dendriet 2015 nr 1 jaargang 14

Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 14

nummer 1 - 2015 Retouradres: Mikol De Decker, Dokter Haekstraat 37, 9200 Grembergen Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Word Natuur.kracht Grote zilverreiger Van Aat tot Dendermonde Wandelkaart Blauwgroene Gordel

jan. - febr. - maart

Geef ons een lichtpuntje Het rondje stevig buikriem aanhalen heeft ook de natuursector niet gespaard. Projectsubsidies worden ingesnoerd, de financiële ondersteuning van de bosgroepen en regionale landschappen worden aan de provincies gegeven, maar tegelijkertijd wordt het fonds dat dit moet bekostigen op nul gezet. Ook vogelopvangcentra en kringloopcentra delen in de brokken. Ze verdienen allen beter. Tegelijkertijd zegt het Vlaams regeerakkoord zijn milieu-ambities te laten afhangen van de Europese richtlijnen. En wat blijkt bij de samenstelling van de nieuwe Europese commissie? Er zal misschien wel een voorzichtige aanzet worden gegeven tot een ietsje meer sociaal Europa (al was het maar om de toenemende eurocritici de mond te snoeren). Maar milieudoelstellingen worden onder het zand begraven, met een Eurocommissaris uit een land (Malta) dat de internationale jachtregels aan zijn laars lapt en een commissaris voor energie die in eigen land (Spanje) in opspraak kwam wegens belangenvermenging met de oliesector. Vlaamse milieudoelstellingen die aan een Europees nulbeleid gekoppeld worden, dat komt niet goed. Vlaanderen wil vooral een “level playing field” organiseren, waarbij van onze bedrijven niets méér geëist wordt dan van de buurlanden. Een principe dat nogal rekbaar gehanteerd wordt, want afhankelijk van wat het makkelijkst is, kijkt men naar de buurlanden, of naar het Europees gemiddelde. Is het echter niet zo dat men in een dichtbevolkte regio als Vlaanderen net meer inspanningen moet doen om die gemiddelde milieukwaliteit te bereiken? Of is dat level playing field enkel iets voor bedrijven? Wat heeft prioriteit: een aanvaardbare leefkwaliteit voor iedereen of een optimale concurrentiepositie voor onze bedrijven. Economie krijgt in deze zotgedraaide logica voorrang op mens. Een pijnlijke verwarring van doel en middel. Maar ook federaal gaat het van kwaad naar erger. Er is amper enige milieu-ambitie opgenomen in het recente regeerakkoord Michel 1. Dit in schril

nr. 1 - jan. 2015

contrast met het recente nieuws dat we tot de 10 meest kwetsbare landen behoren met maar liefst 600.000 mensen die door zeespiegelstijging van 1 meter tegen het einde van de eeuw kunnen getroffen worden. Veel goedkoper dan dure extra bedijking zou het aanpassen van het klimaatbeleid zijn. Het ziet er naar uit dat men voor zowel de curatieve als de goedkopere preventieve maatregelen pas in actie zal schieten als we echt getroffen worden door zware rampen. Een tikkende tijdbom. Blinde economische struisvogelpolitiek. Je steun is daarom nu meer dan nodig. Dank daarvoor. Ik besef het maar al te goed: vrolijk word je van dit voorwoord niet. Maar ook deze kritische kanttekeningen dienen eens gezegd, bij aanvang van deze Europese, federale en Vlaamse legislaturen. We focussen ons volgende keer op onze eigen positieve stappen voorwaarts. Het zal vanuit de basis moeten komen. Wouter Mertens, hoofdredacteur

Grote zilverreiger ontdekt Denderstreek Sinds enkele jaren is het vogelleven in onze regio tijdens het winterhalfjaar een opvallende verschijning rijker: de rijzige, sneeuwwitte grote zilverreiger. In een paar gebieden van de Dendervallei is de soort ’s winters al bijna niet meer weg te denken. We zetten de nieuwkomer even in de kijker.

Van zeldzaamheid naar regelmatige gast

het eerst de kaap van 100 waarnemingen in één jaar bereikt: een ongelofelijke toename op amper tien jaar tijd! Het einde van de groei was echter nog niet in zicht: in 2013 werden maar liefst 500 waarnemingen ingevoerd in onze vogelwaarnemingendatabank.

Ik herinner me nog levendig de eerste grote zilverreiger die ik zag in eigen regio: op 18 oktober 1999 trok er eentje over onze toenmalige trektelpost op de Bosberg in Galmaarden. Dat was toen groot nieuws! Op

dat moment was het aantal waarnemingen van deze soort in de Dendervallei op één hand te tellen. In het begin van de 21ste eeuw bleef het een zeldzaamheid, maar vanaf 2004 werden jaarlijks enkele grote zilvers opgemerkt. De groei zette door en in 2010 werd voor

 Stil in jachthouding staan… en dan vliegensvlug toeslaan

nr. 1 - jan. 2015

 Tijdens zijn vlucht herken je de grote zilverreiger aan zijn tragere vleugelslag en langere vleugels

De snelle gunstige evolutie in onze streek past in het beeld voor heel België, dat op zijn beurt netjes past in het Europese plaatje. De grote zilverreiger vertoonde in Europa een zeer sterke historische afname. Vernietiging van de moerashabitat, maar wellicht vooral vervolging deden de soort bijna de das om. Een bijzonder aspect van die vervolging was het doden van enorme aantallen voor de handel in sierveren, ruim honderd jaar geleden. Toen waren vogelveren een tijd lang erg populair in de kledingmode, en grote witte veren waren daarbij extra in trek. Grote zilvers bereikten een dieptepunt in de eerste helft van de 20ste eeuw. Wettelijke bescherming

nr. 1 - jan. 2015

en de overgang naar nieuwe modetrends zorgden ervoor dat het tij begon te keren. In de tweede helft van de 20ste eeuw ging het weer langzaam beter met de soort. Weinig mensen zouden echter 20-30 jaar geleden de voorspelling hebben durven maken dat de terugkomst zo’n vaart zou lopen en dat de soort het zo goed zou gaan doen.

Doortrekker en wintergast Grote zilverreigers zijn in de Dendervallei in de eerste plaats doortrekkers in zowel voor- als najaar. Vogels onderweg tussen hun oostelijke broedgebieden en hun westelijke wintergebieden vliegen door de regio en houden soms

even halt. De omvang van die doortrek wordt steeds groter, en vooral in het najaar passeren flinke aantallen. Oktober is de piekmaand van de najaarstrek. De herfst van 2014 leverde recordaantallen op: alleen al op de trektelposten van Pamel-Roosdaal, de Vlamovenkouter in Denderleeuw en het Geitenbos in Zandbergen werden in totaal minstens 84 exemplaren geteld (dubbeltellingen in beschouwing genomen). De topdag was 4 oktober, toen maar liefst 35 exemplaren werden geteld over Pamel-Roosdaal, waaronder een groep van 19 vogels die ook aan het Geitenbos werd opgemerkt. Ook buiten die telposten werden meermaals overtrekkende grote zilvers

Grote Zilverreiger - Ardea alba 500 400 ter plaatse

300

overvliegend 200 100 1

gemeld en wie weet hoeveel zijn er ongemerkt over de regio gevlogen. Sinds een aantal jaren is de soort ook uitgegroeid tot een vaste wintergast. Het is lastig om een exact beeld te krijgen van de winterpopulatie in de Dendervallei: de vogels vormen niet per se nauwe groepen en komen overdag verspreid voor in soms erg onoverzichtelijk terrein. Ze zijn bovendien erg mobiel en verplaatsen zich vaak over flinke afstanden tussen verschillende voedselgebieden. Alles in beschouwing genomen kan het aantal overwinteraars de laatste jaren in onze regio bepaald worden op 10-20 vogels, een mooi aantal voor een soort die hier nauwelijks 15 jaar geleden nog zo goed als onbekend was. Streng winterweer deert hen niet echt: de vogels blijven op post en duiken dan ook op onverwachte plaatsen op, zelfs aan grotere tuinvijvers. In het voorjaar (maart-april) is opnieuw

een piek in het aantal waarnemingen te zien, wat wijst op terugtrek naar de broedgebieden. Sommige vogels, mogelijk niet-broedrijpe individuen blijven vrij lang hangen in de streek, tot in mei. Juni is de enige maand waar in nog geen grote zilverreigers zijn waargenomen in de Dendervallei. Vanaf juli keren de eerste vogels alweer terug en begint de cyclus opnieuw.

Evolutie in de rest van België en in Europa De evolutie in de Dendervallei staat uiteraard niet alleen. De grote zilverreiger is in heel België en ook in de rest van Europa aan een sterke comeback bezig. Het grootste deel van de Europese populatie broedt in Oost-Europa, met de grootste aantallen in landen als Rusland, Oekraïne en Wit-Rusland. De soort is ook begonnen aan een opmars als broedvogel in West-Europa.

Zo tellen onze buurlanden Nederland en Frankrijk al respectievelijk ca. 175 en 160-200 broedparen. Tijdens de winter komen duizenden grote zilvers uit het oosten onze kant op, om te overwinteren in West-Europa. Vogels uit de Franse populatie zwermen noordwaarts tot bij ons uit. In België overwinteren tegenwoordig enkele honderden exemplaren, verspreid over het hele land. Opvallend is dat ook aanzienlijke aantallen overwinteren in rivier- en beekvalleien in het oosten van België. In bepaalde moerasgebieden is de soort tegenwoordig op bepaalde momenten van het jaar reeds algemener dan de blauwe reiger. Nieuw is dat de soort zich sinds 2012 ook als broedvogel heeft gevestigd in ons land. Het gaat inmiddels al om enkele broedparen. Het wordt afwachten hoe de ontwikkeling als broedvogel zich zal doorzetten de volgende jaren.

nr. 1 - jan. 2015

Wouter Faveyts

ď&#x20AC;ľ De grote zilverreiger leeft van vissen en amfibieĂŤn, waarop hij jaagt terwijl hij langzaam door het water loopt

Zelf een grote zilverreiger zien? De tijd dat we het op vlak van reigers in de Dendervallei vrijwel alleen moesten hebben van blauwe reigers is voorbij. Wie buiten loopt, heeft tegenwoordig een goede kans om een grote zilverreiger te zien. Tijdens de trekperiode kunnen ze overal voorbijvliegen. Aan de grond laten ze zich vooral zien in natte gebieden. Het is echter goed uitkijken geblazen: je zou het niet meteen verwachten van een spierwitte vogel van bijna een meter groot, maar ze kunnen zeer onopvallend zijn

nr. 1 - jan. 2015

in sloten en achter dijkjes... Tot de favoriete gebieden behoren de Sint-Onolfs-polder in Dendermonde, de Wellemeersen in Denderleeuw, de Pollaremeersen in Pollare, de Nuchten/Gemene Meers in Idegem/Grimminge en de Markvallei tussen Viane en Tollembeek. Ook buiten die gebieden heb je een kans. Grote zilvers zijn immers niet echt kieskeurige beesten qua voedsel: muizen en mollen in de weide zijn prima. Op dat vlak heeft de soort in West-Europa blijk gegeven van een opvallend snel aanpassingsvermogen: van echte

moerasvogel heeft de grote zilverreiger zich ontpopt tot een halve generalist. Hun toename en aanpassingsvermogen maken het spannend om te zien hoe de soort zich in de toekomst verder zal ontwikkelen. Heb je zelf een grote zilverreiger gezien in de regio? Voer die dan zeker in via de lokale waarnemingenpagina denderstreek.waarnemingen.be en help de vogelwerkgroep om de verdere evolutie van deze soort op te volgen. Wouter Faveyts

Heidemeersen, kerngebied voor de gehakkelde spanner De gehakkelde spanner (Ennomos erosaria) is een zeldzame en achteruitgaande soort nachtvlinder in Vlaanderen. Op de rode lijst is de soort als ‘bedreigd’ bestempeld. Recente monitoring in de Heidemeersen te Berlare toont verrassend aan dat de soort er nog in relatief grote aantallen voorkomt. Meer zelfs, de Heidemeersen en omgeving blijken één van de twee hotspots voor deze soort in Vlaanderen te zijn.

Op 20 september 2009 werd in Berlare, aan de rand van het reservaat, bij toeval een opvallende nachtvlinder ontdekt die aangetrokken was door een tuinverlichting. Op zich niets merkwaardigs want veel soorten nachtvlinders worden door licht aangetrokken. De vlinder viel echter op door zijn typische rusthouding, waarbij hij de vleugels in V-vorm houdt als een startklaar miniatuur vliegtuigje, zijn vaal-bruine kleur met typische tekening en het speciale kopje met donkere oogjes. Aan de hand van enkele foto’s en de Nachtvlindergids van Waring en Townsend kon hij al snel geïdentificeerd worden als gehakkelde spanner. Gehakkelde spanners zijn zeer rustige vlinders en kunnen gemakkelijk goed bekeken worden, wat de soort een grote aaibaarheidsfactor geeft.

Monitoring Mede als gevolg van deze waarneming werd in 2010 gestart met een gestandaardiseerde monitoring van nachtvlinders met behulp van een lichtval. Toen werd snel duidelijk dat de eerste waarneming geen alleenstaand geval was. Nagenoeg bij elke monitoring tijdens de vliegperiode van deze spanner (eind juni tot half oktober) wordt de soort er aangetroffen. Op 19 september 2014 werd zelfs een recordaantal van 22 vlinders geteld.

Klassering Familie van de spanners of Geometridae dus en wel nog van de onderfamilie van de Ennominae of de door Treitschke ‘wettelijke’ of ‘legale’ spanners genoemd, anders gezegd de echte spanners. Erosaria verwijst dan weer naar de gehakkelde achterrand van de vleugels en het wegslijten van de tandjes tijdens de levensloop van het imago. Ter

Ludwig Jansen

Eerste waarneming…

 Gehakkelde spanner mannetje met geveerde antennen

info: spanners leggen de vleugels open bij rust, net zoals dagvlinders doen tijdens het zonnen.

Voorkomen en habitat De soort komt voor in de palearctische ecozone van West-Europa, van Centraal-Scandinavië tot de noord-mediterrane gordel in het zuiden en tot de Kaukasus en Rusland in het oosten. In Vlaanderen is de vlinder zeldzaam en achteruitgaand met een versnipperde verspreiding in bijna alle provincies. Op basis van onze gegevens kan gesteld worden dat de soort in 2014 nog goed voorkomt in 2 kerngebieden, namelijk de regio tussen Gent en Aalst en de regio Geel-Mol (zie kaartje waarnemingen.be). In Wallonië is de soort zeer zeldzaam, met recent maar één bewezen waarneming in de Gaume. Ook in Nederland is de soort vrij zeldzaam en bedreigd, op vele plaatsen schaars of ontbrekend. Men vindt hem vooral in lichte loofbossen op zand-

nr. 1 - jan. 2015

Waarnemingen .be

Beheer Heidemeersen Opvallend in dit verhaal is toch hoe een eenmalige toevallige waarneming aanleiding kan zijn tot een grondiger onderzoek. De kennis hieruit opgedaan is een echte opsteker voor het reservaat Heidemeersen en benadrukt de waarde van de rivierduinen. Deze kennis zal zeker ook meegenomen worden in het beheer van onze reservaatpercelen. Het is dan ook te verwachten dat de beheerwerken op het rivierduin â&#x20AC;&#x2122;t Stampkot, met name het verwijderen van de Amerikaanse vogelkers ten voordele van streekeigen bomen in een halfopen landschap, zullen bijdragen tot het behoud van de soort. Het zal dan ook zaak zijn de monitoring voort te zetten en de evolutie van

nr. 1 - jan. 2015

de soort goed op te volgen. Vermoedelijk zal grondig onderzoek in analoge gebieden in de omgeving nog meer gedetailleerde gegevens opleveren.

Oproep Het is evident dat waarnemingen zeer belangrijk zijn voor het in kaart brengen van soorten en voor het beheer van onze reservaten. Help ons door het registreren van je waarnemingen in de database van Natuurpunt: waarnemingen.be. Elke waarneming telt! Wil je helpen bij inventarisaties in je buurt, neem dan contact op met je afdelingsbestuur.

Afdeling Dendermonding INFO

grond, zowel in de duinen als in het binnenland. Als waardplanten vermeldt de literatuur loofbomen als eik, ruwe berk, linde en beuk. De soort overwintert als ei op de waardplant en de rups lijkt heel sterk op een takje.

Dirk De Mesel dirk.demesel@telenet.be

De Dender, van Aat tot Dendermonde Fietsend op het jaagpad van de Dender richting Aat vroeg ik mij af hoe de Dendervallei er vele eeuwen geleden moet uitgezien hebben en wat zij sinds haar ontstaan tot nu allemaal heeft moeten doorstaan. Vanaf de jaren â&#x20AC;&#x2DC;50 ging de Denderwaterkwaliteit in versneld tempo achteruit. Welke fouten werden er gemaakt en welke strijd en moeite heeft het gekost om deze fouten recht te zetten? En zijn we nu echt al aan de eindstreep? In dit artikel (in 2 delen) bekijken we de levensloop van de Dender, wat er in het recente verleden gebeurd is en wat er nog op het programma staat.

54 jaar voor Christus De komst van de mens (Kelten, Romeinen, Germanen, â&#x20AC;Ś) heeft in onze streek een belangrijke invloed gehad op het karakter van de Dendervallei. Zolang er natuurlijke bossen zijn die een vegetatiepatroon vertonen met een duidelijke verticale stratificatie (boom, struik, kruid, mos), wordt hemelwater gedempt, opgevangen en vastgehouden zodat er weinig erosie op hellingen ontstaat. Een dergelijk bos kan 4 tot 5 miljoen liter water per ha opslaan.

Het stelselmatig rooien van bos op hellingen heeft echter erosie, en bijgevolg het dichtslibben van de Dender, in de hand gewerkt.

Vanaf de 11de eeuw Vanaf de elfde eeuw deed de bevolkingsaangroei al snel de behoefte aan bijkomende grond ontstaan. Los van het op grote schaal rooien van bos, ontdekte men aan de kust een nieuwe techniek, nl. het bouwen van dijken (bv. de zeedijk waarop de kust-

nr. 1 - jan. 2015

Willem Boonen

 Begin jaren 80: Milieuboot van Aalst naar Aat. Toenmalig minister van Leefmilieu Marc Galle belicht de voorstellen van de SP

tram rijdt). Enorme hoeveelheden land werden hierdoor op de zee veroverd. In amper drie eeuwen tijd werd het moerassige Vlaamse land economisch een van de meest vooruitstrevende en dichtst bevolkte streken van West-Europa. Dit fenomeen had minder positieve gevolgen op het wel en wee van de Dender.

Vanaf de 18de eeuw De bestratingspolitiek van Maria-Theresia (17401780) eiste een intensief transport van kasseistenen vanuit de steengroeven van Lessen naar alle windstreken, zodat danig gesleuteld werd aan de bevaarbaarheid van de Dender. In 1747 telde de Dender 20 sluizen. In 1858 kalibreerde men de Dender opnieuw om schepen van 300 ton toe te laten en een nieuw gegraven kanaal Aat-Blaton kreeg vorm. Zo kon men vanuit de Borinage steenkool verschepen naar Antwerpen. De Dender is dus bijna 1000 jaar de economische slagader van welvarend Vlaanderen maar spijtig genoeg ook de vuilnisbak.

Vanaf de 19de eeuw In 1868 (tot 1938) liet men de exploitatie en het onderhoud van de Dender over aan de ‘Compagnie de la Dendre’, die er echter niets van bakte. Gedurende 70 jaar lang verwaarloosde deze compagnie de rivier. Ondertussen (vanaf 1846) doken

nr. 1 - jan. 2015

er tal van transportgevoelige bedrijven op: achttien luciferfabrieken in Lessen, Geraardsbergen en Ninove, alsook brouwerijen en muziekinstrumentenbouw in Geraardsbergen.

Vanaf de 20ste eeuw Momenteel zijn er 13 sluizen op het hele Denderverloop, van Aat tot Dendermonde (zie grafiek). Wel beschouwd zijn die sluizen eigenlijk grote waterbakken waar het water in droge periodes stil staat en zelfs in nattere tijden is er ook nog een relatief trage waterstroom. Stilstaand water eutrofieert gemakkelijker en bevat minder zuurstof. Vóór de kanalisatie was de Dender 80 km lang en erna nog 64 km. De rivier is hierdoor ook nog eens 20% van zijn waterbergingscapaciteit verloren. Om de schepen nog meer diepgang te verlenen, moest het waterpeil omhoog. Dit kon enkel door dijkverhoging en opvoering van de waterstand. Hierdoor vergrootte het overstromingsgevaar. Bij hevige regenval werd de Dender te zwaar belast en overstroomde de hele vallei, met de bekende wateroverlast voor de bewoners.

Vanaf 1950 De Dender kronkelt door prachtige groene gebieden en verbindt een aantal steden met elkaar zoals Aat,

 Door het te snel afvoeren van regenwater in Wallonië en de opvulling van de winterbedding staat het centrum van Geraardsbergen onder water

Geraardsbergen, Ninove, Aalst en Dendermonde. In de jaren ’60 tot ‘90 hadden ze één ding gemeen: ze loosden huishoudelijk, industrieel en agrarisch afvalwater, dat soms met ongehoord grote hoeveelheden in de Dender terecht kwam. In Geraardsbergen, Ninove, Aalst en Dendermonde werden rioolwaterzuiveringsinstallaties (RWZI’s) gebouwd. Maar collectering en waterzuivering bleef uit. In 1989 werd, op initiatief van Aalst 2000 vzw, in Aalst een samenwerkingsverband gesloten tussen milieu- en actiegroepen uit diverse Vlaamse en Waalse steden. Onder de naam ‘Dender SOS Dendre’ bundelde een interregionale werkgroep de krachten. De bedoeling was grensoverschrijdend te strijden tegen de zware Dendervervuiling en op verschillende manieren overheden en bevolking bij de acties te betrekken. In 1994 veranderde de vzw haar naam in ‘Grenzeloze Schelde – Escaut sans Frontières’ omdat andere zijrivieren van de Schelde gelijkaardige initiatieven organiseerden. Alle belangengroepen begonnen met elkaar te overleggen, waardoor in 1991 in Vlaanderen het Denderbekkencomité werd opgericht. Een jaar later was Wallonië aan de beurt met ‘Contrat de rivière Dendre’. Gemeenten, industrie, landbouw,

milieuverenigingen, vissers enz. zetelden hierin. Milieugroeperingen zoals Denderactiecomité (DAK), Wielewaal (nu Natuurpunt) en de werkgroepen Leefmilieu Ninove en Geraardsbergen bleven harde acties voeren om beleidsmensen aan te sporen de sterk gehypothekeerde Dender te saneren. Jaarlijkse bootbetogingen, illegale radio-uitzendingen, petities, ludieke acties, tentoonstellingen, voordrachten, infoen debatavonden sensibiliseerden de bevolking en de beleidsmensen. De Dender zelf liet zich ook niet onbetuigd tijdens deze sensibiliseringsacties. Denk maar aan de massale jaarlijkse vissterfte en de 3 m hoge schuimtapijten van januari 1989 die tot Aalst reikten.

Besluit Tot de jaren ’90 was het stroomgebied van de Dender tussen Aat en Geraardsbergen – een typisch landbouwgebied – zwaar vervuild door fosfaten, nitraten en zware metalen. Door de zware organische belasting konden hier geen organismen meer leven. In het volgende deel bekijken we wat de Waalse en Vlaamse overheden sinds 1990 hebben gepresteerd en wat de toestand van de Dender nu is. Willem Boonen

nr. 1 - jan. 2015

DENDERKALENDER  uur van vertrek  plaats van afspraak

 bijzonderheid

 toelichting  gids

 contactpersoon

 zeker meebrengen zondag 4 januari

Glühweinwandeling in het Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke    

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen  1 (e 2 per gezin), tenzij expliciet anders vermeld. Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk ( o,o7 per km/persoon).

9:45 - 12:00 Ingang Hertigembos, einde Veldstraat in Sint-Katherina-Lombeek Natuurwandeling langs de mooiste plekjes van het Liedekerkebos met glühwein als afsluiter. Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag 4 januari

Natuurwandeling in het Osbroek afd. Aalst  10:00 - 12:00  Infobord, ingang Osbroek, F. Blanckaertdreef, Aalst  Winterrust in het broekbos met aandacht voor de diversiteit aan bomen.  Jens De Bruycker – 053 77 93 00 zaterdag 10 januari

Nieuwjaarsreceptie afd. Ninove  19:30 - 23:00  Buurthuis Pollare, hoek Hoogstraat/ Nekkersput  Jaarlijks gezellig samenzijn met voorstelling jaarprogramma, diverse leuke informatieve hoekjes over onze werking en gratis lekkere dranken en hapjes. Mogelijkheid om toe te treden tot bestuur en beheerswerkgroep.  Wouter Mertens – 0495 68 89 33 zondag 18 januari

Uitstap naar kust en polders afd. Denderleeuw  9:00 - 19:00  Welleplein (kerk), Welle  We kijken naar overwinterende vogels.  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43  Warme kledij en schoeisel en picknick

leert hoe we ze een handje kunnen helpen om de winter door te komen. We zorgen bij de start van het nieuwe jaar na de wandeling ook voor een warm drankje.  Peter D’Hondt – 053 80 72 57

REGIO-ACTIVITEIT donderdag 22 januari

Infosessies De Natuur in je testament afd. Aalst  14:00 - 15:30 of 20:00 - 21:30

 Qarfa, Stationsstraat 13, Aalst  Hoe en waarom neem je een goed doel, zoals Natuurpunt, op in je testa ment? Meer uitleg in deze Dendriet.  Joost Verbeke – 0477 20 47 27 joost.verbeke@natuurpunt.be

huisnummer 108, Onegem, Aalst

 Onze gevleugelde wintergasten zijn

terug en we beloeren hun voederplaats vanuit de vogelkijkhut; je

nr. 1 - jan. 2015

beloofd om als beloning onze kas een beetje te spijzen.  Peter D’Hondt – 053 80 72 57  Handschoenen zaterdag 24 januari

Algemene vergadering en Nieuwjaarsdrink afd. Dendermonding  19:00

 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen  Wij nodigen alle leden uit op de Algemene vergadering. Bespreking en evaluatie van het voorbije jaar met o.a. verenigingswerking en reservatenbeheer. Voorstel jaarprogramma 2014.  Na de vergadering gratis drink en gezellig samenzijn  Stefaan Thibau – 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be).

vrijdag 23 januari

zaterdag 31 januari

Avondwandeling in de Heidemeersen afd. Dendermonding  19:00  Basisschool Ten Berge,

Uilentocht in het Raspaillebos afd. Boven-Dender

  

Galgenbergstraat 39, Berlare Een wandeling, met aandacht voor uilen, voor jong en oud langs verharde paden. Verrassing ingevoegd! Wordt afgesloten met een drink. Vooraf inschrijven! Dirk De Mesel – 052 42 67 28 vrijdag 23 januari

Jaarlijkse open algemene vergadering afd. Denderleeuw en WID  20:00 - 22:00  Café Cambrinus, hoek van  Regentiestraat en Kerkstraat, Welle. Evaluatie natuurbeheer/ verenigingswerking. Aansluitend: jaaroverzicht WID.  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 zaterdag 24 januari

Handen uit de mouwen voor een propere buurt afd. Erpe-Mere en Haaltert

zondag 18 januari

Groot vogelweekend Vogels beloeren met Glühwein en chocomelk afd. Erpe-Mere  9:30 - 12:00  Grens Aalst-Lede ter hoogte van

 13:30 - 16:30  Parking kerkhof, Kerkhofstraat, Mere 

Tussen Erpe-Mere en Haaltert is het prachtig om te wandelen. Helaas liggen de straten en paden er niet echt netjes bij. We gaan een handje toesteken om het zwerfvuil op te ruimen. Kunnen we op jou rekenen? De gemeente Erpe-Mere heeft alvast

 18:00 - 20:30  De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge  Traditionele avondwandeling in het Raspaillebos, op zoek naar de bosuil. Als het weer meevalt, is een auditief spektakel gegarandeerd. Met wat geluk krijgen we er ook een of meerdere te zien. Aansluitend borrel, glühwein of warme choco (tegen vrije bijdrage).  Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.steenhoudt@skynet.be zaterdag 31 januari

Klimaatavond. Groene Ajuin. Algemene vergadering afd. Aalst, Erpe-Mere en Lede  20:00  Onthaalcomplex Keizershallen,  

Keizersplein 21, Aalst Aalst aan Zee? Gaat ons licht uit? Dat wil Natuurpunt i.s.m. De Aalsterse Klimaatkoepel (DAK) helpen vermijden! Diverse sprekers komen de klimaatproblematiek toelichten en concrete oplossingen aanreiken. Alex Polfliet van ZES presenteert het Klimaatactieplan van de stad Aalst. Op deze gratis nieuwjaarsreceptie kom je ook meer te weten over onze voorbije en komende activiteiten en we reiken een groene ajuin uit aan de meest milieuverdienstelijke Aalstenaar van 2014. Rik De Baere – 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

zondag 1 februari

Is de ree terug in Onegem? afd. Aalst

 Erik De Block – 053 68 35 88

zaterdag 7 februari

Winterwandeling in Den Dotter Afd. Haaltert  14:00  Hoeve Van Den Bossche, Aaigemdries 11, Aaigem  Winterwandeling door ons prachtig natuurgebied.  Bob Lambrechts lambrechts@eaa.be

Uilenwandeling in het Kravaalbos afd. Aalst  19:00 - 21:00  Volkscafé Stinne, Putstraat 116, Meldert-Aalst  Voor de bosuil is het broedseizoen al begonnen en de koppeltjes verdedigen luidruchtig hun territorium. Buiten het bos lokken we de kleine steenuil uit zijn knotwilg en gaan we langs bij een nestbak van de kerkuil. Nadien kan iedereen zich opwarmen aan de stoof bij Stinne.  Rik De Baere – 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

zondag 15 februari

 Parochiezaal, Grimmingeplein, Grimminge  Gratis receptie om bij te babbelen bij een goed glas en een borrelhap. Door- lopend fotoreportages van onze uit stappen en activiteiten. Om 20.30 uur is er de algemene vergadering waarin we op een half uurtje een over zicht geven van het voorbije jaar en de plannen voor 2015 uit de doeken doen.  Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com zondag 8 februari

Uitstap naar Zeeland afd. Denderleeuw     

7:30 - 19:30 Carpoolparking afrit E40, Molenstraat, Affligem We kijken naar overwinterende ganzen, steltlopers en zeevogels (mogelijk zeehonden). Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en schoeisel en picknick zondag 8 februari

Knoppenwandeling afd. Affligem-Liedekerke    

9:00 - 12:00 Ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat, Liedekerke We leren de bomen kennen aan de hand van hun knoppen. Koenraad Asselman

 10:00 - 12:00

 Einde van de Schietbaan (zijbaan Brusselse stwg) aan de oude Zeebergbrug  In het prille voorjaar ontwaakt de natuur uit zijn winterslaap in dit stukje natuur in de stadsrand dat wordt uitgebreid met een natuur- educatief heuvelpark.  Geert Rohaert  Jens De Bruycker – 053 77 93 00

Vogelexcursie naar de kust afd. Ninove

zondag 1 maart

Ledenfeest afd. Affligem-Liedekerke

 8:00 - 18:00

 Kruispunt “Den Doorn”, parking Brantano  Kijken naar overwinterende ganzen en andere wintervogels. Uitkerkse Polders, Baai Van Heist, Spuikom Oostende, IJzermonding Nieuwpoort en andere topgebieden, afhankelijk van de waarnemingen van voorbije weken.  Kris De Wit – 0470 19 10 97  Warme kledij en picknick

zaterdag 7 februari

Receptie met algemene vergadering afd. Boven-Dender  20:00 - 22:30

Prille voorjaarswandeling in het Somergembos afd. Aalst

zondag 8 februari

 10:00 - 12:00

 Grens Aalst-Lede ter hoogte van huisnummer 108, Onegem, Aalst  De ree is terug van weggeweest. Kom meer te weten over het wel en wee van deze fijnproever.  Peter D’Hondt  Jens De Bruycker – 053 77 93 00

zondag 1 maart

erik.deblock@skynet.be

    

zondag 15 februari

zaterdag 7 maart

Reigers in het park afd. Lede    

10:00 - 12:00 Park van Mesen, Lede, ingang nabij het station De reigers zijn aan hun broedseizoen begonnen. Kom meer te weten over deze visser en zijn buren. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 donderdag 26 februari

Bezige bijtjes bouwen een hotel afd. Erpe-Mere    

eind februari – begin maart.

Paddenoverzet aan de De Dammenlaan, Dendermonde afd. Dendermonding  In samenwerking met het buurt comité en de stad Dendermonde. Hoe kan je helpen? Geef je gegevens door.  Vanessa Vandewalle – 0497 45 72 79  Wij zoeken ook vrijwilligers voor de paddenoverzet in Schoonaarde.  Dirk Van den Bossche – 052 42 49 60

9:30 - 12:00 Gemeentehuis Erpe-Mere De bijtjes hebben het lastig; we kunnen ze een handje helpen door het bouwen van een heus hotel. Kom er alles over te weten en misschien ook een handje toesteken. Peter D’Hondt – 053 80 72 57 zaterdag 7 maart

Filmvertoning “De Nieuwe Wildernis” afd. Affligem-Liedekerke  19:30 - 22:30

 GC De Warande, Opperstraat 29, Liedekerke  Deze razend interessante documen taire voert ons mee naar de wonder lijke wildernis, vlakbij in Nederland. Walter Roggeman begeleidt ons.  Toegangsprijs e 2.  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

14:00 - 18:00 Gemeentelijke feestzaal Dr Tistaert, Bellekouterstr 99, Affligem Gezellige wandeling langs de Okaaibeekvallei en door de Buikouter met wetenswaardigheden over de uilen. We besluiten met een babbel, een hapje en een drankje Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

Padden en puiten op pad afd. Aalst  19:00 - 20:00   

Hoek Scheutlagestraat-Berkenlaan in Gijzegem Het prille voorjaar lokt de padden en kikkers uit hun winterverblijf. Vooral op vochtige warme avonden zetten vrijwilligers er tientallen veilig de straat over op weg naar hun poel. Kom ze van nabij bekijken en leer meer over de glibberigste bewoners van de Hogedonk. Rik De Baere – 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be zaterdag 14 maart

Zwerfvuilactie i.s.m. de milieuraad afd. Lede  13:00 - 17:00   

Hoek Mark en Kerkevijverstraat Zwerfvuil is een waar probleem, ook langs onze wandelpaden. Tijd om de handen uit de mouwen te steken. Peter D’Hondt – 053 80 72 57

nr. 1 - jan. 2015

Uitneembare wandelkaart

Blauwgroene Gordel

De Blauwgroene Gordel bronnetjes op de Zavelberg in Kattem en stroomt door Pijnegem en mondt, via de Broeken en de Dommelingen , uit in de Oude Dender. Deze typische beekvallei vormt een halfopen landschap met bossen, afgewisseld met open akkers en kleine landschapselementen. In het gebied liggen enkele oude soortenrijke boskernen. Je vindt er zowel de typische voorjaarsbloeiers zoals gele dovenetel, salomonszegel en daslook alsook zeldzame soorten zoals eenbes, zwarte rapunzel, keverorchis en schedegeelster. Tweemaal per jaar maait Natuurpunt enkele verwaarloosde weiden zodat er waardevolle graslanden ontstaan met soorten als échte koekoeksbloem, moesdistel en ook bosorchis.

Erik De Block

In Liedekerke valt nog heel wat natuur te ontdekken. Rond de gemeente ligt een blauwgroene gordel van natuurgebieden en omvat ook drie van onze reservaten: de” Valier”, de” Pamelse Meersen” en de” Palitsebeekvallei”. De Valier, een mozaïek van natte graslanden, elzenbroekbosjes, moerassige ruigten, struikgewas en knotwilgenrijen, ligt in de nabijheid van het Liedekerke-station en het gehucht Ter Muilen. Het is een natuurlijk overstromingsgebied van de Dender en tijdens de winter staat het regelmatig onder water.Langs het knuppelpad kan men het bewonderen en af en toe een ree spotten. Enkele poelen zorgen voor heel wat leven. De amfibieën en vooral de kamsalamander varen er wel bij. Ook de sleedoornpage kan je er tegenkomen. Als de werken aan het nieuwe station klaar zijn, zal er een nieuwe natuurverbinding ontstaan met de Liedekerkse meersen, een weidegordel langs de Dender. De Pamelse Meersen, ook een natuurlijk overstromingsgebied, wordt door twee waterlopen doorkruist: de Oude Dender en de Boesdaalheidebeek. De Dender schuurde in een ver verleden een vallei uit die nu zorgt voor een gevarieerd reliëf. De natste gedeelten van het meersengebied bestaan nog uit oude bossen met de typische voorjaarsbloeiers zoals bosanemoon, sleutelbloem en speenkruid. Op de helling liggen drogere weilanden. Op deze helling zorgt Natuurpunt, in samenwerking met de gemeente, voor een onderkomen voor één van onze gemeentelijke koesterburen, met name de eikelmuis, door het aanplanten van hoogstamfruitbomen. De Palitsebeekvallei,een smalle meanderende zijbeek van de Dender, ontspringt via verschillende kleine

 Poel in de Valier.

Praktische info Als je de Blauwgroene Gordel wil bezoeken vertrek je ofwel aan het station ofwel aan de parking van het zwembad (Sportlaan Liedekerke) Steun deze reservaten door te storten op rekening BE56 2930 2120 7588 Van Natuurpunt Beheer VZW met vermelding van’ Palitsebeek 9427’. Giften vanaf e 40 geven recht op een fiscaal attest. Info Erik De Block 053/683588 erik.deblock@skynet.be

Knuppelpad in de Valier: Erik De Block

zondag 15 maart

Natuurlijk knutselen afd. Affligem-Liedekerke  14:00 - 16:30  Parking zwembad, Sportlaan, Liedekerke  Wandeling door de Palitsebeekvallei met een natuurlijke knutselstop voor de kinderen. In samenwerking met de gezinsbond van Liedekerke.  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

bestuursleden  Wouter Mertens – 0495 68 89 33

zondag 22 maart

Uitstap Molsbroek in Lokeren afd. Denderleeuw  14:00 - 18:00  Molsbergenstraat 1, Lokeren  Wandeling 6 km en bezoek Natuurcentrum.  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43  Stevig schoeisel

zondag 15 maart

zondag 5 april

Vroege lentebloeiers in Ter Rijst afd. Boven-Dender  14:00 - 17:00

 Parking Ter Rijst, kruising Steenweg Edingen-Asse met de Kasteelstraat, Heikruis (Pepingen)  Ter Rijst omvat een Engels landschapspark met aanpalend bosreservaat. We vinden er vroege lentebloeiers als wilde narcis, schedegeelster en lenteklokje.  Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com zaterdag 21 maart.

Zwerfvuilactie in Berlare afd. Dendermonding  9:00

   

Kerk van Berlare of om 9.10 uur aan de basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Zoals ieder jaar nemen wij deel aan de zwerfvuilactie van de gemeente Berlare. Afsluitend zorgt de gemeente voor een hapje en een drankje aan het gemeentelijk magazijn. Stefaan Thibau – 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be. zaterdag 21 maart

Jaarlijks lente-eetfestijn afd. Affligem-Liedekerke  17:30 - 22:00  Sint-Gabriëlinstituut, Sint-Gabriëlstraat 152, Liedekerke  Lente-eetfestijn ten voordele van onze reservaatwerking (ook vege tarische schotel).  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zaterdag 21 en zondag 22 maart

Jaarlijks eetfestijn afd. Ninove  zaterdag 17:30 - 22:00

 

zondag 11:30 - 14:00 Refter Heilige Hartenschool (zusterhuis), Onderwijslaan, Ninove Jaarlijks overbekend smulfestijn ten voordele van onze reservatenwerking. Kip, tong in maderasaus en vegetarische schotel. Democratische prijzen! Kindermenu’s (tot 12 jaar) voor halve

nr. 1 - jan. 2015

prijs. Er is ook een kinderspeelhoekje.

 Waardekaarten verkrijgbaar bij de

Voorjaar in het Kravaalbos afd. Aalst  10:00 - 12:00    

Hof te Putte, Putstraat 99, Meldert-Aalst Het Kravaalbos is nu op zijn mooist: bloeiende boshyancinten en andere voorjaarsflora met een achtergrondkoor van vogelgeluiden. Walter Roggeman Jens De Bruycker – 053 77 93 00

BEHEERSWERKEN zaterdag 17 januari

Werkvoormiddag in één van de reservaten afd. Boven-Dender  9:00 - 12:30

 Nog af te spreken  In een natuurreservaat is altijd wel een werkje op te knappen: afsluitingen herstellen of afbreken, hakhoutbeheer, bomen en struiken planten, onderhoud van de wandelpaden, enz. Wat we pre cies gaan doen, wordt later ingevuld. Drank en een versnapering worden aangeboden.  Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com zaterdag 17 januari

Beheerswerken in de Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding  9:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00

    

Sint-Onolfsdijk, Tijsluis kant van Appels, aan monding Nieuwe Dender Kappen houtopslag. Vooraf contact opnemen Bart Dierickx – 052 21 03 81 Laarzen en werkhandschoenen zondag 18 januari

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke  9:00 - 12:30

 Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerswerken in een van onze reservaten.Drank en een tussen doortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zondag 1 februari

Beheerswerken Groot Schoor, Grembergen afd. Dendermonding  9:00 - 16:00

 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen  Maaien van riet.  Vooraf contact opnemen. Na inschrijving wordt een middagmaal aangeboden  Tarcy Verstraeten – 052 21 11 11  Laarzen en werkhandschoenen zaterdag 7 februari

Beheerswerken in de Heidemeersen, Berlare afd. Dendermonding  9:00 - 12:00

    

Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Bestrijding Amerikaanse vogelkers op ‘t Stampkot. Vooraf contact opnemen Stefaan Thibau – 052 42 69 72 Werkhandschoenen en spade zondag 8 februari

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke  9:00 - 12:30  Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerswerken in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zondag 15 februari

Beheerswerken Groot Schoor, Grembergen afd. Dendermonding  9:00 - 16:00

 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen  Maaien van riet,  Vooraf contact opnemen. Na inschrijving wordt een middagmaal aangeboden  Tarcy Verstraeten – 052 21 11 11  Laarzen en werkhandschoenen zaterdag 21 februari

Werkvoormiddag in één van de reservaten afd. Boven-Dender    

9:00 - 12:30 Nog af te spreken Zie zaterdag 17 januari. Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com zaterdag 28 februari

Beheerswerkdag in de Wellemeersen afd. Denderleeuw  9:00 - 16:00

 NP- materiaaldepot Wellemeersenstraat  Aanplant houtwal en hoogstamboomgaard.

 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

 Laarzen en spade

zondag 8 maart

zaterdag 21 maart

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke

Werkvoormiddag in één van de reservaten afd. Boven-Dender  9:00 - 12:30

 9:00 - 12:30  Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerswerken in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

 Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

  

Nog af te spreken Zie zaterdag 17 januari. Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com

zaterdag 28 maart

Beheerswerken in de Heidemeersen, Berlare afd. Dendermonding  9:00 - 12:00

    

Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Bestrijding Amerikaanse vogelkers op ‘t Stampkot. Vooraf contact opnemen Stefaan Thibau – 052 42 69 72 Werkhandschoenen en spade

nr. 1 - jan. 2015

Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Frits De Wolfkaai 8/24, 9300 Aalst Tel +32 (0)53 41 66 66 Fax +32 (0)53 41 66 00 www.zeroemissionsolutions.com

Gear for Adventure

Geniet méér in de natuur...

met het juiste materiaal van bij Trekking

P Gore-tex jassen Windstoppers P Thermische t-shirts P Waterdichte schoenen P Verrekijker P van Rugzak P rtoon e v p o t GPS P orting urpun -5% k aart Natu lidk

600m2 vol gespecialiseerde uitrusting

Uw partner in advies & opleiding Leopolddreef 54

9290 Berlare

Kwaliteitzorg

ISO 9001 - EFQM

Milieumanagement Veiligheid & Gezondheid Energie & CO2

ISO 14001 - EMAS VCA – OHSAS 18001

ISO 50001 – CO2 Prestatieladder

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen ISO 26000 Interim Management Inspectie & Labo

ISO 17020 – ISO 17025

www.cryus.be info@cryus.be 0472/70.20.00

Oude Gentbaan 255 - 9300 Aalst 053 705 222 info@trek-king.be - www.trek-king.be

nr. 1 - jan. 2015

Waterjuffers spotten in de winter De kritische Dendrietlezer fronst waarschijnlijk de wenkbrauwen bij de titel van dit artikel. Waterjuffers en libellen worden door de meesten onder ons inderdaad geassocieerd met mooie zomerse dagen, waarvan zij gebruik maken om langs de waterkant te paren, hun eitjes af te leggen en zo hun larven toe te vertrouwen aan het water om de komende seizoenen te overbruggen. Na deze taak sterven de meeste volwassen juffers en libellen (imago’s) al na enkele weken. Deze prachtige insecten bekoren ons ook door hun mooie kleuren en sierlijke vlucht.

Niets van dit alles bij de bruine winterjuffer (Sympecma fusca). Deze juffer is wel de spreekwoordelijke vreemde eend in de bijt. Deze ongeveer vier cm grote juffer heeft een somber lichtbruin lichaam, met donkere bronskleurige torpedovormige figuurtjes op de achterlijfsrug. Jonge dieren hebben soms nog een groene glans, wat hun verwantschap met de pantserjuffers verraadt. In rust worden de vleugels alle vier aan één kant van het achterlijf samengehouden en niet erboven zoals bij de meeste andere juffers. In het voorjaar zijn ze bovendien nog wat donkerder gekleurd, waardoor ze bijna effen donkerbruin lijken. Al vroeg in het jaar vindt de voortplanting plaats en worden de eitjes afgezet. De voorjaarsgeneratie is vooral actief van begin april tot eind juni en vertoeft hoofdzakelijk aan de waterkant. Eieren worden in tandem afgezet, meestal in afgestorven drijvend plantenmateriaal. Vaak zijn dit dode stengels en bladeren van riet, lisdodde of zeggen. Vervolgens ontwikkelen de larven zich binnen drie maanden tot nieuwe imago’s, die dan in de nazomer verschijnen. De najaarsgeneratie vliegt van begin juli tot eind oktober. Beide generaties overlappen dus elkaar, zodat bruine winterjuffers in vrijwel iedere maand van het jaar gezien worden. De najaarsgeneratie heeft na het uitsluipen geen binding meer met het water en kan ver van de voortplantingsplaats worden aangetroffen. Imago’s zijn dan meestal jagend of rustend aan te treffen op beschutte plaatsen. Wanneer het kouder wordt, begint de overwintering.

Bruno De Bruyn

Buitenbeentje

Jawel, samen met zijn neef de noordse winterjuffer (Sympecma paedisca), die in ons land niet voorkomt, is de bruine winterjuffer de enige Europese libel die als volwassen insect overwintert. Ze kunnen daardoor uitzonderlijk oud worden, tot wel tien maanden.

Op zoek naar een goed plekje Bruine winterjuffers bewonen in ons land matig voedselarme tot voedselrijke wateren waaronder vennen, oude rivierarmen en laagveenplassen. De plassen worden gekenmerkt door een goed ontwikkelde oevervegetatie van riet en zeggen. Van groot belang voor de ontwikkeling van de larven is dat het water snel kan opwarmen. In de onmiddellijke omgeving komt er struikgewas en bos voor. Overwinteren doen ze op plekjes die door bomen

nr. 1 - jan. 2015

 Op het einde van de winter zijn de juffers nog bruiner geworden en kleuren de ogen blauw. Het voorjaar is in zicht!

worden beschut tegen de wind, maar die toch een paar uur van de laagstaande winterzon kunnen opvangen. Meestal liggen deze plekken niet verder dan 100 tot 1500 meter van het voortplantingswater. Het zijn die plekken waar ze tot laat in het najaar nog vliegend waargenomen zijn. Ze rusten vaak op houtige of verdorde plantenstengels. In de heidegebieden lijken vooral struikheide en af en toe pijpenstrootje gebruikt te worden voor overwintering. In duingebieden is dit vooral kruipwilg. De planten waarin de juffers gevonden zijn, hebben een open structuur bovenin (bewegingsruimte voor de juffers), een dichtere structuur onderin (meer beschutting) en een ondergroei van mossen of grassen (meer beschutting en een hogere luchtvochtigheid). De meeste takjes die als zitplaatsen dienen hebben een diameter van 4 tot 8 mm en

nr. 1 - jan. 2015

 Overwinterende bruine winterjuffers hangen in verticale positie aan takjes of verdorde plantenstengels

een houtkleur die veel lijkt op de lichaamskleur van de juffers. Perfect gecamoufleerd dus!

De winter doorkomen Actieve imago’s kunnen zelfs nog in de winter worden waargenomen. Als de temperatuur op zonnige en windstille dagen op de overwinteringsplaatsen boven 12 à 13 °C komt, gaan de juffers weer vliegen. Ze foerageren dan op wintermuggen en andere kleine insecten die dan ook actief zijn. Bij temperaturen tussen 8 en 12 °C vliegen en foerageren de dieren niet meer en verschuilen ze zich in de lage vegetatie. Dit is ook goed te zien aan de positie die ze innemen: overwinterende bruine winterjuffers ‘hangen’ meestal in verticale positie, terwijl actieve dieren vaak in horizontale ‘zittende’ positie te zien zijn. Ze kunnen zich dan wel nog langzaam

ten, spinnen of kleine knaagdieren te ontlopen. Het hoogteverschil kan oplopen tot 40 centimeter. Bij vorst wordt vaak voor een lage positie gekozen. Als het dan plots sneeuwt, worden de winterjuffers soms wekenlang door een dik pak sneeuw bedekt. Er is vastgesteld dat ze op die manier temperaturen tot -18 °C overleven en zodoende goed bestand zijn tegen relatief strenge winters. Bij warm en zonnig weer worden de hoogste posities gekozen. Op deze posities warmen ze waarschijnlijk sneller op en kunnen ze makkelijker wegvliegen. De juffers keren na een periode met ‘vliegweer’ niet terug naar exact dezelfde plekjes. Ongeveer de helft van de overwinterende bruine winterjuffers overleeft een strenge winter; in een normale winter ligt het percentage veel hoger.

Nieuwkomer in onze regio Halfweg de jaren ’80 ging het helemaal niet goed met de bruine winterjuffer. Op vele van de vroegere vindplaatsen was ze verdwenen. Vanaf begin jaren ’90 kantelt de situatie en wordt ze ook weer op verschillende nieuwe plaatsen in

Pascal Heymans

lopend over kleine afstanden verplaatsen en zich verbergen bij verstoring. Kom je dichterbij dan 1,5 à 2 meter, dan draaien ze zich van je weg achter de stengel waarop ze zitten, waardoor je ze bijna niet ziet. Alleen de ogen aan weerszijden van het takje zijn dan nog zichtbaar. Bij lagere temperaturen, tussen 8 °C en het vriespunt, lopen de dieren niet meer, maar ze zijn dan nog wel in staat om zich bij verstoring achter het takje weg te draaien. Bij temperaturen beneden het vriespunt of bij zeer gure weersomstandigheden zoals regen, sneeuwval, harde wind of hagel, bewegen de bruine winterjuffers zich helemaal niet meer. Soms worden ze door dergelijk weer overvallen en vriezen ze met hun snuit in een laagje ijs tegen een stammetje vast, echter zonder gevolgen achteraf. Opvallend is dat de bruine winterjuffers bij verschillende weersomstandigheden op verschillende hoogte in de vegetatie gaan zitten. Wellicht heeft dit te maken met een aanpassing aan de weersomstandigheden. Maar dit gedrag kan ook dienen om verdroging of aantasting door schimmels te voorkomen of om predatie door bodembewonende insec-

nr. 1 - jan. 2015

 Op zonnige en windstille winterdagen vliegen de juffers rond en zoeken dan zonnige zitplaatsen op

nr. 1 - jan. 2015

Wie zoekt, die vindt? Het overwinteren van libellen als imago is al even uitzonderlijk als intrigerend. Het vinden van overwinterende bruine winterjuffers is geen gemakkelijke en soms koude klus, die bij succes echter veel voldoening geeft en mooie plaatjes oplevert. Met de informatie uit dit artikel kan je eventueel zelf op een geschikte plaats eens op zoek gaan. Je waarnemingen kunnen de kennis over hun leefstrategie alleen maar verder vergroten en bijdragen tot het beter begrijpen van de veranderingen in de aanwezigheid van winterjuffers in ons land. Alvast succes!

Werkgroep Invertebraten Denderstreek INFO

de provincies Oost- en West-Vlaanderen aangetroffen. Deze plotse uitbreiding werd ook in Nederland vastgesteld. Pas in het najaar van 2013 duikt ze ook op in onze Denderregio, in de Sint-Onolfspolder (AppelsDendermonde) en in Smetlede. Het ging hier waarschijnlijk om zwervende dieren (want niet meer gemeld in 2014), die zich verspreiden in de nazomer. Het betreft dan vrijwel steeds waarnemingen van één enkel exemplaar: tot nu toe zijn er geen waarnemingen van grote concentraties bruine winterjuffers in het najaar op grote afstand van de voortplantingswateren bekend. In het voorjaar van 2014 blijken voor het eerst bruine winterjuffers aanwezig in de Wellemeersen (Denderleeuw). Hier wordt ook onmiddellijk paring waargenomen en blijven ze het hele libellenseizoen aanwezig. Imago’s uit de najaarsgeneratie worden ook nog gespot in Lebbeke en Liedekerke, in de vallei van de Palitsebeek. Wellicht is de bruine winterjuffer al op veel meer plaatsen in onze regio aanwezig, maar wordt ze niet altijd opgemerkt.

Danny Van Schandevyl danny.van.schandevijl@telenet.be

Klimaatcampagne ‘Aalst aan Zee?’ moet Aalstenaar wakker schudden In tijden van dreigende black-outs en van zware heisa over de ambitie van het Vlaams en Belgisch klimaatbeleid blijft Natuurpunt en de rest van de milieubeweging zeer actief rond het thema van de dreigende klimaatverandering. Als het niet lukt op de mondiale klimaatconferenties, laat ons dan alvast beginnen op het lokale niveau van de gemeenten waar ook onze Natuurpunt-afdelingen actief zijn. Steeds meer gemeenten pikken die boodschap op. Samen met oa. Dendermonde ondertekende de Stad Aalst in maart 2014 het Burgemeestersconvenant. Hiermee engageerde de stad zich om binnen het jaar na de ondertekening een nulmeting en een actieplan af te leveren. Het doel is om in de lijn van de internationale doelstellingen, 20% minder CO2 uit te stoten tegen 2020 en zelfs te streven naar klimaatneutraliteit tegen 2050. Een inventarisatie van de belangrijkste Aalsterse uitstootbronnen van broeikasgassen vormt de basis voor het Aalsterse Klimaat- en Energieactieplan. Daarvoor wordt studiebureau Zero Emission Solutions ingeschakeld. Het actieplan moet de specifieke maatregelen bevatten die Aalst zal toepassen om zijn doelstelling te behalen. De stad Aalst en het stedelijk energiebedrijf (vzw BEA) willen verder inzetten op energiebesparing, verduurzaming en zorg voor het klimaat. De stad wil ook rekening houden met de ideeën van de maatschappelijke belanghebbenden. De komende maanden krijgen de burgers, bedrijven, scholen,… de kans om de komende maanden hun ideeën aan te leveren voor het klimaatplan. Natuurpunt zal deze kans zeker aangrijpen om samen met De Aalsterse Klimaatkoepel (DAK) concreet aan te geven hoe de aanpak van de klimaatverandering ook hand in hand kan gaan met meer en betere natuur. De uitbreiding van bos- en groenzones kan zorgen voor CO2 opslag in hout en andere biomassa, laaggelegen natuurgebieden kunnen dienen als bufferzones bij de verwachte heviger regenval, de

resten van maaien kapbeheer kunnen dienen als biobrandstof, de uitbouw van trage wegen bevordert fietsverkeer, meer groen in de stad heeft een verkoelend effect… De stad lanceerde haar publiekscampagne ‘Aalst-aanzee?’ op 30 grote borden langs verschillende invalswegen. Een slogan die DAK ook al gebruikte voor de campagne “Aalst danst voor het klimaat” in april 2010 met een Aalsters Klimaatlied op de melodie “Haus am See”, vertaald in het Oilsjters tot “Oilsjt on zjie”. In Aalst wordt zelfs klimaatbeleid altijd een beetje Carnaval. Iedereen weet dat de zeespiegel zal stijgen maar toch staan we te weinig stil bij de gevolgen daarvan. Als we te weinig ondernemen, kunnen zelfs in Aalst bepaalde gebieden onder water komen te staan. Met het sombere beeld van een overstroomde Grote Markt en Dirk Martens met natte voeten, wil het stadsbestuur de Aalstenaars wakker schudden om mee na te denken over hoe we de klimaatverandering samen aanpakken. De oproep is duidelijk: laat ons met z’n allen NU werk maken van een beter klimaat, want zoals op het Belfort te zien is , is het daarvoor al vijf voor twaalf!

Meer info: www.aalst.be/klimaat DAK: klimaatkoepel.blogspot.com

Klimaat info-avond Natuurpunt Aalst Op zaterdag 31 januari vanaf 20:00 uur in Onthaalcomplex Keizershallen - Keizersplein 21 te Aalst. Diverse sprekers komen er de klimaatproblematiek toelichten en concrete oplossingen aanreiken. Alex Polfliet van ZES presenteert het ontwerp-Klimaat actieplan van de stad Aalst. Inkom gratis.

nr. 1 - jan. 2015

Wat een jaar! Tijdens de wintermaanden januari tot en met mei leek het lente tot zelfs zomer. In de zomermaanden leek het herfst. En begin november zaten we in T-shirt op een terras. Tussendoor kregen we ongemeen felle onweersbuien met apocalyptische hagelslag en hevige stormwinden. Helaas staan er ons in de toekomst nog meer zo’n drieste weerfenomenen te wachten. Het klimaat warmt op en dat is geen goeie zaak. Tegen 2100 zullen hittegolven 9°C warmer zijn dan vandaag, wat vooral bij ouderen tot hoge sterftecijfers kan leiden. Zware stormen, hevige en aanhoudende regenbuien die overstromingen veroorzaken, afgewisseld

nr. 1 - jan. 2015

met lange periodes van droogte, zullen steeds vaker voorkomen. Het zeepeil zal met 1 meter stijgen. Het laagste gelegen punt van Aalst (in Gijzegem) ligt op amper 3 meter. Aalst-aan-Zee is dus niet eens zo’n utopie en vooral geen heuglijk vooruitzicht. Als we met z’n allen eens wat vaker de wagen zouden thuis laten? Dat spaart ons euro’s, een paar kilo CO2 (het voornaamste broeikasgas), een pak frustratie n het is nog goed voor onze gezondheid ook! Neem de fiets, dat kost je niets! Of ga te voet, ook goed! Ook thuis kunnen we zorgen voor een beter klimaat, vooral door minder energie te verspillen.

Tel de vogels in jouw tuin of kom ze mee beloeren

Het is winter en bar koud. Tijd om de vogels te helpen met zelfgemaakte vetbollen, lekkere nootjes of een geschilde appel. Tel de mezen, mussen en lijsters in je tuin tijdens Het Grote Vogelweekend op 17 en 18 januari en geef je resultaten online door. Elke getelde vogel telt! In 2014 telden meer dan 20.000 mensen in meer dan 14.000 tuinen meer dan 372.000 vogels. Een prachtig resultaat dat we in 2015 minstens willen evenaren. Of kom je liever mee de vogels beloeren vanuit een vogelkijkhut op een voederplaats in natuurgebied Honegem? Dat kan op zondag 18 januari van 9u30 tot 12u: afspraak Onegem Aalst ter hoogte van huisnr 108. Je wordt er getrakteerd op Glühwein en chocomelk. Surf nu naar www.vogelweekend.be en ontdek hoe je je tuin kan voorbereiden op Het Grote Vogelweekend. Succes!

nr. 1 - jan. 2015

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. De activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Websites: www.natuurpunt.be / www.denderstreek.waarnemingen.be / issuu.com/dendriet / www.youtube.com/dendriettv

AFDELINGEN Aalst Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be facebook: Natuurpunt groot Aalst

Dendermonding

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be www.natuurpuntdendermonding.be

Haaltert

natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 facebook: Natuurpunt Haaltert

Affligem-Liedekerke

Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be Kern Liedekerke Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Erpe-Mere

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-Dender

Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be

Lede

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be facebook: Natuurpunt Lede

Ninove

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be/ninove facebook: Natuurpunt Ninove

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN Zoogdierenwerkgroep Denderstreek

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward

Joachim De Maeseneer 0499 80 89 05 joachimdm@yahoo.com

Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok

Werkgroep invertebraten WID

Vogelwerkgroep Cinerea

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be users.telenet.be/WID

Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea

Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

NATUURPROJECTEN

Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11

nr. 1 - jan. 2015

• • • • •

een boom (van het Griekse dendron) met zijn wortels en vertakkingen een kristallisatie in de vorm van een boompje op voegvlakken van fossiele gesteenten een vertakte uitloper van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken tenslotte groeit er natuurlijk welig langsheen de Dender… riet

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen afdelingen en zes studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon van jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt.

Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en foto’s door naar de redactie. Redactieadres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden. koen.steenhoudt@skynet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten.

REDACTIERAAD

Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rek-nr: BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf e 40 zijn fiscaal aftrekbaar.

Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem / Mespelare/Wieze/ Beneden-Dender te Gijzegem/ Denderbelle - 6243 Herdersem/Mespelare/Wieze/ Brian Roelandt -- 052 Denderbelle 400422 57 71 brian.roelandt@telenet.be Daan Stemgée – 0476 600 595 www.benedendender.be daan.stemgee@telenet.be Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 www.beneden-dender.be Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 Beverbeekvallei te Aspelare/ johnny_cornelis@hotmail.com Nederhasselt/Outer – 6241 Brede Schoren en Frederik DeteCoster 0486 57 04 53 Konkelschor Berlare - 6616 fred_decoster@hotmail.com Stefaan Thibau - 052 42 69 72 BoelaremeersenteteNinove Nederboelare - 6640 Dendervallei - 6099 JohnnyMertens Cornelis- -0495 047468 5889 0833 38 Wouter johnny_cornelis@hotmail.com wouter.mertens@natuurpuntninove.be Den Dotter/Blauwbos Brede Schoren en te Konkelschor Haaltert/Aaigem/Mere te Berlare 6149 - 6616 Jo Stefaan Wittevrongel Thibau- 053 - 052394273691372 jo.wittevrongel@telenet.be Dendervallei te Ninove - 6099 Everbeekse bossen--0495 621068 89 33 Wouter Mertens Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 wouter.mertens@natuurpuntninove.be koen.vandenberge@skynet.be Den Dotter/Blauwbos Gemene Meers te Idegem - 6647 Haaltert/Aaigem/Mere LucteFavijts - 054 41 52 17 - 6149 natuurpunt.haaltert@gmail.com luc.favijts@skynet.be 0472 Schoor 44 70 te 34Grembergen - 6603 ‘t Groot Everbeekse bossen 6210 Tarcy Verstraeten - 052- 21 11 11 Koen Van DenteBerge - 055 42 83 90 Heidemeersen Berlare - 6644 koen.van.den.berge@telenet.be Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Gemene Meers te Idegem - 6647 Honegem te -Erpe-Mere/ Luc Favijts 054 41 52 17 Aalst/Lede - 6123 luc.favijts@skynet.be Wim D’Haeseleer 0495 87 50 -50 ‘t Groot Schoor te- Grembergen 6603

Dendriet verwijst naar:

wim.dhaeseleer@honegem.be www.honegem.be Heidemeersen te Berlare - 6644 KeelmanThibau te Denderhoutem -6178 Stefaan - 052 42 69 72 Jo Wittevrongel - 053 39 73 13 stefaan.thibau@skynet.be jo.wittevrongel@telenet.be Honegem te Erpe-Mere/ Korte Lake te Overboelare - 6655 Aalst/Lede - 6123 Willem Boonen - 054 41 75 Wim D’Haeseleer - 0495 87 85 50 50 willem.boonen@skynet.be wim.dhaeseleer@honegem.be Ledezijde - 6657 www.honegem.be Peter D’Hondt - 053 80 72 57- 6178 Keelman te Denderhoutem peter.dhondt@telenet.be natuurpunt.haaltert@gmail.com Moenebroek 0472 44 70 34te Geraardsbergen/ Lierde - 6620 facebook: Natuurpunt Haaltert Carlos D’Haeseleer - 054 41- 6655 87 09 Kortelake te Overboelare carlos.dhaeseleer@skynet.be Willem Boonen - 054 41 75 85 Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ willem.boonen@skynet.be Okegem - -6646 Ledezijde 6657 Eric DeD’Hondt Tré - 053 66 04 Peter - 053 8032 72 57 eric.de.tre@telenet.be peter.dhondt@telenet.be Padde- en Porrebeekvallei te Moenebroek te Geraardsbergen/ Dendermonde - 6652 Lierde - 6620 Dirk Van den Bossche - 052 42 49 60 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 Palitsebeek te Liedekerke - 9427 carlos.dhaeseleer@gmail.com Marc Michiels - 053 67 11 91 Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ marcusmichiels@skynet.be Okegem - 6646 Pamelse meersen, Dommelingen te Eric De Tré - 053 66 04 32 Liedekerke - 9972 eric.de.tre@telenet.be Marc Michiels - 053 67 11 91 Paddeen Porrebeekvallei te marcusmichiels@skynet.be Dendermonde - 6652 - 6618 Phenixberg te Okegem Dirk VanMertens den Bossche 05251427149 60 Wouter - 054- 32 Palitsebeek te Liedekerke - 9427 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt 054 58 67 58 te Pamelse meersen,- Dommelingen koen.steenhoudt@skynet.be Liedekerke - 9972 Rietbeemd te -Moerbeke/ Marc Michiels 053 67 11 91 Viane/Lessines - 6058 marcusmichiels@telenet.be Godfried Merlevede - 068 30- 01 07 Raspaillebos te Grimminge 6164 0486 Steenhoudt 87 17 87 - 054 58 67 58 Koen derietbeemd@hotmail.com koen.steenhoudt@skynet.be Sint-Onolfspolder te Appels/ Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines 6058 Dendermonde -- 6623 Godfried Merlevede - 068 30 01 07 Bart Dierickx - 052 21 03 81 0486 87 Valier87 te 17 Liedekerke - 9418 derietbeemd@hotmail.com Marc Michiels - 053 67 11 91 Sint-Onolfspolder te Appels/ marcusmichiels@skynet.be Dendermonde Wachtbekken 6- 6623 Bart Dierickx - 052 21 03 81 In Sint-Gillis/Dendermonde bartdierickx@skynet.be StefaanteThibau - 052 -42 69 72 Valier Liedekerke 9418 stefaan.thibau@skynet.be Marc Michiels - 053 67 11 91 Walputbeek/Dendermeersen marcusmichiels@telenet.be te Meerbeke - 66213 Wachtbekken Georges Jacobs - 054 33 60 64 In Sint-Gillis/Dendermonde georges.jacobs@pandora.be Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Walputbeek/Dendermeersen Erembodegem - 6612 te - 6213 EricMeerbeke De Tré - 053 66 04 32 Georges Jacobs - 054 33 60 64 eric.de.tre@telenet.be georges.jacobs@pandora.be Werkgroep Bomen-ParkWellemeersen te Denderleeuw/ Osbroek/Gerstjens te Aalst Erembodegem 6612 40 83 28 Peter Tolleneer -- 0498 Eric De Tré - 053 66 04 32 wbpo.aalst@belgacom.net eric.de.tre@telenet.be Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net

Wouter Mertens – hoofdredacteur. Koen Steenhoudt – redactiesecretaris. Wim Van Grieken – denderkalender. Wilfried Veldeman – lay-out. Marc Symoens – corrector. Mikol De Decker – adresbeheer. Daan Stemgée – productie & publ. Rik De Baere, Eric De Block, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Bob Lambrechts. Werkten ook mee aan dit nr: Willem Boonen, Wouter Faveyts, Danny van Schandevyl. Vildaphoto

Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van e 7,50 op rek-nr IBAN BE77 6135 0283 0042 van Dendriet, Kruyenberg 39, 9290 Berlare, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet afdeling...”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

Vrijwilligers na een werkdag in natuurlandschap Beneden-Dender

Deugddoende soep van Tante Yvette tijdens beheerwerken

Daan Stemgée

Yvette Saerens

Retouradres: Mikol De Decker, Dokter Haekstraat 37, 9200 Grembergen E-mail: dendriet@skynet.be

Foto’s voorpagina: Afdeling Boven-Dender op herfstuitstap in Frasnes: Rudy Stevens Vechtende groenlingen: Jean Van Holen Kluysbos Galmaarden: Koen Steenhoudt

In dit nummer lees je:

Conservator Dirk in actie in Hannaerden, Wieze

Hard labeur voor meer biodiversiteit

nr. 1 - jan. 2015 22 januari: Infosessies over legaten

Daan Stemgée

3 Voorwoord 4 Grote zilverreiger in Denderstreek 8 Gehakkelde spanner in Heidemeersen 10 De Dender, van Aat tot Dendermonde 13 Denderkalender 15 De Blauwgroene Gordel Word Natuur.kracht 22 24 Bruine winterjuffer Aalst aan Zee? 28 30 Het Grote Vogelweekend