Vassily Smyslov - Mikhail Botvinnik Μόσχα 1958, 3η παρτίδα ματς σχόλια: Ηλίας Κουρκουνάκης
με διείσδυση του μαύρου Βασιλιά ανάμεσα στα εχθρικά
XIIIIIIIIY 9-mk-+-+-+0 9+-+-+pzp-0 9p+-+psn-zp0 9+-+-vl-+-0 9-+R+-+-zP0 9+-+-+-+-0 9PzP-+-zPP+0 9+K+-+-+-0 xiiiiiiiiy
Πιόνια, φυσικά αφού πρώτα θα είχαν διευθετηθεί οποιεσδήποτε εκκρεμότητες στην πτέρυγα της βασίλισσας (φυσικά, η επιλογή ανήκε στον Botvinnik, ο οποίος μπορούσε να αποφύγει μια τέτοια εξέλιξη παίζοντας πρώτα 34...θ5, αλλά δεν το έκρινε απαραίτητο). 36.β4 Ρβ7 Μια και ο Αξιωματικός κινείται σε μαύρα τετράγωνα, ο Βασιλιάς αναλαμβάνει την προστασία των λευ-
Είχε προηγηθεί ένα τακτικό λάθος του Smyslov, μετά το οποίο ακολούθησε μια σύντομη μεταβατική
κών τετραγώνων γ8 και γ6, ώστε ο λευκός Πύργος να μην εισβάλει στα μετόπισθεν των μαύρων.
φάση από το μέσον της παρτίδας στο φινάλε, το οποίο
37.Ρβ3 Αδ6 38.α3
είναι τεχνικά κερδισμένο για τα μαύρα. Η αριθμητικά
Όχι, βέβαια, 38.α4, γιατί μετά τις μαζικές αλλα-
μικρή υλική υπεροχή Αξιωματικού και Ίππου εναντίον
γές στο β4 το φινάλε Πιονιών είναι εύκολα κερδισμένο
Πύργου αποδεικνύεται καθοριστική, επειδή υπάρχουν
για τα μαύρα.
πλειονότητες Πιονιών και τα μαύρα θα δημιουργήσουν
38...Αγ7 39.Πγ2 Αβ6 40.Ργ4 Ιζ4
ελεύθερο Πιόνι, αργά ή γρήγορα.
Μετά από μερικές όχι ιδιαίτερα παραγωγικές κι-
Βέβαια, με κάθε αλλαγή η εμβέλεια του Πύργου
νήσεις, οι οποίες πιθανότατα είχαν στόχο να πλησιάσει
μεγαλώνει και τα λευκά μπορούν να προβάλουν σθενα-
η παρτίδα στον έλεγχο του χρόνου, δηλαδή στην 40ή
ρή αντίσταση. Δυστυχώς όμως για τον τότε παγκόσμιο
κίνηση, ο Botvinnik ξεκινά την επίθεσή του στα εχθρι-
πρωταθλητή, τα μαύρα ελέγχουν πλήρως την κατάστα-
κά Πιόνια.
ση, καθώς μάλιστα δεν υπάρχουν εμφανείς αδυναμίες
41.η3
στη διάταξη των Πιονιών τους: το Σα6 καλύπτεται ε-
Δεν ήταν καλύτερο 41.ζ3 Ιδ5, π.χ. 42.Πδ2 Ιε3+
παρκώς από το Βασιλιά, ενώ αδυνατούν να αποκτήσουν
43.Ρβ3 Ργ6, οπότε η απειλή 44...Ιζ5 επιταχύνει τις εξε-
πρόσβαση στα Σζ7 ή Ση7.
λίξεις.
34...Ιδ5 35.Ργ2 θ5
41...Ιθ3 42.ζ3 Ιη1
Χρήσιμη κίνηση, καθηλώνει ένα λευκό Πιόνι
Επίσης καλό είναι 42...Αζ2, αρκεί μετά από
στο χρώμα του Αξιωματικού, ώστε αργότερα ίσως να
43.ζ4 να μην παιχτεί το λαίμαργο 43...Αxη3 (44.Πγ3),
αποτελέσει ευάλωτο στόχο. Αν τα λευκά είχαν προσπα-
αλλά η απλή οπισθοχώρηση 43...Αβ6.
θήσει να αποφύγουν κάτι τέτοιο με 35.θ5, η απάντηση
43.ζ4
35...Ιζ4 θα υποχρέωνε και την προώθηση 36.η4, οπότε
Ή 43.Πγ3 Ιε2 44.Πδ3 Ιxη3 45.Πδ7+ Ργ6
θα δημιουργούνταν πολλές μαύρες “τρύπες” στη διάτα-
46.Πxζ7 Ιζ5 και σύντομα θα χαθεί τουλάχιστον ένα
ξη των λευκών. Αυτές θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν
λευκό Πιόνι.
© Ηλίας Κουρκουνάκης
Το Σζ7 παραμένει άτρωτο για τακτικούς λόγους:
XIIIIIIIIY 9-+-+-+-+0 9+k+-+pzp-0 9pvl-+p+-+0 9+-+-+-+p0 9-zPK+-zP-zP0 9zP-+-+-zP-0 9-+R+-+-+0 9+-+-+-sn-0 xiiiiiiiiy
47.Πδ7+ Ργ6 48.Πxζ7 Ιδ6+ και 49...Ιxζ7. Από την άλλη πλευρά, μια καθαρά παθητική αντιμετώπιση όπως 47.Πε2 είναι καταδικασμένη σε αποτυχία, για τους λόγους που προαναφέρθηκαν. Ενδεικτική τότε είναι η συνέχεια 47...Ργ6 48.Πγ2 (δεν είναι καλύτερο 48.Ρδ3 Ρβ5 49.Ργ3 Αδ4+ και χάνεται είτε το Σβ4 είτε το Ση3) η6 49.Ρβ3+ Ρβ5 50.Πγ7 Ιxη3 51.Πβ7+ Ργ6 52.Πxζ7 Ιε2 (επίσης αποτελεσματικό αποδεικνύε-
Επιτέλους, τα μαύρα πέτυχαν να ακινητοποιή-
ται 52...Ιζ5 53.Πζ6 Ρδ5 54.Πxη6 Αxζ4, μολονότι τα
σουν τα εχθρικά Πιόνια σε μαύρα τετράγωνα και έτσι
μαύρα πρέπει να ξεπεράσουν ορισμένα τεχνικά προ-
να τα καταστήσουν μόνιμες αδυναμίες. Τώρα πρέπει να
βλήματα) 53.Ργ4 Ιxζ4 κλπ.
αναδιπλωθεί ο Ίππος, ώστε να αποκτήσει ξανά μέγιστη
47...Αζ2 48.β5
κινητικότητα.
XIIIIIIIIY 9-+-tR-+-+0 9+k+-+pzp-0 9p+-+p+-+0 9zPP+-+n+p0 9-+K+-zP-zP0 9+-+-+-zP-0 9-+-+-vl-+0 9+-+-+-+-0 xiiiiiiiiy
43...Ιζ3 44.α4 Ιδ4 45.Πδ2 Ιζ5 Από αυτό το σημείο, ο Ίππος όχι μόνο παραμένει άτρωτος από απειλές των εχθρικών Πιονιών, αλλά επιπλέον στοχεύει ο ίδιος εναντίον τους και πρακτικά υποχρεώνει το λευκό Πύργο σε παθητικό ρόλο. Επειδή όμως το Ση3 μπορεί να απειληθεί και από τον Αξιωματικό, μακροπρόθεσμα είναι καταδικασμένο να χαθεί -και μαζί του τα υπόλοιπα λευκά Πιόνια στην πτέρυγα του βασιλιά.
Φαίνεται τα λευκά να πετυχαίνουν κάτι, αλλά ο
46.α5
Botvinnik έχει υπολογίσει όλες τις συνέπειες σωστά,
Πολύ σωστά, ο παγκόσμιος πρωταθλητής αγωνί-
πιθανότατα στην ανάλυση που προηγήθηκε πριν συνε-
ζεται να δημιουργήσει αντιπαιχνίδι στην περιοχή όπου
χιστεί η παρτίδα. Ίσως λίγο περισσότερη αντίσταση
διαθέτει πλειονότητα Πιονιών. Καθώς όμως τα μαύρα
μπορούσε να προβληθεί με 48.Ρβ3, μολονότι το αποτέ-
έχουν περισσότερα κομμάτια, διατηρεί μόνο πρακτικές
λεσμα θα ήταν ουσιαστικά προδικασμένο και σε αυτή
ελπίδες και όχι θεωρητικές.
την περίπτωση.
46...Αε3
48...Ργ7 49.Πη8
Λιγότερο αποτελεσματικό είναι 46...Αγ7 47.Ργ5
Ανώφελο αποδεικνύεται και 49.Πζ8 Ιδ6+ και
(στρατηγικό λάθος αποτελεί 47.Πδ3, γιατί μετά από
50...αxβ5.
47...Ργ6 ο λευκός Βασιλιάς σύντομα θα υποχρεωθεί να
49...αxβ5+
οπισθοχωρήσει κι άλλο, ενώ εντελώς ανούσιο αποδει-
Ενώ εδώ μια καλή εναλλακτική δυνατότητα για
κνύεται 47.Πδ7 Ργ6 κλπ.) Ιxη3 48.Πδ7 Ιζ5 49.Πxζ7,
τα μαύρα είναι 49...Ιδ6+ 50.Ρδ3 αxβ5 51.Πxη7 Ρβ7
οπότε τα λευκά αποκτούν αντιπαιχνίδι χωρίς λόγο. Τώ-
52.η4 θxη4 53.θ5 Ιζ5 54.Πxη4 Ρα6, αφού το Σθ ελέγχε-
ρα, αντίθετα, η διείσδυση του Πύργου εξουδετερώνεται
ται απόλυτα.
πλήρως από τη δραστηριότητα των ελαφρών κομμα-
50.Ρxβ5 Αxη3 51.α6 Αζ2
τιών.
Η μάχη στην πτέρυγα του βασιλιά έχει κριθεί, οπότε απομένει να εξουδετερωθούν οι απειλές των λευ-
47.Πδ8
κών στην αντίθετη πλευρά της σκακιέρας. 52.Ρα5 η6 53.Πα8 Αε1+ 54.Ρβ5 Ιδ6+ 55.Ρα4
Rln © Ηλίας Κουρκουνάκης
XIIIIIIIIY 9R+-+-+-+0 9+-mk-+p+-0 9P+-snp+p+0 9+-+-+-+p0 9K+-+-zP-zP0 9+-+-+-+-0 9-+-+-+-+0 9+-+-vl-+-0 xiiiiiiiiy
59...ε5 60.ζxε5 ζxε5 61.Ργ3 Όχι, βέβαια, 61.Ργ4 Ιβ6+ και 62...Ιxα8. 61...Αβ8 Τώρα ο Πύργος είναι καταδικασμένος, ενώ ο Βασιλιάς του παγκόσμιου πρωταθλητή δεν προλαβαίνει να δημιουργήσει σοβαρές ανταπειλές στην πτέρυγα του βασιλιά. 62.Ρδ3 Ιβ6 63.α7 Ιxα8 64.αxβ8Β+ Ρxβ8 65.Ρε4
55...Ιγ8
Ιβ6 66.Ρxε5 Ιδ7+
Φυσικά, κερδίζει και 55...Αxθ4 56.α7 Ρβ7 κλπ. Πιθανότατα σε πίεση χρόνου, ο Botvinnik υιοθετεί μια στρατηγική που ταιριάζει πολύ στο δικό του
Και, επιτέλους, ο Smyslov εγκατέλειψε. Μια ενδεικτική συνέχεια είναι 67.Ρε6 Ργ7 68.Ρζ7 Ιε5+ 69.Ρε6 Ιζ3 κλπ.
τρόπο σκέψης: εγκλωβίζει τον Πύργο, ώστε να μη χρει-
0–1
άζεται να υπολογίζει βαριάντες πολλών κινήσεων, αλλά μπορεί να καταστρώσει ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο, στο οποίο ο Smyslov παραμένει ανήμπορος να αντιδράσει, όποιες συγκεκριμένες επιλογές κι αν κάνει.
Rln
56.Ρβ5 Αζ2 Κερδίζει και 56...Αxθ4, αλλά μετά από 57.α7 Ιxα7+ 58.Πxα7+ Ρδ6 59.Πxζ7 η νίκη θα επιτευχθεί πολύ δυσκολότερα απ’ όσο στην παρτίδα. Για παράδειγμα, στη συνέχεια 59...Ρδ5 60.Πη7 Αη3 61.Πxη6 Αxζ4 ελ-
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
λοχεύει πάντα ο κίνδυνος να θυσιαστεί ο Πύργος για το
Flear Glenn, Practical Endgame Play-Beyond
Σε και να προλάβει ο λευκός Βασιλιάς να φτάσει στο η2, οπότε προκύπτει η γνωστή θεωρητική ισοπαλία με
the Basics, Everyman Publishers plc., Λονδίνο 2007 Gligoric Svetozar, Los Campeonatos del
το ακριανό Πιόνι και τον “κακό” Αξιωματικό. Όσο υπάρχουν καλές εναλλακτικές λύσεις, σε μια στρατηγικά κερδισμένη θέση είναι σκόπιμο να απο-
Mundo -de Botvinnik a Fischer, Ediciones Martinez Roca, S.A. Βαρκελώνη, 1974 Keene Raymond David & Taulbut Shaun,
φεύγεται ακόμα και η υποψία παρόμοιων δυνατοτήτων. 57.Ρα5 Αα7 58.Ρβ5 ζ6
How to Play the Caro-Kann Defence, B.T.Batsford Ltd.
Η δημιουργία ενός ελεύθερου Σε θα υποχρεώσει
Λονδίνο, 1989 Speelman Jon, New Ideas in the Caro-Kann
το λευκό Βασιλιά να απομακρυνθεί, αργά ή γρήγορα,
Defence, B.T.Batsford Ltd. Λονδίνο, 1992
από την πτέρυγα της βασίλισσας.
Soltis Andrew, Soviet Chess 1917-1991,
59.Ρβ4 Ο λευκός Βασιλιάς υποχρεωτικά καθυστερεί στο
McFarland & Company, Inc. Τζέφερσον (ÇÐÁ), 2000
ταξίδι του προς την αντίθετη πλευρά της σκακιέρας,
Suetin
καθώς μετά από 59.Ργ4 Ιβ6+ αναδεικνύεται για άλλη
B.T.Batsford Ltd. Λονδίνο, 1988
Caro-Kann
Defence,
Varnusz Egon, Play the Caro-Kann, Perga-
μια φορά η ικανότητα του Ίππου για “πιρούνι”, ακόμα και σε ανοιχτές θέσεις.
Alexei,
mon Press, Οξφόρδη, 1982
© Ηλίας Κουρκουνάκης