dendriet 2018 nr 4 jaargang 17

Afgiftekantoor Gent X - P109327

Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Denderstreek okt|nov|dec 2018

Retouradres: Dr. Haekstraat 37, 9200 Grembergen

ov.

24 n urNatu ilieuen m QUIZ

Daar piepen de paddenstoelen

Ga mee op speurtocht!

Natuurpunt Denderstreek Iedereen de kans geven om zich in te zetten voor onze natuur en landschappen door studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Open, ongebonden en ruimdenkend.

Daar staat Natuurpunt voor.

www.natuurpunt.be l www.denderstreek.waarnemingen.be l issuu.com/dendriet AFDELINGEN Aalst Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be Facebook: Natuurpunt groot Aalst kern faluintjes

natuurpunt.aalst@gmail.com Dendermonding Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be www.natuurpuntdendermonding.be Facebook: Natuurpunt Dendermonding Haaltert natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Facebook:: Natuurpunt Haaltert

Affligem-Liedekerke kern affligem

Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be kern liedekerke

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be Denderleeuw Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Erpe-Mere Ilona Blondeel - 0487 10 79 54 ilona_blondeel@hotmail.com Facebook:: Natuurpunt Erpe-Mere

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN Dierenwerkgroep Denderstreek Diemer Vercayie 0499 14 73 60 diemervercayie@gmail.com

Werkgroep amfibieën & reptielen Denderstreek Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be

NATUURPROJECTEN Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem/Mespelare/Wieze/ Denderbelle - 4004 Daan Stemgée – 0476 600 595 daan.stemgee@telenet.be www.natuurpunt.be/beneden-dender Beverbeekvallei te Aspelare/ Nederhasselt/Outer – 6241 Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com Brede Schoren en Konkelschor te Berlare - 6616 Stefaan Thibau - 052 42 69 72 Dendervallei te Ninove - 6099 Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere - 6149 natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Everbeekse bossen - 6210 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.van.den.berge@telenet.be Geelstervallei te Lede/Erondegem - 6657 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Gemene Meers te Idegem - 6647 Luc Favijts - 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be ‘t Groot Schoor te Grembergen - 6603 Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 Heidemeersen te Berlare - 6644 Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

2 dendriet

I

I

Werkgroep invertebraten WID Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.de.tre@telenet.be users.telenet.be/WID Plantenwerkgroep Honegem te Erpe-Mere/Aalst/Lede - 6123 Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be Kapellemeersen te Erembodegem/Teralfene – 6696 Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be Keelman Zuid - 6178 natuurpunthaaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Keelman-Noord 6690 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Kortelake te Overboelare - 6655 Willem Boonen - 054 41 75 85 boonen@scarlet.be Mijlbeekbos/Krekeldries te Aalst – 6695 Evelien Kieckens - 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be Moenebroek te Geraardsbergen/Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@gmail.com Molenbeekmeersen te Denderleeuw/Okegem - 6646 Geert Van der Borght - 053 681156 VDBorght.geert@skynet.be Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Paepegembos - 6693 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com

okt nov dec 2018

Boven-Dender Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be Lede Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Facebook:: Natuurpunt Lede Ninove Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be Facebook:: Natuurpunt Ninove

Allium Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net Vogelwerkgroep Cinerea Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.x.hilde@gmail.com Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede - 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx - 052 21 03 81 bartdierickx@skynet.be Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Wachtbekken 6 te Sint-Gillis Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs - 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/ Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net Wildebeekvallei 6658 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf €40 zijn fiscaal aftrekbaar.

INHOUD 3 Beton? Stop!

4 Bijzondere zwammen in de Denderstreek

8 De verharding keihard aanpakken 13 Kalender 15 Wandelkaart: Kortelake 19 Kalender- vervolg 21 Eten voor de natuur 22 Meirdam: een toekomst vol water en weelde 26 Wel en wee van de ooievaars in Schendelbeke 28 Seizoensweetjes 30 Uitstap naar het Waasland 31 Dag van de Natuur

dendriet

Dendriet is het blad voor de leden van 9 afdelingen en 6 studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek.

Meer weten?

Contacteer de contactpersoon van jouw afdeling of een werkgroep.

Opmerkingen, aanmoedigingen, verhalen en foto’s?

Stuur ze naar dendriet@telenet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Redactieraad Wouter Mertens – hoofdredacteur Han Lagring – redactiesecretaris Wim Van Grieken – Denderkalender Dirk De Ridder – lay-out Marc Symoens – corrector Mikol De Decker – adresbeheer Rik De Baere, Erik De Block, Dirk De Mesel, Bruno De Bruyn, Ilona Blondeel, Annie Janssens, Bob Lambrechts, Koen Steenhoudt, Yvette Saerens.

Werkten ook mee aan dit nummer: Willem Boonen, Eddy Caudron, Magda De Wolf, Walter Roggeman, Danny Van Schandevyl, Hans Vermeulen en Jan Vindevoghel Foto cover: Jeroen Mentens (Vilda) Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt van buiten de Denderstreek kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van €10 op rekeningnr.

IBAN BE84 9731 7057 7059 van Dendriet, Huigeveldstraat 76, 9550 Sint-Antelinks, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten

Beton? Stop!

Vriend en vijand moesten het nageven: bij haar aantreden had deze Vlaamse regering de scherpe ambitie om een aantal grote economische, sociologische en ecologische trendbreuken te realiseren. Maar veel is blijven steken, door gebrek aan politieke moed en onderling gekibbel in de machtsstrijd om de positie van grootste leidende fractie in Vlaanderen. De thema’s die Natuurpunters zo na aan het hart liggen, deelden helaas in de brokken. Bossenkaart? Gesneuveld.

Betonstop? Voor zich uit geschoven. Stedelijke lucht- en woonkwaliteit? Amper verbeterd. Nooit waren de files zo lang. De broeikasgasuitstoot van Vlaanderen zakt maar niet snel genoeg om een redelijke bijdrage te doen aan het Parijsakkoord. Ondanks het feit dat onze minister van Energie een opvallende groene kaart trekt, winnen reactionaire halsstarrigheid, de nucleaire lobby en een verlammende angsthazerij het pleit.

Wat Vlaanderen nalaat te doen, kan op gemeentelijk vlak minstens voor een deel opgevangen worden. Daarom zijn de komende verkiezingen van wezenlijk belang. Stond jouw vorig bestuur mee achter de eis naar statiegeld via de Statiegeldalliantie? In onze regio ondertekenden alvast Dendermonde, Erpe-Mere, Geraardsbergen, Haaltert, Herzele, Lebbeke, Lede, Liedekerke, Lierde, Ninove, Sint-Lievens-Houtem en Zele het manifest.

Wie brak in jouw gemeente een lans en wie verzette zich? Wat waren hun argumenten? En zijn die valabel? We kunnen de komende verkiezingen ook stemmen op lokale politici met aandacht voor autoluwe en dus leefbare steden. Steden met meer massief groen, dat het stedelijk hitteeilandeffect dat de klimaatopwarming zal versterken, kan counteren. Gemeenten uit de Denderstreek ondertekenden massaal het burgemeestersconvenant, een engagement om lokaal werk te maken van CO2-reductie.

Vind je in de partijprogramma’s ook acties die daar effectief werk van maken? Of staan de folders die je ontvangt enkel vol laaghangend fruit, dat bovendien niet geplukt zal worden? In elke partij zitten witte of, beter gezegd, groene raven.

Aan jou om ze te vinden.

Ook op het vlak van ruimtelijk beleid is het lokale niveau van wezenlijk belang. Daar kwam de laatste jaren weer meer verantwoordelijkheid te liggen. Gezien de kwalitatieve capaciteitsproblemen eigen aan onze democratie en de politieke handen spandiensten her en der, niet altijd een voor de hand liggende of gunstige evolutie. Veel gemeenten hebben een structuurplan waarin bosuitbreiding, stadsrandbossen en inzetten op meer en betere natuur aan de orde waren.

Maar het bleef in tal van Dendrietgemeenten vaak wachten op Godot. Waarom? Omdat er bij het bestuursakkoord geen of onvoldoende centen voorzien werden om het te realiseren. Beschouw de komende gemeenteraadsverkiezingen als een herkansing. Pluis de © Jeroen Mentens (Vilda) voorliggende lokale partijprogramma’s uit en kijk of daar ook echt middelen voorzien worden in de voorgestelde begroting.

Zoniet zijn het ook nu weer woorden in de wind.

Om de betonstop mee te helpen realiseren, kan een gemeentebestuur alvast zijn vergunningenbeleid aanscherpen binnen zijn toegemeten macht. Zo wordt die betonstop misschien een beweging van onder uit, in plaats van een top-downbeslissing. Natuurpunt maakte per gemeente een analyse van de ruimtelijke kwaliteit. We hopen dat deze analyse basismateriaal zal worden in tal van lokale beleidsplannen.

In deze Dendriet maakten we alvast een samenvatting. Spreek lokale politici erover aan en inspireer hen. Want een goed idee kent vele vaders.

Wouter Mertens

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 3

Zwammen in de Dendervallei Het is herfst, en dus: zwammentijd! Ze hebben wervelende namen, vaak even mysterieus als hun voorkomen. Want wat weet jij over de bijzondere zwammen in onze regio? Hoog tijd om hun geheimen bloot te leggen. We nemen je mee op zwammentocht door de Denderstreek.

Zwammen, een werkwoord?

Nee, de titel bevat geen werkwoord. Of als je wilt toch. Maar dan niet in de betekenis van prietpraat verkondigen, waarvoor ‘zwammen’ gebruikelijk staat, maar wel in de betekenis van ‘kijken naar zwammen’. En ‘zwammen’ in die zin gebeurt in de Dendervallei vooral door enkelingen of kleine groepjes mycologen, zoals de bestaande gegevens tonen. De grote mycologische verenigingen hebben de Dendervallei blijkbaar nog niet ontdekt. Bijgevolg zijn de gegevens relatief beperkt.

Rijk aan biotopen Nochtans is de Dendervallei rijk aan biotopen (landschapstypes). Om te beginnen zijn er restanten van het kolenwoud dat ooit midden-België bedekte (o.a. Neigembos en Ras-

paillebos). Ze worden vooral gekenmerkt door boshyacint, een voorjaarsbloeier met een zeer beperkt verspreidingsgebied in Vlaanderen.

Ook bronbossen zijn kenmerkend voor de Dendervallei en aangrenzende Vlaamse Ardennen. Niet onbelangrijk en weinig onderzocht zijn er de rivierbegeleidende biotopen zoals wilgenstruwelen, meersen en moerasbossen.

Ook zijn er nog een beperkt aantal schrale graslanden die dankzij een ‘gazonbeheer’ een schat aan zeldzame zwammen opleveren. Al deze biotopen herbergen een unieke zwamflora.

Daarnaast zijn er door landbouw beheerde weilanden en productiebossen met populier: biotopen die in de regel minder soortenrijk zijn, maar toch de thuishaven vormen van enkele voor de Dendervallei vrij karakteristieke zwamsoorten.

Elfenwasplaat

© Jeroen Mentens-Vilda

Krulhaarkelkzwam

Snippers van het kolenwoud De restanten van het kolenwoud bevinden zich op leem, soms met toppen van zandgrond.

Ze zijn heel rijk aan zwammen.

Wat bijzondere soorten betreft, kan je niet rond Colletotrichum liliacearum. Een soort zonder Nederlandse naam die wellicht bij niemand een belletje doet rinkelen. Maar de zwam komt wel massaal voor op verdorde bloeistengels van boshyacint, in de vorm van zwarte stipjes die onder een sterke loep op een zwart zee-egeltje lijken.

Bijzonder en zeldzaam is ook anemonenbekerzwam, een op de bodem groeiende, bruin gekleurde bekerzwam die tijdens het voorjaar op hooguit één meter van bloeiende planten van bosanemoon verschijnt. Deze soort parasiteert trouwens op wortels van bosanemoon.

Een erg zeldzame soort op sterk vermolmde stronken is kroontjesknotszwam, met roomkleurige tot beige vruchtlichamen in de vorm van een koraal met trompetvormige topjes.

Kale aardappelbovist is vooral bekend van de Kempen, maar dook inmiddels ook op in de Dendervallei. Op afstand lijkt de soort op zeer algemene gele aardappelbovist, maar het oppervlak is helemaal glad en niet geschubd zoals bij deze laatste.

Kenmerkend voor bossen op zware bodemtypes (leem, klei), maar zeker niet algemeen, is het verkleurzwammetje. Het is een onopvallend bruin plaatjeszwammetje met een bepoederde hoed. Merkwaardig is dat het sporenpoeder aanvankelijk blauwgroen is, maar heel snel bloedrood verkleurt. De plaatjes zijn bijgevolg opvallend rood, een uniek kenmerk.

Goudgele hertenzwam ten slotte, is een zeldzame plaatjeszwam met goudgele hoed, bleekgele steel en roze plaatjes (roze sporenpoeder).

Deze soort komt op meerdere plaatsen in de Dendervallei voor. Hij is een vaste waarde in Neigembos.

_ © Rollin Verlinde-Vilda

Bronbossen, moerasbossen, wilgenstruwelen, meersen Op dode takken van gewone es groeit kogelhoutskoolzwam. Deze soort vormt tussen 2 tot 10 cm brede, aardappelvormige, keiharde, purperbruine tot zwarte vruchtlichamen. Op doorsnede tonen de vruchtlichamen een afwisseling van zwarte en witachtige kringen. Hoewel gewone es overal in Vlaanderen groeit, is het opmerkelijk dat deze zwammensoort veel meer voorkomt in de Dendervallei en aangrenzende Vlaamse Ardennen dan elders.

Op vermolmd hout van wilgsoorten groeien tijdens het voorjaar rode kelkzwam en krulhaarkelkzwam. Beide zijn bekerzwammen met een rode binnenzijde en bleekroze buitenzijde.

Ze werden waargenomen in het natuurgebied Osbroek in Aalst. Maar ongetwijfeld komen beide soorten ook elders voor in de Dendervallei, want ze nemen duidelijk toe in Vlaanderen.

Het verschil tussen rode kelkzwam en krulhaarkelkzwam kan je enkel ontdekken via microscopisch onderzoek. Maar de ervaring leert dat bij rode kelkzwam de vruchtlichamen in de regel schotelvormig en dus vlakker zijn dan de vruchtlichamen van krulhaarkelkzwam, die de vorm hebben van een halve voetbal.

Ook algemener in de Dendervallei dan in de rest van Vlaanderen is anijskurkzwam.

De vruchtlichamen zijn volledig wit, geuren naar anijs, zijn halfcirkelvormig en dragen op de onderzijde een laag van fijne buisjes waarin de sporen gevormd worden. De soort groeit op wilgen, in het bijzonder knotwilgen.

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 5

Kogelhoutskoolzwam

Uiterst zeldzaam ten slotte, en in de Dendervallei alleen vermeld voor het natuurgebied Osbroek in Aalst, is paarssteelschijnridder.

Hij is heel nauw verwant met de zeer algemene paarse schijnridder. Wie het verschil wil zien, kijkt best naar de hoed. Bij de paarssteelschijnridder is die wit en bij de paarse schijnridder paars tot bruin.

Schrale graslanden

© Rollin Verlinde-Vilda

Een andere soort gebonden aan wilgsoorten is geringde ridderzwam. Het is een plaatjeszwam met grijze, vezelige hoed tot 7cm, witte plaatjes (wit sporenpoeder), een witte steel met smalle ring en een felle geur naar meel.

Ook deze soort blijft zeker niet beperkt tot de Dendervallei, maar komt erwel vaker voor dan elders.

Een heel merkwaardige soort is donsvoetbundelzwam, waargenomen in het natuurgebied Gerstjens in Aalst, maar ongetwijfeld ook elders in de Dendervallei aanwezig. Het gaat om een zeer onopvallende, geheel grijsbruine plaatjeszwam met een hoed tot 5 cm en bruin sporenpoeder. Zo zijn er veel! Maar donsvoetbundelzwam komt alleen voor op plaatsen die ’s winters plas-dras staan en tijdens de herfst modderig zijn. Op die plaatsen is het de enige soort met deze grijsbruine kleur en als dusdanig herkenbaar.

6 dendriet

I

I

okt nov dec 2018

Zoals overal in Vlaanderen zijn schrale graslanden ook in de Dendervallei hoofdzakelijk beperkt tot intensief beheerde gazons waarbij het gras wordt afgevoerd. Dit type grasland moet je vooral zoeken bij particulieren, rond openbare instellingen, ziekenhuizen, enzovoort.

Een aantal zeldzame tot zeer zeldzame soorten uit het geslacht wasplaat zijn typerend en komen in de Dendervallei voor. Zwartwordende wasplaat, vuurzwammetje, elfenwasplaat, papegaaizwammetje en weidewasplaat zijn de meest voorkomende soorten. Deze wasplaten worden meestal begeleid (ook in de Dendervallei) door enkele soorten uit het geslacht knotszwam, zoals gele knotszwam, fraaie knotszwam en sikkelkoraalzwam.

Populierenbos Zelfs de door natuurliefhebbers vaak misprezen productiebossen met populier, die in de Dendervallei veelvuldig voorkomen, herbergen een tweetal zeldzame soorten: oranjerode hertenzwam en tweegeurrussula.

De eerste is een plaatjeszwam met oranjerode hoed, roze plaatjes (roze sporenpoeder) en witachtige steel, die je moet zoeken op een plaats waar geen kat naar kijkt, namelijk de holle, rottende binnenzijde van liggende stammen van populier.

Tweegeurrussula daarentegen leeft zoals alle russula’s in symbiose met een boomsoort en vind je dus aan de voet van levende populieren. Russula’s herken je aan het korrelige vlees, een uniek kenmerk onder de plaatjeszwammen.

Tweegeurrussula wordt vermeld voor de Dendervallei, maar enige voorzichtigheid is geboden, want zowel foto’s als gedroogde exemplaren schijnen te ontbreken als bewijsmateriaal.

Zwartwordende wasplaat

Alleen microscopisch onderzoek kan een onderscheid maken met zeer algemene soorten zoals zwartpurperen russula en broze russula.

En nu op pad!

Hans Vermeulen

Wil je zelf op speurtocht? Er zijn binnenkort verschillende paddenstoelenwandelingen: 7 oktober in de Gerstjens (Aalst) en in het Neigembos (Ninove), 14 oktober in de Heidemeersen (Berlare) en in het Buggenhoutbos (Buggenhout), en 21 oktober in de Beverbeekvallei (Ninove) en in Kortelake (Overboelare).

Meer info? Kijk maar in de Denderkalender.

DĂŠ speciaalzaak voor al uw w optische instrumenten Ontdek onze nieuwe WEBSHOP! P! www.natuurkijkers.be Nederstraat 25 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 info@natuurkijkers.be www.natuurkijkers.be Natuurkijkers.be is een merknaam van Optiek Van Ommeslaeghe, Nederstraat 20

Verrekijkers, telescopen, sterren-es, ... kijkers, microscopen, loupes, Demonstraties op aanvraag aag g

Š Yves Adams-Vilda

De Vlaamse baksteen in de maag neemt onrustwekkende proporties aan. Nergens anders in Europa verdwijnt zoveel kostbare open ruimte onder het beton. Jammer genoeg is dat in de Denderstreek niet anders. Maar waar ligt vandaag de meeste verharding, en waar draaiden de betonmolens de afgelopen jaren het snelst?

Dendriet dook in het betonrapport van Natuurpunt, en licht toe hoe dit rapport past in een integrale beleidsvisie rond natuur, klimaat en waterbeheer.

Recordhouder Eind augustus lanceerde Natuurpunt zijn betonrapport. Dat bevat voor elke Vlaamse gemeente een duidelijk overzicht van de huidige verharde oppervlakte en de snelheid waarmee open ruimte op de schop gaat. De cijfers zijn best onthutsend. Dagelijks verdwijnt in Vlaanderen liefst 6 hectare onder het beton. Dat is meer dan waar dan ook in Europa.

Bovendien ligt de bebouwing steeds meer verspreid: niet in de kern van een gemeente, maar in lange slierten door het landschap. Een enorme verspilling.

Maar hoe zit het in de Denderstreek? Tiert ook hier de betonwoede? Waar draaien de betonmolens het snelst? Wat zijn de gevolgen? En vooral: wat valt eraan te doen?

Dendriet zocht het uit.

Lintbebouwing in Vlaanderen

Š Jeroen Mentens-Vilda

8 dendriet

I

I

okt nov dec 2018

De verharding

keihard aanpakken Verhardingsgraad (% van totale oppervlakte)

Zo scoort jouw gemeente Laten we eerst inzoomen op de verhardingsgraad.

Dat is het percentage ruimte dat bestaat uit harde, ondoordringbare materialen. Denk maar aan woningen, gebouwen, straten en parkings. De meeste gemeenten in de Denderstreek steken uit boven het Vlaamse gemiddelde van 14%.

Absolute koplopers zijn Denderleeuw, Liedekerke, Aalst en Dendermonde, met een verhardingsgraad van boven de 20%. Daarmee scoren ze opvallend slechter dan Denderse steden zoals Ninove en Geraardsbergen, die rond of zelfs onder het Vlaamse gemiddelde scoren.

Terwijl de verhardingsgraad de huidige toestand weergeeft, toont de betonsnelheid in de volgende tabel hoeveel vierkante meter dagelijks onder het beton verdween tussen 2001 en 2016. De recente evolutie dus. Die cijfers geven meteen een ander beeld van de Denderregio.

Kijk opnieuw naar Geraardsbergen: vandaag is nog relatief weinig oppervlakte verhard (de verhardingsgraad is laag), maar de afgelopen 15 jaar werd wel een heleboel open ruimte omgevormd tot verhard oppervlak. Kijken we enkel naar de huidige toestand, dan lijkt het plaatje van Geraardsbergen dus positief, maar als de stad blijft verharden in het tempo van de voorbije 15 jaar, kleurt de toekomst – letterlijk – een stuk grijzer.

Ook Ninove heeft een onrustwekkende betonsnelheid.

Infiltratiemogelijkheden, nodig om met de wispelturigheid van een veranderend klimaat om te kunnen, zijn er nog naar behoren. Maar als je de betonsnelheid bekijkt, is men de kip met de gouden eieren aan het slachten.

Ook onrustwekkend is de situatie in Aalst en Dendermonde.

Daar weten de betonmolens voorlopig van geen ophouden. Sinds 2001 ging heel wat ruimte op de schop. Hopelijk kunnen die steden hun betonsnelheid minderen, want vandaag is al ruim 20% van de ruimte verhard.

Omgekeerd lieten gemeenten met vandaag al heel wat verharding (dus een hoge verhardingsgraad), in 15 jaar minder open ruimte onder het beton verdwijnen. Voorbeelden hiervan zijn Denderleeuw en Liedekerke: hun betonsnelheid ligt duidelijk lager.

Denderleeuw 26,6 Liedekerke 23,2 Aalst 22,8 Dendermonde 20,5 Lebbeke 17,9 Affligem 17,8 Zele 17,5 Erpe-Mere 17,3 Lede 15,7 Haaltert 14,5 Ninove 14,0 Sint-Lievens-Houtem 12,4 Geraardsbergen 11,9 Berlare 11,0 Lierde 9,18 Brakel 9,07

Betonsnelheid (m² per dag tussen 2001 en 2016) Sint-Lievens-Houtem Aalst Geraardsbergen Dendermonde Ninove Erpe-Mere Lede Brakel Haaltert Lebbeke Affligem Berlare Denderleeuw Zele Lierde Liedekerke

I

I

okt nov dec 2018

372 363 339 281 263 184 181 176 151 123 114 113 87 76 65 54

dendriet 9

Vloek voor mens en natuur Al die verharding laat zijn sporen na in het landschap. Op de wegen is het voortdurend aanschuiven, de hoeveelheden fijnstof stapelen zich op, en de natuur raakt hopeloos versnipperd. Dat komt natuurlijk niet enkel door de verharding en bebouwing op zich, maar ook door hun sterk verspreid karakter. Onze huizen en andere gebouwen staan niet verzameld in één gemeentekern, maar verspreid tot ver buiten de kern. Naar al die huizen leiden wegen, en die wegen lokken verkeer. Voor de dieren (en planten) zijn dit enorme barrières. Hun leefgebied wordt steeds kleiner, en willen ze de oversteek maken naar een ander lapje natuur, dan riskeren ze hun leven. Elke dag sterven zowat 30.000 dieren onder de wielen van een auto.

Maar daar stopt het niet. Er gaat geen herfst of winter voorbij of je hoort ervan: wateroverlast.

Zeker in de Denderstreek, een regio die historisch altijd al gevoelig is geweest voor water.

Overstromingsgebieden zoals de Wellemeersen bufferen overtollig water

ke niet in de bodem dringen en zoekt elders een weg: naar straten, kelders, maar ook naar gemeenten meer stroomafwaarts. Na al die eeuwen zouden we beter moeten weten, denk je dan. Maar helaas, de bouwwoede blijft doorrazen. Het water ook. In de steden op de middenloop van de Dender (zoals Ninove en Geraardsbergen) neemt de bouwsnelheid steeds toe, terwijl het net belangrijk is om zoveel mogelijk regenwater te laten infiltreren en ophouden in deze zones hogerop de rivier. En nog steeds worden in de Denderregio zelfs huizen gebouwd of geduld middenin overstromingsgevoelig gebied. Denk maar aan de Rietstraat in Appelterre, de Majoor Van Lierdelaan in Overboelare of de recente plannen voor de uitbreiding van het bedrijf L-Door in Liedekerke.

Bovendien biedt een verhard oppervlak weinig beschutting tegen de warmte. Integendeel: het houdt de warmte vast. Ook tegen grote droogtes (zoals afgelopen zomer) heeft een verhard oppervlak geen verweer. Kostbaar water raakt niet tot diep in de bodem, waardoor het land geen buffer heeft en verder uitdroogt. Regent het nadien toch, dan is de grond vaak zodanig droog en hard, dat er overstromingsgevaar dreigt.

De oplossingen Maar wat valt eraan te doen? Om te beginnen moet 57.500 hectare overbodige bouwgronden geschrapt worden. Vlaanderen heeft die gebieden niet nodig om de stijgende bevolking op te vangen. Daarnaast is het belangrijk om de bestaande ruimte zo efficiënt mogelijk in te © Yves Adams-Vilda vullen: dorpskernen verdichten, activiteiten bundelen.

In Aalst, Dendermonde, Geraardsbergen en NiDe Dender is namelijk een typische regenrivier, nove zien we wel pogingen tot verdichting van die tijdens natte periodes heel wat regenwater de kernen, maar dit gaat soms ergerlijk ten kosmeeneemt. Toch kan ze niet alles slikken, en te van de woonkwaliteit.

Steeds meer stedelijk laat ze her en der water achter op het land groen moet eraan geloven, terwijl we dat net rondom zich. Die gronden zijn natuurlijke meer nodig hebben om de klimaatopwarming overstromingsgebieden: sponsen die de kracht op te vangen. Geconcentreerder wonen is pas van het vloeiende water opvangen. Maar stelleefbaar als ook dit klimaat-issue getackeld selmatig raakten ze meer en meer bebouwd. wordt.

De gevolgen zijn bekend: het water kan ter plek-

10 dendriet

I

I

okt nov dec 2018

Tot slot is het aan lokale gemeentebesturen om vandaag al de betonstop mogelijk te maken.

Helaas merken we ook in de Denderstreek dat de betonstop nog lang niet is doorgedrongen in alle politieke harten. Gemeenten als Denderleeuw en Liedekerke hebben de klik al gemaakt, geholpen door het feit dat de meeste uitbreidingsgebieden al bebouwd zijn. We vragen hen om de komende legislaturen verhoogd in te zetten op woonkwaliteit in plaats van op -kwantiteit.

En de andere gemeenten? Zullen zij eerst hun woonuitbreidingsgebieden opsouperen vooraleer ze een ander ruimtebeleid voeren? We mogen hopen van niet.

Natuur als buffer Als lokale afdelingen van Natuurpunt kunnen we gemeenten helpen om de betonstop mee vorm te geven, door in te zetten op een globale en integrale visie van ons vallei-watersysteem. Hierbij is het essentieel om onze natuurgebieden, zoals Denderbellebroek, Wiestermeers, Hogendonk, Wellemeersen, Molenbeekmeersen, Dendervallei Ninove, Gemene Meersen, Boelaremeersen en Kortelake, maximaal te ontwikkelen. Deze gebieden kunnen de overstromingsrisico’s van een nu al overgebetonneerde regio deels opvangen. Wij zijn bereid ons deel van het werk op te knappen en vragen daar de nodige steun voor.

Maar het moet verder gaan dan dat. Water ophouden begint niet in de Dender, maar hoger in de beeksystemen die er op uitgeven.

Projecten zoals de Porrebeekvallei en Paddebeekvallei in Schoonaarde en Oudegem, Honegem in Aalst-Lede-Erpe-Mere, de Palitsebeekvallei in Liedekerke, Den Dotter in Haaltert, het Blauwbos in Erpe-Mere, de Beverbeekvallei in Ninove, en de Moenebroeken in Schendelbeke en omgeving, moeten we daarom koesteren.

Hier moet in de ruime omgeving elke betoningreep worden geweerd en moeten natuurinrichting en hermeanderingswerken de buffercapaciteit verhogen. Natuurpunt wil van onze beekvalleisystemen de groene ruggengraat maken van een aantrekkelijk en harmonisch natuurlandschap, dat voor iedereen binnen

handbereik ligt en waar planten en dieren kunnen migreren. Enkel de betonstop die nu start kan deze visie alsnog in praktijk laten brengen.

Nog verder stroomopwaarts, op de heuveltoppen, wil Natuurpunt ook bijdragen aan een integrale ruimte-klimaat-watervisie, door de uitbouw van massieve bosreservaten zoals Raspaillebos, Berchembos en de Everbeekse bossen. Areaaluitbreiding moet bespreekbaar zijn. We kijken ook met aandacht naar de landbouw, die nog te vaak kostbaar water uit de grond onttrekt. Als we de gevolgen van klimaatopwarming, met drogere zomers en nattere winters, willen tackelen, dan kan dat niet alleen met een betonstop. Dan zal ook de landbouwsector anders moeten omgaan met het landgebruik, door water vast te houden en te laten infiltreren om droogteperiodes te overleven.

De betonstop past voor onze uitgesproken rivierregio dus duidelijk in een groter plaatje, waarin klimaatadaptatie en een degelijk waterbeleid een even grote rol spelen. We hopen dat politici ons de komende jaren hard blijven steunen in ons deel van de taak en dat planologen, landbouwers en burgers hun deel van het takenpakket mee realiseren.

Voor een financiële kater hoeven we niet te vrezen: de betonstop betaalt zichzelf en de kosten van een overgebetonneerd Vlaanderen zijn vele malen hoger.

Laat je horen voor meer natuur In een Vlaanderen (en Denderregio) vol beton, is de nood aan natuur hoog. Niet alleen voor dier- en plantensoorten of voor het klimaat.

Ook mensen snakken steeds meer naar natuur dichtbij. Want natuur maakt gezond, én gelukkig. Daarom lanceerde Natuurpunt de actie ‘Natuur dicht bij mij’, samen met Velt en Bos+.

Zo willen we burgers aansporen om hun dromen over de toekomst van hun gemeente te delen met lokale politici via sociale media, door een landschap met emoji’s te maken en af te sluiten met ‘#natuurdichtbijmij’. Dus: deel jouw droom, voor meer natuur dichtbij.

Wouter Mertens en Han Lagring

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 11

Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Frits De Wolfkaai 8/24, 9300 Aalst Tel +32 (0)53 41 66 66 Fax +32 (0)53 41 66 00 www.zeroemissionsolutions.com

een wandeling in het Kravaalbos zeker waard!

In juli en augustus is cafĂŠ Stinne ook open in de week, van woensdag tot zaterdag vanaf 13u en op zon- en feestdagen vanaf 10u

Putstraat 116 Meldert bijstinne@proximus.be www.cafestinne.wordpress.com 12

dendriet juli / augustus / september 2018

DENDERKALENDER

Tenzij anders vermeld zijn de activiteiten van Natuurpunt voor de leden gratis. Niet-leden betalen in dat geval €1. Op excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling mogelijk (€0,04/km/p.pers.).

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids zaterdag

6

oktober

Trektelling in het Aubroek (Scheldebroeken, Berlare)

afdeling

D endermonding

1 Vanaf 7 uur doorlopend 6 Telpost in het Aubroek aan het Veerhuis, Waterhoek 25, 9290 Berlare 4 We tellen de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in de Scheldebroeken.

Van harte welkom!

In samenwerking met vogelwerkgroep Durmevallei en vzw Durme.

2 Vooraf contact opnemen met: Rudi Van Onderbergen 0472 81 39 41 zaterdag

6

oktober

Eetfestijn Natuurpunt Boven-Dender afdeling B oven -D ender 1 11:30 - 13:30 en 17:30 - 21:00 6 Parochiezaal, Grimmingeplein, Grimminge 4 Witte en zwarte pensen met appelmoes, vegetarische schotel of een boterham met hesp en rauwkost, begeleid door een Iffraken, wijn of frisdrank. De opbrengst gaat naar de uitbouw van de natuurreservaten in Geraardsbergen, Lierde en Everbeek.

2 Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.x.hilde@gmail.com zondag

7

oktober

Week van het bos: Liedekerkebos afdeling A ffligem -L iedekerke 1 9:45 – 12:00 6 Ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat, Liedekerke 3 Bosgids Koenraad Asselman leert ons tussen de bomen het bos herkennen.

2 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag

7

oktober

Opendeurdag bij SOS Wilde Dieren afdeling B oven -D ender 1 Doorlopend van 10:00 tot 18:00 6 SOS Wilde Dieren, Hoge Buizemont 211, Geraardsbergen

4 Verneem alles over de werking van het Geraardsbergse opvangcentrum voor vogels en wilde dieren en over de vele dieren die er worden opgevangen en verzorgd.

Na het bezoek kan je nagenieten met een pannenkoek en een streekbiertje of frisdrank.

2 www.soswildedieren.be zondag

7

oktober

Paddenstoelen zien en proeven afdeling A alst 1 10:00 - 12:00 6 P arking einde Gerstenstraat, Erembodegem 4 Natuurgebied Gerstjens staat in de herfst vol zwammen die we niet alleen van dichtbij bewonderen maar ook proeven in een boletensoepje.

2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 p.tolleneer@scarlet.be

zondag

7

oktober

Paddenstoelenwandeling in het Neigembos afdeling N inove 1 14:00 - 17:00 6 Kapel van Bevingen, Neigem 4 Luchtige kennismaking met de zwammenwereld, gespekt met weetjes en anekdotes. De truc om een giftige van een eetbare te onderscheiden? Je hoort het dan!

Vergeet vooral je zintuigen niet, want paddenstoelenwandeling, dat betekent zien, ruiken, voelen en zelfs een beetje proeven.

2 Herman Lemaire herman_lemaire@hotmail.com

zaterdag

13

oktober

Eerste eetfestijn afdeling D enderleeuw 1 17:00 - 21:00 6 Zaal aan Gildenhuis De Vrede, Dorp 4, Denderleeuw 4 Spaghetti of veggie-spaghetti.

Volwassenen 12 €, kinderen 8 €. ☒ Enkel op reservatie of met kaarten.

Contactpersonen: 2 Joost Mertens – 0497 48 65 20 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

zondag

14

oktober

Trage wegen door Honegem afdeling A alst 1 14:00 - 17:00 6 Hoek Oude Gentbaan en Kreupelveldstraat in Aalst 4 We verkennen de verborgen buurtwegjes in Honegem op de grens tussen Aalst en Erpe, tonen enkele herstelde wegen en bespreken de suggesties van Natuurpunt om het wandelnetwerk nog te verbeteren.

2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

zondag

14

oktober

Paddenstoelenwandeling in de Heidemeersen afdeling D endermonding 1 14:00 - 17:00 6 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare 4 Van russula’s tot boleten.

Paddenstoelenwandeling in het kader van de Week van het Bos. 2 Geert Vergote – 0474 27 69 36 gvergote@skynet.be 5 Stevige stapschoenen en eventueel een paddenstoelenboek

zondag

14

oktober

Wonderlijke paddenstoelen in Buggenhoutbos afdeling L ede 1 14:00 - 17:00 6 Bosparking Buggenhoutbos, Kasteelstraat 189, Buggenhout 4 De wereld van de paddenstoelen is buitengewoon veelzijdig. In het Buggenhoutbos gaan we dieper in op de standplaats, het samenleven met andere organismen (bomen) en de manier waarop men paddenstoelen kan herkennen. We kijken aandachtig, maar ook de al dan niet eetbaarheid of giftigheid worden extra belicht. Zelfs volksgeloof en legendes komen aan bod.

In samenwerking met Natuurpunt ‘s Heerenbosch Buggenhout.

2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 Saerens_yvette@hotmail.com

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 13

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids zaterdag

21

oktober

Trektelling in het Aubroek (Scheldebroeken, Berlare) afdeling

D endermonding

1 Vanaf 7 uur doorlopend 6 Telpost in het Aubroek aan het Veerhuis, Waterhoek 25, 9290 Berlare 4 We tellen de overvliegende vogels die warmere oorden opzoeken. Kom gerust eens een kijkje nemen op onze telpost in de Scheldebroeken.

Van harte welkom! In samenwerking met vogelwerkgroep Durmevallei en vzw Durme.

2 Vooraf contact opnemen met Rudi Van Onderbergen – 0472 81 39 41 zondag

21

oktober

Trage-wegen-wandeling afdeli E rpe -M ere 1 8:00 - 9:30 6 Gemeentelijk Administratief Centrum 4 De gemeentediensten hebben van daar een tragewegenwandeling uitgestippeld richting Bambrugge en Burst. Op enkele plaatsen op het traject zorgen de gidsen van Natuurpunt Erpe-Mere voor interessante uitleg. zondag

21

oktober

Eetfestijn afdelin L ede 1 11:30 - 12:30 of 12:30 - 14:00 6 OC “Oud Gemeentehuis”, Essestraat 4, Lede/Impe 4 Natuurpunt Lede kondigt vol verwachting zijn 2de eetfestijn aan, ten voordele van natuurgebieden Geelstervallei en Paepegembos. Het water loopt ons nu al in de mond: • Varkenshaasje met Provençaalse saus (V1A) • met pepersaus (V1B) • met champignonsaus (V1C) • Tongrolletjes met mosterdsaus (V2) • (Veggie) spirelli met kaassaus (V3) • (kind) Kipfilet met appelmoes (K1) • (kind) Veggie.

(K2)

Alles met kroketten en bijpassende groenten warm of koud.

2 Voor 10 oktober inschrijven en betalen op rekening BE64 6528 5095 8652. Vermeld het aantal volwassenen en kinderen, code en tijdvak. Volwassenen 18€ kinderen tot 12 jaar 10€.  Chris – 0486 92 05 90

14 dendriet

I

I

okt nov dec 2018

zondag

21

oktober

zondag

4

november

Paddenstoelen in Kortelake afdeling B oven -D ender

De Kapellemeersen verkennen afdeling A alst

1 14:00 - 17:00 6 ‘t Bruggenhuis, Majoor Van Lierdelaan 50, Overboelare 4 Vochtige alluviale bossen hebben een relatief rijke mycoflora.

Symbionten en houtafbrekers overheersen het wilgen- en elzenrijke moerasbos.

2 Willem Boonen – 0479 09 80 37 willem.boonen@skynet.be

1 10:00 - 12:00 6 Ingang sporthal, Kortestraat 11, Erembodegem 4 Langs de Dender tegenover de Wellemeersen liggen de vrij onbekende Kapellemeersen, een natuurgebied waar Natuurpunt Aalst zijn zinnen heeft op gezet en er je graag laat mee kennis maken.

2 Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be

zondag

21

oktober

Paddenstoelen in de Beverbeekvallei afdeling N inove 1 14:00 - 17-00 6 Parking aan de kerk in Nederhasselt, kruispunt Beekstraat en Nederhasseltstraat 4 Kennismaking met de wereld van de paddenstoelen. Twee weken geleden gidste Herman een paddenstoelwandeling in het Neigembos, nu gidst Wim ons in een totaal ander biotoop, waar dan ook andere soorten voorkomen.

De herfst is een zeer boeiend seizoen voor paddenstoelen.

Tijdens de wandeling vertelt Wim over de noodzakelijkheid en het mysterieuze leven van de zwammen. In samenwerking met

Natuurpunt C.V.N. 3 Wim Veraghtert, gids van Natuurpunt C.V.N. 2 Kris De Wit krisdewit123@telenet.be

zondag

28

oktober

Historische kasseisteenwandeling in Lessen afdeling B oven -D ender 1 14:00 - 17:00 6 Station, Rue René Magritte, Lessines 4 Historische wandeling langs de steengroeven van Lessen, met de kasseisteen als rode draad.

We eindigen aan de site waar de betwiste Snow Games gepland zijn.

Geen trage wegen deze keer, de paden en wegen zijn verhard.

2 Johan Vander Heyden 0477 25 06 88 j.vdheyden@telenet.be

zaterdag

17

november

Uilentocht in het Raspaillebos afdeling B oven -D ender 1 18:00 - 21:00 6 De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge 4 Traditionele avondwandeling in het Raspaillebos, op zoek naar de bosuil. Als het weer meevalt, is een auditief spektakel gegarandeerd. Met wat geluk krijgen we er ook een of meerdere te zien.

Aansluitend borrel, koffie, thee of warme choco.

2 Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.x.hilde@gmail.com zondag

18

november

Herfstwandeling in de Heidemeersen afdeling D endermonding 1 14:00 - 17:00 6 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, 9290 Berlare 4 Herfstwandeling in het natuurgebied de Heidemeersen.

2 Geert Vergote – 0474 27 69 36 gvergote@skynet.be 5 Stevige wandelschoenen zijn aan te raden zondag

18

november

Folklore en symboliek van bomen afdeling L ede 1 14:00 - 17:00 6 Café de Oude mol, Impedorp, Lede 4 In culturen over de hele wereld schrijven mensen mystieke en symbolische eigenschappen toe aan bomen. Variaties van de “Levensboom” kunnen worden gevonden in vele mythen en legendes. Ze symboliseren bijvoorbeeld de dood of wedergeboorte. Ze bloeien, verdorren en sterven om het volgende jaar weer te bloeien.

Uitneembare wandelkaart

Kortelake

Foto: Willem Boonen

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 15

ek

k

e eb

la rte

Cha

uss

ĂŠe

Ko

Bos Grasland Akker Bebouwing Poelen

Waterlopen Blauwe wandeling 8 km

Rode wandeling 3,6 km Startpunt

Parking Taalgrens

0

De Rietbeemd

500m

In Overboelare ontdek je via het jaagpad een prachtig natuurgebied. Op de rechteroever van de Dender strekt de uitloper van de Oudenberg zich uit tot voorbij de taalgrens.

Op zijn flank ligt het Boelarebos en iets verder, op Waals grondgebied, het Bois de Boureng.

© Yves Adams-Vilda

Koppeltje wielewaal

De linkeroever is een vochtig natuurgebied, Kortelake, en voorbij de taalgrens sluit het aan

Welkom

bij het natuurgebied Prés Rosière, het Waalse deel van de Rietbeemd.

in Kortelake Kortelake is een komvormige vallei met een mozaïek van biotoopjes. In natte graslanden,

Praktisch

rietlandjes en houtkanten voelen hermelijn en

l Er zijn twee bewegwijzerde wandelingen: de rode wandeling (3,6 km) en de blauwe (8 km).

steenmarter zich thuis. Op de helling van de vallei

l Beide wandelingen starten aan jazzcafé Het Bruggenhuis, Majoor Van Lierdelaan 50, 9500 Geraardsbergen.

Dit historisch café beschikt over een terras en een keuken. Je kan de wandeling(en) ook starten vanaf de Kortelakestraat. l Vanaf het station van Geraardsbergen is het via het jaagpad 1 km wandelen tot het Bruggenhuis. Daar is ook parkeermogelijkheid voor de wagen. l De wandelpaden zijn het hele jaar toegankelijk.

Op het jaagpad kan je ook met de fiets, buggy, rolstoel, enz. l Stevige wandelschoenen of laarzen (bij nat weer) zijn aangewezen.

zijn drogere weilanden en een eikenbos.

Ree en eekhoorn vinden er de rust die ze nodig hebben. Het diepste deel van de vallei is moerasbos met wilgen, essen en zwarte elzen. In enkele oude populierenbossen broeden twee koppeltjes wielewaal. Talloze draineringsgrachten en een paar bronnetjes voeden de Kortelakebeek die lager ligt dan de Dender en er 1,5 km stroomafwaarts in vloeit. Het aanplanten van houtkanten met sleedoornstuiken was een schot in de roos, want in enkele jaren tijd kon je hier het grootste aantal eitjes van de sleedoornpage vinden van de

l Honden zijn welkom aan de leiband.

hele streek. Enkele oude veedrinkpoelen geven

l Je kan het project Kortelake steunen door een gift op BE56 2930 2120 7588 met vermelding van ‘project 6655 – Kortelake’.

Voor giften vanaf 40 euro wordt een fiscaal attest afgeleverd.

voortplantingsmogelijkheden aan drie soorten salamanders.

In 2003 verwierf Natuurpunt hier perceeltjes.

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids Sommige krijgen genezende kwaliteiten en worden gebruikt in traditionele remedies. Wij staan stil bij wilg, eik en andere magische bomen.

2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 Saerens_yvette@hotmail.com 6 Aangepast schoeisel bij regenweer zaterdag

24

zaterdag november

Memoriam Dirk De Vis afdeling D enderleeuw 1 14:00 6 Einde Wellemeersenstraat te Denderleeuw aan de fiets- en voetgangersbrug 4 Planting van een eik als blijvende herinnering en een moment van bezinning.

2 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 zaterdag

24

november

19de Natuur- en Milieuquiz afdeling N inove 1 19:30 - 23:30 6 Jeugdcentrum De Kuip, Dr. Hemerijckxplein, Ninove 4 Al voor de 19de keer kan je komen meegenieten van de milieu- en natuurquiz van de Denderstreek.

Ploegen van 4 personen. Algemene vragenreeksen, fotoreeksen, themareeksen, een tafelronde en een 1-3-5 puntenronde met vragen over natuur en milieu. Maar ook aardrijkskunde en natuurkunde komen aan bod, net als cultuur, politiek en actualiteit, dit alles met een link naar natuur en milieu.

2 Inschrijven door 20 euro per ploeg te storten op rekening BE 179793-5295-5521 van NP-Ninove, Middenstraat 31, 9506 Zandbergen, met vermelding “quiz 2018 + ploegnaam”, en een bevestigingsmail naar Wouter Mertens.  Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be zaterdag

1

Om af te sluiten bieden we heerlijke desserten aan. De opbrengst gaat naar de natuurgebieden in Erpe-Mere. ☒ Prijs: volwassenen 12€, kinderen tot 10 jaar 6€ € 2 Jan Vindevoghel – 0498 11 81 37

december

Eerste eetfestijn E rpe -M ere

afdeling

1 18:00 - 22:00 6 Parochiecentrum, Kerkstraat, Burst (Erpe-Mere) 4 Italiaanse slingers om van te likkebaarden. Er is ook een lekkere veggiespaghetti verkrijgbaar.

1

december

Natuurreizigersavond afdeling N inove 1 19:30 - 22:30 6 Buurthuis Pollare, Hoogstraat 1, 9401 Pollare 4 Diverse natuurpunters komen elk op een zeer gevarieerde wijze hun voorbije natuurreis toelichten aan de hand van een projectie van hun foto’s. Voor het ter perse gaan van dit boekje hadden we al toezeggingen over onze gezinsmeerdaagse naar Liernieux door Frederik, La Brenne door Carlos, en nog vele anderen...

2 Joachim De Maeseneer 0499 80 89 05 joachimdm@yahoo.com zondag

2

december

Glühwein in Kravaal afdeling A alst 1 10:00 - 12:00 6 Hof te Putte, Putstraat 99, Meldert 4 Na een winterse wandeling door het Kravaalbos drinken we een glas lekkere warme Glühwein achter de Leuvense stoof.

3 Frans Roggeman 2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be zondag

2

december

Wandeling in het Kravaalbos afdeling A ffligem -L iedekerke 1 13:45 - 16:30 6 Bij Stinne, Putstraat, Meldert 4 We bekijken het Kravaalbos vlak voor de winter.

2 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag

2

december

Trage wegen tussen Zarlardinge en Everbeek afdeling B oven -D ender 1 14:00 - 17:00 6 Kerk, Zarlardingeplein, Zarlardinge 4 Tragewegenwandeling van een

8-tal km langs het glooiend landschap van Everbeek-Beneden, de Kollebroeken en het Brauwierbos.

2 Rudy Stevens – 0479 70 61 17 rudystevens54@gmail.com zaterdag

8

december

Opruimen zwerfvuil en sluikstorten afdeling D enderleeuw 1 09:00 - 12:00 6 Einde Zavelputstraat, Denderleeuw 4 Opruimen langs het wandelpad in de Wellemeersen.

2 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Handschoenen, laarzen of stevig schoeisel zondag

9

december

Overwinteren afdeling E rpe -M ere 1 09:30 - 12:00 6 Hof ter Vaerent, Honegemstraat 139, Erpe 4 Hoe komt de natuur de winter door? Kom er alles over te weten tijdens ons driemaandelijks bezoek aan Honegem.

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46 zondag

16

december

Op stap met de schaapherder A fdeling N inove 1 14:00 - 17-00 6 Parking kledingwinkel Firelle, Brakelsesteenweg 160, 9406 Outer 4 Onze schaapherder Stefan laat zijn schapen al een aantal jaar grazen op verschillende van onze percelen.

Het resultaat mag er zijn: monotoon graslandschap met netels maakt plaats voor een meer kruidenrijke vegetatie met orchideeën.

Stefan vertelt alles over het natuurbeheer en zal ook een demonstratie geven over schaapdrijven met de herdershond.

2 Stefan Kestens stefan.kestens@gmail.com zaterdag

22

december

Stemmige Kerstwandeling met BBQ afdeling L ede 1 16:00 - 19:00 6 Geelstervallei, Overimpestraat 32, Erpe-Mere 4 Langs een verkorte route en over stemmige bospaadjes gaan we naar “de kerststal” ter hoogte van het

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 19

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids Boshuis. We staan even stil bij het winterse landschap en de slapende natuur. In het donkerste moment van het jaar brengen wij een beetje licht in het Boshuisje dat wij sfeervol hebben ingericht en waar we jullie trakteren met een winterse bbq en een verwarmend drankje. ☒ Vooraf inschrijven noodzakelijk.

Deelname 8€ pp, per kind 4€.

Op Natuurpunt Lede BE64 6528 5095 8652. Vermeld het aantal volwassenen en kinderen.

2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 Saerens_yvette@hotmail.com 5 Aangepast schoeisel bij regenweer; zaklamp is ook handig

NATUURBEHEER 21

zondag

oktober

Natuurbeheer A ffligem -L iedekerke

afdeling

1 8:30 - 12:30 6 Datum en plaats van afspraak worden tijdig meegedeeld 4 Natuurbeheer in een van onze reservaten.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

2 Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

zaterdag

27

oktober

Heidemeersen afdeling D endermonding

CURSUSSEN zaterdag

10

en

17

1 9:30 - 16:30 6 De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge 4 Tweedaagse cursus o.l.v. Hans Vermeulen van Natuurpunt CVN. We werken met de microscoop en ontdekken wat niet meer zichtbaar is met het blote oog, maar wel onontbeerlijk is voor determinatie van paddenstoelen.

De preparatenworden op scherm geprojecteerd, zodat iedereen alle details kan zien.

Ook paddenstoelen uit eigen tuin of omgeving mogen meegebracht worden voor determinatie.

Let op: nog slechts enkele plaatsen beschikbaar!  25€ pp. voor leden; 35€ pp. voor niet-leden.

Inschrijven op: www.natuurpunt.be/agenda/cursus-micropscopie-van-paddenstoelen-grimminge-26795 2 Willem Boonen – 0479 09 80 37 Willem.boonen@skynet.be

I

I

okt nov dec 2018

24

november

1 9:00 - 17:00 6 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare 4 Knotten van wilgen.

2 Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 5 Laarzen of stevig schoeisel, werkhandschoenen, evt. bijltje, hakmes of zaag

zaterdag

1

december

Paddebeek- en Porrebeekvallei afdeling D endermonding 1 9:00 - 12:00 en 13:30 - 16:30 4 Afzetten hakhout.  ’s Middags broodjeslunch met warme soep 2 Vooraf contact nemen met: Dirk De Mesel – 0476 33 10 43 5 Laarzen en werkhandschoenen

zaterdag

15

december

Sint-Onolfspolder afdeling D endermonding

november

Microscopie van paddenstoelen afdeling B oven -D ender

20 dendriet

1 9:00 - 12:00 4 Bestrijding (uittrekken, uitsteken Amerikaanse Vogelkers op de rivierduin ‘t Stampkot.

2 Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau – 0478 65 17 00

zaterdag

Dag van de Natuur in Berlare afdeling D endermonding

zondag

18

november

Dag van de natuur Open natuurbeheer afdeling A ffligem -L iedekerke 1 8:30 - 16:30 4 Open natuurbeheer voor iedereen  Natuurbeheer in het natuurgebied Palitsebeekvallei.

Iedereen is welkom.

We werken de hele dag door.

Hapje, drankje wordt aangeboden aan de medewerkers.

2 Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

zaterdag

24

november

Dag van de Natuur in de Wellemeersen afdeling D enderleeuw 1 09:00 - 13:00 6 Einde Wellemeersenstraat, Denderleeuw 4 Planten van streekeigen bomen.

2 Joost Mertens – 0497 48 65 20 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Spaden, handschoenen, laarzen of stevig schoeisel

1 9:00 - 12:00 en 13:30 - 16:30 6 Tijsluis aan monding Nieuwe Dender, kant van Appels (tussen Maaistraat en Sint-Onolfsdijk) 4 Knotten van wilgen of afzetten houtkant.  Drank en tussendoortje worden aangeboden. Broodjes en drank voor wie de hele dag blijft 2 Bart Dierickx – 0475 62 70 21 bartdierickx@skynet.be 5 Laarzen of stevig schoeisel, werkhandschoenen, evt. motorzaag, bijltje of hakmes

zondag

16

december

Natuurbeheer afdeling A ffligem -L iedekerke 1 8:30 - 12:30 6 Datum en plaats van afspraak worden tijdig meegedeeld.

4 Natuurbeheer in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

2 Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Smullen voor de natuur

Natuurpunt Denderleeuw organiseert opnieuw eetfestijn

Natuurpunt Erpe-Mere houdt zijn eerste eetfestijn

Op 13 oktober van 17 tot 21 uur organiseert Natuurpunt Denderleeuw zijn eerste eetfestijn sinds lange tijd. Het wordt een spaghettifeest!

Natuurpunt Erpe-Mere nodigt je op 1 december van 18 tot 22u uit op zijn eerste eetfestijn.

Onze kookploeg ziet het helemaal zitten om je te verwennen met een overheerlijke spaghetti.

De veggie-versie zal al even smakelijk zijn. En nagenieten kan je met onze lekkere desserten.

Op het menu staan spaghetti-bolognaise en vegetarische spaghetti voor de democratische prijs van 12 euro en 8 euro voor een kinderspaghetti.

Welkom in zaal “De Vrede”, Dorp 4 in Denderleeuw.

Er is een beperkte kaartenverkoop.

Kaarten kan je krijgen bij de bestuursleden Joost Mertens (0497 48 65 20) of Bruno De Bruyn (0496 59 52 43).

De opbrengst gaat naar de zorg, het beheer en de ontwikkeling van de natuurgebieden in Erpe-Mere.

Afspraak in het Parochiecentrum, Kerkstraat in Burst (Erpe-Mere).

Prijs: 12 euro (kinderen tot 10 jaar 6 euro).

Meer info: natuurpunt.erpemere@gmail.com

SORRY! In vorige nummers van Dendriet heeft de zetduivel ons tweemaal een flinke loer gedraaid. Er kwam een onbedoeld streepje te staan in het e-mailadres. Hierdoor hebben geïnteresseerden voor onze busuitstap naar Opglabbeek ons niet kunnen bereiken per e-mail. Daarom hier het juiste adres:

natuurpunt.erpemere@gmail.com

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 21

Meirdam: een toekomst vol Sinds kort is Dendermonde weer een stukje natuur rijker. Natuurpunt Dendermonding werd in Meirdam, deel van de Sint-Onolfspolder, eigenaar van ruim 7 hectare hooilanden. Nu liggen die er nog vrij arm en kaal bij, maar zodra het natuurbeheer start, kan het gebied uitgroeien tot een levendig mozaïek van grachten, sloten, natte weilanden en bosjes.

Fantastische aankoop In de Sint-Onolfspolder werd Natuurpunt Dendermonding recent eigenaar van een aaneengesloten blok van 7,2 hectare hooilanden. Dit is zeer uitzonderlijk, want het is geen evidentie om in dit 450 ha grote gebied, waar landbouwers, paardenliefhebbers en grootgrondbezitters uitdrukkelijk aanwezig zijn, dergelijke oppervlakte in één keer te verwerven. De aankoop ligt in het gebied Meirdam, het oostelijk deel van de SintOnolfspolder, ingesloten door de Schelde en de Nieuwe Dender (zie kaartje), en op een boogscheut van de Grote Markt van Dendermonde.

Meirdam maakt deel uit van de groene long van Dendermonde en werd in 2008 via een ruimtelijk uitvoeringsplan (RUP) herbestemd als ‘zone voor natuurontwikkeling’, hoewel het voordien ingekleurd was als recreatiegebied op het gewestplan. Op papier kreeg het gebied dus een vrij goede bescherming, maar van de uitvoe-

Kwartelkoning

22 dendriet

I

I

okt nov dec 2018

Foto: Bart Dierickx

ring van het RUP, het verbeteren van de natuurwaarden met een gedeeltelijke openstelling, was tot nu toe niets gerealiseerd. Tijd om daar iets aan te veranderen...

Land van water en weilanden Wat heel typisch is voor de Sint-Onolfspolder, vind je ook hier terug: een mozaïek van grachten, sloten, natte graslanden en bosjes. Daarnaast tref je er de Meirdamplas aan, een ongeveer 10 hectare grote waterpartij, die in de winter een trekpleister is voor honderden overwinterende eenden (zoals grote zaagbek, smient, slobeend en wintertaling) en tal van andere watervogels. Blauwe reiger en aalscholver hebben hier al gebroed.

De plas is ontstaan door zandwinning. Dat zand werd gebruikt voor de aanleg van de dijken en spoorwegbermen en de aanleg van de E17. De private vijver is jammer genoeg niet toegankelijk en slecht te overzien.

water en weelde Rijke oever- en waterflora Het gebied heeft heel wat potentieel. In juni brachten we een bezoek ter voorbereiding van het toekomstig beheer.

De graslanden zijn momenteel nog vrij soortenarm. Decennia lang werden ze door paardenliefhebbers gebruikt als cultuurgrasland, waarbij de percelen één tot twee keer per jaar gevoed werden met kunstmest.

In de overgangszone naar de sloten groeien over een breedte van vijf à tien meter nog nagenoeg alle kensoorten van een dotterbloemgrasland, zoals echte koekoeksbloem, dotterbloem, tweerijige zegge, gevleugeld hertshooi en moerasrolklaver.

Op de vochtige oevers van de grachten vind je pijptorkruid, blaaszegge, voszegge en scherpe zegge. Een deel van de oevers kent een verruiging door het opstapelen van slib bij het ruimen van de grachten. We zien hier opslag van kale jonker, moerasspirea, smeerwortel en fluitenkruid. Maar waar de verstoring door het opstapelen van het slib minder sterk aanwezig is, vind je kenmerkende soorten van moerasspirea-ruigte, zoals moerasspirea, grote kattenstaart, echte valeriaan en poelruit. De kleinere kwelsloten bevatten nog een rijke waterplantenvegetatie met onder andere loos blaasjeskruid en kikkerbeet. In de oever- en verlandingszones vinden we holpijp, grote waterweegbree, grote egelskop, rode waterereprijs, watermunt, veenwortel, kleine watereppe, penningkruid en gele lis. In het gebied bevinden zich twee afwateringssloten, de Meerdam- en de Maaisloot, die in verbinding staan met het pompstation. Voor de landbouw wordt het waterpeil vaak kunstmatig te laag gehouden.

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 23

Meirdam

Foto: Bart Dierickx

Fladderaars Bij het inventariseren van nacht- en dagvlinders, libellen en vogels zijn al verschillende interessante soorten waargenomen, te veel om op te sommen. Vermeldenswaard is wel dat onlangs, bij het determineren van nachtvlinders, een zeer zeldzame witkraagrietboorder werd waargenomen.

Diezelfde avond weerklonk tevens de roep van een al dan niet trekkende kwartel.

Welk beheer nu?

De graslanden krijgen een hooilandbeheer, zodat de percelen verschralen en bloemrijker worden.

Hierbij worden de graslanden tweemaal per jaar gemaaid en wordt het maaisel afgevoerd.

Om grondbroeders de kans te geven hun jongen groot te brengen, zal een eerste maaibeurt pas aanvangen na 15 juni. Bemesting en gebruik van herbiciden zijn uiteraard niet langer mogelijk.

Voor het hooilandbeheer zal worden samengewerkt met plaatselijke paardenliefhebbers of landbouwers.

De ruigtes en rietvegetaties zullen periodiek en gefaseerd gemaaid worden zodat zangvogels zoals bosrietzanger, kleine karekiet en rietgors, gebruik kunnen maken van overjaars riet als basis voor een stevig nest. Ook kleine zoogdieren, vlinders, kevers, spinnen en andere ongewervelden vinden dan steeds geschikte schuil- en overwinteringsplaatsen.

24 dendriet

I

I

okt nov dec 2018

Wat waterhuishouding betreft, worden mogelijkheden gezocht om het waterpeil langer hoger te houden binnen het eigen percelenblok. Hierbij wordt gedacht aan het laten verlanden van de slootmondingen in de hoofdgracht of het deels afdammen. Sloten en grachten zullen periodiek en gedeeltelijk geruimd worden met eventueel afvoer van slib. Dit zal resulteren in enerzijds open diepere sloten met loos blaasjeskruid, kikkerbeet en andere waterplanten, en anderzijds in verlande sloten met tal van oeverplanten. Toch zal een globaler waterbeleid pas mogelijk zijn wanneer we meer terreinen kunnen verwerven.

Toegankelijkheid In zijn huidige vorm is het gebied haast ontoegankelijk. Dat heeft natuurlijk voordelen voor broedvogels en overwinteraars en het zal zaak zijn om goed te bekijken waar in de toekomst een wandelpad kan aangelegd worden zonder de rust in het centrale meersengebied te verstoren. In het RUP is een educatief wandelpad of natuurleerpad gepland langs de Meerdamsloot, maar omwille van diverse eigenaars kan Natuurpunt dit niet onmiddellijk realiseren. Binnenkort staat er nog een overleg met het stadsbestuur op de agenda in verband met de openstelling en de inrichting van het gebied.

Jouw hulp is nodig!

Een gebiedsuitbreiding van deze omvang vraagt extra opvolging, monitoring en natuurbeheer.

Iedereen die wil helpen bij de inventarisaties van planten, vlinders, libellen of bij beheerwerken, kan contact opnemen met conservator Bart (bartdierickx@skynet.be of 052 21 03 81).

Verder hopen we ook te mogen rekenen op een financiële bijdrage van onze leden en sympathisanten. De restfinanciering van een dergelijke aankoop (die wordt gedragen door de plaatselijke Natuurpuntafdeling) is namelijk een gapende kloof die we zo snel mogelijk willen dichten, om verdere aankopen niet in het gedrang te laten komen. Hier kan je echt het verschil maken en ons een hart onder de riem steken, zelfs met een kleine gift.

Samen maken we van Meirdam een natuurpareltje.

Stort je bijdrage op rekening BE56 2930 2120 7588 van Natuurpunt met vermelding: ‘project 6623 A Meirdam’.

Info: ward.stulens@natuurpunt.be.

Uiteraard ontvang je een fiscaal attest (vanaf 40 euro).

Alle schenkers worden uitgenodigd voor een verkenningswandeling en receptie op 5-5-2019 om 10 uur.

Dirk De Mesel

Verhuur van ruimten voor ecologische vieringen, vergaderingen en workshops Workshops in persoonlijke groei en natuurbeleving (Wandel)coaching en psychotherapie, bij psychische en emotionele problemen

Vijf procent korting bij afgifte van deze advertentie bovenop de vijf procent als Natuurpunt-lid.

(Niet voor coaching en therapie)

www.aarde-oase.com - 0476 637 647 en 053 66 51 65

Het wel en wee van de ooie De belevenissen van de ooievaars in de Boelaremeersen in Schendelbeke, het lijkt stilaan op een soap-verhaal, met goede en (jammer genoeg ook) slechte ontwikkelingen. In de vorige Dendriet kon je nog lezen dat er dit jaar drie jongen werden geboren. Sinds 1 juni is er weer heel wat gebeurd. Een chronologisch overzicht.

Babyborrel

Bijna fataal

De drie jongen zijn geboren tussen 15 en 20 mei. Het was zelfs al 27 mei vooraleer we met zekerheid konden vaststellen dat er effectief drie jongen waren. De jongen komen namelijk niet allemaal tegelijk uit het ei. Er is een spreiding van enkele dagen, en dus ook een verschil in groei, vooral de eerste dagen en weken. Vader en moeder brachten regelmatig voedsel en water naar het nest en de jongen groeiden als kool. Op een leeftijd van 4 tot 5 weken kunnen ze geringd worden. Dan is hun kniegewricht voldoende dik om te voorkomen dat de ring eraf schuift en kunnen ze ook nog niet wegvliegen. Net als twee jaar geleden nodigde Natuurpunt Boven-Dender de buurtbewoners uit om tijdens het ringen de jongen van dichtbij te komen bewonderen. En wat waren ze populair! Op 16 juni kwamen ruim 180 mensen kijken hoe Wim D’Haeseleer de jongen van het nest haalde, ze mat, ze woog en ze een ring aan hun poot schoof met respectievelijk ringnummers Y0141, Y0142 en Y0143. Achteraf kregen alle aanwezigen nog een drankje aangeboden.

Twee weken na het ringen stonden de jongen regelmatig recht op het nest. Ze hadden toen hun 43ste levensdag bereikt. Dit was het moment dat ze begonnen met vliegoefeningen.

Aanvankelijk diende het stuntelig gefladder vooral voor het aansterken van de vliegspieren.

Naarmate de slagpennen verder uitgroeiden en hun draagvlak groter werd, werden hun sprongen steeds hoger. Na twee weken oefenen gingen ze meer dan twee meter hoog en waren ze klaar voor hun eerste vlucht.

Vader en moeder bleven fulltime in de weer om voedsel en water naar het nest te brengen.

Tot 30 juni, 22 uur. Een niet-geringde ooievaar zat vastgezogen in de modder van de Denderoever bij het stedelijk zwembad in Geraardsbergen. SOS Wilde Dieren kwam in actie en viste de drijfnatte vogel uit het water. Gelukkig geen kneuzingen. Na een nacht rusten en drogen, werd Natuurpunt op de hoogte gebracht.

Alles wees er namelijk op dat het om ‘ons’ wijfje ging, hoewel het verfomfaaide verenpak vergelijking moeilijk maakte. Wim klikte een zwarte ELSA-ring op de linkerpoot, waardoor zij voortaan herkenbaar was als M6829. Er werd besloten dat er geen betere plek bestond om verder te drogen dan in de warme zon. ‘s Anderendaags werd de vogel vrijgelaten. Een eerste vliegpoging mislukte. Na een tiental minuten veren poetsen geraakte ze toch los van de grond, vloog ze over de Dender en landde ze in de hooiweiden, waar ze haar poetswerk verderzette. Een tijdje later vloog ze terug naar het vertrouwde nest.

Dankzij de inzet van een alerte buurtbewoner en de mensen van SOS Wilde Dieren werd een zekere dood vermeden.

26 dendriet

I

Het ringen van de jongen trok heel wat kijklustigen

I

okt nov dec 2018 Foto: Johnny Cornelis

vaars in Schendelbeke Fataal

De toekomst

Helaas sloeg twee weken later het noodlot definitief toe. Op 15 juli werd moeder ooievaar (nu herkenbaar aan de ring die ze twee weken eerder had gekregen) zwaar toegetakeld en onthoofd aangetroffen in een tuin in het centrum van Schendelbeke. Of ze het slachtoffer is geworden van een hond of een vos, is niet duidelijk.

Om vader ooievaar een beetje te helpen, voederde Natuurpunt korte tijd bij met eiwitrijk voedsel (eendagskuikens en zelfs ratten).

Dit bijvoederen was maar tijdelijk om de laatste anderhalve week te overbruggen die de jongen nog scheidde van hun zelfstandigheid.

Vanaf het moment dat ze zelfstandig kunnen vliegen, is het namelijk de bedoeling dat de jongen zelf op zoek gaan naar hun kostje. Het bijvoederen gebeurde beperkt, om te voorkomen dat de jongen een te eenzijdig menu voorgeschoteld zouden krijgen. Veelzijdig en geschikt voedsel is namelijk van groot belang voor een goede conditie, nodig voor de trek zuidwaarts. Maar vooral wilden we voorkomen dat ze tam worden. Domesticatie houdt immers gevaren in. Mogelijk worden daardoor een aantal vaardigheden, die ze nodig hebben om voor zichzelf en later voor hun eigen jongen te zorgen, onvoldoende ontwikkeld.

Mogelijk ‘vergeten’ ze weg te trekken, wat hen in een zeer strenge winter fataal kan worden. En de gewenning aan mensen en hun directe omgeving kan in ons dichtbevolkte landschap snel tot conflictsituaties leiden.

25 juli was de eerste dag dat het nest helemaal leeg werd gezien. Dat betekende dat de drie jongen voldoende konden vliegen om het nest te verlaten en de omgeving te verkennen.

Hun vluchtjes werden elke dag groter.

Op 12 augustus werden de jongen het laatst waargenomen. Wellicht hebben ze zich bij een ander groepje jongelingen aangesloten, en trekken ze puur op instinct en inwendig kompas, zonder begeleiding van hun ouders, zuidwaarts. Mogelijk tot ver in Afrika, om pas over twee jaar terug te keren.

Of vader ooievaar ook naar het zuiden trekt of besluit om nog een tweede winter ter plaatse te blijven, valt af te wachten. Feit is dat hij volgend voorjaar opnieuw een vrouwtje zal moeten verleiden. Gezien de ervaring die hij de voorbije jaren heeft opgedaan, zijn we er rotsvast van overtuigd dat het hem ook volgend jaar zal lukken.

De ooievaarsjongen op het nest

Wil je op de hoogte blijven van de laatste nieuwtjes over de ooievaars in Geraardsbergen? Like dan onze Facebookpagina ‘De Ooievaars van Natuurpunt Boven-Dender’.

Johnny Cornelis

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 27 Foto: Koen Steenhoudt

Seizoensweetjes uit de Dender Kerkuil te gast bij café Stinne

Foto: Magda De Wolf

Heelblaadjesboorvlieg

Foto: Gert Van Heghe

Caféganger

Zeldzame insecten in Erpe-Mere

Op aangeven van Natuurpunt Aalst hebben de stad Aalst en het Regionaal Landschap vorige winter en voorjaar een aantal kerkuilnestkasten opgehangen. In één van deze nestkasten boven café Stinne in Meldert installeerde zich al een eerste exemplaar.

Dit broedseizoen vond het nog geen partner, maar hopelijk is dat volgend jaar wel het geval. Intussen worden al plannen gesmeed om een camera te plaatsen, zodat de stamgasten het doen en laten van de kerkuil kunnen volgen aan de tapkast.

Rond het wachtbekken, een gebied in Erpe-Mere aan de Oudenaardse steenweg, tussen de autosnelweg en spoorweg, zijn enkele waarnemers al sinds Nieuwjaar ijverig bezig om de flora en fauna in kaart te brengen. Met hun onverdroten inspanningen kregen ze zeldzame insectenexemplaren onder ogen.

Een aantal van deze interessante beestjes, die in augustus werden ontdekt, op een rijtje zeekraalzandvleugeltje (een erg zeldzaam vlindertje), gewone borstelboktor (een kever die houdt van struikrijke bosranden), Stenagostus Rhombeus (een kevertje met een speciale techniek om zich weg te katapulteren), hoornbloemdwergspanner (een van de kleinste dwergspanners), heelblaadjesboorvlieg (met mooie tekeningen op de vleugels, waardoor ze op een springspin kunnen lijken), Kalms dwergschaduwwants (een kleine zeldzame wants), en kaasjeskruiddikkopje (een zeldzame dagvlinder).

Jan Vindevoghel

Ken jij in je buurt een geschikte plaats voor een nestkast (schuur, boerderijzolder, opslagplaats, ...), laat het ons weten. Er zijn nog enkele kasten voorradig en zo werken we samen aan de opbouw van een Aalsterse populatie van deze prachtige nachtroofvogel.

Walter Roggeman

Even rusten na het ringen

Foto: Karine Van der Vurst

Geringd ijsvogeltje op rust

28 dendriet

I

I

okt nov dec 2018

Op 5 augustus was ik op een vogelringing in het RIZW in Teralfene. In de netten zat ook een ijsvogel. De ringer vertelde me dat zo’n ijsvogel na het ringen zo rustig is dat, als je hem op een doekje op tafel legt, hij niet gaat vliegen. Ik kon dit moeilijk geloven, maar de foto’s bewijzen het tegendeel: de ijsvogel lag rustig op zijn rug wat rond te kijken, gedurende meer dan één minuut.

Eddy Caudron

streek Zeldzame bosvlinders

Grote weerschijnvlinder

De zeldzame bosvlinders deden het deze zomer, mede dankzij het warme weer, opvallend goed. Vergeleken met andere jaren waren er veel waarnemingen van iepenpage, grote weerschijnvlinder en keizersmantel.

In de Dendervallei Ninove werd voor het eerst de kleine ijsvogelvlinder gezien en in de Molenbeekmeersen de grote weerschijnvlinder. Ook in de Boelaremeersen werd voor het eerst een grote weerschijnvlinder waargenomen.

Johnny Cornelis en Wouter Mertens

Foto: Johnny Cornelis

Op dagtocht naar het Waasland Op zondag 28 oktober is Natuurpunt Waasland onze gastheer. Op het programma staat een bezoek aan het Stropersbos en de Kreken van Saleghem.

Schrijf je nog snel in!

De Stropers is een natuurgebied van 478 ha in het noordelijk deel van het Waasland, ten westen van de gemeente Sint-Gillis-Waas.

Het bosgebied is Europees beschermd als onderdeel van het Natura 2000-netwerk, wat garant staat voor een grote biodiversiteit.

Nagenoeg heel het gebied is eigendom van het Agentschap voor Natuur en Bos. Tot in de twaalfde eeuw was dit eeuwenoud bosgebied een onderdeel van het Koningsforeest, eigendom van de Graven van Vlaanderen.

Het Stropersbos is erkend als LIFE-project door de Europese Unie. Dat project heeft de bedoeling om plant- en diersoorten uit de natte heiden en hooilanden van weleer opnieuw kansen te geven.

Het natuurstreefdoel is een landschap met heel wat overgangsituaties tussen bos en grasland: gesloten bos, spontane bosopslag en struweel, afgewisseld met vochtige en droge heischrale graslanden en schrale hooilanden. Het middel hiertoe is een jaarrond begrazingsbeheer.

Praktisch

De Saleghemkreken bestaan uit een kronkelig snoer van kleine en grote plassen, rietkragen, wilgenbosjes en moerassen. Kreken en wielen zijn restanten van overstromingen.

De basis voor de huidige Kreken van Saleghem is gelegd tijdens de Tachtigjarige oorlog (15681648), toen de Nederlanden in opstand kwamen tegen de Spaanse koning. In 1584 werd de hele polder onder water gezet, ter verdediging van Antwerpen. Op die manier kregen eb en vloed vrij spel tot 1609. Er ontstonden diepe geulen die na herstel van de dijken in het landschap achterbleven als kreken en wielen.

Er zijn enkele interessante drijftilvegetaties en ook de in onze Denderstreek zeldzame galigaan en wateraardbei kan je er vinden. In de zomermaanden grazen er enkele ezels. Er is een rijke diversiteit aan broedvogels: fuut, boomkruiper, rietgors en waterral. Kleine karekieten en blauwborsten laten van zich horen in het riet. Kiekendieven jagen er op hun prooi en wezels en bunzings bouwen er graag hun hol.

We worden verwacht om 10 uur aan de ingang van het Stropersbos: De Stropersstraat in KemzekeStekene op de N403 (van Sint-Niklaas naar Hulst), 1 km ten noorden van de verkeerswisselaar met de E34, tegenover de gereedschappenhandel Donckers.

Gelieve je deelname vóór 15 oktober te mailen naar dewolfmagda9@gmail.com (voor carpooling en aantal gidsen). Picknick breng je zelf mee. Meer info krijg je bij Magda: 0473 72 55 49.

Foto: Jan Dhollander

Dag van de Natuur in de Wellemeersen In

memoriam

Dirk De Vis

Op zaterdag 24 november steekt Natuurpunt Denderleeuw, zoals veel andere afdelingen in Vlaanderen, de handen uit de mouwen in het kader van de Dag van de Natuur.

Je kan een handje komen toesteken van 9 tot 12 en van 14 tot 16 uur.

Op het programma staan onder meer het opruimen van zwerfvuil en het planten van streekeigen bomen.

Dit jaar staan we ook stil bij het heengaan van Dirk De Vis (1971-2017), onze gewaardeerde natuurvriend en medewerker aan de redactie van Dendriet.

Dirk was telkens van de partij tijdens dergelijke activiteiten en wordt er nu steevast gemist.

Om 14 uur zal een boom worden geplant als blijvende herinnering aan Dirk.

Nadien volgt een moment van bezinning.

We komen hiervoor samen aan het einde van de Wellemeersenstraat (aan de fiets- en voetgangersbrug).

Iedereen die Dirk wil herdenken, is van harte welkom.

Š Yves Adams-Vilda

I

I

okt nov dec 2018

dendriet 31

Natuurpunt Denderstreek in actie‌

Nacht van de Vleermuis in Aalst

Vlinderwandeling door de Heidemeersen

De beheerteams van Natuurpunt Affligem-Liedekerke

Mollenwandeling met Natuurpunt Haaltert

Avondwandeling voor de buren van Hogedonk, Aalst