ΤΑ ΔΙΠΛΩΜΕΝΑ Σγ ΣΤΗ ΝΙΜΖΟΪΝΔΙΚΗ ΑΜΥΝΑ Shipman W. - Fine R. Νιμζοϊνδική Άμυνα (Ε43) Νέα Υόρκη 1945 σχόλια: Ηλίας Κουρκουνάκης Η ακόλουθη παρτίδα παίχθηκε κάτω από εξαιρετικά ιδιόμορφες συνθήκες. Ο γνωστός Αμερικανός γκρανμέτρ Reuben Fine έδωσε ένα “τυφλό” σιμουλτανέ σε 4 σκακιέρες εναντίον ισχυρών μετρ, κάτι που βέβαια είχε ξαναγίνει από πολλούς. Το στοιχείο που κάνει τη συγκεκριμένη περίπτωση ξεχωριστή είναι ότι για κάθε κίνηση επιτρεπόταν να ξοδέψει το πολύ 10΄΄, δηλαδή έπρεπε να παίζει σχεδόν αστραπιαία. Αυτό το είδος “μπλιτς” ήταν πολύ συνηθισμένο στις Ηνωμένες Πολιτείες εκείνη την εποχή, ώστε να παίζονται γρήγορες παρτίδες ακόμα και όταν δεν υπήρχε κανένα σκακιστικό χρονόμετρο διαθέσιμο. Σχετικά σπάνια το χρησιμοποιούσαν για σιμουλτανέ και ακόμα σπανιότερα για “τυφλές” παρτίδες. Επρόκειτο όμως για την πρώτη φορά, και από όσα γνωρίζω για την τελευταία, που τόσο μεγάλη ταχύτητα παιχνιδιού συνδυάστηκε το “τυφλό” παίξιμο με το σιμουλτανέ.
1.δ4 Ιζ6 2.γ4 ε6 3.Ιγ3 Αβ4 4.ε3 β6
ντρώσει το ενδιαφέρον του στον έλεγχο του τετραγώνου ε4, ώστε να σταθεροποιήσει τη
5.Αδ3 Αβ7 6.Ιζ3 Ιε4 7.0–0 Αxγ3 Σε μια ιδιαίτερα κρίσιμη παρτίδα από
θέση και να αναπτύξει τα κομμάτια του
το επίσημο πρωτάθλημα των Η.Π.Α. της
προτού ξεκινήσει οποιαδήποτε επιθετική
προηγούμενης χρονιάς, ο Fine είχε δοκιμά-
ενέργεια.
σει τη συνέχεια 7...Ιxγ3 8.βxγ3 Αxγ3 ενα-
8.βxγ3 0–0
ντίον του Denker. Η ιδέα του αποδείχθηκε
Μια άλλη σημαντική δυνατότητα σε
εξαιρετικά χρονοβόρα και τελικά έχασε, με
αυτό το σημείο είναι 8...Ιxγ3, οπότε μετά
αποτέλεσμα ο αντίπαλός του να κερδίσει
από 9.Βγ2 ο Ι εγκλωβίζεται στο εχθρικό
τον εθνικό τίτλο. Εδώ προτιμά να επικε-
στρατόπεδο και τα μαύρα μπορούν να συνε-
© Ηλίας Κουρκουνάκης
χίσουν μόνο δημιουργώντας ανταπειλές:
πομακρυνθεί από τη σκακιέρα ο μαυροτε-
9...Αxζ3 10.ηxζ3 (προφανώς όχι 10.Βxγ3
τράγωνος Α, πολύ συχνά είναι σκόπιμο το
Βη5 11.η3 Βη4 12.Πε1 θ5 με ισχυρή επίθε-
Σδ να καταλήξει στο δ6, ώστε να συνεισφέ-
ση των μαύρων ως αντάλλαγμα για το Σ που
ρει στην κάλυψη των τετραγώνων ε5 και γ5.
θυσίασαν τα ...λευκά) Βη5+ 11.Ρθ1 Βθ5
Τέλος, η προώθηση ...ζ7-ζ5 σε παρό-
12.Πη1 (από θεωρητική σκοπιά, τα μαύρα
μοιες θέσεις συχνά επιτρέπει τη δραστηριο-
μπορούν να είναι ικανοποιημένα με το διαρ-
ποίηση του Πζ8 στην πτέρυγα του βασιλιά
κές σαχ που προκύπτει μετά από 12.Βxγ3
μέσω του ζ6.
Βxζ3+ 13.Ρη1 Βη4+ 14.Ρθ1 Βζ3+) Βxζ3+ 13.Πη2 Βδ1+ (ή 13...Ιδ1 14.Αα3 και το επιπλέον κομμάτι των λευκών θα αξίζει οπωσδήποτε περισσότερο από όσα Σ κι αν κερδίσουν τα μαύρα, αφού οι περισσότερες δυνάμεις τους παραμένουν στα αρχικά τους τετράγωνα) 14.Βxδ1 Ιxδ1 15.Αγ2 και τα μαύρα μπορούν μόνο να πάρουν και τρίτο Σ για τον άτυχο Ι, π.χ. 15...Ιγ3 16.Αβ2 Ιxα2 (εύκολα χάνει 16...Ιε2 17.Πε1 Ιxδ4 18.Αxδ4)
XIIIIIIIIY 9rsn-wq-trk+0 9zplzpp+-zpp0 9-zp-+p+-+0 9+-+-+p+-0 9-+PzPn+-+0 9+-zPLzPN+-0 9P+Q+-zPPzP0 9tR-vL-+RmK-0 xiiiiiiiiy
17.Πxα2 κλπ. Σε κάθε περίπτωση, τα ενερ-
10.Αα3
γητικά λευκά κομμάτια εξασφαλίζουν εύκο-
Άστοχη ιδέα, αφού ο Α σύντομα θα βρεθεί εκτός μάχης. Μία από τις βασικές
λα πλήρη κυριαρχία στο χώρο. 9.Βγ2 ζ5
ιδέες των μαύρων στη συγκεκριμένη βαριά-
Σοβαρό στρατηγικό λάθος ασυνέπειας
ντα της Νιμζοϊνδικής Άμυνας (αλλά και σε
αποτελεί εδώ η εναλλακτική προώθηση
αρκετές άλλες) είναι ότι τα λευκά δυσκο-
9...δ5. Σε αυτή την περίπτωση τα μαύρα
λεύονται να δραστηριοποιήσουν το μαυρο-
σωστά επιμένουν στη διεκδίκηση του κε-
τετράγωνο Α τους, του οποίου ο ομόλογος
ντρικού τετραγώνου ε4 ως αψιμαχία με ά-
μαύρος ανταλλάχθηκε προκειμένου να δι-
μεση προτεραιότητα, αλλά προσφέρουν
πλωθούν τα Σ στη στήλη γ. Πολύ
στον αντίπαλο τη δυνατότητα να “ξεδιπλώ-
προτιμότερο
ήταν
αμέσως
σει” τα Σγ, οποιαδήποτε στιγμή θεωρηθεί
10.Ιδ2, ώστε να διεκδικηθεί το τετράγωνο
σκόπιμο. Επιπλέον, κλείνει την κρίσιμη δια-
ε4. Στη συνέχεια, μετά από ζ2-ζ3, τα λευκά
γώνιο θ1–α8, τουλάχιστον προσωρινά, και
ίσως πετύχαιναν να ανοίξουν μια σημαντική
δηλώνει πρόωρα την τοποθέτηση του δεύτε-
μαύρη διαγώνιο με την προώθηση ε3-ε4 την
ρου μαύρου κεντρικού Σ: αφού έχει ήδη α-
κατάλληλη στιγμή ή ίσως πραγματοποιού-
© Ηλίας Κουρκουνάκης
σαν τον ελιγμό Αγ1–δ2-ε1–η3(-θ4). Ανάλο-
σχετίζονται με αυτό, ώστε να αναδειχθεί α-
γες ιδέες μπορεί να προκύψουν και μετά από
κόμα περισσότερο.
10.Ιε1, που επίσης στοχεύει στη διεκδίκηση του κρίσιμου σημείου ε4, ενώ ταυτόχρονα
17.Πxζ1 Πζ8 18.Πxζ8+ Βxζ8 19.Βζ3 γ5
αποφεύγει την αλλαγή των Ι.
Αυτή η προώθηση μπλοκάρει οριστι-
10...δ6 11.Ιδ2 Ιxδ2 12.Βxδ2 Ιδ7
κά τη διάταξη των Σ, ώστε το Σγ4 να ακινητοποιείται μόνιμα και να μπορεί να γίνει
13.ζ3 Βε7 14.ε4 Τα λευκά προφανώς ελπίζουν ότι θα
εύκολος στόχος. Επίσης καλό πάντως είναι
πετύχουν να πραγματοποιήσουν την περαι-
19...Βζ6, ώστε η σταδιακή αύξηση της πίε-
τέρω προώθηση ε4-ε5, αλλά αυτή εμποδίζε-
σης στο Σε4 να εκβιάσει την προώθηση δ4-
ται με σχετική ευκολία.
δ5 χωρίς να “γεμίσει” το τετράγωνο γ5 με
14...ζxε4 15.ζxε4 ε5
μαύρο Σ -ίσως αργότερα μπορέσει να χρη-
Σταδιακά γίνεται ξεκάθαρο ότι το μό-
σιμοποιηθεί από τον Ι. 20.Βxζ8+ Ιxζ8
νο που πέτυχε η 10η κίνηση των λευκών είναι να αποπροσανατολίσει τον Α σε μια κλειστή διαγώνιο. Ο Fine υιοθετεί μια τυπική αντιμετώπιση, σύμφωνα με την οποία τα Σ χρησιμοποιούνται στο χρώμα στο οποίο δεν κινείται ο Α που του απέμεινε, ώστε οι λειτουργίες τους να αλληλοσυμπληρώνονται αρμονικά και να μην υπάρχει περιττή επικάλυψη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτή η ιδέα συμβαδίζει με τη στρατηγική που είχε προτείνει παλιότερα ο Capablanca, δηλαδή
XIIIIIIIIY 9-+-+-snk+0 9zpl+-+-zpp0 9-zp-zp-+-+0 9+-zp-zp-+-0 9-+PzPP+-+0 9vL-zPL+-+-0 9P+-+-+PzP0 9+-+-+-mK-0 xiiiiiiiiy
να τοποθετεί κανείς τα Σ του στο χρώμα του
Οι μαζικές αλλαγές ευνόησαν πολύ
αντίπαλου Α, ώστε να περιορίζει την κινητι-
περισσότερο τα μαύρα, επειδή ξεκαθάρισαν
κότητά του (εδώ οι λευκοτετράγωνοι Α αλ-
το τοπίο και έτσι το στατικό πλεονέκτημά
ληλοεξουδετερώνονται).
τους όσον αφορά τη συνολική διάταξη των
16.Βε3 Πxζ1+
Σ αναδεικνύεται ως το πρωτεύον στοιχείο
Από τη στιγμή που υπάρχει ένα κυρί-
της θέσης. Παράλληλα, η απουσία τακτικών
αρχο στρατηγικό στοιχείο στη θέση, το οποίο
περιπλοκών έχει το πρακτικό πλεονέκτημα
από μόνο του πιθανότατα αρκεί για να εξα-
ότι επιτρέπει στον Fine να παρακολουθεί
σφαλιστεί η νίκη, είναι σκόπιμο να πραγμα-
ευκολότερα τις εξελίξεις σε στιγμή που η
τοποιηθούν οι αλλαγές όσων κομματιών δεν
φύση της εκδήλωσης θα μπορούσε να τον
© Ηλίας Κουρκουνάκης
είχε ήδη κουράσει και γι’ αυτό να υποπέσει
Fine ήταν υποχρεωμένος να παίζει κάθε
σε ανόητα στιγμιαία λάθη.
10΄΄. Το σωστό σχέδιο είναι, φυσικά, να
Γενικά, η υπεροχή ενός ισχυρού παί-
κερδίσει το Σγ4, οπότε έπρεπε να παίξει
κτη αναδεικνύεται ευκολότερα σε στρατηγικά
22...Ιδ8 με συνέχεια ...Αβ7-α6 και ...Ιδ8-β7-
θέματα, τα οποία απαιτούν βαθύτερη κατα-
α5 κλπ. Ο Αμερικανός γκρανμέτρ εντοπίζει
νόηση. Διάφορες μελέτες ψυχολογίας οδη-
τη σωστή ιδέα λίγο αργότερα, αφού πρώτα
γούν στο συμπέρασμα ότι οι μετρ δεν υπολο-
ελίσσεται με το Ρ και τον Ι για να αποκτήσει
γίζουν απαραίτητα περισσότερες βαριάντες
καλύτερη αίσθηση της θέσης.
από παίκτες κατώτερων κατηγοριών -απλά
Ας σημειωθεί ακόμα ότι στην περί-
κάνουν πολύ καλύτερη επιλογή όσον αφορά
πτωση που τα λευκά είχαν προτιμήσει την
τις κινήσεις που αποφασίζουν να “μετρή-
προώθηση του Σδ μια κίνηση νωρίτερα, ο
σουν”.
ελιγμός που εξασφαλίζει αντίστοιχη εξέλιξη
21.Αβ2
της παρτίδας στα μαύρα θα ήταν ...Ιζ8-η6-
Όπως θα φανεί στη συνέχεια της παρ-
θ8-ζ7-δ8 κλπ., καθόλου εύκολη επιλογή με
τίδας, σωστότερο ήταν αμέσως 21.δ5, ώστε
τις συγκεκριμένες αγωνιστικές συνθήκες.
ο Ι να μην μπορεί να χρησιμοποιήσει το τε-
23.Αγ2 Αα6 24.Αβ3 Ρζ7 25.θ3 Ιη6
τράγωνο ε6 και κατ’ επέκταση τα τετράγω-
26.Αγ1 Ρζ6 27.η3 Ιθ8 28.Ρη2 Ιζ7 29.Ρζ3
να στα οποία έχει άμεση πρόσβαση από αυ-
Ιδ8 30.Αε3 Ιβ7 31.Ρε2 Ια5 32.Ρδ3
τό. 21...Ιε6 22.δ5 Πρακτικά αναπόφευκτο περαιτέρω μπλοκάρισμα της θέσης, αφού μετά από 22.Ρζ2 γxδ4 23.γxδ4 εxδ4 τα μαύρα θα μεταφέρουν απλά το Ρ τους στο ε5 και στη συνέχεια θα παίξουν ...Ιε6-γ5 κερδίζοντας και το Σε4 (ίσως μάλιστα πρώτα παίξουν ...η7-η6 ή ...θ7-θ6, ώστε να αποφύγουν τυχόν τακτικές δυνατότητες με την προώθηση
XIIIIIIIIY 9-+-+-+-+0 9zp-+-+-zpp0 9lzp-zp-mk-+0 9sn-zpPzp-+-0 9-+P+P+-+0 9+LzPKvL-zPP0 9P+-+-+-+0 9+-+-+-+-0 xiiiiiiiiy Τώρα που όλα τα λευκά κομμάτια δε-
ε4-ε5 από τα λευκά). Συνολικά, το ζεύγος των Α αποδεικνύεται ανίσχυρο σε αυτή την παρτίδα.
σμεύθηκαν σε παθητικούς ρόλους, χρειάζεται μόνο να βρεθεί η κατάλληλη μέθοδος
22...Ιζ4
για να διεισδύσει ο Ρ στο αντίπαλο στρατό-
Σοβαρή ανακρίβεια, που όμως δικαι-
πεδο.
ολογείται απόλυτα από το γεγονός ότι ο
© Ηλίας Κουρκουνάκης
32...Αγ8
Σημαντική κίνηση, αφού προκαλεί νέο αδυνάτισμα της εχθρικής διάταξης Σ. Τα
33...Ρη6). Χάνοντας αυτή την ευκαιρία, τα λευκά είναι πια καταδικασμένα σε ήττα.
λευκά ανακαλύπτουν ότι η υποστήριξη του
34...Ρη6
Σγ4 δεν αρκεί για να λύσει όλα τους τα προ-
Όπως και νωρίτερα, καταστροφικό
βλήματα, καθώς ο αντίπαλος μπορεί να δη-
λάθος θα ήταν 34...θ5, εξαιτίας της απάντη-
μιουργήσει απειλές και στην αντίθετη πλευ-
σης 35.η5+ και 36.θ4. Σε αυτή την περίπτω-
ρά της σκακιέρας.
ση, αποδεικνύεται αδύνατο για τα μαύρα να
Πάντως, εξίσου αποτελεσματικό είναι
δημιουργήσουν διάδρομο διείσδυσης για το
32...η5 με σχέδιο ...Ρζ6-η6-θ5 και ...Αα6-γ8,
Ρ τους σε οποιοδήποτε σημείο της σκακιέ-
οπότε η αντίδραση 33.η4 αποδεικνύεται α-
ρας.
νεπαρκής μετά από 33...Ρη6 και 34...θ5 κλπ.
35.Ρδ3
33.η4
Τώρα, βέβαια, είναι πολύ αργά για
Προτιμότερο ήταν 33.θ4, μολονότι μετά από 33...Αη4 (λάθος είναι 33...θ6
35.Αα4, αφού το Σγ4 διαθέτει ελλιπή προστασία.
34.Αδ1 Αθ3 35.Αε2 και τα λευκά αντιστέ-
35...θ5
κονται) με σχέδιο ...Αη4-ζ3 και ...Ρζ6-η6-
Επίσης ικανοποιητικό είναι αμέσως
θ5-η4 το τέλος θα ήταν προδιαγεγραμμένο.
35...Ιxβ3 36.αxβ3 και τώρα 36...θ5.
Ας σημειωθεί ακόμα ότι αυτή η ιδέα δεν
36.Αδ1
παρεμποδίζεται από τη βαριάντα 34.Αη5+
Μετά από 36.ηxθ5+ Ρxθ5 το Σθ θα
Ρζ7 35.Αα4 θ6 36.Αδ8 Αθ3 κλπ.
χαθεί σύντομα και το ελεύθερο Ση θα κρίνει
33...θ6
την έκβαση της μάχης ταχύτατα.
Ανακρίβεια, ενώ μετά από 33...Αδ7
36...θxη4 37.θxη4
(και ίσως ...Ρζ6-ζ7) το σχέδιο που πραγματοποιούν στη συνέχεια τα μαύρα θα μπο-
Ενώ τώρα εύκολα χάνει 37.Αxη4 Αα6 κλπ.
ρούσε να εφαρμοστεί χωρίς δυσκολίες. Αντίστοιχα υποδεέστερη θα ήταν η αλλαγή
37...Αα6 38.Αβ3 Ρζ6 39.Αγ1 Ρη6 40.Αε3 Ρζ6
33...Ιxβ3 34.αxβ3 και τώρα 34...Ρη6, καθώς
Οι επαναλήψεις κινήσεων βοηθούν
μετά από 35.Ρε2 θ5 36.Ρζ3 τα λευκά δη-
τον Αμερικανό γκρανμέτρ να αντιληφθεί
μιουργούν ικανοποιητικό “φράχτη” σε όλα
καλύτερα τις δυνατότητες της θέσης, έστω
τα μέτωπα.
κι αν έτσι κερδίζει μόνο μερικά δευτερόλε-
34.Ρε2
πτα σκέψης.
Η ενεργητική αντιμετώπιση 34.Αα4 θα αποτελούσε σημαντική παρενόχληση για τον Fine (για τον ίδιο λόγο δεν ήταν καλό
© Ηλίας Κουρκουνάκης
41.Αγ1
χρήσιμος μόνο για να παίζει κάτι άλλο εκτός
XIIIIIIIIY 9-+-+-+-+0 9zp-+-+-zp-0 9lzp-zp-mk-+0 9sn-zpPzp-+-0 9-+P+P+P+0 9+LzPK+-+-0 9P+-+-+-+0 9+-vL-+-+-0 xiiiiiiiiy
από το Ρ. 49.βxγ5 βxγ5 50.Αε3 Ρζ3 51.Αγ1 Αε2+ 52.Ρδ2 Αxγ4 0–1 Ακολουθεί το πάρσιμο του Σε4 και στη συνέχεια και του Σδ5...
41...Ιxβ3 Η τελευταία κρίσιμη καμπή της παρτίδας. Βέβαια, ο Fine πραγματοποιεί αυτή την αλλαγή μόνο όταν πια αισθάνεται απόλυτα σίγουρος για τις εξελίξεις.
KkQ
42.αxβ3 Τώρα τα μαύρα κερδίζουν επειδή οι Α κινούνται σε τετράγωνα διαφορετικού χρώματος: τα Σ τους δεν είναι προσπελάσιμα,
qRr
ενώ των λευκών σύντομα θα αποδειχτούν ιδιαίτερα ευάλωτα. 42...Αγ8 43.η5+ Ρη6 44.Αε3 Αη4 45.Αγ1 Ρθ5 46.Αε3 Αδ1 47.β4 Ρη4
lLn
Φυσικά, μπορούσε επίσης να δοκιμαστεί 47...α5, οπότε το μόνο που θα χρειαζόταν να προσέχουν τα μαύρα είναι τυχόν τακτικές δυνατότητες με Αε3xγ5 (στην πράξη
NpP
εξουδετερώνονται με αρκετή ευκολία). 48.Αγ1 η6 Τελευταία προφυλακτική ενέργεια, καθηλώνει οριστικά τον αντίπαλο Α στο στρατόπεδό
του.
Κρυφή
ελπίδα
του
Sθipmαn ήταν οπωσδήποτε η ιδέα η5-η6 και Αγ1–θ6, ενώ τώρα ο Α του αποδεικνύεται
© Ηλίας Κουρκουνάκης