Karl Mayet - Adolf Anderssen Βερολίνο 1855 σχόλια: Ηλίας Κουρκουνάκης
Οι παλιότερες παρτίδες μπορεί να μην έχουν άμεση σχέση με τη θεωρία ανοιγμάτων του 21ου αιώνα, είναι όμως ιδιαίτερα χρήσιμες όσων αφορά στην αξιοποίηση τυπικών λαθών που παρουσιάζονται συχνά σε αγώνες παικτών κατώτερου ή και μέσου επιπέδου, λάθη τα οποία κάθε κορυφαίος σκακιστής γνωρίζει ότι πρέπει να αποφεύγει. Η ακόλουθη αναμέτρηση, ανάμεσα σε δύο από τους ισχυρότερους σκακιστές της εποχής, είναι σχεδόν προφανές ότι παίχτηκε προτού ο Morphy δείξει με τις δικές του παρτίδες πόσο μεγάλη αξία έχει η παράμετρος του χρόνου στο σκάκι.
1.δ4 δ5 2.γ4 ε6 3.α3
κιέρα το κεντρικό λευκό Πιόνι και ταυτόχρονα επιταχύ-
Χαρακτηριστική κίνηση της εποχής, υποτιμά τη
νει την ανάπτυξη των μαύρων. Ο Mayet ίσως νόμιζε ότι
χρησιμότητα κάθε “τέμπο” στο άνοιγμα για την προώ-
θα μπορούσε να επεκταθεί αμέσως στην πτέρυγα της
θηση της ανάπτυξης και τη διεκδίκηση του κέντρου.
βασίλισσας με 5.β4, αλλά ανακάλυψε κάπως αργά την
Προφανώς, ο έλεγχος του τετραγώνου β4 δεν μπορεί να
απάντηση 5...Βζ6 με διπλή απειλή στον Πα1 και στο
έχει την ίδια αξία με κινήσεις όπως 3.Ιγ3 ή 3.Ιζ3.
Σζ2, ενώ φυσικά θα μπορούσε επίσης να παιχτεί 5...Αxζ2+.
3...γ5 Η καλύτερη μέθοδος αξιοποίησης κάθε απώλειας
Σε παρόμοιες βαριάντες αναδεικνύεται η ματαιό-
χρόνου από την εχθρική παράταξη συνίσταται στο ά-
τητα μιας στρατηγικής χωρίς γερές βάσεις στο κέντρο
νοιγμα γραμμών. Γι’ αυτό, παρόλο που στα λευκά επι-
της σκακιέρας. Η εξουδετέρωσή της γενικά επιτυγχάνε-
τρέπονται μεγαλύτερα περιθώρια “παρασπονδίας” από
ται αναζητώντας το συγκεκριμένο μειονέκτημα κάθε
τους γενικούς κανόνες στρατηγικής, επειδή παίζουν
ενέργειας η οποία πραγματοποιείται βεβιασμένα (εδώ η
πρώτα, η άμεση διάσπαση του κέντρου από τα μαύρα
προώθηση β2-β4 προφανώς αδυνατίζει τη διαγώνιο α1–
αποτελεί προτιμότερη πρακτική επιλογή από 3...Ιζ6.
θ8). Ορισμένα μειονεκτήματα έχουν μόνιμο χαρακτήρα, οπότε η εκμετάλλευσή τους μπορεί να είναι είτε άμεση
XIIIIIIIIY 9rsnlwqkvlntr0 9zpp+-+pzpp0 9-+-+p+-+0 9+-zpp+-+-0 9-+PzP-+-+0 9zP-+-+-+-0 9-zP-+PzPPzP0 9tRNvLQmKLsNR0 xiiiiiiiiy
είτε σταδιακή, ενώ άλλα είναι πρόσκαιρα και η ευκαιρία χρειάζεται να αξιοποιηθεί όσο ταχύτερα γίνεται, συχνά με τακτικό τρόπο (εδώ διπλή απειλή). 4...Αxγ5 5.Ιζ3 Ο Mayet αντιλαμβάνεται το λάθος του έγκαιρα, ώστε δεν χειροτερεύει την κατάσταση και επιλέγει μια καλή κίνηση ανάπτυξης. Μερική ζημιά όμως έχει ήδη γίνει... 5...α5 Συνεπέστερο θα ήταν 5...Ιζ6, αλλά ο Anderssen
4.δxγ5
ήθελε να εμποδίσει την επέκταση των λευκών στην
Λανθασμένη αλλαγή, απομακρύνει από τη σκα-
πτέρυγα της βασίλισσας. Η δική του απώλεια χρόνου
© Ηλίας Κουρκουνάκης
δεν έχει τόση σημασία, επειδή ο αντίπαλος του έχει ήδη
Τέτοιος λόγος δεν συντρέχει στη συγκεκριμένη
προσφέρει δύο “τέμπο” (ώστε μεγαλύτερη χρησιμότητα
θέση, ούτε είναι τυχαίο ότι τα λευκά θα μπορούσαν να
για τα λευκά έχει το αδυνάτισμα του τετραγώνου β5),
αντιδράσουν στο κάρφωμα με δική τους ισχυρή απειλή,
μπορούσε όμως να την αποφύγει.
δηλαδή 9.Βα4. Τώρα, αντίθετα, η κίνηση 9.Βα4 διαθέτει μειωμένη ισχύ και τα μαύρα θα αντιδρούσαν όπως
6.ε3 Ιγ6
και στην παρτίδα.
XIIIIIIIIY 9r+lwqk+ntr0 9+p+-+pzpp0 9-+n+p+-+0 9zp-vlp+-+-0 9-+P+-+-+0 9zP-+-zPN+-0 9-zP-+-zPPzP0 9tRNvLQmKL+R0 xiiiiiiiiy 7.γxδ5
XIIIIIIIIY 9r+lwqk+-tr0 9+p+-+pzpp0 9-+n+-sn-+0 9zpLvlp+-+-0 9-+-+-+-+0 9zP-+-zPN+-0 9-zP-+-zPPzP0 9tRNvLQmK-+R0 xiiiiiiiiy
Το ξεκίνημα ενός σχεδίου που επιδιώκει το κέρ-
9.Ιε5
δος υλικού, αλλά υποτιμά την αξία του χρόνου που α-
Δεύτερη μετακίνηση του Ίππου, επιτρέπει στα
παιτείται να επενδυθεί σε αυτό. Ως αποτέλεσμα, τα
μαύρα να αποκτήσουν ξεκάθαρο προβάδισμα στην α-
μαύρα κομμάτια μπαίνουν στη μάχη με μεγάλη ταχύτη-
νάπτυξη των κομματιών. Μια καλή ιδέα τώρα είναι
τα, ενώ ο λευκός Βασιλιάς παραμένει σχετικά απροστά-
9...Βδ6, αλλά ο Anderssen προτιμά να παίξει πιο επιθε-
τευτος στο κέντρο.
τικά.
Σχεδόν οποιαδήποτε λογική κίνηση ανάπτυξης,
9...0–0
π.χ. 7.Αε2, 7.Ιγ3, ή ακόμα και 7.Ιβδ2, θα ήταν πολύ προτιμότερη.
Τυπική “παθητική” θυσία, με την έννοια ότι πραγματοποιείται αγνοώντας μια εχθρική απειλή. Ενώ
7...εxδ5
στις “ενεργητικές” θυσίες ένα κομμάτι ή Πιόνι μετακι-
Στην πραγματικότητα δεν αλλάχθηκαν το Σγ4 με
νείται προκειμένου να δημιουργήσει κάποιο πρόβλημα
το Σδ5, αλλά το Σγ4 με το Σε6. Αυτό σημαίνει ότι για
στην εχθρική διάταξη, εδώ στόχος είναι να παρασυρ-
τα λευκά άνοιξε η κάθετη γραμμή γ και η διαγώνιος ζ1–
θούν τα αντίπαλα κομμάτια μακριά από την άμυνα του
α6, ενώ για τα μαύρα αντίστοιχα η κάθετη γραμμή ε και
Βασιλιά τους και επιπλέον να κερδηθεί χρόνος.
η διαγώνιος γ8-θ3. Στην εξέλιξη της μάχης και οι δύο
10.Ιxγ6
στρατοί θα πρέπει να αξιοποιήσουν τα πλεονεκτήματα
Το πάρσιμο 10.Αxγ6 αποδεικνύεται αισθητά υ-
που κέρδισαν από την αλλαγή των Πιονιών.
ποδεέστερο, καθώς μετά από 10...βxγ6 11.Ιxγ6 Βγ7 η
8.Αβ5 Ιζ6
προσπάθεια να διαφύγει ο Ίππος επιτρέπει στα μαύρα
Η ανάπτυξη και του δεύτερου Ίππου είναι προτι-
να αποκτήσουν πανίσχυρη επίθεση: 12.Ιδ4 Αxδ4
μότερη από το κάρφωμα 8...Αη4, γιατί σε ανοιχτές και
13.εxδ4 Πε8+ 14.Αε3 (ή 14.Ρζ1 Αα6+ 15.Ρη1 Βγ2
ημιανοιχτές θέσεις επιβάλλεται η πραγματοποίηση του
16.Βδ2 Πε2 και το ματ αποφεύγεται μόνο με την απώ-
ροκέ να γίνεται όσο πιο γρήγορα είναι εφικτό. Τυχόν
λεια της Βασίλισσας) Πxε3+ 15.ζxε3 Αη4 16.Βδ2 Ιε4
καθυστέρησή του αποκτά νόημα μόνο εφόσον υπάρχει
κλπ.
κάποιος συγκεκριμένος λόγος, π.χ. η δημιουργία μιας
10...βxγ6 11.Αxγ6
ισχυρής απειλής.
Το σχέδιο του Mayet ολοκληρώθηκε με επιτυχία, © Ηλίας Κουρκουνάκης
δηλαδή κέρδισε το Πιόνι που ήθελε. Το πρόβλημα όμως
γοι δύσκολα θα δραστηριοποιηθούν, ενώ η κρίσιμη λευ-
είναι ότι, όπως αργότερα έγραψε ο Tarrasch, πολύ με-
κοτετράγωνη διαγώνιος ζ1–α6 θα παίξει καθοριστικό
γαλύτερη σημασία από αυτά που έφυγαν από τη σκα-
ρόλο.
κιέρα έχουν αυτά που έμειναν. Επειδή λοιπόν το επι-
12.Αxα8 Βxα8 13.Βζ3
πλέον λευκό Πιόνι βρίσκεται στο β2, όχι μόνο δεν έχει
Τα λευκά προσπαθούν να εμποδίσουν την προώ-
ουσιαστική συμμετοχή στα τεκταινόμενα στο άμεσο
θηση...δ5-δ4, η οποία θα ήταν πολύ αποτελεσματική
μέλλον, αλλά επιπλέον πολύ δύσκολα θα παίξει σημα-
μετά από, π.χ., 13.Ιγ3 (13...δ4 14.εxδ4 Βxη2).
ντικό ρόλο ακόμα και μετά από πολλές κινήσεις.
Σοβαρά προβλήματα προκύπτουν και μετά την
Σε αντιστάθμισμα γι’ αυτό το αμφίβολης αξίας
προσπάθεια 13.ζ3, ώστε να διαφύγει ο Βασιλιάς από τη
υλικό κέρδος, ανταλλάχθηκε ένα κομμάτι που μετακι-
στήλη ε και ταυτόχρονα να κλείσει η επικίνδυνη διαγώ-
νήθηκε τρεις φορές και το μοναδικό ανεπτυγμένο λευκό
νιος θ1–α8. Σε αυτή την περίπτωση, ο απλούστερος
κομμάτι είναι ο λευκοτετράγωνος Αξιωματικός, ο οποί-
δρόμος προς τη νίκη είναι 13...Βα7 14.Ρζ2 (εύκολα χά-
ος σίγουρα δεν θα μπορέσει να παραμείνει στο γ6 (δη-
νει και 14.Ββ3 Πβ8 15.Βγ3 δ4) δ4 15.Πε1 (άλλη ενδει-
λαδή, θα χάσει κι άλλο χρόνο). Βέβαια, η συνολική
κτική υποβαριάντα είναι 15.η3 δxε3+ 16.Ρη2 Ιη4
διάταξη των λευκών παραμένει υγιής και υπάρχει περί-
17.ζxη4 Αβ7+ 18.Ρθ3 Βα6 19.η5 ε2 20.Βε1 Βε6+
πτωση η απώλεια τέμπο να μην έχει γενικότερο κόστος.
21.Ρθ4 Αxθ1 κλπ.) δxε3+ 16.Αxε3 Αxε3+ 17.Πxε3 Πε8 18.Βδ2 Ιδ5 19.Βxδ5 Πxε3 20.Ρη3 Βγ7+ 21.Ρθ3 Αγ8+
XIIIIIIIIY 9r+lwq-trk+0 9+-+-+pzpp0 9-+L+-sn-+0 9zp-vlp+-+-0 9-+-+-+-+0 9zP-+-zP-+-0 9-zP-+-zPPzP0 9tRNvLQmK-+R0 xiiiiiiiiy
22.η4 Πε2 23.ζ4 Πε3+ 24.Ρθ4 (ή 24.Ρη2 Αβ7) θ6 με την πανίσχυρη απειλή 25...Βε7+. Σε κάθε περίπτωση, η αδράνεια των Πα1 και Ιβ1 καταδικάζει οποιαδήποτε προσπάθεια σωτηρίας των λευκών. Ας προστεθεί ότι δεν ωφελεί ούτε 13.Ιδ2: μετά από 13...δ4 14.Ιζ3 (ή 14.Βζ3 δxε3 15.ζxε3 Αβ7 16.Βη3 Αxε3, οπότε η απειλή 17...Αxη2 δεν μπορεί να εξουδετερωθεί με ικανοποιητικό τρόπο) Βε4 15.Βδ2 δxε3 16.ζxε3 Πγ8, η αδυναμία των λευκών να ολοκληρώσουν την ανάπτυξή τους καθιστά ιδέες όπως 17...Αxε3
Αν τα λευκά προλάβουν να κάνουν ροκέ, μάλλον
18.Βxε3 Πxγ1+ ακαταμάχητες.
θα έχουν ξεπεράσει τον άμεσο κίνδυνο και θα προλά-
Η συγκριτικά καλύτερη άμυνα μοιάζει να είναι
βουν να σχηματίσουν μια ικανοποιητική αμυντική
13.β4, μολονότι μετά από 13...δ4 14.Βζ3 (προφανώς όχι
γραμμή. Πλην όμως σειρά να παίξουν έχουν τα μαύρα...
14.βxγ5 Βxη2, ενώ η υποβαριάντα 14.ζ3 Αα7 15.εxδ4
11...Αα6
Πε8+ 16.Ρζ2 Πε2+ 17.Βxε2 Αxε2 18.Ρxε2 Αxδ4
Νέα “παθητική” θυσία, απόλυτα συνεπής με τις
19.Πα2 Βα6+ 20.Ρδ1 Ιδ5 21.Πδ2 Βγ4 22.Αβ2 Ββ3+
προγενέστερες επιλογές του Anderssen: ο ενεργητικός
23.Ργ1 Αε3 οδηγεί σε θέση όπου η μαύρη Βασίλισσα
λευκοτετράγωνος λευκός Αξιωματικός χάνει χρόνο,
κυριαρχεί απέναντι στα δυσκίνητα λευκά κομμάτια)
προκειμένου να απομακρύνει από τη σκακιέρα έναν
Αβ7 η συνεχιζόμενη πρωτοβουλία των μαύρων καθιστά
Πύργο που βρίσκεται ακόμα στο αρχικό του τετράγωνο.
το έργο της άμυνας εξαιρετικά δύσκολο.
Η απαγόρευση του ροκέ έχει μόνιμο χαρακτήρα,
Το μειονέκτημα της κίνησης που παίχτηκε στην
ενώ μεγάλη σημασία αποκτά η δυνατότητα διάσπασης
παρτίδα, σε μια εποχή που η τέχνη της άμυνας δεν ήταν
του κέντρου με ...δ5-δ4, ώστε να ανοίξουν γραμμές που
τόσο αναπτυγμένη, είναι ότι επιτρέπει στα μαύρα να
θα χρησιμοποιηθούν πρώτα από τα μαύρα κομμάτια.
χρησιμοποιήσουν τη Βασίλισσα ως ενδιάμεσο στόχο
Όπως θα φανεί ξεκάθαρα στη συνέχεια, οι λευκοί Πύρ© Ηλίας Κουρκουνάκης
για να κερδίσουν πολύτιμα τέμπο στην αναδίπλωση του Ίππου.
Δύσκολα μπορεί να προτιμήσει κανείς μια κίνηση όπως 16.Ρδ2, καθώς μετά από 16...Βγ8 τα λευκά δεν
XIIIIIIIIY 9q+-+-trk+0 9+-+-+pzpp0 9l+-+-sn-+0 9zp-vlp+-+-0 9-+-+-+-+0 9zP-+-zPQ+-0 9-zP-+-zPPzP0 9tRNvL-mK-+R0 xiiiiiiiiy
μπορούν παρά να επιστρέψουν στη συνέχεια της παρτίδας. 16...Βγ8 Ο Anderssen δεν συμβιβάζεται με μικρά υλικά κέρδη (16...Βxδ5 17.Ιxδ5 Ιxζ2+ και 18...Ιxθ1), αλλά έχει πολύ μεγαλύτερες φιλοδοξίες. 17.Ργ2 Πδ8 18.Βθ5 Ιζ4 0–1 Μετά από 19.εxζ4 Αδ3+ 20.Ρβ3 Βε6+ 21.Ρα4
13...Ιδ7 14.Ιγ3 Τα λευκά επιχειρούν λίγο καθυστερημένα να κάνουν κάτι για την ανάπτυξή τους, καθώς η προσπάθεια να εμποδιστεί ο ελιγμός ...Ιδ7-ε5 με 14.Βζ5 συνεπάγεται νέα απώλεια χρόνου. Η ισχυρότερη συνέχεια τότε για τα μαύρα είναι 14...δ4 15.ζ3 (όχι, βέβαια, 15.Βxδ7 Βxη2 κλπ.) Βγ6 16.Βε4 Ββ5 17.εxδ4 (ή 17.Βγ2 Ιε5 με ακαταμάχητες απειλές) Αxδ4 18.Ιγ3 Βγ4 με την πανίσχυρη ιδέα ...Ιδ7-γ5 κλπ. Σε κάθε περίπτωση, η αδράνεια των λευκών Πύργων είναι ιδιαίτερα χαρακτηριστική. Ανοίγει κι άλλες γραμμές στο κέντρο, αλλά δεν υπήρχε πια κάτι καλύτερο. Η υπεροχή των μαύρων όσον αφορά στη συγκέντρωση δυνάμεων στο κρίσιμο 15...Ιδ3+ 16.Ρδ1
XIIIIIIIIY 9q+-+-trk+0 9+-+-+pzpp0 9l+-+-+-+0 9zp-vlQ+-+-0 9-+-+-+-+0 9zP-sNnzP-+-0 9-zP-+-zPPzP0 9tR-vLK+-+R0 xiiiiiiiiy
γίνουν ματ προτού προλάβουν να χρησιμοποιήσουν τον επιπλέον Πύργο τους, ενώ δεν είναι πολύ καλύτερο 19.Βε5 Αδ3+ 20.Ρδ1 Αη6+ 21.Αδ2 Βη4+ 22.ζ3 Βxη2 κλπ. Η συγκριτικά καλύτερη δυνατότητα αντίστασης είναι 19.Βη5 Αδ3+ 20.Ρδ1, μολονότι μετά από 20...Ιε6 τα μαύρα πρέπει να κερδίσουν, π.χ. 21.Βη3 Αδ6 22.Βζ3 Αε5 23.Αδ2 Ιη5 24.Βθ5 Αxγ3 25.βxγ3 Ιε4 26.Πα2 Ββ7, γι’ αυτό και ο Mayet κατέθεσε τα όπλα. Από την άλλη πλευρά, απλούστερη μέθοδος ε-
14...Ιε5 15.Βxδ5
μέτωπο είναι πράγματι εντυπωσιακή.
και τώρα 21...Αγ2+, 21...Πδ4+ ή 21...Βγ4+ τα λευκά θα
ξασφάλισης της νίκης ήταν το πάρσιμο 18...Ιxζ2, π.χ. 19.Αδ2 Ββ7 20.β4 αxβ4 21.Πθβ1 (η κυριαρχία των μαύρων κομματιών στο χώρο αναδεικνύεται στο έπακρο σε υποβαριάντες όπως 21.Παβ1 Αδ3+ 22.Ργ1 βxγ3 23.Πxβ7 Αxα3+) Αδ3+ 22.Ργ1 Αxβ1 23.Πxβ1 β3 κλπ. Αυτή η παράλειψη όμως ελάχιστα μειώνει τη συνολική αξία της δημιουργίας του Anderssen. Τέλος, ας σημειωθεί ότι αντικειμενικά ισχυρότερη από την κίνηση του κορυφαίου Γερμανού παίκτη ήταν και η πρόταση του σκακιστή του Σ.Ο.Χαλανδρίου Γιώργου Δεληγιώργη 18...Ιε1+, π.χ. 19.Πxε1 Αδ3+ με συνέχεια ανάλογη των βαριαντών που αναλύονται παραπάνω.
KkQqRr lLnNpP © Ηλίας Κουρκουνάκης