dendriet 2018 nr 1 jaargang 17

Afgiftekantoor Gent X - P109327

Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Denderstreek jan | febr | maart 2018

8 27 & 2

Retouradres: Dr. Haekstraat 37, 9200 Grembergen

jan.

rote Het G elVog d n weeke

Gehuppel aan de horizon Stond jij al oog in oog met een ree?

Natuurpunt Denderstreek

Iedereen de kans geven om zich in te zetten voor onze natuur en landschappen door studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Open, ongebonden en ruimdenkend. Daar staat Natuurpunt voor.

www.natuurpunt.be A www.denderstreek.waarnemingen.be A issuu.com/dendriet

AFDELINGEN

Aalst

Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be facebook: Natuurpunt groot Aalst Kern Faluintjes natuurpunt.aalst@gmail.com

Dendermonding

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be www.natuurpuntdendermonding.be facebook: Natuurpunt Dendermonding

Haaltert

natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 facebook: Natuurpunt Haaltert

Affligem-Liedekerke

Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be Kern Liedekerke Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Erpe-Mere

Ilona Blondeel - 0487 10 79 54 ilona_blondeel@hotmail.com facebook: Natuurpunt Erpe-Mere

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN

Zoogdierenwerkgroep Denderstreek Diemer Vercayie 0499 14 73 60 diemervercayie@gmail.com

Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be

Boven-Dender

Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be

Lede

Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com facebook: Natuurpunt Lede

Ninove

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be/ninovefacebook: Natuurpunt Ninove

Werkgroep amfibieën & reptielen Denderstreek

Plantenwerkgroep Allium

Werkgroep invertebraten WID

Vogelwerkgroep Cinerea

Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be users.telenet.be/WID

Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea

NATUURPROJECTEN Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rek-nr: BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf e 40 zijn fiscaal aftrekbaar.

Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem/Mespelare/Wieze/ Denderbelle - 4004 Daan Stemgée – 0476 600 595 daan.stemgee@telenet.be www.beneden-dender.be Beverbeekvallei te Aspelare/ Nederhasselt/Outer – 6241 Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com Brede Schoren en Konkelschor te Berlare - 6616 Stefaan Thibau - 052 42 69 72

Dendervallei te Ninove - 6099

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere - 6149

natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34

Everbeekse bossen - 6210 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.van.den.berge@telenet.be Geelstervallei te Lede/Erondegem - 6657 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Gemene Meers te Idegem - 6647 Luc Favijts - 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be ‘t Groot Schoor te Grembergen - 6603 Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 Heidemeersen te Berlare - 6644 Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Honegem te Erpe-Mere/ Aalst/Lede - 6123 Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be Kapellemeersen te Erembodegem/ Teralfene – 6696 Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be Keelman te Denderhoutem - 6178

natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Keelman-Noord 6690

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Kortelake te Overboelare - 6655

Willem Boonen - 054 41 75 85 willem.boonen@skynet.be Mijlbeekbos/Krekeldries te Aalst – 6695 Evelien Kieckens - 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be Moenebroek te Geraardsbergen/ Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ Okegem - 6646

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Paepegembos - 6693 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.x.hilde@gmail.com Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede - 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx - 052 21 03 81 bartdierickx@skynet.be Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Wachtbekken 6 te Sint-Gillis Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs - 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85

bruno.debruyn@kindengezin.be Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net Wildebeekvallei 6658

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

INHOUD

3 Koning van de schepping 4 Reeën in de Denderstreek 8 Oorlogsverleden Neigembos 12 Broedende watervogels 2017 15 Denderkalender 19 Cycling for trees 20 Leemputten en natuur 24 Vissen in de Wellemeersen 26 Oproep Natuurpunt Denderleeuw 28 Populaire populieren-poll 30 Seizoensweetjes

dendriet

Dendriet is het blad voor de leden van negen afdelingen en zes studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek.

Meer weten? Contacteer de contactpersoon van jouw afdeling of een werkgroep.

Opmerkingen, aanmoedigingen, verhalen en foto’s? Stuur ze naar dendriet@telenet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten.

Redactieraad Wouter Mertens – hoofdredacteur Han Lagring – redactiesecretaris Wim Van Grieken – denderkalender Wilfried Veldeman – lay-out Marc Symoens – corrector Mikol De Decker – adresbeheer Rik De Baere, Erik De Block, Dirk De Mesel, Bruno De Bruyn, Ilona Blondeel, Annie Janssens, Bob Lambrechts, Koen Steenhoudt, Yvette Saerens.

Werkten ook mee aan dit nr: Luc Barbé, Pieter Boets, Johnny Cornelis, Jerry Cox, Daan Stemgée, Alain Dillen, Wouter Faveyts, Evelien Kieckens, Dries Mertens, Sofie Noppe, Koen Van Den Berge, Geert Vergote.

Foto cover: Yves Adams,.

Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt van buiten de Denderstreek kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van e 10 op rek-nr IBAN BE84 9731 7057 7059 van Dendriet, Huigeveldstraat 76, 9550 Sint-Antelinks, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

Koning van de schepping?

“Ga en onderwerp de wereld”. Je kan er niet omheen: onze grote monotheïstische godsdiensten hebben ons met een eenzijdig ijdel mens- en wereldbeeld opgezadeld. De mens als koning van de schepping. Alsof we los van of zelfs boven de natuur staan in plaats van er een onlosmakelijk en evenwaardig deel van te zijn.

Het is een vrijbrief geworden om eeuwenlang onze omgeving ongebreideld naar onze hand te zetten. Louis Neefs parafraserend: “Je breekt en je hakt en je boort door de bergen, je maakt elke heuvel gelijk met de grond, de reuzen van nu lijken morgen maar dwergen, vooruitgang vernielt wat er gisteren nog stond.”

Realistische nederigheid, afhankelijkheid en schatplichtige wederkerigheid van de natuur zijn we gaandeweg verloren. De monotheïstische overtuigingen, kapitalisme incluis, zetten hun imperialistische vernielende opmars verder. Onze biodiversiteit, met als recent voorbeeld de dramatische achteruitgang van onze insecten, is in vrije val. Het verdwijnen van bijen en andere insecten was volgens Einstein een bedreiging voor het voortbestaan van het leven op deze planeet. En wat dan met het beschermend atmosferisch evenwicht dat leven mogelijk maakt op deze planeet, en dat na 4 miljard jaar de trappers lijkt te verliezen.

Momenten wanneer het exces ten top drijft, zijn vaak kantelmomenten. Zelfs de paus roept op tot “het bestrijden van de klimaatverandering als een morele plicht”. Steeds meer mensen keren zich af van voedselvoorziening die geen landbouw meer is, maar een industrieel proces, dat door het vergiftigen van bodems en een steeds enger wordende genetische

variatie onze voedselzekerheid en ons eigen voortbestaan ernstig in gevaar brengt. Het lied van Louis Neefs wordt weer actueel ervaren.

Actrice Veerle Baetens en de Broken Circle Breakdown Bluegrass Band brachten recent een cover van het nummer uit om Natuurpunt te helpen meer geld in te zamelen voor het aanleggen van bossen. Allemaal kleine lichtpuntjes dat er iets verandert.

Deze Dendriet haakt in op het wrijvingsvlak tussen menselijke vrijheid en verantwoordelijkheidszin. Er zijn enkele kansen om anders om te gaan met onze natuur en landschap. We graven nog steeds leemheuvels gelijk met de grond. Het is tijd om sites als de Vlamovenputten in Denderleeuw en de Steenbakkerij Hove in Ninove terug te geven aan de natuur en de buurtbewoners, in plaats van nog eens langs de kassa te willen passeren en ze op te vullen met vervuilde gronden.

Een ander artikel handelt over de populieren in de regio. De oude populierenklonen ten dienste van de luciferindustrie maakten nog onderdeel uit van een ecologisch evenwicht. De recent ontwikkelde snelgroeiers overschrijden dit evenwicht en geven de natuur te weinig terug in ruil voor snel geldgewin.

Beide artikels tonen aan dat respect voor cultuurhistorie en voor natuur geen tegengestelden hoeven te zijn, zolang we de ecologische grenzen bewaken. Waar ecologische evenwichten worden vernietigd, hebben we de taak om te zorgen voor herstel. Als voorbeeldje berichten we over het behoud en herstel van een aantal zeldzame vissoorten in de Wellemeersen. Zo wordt deze Dendriet een pleidooi voor verantwoordelijkheidszin.

Wouter Mertens jan / febr / maart 2018

dendriet 3

Reeën steeds meer thuis in de Denderstreek Of het nu de eerste of de dertigste keer is: elke ontmoeting met een ree blijft bijzonder. Met zijn slanke bouw en witte achterste is het ree even mooi als elegant. De huppelende viervoeter doet het goed in Vlaanderen. Ook in de Denderstreek is de kans niet klein om er eentje te zien. Maar hoe vond het ree zijn weg naar onze dichtbebouwde regio? En waar kan je ze tegenkomen?

Geritsel en gekraak

© Vilda - Yves Adams

Een ochtend in januari. De natuur ontwaakt. En daar wil je bij zijn. Je staat op en maakt je klaar voor een verkwikkende wandeling.

Door de weiden, velden en een stukje bos. Plots hoor je geritsel. De grond kraakt. Een fractie later huppelen enkele reetjes weg. Hun achterlijf danst op en neer terwijl ze een andere plek opzoeken.

Het zijn schuwe diertjes, ze komen liever niet te dichtbij.

Je kon ze dus maar kort zien.

En toch: dat ene moment blijft altijd bij, je wandeling kan niet meer stuk.

Reevival

Reeën doen het steeds beter in Vlaanderen. Tot een dertigtal jaar geleden was dat wel anders: reeën raakten lokaal uitgeroeid. Sinds eind de jaren zeventig begonnen ze weer uit het dal te klimmen.

Er kwamen meer reeën en ze verspreidden zich over een grotere oppervlakte. Daar zat (onder andere) de verstrengde jachtwetgeving voor iets tussen. Drijfjacht werd verboden, enkel loerjacht met de kogel was nog toegelaten, en die is minder ingrijpend. Bij

4 dendriet

 Een ree komt piepen van achter een boom

drijfjacht worden jagers en honden het bos in gestuurd om het wild met veel kabaal op te jagen en te drijven naar andere jagers, die klaarstaan om de dieren neer te schieten. Loerjacht is discreter; de jager sluipt door het bos op zoek naar wild. Resultaat van de nieuwe jachtwet? Er werden minder reeën geschoten, en de dieren zagen hun

jan / febr / maart 2018

kans om zich meer voort te planten en nieuwe oorden op te zoeken. Door het verbod op drijfjacht raakten ze ook meer vertrouwd met de mens en durfden ze dichterbij komen. Voortaan zochten ze bijvoorbeeld ook tuinen van villawijken in de buurt van bossen op. Intussen staken reeën vanuit Noord-Frankrijk en Henegouwen de grens met

© Vilda - Yves Adams

Vlaanderen over. Hier en daar werden reeën zelfs uitgezet.

Van grote roofdieren zoals de wolf, hoeven ze bij ons bovendien niet te vrezen. Hun grootste vijand hier, is het verkeer en de eeuwige bouwwoede.

Ook in de Denderstreek vinden reeën meer en meer hun thuis. Van Geraardsbergen tot Dendermonde: overal duiken ze op. In alle natuurgebieden van Natuurpunt in de Denderregio is jagen op reeën momenteel verboden. Bij ons zijn ze dus veilig, én geliefd.

We nemen je graag mee naar enkele plekken in onze streek.

Tegen de taalgrens

In alle natuurgebieden van afdeling Boven-Dender (regio Geraardsbergen) komen intussen reeën voor. In de Rietbeemd, Kortelake,

Boelaremeersen, Gemene Meers en Moenebroek zitten enkele individuen, en in Raspaillebos en Everbeekse Bossen kan je er zelfs enkele tientallen vinden.

De laatste jaren hebben ze zich verspreid over de verschillende gebieden. In de Boelaremeersen en Gemene Meers zijn ze vrij nieuw: ze werden er pas enkele jaren geleden opgemerkt. In de grotere boscomplexen zitten ze natuurlijk al veel langer. Veel verkeersslachtoffers zijn er gelukkig niet. Toch komt het wel eens voor, en dan kunnen enkele eenvoudige ingrepen levens redden. De wildspiegels aan de Kapellestraat (Bosberg) die door het Raspailleboscomplex loopt, lijken hun vruchten af te werpen. Het licht van naderende auto’s weerkaatst in de spiegel. Hierdoor krijgt het ren-

nende ree het autolicht recht in de ogen en stopt het. Toch blijven er reeën onder de wielen belanden. Let dus altijd goed op.

‘k Zag twee reeën de Dender oversteken

Ook in Ninove kan je reeën spotten. Rond de jaren 2000 viel nog geen ree te bespeuren in Groot Ninove. Maar sindsdien begonnen ze aan een gestage toename. Vandaag zitten er zo’n 50-tal. Ze zitten in de Walputbeek, in de buurt van de Congoberg in Denderwindeke, en ook elders verspreid in het landbouwlandschap worden ze af en toe gezien. Maar dé hotspot binnen Ninove is de Dendervallei: alleen daar al zitten zeker 25 reeën, verspreid over de linker- en rechteroever. Een deel van

jan / febr / maart 2018

dendriet 5

Jean Van Holen

 Reeën in het veld

die vallei zal begraasd worden en krijgt binnenkort dus een omheining. Om reeën niet buiten te sluiten, zal de afsluiting op enkele plaatsen niet te groot worden gemaakt.

De dieren springen gezwind over een draad van 80 cm. En ze kunnen niet alleen goed springen, want wist je dat reeën kunnen zwemmen?

Regelmatig steken ze de Dender over. Daarom is er in de buurt van Ninove nood aan bijkomende “uitstapplaatsen” waar ze makkelijk het water uit kunnen. In Geraardsbergen werden eerder al 32 van die plaatsen aangelegd door W&Z, mét succes. Sindsdien vielen er geen drenkelingen meer te betreuren.

als Heldergem reeën rond.

De populatie daar, is geïsoleerd: ze is het gevolg van een wilduitzetting in 1998.

Sindsdien breidt de populatie goed uit. In natuurgebied Den Dotter zitten minstens 8 reeën.

Ze zijn nog vrij nieuw in de regio: de eerste werden er pas drie jaar geleden gezien. In Den Biest (Denderhoutem) zitten er ongeveer 18. Bob Lambrechts, voorzitter van Natuurpunt Groot-Haaltert, verwelkomt reeën zelfs in zijn eigen bosje. Regelmatig komt er een geit (vrouwelijk ree) met haar bokkits (mannelijk jong) slapen.

Logies in de tuin

In Haaltert lopen zowel in Denderhoutem, Kerksken

6 dendriet

jan / febr / maart 2018

Reeën aan de stadsrand

Zelfs de stadsrand van Aalst trekt reeën aan. Vooral in Kravaal en de Faluintjes (Moorsel/Meldert) doen ze

het goed: er zitten wel 200 dieren. En dat zo dicht bij de stad. Erg natuurlijk was hun intrede niet. Ook hier werden ze uitgezet, eind jaren ’90 in Kravaal en begin jaren 2000 in de Faluintjes. Daarnaast zitten rond het waterkasteel in Moorsel tot 30 reeën. En ook nóg dichter bij de Aalsterse stadsrand zijn reeënpopulaties te vinden. Regelmatig steken bij valavond reeën de Leirekensroute ter hoogte van het Mijlbeekbos over.

De grootte van de populatie is moeilijk in te schatten, maar het staat vast dat er dit jaar opnieuw jongen werden geboren. Ook in de regio rond Aalst eist het verkeer jammer genoeg zijn tol. Ter hoogte van onder andere de Affligemdreef en de Beekstraat werden wildspiegels geplaatst om de

veiligheid voor mens en ree te verhogen. En nog verder ten slotte, in Erembodegem en Affligem, zitten maar liefst 220 reeën op een oppervlakte van 11.000 ha.

Met de stroom mee

In Berlare zijn reeën al een 15-tal jaar aanwezig. In eerste instantie werd gezegd dat ze uit de Gratiebossen van Zele afkomstig waren (uitgebroken?) en zo Berlare Broek hebben bevolkt. Kort daarna doken ze ook op in de Heidemeersen, het grootste reservaat in Berlare/ Wichelen. Inmiddels worden zowat overal in Berlare reeën gespot: in de Paardeweide, Paardebroek, Hemelse rij, Maaidonckbossen, en zelfs in de Brede schoren, het grootste

zoetwaterschor in Berlare.

De laatste tien jaar zijn er ook reeën in de St. Onolfspolder in Dendermonde/Appels en meer recent ook in Porrebeek en Paddebeek in Schoonaarde/ Oudegem. Ook in Lede (omgeving bos Bumst) werden de voorbije twee jaar reeën gespot.

Is onze lijst met vindplaatsen en aantallen compleet? Nee, helemaal niet, maar het geeft een idee. En hopelijk konden we je warm maken voor deze prachtige zoogdieren in onze streek.

Op speurtocht?

Wil je een ree spotten?

Overdag schuilen en slapen ze op een rustig plekje in het bos. Dan is de kans dat je ze makkelijk ziet, iets kleiner. Je

trekt er best opuit als de zon opkomt of ondergaat, want ’s nachts zijn ze het meest actief.

Dan verlaten ze het bos om eten te zoeken op de omliggende velden. Pootafdrukken, uitgeknabbelde boomknoppen of slaapplekjes in het bos waar de aarde is bloot gekrabd, verraden hun aanwezigheid.

Hou dus je ogen open tijdens je volgende wandeling. Maar let op, verstoor ze niet en hou ook je hond aan de leiband.

Dank aan Koen Van Den Berge, Johnny Cornelis, Wouter Mertens, Dries Mertens, Jerry Cox, Bob Lambrechts, Evelien Kieckens, Erik De Block en Dirk De Mesel voor hun waardevolle bijdragen.

Han Lagring

jan / febr / maart 2018

dendriet 7

Neigembos:

stille getuige van de oorlog Het Neigembos is een van de mooiste bossen in Vlaanderen. Zijn voorjaarsflora, zijn holle wegen en smeltwatervalleien: het is een pareltje. Maar hoe zag het bos en zijn omgeving er 100 jaar geleden uit? Ik wil me beperken tot de twee Wereldoorlogen. Het gaat niet om een uitvoerige geschiedenis. Dat zou vele maanden archiefwerk en veel contacten met hoogbejaarde mensen vragen. Ik heb me gebaseerd op enkele artikels en op verhalen van bewoners rond het Neigembos.

Wereldoorlog I

Neigembos was voor de Duitse bezettingsmacht heel interessant. Het was een bron van een interessante grondstof: houtskool. Daarvoor werd een belangrijk deel van het bos gekapt.

Het beukenhout werd via een speciale techniek – verbranding zonder zuurstof – omgezet in houtskool. Die houtskool werd in de eerste plaats gebruikt in de loopgraven: het was een bron van warmte, zonder dat je licht zag (want anders zou je je plaats verraden aan de vijandelijke troepen). Houtskool werd ook gebruikt om buskruit te maken. De werken werden onder meer uitgevoerd door tewerkgestelde buitenlanders. Het toezicht gebeurde door Duitsers die in het gehucht Prindaal verbleven.

Op de plaats “het Gelijk”, aan de noordoostkant, was een artillerie-eenheid van de Duitsers gevestigd. Er was een kleine barak voor de soldaten en een reusachtig kanon dat de omwonenden Dikke Bertha noemden. Het was gericht op de steenweg Ninove-Brussel. Met enige moeite kan je in het bos nog sporen zien van de Osseweg, een oude weg die boeren uit de omgeving toen gebruikten om de Duitsers water te brengen.

Het leven van de gewone burger in de oorlog was niet eenvoudig: rantsoeneringen, opeisingen en veel armoede. In Prindaal werden de bladeren van adderwortel gebruikt als vervangmiddel voor spinazie. Er werd ook duchtig gesmokkeld, want het Neigembos lag op de grens van het Etappengebied (OostVlaanderen) en het Gouvernement (VlaamsBrabant).

Wereldoorlog II

Op 6 maart 1936 neemt Leopold III een belangrijke beslissing. België zegt een verdrag met

8 dendriet

jan / febr / maart 2018

Frankrijk op en kiest voor een onafhankelijke en neutrale koers. Het kiest noch voor Frankrijk noch voor Duitsland en hoopt op die manier aan een inval van Duitsers te ontsnappen. Maar Leopold III en de regering zijn niet naïef en investeren zwaar in een defensieve militaire doctrine. Zo komt er tussen Koningshooikt (Lier) en Waver een verdedigingslinie tegen tanks, de zogenaamde KW-Linie of IJzeren Muur. Het is een aaneenschakeling van antitankgrachten, bunkers, railvelden (plaatsen met ijzeren rails in de grond) en duizenden Cointet-elementen. Dat laatste was een uitvinding van de Franse kolonel Edouard de Cointet de Fillain. Zo’n element was een soort ijzeren hek van ongeveer drie meter op drie, op twee rollen vooraan en één achteraan. Ze werden aan elkaar vastgemaakt over vele kilometers en konden tanks tot 20 ton tegenhouden. Zolang het geen oorlog was, was de muur niet volledig dicht. Aan een straat bijvoorbeeld stonden zware betonnen palen (meerpalen) waaraan de hekken vastgemaakt konden worden. Op het laatste moment kon de IJzeren Muur dan gesloten worden. De muur was militaire hightech uit die tijd, maar paste in een defensieve doctrine, terwijl de Duitsers in mei 1940 een nieuwe en offensieve oorlogsvoering lanceerden, met nieuwe wapens.

De IJzeren Muur kon daar geen antwoord op bieden.

De IJzeren Muur in Pamel

De Belgische regering liet een tweede IJzeren Muur bouwen, van aan de Dender in Pamel tot Waver, naar het zuiden en dus tegen de Fransen gericht. Daarmee wilde de Belgische regering benadrukken dat ze wel degelijk een strikte neutraliteitspolitiek voerde. Het was

Luc Barbé

 Bunker aan de Steenstraat

dus niet de bedoeling de muur te gebruiken.

Het was een afleidingsmanoeuvre. De muur was ongeveer 60 km lang en bestond uit 49 bunkers, 12.000 Cointet-elementen, 150 meerpalen en 20.000 spoorstaven.

In Pamel werden vier bunkers gebouwd. Van de vijf bunkers in Meerbeke zijn er ondertussen twee afgebroken (Ternat en Hoenderveld).

De bunkers in de Steenstraat, EggerstraatZuid en Donkerstraat zijn er nog. Er zijn rond Neigembos ook nog enkele meerpalen te zien, onder meer in het gehucht Bevingen (Neigem). Van ver lijkt het gewoon een wat lompe en vreemde betonnen paal, maar het is een overblijfsel van militaire spitstechnologie van 70 jaar geleden. Op een terrein van Natuurpunt Ninove aan de Brusselse Steenweg in Meerbeke staat er ook een.

Het bouwen van de IJzeren Muur van Pamel naar Waver gebeurde in de barkoude winter 1939-40. Rekening houdend met de middelen van die tijd, gebeurde het heel snel. Het leger en privéondernemingen voerden de werken uit. Voor de bewoners rond het Neigembos was het bouwen van de muur een gebeurtenis die ze nooit zouden vergeten: op enkele maanden tijd verscheen een kilometerslange muur van ijzeren hekken door velden en weiden. De oorlogsdreiging werd wel heel zichtbaar.

Een tweede leven

Aan de IJzeren Muur aan het Neigembos werd nooit gevochten, wat ook de bedoeling was.

Na de Belgische capitulatie werden onderdelen door bewoners meegenomen. De ijzeren rollen werden gebruikt als bolder en stalen palen en kabels kregen ook een bestemming.

Vandaag nog vind je van Pamel tot Waver onderdelen van de IJzeren Muur bij bewoners.

Hoe onderdelen van een militaire verdedigingslinie van zoveel jaar geleden een tweede leven gekregen hebben. Het grootste deel van de muur werd in 1941 door de Duitsers ontmanteld en weggevoerd. Een deel werd hergebruikt in de Atlantikwall, en een deel zou hersmolten zijn.

In het Neigembos zie je hier en daar restanten van loopgraven, onder meer aan de Wolvenkets. Deze zijn wellicht afkomstig uit de Tweede Wereldoorlog en gegraven door Belgische soldaten. Maar echt zeker is dat niet.

Gevechten

Werd er in Wereldoorlog II dan helemaal niet gevochten in of rond het Neigembos? Ik heb zekerheid over één gewapend treffen. Op 27 mei 1940, één dag voor de overgave van het Belgisch leger, kwam het tot een treffen tussen de Duitsers en de Engelsen in de dorpskom jan / febr / maart 2018

dendriet 9

Pascal Heyman

 Vogelspotten op de bunker in Roosdaal

van Neigem. Een Engels legervoertuig werd getroffen door een Duits projectiel en vloog in brand. De twee Engelse soldaten konden nog wegvluchten langs de kerk richting Bevingen en Neigembos.

Net voor de inval van de Duitsers was er belangrijke militaire activiteit van het Belgisch leger in Neigem. Ze hadden manschappen in de Gotestraat en in Prindaal. Daar werden loopgraven gedolven en stond ook afweergeschut. Dat zou ook gebruikt zijn tijdens de 18-daagse veldtocht.

Vliegende bom

De inwoners van Neigem dachten dat de oorlog begin september 1944 echt wel gedaan was.

Dat was helaas een vergissing. Op 4 november 1944 viel een V1 of “vliegende bom”, een onbemand vliegtuig vol explosieven, gericht op Antwerpen, op een veld aan de rand van het dorp. Eén persoon werd gewond, tientallen huizen hadden glasschade en een onderdeel van de bom doorboorde de zolders van een paar woningen. Brigadecommandant Heirman van de rijkswacht van Denderwindeke maakte

10 dendriet

jan / febr / maart 2018

dezelfde dag nog een proces-verbaal op. De restanten van de vliegende bom werden met paard en kar naar het gemeentelijk stort van Neigem gebracht en de kans is groot dat die er nog zitten.

Aan de natuur

Gemeente Roosdaal kocht enkele jaren geleden één van de bunkers in Pamel. Er is een klein park en een infopaneel. Zo werd een stuk militair erfgoed bewaard en ontsloten voor het publiek. Natuurpunt gebruikt de bunker aan de Piezelstraat al jaren in de herfst als vogeltrektelplaats. In Kester heeft Natuurpunt enkele bunkers ingericht als winterplek voor vleermuizen.

Uitleiding

“De oorlogsjaren in en rond Neigembos”, het zou de titel van een mooie publicatie zijn.

Hier zijn alvast enkele elementen, in het kort geschetst. De bunkers en meerpalen, de sporen van de Duitsers in het Neigembos, oude loopgraven, het zijn de laatste zichtbare tekenen van die verschrikkelijke tijden.

Luc Barbé

 Bunker aan de Eggerstraat

Ik wens Jef De Meyer, Paul Cosyns, Luc De Smet, Theo Van Brempt en Herman Muylaert te bedanken voor hun informatie. Verder kreeg ik gegevens van inwoners van Neigem en

vond ik documenten in de archieven van het Belgisch leger en de Rijkswacht.

Luc Barbé

jan / febr / maart 2018

dendriet 11

Broedende watervogels sukkelend door 2017 In 2017 kregen we te maken met een droog voorjaar en een nog drogere zomer.

Dit fenomeen had verschillende gevolgen voor de natuur. EĂŠn daarvan was een negatieve impact op broedende watervogels. Zo kregen de broedsels van dodaars, krakeend en waterral rake klappen. Waterstanden het hele jaar hoog genoeg houden is essentieel om watervogels te beschermen tegen uitzonderlijke droogte.

Natuur valt droog

broedseizoen, waardoor het broedsucces in 2017 erg laag lag.

Broedsels falen

Een duidelijk voorbeeld is de dodaars. Voor die soort zag het er nochtans niet slecht uit in de vroege lente: een aantal opeenvolgende zachte winters en de hoge waterstanden tijdens het vorige broedseizoen zorgden voor een van de hoogste aantallen territoriale paren ooit vastgesteld in de Dendervallei: bijna 30. Maar veel broedplaatsen vielen volledig of grotendeels droog. Erg diep moet het water niet zijn voor dodaarzen, maar deze vinnige duikertjes hebben wel een minimale waterdiepte nodig.

Wouter Faveyts

Door de vele waterwerkzaamheden die de Dender doorheen de tijd heeft ondergaan, is het moeilijk voor te stellen dat heel wat gebieden nabij de rivier van nature waterrijke terreinen zijn. Een handvol snippers, vrijwel steeds in handen van natuurbeheerders, laten hier en daar (opnieuw) zien welke waardevolle waterrijke natuur onze streek rijk kan zijn.

Maar in 2017 kregen ook die snippers het hard te verduren. Oorzaak? De grote droogte.

Voor een aantal broedende watervogelsoorten was dit erg slecht nieuws. Broedplaatsen vielen droog lang voor het einde van het

 De Dendermeersen vielen haast kurkdroog

12 dendriet

jan / febr / maart 2018

Waterstanden schommelen te hard

Het is erg moeilijk te voorspellen hoe de weercycli zich verder zullen ontwikkelen. In elk geval hebben heel wat soorten nood aan voldoende hoge waterstanden doorheen het jaar om zich te kunnen handhaven. Grote schommelingen in de waterstand kunnen een flinke kink in de kabel zijn voor het behoud van die soorten in de Dendervallei. Dat heel wat gebieden sowieso sterk afgewaterd worden, is daarbij een verzwarende factor bovenop de droogte.

© Vilda - Yves Adams © Vilda - Yves Adams

Doordat die wegviel, kwamen er dit jaar wellicht maar weinig jonge dodaarzen groot in de Dendervallei. Dat viel duidelijk op in een goed onderzocht gebied zoals de Nuchten ten noorden van Geraardsbergen.

Van het recordaantal van 10 koppels in het voorjaar brachten er wellicht maar een tweetal paren jongen groot. Een opmerkelijk contrast met 2016, toen meerdere koppels in dit gebied zelfs twee broedsels groot  Dodaars brachten. Wellicht zal er volgend jaar sprake zijn van een daling van het aantal paren.

Andere soorten die in vrij ondiep water leven, maar vermoedelijk toch geen goed broedseizoen achter de rug hebben, zijn de krakeend en de waterral.

Rond Geraardsbergen werd in het voorjaar een recordtotaal geteld van 8 territoria van waterral in twee waterrijke gebieden van Natuurpunt (reservaat de Boelaremeersen) en het Agentschap voor Natuur en Bos  Waterral (de Nuchten), maar de waterschaarste kan ervoor gezorgd hebben dat die maar moeilijk jongen groot kregen.

Dat geldt al helemaal omdat die afwatering ook relatief kleine, versnipperde natuurgebieden treft. De extreme toestand in 2017 in het handvol gebieden in de regio die broedende watervogels herbergen, is eigenlijk al decennia lang het geval in veel laaggelegen gebieden langs de Dender. Daardoor zijn grote delen van de vallei in feite waardeloos voor watervogels. Laten we hopen dat toestanden zoals in 2017 niet de regel worden en dat onze weinige waterrijke natuurgebieden dus niet hun waarde verliezen voor broedende watervogels.

Wouter Faveyts jan / febr / maart 2018

dendriet 13

Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Frits De Wolfkaai 8/24, 9300 Aalst Tel +32 (0)53 41 66 66 Fax +32 (0)53 41 66 00 www.zeroemissionsolutions.com

Uw partner in advies & opleiding Leopolddreef 54

9290 Berlare

Kwaliteitzorg

ISO 9001 - EFQM

Milieumanagement Veiligheid & Gezondheid Energie & CO2

ISO 14001 - EMAS VCA – OHSAS 18001

ISO 50001 – CO2 Prestatieladder

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen ISO 26000 Interim Management Inspectie & Labo

ISO 17020 – ISO 17025

www.cryus.be info@cryus.be 0472/70.20.00

DENDERKALENDER 

uur van vertrek



plaats van afspraak



bijzonderheid

geval €1.

 

toelichting



contactpersoon

Op excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

gids



zeker meebrengen

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling mogelijk (€0,04 per km/persoon).

Tenzij anders vermeld zijn de activiteiten van Natuurpunt voor de leden gratis. Niet-leden betalen in dat

zondag 7 januari

zondag 14 januari

Osbroek in wintertooi

Nieuwjaarswandeling

afd. Aalst

 9:30 - 11:30

Parklaan, Aalst  Kom na de zware feestdagen een frisse

neus halen in een mooie brok natuur

op een boogscheut van Aalst centrum.  Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

vrijdag 12 januari

 Ternat gemeentehuis, Gemeentehuisstraat 21, Ternat

 Wandeling langs de natuurgebieden



van Natuurpunt Ternat. Na de wandeling worden er door Natuurpunt en de gemeente Ternat diverse proevertjes aangeboden. Gratis!

Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zondag 14 januari

Algemene vergadering Comedy: Flirten in ‘t Groen

afd. Aalst

 19:30 - 22:00

 Onthaalcomplex Keizershallen,

Keizersplein 21, Aalst

 Flirten en verleiden. Iedereen doet

het of probeert het. Wie wil weten

waar Casanova de mosterd haalde,

kijkt best eens naar de dierenwereld.

In onze tuinen en natuurgebieden

vinden we immers voorbeelden van

de meest uiteenlopende

verleidingsstrategieën, vaak

verrassend herkenbaar. Voldoende

inspiratie voor een programma

waarin natuureducatie flirt met

comedy. De spreker is Joeri Cortens,

lesgever bij Natuurpunt CVN, maar

ook bekend door zijn vele

tv-optredens. Nadien huldigen we de

meest milieuverdienstelijke Aalstenaar

van 2017 tot “Groenen Ajoin” en heffen

we samen het glas op 2018.  Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

afd. Ninove

 20:00 - 23:00

 Bovenzaaltje oud-stadhuis,

Oudstrijdersplein 6, Ninove

 Jaarlijks gezellig samenzijn met

voorstelling van jaarprogramma,

diverse leuke informatieve hoekjes

over onze werking en gratis lekkere

hapjes en drankjes. Mogelijkheid

om toe te treden tot bestuur of beheerswerkgroep!  Wouter Mertens – 0495 68 89 33

wouter.mertens@natuurpuntninove.be

afd. Boven-Dender  Onderaan de kerk, Bakkerstraat, Vollezele (Galmaarden)

 Landschapswandeling van een 8-tal

 14:30 - 17:00

 Buurthuis Meierskouter, Sint- Maartenstraat 28, Burst

 Vergezeld van een lekker glaasje



zondag 21 januari Het Brabants trekpaard op de Congoberg

afd. Erpe-Mere

algemene vergadering. Bespreking en evaluatie van het voorbije jaar met o.a. verenigingswerking en reservatenbeheer. Voorstel jaarprogramma 2018.  Na de vergadering gratis drink en

gezellig samenzijn.

Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 stefaan.thibau@skynet.be

 14:00 - 17:00

Glühweinwandeling

Glühwein of warme chocomelk maken we kennis met het winterse landschap van de kouterbaantjes.

Peter D’Hondt – 0477 88 97 46



km in Vollezele, bakermat van het Brabants trekpaard. We trekken onder meer over de top van de Congoberg, die je een van de spectaculairste uitzichten biedt over het Pajottenland en de Denderstreek.

Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

vrijdag 19 januari

vrijdag 26 januari

Algemene ledenvergadering

Avondwandeling in de Heidemeersen

afd. Dendermonding

afd. Lede

 19:30

 19:00

 Ontmoetingscentrum Impe, Essestraat

4, 9340 Impe  Toast op het nieuwe jaar. Terugblik

2017 en vooruitblik 2018. Voordracht

door Walter Roggeman: Vogeltrek, hoe

doen vogels dat?  Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com

 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare

 Tijdens de avondwandeling proberen

we uilen te spotten. Een wandeling voor jong en oud langs verharde paden.  Wordt afgesloten met een drink.  Vooraf inschrijven bij Dirk De Mesel – 0476 33 10 43

vrijdag 19 januari

zondag 28 januari

Jaarlijkse open algemene vergadering

Vogelexcursie naar de Westhoek

afd. Denderleeuw

zaterdag 13 januari Nieuwjaarsreceptie

afd. Affligem-Liedekerke

 10:00 - 12:00

 Infobord Blanckaertdreef, zijstraat

 Wij nodigen alle leden uit op de

afd. Ninove en Denderleeuw

 20:00 - 22:00

 08:00 - 18:00

 Dagexcursie op zoek naar

 Café Cambrinus, hoek van

Regentiestraat & Kerkstraat, Welle  Evaluatie natuurbeheer en verenigingswerking.  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

zaterdag 20 januari Algemene vergadering en nieuwjaarsdrink

afd. Dendermonding

 19:00

 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen

 Parking Brantano, Ring-Oost 6, Ninove

overwinterende ganzen, watervogels

en roofvogels. We bezoeken zeker de

Viconia-Kleiputten, omgeving

Blankaart/Woumen, IJzervallei, vallei

Beveren-Stavele, en andere topgebieden!  Lunchpakket eten we in een plaatselijk café.  Kris De Wit – 0470 19 10 97 krisdewit123@telenet.be  Verrekijker en telescoop, warme kledij

en lunchpakket!

jan / febr / maart 2018

dendriet 15

vrijdag 2 februari

zondag 4 februari

Er is geen vrouwke zo arm of ze maakt haar panneke warm

Lichtmis in Geelstervallei

afd. Erpe-Mere

 19:00 - 23:00

 Ontmoetingscentrum Ratmolen,

Ratmolenstraat, Aaigem

 We blikken even terug op het voorbije

jaar en we lichten al een tipje van de sluier van ons programma op.

Terwijl we genieten van een lekkere pannenkoek, krijgen we info over de siertuinen van onze natuurvrienden bij Velt.  Inschrijven kan door te mailen naar natuurpunt.erpemere@gmail.com  Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

zaterdag 3 februari Receptie met algemene vergadering

afd. Boven-Dender

afd. Lede

 14:00

 Café De Oude Mol, Impedorp, Impe (Lede)  Lichtmis is een christelijk feest. Van

oorsprong is het echter een Keltisch

feest met lente en vruchtbaarheid

als centrale thema's. Het steeds

sterker wordende licht werd gevierd

met grote vreugdevuren. In de meeste

Europese landen is geen vrouwtje zo

arm, of ze maakt op Lichtmis haar

pannetje warm. Een mooie wandeling

brengt ons langs landelijke wegen met

oog voor de ontluikende natuur.  Als afsluiter een pannenkoek met

chocomelk. Bijdrage 3 € per persoon  Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com  Laarzen bij nat weer noodzakelijk. zondag 11 februari

 20:00 - 22:00

 Parochiezaal, Grimmingeplein,

Uitstap naar kust en polders

Grimminge

 Gratis receptie met een goed glas en



een borrelhap. Doorlopend fotoreportages van onze uitstappen en activiteiten. Om 20.30 uur is er de algemene vergadering waarin we op een half uurtje een overzicht geven van de verwezenlijkingen van het voorbije jaar en de plannen voor 2018 uit de doeken doen.

Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

afd. Denderleeuw

 8:00 - 17u00

 Carpoolparking afrit E40, Molenstraat,

Affligem

 Spotten van overwinterende ganzen,

steltlopers en zeevogels.  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43  Warme kledij en schoeisel, picknick.

zondag 11 februari Winterwandeling in de Heidemeersen

afd. Dendermonding zondag 4 februari Knoppenwandeling

afd. Affligem-Liedekerke

 9:45 - 12:00

 Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 188,

Liedekerke

 Leerrijke wandeling! Bosgids Koenraad



Asselman leert ons de bomen kennen aan de hand van hun knoppen. Gratis aangeboden door Natuurpunt!

Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zondag 4 februari Stadspark in winterse glorie

afd. Aalst

 10:00 - 12:00

 Ingang stadspark Parklaan-

Dewolfstraat, Aalst  Een tocht door het park met aandacht

voor de rijkdom aan boomsoorten in

winterrust. De cultuurhistorische

waarde van het 100 jaar oude Aalsters

stadspark gaat gepaard met een hoge natuurwaarde.  Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

16 dendriet

 14:00 - 17:00

broedseizoen al vroeg en het gaat er

soms luidruchtig aan toe in het bos.

We bezoeken een roestplaats van

ransuilen, lokken de steenuil uit zijn

knotwilg en belijken de nestbak van

een kerkuil. Nadien warmen we

ons met een drankje achter de stoof

in dorpscafé Stinne en pluizen er

enkele braakballen.  Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be  Stevige wandelschoenen zijn aan te raden.

zaterdag 24 februari Vogels in Oman

afd. Boven-Dender

 20:00 - 22:30

 De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge

 Oman vormt de oostelijke punt van



het Arabisch schiereiland. In het noorden domineren Zuid-Aziatische invloeden, in het diepe zuiden een sterke Afrikaanse inbreng. Deze uitersten worden van elkaar gescheiden door woestijn en bergen.

Naast een eigen, unieke Arabische avifauna wordt het land aangedaan door grote aantallen doortrekkers en wintergasten uit Eurazië. Een lijst van ruim 500 waargenomen vogelsoorten hoeft dan ook niet te verbazen! Wouter Faveyts bezocht Oman al twee keer en hoopt zijn verwondering voor het land en zijn avifauna te kunnen overbrengen.

Wouter Faveyts – 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be

 Basisschool Ten Berge,

Galgenbergstraat 39, Berlare

 Geert Vergote, natuurgids, nodigt jullie

graag uit voor een winterwandeling in

het natuurgebied de Heidemeersen.  Geert Vergote – 0474 27 69 36 gvergote@skynet.be  Stevige wandelschoenen zijn aan te raden.

zondag 11 februari Even uitwaaien

afd. Erpe-Mere

 14:30 - 17:00

 Kerk Ottergemdorp, Ottergem

 We vertrekken aan de kerk van



Ottergem om eens lekker uit te waaien tijdens een wandeling tussen de velden waar de windmolens gaan geplaatst worden.

Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

vrijdag 23 februari Uilen in het Kravaalbos

afd. Aalst

 19:00 - 22:00

 Café Stinne, Putstraat 116, Meldert

 Voor de bosuilen begint het

jan / febr / maart 2018

eind februari – begin maart Paddenoverzet

afd. Dendermonding  Dammenlaan, Dendermonde

 In samenwerking met het buurtcomité

en de Stad Dendermonde. Hoe kan je helpen?  Geef je gegevens door aan: Ann – 0478 70 12 39 of Linda – 0486 31 31 09

zondag 25 februari Sneukelwandeling

afd. Affligem-Liedekerke

 13:45 - 17:00

 Zwembad Liedekerke, Sportlaan 2, Liedekerke  Gezellige, kindvriendelijke en

leerrijke wandeling langs en door

de Palitsebeekvallei. Op verschillende

plaatsen wordt gestopt om iets te

eten en/of te drinken. Gratis voor leden

en sympathisanten van Natuurpunt!  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

zondag 4 maart Mythes en legenden in Somergembos

afd. Aalst

 10:00 - 12:00

 Oude brug einde van Schietbaan,

zijstraat Brusselse steenweg, Aalst  Een wandeling door het stadsrandbos

doorspekt met toepasselijke oude verhalen.  Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

vrijdag 9 maart Nacht van de pad

afd. Aalst

 20:00 - 21:00

 Scheutlagestraat, hoek Berkenlaan, Gijzegem  De eerste warmere en vochtige

nachten lokken padden, kikkers en

salamanders uit hun winterverblijf.

We vangen ze op om ze veilig de weg

over te helpen naar hun

voortplantingspoel. Kom ze van nabij

bekijken en leer via onze “aai-pad”

meer over de glibberigste bewoners

van de Dendermeersen.  Peter Rombaut – 0485 39 22 38 zondag 11 maart Ontluikende lente

afd. Erpe-Mere

op zolder. Toch kun je in de sluimerende lente zomaar last krijgen van een dip: voorjaarsmoeheid!

Vermoeidheid, prikkelbaarheid, lusteloosheid en stemmingswisselingen zijn enkele klachten die erbij horen. Maar met de juiste kruiden en natuurremedies ben je er zo weer bovenop. Herboriste Yvette Saerens leert je alle geheimen van kruiden en andere kuren.  Inschrijven en prijs per

deelnemer: 10 euro

Natuurpunt Lede BE64 652850958652 Theepauze inbegrepen.  Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com

zaterdag 17 maart Zwerfvuilactie in Berlare

donderdag 15 maart Diervriendelijke tuin

afd. Erpe-Mere

 19:30 - 22:00

 Buurthuis Meierskouter, Sint-

Maartenstraat 28, Burst

 Natuurpunt Erpe-Mere en Velt

organiseren samen een voordracht door Frans De Smedt over "Een diervriendelijke tuin. Siertuinen zonder gif en ongewenste gasten".  Toegang 5 euro; 3 euro voor leden

van Velt en Natuurpunt. Inschrijven

via natuurpunt.erpemere@gmail.com of  Jan Vindevoghel – 0498 11 81 37

vrijdag 16 maart Voorjaarsmoeheid: kruiden en kuren

afd. Lede

 19:30

 Ontmoetingscentrum Impe, Essestraat

4, Impe

 Opstaan met het geluid van fluitende

vogels. Wintertruien kunnen eindelijk

Jaarlijks eetfestijn

afd. Ninove

 zaterdag 17:30 - 22:00

madeirasaus en een vegetarische

schotel. Dit alles aan democratische

prijzen! Kindermenu's (tot 12j) voor

halve prijs. Voor peuters vraag je

gewoon een bordje extra.

Kinderspeelhoek.  Waardekaarten te verkrijgen bij

bestuursleden (ook zonder

waardekaart iedereen welkom!)  Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

zondag 25 maart Het vroege voorjaar in Levierenbos en Hayesbos

9:10 aan basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare  Wij nemen zoals ieder jaar deel aan de

zwerfvuilactie van de gemeente Berlare.  Afsluitend zorgt de gemeente voor een

hapje en een drankje aan het

gemeentelijk magazijn.  Vooraf contact topnemen met

Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 stefaan.thibau@skynet.be

zaterdag 17 maart Jaarlijks eetfestijn

afd. Affligem-Liedekerke

 17:30 - 22:00

 Patro Hekelgem, Fosselstraat 109A, Affligem

 De jaarlijkse hoogmis ten voordele

van onze reservaatwerking. Het

uitgelezen moment om Natuurpunt

Affligem-Liedekerke moreel en

financieel een hart onder de riem te

steken! Ook vegetariërs worden verwend!  Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be

afd. Boven-Dender

 14:00 - 17:30

 Parkeerplaats in het Levierenbos (Bois

de la Louvière) vlakbij de grote militaire piloon. Neem (uit Everbeek komend) voor huisnummer Ten Bosse 70 in Vloesberg het weggetje aangeduid met een bruin bordje 'Forêt domaniale, Domeinbos'.  Wandeling van 8 à 9 km. We

combineren het Levierenbos met het

Haeyesbos, en genieten van de

prachtige glooiende landschappen

die de bosgedeeltes afwisselen. Met

de Verrebeekmolen en de oude

trambaan naar de Henegouwse mijnen

erbij (nu een wandel/fietspad) voegen

we er een vleugje cultuurhistorie aan toe.  Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.x.hilde@gmail.com,

zondag 25 maart Lentewandeling in de Heidemeersen

afd. Dendermonding

 14:00 - 17:00

 Basisschool Ten Berge,

Galgenbergstraat 39, Berlare

 Geert Vergote, natuurgids, nodigt

maandag 19 maart

jullie uit voor een lentewandeling in

het natuurgebied de Heidemeersen.  Geert Vergote – 0474 27 69 36 gvergote@skynet.be  Stevige wandelschoenen zijn aan te raden.

Lezing bijen

afd. Erpe-Mere

 19:00 - 22:00

 Buurthuis Meierskouter, Sint-

Onderwijslaan, Ninove

 Op het menu: kip, vis, tong in

 9:00 aan de kerk van Berlare of

zondag 11:30 - 14:00

 Refter H.H.Hartenschool (zusterhuis),

afd. Dendermonding

 09:30 - 12:00

 Hof Ter Vaerent, Honegemstraat 139, Erpe  We wuiven de winter uit en genieten

van de natuur die stilletjes aan wakker

wordt. Nadien kan er nog bijgepraat

worden met een drankje.  Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

zaterdag 24 en zondag 25 maart

Maartenstraat 28, Burst

 Een verrassende kijk op het leven van

honingbij en imker, vroeger en

nu, hier en in de rest van de wereld.

In samenwerking met milieuraad Erpe- Mere.  Lesgever Joeri Cortens  Inschrijven kan door te mailen naar

natuurpunt.erpemere@gmail.com en

betaling van 5 euro op

rekeningnummer BE37 9792 1409 1028

zaterdag 31 maart Nacht van de steenuil

afd. Aalst

 20:00 - 22:00

 Voet van de Wiezebrug, Disgenaatdreef

 Op de Nacht van de Steenuil maak je

kennis met het kleinste en sympathiekste uiltje van Vlaanderen.

Deze rakker met knalgele ogen heeft

jan / febr / maart 2018

dendriet 17

een voorliefde voor holle knotwilgen

als broedplaats en wordt actief in

de vooravond. We zoeken hem op in de

meersen van de Beneden-Dender.  Peter Luyten – 0485 50 38 04  peter.luyten6@telenet.be  Stevige wandelschoenen zijn aan te raden.

CURSUS Vanaf maandag 26 maart Cursus bijen

afd. Erpe-Mere

 19:00 - 22:00  Buurthuis Meierskouter, Sint-

Maartenstraat 28, Burst  Wilde bijen komen uit de kast.

Steeds meer mensen hangen een

bijenhotel in in tuin en lokale

overheden komen met actieplannen

op de proppen. De hoogste tijd dus

om deze boeiende diergroep eens

grondig onder de loep te nemen. In

deze cursus leer je wilde bijen op

naam brengen en bekijken we hun

fascinerende levenswijze. Zo kom je

alles te weten over roodgatjes en

geeltipjes, zilveren fluitjes en gouden

slakkenhuisbijen. Lesgever

Joeri Cortens ism milieuraad Erpe-

Mere. De cursus bestaat uit 3

lesavonden en 3 excursies. De

lesavonden zijn op 26/3, 16/4 en 23/4.

De data voor de excursies zullen

tijdens de lesavonden worden meegedeeld.  Inschrijven kan door een mail te

sturen naar natuurpunt.erpemere@gmail.com

en betaling van 35 euro op

rekeningnummer BE37 9792 1409 1028.

Studenten betalen 25 euro.

NATUURBEHEER

 Beheerwerken in een van onze

reservaten. Drank en een

tussendoortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

zondag 4 maart Groot Schoor, Grembergen

afd. Dendermonding

 9:00 - 16:00

 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen  Maaien van riet.  Na inschrijving wordt een middagmaal aangeboden  Vooraf contact opnemen met Tarcy Verstraeten – 052 21 11 11  Laarzen en werkhandschoenen. zaterdag 10 februari Knotwilgen knotten

afd. Ninove

 09:00

 Nonnenborre thv huisnummer 28, Appelterre  Er zijn enkele knotwilgen die moeten

worden geknot; handen uit de

mouwen dus, alle hulp is welkom!  Georges Jacobs – 0476 60 18 37 georges.jacobs@telenet.be  Werkkledij, handschoenen, laarzen. zondag 18 februari Natuurbeheer

afd. Affligem-Liedekerke

 9:00 - 12:30

 Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerwerken in een van onze

reservaten. Drank en een

tussendoortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

 Basisschool Ten Berge,

Galgenbergstraat 39, Berlare

 Knotten van wilgen of kappen houtopslag.  Vooraf contact opnemen met Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 of Dirk De Mesel – 0476 33 10 43  Werkhandschoenen en evt. bijltje,

hakmes of zaag.

zondag 28 januari Natuurbeheer

afd. Affligem-Liedekerke

 9:00 - 12:30

 Plaats van afspraak wordt tijdig

meegedeeld

18 dendriet

zaterdag 10 maart Natuurbeheerdag Wellemeersen

afd. Denderleeuw

 9:00 - 16:00

 NP-materiaaldepot, Wellemeersenstraat  Verwijderen van wilgenopslag.  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43  Laarzen zondag 11 maart Natuurbeheer

afd. Affligem-Liedekerke

 9:00 - 12:30

 Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld  Beheerwerken in een van onze

reservaten. Drank en een

tussendoortje worden aangeboden.  Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be zaterdag 24 maart Heidemeersen te Berlare

afd. Dendermonding

 9:00 - 12:00

 Basisschool Ten Berge,

Galgenbergstraat 39, Berlare

 Bestrijding Amerikaanse vogelkers op





’t Stampkot.

Vooraf contact opnemen met Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 stefaan.thibau@skynet.be.

Werkhandschoenen en spade.

Groot Schoor, Grembergen

afd. Dendermonding

Heidemeersen te Berlare

 9:00 - 12:00 en 13:30 - 16:30

bartdierickx@skynet.be

zondag 18 februari:

zaterdag 27 januari afd. Dendermonding

 Laarzen en werkhandschoenen.

 9:00 - 16:00

 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen  Maaien van riet.  Na inschrijving wordt een middagmaal aangeboden  Vooraf contact opnemen met Tarcy Verstraeten – 052 21 11 11  Laarzen en werkhandschoenen. zaterdag 24 februari Natuurbeheer in de Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding

 9:00 - 12:00 en 13:30 - 16:30  Kappen houtopslag of knotten van wilgen.  Vooraf contact opnemen met Bart Dierickx – 0475 62 70 21

jan / febr / maart 2018

Een dankbare herinnering aan Dirk De Vis (1971-2017), natuurvriend en gewaardeerd medewerker aan de redactie van Dendriet.

Stel dat we al fietsend

bomen konden laten

groeien

Het idee ontstond enkele jaren geleden als een vage droom: het maken van een lange reis.

Maar beetje bij beetje groeide die droom uit tot een ambitieus project: Cycling for Trees. Wij, Klarremieken en Ewoud, allebei 21 jaar, fietsen van Patras in Griekenland naar de Noordkaap in Noorwegen, goed voor 8000 km in het zadel.

Voor elke kilometer die we fietsen, zamelen we één euro in. En met elke euro planten we

minstens één boom. Deze bomen worden in het najaar van 2018 aangeplant in eigen land, in samenwerking met Natuurpunt en iedereen die ons project sponsorde.

Een van de Natuurpuntprojecten die zullen beplant worden is het Mijlbeekbos in Aalst.

Meer weten? Neem snel een kijkje op onze Facebookpagina: Cycling for Trees, of onze website: www.cyclingfortrees.com

jan / febr / maart 2018

dendriet 19

In de put

Waarom we leemputten laten voor de natuur Leemputten blijven na ontginning vaak achter als littekens in het landschap. Het is een menselijk waanidee om die putten te moeten “herstellen”. Maar is zo’n herstelling wel mogelijk? En is ze wenselijk? Eén ding is duidelijk: de tijd heelt de wonden van het landschap. Na een ontginning laat je de natuur maar beter zijn gang gaan. Je zal er van versteld staan hoeveel dier- en plantensoorten je er ziet schitteren. Het Ninoofse ontginningsgebied Hof Ter Duyst ontsnapte onlangs aan een nieuwe ontginning en opvulling. Het werd een zoveelste signaal om de putten te blijven beschermen.

20 dendriet

jan / febr / maart 2018

© Vilda - Yves Adams

Onrust

Het ontginningsgebied Hof Ter Duyst in Ninove ontstond als lokaal bevoorradingspunt voor de steenbakkerij Hove. De ringoven van 1946 bakt nog steeds handgevormde stenen en maatwerk.

In de loop der jaren verloren de leemputten hun lokaal karakter: het leem werd getransporteerd naar steenbakkerijen in heel België.

De huidige leemputten ontstonden grotendeels tijdens intensieve ontginningscampagnes in de jaren '80 en '90. Later keerde de rust terug in het gebied. Op de bodem van de putten wordt aan kleinschalige landbouw gedaan en ook de natuur krijgt kansen door spontane verbossing, gedeeltelijke aanplanting en verwildering.

Maar daar kwam verandering in na de goedkeuring van het PRUP afbakening kleinstedelijk gebied Ninove, eind 2012. De nabestemming werd gewijzigd van landbouw naar randstedelijk recreatief groengebied. Op zich geen probleem, maar na het openbaar onderzoek werd op basis van een bezwaar plotsklaps het verbod op opvullen van de putten opgeheven.

Dit leidde tot een vernieuwde interesse van de ontginner in het gebied. Een eerste aanvraag werd ingediend in 2015, waarbij alle transport via het Galgenveld en de Groenstraat/ Lebekestraat zou verlopen. De aanvraag bestond zowel uit ontginning, volledige opvulling van de putten en bebossing. Dankzij protest en een weigering van de stedenbouwkundige vergunning door het stadsbestuur, werd dit tracé opgeborgen. Vorige zomer werd een nieuwe aanvraag ingediend, met een nieuw tracé. Dit tracé omvat een speciaal aan te leggen weg door een hoogstamboomgaard,

 De geelgors: binnenkort opnieuw present?

over een buurtweg, een akker en een zeer waardevolle houtkant die na meer dan één kilometer aantakt op de Denderhoutembaan.

Kwetsbaar

Natuurpunt Ninove verzet zich al jaren tegen een verdere aantasting van dit gebied. De Diepe Straten, een holle weg die sinds 1994 geklasseerd is als beschermd landschap, is zeer kwetsbaar. Het ontginningsgebied grenst aan deze holle weg. Afgraven tot op 10 m van deze weg en tot 10 m diep heeft ongetwijfeld een negatieve invloed, en niet alleen op het beschermd landschap. Toch heeft de aanvrager de negatieve impact op mens en milieu steevast genegeerd en geminimaliseerd.

De leemputten teruggeven aan de natuur biedt veel meer kansen dan het opvullen van het terrein met inferieure gronden. Opgehoogde terreinen zijn vaak nog decennia lang instabiel

An Deschryver

 Landbouw en natuur in Hof Ter Duyst

en moeilijk om terug te geven aan wandelaars en zachte recreanten. Bovendien is in dergelijke systemen de waterhuishouding van het opgehoogde terrein verstoord. De aangevulde grond werkt als een percolator en het is niet eenvoudig om natuur te laten ontwikkelen op zo’n onvoorspelbaar terrein.

Soorten in de put

Een ontgonnen put daarentegen, biedt heel wat kansen voor zeldzame en hoogwaardige natuur. Steile zongeoriënteerde wanden met veel blote aarde zijn een aantrekkingspool voor solitaire wespen, bijtjes en tal van andere warmte minnende soorten. Het ontbreken van een strooisellaag biedt kansen aan planten die de concurrentie van onze vruchtbare gronden niet aankunnen en profiteren van het blote, vaak kalkrijke leem. Duizendguldenkruid, knoopkruid, margriet, duizendblad en andere maken van het terrein vaak snel een bloemrijke omgeving die in de zomer in interactie gaat met de insectenwanden. Vaak zijn het op zulke terreinen dat verrassingen opduiken, zoals de in Vlaanderen zeer zeldzame bijenorchis. Op de noordelijk gerichte hellingen kan de vegetatiesuccessie sneller zijn gang gaan en de wilgen die er als pionier opduiken, zijn een welgekomen bron van nectar in het voorjaar. Ondiepe waterdelen die snel opwarmen, worden ingenomen door pioniersoorten zoals

de kleurrijke alpenwatersalamander, de zeldzamer wordende groene kikker, spinnende watertorren, tengere waterjuffer en de platbuik. En waarom zou er ook eens geen zeldzame glassnijder opduiken in onze regio?

Ode aan de traagheid

De natuur in en rond waterplassen met een minerale bodem kan vaak spectaculair zijn.

In West-Europa heeft ze de tendens om op langere termijn te verlanden en spontaan te evolueren naar een inheems goed ontwikkeld loofbos. Van open plas en blote leemgrond naar bos is een zeer traag, maar bijzonder boeiend proces dat in elk stadium kansen biedt aan nieuwe soorten. Dergelijke terreinen laten ook de natuur in de omliggende akkers opnieuw opveren: soorten als leeuwerik en grauwe gors vinden in de winter nog voedsel rondom de putten, waardoor de kansen groter worden dat ze ook in de zomer bij ons blijven.

Dit is dus een pleidooi om de ontwikkeling van leemputten grotendeels aan de natuur over te laten.

Geldgewin

De putten teruggeven aan de natuur, is niet naar de zin van wie enkel geldgewin ziet. Naast winstbejag bestaat er geen enkele reden waarom de putten in Hof Ter Duyst zouden moeten opgevuld worden. Nu eerst alle bomen kappen, de putten jan / febr / maart 2018

dendriet 21

An Deschryver

 De Diepe Straten: een beschermde holle weg

ontginnen, ze daarna weer opvullen en dan een bos aanleggen is schadelijk en niet noodzakelijk.

Ook bij de realisatie van het bos kunnen ernstige vraagtekens worden geplaatst. De boomkeuze is verre van ideaal, de aanplant zou gebeuren in 4 blokken met telkens één boomsoort. Bijkomend wil de aanvrager maar 3 van de 10 ha openstellen voor het publiek. Wat de recreatieve functie van de andere 7 ha zal zijn, is onbekend.

Dit gebied kan perfect een recreatiegebied met natuur worden zonder de putten op te vullen.

Dan is het bijhorende transport niet nodig. Een win-win voor de omwonenden, recreanten en de natuur. Het is duidelijk dat dit megalomaan project de draagkracht van het gebied ver overschrijdt.

Putten voor iedereen

Een aantal buurtbewoners en ook leden van Natuurpunt bundelden de krachten en gaven zo heel wat ruchtbaarheid aan het project. Dat project leidde dan ook tot fel protest. Toen de aanvrager de bui voelde hangen, besliste hij om niet te wachten tot de vergunning werd geweigerd, maar trok hij ze zelf in. Zo keert de rust in het gebied toch weer (even) terug.

Wat nu? Natuurpunt is een hevig pleitbezorger om een nabestemming natuur met weinig middelen te realiseren. Maak een aantal gevaarlijke loodrechte hellingen veilig voor spelende kinderen, voorzie op een goed gekozen plaats één rechte wand die je omheint en waar je een

22 dendriet

jan / febr / maart 2018

ijsvogel- en oeverzwaluwwand in stand houdt, plant (als je al iets aanplant) wat streekeigen wilgensoorten aan op de noord georiënteerde hellingen en beheer enkel de zuidhellingen wat meer, door ze open te houden, samen met minstens een deel van de plassen. Zon in water is altijd een natuurvoltreffer. Zorg dat mensen langs het gebied kunnen wandelen en kinderen er veilig spelen. Economisch, ecologisch en sociaal is dat de beste oplossing.

In actie schieten

Natuurpunt Ninove roept daarom het stadsbestuur op om werk te maken van de realisatie van dit gebied. Vijf jaar na de goedkeuring van de afbakening van het kleinstedelijk gebied Ninove, is in het kader inzake natuur en groen zeer weinig gerealiseerd. Ook het uitwerken en uitvoeren van een beheerplan voor de Diepe Straten is noodzakelijk om de natuurwaarde ervan te verbeteren. Uiteraard is Natuurpunt bereid om op een constructieve manier mee te werken aan de kwalitatieve invulling van dit prachtige open koutergebied. De definitieve terugkeer van de geelgors behoort ongetwijfeld tot de belangrijkste natuurobjectieven en zou een grote stap voorwaarts betekenen.

Meer weten over de Diepe Straten? Ga naar www.reddediepestraten.be Wouter Mertens

Natuurpunt Erpe-Mere dompelt je onder in de bijenwereld Geregeld horen en lezen we ongeruste berichten over het voortbestaan van de bijen.

Bijen spelen een grote rol in de kringloop van de natuur. Ook voor mensen zijn die ijverige bijenvolkjes van onschatbare waarde: ze doen een flinke duit in het zakje in het bestuivingsproces en laten ons smullen van hun heerlijke honing. Bijen zijn trouwens niet alleen nuttig, ze zijn ook hoogst interessant.

Lezing en cursuspakket

In het voorjaar 2018 legt Natuurpunt ErpeMere de focus op bijen. In samenwerking met de milieuraad Erpe-Mere organiseren we een lezing en een cursuspakket.

We starten op 19 maart met een lezing voor het ruimere publiek. Wie zich nadien verder wil verdiepen in het wel en wee van het wilde bijenvolkje, vindt zeker zijn gading in de drie cursusavonden op 26 maart, 16 april en 23 april. Na de cursus volgen nog drie excursies waarvan de data nog moeten worden vastgelegd. Meer info over de inhoud van de lezing en de cursus vind je in de activiteitenkalender van deze Dendriet.

De lesgever is de alom bekende Joeri Cortens.

Niet te missen!

Noteer alvast de data in je kalender en schrijf je in.

35 euro. Voordeeltarief voor studenten: 25 euro.

Locatie

Buurthuis Meierskouter, Sint-Maartensstraat 28, Burst (9420 Erpe-Mere).

Inschrijven

Mail naar natuurpunt.erpemere@gmail.com en betaal het inschrijvingsgeld op rekeningnummer BE37 9792 1409 1028.

Kostprijs

Jan Vindevoghel

Lezing op 19 maart van 19 tot 22 uur: 5 euro.

Cursuspakket op 26 maart, 16 april en 23 april + 3 excursies: jan / febr / maart 2018

dendriet 23

Binnenkort weer

zeldzame vissen

in de Wellemeersen?

In mei onderzochten het Provinciaal Centrum voor Milieuonderzoek (PCM) en het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) het visbestand in de vijvers van de Wellemeersen. Onder andere snoek en baars zijn er vaste bewoners. Maar de vijvers van de Wellemeersen hebben nog veel meer potentieel, besluiten de onderzoekers.

Ze zouden wel eens het ideale thuis kunnen zijn voor enkele zeldzame inheemse vissoorten: kleine modderkruiper en kroeskarper. De komende jaren zal werk gemaakt worden van hun introductie. Wordt zeker vervolgd.

Volkstelling

op de oever: een bewijs dat er zware stroperij plaatsvindt.

Met speciale elektrische visapparatuur en met Voor de Paardenvijver was de biotoop eigenlijk fuiken vingen de onderzoekers vissen in de prima zoals het nu is. Voor de Kleine Zavelput Gatesvijver, de Paardenvijver en de Kleine stelden ze vooral voor om de instroom van Zavelput. Alle gevangen vissen werden na het grind afkomstig van het nieuw aangelegde afloop weer ongeschonden teruggezet, met wandelpad tegen te gaan en om ervoor te uitzondering van de exoten. zorgen dat er geen brood meer in het water In de Gatesvijver werden snoek, paling, baars en rietvoorn aangetroffen. In de Paardenvijver wordt gegooid voor de watervogels. De Kleine Zavelput is van zichzelf namelijk al voedselrijk vingen de onderzoekers enkel snoek en baars. genoeg en wordt best niet aangerijkt met bijMaar in de Kleine Zavelput konden ze giebel, voorbeeld brood. blankvoorn, zeelt, blauwband(grondel), bitterDaarnaast stelden de onderzoekers ook voor voorn, snoek en baars bovenhalen. Over het algemeen was het aantal vissen laag te noemen, om een aangepast visbestandbeheer toe te passen. Dat moet zorgen voor een beter evenwat voor de relatief voedselarme Gatesvijver wicht tussen prooi- en roofvissen. Voor de en Paardenvijver ook wel te verwachten was.

Gatesvijver wordt aanbevolen om beperkte In de voedselrijke Kleine Zavelput was de hoehoeveelheden zeelt, rietvoorn en blankvoorn veelheid gevangen vis groter. uit te zetten gedurende een paar jaar. In Biotoop opsmukken de Kleine Zavelput zijn visuitzettingen niet meteen nodig.

In het rapport hebben het PCM en het ANB een aantal biotoop verbeterende maatregeKansen voor zeldzame len voorgesteld op basis van de resultaten en inheemse vissen waarnemingen op het terrein. Ze stellen voor om onderwaterschuilplaatsen in de Gatesvijver De Paardenvijver en de Gatesvijver hebben aan te leggen door dood hout in het water te volgens het PCM en het ANB ook potenties brengen. Dood hout zorgt voor meer leven in voor zeldzame inheemse vissoorten. Ze stellen het water. Hoe? Op dat hout groeien macro-invoor om op termijn kleine modderkruiper te vertebraten en zoetwatersponzen, sommige herintroduceren in beide vijvers, en kroeskarvissoorten (zoals baars) komen er hun eitjes op per in de Gatesvijver. Kleine modderkruiper afzetten of de volwassen dieren vinden er een is een beschermde Habitatrichtlijnsoort. Dit schuilplaats tegen roofdieren. Deze maatregel kleine bodemvisje is een filtervoeder en leeft moet ook helpen om stroperij tegen te gaan. De graag op schone zandbodems met afwisseling onderzoekers vonden namelijk kieuwnetten tussen open en begroeide plekken. Zeker de

24 dendriet

jan / febr / maart 2018

Bruno De Bruyn

 De Gatesvijver, ooit aangelegd voor de overbrugging van de Dender door de E40

Paardenvijver voldoet goed aan deze beschrijving. Kroeskarper lijkt sterk op giebel qua uiterlijk, maar qua ecologie zijn het totaal verschillende soorten. De kroeskarper leeft tussen dichte vegetatie en voedt zich met slakjes en wormpjes. Zowel kroeskarper als kleine modderkruiper kunnen niet goed tegen concurrentie van andere vissoorten.

ANB en PCM hebben zich geëngageerd om, in onderling overleg met Natuurpunt en Vlaamse Landmaatschappij (VLM), het soortherstel voor kleine modderkruiper en kroeskarper de komende jaren op zich te nemen. We gaan er dus ongetwijfeld nog meer over vernemen!

 Kleine modderkruiper

 Van boven naar onder: karper, kroeskarper en zeelt

Alain Dillen

© Vilda - Rollin Verlinde

Alain Dillen en Pieter Boets

jan / febr / maart 2018

dendriet 25

Natuurpunt Denderleeuw zoekt medewerkers Woon je in Denderleeuw, Iddergem, Welle of een aanpalende gemeente?

Voel je je verbonden met de lokale natuur en het landschap? Wil je je graag inzetten als vrijwilliger om die natuur te beschermen? Dan is Natuurpunt Denderleeuw op zoek naar jou. De afdeling heeft nood aan mensen met een frisse blik. Interesse? Neem snel contact op!

Bedreigd en gered

Denderleeuw is een van de oudste kernen in de Denderregio waar natuurbeschermers actief zijn. Al in 1972, mijn geboortejaar, werden de Wellemeersen bedreigd door een verkleiningsinstallatie voor huishoudelijk afval annex stort. Natuurliefhebbers wisten de publieke verontwaardiging te keren in een bescherming van het waardevolle gebied.

In 1988 kocht de voorloper van Natuurpunt de eerste waardevolle hooilanden. Een grote doorbraak kwam er in 1991, toen het gemeentebestuur besliste om mee borg te staan voor de restfinanciering van de aankopen. Momenteel beheert Natuurpunt er een aaneensluitend lappendeken van zowat 95 ha bronbos, elzenbroekbos, hooiland, moerasspirearuigtes, dotterbloemgrasland en open waterpartijen. De omvorming naar een semi-natuurlijk ogend landschap is in grote mate afgerond. Met de Vlaamse administraties wordt er naarstig werk gemaakt van een natuurinrichtingsproject dat de komende jaren de natuurwaarden nog verder zal optimaliseren en veilig stellen.

Dikke bomen

Dit succesverhaal was slechts mogelijk dankzij de inzet van velen. Niemand zal het me kwalijk nemen als ik er een persoon weet uit te pikken: Eric De Tré. Vanuit een diepgewortelde verbondenheid met de natuur en een gedegen natuurhistorische kennis met als summum zijn entomologische ervaring, wist hij een drive te creëren die de jarenlange motor was achter de bescherming en inrichting van de

26 dendriet

jan / febr / maart 2018

Wellemeersen. Maar er zijn niet alleen de verwezenlijkingen op het terrein. Ook in het verzamelen van unieke regionale databanken aan kennis verzette hij bergen werk. Een aantal natuurbeschermers, elders actief in de regio, ontsproten ook uit zijn dynamiek. Het plotse wegvallen van Erics echtgenote, Diane, was voor Eric het signaal om begrijpelijkerwijs de rol wat te lossen. Voor zijn jarenlange inzet besloot Natuurpunt Denderleeuw om Eric de titel ereconservator toe te kennen. Een dikke proficiat en onze diepste dank en respect zijn dan ook op hun plaats.

Maar onder dikke bomen groeien weinig planten. Het gat dat Eric plots naliet was dan ook groot. Toch is er nog steeds heel wat kennis aanwezig bij de ‘oudgedienden’ die graag aan boord blijven. Zij kunnen hun kennis doorgeven aan anderen en bij beslissingen inhoudelijke afwegingselementen naar boven brengen. Maar met kennis alleen en de inzet van dat handvol mensen kan je geen Natuurpuntafdeling heropbouwen.

Natuurpunt Denderleeuw rekruteert

We hebben dus nood aan mensen met een frisse blik, mensen die iets willen doen voor de natuur in Denderleeuw. Dat kan heel wat kanten opgaan. Fondsen helpen zoeken, leden werven, meewerken bij beheerwerken op het terrein, mee vergaderen, overleggen met de gemeente. We zoeken mensen die een oogje in het zeil willen houden, mensen die zich overdag kunnen vrijmaken om een goede band op te bouwen met onze terreinploeg, mensen

Bruno De Bruyn

 Libellenexcursie door de Wellemeersen, afgelopen zomer

die zich willen bezighouden met aankopen en contacten met notarissen, mensen die natuurwandelingen willen leiden of activiteiten voor een breed publiek ondersteunen, mensen die hun natuurkennis willen uitbreiden, of die willen meewerken aan een eetfestijn, enzovoort. Er is voor elk wat wils. Om in de natuursfeer te blijven: elk vogeltje zingt zoals het gebekt is. Elke bijdrage is dus meer dan welkom. Kennis of ervaring zijn nuttig, maar zeker geen vereiste. Al doende leer je wel en een onbevangen blik is vaak een meerwaarde.

We hebben wel al een idee, maar zeker geen idee-fix, van waar we naartoe willen. De richting van het schip wordt mee bepaald door iedereen aan boord.

Er is best wat werk te verrichten. Om maar enkele van onze doelstellingen te noemen: uitbouw van een actiever en groter bestand aan leden en sympathisanten in Denderleeuw, Natuurpunt op de kaart zetten binnen Denderleeuw met een leuk aanbod aan acti-

viteiten, en de verworven natuur verbeteren en uitbreiden. Dat gaat niet alleen over het verwerven van de laatste hectaren in de Wellemeersen, maar ook over de projecten die vragen om gerealiseerd te worden: in de Molenbeekmeersen, de Dendermeersen en in de vallei van de Wildebeek.

Meedoen? Contacteer ons

Interesse om mee te doen? Aarzel dan niet om contact met een van ons op te nemen. We komen dan graag langs voor een babbel om te zien hoe we kunnen samenwerken. Welkom!

Info

Joost Mertens – joost.mertens2@telenet.be – 0497 48 65 20 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

jan / febr / maart 2018

dendriet 27

Populaire populieren-poll Populieren zijn inherent verbonden aan onze cultuur en natuur. Ze zijn haast niet meer weg te denken uit ons landschap. Door de jaren heen raakten onze inheemse populierensoorten overschaduwd door uitheemse soorten en kruisingen. Maar hoe beschermen we wandelaars tegen overrijpe populieren zonder afbreuk te doen aan ons historische landschap?

Collectief geheugen

De laatste waarneming van een wielewaal in Den Dotter, ons natuurgebied in Haaltert, dateert van vier jaar geleden. Het vogeltje houdt nochtans van hoppen tussen populierenrijen. Deze bomenrijen zijn kenmerkend voor Vlaanderen en werden door Valerius De Saedeleer vereeuwigd in zijn landschapsschilderijen. Ook in Den Dotter sieren ze de vergezichten. Naamsoorten zoals de langsprietpopulierensnuittor, de populierenkogelgalmug en het populierenmummiekelkje schitteren op waarnemingen.be. Het is duidelijk dat populieren inherent verbonden zijn aan onze cultuur en natuur. Maar hoe lang bloeien populieren al in Vlaanderen en hoeveel soorten zijn inheems? Een volledig wetenschappelijk antwoord zou ons veel te ver leiden, maar enige duiding is noodzakelijk.

De term “Canada’s” wordt vaak gebruikt om naar populieren te verwijzen. Maar de realiteit is veel complexer. Van oudsher kennen we drie inheemse populierensoorten: de ratelpopulier (die meer houdt van droge grond), de zwarte populier en de grauwe abeel. Deze laatste is een kruising tussen de inheemse ratelpopulier en de niet-inheemse witte abeel, en groeit op allerlei gronden. De zwarte populier gedijt enkel goed op natte grond en zou dus rond de beekvalleitjes zoals in Den Dotter en de Denderstreek heel goed op zijn plaats staan.

Hout werd goud

Sinds de achttiende eeuw cultiveert men in Vlaanderen kruisingen tussen de toen in Europa geïntroduceerde Noord-Amerikaanse populier en de Europese zwarte populier. Later werden ook soorten uit andere werelddelen ingekruist.

Met andere woorden: ongeveer 400 jaar geleden namen deze inwijkelingen, die we als containerwoord “Canada’s” kunnen noemen, hun plaats in in Vlaanderen. De massale aanplant van canadapopulieren in bossen en de vervanging

28 dendriet

jan / febr / maart 2018

van de zwarte populier en andere boomsoorten in rijen beplantingen begon aan het eind van de 19e en was voornamelijk een fenomeen uit de 20e eeuw.

Populieren maakten eerst opgang als windkering voor boomgaarden en huizen en hiervoor werden liefst rassen met laagbeginnende kruin aangewend. Eigendom werd omzoomd met rijen populieren, en als snelgroeiende bomen leverde dit economisch aardig wat op. Het hout werd gebruikt voor meubelwerk, kistjes, klompen, triplex en multiplexplaten, of voor aanleveringen aan andere industrieën, zoals de papiersector.

Canada aan de Dender

De aanplant van populieren en de groei van de luciferindustrie gingen hand in hand. De luciferstokjes werden gewoonlijk vervaardigd van populierenhout. De populier is een snelgroeiende boom, met hout dat niet harshoudend is en voldoende sterke vezels heeft. Ideaal voor de “stekskesfabrieken”. Op het einde van de negentiende eeuw was België na Zweden het grootste uitvoerende land van lucifers. De Denderstreek, met als zwaartepunten Geraardsbergen en Ninove, was goed voor 80% van de luciferindustrie in België en onze streek kende een gouden eeuwtje net na de Tweede Wereldoorlog. Samen met de opkomst van de “briqué”, gaf de eerste oliecrisis in de jaren zeventig de doodsteek aan deze nijverheid in de Denderstreek.

Op zoek naar steeds geschiktere bomen om te verzagen, werden talloze klonen van populieren ontwikkeld met één doel: zo snel mogelijk kunnen kappen en zo weinig mogelijk zijtakken.

Oudere klonen kan men herkennen aan de aanwezigheid van zwaardere zijtakken. De meer recente klonen lijken enkel te bestaan uit stam.

Sommige soorten zijn al kaprijp na 15 jaar, maar de oudere “lucifersoorten” zijn overrijp.

En net dat vormt een belangrijke uitdaging voor natuurbeheer in onze gebieden langs de Dender.

Bart Declercq

 Een rij populieren

Wat met overrijpe populieren?

Een heel spijtig dodelijk ongeval in het Blauwbos, een oud stuk bos in Den Dotter, waarbij een Canadese populier ontwortelde, drukt ons met de neus op dit prangende probleem. Veel populieren zijn oud en kaprijp en vormen een gevaar voor passanten. Doordat populieren hun hele leven in bijna hetzelfde tempo blijven doorgroeien en in verhouding zacht hout hebben, verschillen ze erg van andere boom-soorten zoals linde of eik.

Oudere populieren zien er aan de buitenkant vaak gezond uit, maar aan de binnenkant verandert de boom: de celspanning neemt af, waardoor de boom slapper wordt. Er breken vaker (grote) takken af dan bij andere boomsoorten. Aangezien populieren veeleer in de breedte wortelen, kan noodweer bovendien hele bomen neerleggen, zoals voorviel in het Blauwbos.

Hoe gaan we daar als Natuurpunt mee om?

De gemeenten trekken al te vaak de paraplu open door een omzendbrief te sturen naar de aangelanden om zich te ontdoen van eventuele verantwoordelijkheid. De technische ondersteuning van Natuurpunt aan een lokale afdeling is heel adequaat als het gaat om tak-

breuk van enkele bomen aan een goed bereikbare weg langs percelen van Natuurpunt.

Maar in het geval van het Blauwbos staan er tal van Canada’s in moerassig gebied, die heel moeilijk bereikbaar zijn via ééntegelpaadjes en waarvan het bovendien onduidelijk is op wiens eigendom ze staan. De fel overhangende bomen werden uiteindelijk omgelegd door deskundige vrijwilligers zonder het eigenlijke kosten-plaatje te bekijken. Geen enkele boomkapper was bereid dit te doen zonder gekke prijzen te vragen.

Vooruitdenken

Het belangrijkste is om vooruit te kijken.

Kunnen we als lokale afdelingen praktijkervaring delen, ook als het gaat om de nieuwe aanplant? Waar kunnen we zwarte populier vinden om aan te planten? Hoe kunnen we kappen zonder aan de eigenheid van het Vlaamse landschap te raken? Welke mix van bomen en struiken is het beste om de biodiversiteit in onze streek op te krikken? Gezien de ouderdom van ons populierenbestand is het verstandig om voorbereid te zijn.

Bob Lambrechts jan / febr / maart 2018

dendriet 29

Seizoensweetjes uit de Denderstreek

Appelvinken boven

© Vilda - Rollin Verlinde

In oktober 2017 vond vrijwilliger Daan Stemgée de derde Europees beschermde diersoort voor Aalst. Het soortentrio verschilt nogal in afmetingen. De bever, die leeft in het natuurlandschap Beneden-Dender, meet 1,2 meter. De kamsalamander, die de poelen van natuurreservaat Honegem bewoont, houdt het bij 20 centimeter.

De nieuw gevonden soort is vele malen kleiner en wordt niet groter dan 2,8 millimeter: de zeggekorfslak. In de Kapellemeersen in Erembodegem werd een mooie populatie van het slakje ontdekt.

Daan Stemgée

In de herfst van 2017 merkten vogelkijkers in de Denderstreek opvallend veel appelvinken op. Tegen eind november werden in totaal al ruim 200 vogels gezien. Het was het beste najaar ooit in de streek. Vooral de trektelpost aan het Geitenbos in Zandbergen springt in het oog: hier trokken in september en oktober minstens 61 appelvinken langs. Her en der in de streek zullen ook groepjes overwinteren. Het is warm aanbevolen om waarnemingen in te voeren via waarnemingen.be. Zorg er wel voor dat je de waarneming vervaagt, want appelvinken zijn helaas nog altijd geliefd bij illegale vogelvangers.

Wouter Faveyts

Kersverse Aalstenaars

Sofie Noppe

Topmodel voor paddofielen

Saai is het nooit op de rivierduin ’t Stampkot, ten zuidwesten van de dorpskern van Berlare. In de strooisellaag tussen zomereiken verscheen deze eyecatcher van jewelste: de zeldzame slappe koraalzwam. Een reden te meer om voortaan de Denderkalender goed op te volgen, want in het gebied worden regelmatig gegidste wandelingen georganiseerd.

Geert Vergote en Sofie Noppe

Wat gebeurde er met deze kerkuil?

Daan Stemgee

Regelmatig hoorden de buren van Mijlbeekbos een uil roepen. Plots stopte dat. Even later vond Evelien Kieckens een dode geringde kerkuil. De uil had bloed uit het oor, een gebroken snavel en abnormale uitsteeksels aan de borstkas. Ging het om dezelfde uil?

30 dendriet

jan / febr / maart 2018

Hugo Willocx

Evelien Kieckens

Werd hij slachtoffer van het verkeer? Bijna onmogelijk, zo ver van de straat. In het vogelopvangcentrum van Merelbeke werd veel duidelijk. Het ging om een jonge kerkuil die zeer waarschijnlijk aangereden werd. Dus toch het verkeer. Het is blijkbaar niet zeldzaam dat de vogels na een aanrijding nog een heel eind voortsukkelen voor ze in een hoekje gaan sterven. Vind je zelf een vogel met een ring? Geef dan de ID van de ring door via euring.org.

Evelien Kieckens

Krasse karekiet

Op 5 augustus vingen de ringers aan het RWZI van Liedekerke een kleine karekiet. Op zich niets

speciaals, zo vangen ze er elk jaar vele honderden. Maar speciaal aan deze vogel was dat hij in 2009 op diezelfde locatie geringd werd. Toen al was hij een volwassen dier. De karekiet is dus minstens 9 jaar oud en vloog evenveel keer naar Afrika als terug! Bovendien werd de vogel opnieuw gevangen in juli 2010 en zelfs twee keer in juli 2014. Gemiddeld halen kleine karekieten waarschijnlijk een leeftijd van een 6-tal jaar, maar er zijn longevity records bekend van kleine karekieten met leeftijden van meer dan 12, en ja, zelfs meer dan 14 jaar oud. Zou onze karekiet zo oud worden?

Joost Mertens

jan / febr / maart 2018

dendriet 31

Natuurpunt Denderstreek in actie…

 Natuurpunt Aalst verwelkomt haar duizendste lid: de familie Bauchau-Provost

 Schoolkinderen maken vetbollen bij Natuurpunt Erpe-Mere  Opening knuppelpad in de Palitsebeek (Liedekerke)

 600 deelnemers aanplanting geboortebos in Ninove

 Mythologische bomenwandeling in Lede