Afgiftekantoor Gent X - P109327
Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Denderstreek april | mei | juni 2018
Retouradres: Dr. Haekstraat 37, 9200 Grembergen
/2018 24/06
in de Feest erDend i valle
Het bruist en bloeit in de
Denderstreek
Wie spot de eerste orchidee?
Natuurpunt Denderstreek
Iedereen de kans geven om zich in te zetten voor onze natuur en landschappen door studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Open, ongebonden en ruimdenkend. Daar staat Natuurpunt voor.
www.natuurpunt.be A www.denderstreek.waarnemingen.be A issuu.com/dendriet
AFDELINGEN
Aalst
Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be facebook: Natuurpunt groot Aalst Kern Faluintjes natuurpunt.aalst@gmail.com
Dendermonding
Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be www.natuurpuntdendermonding.be facebook: Natuurpunt Dendermonding
Haaltert
natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 facebook: Natuurpunt Haaltert
Affligem-Liedekerke
Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be Kern Liedekerke Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be
Denderleeuw
Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be
Erpe-Mere
Ilona Blondeel - 0487 10 79 54 ilona_blondeel@hotmail.com facebook: Natuurpunt Erpe-Mere
NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN
Zoogdierenwerkgroep Denderstreek Diemer Vercayie 0499 14 73 60 diemervercayie@gmail.com
Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be
Boven-Dender
Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be
Lede
Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com facebook: Natuurpunt Lede
Ninove
Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be/ninovefacebook: Natuurpunt Ninove
Werkgroep amfibieën & reptielen Denderstreek
Plantenwerkgroep Allium
Werkgroep invertebraten WID
Vogelwerkgroep Cinerea
Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com
Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be users.telenet.be/WID
Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net
Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea
NATUURPROJECTEN Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rek-nr: BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf e 40 zijn fiscaal aftrekbaar. Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem/Mespelare/Wieze/ Denderbelle - 4004 Daan Stemgée – 0476 600 595 daan.stemgee@telenet.be www.beneden-dender.be Beverbeekvallei te Aspelare/ Nederhasselt/Outer – 6241 Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com Brede Schoren en Konkelschor te Berlare - 6616 Stefaan Thibau - 052 42 69 72
Dendervallei te Ninove - 6099
Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere - 6149
natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34
Everbeekse bossen - 6210 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.van.den.berge@telenet.be Geelstervallei te Lede/Erondegem - 6657 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Gemene Meers te Idegem - 6647 Luc Favijts - 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be ‘t Groot Schoor te Grembergen - 6603 Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 Heidemeersen te Berlare - 6644 Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be
Honegem te Erpe-Mere/ Aalst/Lede - 6123 Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be Kapellemeersen te Erembodegem/ Teralfene – 6696 Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be Keelman te Denderhoutem - 6178
natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Keelman-Noord 6690
Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be
Kortelake te Overboelare - 6655
Willem Boonen - 054 41 75 85 boonen@scarlet.be Mijlbeekbos/Krekeldries te Aalst – 6695 Evelien Kieckens - 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be Moenebroek te Geraardsbergen/ Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ Okegem - 6646
Geert Van der Borght - 053 681156 VDBorght.geert@skynet.be Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be
Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be
Paepegembos - 6693 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.x.hilde@gmail.com Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede - 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx - 052 21 03 81 bartdierickx@skynet.be Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Wachtbekken 6 te Sint-Gillis Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs - 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85
bruno.debruyn@kindengezin.be Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net Wildebeekvallei 6658
Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be
INHOUD
3 Victorie kraaien voor wolf 4 Orchideeën 7 Oproep lay-out vrijwilliger 8 Zangvogels als zomergast 12 De boomklever 13 Cursus natuurgids 15 Denderkalender 20 Zeldzame bosvlinders 24 Stationsomgeving Liedekerke 26 Feest in de Dendervallei 28 Seizoensweetjes 30 Daguitstap Opglabbeek 31 Daguitstap Zwin
dendriet
Dendriet is het blad voor de leden van negen afdelingen en zes studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek. Meer weten? Contacteer de contactpersoon van jouw afdeling of een werkgroep. Opmerkingen, aanmoedigingen, verhalen en foto’s? Stuur ze naar dendriet@telenet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten.
Redactieraad
Wouter Mertens – hoofdredacteur Han Lagring – redactiesecretaris Wim Van Grieken – denderkalender Wilfried Veldeman – lay-out Marc Symoens – corrector Mikol De Decker – adresbeheer Rik De Baere, Erik De Block, Dirk De Mesel, Bruno De Bruyn, Ilona Blondeel, Annie Janssens, Bob Lambrechts, Koen Steenhoudt, Yvette Saerens.
Werkten ook mee aan dit nr:
Willem Boonen, Johnny Cornelis, Danny Declercq, Frederik De Coster, Magda De Wolf, Wouter Faveyts, Walter Roggeman, Daan Stemgée, Peter Tolleneer, Danny Van Schandevyl. Foto cover: Danny Declercq (Bijenorchis).
Dendriet ontvangen:
Leden van Natuurpunt van buiten de Denderstreek kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van e 10 op rek-nr IBAN BE84 9731 7057 7059 van Dendriet, Huigeveldstraat 76, 9550 Sint-Antelinks, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.
Victorie kraaien voor de wolf? De ene dag hoor je van Natuurpunters verhalen over het niet te stoppen verlies aan biodiversiteit en de andere dag krijg je succesverhalen van een aantal symboolsoorten voorgeschoteld, zoals de wolf. Spreken beide signalen elkaar niet tegen? Niet echt, en wel hierom. In de jaren ’80 was de kwaliteit van de Dender erbarmelijk. Momenteel is die behoorlijk, hoewel ze de laatste jaren op dat middelmatige niveau stagneert. In die drie decennia hebben een aantal viseters, zoals blauwe reiger, ijsvogel, aalscholver en een toenemend aantal doortrekkende grote en kleine zilverreigers, deze evolutie ook bij vogels zichtbaar gemaakt. In de jaren ’80 was de aanwezigheid van een vos in het Neigembos uitzonderlijk groot nieuws. Momenteel is de densiteit aan vossen zo hoog dat kippeneigenaars voor een ‘vossenproof’ afsluiting zorgen. Een bewijs dat samenleven met wilde natuur mogelijk is, als we maar onze instelling aanpassen. Intussen is er ook een spectaculaire verovering van onze regio door de steenmarter en het ree (zie vorige Dendriet), rukt de bever stroomopwaarts op naar de Dendervallei, doet de eekhoorn het verrassend goed in bos- en parkachtige landschappen en horen we ook positieve verhalen over de boommarter, otter en das. Zelfs de wolf breidt zijn leefgebied uit in onze richting. Ook bij roofvogels horen we gelijkaardige verhalen: denk maar aan de slechtvalk die tegenwoordig zowat in elke grotere Vlaamse stad zijn nest maakt. Dat veel van deze soorten zich aan of nabij de top van de voedselpiramide bevinden, is fijn nieuws: ze zijn het levende bewijs dat de natuur steeds nieuwe evenwichten zoekt. En net doordat deze diergroep zich op de zeer zichtbare plaats in het voedselweb bevindt, is in de reacties van mensen de grens tussen euforische overschatting en realiteitszin niet altijd even duidelijk. Maar hoe komt het dat al die soorten het zo goed doen? Door de jacht, waar de rotte
appels druppelsgewijs worden verwijderd. Maar vooral: door het bannen van pesticiden zoals DDT uit de voedselketen. DDT, waarvoor Rachel Carson waarschuwde in haar ophefmakende “Silent spring”, is gereduceerd. Jammer genoeg heeft de landbouw er weinig uit geleerd. Ze is dezelfde blinde economische wetmatigheden blijven toepassen en is er niet in geslaagd om over te schakelen naar een goede ecologische rentmeesterlogica. Gevolg: een nieuwe andersoortige “Silent spring“ is zich aan het voltrekken. Neonicotinoïden richten slachtingen aan onder de insecten, terwijl we er ook niet in slagen de mestoverschotten van een veel te grote veestapel onder controle te krijgen. Door dat teveel aan mest krijgen voedselarme biotopen en de daaraan gerelateerde organismen het enorm moeilijk. Heel wat nichesoorten boeten in, en een beperkt aantal generalisten winnen het pleit. Ook het landschap wordt bipolair: groene biodiverse natuurgebieden middenin een landbouwwoestijn. Natuurpunt slaagt er binnen haar reservaten in om die teloorgang enigszins een halt toe te roepen. Getuige bijvoorbeeld het in stand houden van orchideepopulaties, waarover we in deze Dendriet graag meer vertellen. In bossen slagen we er door een goed beheer in om de bosgerelateerde vlindersoorten kansen te geven. Ook daarover vind je een artikel in deze Dendriet. Conclusie? De terugkeer van de wolf in Europa is zeker goed nieuws, maar er is nog werk aan de winkel om onze natuur te vrijwaren voor toekomstige generaties. Als we een landbouwbeleid willen dat ook het milieu, het landschap en de diversiteit beheert, dan zal dat door Europa moeten gestuurd worden. Lokale, bio, agro-ecologische en fair-tradevoeding kopen kan een verschil maken. Het kan de ogen van landbouwers en beleidsvoerders openen en de logge tanker van koers doen veranderen. Wouter Mertens april / mei / juni 2018
dendriet 3
Orchideeën: late lenteparels Binnenkort sieren ze weer onze velden en graslanden: wilde orchideeën. Ze zijn kleurrijk en elegant, maar ook zeldzaam en kwetsbaar. Decennia lang hadden ze het moeilijk. Gelukkig springen dagelijks heel wat natuurbeheerders in de bres voor de prachtige plantjes. Op verschillende plaatsen in de Denderstreek duiken ze (opnieuw) op. Ga op pad en geniet van het schouwspel. Magische meimaand
Danny Declercq
De winter was lang en koud, donker en nat. De natuur lag er stil bij. Al die tijd hield het plantenrijk zich gedeisd. Maar nu kan de lente echt losbarsten. De voorjaarsbloeiers zullen de eerste zijn. Binnenkort stelen hyacinten en anemonen de show in onze bossen. Maar in hun kielzog volgen die andere kleurrijke plantjes: wilde orchideeën. Een vroege vogel is de brede orchis. Als april warm wordt, kan hij al bloeien. De meeste andere orchideeën laten zich pas vanaf mei bewonderen. Nog een beetje geduld dus, maar wees gerust, het wordt beloond!
4 dendriet
april / mei / juni 2018
Dalen en pieken
Orchideeën zijn gevoelige plantjes. Ze hebben topnatuur nodig, en net dat maakt ze een goede barometer. Doen orchideeën het goed in een gebied, dan zullen andere kieskeurige plantjes wellicht ook meedoen. Maar lange tijd waren orchideeën niet opgewassen tegen de ingrepen van de mens op de natuur. Enkele tientallen jaren geleden veranderde het landgebruik, kregen groeiplaatsen te veel voedingsstoffen (uit mest) te slikken en raakte het landschap versnipperd. De plekjes die nog overbleven voor orchideeën, boetten in aan kwaliteit. De meeste orchideeën werden zeldzaam
en bedreigd. Ook vandaag blijven ze kwetsbaar. Gelukkig ontfermen heel wat natuurbeheerders zich over de frivole plantjes. Jarenlang beheer op maat werpt op verschillende plaatsen zijn vruchten af.
Denderse bloemenpracht
Ook in de Denderstreek doen vrijwilligers er alles aan om orchideeën te laten heropleven. Vaak gebeurt dat met vallen en opstaan, maar op verschillende plekken houden bestaande orchideepopulaties goed stand en laten verdwenen populaties zich opnieuw opmerken. Maar waar precies kan je genieten van deze enorme bloemen-
pracht? En van welke soorten? We nemen je mee door onze streek. Zowat overal in de gebieden van Natuurpunt BenedenDender kan je de brede wespenorchis bewonderen. Andere soorten komen er minder voor. In 2014 werden nog drie grote keverorchissen gezien op het rivierduin ‘t Stampkot, deelgebied van de Heidemeersen in Berlare. Daar wordt geen specifiek beheer gedaan, al werd het duin in 2017 meer open gemaakt voor zandminnende flora en zandbijen. Buiten het reservaat komt de grote keverorchis in Berlare nog voor in het Paardebroek, in Berlare Broek en ook binnen de perimeter van het gebied Porrebeek-Paddebeek.
Schot in de roos
Verder stroomopwaarts, in en rond Aalst, doen orchideeën het best goed. De bosorchis is al lang thuis in het Osbroek. Door decennialang enkel te maaien
Danny Declercq
Danny Declercq
Bosorchis
Brede wespenorchis
in september, is het plantje enorm uitgebreid. Vandaag staan er wel honderden exemplaren. De grote keverorchis en de brede wespenorchis blijven al tientallen jaren stabiel in het gebied. En in 2015 mocht het Osbroek zelfs een nieuwkomer verwelkomen: de bijenorchis. Het eerste jaar werden er een zevental gevonden, in 2017 waren er al vijftig. Van hondskruid werd er in 2001 één enkel plantje teruggevonden (toen de tweede vindplaats voor Oost-Vlaanderen) maar nadien niets meer. In 2015 werd in de Gerstjens een nieuwe soort orchidee voor het gebied gevonden: de brede orchis. Tot slot fleurt ook het stadspark vanaf de lente helemaal op. In de jaren ’80 besliste men om een aantal perken te beheren als hooiland. Een schot in de roos! Elk jaar staan er duizenden bosorchissen en ook de brede wespenorchis houdt mooi stand. Eenmalige pareltjes waren bergnachtorchis, grote
keverorchis en rietorchis. Net buiten Aalst, op de grens met Lede en Erpe-Mere, ligt Honegem. Begin de jaren ‘90 was er geen enkele bloeiende orchis meer te spotten. Maar 25 jaar en heel wat beheerwerk later, bloeit er jaarlijks een mix van meer dan 10.000 brede en gevlekte orchissen, met hier en daar een gevlekte rietorchis. Het beheerteam kon in 2017 een grote weide met kwelplekken van mineraalrijk water bijkopen: die zou wel eens een potentiële orchideeënweide kunnen worden. Er werd al één bloeiend exemplaar brede orchis aangetroffen.
Uitbundige bloeiers
Ook meer stroomopwaarts, langs de Wellemeersen in Denderleeuw, vind je orchideeën. Vooral bosorchissen doet het er goed. In juni bloeien ze uitbundig. Je kan ze bewonderen op en rond de orchideeënweide aan het einde van de Zavelputstraat en de drogere
april / mei / juni 2018
dendriet 5
Toeval (of niet)
Ook in Ninove fleuren orchideeën de bodem op. Binnen het natuurgebied Dendervallei zijn er twee echte hotspots: Elverenberg en Venebroeken. Op Elverenberg, op een weiland waar er hooibeheer is met nabegrazing door schapen, staan twee soorten orchideeën. De brede orchis werd de eerste keer gezien in 2011 en bij de laatste inventarisatie in 2017 eindigde de teller op 217 bloeiende exemplaren. De tweede soort is de bosorchis. Die was al aanwezig bij de start van
6 dendriet
april / mei / juni 2018
de tellingen in 2010, maar hij breidde veel langzamer uit. Momenteel vind je er ongeveer 50 exemplaren. In de Venebroeken groeien momenteel liefst zes soorten orchideeën! De oudst bekende soorten zijn brede orchis, bosorchis en brede wespenorchis, al waren hun aantallen meestal beperkt. Van bosorchis is er nu wel een populatie van een vijftigtal planten. In 2012 werd per toeval een kleine populatie bijenorchissen ontdekt. Meteen werden er maatregelen getroffen om de soort via een aangepast maaibeheer te ondersteunen. Momenteel is de populatie aangegroeid tot 250 exemplaren. In dezelfde zone werd in 2016 een bloeiend exemplaar van hondskruid aangetroffen. Weer een nieuwe soort! De laatste opvallende orchideeënsoort van de Venebroeken is de bergnachtorchis. Sinds de ontdekking in 2013 bloeit dezelfde plant telkens opnieuw. Hier is het in spanning afwachten op uitbreiding. Buiten deze twee hotspots komen soorten zoals brede wespenorchis en bosorchis verspreid voor in Ninove, maar heel talrijk zijn ze niet.
Grenzen aftasten
Het Denderse kleurentapijt ontrolt zich verder door de gebieden van Natuurpunt Boven-Dender. In het grote hooiland in Moenebroek staat sinds enkele jaren brede orchis. In 2013 stonden er nog enkele exemplaren, maar intussen konden ze uitbreiden tot een vijftigtal plantjes. In een ander weiland staan ook enkele bosorchissen. In het Raspaillebos staan al jarenlang, verspreid over het bos, tientallen bosorchissen en honderden grote
Frederik De Coster
stukken aan het einde van de Rodestraat. Er staan wel enkele honderden exemplaren. Dat ze het daar zo goed doen, danken ze aan het maairegime dat Natuurpunt hanteert; ook het verwijderen van de populieren achteraan het perceel deed de orchideeën deugd. Daarnaast doet ook de brede wespenorchis, soms smalend het onkruid onder de orchideeën genoemd, het goed in de Wellemeersen. De soort komt wijdverspreid in het gebied voor en heeft een voorkeur voor drogere graskanten en bermen langs de paden. Vroeger waren er nog twee andere soorten in de Wellemeersen: de brede orchis en de grote keverorchis. De brede orchis bloeide enkel aan het einde van het knuppelpad aan de Rodestraat, maar verdween omdat het hooiland steeds natter werd. In 2016 en 2017 werd een bijzondere vondst gedaan: een bijenorchis, onderaan het talud van de brug over de E40. Er werd telkens één bloeiend exemplaar van aangetroffen. Verderop, in Denderhoutem, kan je orchideeën spotten in de Keelmanweide. Vooral de brede orchis groeit er weelderig.
Bijenorchis
keverorchissen. Maar de grootste populatie bosorchis staat in een populierenbosje vlakbij de Helix. Het gaat om meer dan 1000 exemplaren! En op een berm langs de N42 werd vorig jaar een mooie populatie van 42 bokkenorchissen ontdekt. Het kalkrijke stof van de voormalige betonfabriek heeft er een geschikte standplaats gecreëerd. Op aangeven van Natuurpunt zal Wegen en Verkeer het maaibeheer er lokaal aanpassen, zodat de populatie zich verder kan uitbreiden. Tot slot gaan we nog graag even over de taalgrens piepen. Want ook in Mouplon, een natuurgebied in Lessen, groeien prachtige orchideeën. Het gebied is een opgevulde steengroeve die in 2012 een beschermde status kreeg. Bijenorchis, brede wespenorchis, gevlekte orchis, bosorchis, rietorchis en grote keverorchis: allemaal voelen ze zich er thuis. Dankzij aangepast beheer doet vooral de bijenorchis het steeds beter. Dank aan Daan Stemgée, Dirk De Mesel, Peter Tolleneer, Bob Lambrechts, Danny Van Schandevyl, Frederik De Coster, Johnny Cornelis en Willem Boonen voor hun waardevolle bijdrage. Han Lagring
Gezocht: vrijwilliger
voor lay-out Dendriet
Natuurpunt Denderstreek zoekt een vrijwilliger die wil instaan voor de vormgeving van ons driemaandelijks tijdschrift Dendriet. De lay-outer wordt bijgestaan door de redactieraad en werkt vooral nauw samen met de hoofdredacteur, redactiesecretaris en taalcorrector. Je vervangt Wilfried Veldeman, die meer dan 15 jaar lang elke Dendriet liet schitteren. Interesse? Laat het ons weten! Relatie tot redactieraad
De redactieraad bespreekt kort na het verschijnen van een nummer welke artikels in het volgende tijdschrift worden opgenomen en welke auteurs daarvoor in aanmerking komen. Er wordt ook bij de auteurs van een artikel op aangedrongen om zoveel mogelijk foto’s mee aan te leveren.
Relatie tot redactiesecretaris en corrector
De redactiesecretaris verzamelt de artikels en wijst aan waar ze in het magazine zullen verschijnen. Hierbij hoort ook een selectie van de foto’s bij elk artikel. De huidige redactiesecretaris is Han Lagring. Hij stuurt de artikels door naar onze taalcorrector Marc Symoens. Uiteindelijk wordt alles in een draaiboek (excelblad) voorgesteld en doorgestuurd naar de lay-outer.
Met welke IT-programma’s zal je aan de slag gaan?
Er wordt gewerkt met Adobe PhotoShop, Adobe Indesign en Adobe Acrobat. Natuurpunt Denderstreek kocht hiervoor licenties aan. Een rudimentaire kennis is hiervoor meer dan voldoende. Wilfried Veldeman, de huidige lay-outer, wil zijn opvolger grondig en langdurig begeleiden als dat nodig is.
Welke andere vaardigheden heb je nodig?
Naast de voormelde vaardigheden wordt er ook een teamspirit verwacht. Je werkt op basis van de lay-out van NATUUR.BLAD, maar bijkomende creativiteit in de vormgeving is altijd welkom.
Hoe lang duurt de lay-out van een nummer?
De tijd van voltooiing van een nummer hangt af van je IT-voorkennis, vaardigheid en creativiteit. Na verloop van tijd, naarmate de routine in je vingers kruipt, kan de werkduur aanzienlijk ingekort worden. Teksten en foto’s worden normaal gezien tijdig doorgestuurd, niet steeds in zijn geheel, dikwijls partieel, zodat er altijd kan begonnen en voortgewerkt worden.
En de deadlines?
De lay-out moet rond de 10de van de maand voor de verschijndatum klaar zijn. In de week voor de 10de wordt dan een naleesronde gepland met een beperkte redactiekring. Voorbeeld: 10 maart is het nummer gelayout. Daarna zijn er enkele dagen voorzien om mogelijke correcties uit te voeren en stuurt de lay-outer nog een pdf-proef naar de beperkte redactiekring. Zo kan je het nummer foutloos voor 15 maart doorsturen naar de drukkerij. Het tijdschrift kan dan verschijnen op 1 april. Na ontvangst stuurt de drukkerij nog een laatste proef naar de lay-outer. Hij of zij kan die best delen met de beperkte redactiekring. De drukkerij heeft dan 14 dagen tijd om het nummer af te werken.
Interesse? Of meer info? Mail naar wouter.mertens@natuuurpuntninove.be en wilfried.veldeman@skynet.be, en wie weet mag jij binnenkort deze pagina’s vormgeven.
april / mei / juni 2018
dendriet 7
Een nieuwe lente met
vertrouwde geluiden Een blaffende reebok buiten beschouwing gelaten, zijn vogels ongetwijfeld de belangrijkste producenten van geluid in onze Vlaamse natuur. Vogels zingen, roepen, hebben allerlei contactgeluidjes en maken zo hun aanwezigheid kenbaar aan hun soortgenoten. Maar het is natuurlijk in de lente dat ze zich het meest manifesteren. Want de lente betekent het begin van het broedseizoen!
Bij de start van het broedseizoen komt het erop aan een goed territorium en een geschikte partner te veroveren. En wie het luidst zingt, slaagt daar meestal ook het best in, want luid zingen is een aanwijzing voor mevrouw dat meneer in kwestie in optima conditie is om samen met haar één of meer broedsels groot te brengen.
De eerste
© Vilda - Yves Adams
Natuurlijk zingen sommige soorten ook in de winter. Denk maar aan roodborstjes en winterkoninkjes. En ook mezen en heggemussen hoor je wel eens zingen als de dagen beginnen te lengen en de zon komt piepen. Maar de lente associëren we meestal met de aankomst van zomervogels, beestjes die de winter elders hebben doorgebracht en nu één voor één terugkeren naar hun broedgebied. En zij die niet ver zijn weggetrokken (of soms zelfs meer en meer hier proberen te overwinteren), kunnen we al in februari horen. In de stad is dat bijvoorbeeld de zwarte roodstaart die vanop een dak zijn krassend
Koekoek
8 dendriet
april / mei / juni 2018
© Vilda - Yves Adams
De Dendermeersen
liedje laat horen. In de Dendervallei tussen Aalst en Dendermonde is dat de roodborsttapuit. Die doet het de laatste jaren steeds beter. Je kan hem op een weideafsluiting aantreffen in de open landschappen die we langs de Dender gelukkig nog aantreffen. Vroeger was daar ook de grote lijster bij, met zijn ver dragende, wat eenvoudige zang, maar hij is helaas, samen met de hoogstamboomgaarden, bijna verdwenen uit de streek. Zijn er wat overstroomde weiden, kijk dan ook eens uit naar grutto’s, een sierlijke waadvogel op hoge poten die de winter doorbracht aan de Senegalese kusten. Hij komt hier voorbij om vooral in Nederland, maar ook in de Kalkense Meersen snel zijn nest te maken, te waken over de jongen en, eens die vliegvlug zijn, onmiddellijk weer naar de kust af te zakken en zijn tocht naar de Afrikaanse winterkwartieren al in juni-juli opnieuw aan te vatten. Vanaf maart begint het pas echt met de aankomst van een aantal soorten van bossen,
parken en grote tuinen. De eerste is de tjiftjaf, die zijn naam soms al van begin maart luid roept vanuit een hoge boom en zo zijn territorium afbakent waarin het vrouwtje nabij de grond een mooi overkapt nest zal bouwen. In de winter verblijft dit amper 8 gram wegend vogeltje in Spanje, Portugal of Noord-Afrika.
De vedetten
De echte vedetten zijn natuurlijk de zwaluwen, de nachtegaal en de koekoek. Maar laat ons zeker de blauwborst niet vergeten, een soort die het goed doet in vochtige biotopen in de Dendervallei en die bovendien van Europees belang is. Heel wat speciale beschermingszones zijn dat omwille van het voorkomen van de blauwborst als broedvogel! Respect dus voor dit prachtige vogeltje dat vanaf half maart terugkeert uit de Spaanse moerassen waar het de winter doorbracht. Zwaluwen zijn natuurlijk door iedereen gekend als dé lentebrengers. “Onze” boeapril / mei / juni 2018
dendriet 9
© Vilda - Yves Adams
© Vilda - Yves Adams
Blauwborst
Bosrietzanger
renzwaluwen doen het veel minder goed dan toen het boerenlandschap nog niet uitgekleed was, maar ze zijn er nog wel. Ik zal nooit vergeten dat een boerenzwaluw die ik tijdens mijn eerste jaar vogels ringen (halfweg de jaren ‘60) in Herdersem ringde, in de winter gevangen werd in Congo. En een andere die ik op een slaapplaats in de wijk Kerrebroek ving, werd op zijn of haar beurt op een slaapplaats in Ghana gecontroleerd. Zwaluwen kwetteren er maar wat op los en dat is dan hun zang, maar zangkampioen is en blijft natuurlijk de nachtegaal. Vroeger was die nog aanwezig in onze bosjes en bosranden, maar nu moet je echt wel op zoek om hem nog te horen. Het is een onopvallende vogel die je maar heel moeilijk te zien krijgt. Als je er per se met zekerheid eentje wil horen, ga dan begin mei naar de Zwinbosjes of naar het naburige Zeeuws Vlaanderen waar de soort nog algemeen voorkomt. Succes verzekerd! De koekoek is dan weer andere koek. Vanaf eind maart kan je de luide roep van het mannetje horen. De vrouwtjes zijn heel wat minder van zeg, maar die gebruiken natuurlijk al hun energie om nesten van
kleine zangvogels op te zoeken, waarin ze een ei kwijt kunnen (dikwijls na een of een paar aanwezige eieren te hebben verorberd). Elk vrouwtje zoekt daarbij een nest waar de kleur van de eieren niet al te veel verschilt van die van haar eigen eitje. De activiteiten van het koekoeksjong zijn natuurlijk voldoende bekend, maar interessant om weten is dat er in de wereld talrijke soorten koekoeken voorkomen die lang niet allemaal dezelfde gewoonten hebben als de onze. Allemaal rekenen ze wel op andere soorten om hun jong(en) groot te brengen, maar bij sommige (onder andere bij de kuifkoekoek die in Spanje en Portugal voorkomt) gebeurt dat gezellig samen met de jongen van de oorspronkelijke bewoners. Als je veel in de natuur rondwandelt, zal het je zeker al opgevallen zijn dat de koekoeksroep in juni al niet meer te horen is. Recent onderzoek met gezenderde exemplaren heeft ons geleerd dat de volwassen koekoeken al in juni opnieuw naar Afrika trekken. Ze komen hier dus enkel om zich voort te planten en blijven amper een goede twee maanden. Dat betekent ook dat hun jongen dan nog in het nest zitten of pas uitgevlogen zijn.
10 dendriet
april / mei / juni 2018
Die vertrekken een paar maanden later en moeten de verre reis naar CentraalAfrika dus helemaal alleen volbrengen. Een bewijs dat trekperiodes en trekrichting aangeboren zijn en genetisch vastliggen.
De laatste
Als er vroege gasten zijn, zijn er natuurlijk ook late. Een van de laatste aankomers is de bosrietzanger, die je ten vroegste vanaf eind april of zelfs ver in mei kunt horen in ruigtes met moerasspirea of in de randen van rietvelden. Onopvallend qua kleur, maar wat een imitator! Tientallen geluiden van andere soorten werden al in zijn zang herkend, en er zijn er zelfs die hij gehoord heeft in zijn Afrikaans winterkwartier. Want ook hij is een echte Afrikatrekker. Anders dan de meeste anderen, gaat hij
het in Oost-Afrika of zelfs verder zoeken via een route die over de Balkan, Turkije, Israël, Saoedi-Arabië en Kenya loopt. Zo zijn bosrietzangers die in onze streek geringd werden, in de winter aangetroffen in Botswana en Zuid-Afrika, meer dan 9000 km hiervandaan!
Einde
Uiteraard zonder volledig te zijn, werden hier een aantal soorten ten tonele gebracht die, met wat volharding, vlot te horen en te bekijken zijn in de Denderstreek. De aankomst van die verschillende soorten verloopt dus geleidelijk en daarom is de lente hét ideale moment om al deze zangers te leren herkennen. Doen dus! En vooral: je waarnemingen ook invoeren op waarnemingen.be Walter Roggeman
april / mei / juni 2018
dendriet 11
De boomklever:
spring-in-‘t-veld
van onze bossen
In tegenstelling tot de tropen vind je in onze bossen geen luidruchtige primaten die gezwind door de bomen en langs de takken zwieren. Maar er is wél een zangvogel die flink zijn best doet om die rol op zich te nemen: de boomklever. Tot voor enkele decennia was de boomklever zeldzaam, maar nu onze bossen stilaan verouderen en verbeteren, doet onze spring-in-‘t-veld het steeds beter. Ook in de Denderstreek bouwt hij aan zijn comeback. Karakterbeest
© Vilda - Rollin Verlinde
Boomklevers zijn levendige beestjes. Voortdurend zijn ze in de weer met het beklimmen van boomstammen en takken in alle richtingen: van boven naar onder en van links naar rechts. Ze laten ook gretig van zich horen, en daarvoor gebruiken ze een uitgebreid repertoire. Voor de aandachtige bosbezoeker zijn ze bijna niet te missen. Boomklevers zitten zelden lang stil, en het kost dus vaak enige moeite om
12 dendriet
april / mei / juni 2018
ze goed in de kijker te krijgen. Als het toch lukt, krijg je een prachtige vogel te zien. Zijn blauwgrijze bovenzijde, oranje onderzijde en lange zwarte streep door zijn oog maken van de vogel een echt karakterbeest. Zoals veel zangvogels die niet wegtrekken in de winter, wisselen ze van een hoofdzakelijk insectenmenu in de warmere tijd van het jaar naar een vegetarisch dieet in de rest van het jaar. Boomklevers zijn tuk op noten. In sommige jaren worden trek-
bewegingen opgemerkt, maar in de regel zijn boomklevers echte standvogels: overwinteraars. Als leefgebied hebben boomklevers bossen met voldoende ouderdom en structuur nodig. Om te nestelen, gebruiken ze boomholtes. Indien nodig maken ze de ingang kleiner met behulp van klei. Door de beperkte oppervlakte bos en het feit dat die bossen niet uitermate geschikt waren, was de boomklever tot voor enkele decennia zeldzaam in het westen van het land. Het verouderen en verbeteren van bosbiotopen heeft daar intussen verandering in gebracht.
Denderend
De recente toename is niet aan de Denderstreek voorbijgegaan. In de jaren ’70 was de boomklever nog vrijwel afwezig. Dankzij onderzoek van onze vogelwerkgroep Cinerea zijn we goed op de hoogte van het verloop van de status. De boomklever is ÊÊn van de soorten die we opvolgen in ons project over bijzondere broedvogels in de regio. Bij een laatste telling in 2015 telden we maar liefst 198-201 territoria. Rekening houdend met gegevens uit voorgaande jaren en met niet onderzochte gebieden kon de totale streekpopulatie op vrij precies 300-310 territoria
geschat worden. In een aantal goed onderzochte gebieden was het aantal territoria ruim drie keer groter geworden dan vijftien jaar eerder! In de grotere bosgebieden van de Denderstreek worden stevige dichtheden bereikt, met als koploper het Raspaillebos (49 territoria, wat overeenstemt met 27 territoria per 100 ha). Hoewel boomklevers nog steeds hoofdzakelijk klassieke grotere loofbossen bevolken, komen ze sinds een aantal jaren ook op andere plekken voor, zoals in populierenbossen en kleine bosjes. Een groeiende populatie en verouderende populierenbossen zijn hier wellicht niet vreemd aan.
Boomklever gezien? Geef het door!
In 2018 besteden we met de vogelwerkgroep extra aandacht aan bossoorten, waaronder ook de boomklever. Hoewel het onderzoek zich toespitst op een aantal vaste telgebieden, zijn ook losse waarnemingen van belang om aantallen en verspreiding in beeld te brengen. Geef dit voorjaar dus zeker je waarnemingen van boomklever door via www.waarnemingen.be! Wouter Faveyts
Ontdek de natuurgids in jezelf Wil je graag groepen begeleiden in een natuurgebied in je buurt? Zoek je naar een combinatie van inhoudelijke kennis, natuurbeleving en engagement? Dan ben je bij Natuurpunt CVN aan het juiste adres voor de cursus Natuurgids. Theorie en praktijk ineen
De cursus biedt je heel wat inhoudelijke achtergrond, dankzij een brede waaier aan thematische lessen; van dieren en planten tot landschappen, ecologie en natuurbeheer. Daarnaast ga je regelmatig op excursie met ervaren gidsen. Je bezoekt verschillende natuurgebieden zoals Liedekerkebos, Berchembos en Steenvoorde. Op die manier breng je je opgedane kennis direct in de praktijk. Tijdens de methodieklessen leer je hoe je een boeiende wandeling uitstippelt en hoe je groepen vol enthousiasme in de natuur gidst.
Samenwerkingspartners
Natuurpunt CVN organiseert deze cursus samen met de Natuurpuntafdelingen Ternat, Affligem-Liedekerke en Pajottenland (kern Roosdaal). In september 2018 start de cursus in Ternat.
Meer weten? Neem contact op met Erik De Block: erik.deblock@skynet.be of 053 68 35 88.
april / mei / juni 2018
dendriet 13
Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Frits De Wolfkaai 8/24, 9300 Aalst Tel +32 (0)53 41 66 66 Fax +32 (0)53 41 66 00 www.zeroemissionsolutions.com
Jouw advertentie op deze plek? Contacteer ilona_blondeel@hotmail.com
DENDERKALENDER
uur van vertrek
plaats van afspraak
bijzonderheid
geval €1.
toelichting
contactpersoon
Op excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.
gids
zeker meebrengen
Bij activiteiten buiten de regio is carpooling mogelijk (€0,04 per km/persoon).
Tenzij anders vermeld zijn de activiteiten van Natuurpunt voor de leden gratis. Niet-leden betalen in dat
zaterdag 31 maart Nacht van de steenuil
afd. Aalst
20:00 - 22:00
Voet van de Wiezebrug, Disgenaatdreef, Aalst Op de Nacht van de Steenuil maak je kennis met het kleinste en sympathiekste uiltje van Vlaanderen. Deze rakker met knalgele ogen heeft een voorliefde voor holle knotwilgen als broedplaats en wordt actief in de vooravond. We zoeken hem op in de meersen van de Beneden Dender. Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be Stevige wandelschoenen aangeraden zaterdag 31 maart Nacht van de Steenuil
afd. Denderleeuw
20:00 - 22:30
Kloosterstraat, parking begraafplaats Iddergem Wandeling in de Vlamovenkouter op zoek naar plaatselijke steenuilen met het tapen van het geluid. Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Joost Mertens – 0497 48 65 20 Warme kledij, wandelschoenen zondag 1 april Vogelconcert in het Kravaalbos
afd. Aalst
10:00 - 12:00
Café Stinne, Putstraat 118, Meldert
Boswandeling met oor voor het
voorjaarsconcert van bosvogels. Walter Roggeman Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be
nachtvlinderval op. Het doel is om zo veel mogelijk nachtvlinders te lokken, ze te bekijken, te fotograferen en op naam te brengen. De volgende morgen, bij zonsopgang, bekijken we de vangst. Bij slecht weer kan de activiteit geannuleerd worden. Kijk bij twijfel op onze Facebookpagina van Natuurpunt Erpe-Mere. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46
Toeristisch infokantoor, Donklaan 123,
Berlare We vertrekken aan het Donkmeer en bezoeken o.a. de Heidemeersen (met Hoge Berg), ’t Stampkot en een aantal Sigmagebieden langs de Schelde. Organisatie i.s.m. de gemeente Berlare Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 stefaan.thibau@skynet.be
vrijdag 6 april Nachtvlinders in het wachtbekken
afd. Erpe-Mere
20:30 - 22:30
Wachtbekken nabij
zaterdag 14 april Opruimen zwerfvuil en sluikstorten
afd. Denderleeuw
9:00 - 12:00
Einde Zavelputstraat Denderleeuw
We ruimen het vuil langs het
zondag 8 april
wandelpad in de Wellemeersen Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij, handschoenen, laarzen of stevige wandelschoenen
zondag 15 april
Dauwwandeling in het Kluisbos
Pannenkoekenslag
afd. Affligem-Liedekerke
JNM NiGer
07:00 – 09:00
Kluiskapel Hekelgem/Erembodegem
13:00 - 19:00
Wandeling voor vroege vogels met
aansluitend een verkwikkend ontbijt. Prijs 6 €. Walter Roggeman Vooraf inschrijven Wim Van Grieken – 053 77 70 06 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be
zondag 8 april Natuurstudie wilde flora
Plantenwerkgroep Allium
8:30 - 12:00
Parochiezaal, Grimmingeplein, Grimminge Doen de aprilse grillen bij JNM NiGer de neusvleugels trillen, dan kan de beste grill niet baten: ’t aroma komt van een stel bakplaten. We willen graag zondag 15 april in je agenda boeken: een uitstapje naar Grimminge voor heerlijk verse pannenkoeken. Tussen 13 en 19 uur welkom in de Parochiezaal voor een heerlijk smulfestijn, biologisch en lokaal. Fien Caelen – fien.caelen@gmail.com
Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst
zondag 15 april
Inventarisatie Km Hok D4 41 33
Voorjaarsbloeiers in het Raspaillebos
Aalst - Moorsel / Kattenbroek Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net Laarzen, flora, vergrootglas
afd. Boven-Dender
14:00 - 17:00
De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge
De lente kleurt het Raspaillebos wit,
zondag 8 april
geel en blauw. Bosanemoon, slanke sleutelbloem, wilde hyacint en kleine maagdenpalm staan volop in bloei. Ook zeldzamere soorten als eenbes, schedegeelster en paarse schubwortel zijn te zien. Na de wandeling is iedereen welkom op de pannenkoekenslag van JNM in de parochiezaal van Grimminge. Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.x.hilde@gmail.com
Voorjaarswandeling in de Molenbeekmeersen
maandag 2 april
14:00 - 17:00
net terug zijn uit het verre zuiden. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46
Donkmeer- en reservatenfietstocht
afd. Dendermonding
Oudenaardsesteenweg 253, Erpe
Bij zonsondergang stellen we de
afd. Denderleeuw
14:00 - 16:00
Parking Boriaustraat/Vrijheidsstraat
(halte Iddergem)
Vroege voorjaarsfauna & -flora. Joost Mertens – 0497 48 65 20 Warme kledij, laarzen of stevige wandelschoenen
zondag 8 april
zondag 15 april
Net terug uit Afrika
Landschapswandeling Diepe Straten
afd. Ninove
afd. Erpe-Mere
14:00 - 17:00
14:30 - 17:00
Kerk Vlekkemdorp, Vlekkem
We maken een wandeling door
Vlekkem en luisteren naar het lied van de gevederde blijvers en vogels die
Einde Lindendreef Ninove (aan de steenbakkerij) De plannen voor grootschalige leemontginning is voorlopig een
april / mei / juni 2018
dendriet 15
halt toegeroepen. Wouter neemt ons mee door het prachtige gebied en toont ons de verborgen parels van fauna en flora. I.s.m. VZW Red de Diepe Straten Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Laarzen mee!
woensdag 18 april Oog in oog met wilde bijen
afd. Aalst
19:00 - 22:00
CC De Werf: studio (-1), Molenstraat 51,
Aalst
De bijenwereld vertoont van maart tot
oktober een waar schouwspel in onze tuin. Het verhaal gaat over verleiding en bedrog, metselaars en behangers, pluimvoeten en slobkousen, macho’s en huisvrouwen. Je hoeft niet bang te zijn want deze diertjes zijn zachtaardig en steken niet! Ze gaan rustig hun gangetje en bestuiven als geen ander bessenstruiken, fruitbomen en andere gewassen. Reden te meer om deze dieren een warm welkom te bieden in je eigen tuin! 10 euro. Inschrijving: www.ccdewerf.be Jens D’haeseleer Rik De Baere – 0476 88 71 29
vrijdag 20 april Filmvoorstelling “Plannen voor plaats”
afd. Haaltert
20:00
Mediabox De Wattenfabriek, Solleveld
35, 9550 Herzele
Willen we onze kinderen en kleinkinderen een duurzame toekomst bieden, dan moeten we anders gaan nadenken over wonen, bouwen en mobiliteit. Aan de hand van inspirerende voorbeelden en van gesprekken met vernieuwers laat de film ‘Plannen voor plaats’ zien hoe het beter kan. Film van Nic Balthazar en Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck. De film wordt ingeleid door Sylvie Van Damme, expert van de Vlaamse Bouwmeester. Organisatie: Natuurpuntafdelingen Houtem, Herzele en Haaltert Bob Lambrechts – 0475 44 70 34 lambrechts@european-aluminium.eu
zaterdag 21 april Natuurstudie wilde flora
Plantenwerkgroep Allium
zondag 22 april Koken met de natuur
afd. Ninove
09:00 - 14:00
Buurthuis Hofstad, Nederhasseltstraat
naar planten die vrij beschikbaar zijn in onze natuur en zonder probleem als voedsel kunnen dienen. Eerst wordt een woordje uitleg gegeven, waarna we samen op pad gaan om eetbare planten te herkennen en te plukken. Met die planten en enkele aangekochte ingrediënten gaan we dan een maaltijd bereiden om samen te nuttigen. Wie vegetariër of veganistisch is, dient dit te melden bij inschrijving. Ilona Blondeel, Katrien Lambrecht en Virginie Brocorens Inschrijven bij Virginie Brocorens: mailen en 25 € storten op Natuurpunt Ninove (BE17 9793 5295 5521) Virginie Brocorens – 0486 75 32 05 virginie.brocorens@natuurpuntninove. be
zondag 22 april Bloesemwandeling in Den Biest
afd. Haaltert
Vrij vertrek tussen 14 en 15 uur Mini-Museum Mussenzele,
Mussenzele 1, 9450 Haaltert Wandelafstand afstand 5 tot 7 km, voor iedereen en gratis. Onderweg zijn er gidsen. In samenwerking met het Mini- Museum Mussenzele Bob Lambrechts – 0475 44 70 34 lambrechts@european-aluminium.eu
zondag 22 april Blauwe kannen in Paepegembos
afd. Lede
14:00 - 16:00
Papegembos, Benedenstraat 87, 9240 Lede
Op sommige dagen lijkt Paepegembos
dinsdag 1 mei
Parking stedelijke begraafplaats,
Gezinswandeling in de Heidemeersen
Leo De Bethunelaan, Aalst
Inventarisatie Km Hok D4 41 31 Aalst -
Moorsel / ’t Hoeksken (Biezenbroeken). Dagtocht in samenwerking met de Nationale Werkgroep Botanie Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net Laarzen, flora, vergrootglas. Picknick!
16 dendriet
wel een mini-versie van het grote bos in Halle. Van midden april tot eind mei waan je je hier in het mooiste bloemenpark van Lede. De kleuren en adembenemende geuren van de blauwe boshyacinten zijn ieder jaar een ware beleving voor de zintuigen. Samen met bosanemoontjes en speenkruid vormen zij aaneengesloten bloementapijten in Paepegembos. Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com
afd. Dendermonding
14:00 - 17:30
Basisschool Ten Berge,
Galgenbergstraat 39, Berlare
Wandeling met aandacht voor flora
april / mei / juni 2018
en fauna. We bezoeken de twee nog resterende rivierduinen ’t Stampkot en
de ‘Hoge berg’ – met zijn voorjaarsflora van o.a. meiklokje, dalkruid, salomonszegel en gevlekte aronskelk – en het Sigma-gebied Paardeweide. Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 stefaan.thibau@skynet.be
vrijdag 4 mei
In deze workshop gaan we op zoek
9:00 - 17:00
338, 9404 Aspelare
Nachtvlinders in het wachtbekken
afd. Erpe-Mere
21:00 - 23:00
Wachtbekken nabij
Oudenaardsesteenweg 253, Erpe
Bij zonsondergang stellen we de nachtvlinderval op. Het doel is om zo veel mogelijk nachtvlinders te lokken, ze te bekijken, te fotograferen en op naam te brengen. De volgende morgen, bij zonsopgang, bekijken we de vangst. Bij slecht weer kan de activiteit geannuleerd worden. Kijk bij twijfel op onze Facebookpagina van Natuurpunt Erpe-Mere. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46
zondag 6 mei Vroegochtendwandeling in de Geelstervallei
afd. Lede
6:30 - 9:00 (9 uur ontbijt)
Kerk van Impe, Impedorp, Lede
Kom vroeg uit de veren mee genieten van de ochtendlijke rust in ons grootste natuurgebied. Wij laten je kennismaken met de lentebloeiers en de vogels die deze tijd van het jaar in onze Geelster vallei broeden. Na de wandeling kan je mee aanschuiven voor een heerlijk ontbijt, bereid met verse producten door de vrijwilligers van Natuurpunt Lede. Ontbijt in het OC van Impe Lede, Essestraat 4. Ook wie niet meewandelt, is welkom op het ontbijtbuffet! Wel vooraf inschrijven (8 € per persoon of 5 € voor kinderen jonger dan 12 jaar). Uiterlijk 1 mei overschrijven op reke ning BE69 6528 5095 8652 van Natuurpunt Lede, met de mededeling x volwassenen + x kinderen ontbijt 6 mei. Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Waterdichte schoenen, eventueel verrekijker
zondag 6 mei Vroegochtendwandeling in de Sint-Onolfspolder.
afd. Dendermonding
7:00 - 10:00
Tijsluis aan monding Nieuwe Dender, kant van Appels (tussen Maaistraat en Sint-Onolfsdijk) Wandeling met speciale aandacht voor de vogels. Bart Dierickx – 052 21 03 81 bartdierickx@skynet.be zondag 6 mei Natuurstudie wilde flora
Plantenwerkgroep Allium
8:30 - 12:00
Parking stedelijke begraafplaats,
Leo De Bethunelaan, Aalst
Inventarisatie Km Hok D3 58 21 Aalst / Mijlbeek Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net Laarzen, flora, vergrootglas
zondag 6 mei Lentedrink wandeling Beneden-Dender
afd. Aalst
10:00 - 12:00
Voet Wiezebrug, Disgenaatdreef,
Herdersem Naar jaarlijkse gewoonte klinken we met een gratis drankje op de prille lente na een wandeling door de Dendermeersen waar we de nieuwe poelen en hun gladde bewoners een bezoekje brengen. Daan Stemgée – 0476 60 05 95 daan. stemgee@telenet.be Laarzen of stevig schoeisel
zondag 6 mei Wandeling door het natuurgebied Koudenbergbeekvallei
afd. Affligem-Liedekerke
13:45 – 17:00
Klokkentoren van de Abdij, Abdijstraat,
Affligem
Tal van voorjaarbloeiers staan volop
in bloei, zoals boshyacint, salomonszegel, eenbes en daslook. Erik Van Wezenmaal In samenwerking met de Milieuraad van Affligem Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be
zondag 6 mei Lente in de Boelaremeersen
afd. Boven-Dender
14:00 - 17:00
Parking tegenover de kerk, Kerkborre, Schendelbeke Wandeling door de Boelaremeersen met aandacht voor de bloeiende planten in de hooilanden en de natte ruigten. Hopelijk kunnen we ook stilstaan bij een koppel broedende ooievaars. Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com woensdag 9 tot zondag 13 mei De Biesbosch (NL) te land, te water en per fiets
afd. Boven-Dender
Het nationaal park De Biesbosch
op de grens van Zuid-Holland en Noord-Brabant is een zeer waterrijk natuurgebied met zoetwatergetijden, kreken en wilgenvloedbossen. De ideale biotoop voor bevers en tal van zeldzame vogels. Het programma omvat onder meer 2 dagfietstochten (max. 40 km) en 3 boottochten, naast verschillende wandelingen. We logeren in de jeugdherberg StayOkay met
kamers van 4 personen met een vol- pension-formule. Kostprijs per persoon: 240 € met je eigen fietsen; 260 € indien je ter plaatse een fiets wil huren. Alles inbegrepen behalve de extra dranken en het autovervoer. Inschrijven door storten van 240 € of 260 € per persoon op rekening BE92 4431 6588 1123 van Natuurpunt Boven-Dender met vermelding ‘Biesbosch 2018’, gevolgd door een mail met je gegevens naar Johan. De eerste 28 inschrijvingen kunnen mee. Vanaf de 29ste wordt het inschrijvingsgeld teruggestort. Johan Vander Heyden – 0477 25 06 88 j.vdheyden@telenet.be
We vertrekken aan de kerk om kennis te maken met de verschillende landschappen. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46
zondag 20 mei Natuurstudie wilde flora
Plantenwerkgroep Allium
8:30 - 12:00
Parking stedelijke begraafplaats,
Leo De Bethunelaan, Aalst
Inventarisatie Km Hok D4 41 32 Aalst - Moorsel / Kruis Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net Laarzen, flora, vergrootglas
zondag 20 mei
woensdag 09 mei tot maandag 14 mei (Hemelvaartweekend)
Daguitstap naar het Zwin
Gezinsmeerdaagse Lierneux
afd. Aalst
9:00 - 18:00
afd. Ninove 4 dagen en 5 overnachtingen in het
dorpje “La Fosse” (rue des Alliés 12, 6960 La Fosse). Maximaal 40 personen, 16 slaapkamers en 11 badkamers, waarvan verscheidene kamers van 2 pers en enkele met eigen sanitair. Dit is wel niet zo voor alle kamers. Op woensdagavond of donderdag voormiddag rijden we met eigen ver voer naar het verblijf Inbegrepen in de prijs: alle maaltijden en drank. Eten klaar maken doen we samen in een gezellige sfeer. We doen voornamelijk landschaps wandelingen in de buurt. Gezinnen met kinderen zijn welkom! Deelname: 140 € per persoon boven de 12 jaar; 80 € per kind tot 12 jaar, gratis voor kinderen tot en met 3 jaar. Inschrijven bij Virginie Brocorens: mailen en bedrag storten op rekening BE17 9793 5295 5521 van Natuurpunt Ninove, met vermelding Manhay + aantal volw/kind. Deelnamerecht volgens inschrijvingsdatum! Virginie Brocorens – 0486 75 32 05 virginie.brocorens@natuurpuntninove.be
zaterdag 12 mei Korstmosseninventarisatie
afd. Erpe-Mere
9:30 - 17:00
Frans Blanckaertdreef, Aalst
De Werkgroep Bryologie en
Lichenologie (WBL) houdt een excursie in het Osbroek ter inventarisatie van korstmossen. Geïnteresseerden zijn welkom en een lichte vorming voor de leken behoort tot het programma. Jan Vindevoghel – 0498 11 81 37 Picknick voor ‘s middags en aangepaste kledij. Breng best een loep mee
Parking Eendrachtstraat, Aalst (naast viaduct) Zie het artikel hierover op p. 31. Kostendelende carpooling. Picknick meenemen. Inschrijving via e-mail vóór 1 mei naar dewolfmagda9@gmail.com Magda De Wolf – 0473 725549 dewolfmagda9@gmail.com Natuurpunt Knokke Heist zondag 20 mei De meanderende Marke in de Rietbeemd
afd. Boven-Dender
14:00 - 17:00
Bezoekerscentrum, Boureng 57, Deux-
Acren (volg de bewegwijzering vanaf de Astridlaan of de kerk van Overboelare) Nu de Marke sinds kort opnieuw naar hartenlust mag meanderen en de levensader zijn van prachtige natuurreservaten in Natura 2000- gebied, laten we jullie kennismaken met het gerealiseerde werk. Al 31 jaar speelde de Rietbeemd daarbij taalgrensoverschrijdend een beslissende rol, door beide landsgedeelten op dezelfde golflengte te brengen. We volgen de Marke van aan de monding in de Dender in Deux-Acren tot aan de molen van Viane, begeleid door de jodelende zang van o.m. wielewaal en nachtegaal. G. Merlevede 068 30 01 07 of 0486 87 17 87 g.merlevede@tvcablenet.be
woensdag 23 mei Natuurstudie wilde flora
Plantenwerkgroep Allium
18:30 - 22:00
Parking stedelijke begraafplaats,
Leo De Bethunelaan, Aalst
zondag 13 mei
Inventarisatie Km Hok D3 58 22
Landschapswandeling
Aalst / Krekeldries Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net Laarzen, flora, vergrootglas
afd. Erpe-Mere
14:30 - 17:00
Kerk Aaigemdorp
april / mei / juni 2018
dendriet 17
zondag 27 mei Kruidenwandeling
14:30 - 17:00
Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be
woensdag 6 juni
afd. Aalst
Wiezebrug, Disgenaatdreef, Herdersem
het moois en lekkers dat bloeit in de krui denrijke ruigtes van de Beneden-Dender. Yvette Saerens Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be
vrijdag 1 juni Nachtvlinders in het wachtbekken
afd. Erpe-Mere
22:00 - 24:00
Wachtbekken nabij
Oudenaardsesteenweg 253, Erpe
Bij zonsondergang stellen we de nacht
vlinderval op. Het doel is om zo veel mogelijk nachtvlinders te lokken, ze te bekijken, te fotograferen en op naam te brengen. De volgende morgen, bij zonsopgang, bekijken we de vangst. Bij slecht weer kan de activiteit geannuleerd worden. Kijk bij twijfel op onze Facebookpagina van Natuurpunt Erpe-Mere Peter D’Hondt – 0477 88 97 46
zaterdag 2 juni Loeren noar den toeren
10:00 - 12:00
afd. Aalst
Gemeenschapscentrum De Warande,
zaterdag 2 en zondag 3 juni Opentuindag Een wildeplantentuin in Deftinge
afd. Boven-Dender
Doorlopend van 13:00 - 17:00
Ottergemstraat 84, Deftinge (Lierde)
Johan Vander Heyden stelt zijn
wildeplantentuin open. Kom langs en doe inspiratie op om ook jouw tuin ecologischer en milieuvriendelijker te maken. Doorlopend ook mogelijkheid tot proeven en aankopen van het Iffraken, het tripelbier gebrouwen door en voor Natuurpunt Boven-Dender, en het appelsap van de Everbeekse Bossen. Johan Vander Heyden – 0477 25 06 88 j.vdheyden@telenet.be
10:00 - 12:00
afd. Aalst
Grens Aalst-Lede, Onegem 108, Aalst
Een wandeling met oog voor wat bloeit in de hooiweides en groeit in de vele poelen. Peter D’Hondt
18 dendriet
kleinkinderen een duurzame toekomst bieden, dan moeten we anders gaan nadenken over wonen, bouwen en mobiliteit. Aan de hand van inspirerende voorbeelden en van gesprekken met vernieuwers laat de film ‘Plannen voor plaats’ zien hoe het beter kan. Film van Nic Balthazar en Vlaams Bouwmeester Leo Van Broeck. Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be
afd. Affligem-Liedekerke
8:15 – 19:30
Liedekerkestation, Affligemsestraat
Tournée locale, Berlare
afd. Dendermonding Donkoeverpad, voor en naast museum
Donkmeer, Donklaan 123, Berlare Allerlei activiteiten in het kader van: Duurzaam en lokaal. In samenwerking met Gemeente Berlare en andere verenigingen Dienst citymarketing Berlare 052 43 25 60
zaterdag 9 juni Gezellige familie-fiets-zoektocht
afd. Lede
13:30 en 15:00
Impedorp, Café De Oude Mol, Impe
(vertrek en aankomst)
Afstanden 8 of 20 km, met enkele natuurvragen en opdrachten onderweg. Langs het parcours zijn gratis versnaperingen voorzien, drankjes aan democratische prijzen en maak je bovendien nog kans om in de prijzen te vallen! Ten voordele van aankoopprojecten en werkingskosten Geelstervallei en Paepegembos. Leden Natuurpunt 12€ per gezin of individueel 7€. Niet-leden 17€ per gezin of individueel 9€ Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Chris Van De Velde – 0486 92 05 90 Of zie Facebook Natuurpunt Lede
zondag 10 juni Orchideeën bewonderen
afd. Erpe-Mere
09:30 - 12:00 Hof Ter Vaerent, Honegemstraat 139, Erpe Iedereen kent de orchideeën op de vensterbank. In de weide vinden we echter soorten die er volledig anders uitzien. Samen met andere bloemen zoals echte koekoeksbloem en ratelaar
april / mei / juni 2018
425, Liedekerke
Met het openbaar vervoer gaan we naar
Averbode. We bezoeken het majestueuze Averbodebos met een plaatselijke gids. Ook blijven we zeker hangen bij de prachtige Abdij van Averbode. Kostprijs: openbaar vervoer + plaatselijke gids wordt ter plaatse geregeld. Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be
zondag 17 juni
zaterdag 9 juni
zondag 3 juni Grassen en plassen in Honegem
Opperstraat 29, Liedekerke
Willen we onze kinderen en
Door sterke telescopen kan je doorlopend kijken naar de capriolen van de jonge slechtvalken op en rond de St. Jozefskerk. Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be
Daguitstap Averbodebos
afd. Affligem-Liedekerke
19:30
Esplanadeplein, Aalst
zondag 17 juni
Filmvoorstelling “Plannen voor plaats”
Oude Sasbrug aan de voet van de
Een wandeling om te proeven van al
genieten we van een schilderachtige bloemenpracht. Peter D’Hondt – 0477 88 97 46
Daguitstap naar Saeftinghe
afd. Aalst
9:00 - 18:00
Parking Eendrachtstraat Aalst
naast viaduct of om 10.30 uur aan Bezoekerscentrum, Emmaweg 4, 4568 PW Nieuw-Namen, Nederland Wandeling van drie uur met gespecialiseerde gids van Stichting Het Zeeuwse Landschap door de slikken en schorren van het verdronken land van Saeftinghe. Stichting Het Zeeuwse Landschap Kostendelende carpooling en 8 euro per persoon (onder 16 jaar: 4 euro) via overschrijving voor 15 mei op rekening van Natuurpunt Aalst (BE70 9792 1409 0725) met mededeling: Saeftinghe Zware wandeltocht, best met laarzen of goed vastzittend schoeisel wegens modder. Picknick meenemen Myriam Vaneessen – 0496 10 84 49 mim@telenet.be
zondag 17 juni Steengroeven in Lessen
afd. Boven-Dender
14:00 - 17:00
Station, Rue René Magritte, Lessines
Traditionele wandeling langs de
steengroeven van Lessen met aandacht voor de geologie en de fauna en flora van de streek. We bezoeken ook een opgevulde groeve die stilaan uitgroeit tot een prachtig natuurreservaatje. Willem Boonen – 0479 09 80 37 willem.boonen@scarlet.be
zondag 17 juni Libellenwandeling Wellemeersen
afd. Denderleeuw
14:00 - 17:00
Infobord Rodestraat Denderleeuw
Op zoek naar vroege zomersoorten. Danny Van Schandevijl – 0499 33 02 03 Laarzen of stevig schoeisel en vlindernet of libellenvangnet
Wandeling in de Heidemeersen
CURSUS
afd. Dendermonding
Vanaf maandag 26 maart
zondag 17 juni
14:00 - 17:00
Galgenbergstraat 39, Berlare
uit voor een rivierduinenwandeling in het natuurgebied de Heidemeersen. Geert Vergote – 0474 27 69 36 gvergote@skynet.be Stevige wandelschoenen zijn aan te raden. Een flesje water brengt verfrissing op warme dagen
zaterdag 23 en zondag 24 juni Open Eco tuin
afd. Affligem-Liedekerke
10:00 - 18:00
Boerekrijglaan 48, Liedekerke
Voorzitter Erik De Block stelt zijn ecolo
gische tuin open. In deze unieke tuin grenzend aan Liedekerkebos beantwoordt Erik al je vragen over ecologisch tuinieren, kruiden, enz. Een echte aanrader! Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be
afd. Boven-Dender
8:30 - 18:00
Natuurbeheer in onze natuurgebieden
afd. Erpe-Mere
afd. Lede
19:00 - 22:00
9:00
Buurthuis Meierskouter, Sint-
Plaats wordt op tijd meegedeeld
Maartenstraat 28, Burst
Natuurbeheer. Wie wenst mee te wer-
Wilde bijen komen uit de kast. Steeds meer mensen hangen een bijenhotel in hun tuin en lokale overheden komen met actieplannen op de proppen. De hoog ste tijd dus om deze boeiende diergroep eens grondig onder de loep te nemen. In deze cursus leer je wilde bijen op naam brengen en bekijken we hun fascineren de levenswijze. Zo kom je alles te weten over roodgatjes en geeltipjes, zilveren fluitjes en gouden slakkenhuisbijen. Lesgever is Joeri Cortens (ism Milieuraad Erpe-Mere). De cursus bestaat uit 3 lesavonden (26/3, 16/4 en 23/4) en 3 excursies. Inschrijven kan via een mail naar natuurpunt.erpemere@gmail.com en betaling van 35 € op rekening BE37 9792 1409 1028. Studenten betalen 25 €.
Vanaf donderdag 26 april Cursus roofvogels
zondag 24 juni Daguitstap Silsombos en Torfbroek
Op zaterdag
Cursus bijen
Basisschool Ten Berge,
Onze natuurgids nodigt jullie graag
NATUURBEHEER
Bovenzaaltje oud-stadhuis,
14:00 - 18:00
Grasveld Onderwijslaan tussen PTI en Oeverstekske Zie het artikel hierover op p. 26. I.s.m. Stadsbestuur Ninove Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com wouter.mertens -0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be
9:00 - 12:00
Basisschool Ten Berge,
Galgenbergstraat 39, Berlare
Bestrijding (uittrekken, uitsteken)
Amerikaanse vogelkers op de rivierduin ‘t Stampkot. Vooraf contact nemen met: Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 of Dirk De Mesel – 0476033 10 43
8:30 - 12:30
Oudstrijdersplein 6, 9400 Ninove
Kerkborre, Schendelbeke (carpoolend en kostendelend) of om 9.40 uur aan het bezoekerscentrum Groene Vallei, Lelieboomgaardenstraat 60, 3071 Erps-Kwerps Silsombos en Torfbroek maken deel uit van de Groene Vallei tussen Brussel, Mechelen en Leuven. Ze worden geken merkt door een uitzon-derlijke vegetatie met o.m. heel wat orchideeën. De lokale beheerders laten ons de mooiste plekjes zien en vertellen de kleurrijke verhalen van het gebied. ‘s Middags picknicken we in het bezoekerscentrum van de Groene Vallei. Graag een seintje aan Carlos als je meegaat Carlos D’haeseleer – 0484 77 56 50 carlos.dhaeseleer@gmail.com
afd. Ninove
Heidemeersen
afd. Dendermonding
afd. Affligem-Liedekerke
Welke roofvogels komen er bij ons voor?
Feestelijke opening knuppelpad Venebroeken
zaterdag 7 april
Natuurbeheer
19:30 - 22:30
Pendelparking tegenover de kerk,
zondag 24 juni
ken, kan zich aanmelden bij Chris of Yvette. Chris Van De Velde – 0486 920 590 chris.linda@gmail.com Facebook Natuurpunt Lede
zondag 15 april
afd. Ninove
Waar leven ze? Wat eten ze? Wat is hun levenswijze? Welke zijn trekvogels en welke zijn blijvers? Kom meer te weten over onze prachtige roofvogels op 2 theoriecursussen (26/4 en 24/5) en 1 (datum nog af te spreken met de cursisten) praktijkles. Lesgever Koen Leysen van Natuurpunt CVN Inschrijven bij Kris De Wit: mailen en 20 € storten op Natuurpunt Ninove BE17 9793 5295 5521. Max. 30 cursisten! Kris De Wit – 0470 19 10 97 krisdewit123@telenet.be
Plaats van afspraak wordt tijdig meegedeeld Natuurbeheer in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden. Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be
zondag 6 mei Natuurbeheer
afd. Affligem-Liedekerke Zoals 15 april.
zondag 10 juni
Vanaf donderdag 26 april
Natuurbeheer
Vogels voor beginners
afd. Affligem-Liedekerke
afd. Aalst
Zoals 15 april.
19:30 - 22:00
Zaal Dendergalm, Meirbeekstraat 12,
zaterdag 16 juni
9308 Gijzegem
Avondcursus waarbij we vogels rondom
huis en tuin, park en bos leren herkennen op basis van hun uiterlijk, gedrag en geluid. Lesavonden op 26/4, 3/5 en 17/5. Excursie op zaterdag 26 mei, 8.30 tot 12.30 uur. Max. 20 deelnemers. Inschrijving via e-mail aan Peter Luyten en na over schrijving van 45 € op rekening van Natuurpunt Aalst BE70 9792 1409 0725 met mededeling: Vogelcursus Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be
Sint-Onolfspolder
afd. Dendermonding
9:00 en 14:00
Sint-Onolfsdijk, Tijsluis kant van Appels, aan monding Nieuwe Dender Afvoer maaisel in het kader van de omvorming naar dottergrasland. Vooraf contact nemen met: Bart Dierickx – 052 21 03 81 mbartdierickx@skynet.be
april / mei / juni 2018
dendriet 19
Lentefladderaars
in Denderse bossen
Veel van onze dagvlinders worden gezien in of nabij bossen. Sommige soorten kan je alleen in bossen aantreffen. Andere verkiezen overgangssituaties tussen bos en open vegetaties of komen zowel voor in een structuurrijk bosgebied als in een kleinschalig open landschap. Welke eisen stellen deze vlinders aan hun leefgebied en wat zijn de maatregelen voor een vlindervriendelijk bosbeheer? Elke vlinder stelt specifieke eisen
Danny Declercq
Vlinders zijn veeleisend. Ze ondergaan tijdens hun korte leven een volledige metamorfose: volwassen vlinders leggen eitjes, uit de eitjes komen rupsen, de rupsen verpoppen en uit de pop komt een nieuwe volwassen vlinder. Een gebied is voor een bepaalde vlindersoort pas een leefgebied als het geschikt is voor elk van de vier levensstadia. Volwassen vlinders hebben nood aan voedsel en structuurvariatie. Voedsel geeft vlinders energie voor de zoektocht naar een partner, de
 Grote weerschijnvlinder
20 dendriet
april / mei / juni 2018
verdediging van het territorium en de ontwikkeling en de afzet van eitjes. De echte bossoorten zoals grote weerschijnvlinder en bont zandoogje hebben zich aangepast aan het nectararme bosmilieu. Deze vlinders voeden zich onder meer met honingdauw op bladeren, rottende vruchten, wondvocht van bomen, kadavers en uitwerpselen. Maar de meeste vlindersoorten zijn aangewezen op nectar. Voldoende nectarbronnen zoals bramen, sporkehout of andere bloeiende planten zijn dus essentieel. Deze nectarbronnen zijn
Kris Vandekerkhove
Permanente open plek in Neigembos
vooral talrijk op open plekken en langs goed ontwikkelde bosranden en paden. Op die plaatsen met veel licht bloeien de planten ook weelderig.
Bruidsbomen en eitjesplanten
Structuurvariatie is onder andere van belang voor de temperatuurregeling. Dagvlinders zijn warmte en licht minnende dieren die hun lichaamstemperatuur binnen welbepaalde grenzen moeten houden om actief te kunnen zijn. Daarom moeten ze vlot kunnen migreren tussen zon- en schaduwplekken. Structuurelementen fungeren daarnaast ook als ontmoetingsplaats tussen mannetjes en vrouwtjes. Zo verdedigen mannetjes van bont zandoogje en kleine ijsvogelvlinder zonneplekken in het bos tegen rivalen en wachten ze er wijfjes op. De mannetjes en wijfjes van grote weerschijnvlinder treffen elkaar rond markante bomen, die daarom ook wel bruidsbomen worden genoemd. Ook aan de eilegplaats stelt een vlinder vaak hoge eisen. De eilegplaats moet de juiste omstandigheden bieden voor de ontwikkeling tot volwassen vlinder. De belangrijkste voorwaarden hangen ook hier samen met het
aanbod en de kwaliteit van voedsel voor de rups en de aanwezigheid van structuurelementen. Elke soort heeft een eigen waardplantkeuze. Waardplanten zijn de planten waarop de eitjes worden afgezet. Die planten zijn het voedsel voor de pas uitgekomen rupsen. De rupsen van sommige dagvlinders zijn specifiek gebonden aan één plantensoort, terwijl andere een heel spectrum van waardplanten benutten. Ook de kenmerken van de plant zelf blijken van groot belang te zijn. De rupsen van de sleedoornpage gebruiken sleedoorn als waardplant. De eitjes worden voornamelijk afgelegd in de takoksels van scheuten van 2 à 3 jaar oud. Oudere sleedoornstruiken zonder jonge scheuten zijn dus niet geschikt. Niet alleen de volwassen vlinders, maar ook de drie juveniele stadia hebben welbepaalde structuurelementen nodig. Die zijn van belang voor een optimale temperatuurregeling, als verpoppingsplaats en/of als schuilgelegenheid.
Vlindervriendelijk bosbeheer
Vlinders in het bos zijn voornamelijk gebaat bij twee zaken: structuurvariatie en licht in het bos. april / mei / juni 2018
dendriet 21
Johnny Cornelis
Danny Declercq
Keizersmantel
Koevinkje
De lichtrijke structuren in onze bossen worden gevormd door boswegen in combinatie met tijdelijke en permanente open plekken. De breedte van een bosweg moet één tot anderhalf keer de boomhoogte bedragen om ook de meest licht minnende soorten een kans te geven. In het ideale geval is er een geleidelijke overgang van een korte grazige vegetatie op de weg, via een ruigere zoom en een mantel van struweel of hakhout naar de opgaande bomen. Nog beter is het om de interne bosranden langs de weg een golvend verloop te geven met beschutte inhammen en uitstekende boomgroepjes. Een mooi voorbeeld hiervan zie je langs de grote dreef in het Raspaillebos (beheerd door het Agentschap voor Natuur en Bos). In het gedeelte dat door Natuurpunt wordt beheerd, worden ook regelmatig inhammen gekapt om lichtplekken te creëren, zij het op iets kleinere schaal. Het is alleszins net op deze plekken dat grote weerschijnvlinder, kleine ijsvogelvlinder en keizersmantel worden gezien. Kruispunten van wegen lenen zich ook goed voor het verhogen van de structuurrijkdom en het aanbod aan openpleksituaties. Door de hoeken van de bestanden open te maken, ontstaan beschutte plekken met interessante microklimatologische omstandigheden. Ook permanente open plekken van verschillende oppervlaktes met voldoende structuur en een geleidelijke overgang naar het bos zijn van belang voor een rijk insectenleven. Er moet ook voldoende aandacht geschonken worden aan de waardplanten. Voor kleine ijsvogelvlinder is wilde kamperfoelie onontbeerlijk.
Voor iepenpage zijn de iepen dan weer belangrijk. Om ervoor te zorgen dat deze niet afsterven door de iepenziekte, kunnen de iepen als hakhout worden beheerd, waardoor er regelmatig nieuwe, jonge scheuten ontstaan. Ook nectarleveranciers zijn nodig. In het vroege voorjaar zijn wilgenkatjes een belangrijke energiebron voor soorten die als volwassen vlinder overwinteren en al vroeg op het jaar actief worden (citroenvlinder, gehakkelde aurelia, dagpauwoog of kleine vos). Andere zeer belangrijke nectarleveranciers in het bos zijn bijvoorbeeld sporkehout en bramen.
22 dendriet
april / mei / juni 2018
Zeldzame bosvlinders in de Denderstreek
In de tabel staan de dagvlinders die gebonden zijn aan bossen of bosranden en in de Denderstreek voorkomen, met vermelding van de waardplanten, de vliegperiode van de volwassen vlinder en de zeldzaamheidsklasse. De zeldzame en dus meest bijzondere soorten worden kort besproken. Het boswitje wordt slechts nu en dan als zwerver waargenomen in de Denderstreek. Door de klimaatverandering wordt wel verwacht dat die soort in de toekomst meer en meer in onze streken gaat opduiken. Sleedoornpage wordt heel af en toe als volwassen vlinder waargenomen. Door in de winter gericht te zoeken naar eitjes op takken van sleedoorn, is wel vastgesteld dat sleedoornpage in zowat de hele Denderstreek aanwezig is. Eikenpage vliegt meestal rond de toppen van eiken en is daarom niet zo makkelijk te zien. De soort
Soort Oranjetipje Boswitje
Waardplant Pinksterbloem, look-zonder-look Rolklaver
Citroenvlinder
Sporkehout
Sleedoornpage
Sleedoorn
Eikenpage
Eik
Iepenpage
Iep
Boomblauwtje
Klimop, hulst, kardinaalsmuts
Grote weerschijnvlinder Kleine ijsvogelvlinder Gehakkelde aurelia Landkaartje
Boswilg, grauwe wilg Kamperfoelie
Keizersmantel
Viooltjes
Koevinkje
Diverse grassen
Bont zandoogje
Diverse grassen
Brandnetel, hop, ribes, iep Brandnetel
Vliegperiode Begin april tot begin juni Begin mei tot midden juni en eind juni tot midden augustus Half maart tot begin juni en begin juli tot eind oktober Eind juli tot eind september Eind juni tot midden augustus Half juni tot begin augustus Begin april tot begin juni en begin juli tot eind augustus Half juni tot begin augustus Midden juni tot begin augustus Begin maart tot eind oktober Begin april tot eind september Half juni tot eind augustus Half juni tot midden augustus Begin april tot eind oktober
wordt toch vrij regelmatig waargenomen in de Denderstreek, al is het eerder een typische soort voor de Kempen. Ook iepenpages vliegen meestal rond de toppen van in dit geval grote iepen. Omdat er door de iepenziekte niet veel grote iepen te vinden zijn, is ook de iepenpage zeldzaam. Grote weerschijnvlinder is een echte bosvlinder die in de grotere loofboscomplexen (Hayesbos, Raspaillebos, Liedekerkebos,...) af en toe wordt waargenomen, maar ook niet jaarlijks. Kleine ijsvogelvlinder is eveneens een echte bosvlinder die vooral in het zuiden van de Denderstreek wordt waargenomen. Het gaat telkens maar om enkele individuen. Keizersmantel wordt eveneens af en toe gezien in de grotere bos-
Zeldzaam? Algemeen
Bosvlinder
Bosrandvlinder x
Zeer zeldzaam
x
x
Algemeen
x
Vrij zeldzaam
x
Vrij zeldzaam
x
x
Zeldzaam
x
x
Algemeen
x
x
Zeldzaam
x
Zeldzaam
x
Zeer algemeen
x
Zeer algemeen
x
Zeldzaam
x
x
Vrij zeldzaam
Zeer algemeen
x
x
x
complexen zoals Liedekerkebos, Raspaillebos en Hayesbos. Het gaat telkens om ĂŠĂŠn of enkele individuen. Wellicht gaat het om zwervers en is er van een echte populatie nog geen sprake. Van het koevinkje is er een grote populatie van honderden individuen aan de rand van het Raspaillebos. De laatste jaren wordt de soort ook meer en meer op andere plaatsen gezien. Het lijkt dat deze soort zich aan het uitbreiden is. Het blijft belangrijk om de evolutie van deze bijzondere vlinders op de voet te volgen. Daarom een warme oproep om je waarnemingen te registreren op www.waarnemingen.be. Johnny Cornelis april / mei / juni 2018
dendriet 23
Vernieuwde stationsomgeving
Liedekerke: een stationsroman?
Wie in 2013 de plannen voor de nieuwe Liedekerkse stationsomgeving inkeek, kon zich amper voorstellen hoe het eindresultaat er zou uitzien. Tekeningen en toelichtingen van architect Ludo Sermon maakten een en ander duidelijk, net als een informatieve rondleiding in de stationsbuurt, maar toch. Intussen is de buurt een pareltje, ook al is het nog wachten op het eindresultaat. De komende jaren zal de stationsomgeving nóg meer uitgroeien tot een groene stapsteen tussen De Valier en de Oude Dendermeersen. Benen en handen
Erik De Block
Nu de werken op hun laatste benen lopen – de voltooiing is voorzien voor april 2018 –, wordt duidelijk welke ingrijpende veranderingen de stationsomgeving al heeft ondergaan. De uitvoering liep dan wel wat vertraging op, maar de vrucht van jarenlange arbeid mag gezien worden! Het project bewijst dat grote infrastructuurwerken en respect voor de natuur
De stationsomgeving in volle bloei
24 dendriet
april / mei / juni 2018
hand in hand kunnen gaan. Ludo en zijn team hebben geprobeerd om het nieuwe station van Liedekerke zo groen mogelijk in te planten door het omliggende natuurgebied De Valier in acht te nemen. En daar zijn ze met brio in geslaagd.
Natuurlijke brug
Wie zich de grijze en grauwe stationsomgeving van weleer voor de geest haalt, zal erkennen dat
de metamorfose niets minder dan een succes is geworden. Het resultaat is niet alleen mooi: de ecobrug, vijver, moeraszones en nieuw aangelegde poelen vormen een ideale natuurlijke verbinding tussen De Valier en de nabijgelegen Oude-Dendermeersen. De groene corridor is een zegen voor Liedekerkse kikkers, kamsalamanders, waterplanten en watervogels. Maar ook wandelaars en natuurliefhebbers maken nu vlot de oversteek via een nieuwe voetgangersbrug.
Groene Denderoever
Onze Natuurpuntafdeling heeft in beide natuurgebieden al heel wat terreinen in bezit of beheer. Een langetermijndroom is de verwezenlijking van één aaneengesloten gebied langs de Denderoever, dat loopt van de Kasteelstraat tot aan het station van Liedekerke. Dit stukje Liedekerkse natuur is bijzonder waardevol en moet zo goed mogelijk beschermd worden. Wie de trein richting Denderleeuw neemt, zal zien dat in de Oude Dendermeersen heel wat foeragerende vogels thuis zijn. De komende maanden wordt in de directe stationsomgeving nog meer duurzaam aangeplant. Een goed
beheer moet van het bredere natuurdecor een waar paradijs voor amfibieën, watervogels en andere natuurschepsels maken.
Partnerschap
Het stationsomgevingsproject in Liedekerke bewijst dat via een goede samenwerking verschillende doelen kunnen bereikt worden: ook economie en ecologie zijn verenigbaar. Het gemeentebestuur van Liedekerke, Infrabel, het Agentschap Wegen en Verkeer en De Lijn sloegen de handen in elkaar, en de natuur én de Liedekerkenaren werden er beter van. Want de nieuwe stationsomgeving is niet alleen uit ecologisch en esthetisch oogpunt een stap vooruit: ook het risico op overstroming wordt flink gereduceerd door de extra waterbergingscapaciteit. Als nu ook nog de treinen op tijd willen/blijven rijden, dan is het verhaal helemaal af: een stationsroman met een happy end! Ook benieuwd naar de stationsomgeving? Een officiële opening is voorzien voor juni 2018. Je bent meer dan welkom. Hou dus zeker de Natuurpuntwebsite of liedekerke.be in het oog! Erik De Block
april / mei / juni 2018
dendriet 25
Feest in de Dendervallei (bis) De Ninoofse natuur bruist van het leven! De natuur in de Dendervallei werd uitgebreid en toont binnenkort weer haar bloemenpracht, de bomen in het geboortebos kregen een groeispurt, en een vernieuwde wandellus gidst bezoekers door de mooiste plekjes rondom Ninove. Redenen genoeg om te vieren! Tien jaar na de eerste editie, wordt er op 24 juni opnieuw gefeest in de Dendervallei. Ben jij erbij?
Tien jaar natuur vieren
In 2008 organiseerde Natuurpunt Ninove een eerste Feest in de Dendervallei. De aanleiding toen was de opening van de wandelroute door en langs het natuurgebied Dendervallei Ninove. Het werd een leuke dag met boottochten op de Dender, wandelingen, kinderanimatie en een gesmaakt optreden
van de feestelijke fanfare Yah Tararah. Naar aanleiding van de overeenkomst met de stad voor de aanleg van een geboortebos in de Venebroeken, werd er in het najaar van 2011 opnieuw gefeest. Intussen zijn de eerste lading bomen al flinke knapen en tot 2020 gaan we door met het aanplanten van het geboortebos.
Frederik De Coster
Bloemenweelde
 Paarse dovenetel
26 dendriet
april / mei / juni 2018
Intussen verwierf Natuurpunt Ninove bijna 57 ha natuur voor het project Dendervallei Ninove. Vanaf de Ninoofse stadsrand baant een adembenemend stukje natuur zich langs de linkeroever van de Dender een weg richting Zandbergen. Het meersenlandschap biedt een oogstrelende afwisseling van beboste en open ruimte, hoge en lage plantengroei, loofbossen, natuurlijke poelen en natte graslanden. Een verscheidenheid die niet alleen een heleboel dieren lokt, maar ook heel wat planten oplevert. Zelfs koeien en schapen grazen hun steentje bij. Breekt de lente aan, dan kleuren bijzondere planten zoals grote ratelaar, echte koekoeksbloem en pinksterbloem de hooilanden prachtig geel en roze. Een bloemenweelde die danig in de smaak valt bij heel wat bijen en vlinders. Bovendien zijn er
Chris Polus
 Nieuwe plankenpaden in het geboortebos
ook zes soorten orchideeĂŤn die zich jaar na jaar beter in hun sas voelen.
Wandelen, wandelen, wandelen
In het geboortebos zijn de oudste bomen 7 jaar en begint het bos al mooi vorm te krijgen. Eind januari werd in opdracht van de stad Ninove gestart met de aanleg van houten plankenpaden en bruggen. Zo kan je binnenkort in het geboortebos rondwandelen. Een tweede nieuwigheid dit jaar is het aanpassen van de bestaande wandelroute. De route die in 2008 werd geopend, was 7 km lang en liep via een lus langs het drukke jaagpad van de Dender. Dat was niet het enige knelpunt. In Ninove moest er een stukje gestapt worden langs de drukke Elisabethlaan.
Nieuw parcours
Nu is er beterschap op komst. In samenwerking met de stad Ninove en de vzw Trage wegen werd een nieuwe route van 6 km uitgestippeld, waarin het jaagpad en de Elisabethlaan volledig vermeden worden. De wandeling loopt nog steeds langs de mooie Venebroeken, maar de startplek is op zich wel opvallend.
Die ligt namelijk in het centrum van Ninove aan ’t Oeversteksken op de linkeroever. Best uniek dat je vanuit het centrum van de stad via onverharde wegen naar de natuur kan stappen.
Kom naar het feest op 24 juni
Redenen genoeg om 10 jaar na het eerste feest een tweede evenement in de Dendervallei te organiseren. Aan de nieuwe startplaats aan de Onderwijslaan in Ninove nodigen we iedereen uit om op zondag 24 juni kennis te maken met onze mooie natuur. Uiteraard met feesttent, vrije en begeleide wandelingen, muziek, feest, dans, Yah Tararah, veel kinderanimatie en de nodige catering op het Denderterras. Iedereen is welkom! Maar specifiek nodigen we natuurlijk ook alle gezinnen uit die de voorbije 7 jaar bomen zijn komen planten voor het geboortebos. Net zoals hun kinderen hebben de bomen intussen al een flinke groeischeut gekregen. Meer info over het programma vind je op de website www.natuurpunt.be/ninove of de Facebookpagina van Natuurpunt Ninove. Frederik De Coster april / mei / juni 2018
dendriet 27
Seizoensweetjes
uit de Denderstreek
Trouwe zwartkopmeeuw
Beverstreken
Een omgeknaagde boomstam! Dat kan haast maar één ding betekenen: een bever. Het is al jaren bekend dat er bevers voorkomen in de regio Beneden-Dender. Het zijn vermoedelijk zwervers die vanuit de gevestigde populatie in Vlassenbroek via het beekstelsel (Pas- en Steenbeek) in Lebbeke de Dender bereiken en zo dus de Dendrietregio bevolken. Dammen bouwen doen ze niet, want het waterpeil is er hoog genoeg. Ook beverburchten onder hoge takkenhopen zal je niet zien, want ze maken hun burcht in een hol in een steile oever. De bever die deze boom omknaagde voedde zich tot nu vooral met kruiden en liet grote bomen ongemoeid, maar blijkbaar kon hij niet meer aan de verleiding weerstaan. De bevers zullen goed opgevolgd worden (o.a.
Daan Stemgée
Pascal Heymans
Deze zwartkopmeeuw heeft het hier best naar haar zin. Al sinds 2009 wordt de meeuw jaarlijks gespot aan de Dender, ter hoogte van Rendac op de grens tussen Denderleeuw en Teralfene. Ook dit jaar was de vogel al van de partij. Net als voorgaande jaren, komt ze hier de winter doorbrengen. Ze is afkomstig uit Polen, waar ze als jong donzig vogeltje geringd werd in mei 2008. Een jaar nadien stond ze al bij ons. Joost Mertens zag de meeuw voor het eerst. Mocht je de zwartkopmeeuw zelf spotten, verwittig dan zeker de Poolse ringdienst (ring@miiz.WAW.PL t.a.v. Anne Zawadzka). Haar rode kleuring met witte letters is ze intussen verloren, maar ze heeft wel nog een metalen ring aan de rechterpoot. Geef je waarneming zeker ook in op waarnemingen.be.
Zomertooi zwartkopmeeuw
28 dendriet
april / mei / juni 2018
Welkom thuis, bever!
met wildcamera’s), want natuurlijk willen we graag weten of er al een koppel zit en of er jongen in de maak zijn. Ook verder stroomopwaarts, in Ninove, werd enkele jaren geleden al een zwerver gespot. Dus wie weet bevolken bevers binnenkort weer de hele Denderregio. Je hoeft van de bever zeker geen schrik te hebben. Bovendien is beverschade eenvoudig te voorkomen en kan het gecompenseerd worden.
Walther De Munter
Het bos roept
Tijdens een nacht in februari hing er magie boven het Kravaalbos in Meldert (Aalst). Wandelaars namen er deel aan de uilenwandeling. En dan wil je vooral uilen zien. De weergoden waren alvast gunstig gezind. En de natuurgoden ook, want een mannetje ĂŠn vrouwtje bosuil lieten zich uitgebreid horen en zien. Roepend kwamen ze boven de hoofden van de wandelaars zitten.
Met Natuurpunt Erpe-Mere naar Opglabbeek Op zaterdag 22 september organiseert Natuurpunt Erpe-Mere een daguitstap naar Opglabbeek. Op het programma staan een bezoek aan het Natuurhulpcentrum, maar ook aan Vlaanderens grootste beverdam én de Limburgse stuifduinen. Het belooft een dag van uitersten te worden. Niet te missen dus! Schrijf je nu al in. Allemaal beestjes
In de voormiddag bezoeken we het bekendste Natuurhulpcentrum van Vlaanderen. Hier krijgen we een rondleiding met uitleg over de aanwezige dieren en de behandeling die ze er krijgen. ‘s Middags eten we onze picknick in de cafetaria van het centrum.
Limburgse woestijn
© Vilda - Yves Adams
Na de middag brengen we een bezoek aan de grootste beverdam van Vlaanderen. Deze bevindt zich in de Bosbeekvallei. De bever zet hier grote delen van de vallei onder water en zorgt zo zelf voor zijn geliefde biotoop. Na al dat nat trekken we naar de Limburgse woestijn, de hoogste en grootste open stuifduinen van Vlaanderen. Centraal vinden we de Oudsberg die 85 meter boven de zeespiegel uitsteekt. De Oudsberg is omringd door prachtige heideterreinen, statige bossen en vlinderrijke heischrale graslanden.
30 dendriet
april / mei / juni 2018
Praktisch
We vertrekken om 8 uur op de pendelparking aan de Oudenaardsesteenweg in Erpe-Mere, naast de oprit van de E40 richting Gent, of om 8.20 uur op de pendelparking aan het restaurant Albatros, Geraardsbergsesteenweg 15 in Erembodegem (Aalst). Prijs voor de busreis en de toegang tot het Natuurhulpcentrum: 25 euro per persoon voor leden van Natuurpunt en 30 euro voor niet-leden. Bevestig je deelname voor 31 augustus door een mail te sturen naar natuurpunt.erpemere@gmail.com of bel naar Jan Vindevoghel (0498 118137). Vermeld het aantal personen en eventueel uw lidnummer. De deelnameprijs kan je vooraf betalen op rekeningnummer BE37 9792 1409 1028 van Natuurpunt ErpeMere. Tot dan! Annie Janssens
Excursie naar Zwinduinen en Sint-Donaaspolder Op zondag 20 mei (Pinksteren) is Natuurpunt Knokke-Heist onze gastheer. Op het programma staat een excursie naar de Zwinduinen en de Sint-Donaaspolder. Stuk voor stuk prachtige gebieden die bulken van de verrassingen. Schrijf je dus zeker in! Ongetwijfeld is het Zwin één van de bekendste reservaten in ons land. Minder bekend maar minstens even belangrijk zijn de aanpalende Zwinbosjes. Dit duingebied vormt een natuurlijke overgang tussen zee, strand en polder. Het gebied “de Zwinduinen” bestaat langs de zeezijde uit de zeereepduinen, waar we talrijke specifieke duinplanten zoals de blauwe zeedistel kunnen aantreffen. Meer landinwaarts gaan de duinen over in een struweel waar de duindoorn de hoofdrolspeler is. Vervolgens treffen we typische natte en droge duinweilandjes aan die echte botanische pareltjes zijn. We vinden er onder andere nog de slanke duingentiaan. De eindfase van dit dynamische landschap wordt gevormd door het duinbos. In mei kunnen zingende nachtegalen en andere leuke zangers ons verrassen. De meeste roofvogels zijn al gearriveerd en we hebben kans op bloeiende orchideeën. Als het echt warm is, kan een vroege boomkikker zijn keelgeluid oefenen.
Sint-Donaaspolder: natuur in herstel
Natuurpunt Knokke-Heist stelt ons zijn reservaat voor, de Sint-Donaaspolder. Het is een gebied op de grens met Nederland: een polder langs de Damse Vaart in de oude bedding van het Zwin, waar Natuurpunt al een aantal jaren natuurherstel uitvoert, mét succes! Eind mei zijn de steltlopers en eenden er nog volop aanwezig. Onze gids ter plekke is de conservator van het gebied: Luc Van Rillaer.
Praktisch Vertrek om 9 uur op de carpoolparking van de Eendrachtstraat in Aalst, langsheen de vaste brug aan het Wijngaardveld. Gelieve je deelname vóór 1 mei te mailen aan dewolfmagda9@gmail.com (aantal deelnemers bepaalt aantal gidsen). Picknick neem je zelf mee. Meer info krijg je bij Magda: 0473 72 55 49.
Stefaan Brinckman
Zwinduinen: landschap in dynamiek
april / mei / juni 2018
dendriet 31
Natuurpunt Denderstreek in actie…
Winterwandeling door Osbroek
Karolien Deprez wint de Groene ajoin 2017
Wandelen door het stadspark van Aalst
100 deelnemers aan de Glühweinwandeling van Natuurpunt Winterwandeling van Natuurpunt Boven-Dender in Erpe-Mere Vollezele