O ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ

O ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΟΣ ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ (1750-1821) Ω, πόση διαφορά ευρίσκεται εις την Ελλάδα από δέκα χρόνους έως την σήμερον … εξαλείφθη εις τα περισσότερα μέρη η δεισιδαιμονία των γραμματικών και οι νέοι ήρχισαν να μεταχειρίζωνται τον αξιοτιμιώτερον καιρόν της ζωής των εις γνώσεις ωφελίμους… ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ(1806)

ΣΚΟΠΟΙ • Αποδέσμευση της σκέψης από τη θρησκευτική αυθεντία • Στροφή προς την αρχαιότητα • Καταπολέμηση των δεισιδαιμονιών • Πίστη στον ορθό λόγο, την πρόοδο και την επιστήμη • Καλλιέργεια εθνικής συνείδησης εθνική αποκατάσταση

ΦΟΡΕΙΣ ΤΩΝ ΝΕΩΝ ΙΔΕΩΝ οι καλλιεργημένοι και οι εγγράμματοι Έλληνες • Ο ελληνισμός της Διασποράς- κατοικεί στις παραδουνάβιες ηγεμονίες ή αλλού μακριά από την επιρροή των Τούρκων • Έμποροι στις ελληνικές παροικίες (Βιέννη, Βενετία, Λιβόρνο, Tεργέστη) • Λόγιοι • Κληρικοί

Η κατάσταση τέλη 16ου-αρχές 17ου αιώνα • Ηγετικά στελέχη της Ορθοδοξίας με σπουδές στο εξωτερικό εντάσσονται στο δυναμικό του Πατριαρχείου • Ανασυγκροτείται η Μεγάλη του Γένους Σχολή

ΗΓΕΤΙΚΕΣ ΜΟΡΦΕΣ ΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΥΡΙΛΛΟΣ ΛΟΥΚΑΡΗΣ

ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΧΟΛΗΣ ΘΕΟΦΙΛΟΣ ΚΟΡΥΔΑΛΕΑΣ

ΕΡΓΟ ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΙΟΥ • Οργανώνει την εκπαίδευση • Ιδρύει ελληνικό τυπογραφείο • Μεταφράζει την Καινή Διαθήκη, για να την καταλαβαίνουν όλοι.

• Αναδεικνύει το κύρος και την αξία του κλήρου • Ο Κορυδαλέας παραμερίζει το θεολογικό πνεύμα • Διδάσκει Φιλοσοφία (κυρίως Αριστοτέλη)

1η φάση του Νεοελληνικού Διαφωτισμού(16701774) •Επηρεάζεται από το Βολταίρο •Κυριαρχεί η ατομική προσπάθεια και απουσιάζει η συλλογική δράση.

•Ιδρύονται σχολεία σε κέντρα με μεγάλη εμπορική κίνηση.

• Tην περίοδο αυτή δραστηριοποιούνται οι Φαναριώτες (Νικόλαος Μαυροκορδάτος) και οι έμποροι •Εκκλησία: Ευγένιος Βούλγαρης, Κοσμάς Αιτωλός.

ΚΟΣΜΑΣ Ο ΑΙΤΩΛΟΣ •Πραγματοποιεί μεγάλες περιοδείες στη Θράκη, Δ.Στερεά, Ήπειρο, Αλβανία, Εφτάνησα • Απόψεις: δε βλέπετε όπου το Γένος μας αγρίευσεν απ’ την αμάθεια και εγίναμε όλοι μας ωσάν θηρία; Δια τούτο σας συμβουλεύω αδελφοί μου να κάμετε σχολείο και να σπουδάσετε και σεις. Το σχολείο φωτίζει τους ανθρώπους.

•Τον κρέμασαν στις 24 Αυγούστου 1779

2η φάση του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (1774-1800) • Επηρεάζεται από τη Γαλλική Εγκυκλοπαίδεια • Οι Έλληνες μεταναστεύουν στην Ευρώπη και φέρνουν όχι μόνο πλούτη, αλλά και την ιδέα μιας καλύτερης ζωής •Δημιουργούνται οι ελληνικές παροικίες (Βενετία, Βιέννη, Λειψία), όπου ιδρύονται τυπογραφεία και εκδοτικοί οίκοι.

•Εκδίδονται εφημερίδες που γίνονται ανάρπαστες.

•Δημιουργείται η ελληνική αστική τάξη: πλουτίζει και μορφώνεται και μεταφέρει τις επαναστατικές ιδέες και στην Ελλάδα •Οι Φαναριώτες γίνονται συντηρητικοί •Ιδρύονται σχολεία, μεταφράζονται και τυπώνονται βιβλία.

• Νέος πνευματικός προβληματισμός: Μαθηματικά, Φυσική, Χημεία= οι Έλληνες πλησιάσουν την ορθολογική σκέψη της Ευρώπης.

• Ενδιαφέρον για τη Φιλοσοφία και τα Παιδαγωγικά και την κλασική αρχαιότητα •Βασικό αίτημα: η χρήση της ζωντανής γλώσσας , της γλώσσας του λαού.

•Οι συντηρητικοί αντιδρούν και υποστηρίζουν την αρχαΐζουσα

3η φάση του Νεοελληνικού Διαφωτισμού (1800-1821) • Επηρεάζεται από το κίνημα των Ιδεολόγων του Γαλλικού Διαφωτισμού που ήταν εναντίον της βίας.

•Ηγετικό ρόλο η νέα εμπορική τάξη και οι Έλληνες της Διασποράς •Συνεχίζεται η ίδρυση σχολείων , τυπογραφείων , βιβλιοθηκών •Οι ηγεμόνες των Παραδουνάβιων Ηγεμονιών και η Εκκλησία στρέφονται στο συντηρητισμό.

•Κορυφαία μορφή: Αδαμάντιος Κοραής

ΑΔΑΜΑΝΤΙΟΣ ΚΟΡΑΗΣ

ΑΠΟΨΕΙΣ ΤΟΥ ΚΟΡΑΗ ΓΙΑ ΤΗ ΓΛΩΣΣΑ •

•

•

•

•

Στήριξε τα δικαιώματα της «κοινής γλώσσης», δηλαδή του προφορικού λόγου, φράζοντας έτσι το δρόμο στην απόπειρα των νεοαττικιστών να καθιερώσουν ως επίσημη γλώσσα τού έθνους (και προφορική!) την Ελληνική, μιαν άκρως αρχαΐζουσα και κακόζηλη απομίμηση της αρχαίας ελληνικής. «Ηύξησε την άγνοιαν και της παλαιάς και της νέας γλώσσης, η επικρατήσασα έως τώρα κακή και διεστραμμένη συνήθεια να καταφρονώμεν την νέαν, την οποίαν μόνην είναι δυνατόν να φέρωμεν εις τελειότητα.» «Η από τους ξένους δάνεισις ή να το είπω καθαρώτερα, ψωμοζήτησις λέξεων και φράσεων, από τας οποίας γέμουσιν αι αποθήκαι της γλώσσης, σιμά της ατιμίας, δίδει και παντελούς απαιδευσίας, ή και ηλιθιότητος, υπόληψιν.» Ποτέ έθνος δεν διαστρέφει την γλώσσαν του χωρίς να διαστρέψη ενταυτώ και την παιδείαν του. Η ασυνταξία της γλώσσης συνοδεύει πάντοτε την ασυνταξίαν των εννοιών διότι όστις συνεθίζει να καταφρονή τους κανόνας της Γραμματικής, γρήγορα θέλει καταφρονήσειν και τους κανόνας της Λογικής. «[...] παρακαλώ σε, αν αγαπάς το γένος, να μετριάζης εις τους Ελληνισμούς και να προπατής πάντοτε την μέσην οδόν [...]»

ΕΠΙΚΡΙΤΕΣ ΤΟΥ ΚΟΡΑΗ Αν και πολεμήθηκε η "κοραϊκή αίρεσις" από τους αρχαϊστές κάθε είδους και διασύρθηκε από τον Κοδρικά ο Κοραής σαν "ανατροπεύς όλης της εκκλησιαστικής και πολιτικής παραδόσεως", πολλοί τον ακολούθησαν ως ένα σημείο, αποφεύγοντας τουλάχιστο όσα νόμιζαν υπερβολές του αρχαϊσμού ή του δημοτικισμού. Ακόμη και οι ιδιότυποι "καλλωπισμοί" με τους οποίους προσπαθούσε ο συντηρητικός εξαρχαϊσμός του Κοραή να διορθώσει τους "χυδαϊσμούς" της νέας γλώσσας εκβήκαν, να επάρη, ελάδιον, σαπώνιον, εκλιστρά, εμπορείς, μην αιμωδιάζης, της τρελής τα μαλλία κτλ.- βρήκαν από τους οπαδούς του μίμηση, αν και έδωσαν αφορμή να διακωμωδηθεί από τον Ρίζο Νερουλό (Κορακιστικά ή διόρθωσις της Ρωμαίικης γλώσσας 1813) η "γλώσσα από καινουργής φκιασμένη".

Ο ΘΟΥΡΙΟΣ ΤΟΥ ΡΗΓΑ

ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ • Χρόνια μετά την απελευθέρωση η εικόνα ήταν κρεμασμένη στα καφενεία, στα σπίτια, στις πολιτείες και στα χωριά.

• «Όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά.»

ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ (1757-1798) • Έφυγε από την πατρίδα του με το όνειρο μιας καλύτερης σταδιοδρομίας στο εμπόριο ή στα γράμματα (Πόλη-Βλαχία-Βιέννη) • Βιέννη: γράφει το «Σχολείο των ντελικάτων Εραστών» και το «Φυσικής Απάνθισμα», στο οποίο θεωρεί τη Φυσική βάση και αφετηρία του φωτισμού • Γράφει σε απλή γλώσσα με τρόπο διαλογικό και προσπαθεί να εκλαϊκεύσει τις επιστήμες.

• Το πιο σημαντικό του έργο: «Νέα Πολιτική Διοίκησις», που περιλαμβάνει α) διακήρυξη των δικαιωμάτων των ανθρώπων, β) το Σύνταγμα του Ρήγα, γ) το Θούριο κ.α

Με λόγους και πράξεις, θα προσβλέψει στην άμεση κατάλυση της δεσποτείας και στη δημιουργία μιας δημοκρατικής πολιτείας, η οποία, υπό διακυβέρνηση ενιαία, προοριζόταν να επικαλύψει την ευρύτερη γεωγραφική ζώνη της Νοτιοανατολικής Ευρώπης και τις ακραίες δυτικές παρυφές της ασιατικής ηπείρου.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΝΟΜΑΡΧΙΑ ήτοι λόγος περί ελευθερίας • Δημοσιεύτηκε το 1806 από ανώνυμο συγγραφέα ο οποίος αφιερώνει το έργο του στο Ρήγα.

• Νομαρχία: πολιτικό καθεστώς που ταιριάζει στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια και φέρνει ευτυχία στα άτομα και τις κοινωνίες.

• Καταδικάζει το δεσποτισμό, το καθεστώς όπου ο Νόμος γίνεται αυθαίρετη βούληση ενός βίαιου άρχοντα.