dendriet 2019 nr 3 jaargang 18

Afgiftekantoor Gent X - P109327

Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Denderstreek juli|augustus|september 2019

Retouradres: Dr. Haekstraat 37, 9200 Grembergen

Big Jump

li 14 ju

Rebelse libellen Geniet van deze vliegende zomerjuwelen

Natuurpunt Denderstreek Iedereen de kans geven om zich in te zetten voor onze natuur en landschappen door studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Open, ongebonden en ruimdenkend.

Daar staat Natuurpunt voor.

www.natuurpunt.be l www.denderstreek.waarnemingen.be l issuu.com/dendriet AFDELINGEN Aalst Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be Facebook: Natuurpunt groot Aalst kern faluintjes

natuurpunt.aalst@gmail.com Dendermonding Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be www.natuurpuntdendermonding.be Facebook: Natuurpunt Dendermonding Haaltert natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Facebook:: Natuurpunt Haaltert

Affligem-Liedekerke kern affligem

Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be kern liedekerke

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be Denderleeuw Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Erpe-Mere Ilona Blondeel - 0487 10 79 54 ilona_blondeel@hotmail.com Facebook:: Natuurpunt Erpe-Mere

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN Zoogdierenwerkgroep Denderstreek Diemer Vercayie 0499 14 73 60 diemervercayie@gmail.com

Werkgroep amfibieën & reptielen Denderstreek Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

NATUURPROJECTEN

Honegem te Erpe-Mere/Aalst/Lede - 6123 Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be Kapellemeersen te Erembodegem/Teralfene – 6696 Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be Keelman Zuid - 6178 natuurpunthaaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Keelman-Noord 6690 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Kortelake te Overboelare - 6655 Willem Boonen - 054 41 75 85 boonen@scarlet.be Mijlbeekbos/Krekeldries te Aalst – 6695 Evelien Kieckens - 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be Moenebroek te Geraardsbergen/Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 0484 77 56 50 carlos.dhaeseleer@gmail.com Molenbeekmeersen te Denderleeuw/Okegem - 6646 Geert Van der Borght - 053 681156 VDBorght.geert@skynet.be Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be

Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem/Mespelare/Wieze/ Denderbelle - 4004 Daan Stemgée – 0476 600 595 daan.stemgee@telenet.be www.natuurpunt.be/beneden-dender Beverbeekvallei te Aspelare/ Nederhasselt/Outer – 6241 Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com Brede Schoren en Konkelschor te Berlare - 6616 Stefaan Thibau - 052 42 69 72 Dendervallei te Ninove - 6099 Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere - 6149 natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Everbeekse bossen - 6210 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.van.den.berge@telenet.be Geelstervallei te Lede/Erondegem - 6657 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Gemene Meers te Idegem - 6647 Luc Favijts - 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be ‘t Groot Schoor te Grembergen - 6603 Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 Heidemeersen te Berlare - 6644 Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Paepegembos - 6693 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com

Boven-Dender Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be Lede Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Facebook:: Natuurpunt Lede Ninove Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be Facebook:: Natuurpunt Ninove

Vogelwerkgroep Cinerea Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea

INHOUD 3 Voorwoord

4 Klimaat kan libellen (nog) niet temmen

8 Een thuis voor slechtvalken in Haaltert 10 Seizoensweetjes uit de Denderstreek 13 Kalender 15 Alfons De Cock wandelpad met kaart 19 Kalender (vervolg) 21 Big Jump!

22 De Roesbeekhoeve 26 In de ban van de zwam 28 Klimaatproject Herne 30 Uitstap naar het Zwin

dendriet

Dendriet is het blad voor de leden van 9 afdelingen en 5 studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek.

Meer weten?

Contacteer de contactpersoon van jouw afdeling of een werkgroep.

Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.x.hilde@gmail.com Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede - 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx - 052 21 03 81 bartdierickx@skynet.be Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Wachtbekken 6 te Sint-Gillis Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs - 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/ Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net Wildebeekvallei 6658 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf €40 zijn fiscaal aftrekbaar.

Opmerkingen, aanmoedigingen, verhalen en foto’s?

Stuur ze naar dendriet@telenet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Redactieraad Wouter Mertens – hoofdredacteur Han Lagring – redactiesecretaris Wim Van Grieken – denderkalender Dirk De Ridder – lay-out Marc Symoens – corrector Mikol De Decker – adresbeheer Rik De Baere, Erik De Block, Dirk De Mesel, Bruno De Bruyn, Ilona Blondeel, Annie Janssens, Bob Lambrechts, Koen Steenhoudt, Yvette Saerens.

Werkten ook mee aan dit nummer: Willem Boonen, Franky Bossuyt, Johnny Cornelis, Bart Magda de Wolf, Dierickx, Wouter Faveyts, Daan Stemgée, Danny Van Schandevyl, Jan Vindevoghel Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt van buiten de Denderstreek kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van €10 op rekeningnr.

IBAN BE84 9731 7057 7059 van Dendriet, Huigeveldstraat 76, 9550 Sint-Antelinks, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten

Klimaat versus diversiteit?

Alea iacta est. Als u dit voorwoord leest, worden de lauweren voor de nieuwe Caesar gevlochten.

De kaarten zijn geschud, maar nog niet alle troeven zijn uitgespeeld. Voor zowel klimaat als biodiversiteit is het een sleutelmoment wie de Rubicon oversteekt en hoe.

Het pre-electorale misbruik van het woord ‘draagvlak’, terwijl men eigenlijk bedoelt ‘de kar keren naar het grootste electoraat’, was weer schering en inslag. Denken we maar aan hoe het rekeningrijden tijdelijk onder de mat werd geveegd.

‘Gezond verstand’ was opnieuw een verbloeming voor ‘een banale mening vanuit de buik’. Waarvoor hebben we nog wetenschappelijke onderbouwing van het beleid nodig als de toogpraat van de overbuur evenveel soortelijk gewicht krijgt omdat hij (terecht) evenveel stemrecht heeft? Die ergerlijke simplificering vielen in het kiesstrijdgewoel zowel het klimaatthema als het biodiversiteitsthema te beurt. Het ecomodernisme, het geloof dat we zelf niet moeten veranderen maar dat de vooruitgang alles kan oplossen, tierde welig als verkoopargument. Het is net die logica die ons gebracht heeft naar de afgrond waar we nu staan. En: bomen kappen om heide te creëren, hoort dat niet dom te zijn?

Wetenschappers zien de biodiversiteitscrisis nochtans als een misschien nog groter probleem voor de aarde – en ons als bewoners – dan de klimaatopwarming. Alleen staat het niet zo hoog op de politieke agenda, omdat de onomkeerbare gevolgen iets verder in de tijd liggen dan die van klimaatopwarming. Het was intellectueel gênant dat politici oplossingen voor het klimaat voorstellen door de poten vanonder het beleid voor biodiversiteit te zagen. Als er geen dennen- of populierenplantage meer mag omgevormd worden tot meer originele, meer biodiverse natuur, of als

men dat bemoeilijkt, dan is men misschien wel het klimaat aan het redden, maar legt men de basis voor een volgende – ditmaal onafwendbare – crisis.

Waarom wil de overheid dat Natuurpunt twee evenwaardige doelstellingen realiseert voor de prijs van één? Achter de invulling van de ecologische bestemming zit geen verdienmodel zoals bij landbouw of industrie. Gevolg is dat we door het beleid continu voor de keuze gesteld worden tussen klimaat en biodiversiteit. Het is jammer dat een van beide of allebei er op inboet. Natuurpunt kan ook niet toveren. We kunnen onze energie en vrije tijd in de goede zaak steken, maar als de overheid vindt dat beide doelstellingen evenwaardig zijn, dan moet ze maar de financiële voorwaarden creëren die dat mogelijk maken.

Er is meer natuur dan alleen maar bos.

Bossoorten doen het © Jeroen Mentens_Vilda in West-Europa goed.

Het zijn de soorten van open landschappen die kopje onder gaan: vlinders van bloemrijke graslanden, kieviten, grutto’s, leeuweriken, kamsalamanders.

Men kan het ons als organisatie niet kwalijk nemen dat we daarop inzetten. En men kan ons niet verplichten onze doelstellingen te verloochenen.

Maar we dragen ook graag ons steentje bij aan het klimaatverhaal. We moeten van de pre-electorale of-of-redeneringen naar een en-en-verhaal.

Hiervoor moet de nieuwe Vlaamse regering meer budget en ruimte voorzien, zodat bosuitbreiding en natuurbehoud geen concurrerende doelstellingen worden. De grenzen van de planeet zijn we nu al ver aan het overschrijden. We hebben nood aan een ecologisch sterk regeerakkoord dat onze menselijke impact weer onder die grenzen brengt van wat de aarde aankan. Ons klimaat-, bos- en natuurbeleid verdient dit.

Wouter Mertens

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 3

Klimaat kan libellen (nog) Alarmerend nieuws uit de dierenwereld: insecten gaan massaal achteruit. Maar daarin zijn libellen de leuke uitzondering. Zij gaan er namelijk op vooruit. Dat hebben ze te danken aan de betere waterkwaliteit en een goed natuurbeheer. Maar ook de klimaatverandering zit er voor iets tussen. Toch blijft de vraag: kan dit blijven duren? Volg de situatie mee op de voet en geef al je waarnemingen door. Maar vooral: geniet weer van hun kleurrijke lente- en zomerschouwspel.

foto: Danny Van Schandevyl

Vroege glazenmaker

Waterratten De waterkwaliteit is er de laatste decennia ontegensprekelijk op vooruitgegaan. Voor libellen is dat goed nieuws, want ze verblijven het grootste deel van hun leven als larve in het water.

Daarnaast is ook het beheer in veel gebieden verbeterd. Beken werden natuurlijker gemaakt en vennen en laagveenplassen hersteld. Een andere factor die de toename deels kan verklaren, is de verandering in het klimaat.

Het effect van klimaatverandering Er zijn steeds meer aanwijzingen dat klimaatverandering een impact heeft op de natuur. Dit uit zich zowel in veranderingen in de fenologie (bloeiperiode van planten, aankomst van trekvogels, vliegtijd van insecten), als in de verspreiding van soorten. Zo is bekend dat soorten die houden van warmte zich in Europa uitbreiden naar het noorden, maar vaak ten koste van soorten die net houden van koelte.

4 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

Toch is dit niet altijd zo, wat ook blijkt uit een recent gepubliceerde Europese studie over libellen.

Voor de studie werden de verspreidingsgegevens van libellen uit tien regio’s samengebracht: Zweden, Groot-Brittannië, Nederland, Noordrijn-Westfalen, Vlaanderen, Wallonië, Beieren, Frankrijk, Andalusië en Cyprus.

Uit die gegevens werden de verspreidingstrends berekend voor de periode 1990-2015. Daarbij zijn gemiddelde trends berekend voor soorten van warme en van koele omstandigheden, en is bepaald in welke mate libellengemeenschappen ‘warmer’ zijn geworden.

Warme gemeenschap Zo blijkt dat niet alleen de warmteminnende soorten, maar ook de koelteminnende soorten in verspreiding zijn toegenomen. Wel is het aandeel warmteminnende soorten in alle regio’s gestegen, behalve op Cyprus (waar koelteminnende soor-

niet temmen ten vrijwel ontbreken). Op Europese schaal zijn de gemeenschappen dus iets ‘warmer’ geworden.

Het is duidelijk dat warmteminnende libellen in Europa hebben geprofiteerd van de stijgende temperaturen, maar opvallend is dat dit (althans op Europese schaal) nog niet heeft geleid tot een afname van koelteminnende soorten. Let wel: de opwarming van het klimaat zelf verloopt sneller dan de ‘opwarming’ van libellengemeenschappen.

Problemen voor de koelteminnende soorten liggen daarom waarschijnlijk nog in het verschiet.

Nederland en Vlaanderen Om het patroon in nze regio beter te begrijpen, moeten we naar de verschillende groepen libellensoorten kijken. Zo zijn er libellen van stromend water, van voedselarm stilstaand water (vennen en hoogveen) en van voedselrijk stilstaand water (laagveen en moerassen).

De soorten van stromend water gingen er sinds 1990 het hardst op vooruit. Op het eerste gezicht vreemd, omdat het hier vaak gaat om koelteminnende soorten die op zich dus minder gebaat zijn met klimaatopwarming. Maar wellicht werd hun stijging in de hand gewerkt door de snelle verbetering van de waterkwaliteit.

De libellen van vennen en hoogvenen laten een ander patroon zien. Ook zij gingen er aanvankelijk op vooruit, maar de laatste jaren gaan ze weer achteruit. Een mogelijke verklaring is dat veel libellen van vennen en hoogvenen noordelijke soorten zijn en het dus moeilijk krijgen met de warmere temperaturen. Maar dit verklaart niet waarom ook zuidelijke soorten van vennen er niet meer op vooruitgaan. Er is dus meer aan de hand dan alleen klimaatverandering. Voorlopig blijft het nog gissen naar de oorzaak.

In de laagvenen en moerassen ten slotte zien we die omslag niet. De soorten die deze leefgebieden bewonen, doen het (voorlopig nog) uitstekend.

De Wellemeersen, topgebied voor libellen

foto: Danny Van Schandevyl

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 5

En wat in de Denderregio?

Water en vuur

Een voorbeeld van een koelteminnende soort van stromend water is de weidebeekjuffer. Het zal geen enkele natuurliefhebber ontgaan zijn hoe deze vliegende juweeltjes in korte tijd een verbluffende opmars maakten in onze Denderregio. Maar sinds de toestand van onze stromende wateren geen echte verbetering meer vertoont, lijkt alles zich te stabiliseren.

De vuurlibel is de bekendste onder de van oorsprong zuidelijke soorten. Deze soort kwam vóór 1990 slechts uitzonderlijk als zwerver voor, maar heeft zich ondertussen over Vlaanderen verspreid. Er zijn al tientallen populaties bekend, waarvan sommige zelfs in stadstuinen en parken.

In de Denderstreek komt de vuurlibel verspreid voor met soms vrij grote populaties, o.a. in de Wellemeersen.

Een andere zuidelijke waterjuffer, de gaffelwaterjuffer, nam in Vlaanderen op minder dan 10 jaar toe van een paar locaties per jaar tot ruim 100.

In de Denderstreek komt de gaffelwaterjuffer in kleine populaties voor in de Wellemeersen in Denderleeuw/Erembodegem, en in Moenebroeken en het provinciaal domein de Gavers in Geraardsbergen. Een vondst aan een tuinvijver in Erembodegem-Aalst doet vermoeden dat de soort nog meer verspreid is in onze regio, maar niet steeds wordt herkend omdat ze verward wordt met andere “blauwtjes”, waaronder de zeer algemene azuurwaterjuffer.

Ook de enorme opmars van sommige zuidelijke soorten sinds het begin van de 21e eeuw is niemand ontgaan. Van negen zuidelijke soorten (zwervende pantserjuffer, gaffelwaterjuffer, zuidelijke glazenmaker, zuidelijke keizerlibel, zadellibel, vuurlibel, zuidelijke oeverlibel, zuidelijke heidelibel en zwervende heidelibel) waren tot 1980 geen populaties bekend in Noordwest-Europa. Na een eerste duidelijke toename in de jaren ‘90, werd vooral de laatste 10 jaar een sterke stijging genoteerd. Ondanks jaarlijkse schommelingen, meestal te wijten aan ongunstige weersomstandigheden tijdens de vliegtijd, is deze trend ook in Vlaanderen duidelijk en significant. Nooit eerder werd deze groep zuiderse libellen op zo veel locaties waargenomen. Inmiddels lijkt de verspreiding van die soorten min of meer gestabiliseerd en mogen we ze tot onze inheemse libellenfauna rekenen.

Weidebeekjuffer foto: Danny Declercq

6 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

Wachten op de warmte Daarnaast zijn er dus ook nog warmteminnende soorten die profiteren van klimaatverandering.

Een voorbeeld hiervan is de vroege glazenmaker.

Net zoals andere libellen, ondergaat de larve verschillende gedaanteverwisselingen, tot de dag dat de volwassen libel definitief uit haar pop komt gekropen. Uitsluipen, heet dit. Maar in tegenstelling tot bijvoorbeeld andere glazenmakers, sluipt de vroege glazenmaker al vroeg uit, vanaf midden mei. Toch begint de libel pas te vliegen tegen de middag of wanneer het warmer is dan 22°C. Eind de jaren ’90 vertoonde deze soort nog een zeer sterke achteruitgang. De verspreiding in Vlaanderen was op zeker ogenblik beperkt tot twee grote populaties in het uiterste noorden van de provincie Limburg en het vennengebied van Turnhout en Ravels. De afgelopen tien jaar konden we een duidelijke uitbreiding van de soort via het noorden van de provincie Antwerpen naar Oost-Vlaanderen en vanuit Limburg naar VlaamsBrabant vaststellen. In de Wellemeersen dook ze na vele jaren van afwezigheid in 2014 weer op en is er ondertussen sprake van een populatie. Een paar jaar eerder werd zelfs een mannetje gevonden aan een tuinvijver in Lebbeke.

Gaffelwaterjuffer

Help onze libellen op te volgen

foto: Danny Van Schandevyl

Het valt af te wachten in hoeverre dit schijnbare succesverhaal van onze libellen en waterjuffers blijft duren. Belangrijk voor de toekomst is dat er voldoende gegevens beschikbaar zijn om hun toestand op te volgen. Wetenschappers baseren zich voor hun onderzoek steeds meer op gegevens uit databanken zoals waarnemingen.be en het is dus van belang om zo veel mogelijk waarnemingen in te geven. Ben je niet zeker van je waarneming? Neem een foto en zet je waarneming op onzeker. De validatoren van de site helpen je zeker verder.

Het is volop zomer, dus een uitgelezen moment om op libellentocht te gaan. Geef gerust je waarnemingen door, maar geniet zeker ook van het schouwspel. Het zijn prachtige diertjes.

Danny Van Schandevyl

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 7

Een thuis voor slechtval Deze lente koos een koppel

Nieuw tijdperk voor de slechtvalk

slechtvalken de Sint-Gorikskerk

Midden de jaren ‘60 stierf de slechtvalk uit als broedvogel in Vlaanderen, voornamelijk door het gebruik van DDT. Ongeveer twintig jaar na het verbod op het gebruik van dit pesticide, wordt in 1996 opnieuw een slechtvalk geboren in Doel, waarbij een startschot wordt gegeven voor een nieuw slechtvalkentijdperk in Vlaanderen. Volgens bronnen zijn er ongeveer 70 broedgevallen in Vlaanderen, waarvan het overgrote deel in nestkasten verblijft, hoog boven de grond op kerktorens of andere grote gebouwen. Illustere voorbeelden zijn paartjes op de Sint-Michiels en Sint-Goedelekathedraal in Brussel. Maar ook in de Denderstreek zijn er verschillende nesten van slechtvalken. In Aalst huizen er sinds 2009 meerdere koppeltjes, in Ninove is er sinds 2012 een broedpaar geregistreerd en nu dus ook op de Sint-Gorikskerk in Haaltert.

in Haaltert als woonplaats.

Voor Haaltert is het een primeur om deze zeldzame, beschermde broedvogel in Vlaanderen te mogen verwelkomen. Ook in Aalst en Ninove huizen er slechtvalken. Hou zeker je ogen open als je daar wandelt, want wie weet zie je ze wel voorbijscheren.

Luchtatleten Slechtvalken zijn de grootste in hun soort, en tevens de snelste vogels ter wereld. Een slechtvalk kan in duikvlucht tot 389 km per uur halen. Met een lengte tot 46 cm, van kop tot staart, en een vleugelspanwijdte van 85 cm, is het mannetje kleiner dan het vrouwtje.

Zij meet tot 54 cm en heeft een vleugelspanwijdte tot 115 cm. Slechtvalken jagen vaak in paarverband. De ene slechtvalk is de achtervolger, terwijl de andere zich hoog in de lucht klaar houdt om zich op de prooi te storten.

Duiven, en vooral verwilderde stadsduiven, vormen bij ons het leeuwedeel van hun prooien. Tot groot jolijt van vele gemeentebesturen, die vroeger heel wat geld moesten investeren in de verdelging ervan.

Huisje, tuintje, kindje?

foto: Bart Declercq

8 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

Verschillende liefhebbers van Natuurpunt Haaltert kampeerden al ettelijke uren bij de kerktoren. Op basis van een 400-tal foto’s zijn de beide valken geïdentificeerd.

Het mannetje is twee jaar oud en geringd in Aalst, het vrouwtje is drie jaar oud en afkomstig uit Mettingen, Duitsland, op liefst 320 km van Haaltert. Een vrij jong koppel dus, en hopelijk matuur genoeg om een nest te bouwen en voor nazaten te zorgen. Wie weet kwam tegen het verschijnen van deze Dendriet, de ooievaar op bezoek bij het slechtvalkenkoppeltje.

Bob Lambrechts

ken in Haaltert

Slechtvalk op wacht Show verkopen!

foto: Bart Declercq

DĂŠ speciaalzaak voor al uw w optische instrumenten Ontdek onze nieuwe WEBSHOP! P! www.natuurkijkers.be Nederstraat 25 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 info@natuurkijkers.be www.natuurkijkers.be Natuurkijkers.be is een merknaam van Optiek Van Ommeslaeghe, Nederstraat 20

Verrekijkers, telescopen, sterren-es, ... kijkers, microscopen, loupes, Demonstraties op aanvraag aag g

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 9

Seizoensweetjes uit Nieuwe blauwereigerkolonie ontdekt

foto: Wim Dirckx

Gisteren ging Bart op pad met de telescoop, op een boogscheut van de Meirdamplas bij Dendermonde. Er waren al vermoedens van een kolonie blauwe reiger, en die werden nu bevestigd! Hij zag in een treurwilg zeker 5 bezette nesten, 2 waar geen beweging was en vermoedelijk nog één nest dat weggestoken zit achter takken en bladeren.

Omdat de kolonie op privéterrein vertoeft, is het niet evident om de aantallen precies te achterhalen. Maar wie weet hoelang zit de kolonie er al niet! Deze ontdekking brengt het totale aantal kolonies van blauwe reiger in de Denderstreek op tien, het hoogste aantal ooit. Maar daartegenover staat helaas dat het aantal broedparen afneemt, tot 164 dit jaar. De daling komt vooral op rekening van de grootste streekkolonie, in de Gavers in Onkerzele. Die was in 2019 met 60 paren nog steeds met voorsprong de grootste van de streek, maar de omvang van de kolonie is wel ruim gehalveerd in vergelijking met begin deze eeuw.

Bart Dierickx en Wouter Faveyts

Ooievaarsmannetje vindt opnieuw de liefde

foto: Eric Wauters

Luciferbladroller

Vorig jaar kon je in Dendriet lezen dat het vrouwtje van het ooievaarskoppel in de Boelaremeersen in Schendelbeke was verongelukt. Tragisch, maar gelukkig zijn de drie jongen gezond en wel naar het zuiden getrokken. Het mannetje bleef ter plaatse overwinteren. Dit voorjaar is hij er opnieuw in geslaagd om een vrouwtje naar het nest te lokken. Het vrouwtje is ongeringd; we weten dus niet waar ze geboren is of hoe oud ze is. Maar dat het klikte tussen beide was wél duidelijk. Op het moment dat je deze Dendriet leest, zijn de jongen uit het ei gekropen. Hun avonturen kan je volgen op de facebookpagina ‘De ooievaars van Natuurpunt Boven-Dender’.

Johnny Cornelis

Duivels zeldzame nachtvlinder in Berlare In de Heidemeersen in Berlare werd een nieuw nachtvlindertje gespot. En wat voor één! Het gaat om de zeer zeldzame luciferbladroller, waarvan elk jaar slechts een handvol waarnemingen worden geregistreerd in heel België.

Dirk De Mesel

foto:Dirk De Mesel

10 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

de Denderstreek Goed volk, die slechtvalk

Slechtvalkjes in Aalst

In Aalst kregen de babyslechtvalken opnieuw een ring om hun poot. Zo kunnen we hen blijven opvolgen. Op de hoge silo bij Tereos-Syral in het centrum broeden al het tiende jaar op rij slechtvalken. In totaal werden daar 26 jonge valken geboren (en 25 geringd). De Sint-Jozefskerk deed het iets minder goed. Daar werd voor het eerst gebroed in een nestbak in 2011, meteen goed voor drie jongen, en intussen zijn daar ook 14 valken uitgevlogen. Maar net als vorig jaar zijn er dit jaar geen jongen. Naar de reden is het gissen: misschien voldoet de nestbak niet meer of is er verstoring door andere valken of door onderhoudswerken. Hoe dan ook: in totaal bracht Aalst al 40 slechtvalken groot op 10 jaar tijd.

De wilde duiven zullen het geweten hebben...

foto: Katrien Buysse

Rik De Baere

Het Kluizenbos onthult zijn geheimen

Eenbes

Eind april namen onze lokale en de nationale plantenwerkgroep samen de voorjaarsflora van het Kluizenbos in Aalst onder de loep. Vroeger werd de toegang steeds geweigerd maar sinds de aankoop door Natuurpunt kon er naar hartenlust gedetermineerd worden. Enkele bijzondere soorten, bekend uit het verleden, konden herbevestigd worden.

Onder hen de spekwortel en het schaduwkruiskruid. Ook verschillende andere pareltjes werden gezien: zwart-blauwe rapunzel, eenbes, keverorchis, heelkruid, dalkruid en wilde narcis. Allemaal soorten die wijzen op zeer waardevol bos!

De dag eindigde op 253 soorten.

Daan StemgĂŠe

foto: Katrien Buysse

Waterkevers tussen de salamanders Gegolfde beekkever

Bij het inventariseren van salamanders in Honegem werkten we met fuiken. Daarbij werd ook heel wat bijvangst gevonden. Bijzonder zijn de verschillende soorten waterkevers die in de poelen voorkomen. Volgens waarnemingen.be blijken die eigenlijk weinig waargenomen te worden in Vlaanderen en zeker in Oost-Vlaanderen. Enkele van de gevonden soorten: gegolfde beekkever (in Oost-Vlaanderen slechts 1x waargenomen), gegroefde haarwaterroofkever (7x waargenomen), Rhantus exsoletus (1 waarneming), grote plasduiker (4x), kleine spinnende watertor (3x) en de gewone geelrand (18x).

Jan Vindevoghel

foto: Jan Vindevoghel

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 11

Hernieuwbare energie voor uw bedrijf Haalbaarheidsstudies en advies inzake biomassa, zonne-energie en windenergie voor bedrijven (ook KMO’s) Zero Emission Solutions bvba Frits De Wolfkaai 8/24, 9300 Aalst Tel +32 (0)53 41 66 66 Fax +32 (0)53 41 66 00 www.zeroemissionsolutions.com

wekelijks vers geoogste

Er zeker afhaalpunt een bij jo in de buurt u

BIOLOGISCHE GROENTEN & FRUIT Geniet wekelijks van je portie gezonde seizoensproducten.

Kies voor een biologisch groente- en of fruitpakket.

JE KAN KIEZEN UIT PAKKETTEN VAN VERSCHILLENDE GROOTTES 30 afhaalpunten in de Denderstreek

BESTEL NU : 053 77 65 72 boerderij@deloodsvzw.be BEZOEK : www.deloodsvzw.be

De Boerderij is een project van De Loods vzw. Wij stellen meer dan 120 mensen tewerk die elders moeilijk aan een job geraken.

DENDERKALENDER

Tenzij anders vermeld zijn de activiteiten van Natuurpunt voor de leden gratis. Niet-leden betalen in dat geval €1. Op excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling mogelijk (€0,04/km/p.pers.).

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids V rijdag 5

juli

Nachtvlinders in het wachtbekken A fdeling E rpe -M ere

1 22:00 - 24:00 6 Wachtbekken ter hoogte van Oudenaardsesteenweg 253, Erpe 4 Bij zonsondergang stellen we de nachtvlinderval op. Het doel is om zo veel mogelijk nachtvlinders te lokken, om ze te bekijken, te fotograferen en op naam te brengen.

De volgende morgen, bij zonsopgang, bekijken we de vangst uit de nachtvlinderval. Achteraf voeren we de resultaten in op waarnemingen.be. Bij slecht weer kan de activiteit geannuleerd worden. Kijk bij twijfel op onze Facebookpagina van Natuurpunt Erpe-Mere.

2 Gert Van Heghe gertvanheghe@gmail.com

Z ondag 7

juli

Wandeling in het stadspark A fdeling A alst

1 10:00 - 12:00 6 Hoofdingang Stadspark, Burgemeestersplein, Aalst 4 Het Aalsterse stadspark is een botanisch pareltje dankzij een jarenlang volgehouden maaibeheer. Het hoofd van de Aalsterse groendienst, Bart Backaert, ooit uitgeroepen tot “Groenen Ajoin” door Natuurpunt Aalst, legt uit hoe monotone gazons plaatsmaken voor kruidenrijke graslanden vol wilde orchideeën.

3 Bart Backaert 2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

Z ondag 7

juli

Wandeling in de Heidemeersen A fdeling D endermonding

1 14:00 - 17:00 6 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare 4 Wandeling in de Heidemeersen met aandacht voor vlinders.

2 Dirk De Mesel – 0476 33 10 43 5 Zo mogelijk: vlindernet, loeppotje

Z aterdag 13

juli

Poëzie en gedichten in het bos A fdeling L ede

1 19:00 - 23:00

6 Taverne Wijmenier, Ledezijdestraat 76, 9240 Lede 4 Poëtische avondwandeling in ons prachtig natuurgebied met gedichten die kunnen worden voorgedragen door de deelnemers. Elke deelnemer mag, indien gewenst, een zelf gekozen poëtisch werkje naar voren brengen. Gedichten, teksten en verhalen gelinkt aan de natuur of een liedje zingen.

Nadien kan je nog nagenieten op het terras van Taverne Wijmenier.

7 Geen voorinschrijving, deelname gratis, vrije bijdrage.

Afstand ongeveer 5 km 2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 5 Stevig schoeisel Honden welkom aan de leiband

Z ondag 14

zandoogjes en dikkopjes. Hopelijk kunnen we ook stilstaan bij enkele nieuwe ooievaarsjongen op het nest in de Boelaremeersen.

2 Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

Z ondag 14

A fdeling E rpe -M ere

1 14:30 - 17:00 6 Kerk Vlekkemdorp, Vlekkem 4 We maken een tochtje door de kouterbanen van Vlekkem.

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

Z ondag 14

juli

Big Jump in de Dender A fdeling N inove

1 14:30 - 17:00 6 Denderkaai/stadspark, aan de brug over de Dender “’t Oeverstekske” 4 Om 15 uur springen we stipt onder begeleiding van de brandweer in de Dender om aandacht te vragen voor een betere waterkwaliteit!

De kwaliteit van het Denderwater is de laatste jaren in stijgende lijn maar kan nog altijd beter!

Spring met ons mee voor een propere Dender! Er is een drankenstand en animatie.

2 Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

juli

Big Jump A fdeling A alst

1 Vanaf 14:00 6 Werfplein Aalst, Dwarsligger 4 De Aalsterse Klimaatkoepel (Dâk) en Natuurpunt Aalst organiseren voor de negende keer de Aalsterse ‘Big Jump’.

Om 14 uur kunnen kinderen in de rietkraag waterdiertjes gaan opvissen en onderzoeken. Daarna zal het grootste Denderwaterdier hen in de ban houden want zeemeermin Sieglinde komt zingen voor een propere Dender met groene oevers. We springen met haar om 15 uur in het water vanaf het drijvend ponton ‘Dwarsligger’.

Daarna is het smullen van de waterbesparende hapjes van Ethisch Vegetarisch Alternatief.

2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be 5 Zwemkledij

Z ondag 14

juli

Open kouter

W oensdag 24

juli

Natuurstudie wilde flora P lantenwerkgroep A llium

1 18:30 - 22:00 6 Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok D4 51 12 Aalst - Moorsel / Moorsel 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen/flora/vergrootglas

juli

Dagvlinders in de Boelaremeersen

W oensdag 31

juli

Natuurstudie wilde flora

A fdeling B oven -D ender

P lantenwerkgroep A llium

1 14:00 - 17:00 6 Parking tegenover de kerk, Kerkborre, Schendelbeke 4 Tijdens de Grote Vlindertelling van Natuurpunt laten we je kennis maken met de dagvlinders die je ook in je tuin kan zien: verschillende soorten witjes, blauwtjes, vossen,

1 18:30 - 22:00 6 Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok D4 51 12 Aalst - Moorsel / Moorsel 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen/flora/vergrootglas

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 13

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids V rijdag 2

augustus

Nachtvlinders in het wachtbekken A fdeling E rpe -M ere

1 21:30 - 23:30 6 Wachtbekken ter hoogte van Oudenaardsesteenweg 253, Erpe 4 Zoals op 5 juli 2 Gert Van Heghe gertvanheghe@gmail.com

Z ondag 4

augustus

Ringen van trekvogels A fdeling D enderleeuw

1 7:00 - 10:00 6 Rozenlaan Teralfene, vóór spoorwegbrug 4 We gaan trekvogels ringen op het RWZS van Teralfene.

2 Joost Mertens – 0497 48 65 20 Wim D’haeseleer

Z ondag 4

augustus

Stadswandeling Osbroek A fdeling A alst

1 10:00 - 12:00 6 Infobord, F. Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan), Aalst 4 Verkenning van het vochtige Osbroek met oog voor de vele speciale bomen en planten vlakbij het centrum van Aalst.

3 Paul Van den Bremt 2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be 5 Regenlaarzen bij nat weer

W oensdag 7

augustus

Natuurstudie wilde flora P lantenwerkgroep A llium

1 18:30 - 22:00 6 Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok D4 51 14 Aalst-Moorsel-Meldert /Faluintjes 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen/flora/vergrootglas

Z ondag 11

augustus

Wandeling in Paardeweide en Heidemeersen A fdeling D endermonding

1 14:00 - 17:00 6 ‘t Oud Brughuys, Brugstraat 55, Berlare 4 Geert Vergote nodigt jullie graag uit voor een zomerse uitstap naar het bloemrijke overstromingsgebied ‘Paardeweide’ en de beboste rivierduin ‘de Hoge berg’.

14 dendriet

I

I

2 Geert Vergote – 0474 27 69 36 gvergote@skynet.be 5 Stevige wandelschoenen zijn aan te raden, alsook een flesje water.

Z ondag 11

augustus

Landschapswandeling A fdeling E rpe -M ere

1 14:30 - 17:00 6 Kerk Erondegemdorp, Erondegem 4 We vertrekken aan de kerk om via het bos en de spoorwegkouter kennis te maken met de verschillende landschappen.

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

D onderdag 15

augustus

Alles rond bijen A fdeling A ffligem -L iedekerke

1 13:30 - 16:30 6 Parking zwembad Liedekerke 4 We gaan even wandelen, wij bouwen een bijenhotel en krijgen uitleg van imker Guy Tissen.

2 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be

Z aterdag 17 augustus Nacht van de Vleermuis A fdeling L ede

1 19:00 - 22:00 6 Taverne Wijmenier Ledezijdestraat 76, 9240 Lede 4 De vleermuis is een vliegend nachtdier waar heel wat mensen ten onrechte schrik van hebben.

In Vlaanderen komen 17 verschillende soorten vleermuizen voor.

In heel België tellen we 21 soorten, waarvan er 13 met uitsterven bedreigd zijn. Vleermuizen en hun verblijfplaatsen zijn wettelijk beschermd, maar dat alleen is onvoldoende om van alle soorten levensvatbare populaties te behouden. Speciale acties, zoals het inrichten van zolders, kunnen de aantallen weer opkrikken. Ook jij kan hierbij helpen!

7 Geen voorinschrijving, deelname gratis, vrije bijdrage.

Afstand ongeveer 5 km 2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 5 Stevig schoeisel.

Honden welkom aan de leiband

Z ondag 18

augustus

Natuurstudie wilde flora P lantenwerkgroep A llium

1 8:30 - 12:00

juli augustus september 2019

6 Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok D3 58 44 Aalst - Erembodegem / Roeveld 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen/flora/vergrootglas

Z aterdag 24

augustus

Nacht van de Vleermuis A fdeling N inove

1 19:30 - 24:00 6 Aan de Zwarte Flesch, Schuitstraat 17, Pollare 4 Na een woordje uitleg in de zaal over de mysterieuze levenswijze van onze inheemse vleermuizen, gaan we op het terrein met de BATdetector om deze prachtige dieren te determineren aan de hand van hun frequentie/geluidsignalen.

2 Joachim De Maeseneer 0499 80 89 05 joachimdm@yahoo.com

Z aterdag 31

augustus

Nacht van de Vleermuis in het Osbroek A fdeling A alst

1 Vanaf 20:00 6 Infobord, F. Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan), Aalst 4 Kom vleermuizen spotten tijdens een bewegwijzerde boswandeling door het duistere Osbroek met ervaren vleermuizengidsen die met een batdetector vleermuizen opsporen.

Bezoek de nieuwe winterschuilplaats voor vleermuizen aan de Dokusberg en laat je kinderen schminken als Batman.

Bij het Bat-café kan je genieten van een vampierencocktail.

2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be 5 Zaklamp

Z ondag 1

september

Natuurstudie wilde flora P lantenwerkgroep A llium

1 8:30 - 12:00 6 Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok D3 58 42 Aalst / Hof Zomergem 2 Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen/flora/vergrootglas

Uitneembare wandelkaart

Alfons De Cockpad

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 15

D

HOGEDONK

WIES

De

nd

er

GIJZEGEM

DENDERLAND

Ketshoek

HERDERSEM

k e e eB

t o r G

STERMEERS

M

WIEZE

Grasland

Welkom in Natuurlandschap Beneden-Dender (Alfons De Cockpad) Aan het historische witte sashuis van Herdersem heb je op verschillende plaatsen een mooi zicht op de kronkelende loop van de oude Dender. Met wat geluk zie je waterhoentjes, die graag broeden in de dichtbegroeide oevers. Dankzij de verbeterde waterkwaliteit vinden ook heel wat andere vogels opnieuw de weg naar de Dender. Zo ook de ijsvogel, die nestgangen graaft in de steile oevers.

Bever op bezoek Oud sashuis en brugje in Wieze

Alfons De Cock werd in 1850 geboren in Herdersem.

Gepassioneerd door letterkunde verzamelde hij heel wat legenden, sagen en spreuken.

In zijn vrije tijd speurde hij naar planten in de Denderstreek. Hij schreef er zelfs een boek over: Flora der Dendervallei. Het wandelpad dat zijn naam kreeg, voert je langs tal van mooie en historische plekjes.

Kom ze zelf ontdekken!

Praktisch l Het

Alfons De Cockpad is 7,6 km lang.

l Startpunt:

kerk van Herdersem, Henri Moensstraat.

l Je

kan bus 91 nemen; die stopt aan Herdersem-dorp. kom je met de auto? Die kan je parkeren aan de kerk.

l Het

pad is het hele jaar toegankelijk.

Enkel geschikt voor kinderwagens met grote wielen, niet geschikt voor standaard rolstoelen.

l Aan

te raden schoeisel: stevige stapschoenen of laarzen.

l Honden

zijn welkom, maar aan de leiband.

Maar de opvallendste bezoeker van het gebied is wel de bever. De bever maakte een glijgeul van de nieuwe Dender naar zijn uitverkoren meander: de Ketshoek. Zo verbindt de bever de oude en nieuwe Dender met een eigen landbrug. Kijk goed uit of je de toegang tot zijn ondergrondse woonplaats niet ontwaart. Het gat is meestal bedekt met een hoopje twijgen.

Voor wandelaars vormen kleine voetwegen veilige en rustige groene verbindingen. De meeste zijn wettelijk beschermd. Ze vormen een ideaal netwerk om wandelaars en natuurliefhebbers te laten genieten van het landschap.

Op een perceel dat niet meer gebruikt werd door boeren, plantte Natuurpunt een gemengd loofbos om de biodiversiteit in de Denderstreek te vergroten. Zomereik, linde, wilg en els voelen zich hier perfect thuis. In de struiklaag werd vooral hazelaar geplant.

Kruiden die houden van schaduw, ontwikkelen zich spontaan in de onderste laag. Langs de dijk staan abelen, populieren van onze streek die hier meer thuishoren dan de gecultiveerde kruisingen “canadapopulieren�.

www . natuurpunt . be / beneden - dender

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids Z ondag 1

september

Wandeling in de Kapellemeersen A fdeling A alst

1 10:00 - 12:00 6 Ingang Sporthal, Kortestraat 11, Erembodegem 4 De linkeroever van de Dender heeft veel mooie, maar onbekende natuur te bieden in de Dendermeersen en hellingbossen.

Natuurpunt kocht er een verwaarloosd parkbos met een verlaten kippenstal die de allures van een overwoekerde tropische tempel heeft gekregen.

Kom mee op bezoek aan het Aalsterse Angkor Wat. 2 Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be

V rijdag 6

september

Nachtvlinders in het wachtbekken A fdeling E rpe -M ere

1 20:30 - 22:30 6 Wachtbekken ter hoogte van Oudenaardsesteenweg 253, Erpe 4 Bij zonsondergang stellen we de nachtvlinderval op. Het doel is om zo veel mogelijk nachtvlinders te lokken, om ze te bekijken, te fotograferen en op naam te brengen.

De volgende morgen, bij zonsopgang, bekijken we de vangst uit de nachtvlinderval. Achteraf voeren we de resultaten in op waarnemingen.be. Bij slecht weer kan de activiteit geannuleerd worden. Kijk bij twijfel op onze Facebookpagina van Natuurpunt Erpe-Mere.

2 Gert Van Heghe gertvanheghe@gmail.com

Z ondag 8

september

Daguitstap: Natuurpark Het Zwin A fdeling B oven -D ender

1 8:00 - 18:00 6 Om 8 uur aan de kerk van Nederboelare (vanwaar carpoolend en kostendelend wordt verder gereden) of om 9.30 uur aan de ingang van het Zwin 4 Begin september ziet de Zwinvlakte paars van het bloeiend lamsoor.

Daarnaast zijn nog heel wat andere planten van slikken en schorren te bewonderen. En uiteraard is het natuurpark vooral bekend wegens de vele soorten vogels die er verblijven of langs trekken.

Niet voor niets wordt het Zwin de ‘internationale luchthaven voor vogels’ genoemd. We ontdekken ook de recent aangelegde uitbreiding van het natuurpark.

Zie ook pagina 30.

3 Wouter Faveyts van vogelwerkgroep Cinerea 7 Tickets voor het natuurpark kosten 12 euro (of 10 euro wanneer je ze zelf op voorhand boekt op www. zwin.be) 2 Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com 5 ‘s Middags picknicken we op het overdekte picknickterras

Z ondag 8

ten en vogels. In elke willekeurige wegberm kon je een veldboeket plukken. In bossen en op akkers en weilanden, langs paden en wegen was volop plek om wilde planten en kruiden te zien groeien en bloeien.

Anno 2019 ziet ons land er totaal anders uit en zijn nog maar weinig plekken geschikt voor wilde bloemen en planten en bomen. Deze plekken vind je vandaag deels nog in onze natuurgebieden waar Natuurpunters ervoor zorgen dat deze mooie monumenten van vroeger zich kunnen handhaven en uitbreiden.

7 Geen voorinschrijving, deelname gratis, vrije bijdrage. Afstand ongeveer 5 km 2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 5 Stevig schoeisel.

Honden aan de leiband.

september

Hoppefeesten en Happening van Kravaal tot Erembald A fdeling A ffligem -L iedekerke

1 13:45 - 16:30 6 Abdijmuur van de Abdij van Affligem, Abdijstraat, 1790 Affligem 4 De jaarlijkse happening loopt tijdens de Affligemse Hoppefeesten.

Er zij verschillende kramen met hopplukkers, oude ambachten, eeten drankgelegenheid. Natuurpunt heeft een stand en serveert Gageleer. Tijd om een terrasje te doen.

Geleide wandelingen in de omgeving en mogelijkheid tot bezoek aan de Abdij.

2 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be

Z ondag 8

Z aterdag 14

A fdeling D enderleeuw

1 9:00 - 12:00 6 Einde Zavelputsraat 4 We ruimen langs het wandelpad in de Wellemeersen.

2 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Handschoenen, laarzen of stevige wandelschoenen

Z ondag 15

september

Natuurstudie wilde flora

september

P lantenwerkgroep A llium

Open monumentendag A fdeling E rpe -M ere

1 14:30 - 17:00 6 Gillekeshof, Honegemstraat 81, Erpe 4 Wandeling door het halfopen landschap met oog voor de natuurhistorische achtergrond van het gebied.

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

Z ondag 8

september

Opruimen zwerfvuil/sluikstorten

1 8:30 - 12:00 6 Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok D4 51 13 Aalst–Moorsel-Affligem / Blanco 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen/flora/vergrootglas

Z aterdag 21

september

Busuitstap naar het Zwin

september

A fdeling E rpe -M ere

Open monumentendag

1 08:30 - 19:00 6 Carpoolparking Oudenaardsesteenweg, Erpe-Mere 4 Zie artikel pagina 30-31.

7 Inschrijving via natuurpunt.erpemere@gmail.com en betaling van 30 euro voor leden of 40 euro voor niet-leden op rekening BE37 9792 1409 1028.

Kinderen tot 5 jaar gratis,

A fdeling L ede

1 19:00 - 22:00 6 Taverne Sparrenhof, Oud Smetlede 100, Lede 4 Honderd jaar geleden stond Vlaanderen nog vol wilde bloemen en planten en gevarieerde inheemse bossen. Ze kleurden ons landschap en vormden een thuis voor insec-

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 19

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids tot 17 jaar 20 euro.

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46 5 Picknick, laarzen en verrekijker

Z ondag 22

aankomst tot 18 uur 6 Werkplaatsen Derito, Hasseltkouter 57, Ophasselt

september

4 Uitgestippelde wandeltochten van 7, 10, 14, 18, 22, 26 en 32 km doorheen o.m. Hasseltbos, Moenebroek, A fdeling D endermonding Boelaremeersen en de Nuchten.

1 14:00 - 17:00 De opbrengst van de drank- en eet6 Basisschool Ten Berge, stands langs het parcours wordt Galgenbergstraat 39, Berlare aan Natuurpunt geschonken.

4 Geert Vergote nodigt jullie uit voor Geniet van een prachtige wandeeen rivierduinenwandeling in het naling op eigen tempo en steun tegetuurgebied de Heidemeersen, met spelijk De Padstappers en Natuurpunt. ciale aandacht voor plantengallen.

7 Kostprijs 1,50 euro (1,10 euro voor 2 Geert Vergote – 0474 27 69 36 foto: Wouter Faveyts leden van de wandelfederatie) gvergote@skynet.be 2 www.padstappers.be 5 Stevige wandelschoenen zijn aan te raden. Evenals een flesje water.

Wandeling in de Heidemeersen

Z aterdag 28

september

Spelen in de natuur

NATUURBEHEER

A fdeling A alst

1 10:00 - 12:00 6 Hoofdingang Gerstjens, Gerstenstraat Erembodegem 4 We trekken de natuur in en gaan kijken, ruiken, proeven, voelen, bewegen, spelen en leren.

Ouders en grootouders welkom.

Kinderen tussen 5 en 12 jaar.

2 Peter Luyten – 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be 7 Kosteloos vooraf inschrijven bij Peter Luyten

Z aterdag 28

september

3de muziekquiz, quizzen voor natuur!

A fdeling N inove

1 Deuren 19:30, begin 20:00 - 24:00 6 Zaal De Linde, Gemeentehuisstraat 42, 9402 Meerbeke 4 We grasduinen in de populaire muziek vanaf de jaren 1960 tot nu.

Ook gelegenheidsploegen zijn meer dan welkom. Wees er snel bij om in te schrijven, volzet is volzet!

7 Inschrijven door 20 euro per ploeg te storten op rekening van NP Ninove BE17 9793 5295 5521, Middenstraat 31, 9506 Zandbergen, met vermelding muziekquiz en je ploegnaam 2 Hendrik Blanckaert – 0485 61 21 77 r.e.m.hendrik@gmail.com

Z ondag 29

A fdeling L ede

1 Elke eerste zaterdagvoormiddag van de maand. Afspraakplaats en werkverdeling worden meegedeeld of kunnen opgevraagd worden.

2 Chris Van De Velde – 0486 92 05 90 FB: Geelstervallei beheerwerken

Z aterdag 6

A fdeling B oven -D ender

1 Vrije start van 7.30 tot 15 uur,

I

I

juli

Heidemeersen A fdeling D endermonding

1 9:00 - 12:00 6 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare 4 Afvoeren maaisel droge graslanden of bestrijding Amerikaanse vogelkers.

7 Vooraf contact nemen met: Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 of Dirk De Mesel – 0476 33 10 43

Z ondag 28

juli

Heidemeersen A fdeling D endermonding

1 9:00 - 12:00 6 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare 4 Bestrijding (uittrekken, uitsteken) Amerikaanse Vogelkers.

7 Vooraf contact nemen met 3 Stefaan Thibau – 0478 65 17 00

Z aterdag 17

september

Natuurreservatentocht van De Padstappers

20 dendriet

Geelstervallei

augustus

Heidemeersen A fdeling D endermonding

1 9:00 - 12:00 6 Basisschool Ten Berge, Galgenbergstraat 39, Berlare

juli augustus september 2019

4 Bestrijding (uittrekken, uitsteken) Amerikaanse Vogelkers.

7 Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau – 0478 65 17 00 of Dirk De Mesel – 0476 33 10 43

Z ondag 8

september

Natuurbeheer A fdeling A ffligem -L iedekerke

1 8:30 - 12:30 6 wordt tijdig meegedeeld 4 Beheerwerken in een van onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

7 zet je vrijblijvend op de lijst via: 3 Marc Michiels – 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be

Z aterdag 21

september

Sint-Onolfspolder A fdeling D endermonding

1 9:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00 6 Tijsluis Nieuwe Dender, kant van Appels 4 Hooilandbeheer.

7 Vooraf contact nemen met: 3 Bart Dierickx – 052 21 03 81

CURSUS 18 en 25 september + 5 en 12 oktober Cursus Paddenstoelen voor beginners A fdeling A alst

1 18 en 25 september: 19:00 - 22:00 5 en 12 oktober: 14:00 - 17:00 6 Sportcentrum Schotte, Kapellekensbaan 8, 9320 Erembodegem; praktijklessen nog te bepalen 4 De wondere wereld van de zwammen. Vreemde namen als amaniet, elfenschermpje, mycena, vezelkop en hanenkam onthullen hun geheim. Bouw, leefwijze, voortplanting, eetbaarheid en giftigheid komen in de cursus aan bod.

Ook maak je een tocht doorheen alle groepen zwammen die onze natuur rijk is. Bovendien krijg je een leidraad die je wegwijs maakt in de enorme zwammendiversiteit en leer je veel voorkomende soorten herkennen.

3 Hans Vermeulen 2 Magda De Wolf – 0473 72 55 49 dewolfmagda9@gmail.com

Eén keer per jaar mag het: elke tweede zondag van juli springen duizenden mensen in heel Europa het water in.

Dat doen ze om op een ludieke manier aandacht te vragen voor proper water. Ook in de Dender wordt weer gesprongen.

De waterkwaliteit van onze huisrivier is al flink verbeterd, maar het kan nóg beter. Natuurpunt blijft springen tot er weer otters zitten in de Dender! Spring daarom op zondag 14 juli mee voor een springlevende Dender. Je kan terecht in Ninove, Aalst en Dendermonde.

Spring mee in de Dender op 14 juli In Ninove organiseren Natuurpunt Ninove en JNM NiGer de sprong, met de steun van de stad. Om 14.30 uur is het verzamelen geblazen aan de voetgangersbrug “het oeversteksken”. Een half uurtje later springen we in het water. Enkele moedigen wagen zich aan een spectaculaire sprong vanop de brug. Om dit veilig te laten verlopen ‘veegt’ de brandweer eerst de Denderbodem onder de brug en staat ze ook paraat met een zodiac en een dui-ker. Voor wie toch niet zo graag Denderwater drinkt, is er een drankenstandje. Spring (al dan niet verkleed) op dit sfeerrijk en ludiek evenement met ons mee of kom ons steunen vanop de oever!

Info: Katrien Lambrechts – 0498 69 97 89 – lambrechtskatrien@hotmail.com In Aalst organiseert de Aalsterse Klimaatkoepel (Dâk) en Natuurpunt Aalst voor de negende keer de Aalsterse Big Jump vanaf 14.30 uur op het Werfplein. Zeemeermin Sieglinde komt zingen voor een propere Dender met groene oevers. Samen met

haar springen we om 15 uur in het water. Daarna is het smullen van de waterbesparende hapjes van Eva vzw.

Info: Rik De Baere – 0476 88 71 29 – rik.debaere@telenet.be Ook in Dendermonde springen mensen met een hart voor het milieu in de Oude Dender aan het Sas. Er staat een jury klaar om de meest ludiek verklede springers te verkiezen. De stad Dendermonde pakt, net zoals de andere locaties, de Big Jump ook extra duurzaam aan: zonder energieverbruik en met zo weinig mogelijk afval. De deelnemers worden daarom opgeroepen om met de fiets of te voet te komen. Je kan er ook meer te weten komen wat er in en om de Dender leeft.

Iedereen is welkom vanaf 14.30 uur aan het Rijksadministratief Centrum, Begijnhoflaan 49 in Dendermonde. We springen aan het sasbrugje vlakbij.

Info: Dienst Leefmilieu Dendermonde – 052 25 11 50 – milieu@dendermonde.be

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 21

De roes van het platteland In Meerbeke, tussen Neigembos en de Dendervallei, ligt een boerderij met B&B en eetcafé: de Roesbeekhoeve. Marc en Marleen doen er alles aan om hun gasten in de watten te leggen. Maar ze doen meer, want in de Walputbeek werken ze samen met Natuurpunt Ninove en enkele andere lokale landbouwers om de boerennatuur in stand te houden. En daar profiteert iedereen van: de boeren, de planten en de beestjes. Een zondags portret.

‘Kom maar langs achter.’ Ze wijst naar rechts. ‘Je zal het wel zien’. Een beetje verborgen, in een hoekje naast het huis, vind ik een deurtje in een poort. ‘Open’, staat er te lezen op een krijtbord.

Ik ga binnen en kom terecht in een ruimte met tractoren en machines. Enkele meters verder open ik een tweede deur. Daar staat Marleen te wachten in het eet- en praatcafé.

‘Zet u. Makkelijk gevonden? Iets drinken?’ Het is meteen duidelijk: deze plek en haar bewoners ademen charme.

Volks, gemoedelijk. Eenvoudig, maar gezellig.

Houten tafeltjes, Marleen en Marc voor hun B&B enkele antieke borden aan de muur, en een toog die eigenlijk geen toog is: geen houten obstakel tussen uitbater en klant, deze ruimte is van iedereen.

Het café is leeg, nu nog. Marc komt erbij zitten.

Droom De Roesbeekhoeve ligt net buiten het centrum van Meerbeke, op een steenworp van Neigembos en de Dendervallei. Het is een landbouwbedrijf, maar ook een B&B, café én luchthaventaxi.

‘De B&B, dat is een droom die in vervulling kwam. Eigenlijk hadden we ons oog laten vallen op een hoeve diep in de Ardennen. Prachtig gelegen, midden in de natuur. Alleen financieel

22 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

bleek het niet haalbaar. En dan was er nog de emotionele waarde van deze plek. Marc is opgegroeid op deze hoeve, dit is zijn thuis. Dat laat je niet zomaar achter.’ Dus bouwden ze aan hun droom op de Roesbeekhoeve. De zolder werd omgetoverd tot gastenkamers, de woonkamer tot een ontbijtruimte. Later werd een deel van de stelplaats verbouwd tot eet- en praatcafé.

‘Het was meteen een succes. We hadden regelmatig stielmannen uit Roemenië of Polen over de vloer, maar ook families, wandelaars en fietsers.

Ze kwamen van overal. Op den foto: Han Lagring duur moesten we ze beginnen stapelen.’ Ze lachen. ‘Vandaag is dat wat geminderd. Stielmannen zoeken liever leegstaande huizen op en gezinnen gaan al snel verder op reis.’

Bovendien hebben Marc en Marleen het gevoel minder ondersteund te worden door de stad en de provincie. Ze vallen officieel onder Toerisme Scheldeland, maar die Schelde ligt een eind van hier. Waarom geen Toerisme Denderland? Ook Natuurpunt Ninove staat al jaren achter dit idee.

Deze regio heeft zoveel natuurlijke en culturele troeven, maar zit ietwat verdrongen tussen bekendere regio’s zoals de Vlaamse Ardennen en het Pajottenland.

Lepelaar in de Walputbeek

‘Toch zien we jaar na jaar dezelfde mensen terugkeren. Zij voelen zich hier duidelijk goed, en dat is plezant.’ Iets later komt een man binnen. Hij komt de sleutel van zijn kamer terugbrengen. Ze nemen hartelijk afscheid. Hij lijkt geen onbekende. ‘Een Canadees’, verduidelijkt Marleen achteraf. ‘Allez, hij is Belg maar woont al heel lang in Canada. Elk jaar komt hij langs om zijn familie te bezoeken.

Op z’n zondags ‘Ons leven is erg druk. De gasten ontvangen, de boerderij runnen, het eetcafé, het luchthavenvervoer: het werk staat niet stil. Maar we doen het gewoon graag. Moet ook, want anders hou je dat niet vol.’

Een voor een druppelen mensen binnen in het café. Allemaal bekende gezichten. Er wordt gelachen, gedold. Hier zijn ze thuis. Plots zijn Marc en Marleen verdwenen, tot ze later weer ver-

foto: Walther De Munter

schijnen met een koffie of glas bier, een ijscoupe of kaasplank. Er wordt gretig besteld. Maar niets lijkt de rust te verstoren.

Ook buiten heerst rust. Tussen de huizen liggen enkele groene pareltjes verborgen. Op een vochtige weide vlakbij de Roesbeekhoeve staan de boterbloemen massaal in bloei. Rondom de weide staan knotwilgen, verderop prijken hoge bomen boven het groene boerenlandschap.

‘Het is hier erg drassig’, vertelt Marc. ‘Zeker in de winter kan de wei helemaal onder water lopen.

Daarvoor zijn knotwilgen erg welkom; die slorpen heel wat water op en houden de bodem vast.’ Betty, het Ardens boerenpaard van Marc en Marleen, komt aangelopen. Ze is niet hun enige metgezel: ze hebben ook enkele pony’s, geiten, ezels, kippen en ganzen rondlopen op of rond de hoeve. ‘En soms, in een flits, zie je eens een uil. Heel plezant!’

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 23

foto: Han Lagring

Natuurbeheer met boerenverstand Nog verder, tussen de Dender en de N8, liggen de Walputbeek-Dendermeersen, het eerste erkende natuurgebied van Natuurpunt Ninove.

Je vindt er stukjes aaneengesloten bos; vooral broekbos, deels aangeplant met populier, maar met spontane elzengroei ertussen. Dichter bij de bodem groeit er zegge, en in het voorjaar tal van mooie voorjaarsbloeiers. Juweeltjes als goudveil, bosanemoon, slanke sleutelbloem, vogelmelk en daslook kan je er bewonderen.

Maar het opvallendste deel van het gebied bestaat uit een kleinschalig weidelandschap: bloemrijke graslanden omgeven door knotwilgen. Natuurpunt Ninove werkt er zij aan zij met enkele landbouwers, zoals Marc en Marleen.

‘Meer dan 30 jaar geleden, toen mijn vader de boerderij nog in handen had, kocht de voorloper van Natuurpunt enkele gronden in de Walputbeek’, vertelt Marc. ‘Tot dan huurde mijn vader daar gronden van de vorige eigenaar.

Maar we mochten de weiden blijven gebruiken, weliswaar onder bepaalde voorwaarden. Die overeenkomst geldt tot op vandaag. Per hectare mogen we ongeveer twee koeien laten grazen in het natuurgebied, gratis. Bemesten doen we

24 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

niet. En de rijen knotwilgen, die houden we mee in stand. Het maaisel en de takken van de knotwilgen zijn voor ons. Mooie extraatjes!’

Thuis voor de steenuil Het resultaat van die samenwerking mag er best zijn. In de graslanden bloeien kamgrassen, echte koekoeksbloemen en gulden boterbloemen. Zones met kortgegraasd gras zorgen ervoor dat de kleine maar fijne steenuil zich veilig genoeg voelt om ‘wormtrappelend’ een deel van zijn kost bij elkaar te zoeken. De holle knotwilgen zijn voor hem ideaal om zijn nestje in te maken. Ze zijn ook een toevluchtsoord voor de steenmarter, die hier de laatste tijd steeds vaker voorkomt, samen met het ree. De grachtjes en plas-draszones zijn dan weer ideaal voortplantingsgebied voor de in Vlaanderen zeldzame vinpootsalamander.

Samen met de talrijke watervogels in de open weiden vlakbij de Dender, zoals lepelaar, groenpootruiter, tureluur, kleine plevier en verschillende soorten eenden, vormen ze de unieke fauna en flora van dit gebied. Met dank aan een vruchtbare samenwerking tussen lokale landbouwers en vrijwilligers van Natuurpunt.

Grenzeloos ‘De samenwerking met Natuurpunt is intussen bijna een evidentie geworden. We hebben nooit anders geweten.’ Maar het is lang niet voor iedereen evident. Vandaag zitten natuur en landbouw al eens verstrengeld in een ingewikkelde relatie, mét de nodige spanningen. ‘Boeren krijgen vaak af te rekenen met vooroordelen en zijn al eens kop van jut. Hetzelfde geldt trouwens voor natuurbeschermers. We hebben het beide moeilijk om op te tornen tegen grotere economische belangen. Dus waarom zouden we elkaar tegenwerken?

We zouden elkaar vaker moeten opzoeken.’ www.roesbeekhoeve.be

De steenuil: sterretje van de boerennatuur

Han Lagring

foto: Wim Dirckx

I

I

Fotot: _Wouter Faveyts

juli augustus september 2019

dendriet 25

Foto: Koen Steenhoudt

In de ban van de zwam Al jarenlang is Willem Boonen gepassioneerd door zwammen. Vroeger was hij nog een uitzondering, maar vandaag laten heel wat mensen zich graag verleiden door de magische leefwereld van zwammen. Via verschillende paddenstoelencursussen deelt hij zijn passie. Hij vertelt er graag meer over. En ook in Aalst kan je je als beginner inschrijven voor een cursus. Een aanrader!

Eerlijk Toen ik in 1990 mijn eerste bescheiden paddenstoelenwandeling gidste, waren er onverwacht veel mensen aanwezig. De interesse voor paddenstoelen zat duidelijk in de lift. Hoe kwam dat? Werden de mensen wakker geschud door het verdwijnen van veel soorten of waren de opkomende kookprogramma’s de reden? Misschien was het de ‘eerlijkheid’ van paddenstoelen.

Ik kan een plant verplanten en ze zal daar haar tijd wel uitdoen. Met paddenstoelen kan dat niet. Zij lafoto: Jeroen Mentens-Vilda ten zich niet verplanten of uitzaaien.

Elfenwasplaat Is de bodem of het substraat niet naar hun goesting, dan zal ik ze daar niet zien groeien, al zaai ik er massa’s sporen.

Weg van de weidechampignon Ze zijn ook volkomen onvoorspelbaar, want Tot halfweg de jaren ’70 kon ik op vele weilanopeens duiken er ergens zeldzame zwammen den of graslanden weidechampignons vinden. op, soms op de meest onverwachte plaatsen.

Iedereen kende die soort en het was een stukje Intussen begrijpt elke natuurliefhebber dat cultuur geworden om er als eerste bij te zijn en zwammen een maatstaf zijn voor de gezondde mooiste exemplaren te kunnen plukken. heidstoestand van de natuur.

Vermesting en verzuring hebben daar vanaf de jaren ’50 geleidelijk komaf mee gemaakt. Die zijn verwoestend voor vele zwammen, maar ook voor planten en zelfs bossen. Alleen op ‘vergeten’ stukjes grasland kan ik nog eens een weidechampignon vinden. Voor de andere 5.000 à 7.000 soorten die in onze streken groeien, interesseerden zich in de jaren ‘70 maar een handvol amateurmycologen. Vogels spotten en planten inventariseren was toen populairder.

Eerste paddenstoelencursus Tijd dus om nog een stapje verder te gaan en een paddenstoelencursus in te richten. In 2017 kwam expert Hans Vermeulen, in twee theorieavonden en twee excursies, de wereld van de paddenstoelen blootleggen. In enkele weken tijd was het maximum aantal inschrijvingen overschreden.

Hans leerde ons de vele vormen, kleuren en geuren waarin paddenstoelen te vinden zijn.

De ‘kinderen der duisternis’ werden zwammen vroeger genoemd, omdat ze ’s nachts verschij-

26 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

CURSUS: Paddenstoelen voor beginners

nen en dus geassocieerd werden met hekserij en de duivel. En alle kinderen krijgen een naam, een Nederlandse en een Latijnse of wetenschappelijke. De Nederlandse, soms kleurrijke, namen zijn nog het gevolg van hun vroegere associatie met toverij.

De wetenschappelijke namen zijn een ander verhaal. Behalve dat het nogal moeilijke namen zijn, worden ze met de regelmaat van de klok door elkaar gegooid.

Recent moleculair onderzoek of DNA-onderzoek heeft ontdekt dat vele soorten niet goed ingedeeld zijn.

In de cursus ‘Paddenstoelen voor beginners’ duiken we de wondere wereld van zwammen in.

Heel wat zaken komen aan bod: bouw, leefwijze, voortplanting, eetbaarheid en giftigheid. Vreemde namen als amaniet, elfenschermpje, mycena, vezelkop en hanenkam onthullen hun geheimen.

Ook ontdek je alle groepen zwammen die onze natuur rijk is. Bovendien krijg je een leidraad die je wegwijs maakt in de enorme zwammendiversiteit en leer je veel voorkomende soorten herkennen.

Paddenstoelencursus 2.0

Praktisch

Hoe dan ook lijken sommige verschillende soorten als twee druppels op elkaar zodat het moeilijk wordt om de juiste soortnaam te vinden. Bepaalde kenmerken kunnen dan enkel via de microscoop bestudeerd worden om zo met meer zekerheid tot de juiste soortnaam te komen. Dat was dus nog het ontbrekende deel van een volwaardig afgewerkte cursus. Daarom was verleden jaar een tweede cursus microscopie van paddenstoelen met, vanzelfsprekend, dezelfde gewaardeerde lesgever Hans Vermeulen, een goede zet. Twee zaterdagen, met in de voormiddag een excursie en in de namiddag microscopie, waren voldoende om de cursisten de initiatie van de microscopie bij te brengen. Het is nu aan de cursisten om zich te vervolmaken.

Wanneer: theorie op woensdagavond 18 en 25 september (19 tot 22 uur); praktijk op zaterdagnamiddag 5 en 12 oktober (14 tot 17 uur) Waar: sportcentrum Schotte, Kapellekensbaan 8, 9320 Erembodegem; Locaties voor de praktijklessen worden nog bepaald.

Lesgever: Hans Vermeulen Prijs: 35 euro voor leden, 45 euro voor niet-leden Inschrijven: mailen naar Magda De Wolf: dewolfmagda9@gmail.com – 0473 72 55 49 en storten op het rekeningnr. van Natuurpunt Aalst: BE70 9792 1409 0725 Vliegenzwam foto Shutterstock

Zomer in de herfst Een gebrek aan paddenstoelen zal er wellicht nooit zijn. Zelfs niet door de opwarming van het klimaat, waardoor we de laatste drie jaren droge en hete zomers kregen die zich tot ver in de herfst lieten voelen. Het was zelfs zo erg gesteld met de paddenstoelenwereld dat vele geplande excursies afgelast werden wegens te weinig soorten. Maar laat ons daardoor niet afschrikken. Immer voorwaarts, zou ik zeggen.

Willem Boonen

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 27

NaturaConnect

Een burgerinitiatief voor groot NaturaConnect is een project dat liefst 130 hectare natuur wil realiseren in een beekvallei in Herne om zo twee Europees beschermde natuurgebieden ecologisch met elkaar te verbinden. Door creatie van een groot aaneengesloten natuurgebied wordt gewerkt aan ‘natuurontsnippering’, wat niet enkel de biodiversiteit, maar ook het klimaat en onze gezondheid ten goede zal komen. En jij kan het project steunen, gratis nog wel!

NaturaConnect wil Natura 2000-gebieden (bleekgroen) verbinden via de beekvallei (blauw).

Biodiversiteit als basis Overshoot, het feit dat de draagkracht van de aarde wordt overschreden doordat de mensheid wereldwijd meer grondstoffen en voedingswaren opgebruikt dan wat de aarde terug kan opbrengen, ligt aan de basis van de huidige wereldwijde ecologische crisis. Eén van de meest opvallende symptomen daarvan is de klimaatverandering, die het resultaat is van het feit dat broeikasgassen sneller geproduceerd worden dan dat ze door de natuur opgenomen worden. Maar door alleen maar op klimaat en CO2 te focussen, gaan we voorbij aan de essentie van het probleem: het ineenstorten van onze ecosystemen, met bijhorend verlies van natuur en biodiversiteit, wat een onmiddellijke impact heeft op onze economie en de onrust in onze maatschappij. Bij Natuurpunt weten we al lang dat het herstellen van natuurgebieden, met hun bijhorende biodiversiteit, één van de puurste vormen is om iets aan de klimaatcrisis te doen.

28 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

Burgerinitiatief voor meer natuur Een recent door Natuurpunt en vzw De Mark ingediende aanvraag om twee Europees beschermde Natura 2000-gebieden bij Herne ecologisch met elkaar te verbinden werd door het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) goedgekeurd onder het type 3 natuurbeheerplan. Dit betekent dat er beheersubsidies kunnen aangevraagd worden, maar dat er geen aankoopsubsidies mogelijk zijn. In de meeste gevallen van dergelijke erkenning houdt het verhaal op, aangezien subsidies voor aankoop van gronden essentieel zijn voor de uitbouw van een natuurgebied. Zonder verder initiatief zou een plan om 130 ha natuur te ontwikkelen gestopt zijn nog voor het goed en wel opgestart was.

Daarom hebben een aantal burgers en vzw De Mark besloten om dit project voort te zetten in de vorm van het NaturaConnect-project.

Om de financiële middelen bijeen te krijgen, wordt steun gezocht bij bedrijven, instellingen, vzw’s en particulieren.

Steun van bedrijven en instellingen?

Meer en meer Belgische bedrijven en instellingen zijn bereid in een CO2 - of klimaatcompensatieplan te stappen. Daarvoor heeft zich een hele bedrijfstak met certificaten en controles ontwikkeld die garandeert dat de inspanningen ook daadwerkelijk goed terecht komen. Maar het gebruik van CO2 als enige compensatiemunt verengt enorm het spectrum van mogelijkheden. Met NaturaConnect bieden we ‘vierkante meter natuurontwikkeling’ in Vlaanderen als

se natuurontwikkeling NaturaConnect Meer info: www.klimaatproject.be Facebook: www.facebook.com/klimaatproject

compensatiemunt aan. Omdat dit initiatief volledig steunt op vrijwilligers, kunnen we garanderen dat 100% van de compensatie naar de aankoop van gronden voor natuurontwikkeling zal gaan.

Contact: klimaatprojectvzw@gmail.com Steun uit sympathie?

Rekeningnummer: BE87 7350 5186 6894 Online aankopen: via de klimaatprojectaccount: www.trooper.be/klimaatproject

Steun van particulieren of vzw’s Ook particulieren kunnen hun steentje bijdragen. Uiteraard kan een financiÍle bijdrage altijd uit sympathie, maar iedereen kan dit natuurontwikkelingsproject ook steunen zonder dat het je een cent kost. Echt waar? Ja, door je online aankopen te doen via de Trooper-pagina van het klimaatproject (zie link hierna). Want wie heeft nog nooit iets online gekocht: van vogeleten, een krantenabonnement, een computer tot een hotel.

Praktisch koop je gewoon wat, wanneer en waar je wilt, en bij je favoriete winkel, maar in plaats van rechtstreeks via de website van het bedrijf te kopen, ga je via ons Trooperaccount. Zo help je gratis mee aan natuurontwikkeling in jouw streek.

Mooi toch? Maar omdat dit een klimaatproject is, willen we wel benadrukken dat je best twee maal nadenkt voor je consumeert.

Ines Van Bocxlaer en Franky Bossuyt Gouden tor kijkt uit over Aerebeekvallei in Herne foto: Franky Bossuyt

Met Na t u r p u n t D enders t reek na ar h et Zw i n Het Zwin in Knokke-Heist is zonder twijfel één van de bekendste natuurgebieden van Vlaanderen. Dit unieke getijdenlandschap is een favoriete bestemming voor heel wat vogels. Het wordt niet voor niets ‘de internationale luchthaven voor vogels’ genoemd. Aan jou om dit prachtig gebied te (her)ontdekken. Je kan mee op pad met zowel Natuurpunt Boven-Dender als Natuurpunt Erpe-Mere.

Kreken, slikken en schorren Het Zwin bestaat grotendeels uit een vlakte die bij spring- en stormvloed onder het zoute zeewater komt te staan. Er zijn zoute kreken, slikken en schorren. In de kreken is continu zeewater aanwezig, slikken lopen bij ieder hoogtij onder water en zijn niet of zeer schraal begroeid terwijl schorren enkel bij springtij of stormvloed overstromen.

Hierdoor zijn ze een goede bodem voor zoutminnende planten. Deze zoute slikken en schorren zijn zeldzaam geworden langs de kusten en riviermondingen van West-Europa. Ze genieten dan ook Europese bescherming.

Lamsoor

foto: Wouter Faveyts

Zoutplanten Het Zwin is geen eenvoudig leefgebied om in te overleven. Toch zijn enkele planten goed aangepast aan dit zoute milieu. Ze zijn zo gebouwd dat ze lange tijd zonder water kunnen. De meeste zout verdragende planten hebben hiervoor dikke, sappige bladeren of stengels waarin ze het opgenomen water lang kunnen bewaren. Voorbeelden zijn zeekraal en klein schorrenkruid.

Andere zout verdragende planten zijn

30 dendriet

I

I

juli augustus september 2019

‘viltplanten’ en hebben behaarde bladeren ofwel bladeren die bedekt zijn met vele schubjes. De schubjes dienen om een luchtlaagje vast te houden, waardoor verdamping wordt beperkt.

Een voorbeeld van een viltplantje is gewone zoutmelde. De blaadjes zijn met vele kleine schubjes bezet die de plant een zilvergrijze kleur geven.

De meeste zout verdragende planten nemen net zoveel zeewater op tot ze verzadigd zijn. Lamsoor is zelfs zo gebouwd dat de plant het teveel aan opgenomen zouten kan afscheiden. De zoutkristalletjes zijn bij zonnig en warm weer soms merkbaar aan de onderzijde van de bladeren. Lamsoor kleurt de Zwinvlakte in augustus en september mooi paars. Zeeaster, Engels gras en melkkruid voelen zich dan weer in hun nopjes op de overgangen tussen de iets hogere schorre en duinen.

Vogelparadijs Het rijk geschakeerd getijdenlandschap van het Zwin vormt voor tal van vogels een interessant gebied, vooral bekend voor de ooievaar, maar ook vogels als bergeend, tureluur, scholekster, wulp, grutto, kluut, lepelaar en kleine zilverreiger kan je hier zien.

Naar het Zwin met Boven-Dender Wanneer: zondag 8 september Verzamelpunt: om 8 uur aan de kerk van Nederboelare (vanwaar carpoolend en kostendelend wordt verder gereden) of om 9.30 uur aan de ingang van het Zwin Natuur Park, Graaf Léon Lippensdreef 8, Knokke-Heist.

Contact: Johnny Cornelis johnny_cornelis@hotmail.com 0474 58 08 38

foto: Wouter Faveyts

Prijs: tickets voor het natuurpark kosten 12 euro (of 10 euro wanneer je ze boekt op www.zwin.be).

Meenemen: picknick en verrekijker

Uitbreiding Om het Zwin te behoeden voor verzanding waren grootschalige ingrepen nodig. Van alle ingrepen is het doorbreken van de Internationale dijk het meest spectaculair. Hierdoor werd de Zwinvlakte uitgebreid met maar liefst 120 hectare, waardoor het natuurgebied nu ruim 500 ha groot is.

Met deze bijkomende natuur wordt ook het overstromingsgevaar voor het achterland beperkt.

Met Natuurpunt op daguitstap Het Zwin is een fantastische plek om van heel nabij kennis te maken met natuur aan zee. Zowel afdeling BovenDender als afdeling Erpe-Mere gaan er in september op daguitstap.

Op 8 september is Wouter Faveyts de gids. Wouter werkt in het Zwin Natuur Park als wetenschappelijk medewerker, maar is in de Denderstreek vooral bekend van de vogelwerkgroep Cinerea en zijn vele artikels over vogels in Dendriet.

Naar de Uitkerkse Polder en het Zwin met Erpe-Mere Wanneer: zaterdag 21 september Vertrek: om 8.30 uur op de pendelparking Oudenaardsesteenweg 346, Erpe-Mere (naast de oprit E40 richting Oostende) Planning: bezoek van de Uitkerkse Polder van 10 tot 12 uur met daarna een picknick in hun bezoekerscentrum (drank ter plaatse te bestellen). Rond 13 uur vertrek naar het Zwin voor geleide wandeling, met bezoek aan slikken en schorren.

Terug thuis rond 19 uur.

Prijs: leden 30 euro; niet-leden 40 euro; kinderen jonger dan 5 jaar gratis; kinderen tussen 5 en 17 jaar 20 euro Meenemen: picknick, verrekijker, laarzen (wegens de slikken en schorren) Inschrijven: Deelname vóór 20 augustus per mail bevestigen aan: natuurpunt.erpemere@gmail.com of bellen naar Jan Vindevoghel op het nummer 0498 118 137, met opgave van het aantal personen en je eventuele lidnummer. Betaling vóór 20 augustus op rekeningnummer BE37 9792 1409 1028 van Natuurpunt.

I

I

juli augustus september 2019

dendriet 31

Natuurpunt Denderstreek in actie‌

Wandelhappening Beneden-Dender

Boompjes planten aan de Steenpoel, ter ere van Kevin Van Den Steen

Insectenhotel boren in de Geelstervallei

Zomerse lentewandeling in de Heidemeersen

Opening van de wandelpaden in het Kluizenbos