Afgiftekantoor Gent X -
Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Denderstreek jan. | febr. | maart 2016
Retouradres: Dr. Haekstraat 37, 9200 Grembergen
jan. 16 -17
L VOGEnd e
week
Tel mee in je tuin
zie vogelweekend.natuurpunt.be
In actie: beheerteam Affligem-Liedekerke
Natuurpunt Denderstreek
Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. De activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en natuurbescherming.
www.natuurpunt.be A www.denderstreek.waarnemingen.be A issuu.com/dendriet
AFDELINGEN Aalst
Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be facebook: Natuurpunt groot Aalst
Dendermonding
Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be www.natuurpuntdendermonding.be facebook: Natuurpunt Dendermonding
Haaltert
natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 facebook: Natuurpunt Haaltert
Affligem-Liedekerke
Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be Kern Liedekerke Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be
Denderleeuw
Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be
Erpe-Mere
Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be
Boven-Dender
Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be
Lede
Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be facebook: Natuurpunt Lede
Ninove
Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be/ninove facebook: Natuurpunt Ninove
INHOUD
2 Voorwoord 4 Twaalf jaar beheerswerken Affligem-Liedekerke 8 Rivierkruiskruid 11 Denderkalender 14 Meidoornspanner 16 Pelgrim Marc Tresignie 20 De roek
dendriet
NATUURPROJECTEN
Dendriet is het blad voor de leden van negen afdelingen en zes studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek. Meer weten? Contacteer de contactpersoon van jouw afdeling of een werkgroep. Opmerkingen, aanmoedigingen, verhalen en foto’s? Stuur ze naar dendriet@telenet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten.
Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rek-nr: BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf e 40 zijn fiscaal aftrekbaar.
Redactieraad
NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN Zoogdierenwerkgroep Denderstreek Joachim De Maeseneer 0499 80 89 05 joachimdm@yahoo.com
Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok
Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be
Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem/Mespelare/Wieze/ Denderbelle - 4004 Daan Stemgée – 0476 600 595 daan.stemgee@telenet.be www.beneden-dender.be Beverbeekvallei te Aspelare/ Nederhasselt/Outer – 6241 Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com Brede Schoren en Konkelschor te Berlare - 6616 Stefaan Thibau - 052 42 69 72
Werkgroep amfibieën & reptielen Denderstreek
Plantenwerkgroep Allium
Werkgroep invertebraten WID
Vogelwerkgroep Cinerea
Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com
Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be
users.telenet.be/WID
‘t Groot Schoor te Grembergen - 6603 Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 Heidemeersen te Berlare - 6644 Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Honegem te Erpe-Mere/ Aalst/Lede - 6123 Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50 wim.dhaeseleer@honegem.be www.honegem.be Keelman te Denderhoutem - 6178
natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 facebook: Natuurpunt Haaltert
Kortelake te Overboelare - 6655
Dendervallei te Ninove - 6099
Willem Boonen - 054 41 75 85 willem.boonen@skynet.be
Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere - 6149
Moenebroek te Geraardsbergen/ Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com
Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be
natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34
Everbeekse bossen - 6210 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.van.den.berge@telenet.be Geelstervallei te Lede/Erondegem - 6657 Peter De Craecker – 0473 95 40 06 peter.de.craecker@telenet.be Gemene Meers te Idegem - 6647 Luc Favijts - 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be
2 dendriet
Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ Okegem - 6646 Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk Van den Bossche - 052 42 49 60 Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be
jan/feb/maart 2016
Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net
Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea
Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.x.hilde@gmail.com Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx - 052 21 03 81 bartdierickx@skynet.be Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Wachtbekken 6 In Sint-Gillis/Dendermonde Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs - 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net
Wouter Mertens – hoofdredacteur. Wim Van Grieken – denderkalender. Wilfried Veldeman – lay-out. Marc Symoens – corrector. Mikol De Decker – adresbeheer. Daan Stemgée – productie & publ. Koen Steenhoudt, Rik De Baere, Erik De Block, Dirk De Mesel, Bruno De Bruyn, Peter D’Hondt, Han Lagring, Bob Lambrechts, Peter Van Acker.
Werkten ook mee aan dit nr: Wouter Faveyts, Marc Michiels, Davy De Groote. Foto cover: Jo Wittevrongel
Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt van buiten de Denderstreek kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van e 10 op rek-nr IBAN BE77 6135 0283 0042 van Dendriet, Kruyenberg 39, 9290 Berlare, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.
Pro-actief én ad rem
Dat Schauvliege ook intern binnen de regering ging teruggeroepen worden bij het voorstellen van het klimaatakkoord tussen de vier Belgische klimaatministers stond in de sterren (lees: het regeerakkoord) geschreven. Om jobs, welvaart en welzijn te creëren en op een duurzame wijze te verankeren, is een vergroening van de economie de beste optie. Niets daarvan in het regeerakkoord. Het is een gemiste kans dat Vlaanderen zijn sterke focus op innovatie, onderzoek en ontwikkeling en andere ondernemingssteun niet in die zin aanwendt. Dit wordt pijnlijk duidelijk door de keuze van deze regering voor kernenergie en het hiervoor naar de pijpen dansen van het Franse GDF-Suez. We zitten, terwijl ik dit voorwoord schrijf, op 14 dagen voor de klimaattop van Parijs. Een top die zal bepalen of onze wereld binnen 50 jaar nog leefbaar zal zijn. Weinigen beseffen die urgentie en je nek uitsteken komt nog steeds overeen met het epitheton ‘onheilsprofeet’ opgespeld te krijgen. Ook voor het natuurluik in het regeerakkoord heb ik niemand zijn nek horen uitsteken. Ook geen Wouter Deprez. Te abstract niveau hoor ik je denken. Tja. Er worden in het regeerakkoord wel bijkomende middelen vrijmaakt voor het bereiken van de Europese natuurdoel-
stellingen, dit om Europese veroordelingen te vermijden, maar engagementen rond nabije natuur ontbreken volledig. We waarschuwden hiervoor als Natuurpunt toen al, ook in deze Dendriet. Tuurlijk is de uitbreiding van de Genkse site van het transportbedrijf Essers ten koste van een groot stuk van de Zonhoverheide in Park Midden-Limburg een stuk concreter en dus makkelijker verdedigbaar. Tuurlijk dat we achter die strijd staan. Maar we moeten leren om de nodige BV’s en persaandacht een stuk eerder te activeren in de besluitvorming, en ook de echte decisionmakers niet langer buiten schot te laten. Ook Europees zitten we met een beleid dat de verkeerde richting uitgaat. De commissie Juncker kent ook datzelfde credo “jobs, jobs, jobs”. Milieu en natuur verdwijnen er van de agenda. Een keuze die het Europees project stilaan aan het begraven is en eurosceptici vrij spel geeft. De oplossing lag ook hier in een socialer en meer ecologisch Europa. Als op de komende klimaattop ook economische besognes de bovenhand halen op een duurzaam evenwicht, dan hou ik mijn hart vast. In tussentijd is de klimaattop afgelopen en weet u al meer… We passen onze strategie aan, maar pro-actief denken is alvast een voornemen!
Jo Wittevrongel
Ze heeft het de voorbije periode niet makkelijk gehad, minister van Leefmilieu Joke Schauvliege. Eén dossier waarin ze een gedreven Wouter Deprez tegenkwam was voldoende om wonden te slaan. En wonden maken bloedhonden dol. Ze kiezen er het zwakste slachtoffer uit om daar verder op in te hakken. We hoeven Schauvliege en haar beleid zeker niet te verdedigen. Wel wil ik wijzen dat de échte dikke koppen vaak de dans ontspringen. Men durft ze gewoon niet aanpakken, er zijn makkelijkere slachtoffers te vinden. Weinigen heb ik horen reclameren toen er een regeerakkoord kwam met één eenzijdig credo: jobs, jobs, jobs. Het is een regeerakkoord dat elk spoor van ambitieuze klimaat- en milieudoelstellingen mist. Het laat na de maatregelen voor economische groei expliciet te koppelen aan de vereisten die een klimaatneutrale, groene economie met zich meebrengt. Dat is niet de fout van Schauvliege, maar van de échte ‘decisionmakers’ van elk van de regeringspartijen.
We wensen je een strijdbaar 2016 toe en danken je voor het vertrouwen dat we ook dit jaar nodig hebben. Onze wereld heeft positieve krachten nodig. Namens de redactieraad, Wouter Mertens jan/feb/maart 2016
dendriet 3
Inspanning = ontspanning! ‘Inspanning = ontspanning!’ staat op één van de fotopanelen in onze natuurgebieden. Voor sommige mensen is elke inspanning er één te veel, maar dat geldt niet voor de vrijwilligers van ons beheerteam. Met veel goesting komen we elke maand een zondagvoormiddag bijeen om onze drie natuurgebieden te beheren. Vrijwilligerswerk is ook werken We begonnen eraan in 2003. Ik herinner me hoe onze voorzitter Erik en ik op de plaats van afspraak nieuwsgierig stonden te wachten op eventuele nieuwe vrijwilligers. Jammer genoeg stonden we er dat eerste jaar vrijwel alleen voor. En toch moest ik nauwelijks een beroep doen op mijn eigen gezin om wat werk gedaan te krijgen. Wat een verschil met vandaag! Werkten we de eerste jaren met maar een paar mensen, dan hebben we nu een kern van een 30-tal vrijwilligers,
4 dendriet
jan/feb/maart 2016
met wie we natuurlijk heel wat werk kunnen verzetten. Het blijft nog altijd vrijwilligerswerk, maar gemiddeld komen we de laatste tijd toch aan zowat 15 mensen. Verheugend is dat er ook heel wat jeugd meehelpt. Jeugd is in dit geval rond de 30 jaar, maar in verhouding tot de rest is dat toch nogal jong. De jongste kracht die we vorige maand mochten verwelkomen is amper 2,5 jaar oud (de wolf) en zijn vader kan alleen maar trots zijn dat hij hem op
12 jaar
beheerswerk in Affligem Liedekerke zo jonge leeftijd al heeft meegenomen. De toekomst van ons beheerteam is verzekerd! Als je zo’n 50 hectare moet beheren is elke man of vrouw welkom. Natuurlijk is er van die 50 ha een gedeelte waarbij we wachten op verdere uitbreiding, maar toch is
ken en het soms intensief werken geblazen. Ik denk aan de verschillende percelen die twee keer per jaar gemaaid en bijeengeharkt moeten worden. Met 5 man of met 15 maakt echt wel een verschil. Dat bijeenharken vergt heel wat inspanning. Alles wordt
dan ook manueel afgevoerd. Maar toch, als je op een zonnige zondagochtend kan werken met een paar vrienden – want dat zijn we intussen toch wel geworden – en met op de achtergrond enkel vroege vogelgeluiden… Zeg nu zelf, wat is er heerlijker
om te ontspannen en tot rust te komen? Maaien en harken zijn maar één van de vele werken die we op zo’n zondagvoormiddag uitvoeren. We zijn intussen al heel bekwaam in oude rasters afbreken en nieuwe plaat-
jan/feb/maart 2016
dendriet 5
sen, wilgen knotten, bomen en struiken aanplanten, wandelwegen onderhouden, bloemenweides aanleggen, enz. Als voorlopig hoogtepunt hebben we dit voorjaar een jarenlang verwaarloosd en met tonnen steenpuin en ander afval vervuild perceel omgetoverd tot een mooie bloemenweide met bijhorende ontmoetingsplaats. Ik betreur dan ook dat vele (stads)mensen de kans niet hebben om in hun buurt te gaan helpen en dat sommigen ook geen enkel vermoeden hebben dat er zoiets bestaat als een beheervrijwilliger.
Eigen materieeldepot is een must Om gebieden te beheren heb je natuurlijk genoeg materieel nodig. Daarvoor hebben
6 dendriet
jan/feb/maart 2016
we de laatste jaren een heleboel aankopen moeten doen. Het eerste groot werktuig waarmee we uitpakten was een professionele maaibalk die we kregen van de provincie Vlaams-Brabant. Het nadeel hiervan was dat we voortaan de nodige maaiwerken zelf mochten uitvoeren, in de plaats van de professionele ploeg van Natuurpunt. Maar voor hen niet gelaten, ze zijn zo al overgevraagd en overbelast genoeg. Bovendien, wat we zelf kunnen doen, doen we met veel plezier! Ons materieeldepot is ondertussen al flink uitgebreid en omvat heel wat werktuigen, gaande van harken, schoppen, rieken, bosmaaiers, boomzagen en een heggenschaar tot een eigen aanhangwagen, maaibalk,
alleterreinmaaier, grondboor, hakselaar en zelfs een echte Deutz tractor. Soms vraagt de jeugd om wat minder lawaai te maken op die zondagen en eens te werken met zeis en handheggenschaar, maar als je werk moet voorzien voor 15 man is het verleidelijk om al eens vlug naar de bosmaaier te grijpen. Er komt wel wat voorbereidend werk aan te pas.
Vele handen‌ We hebben niet enkel een schitterend draaiend beheerteam voor onze zondagvoormiddagen, er zijn ook enkele scholen die tijdens het schooljaar voor een halve dag willen komen meewerken, in het kader van educatief natuurbeheer. Een medewerker van Natuurpunt gaat eerst in de klas een woordje uitleg geven, waarna
De Sint-Vincentiusschool uit Hekelgem komt al sinds 2008 elk voorjaar een handje helpen en ook de scholen ‘De knipoog’ en ‘De boomgaard’ uit Liedekerke hebben al een aantal keer meegewerkt. Een ander initiatief kwam enkele jaren geleden van het Sint-Jozefinstituut uit Ternat, waarbij de leerlingen van het 4de middelbaar in het
kader van een taak biologie een halve of hele dag in een natuurgebied in de buurt moesten helpen. Dit initiatief liep een viertal jaren, maar toen de juf biologie (een lid van Natuurpunt) stopte, liep het project op zijn einde. Het was soms wel grappig om te zien hoe deze 16-jarigen (al dan niet mooi uitgedost en totaal niet voorzien op de omstandigheden) in de modder kwamen meewerken en er achteraf bijzonder fraai voorkwamen. Misschien zullen de mama’s misschien nog het meest content geweest zijn dat dit initiatief was afgelopen. Na al die jaren van beheerswerken zou ik hier veel mensen kunnen vermelden die hebben meegeholpen – het zijn er toch wel een aantal – maar de ruimte in
deze Dendriet is ook maar beperkt. Ik sta er dan ook op om al diegenen die de voorbije jaren meehielpen, maar ook wie de komende jaren wil meewerken, van harte te bedanken! Om de ’man van Melle’ te citeren: “t is nie voor mij, ‘t is voor de natuur da je ‘t doet!” Al wie zich na het lezen van dit artikel geroepen voelt om de sfeer van onze beheerswerken eens te komen opsnuiven, van harte welkom! Alle info vind je steeds in Dendriet. Wij zorgen voor een hapje en wat drank.
Afdeling Affligem-Liedekerke INFO
de kinderen een halve dag op het terrein helpen en ze een wandeling met uitleg krijgen in het natuurgebied waar ze gewerkt hebben. Die kinderen van (meestal) het vierde leerjaar zijn elk jaar opnieuw laaiend enthousiast om te komen meehelpen. Het is volgens mij ook een manier om via de kinderen de ouders te sensibiliseren over het belang van natuur in de eigen buurt.
Marc Michiels
053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be
jan/feb/maart 2016
dendriet 7
Hoe spreekt een Chinees
RIVIERKRUISKRUID uit?
Het begrip biodiversiteit is voor een gewone natuurliefhebber moeilijk te duiden, zeker als er concrete voorbeelden gevraagd worden. Veel verder dan dat veel planten en dus zeker ook de fruitbomen door bijen worden bevrucht, kom ik niet. Ofte geen bijen, geen appels. En dan herbergt het natuurgebied Den Dotter in Haaltert/Erpe-Mere een plant met een naam als een hottentottententententoonstelling: het rivierkruiskruid nog aan toe.
zelfs. Door een ongelukkig toeval gebruikte een kraan of bulldozer het rivierkruiskruid als parkeerplaats deze zomer. Heel dankbaar voelde het aan toen Roger, de eigenaar van het perceel, meteen begrip
Jonas De Lange
Ingewijden bij ons wisten al lang dat deze uiterst zeldzame plant in Den Dotter bloeide. Maar het laatste jaar kwam de plaats waar het zijn gele pracht toont, ongeveer ter grootte van een oprit, erg onder druk te staan, letterlijk
8 dendriet
jan/feb/maart 2016
Jonas De Lange
toonde en zelf de exoten rond het kruid wegdeed, en samen trokken we een omheining op. Waarvoor onze oprechte dank. In vergelijking met ons voorgaande symbool, het 3 mm grote zeggenkorfslakje (Vertigo moulinsiana), is dit rivierkruiskruid als aaibaarheidsfactor immers een grote stap vooruit. De plant wordt 90 tot 150 cm hoog en heeft een mooie gele tros bloemen. Het is het broertje of neefje van het roemruchte Jakobskruiskruid (Jacobaea vulgaris of Senecio jacobaea), maar heeft veel liever natte voeten, vandaar de naam Senecio fluviatilis of synoniem Senecio sarracenicus. Het bestuur overlegde of we op een infobord bij de omheining, gesponsord door de gemeente Erpe-Mere, kunnen vermelden dat dit een unieke plant voor een unieke plaats in Vlaanderen is; het zou namelijk de enige vindplaats in Vlaanderen zijn. Sommigen onder ons zijn de fase van jager-verzamelaar blijkbaar nog niet ontgroeid, en we hadden schrik dat (eco)terroristen de planten zouden ontvreemden. We verkozen om de zeldzaamheid in de verf te zetten. Vertrouwen in mensen en de betrokkenheid van de buurt zijn kostbaar, en is evolutie nu net niet iets waarmee men zich onderscheidt van de rest? Ten slotte rest ons de vraag of we de biodiversiteit een handje kunnen toesteken. Dit kruid is aan het verdwijnen, in tegenstelling tot een invasieve exoot zoals de reuzenbalsemien. Waarom dienen we de geelgors (Emberiza
citronella) hier te beschermen als ze in grote aantallen Oekraïne sieren? Of waarom is het rivierkruiskruid in Den Dotter aan bescherming toe, als de Maasvlakte in Nederland er vol mee staat? Een warme oproep voor de specialisten om ons concrete voorbeelden van de nood aan biodiversiteit te geven, zodat we nog meer twijfelaars kunnen overtuigen. Bob Lambrechts
Rivierkruiskruid (Senecio sarracenicus of Senecio fluviatilis) is een 90 tot 150 cm hoge kruidachtige plant uit de composietenfamilie of samengesteldbloemigen. De soort komt voor in ruigtes op vochtige tot natte zeer voedselrijke bodem. Het verkiest zonnige tot licht beschaduwde plaatsen. Oevers van kanalen, rivieren en beken zijn typische biotopen. De gele bloemen bloeien in augustus en september. Het kruid heeft een ronde stengel die rechtop staat, en verspreid langs de stengel zitten de ongesteelde, lancetvormige bladeren met een gezaagde rand. In Vlaanderen heeft rivierkuiskruid de rode-lijststatus “met verdwijning bedreigd”. De enige vindplaats in Vlaanderen is het natuurgebied op het grensgebied van de gemeentes Haaltert en Erpe-Mere.
jan/feb/maart 2016
dendriet 9
Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Frits De Wolfkaai 8/24, 9300 Aalst Tel +32 (0)53 41 66 66 Fax +32 (0)53 41 66 00 www.zeroemissionsolutions.com
Gear for Adventure
Geniet méér in de natuur...
met het juiste materiaal van bij Trekking
P Gore-tex jassen Windstoppers P Thermische t-shirts P Waterdichte schoenen P P Verrekijker an Rugzak P oon v t r e v op GPS P rting atuurpunt o k % -5 rt N lidkaa
600m vol gespecialiseerde uitrusting 2
Uw partner in advies & opleiding Leopolddreef 54
9290 Berlare
Kwaliteitzorg
ISO 9001 - EFQM
Milieumanagement Veiligheid & Gezondheid Energie & CO2
ISO 14001 - EMAS VCA – OHSAS 18001
ISO 50001 – CO2 Prestatieladder
Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen ISO 26000 Interim Management Inspectie & Labo
ISO 17020 – ISO 17025
www.cryus.be info@cryus.be 0472/70.20.00
Oude Gentbaan 255 - 9300 Aalst 053 705 222 info@trek-king.be - www.trek-king.be
DENDERKALENDER
uur van vertrek
plaats van afspraak
bijzonderheid
toelichting
contactpersoon
gids
zeker meebrengen
zondag 3 januari Glühweinwandeling in de Overnellebeekvallei
afd. Affligem-Liedekerke
9:45 - 12:00
B2B Businessflats Mark De Veirman
Overnelleweg 47, Ternat
Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen e 1 (e 2 per gezin), tenzij expliciet anders vermeld. Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk (e o,o7 per km/persoon).
stelling van jaarprogramma, diverse leuke informatieve hoekjes over onze werking en gratis lekkere hapjes en drankjes. Mogelijkheid om toe te tre den tot bestuur of beheerwerkgroep! Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be
zondag 17 januari
Natuurwandeling langs de ecologisch
rijkste gebieden in onze omgeving, met glühwein als afsluiter. In samenwerking met Natuurpunt Ternat. Frans Roggeman Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be
zondag 3 januari
Bos en landschap in Aalst Algemene vergadering en Groene ajuin
9:00 - 19:00
Welleplein (kerk), Welle
We kijken naar overwinterende vogels. Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en schoeisel en picknick
afd. Aalst
Vogelweekend – wintervogels beloeren
10:00 - 12:00
zijweg Parklaan, Aalst Kom na de feestdagen een frisse neus halen in dit mooi stuk natte natuur vlakbij het Aalsters stadscentrum. Jens De Bruycker – 053 77 93
zondag 10 januari Glühweinwandeling
afd. Erpe-Mere
09:30 - 12:00
Hof Ter Vaerent, Keiberg 71, grens Erpe/Lede Ochtendwandeling door de Honegem met oog voor het winterse landschap, ver gezeld van een lekker glaasje Glühwein. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46 zaterdag 16 januari Receptie met algemene vergadering afd. Boven-Dender
20:00 - 22:00
Parochiezaal, Grimmingeplein, Grimminge Receptie met een goed glas en een borrelhap. Doorlopend fotoreportages van onze uitstappen en activiteiten. Om 20.30 uur algemene vergadering waarin we op een half uurtje een over zicht geven van het voorbije jaar en de plannen voor 2016 uit de doeken doen. Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com zaterdag 16 januari
afd. Aalst
10:00 - 12:00
Kijkhut Honegem, grens Aalst-
Lede, Onegemstraat 108
De Honegem zit nu vol met gevederde wintergasten die afkomen op de voeder plaats. Je krijgt ze van dichtbij te zien vanuit de kijkhut. We leren ze her kennen samen met tips om hen door de gure winter te helpen. Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be
afd. Dendermonding
19:00
Basisschool Ten Berge,
Galgenbergstraat 39, Berlare Een wandeling voor jong en oud langs verharde paden, met aandacht voor uilen. Verrassing! Wordt afgesloten met een drink. Vooraf inschrijven Dirk De Mesel – 0476 33 10 43
vrijdag 22 januari Jaarlijkse open algemene vergadering
afd. Denderleeuw en WID
20:00 - 22:00
Café Cambrinus, hoek
Welke projecten “stroomlijnen” het land schap in de Faluintjes, waar komen er meer bos en bomen bij in Aalst en hoe kunnen de Aalstenaars zelf meehelpen aan een groenere stad? Diverse sprekers uit overheden en verenigingen stellen hun plannen voor en bespreken je sug gesties. Op deze nieuwjaarsreceptie met infostands, kom je ook meer te weten over de voorbije en komende activiteiten van Natuurpunt Aalst. De meest milieu verdienstelijke Aalstenaar van 2015 krijgt de “Groenen Ajoin”. Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be
zaterdag 23 januari Te voet van Compostela naar Rome
Regentiestraat & Kerkstraat, Welle
afd. Boven-Dender
19:00 - 21:00
De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge
Marc Tresignie ging vorig jaar te
voet van Santiago de Compostela naar Rome en liet zich daarbij sponsoren voor het goede doel: de Vlaamse liga tegen kanker. Hij was 4 maanden onderweg om de ruim 3000 km te overbruggen. Deze avond blikt hij terug op zijn tocht, aan de hand van foto’s, doorspekt met tal van anekdotes. € 5 p.p. Gaat integraal naar de Vlaamse liga tegen kanker Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.x.hilde@gmail.com
Evaluatie en natuurbeheer/verenigings-
zondag 31 januari
werking. Aansluitend jaaroverzicht WID. Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43
afd. Ninove
Algemene vergadering en nieuwjaarsdrink
Nekkersput, Pollare Jaarlijks gezellig samenzijn met voor-
Keizershallen, Keizersplein 21, Aalst
Avondwandeling in de Heidemeersen
zaterdag 23 januari
Buurthuis, hoek Hoogstraat-
afd. Aalst
20:00 - 22:00
vrijdag 22 januari
Nieuwjaarsreceptie
20:00 - 23:00
zaterdag 23 januari
afd. Denderleeuw
zondag 17 januari
Infobord in F. Blanckaertdreef,
algemene vergadering. Bespreking en evaluatie van het voorbije jaar met o.a. verenigingswerking en reservatenbeheer. Voorstel jaarprogramma 2016. Na de vergadering gratis drink en gezellig samenzijn. Dirk De Mesel – 0476 33 10 43
Uitstap naar kust en polders
Winterwandeling in het Osbroek
Wij nodigen alle leden uit op de
afd. Dendermonding
19:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen
Vogelexcursie naar de Westhoek
afd. Ninove
08:00 - 18:00
Parking Brantano, Ring-Oost, Ninove
Dagexcursie op zoek naar overwinte
rende ganzen, watervogels en roofvogels. We bezoeken zeker de Viconia-Kleiputten, omgeving Blankaart/Woumen,
jan/feb/maart 2016
dendriet 11
IJzervallei, vallei Beveren-Stavele, en andere topgebieden! Lunchpakket eten we in een plaatselijk café. Kris De Wit – 0470 19 10 97 krisdewit123@telenet.be Verrekijker en telescoop, warme kledij en lunchpakket!
zondag 7 februari Uitstap naar Zeeland
afd. Denderleeuw
7:30 - 19:30
Carpoolparking afrit E40,
Molenstraat, Affligem We kijken naar overwinterende ganzen, steltlopers en zeevogels (mogelijk zeehonden). Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en schoeisel en picknick
zondag 7 februari
Knoppenwandeling
afd. Affligem-Liedekerke
9:45 – 12:00
Ingang Liedekerkebos,
Schelfhoutstraat, Liedekerke
Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be
zondag 21 februari Reigers in het park
afd. Lede
10:00 - 12:00
Park van Mesen, Lede, ingang nabij
Over winteren in de Honegem
zondag 21 februari Winterwandeling
afd. Haaltert
14:00 - 16:00
Hoeve Van Den Bossche,
0472 44 70 34 natuurpunt.haaltert@gmail.com
zondag 28 februari
Gemeentelijke feestzaal Dr. Tistaert,
manier planten en dieren de gure winter overleven. Peter D’Hondt Jens De Bruycker – 053 77 93
zondag 28 februari
zondag 14 februari
Sneeuwklokjes in Kortelake
Over bokken en geiten
afd. Erpe-Mere
09:30 - 12:00
Hof Ter Vaerent, Keiberg 71, grens Erpe/Lede De ree is terug van weggeweest. Kom meer te weten over het wel en wee van deze fijnproever. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46 zaterdag 20 februari
Bellekouterstr 99, Affligem Gezellige wandeling langs de Okaaibeekvallei en door de Buikouter, met wetenswaardigheden over de uilen. Gids voor iedereen, ook voor kinderen. We besluiten met een babbel, een hapje en een drankje. Karl Van Ginderdeuren Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be
afd. Boven-Dender
14:00 - 17:00
Bruggenhuis, Maj. Van Lierdelaan
50, Overboelare
Sneeuwklokjes kondigen stilaan het ein
de van de winter aan. Wandeling langs de mooiste plekjes van Kortelake op zoek naar verborgen pareltjes. Willem Boonen – 0479 09 80 37 willem.boonen@skynet.be
Uilen in en rond het Kravaalbos
eind februari – begin maart
afd. Aalst
Paddenoverzet
19:00 - 22:00 Café Stinne, Putstraat 116, Meldert Voor de bosuilen begint het broedseizoen vroeg en het gaat er al luidruchtig aan toe in het bos. We bezoeken een roestplaats van ransuilen, lokken de steenuil uit zijn knotwilg en passeren aan de nestbak van een kerkuil. Nadien warmen we ons met een drankje achter de stoof bij Stinne en pluizen er enkele braakballen.
12 dendriet
jan/feb/maart 2016
afd. Dendermonding De Dammenlaan, Dendermonde
In samenwerking met het
buurtcomité en de Stad Dendermonde. Hoe kan je helpen? Geef je gegevens door. Vanessa Vandewalle – 0497 45 72 79 Wij zijn tevens op zoek naar vrijwilligers voor de Paddenoverzet in Schoonaarde. Dirk Van den Bossche – 052 42 49 60
afd. Aalst
Einde van Schietbaan (zijbaan Brusselse
steenweg) aan oude Zeebergbrug
Op zoek naar de eerste prille signalen van
de lente in een stuk Aalsters stadsbos.
Geert Rohaert
Jens De Bruycker – 053 77 93
zaterdag 12 maart Padden op pad
20:00 - 21:00
afd. Aalst
Scheutlagestraat, hoek Berkenlaan, Gijzegem
De eerste warmere vochtige nachten lok ken padden en kikkers uit hun winter verblijf. We vangen ze op om ze veilig de weg over te helpen naar hun voort plantingspoel. Kom ze van nabij bekijken en leer meer over de glibberig ste bewoners van de Dendermeersen. Koen De Maere Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be
zondag 13 maart Historie van cultuur en natuur
afd. Affligem-Liedekerke
14:00 - 18:00
We bekijken op welke ingenieuze
10:00 - 12:00
Ledenfeestnamiddag
10:00 - 12:00
Grens Aalst- Lede, Onegemstraat 108
Aaigemdries 11, Haaltert
Winterwandeling door Den Dotter. Jonas De Lange
afd. Aalst
Natuurwandeling in Somergembos
seizoen begonnen. Kom meer te weten over deze visser en zijn buren. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46
zondag 7 februari
het station
De reigers zijn aan hun broed-
We leren de bomen herkennen aan de hand van hun knoppen. Bosgids Koenraad Asselman Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be
zondag 6 maart
Kerkuilenwerkgroep – Johan Lefebvre
afd. Erpe-Mere
09:30 - 12:00
Hof Ter Vaerent, Keiberg 71, grens Erpe/Lede Kom meer te weten over hoe noeste arbeid een landschap omtovert in een pareltje van natuur. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46 zaterdag 19 maart Zwerfvuilactie in Berlare
9:00
afd. Dendermonding
Kerk van Berlare of om 9:10
aan de basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare Zoals ieder jaar nemen wij deel aan de zwerfvuilactie van de gemeente Berlare. Afsluitend zorgt de gemeente voor een hapje en een drankje aan het gemeentelijk magazijn Stefaan Thibau – 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be.
zaterdag 19 maart Jaarlijks Lente-eetfestijn
afd. Affligem-Liedekerke
18:30 - 22:00
Sint Gabriëlinstituut, Sint
Gabriëlstraat 152, Liedekerke
Lente-eetfestijn ten voordele van onze
reservaatwerking (ook vegetarische schotel verkrijgbaar). Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be
zaterdag 19 en zondag 20 maart Jaarlijks eetfestijn
afd. Ninove
zaterdag 17:30 - 22:00
zondag 11:30 - 14:00
CURSUS
Refter H.H.Hartenschool
(zusterhuis), Onderwijslaan, Ninove Op het menu: kip, vis, tong in madeirasaus en een vegetarische schotel. Democratische prijzen! Kindermenu’s (tot 12j) halve prijs. Voor peuters vraag je gewoon een bordje extra. Kinderspeelhoek. Waardekaarten te verkrijgen bij bestuursleden (ook zonder waardekaart iedereen welkom!) Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be
zondag 20 maart De drie bossen van Overboelare
afd. Boven-Dender
14:00 - 17:00 Denderoord, Hoge Buizemont, Geraardsbergen Landschapswandeling op de flanken van de Oudenberg doorheen het Boelarebos, Bourengbos en Arduinbos, genietend van de vroege voorjaarsflora. Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.x.hilde@gmail.com zondag 20 maart Uitstap Molsbroek (Lokeren)
afd. Denderleeuw
14:00 - 18:00
Molsbergenstraat 1, Lokeren
Wandeling 6 km en bezoek Natuurcentrum. Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Stevig schoeisel
maandag 28 maart Scheldehappeningdag
afd. Dendermonding
13:30 - 17:30
Sint-Onolfsdijk, aanlegsteiger (Kwintijnpoort) Reservatenfietstocht langs de Schelde van de Sint-Onolfspolder naar de Heidemeersen en terug in het kader van de Scheldehappeningdag. Een dag om het Scheldeland varend, fietsend of wandelend te verkennen. Afstand: 25 à 30 km Bart Dierickx – 052 21 03 81 bartdierickx@skynet.be www.scheldehappening.be
zondag 3 april
maart/april Cursus voorjaarsbloeiers
afd. Ninove
Theorie:
donderdag 3 maart 19:30 - 22:00 donderdag 17 maart 19:30 - 22:00 Praktijk: zaterdag 16 april 09:00 - 12:00 Theorielessen in Buurthuis de Pallieter, Smid Lambrechtstraat 100, Outer (Ninove). Praktijkles in het Neigembos Wanneer de eerste zonnestralen de bo dem tijdens het vroege voorjaar opwar men, verschijnen plots tal van jonge groene plantjes. Het lijkt wel alsof ze uit het niets komen. Maar schijn bedriegt. De energie die nodig is om een stengel, bla deren, bloemen en vruchten te vormen, werd al tijdens de vorige zomer en herfst in de ondergrondse planten delen opgeslagen. De energie uit de prille lentezon is immers niet voldoende, maar wel noodzakelijk. Voorjaarsbloeiers bloeien tijdens de vroege lente wanneer het zonlicht nog de bodem bereikt omdat er nog geen bladeren aan de bomen zitten. De cursus laat je kennismaken met deze fascinerende groep planten. Niet alleen het herkennen van planten, maar ook talrijke weetjes komen aan bod. Professioneel lesgever Hans Vermeulen van Natuurpunt-CVN Inschrijven door 15 euro te storten voor Natuurpuntleden (e 20 voor niet leden) op BE 179793 5295 5521 van NP-Ninove met vermelding cursus voorjaarsbloeiers Kris De Wit – 0470 19 10 97 krisdewit123@telenet.be
BEHEERWERKEN Beheerwerken
afd. Affligem-Liedekerke
8:30 - 13:00
Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld
Beheerwerken in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden. Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com
zaterdag 16 januari Sint-Onolfspolder
afd. Affligem-Liedekerke Kluiskapel Hekelgem/ Erembodegem Wandeling voor vroege vogels met aansluitend ontbijt. Prijs 6 €. Vooraf inschrijven Wim Van Grieken – 053 77 70 06 wvangrieken@telenet.be
afd. Dendermonding
9:00 - 16:00
De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen Maaien van riet. Na inschrijving wordt een middagmaal aangeboden. Vooraf contact opnemen Tarcy Verstraeten – 052 21 11 11 Laarzen en werkhandschoenen zondag 21 februari Beheerwerken
afd. Affligem-Liedekerke
8:30 - 13:00
Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld
Beheerwerken in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden. Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com
zondag 21 februari: Groot Schoor, Grembergen
afd. Dendermonding
9:00 - 16:00
De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen Maaien van riet. Na inschrijving wordt een middagmaal aangeboden Vooraf contact opnemen Tarcy Verstraeten – 052 21 11 11 Laarzen en werkhandschoenen zaterdag 27 februari Wellemeersen
afd. Denderleeuw
9:00 - 16:00
NP- materiaaldepot Wellemeersenstraat
Aanplant houtwal en hoogstamboomgaard. Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Laarzen en spade meebrengen
zaterdag 26 maart Heidemeersen, Berlare
zondag 10 januari
Dauwwandeling in het Kluisbos
07:00 - 09:00
zondag 7 februari: Groot Schoor, Grembergen
afd. Dendermonding
9:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00 Sint-Onolfsdijk, Tijsluis kant van Appels, aan monding Nieuwe Dender Kappen houtopslag. Vooraf contact opnemen Bart Dierickx – 052 21 03 81 Laarzen en werkhandschoenen
afd. Dendermonding
9:00 - 12:00
Basisschool Ten Berge,
Galgenbergstraat 39, Berlare.
Bestrijding Amerikaanse vogelkers
op ‘t Stampkot.
Vooraf contact opnemen Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 Werkhandschoenen en spade
zondag 27 maart Beheerwerken
afd. Affligem-Liedekerke
8:30 - 13:00
Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld Beheerwerken in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden. Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com
jan/feb/maart 2016
dendriet 13
Zeldzame
MEIDOORNSPANNER in Denderstreek!
In het Parkbos-Uilenbroek in Lierde, een natuurgebied beheerd door Natuurpunt, ontdekten vrijwilligers van Natuurpunt een jaar geleden 42 exemplaren van de meidoornspanner. Sinds de jaren 80 van vorige eeuw werd in heel Vlaanderen maar een handvol waarnemingen van de zeldzame nachtvlindersoort gedaan. Nog nooit ging het om een zo hoog aantal. Nachtelijke speurtocht Het was beslist geen toevalstreffer: er werd vermoed dat de meidoornspanner nog in OostVlaanderen moest voorkomen. In december al startte het voorbereidende werk om de soort te zoeken: de zuidkant van de provincie werd doorzocht op zoek naar mooie meidoorn- en sleedoornstruwelen, waar de nachtvlinders doorgaans op verblijven. Het natuurgebied Parkbos-Uilenbroek kwam als een ideale locatie naar voren. Vrijwilligers van Natuurpunt hebben hier de afgelopen jaren oude meidoorns gevrijwaard en enkele honderden meters meidoorn en sleedoorn aangeplant. De enige manier om de rondfladderende meidoornspanners te zien, is door ’s avonds met een zaklamp en lichtbak op stap te gaan langs mei- en sleedoornhagen. In totaal werden tijdens de eerste poging al 23 mannetjes en 4 vrouwtjes aangetroffen; op een tweede nacht werden nog 15 extra exemplaren gevonden. Het lagere aantal vrouwtjes is te verklaren doordat die vleugelloos zijn en dus veel moeilijker worden ontdekt.
Vroege vogel, die vlinder
Begin vorige eeuw kwam de meidoornspanner ongetwijfeld veel meer voor dan nu. Hagen met meidoorn en sleedoorn waren toen overal in Vlaanderen te vinden. Maar toen in de jaren 50 de fruittelers getroffen werden door perenvuur, een bacterieziekte die appels en peren, maar ook meidoorn aantast, werd deze laatste aangewezen als boosdoener. Vele kilometers meidoornhagen zijn toen omgehakt. Dit zal de
14 dendriet
jan/feb/maart 2016
populatie van meidoornspanner ongetwijfeld geen goed gedaan hebben. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat niet de meidoorn de schuldige is. Intussen neemt het aantal hagen met meidoorn en sleedoorn weer toe, zeker in natuurgebieden, en dat biedt opnieuw kansen. De meidoornspanner is een buitenbeentje onder de nachtvlinders. Hij vliegt bijzonder vroeg op het jaar: januari-maart is zijn klassieke vliegperiode, waarbij de piek in januari-februari valt. Als je dan weet dat de meidoornspanner zelden grote afstanden vliegt, dan is het niet verwonderlijk dat de soort bijzonder weinig wordt opgemerkt.
Span je ook in op zoek naar de spanner
Voor nachtvlinderexperts komt de ontdekking van de populatie in Lierde niet helemaal onverwacht. In 2012 gebeurde in het natuurgebied Dendervallei Ninove al een eerste waarneming voor de ruime regio van één enkel exemplaar, nabij een majestueuze oude meidoornhaag in Natuurpuntbeheer, wat doet vermoeden dat er nog een aantal onontdekte populaties zijn. Een meidoornspanner gezien? Ga op de eerstkomende warmere nacht op stap met de zaklamp en help mee de verspreiding in kaart brengen van deze enigmatische soort. Geef het – liefst met foto – door via www.denderstreek.waarnemingen.be. Davy De Groote
De ontdekking van de meidoornspanners inspireerde Braaklanddichter Bart Van Nieuwenhove
Gunther Groenez
Sprankels
Vrouwelijke exemplaren van de meidoornspanner hebben vleugelstompjes, waarmee ze niet kunnen vliegen
Gunther Groenez
Mannetjes gaan actief op zoek, vrouwtjes sparen hun
energie voor de eileg
Schier onvindbare en bijkans verdwenen dingen hun schaarste raakt me, tikt me aan. Hun bestaan vergeten, schrik ik op ik tintel, vonk als vlinders in een broekje. Sokophouders, mispels en cameeën muizenbotjes in een uilenbal speelpleinen met onbetreden sneeuw bikkelspelers, stekelbaarsjes en kokardes Mokatinekaramellen een pijp een korenbloem plots lichten ze op omdat ik kijk het is als tussen puin een lovertje vinden. Ook al raast het en kraakt het in dit uitdrogend land zolang een gek bij nacht en nevel met lichtbak langs hagen en heesters naar meidoornspanners zoekt is er hoop. Bart Van Nieuwenhove
nr. 1 - jan. 2016
dendriet 15
Van Compostela naar Rome De pelgrim in Marc Tresignie
Marc Tresignie, Galmaardens lid van Natuurpunt Boven-Dender, begon op 4 april in Compostela aan een pelgrimstocht. Hij stapte 25 kilometer per dag door Spanje, Frankrijk en Italië. Vier maanden later en 3015 km verder bereikte hij op 30 juli zijn doel: Rome. Een tocht met prachtige maar ook mindere momenten. Een metafoor van het leven … Galmaardense Pajot Marc is Galmaardenaar. Hij heeft een voorliefde voor het Pajottenland, zijn ‘Toscane van het Noorden’. Met stevige tred maakt hij er lussen, genietend van het op weg zijn en van de natuur. Steeds met verrekijker, want vogels zijn een passie. Hij behoorde tot het groepje inventariseerders die voor onze afdeling de vogelatlas hielpen realiseren. Op onze trektelpost is hij een regelmatige passant. In 2004 zag ik hem meer en meer langs onze deur passeren, kilometers malend, door weer en wind, soms voor dag en dauw, tot op zijn werk in Brussel. Allemaal voorbereidingen op een 2400 km lange en drie maanden durende pelgrimstocht, van zijn voordeur naar Compostela.
Terug naar Compostela
Op 4 april vorig jaar, elf jaar na zijn eerste odyssee, reisde Marc opnieuw naar Compostela. Deze keer echter als startpunt van een nog grotere uitdaging, met Rome als einddoel. Een lange tocht door de Spaanse en Franse Pyreneeën, en door de elkaar eindeloos opvolgende heuvels van Toscane en Umbrië. In de 12 kg zware rugzak het levensnoodzakelijke: twee liter water, wat kledij, een koplamp, enkele wasspelden, een Zwitsers mes en een dolk. Je weet maar nooit. Veilig opgeborgen in een buideltje op de buik het waardevolle: tablet, gsm, gps en wat geld. Twee extra paren vooraf ingelopen schoenen werden op vast afgesproken plaatsen aangeleverd.
www.marcgaatnaarrome.be
Om 4.30 uur als eerste in de badkamer. Zonder ontbijt op weg, met de koplamp als gids, en zo de hitte verschalken. Koffie met croissant in een ontbijtbar. Stappen, stap-
16 dendriet
jan/feb/maart 2016
pen en toch zoveel mogelijk genieten van de natuur. Tussendoor de suikers op peil houden met een boterhammetje, een banaan en een frisdrank. Waar mogelijk de waterflessen vullen. Na de middag uitkijken naar een hotelletje. Vaak kilometers van het parkoers afwijken en een extra colletje doen. Logeren in een eenvoudige herberg, maar soms ook in een noodverblijf. Douchen en kleren wassen. De route van de volgende dag voorbereiden. Als er nog wat tijd, en vooral energie over is, het plaatselijke dorp bezoeken, en dan vroeg naar bed, om fris te zijn voor een volgende dag. En dit 120 dagen op rij.
Puenta La Reina bij de Rio Arga (Spanje)
De dagelijkse zoektocht naar wifi was vaak een opgave, zeker in dorpjes waar men van dit vierletterwoord nog nooit had gehoord. Voor Marc was dit echter heilig. Het was zijn moment van contact met familie en vrienden. Hij deed hen plichtsgetrouw zijn verslag, over wat hij die dag had meegemaakt en gezien, over hoe hij het had beleefd, in alle eerlijkheid. De boeiende anekdotes, culinaire kantnoten, cultuur- en reistips werden in menig huiskamer gesmaakt, vaak nog vóór de krant werd gelezen.
voorliefde voor wandelschoenen, was de Italiaanse schorpioen.
Hoogtepunten
Marc denkt met weemoed terug aan de vele momenten van intens beleefd, soms ontroerend contact met mensen. Aan de boer die hem, ten einde krachten na 40 km langs
Natuurgenieter
Ook natuurliefhebbers kunnen uit het dagboek een graantje mee pikken. Over de zeilkunsten van vale gieren boven de Spaanse bergruggen, de kleurenpracht van bijeneters en hoppen, en de ooievaars, in wolken foeragerend achter ploegende tractoren, of met hun nesten de klokken van kerktorens blokkerend. Absolute ornithologische toppers waren de 200 zingende nachtegalen op een rij, en de ‘rare ganzen’ die grote trappen bleken te zijn, de eerste die Marc in zijn leven te zien kreeg. Bij de bronnen van de Tiber waadde hij tussen wriemelende ringslangen. In het aardedonker van een vroege ochtend werd hij haast onder de voet gelopen door op hol geslagen everzwijnen. In Umbrië zag hij het door de Romeinen geïntroduceerde Afrikaanse stekelvarken. Op delen van het traject was het oppassen voor de levensgevaarlijke aspisadder. Minder gevaarlijk, maar in herbergen een vaste waarde met een
Door Toscane (Italië) jan/feb/maart 2016
dendriet 17
Bijna in Assisi (Italië)
spookdorpen zonder hotel, eten en het bed van zijn zoon aanbood. Of de Italiaanse herbergier die, aanvankelijk argwanend over zijn clochardgehalte, uiteindelijk geen cent wou aanvaarden, en er nog een grappa bovenop deed. Even in de watten worden gelegd door
kennissen die op dat moment in Frankrijk, Spanje of Italië verbleven, of door kennissen van die kennissen. Of even de familie op bezoek, om een klein stukje route mee te stappen. Het moment suprême kwam in Assisi, waar hij werd uitgenodigd voor de misviering in de basiliek, waarvan hij niets begreep tot hij de woorden ‘pelegrino … Marco Tresignie... Belgica... Compostela... Assisi... Roma’ meende te verstaan. Vijf priesters prevelden Latijn, riepen hem naar voren, legden de hand op zijn schouder, zegenden hem en bewogen zo de
Documentaire avond en boekvoorstelling Op zaterdag om 19 uur 23 januari 2016 doet Marc in de Helix (Hoogvorst 2, Grimminge) het rijk met foto’s gedocumenteerde relaas van zijn tocht. Een avond vol anekdotes, aandoenlijke momenten en nuttige tips voor de wandelaar-natuurliefhebber. Zijn notities en foto’s werden intussen gebundeld in een boek dat die avond wordt voorgesteld. Kris Baert, zanger-verteller, en gewezen Radio 2- en sportpresentator, staat Marc bij om de avond aan elkaar te praten. Zijn optredens worden als gezellig, warm, echt, niet- oppervlakkig en authentiek omschreven. De opbrengst van de avond gaat integraal naar ‘Samen helpen’. e 5 pp, kinderen gratis.
18 dendriet
jan/feb/maart 2016
van hotelletjes en gastvrijheid. En er was de eindeloze opeenvolging van Umbrische heuvels, waar de temperatuur opliep tot 40 graden, medepelgrims onbestaand en vogels een zeldzaamheid waren. Door de schaarse momenten van verstrooiing en de lange tijd weg van huis, sloop de eenzaamheid in Marc, en ging die des te zwaarder wegen bij het afscheid na de korte lichtpuntjes met vrouw, kinderen en kleinkinderen. Marc hernam telkens weer de moed door te denken aan de kankerpatiënten, aan wie hij zijn tocht opdroeg. Vergeleken bij hun ziekte waren zijn dipjes immers luxeprobleempjes.
Waarom?
overvolle basiliek tot een staande ovatie. Een tot tranen bewogen kippenvelmoment.
Mindere momenten
Er waren stormen, gevolgd door modderstromen, die noopten tot een herschikken van de route. Bij de Frans-Italiaanse grens zag Marc sukkelaars met wenende kinderen in tenten langs het strand, de prelude van de exodus uit Syrië. Terwijl Spanje en Frankrijk hun pelgrims met open armen verwelkomen, blonk Italië uit in machovertoon en in schaarsheid
Marc stapte de tocht niet vanuit een overdreven katholieke overtuiging. Evenmin was het benefiet voor ‘Samen helpen’ een doel op zich. Deels was het de geschiedenis die met de pelgrimstochten verweven is. Weten dat zoveel anderen, waaronder Franciscus van Assisi, in dezelfde sporen hebben gelopen. Maar waar het hem écht om ging was mensen ontmoeten en de routine van het leven zijn gang zien gaan. Zo begon hij zijn tocht in de vroege lente en was het herfst toen hij hem afrondde. Hij zag in Galicië de eerste zwaluwen aankomen en in Umbrië de vroegste alweer zuidwaarts keren. Hij zag tarwe zaaien en oogsten. Het onderweg zijn was het hoogtepunt, aankomen eerder een ontgoocheling. Een metafoor dus voor het leven. Koen Steenhoudt
Samen helpen Het actiecomité ‘Samen helpen’ maakt het mogelijk dat kankerpatiënten een financiële tegemoetkoming kunnen krijgen. Dit om de financiële last (bv niet terugbetaalbare medicijnen of speciale voeding) die de ziekte met zich mee brengt draaglijker te maken. Contactadres: Roger De Nauw, Stationsstraat 10, 1570 Galmaarden, 054 58 89 94. Marcs tocht bracht via kilometersponsoring en andere giften al e 14.000 op. Wie dit wenst, kan een bijdrage leveren op rekening BNP-Fortis BE65 0352 2136 9296 met vermelding ‘Marc gaat naar Rome’. Getuigschrift van de Fransiscanerroute, Assisi jan/feb/maart 2016
dendriet 19
Š Vilda - Yves Adams
20 dendriet
jan/feb/maart 2016
DE ROEK
een kraai met een attitude Kraaiachtigen zijn tegenwoordig zo algemeen dat veel mensen wellicht nog amper aandacht aan ze besteden. Tijdens het winterhalfjaar loont het toch de moeite om wat nader te kijken: dan komen roeken zich bij de club voegen. Maak kennis met de karaktervolle kraai met de witte snoet!
Roeken zijn even groot als zwarte kraaien. Het meest in het oog springende kenmerk dat hen onderscheidt is de witte naakte huid aan de basis van de snavel. Andere uiterlijke verschillen tussen de beide soorten zijn veel subtieler. Een andere snavelvorm, langere en smallere vleugels, een rondere staart en afhangende broekveren; het vergt redelijk wat ervaring om een roek via louter die andere kenmerken te herkennen. Jonge roeken tonen dat goed aan: tot diep in hun eerste winter missen jonge vogels de kenmerkende witte snavelbasis van oudere exemplaren. Voor die leeftijdsklasse is herkenning dan ook een stevige uitdaging. Gelukkig zijn het luidruchtige vogels en is het geluid nog een bijkomend doorslaggevend kenmerk. Roeken hebben een rauwere en wat diepere stem die eenvoudig te onderscheiden is van het geluid van zwarte kraai.
een eenzame roek. Dat helpt om de jonge vogels te herkennen. Ze trekken samen op met de gemakkelijk herkenbare volwassen exempla-
ren. Roeken trekken het hele jaar op in groepen. Ze zijn uniek binnen de kraaienfamilie doordat ze ook tijdens het broedseizoen samenhok-
Š Vilda - Yves Adams
Even voorstellen
Het is een uitermate sociale soort. Je ziet maar zelden jan/feb/maart 2016
dendriet 21
ken in dichte broedkolonies van tientallen tot honderden nesten. Kraaiachtigen zijn een pientere vogelfamilie en de roek valt bepaald niet uit de toon op dat vlak. Uit onderzoek en anekdotische waarnemingen is gebleken dat het erg intelligente vogels zijn.
Doortrekker en wintergast
In de Denderregio is de roek een doortrekker en wintergast. Van oktober tot maart kan de soort worden waargenomen. Buiten die periode is het een grote zeldzaamheid. De roeken die we hier in de winter en op trek zien passeren zijn oostelijke vogels. In december 2014 organiseerde vogelwerkgroep Cinerea een eenmalig telproject voor de soort. Het doel was een idee te krijgen van de verspreiding en de aantallen van overwinterende roeken in de Denderregio. Een 25-tal waarnemers onderzochten een groot deel van de regio. Roeken bleken verspreid in de hele Denderregio voor te komen. Meer in detail bekeken blijkt de verspreiding nogal gefragmenteerd te zijn. Kleine verspreidingskernen wisselen af met grote gebieden met amper of geen roeken. Op het niveau van hokken van 1 km² komt de soort in nauwelijks 15% van de hokken voor. In totaal werden 1.236 roeken geteld. Rekening houdend met hiaten in het telwerk kan de winterpopulatie op basis van het resultaat van de telling geschat worden op 1.300 à 1.500
22 dendriet
jan/feb/maart 2016
vogels. Een mooi cijfer, maar vrijwel zeker een pak minder dan enkele decennia geleden. Hoewel we niet beschikken over een vergelijkbare gebiedsdekkende telling in het verleden, blijkt uit losse waarnemingen en tellingen in deelgebieden in de regio dat minstens tot in de jaren ’90 de aantallen aanmerkelijk hoger lagen. Zo kwam destijds alleen al in het Osbroek te Aalst een slaapplaats voor waar zich ’s avonds ca. 1.000 roeken verzamelden. Ook elders in de streek kwamen meerdere slaapplaatsen voor die honderden vogels herbergden. Er mag onder enig voorbehoud worden aangenomen dat de winterse roekenpopulatie destijds minstens 2.000 vogels telde. Dat zou neerkomen op een afname van ruim 25% op minder dan 20 jaar tijd. Broeden doen ze in de Denderstreek niet en voor zover bekend hebben ze dat in recente tijden ook nooit gedaan. In België hebben broedende roeken een gefragmenteerde verspreiding. Zo bleek de soort op basis van het veldwerk voor de Vlaamse broedvogelatlas in amper 13% van de atlashokken voor te komen als broedvogel. De meeste roeken in Vlaanderen broeden in de Kempen, met daarnaast enkele kleinere kernen. Ten westen van de lijn Antwerpen-Brussel broedt de soort alleen in een klein deel van ZuidWest-Vlaanderen en in het zuidwestelijk deel van OostVlaanderen. Deze populatie schijnt zich langzaam uit te breiden en de grenzen van de Denderregio zijn inmid-
dels tot op minder dan tien kilometer genaderd. De laatste jaren is er sprake van een nieuw verschijnsel van zomerwaarnemingen. Dat is vermoedelijk het gevolg van het dichterbij komen van de broedplaatsen. Het is niet ondenkbeeldig dat de roek zich in de nabije toekomst als broedvogel zou kunnen vestigen in de Denderregio. De vogelwerkgroep houdt het in het oog!
Voorliefde voor ouderwetse graslanden en walnoten Roeken zoeken hun voedsel bij voorkeur op ouderwetse graslanden. Dat bleek duidelijk tijdens het telproject van de vogelwerkgroep in december 2014. Bij een representatieve steekproef werd ook aandacht besteed aan de biotoop waarin de vogels foerageerden. Maar liefst 88% van de waargenomen roeken zochten voedsel in graslanden. Het ging veelal om oude graslanden, percelen die al zeer lang dienst doen als grasland en die een gevarieerde, bultige structuur vertoonden. Het is aannemelijk dat het bodemleven in dergelijke graslanden voor roeken naar verhouding meer voedsel oplevert. Walnoten zijn een geliefde voedselbron. Roeken weten feilloos notenbomen te lokaliseren. Het is een mooi spektakel: af- en aanvliegende roeken die een walnoot oppikken onder een boom om ze een eind verderop rustig open te pikken en de inhoud op te peuzelen. Het gaat zelfs zo ver dat als je roeken regelmatig in tuinen ziet duiken, je er bijna
Roeken zijn echte gewoontedieren. Bepaalde graslanden trekken jaar na jaar groepen roeken aan. Gelet op de plaatstrouw aan het wintergebied en het feit dat roeken behoorlijk oud kunnen worden, gaat het wellicht om dezelfde vogels die jaar na jaar terugkeren naar plekjes die ze kennen en waarvan ze weten dat er voedsel te rapen valt. Dat bleek ook duidelijk uit het onderzoek van de vogelwerkgroep: gebieden waar al jaren roeken worden gezien, worden afgewisseld met grote gebieden waar geen roek te bespeuren valt.
’s Avonds zoeken ze gemeenschappelijke slaapplaatsen op. Vrijwel steeds worden die gedeeld met kauwen en zwarte kraaien. In de loop van de namiddag komen ze uit diverse richtingen in druk roepende groepjes aangevlogen richting slaapplaats. Eerst verzamelen ze in de buurt, waar ze luid en druk communiceren. Diep in de schemering zoeken ze uiteindelijk de eigenlijke slaapplaats op, waar de rust weerkeert. Een slaapplaats kan zich op vele kilometers van het foerageergebied bevinden.
Zelf roeken zien?
Als je deze Dendriet in de bus krijgt, zijn de overwinterende roeken alweer aangekomen in de regio. Grijp
je kans en ga ze bekijken! Als je een groepje roeken in de kijker hebt, loont het de moeite om even de tijd te nemen om ze te observeren. Het zijn zichtbaar pientere vogels die voortdurend met iets in de weer zijn en die ook druk met elkaar communiceren. Heb je zelf één of – meer aannemelijk – meerdere roeken gezien in de regio? Voer die dan zeker in via de lokale waarnemingenpagina denderstreek. waarnemingen.be en help de vogelwerkgroep om de verspreiding en de verdere evolutie van deze soort op te volgen. Wouter Faveyts
© Vilda - Rollin Verlinde
donder mag op zeggen dat er in zo’n tuin een pracht van een walnotenboom staat te pronken.
jan/feb/maart 2016
dendriet 23
Natuurpunt Denderstreek in actie…
Kraanvogels spotten aan Lac du Der met afdeling Ninove
Kleine Magnus kreeg als geboortekado twee natuurpoelen in Den Dotter te Haaltert
Plantdag voor 421 bomen in Beneden-Dender
Dag van de Trage Weg komt op voor doorgang
Dag van de Natuur in Boven-Dender: 15.000 m² nieuw bos
Gijzegem naar Mespelare