dendriet 2014 nr 4 jaargang 13

Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 13

nummer 4 - 2014 Retouradres: Mikol De Decker, Dokter Haekstraat 37, 9200 Grembergen Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

40 jaar plantenwerkgroep Allium Mijlpaal voor natuurbescherming Das en ooievaar in Denderstreek Wandelkaart Raspaillebos

okt. - nov. - dec.

Kwaliteitzorg

ISO 9001 - EFQM

Milieumanagement

ISO 14001 - EMAS

Veiligheid & Gezondheid Energie & CO2

VCA – OHSAS 18001

ISO 50001 – CO2 Prestatieladder

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

ISO 26000

Interim Management

Uw partner in advies & opleiding Kantoor Haaltert

Kantoor Berlare

Heldergemstraat 161

Leopolddreef 54

9450 Heldergem

9290 Berlare

Inspectie & Labo

ISO 17020 – ISO 17025 www.cryus.be info@cryus.be 0472/70.20.00

Gear for Adventure

Geniet méér in de natuur...

met het juiste materiaal van bij Trekking

P Gore-tex jassen Windstoppers P Thermische t-shirts P Waterdichte schoenen P Verrekijker P van P Rugzak toon r e v op GPS P rting atuurpunt o k % -5 rt N lidkaa

600m2 vol gespecialiseerde uitrusting

Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Frits De Wolfkaai 8/24 9300 Aalst Tel +32 (0)53 41 66 66 Fax +32 (0)53 41 66 00 www.zeroemissionsolutions.com

Oude Gentbaan 255 - 9300 Aalst 053 705 222 info@trek-king.be - www.trek-king.be

Vertrouwen geven? Dit voorwoord is geschreven toen het Vlaams regeerakkoord werd voorgesteld. In tussentijd zouden ook de regeerverklaring, de zogenaamde “septemberverklaring” en de aparte beleidsbrieven van de ministers meer duidelijkheid moeten scheppen over het beleid van de komende vijf jaar. Verbinden, vertrouwen, vooruitgaan is de ondertitel van het document. Kort samengevat is er een hoofdaccent op economie en efficiëntie. Vertrouwen geven staat vooral verbloemend voor de afbouw van het staatsapparaat en een aantal door het akkoord in vraag gestelde solidariteitsprincipes. Een uitgesproken neoliberale aanpak dus; de verkiezingen gaven er ook een mandaat voor. Wat houdt dit akkoord in voor natuur en verenigingsleven? Veel is nog niet duidelijk, maar geruststellend is het in elk geval niet. Er wordt gekozen voor het verbeteren van de kwaliteit van het bestaande areaal. Een mooie zaak, als dit niet inhoudt dat er minder geïnvesteerd zal worden in de uitbreiding ervan. Voor hardere economische actoren laat het akkoord die optie op aanspraak op extra ruimte in elk geval wél duidelijker overeind. Als dezelfde redenering zou toegepast worden op bijvoorbeeld de woningbouw, zou men meer resoluut hebben moeten kiezen voor inbreiding en renovatie. Quod non. Voor economisch sterke sectoren gelden blijkbaar andere redeneringen dan voor de zachtere sectoren. Middelen voor natuur zullen veel meer gericht worden. Dit is nefast voor onze regio, die relatief karig is bedeeld met Europese afbakeningen zoals vogel- en habitatrichtlijngebieden. Het gaat er niet om dat we geen natuur hebben die deze Europese kwaliteit haalt. Alleen halen veel van onze natuurgebieden de vooropgestelde richtlijnoppervlakte niet. Een kwestie van regeltjes dus. Deze keuze zet ons “Natuurpuntmodel” – dat sterk inzet op plaatselijke groe-

nr. 4 - okt. 2014

pen die verantwoordelijkheid nemen voor de lokale natuur – sterk onder druk. Een aantal groepen in Europees minderbedeelde regio’s dreigt dus een tweede keer misdeeld en weerhouden te worden van voldoende middelen om dat lokale natuurbehoud ook degelijk vorm en body te geven. Het gevaar is dus dat dit netwerk op termijn uitgehold raakt bij gebrek aan slagkracht. We hopen alsnog dat de regering en onze minister Schauvliege deze aberratie in het regeerakkoord onderkent en de nodige middelen blijft vrijmaken, ook voor regio’s die niet Europees bedeeld zijn. Want bestaat er een model dat meer draagvlakvormend verbindt en vertrouwen geeft dan ons Natuurpuntmodel? Ook wij willen nog steeds vooruitgaan! Wouter Mertens, hoofdredacteur

Plantenwerkgroep Allium: 40 jaar jong!

In 1974 startte André Kampen binnen de toenmalige Wielewaalafdeling Denderland met de eerste inventarisatietochten van de enkele maanden voordien opgerichte plantenwerkgroep (zie ’T KONINKJE 1974, 3-2). André werd bijgestaan door enkele andere enthousiastelingen: Louis Fobert, Raf Sienaert, Paul Smekens en Josepha Pieters. De plantenwerkgroep Denderland, nu Allium, is na die van Wielewaalafdeling Schelde-Leie (opgericht in 1972) de oudste van Vlaanderen, althans binnen de toenmalige natuurvereniging, de Wielewaal.

Al doende leert men:

België en dus ook Vlaanderen werd ingedeeld in hokken en dat er aan een nieuwe plantenatlas werd gewerkt, waarover hierna nog meer. Omdat de meesten maar beperkte ervaring hadden met planten determineren tot op het bot, werd het eerste jaar een studiejaar. Het Blauwbos te Mere, een relatief klein gebied dat onder meer Raf Sienaert nauw aan het hart lag, was het geschikte terrein om de begin-

nende plantenwerkgroep op te vangen. Het was een interessant gebied en het viel bovendien wonderwel binnen één kilometerhok: van een geruststelling gesproken! Het gebied werd een tiental keren bezocht om zoveel mogelijk ervaring in de kunst van het planten determineren te kunnen opdoen. De eerste uitstap leverde meteen al een 80-tal plantensoorten op, waaronder enkele min of meer zeldzame zoals verspreidbladig goud-

Peter Tolleneer

Aangezien de plantenwerkgroep Schelde-Leie, geleid door Karel De Waele, al twee jaar actief was in de planteninventarisatie, werd met deze werkgroep contact opgenomen en zo kwamen de beginnende plantenonderzoekers allerlei dingen te weten over de wondere wereld van het plantenkarteren. Op Louis Fobert na, had geen van de anderen enige ervaring hiermee. Zij leerden van Karel dat

nr. 4 - okt. 2014

 Gele morgenster en grote keverorchis, de eerste zeldzaamheden opgetekend door de pas opgestarte werkgroep in het Blauwbos te Mere

veil, grote keverorchis en gele morgenster. Met deze eerste vondsten groeide uiteraard het zelfvertrouwen, en het enthousiasme onder de beginnende plantenzoekers steeg navenant. Het resultaat van een eerste werkjaar zwoegen met determinatiewerken bedroeg 175 verschillende plantensoorten. Niet slecht voor beginners! In 1975 was Denderbellebroek aan de beurt, een natuurgebied dat tot dan toe vooral bekend was bij de vogelaars. Net zoals het Blauwbos werd het ook grondig verkend. Nieuw echter was dat dit inventarisatiegebied vier kilometerhokken bestreek, terwijl men in 1974 slechts één kilometerhok had verkend. De hokjesdrang van de ware plantenkarteerders of

nr. 4 - okt. 2014

floristen zoals de echte zichzelf noemden was dus in één jaar verviervoudigd. Om deze boude stelling duidelijker te maken: plantenwerkgroepen werken per kilometerhok, ze onderzoeken volgens een bepaald karteringssysteem hokken van 100 ha (zie DENDRIET 2002, 1,1, 12-14) en Denderbellebroek strekte zich uit over vier aaneengrenzende kilometerhokken. Dankzij de steun van professionele plantkundigen zoals Herman Stieperaere (toen verbonden aan het lab plantkunde van de UGent en verantwoordelijk voor de plantenkartering van Oost- en WestVlaanderen) en Leo Vanhecke (Nationale Plantentuin), ging gaandeweg ook de wereld open van moeilijker op naam te brengen plantensoorten zoals de

composieten, de schermbloemigen en kruisbloemigen en de grassen en schijngrassen.

Peetvader plantenkartering In 1975 was het zelfvertrouwen al zodanig gegroeid dat men het aandurfde Emiel Van Rompaey (1895-1975) uit te nodigen. Van Rompaey was niet de eerste de beste. Hij was de grondlegger van de plantenkartering in België én de bezieler van het “Instituut voor het Floristisch onderzoek van België en Luxemburg (IFBL)”, de vereniging die projectmatige plantenkartering aanmoedigde en coördineerde en opereerde vanuit de Nationale Plantentuin van België in Meise. De nochtans al sterk verzwakte Van Rompaey ging graag op de uitnodiging in en hij kwam

Peter Tolleneer

voor enkele werkgroepleden het karteringswerk van de vereniging op zijn kenmerkende gedreven manier toelichten. Hij motiveerde de beginnende karteerders tot het consequent doorzenden van hun resultaten naar het IFBL-secretariaat in Meise. Zo konden de resultaten van de werkgroep gebruikt worden voor de nieuwe Belgische plantenatlas die toen in de maak was. In 1972 hadden Van Rompaey en kompanen een eerste plantenatlas gepubliceerd, waarin een overzicht werd geboden van alle wilde, zogenaamde hogere planten (met inbegrip van de varenplanten) die in de periode 1939-1972 in België waren gevonden. Het bezoek van Van Rompaey wierp duidelijk vruchten af: de periode 19761978 verliep voorspoedig, want er

werden elk jaar gemiddeld minstens vijf kilometerhokken in de Denderstreek gekarteerd en de belangstelling voor de plantenwerkgroep groeide: er kwamen enkele nieuwe, toen nog plantkundig vrijwel onervaren leden aanwaaien, waaronder Laurent Annaert en de schrijver dezes. In 1979 verscheen de tweede geactualiseerde plantenatlas en het was met enige trots dat de ijverige karteerders opmerkten dat de met veel doorzettingsvermogen verzamelde plantengegevens van de plantenwerkgroep Denderland in de atlas opgenomen waren. Meer nog, het voorwoord vermeldde onder meer André Kampen, de coördinator van de kersverse plantenwerkgroep. Deze eer was in de eerste uitgave alleen aan Louis Fobert

voorbehouden. Louis had namelijk al in de jaren ’40 en ’50 eigen inventarisatiegegevens ingezonden.

De aanhouder wint Met de uitgave van de geactualiseerde plantenatlas kwam de plantenwerkgroep pas goed op dreef. Ook in de periode 19792005 werden in de Denderstreek jaarlijks gemiddeld vijf kilometerhokken grondig onderzocht. Maar individuele leden van de groeiende werkgroep (met dank aan de familie Tolleneer) onderzochten bovendien nog bijkomende hokken. Zo was op het einde van de periode vrijwel de hele Denderstreek voldoende onderzocht om een coherent beeld te verkrijgen van de totale flora. Bovendien maakten ver-

nr. 4 - okt. 2014

Peter Tolleneer

schillende leden van de plantenwerkgroep doorgedreven deelstudies over individuele gebieden, zoals het Osbroek (1977-1979) (zie DUMORTIERA 1980,17,1-13), de Gerstjens (1981-1984) (niet gepubliceerd) en Honegem (1994-1996). In 1993 verscheen zelfs een plantenatlas die het grondgebied van de Aalsterse deelgemeente Herdersem integraal bedekte. Met de studie over Honegem, als monografie gepubliceerd in 1998, wonnen enkele leden van de werkgroep bovendien in 2000 de Emiel Van Rompaey-prijs voor floristiek. Aangezien precies die gedrevenheid van Emiel Van Rompaey de werking van de plantenwerkgroep in hoge mate had gestimuleerd, was dit, in de eerste plaats voor André Kampen, een bijzonder moment… Leuke herinneringen hebben we ook aan de vele enkelingen (meer dan honderd) en biologiestudenten (meer dan tien) die door de jaren heen en nu nog samen met de plaatselijke harde kern, vaak gedurende één of meerdere jaren, mee kwamen inventariseren om er hun eigen plantenkennis bij te schaven of om ze door te geven aan andere plantenwerkgroepen. Ook plantenkenners uit alle Vlaamse provincies kwamen langs, een enkele zelfs uit het relatief verre Limburg. Het mag dan ook niet verwonderen dat de Plantenwerkgroep Denderland ook mede aan de basis lag van

de oprichting van de nog steeds bestaande Nationale Werkgroep Botanie van Natuurpunt (voorheen de Wielewaal) in de jaren ’80 en een actieve rol speelde bij de stichting van de Floristische Werkgroepen (FLO.WER) als opvolger van het IFBL in de jaren ’90. Van missioneringsdrang gesproken! Met de medewerking aan de uitgave van de Atlas van de Flora van Vlaanderen en het Brussels Gewest in 2006, werd de eerste karteringsperiode van de Denderstreek definitief

afgesloten. Maar aan opgeven denkt Allium niet: sinds 2006 is een nieuwe kartering lopende. Nieuwe uitdagingen komen op de medewerkers af: (her)inventarisatie van de intussen verworven natuurgebieden, een begin van onderzoek naar extreem moeilijke groepen zoals bramen, en uiteraard ook nog de hokjeskartering. Want plantenkarteerders zijn nu eenmaal behept met hokjeskartering. Paul Van den Bremt (Allium)

Zin in een kennismaking met Allium? Laat je vooral niet afschrikken door de stortvloed aan soortnamen die de oude rotten over je uitstorten. Alle begin is moeilijk, maar let wel: beginners worden met open armen ontvangen, want zij maken de toekomst uit.

nr. 4 - okt. 2014

INFO

Plantenwerkgroep Allium

Peter Tolleneer p.tolleneer@scarlet.be allium@belgacom.net

Nieuwe mijlpaal in natuurbescherming Het heeft jaren van overleg en hard werken gekost. Maar eindelijk heeft de Vlaamse regering in april 2014 de zogenaamde ‘instandhoudingsdoelen voor de Europees beschermde natuur’, of kortweg ‘natuurdoelen’, goedgekeurd. Deze doelen geven een boost aan de natuurbescherming in Vlaanderen en zorgen voor een belangrijke focus in ons natuurbeheer. Ze bepalen hoeveel Europees beschermde natuur er moet bijkomen of verbeteren en op welke locaties dat moet gebeuren. In de Dendrietregio zijn 13 Europees beschermde gebieden afgebakend, waarvan 6 in beheer bij Natuurpunt. Hier komen honderden hectares natuur bij en krijgen Europees beschermde soorten als kamsalamander, rivierdonderpad, vleermuizen of de bruine kiekendief extra leefgebied. In totaal wil men in Vlaanderen bijna 70.000 hectare Europees beschermde natuur behouden, verbeteren of uitbreiden tegen 2020.

De natuurdoelen zijn behoud- of verbeterdoelen voor Europees beschermde habitats en soorten, binnen het geheel van habitat- en vogelrichtlijngebieden, die samen het Natura 2000-netwerk vormen. Dit netwerk strekt zich uit over de verschillende EU-lidstaten en vormt het grootste natuurnetwerk ter wereld. De natuurdoelen bepalen wat er waar moet gebeuren om de natuur er weer gezond te krijgen. Een gezond en robuust Natura 2000-netwerk is nodig om het biodiver-

 Rivierdonderpad

siteitsverlies te stoppen en dient als ruggengraat voor de rest van de natuur in een lidstaat.

Wat verandert er in ons natuurbeheer? De goedkeuring van de natuurdoelen betekent dat de doelsoorten en -habitats van het Natura 2000-netwerk vaak voorrang krijgen. Zij moeten toenemen in oppervlakte en kwaliteit. Buiten het netwerk moeten ze minstens behouden blijven, maar ze kunnen er eventueel ook verder uitbreiden.

Wat zijn de natuurdoelen?

 Blauwe knoop

nr. 4 - okt. 2014

Zo zullen een deel van de voorziene bosdoelen alleszins buiten de Natura 2000-gebieden gerealiseerd worden. Het natuurbeheer wordt dus voortaan veel meer gestuurd vanuit een globale Europese visie op ruime regio’s, met minder aandacht voor lokale potenties die van de Europese natuurdoelen afwijken. Herstellen van dergelijke afwijkende lokale potenties kan nog, voor zover het bereiken van de natuurdoelen niet wordt bemoeilijkt. Als een natuurdoel voor een gebied bijvoorbeeld meer bos vooropstelt, dan kan men daar niet enkel inzetten op graslanden. Ook in de aankoopmiddelen komt een belangrijke focus: 75% van de aankopen moet voor natuurdoelen bestemd zijn. Daarnaast werd het Natuurdecreet, dat de basis vormde voor het ‘oude natuurbeheer’, gewijzigd om de natuurdoelen te kunnen bereiken. Dit zal binnenkort leiden tot nieuwe beheerplannen en een nieuw subsidiesysteem. Hoe meer natuurdoelen iemand wil realiseren, hoe meer subsidie hij krijgt. Dit systeem zal niet alleen toegankelijk zijn voor de grote terreinbeherende verenigingen zoals Natuurpunt, maar ook voor private land- en boseigenaars.

goedkeuring. Maar volgens Natuurpunt zijn niet alle ecologische en juridische vereisten voor de natuurdoelen voldoende ingevuld. Vooral de doelstellingen voor open habitats zoals heide en graslanden zijn te laag, aangezien ze amper of geen rekening houden met de typische fauna die je er mag verwachten. Zo moet heide bijvoorbeeld groot en kwalitatief genoeg zijn om er plaats te bieden voor de typische heidevlinders. Verschillende diersoorten zijn ook buiten het Natura 2000-netwerk beschermd. Daarvoor ontbreken nu de beschermingsmaatregelen. En de samenhang van het netwerk is veel te weinig gegarandeerd door soms zeer nauwe afgebakende beschermingszones en te weinig aandacht voor kleinere groene stapstenen. Daarom zien we de natuurdoelen als ondergrens en als tussendoelen, en moeten ze gaandeweg (tegen 2019) bijgesteld worden. Daarnaast is er dringend nood aan een brede biodiversiteitsvisie die zowel aandacht heeft voor de Europese als de Vlaamse waardevolle natuur. Beide hebben elkaar nodig voor een gezond en veerkrachtig natuurnetwerk. En beide hebben nood aan de nodige maatregelen én budgetten. Deze brede visie is ons dit jaar nog beloofd.

Wat vindt Natuurpunt van de natuurdoelen?

Hoe gaat het nu verder? De natuurdoelen worden in verschillende fases uitgevoerd via zogenaamde ‘managementplannen’ onder coördinatie van het Agentschap voor Natuur

Duizenden hectare nieuwe natuur is natuurlijk prachtig. We zijn dan ook blij met de recente politieke

 Blauwborst mannetje

nr. 4 - okt. 2014

Koen Steenhoudt

 Bronbos met dotterbloem en Bos (ANB). Deze plannen leggen vast waar elk doel gerealiseerd wordt. Daarbij wordt eerst gekeken wat overheden en terreinbeherende verenigingen als Natuurpunt op hun gronden kunnen realiseren. En net zoals bij de opmaak van de natuurdoelen, mogen ook nu alle belanghebbenden in landbouw en industrie, maar ook privé-eigenaars, meekijken tijdens de overlegmomenten. Daar zal duidelijk worden wat er waar zal gebeuren, en wat dat bijvoorbeeld voor gevolgen zal hebben om de milieuproblemen aan te pakken die verhinderen dat de natuur voldoende kan herstellen. In de discussie bij de opmaak van deze plannen zal Natuurpunt erop toezien dat ook de niet Europees beschermde natuur (dotterbloemgraslanden, begraasde soortenrijke graslanden, rietvelden en natte ruigten) voldoende kansen krijgt om tot ontwikkeling te komen binnen de Natura-2000 gebieden. Het zou bijvoorbeeld zonde zijn dat we de hooilanden in Moenebroek, met de recent ontdekte brede orchis, moeten laten verbossen om te voldoen aan de bosdoelen die in de Vlaamse Ardennen verwacht worden.

Zodra de managementplannen goedgekeurd zijn, moet Natuurpunt mee instaan voor het realiseren van de beschreven doelstellingen. Het kan dus best zijn dat we delen van de huidige beheerplannen en ons beheer moeten aanpassen aan deze doelstellingen. Overleg tussen de vrijwilligers van Natuurpunt en ANB staat dan ook bovenaan onze prioriteitenlijst. Politiek ligt vast dat 70% van alle natuurdoelen tegen 2020 onder contract moet liggen, dat 16 van de 48 Europese habitattypes in een verbeterde of gunstige staat moeten zijn, en dat over heel Vlaanderen de belangrijkste maatregelen worden genomen om een achteruitgang van de Europese natuurkwaliteit tegen te gaan. Op die manier wil Vlaanderen voldoen aan het ViA Pact 2020 (‘Vlaanderen in Actie’, Vlaams politiek engagement) en aan de Europese biodiversiteitstrategie, die een fikse verbetering oplegt tegen 2020 en een complete realisatie tegen 2050. Natuurpunt zal de komende maanden en jaren zoveel mogelijk van die natuurdoelen helpen realiseren,

nr. 4 - okt. 2014

 Hellingbos met wilde hyacint en daslook

samen met al onze partners. Hierbij dragen andere sectoren zoals landbouw en industrie eveneens een belangrijke verantwoordelijkheid om de milieuimpact te doen dalen. En we blijven pleiten voor voldoende middelen om alle natuur in Vlaanderen te

 Wespendief

beschermen, en iedereen toegang te geven tot mooie en robuuste natuur op wandelafstand. Carlos D’Haeseleer carlos.dhaeseleer@gmail.com

Natuurpuntreservaten in Natura 2000-gebied: Honegem, Wellemeersen, Moenebroek, Rietbeemd, Raspaillebos en de Everbeekse Bossen.

Andere gebieden in Natura 2000-gebied: Serskampse Bossen, Kravaalbos, Osbroek, Liedekerkebos, Neigembos, Geitebos, Ophasseltbos.

Voorbeeld: Natuurdoelen voor kamsalamander In Honegem moeten er 3 tot 5 geschikte poelen (vis-, schaduw- en mestvrij) komen, om populaties te verkrijgen van minimum 50 volwassen dieren.

Natuurdoelen voor hellingbos Het Raspailleboscomplex moet meer dan 100 ha groter worden om geschikt leefgebied te zijn voor onder meer zwarte specht, middelste bonte specht en wespendief.

nr. 4 - okt. 2014

Tel jij ook verkeersslachtoffers onderweg? Met 153.872 km wegen heeft BelgiĂŤ het dichtste wegennet van Europa. Die versnippering van ons landschap heeft ongetwijfeld grote gevolgen voor onze fauna. Met het project Dieren onder de wielen 2.0 wil Natuurpunt meten hoe groot die impact is. Vind je een verkeersslachtoffer langs de weg? Meld het dan op: www.dierenonderdewielen.be of via een app op je smartphone. Door die enorme dichtheid van ons wegennet bestaat de kans dat bepaalde soorten in hun voortbestaan bedreigd worden door de sterfte in het verkeer. Natuurpunt wil dit onderzoeken en daarvoor is het nodig om trajecttellingen te doen, dat wil zeggen een bepaalde route regelmatig controleren op de aanwezigheid van verkeersslachtoffers. Intussen zijn er in Vlaanderen 73 vrijwilligers actief die samen 101 trajecten opvolgen. In Oost-Vlaanderen en dan vooral in het zuiden zijn echter nog geen tellers actief. Hoe meer data we verzamelen, hoe preciezer de gegevens worden en hoe meer vragen we kunnen beantwoorden. In BelgiĂŤ zou de impact van het verkeer op wilde fauna wel eens de grootste van Europa kunnen zijn.

Natuurpunt roept graag je hulp in om dit te onderzoeken. Hoe kun je hieraan bijdragen? Heel eenvoudig. Het maakt niet uit of je traject kort of lang, met veel of met weinig verkeersslachtoffers is. Voer dat traject in op de website en controleer minimum om de twee weken of je verkeersslachtoffers langs die route ziet. Voer je trajecttelling ook in als je geen slachtoffers gevonden hebt! Meer uitleg in de handleiding op: www.dierenonderdewielen.be of via dierenonderdewielen@natuurpunt.be

Diemer Vercayie

nr. 4 - okt. 2014

DENDERKALENDER  uur van vertrek  plaats van afspraak

 bijzonderheid

 toelichting  gids

 contactpersoon

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen  1 (e 2 per gezin), tenzij expliciet anders vermeld. Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk ( o,o7 per km/persoon).

 zeker meebrengen

zaterdag 4 oktober

Trekvogeltelling afd. Dendermonding

 Joost Mertens

 Kris De Wit – 0470 19 10 97

krisdewit123@telenet.be

Berlare, Waterhoek 25, 9290 Berlare of vanaf 7.45 uur doorlopend ter hoogte van de telpost in het Aubroek  Trektelling in het Aubroek (Scheldebroeken) te Berlare in samenwerking met de Vogelwerkgroep Durmevallei en vzw Durme. We tellen de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in de Scheldebroeken. Bij gunstige vogeltrek en weersomstandigheden wordt er de hele dag geteld. Van harte welkom!  Rudi Van Onderbergen – 0478 49 87 86 zaterdag 4 oktober

Eetfestijn van Natuurpunt Boven-Dender afd. Boven-Dender  11:30 - 13:30 en 17:30 - 21:00  Parochiale zaal, Grimmingeplein, Grimminge  Kom genieten van witte en zwarte pensen met appelmoes, vegetarische burgers met ratatouille of een boterham met hesp en rauwkost, begeleid door een streekbiertje, wijn of frisdrank. De opbrengst gaat integraal naar de verdere uitbouw van de natuurreservaten in Geraardsbergen, Lierde en Everbeek.  Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 koen.steenhoudt@skynet.be zondag 5 oktober

Trekvogeltelling afd. Ninove  8:00 - 12:00

 Bunker einde Begaardenstraat in Roosdaal  Jaarlijkse Europese simultaantrektelling. Vanop vele trektelposten in Europa worden systematisch de overtrekkende vogels geïnventariseerd. Het is ook Europese Birdwatch-day. Een ideale gelegenheid om meer te leren over de vogeltrek, je kennis over vliegbeelden van vogels bij te spijkeren en hun typische contactroepen beter te leren kennen. Twee weken later volgt nog een internationale simultaantrekteldag.

nr. 4 - okt. 2014

zondag 19 oktober

zondag 5 oktober

 7.30 uur aan het Veerhuis in

 Kris De Wit – 0470 19 10 97 krisdewit123@telenet.be

Herfst in de Gerstjens afd. Aalst  10:00 - 12:00

 Parking Gerstenhof, Gerstenstraat, Erembodegem  Kom ontdekken hoe de planten en insecten zich stilaan voorbereiden op de komende winter.  Peter Tolleneer  Jens De Bruycker – 053 73 24 12 zaterdag 11 oktober

Nacht van de duisternis Uilenwandeling afd. Affligem-Liedekerke  19:30 - 22:30  Parking zwembad, Sportlaan 2, Liedekerke  Nachtwandeling. We gaan op zoek naar uilen in het bos langs de Palitsebeek. Met aangepaste geluiden probeert onze gids de uilen te verleiden.  Koenraad Asselmans  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag 19 oktober

Trekvogeltelling afd. Dendermonding  7.30 uur aan het Veerhuis in

Berlare, Waterhoek 25, 9290 Berlare of vanaf 7.45 uur doorlopend ter hoogte van de telpost in het Aubroek  Zie 4 oktober.  Rudi Van Onderbergen – 0478 49 87 86

Wandelen in slow motion afd. Erpe-Mere  Vrij vertrek tussen 8:30 en 10:00  Gemeentelijk ontmoetingscentrum, Ratmolenstraat 13, Aaigem  Langs bewegwijzerde parcours (ca.4 km – 8 km) kan je op eigen tempo proeven van natuur en cultuur langs trage wegen. Starten kan met koffie en koffiekoek. Op verschillende ontmoetings punten wachten gidsen je op met een woordje uitleg. Nagenieten met een heerlijk herfstsoepje kan tot 12.30 uur. In samenwerking met de milieuraad.  Deelnemen is gratis, wel graag vóór 17 oktober inschrijven  053 60 34 00 milieu@erpe-mere.be  Aangepast schoeisel! zondag 19 oktober

Herfstwandeling in de Everbeekse Bossen afd. Boven-Dender  14:00 - 17:00  Kerk, Muiterij, Everbeek-Boven  Het Steenbergbos, Hayesbos en aanpalende Bois de la Louvière bieden het ideale decor voor een stevige herfstwandeling tussen vallende bladeren.  Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 koen.steenhoudt@skynet.be zondag 19 oktober

Herfstmossen in het Kravaalbos afd. Denderleeuw

zondag 19 oktober

Trekvogeltelling afd. Ninove  8:00 - 12:00  Bunker einde Begaardenstraat in Roosdaal  Tweede en laatste van de jaarlijkse Europese simultaantrektellingen. Op vele trektelposten in Europa worden systematisch de overtrek kende vogels geïnventariseerd. Een ideale gelegenheid om meer te leren over de vogeltrek, je kennis over vliegbeelden van vogels bij te spijkeren en hun typische contactroepen beter te leren kennen.  Joost Mertens

     

14:00 - 17:30 Parking Café Bij Stinne, Putstraat 116, Meldert Op zoek naar mossen en zwammen in het Kravaalbos en omgeving. Peter Tolleneer Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Laarzen en loupe zondag 19 oktober

Week van het Blauwbos afd. Haaltert  14:00

 De Cabaré, Gotegemstraat 17, Mere  Wandellussen in het natuurgebied Den Dotter.

 Bob Lambrechts lambrechts@eaa.be

zondag 19 oktober

Bomenwandeling Neigembos afd. Ninove  14:00 - 16.30

 Kapel van Bevingen, Bevingen, Meerbeke  De herfst is nu op zijn mooist. Ideale gelegenheid om de meest imponerende wonderen die onze natuur een derde dimensie geven, beter te bekijken: bomen en struiken. Niet alleen is dit het kleurrijkste seizoen, het is ook dat van zaden en vruchten en voorbereiding op de winter.  Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be zondag 2 november

Herfst in Somergembos afd. Aalst  10:00 - 12:00  Einde Schietbaan, zijstraat Brusselse stwg, Aalst  Volop Herfst? Of een eerste winterprik? Kom genieten van het kleurig herfstpallet en de paddenstoelenrijkdom van dit mooi stuk nieuwe natuur in de rand van de stad Aalst.  Antonia Geerts  Jens De Bruycker – 053 73 24 12 zondag 2 november

Herfstwandeling in de Boelaremeersen afd. Boven-Dender  14:00 - 17:00

 Kerk, Kerkborre, Schendelbeke  In 2014 werden in de Boelaremeersen al 10 ha bijgekocht waardoor het reservaat de kaap van 50 ha overstijgt. Tijdens deze wandeling laten we je kennis maken met de nieuwe percelen en met het uitgevoerde beheer.  Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com  Laarzen zijn nodig!

zondag 16 november

Dag van de Natuur Verkennende wandeling langs de beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke  14:00 - 16:30

 Parking zwembad, Sportlaan 2, Liedekerke  De wandeling gaat langs de beheerswerken in het natuurgebied aan de Palitsebeekvallei. De wandelaars krijgen informatie over de beheerswerken en de resultaten ervan.  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag 16 november

Landschapswandeling in Frasnes afd. Boven-Dender  14:00 - 17:00  Kerk, Place de Saint-Sauveur, Frasnes-lez-Anvaing (een half uur rijden vanaf Geraardsbergen)  In het pittoreske dorpje Saint- Sauveur vertrekken we voor een stevige wandeling door de kouters en bossen van het Pays des Collines.  Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com vrijdag 21 november

Tuinieren voor vlinders afd. Haaltert  20:00

 Warande (boven Bibliotheek), Haaltert  Lezing over het inrichten van een vlindervriendelijke tuin.  Wim Veraghtert  Bob Lambrechts lambrechts@eaa.be

REGIOACTIVITEIT zaterdag 29 november

15de grote spetterende Natuur.regioquiz afd. Ninove  19:30 - 24:00

   

Dr. Hemerijckxplein, Ninove (Jeugdcentrum De Kuip) Zowat alle natuurpuntafdelingen, alle JNM-afdelingen en alle studiewerkgroepen uit de regio doen mee aan dit jaarlijkse topevenement. Ook leden kunnen hun familie, vrienden of andere leden aanspreken om een ploegje van 4 personen te vormen. Er zijn vragen voor generalisten, maar ook liefhebbers van planten en dieren komen aan hun trekken in o.a. twee spannende fotorondes. Een ronde waar je kan gokken op de vraag die je best ligt sluit deze gezellige avond af. Iedere deelnemer krijgt een mooie prijs. Om ons goed te kunnen organiseren, vragen we vooraf in te schrijven. Inschrijven door e 16 te storten + vermelding van naam van je quizploeg. Overschrijving op rekening BE17 9793 5295 5521 van Natuurpunt Ninove Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be zondag 7 december

Winterwandeling in het Kravaalbos afd. Aalst  10:00 - 12:00    

Hof te Putte, Putstraat 99, Meldert Winterse tocht door het kale Kravaalbos en omgeving. Annemie De Bruycker Jens De Bruycker – 053 73 24 12 zondag 7 december

zaterdag 22 november

Natuurpunt café afd. Boven-Dender  20:00 - 22:00  Zaal Lobo, Waarbekeplein, Waarbeke  Bij een lekker streekbiertje of ander drankje stellen we graag de werking van de Natuurpuntafdeling voor en lijsten we op wat we met de lokale vrijwilligers allemaal doen. Iedereen die ons beter wil leren kennen en eventueel een handje wil toesteken tijdens activiteiten, bij werkdagen, bij de voorbereiding van activiteiten of bij de administratie van de afdeling, is van harte welkom.  Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com

Pannenkoekenwandeling in de Dommelingen afd. Affligem-Liedekerke  13:45 - 16:30  Gemeentelijk Centrum De Warande, Opperstraat 29, Liedekerke  Winterwandeling door het natuurgebied Dommelingen met aansluitend pannenkoekenfeest. In samenwerking met Natuurpunt Ternat.  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be woensdag 10 december

Natuurreizigersavond afd. Ninove  19:30 - 22:30  Buurthuis Pollare, Hoogstraat, 9401 Pollare, hoek met Neckersput

nr. 4 - okt. 2014

Uitneembare wandelkaart

Raspaillebos

Welkom in het Raspaillebos wespendief, havik, ransuil, bosuil, kerkuil en steenuil zijn broedvogels. Ze wijzen op een gezond evenwicht. Bij de zoogdieren noteren we vos, ree en rode eekhoorn. Sleedoornpage, vuursalamander, kleine ijsvogelvlinder, iepenpage en hazelworm zijn zeldzaamheden. In het deel van het bos dat door Natuurpunt wordt beheerd (25 ha) hebben vrijwilligers in 2013 de Juffrouwkapel gerestaureerd. De site met bron is nu een mystiek plekje dat uitnodigt om stilletjes te genieten van deze mooie brok natuur.

Koen Steenhoudt

Ooit behoorde het Raspaillebos tot het Kolenwoud. Het vormde in die tijd een eenheid met het Zoniënwoud. In de 18de eeuw bleef er nog 450 hectare over. Nu is dit nog slechts 180 ha. Sommigen brengen de naam in verband met Raspail, en Raspeel, een verwijzing naar roversbenden. Het Oud-Vlaamse Raspe is echter een logischer verklaring. Het betekent hakken, en hakhout en middelhout waren en zijn nog steeds een traditionele beheervorm in het bos. Het bos ligt op de flanken van de Bosberg, tussen de valleien van de Dender en de Mark. Het landschap combineert de steile trekken van de Vlaamse Ardennen en de zachte glooiingen van het Pajottenland. Beekvalleitjes, bosjes, struwelen, hagen, wilgen en holle wegen zorgen voor extra accenten. De vergezichten zijn verbluffend. Veel planten in het bos hangen nauw samen met de vele kalkrijke bronnen. De beken zijn in het vroege voorjaar kleurige linten van pinksterbloem, dotterbloem en slanke sleutelbloem. In maart bloeit massaal de wilde narcis. Het hoogtepunt ligt echter in april, wanneer daslook, wilde hyacint, maagdenpalm en bosanemoon een bont deken vormen van wit en blauw. Typische bewoners zijn houtsnip, boomklever en de zeldzame middelste bonte specht. De geelgors, zeldzaam in Vlaanderen, houdt hier goed stand. Buizerd, torenvalk, sperwer,

Praktische info Het wandelnetwerk is een gezamenlijke realisatie van Natuurpunt en het Agentschap voor Natuur en Bos. Aan De Helix (Hoogvorst 2, 9506 Grimminge) starten twee educatieve wandelingen. Drie andere starten aan taverne El Faro op de top van de Bosberg (Heirbaan 135, 1570 Galmaarden). Het deel van het bos met de Juffrouwkapel (deel van de rode en de blauwe lus), is voor groepen vanaf 20 personen enkel op aanvraag toegankelijk. In alle periodes is stevig schoeisel nodig. In regenperiodes zijn laarzen een must. Gezien de hellingen en het terrein zijn de wandelingen niet geschikt voor kinderwagens. Steun het Raspaillebos op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt Beheer vzw, met vermelding ‘Raspaillebos 6164’. Giften vanaf e 40 geven recht op een fiscaal attest. Info: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden, 0472 90 80 57, koen.steenhoudt@skynet.be. Foto: Wouter Faveyts

www.natuurpunt-boven-dender.be

 Traditionele gezellige winteravond waar diverse leden elk een kwartiertje een korte geprojecteerde fotoreportage brengen over hun natuurreis, dichtbij en/of veraf. Er wordt steeds gepoogd om een grote variatie in wijzen van natuurbeleven en reizen aan bod te laten komen. Tijdens de pauzes is er gelegenheid om in informele sfeer meer info te vragen aan bijdrages die je leuk vond. Topfoto’s met telkens weer een boeiend verhaal!  Joachim DeMaeseneer – 0499 80 89 05 joachim.de.maeseneer@natuurpuntninove.be zondag 14 december

Winterwandeling in Den Dotter afd. Boven-Dender  14:00 - 17:00  Café Cabaré, Gotegemveld, Haaltert  De Dotter werd enkele jaren geleden beschermd voor zijn uitzonderlijke landschappelijke en natuurwaarden. Wandelend langs de vele kleine paden en karrensporen verkennen we dit prachtige gebied, soms ingesloten tussen de bossen, maar evengoed uitkijkend over weidse velden met oude populieren en knotwilgen. We eindigen in het dorpscafé de Cabaré, voor een koffie of een lekker bier.  Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com zondag 14 december

Winterwandeling afd. Haaltert  14:00  De Cabaré, Gotegemstraat 17, Mere  Wandeling in het natuurgebied Den Dotter.  Carlos D’Haeseleer  Bob Lambrechts lambrechts@eaa.be dinsdag 23 december

Voorstelling “Fish & Run” afd. Ninove  20:00 - 22:30  

Buurthuis De Pallieter, Smid Lambrechtstraat, Outer (250 m van de kerk) Avondvullend programma. Het hoofdonderwerp van Fish & Run, dat de persprijs duurzame ontwikkeling won, is de leefbaarheid van de visserijsector en de ‘verkwalling’ van de Noordzee. Schrijfster Jennifer Vrielinck zal enkele korte fragmenten voorlezen uit haar boek over de visserijsector. Zij is geboren in een vissersmilieu maar woont momenteel in Herzele. Daarna volgt de film met toelichting door Filip De Bodt en een korte groepsdiscussie. De avond wordt muzikaal afgesloten met een

nr. 4 - okt. 2014

concert van Alexander Brackx met enkele nummers van Rumtown, de muziek die gebruikt werd in de film.  Toegangsprijs: 5 EUR. Kaarten in voorverkoop of aan de kassa  Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be zondag 4 januari

Glühweinwandeling in het Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke  09:45 - 12:00  Ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat, Liedekerke  Natuurwandeling langs de mooiste plekjes van het Liedekerkebos met glühwein als afsluiter.  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zaterdag 15 november Dag van de Natuur

Beheersactiviteit in de Heidemeersen afd. Dendermonding  9:00 - 17:00

    

Planten in de Wellemeersen afd. Denderleeuw

zaterdag 18 oktober

 9:00 - 12:30

 Nog af te spreken  In een natuurreservaat is altijd wel een werkje op te knappen: afsluitingen herstellen of afbreken, hakhoutbeheer, bomen en struiken planten, onderhoud van de wandelpaden, enz. Wat we precies gaan doen, wordt later ingevuld. Drank en een versnapering worden aangeboden.  Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com zondag 19 oktober

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke  9:00 - 12:30  Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerswerken in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 25 oktober

Heidemeersen afd. Dendermonding     

9:00 - 12:00 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Bestrijding (uittrekken, uitsteken) Amerikaanse Vogelkers op de rivierduin ‘t Stampkot. Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau – 052 42 69 72 Laarzen of stevig schoeisel,

Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare. Knotten van knotwilgen of afzetten houtkant. In samenwerking met de gemeente Berlare. Drank en tussendoortje worden aangeboden. Broodjes en soep voor wie de ganse dag blijft. Stefaan Thibau – 052 42 69 72 of Dirk De Mesel – 052 42 67 28 Laarzen of stevig schoeisel, werkhandschoenen, evt. bijltje, hakmes of zaag. zaterdag 15 november Dag van de natuur

BEHEERSWERKEN Werkvoormiddag in één van de reservaten afd. Boven-Dender

werkhandschoenen, evt. bijltje, hakmes of zaag.

    

9:00 - 16:00 Natuurpunt materiaaldepot, einde Wellemeersenstraat, Denderleeuw Aanplantingen in de Wellemeersen. Eric De Tré – 053 66 04 32 Laarzen, spade en picknick zaterdag 15 november

Dag van de Natuur afd. Ninove  13:30 - 17:00  Losweg aan Rietkapel, Rietstraat in Appelterre-Eichem; losweg achter de huizen 300 meter afstappen langsheen spoorlijn richting Ninove  Aanplanten van inheems plantgoed in het kader van de omvorming van een populierbos naar een inheems valleibos. De aanplanting gebeurt in samenwerking met de Ninoofse jeugdverenigingen en we zoeken voor deze namiddag leden die bereid zijn de aanplantingen door de jeugdgroepen wat te begeleiden. Wie het ziet zitten om een handje te helpen, neemt best vooraf contact met Frederik, zodat afspraken kunnen gemaakt worden.  Frederik De Coster – 0486 57 04 53 frederik.de.coster@natuurpuntninove.be  Laarzen, werkhandschoenen, tuinspade zondag 16 november

Dag van de natuur afd. Affligem-Liedekerke  9:00 - 12:30  Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerswerken in een van onze reservaten.

Tijdens de Dag van de Natuur werken we de hele dag voor de natuur. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 22 november

Werkvoormiddag in één van de reservaten afd. Boven-Dender

zaterdag 29 november

Wachtbekken 6 afd. Dendermonding

zaterdag 20 december

Heidemeersen afd. Dendermonding

 9:00 - 12:00 en 13:30 - 16:30  Kappen wilgenopslag en/of knotten

van knotwilgen.

 ’s Middags broodjeslunch met

warme soep  Vooraf contact nemen met Dirk De Mesel – 052 42 67 28  Laarzen en werkhandschoenen zaterdag 20 december

 9:00 - 12:30

Werkvoormiddag in één van de reservaten afd. Boven-Dender

 9:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00  Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare.  Knotten van wilgen of kappen houtopslag.  Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau – 052 42 69 72  Laarzen of stevig schoeisel, werkhandschoenen, evt. bijltje, hakmes of zaag. zondag 21 december

 9:00 - 12:30  

Nog af te spreken In een natuurreservaat is altijd wel werk: afsluitingen herstellen of afbreken, hakhoutbeheer, bomen en struiken planten, onderhoud van de wandelpaden, enz. Wat we precies gaan doen, wordt later ingevuld. Drank en een versnapering worden aangeboden.

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke

 9:00 - 12:30  Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerswerken in een van onze reservaten. Drank en een tussen doortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

Eddy Copers

 Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com

 De Big Jump in het Donkmeer te Berlare was een succes met 75 jolige jumpers

nr. 4 - okt. 2014

Ooievaar broedt in Denderstreek In 2014 kwam een koppel ooievaars met succes tot broeden aan de Gavers in Geraardsbergen. Daarmee heeft de Dendervallei er een opvallende broedvogelsoort bij. Dit artikel geeft het relaas van dit broedgeval en plaatst het in een breder perspectief.

In het voorjaar van 2013 doken in Onkerzele bij Geraardsbergen enkele pleisterende ooievaars op in de buurt van het provinciaal domein De Gavers. Op zich niets speciaals. Tijdens de trekperiode worden in de Dendervallei wel eens ooievaars genoteerd. Al snel bleek er echter meer aan de hand te zijn: de vogels klepperden er bij momenten flink op los en begonnen zowaar met de bouw van een nest op de top van een dode, afgeknakte populier! De vogels waren laat aan de slag gegaan, het nest bleef een vrij klein platform en tot een echt broedgeval kwam het uiteindelijk niet. Die zomer werden echter wel af en toe één of twee ooievaars waargenomen in de omgeving. Het is normaal bij grote, langlevende vogelsoorten dat nieuwe vestigingen niet onmiddellijk geslaagde broedgevallen opleveren. Dergelijke soorten komen pas tot broeden als ze een aantal jaren oud zijn en in de tussentijd leren ze het gebied beter kennen. In 2014 werd met spanning uitgekeken of de vogels zouden terugkeren. Eind maart was het zover: de twee ooievaars lieten er geen gras over groeien en begonnen gretig met de uitbouw van een flink nest in de boom waar in 2013 een begin van een nest was gemaakt. Het vrouwtje droeg geen ring. Het mannetje wél, en de ringen konden worden afgelezen met een telescoop. De vogel was op 2 juni 2010 als nestjong geringd in Plankendael en was sindsdien niet meer gezien. Zo een bijzondere gebeurtenis kreeg de aandacht die ze verdiende. De activiteiten van de vogels werden dan ook van op afstand goed in de gaten gehouden. Vanaf 19 april werd er vast gebroed. Op 24 mei werd vermoed dat de eieren op uitkomen stonden of dat er kleine jongen waren. Op 30 mei kon worden bevestigd dat ‘de ooievaar was langsgekomen’: er was een jong zichtbaar! De jonge ooievaar groeide als kool en rond half juli was hij of zij volgroeid en klaar om uit te vliegen. Tegen het einde van de maand vloog

de jongeling rond en foerageerde hij zelfstandig in gezelschap van de ouders. Opmerkelijk maar niet onverwacht: de aanwezigheid van het broedpaar trok ook andere ooievaars aan. In het voorjaar hielden zich nog minstens twee andere exemplaren op in de buurt van de Gavers, soms in interactie met het broedpaar, dat duidelijk maakte dat de indringers moesten ophoepelen als ze te dicht bij het nest kwamen. Eén van die andere ooievaars bleek een uit gevangenschap afkomstig exemplaar te zijn, voorzien van een paars kweekringetje.

Wouter Faveyts

Het broedgeval

 De nestsite op de afgeknakte populier bij het

Gaverdomein...

nr. 4 - okt. 2014

Wouter Faveyts

 ... met het vliegklare jong

Ooievaars in de Dendervallei Deze broedvogels voegen nog een extra cachet toe aan de status van de ooievaar in de Dendervallei. We kenden de soort al sinds jaren als een schaarse doortrekker in voor- en najaar. In het voorjaar zijn februari en maart de beste maanden. In het najaar augustus en september. De grootste aantallen worden in het najaar genoteerd. De Dendervallei is zelfs één van de betere gebieden voor doortrekkende ooievaars in het najaar. Meerdere honderden exemplaren kunnen dan door de vallei zuidwaarts trekken, soms in omvangrijke groepen. Het record is een groep van naar schatting maar liefst 250 ooievaars over Galmaarden op 16 augustus 2008! Op basis van afgelezen ringen blijken Nederlandse, maar ook Duitse ooievaars door onze regio te passeren. Ook ’s winters worden soms exemplaren waargenomen. De vestiging als broedvogel in de Dendervallei hing eigenlijk al jaren in de lucht, maar er werd vermoed dat het veeleer ten noorden van Aalst zou gebeuren. In 2008 ondernam een paar ooievaars een broed-

nr. 4 - okt. 2014

poging op een schoorsteen in Gijzegem, maar tot meer dan wat takken aanbrengen kwam het niet. Een aangeboden nestplatform kon de vogels niet bekoren, ook al blijven er tot op heden geregeld pleisterende ooievaars opduiken in Gijzegem en omgeving. Net ten noorden van de Denderregio broeden sinds een aantal jaren enkele ooievaarskoppels in de omgeving van Lokeren en ook aan het Donkmeer in Berlare.

In België en de buurlanden De ooievaar is een zeldzame broedvogel in België. De meest recente schatting van de Vlaamse populatie dateert van 2007, toen er 60 paren werden geteld. De meeste zaten in de kolonies in het Zwin en in Plankendael, die van origine uit gevangenschap afkomstig zijn. In Wallonië gaat het om een 10-tal koppels, vrijwel allemaal in het dierenpark Pairi Daiza nabij Ath, waar het gaat om vrijgelaten vogels. De soort neemt traag toe als broedvogel, maar aan het overgrote deel van de broedparen kleeft toch een kunstmatig laagje, door het gecon-

 Begroeting op het nest

centreerd broeden op uitzetlocaties. Slechts een handvol paren broedt op zichzelf. De Durmevallei, ten noorden van de Dendervallei, is zo’n gebied waar ooievaars op meer zelfstandige basis broeden. Inmiddels gaat het daar al om 3 paren. Ons broedpaar in de Dendervallei kunnen we ook als een zelfstandige, natuurlijke vestiging beschouwen: ver weg van bestaande broedlocaties en op een natuurlijke broedplaats. Na een dieptepunt in de tweede helft van de 20ste eeuw is de ooievaar in West-Europa flink in opmars. Zo bedraagt de Nederlandse populatie opnieuw 560 tot 700 koppels en telt Frankrijk ruim 1300 broedparen.

Wat kan de toekomst brengen? Het is te hopen dat de ooievaars zich hier de komende jaren blijven thuis voelen en dat de Gavers een vaste broedplaats wordt. Gelet op de aantrekkingskracht op andere ooievaars bestaat de kans dat er zich nog andere broedparen vestigen. De zuidelijke Dendervallei biedt daarvoor vermoedelijk genoeg ruimte. Een gebrek aan potentiële

nestplaatsen zou wel parten kunnen spelen. Het zou dan ook een goed idee zijn om de volgende jaren in de omgeving van de Gavers een aantal nestplatforms aan te bieden. De verschillende Natuurpunt-reservaten in de omgeving lenen zich daar uitstekend toe. De impact van een opvallende en alom bekende soort als ooievaar op de bevolking kan nauwelijks onderschat worden. Haast elke keer dat ik naar het ooievaarsnest stond te kijken, werd ik door mensen aangesproken, meestal buurtbewoners, en steeds in positieve zin. Ze kenden de vogels goed en ze droegen ze duidelijk in hun hart. De natuur in de (zuidelijke) Dendervallei kan zich eigenlijk geen betere ambassadeur dromen dan de ooievaar. Als deze ooievaars een blijvertje worden en ze krijgen er nog wat vriendjes bij, dan is er een stevig argument bij om te ijveren voor open habitats langs de Dender. Andere, minder aaibare fauna en flora van de vallei kan er wel bij varen. Wouter Faveyts wouter.faveyts@telenet.be

nr. 4 - okt. 2014

Boelaremeersen overstijgen kaap van 50 ha! Sinds 2000 bouwt Natuurpunt Boven-Dender een natuurreservaat uit in de Dendervallei tussen het centrum van Geraardsbergen en het provinciaal domein De Gavers: de Boelaremeersen. In het midden van de vorige eeuw werd er heel wat populier aangeplant om hout te leveren voor de luciferindustrie in Geraardsbergen. Die populieren hadden echter een negatieve invloed op de biodiversiteit van het gebied. Wanneer rietvelden door bomen overschaduwd worden, gaat het riet zienderogen achteruit en verdwijnen ook de typische rietvogels. Ondertussen zijn de ‘stekskesfabrieken’ verdwenen en heeft Natuurpunt een groot blok in de vallei kunnen aankopen. Met de 10 ha die in 2014 werden bijgekocht, overstijgt het reservaat nu de kaap van 50 ha. Natuurpunt heeft ervoor gekozen om de meeste populieren te kappen en op te ruimen. In de plaats daarvan krijgen we het natuurlijke landschap van

de Dendervallei terug met rietlanden, natte ruigten, soortenrijke graslanden en bomen en struiken zoals elzen, wilgen, essen en eiken die hier van nature groeien. Rietvogels als bosrietzanger, kleine karekiet en rietgors, en ook allerlei insecten zoals dagvlinders en libellen doen het nu opmerkelijk beter dan toen de populieren er nog stonden. Het verschijnen van zeldzamere vogelsoorten zoals blauwborst, sprinkhaanzanger, waterral en zelfs roerdomp, maar evengoed de sleedoornpage (een kleine dagvlinder) en de zeggekorfslak (een zeer zeldzaam klein slakje) bevestigt alleen maar dat het kappen van de populieren hier een goede beheerkeuze was.

Geleide wandeling Wie de nieuwste percelen en het uitgevoerde beheer wil komen ontdekken, is welkom op een geleide wandeling doorheen het reservaat op zondag 2 november. Vertrek om 14 uur aan de kerk van Schendelbeke (Geraardsbergen). Laarzen zijn nodig!

Financiële steun welkom Steun de verdere uitbouw van het reservaat met een gift op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt, Coxiestraat 11, 2800 Mechelen en vermeld ‘Project 6640 Boelaremeersen’. Bij elke gift vanaf 40 euro ontvang je een fiscaal attest.

 Rietgors mannetje

nr. 4 - okt. 2014

INFO

Jean Van Holen

Afdeling Boven-Dender

Johnny Cornelis 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

Dode das gevonden in Liedekerke Op zondagochtend 9 februari 2014 werd een dode das aangetroffen bij de rotonde Pamelsestraat-Sportlaan. Het dier werd vermoedelijk de nacht voordien aangereden.

Uitzonderlijk voor onze streek De Pamelsestraat doorkruist het reservaat van de Palitsebeekvallei. Sommige delen van dit reservaat zijn in principe geschikt voor een dassenburcht. Aanvankelijk dachten we dat het om een zogend wijfje ging, gezien de gezwollen tepels. In onze verbeelding zagen we de burcht al voor ogen. De das werd overgedragen aan het INBO

(Instituut voor Natuur en Bos-Onderzoek) voor verder onderzoek. Daaruit bleek dat het een jong wijfje betrof en dus niet een zogende moeder, zodat we onze zoektocht naar de burcht konden stopzetten. De das komt voor in Limburg en de Ardennen en uitzonderlijk in Oost-Brabant. Daarbuiten zijn waarnemingen vrij zeldzaam. Dit jaar werden vier verkeersslachtoffers gevonden, twee in het NoordLimburgse Peer, één bij SintNiklaas en ten slotte de das in Liedekerke.

Zwervers of nieuwe populaties in wording? De dassen in Vlaanderen beperken zich niet tot de grensgebieden van hun leefgebied. Toch roepen de gevonden dieren ook veel vragen op. Gaat het enkel om zwervende dieren? Of is er wel degelijk sprake van nieuwe vestigingen? Bij de twee vondsten in Peer, zo dicht bij elkaar, lijkt de tweede optie het meest aannemelijk. Ook de das in SintNiklaas, waarvan onderzoekers konden afleiden dat die zeker ooit jongen heeft gehad, wijst in die richting. © Vilda - Rollin Verlinde

De ‘Vlaamse panda’

 ‘Vlaamse panda’

De das is onze grootste inheemse marterachtige. Hij heeft opvallende zwart-witte banden op de kop en een witte rand op de zwarte oren. Vandaar dat hij soms ook eens de Vlaamse panda wordt genoemd.

nr. 4 - okt. 2014

Marc Zekhuis

 Het enige wat de opmars en verspreiding van Vlaamse dassen in de weg staat is het dichte verkeersnet

nr. 4 - okt. 2014

tje heeft het alleenrecht om jongen te krijgen. Meestal worden er in februari twee tot drie geboren. De jongen blijven de eerste weken veilig in de burcht en worden daar door de moeder gezoogd. Na acht tot negen weken verkennen ze voor het eerst de wereld buiten de veilige burcht en wat later gaan ze met de moeder mee op zoek naar voedsel. Na een vijftal maanden doen ze dat alleen. Dassen kunnen tot zestien jaar oud worden. Deze leeftijd halen ze hier echter zelden, want het drukke verkeer in Vlaanderen zorgt voor vrij veel slachtoffers, wat we jammer genoeg ook nu in Liedekerke moesten vaststellen…

Afdeling Affligem-Liedekerke INFO

De das is een echte alleseter. Zijn menu bestaat voornamelijk uit regenwormen; maar ook gras, afgevallen fruit en maïs laat hij niet links liggen. Wanneer de gelegenheid zich voordoet, trekt hij zijn neus zelfs niet op voor muizen, vogeleieren of kevers. Dassen zijn vooral bekend vanwege hun burchten. Dit zijn complexe stelsels van holen en gangen die vaak door meerdere generaties wordt gebruikt en uitgebreid. Deze dieren zijn dan ook niet toevallig voorzien van de nodige werktuigen om te graven. Dankzij zijn gedrongen, wigvormige lichaamsbouw met lange spitse snuit en zijn korte, stevige pootjes met lange klauwen aan de voorste tenen, mag de das gerust een graafmachine genoemd worden. De burcht wordt bewoond door meerdere exemplaren die tot dezelfde clan behoren, maar als ze op zoek gaan naar voedsel, staat elk individu in voor zijn eigen kostje. In elke clan leven een aantal dieren samen, maar er is slechts één dominant mannetje en één dominant vrouwtje. Het dominante vrouw-

Eric De Block erik.deblock@skynet.be 053 68 35 88

De vuursalamander gemeten Volgens het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) is de vuursalamander een ‘soort prioritair voor het Vlaams natuurbeleid’. Gezien de nabijheid van een oprukkende schimmelziekte, besteedt het ANB twee onderzoeksopdrachten uit.

Een kwetsbare soort De vuursalamander (Salamandra salamandra) bereikt in Vlaanderen de noordwestelijke grens van zijn verspreidingsgebied. Hoewel niet opgenomen in de bijlages van de Habitatrichtlijn, werd hij als ‘kwetsbaar’ aangeduid in de recentste Vlaamse rode lijst van amfibieën en reptielen. De soort kan als indicator fungeren voor de biologische kwaliteit van land- en waterhabitats in bosgebieden.

te monitoren Natura 2000-soorten (soorten die bescherming genieten in het kader van de Europese habitat- of vogelrichtlijn). Op dit moment is nog niet vastgelegd aan wie deze opdracht zal gegund worden, al is duidelijk dat Natuurpunt hiervoor interesse vertoont. Hoofddoelstelling is het uitbouwen van een Vlaams meetnet van vrijwilligers die de trend, de toestand en de instandhouding van de soort in Vlaanderen opvolgen.

Dodende schimmel

Basismeetnet

Recent werd een nieuwe soort schimmel ontdekt die in Nederland massale sterfte veroorzaakte en nu ook in België (Eupen en Robertville) werd gevonden. De impact is bijzonder zorgwekkend: van 2010 tot 2013 zou de Nederlandse populatie tot 4% van haar oorspronkelijke omvang gereduceerd zijn. In Vlaanderen werd de schimmel voorlopig nog niet aangetroffen, maar de dreiging is reëel.

De basismonitoring of het basismeetnet houdt in dat men jaarlijks tijdens twee herfstnachten, bij geschikte weersomstandigheden een vast traject van ruwweg één kilometer loopt en actieve salamanders telt. Afhankelijk van de beschikbaarheid van vrijwilligers, willen we proberen elk jaar alle bossen te onderzoeken waarin sinds 1995 vuursalamander werd waargenomen. Een lage(re) frequentie is riskant, gezien de gedocumenteerde terugval van de Nederlandse vuursalamanderpopulaties. Zonder vinger aan de pols kunnen populaties snel ongemerkt gedecimeerd worden. Het basismeetnet beoogt geen specifiek onderzoek naar de aanwezigheid of impact van de schimmel, maar houdt wel rekening met de mogelijk snelle veranderingen in de populaties. Later kan eventueel overwogen worden om de frequentie van onderzoeken in elk bos te verminderen tot slechts om de twee of drie jaar. Op enkele locaties werden recent geen vuursalamanders meer vastgesteld. Omdat de soort een teruggetrokken levenswijze heeft, is het echter onzeker of dit ook effectieve afwezigheid betekent. De opvolging van dergelijke locaties wordt pas stopgezet na minstens twee monitoringscycli zonder waarnemingen. De coördinator beheert de lijst van vrijwilligers en kent in overleg met hen de te onderzoeken bos-

Samenwerking ANB, Natuurpunt en INBO

Franky Bossuyt

Bijzondere aandacht voor de vuursalamander is nu dus aangewezen. Het ANB engageerde zich om de vuursalamander toe te voegen aan de lijst van

nr. 4 - okt. 2014

Franky Bossuyt

gebieden toe aan personen. Bij al het veldwerk dient een specifiek hygiëneprotocol te worden nageleefd, dat je kan downloaden op de hierna vermelde weblocatie.

Detailmeetnet Het basismeetnet is wat ‘moet’. Daarnaast staat het de medewerkers vrij om (in zelf te kiezen mate) bij te dragen tot een detailmeetnet. Dit omvat bv. bezoeken verrichten doorheen de seizoenen, dieren onderscheiden naar hun leeftijd en geslacht, hun habitatgebruik documenteren, de aanwezigheid van larven doorheen het jaar opvolgen, enz. Het hoogste niveau van informatie en onderzoek binnen de detailmonitoring wordt geboden door het verzamelen van gegevens per individueel dier. Hiertoe is een eenvoudig te gebruiken computerprogramma in de maak, waarvan een eerste versie bijna klaar is. Uiteraard biedt dit een schat aan aanvullende informatie.

de Vlaamse Ardennen. In de Dendrietregio ligt de nadruk op de bosrijke streek van Everbeek en Brakel met Brakelbos, Hayesbos, Parikebos, Steenbergbos, Trimpontbos en Terkleppebeek. Maar ook Raspaillebos en Kravaalbos staan op de meetlijst. Het is niet uitgesloten dat de vuursalamander ook nog voorkomt in andere grote of kleine bosgebieden in de regio. Wie tips hieromtrent heeft, of wie meer wil weten over dit initiatief, contacteert de coördinator, Jeroen Speybroeck (jeroenspeybroeck@hotmail.com). Jeroen Speybroeck

Meer info op http://www.natuurenbos.be

Meten in de Dendrietregio Het meetnet strekt zich voorlopig uit over een vijftigtal bossen en bosjes in Vlaanderen, vooral

nr. 4 - okt. 2014

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. De activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Websites: www.natuurpunt.be / www.denderstreek.waarnemingen.be / issuu.com/dendriet / www.youtube.com/dendriettv

AFDELINGEN Aalst Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be facebook: Natuurpunt groot Aalst

Dendermonding

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be www.natuurpuntdendermonding.be

Haaltert

natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 facebook: Natuurpunt Haaltert

Affligem-Liedekerke

Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be Kern Liedekerke Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Erpe-Mere

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-Dender

Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be

Lede

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be facebook: Natuurpunt Lede

Ninove

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be/ninove facebook: Natuurpunt Ninove

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN Zoogdierenwerkgroep Denderstreek

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward

Joachim De Maeseneer 0499 80 89 05 joachimdm@yahoo.com

Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok

Werkgroep invertebraten WID

Vogelwerkgroep Cinerea

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be users.telenet.be/WID

Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea

Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

NATUURPROJECTEN Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rek-nr: BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf e 40 zijn fiscaal aftrekbaar.

Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem / Mespelare/Wieze/ Beneden-Dender te Gijzegem/ Denderbelle - 6243 Herdersem/Mespelare/Wieze/ Brian Roelandt -- 052 Denderbelle 400422 57 71 brian.roelandt@telenet.be Daan Stemgée – 0476 600 595 www.benedendender.be daan.stemgee@telenet.be Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 www.beneden-dender.be Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 Beverbeekvallei te Aspelare/ johnny_cornelis@hotmail.com Nederhasselt/Outer – 6241 Brede Schoren en Frederik DeteCoster 0486 57 04 53 Konkelschor Berlare - 6616 fred_decoster@hotmail.com Stefaan Thibau - 052 42 69 72 BoelaremeersenteteNinove Nederboelare - 6640 Dendervallei - 6099 JohnnyMertens Cornelis- -0495 047468 5889 0833 38 Wouter johnny_cornelis@hotmail.com wouter.mertens@natuurpuntninove.be Den Dotter/Blauwbos Brede Schoren en te Konkelschor Haaltert/Aaigem/Mere te Berlare 6149 - 6616 Jo Stefaan Wittevrongel Thibau- 053 - 052394273691372 jo.wittevrongel@telenet.be Dendervallei te Ninove - 6099 Everbeekse bossen--0495 621068 89 33 Wouter Mertens Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 wouter.mertens@natuurpuntninove.be koen.vandenberge@skynet.be Den Dotter/Blauwbos Gemene Meers te Idegem - 6647 Haaltert/Aaigem/Mere LucteFavijts - 054 41 52 17 - 6149 natuurpunt.haaltert@gmail.com luc.favijts@skynet.be 0472 Schoor 44 70 te 34Grembergen - 6603 ‘t Groot Everbeekse bossen 6210 Tarcy Verstraeten - 052- 21 11 11 Koen Van DenteBerge - 055 42 83 90 Heidemeersen Berlare - 6644 koen.van.den.berge@telenet.be Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Gemene Meers te Idegem - 6647 Honegem te -Erpe-Mere/ Luc Favijts 054 41 52 17 Aalst/Lede - 6123 luc.favijts@skynet.be Wim D’Haeseleer 0495 87 50 -50 ‘t Groot Schoor te- Grembergen 6603 Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11

nr. 4 - okt. 2014

wim.dhaeseleer@honegem.be www.honegem.be Heidemeersen te Berlare - 6644 KeelmanThibau te Denderhoutem -6178 Stefaan - 052 42 69 72 Jo Wittevrongel - 053 39 73 13 stefaan.thibau@skynet.be jo.wittevrongel@telenet.be Honegem te Erpe-Mere/ Korte Lake te Overboelare - 6655 Aalst/Lede - 6123 Willem Boonen - 054 41 75 Wim D’Haeseleer - 0495 87 85 50 50 willem.boonen@skynet.be wim.dhaeseleer@honegem.be Ledezijde - 6657 www.honegem.be Peter D’Hondt - 053 80 72 57- 6178 Keelman te Denderhoutem peter.dhondt@telenet.be natuurpunt.haaltert@gmail.com Moenebroek 0472 44 70 34te Geraardsbergen/ Lierde - 6620 facebook: Natuurpunt Haaltert Carlos D’Haeseleer - 054 41- 6655 87 09 Kortelake te Overboelare carlos.dhaeseleer@skynet.be Willem Boonen - 054 41 75 85 Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ willem.boonen@skynet.be Okegem - -6646 Ledezijde 6657 Eric DeD’Hondt Tré - 053 66 04 Peter - 053 8032 72 57 eric.de.tre@telenet.be peter.dhondt@telenet.be Padde- en Porrebeekvallei te Moenebroek te Geraardsbergen/ Dendermonde - 6652 Lierde - 6620 Dirk Van den Bossche - 052 42 49 60 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 Palitsebeek te Liedekerke - 9427 carlos.dhaeseleer@gmail.com Marc Michiels - 053 67 11 91 Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ marcusmichiels@skynet.be Okegem - 6646 Pamelse meersen, Dommelingen te Eric De Tré - 053 66 04 32 Liedekerke - 9972 eric.de.tre@telenet.be Marc Michiels - 053 67 11 91 Paddeen Porrebeekvallei te marcusmichiels@skynet.be Dendermonde - 6652 - 6618 Phenixberg te Okegem Dirk VanMertens den Bossche 05251427149 60 Wouter - 054- 32 Palitsebeek te Liedekerke - 9427 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt 054 58 67 58 te Pamelse meersen,- Dommelingen koen.steenhoudt@skynet.be Liedekerke - 9972 Rietbeemd te -Moerbeke/ Marc Michiels 053 67 11 91 Viane/Lessines - 6058 marcusmichiels@telenet.be Godfried Merlevede - 068 30- 01 07 Raspaillebos te Grimminge 6164 0486 Steenhoudt 87 17 87 - 054 58 67 58 Koen derietbeemd@hotmail.com koen.steenhoudt@skynet.be Sint-Onolfspolder te Appels/ Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines 6058 Dendermonde -- 6623 Godfried Merlevede - 068 30 01 07 Bart Dierickx - 052 21 03 81 0486 87 Valier87 te 17 Liedekerke - 9418 derietbeemd@hotmail.com Marc Michiels - 053 67 11 91 Sint-Onolfspolder te Appels/ marcusmichiels@skynet.be Dendermonde Wachtbekken 6- 6623 Bart Dierickx - 052 21 03 81 In Sint-Gillis/Dendermonde bartdierickx@skynet.be StefaanteThibau - 052 -42 69 72 Valier Liedekerke 9418 stefaan.thibau@skynet.be Marc Michiels - 053 67 11 91 Walputbeek/Dendermeersen marcusmichiels@telenet.be te Meerbeke - 66213 Wachtbekken Georges Jacobs - 054 33 60 64 In Sint-Gillis/Dendermonde georges.jacobs@pandora.be Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Walputbeek/Dendermeersen Erembodegem - 6612 te - 6213 EricMeerbeke De Tré - 053 66 04 32 Georges Jacobs - 054 33 60 64 eric.de.tre@telenet.be georges.jacobs@pandora.be Werkgroep Bomen-ParkWellemeersen te Denderleeuw/ Osbroek/Gerstjens te Aalst Erembodegem 6612 40 83 28 Peter Tolleneer -- 0498 Eric De Tré - 053 66 04 32 wbpo.aalst@belgacom.net eric.de.tre@telenet.be Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net

Dendriet verwijst naar: • een boom (van het Griekse dendron) met zijn wortels en vertakkingen • een kristallisatie in de vorm van een boompje op voeg vlakken van fossiele gesteenten • een vertakte uitloper van hersenzenuwcellen: een com municatiekanaal dus • het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken • tenslotte groeit er natuurlijk welig langsheen de Dender… riet Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen afdelingen en zes studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon van jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt.

Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en foto’s door naar de redactie. Redactieadres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden. koen.steenhoudt@skynet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten.

REDACTIERAAD

Wouter Mertens – hoofdredacteur. Koen Steenhoudt – redactiesecretaris. Wim Van Grieken – denderkalender. Wilfried Veldeman – lay-out. Marc Symoens – corrector. Mikol De Decker – adresbeheer. Daan Stemgée – productie & publ. Rik De Baere, Eric De Block, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Bob Lambrechts. Werkten ook mee aan dit nr: Franky Bossuyt, Johnny Cornelis, Carlos D’ Haeseleer, Wouter Faveyts, Jeroen Speybroeck, Peter Tolleneer, Paul Van den Bremt, Jean Van Holen, Diemer Vercayie, Marc Zekhuis Vildaphoto: Yves Adams, Jeroen Mentens, Lars Soerink, Rollin Verlinde.

Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van e 7,50 op rek-nr IBAN BE77 6135 0283 0042 van Dendriet, Kruyenberg 39, 9290 Berlare, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet afdeling...”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

Kinderen: Nacht van de Vleermuis Aalst

Nachtvlinderlamp

Daan Stemgée

Rik De Baere

Retouradres: Mikol De Decker, Dokter Haekstraat 37, 9200 Grembergen E-mail: dendriet@skynet.be

Foto’s voorpagina: Nacht van de vleermuis: Daan Stemgée Ooievaars op doortocht in de Dendervallei: Jean Van Holen Zonnestralen in herfstig beukenbos: © Vilda - Lars Soerink

In dit nummer lees je:

Big Jump Ninove

Big Jump Berlare

29 november: natuur.quiz nr. 4 - okt. 2014

Lydia Bracke

Wouter Mertens

3 Voorwoord 4 Plantenwerkgroep Allium 8 Mijlpaal voor natuurbescherming 12 Dieren onder de wielen 13 Denderkalender 15 Raspaillebos 22 Ooievaars in Denderstreek 25 Boelaremeersen 28 Vuursalamander 30 Opendeur Opvangcentrum wilde dieren