal geïsoleerd ten opzichte van elkaar, het kolenspoor kan hier een verbindende rol spelen voor verschillende productieve en innovatie plekken in Genk en een stimulator zijn voor nieuwe ondernemingen die mee werken aan de economische toekomst voor de stad. Na het verdwijnen van de grote economische spelers zoals de

mijnen en recent Ford Genk, is het nu tijd voor een nieuwe economische golf waarbij vele kleine spelers samen werken en uitwisselen met de grotere, het kolenspoor als faciliterende productieve verzamelruimte. Op de kruisingen van het kolenspoor met de radiale steenwegen ontstaan nieuwe creatieve hotspots, in de woonwijken op loopafstand van het kolenspoor wordt ruimte gegeven aan kleinere ondernemingen

1km

250

(hypothetisch aangeduid op de kruispunten in bovenstaande kaart).

Door het introduceren van werkruimtes in een tussenmaat – groter dan de schuur achter in de tuin, kleiner dan de grote industriële loodsen in Genk Noord- en Zuid – ontstaan groeimogelijkheden voor een diverse arbeidsmarkt van Genkse ondernemers.

77

79

Woon/Werk Combinatie Ontwikkeling

2.

1

3.

DIENSTEN

4.

ONDERZOEK

CREATIEVE SECTOR

5.

RETAIL COMMERCIE

B2B hubs in Zuid

6.

fiets-/wandelroute

7.

MAAK INDUSTRIE

8. oude Kolenspoor 9. Relance icm. Spartacus

RECYCLAGE /MATERIALEN INDUSTRIE Fig. PROGRAMMA Economische diversifiëring moet leiden tot een veerkrachtigere economie en samenleving

kolenspoor als multiproductieve drager van nieuwe tewerkstelling bron: maat ontwerpers Fig. NETWERKEN

1. Stedelijke werklocatie Watersshei / Cristal Stadion 2. Station en stedelijke werklocatie Zwartberg 3.Logistieke HUB Genk Noord 4. Hermes en C-Mine 5. Stiemerbeek / Centrum 6/7/8 Genk Zuid

Op zoek naar de tussenmaat en woon-werkcombinaties in het principes van home-economics.. © DOGMA everyday is like sunday

Op zoek naar de tussenmaat. Opdelen van bedrijfsgebouwen en bedrijfsverzamelgebouwen. © Tara Op de Beeck - masterthesis KU Leuven 2013

17

plusofficearchitects

maandag

6

dinsdag

7

Hypothese 4: Kringloop

woensdag

donderdag

vrijdag

zaterdag

zondag

1

2

3

4

5

8

9

10

11

12

13

14

15

16

17

18

19

20

21

22

23

24

25

26

27

28

29

30

31

energiemonopolie

het kolenspoor als labo voor de toekomst

De overschakeling naar een nieuw

Door het koppelen van een sociale dimensie aan

energiesysteem kan door een grote speler

nieuwe circulaire systemen kan een hefboom

gedragen worden.

voor lokale tewerkstelling gecreëerd worden, met het kolenspoor als infrastructurele drager.

67 % fier

website maakt gebruik cookies.

Door verder surfen,stemt stemtuuinin DezeDeze website maakt gebruik vanvan cookies.

Door verder tete surfen, OK © Het Belang vanLimburg Limburg/ /www.hbvl.be. www.hbvl.be. OK ©Meer Het Belang van cookies. informatie (/cookies) metmet dezedeze cookies.

Meer informatie (/cookies)

Genk

Dagvan vanhet hetcompost compostin inZwartberg Zwartberg Dag

max: Brugge min: Sint-Niklaas

18/06/2012 18:21 door Tonino Di Pietrantonio 18/06/2012 om om 18:21 door Tonino Di Pietrantonio

goed

gemiddeld 270 km fietspad

GFT

Papier

Glas

35,5 % vertrouwen Genk

warmteproductie warmtevraag

Hasselt

centraliteiten

152 kg en stijgend

67 kg

24 kg

Atelier diepe geothermie

EEN VERBINDENDE FIGUUR OP REGIONALE SCHAAL

Het potentieel van biomassa van kleine spelers 73% van het huishoudafval wordt selectief ingezameld (389,5 kg per inwoner) Groenten-, fruit- en tuinafval is de enige fractie afval die gestegen is de afgelopen jaren.

Bron: OVAM

gemiddeld

Deze warmtesnelweg zal bovenop haar functie van warmtetransport de verschillende centraliteiten opnieuw aan elkaar linken door middel van één regionale figuur. Hiervoor dient de warmteruggegraat zich zo centraal mogelijk tussen de verschillende centraliteiten warmteproductie te positioneren, om zo de totale lengte van het warmtenetwerk te minimaliseren. Het zal warmtevraag niet vanzelfsprekend zijn om ruimte te maken voor dergelijke figuur, gezien het verspreide centraliteiten en versnipperde karakter van de verstedelijking in de regio.

Het kolenspoor heeft een centrale ligging tussen verschillende woonwijken en bedrijfslocaties in Genk. Dat geeft de spoorruimte heel wat potentie om te ontwikkelen tot een warmtesnelweg.

Bron: Atelier diepe geothermie, case kolenspoor, 51N4E 2005 - 2013 EEN VERBINDENDE FIGUUR OP REGIONALE SCHAAL

Deze warmtesnelweg zal bovenop haar functie van warmtetransport de verschillende centraliteiten opnieuw aan elkaar linken door middel van één regionale figuur. Hiervoor 131 dient de warmteruggegraat zich zo centraal mogelijk tussen de verschillende centraliteiten te positioneren, om zo de totale lengte van het warmtenetwerk te minimaliseren. Het zal niet vanzelfsprekend zijn om ruimte te maken voor dergelijke figuur, gezien het verspreide en versnipperde karakter van de verstedelijking in de regio.

131

16,3 %

1-49 wn

11 % 50-199 wn

200+ wn

bossen in de Vlaamse

16,7 %

70

65

- Jozef Crommen en Patrick Smits van Het compostschooltje Zwartberg.

Zwartberg.

- Berke Bervoets Theo Smits Buysen vanHet educatief compostproject Winterslag.

- Jozef Crommen en en Patrick van compostschooltje Zwartberg.

- Ronny Nyenhuis van Composttuintje Sledderlo.

- Berke Bervoets en Theo Buysen van educatief compostproject Winterslag.

- Jan Jaeken duurzaamheidambtenaar en Giuseppe La Cascio van Heempark.

- JanVerder Jaekenwas duurzaamheidambtenaar en Giuseppe La Cascio er May met een Nederlandse dwerghangoor, ditvan is deHeempark. kleinste hangoor, bekend voor zij zacht karakter.

Verder was er May met Nederlandse dwerghangoor, is de kleinste bekend voor Ludo Lambrichts waseen erbij met de kippen, De Izegemse dit koekoek een oudhangoor, Belgisch ras bekend vanzijin de zacht karakter.

jaren 1642 waarbij de hen 3.5 kg wordt en de haan 4.5 tot 5 kg. Het wordt gekenmerkt door een platte 1630 ondernemingen Ludo Lambrichts was erbij met de kippen, De Izegemse koekoek een oud Belgisch ras bekend van in de

101 ondernemingen

75

in

Het stadsbestuur van Genk moedigt composteren aan en werkt onder meer samen met ervaren compostmeesters.

- Ronny Nyenhuis van Composttuintje Sledderlo.

Zwartberg.

GENK - Alle compostmeesters van Genk waren op de evenementendag van

roze kam en blanke poten. De kip legt veel eieren en broedt in de lente tot 15 eieren uit. jaren 1642 waarbij de hen 3.5 kg wordt en de haan 4.5 tot 5 kg. Het wordt gekenmerkt door een platte roze kam en blanke poten. De kip legt veel eieren en broedt in de lente tot 15 eieren uit.

% 80

Multiproductief kolenspoor

Dag van het compost in Zwartberg Foto: Dag van het compost in Zwartberg Foto: GENK - Alle compostmeesters van Genk waren op de evenementendag van

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan

28 ondernemingen

Spar

1 km

Aldi Gamma Carrefour

Lidl

Delhaize

2,5

km

Brico

Recyclagepark

Basak market

Spar

Recyclagepark Kwantum

Lidl

Aldi Hubo

Groli

Recyclagepark

E.ON Langerlo- energieopwekking

Aperam - staalfabriek

De potentie van het kolenspoor om binnen het suburbane Genk als drager voor circulariteit te dienen, zit hem in het feit dat dit een trage, ongebruikte ruimte is die de industrie (waar afvalverwerking en restwarmte aanwezig is) verbindt met de woonwijken.

Het spoor kan daarom een rol spelen in de distributie

van stads- of geothermische warmte. Ook kan zij als verzamelaar van materialen dienen: binnen korte afstand van het spoor zitten supermarkten en bouwmarkten waar, via een systeem van return logistics, trucks die leveringen doen aan winkels, afval mee terug kunnen nemen naar een recyclagepark. Rond het

500

100 0

250

1km

kolenspoor zitten veel spelers die zich bezig houden met energie (zoals Energyville) of die specifieke behoeftes hebben waar het gaat om energie (het voetbalstadion). Door het kolenspoor in te richten als circulaire drager, kunnen hier eenvoudig uitwisselingen plaats vinden.

Spar

Hypotheseschets voor inplanting van geothermische centrales langs het kolenspoor, gebaseerd op het onderzoek van 51N4E, atelier diepe geothermie.

Inverse distributie voor biomassa bij supermarkten binnen 1 km van het kolenspoor, en voor materialen binnen 2,5 km van het kolenspoor.

19

Diverse vormen van ontwikkelvrijheid aan het spoor, met voorop energie-innovatie.

Woonwijken, sportvelden en industrie vragen ieder om een eigen kader.

plusofficearchitects

Hypothese 5: Typisch Genk

67 % fier Genk max: Brugge

voldoende fietspaden

min: Sint-Niklaas goed onderhouden fietspaden

gemiddeld

veilige fietspaden

270 km fietspad

GFT

Papier

Glas

35,5 % vertrouwen

37 %

voldoende fietsstallingen

Genk Hasselt

Genk

152 kg en stijgend

centrumsteden

Genk

P

C-mine

P

P

67 kg

24 kg

gemiddeld

P

ambitieus Genk

het kolenspoor als verbindende identiteitsdrager

2005 - 2013

16,3 %

1-49 wn

1630 ondernemingen

11 %

Er is vandaag heel wat aan de gang in Genk, de

De verschillende hotspots langs het kolenspoor

50-199 wn

101 ondernemingen

16,7 %

stad zet in op ambitieuze projecten met regionale en

vormen een kans om van deze lineaire ruimte een

internationalle allure. Heel wat recente projecten

figuur van de toekomst te maken die de verschillende

liggen op zekere afstand verwijderd van het

sites onderling verbindt. Het kolenspoor wordt een

200+ wn

% 80

stadscentrum en missen vaak nog de relatie met hun

belevingsroute langs de belangrijkste attracties in

75

omgeving. bossen in de Vlaamse

bossen in Genk

28 ondernemingen

70

Genk.

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

65

centrumsteden 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

Het Weefsel lezing

Polen volgens functies

56,3 %

buitenlandse herkomst

Bouw van gebouwen

24,6%

buitenlandse herkomst stadspersoneel 20,8 %

buitenlandse herkomst politie

Onderhoud en reparatie van auto's

Genk is een zeer multiculturele stad.

Er is een sterke aanwezigheid van inwoners van buitenlandse herkomst in officiële functies: Genk kent het hoogste aandeel allochtonen dat een functie uitoefent bij de stad, het ocmw of de politie.

67 % fier

Genk

max: Brugge

min: Sint-Niklaas

De polen kunnen op verschillende worden gecatalogiseerd. Dit schema toont de belangrijkste bestemmingen in Genk volgens programma en volgens schaalgrootte: van regio0 tot 9 medewerkers 10 tot polen 49 medewerkers nale tot wijkprogramma’s.

Bouw van gebouwen

Detailhandel manier

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

Wat opvalt is de heterogeniteit en het ogenschijnlijk gebrek aan een duidelijke logica. Bij nader inzien vallen wel enkele clusters op, opgehangen aan infrastructuur of landschappelijke gebieden (zie hierna).

De Genkenaar zet zich in voor zijn wijk en stad.

Een op zeven Genkenaren verricht op regelmatige basis vrijwilligerswerk, wat overeenkomt met het gemiddelde van de Vlaamse centrumsteden. Opvallend is de inzet van vrijwilligers in Genk, die er gemiddeld 7,3 uren per week aan besteden.

67 kg

24 kg

30 %

35,5 % vertrouwen

11 %

voldoende fietsstallingen

Genk Hasselt gemiddeld

30 %

29 %

72 %

37 %

Het Landschap lezing

Heterogene en ongestructureerde spreiding van vaak geïsoleerde attractiepolen langs de belangrijkste verkeersassen. © Genk Rasterstad, BUUR Winksele

Leuven

16,3 %

1-49 wn

1630 ondernemingen

Inwoners van Genk menen meer informatie te krijgen over beslissingen van het stadsbestuur dan andere centrumsteden en voelen zich ook het meest geconsulteerd (43% tov 29% gemiddeld) 11 %

50-199 wn

101 ondernemingen

16,7 %

200+ wn

28 ondernemingen

% 80

Bron: Stadsmonitor, Thuis in de stad

Genk sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan gemiddelde van de 13 centrumsteden

het Vlaamse gemiddelde

75

70

65

2007

2008

2009

2010

2011

Multiproductief kolenspoor Bouw van gebouwen

Detailhandel

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers

2012

Bouw van gebouwen

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers

Onderhoud en reparatie van auto's

Detailhandel

Onderwijs Zorg Sport Handel/Horeca Industrie Kantoren Recreatie Cultuur

83

97,4 %

woningen met private buitenruimte

2006

67 %

Landschapstructuur Leuven vs. Genk

De Genkenaar heeft een sterk vertrouwen in het stadsbestuur, opvallend veel meer dan in Hasselt en meer dan het gemiddelde van de centrumsteden.

2005 - 2013

72 %

voldoende fietspaden

veilige fietspaden

Glas

Detailhandel

goed onderhouden fietspaden

gemiddeld

Papier

Onderhoud en reparatie van auto's

Genk

foto © Genk Rasterstad

Verstedelijkingsptaroon Genk Diffuse verspreiding van bebouwing in een herkenbare landschappelijke structuur met een kleine kern en verschillende micro-centraliteiten. © Genk Rasterstad, BUUR 67

Lovenjoel

Luciebos

Hengelhoef

Biomista

Racing Genk

Koolmijn Andre Dumont

Nationaal Park Hoge Kempen

C-Mine

Syntra Campus Genk

Stadsstrip

Kattevennen

500

100 0

250

1km

Situering

een blik op de toekomst

Het kolenspoor verbindt de voormalige industrieën die typisch waren voor Genk – de mijncités en Ford Genk. Deze terreinen zijn nog altijd iconen voor de stad, met de grote mijnschachten, terrils,

schoorstenen en industriële gebouwen. Nu deze identiteitsdragers aan het transformeren zijn tot creatieve, innovatieve en recreatieve attractiepolen, ontstaat de mogelijkheid om van de spoorzone een

verbindende identiteitsdrager te maken. De sociaal-religieuze complexen en voorzieningencentra in de tuinwijken kunnen hier op aanhaken, waardoor er extra levendigheid in deze gebieden ontstaat.

?

1870

1930

1955

1970

1990

2010

2040

?

Groei van Genk © Rasterstad BUUR en hypothetische projectie naar de toekomst, waar mobiliteit en landschap, wonen en werken samen werken, gedragen door het multiproductief kolenspoor.

plusofficearchitects

21 Eerste economische golf

Tweede economische golf

Derde economische golf

Hypothese 6: Iedereen Genkt

kolenspoor als sociale productiemachine Experts, beleidsmakers en bewoners worden op het kolenspoor wezenlijk betrokken bij het vormgeven van de toekomst van Genk. Via de samenwerking met het Living Lab De Andere Markt (UHasselt/LUCA School of Arts/Stad Genk) kunnen we de rijkdom van bestaande en vooral kleine initiatieven in Genk zelf aanboren. We geloven dat door deze initiatieven in kaart te brengen en ze met elkaar te verbinden, nieuwe dingen kunnen ontstaan. We gaan op zoek naar mensen die deel uitmaken van interessante initiatieven. We visualiseren deze initiatieven door met hen - gebruik makende van ons mobiele grafische workstation - een poster te maken waarop hun initiatief en vaardigheden staan afgebeeld.

FRANCINE Francine Quanten, verantwoordelijk voor het strategisch stadsbeleid in stad Genk, engageert zich al gedurende lange tijd voor de makers en creatievelingen in Genk.

Zij wil daar ook graag letterlijk “plaats voor maken”.

PRISCILLA Priscilla Machils is al jaren actief in het Genkse cultuurleven, via haar communicatie-consultancy bureau Gitzwart. Zij is een ‘doener’, laat de dingen niet graag hangen en realiseert op die manier met een groot enthousiasme projecten. Evalueren doet ze (met evenveel energie) achteraf.

Multiproductief kolenspoor

SARAH Sarah Rombouts is de vrouw achter de designstudio Studio Refugee. Na het uitbreken van de vluchtelingencrisis begon ze workshops en opleidingen te organiseren voor vluchtelingen, zoals naaiateliers en tekenlessen, om hun kansen op werk te verhogen. Tijdens de workshops ontwerpt ze samen met vluchtelingen en jonge ontwerpers nieuwe producten, zoals portefeuilles, gebruik makende van de skills die ze aanleren. Ze maken daarvoor gebruik van restmaterialen, zoals overschotten van leder. Zo is haar project een potentiële schakel in een circulair economisch model. Haar praktijk van het werken met restmaterialen inspireert ons ook om na te denken over de mogelijkheden voor recyclage-werkstations die zich in leegstaande panden bevinden langs het kolenspoor. Deze kunnen zich laten bevoorraden door de bedrijven die zich langs datzelfde spoor bevinden. Ze is momenteel gehuisvest in ons Living Lab, De Andere Markt.

VERONIQUE

FOTO’S: Belbachir Boumediene

Véronique Claessens is directeur technische diensten van de Stad Genk en is een belangrijke bezieler van heel wat grensverleggende ruimtelijke projecten in Genk. Zij motiveert graag mensen om goede dingen te doen en hun grenzen te verleggen. Als dit dan ook lukt, maakt haar dat heel enthousiast en goedgezind.

23

plusofficearchitects

intermezzo - toetsingslabo 1

Tijdens vijf toetsingslabo’s op 23 en 24 februari 2016 verbeeldden vijf groepen van lokale actoren en experten een thematisch traject om het toekomstige kolenspoor landschap te maken. Wij noemen deze toekomst-trajecten ‘Kolensporen’, geïnspireerd door verhalen van bestaande kleine en grote initiatieven die we verzamelden via voorgaand onderzoek. Wij bewaakten in elke groep bewust het evenwicht tussen klein en groot, publiek en privaat, maar ook tussen actoren die reeds initiatieven rond de voorgestelde thema’s ontwikkelden in Genk en ‘nieuwkomers’. Elke groep sleutelde aan een verbeeldingsrijke hypothese in een concreet gebied rond het kolenspoor, gevisualiseerd op een tapijt. Ze schakelden de kleinere Kolensporen letterlijk aan elkaar in een groot tapijt en brachten de verschillende scenario’s samen in het verbindende verhaal, een ‘multiproductief kolenspoor’.

Multiproductief kolenspoor

1. VOEDSEL-WERKSTATIONS. Het labo Voedsel-werkstations vertrekt vanuit de observatie dat langs het kolenspoor in Zwartberg heel wat amateur (bv. tuinen) initiatieven rond voedsel bestaan en koppelt deze met meer professionele ondernemers (vb. Souliman). Tijdens het labo verbonden we de initiatieven met elkaar via Voedsel-werkstations langs het kolenspoor waar we lokaal geproduceerd voedsel verzamelen, verwerken, verkopen en consumeren. Hier kan bijvoorbeeld de lokale bioboer zich meer zichtbaar maken of kunnen lokale tuiniers hun voedseloverschotten kwijt. Deze stations kunnen typisch Genkse ontmoetingsplekken en trekpleisters zijn. Concrete plekken waar dergelijke stations zich kunnen ontwikkelen, zijn bestaande voedselafhaalpunten, buurtwinkels of horeca.

Fien Parren (wijkmanager), Lili Krznaric (vzw alternatief), Berke Bervoets (compostmenneke), Souliman (bioboerderij het Vrij Veld), Thomas Billen (Tuin van Betty)

2. NATUUR-WERKSTATIONS. In het labo Natuur-werkstations bedachten de deelnemers een divers ecologisch project dat economisch zelfbedruipend is door nieuwe verbindingen tussen natuurbeheer, voedsel- en energieproductie te maken. Deze natuurwerkstations zetten rest- en nevenproducten - zoals visproductie, groenafval - van deze gebieden in om de economische en sociale dimensie ervan te versterken. Het vormt de ecologische verbindingen die langs het spoor lopen in als publieke zones die lokaal beheerd worden door buurtcoĂśperatieven. In combinatie met de voedsel-werkstations zijn de natuur-werkstations economische spelers, omdat ze natuur, horeca en workshops aanbieden voor jong en oud.

Inge Bijnens (wijkmanager), Ann Vanderheyden (La Biomista), Rik Libot (groenbeheerder Genk), Goedel aerts (VLM), Goedele Aerts

3. MAAK-ENERGIE-WERKSTATIONS Het labo Maak-energie werkstations onderzocht de productieve combinatie tussen veel onderbenutte ruimtes, EnergyVille, scholen, de voetbalwerking van KRC en lokale clubs en de buurtbewoners aan het kolenspoor in Waterschei en Zwartberg. Deze combinatie maakt dit deel van het kolenspoor een goede experimenteer- en demonstratieplek voor sport en wetenschap. Via educatieve en onderzoeksprojecten kan deze plek alternatieve vervoersvormen en energienetwerken koppelen aan circulaire bouwprojecten, via het betrekken van lokale bewoners en ondernemingen. Een dergelijke plek vergt ook horeca en verblijfsfuncties die het sociale netwerk tussen onderzoekers, studenten, voetballers en de buurt bevorderen.

Wim Cardinaels (VITO), Patrick Janssens en Theo Sampermans (KRC), Dieter Leyssen (51N4E), Hanne Van Gils (Ruimte Vlaanderen), Kay Van Bulck (De Wijk van Morgen), Angela Hardt (Kamp C)

In het vervoeringslabo verkenden we de mogelijkheden van het kolenspoor voor een hedendaagse invulling van vervoer van goederen en mensen in Genk. Het spoor vervoerde ooit kolen en vandaag nog op een beperkt deel goederen en is nog steeds eigendom van een vervoersmaatschappij. Voor het vervoer van goederen zagen we potentieel in slimme stadsleverings- en opslagmodellen. Dit laat toe goederen te vervoeren via het koppelen van een aantal substations in de wijken aan grotere ophaal/verdeelstations aan de spoorlijn. Dat kan gaan over voedsel, afval, materialen en te herbruiken objecten en apparaten. Op het gebied van personenvervoer kunnen we het erfgoed van de toekomst maken door het deel tussen Biomista en de Thorsite (met latere uitbreiding) om te vormen tot een experimenteerpiste en testbaan voor nieuwe mobiliteitsvormen, energiebronnen en ecologische en technologische experimenten.

Thomas Odeurs (Citydepot), Herman Grossard (dienst Mobiliteit Genk), Enid Zwerts (Mint nv), Johan Vanswijgenhoven (Toerisme Limburg), Paul Engels (NMBS), Hilde Bellen (dienst Mobiliteit Genk), Conrad Depoortere (Mint nv), Dries Keunen (The New Drive), Ward Segers (Tourisme Limburg), Zowie Vangeel (Trage Wegen vzw)

25

FOTO’S: Belbachir Boumediene

4. VERVOERING

plusofficearchitects

FASE 1 - VERWERKEN

FASE 2 - PROJECTEREN

1a verkennen

1b raamwerksynthese

6 observatiedomeinen

2a scenario’s

2b bouwstenen

3 TRAJECTEN

WERKSTATIONS

3a live project

3b actieplan

en

k en

G n

G h

ied

er ee

ch ap

pi sc

ty

lan ds

in g E2

be w

in

on de

eg

rn em en

kt

4 onderzoeksmethodes

FASE 3 - ONDERNEMEN

INVENTARISATIE

!

??

©

G

multiproductief kolenspoor

MAPPING

© G

G

DATA-MINING LIVING-LAB

??

HYPOTHESES kolenspoor als ...

TOETSINGSLABO’S (1) 23-24/02/2016

TOETSINGSLABO’S (2) 02/09/2016

deel 2 Projecteren In de eerste reeks toetsingslabo’s zijn de hypotheses getoetst en samengebracht tot drie integrale scenario’s. Hierbij bezien we het spoor in de traditionele zin: bestaand uit trajecten en stations.

Allereerst thematische trajecten die de beweging over het spoor faciliteren, in de breedste zin van het woord: niet alleen voor goederen en mensen, maar ook flora, fauna en energie. Daarnaast zijn er de werkstations, waar initiatieven een plek krijgen en bovenal waar uitwisseling met de stad plaatsvindt. Het werken met trajecten en werkstations maakt het mogelijk een diversiteit aan initiatieven in te bedden rond het spoor.

2020

2020

rk

us

ne

Multiproductief kolenspoor

2030

2030

2050

2050

2a. Drie trajecten voor de toekomst

Drie thematische trajecten vertellen elk een eigen verhaal (met een eigen klemtoon) vanuit karakteristieke ruimtelijke en productief-economische processen en voegen op die manier een concrete laag toe aan het toekomstverhaal van het kolenspoor.

In het schema links worden de ontwikkeling van de drie trajecten in de tijd getoond. Niet elke ambitie kan onmiddellijk in de ruimte vertaald worden, toch moeten we durven dromen van projecten die in de toekomst misschien wel gerealiseerd kunnen worden. Ze kunnen als afzonderlijk traject immers heel wat synergieën ontwikkelen. Daarom plaatsen we de drie hoofdlijnen in een tijdsframe waarbinnen elk traject zichzelf verder ontwikkelt met verschillende ambitieniveau’s.

traject 1: landschapsbelevingspark Recreatieve route park dat versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het gebied als eigenstandig element.

Groene (economische) functies die zich verhouden tot de wijk

poorten naar natuur, aanritten naar het spoor intensiteiten: sporten, picnicken, groen ondernemerschap voor wijk/micro: Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreavoor stad/macro: tieve polen, productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder timing:

Het landschapsbelevingstraject is een project dat morgen kan starten en snel in gebruik kan worden genomen om de fietscultuur in Genk te lanceren.

traject 2: productielus

Het traject rond de kringloopmachine lanceert het kolenspoor als testlabo voor de stad van morgen. Hier wordt geëxperimenteerd met alternatieve vervoersmiddelen, circulaire korte keten principes met strategische verdeel- en collectorpunten, nieuwe circulaire energiesystemen zoals diepe geothermie en het testen van de vierde generatie warmtenetten.

spoor als: verweving:

Het productietraject vertrekt van de verschillende industriezones en nieuwe creatieve ontwikkelingen die elk op zich geïsoleerd liggen in het weefsel maar wel met elkaar in verbinding kunnen staan via het kolenspoor. De introductie van een ringbus of ringtram kan de hiaten in het openbaar vervoersnetwerk opvullen en inzetten op uitwisseling tussen kennis en productie. Ook de scholen langs deze lijn worden hierin betrokken. Beide trajecten starten in het noordelijke deel, waar vandaag geen activiteit meer plaats vindt en start met het activeren van de locaties die hierlangs liggen, zowel op recreatief-toeristisch niveau als functioneel-productief-educatief niveau.

spoor als: Transportlijn en verbinder van productieve plekken verweving: sterk, met de stad/adressering aan het spoor intensiteiten: Haltes op strategische locaties (kruisingen)

met economische groeimogelijkheden in toekomst voor wijk/micro: Micro economieën voor stad/macro: Transportas timing:

start 2020, labo voor 2050

De drie trajecten worden hierna verder op individueel niveau ontwikkeld.

4

drie trajecten

verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

traject 1: landschapsbelevings spoor als: verweving:

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

Recreatieve route park dat versmalt en verbree gebied als eigenstandig elem die zich verhouden tot de wi poorten naar natuur, aanritte sporten, picnicken, groen on Poorten naar natuurgebieden productiviteit uit onderhoud n start 2017, landschap ontwi

traject 3: kringloopmachine spoor als:

verweving:

voor wijk/micro:

voor stad/macro: timing:

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren?

Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark opstart 2020, labo voor 2050

€

traject 2: productielus €

spoor als: verweving: intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

€

Transportlijn en verbinder van sterk, met de stad/adresseri Haltes op strategische locati groeimogelijkheden in toeko Micro economieën Transportas start 2020, labo voor 2050

traject 3: kringloopmachine spoor als:

voor stad/macro:

drager van circulaire infrastru (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duu energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd d Gezamenlijk WKO’s later aan aantakken op grote energien

timing:

opstart 2020, labo voor 205

verweving: voor wijk/micro:

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

29

plusofficearchitects

Genk max: Brugge min: Sint-Niklaas gemiddeld 270 km fietspad

GFT 152 kg en stijgend

centrumsteden

Genk

P

C-mine

P

P

Genk

67 kg

24 kg

gemiddeld

P 270 km fietspad

GFT

Ringfietspad stimuleert fietscultuur in de rasterstad.

Genk

Glas

Hasselt

Genk

kolenspoor als recreatieve en functionele fietsroute op regionaal - stedelijk en lokaal niveau.

Papier

Het kolenspoor als verbinder van belangrijke attractiepolen.

Papier

G

2005 - 2013 16,3 %

1-49 wn

1630

152 kg en stijgend

67 kg

24

11 %

101 ondernemingen

50-199 wn

centrumsteden

16,7 %

200+ wn eieren la biomista

vzw Alterantief PLOT kathedraal Zwartberg vlees

eikenstoven

schapen onderhoud

restaurant KRC

Genk

P

C-mine

P

P

Claudio C. supermarkt Ali bijen

P

kaas

schapen

Souliman

restaurant Thor

% 80

onderhoud

C-mine

75 Casa Papa Giovanni compostmeester

vlees

bossen in Genk

kolenspoor als groene gordel die grote en kleine landschappen verbindt

bossen in de Vlaamse vis centrumsteden

70

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

ossen

onderhoud

Slagmolen

65

2006

ecologische bypasses

Het kolenspoor als verzamelaar van allerlei kleinschalige voedselprojecten

2007

2008

2009

2010

56,3 %

buitenlandse herkomst

Bouw van gebouwen

24,6%

buitenlandse herkomst stadspersoneel buitenlandse herkomst politie

slachthuis

Detailhandel Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

20,8 % Onderhoud en reparatie van auto's

2011

2012

28

traject #1

Productieve groene gordel Het uitzonderlijke karakter en rijke geschiedenis van het kolenspoor als kans voor een fascinerende en betekenisvolle groene ringfiguur die de belevingswaarde van Genk versterkt en grote en kleine productieve initiatieven met elkaar verbindt.

# Tussenland # In beweging # Iedereen Genkt

1/1 BELEVINGSROUTE

T

30

culinaire straten, een nationaal met creatieve en verrassende e van groen. Deze fietslussen kele toppers. Zit je stevig in het

KATTEVENNEN

Zwartberg KRC GENK 5 km

Het domein Kattevennen is een van de zes toegangspoorten tot het Nationaal Park Hoge Kempen - het grootste in zijn soort in België.

Verken de wandelpaden en bezoek de Cosmodrome. In deze reusachtige sterrenbol zweef je tussen sterren en planeten en zwem je over de bodem van de oceaan. Het 360°-scherm van de full dome maakt het allemaal levensecht.

In de show ‘The Life of Trees’ nemen Dolores, een mondig lieveheersbeestje, en Mike, een eigenzinnig vuurvliegje, je mee op avontuur naar de wondere wereld van de bomen.

508

73 Waterschei Hoevenzavel

ustrieel erfgoed De voormalige mijnsite van Winterslag combineert prachtig industrieel erfgoed met hedendaagse, artistieke bedrijvigheid.

Daal af in het ondergronds belevingsparcours C-mine expeditie. Hier wandel je door oude tunnels en langs nieuwe uitdagende installaties tot op de top van de schachtbok. Deze zomer flitst een tijdscapsule met virtual reality je terug naar de mijn uit de jaren ’50. Het Energiegebouw biedt ook plaats aan het bezoekers-onthaal, C-mine cultuurcentrum en het C-mine designcentrum. Het voormalig metaalmagazijn, even verderop, is het werkterrein van Studio Pieter Stockmans, de internationaal gerenommeerde keramist die samen met zijn dochter Widukind de grenzen van het porselein verkent.

Boxbergheide

548

03

6,5 km

Oud-Winterslag

C-MINE

06

72

509 07

05

02

09

Bret

509

Winterslag

08

02

03

4 km KATTEVENNEN

10 04

560 Termien

Nationaal Park Hoge Kempen

04

30

30

MOLENVIJVERPARK/ ZONNEWIJZERPARK EMILE VAN DORENMUSEUM

01

2,5 km

In de oergezellige Vennestraat, vlakbij C-mine, vind je een sterke concentratie van dit zuiderse lekkers. Haal je gratis soul foodboekje in het C-mine bezoekersonthaal.

Planetariumweg 18

Oud-Waterschei

73

1 km

C-Mine 10 bus 2

NAIRE AAT

enden k. Die ruiken e. Dat multierrane inkels.

THOR PARK

2,5 km

Met zijn tien hectare groen vormt het Molenvijverpark een aangenaam rustpunt in het hartje van de stad. In het nabije Zonnewijzerpark staan twaalf eigentijdse zonnewijzers opgesteld. Het aansluitende Heempark is een gezinsvriendelijk park met vijvers, hooilanden, kleine boerderijdieren en een speeltuin.

Het Emile Van Dorenmuseum rond de Brusselse kunstenaar Emile Van Doren vertelt een verrassend verhaal over het negentiende-eeuwse Genck met zijn spiegelende wijers en glooiende heides.

• Molenvijverpark/Zonnewijzerpark - Molenstraat • Emile Vandorenmuseum Henri Decleenestraat 21

2 km Oud Termien

Kolderbos

EN GOALMINE In de catacomben van de Cristal Arena, thuisbasis van Racing Genk, ligt GoalMine, een pittige expo over voetbal, compleet met penalty’s en blessuretijd.

Je leert er alles over voetbal in Limburg, met filmpjes, interviews en interactieve displays.

Je kan een bezoek ook combineren met een stadiontour in de Cristal Arena.

73 – 72 – 560 – 29 – 30 – 509 – 508 – 548 – 73 C-mine Winterslag – Kattevennen – Thor Park Waterschei – C-mine Winterslag

Sledderlo

Fietskaart Genk Fietst ©Stad Genk met aanduiding vanLEGENDE mogelijk tracé via het kolenspoor (rood).

Picknickplaats Fietsverhuur

2 Fietspunt station – Europalaan 45 3 C-mine – C-Mine 10 bus 2 4 Kattevennen – Planetariumweg 18

Fietsherstelling

1 Anthonissen - Vennestraat 162 2 Fietspunt station – Europalaan 45

509

Infokantoor

K WATERSCHEI

560

DE MATEN/WIJERS

6,5 km

Wandelen in de ongerepte natuur, waar kan je dat nog? Wel, in De Maten. Dit authentiek natuurgebied bleef eind 1800 gespaard van industrialisering van de viskweek. Je ervaart er hoe De Wijers – een ander wandelgebied in de omgeving van Genk – er vroeger moet uitgezien hebben. Nog nooit een echte visvijver gezien? Dan moet je dringend eens naar De Maten afzakken.

Fietslus 1 – 30 km

Stadionplein 4

508

Nabij

29

01

Visiekaart Mine Trail ©plusofficearchitects

Museum

Emile Van Dorenmuseum

Slagmolenweg

Fietsvriendelijke logies 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Hotel Atlantis – Fletersdel 1 Belle Hotel – Bokrijk – Hasseltweg 475 Ecu Hotel Genk – Europalaan 46 ‘t Hert – Winterslagstraat 11 La Mine Colline – Oostlaan 35 De Schacht – Noordlaan 36 De Venne – Wildekastanjelaan 23 Hotel Stiemerheide – Wiemesmeerstraat 105 Carbon Hotel – Europalaan 38 M-hotel - Albert Remansstraat 1

Een ringfietspad geeft een nieuwe bestemming en betekenis aan het kolenspoor. Het bouwt verder op het verhaal van de Mine Trail maar legt ook eigen accenten op het Genks grondgebied. De potentie voor de stad is de verbindende rol die het spoor kan spelen tussen de recente ontwikkelingen op de historische mijncités, die vandaag individueel verbonden zijn met het centrum en waartussen een directe leesbare verbinding ontbreekt. Dit betekent niet dat het kolenspoor zelf barst van de concrete potenties of volledig ontwikkeld moet worden. Wel kan er ingespeeld worden op initiatieven in de omgeving met een link naar het spoor.

72

TUINWIJK WINTERSLAG

De indrukwekkende mijngebouwen zijn ingebed in een uniek landschap met als top of the bill de mijnterril en bijzondere picknickplekken. Het hoofdgebouw in art deco is adembenemend mooi. Het wordt het baken van Thor Park, een technologie- en wetenschapspark dat focust op energie, innovatie en beleving.

In het Mijndepot geven ex-mijnwerkers regelmatig rondleidingen.

André Dumontlaan 67

Snuif een gezonde portie cultuur op langs de mooiste plekjes van de tuinwijk. Deze is op zijn mooist op de Evence Coppéeplaats, het ‘kerkplein van Winterslag’. Het is een prachtig staaltje van de architectuur van de 20-er jaren.

Het plein wordt omkaderd door de Heilig Hartkerk, Syntra campus Genk, de Sint-Michielsschool en het rusthuis. Met de C-mine ontdekkingskaart volg je hier een beklinknagelde wandelroute van vier kilometer (te koop in het C-mine bezoekersonthaal).

Thor Park Waterschei

Kolenspoor als katalysator: van recreatie naar re-creatie ©Ruimte Vlaanderen - T.OP Limburg

In deze eerste eenvoudige stap wordt de mentale ruimte van het kolenspoor opnieuw opgewaardeerd. Hier wordt ingezet op beleving van het bijzondere karakter van de stad, de geschiedenis en het landschap. Een extra pluspunt is de trage helling over de hele lengte van het spoor, wat de fietskwaliteit bevordert.

Om dit potentieel vanuit verschillende invalshoeken zoals innovatie in de maakindustrie, energievoorziening of fietsindustrie te verzilveren samen met toerisme, ecologie,..., en een synergie te bekomen tussen de initiatieven, of nieuwe initiaiteven te stimuleren, is een bovenlokale samenwerking nodig. Het strategisch 1/2 PRODUCTIEVE LANDSCHAPPEN project dat in het najaar van 2016 wordt opgestart olv provincie en Stad Genk, en ism alle betrokken gemeenten rond het kolenspoor, biedt hiervoor het kader.

Nieuwe coalities leiden tot nieuwe ambities?

Cfr werkgroep BRV-relance Door het kolenspoor aan te kaarten Is er een werkgroep ontstaan waarbij partners vanuit heel de regio rond de tafel komen te staan – kolenspoor als tool om discussie uit te lokken en neuzen in dezelfde richting te krijgen.

Dit om de ambitie te verhogen van de projecten en ideeën rondom het 2 kolenspoor te concretiseren

4

De kansen van de tussenschaal De uitdagingen van vandaag kunnen niet volledig worden aangepakt op de schaal van 1 perceel, of zelfs 1 gemeente. Door te werken op een bovenlokaal schaalniveau kunnen oplossingen worden aangereikt op het 1functioneel relevant schaalniveau.

3

6

5

1. Parckfarm Tour & Taxis, Brussel / 2. Open modeltuin Arbeiderstraat Genk Noord / 3. picknickmand met Genkse (multi)culticulinaire specialiteiten / 4. kinderboerderij / 5. voedselfietskar / 6. renovatie van fabriekshal tot food Bovenlokale voorzieningen kunnen worden gedeeld en verdeeld op hall in Deventer NL.

geografische schaal van functionele markten. Netwerksystemen voor mobiliteit, natuur, materialen of energie kunnen samenhangend worden Langs het kolenspoor vandaag al schaal heel watvaninschakelen in een netwerk van producenten, afneontwikkeld op devinden geografische stroomgebieden, industriële ecosystemen, ecologische verbindingen, kleinschalige groeninitiatieven (Samen tuinen Genk …. mers en distributeurs, waarbij we willen profiteren

Noord, Meeuwerstraat, Tuin van Betty, Bioboerderij van de korte ketenmogelijkheden en de identiteitsBovendien komen andere ontwikkelingsmogelijkheden in het vizier Het Vrije Veld, Heempark, vorming rond groen en voedsel binnen Genk. We wanneer op het een Compostmenneken overkoepelend schaalniveau en vanuit nieuwe coalities Schansbroek, ...) plaatspotentieel met een grote sociale im- beelden ons iswordt dat hetgekeken. kolenspoor een verbinder naar het lokaal (territoriaal kapitaal) pact. Deze initiatieven willen we ondersteunen en wordt van deze verschillende groene productieve

plekken en dat het wordt ingezet om producten te vervoeren, zowel tussen verschillende producenten als naar klanten in het woon- en werkweefsel. Het kolenspoor verbindt, verzamelt en versterkt.

Het kolenspoor als connector en collector.

Wat zijn de kansen van de andere schaal, de tussenschaal? Wat is de meerwaarde van samenwerking buiten de eigen perimeter? Van het gecoördineerd aanpakken van een investering? Welke kansen liggen er in het verbinden van verspreide initiatieven?

LA BIOMISTA

7

samentuinen Genk Noord

TRAPT

508

GENK TRAPT Mijnerfgoed, multiculinaire straten, een nationaal park: Genk bekoort met creatieve en verrassende hotspots in een zee van groen. Deze fietslussen voeren je langs enkele toppers. Zit je stevig in het zadel? Go!

5 km

73

C-MINE

C-mine, creatief industrieel erfgoed

Multiproductief kolenspoor

De voormalige mijnsite van Winterslag combineert prachtig industrieel erfgoed met hedendaagse, artistieke bedrijvigheid.

Daal af in het ondergronds belevingsparcours C-mine expeditie. Hier wandel je door oude tunnels en langs nieuwe uitdagende installaties tot op de top van de schachtbok. Deze zomer flitst een tijdscapsule met virtual reality je terug naar de mijn uit de jaren ’50. Het Energiegebouw biedt ook plaats aan het bezoekers-onthaal, C-mine cultuurcentrum en het C-mine designcentrum. Het voormalig metaalmagazijn, even verderop, is het werkterrein van Studio Pieter Stockmans, de internationaal gerenommeerde kera-

548

2,5 03

C-MINE 1 km 06

72

1/3 VERPLAATSINGEN IN DE PRODUCTIEVE GROENE GORDEL

HET SPOOR VANDAAG: EEN LINEAIRE GIGUUR GEÏSOLEERD IN HET GROEN. Het stuk kolenspoor dat door Genk loopt, is één van de weinige delen van het volledige traject waar de rails nog effectief aanwezig zijn. Wanneer er gezocht wordt naar nieuwe vormen van vervoer over het spoor, is het aangewezen om de rails te hergebruiken of ze op hun plaats te laten liggen omwille van de cultuurhistorische waarde. Op sommige delen zal intensief opruim werk moeten gebeuren om de sporen terug te vrijwaren.

SPOORRUIMTE ALS LINEAIR PARK, WANDELEN EN FIETSEN EROP EN ERLANGS. In de voorziening van een nieuwe fietsroute gaat onze voorkeur naar het aanleggen van een apart fietspad dat naast het spoor loopt. Een fietspad met de hedendaagse normeringen zou immers te breed zijn om op de ruimte van het spoor te leggen.

Het spoor wordt behouden als ruimte om te wandelen of als reservatieruimte voor alternatieve vervoersmiddelen in de toekomst.

Park am Gleisdreieck, Berlin DE

Park am Gleisdreieck, Berlin DE

BIJZONDERE PLEKKEN BIEDEN KANSEN VOOR BIJZONDERE BELEVING Op locaties met een grotere breedte, zoals bijvoorbeeld de voormalige rangeerterreinen in Zwartberg, gebruiken we de ruimte om bijzondere dingen te doen.

Zoals bijvoorbeeld een aftakking van het fietspad in een fiets- en sportparcours of een ontdekkingpad.

Hierin liggen nog alle mogelijkheden open, maar activiteiten die gerelateerd kunnen worden aan nabije functies genieten de voorkeur.

©Airwheel

Fast Tracks, Salto architects

Riding the wave, Openfabric, dmau

33

plusofficearchitects

PRODUCTIEVE GROENE GORDEL De ingetogen sfeer en groene kwaliteiten van het kolenspoor worden in dit scenario optimaal benut. Het ringbus/tram kolenspoor transformeert tot ringbus/tram alternatief tracé parkzone als groene verbinder van de grote bestaand OV-netwerk recreatieve attracties. Tezelfdertijd is het een intensiteit bushaltegroenten geproduproductief gebied waar ceerd worden en waar het vee, dat ingezet strategische haltes ringlijn wordt voor beheer van de natuur, ook geslacht wordt en ter plekke een ‘made in kleine verkocht ondernemers inmet het woonweefsel Genk’ stempel. experimenteerspoor

Moestuinen

Sportvelden

Natuurpoorten

Kruising met diagonaal fietsnet

experimenteerspoor uitbreiding

Drager van het goederenspoor park is een recreatieve verkeersverbinding bestaand die enerzijds onderdeel is van spoorlijn de Mine Trail (fietsbelevingsroute op provinciaal niveau) alsbedrijvenzone geheel, en tegelijkertijd een belangrijke aanvulling is op de fietsstructuur bestaande strategische locaties van Genk. Dit fietspad kan in principe op korte bestaande publieke centrumlocaties termijn gerealiseerd worden.

Waar het spoor nog in gebruik is, wijkt het fietsspoor iets af nieuwe productieve locaties van de spoorwegzate en volgt het de bestaande wegenis. Het spoor verbindt niet alleen recreatiepolen, maar bevat ook poorten naar de belangrijkste bos- en beeklandschappen rondom Genk. Droge heidegebieden en natte beekdalen worden via de groene zones langs het spoor verbonden voor mens en dier.

500

100 0

250

1km

Visvijvers

Voedselknooppunten

Natura 2000

Ecologische bypass

Doorgaande recreatieve fietsverbinding

Gelijkvloe Opgang naar kolenspoor via moestuinen

Fietspad takt aan op Gieterijstraat

Rangeerspoor in gebruik

Kolenspoor ontmoet Hengelhoefstraat

Combinatie Ecoduct - Fietspad

Aantakking op Stiemerbeek

Centrum

Route naar Slagmolen

erse opgang na herinrichting

Bewegingspark op voorm rangeerzone

Doorgaande route naar As langs spoor

ringbus/tram ringbus/tram alternatief tracĂŠ bestaand OV-netwerk bushalte GORDEL PRODUCTIEVE intensiteit GROENE strategische haltes ringlijn Belangrijkste uitdaging binnen het traject Productieve Groene Gordelinishet de voorziening kleine ondernemers woonweefsel experimenteerspoor van een fietsverbinding langs het bestaande uitbreiding spoor en deze teexperimenteerspoor koppelen aan het bestaande goederenspoor fietsnet. bestaand spoorlijn

Ter hoogte van Waterschei ligt het spoor op dezelfde hoogtebedrijvenzone als haar omgeving en is de bedding breed, weinig belemmeringen om de bestaande strategische locaties route te maken. Enkele bruggen-doorgangen, bestaande publieke centrumlocaties met name die bij de Guillaume Lambertlaan, zijn vrij smal, niet voor een fietspad maar wel nieuwe productieve locaties wanneer er meerdere typen vervoersstromen over het spoor heen moeten.

De route wijkt van het spoor ter hoogte van de Gieterijlaan, waar de weg vervolgd wordt over bestaande infrastructuur. Hier is het spoor

500

100 0

250

1km

namelijk nog in gebruik, bovendien is een aansluiting op de parallel lopende weg eenvoudig te realiseren. Er is hier voldoende ruimte voor een fietssnelweg van 3,5 meter breedte.

Aandachtspunt is de aansluiting op het Kolenspoor richting Beringen langs Genk-Noord. Er kan met enkele nieuwe verbindingen een aansluiting gemaakt worden door het industriegebied. Een geweldig alternatief is een brug/ ecoduct die direct vanaf de terril van Winterslag het spoor en de infrastructuur oversteekt.

Op deze manier ontstaat een spectaculaire verbinding tussen Kolenspoor, Winterslag en het westelijk gelegen bosgebied.

drie traje

productielus

drie trajecten productielus drie trajecten

drie trajecten la Biomista

Genk Noord

centrumsteden

C-mine

P

Papier

Glas

luchthaven

152 kg enKRC stijgend

67 kg

Ringbus op bestaande weg - r 35,5 % vertrouwen

la Biomista

Genk

Genk Noord

PLOT

24 kg

luchthaven

vzw alternatief

gemiddeld

BuSo De Wissel

Genk Noord

Hasselt

KRC

Genk Noord vzw alternatief

BuSo De Wissel

luchthaven THOR

THOR

Essers

KRC

IKEA

THOR

Essers (C-mine)

IKEA

(C-mine) Campus Bret

Goederenstation Hermes centrum (C-mine)

centrum

Campus Bret

Goederenstation Hermes centrum

Welzijnscampus Campus Bret

Limburghal Goederenstation Hermes

Welzijnscampus 2005 - 2013

Limburghal

Welzijnscampus

16,3 %

1-49 wn

1630 ondernemingen

Limburghal 11 %

101 ondernemingen

50-199 wn

Ringbus Kolenspoor op bestaande ringfiguur weg ringtram in radiaal radiaal over ov net spoor kolenspoor als als ringlijn over- het OV-net

enspoor als ringfiguur in radiaal ov net

+ bestendiging van operatief goederenspoor Ringbus op bestaande weg - ringtram over spoor + aansluiting Spartacus-tracé

oor verbindt ook woon- en werklocaties

vzw alternatief

PLOT

Genk Noord IKEA

P

enspoor als ringfiguur in radiaal ov net

oor verbindt ook woon- en werklocaties

GFT

BuSo De Wissel

la Biomista

Essers

P

gemiddeld

Genk Noord

PLOT

Genk

P

min: Sint-Niklaas

Kolenspoor als ringfiguur in radiaal ov net

productielus

270 km fietspad

productielus

Genk

67 % fier Genk max: Brugge

16,7 %

Ringbus ringfiguur op bestaande verbindt weg belangrijkste - ringtram polen over spoor van Genk ringlijn verbindt belangrijkste polen van Genk

200+ wn 28 ondernemingen ringfiguur verbindt belangrijkste polen het kolenspoor verbindt ook woonenvan Genk het spoor verbindt ook woon- en werklocaties

dubbele ring introduce

werklocaties

67 % fier

Genk

ringfiguur verbindt belangrijkste polen van Genk

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living l

max: Brugge min: Sint-Niklaas

% 80

270 km fietspad

GFT

Genk

152 kg en stijgend

centrumsteden

Papier 67 kg

Glas 24 kg

go

gemiddeld

35,5 % vertrouwen Genk

75

Hasselt gemiddeld

70

bossen in Genk Genk C-mine

P

P

bossen in de Vlaamse centrumsteden

P

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

65

P 2006

2007

2008

2009

2010

2011

2012

2005 - 2013 16,3 %

1-49 wn

1630 ondernemingen

11 %

101 ondernemingen

50-199 wn

buitenlandse herkomst stadspersoneel

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

dubbele ring introduceert Genk Zuid

dubbele ring introduceert Genk Zuid

testspoor: dubbele ruimte ring introduceert voor transportexperiment Genk Zuid T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

testspoor: ruimte voor transportexperiment

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

testpoor ruimte voor mobiliteitsexperimenten

28 ondernemingen

testspoor: voor transportexperiment Bouw van gebouwenruimte Detailhandel

24,6%

20,8 %

buitenlandse herkomst politie

16,7 %

200+ wn

56,3 %

buitenlandse

herkomst het spoor dubbele verbindt ringook introduceert woon- enGenk werklocaties Zuid

Bouw van gebouwen

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

% 80

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

kolenspoor als broedplaats voor kleine(re) ondernemingen Onderhoud en 0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

75

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

reparatie van auto's 70

bossen in Genk

bossen in de Vlaamse centrumsteden

sinds 2010 is de overlevingsgraad gelijk aan het Vlaamse gemiddelde

65

2006

2008

2009

2010

2011

2012

56,3 %

buitenlandse herkomst

Bouw van gebouwen

24,6%

buitenlandse herkomst stadspersoneel 20,8 %

buitenlandse herkomst politie

30 %

2007

Onderhoud en reparatie van auto's

11 %

Detailhandel

Bouw van gebouwen

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

Totale omzet in België verdeeld in ondernemingen met

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

0 tot 9 medewerkers 10 tot 49 medewerkers 50 tot 249 medewerkers 250 of meer medewerkers

Onderhoud en reparatie van auto's

Detailhandel

Onderhoud en reparatie van auto's

Detailhandel

traject #2

Productielus Het kolenspoor als verbinder en verzamelaar van productieve locaties en stimulator van nieuwe creatieve, multifunctionele (her)maak-ateliers.

# In beweging # Productielijn # Kringloop

+

Tr an

P

KR C

sp

or t

la

an

1/4 STADSRINGLIJN

Li

m

bu

rg

ha

l

Ge

nk -O os

t

Th or

P

Ca et

sb e

ek

P

Aanvulling van het bestaande radiaalsysteem met een ringlijn o.b.v. het voorstel van een bijkomende snelle verbinding uit het mobiliteitsplan (Arcadis, april 2014).

Inventarisatie van bestaande busroutes van De Lijn.

Als we het openbaar vervoersnetwerk (OV) op stadschaal bekijken, merken we op dat dit voornamelijk is opgebouwd langs de radiale assen. Belangrijke attractiepolen of werkbestemmingen hebben vervolgens steeds een één op één relatie met het

citydepot - ecologische leveringen

centrum. Onderlinge verbindingen ontbreken. In dat opzicht lijkt ons de ontwikkeling van een ringlijn, zoals aangegeven in de mobiliteitsvisie voor Genk, een sterk verhaal voor de productieve ontwikkeling van het kolenspoor. De grote diversiteit die langs het

E-citybus in centrum Reims.

kolenspoor bestaat tussen woon- en werkgebieden biedt heel wat potentieel voor een creatief-productieve toekomst.

WEpods - wepods.nl

Cargo e-tram in Zürich vervoert mensen en goederen.

HET KOLENSPOOR ALS DRAGER VAN EEN COHERENT OPENBAAR VERVOERSNETWERK MET ZELFRIJDENDE BUSSEN EN E-BIKES. op basis van huidige potenties. Net als de productieve gordel is ook hier het gebied van de Hengelhoefstraat tot de Thorsite het meest geschikt voor nieuw vervoer in de spoorwegberm. Daarvoor doen we in de volgende tekeningen enkele ruimtelijke tests naar de haalbaarheid hiervan. Over de rest van het

Smalste traject (parallel aan Essenlaan)

Vervolgens kijken we naar de verschillende vervoersmogelijkheden. Een volledig nieuwe OV-lijn op of langs de bestaande spoorwegbedding valt niet op korte termijn te realiseren en al zeker niet over de volledige lengte. Naar realiseerbaarheid en fasering toe lijkt het ons interessant om de ringlijn op te delen

an)

Multiproductief kolenspoor

uitgestippelde ringtracé kan een bus of shuttle de bestaande routes gebruiken: Hermeslaan - Tennislaan - Europalaan - Weg naar As - André Dumontlaan. Op de overzichtskaart zijn eveneens alternatieve routes aangegeven waarmee we het ringtracé morgen al 1 Buiten de spoorbedding kunnen testen.

2 Spoor

naast het

verkeer gescheiden op snelheid

groenstrook

7,8

weg

20

bosstrook

40

7

spoorberm

20

3,5 1,5

7 3,5 1,5

bos

15

CENTRAAL-LIMBURG

1/5 PRODUCTIEVE RING

77

Fig. Beschikbare ruimte

79

2.

Woon/Werk Combinatie Ontwikkeling

1

3.

DIENSTEN

ONDERZOEK

CREATIEVE SECTOR

4.

5.

RETAIL COMMERCIE

B2B hubs in Zuid

6.

fiets-/wandelroute

7.

MAAK INDUSTRIE

8.

RECYCLAGE /MATERIALEN INDUSTRIE

Relance oude Kolenspoor 9. icm. Spartacus 83

Fig. PROGRAMMA (FRQRPLVFKH GLYHUVL¿sULQJ PRHW OHLGHQ tot een veerkrachtigere economie en samenleving

Economische diversifiëring moet leiden tot een veerkrachtigere economie en samenleving.

Fig. NETWERKEN T.OP CENTRAAL-LIMBURG 1. Stedelijke werklocatie Watersshei / Cristal Stadion LEGENDE Park Canal

2. Station en stedelijke werklocatie Zwartberg 3.Logistieke HUB Genk Noord 4. Hermes en C-Mine 5. Stiemerbeek / Centrum 6/7/8 Genk Zuid

Genk is lang een stad van grote economische spelers geweest en bijgevolg ook de stad met grote collectieve ontslagen en tewerkstellingscrississen. Vandaag ontwikkelen we op economisch vlak naar een grotere Fig. Beschikbare ruimte diversiteit aan spelers de kracht van de kleine spepresentatie 21.08.2014 - BUUR en | bureau voor urbanisme lers. Langs het kolenspoor zien we veel potenties voor de ondersteuning van nieuwe tewerkstellingstypes Main attractor

Eco-connection

New development

Recreational route Brook

Railroad

Inventarisatie van beschikbare bedrijfsruimte en waardenketen in Poort Genk Fundamenten voor de circulaire economie in Buurt Genk ©BUUR, december 2015

Main road

die in verbinding met elkaar staan langs het kolenspoor maar eveneens ingebed liggen in het woonweefsel. Het zijn deze relaties die van het kolenspoor een sterk productief en samenhangend verhaal kunFig. Waardenketen nen maken.

Genk is bevolkt met mensen met maak-skills, al worden die vandaag door het gebrek aan werkplekken

die dat soort vaardigheden kunnen gebruiken, onderbenut. In dit verhaal is ook belangrijk om te kijken hoe ruimte voor kleinere spelers en economische coalities de relatie aangaan met de grotere sites zoals C-mine, Hermes, Thor, Genk-Noord en Genk-Zuid.

3

7

4

8

1

2 Fig. ONTWIKKELINGSVOORSTEL GENK

5

6

9

1. productieve werkhaven, Weltgewerbehof Hamburg / 2. Werkplaats in openbare ruimte, Zürich / 3. Sociaal-productief project, Yardhouse Londen / 4. Collectieve werkplaats, BUDA Kortrijk / 5. Collectieve werkplaats, Blackhorse workshop / 6. Gestapeld research Caen / 7. Eén gebouw met mix van bestemmingen, Vauxhall / 8 + 9. Geautomatiseerd depot met werktafels, factory gallery Vitra Fig. center, Waardenketen

“The next economy is the economy we want”, zegt Marc Brearley, professor aan het CASS in Londen. Publieke investeringen en infrastructuur ondersteunen de toekomstige economie. Met projecten die het wonen en werken op één plaats durven combineren, geven we een voorbeeld voor deze toekomst. De nabijheid van jobs in het woonweefsel houdt verschillende voordelen in zich: kansen om materiaalkringlopen

te sluiten, vermindering van het aantal verplaatsingen woon-werkverkeer, een verkorte afstand tussen productie en gebruikers, maar ook tussen productie, creatie en verkoop. Daarboven heeft de nabijheid van ondernemerschap en productieve economie ook een educatieve meerwaarde: het zichtbaar maken van werkmogelijkheden, productieprocessen, lokaal verankerd ondernemerschap en de achterliggende

netwerken.

14 Stebo inventariseerde projecten rond upcycling en toont daarmee aan dat er in de regio een groeiend aantal maakinitiatieven bestaan. Grote meubelzaken zoals Ikea en kringloopcentra, zoals de Koop en recyclageparken kunnen leveranciers zijn van restmaterialen.

GENK NOORD

41

plusofficearchitects

1/6 TESTSPOOR

Breed en snel

35

35

km/h Smal en snel

km/h

30

In de transitie naar kleinschaliger, autonomer en meer gemengde vormen van transport wordt de scheiding tussen langzaam en snel verkeer steeds vager. Nu al ontstaat verwarring over bijvoorbeeld hoverboards en speedbikes (fietsen die tot 50km/u halen), en de diversiteit aan transportvormen zal alleen maar toenemen. Het spoor leent zich bij uitstek als uitrollocatie (net zoals sommige andere experimenteerassen in Genk zoals de Couppélaan) voor een vervoersnetwerk dat hierop is aangepast.

km/h

25

25

km/h

km/h

60

50

Smal en langzaam

18

Breed en langzaam

15

km/h

15

km/h

km/h

10

km/h

90 cm

- Woon-School-Werk - Boodschappen - Recreatief Bakfiets

110 cm

- Woon-School-Werk - Recreatief Ouder + Kind

70 cm

60 cm

- Woon-School-Werk - Boodschappen - Recreatief

- Woon-Werk - Recreatief

Hooverboard

Fietsforens

cm

- Woon-Werk - Recreatief Fietsforens - elektrisch

60

cm

- Recreatief

cm

- Recreatief - Woon-Werk

Wielrenner

Fietsforens - ligfiets

100

120

cm

- Recreatief - Woon-Werk E-bike of scooter

cm

- Transport

E-cargo van

Hedendaagse vervoersmodi met hun nodige ruimte en maximale snelheden.

1

5

Op veel locaties wordt geëxperimenteerd met het mengen van verschillende vormen van transport, waarbij alleen de langzaamste gebruikers (voetgangers) en de zwaarste gebruikers (grootschalig transport als personenbussen en vrachtwagens) een eigen baan krijgen. Al het overige verkeer wordt gemengd.

3

2

6

4

7

1. Het netwerk duurzame mobiliteit als strategische partners in het onderzoek naar het vervoer van de toekomst / 2+3. Experimenten met zelfrijdende voertuigen kunnen dit onderzoek inspireren. / 4. Vervoersmiddelen aan oplaadstations als nieuw individueel transport en alternatief voor de auto. / 5. Experimenten met het mengen van verschillende vervoersmiddelen gebeuren vandaag al in Nederland / 6. Theoritisch onderzoek naar het mengen van verschillende vervoerssnelheden ©MMKM / 7. Het aanbod van nieuwe vervoersmiddelen is zeer groot.

HET SPOOR ALS MOBILITEITSLABO VOOR DE TOEKOMST. Afhankelijk van de termijn en vorm van OV dat over het kolenspoor zal gaan, zijn er een aantal mogelijkheden voor de inrichting van het profiel. De zoektocht zit hier vooral in de smalste locaties: de onderdoorgang bij de Guillaume Lambertlaan en het smalste deel van de spoorbedding in de noordwestelijke punt van het traject.

Ruimtelijk het aantrekkelijkst is zoveel mogelijk vervoer te mengen. Op korte termijn levert dit echter obstakels op, zoals bijvoorbeeld ter hoogte van kruisingen met het recreatief netwerk, waardoor het in eerste instantie interessanter kan zijn om fiets en overig verkeer nog te scheiden.

Multiproductief kolenspoor

VERSCHILLENDE PROFIELEN GETEST IN DE RUIMTE

1 Buiten de spoorbedding

Smalste brug (Guillaume Lambertlaan)

Smalste traject (parallel aan Essenlaan)

verkeer gescheiden op snelheid

groenstrook

7,8

weg

20

bosstrook

40

2 Spoor als groene berm

3 Spoor verwijderen

4 Gemengd verkeer

naast het fietspad, wandelpad los

alles compact naast elkaar

Fiets en ov in kleine units gemengd, ca 30 km/h Wandelpad in spoorbaan

7

spoorberm

20

7

3,5 1,5

1,5

3,5 1,5

3,5 1,5

bos

8

7

15

bosstrook

doorgang brug

15

bosstrook

VERSCHILLENDE VERVOERSMODI EN HUN NODIGE PROFIELEN IN DE RUIMTE Waar de nieuw voorgestelde transportlus het kolen1 Huidig profiel spoor verlaat en aantakt op de Gieterijstraat en de Fiets endienen overig gescheiden Hermeslaan, zal rekening gehouden te worden met het bestaand vrachtverkeer en de beperkte eigendommen van de stad. Hier is het niet mogelijk

naast de bestaande een brede baan voor ove-3 Gemengd fietsvoorzieningen voor regionale verbindingen te 2 OV en weg vracht gemengd verkeer rig gemengd verkeer te leggen. Openbaar vervoer voldoen zal het fietspad overigens verbreed dienen Breder fietspad afhankelijk van categorisering zal hier gebruik dienen te worden naar 3,5 meter.

OV Voegt zichte opmaken fietspad van de bestaande- bussen naar rijbaan kleinschalig electrisch vervoer op fietspad wegen, terwijl de overige weggebruikers het fietspad kunnen gebruiken. Om aan het vademecum

Gieterijstraat

spoorbedding talud wegprofiel

Infrabel/NMBS

20 11,5

afwateringsberm 3

2 OV en vracht gemengd

1 Huidig profiel 2,5 2 7

Fiets en overig gescheiden

3,5 1,5 7

3 Gemengd verkeer 8

Breder fietspad OV Voegt zich op fietspad

2 7 1

bedrijventerrein

Gieterijstraat

spoorbedding talud

20

wegprofiel

11,5

afwateringsberm 3

afhankelijk van categorisering - bussen naar rijbaan - kleinschalig electrisch vervoer op fietspad

Stad Genk Privaat

Infrabel/NMBS

2,5 2

3,5 1,5

8

7

7

7

2

Stad Genk

1

Privaat

bedrijventerrein

Hermeslaan

spoorbedding groenstrook wegprofiel

Infrabel/NMBS

## 13,5

afwateringsberm 3

8

2,5 3

3,5 2

2

8

8

8

Stad Genk Privaat

bedrijventerrein

Hermeslaan

spoorbedding groenstrook wegprofiel

13,5

afwateringsberm 3 bedrijventerrein

Infrabel/NMBS

## 2,5 3

3,5 2

8

8

8 2

43

8

Stad Genk

plusofficearchitects Privaat

Bedrijventerrein Zwartberg Veiligheidscampus

La Biomista

Arbeidsstraat

PLOT

BuSo De Wissel

De Sint-Albertscholen van Genk

Genk Noord

(C-mine)

Hermes

Goederenstation

W

Station Genk Limburghal

Vliegveld Zwartberg

vzw alternatief Maak-stad

KRC

Younicorn Café

VDAB training en opleiding scholencampus

Thor

Campus Bret

ringbus/tram

rinbus/tram ringbus/tram

ringbus/tram ringbus/tram alternatief tracé

alternatief rinbus/tram alternatief tracé tracé

bestaand OV-netwerk

bestaand OV-netwerk bestaand OV-netwerk

intensiteit bushalte

intensiteit bushalte intensiteit bushalte

strategische haltes ringlijn

Welzijnscampus

kleine ondernemers in het woonweefsel strategische halte ringlijnringlijn strategische haltes experimenteerspoor

experimenteerspoor uitbreiding

kleine ondernemers in het woonweefsel

goederenspoor

experimenteerspoor experimenteerspoor

bestaand spoorlijn

experimenteerspoor uitbreiding experimenteerspoor uitbreiding

bedrijvenzone

goederenspoor goederenspoor

bestaande strategische locaties

bestaand spoorlijn bestaande spoorlijn

bestaande publieke centrumlocaties

bedrijvenzone bedrijvenzone

nieuwe productieve locaties

bestaande strategische locatielocaties bestaande strategische bestaande publieke centrumlocatie bestaande publieke centrumlocaties

nieuwe productieve locatielocaties nieuwe productieve 500

100 0

250

1km

halte PLOT Marcel Habetslaan

hal

Essenlaan

halte Genk Noord Woudstraat

Ringbus op kolenspoor

alternatief traject Gieterijstraat

Transportlaan (P+R)

Hermeslaan

actief goederentraject

halte

alternatief traject halte C-mine

halte Hermes Brikkenovenstraat

halte Welzijns centrum station

Limburghal (P+R) Tennislaan Europalaan Jaarbeurslaan - Dieplaan

gebruik maken van nieuwe infrastructuur

lte Zwartberg

mobiliteitsexperiment fase 1 KRC (P+R)

Ringbus op kolenspoor

halte THOR André Dumontlaan

halte

halte halte campus Bret

scampus

Weg naar As

ringbus/tram ringbus/tram alternatief tracé bestaand OV-netwerk

S pa r

intensiteit bushalte

tacu s

strategische haltes ringlijn kleine ondernemers in het woonweefsel experimenteerspoor experimenteerspoor uitbreiding goederenspoor bestaand spoorlijn bedrijvenzone

MOBILITEITSRUGGENGRAAT MET bestaande strategische locaties PRODUCTIEVE DOELSTELLINGEN bestaande publieke centrumlocaties

zuidelijke lus ringbus

De voornaamstenieuwe actie voor de productielus is productieve locaties het realiseren van een snelle busverbinding tussen THOR en C-mine langs Genk Noord. Op deze manier kan een ringbus in het leven worden geroepen die de verschillende creatieve en productieve plekken in de ring rond Genk in één lijn verbindt.

500

100 0

250

1km

Dit traject wordt gedragen door strategisch geplaatste park and rides, gelanceerd in het mobiliteitsplan 2014 (Limburghal, KRC en Genk Zuid), uitgebreid met een extra P+R op Genk Noord. Deze parkeergebouwen worden gecombineerd met fietsverhuurpunten en een halteplaats voor de ringbus. Bij voorkeur verder uitgbreid met diverse programma’s op maat van de omgeving.

2

drie trajecten driekringloopmachine trajecten kringloopmachine

Geothermie

Geothermie

E.ON Langerlo- energieopwekking

Kolenspoor als verbinder van circulaire netwerken

kolenspoor als drager van circulaire netwerken

Kolenspoor als verbinder van circulaire netwerken

Stimuleren van warmtecollectieven op blokniveau...

testen van warmtecollectieven op blokniveau...

Stimuleren van warmtecollectieven op blokniveau...

... aantakkend op regionaal warmtenet E.ON Langerlo- energieopwekking ... aangetakt op regionaal warmtenet

... aantakkend op regionaal warmtenet Dronebasis Zwartberg

Spar

Lidl Hyperloop

Aldi Gamma Delhaize

recycle centrum

Brico

Carrefour

Remining Waterschei

Lidl

2,5 km

Hyperloop

2,5

Basak market

km

Brico

recycle centrum Spar

Lidl Kwantum Aldi Spar Hubo

Basak market

e in Madenk G

Lidl Kwantum Aldi Hubo

Groli

Groli

productieve daken voeden energie- en transportas

Dronebasis Zwartberg Remining Waterschei

1 km

Spar Delhaize

Carrefour

1 km

Aldi Gamma

e in Madenk G E.ON Langerlo- energieopwekking recycle centrum

omgekeerde distributie: combineren consumptie en afval

ruimte voor verregaande experimenten

E.ON Langerlo- energieopwekking recycle centrum

productieve daken voeden energieen transportas productieve daken voeden energieen

transportas

T.V. delva - distributie: plusoffice i.s.m. living lab de andere markt omgekeerde combineren consumptie en afval omgekeerde distributie

van afvalstromen naar grondstromen

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

ruimte voorenergienet verregaande opladen metexperimenten afnemers en

leveranciers

traject #3

Kringloopmachine Het kolenspoor als drager van een regionale circulaire economie, een verhaal waar allerlei actoren en mijnsites op dit moment over nadenken en waarin Genk een voortrekkersrol kan spelen dankzij de combinatie van innovatie en ruimtelijke samenhang.

# Kringloop # Iedereen Genkt

VITO is een belangrijke partner aangezien ze vandaag al bezig zijn met proefboringen en heel wat investeren in het onderzoek naar diepe geothermie, zowel in regio Kempen als Limburg.

Het proefproject dat vandaag loopt in Mol kan doogetrokken worden naar deze regio. De studie Diepe Geothermie van 51N4E haat hier dieper op in.

Ge

nk -Z u

id

En er

gy

vi

lle

1/7 ENERGIERUGGENGRAAT

Kolenspoor als warmtesnelweg ©51N4E, Atelier Diepe Geothermie

De start van het regionaal warmtenetwerk: geothermiek warmte- en koudepompen aangesloten aan het warmtenet met verder Genk-Zuid als belangrijkste voedingsbron. Op het Kolenspoor drie hubs waar warmte uitgewisseld wordt

Kolenspoor als warmtesnelweg, aangelegd als community project. ©51N4E, Atelier Diepe Geothermie De uitbouw van het lokale warmtenetwerk kan dan ook op het niveau van de wijk HET LOKALE NETWERK ALS COMMUNITY PROJECT

gecoördineerd worden. Nieuwe financierings -en uitvoeringsmechanismen ondersteunen de verschillende initiatieven omtrent geothermie, warmtenetwerken -en energie en zorgen ervoor dat ze op een ongedwongen, natuurlijke en lokaal verankerde wijze naar één gedeelde visie kunnen toegroeien.

KOLENSPOOR ALS WARMTESNELWEG We zien meer potentieel in het kolenspoor dan louter een distributielijn van goederen en mensen. De toekomst van het spoor is multiproductief op alle vlakken, zo ook voor energie.

Het kolenspoor werd in voorgaande studies al aangeduid als een mogelijke warmtesnelweg (51N4E, Atelier Diepe Geothermie) voor de toekomst die aanzet om opnieuw te gaan clusteren en verschillende centraliteiten (opnieuw) aan elkaar te linken. De spoorruimte ligt als centrale figuur tussen de verschillende

147

woonwijken en bedrijventerreinen die vrij eenvoudig kunnen aantakken. Hierbij wordt uitgegaan van een minimale lengte en dus minimale verliezen. Door geconcentreerde aan- en aftakpunten te voorzien zal deze energetische ruggengraat in de toekomst de katalysator zijn voor slimme verdichting waarmee het schaalverschil tussen woningen en bedrijfsloodsen wordt opgelost (hypothesekaart p17). Energiecollectieven op lokaal en regionaal niveau zijn hiervoor de perfecte aanleiding. Recent koos Genk resoluut de kaart van Thor park als experimenteerplek en

innovatielab om over dit soort vernieuwende energetische netwerken na te denken en er nieuwe ideeën uit te werken.

Onder de nieuwe infrastructuren kunnen buizen lopen met warmtenetten die dienen als uitwisseling van warmte tussen producenten en afnemers.

Het zorgt ook voor warme oppervlakken zodat in de winter sneeuw spontaan kan smelten en ruimen dus zo goed als onnodig is.

95 0C - industriële warmte 20 0C - ontdooiing E-bike route

Multiproductief kolenspoor

KOLENSPOOR ALS WARMTEWISSELAAR

30 50 80 100

Verwarmen oude woning

15 Verwarmen moderne woning

Ontdooien fietspad

Stoelverwarming Stadion

Industriële Warmte/koeling

1/8 WARMTEHUB

De warmteruggegraat levert industriële warmte op hoge temperatuur aan, warm genoeg zelfs om koelingen aan te drijven. Deze ruggegraat voedt een serie warmtehubs waar warmte op diverse temperaturen opgeslagen wordt om de juiste temperatuur te leveren aan de verschillende vormen van gebruik.

Bij afkoeling komen andere vormen van gebruik in beeld, zoals woningverwarming. Wanneer het afgekoelde water teruggevoerd wordt naar Genk-Zuid, is het nog altijd warm genoeg om fietspaden te ontdooien en sportvelden te verwarmen.

Geothermie kan een extra energieaanvoer of buffer zijn voor de warmtehub, en wordt vooral relevant op het moment dat er veel woningen met relatief lage temperaturen verwarmd kunnen worden.

Deez warmtehubs gaan in de toekomst fysiek deel uitmaken van de ruimte rond het kolenspoor als bakens voor een innovatieve en duurzame toekomst.

Geothermie

voorbeeld van een warmtehub

1/9 ENERGIECOLLECTIEF KOLENSPOOR ALS DRAGER VAN EEN CIRCULAIRE TOEKOMST Samen werken aan een slimmer circulair systeem.

Met energiecollectieven kunnen gebouweigenaars (particulieren of bedrijen) gezamenlijk innovatieve technologiën toepassen om zowel energie als andere zaken (regen- of afvalwater, compost, etc.) gezamenlijk toe te passen.

Zo wordt sneller kritieke massa bereikt voor een efficiënte inzet.

De typische bouwvorm van woningen in kleine clusters, en de vaak particuliere eigendomssytuatie van de tuinwijken rond het Kolenspoor, leent zich voor dit model. Ook lopen er al veel initiatieven, zoals Poort-Genk en THOR/Energyville.

De warmtehubs vormen een afneem- en leverpunt voor warmte-energie, zodat warmtecollectieven pieken- en dalen in hun capaciteit kunnen opvangen.

POORT GENK

©BUUR - bureau voor urbanisme Circulair Buiksloterham, Amsterdam ©DELVA landscape architects

Typisch tuinwijken cluster: op diverse schaalniveaus kunnen collectieven gevormd worden - een heel blok kan een collectief vormen, een rijtje woningen met gedeelde daken en gevels ook.

KOLENSPOOR ALS MENTALE RUIMTE EN HET TERRITORIUM VAN HET ENERGIECOLLECTIEF

51

plusofficearchitects

KRINGLOOPMACHINE De inzet van het kolenspoor als metafysische ringbus/tram drager voor circulaire ontwikkelingen speelt ringbus/tram alternatief tracĂŠ vooral in op de bestaand aanwezigheid van restwarmOV-netwerk te in het gebied (zowel uit de industrie als uit intensiteit bushalte geothermie) en op de experimenteerruimte die de lange lijn van het haltes spoor strategische ringlijnbiedt. Bedrijven in het Thor-park die zich richten op circulaire kleine ondernemers in het woonweefsel innovatie kunnenexperimenteerspoor hier de pilootprojecten trekken voor moderne vervoersmiddelen, enerexperimenteerspoor uitbreiding gieopwekking, zuiveringsmethoden, etc.

Ook goederenspoor is het kolenspoorbestaand de drager spoorlijn van het logistieke systeem van supermarkten, bouwmarkten en bedrijvenzone materialenbanken waar consumptiegoederen gekocht, maar ook teruggebracht kunnen worbestaande strategische locaties den voor hergebruik. Vliegveld zwartberg, nu centrumlocaties al een oefenveldbestaande voorpublieke modelvliegen, kan ingezet worden om nieuwe toepassingen voor nieuwe productieve locaties drones te testen. Het spoor en haar omgeving bieden niet enkel ruimte voor innovatie in de nu bekende technologieĂŤn, maar ook voor toekomstige toepassingen (bijvoorbeeld om grondstoffen en energie te winnen uit de terrils).

0

250

Compost inzameling

Materiaal inzameling

Drone haven

Productief dak

Hyperloop testbaan

Heat hub

Diepe geothermie

Warmtenet

Materialen distributie

500

100

Warmte collectief

1km

Aantakking bestaand goederenspoor E21

Afrit naar Hasseltweg

Aantakking op Langerlo

KRC Stadion

Diepe Geothermie

ringbus/tram ringbus/tram alternatief tracĂŠ bestaand OV-netwerk intensiteit bushalte strategische haltes ringlijn kleine ondernemers in het woonweefsel experimenteerspoor experimenteerspoor uitbreiding goederenspoor bestaand spoorlijn bedrijvenzone bestaande strategische locaties

KRINGLOOPMACHINE

bestaande publieke centrumlocaties

De daadwerkelijke ruimtelijke impact van nieuwe productieve locaties de kringloopmachine op het spoor zelf is beperkt, omdat veel infrastructuur onzichtbaar zal zijn: weggewerkt in weginfrastructuur of ondergronds.

500

100 0

250

1km

Vooral zichtbaar zullen kleine stations zijn waar uitwisseling plaatsvindt: nutsfaciliteiten die als paddestoelen boven het maaiveld uitsteken, als zichtbare exponenten van een uitgebreid ondergronds netwerk. Op enkele plaatsen komen warmtehubs die de uitwisseling tussen geothermische warmte, industriewarmte en lokale vragers regelen.

2b. Werkstations - multiproductieve hubs aan het spoor

Werkstations zijn productieve plaatsen waar kleine en grote initiatieven samenvloeien tot een nieuw project dat enkel kan bestaan door de som van de verschillende delen.

De werkstations zitten zo in elkaar dat ze kunnen beginnen als klein initiatief, enkele partijen die op een stukje grond iets gaan doen. Na verloop van tijd vormen zij steeds meer een cruciale schakel in de relatie tussen Kolenspoor en stad, en tegelijkertijd een poort tussen stad en buitengebied.

Het zijn in die zin ook letterlijk ‘stations’.

Voedsel - werkstation

Materiaal - werkstation

Energie - werkstation

Eten en het produceren van eten is een eenvoudige manier om mensen samen te brengen. Rond de moestuinen en zorginstellingen aan het kolenspoor ontstaat een plek waar het accent ligt op landschap en recreatie, waar voedsel gedeeld wordt en waar op termijn innovatie op het gebied van lokale stedelijke voedselproductie plaats kan vinden.

Dit werkstation brengt productie, recycling en transport samen. De combinatie van overslag voor stadsdistributie -al dan niet over het kolenspoor- en ruimte voor hergebruik en productie van lokale goederen vormt de start van een nieuwe Genkse economie.

Waar energie samenkomt vindt innovatie plaats. Met het kolenspoor als drager kunnen diverse grote spelers rond het spoor energie uitwisselen. Tegelijkertijd zorgt deze ruggengraat voor innovatiemogelijkheden op het gebied van energietoepassingen, zoals opslag en productie van energie, maar ook energieneutraal bouwen.

57

plusofficearchitects

1.

VOEDSEL - WERKSTATION

1/1.

CONCEPT ECOLOGISCHE STEDELIJKE COMMONS ALS CONCRETE UTOPIE (VOLKSTUINTJES 2.0) Een serre, een gereconstitueerde readymade, werd het centrale punt van Parckfarm, het park achter Tour & Taxi site in Brussel. The Farmhouse, een cafetaria met streekproducten met daarnaast een immense tafel met eetbare struiken erin, gebouwd door leden van het curatorencollectief, voor de verbroedering van de bezoekers… Parckfarm is niet alleen een ecologisch labo maar ook een sociaal laboratorium, een plek om culturen te mengen.

Een bestelwagen voerde de in Parckfarm geteelde of klaargemaakte producten ook uit naar markten en elders. De Farmtruck was tegelijk een mobiele keuken, en pleisterplek voor evenementen… Wat in aanzet toont dat een dergelijk project ook een economische utopie is van werkbare co-operatieve productie. Zelf boeren, zelf verwerken, zelf verkopen, alles lokaal, alles in co-operatie.

Parckfarm Tour & Taxis

dewereldmorgen.be, 17/11/2014 http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2014/11/17/ parckfarm-als-concrete-utopie-volkstuintjes-20

1/2.

IN HET VELD SAMENTUINEN GENK NOORD Volkstuinen zijn een ontmoetingsplaats waarvan de sociale rol niet onderschat mag worden. Volkstuinen van vandaag staan voor ontmoeting, gezelligheid, recreatie en een stuk natuurbeleving in de stad of wijk. Bovendien stimuleren volkstuinen ook tot meer bewegen en tot het bewuster worden van gezonde voeding.

De vereniging ‘Samentuinen Genk Noord’ zette in 2014 een groentetuin, composthoek en bijenhoek op in samenwerking met VELT Genk en het compostschooltje Genk Noord. Dit met de steun van stad Genk, Stebo en wijkwerking de Drempel. De bedoeling is hier de inwoners van Zwartberg te betrekken bij het kweken van groenten en hen bewust maken van het biologisch tuinieren. De naschoolse opvang Pardotje van de vzw Familia van Waterschei en de jongeren van Gigos Zwartberg hebben een insectenhotel gemaakt en dit werd daar in de voorbeeldtuin geplaatst. Een van de doelstellingen van het samen tuinieren is om de sociale cohesie tussen de inwoners en de verenigingen uit de wijken te bevorderen. Hier liggen vele potenties voor een toekomstig ontmoetingspunt voor al de inwoners die begaan zijn met het milieu.

Tuinen Arbeidersstraat Genk

Tuin van Betty

Open modeltuin Genk Noord voedingsstromen 2030, Fundamenten voor de circulaire economie in Poort Genk, eindrapport 18.12.2015 ©BUUR 80

Multiproductief kolenspoor

80

1/3.

RUIMTELIJKE ONTWIKKELINGEN

OPSTAPSCENARIO Het is interessant te starten met een klein voedselwerkstation langs het kolenspoor, door het bundelen van initiatieven die nu al lopen. Een veld van de gemeente dat het kolenspoor met haar omgeving verbindt, leent zich bij uitstek voor nieuw initiatieven die samen functioneren als een ‘foodstation’ waar lokaal voedsel wordt verkocht en kleinschalige actviteiten plaatsvinden.

De locatie is strategisch: een goede aansluiting op de buurt met dwarse oversteekplekken over het spoor, nabijheid van de andere volkstuintjes en de beschikbaarheid van stadseigendom.

Camp Carré, Molenvijverpark Genk

Molenvijverpark Genk picknickmand

voedsel-fietskar

zadenbibliotheek

lokale groeten- en soepverkoop

AMBITIESCENARIO Naarmate er meer stromen gebundeld worden, groeit de schaal en wordt de relatie met het energienetwerk (ook in ontwikkeling rond het kolenspoor) sterker. Een biovergister verwerkt compost, en moderne vormen van voedselproductie kennen op kleine schaal toch een serieuze productie. Mocht de PLOT-site beschikbaar zijn kan dit uitgroeien tot een voedselhub op regionaal niveau. Een Made-in-Genk label zal het voedsel dat hier verwerkt wordt, zowel ter plekke geproduceerd als als bijproduct uit natuurbeheer, van een extra marktwaarde voorzien.

voorbeeld van een voedselverdeelpunt

kinderboerderij

overdekte markthal

voorbeeld van een biorestaurant

59

voorbeeld van een biovergister

fietsherstelpunt in publieke ruimte

plusofficearchitects

2.

MATERIAAL - WERKSTATION

2/1.

CONCEPT - The next economy / Civic economy

Werkhaven, Weltgewerbehof Hamburg

Cité Artisanale de Valbonne, Comte Vollenweider

2/2.

Productief buurthuis, Londen

Geautomatiseerd magazijn met werktafels, Vitra factory building

IN HET VELD - grote en kleine spelers - diverse materialenstromen

Industriële metaalverwerking Stassen Recycling

Zicht over Genk Noord vanop de terril van Winterslag

Idea distributiecentrum Benelux

Bruno’s Food Corner Genk Noord

Genk Hout nv

Genk is bevolkt met mensen met maak-skills, al worden die vandaag door het gebrek aan werkplekken die dat soort vaardigheden kunnen gebruiken, onderbenut.

Het materiaal-werkstation is een nieuwe typologie die plaats biedt voor dit soort werkplekken maar even goed de sociale cohesie met de buurt versterkt. Het is een tussenvorm tussen de gekende blinde dozen in de KMO-zones en de woongebouwen in de omliggende wijken. Het zijn gebouwen met een sterke uitstraling en herkenbaarheid die de schaal van een woning overstijgen maar wel een sterk verankerd geraken in het bestaande weefsel, door de juiste programma’s te implementeren. Zo worden het bestemmingen die bewust een zichtbare plek in of aan de publieke ruimte innemen om als visuele identiteitsvolle plek te fungeren binnen het sociale weefsel.

Een paar kenmerken van het 21ste eeuws ondernemerschap ter illustratie van waar deze nieuwe productieve plaatsen voor staan. ©Joost Beunderman - Gezonde grond voor de uitkomsten-economie.

1. NIEUWE PROTAGONISTEN 2. PARTICIPATIEF PROCES >> PARTICIPATIEVE PRODUCTIE / COINVESTERING 3. GEEN ‘SECTOR’ MAAR ATTITUDE EN SAMENWERKING 4. BETER BENUTTEN WAT WE AL HEBBEN: PLEKKEN, MENSEN, TALENT… 5. ‘LEAN START-UPS’ & OPEN EINDIGHEID 6. LOKAAL GEWORTELD MAAR WERELDWIJD GENETWERKT 7. MEERVOUDIGE WAARDE: ECONOMISCH, SOCIAAL, ECOLOGIE 8. NIEUWE ‘POLYCENTRISCHE INSTITUTIES’ - COALITIES, ‘TRUSTS’, INVESTEERDERS

Kunnen de werkstations nieuwe materiaalstromen in gang zetten? En op die manier het kolenspoor als drager van alternatieve productie- en consumptiepatronen op de kaart zetten?

Hebben we dan materiaal verzamel- en distributieplekken nodig? En hoe leg je de verbinding met de stad via een mobiliteitsplan (Genk Zuid richt zich op de regio, Noord meer op de stad?)? Kunnen in Genk Noord de bedrijven van hun achterkant een voorkant maken en hun opslagruimtes gebruiken als uithangbord waar maakactiviteiten kunnen plaatsvinden (workshops rond productieprocessen, machines, materialen,...)? Kunnen ze zo nieuwe klanten en personeel aantrekken? Kan het project Manufactuur in de stad Genk daar een een eerste zichtbaarheid aan geven?

Er circuleren heel wat materialen in het herwerk-herbruik circuit, echter nog vaak binnen de organisatie van één speler.

In de studie voor Poort Genk (december 2015) werden verschillende materiaalstromen en actoren al in kaart gebracht.

Van hieruit kan het onderzoek verder uitgebouwd worden op schaal van Genk, om te zoeken naar relaties tussen grote en kleine spelers. De praktijk leert ons echter dat het linken van reststromen van grote spelers aan een lokale (her-)maakeconomie vaak moeilijk is omwille van strenge randvoorwaarden in de verwerking van de (merk)producten. Vaak gebeurt dit wel in closing loops maar dan op bovenlokale/internationale schaal.

materiaalstromen 2030, Fundamenten voor de circulaire economie in Poort Genk, eindrapport 18.12.2015 ©BUUR 84

Multiproductief kolenspoor

84

2/3.

RUIMTELIJKE UITWERKING

OPSTAPSCENARIO Het Materiaalwerkstation verbindt het nog in gebruik zijnde spoor met het nieuwe kolenspoortraject en het wegennetwerk van Genk. Dankzij de mogelijke integratie van een onthaalinfrastructuur en uitleendienst/ repairstation voor fietsen is het tegelijkertijd een stapsteen voor recreatief verkeer dat van het kolenspoor komt en richting de bosgebieden ten Oosten van Genk gaat.

Het Materiaalwerkstation start in een eerste fase als overstappunt van auto op OV of fiets. Bezoekers van de bosgebieden of van Genk kunnen hier hun wagen parkeren en via een andere vorm van transport de rit vervolgen. In combinatie met een kleine horecagelegenheid ontstaat er zo een eerste poort naar Genk.

voorbeeld Repaircafé

voorbeeld foodtruck

Transferium Berneveld NL

Rotor materialenbank

citydepot - the last mile

Cox Workshop, Millmead Industrial Centre

GORT SCOTT

Tottenham Employment Study 2013

66

AMBITIESCENARIO In de loop der tijd kan dit gebied uitgebouwd worden tot een overstappunt voor mensen en materialen, waarbij het nog gebruikte deel van het kolenspoor en de nieuwe transportlus aan elkaar gekoppeld worden.

De recyclagestations die nu nog her en der in de bossen van Genk liggen, kunnen hier gebundeld worden in een moderne faciliteit. Op, in en aan het gebouw is ruimte voor makers.

Dit past in de idee van voorstedelijke distributie en de vervoersalternatieven voor ‘the last mile’.

voorbeeld kranen over het spoor

geautomatiseerd depot

publieke functie bovenop

61

windenergie op het dak

opladen met plaatselijk gewonnen energie

plusofficearchitects

3.

ENERGIE - WERKSTATION

3/1.

CONCEPT - The next economy

Het Energie-werkstation onderzoekt ‘energie maken’ als een productieve activiteit.

De verduurzamingsopgave van de stad Genk wordt hier nauw gekoppeld aan sociale initiatieven. Dit wordt mogelijk gemaakt door de productieve combinatie tussen veel onderbenutte ruimtes, EnergyVille, scholen, de voetbalwerking van KRC en lokale clubs en de buurtbewoners aan het Kolenspoor in Waterschei en Zwartberg.

Deze combinatie maakt dit deel van het kolenspoor een goede experimenteer- en demonstratieplek voor energie, mobiliteit, sport en wetenschap.

Warmtehub Rotterdam, WE Architects

Via educatieve en onderzoeksprojecten kan deze plek alternatieve vervoersvormen en energienetwerken koppelen aan circulaire bouwprojecten, via het betrekken van lokale bewoners en ondernemingen. Een dergelijke plek vergt ook horeca en verblijfsfuncties die het sociale netwerk tussen onderzoekers, studenten, voetballers en de buurt bevorderen.

Heijmans One - experimentele woonvorm op kleine schaal

3/2.

IN HET VELD

Incubathor - productieve broedplaats

Algengevel - Energie-opwekkende gevel dmv. de kweek van algen

De grote uitdaging is dat het hier gaat over vrij complexe processen die niet makkelijk met een groep geïnteresseerde betrokkenen te initiëren zijn. Het energiewerkstation is daarom een project van de lange adem: eerst mensen uit de drie gebieden bij elkaar brengen, een commissie samenstellen die zowel ruimtelijk, sociaal, functioneel als energetische integratie van de drie gebieden zoekt, en het realiseren van de regelluwe zone.

Op termijn zijn er dan ook fysieke uitwisselingen mogelijk tussen de diverse sites, en kan de locatie als energiehub functioneren waarin bijvoorbeeld warmte wordt uitgewisseld en innovatieve toepassingen gedemonstreerd worden.

Toch willen we toevoegen dat er in de energie ook heel veel kleine experimenten van hobbyondernemers en onderzoekers bestaan. Bovendien is het een thema dat erg leeft bij de bevolking: wat kan ik zelf doen om energieafhankelijkheid anders te organiseren, al dan niet gestimuleerd door overheidssubsidies.

Luminus Arena (voorm. Cristal Arena)

energiestromen 2030, Fundamenten voor de circulaire economie in Poort Genk, eindrapport 18.12.2015 ©BUUR 72

Multiproductief kolenspoor

72

3/3.

RUIMTELIJKE UITWERKING

OPSTAPSCENARIO In het beoogde gebied gebeurt vandaag al heel wat rond energie. De ambitie van KRC om op termijn energieneutraal te worden zal een stevige boost betekenen voor de omgeving van het Stadion. Op korte termijn kan er geëxperimenteerd worden met nieuwe vormen van energieopwekking in relatie tot woningrenovatie en mobiliteit.

Dankzij de aanwezigheid van KRC kunnen technieken uitgerold worden, terwijl rond station Waterschei ruimte is voor vernieuwende experimenten.

parkeren en opladen

Heijmans ONE woningen Limburg

sociale tewerkstelling

innovatieve bouwtesten

WATT-pass

AMBITIESCENARIO Op langere termijn is dit een goede locatie voor een warmtehub waarin warmte in verschillende temperaturen uitgewisseld kan worden.

De diversiteit aan energiebronnen en -gebruikers vormt de bron voor de warmtehub. Dit is een utiliteit waar in verschillende bassins water van diverse temperaturen bewaard wordt. Op deze manier kan cascadering van warmte plaatsivnden: warmte wat tever afgekoeld is om een oude woning te verwarmen, kan bijvoorbeeld nog een minder oude woning verwarmen. De lageree temperatuur restwarmte van deze woningen kunnen vervolgens bijvoorbeeld bankjes in het KRC stadion verwarmen. Zo wordt één warmtebron op diverse manieren gebruikt.

De warmtehub staat op een geothermische bron, en is aangesloten op het grootschalig warmtenet. Op deze manier wordt een stabiele energievoorziening gegarandeerd. Een grootschalig netwerk maakt zo decentrale innovaties mogelijk.

Algenexperiment

Warmtehub Rotterdam, WE Architects

63

plusofficearchitects

intermezzo - toetsingslabo 2

Op vrijdag 2 september organiseerde het Living Lab 'De Andere Markt' samen met Plusoffice Architects en DELVA landschape architects een tweede toetsingslabo. Hierin toetsten we de nieuwe kansen voor het Kolenspoor in Genk als multiproductieve stadsfiguur die zichtbaar werden doorheen het ontwerpend onderzoek met een groep van ongeveer 40 betrokkenen in het veld: een groep van kleinere en grotere lokale publieke en private spelers en domeinexperten (zie https://deanderemarkt.be/ het-kolenspoor/). Zij verkennen samen de mogelijkheden voor de open ruimtes en de in onbruik geraakte industriĂŤle infrastructuren en trachten deze ruimtes samen werkelijk te activeren. Het doel is het verbeelden, ontwikkelen en testen van alternatieve ruimtelijke toekomsten voor het kolenspoor.

Wij verbeelden deze toekomsttrajecten in de vorm van werkstations, die kleine en grote initiatieven met elkaar verbinden en het kolenspoor met de stad en -bij uitbreiding- met de wereld verbinden.

Tijdens de toetsingslabo’s verbeelden we de toekomst in Genk binnen tien jaar, met het kolenspoor als oriÍntatiepunt in het Genkse landschap. Langs die as verbinden kleine initiatieven (bv. voedselproductie) zich met elkaar en met grote spelers (bv. voedseldistributeurs) om samen te werken aan de uitdaging om een vruchtbaar landschap te realiseren, waarin werken en wonen productief samen gaan.

Multiproductief kolenspoor

Concreet kregen drie groepen deelnemers aan dit labo een toekomstscenario voorgelegd rond elk thema, met name rond het ‘energiewerkstation’, ‘voedselwerkstation’ en ‘materiaalwerkstation’. Elke groep die zich verzamelde rond een station, kreeg een kaart voorgelegd waarop de bestaande spelers rond hun thema (energie, voedsel of materiaal) in en langs het kolenspoor staan afgebeeld. Deze spelers staan op de kaart via nieuwe - nog fictieve - verbindingen met elkaar in interactie. Bovendien staat er op de kaart een - ook nog fictief - werkstation aangeduid als thematische hub. Deze kaart werd vergezeld van een uitgeschreven verhaal rond het werkstation en kleine verhalen over de actoren die op de kaart staan aangeduid. Deze verhalen combineren de realiteit met een toekomstscenario, dat gebaseerd is op voorgaand onderzoek.

De groepen kregen een set van stickers waarmee ze de kaart konden aanvullen en bekritiseren. In een eerste stap werd hen gevraagd de bestaande de kaart te verkennen: de bestaande actoren en netwerken. Vervolgens mochten ze een eigen voorstel ontwerpen door er actoren en netwerken aan toe te voegen. Vervolgens werd hen gevraagd om toe te lichten wat zij als belangrijkste focus voor hun werkstation naar voor willen schuiven. In een laatste stap plaatsten ze deze geformuleerde focus op een tijdslijn die functioneert als actieplan voor de toekomst.

De output van deze sessies verwerkten wij vervolgens in concrete actieplanne, die we in het volgende hoofdstuk concretiseren.

65

plusofficearchitects

FASE 1 - VERWERKEN

FASE 2 - PROJECTEREN

1a verkennen

1b raamwerksynthese

6 observatiedomeinen

2a scenario’s

2b bouwstenen

3 TRAJECTEN

WERKSTATIONS

3a live project

3b actieplan

en

k en

G n

G h

ied

er ee

ch ap

pi sc

ty

lan ds

in g E2

be w

in

on de

eg

rn em en

kt

4 onderzoeksmethodes

FASE 3 - ONDERNEMEN

INVENTARISATIE

!

??

©

G

multiproductief kolenspoor

MAPPING

© G

G

DATA-MINING LIVING-LAB

??

HYPOTHESES kolenspoor als ...

TOETSINGSLABO’S (1) 23-24/02/2016

TOETSINGSLABO’S (2) 02/09/2016

deel 3 Ondernemen In de tweede reeks toetsingslabo’s zijn de werkstations verder uitgewerkt samen met mensen uit het Genkse productieve veld, om op die manier met een robuust draagvlak concrete acties te lanceren.

Acties om tot beleid te komen, maar vooral ook als inspiratiebodem voor lokale initiatiefnemers.

Actieplannen voor de drie werkstations bieden handvatten voor de realisatie van deze stations, en wat de te nemen stappen zijn doorheen de tijd om de initiatieven realiteit te laten worden, en de nieuwe coalities die gesmeed zijn tijdens dit project bijeen te houden.

Op deze manier ontstaat een methodiek die ook toepasbaar is voor toekomstige – wellicht nu nog onbekende – initiatieven of thema’s.

Voedsel-werkstation Aanleiding “Hoe kunnen de verschillende landschappen aan het kolenspoor worden ingezet voor alternatieve vormen van voedsel produceren, verwerken, bewaren, distribueren waarbij op een duurzame manier wordt omgegaan met natuur, agricultuur en de culturele rijkdom in Genk?“ De voedselwerkstations hebben de ambitie om typisch Genkse ontmoetingsplekken en trekpleisters te worden rond lerende natuur en voedselprojecten waarbij gebruik wordt gemaakt van lokale dynamieken. Het 17 km lange kolenspoor doorkruist immers verschillende landschappen zoals de Stiemerbeekvallei aan de

Maten, de bossen van Hengelhoef, het terrillandschap van C-mine (steenbergen) en het heidelandschap dat loopt van Opglabekerzavel tot aan de Thorsite. Daarnaast vinden er verschillende agrarische activiteiten plaats langs het kolenspoor, van informele kleinveehouders en volkstuintjes langs de spoorweg tot aan La Biomista – die op artistieke, wetenschappelijke en technologische wijze experimenteren met natuur – en professionele bioboeren.

Wij beelden ons in dat lokaal geproduceerd voedsel wordt verzameld, geruild, verkocht, verwerkt en geconsumeerd bij de verschillende voedselwerkstations.

Die werkstations spelen in op hoe bewoners vanuit verschillende culturele perspectieven omgaan met voedsel en gezondheid. Door het combineren van lokaal verbouwd en verwerkt voedsel met bestaande gebruiken en oude wijsheden kunnen er nieuwe hybride eetculturen in Genk ontstaan. Een andere mogelijkheid is dat voedselwerkstations nieuwe producten of diensten aanbieden. Denk bijvoorbeeld aan groenten uit de volkstuintjes die worden aangeboden in de buurtwinkel; een sociaal economisch bedrijf dat lokale producten zoals honing en ham gaat distribueren met een food-mobile of een coöperatieve van volkstuintjes die een tuinmateriaaluitwisseling of een zadenbibliotheek opzet.

Bevindingen • Er is behoefte aan het opzetten van een hecht netwerk en lobby-instrument dat de verschillende Genkse voedsel-actoren met elkaar kan verbinden. De groep actoren die tijdens het labo samen aan tafel zaten, willen daarom binnen het jaar een coöperatie opstarten.

• In de aanloop tot de opstart van de coöperatie, willen de voedsel-actoren allerlei gelegenheden aangrijpen om samen te brainstormen over de identiteit, maar ook de praktische randvoorwaarden van een dergelijk project (bv. financiële voorwaarden, regulering etc.).

• Binnen het kader van het Live project Kolensporen in September 2016, bouwden we alvast een aantal ruimtes met deze actoren die een reflectie zijn van hun gezamenlijke verwachtingen, verlangens of noden.

• Op lange termijn willen deze voedselactoren graag een zichtbare hub in het Genkse landschap innemen waar ze markten kunnen organiseren, producten kunnen verkopen, horeca kunnen ontwikkelen enzovoort. Dit willen ze combineren met het blijvend in de verf zetten van een gedistribueerd netwerk van actoren, die evenwel verbonden zijn door een herkenbare identiteit (label kolenspoor).

kolenspoor

Multiproductief kolenspoor

open modeltuin

samentuinen in Genk Noord

PLOT

La Biomista (toekomst)

BuSo de Wissel

Koppelingen 1. Krachtenveld koppelingen Meeuwerstraat La Biomista SCIENCE TECHN

De Regenboog

kerk van Zwartberg

MUNA.CO

Wim Govaerts Katrien Colson

BEWEL

SCIENCE TECHN

Herders

FC Friuli Buso De Wissel

KULeuven

Arbeidsstraat Samentuinen Genk Noord

Tevona dagcentrum

Velt vzw De Drempel

Turkse Rangers

KRC Claudio Cavaliere

Manuela Rotilio

New Texas Buurtwinkel Ali

vzw Menos Bruno’s Foodcorner

Souliman Bioboerderij Vrij Veld

THOR

Schansbroek Dijkstraat

Herders

C Mine

Tuin van Betty

Compostmenneke

versmarkt

vzw alternatief

Slachthuis

Molenvijverpark Heempark

De Slagmolen Natuurpunt vzw

2. Ruimtelijke koppelingen

3. Stromen koppelingen

geplande versmarkt

La Biomista

avella an

PLOT

Hoeve nz

Guillaume Lamb

PRODUCTEN

INFRASTRUCTUUR groenten en fruit

HUB

ertlaan

honing volkstuinen

schapenham en kaas

privétuinen

ossenvlees

gedeelde moestuin

champignons

Gedeelde keuken

biogas

ongebruikt kolenspoor

PRODUCTEN

INFRASTRUCTUUR groenten en fruit

ACTIVITEITEN

HUB

honing

voedselverwerking

privétuinen

ossenvlees

gezamelijk compostbeheer

gedeelde moestuin

champignons

distributie

Gedeelde keuken

biogas

versmarkt

ongebruikt kolenspoor SCIENCE TECHN

catering detailverkoop voedselverwerking gezamelijk compostbeheer distributie

coalities

detailverkoop volkstuinen

schapenham en kaas

ACTIVITEITEN

ACTOREN

catering

ACTOREN

Het voedselwerkstation is een knooppunt van actoren (bv. paddenstoelenkwekers, imkers, sociale tewerkstelling via vzw Alternatief) die zich voornamelijk in Zwartberg bevinden. Zij kunnen door een meer intense samenwerking hun activiteiten en (boven)lokale uitstraling delen en verder uitbouwen. De volkstuinen in de Arbeidsstraat en de Meeuwerstraat en het artistieke natuurexperiment en -site Biomista zijn ruimtelijk reeds nauw met elkaar verbonden met het kolenspoor als as. PLOT en de kerk van Zwartberg (met in de buurt ook buurtwinkel Ali) zijn twee locaties die mogelijk een bestemming kunnen krijgen als toekomstige voedselhubs langs het kolenspoor. De voedselnetwerken strekken zich echter ook uit over de gehele stad. Kijk maar naar de bestaande verbindingen met initiatieven die intens werken rond voeding en natuur zoals de Tuin van Betty, het Heempark, de Wijers, bioboerderij het Vrije Veld en creatieve cateraar Muna.co. Het kolenspoor heeft dus potentie als verbinder van dergelijke initiatieven en voor lokale voedselbedeling binnen de stad.

academisch/technische ondersteuning sociale/culturele initiatieven

coalities

gezamelijk materiaalgebruik opleidingen / workshops

69

plusofficearchitects

Actieplan 1 1. ACTIE PRODUCEREN: - 2. ACTIE VERWERKEN: - 3. ACTIE BEWAREN - 4. ACTIE DISTRIBUEREN: 5. ACTIE FOODFESTIVAL

1. Actie produceren Binnen de actie productie formuleren de voedselactoren rond het Kolenspoor een nood aan een herkenbare identiteit van en visuele eenheid tussen de verschillende tuinen en velden waar voedsel geproduceerd wordt (‘de productie-eenheden’). Dat kan gaan over bestaande volkstuinen, tuinen of velden in oprichting. Die visuele eenheid ontsluit Genk ruimtelijk als een gedistribueerde “productie-eenheid”, waar de verschillende actoren een onderdeel van uitmaken. De individuele productieve actoren produceren bijen, paddenstoelen, groenten (het vrije veld), … Er moet dus rekening gehouden worden met verschillende plaatsen, schalen en producten. Dit kan door de stad Genk ontsloten worden als een voedselkaart (eventueel als onderdeel van de fietskaart Genk) en via een gedeelde visuele identiteit. In het Live project Kolensporen werd zo bijvoorbeeld een toren (Thomas’ Tower, zie Beeld 1 Liesbeth Driessen) gebouwd waarop imkers hun bijenkasten kunnen plaatsen en waaronder er workshops georganiseerd worden rond voedselproductie. Dit diende als inspirerend voorbeeld van hoe een dergelijk netwerk van torens in de verschillende wijken van Genk voedsel letterlijk op de kaart zou kunnen zetten.

Locaties: o.m. tuintjes Meeuwerstraat, Arbeidsstraat, Schansbroek, Dijkstraat, Tuin van Betty, Molenvijverpark, Heempark,...

Actoren: Claudio Cavaliere (tuinen Zwartberg, imker), Gilberte Claes (Tuin van Betty), Souliman (het Vrije Veld), Stijn Hermans (VLM)

2. Actie verwerken Binnen de actie verwerking is er nood aan een ruimte waar er hygiënisch en experimenteel voedsel kan verwerkt worden. Dit programma is geïnspireerd door het idee van een open keuken of een “food Fablab”, maar ook door vernieuwende manieren van afvalverwerking en composteren. Hierbinnen kunnen we zowel los van het bestaande nadenken over wat zo een open keuken of voedsellab kan zijn, maar het moet ook inspelen op het publiek maken van de bestaande infrastructuur (zoals het openstellen van de volledig ingerichte keuken van de lokale organisatie vzw Alternatief). Binnen het Live project Kolensporen in September 2016 ontwierpen we al een eerste prototype van een voedselverwerkingsplek in een tuintje van een lokale tuinier: Agatha’s house (zie Beeld 2 door Liesbeth Driessen). In Agatha’s house kon je de producten uit de tuin onmiddellijk verwerken in de keuken en daarna langs de achterkant (het huisje kon uitgeklapt worden als marktstand) de verwerkte producten aanbieden aan passanten langs het Kolenspoor. Dit huisje dient ter inspiratie van meer uitgewerkte ideeën rond voedselverwerkingsplekken.

Locatie: vzw Alternatief, Bewel, kerk van Zwartberg, ...

Actoren: vzw Alternatief, Muna.co, Petra (La Biomista), Claudio Cavaliere (tuinen Zwartberg), Francine Quanten (stadsfabrieken Stad Genk), Wim Govaerts (stad Genk)

3. Actie bewaren Binnen de actie bewaren stellen we de vraag hoe collectief producten kunnen bewaard worden. Het is niet ecologisch en ook niet altijd haalbaar voor zowel ondernemers als burgers om grote hoeveelheden voedsel particulier te bewaren. Hebben we nood aan een collectieve buurt-koelbox? Kunnen we inspiratie halen uit oude lokale of Scandinavische bewaartechnieken (denk aan pekelen, fermenteren, ..)? Kan het een echte experimenteerplek worden rond bewaartechnieken? Tijdens het Live Project Kolensporen in September 2016 ontwierpen we al een eerste prototype van een voedsel-bewaarkelder, gelegen in een kring van stenen waar voedselevents kunnen georganiseerd worden. Deze dient ter inspiratie voor een professioneel uitgewerkte plek waar er rond voedselbewaring kan gewerkt worden (zie Beeld 3 door Liesbeth Driessen).

Multiproductief kolenspoor

Locaties: Bewel, kerk van Zwartberg, ...

Actoren: Buurtwinkel Ali, Wim Govaerts (Stad Genk, paddenstoelen), Biomista, Gilberte Claes (Scandinavische technieken)

4. Actie distribueren Binnen de actie distribueren wordt ingespeeld op de vraag naar meer zichtbaarheid van het voedselnetwerk in Genk. Dit omvat nood aan zichtbare plekken waar met voedsel (en diens eerlijke productie, verwerking, bewaring etc.) kan kennisgemaakt worden (met name een educatieve functie), maar ook waar voedsel kan geconsumeerd en verkocht worden (horecafunctie). Die zichtbaarheid kan verbonden worden aan één “hub”, maar tegelijk moet die ook verbonden zijn aan een mobiele component. Zo kan die hub zich verplaatsen naar voetbalkantines of scholen (bv De Wissel) of residenties (denk aan de Regenboog) in de buurt waar de burgers kennis kunnen maken met/wekelijks kunnen eten van lokaal voedsel. Belangrijk is dat in het vormgeven van deze mobiele hub, de huidige foodtruck trends kritisch in vraag gesteld worden (zijn ze zo vernieuwend, eerlijk,...?) en dat het Kolenspoor als verbinder wordt meegenomen (Beeld 4 Voedseldistributie).

Locaties: Plek in de Meeuwerstraat waar tweemaal per week gegeten en gedronken wordt door de tuiniers (Claudio Cavaliere), kerk van Zwartberg, uiteenlopende locaties.

Actoren: Ali (buurtwinkel), voetbalkantines (KRC, Turkse Rangers, Friuli,...), De Wissel, de Regenboog, duurzaamheid Stad Genk (Mart Grommen),..

5. Actie foodfestival Binnen de actie foodfestival wordt de ruimtelijke infrastructuur en organisatie van een foodfestival op 23.09 (slotmoment Live project Kolensporen) en 15.10 (Dag van de Trage Wegen) ontworpen (dat zich herhaalt op latere tijdstippen voor andere doelgroepen). Hierbinnen wordt het Genkse voedselnetwerk en diens benaderingen rond productie, verwerking, bewaring en distributie in de kijker gezet. Om dit op een goede manier te doen moet er dus goed gebruik gemaakt worden van de bestaande netwerken en tegelijk moet er infrastructuur ontworpen worden dat het geheel op een hoger niveau tilt. Hierbij kan een studie van bestaande aanpakken rond dit soort festivals (kritisch) bekeken worden. Tijdens het Live project werd er een wandelroute langs de verschillende voedselinitiatieven ontworpen met een eet en drinkmoment in de door de studenten en lokale actoren gebouwde “kring” aan de volkstuinen in de Arbeidsstraat. Deze route en kring zijn eerste kiemen voor een verder uitgebouwd idee rond foodfestivals in Genk (Beeld. 5 Foodevent)

Locaties: in en rond kerk Zwartberg, Bewel, andere mogelijkheden.

Actoren: Muna.co (coach), Wim Govaerts (stad Genk), Hannah Simons (C-Mine), Samen tuinen Genk Noord, Biomista

Met dit event worden bestaande coalities verterkt, verder uitgebouwd en worden initiatieven naar de vredere bevolking gebracht.

71

plusofficearchitects

traject 1

4

intensiteiten: voor wijk/mic voor stad/ma

verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

timing:

Trajecten

4

spoor als: verweving:

drie trajecten

traject 1: landschapsbelevingspark spoor als: verweving:

drie trajecten

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

traject 1: landschapsbelevingspark spoor als: verweving:

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

€ Recreatieve route park dat versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor sporten, picnicken, groen ondernemerschap € Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder

Recreatieve route park dat versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot €de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor sporten, picnicken, groen ondernemerschap Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder €

traject 2 €

spoor als: verweving: intensiteiten:

voor wijk/mic voor stad/ma timing:

traject 2: productielus €

spoor als: verweving: intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

traject 3

Transportlijn en verbinder van productieve plekken sterk, met de stad/adressering aan het spoor Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische groeimogelijkheden in toekomst Micro economieën Transportas start 2020, labo voor 2050

spoor als: verweving:

voor wijk/mic

voor stad/ma timing:

traject 3: kringloopmachine

traject 2: productielus

€

€

Productieve groene gordel

spoor als: verweving: intensiteiten:

spoor als:

Transportlijn en verbinder van productieve plekken sterk, met de stad/adressering aan het spoor Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische groeimogelijkheden in toekomst Micro economieën Transportas start 2020, labo voor 2050

voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

voor stad/macro: timing:

opstart 2020, labo voor 2050

voor wijk/micro:

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

Kringloopmachine

Productielus

€

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren?

Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark

verweving:

• Het Kolenspoor ontsluit heel wat groen dat nu • Door het Kolenspoor komen vroeger van elkaar • De vele actoren die actief zijn rond voedsel en voor het oog verborgen blijft. Door er een zachte gescheiden initiatieven rond voedsel enlab natuur natuur in Genk maken nog te weinig gebruik van traject 3: kringloopmachine T.V. delva - plusoffice i.s.m. living de andere markt mobiliteits-as van te maken, laat je mensen toe er zichtbaar met elkaar in verbinding te staan. Deze de mogelijke ecologische kringlopen die zich tuskennis mee te maken. Het 17 km lange kolenspoor verbindende factor kan het potentieel van het sen hen kunnen afspelen. Het Kolenspoor kan die doorkruist landschappen zoals de Stiemerbeekvalreeds door lokale als bovenlokale consumenten kringlopen activeren. Denk maar aan compost van lei aan de Maten, de bossen van Hengelhoef, het zeer gesmaakte - multiculturele Genkse voedsel als de wijken dat als voeding wordt gebruikt voor een terrillandschap van C-mine (steenbergen) en het productieve economie in de kijker zetten. bioboer.

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt • Het transport via het Kolenspoor als verbinder van heidelandschap dat loopt van Opglabbekerzavel voedselproducten (al dan niet verwerkt) biedt ge- • Het Kolenspoor kan ook een circulaire economie tot aan de Thorsite. Daarnaast vinden er verschilbevorderen. De groenten van de tuinen en de lokalegenheid om bedrijven, clubs en organisaties van lende agrarische activiteiten plaats langs het kole boeren kunnen dan weer dienen om voeding te lokaal (gezond) voedsel te voorzien. lenspoor, van informele kleinveehouders en volk• Naast het Kolenspoor bevindt zich veel groen waar bereiden in lokale horeca en verenigingen. stuintjes langs de spoorweg tot aan La Biomista.

• Via het Kolenspoor kan je de verschillende voedzich nog meer groene productiviteit kan gaan vessel- en natuurinitiatieven met elkaar verbinden, tigen in de stad, denk maar aan lokale boeren zoals • Het Kolenspoor kan een mobiliteitsas zijn om loer in binnenstappen en er in meedoen via bijvoorSouliman. kaal voedsel ook letterlijk meer te laten circuleren beeld het proeven, eten, voedsel aankopen of in de stad. workshops volgen in voedselverwerking. Het Kolenspoor laat dus het groen toe om zijn functie als productief groen te vervullen.

• Het Kolenspoor als as waarop aangesloten wordt met een stadsringlijn kan het productieve groen aan het spoor met andere groene plekken in de stad verbinden. Dat is bijzonder interessant vanuit recreatief oogpunt. spoor als:

voor stad/macro:

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren?

Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark

timing:

opstart 2020, labo voor 2050

verweving:

voor wijk/micro:

Fasering en sleutelmomenten

Klimaatakkoord Parijs: 40% minder CO2 uitstoot tov 1990

2016

2018

2020

Live project: Sep 2016 Stap 2: Foodfestivals in de zomermaanden Stap 3: Opstart cooperatie en voedselkaart Genk Stap 4: Werkgroep Identiteit en Communicatie Stap 5: Inname niet gebruikt winkelpand als gezicht van de coöperatie en opstap naar versmarkt vanaf 2021 Stap 6: Implementatie mobiliteitsplan voedselkringlopen

Multiproductief kolenspoor

2025

2030

2040

2050

73

plusofficearchitects

Materiaal-werkstation Aanleiding Genk is bevolkt met mensen met maak-skills, al worden die vandaag door het gebrek aan werkplekken die dat soort vaardigheden kunnen gebruiken, onderbenut. Stebo maakte een kaart rond upcycling projecten en toonde daarmee dat er een groeiend aantal maakinitiatieven bestaat die gebruik maken van restmaterialen. Sarah Rombouts van Studio Refugee toont ons dat je via naai-opleidingen/ateliers de skills van vluchtelingen kan aanspreken en verder ontwikkelen. Grote

meubelzaken zoals Ikea en kringloopcentra, zoals de Koop en containerparken (die allemaal aan het kolenspoor liggen) kunnen leveranciers zijn van restmaterialen. Kan dit soort initiatieven nieuwe materiaalstromen in gang zetten? En op die manier het kolenspoor als drager van alternatieve productie- en consumptiepatronen op de kaart zetten? Hebben we dan materiaal verzamel- en distributieplekken nodig? En hoe leg je de verbinding met de stad via een mobiliteitsplan

(Genk Zuid richt zich op de regio, Noord meer op de stad?)? Kunnen in Genk Noord de bedrijven van hun achterkant een voorkant maken en hun opslagruimtes gebruiken als uithangbord waar maakactiviteiten kunnen plaatsvinden (workshops rond productieprocessen, machines, materialen,...)? Kunnen ze zo nieuwe klanten en personeel aantrekken? Kan het project Manufactuur in de stad Genk daar een een eerste zichtbaarheid aan geven?

Bevindingen

• Er circuleren vandaag al heel wat materialen in verschillende herwerk-herbruik circuits, echter vaak nog binnen de organisatie van één actor.

• De praktijk leert ons dat grote bedrijven vaak hun eigen intern materiaalverwerkingsprogramma hebben, dat om specifieke procedures vraagt en dus moeilijk zomaar in het lokale circuit kan ingeschakeld worden. Hiervoor kunnen mogelijks nieuwe ondernemingen worden opgestart die zich specialiseren op de link tussen deze specifieke verwerkingsvoorwaarden en lokale materiaalstromen.

• Vanuit de studie ‘Fundamenten voor de circulaire economie in Poort Genk, dec. 2015 (BUUR)’ kan verder gewerkt worden door het beleid om interessante links verder uit te bouwen tot een hecht netwerk.

• Het kolenspoor kan fungeren als mentale verzamelruimte van materialen, verbinder van verschillende actoren en als distributielijn van oude en nieuwe producten. Het maakt de materialstromen en productiviteit zichtbaar in de stedelijke context.

vrije ruimte langs het kolenspoor Multiproductief kolenspoor

logistiek bedrijventerrein met groene omkadering

combinatie van weg- en spoorinfrastructuren

parkeervelden

industriële recyclage

internationale logistieke bedrijven

Koppelingen 1. Krachtenveld koppelingen

VZW Alternatief

AR Metallizing

Hout nv

Camba-ramen

cct Waterschei vzw De Sluis H.Essers

Limburgse e Distributie Maatschappij nv

OVAM POORT GENK

PLAN C

Stassen Recycling Stelplaats

P Ikea distributiecentrum

STEBO Iedereen fixt – upcycling FabLab C-mine

Studio Refugee

2. Ruimtelijke koppelingen

3. Stromen koppelingen

P P P P

P

P P

P P P P

P

P

PRODUCTEN

P

P

Recyclagepark

Vzw Basis

P enLimburghal groenten fruit

INFRASTRUCTUUR HUB

honing volkstuinen

schapenham en kaas P

privétuinen

ossenvlees

gedeelde moestuin

champignons P

Gedeelde keuken

biogas

ongebruikt kolenspoor

ACTIVITEITEN PRODUCTEN

INFRASTRUCTUUR groenten en fruit

ACTOREN coalities

catering

HUB

detailverkoop

honing schapenham en kaas ossenvlees champignons P

P

P

P

P

biogas

P

P

volkstuinen

voedselverwerking

privétuinen

gezamelijk compostbeheer

gedeelde moestuin

distributie

Gedeelde keuken

versmarkt

ongebruikt kolenspoor

SCIENCE TECHN

academisch/technische ondersteuning

ACTOREN gezamelijk materiaalgebruik

catering

coalities opleidingen / workshops

detailverkoop voedselverwerking gezamelijk compostbeheer distributie

In de toekomst is het werkstation een vernieuwende architecturale typologie die op een strategische locatie langs het kolenspoor komt te liggen. Vandaag is het belangrijkst om de eerste stappen in programma en sociale interactie te leggen die verder kunnen uitgroeien tot een productief verhaal waarin actoren, ruimtelijke uitdagingen en de complexe materiaalstromen in het gebied samen komen.

Het station kan zich inspireren op de projecten die lopen in Brussel en Antwerpen, om de recyclage containerparken als ruimtelijke ontwerpopgave te herbekijken en de zoektocht rond de integratie van de Inter-Beton productie in stedelijke context (materiaalverwerkingsbedrijf in het hart van de stad).

De koop sociale/culturele initiatieven ACTIVITEITEN

Het materiaalwerkstation zien we als een typologisch experiment dat een doorvertaalslag maakt in het schaalverschil tussen de grote gesloten bedrijfsdozen op Genk Noord en de kleinschalige ondernemingen in nabije woonwijken. Het start vanuit een centrale plek waar restmaterialen (van bedrijven en particulieren, deels ook materialen van recyclageparken) worden opgeslagen (materialenbank), gekoppeld aan een repaircafé. Hier kunnen mensen uit de buurt zelf aan de slag gaan of hulp inroepen van aanwezige beroepsmensen en studenten uit technische opleidingen. Het wordt een ontmoetingsplaats voor de makers in Winterslag en Zwartberg, ondersteund door sociale verenigingen zoals vzw Alternatief en vzw De Sluis.

75

plusofficearchitects

Actieplan 1 COÖRDINATOR STADSFABRIEKEN - 2 MATERIALENBANK - 3 START-UP - 4 MOBILITEITSEXPERIMENTEN - 5 GENK NOORD HUB

1. Actie coördinator stadsfabrieken:

Locaties: nvt

Stad Genk start in oktober 2016 met de aanstelling van een coördinator voor stadsfabrieken (ambachtelijke activiteiten en inzetten op tewerkstelling).

De stad wil eveneens starten met het stimuleren van de vraag naar circulaire producten en sensibiliseren rond korte keten economieën.

Actoren: Stad Genk: coördinator Stadsfabrieken + stimuleren van vraag naar circulaire producten Vlaams Materialenprogramma - OVAM

Om het korte keten-principe in de toekomst verder uit te werken dient een katalysator te worden aangesteld die de verschillende actoren en stromen inventariseert en met elkaar in verband brengt.

2. Actie Pop-Up materialenbank

Locatie: Mijnkathedraal Zwartberg

De kelder van de mijnkathedraal van Zwartberg kan ingezet worden als startatelier en materialenbibliotheek, dit is vlakbij het kolenspoor en veel initiatieven rond herwerking en verwerking (vb. Vzw alternatief, vzw De Sluis) i.s.m. technische opleidingen.

Actoren: Stad Genk: katalysator materialenstromen vzw Alternatief - vzw De Sluis CityDepot OVAM - Recyclageparken - Poort Genk

+ Serie van fietsstations met repairmogelijkheid +Installatie van verzamel- en ophaalpunten in de woonwjiken langs het kolenspoor

GroepBruno Iedereen fixt - Upcycling Genk

Rotor deconstruction warehouse, Vilvoorde

3. Actie start-up

Vrachtfiets L’Heureux Nouveau, Brussel

Ref. Research center Caen, Bruther

Multiproductief kolenspoor

Een nieuwe onderneming specialiseert zich in de specifieke verwerking van restmaterialen van grote bedrijven op een lokaal niveau, volgens de voorgeschreven procedures van deze bedrijven. Deze nieuwe bedrijvigheid vormt de schakel tussen groot en klein en kan onderdak vinden in het materiaalwerkstation. Dit in combinatie met technische opleidingen en lokale verdeelcentra. Het kolenspoor kan fungeren als verzamelaar van materialen, verbinder van verschillende actoren en een distributielijn van nieuwe producten. Het maakt de materialenstromen zichtbaar in de stedelijke context. + RE-made in Genk-label

Locatie: Thor site aan het Kolenspoor

4. Actie mobiliteitsexperiment

Locatie: kolenspoor van Gieterijstraat tot THOR. + Hengelhoefstraat - E. Coppéelaan

Een herkenbaar gebouw fungeert als transferium waar je met de auto toekomt en vervolgens een alternatief vervoersmiddel kiest om de stad te verkennen. Ook voor goederen functioneert dit gebouw als overslagpunt. Materialen uit Poort Genk komen hier toe, worden opgeslagen in de materialenbank en worden vervolgens verder getransporteert via e-bikes of e-trucks binnen het stadsweefsel (principe van de last-mile).

Deze stromen werken even goed ook in de omgekeerde richting.

Actoren: Stebo Madeinlimburg.be SML - the best part in your supply chain OVAM - Poort Genk

Actoren: Netwerk duurzame mobiliteit Stad Genk: park & ride mob.plan GroupBruno

5. Actie Genk Noord HUB

Locatie: Genk Noord: Hengelgoefstraat - Gieterijstraat

Het materiaalwerkstation op Genk Noord zal de schakel vormen tussen de regionale economische activiteiten op Genk Zuid en Genk Noord en de relatie leggen met het stadsweefsel.

Genk Noord is vandaag één van de economische polen in Genk met een ruwere identiteit en is net daarom zo interessant. Het is ook hier dat het actief en non-actief kolenspoor met elkaar in aanraking komen, perfect als overslagpunt.

Actoren: bedrijven hier gelocaliseerd en geïnteresseerde investeerders

traject 1: landsc

4

spoor als: verweving:

drie trajecten

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro:

verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

Trajecten

traject 1: landschapsbelevingspark

4

Trajecten

drie trajecten verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

traject 1: landschapsbelevingspark spoor als: verweving:

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro:

4 €

timing:

•

•

€

€

• •

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen voor wijk/micro: buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren? traject 2: productielus Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken voor stad/macro: aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark spoor als: Transportlijn en verbinder van productieve plekken verweving: sterk, met de stad/adressering timing: opstart 2020, labo voor 2050 aan het spoor intensiteiten: Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische groeimogelijkheden in toekomst voor wijk/micro: Micro economieën voor stad/macro: Transportas timing: start 2020, labo voor 2050 verweving:

verweving:

voor wijk/micro:

voor stad/macro: spoor als: verweving: timing: intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

spoor als:

Het verbinden van intensief gebruiktelaat gebieden - Het materialenwerkstation materialen Thor en KRC staat de ecologische verbindingslokaal circuleren en helpt de ecologische last • functie van het Kolenspoor onder druk.

voor stad/macro: timing:

opstart 2020, labo voor 2050

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

voor wijk/micro:

spoor als:

verweving:

voor wijk/micro:

Ecologische systeemverbinding zich op in het Poort Genk verhaal @@@

(materialencircuits) en betrekt het hele goederenspoor richting het zuiden en de ontwikkelingen op Genk Zuid. De mobiliteit Fasering en sleutelmomenten van distributie werkt pas echt goed als ze niet lineair gebeurt maar sterk verweven zit in een circulair systeem.

Renovate New Texas

2017

Fasering en sleutelmomenten CO2 neutraal stadion KRC-Genk

2018

Stap 1: Tweemaandelijkse energiecommissie Thor/KRC Start procedure Stap 2: Regelluwe zone Vaststelling Regelluwe zone Genk Noordwest

2017 Stap 3:

Realisatie recycle kunstwerk

2020

Renovate New Texas

voor stad/macro: timing:

dra (‘k ex en voor wijk/micro: bu traject 2: produ Ge voor stad/macro: aa spoor als: Tra verweving: ste timing: op intensiteiten: Ha gro voor wijk/micro: Mi voor stad/macro: Tra timing: sta

€

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

traject 3: kringl

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren?

Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark

produceren.

opstart 2020, labo voor 2050

Het traject kringloopmachine heeft een grote impact op het Energiewerkstation. Wanneer de kringloopmachine ontwikkeld zoals voorzien, wordt het Energiewerkstation een hub voor energie-uitwisseling tussen spoor en omgeving.

Een warmte hub zal een centrale plek zijn in het Energiewerkstation. @@@

• •

2018

Klimaatakkoord Parijs: 40% minder CO2 uitstoot tov 1990

2025

CO2 neutraal stadion KRC-Genk

2030

2040

2050

2040

2050

Klimaatakkoord Parijs: 40% minder CO2 uitstoot tov 1990

2020

2025

2030

Realisatie poort Hoge Kempen

Stap 4:

Stap Stap 1:1: Energiewerkstatoin Realisatie energiecommissie -Tweemaandelijkse Coördinator stadsfabrieken Thor/KRC - Vraag naar circulaire producten stimuleren -Stap Katalysator brengt actoren en stromen bij elkaar 2:

Warmtehub en geothermie

Vaststelling Regelluwe zone

Genk Noordwest Stap 2:

Pop-Up materiaalwerkstation in kelder van mijnkathedraal Zwartberg + repaircafé

Realisatie Hoge Kempen Vervolg werkpoort Andrea Di Chirico (manufactuur 3.0)

Stap 3: Realisatie recycle kunstwerk

Stap 4: Realisatie Stap 3: Energiewerkstatoin

Warmtehub en geothermie

Eerste start-up voor lokale kringloopverwerking - schakel tussen groot en klein

Stap 4: Eerste mobiliteitsexperimenten Stap 5: Genk-Noord HUB Materiaalwerkstation

77

Mi Re Tra pa sta ge die po sp Po pro sta

verweving:

Fasering en sleutelmomenten Start procedure Regelluwe zone

voor wijk/micro: spoor als: voor stad/macro: verweving: timing:

spoor als:

Kringloopmachine

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren?

Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark Transportlijn en verbinder van productieve plekken sterk, met de stad/adressering opstart 2020, labo voor 2050 aan het spoor Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische groeimogelijkheden in toekomst Micro economieën Transportas start 2020, labo voor 2050

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren?

Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark

verweving:

Tra ste Ha

traject 3: kringl

Dit is de plek waar de stadsringlijn het kolenspoor • Het traject kringloopmachine heeft een grote - Verschillende schakelen - is Wanneer opslagplaats zal verlaten en afbuigenwerkstations naar het zuiden langs de impactHet op materiaalwerkstation het Energiewerkstation. de traject 3: kringloopmachine T.V. delva plusoffice i.s.m. living lab de andere markt Thor zich site.in Ditlangs zal een werking hebben kringloopmachine ontwikkeld voorzien, wordt hetaanzuigende kolenspoor en vormen en distributiecentrum voorzoals verschillende op bedrijvigheid. hetmaterialenstromen Energiewerkstationop een hub voor energie-uitproductieve hubs en opslagplaatsen van lokaal (wijk)niveau maar • Ook hier geld de dreiging voor verstoring van de wisseling tussen spoor en omgeving. traject 3: kringloopmachine materialen. Het kolenspoor vormt hiertussen goed op schaal van de hele stad. traject 2: productielus Ecologische verbinding • Een warmte hub zal een centrale plek zijn in het T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt een nieuwsoortige productielijn die de - Ook uit biomassa kunnen grondstoffen • @@@ Energiewerkstation. werkstations en productieve locaties in het •Kringloopmachine @@@ gewonnen worden om materialen mee te Productielus spoor als:

spoor als: verweving: intensiteiten:

traject 1: landsc gro

Kringloopmachine

€

traject 2: produ

timing:

Transportlijn en verbinder van productieve plekken sterk, met de stad/adressering aan het spoor Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische traject 1: landschapsbelevingspark groeimogelijkheden in toekomst voor wijk/micro: Micro economieën Recreatieve spoor als: voor stad/macro: Transportas route park versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het verweving: timing: start dat 2020, labo voor 2050 gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot €de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor intensiteiten: sporten, picnicken, groen ondernemerschap voor wijk/micro: Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, voor stad/macro: productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder timing: €

stadsweefsel met elkaar verbindt.

- Verschillende fietsstations (in combinatie T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt Het energiewerkstation • Dit is de Transport plek waar gebeurt de stadsringlijn kolenspoor - idealiterhet over het spoor • met repairstations)verbindt zorgen neit vooralleen een de drie sites, fietsdynamiek maar vormt ook de poort naar he nationaal zal verlaten en afbuigen naar het zuiden langs de of via de nieuwe functionele (fiets)verbinding over het kolenspoor en tussen traject 3: kringloopmachine T.V. delva - plusoffice i.s.m. living hebben lab de andere markt park Hoge Kempen Thor site. Dit zal een aanzuigende werking parallel aan het spoor. centrum en randwijken, zowel functioneel als Het voormalige rangeerterrein Waterschei leent zich op bedrijvigheid. recreatief.

• Ook hierIn geld dreiging voor verstoring van de voor een bewegingspark met sportfaciliteiten - de de verdere toekomst schaalt dit hele van geimporteerde mateiralen te verminderen.

€

spoor als: verweving: intensiteiten:

spoor als:

Productielus

Het energiewerkstation verbindt neit alleen de drie - Hetvormt materiaalwerkstation ook ingezet sites, maar ook de poort naarkan he nationaal park Hoge Kempen worden als park&ride. In combinatie met • Het voormalige rangeerterrein Waterschei zich een fietsuitleenpunt is dit een idealeleent poort voor een bewegingspark met sportfaciliteiten tot de stad, zowel naar het centrum als het • Het verbinden van intensief gebruikte gebieden kolenspoor recreatieveverbindingshotspots Thor en KRC staatdat dede ecologische verbindt. functie van het Kolenspoor Productieve groene gordel onder druk.

verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

traject 3: kringloopmachine

Transportlijn en verbinder van productieve plekken sterk, met de stad/adressering aan het spoor Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische traject 1: landschapsbelevingspark groeimogelijkheden in toekomst voor wijk/micro: Micro economieën € Recreatieve spoor als: voor stad/macro: Transportas route park versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het verweving: timing: start dat 2020, labo voor 2050 gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor intensiteiten: sporten, picnicken, groen ondernemerschap voor wijk/micro: € Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, voor stad/macro: productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder timing:

Productielus

€

drie trajecten

traject 2: productielus

€

spoor als: verweving: intensiteiten:

Productieve groene gordel

4

Recreatieve route park dat versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot €de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor sporten, picnicken, groen ondernemerschap Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder €

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro:

verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

Trajecten

Productieve groene gordel

•

drie trajecten

traject 2: productielus

€

€

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

€ Recreatieve route park dat versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor sporten, picnicken, groen ondernemerschap € Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder

drie trajecten verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

4

spoor als: verweving:

timing:

Re pa ge die po sp Po pro sta

plusofficearchitects

spoor als:

voor stad/macro:

dra (‘k ex en bu Ge aa

timing:

op

verweving: voor wijk/micro:

Energie-werkstation Aanleiding

Energie werkstations onderzoeken ‘energie maken’ als een productieve activiteit. De verduurzamingsopgave van de stad Genk wordt hier nauw gekoppeld aan sociale initiatieven. Dit wordt mogelijk gemaakt door de productieve combinatie tussen veel onderbenutte ruimtes, EnergyVille, scholen, de voetbalwerking van KRC en lokale clubs en de buurtbewoners aan het Kolenspoor in Waterschei en Zwartberg. Deze combinatie maakt dit deel van het kolenspoor een goede experimenteer- en demonstratieplek voor energie, mobiliteit, sport en wetenschap. Via educatieve en onderzoeksprojecten kan deze plek alternatieve vervoersvormen en energienetwerken koppelen aan circulaire

bouwprojecten, via het betrekken van lokale bewoners en ondernemingen. Een dergelijke plek vergt ook horeca en verblijfsfuncties die het sociale netwerk tussen onderzoekers, studenten, voetballers en de buurt bevorderen. Het gebied is een plek met een jonge bevolking, met veel faciliteiten voor jongeren. Je hebt de jongerenwerking van KRC (ongeveer 220 schoolgaande jongeren), de geplande KULeuven campus op Thor met een groeiende groep wetnschappelijke medewerkers, lokale beroepsopleidingen, de voetbalclub Turkse rangers, het tweedekansonderwijs van ctt Limburg, het bouwrenovatieatelier van vzw Alternatief in Zwartberg en 51N4E plant studentenverblijven aan de

Stiemerbeekvallei. KRC maakt in samenwerking met Buur een masterplan op van hun site waarbij het stationsgebouw wordt geïntegreerd in een nieuwbouw met trainings- en verblijfsfaciliteiten. Lokale jongeren/ bevolking betrekken in een experimenteerplek rond alternatieve energie, maakt dat ze doorheen het bouwen, skills ontwikkelen in samenwerken, construeren, projecten opzetten en communiceren. Dit soort experimenteerzone impliceert een soepelere omgang met regulering en coöperatieve structuren en een samenwerking met bedrijven om het economisch haalbaar te maken.

Bevindingen • Er is weinig uitwisseling en de drie locaties KRC, Thor en New Texas zijn fysiek gescheiden, terwijl er zowel op het gebied van energie als sociaal en ruimtelijk veel meer mogelijk is.

• Energie-innovatie wordt belemmerd door regelgeving waardoor vaak de meest optimale manieren van energieopwekking en –besparing niet rendabel zijn. Een regelluwe zone rond de Thor site, uitgebreid met New Texas en KRC Genk, maakt het mogelijk innovatieve toepassingen te demonstreren.

• Het KRC stadion (Luminus arena) heeft de ambitie op termijn energieneutrale nieuwbouw te realiseren. Dit biedt tal van mogelijkheden voor een innovatief energielandschap aldaar.

• De typische Genkse woningbouw – vaak blokjes van 2 a 3 woningen in particulier bezit – lenen zich voor nieuwe vormen van energiecollectieven omdat ze gebouwd zijn in kleine clusters (makkelijk om energiecoalities te starten van buurman tot buurman).

• Op korte termijn wordt op de Thor-site een kunstwerk gemaakt van restmaterialen, waarbij een sterke betrokkenheid van de omwonenden onderdeel is van het project. Een mogelijke start voor het Energiewerkstation vanuit de lobby van regelluwe zones voor het kolenspoor met Luminus als trekkersrol.

brede ruimte kolenspoor

Multiproductief kolenspoor

voetbalcluster

terrillandschap

KRC Goalmine

oud station

THOR

STATION WATERSCHEI

STATION WATERSCHEI

KRC

KRC

Turkse Rangers GoalMine

GoalMine

woonwijk New Texas

woonwijk New Texas

Repaircafés Ctt Waterschei

SCIENCE

SCIENCE

Scholengroep Maasland

UHasselt bouwatelier live project

SCIENCE

TECHN

Koppelingen

TECHN

UHasselt bouwatelier live project

Energyville, ...

Technologische 1. Krachtenveld koppelingen (voornamelijk op grote schaal met recente opkomst van koppelingen op kleinere schaal) experimenten TECHN

SCIENCE TECHN

Energyville, ...

Technologische experimenten

Bouwateliers VZW Alernatief

SCIENCE

KRC

STATION WATERSCHEI

Turkse Rangers

TECHN

bedrijven (bv Philips, Siemens, etc) Technologische ondersteuning Demonstratie

GoalMine woonwijk New Texas

Repaircafés Ctt Waterschei SCIENCE TECHN

nieuw dak

Scholengroep Maasland

UHasselt bouwatelier live project

Energyville, ...

Technologische experimenten

SCIENCE TECHN

Thor centre

2. Ruimtelijke koppelingen

Testen

beweg

ingspa

3. Stromen koppelingen

STATION WATERSCHEI

C

Zwartberg KRC

an

GoalMine

enla

woonwijk New Texas

C

Stadsringlijn

Duin

INFRASTRUCTUUR

Nieuw Dak is als eigenaar van het gros van de woningen in Nieuw Texas de eerste grote speler, VITO/ Energyville is een enorme trekker in het verduurzamen van de Thor site, en Luminus en KRC werken samen aan een energieneutraal stadion per 2020.

Rond deze drie hoofdrolspelers hangt nog een wolk van (potentiële) initiatieven, actoren, overheden en wetenschapsinstellingen die een rol kunnen spelen of een bijdrage kunnen leveren.

KRC

rk

C

THOR

PRODUCTEN

INFRASTRUCTUUR Zonne energie

Bio energie

Warmte energie

Elektriciteit Sociale woningbouw

ACTOREN

ACTOREN POM Limburg

ACTIVITEITEN

POM Limburg Onderwijs Infrabel

Infrabel

De Lijn

Luminus

SCIENCE

De Lijn

Kantine / restaurant

Luminus Samen bouwen SCIENCE

UHasselt

TECHN

Sport Vito

Energiestromen kunnen op diverse manieren gekoppeld worden. De basis voor deze stromen zijn (nog Voormalig station te vormen) energiecollectieven en het kolenspoor Sociale woningbouw als infrastructuur, in combinatie met het energiewerkstation als hub die pieken en dalen opvangt in energievraag en -aanbod.

Stadion

Stadion

C

Ruimtelijk is het gebied gekoppeld aan het spoor, omdat de stadsringlijn in de toekomst het kolenspoor gaat gebruiken en energie over deze lijn vervoerd wordt. De gemeente heeft hier veel eigendommen rond het spoor, wat het plaats bieden aan initiatieven makkelijker maakt. Wel vraagt de ecologische doelstelling van een deel van deze gebieden om speciale aandacht in relatie tot de ideeën rond energie.

HUB

HUB

Voormalig station

In het gebied rond het Energiewerkstation zitten enkele grote spelers, die vaak op zichzelf al coalities zijn (bijvoorbeeld EnergyVille, een samenwerking tussen VITO en KU Leuven). Er zijn drie hoofdgroepen te onderscheiden die van bovenaf ieder één van de drie gebieden vertegenwoordigen.

79

Het voedselwerkstation zal een rol gaan spelen in het energienetwerk omdat organisch afval daar verwerkt kan worden in een biovergister. Hier wordt energie in de vorm van gas, warmte of elektriciteit mee opgewekt.

UHasselt

TECHN

Vito

plusofficearchitects

Actieplan

1 ENERGIECOMMISSIE - 2 REGELLUWE ZONE - 3 VERBINDEND KUNSTWERK - 4 SAMENBRENGEN

Live Sketching

Synthese schets

1. Actie Energiecommissie: De belangrijkste actoren rond het gebied, namelijk KRC, VITO/Energyville, de stad Genk en de sociale huisvesters, worden vertegenwoordigd in een commissie die met vaste regelmaat bijeen komt om te onderzoeken wat de mogelijkheden zijn de zone Waterschei op een meer geĂŻntegreerde manier te ontwikkelen. De lopende ontwikkelingen worden hieraan getoetst en relevante stakeholders worden uitgenodigd.

Locaties: nvt

2. Actie regelluwe zone:

Locatie: Genk Noordwest

VITO/Energyville is samen met stad Genk gestart met een lobby voor de regelluwe zone Thorpark, zodat hier meer innovatie op het gebied van energie mogelijk is.

Deze wens wordt binnenkort publiek gemaakt, en het is een traject van jaren om dit werkelijk voor elkaar te krijgen.

Actoren: VITO - Erik Laes Stad Genk - Wim Vanhoof

Actoren: VITO - Erik Laes KRC - Theo Sampermans Wijkmanager - Luc Dirkx Stad Genk - Kathleen Sterckx (manager THOR)

3. Actie Tijdelijk verbindend kunstwerk

Foto: Nico Laan

Het verbindend kunstwerk, geĂŻnitieerd door stad Genk, wordt komende zomer gerealiseerd en gaat van start met de opening van het hoofdgebouw van de Thorsite.

De uitdaging is om het momentum rond dit kunstwerk aan te grijpen om energiebewustzijn aan te zwengelen.

Allereerst doet de stad dit door het circulaire karakter van het kunstwerk en het kunstatelier stevig te demonstreren, en te kijken of er meer mogelijkheden zijn rond de realisatie. Naast het betrekken van omwonenden is het interessant ook medewerkers van de THOR site en KRC (voetballers?) te betrekken.

Locatie: Thor site aan het Kolenspoor

4. Actie samenbrengen:

Locatie: Gehele gebied

De drie lopende processen (Energiecommissie Waterschei, de regelluwe zone en het verbindend kunstwerk) bestaan naast elkaar, terwijl zij samen vliegwiel kunnen zijn voor innovatie. Zowel op niveau van de instituten, als op het niveau van de omwonenden en gebruikers, zijn er mogelijkheden voor vernieuwing en wanneer de drie sporen lopen is het mogelijk de krachten te bundelen.

Actoren: nog niet relevant.

Wanneer een nieuw KRC stadion gerealiseerd wordt (over ca 10 jaar) kan dit ook ingezet worden om de sites fysiek met elkaar te verbinden. De voorziene OVlijn over het kolenspoor en via de Thor site zal hieraan eveneens een bijdrage leveren. De verwachting is dat een betere OV verbinding (niet alleen in verbinding, maar zeker ook in frequentie en looptijd gedurende de dag) de parkeerdruk en verkeersdruk in de wijken zal verminderen.

Multiproductief kolenspoor

Actoren: VITO - Erik Laes Wijkmanager - Luc Dirkx Stad Genk - Kathleen Sterckx (manager THOR)

4

drie trajecten verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

traject 1: landsc

4

spoor als: verweving:

drie trajecten

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro:

verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

timing:

Re par geb die poo spo Poo pro sta

traject 1: landschapsbelevingspark

4

Trajecten

drie trajecten

spoor als: verweving:

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

verwerking hypotheses en toetsingslabo’s

traject 1: landschapsbelevingspark spoor als: verweving:

intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

€ Recreatieve route park dat versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor sporten, picnicken, groen ondernemerschap € Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder

€

spoor als: verweving: intensiteiten:

Productieve groene gordel

spoor als: verweving: intensiteiten: voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

- Het energiewerkstation verbindt niet alleen de drie sites, maar vormt ook de poort naar he nationaal park Hoge Kempen

spoor als:

voor stad/macro:

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren?

Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark

timing:

opstart 2020, labo voor 2050

verweving:

- Het voormalige rangeerterrein Waterschei leent zich voor een bewegingspark met sportfaciliteiten - Het verbinden van intensief gebruikte gebieden Thor en KRC staat de ecologische verbindingsfunctie van T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt het Kolenspoor onder druk.

voor wijk/micro:

voor wijk/micro: voor stad/macro: timing:

spoor als:

voor stad/macro: timing:

opstart 2020, labo voor 2050

voor wijk/micro:

- Ook hier geld de dreiging voor verstoring van de Ecologische verbinding - De vernieuwde interesse in energie en inovatie is een ondersteuning voor de verdere invulling van Thorpark

2017

2018

CO2 neutraal stadion KRC-Genk

T.V. delva - plusoffice i.s.m. living lab de andere markt

- Het traject kringloopmachine heeft een grote impact op het Energiewerkstation. Wanneer de kringloopmachine ontwikkeld zoals voorzien, wordt het Energiewerkstation een hub voor energieuitwisseling tussen spoor en omgeving.

- Een warmte hub zal een centrale plek zijn in het Energiewerkstation.

- Het energiestation is een manier om complexe innovatie en energiebeleid te vertalen naar heel concrete ervaringen en betekenisvolle plekken die mensen op ene directe manier kunnen aanspreken.

Klimaatakkoord Parijs: 40% minder CO2 uitstoot tov 1990

2020

2025

2030

2040

2050

Stap 1: Tweemaandelijkse energiecommissie Thor/KRC Stap 2: Vaststelling Regelluwe zone Genk Noordwest Stap 3: Realisatie recycle kunstwerk

Realisatie poort Hoge Kempen

Stap 4: Realisatie Energiewerkstatoin

Warmtehub en geothermie

81

timing:

ops

voor wijk/micro:

Fasering en sleutelmomenten

Renovate New Texas

voor stad/macro:

dra (‘ka exp ene buu Ge aan

verweving:

Kringloopmachine

- De energetische landschappen zijn een manier om de recreatieve beleving van de regio te helpen thematiseren.

Start procedure Regelluwe zone

Tra ste Ha gro Mic Tra sta

traject 3: kringl

Transportlijn en verbinder van productieve plekken sterk, met de stad/adressering aan het spoor Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische groeimogelijkheden in toekomst Micro economieën Transportas start 2020, labo voor 2050

drager van circulaire infrastructuur en duurzaam experiment (‘kabelgoot’) expermenterruimte/voor duurzame transport en energietoepassingen buurtcoalities, geïnstalleerd door jongeren?

Gezamenlijk WKO’s later aantakken op warmtenetwerken aantakken op grote energienetwerken/innovatiepretpark

verweving:

- Dit is de plek waar de stadsringlijn het kolenspoor zal en afbuigen naar het zuiden langs delabThor trajectverlaten 3: kringloopmachine T.V. delva - plusoffice i.s.m. living de andere markt site. Dit zal een aanzuigende werking hebben op bedrijvigheid. spoor als:

spoor als: verweving: intensiteiten:

traject 3: kringloopmachine

Transportlijn en verbinder van productieve plekken sterk, met de stad/adressering aan het spoor Haltes op strategische locaties (kruisingen) met economische groeimogelijkheden in toekomst Micro economieën Transportas start 2020, labo voor 2050

Productielus

€

traject 2: produ €

traject 2: productielus €

traject 2: productielus

€

Recreatieve route park dat versmalt en verbreedt, verblijfsplekken, identiteit van het gebied als eigenstandig element. Groene (economische) functies die zich verhouden tot €de wijk poorten naar natuur, aanritten naar het spoor sporten, picnicken, groen ondernemerschap Poorten naar natuurgebieden + verbinding recreatieve polen, productiviteit uit onderhoud natuur start 2017, landschap ontwikkelt verder €

plusofficearchitects

Live Project Kolensporen

Tijdens het ‘Live Project’ Kolensporen in September 2016 verkende het ontwerpteam samen met UHasselt-studenten architectuur wat het – deels in onbruik geraakte – Genkse kolenspoor kan betekenen voor een productief samengaan van werk, wonen en recreatie in de toekomst. Gedurende 2 volle weken ontwierpen ze

Multiproductief kolenspoor

samen werkstations voor productie, verwerking, bewaren en distributie van voedsel die dan ook effectief op locatie gebouwd werden met lokale restmaterialen uit het Genkse materialenpark. Zo bouwden we o.a. een microhuisje dat zowel als verblijfs- als tuinierplek als voedselverwerkingsplek kan gebruikt worden in een volkstuin: wonen (bv een verblijfsplek

voor toeristen of tijdelijke werkverblijven) wordt zo nauwer verbonden met voedsel produceren en verwerken. De gebouwde constructies hoeven niet te blijven staan, maar dienen eerder om de gemeenschap te activeren en hen mee te laten verbeelden hoe het onderzoek zich in de realiteit aan het spoor kan vertalen.

83

plusofficearchitects

Reflectie op de methode Aan het eind van de conceptstudie nemen we de tijd voor een reflectie samen met de werkgroep. Dat gesprek gaat zowel over de inhoudelijke resultaten als de methode. De doelstelling van het stedenbeleid in de subsidiëring van dit soort studies is immers het onderzoeken van andersoortige benaderingen en methodes die complexe ruimtelijke ontwikkelingsvraagstukken op een vernieuwende manier kunnen ondersteunen.

De werkgroep stelt dat het project een geslaagde conceptstudie is. Er is bovendien een opmerkelijke overeenkomst tussen de gestelde methode in de offerte en het plan van aanpak, en de uiteindelijke studie. De benadering via allerlei kanalen en uiteindelijk ook concrete acties op het terrein blijkt inspirerend. De real life experimenten zijn relevant en wervend, en zeker voor herhaling vatbaar.

De diverse expertises in het studieteam verenigd (stedenbouw – landschap – co-creatie) blijken complementair en waardevol. Ze nemen telkens op andere momenten het voortouw.

Methodologisch is de structuur verwerken - projecteren - ondernemen een heldere manier om de stappen te benoemen, en duidelijkheid te brengen in de veelheid van actoren, initiatieven, verwachtingen en coalities die rond het kolenspoor naar boven komen. De drie trajecten samen met de metafoor van de werkstations en toetsingslabo’s zouden mogelijks een werkmethode kunnen zijn die ook elders toepasbaar is. We bespreken dit aan de hand van drie overkoepelende vragen.

Wat is de rol van het kolenspoor nog?

In deze studie ‘Multiproductief kolenspoor’ worden twee typen operationele ingrepen voorgesteld: trajecten en werkstations. Dit naar analogie van een spoorlijn die eveneens uit trajecten bestaat die stations met elkaar verbindt en waar de stations de overstap zijn van spoor naar omgeving en vice versa.

De Werkstations functioneren in theorie ook los van het spoor – wat de vraag oproept of er nog een wederzijdse afhankelijkheid is tussen spoor en station. Kan er ook een werkstation functioneren bijvoorbeeld bij de onderwijscampus Bret? Of kan er een werkstation ontstaan rond een leegstaand winkelpand in de binnenstad? Een werkstation kan in principe overal ontstaan waar ruimte is, maar heeft twee kenmerken waardoor zij, zoekende naar een geschikte locatie, toch vaak een relatie met het kolenspoor aan zal gaan.

Allereerst: er wordt gewerkt, geproduceerd, lawaai gemaakt in een werkstation. Er is juist hier ruimte voor ambachtsvormen die vaak tussen wal en schip vallen: te lawaaierig en ruimte-eisend voor in de woonwijk of winkelhart, te kleinschalig en nog te weinig slagvaardig voor de grotere werkgebieden van

Multiproductief kolenspoor

Genk. De ruimtes rond het kolenspoor lenen zich dankzij de bereikbaarheid en aanwezige tussenmaat voor dit type ontwikkelingen.

Wanneer je zoekt naar een locatie voor een werkstation zal je snel op een locatie aan of nabij de ‘productieve lus’ komen.

Ten tweede kan het fysieke spoor zelf een vestigingsfactor van belang zijn. Werkstations kunnen bestaan dankzij een synergie van mensen, bedrijvigheid en transportstromen. Initiatieven die op zichzelf te klein zijn om uit te voeren, zoals het verplaatsen van recyclestations om ter plekke nieuwe producten te kunnen maken, krijgen slagkracht dankzij de meerwaarde die in een werkstation ontstaat. Bijvoorbeeld de combinatie van bovengenoemd initiatief gekoppeld aan sociale tewerkstellingplekken, met een kantine die fungeert als horeca gelegenheid en een distributienetwerk naar de stad voor goederen, is interessant. Maar die kan ook een rol spelen als stapsteen in het netwerk voor recreanten en toeristen – wat wellicht de investering waardevoller maakt. Langs het kolenspoor is deze aansluiting op het netwerk en de mogelijkheid tot het creëren van synergie sterker aanwezig dan op andere plekken, omdat er een snelle uitwisseling

met de stad en het buitengebied enerzijds en kleinschalige- en grootschalige stromen (goederen, mensen, energie, …) anderzijds gevonden wordt.

Tenslotte willen we wijzen op de mentale figuur van het kolenspoor. Reeds bij de allereerste observaties over het multi-productieve model komt de kolenspoorzate als experimenteerplek naar voor. Het is een verzamelaar van middelgrote, kleine en soms ook grote initiatieven. Het is een containerbegrip voor innovatieve ideeën en hun ruimtelijke claims. Het is een alternatief model dat naast de grote economische modellen wordt geplaatst die we uit de vorige eeuw meedragen. Het kolenspoormodel als het ware zet in op de netwerken van kleine en middelgrote spelers om een complementair en veerkrachtig ruimtelijk economisch systeem aan te bieden, dat vertrekt van de eigenheid van de lokale ondernemers, actoren en regionale expertises. De sociale doelstelling van andersoortig economisch denken is daar een cruciaal onderdeel van en kan in die zin gelinkt worden aan de BRV relance doelstelling.

FASE 1 - VERWERKEN

FASE 2 - PROJECTEREN

1a verkennen

1b raamwerksynthese

6 observatiedomeinen

2a scenario’s

2b bouwstenen

3 TRAJECTEN

WERKSTATIONS

3a live project

3b actieplan

G en k n G en k h

ied

er ee

ch ap

sc

ty pi

lan ds

be

in

on de

rn em en w e E 2 ging

t

4 onderzoeksmethodes

FASE 3 - ONDERNEMEN

INVENTARISATIE

©

!

??

©

G

multiproductief kolenspoor

MAPPING

G

G

DATA-MINING LIVING-LAB

??

HYPOTHESES kolenspoor als ...

TOETSINGSLABO’S (1) 23-24/02/2016

TOETSINGSLABO’S (2) 02/09/2016

Welke trajecten zijn relevant voor het kolenspoor als figuur In de loop van de studie is de nadruk komen te liggen op de werkstations – kiemen voor nieuwe vormen van samenwerking op plekken waar veel (verkeers)stromen samen komen. Hier zijn ook actieplannen voor geformuleerd.

Voor de trajecten (Productieve groene gordel –Productielus – Kringloopmachine) zijn principes geformuleerd voor diverse vormen van gebruik van het spoor en is aangetoond wat er mogelijk is binnen de huidige spoorbedding. Een verdere uitwerking, waarbij bijvoorbeeld specifieke oversteken zijn uitgewerkt of waarin alles getoetst is aan bijvoorbeeld het vademecum fietsvoorzieningen – is achterwege gebleven. Een interessante piste is bijvoorbeeld de oversteek over het

kolenspoor ter hoogte van de terril van Winterslag via een ecoduct met fietspad. Maar zo zijn er nog vele andere mogelijke interessante plekken aan te duiden. Bovendien hoort de trajectbenadering eigenlijk thuis op een hoger schaalniveau. De doelstellingen van T.OP Limburg en Provincie Limburgom de ecologisch-recreatieve ladder uit te werken tussen kanaal en kolenspoor is daar een mooi voorbeeld van. Deze studie focust zich vooral op de betekenis van die ideeën voor Genk als gemeente en trekker in dit innovatieverhaal.

Uit de trajectstudies komen steeds locaties naar voren die om een extra uitwerking vragen, en nog niet onderdeel zijn van een andere ontwikkeling.

Eventuele uitwerkingen projectsubsidies:

voor

1. Toekomstbestendig kolenspoor – een fietsroute over het ongebruikt deel dat nu voldoet aan het vademecum fietsvoorzieningen en de eisen voor recreatieve fietspaden, maar in de toekomst om te vormen is naar een breder bruikbare vervoersas 2. Ecoduct Winterslag 3. Fietsvoorzieningen Genk-Noord – Recreatief en functioneel ‘langzaam verkeer’-netwerk in combinatie met de bestaande complexe verkeersstromen 4. Bewegingspark op het bredere deel aan de noordzijde 5. Voedselproductie en biomassaproductie in de landschappelijke zone rond het spoor

Wat is de herhaalbaarheid en uitbreidbaarheid van deze studie?

Er zijn veel studies gedaan naar de mogelijkheden van het kolenspoor op grote schaal.

De studie Diepe Geothermie van VITO-51n4e bestudeerde de potentie van het spoor als warmtenet. T.OP Limburg inventariseerde de mogelijkheid om biomassa te transporteren over het spoor. In de studie Rasterstad van BUUR werd het spoor als fysieke drager voor stedelijke ontwikkeling ingezet. De studie MineTrail van Plusoffice doet voorstellen voor het samensmeden van het kolenspoor tot toeristische fietsbeleving op regionale schaal.

om direct in te zoomen op de consequenties hiervan voor het traject binnen Genk. Ruimtelijk, sociaal en economisch. Er is niet meer uitgezoomd en gekeken naar het ‘grotere systeem’, maar gezocht naar de gevolgen en potenties op ‘Genks’ niveau. Op deze manier is de studie een aanvulling op eerdere onderzoeken, en bouwt zij hierop voort in plaats van het opnieuw beginnen op een schaal ‘hoog over’. De bevindingen beperken zich daarom tot het Genkse netwerk. Zijn deze bevindingen op te schalen naar het niveau van het kolenspoor als geheel?

De studie ‘Multiproductief Kolenspoor’ heeft deze studies als input meegenomen,

Het principe van de werkstations en de bijbehorende geformuleerde werkmethode

85

zijn op andere plekken toe te passen. Gemeentes die aan het spoor liggen of op een andere vergelijkbare manier aan de stad willen werken, kunnen gebruik maken van de methode.

De trajecten zijn sterker contextgebonden: deze zijn een reflectie van specifieke Genkse omstandigheden; vooral de ringvorm, die terugkomt in het fietsnetwerk en het transportnetwerk, is specifiek voor Genk.

Aspecten als het grootschalig fietsnetwerk of warmtenetwerk dienen verder uitgewerkt te worden, maar vallen buiten de scope van deze studie.

plusofficearchitects

Besluit Het project is samen te vatten in een methodiek van vijf stappen. Deze stappen, die overigens door elkaar kunnen lopen, werken ondersteunend in toekomstige ruimtelijke projecten.

De doelstelling van het kolenspoorproject zoals hier is vormgegeven is het koppelen van ruimtelijke mogelijkheden, economische trends en bovenal krachten uit de samenleving om projecten een plek te geven. We zijn een heel aantal dialogen aangegaan; met overheden, ondernemers, mensen die iets willen, experten en andere relevante partijen. Op deze manier wordt gepoogd een vruchtbare bodem te creëren waarin initiatieven –vanuit welke hoek dan ook - snel kunnen kiemen.

De vijf stappen nemen de vorm aan van democratische dialogen aan de hand waarvan wij samen met de belangrijke actoren in een ruimtelijk project, het project vormgeven. Gezien het om ontwerpend onderzoek gaat, nemen die dialogen niet uitsluitend verbale vormen aan, maar ook beeld, materiaal, geluid, en uiteindelijk zelfs fysieke projecten door de initiatiefnemers.

01 VERWERKEN

02 PROJECTEREN

03 ONDERNEMEN

Visualiserende dialogen Dialogen waarmee we samen bestaande kennis en netwerken rond informele/ formele werkruimtes en -praktijken in en rond Kolenspoor zichtbaar maken. Het gaat hierbij om kartering van mogelijke initiatiefnemers en onderlinge verbanden, maar ook de zoektocht naar ruimtelijke netwerken en mogelijkheden, gebaseerd op de eigenschappen van de plek. Dit allemaal tegen de achtergrond van specifieke dataverzameling zodat economische inbedding en maatschappelijke haalbaarheid van initiatieven een eerste toetsing kunnen krijgen. Dit nam de vorm aan van kaarten en datavisualisatie.

Co-design dialogen Dialogen waarmee we samen nieuwe kaders voor kennis, netwerken, ruimtes en praktijken in de stad maken/ontwerpen . In de vorm aan van co-design sessies tijdens zogenaamde toetsingslabo’s worden er samen kaarten en plannen gemaakt: in de vorm van wandtapijt of op posters met stickers.

De toetsingslabo’s spelen een sleutelrol in het proces: de kennis uit de visualiserende dialogen en bevragende dialogen wordt samengebracht om tot strategische- en activerende dialogen te komen. De labo’s zijn de momenten waarop vaak eerste ontmoetingen plaatsvinden tussen partijen die iets van plan zijn, van tuineigenaren die met een buurtwinkel gaan samenwerken tot een stadioneigenaar die met een energiebedrijf in zee gaat.

Strategische dialogen In deze dialogen worden de agenda’s van alle belanghebbenden op elkaar afgestemd met het oog op toekomstige stappen. In actieplannen wordt aangegeven welke stap wanneer gezet dient te worden om tot een succesvol project te komen. De plannen bestaan uit het beschrijven van krachtenveld-, ruimtelijke- en materialenstromen.

Bevragende dialogen Dialogen waarmee we samen de bestaande/ gevisualiseerde kennis, netwerken, ruimtes en praktijken bevragen. Dit nam in het Kolenspoor-project de vorm aan van interventies langs het spoor met een bakfiets met grafische printpers om zo verhalen te verzamelen en verhalen die verspreid werden via posters, postkaarten en online. Initiatiefnemers, maar ook andere betrokkenen, krijgen zo een gezicht en kunnen tonen hoe zij hun rol in deze samenleving zien. Toekomstige dialogen worden hiermee laagdrempeliger.

Multiproductief kolenspoor

Het beschrijven van de te nemen stappen geeft handvatten voor toekomstige uitvoering van het project. Het kan gaan om concrete fysieke stappen, maar ook om het aangaan van onderhandelingen, het instellen van een maandelijkse overlegtafel, etc.

Activerende dialogen We gaan van start tijdens de activerende dialogen! Het Live project, waarin samen aan een initiatief gebouwd wordt, vormt de symbolische eerste steen van een nieuwe ontwikkeling. Enerzijds de exposure in (social) media en anderzijds het samen werken aan iets fysieks draagt bij aan de slagingskans van een project en het vormen van een coalitie voor langere termijn.

Multiproductief kolenspoor Genk

Colofon Copyright 2016 Atelier multiproductief kolenspoor Genk is uitgevoerd in opdracht van: Stad Genk Stad Genk, Stadsplein 1 3600 Genk Agentschap voor Binnenlands Bestuur, Team Stedenbeleid Boudewijngebouw, kamer 2C70 Boudewijnlaan 30, 1000 Brussel

Door: Plusoffice Architects Emile Jacqmainlaan 4-6 bus 13, 1000 Brussel, BE +32 2 203 91 50 office@plusoffice.eu www.plusoffice.eu DELVA Landscape Architects Hoogte Kadijk 71 1018 BE Amsterdam, NL +31 20 2209078 www.delva.la Living Lab ‘De Andere Markt’ Liesbeth Huybrechts Faculteit Architectuur Agoralaan Gebouw E B-3590 Diepenbeek deanderemarkt.be