dendriet 2020 nr 3 - jaargang 19

Afgiftekantoor Gent X - P109327

Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Denderstreek juli|augustus|september 2020

De natuur aan je achterdeur Ga zelf op ontdekking

Retouradres: Dr. Haekstraat 37, 9200 Grembergen

Natuurpunt Denderstreek Iedereen de kans geven om zich in te zetten voor onze natuur en landschappen door studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Open, ongebonden en ruimdenkend.

Daar staat Natuurpunt voor.

www.natuurpunt.be l www.denderstreek.waarnemingen.be l issuu.com/dendriet AFDELINGEN Aalst Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be www.natuurpunt.be/aalst

Affligem-Liedekerke

Dendermonding Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 tarcy.verstraeten@gmail.com www.natuurpunt.be/dendermonding Facebook: Natuurpunt Dendermonding

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.com

kern affligem

Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be

Haaltert natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Facebook: Natuurpunt Haaltert

kern liedekerke

Denderleeuw Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Erpe-Mere Ilona Blondeel - 0487 10 79 54 ilona_blondeel@hotmail.com Facebook: Natuurpunt Erpe-Mere

Boven-Dender Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be Lede Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Facebook: Natuurpunt Lede Ninove Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be Facebook: Natuurpunt Ninove

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN Zoogdierenwerkgroep Denderstreek Diemer Vercayie 0499 14 73 60 diemervercayie@gmail.com Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be

Werkgroep amfibieën & reptielen Denderstreek Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Vogelwerkgroep Cinerea Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

Steenuilenwerkgroep Groot-Aalst Matthias Roggen - 0494 22 07 36 matthiasroggen91@gmail.com

Keelman Zuid - 6178 natuurpunthaaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Keelman-Noord 6690 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Kluizenbos te Aalst/Affligem - 6701 Peter Luyten - 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be Kortelake te Overboelare - 6655 Willem Boonen - 054 41 75 85 boonen@scarlet.be Mijlbeekbos/Krekeldries te Aalst – 6695 Evelien Kieckens - 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be Moenebroek te Geraardsbergen/Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 0484 77 56 50 carlos.dhaeseleer@gmail.com Molenbeekmeersen te Denderleeuw/Okegem - 6646 Geert Van der Borght - 053 681156 VDBorght.geert@skynet.be Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Paepegembos - 6693 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.x.hilde@gmail.com

Ratmolen te Aaigem/Erpe-Mere - 6700 Peter D’Hondt - 0477/88.97.46

NATUURPROJECTEN Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem/Mespelare/Wieze/ Denderbelle - 4004 Daan Stemgée – 0476 600 595 daan.stemgee@telenet.be www.natuurpunt.be/beneden-dender Beverbeekvallei te Aspelare/ Nederhasselt/Outer – 6241 Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com Dendervallei te Ninove - 6099 Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere - 6149 natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Everbeekse bossen - 6210 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.van.den.berge@telenet.be Geelstervallei te Lede/Erondegem - 6657 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Gemene Meers te Idegem - 6647 Luc Favijts - 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be ‘t Groot Schoor te Grembergen - 6603 Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 Honegem te Erpe-Mere/Aalst/Lede - 6123 Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be Kapellemeersen te Erembodegem/Teralfene – 6696 Lander Wantens - 0474 218747 wantenslander@gmail.com

2

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

peter.dhondt@telenet.be Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede - 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx - 0475 62 70 21 bartdierickx@skynet.be Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs - 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/ Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net Wildebeekvallei - 6658 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf €40 zijn fiscaal aftrekbaar.

INHOUD

3 Voorwoord

5 Je tuin als natuurreservaat, een zegen voor het klimaat

10 Iedereen Noach

13 Denderkalender 15 Wandelkaart

19 Vervolg Denderkalender

20 Tuin in beeld

24 Buurderijverkenning in coronatijden

27 Seizoensweetjes

28 Euring, Papageno en Cinerea

dendriet

Dendriet is het blad voor de leden van 9 afdelingen en 6 studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek.

Meer weten?

Contacteer de contactpersoon van jouw afdeling of een werkgroep.

Opmerkingen, aanmoedigingen, verhalen en foto’s?

Stuur ze naar dendriet@telenet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Redactieraad Wouter Mertens – hoofdredacteur Han Lagring – redactiesecretaris Wim Van Grieken – denderkalender Dirk De Ridder – lay-out Marc Symoens – corrector Mikol De Decker – adresbeheer Rik De Baere, Erik De Block, Dirk De Mesel, Bruno De Bruyn, Ilona Blondeel, Annie Janssens, Bob Lambrechts, Koen Steenhoudt, Yvette Saerens.

Werkten ook mee aan dit nummer: Johnny Cornelis, Magda De Wolf, Yvette Saerens, Daan Stemgée, Gert Van Heghe, Robin Van Heghe, Danny Van Schandevyl, Johan Vander Heyden, Jan Vindevoghel, Greet Wittenberg Foto cover: Norbert Verbestel Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt van buiten de Denderstreek kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van €10 op rekeningnr.

IBAN BE84 9731 7057 7059 van Dendriet, Huigeveldstraat 76, 9550 Sint-Antelinks, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten

Corona floribundus

We zijn gewoontedieren. Vaste patronen maken het leven simpel. Het is een verademing niet bij elke stap na te hoeven denken. Maar tegelijkertijd blokkeert deze roest de nodige verandering.

Tijd voor een stevige ontroester?

De coronacrisis was er onmiddellijk eentje van formaat. We hopen alvast dat jij en je naasten tot nu toe alles goed hebben doorstaan. Van in den beginne was het duidelijk: corona ging vast een ‘gamechanger’ worden. Maar in welke richting?

Hieronder volgt een kort lokaal relaas van de Corona floribundus. Vrij vertaald: de uitbundig bloeiende coronacrisis. Met vruchten die zoet tot zuur smaken. Een vakkundig tuinman zou met wat snoeiwerk er kunnen voor zorgen dat we tijdens de klimaatopwarming in de schaduw van zijn takken kunnen zitten.

Van de ene dag op de andere werden we genoodzaakt om anders tegen de dingen aan te kijken.

Mensen keken elkaar opnieuw letterlijk in de ogen.

Een goeiedag op straat werd plots weer het nieuwe normaal. Het gevoel in hetzelfde schuitje te zitten. Nieuwe media werden ingezet om woonwerk, school en verenigingsverplaatsingen te vermijden. Een aantal korte-keteninitiatieven gebruikten de crisis verstandig als hefboommoment. We rapporteren in deze Dendriet over een opstartende ‘buurderij’ in Ninove. Thuiswerken en video-vergaderen kregen een boost die niet meer te keren is. De ochtendfiles die voorheen geruisloos begonnen over te vloeien in middagen avondfiles waren tijdens de lockdown zelfs even volledig van de verkeersradar. Flitspalen begonnen uit verveling selfies te nemen.

Ineens bleek de stap tussen de ‘rat race’ en een ‘walk in the park’, letterlijk en figuurlijk, geen gi-

gantische sprong, maar een simpele en zelfs voor de hand liggende levenskeuze. Natuurgebieden, kouters, parken: iedereen sloeg aan het wandelen en fietsen en herontdekte hoe schoon het dichtbij kon zijn. “Dat we daar heel die tijd over heen keken!” Zowat elke Natuurpunter kreeg wel leuke complimenten over onze projecten die we de voorbije jaren uitbouwden in de regio. Deze waardering staat in schril contrast met het feit dat we in het krappe Vlaanderen eufemistisch gezegd niet overbedeeld zijn aan groene ruimte.

Dat liet zich merken. De vraag was duidelijk groter dan het aanbod. Grondbroedende vogels en reetjes beleefden zeker niet hun beste voorjaar. De natuurdoelstellingen hebben dit voorjaar zeker wat moeten inboeten op de sociale doelstellingen van onze vereniging. Die krapte werd in duizenden-een kleine details zichtbaar. Een paar voorbeelden. Appartementsbewoners met kinderen kwamen na een paar weken met de handen in het haar te zitten. Het verbod op speeltuintjes voor kinderen leidde op tal van plaatsen tot een instant hondenloopzone. Sommige rusthuisbewoners zonder noemenswaardige rusthuistuin zaten een maandenlange celstraf uit tussen vier betonnen muren. Tweede-verblijvers konden zich zonder hun klassieke ruimtelijke uitlaatklep moeilijk heroriënteren. Omdat deze crisis geen unicum is en er in de toekomst wel nog meer onvoorspelbaars te verwachten is, lijkt het ons daarom de hoogste gemeentelijke ruimtelijke prioriteit om in te zetten op kwantitatief en kwalitatief meer en beter groen. Naast de sociale en welzijnswinsten vaart niet alleen de natuur daar wel bij, maar creeren we ook een meer klimaatrobuuste omgeving, nodig om het stedelijke hitte-eilandeffect te counteren.

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

3

Mensen die de luxe van een eigen tuintje hebben, konden zich gelukkig prijzen: zij konden die primaire behoefte om verbonden te zijn met de elementen al botvieren nabij hun eigen huis. Veel tuintjes liggen er dan ook pico bello bij. Mooi voor de Hyacint Buckets onder ons, maar meteen niet de beste zaak voor de natuur, als je weet dat de iets meer spontane tuin veel meer kansen biedt.

We maakten van deze Dendriet gebruik om samen in een paar van die tuintjes te duiken en te ontdekken hoe ieder tuinvogeltje zingt zoals het gebekt is. De ene maakt er een natuurgebiedje van, de andere een sierstuk, iemand anders probeert voedingsgewijs zelfvoorzienend te zijn.

Iemand sloeg aan het fotograferen, nog iemand probeerde zoveel mogelijk dieren en planten in zijn tuin op naam te brengen: een tuin is een onuitputtelijke inspiratiebron!

Gezinnen en kinderen onderaan de sociale ladder kregen bij de coronacrisis, zoals bij elke crisis, de grootste koude douche over zich heen. Social distancing in het kwadraat. Eens te meer bleek hoe fysiek onderwijs kan bijdragen aan een sociale correctie. Vanuit dat oogpunt is het bijvoorbeeld ook zeer belangrijk dat kinderen die thuis geen tuintje of in de buurt geen groen hebben, op school de kans krijgen om in contact te komen met natuur. Midden in deze Dendriet vind je alvast een overzichtskaart met al onze natuurgebieden in de regio: de tuin van iedereen.

Leren we uit deze crisis? We mogen het hopen.

Maar we zijn realistisch. Hoe hard sommige mensen ook schreeuwden dat het vroegere normaal net het probleem was, even hard herneemt de politiek de versleten economische recepten. De zeer noodzakelijke omschakeling van een mondiale neoliberale economie naar een circulaire en

4

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

meer lokale economie van het gemene goed zal nog niet voor morgen zijn. ‘The powers that be’ van multinationals en fossiele industrie zijn daarvoor te groot. En de geesten blijkbaar nog steeds niet gerijpt. We moeten helaas nog door een paar crisissen, zoals de droogtecrisis die op ons afstevent, eer men aan dat fundament wil raken.

Wat we als leerpunt moeten meenemen in een volgende crisis, is dat we crisismaatregelen onmiddellijk moeten koppelen aan een langetermijnvisie op maatschappelijke verandering.

Ik geef een paar voorbeelden. Diensten die open blijven? Geef voorrang aan de KMO’tjes en kleine zelfstandigen. Steun aan de luchtvaart? Als ze willen fusioneren met treinmaatschappijen! Reisbeperkingen? Geen afstandsregels van het huis maar met een verdubbeling van het openbaar vervoer en quota per bestemming om de volksdrukte spreiden. Zo kunnen we een ommeslag naar een andere mobiliteit realiseren. Nu nog dromen over visionaire politici met ballen die draaiboeken klaarleggen voor een volgende crisis.

Tot slot nog een vakantietip-disclaimer. We hebben een aanbod aan activiteiten dat probeert in te spelen op de steeds wijzigende condities verbonden aan een afbouw van de lockdown of een regressie ervan. Raadpleeg zeker ook de pers en onze sociale media. Als je eraan twijfelt of iets doorgaat of niet, neem gerust contact op met de activiteitenverantwoordelijke. Een artikel in dit nummer geeft bijvoorbeeld wat meer uitleg over de vogelringers in het RWZI in Teralfene. Een bezoekje kan maar in beperkt aantal. Vooraf eens contact opnemen of het kan is hier een minimum.

Maak er een mooie zomer van.

Wouter Mertens

Je tuin als natuurreservaat, een zegen voor het klimaat Wie tijdens de corona-piek wou genieten van de rust van de natuur, kon gelukkig terecht in de natuurgebieden in de buurt. Wie daarbovenop ook nog eens het geluk heeft een eigen tuin te hebben, moest er niet eens de deur voor uit. Fladderende vlinders, stoeiende mussen, fleurige bloemen… Er ligt een potentieel natuurgebied aan je achterdeur. Al moet je de natuur vaak nog wel een duwtje in de rug geven vooraleer je je tuin effectief tot mini-natuurgebied kan uitroepen. In dit artikel brengen enkele lokale Natuurpunters hun inspirerend verhaal over hun natuurlijke tuin.

Metamorfose in Aalst Toen onze zoon Michaël op 19-jarige leeftijd terugkeerde van een kamp met JNM in Polen riep hij thuis uit: “Nu pas begrijp ik waarom onze tuin eruitziet zoals hij eruitziet!” Hij had de biodiversiteit ontdekt!

Hoe het was in de jaren tachtig We bouwden ons huis schroomvol vooraan op een perceel van 25 are in een deelgemeente van Aalst, een graasweide met boterbloemen en enkele generaties oude, versleten knotwilgen op

de voormalige grenzen van het grondstuk. In de achterste helft groeiden een tiental hoogstammige fruitbomen en graasden schapen. Achter het perceel ligt een wal die in de zomer droog valt en vooraan is er een gracht met een zekere diepgang en een gering debiet bij regen. Het huis werd niet in een bos geplant, maar ik droomde ervan dat het bos rond het huis zou groeien. Natuur als schaamgroen rond een bescheiden stenen optrekje. De tuin zou belangrijker worden dan de woning.

Een eigenzinnig trekje…

Tuin Magda - Magda De Wolf

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

5

De natuur een handje helpen Rond de woning werden in losse landschapsstijl enkele borders aangelegd met bodembedekkers en vaste planten. Op vraag van de kinderen groeven we een vijver van ongeveer 25 vierkante meter. De folie, de waterlelies en de goudvissen hoorden er in die fase bij.

Een twintigtal inheemse hoogstammige bomen werden aangeplant: linde, zomereik, haagbeuk, els, abeel, es, esdoorn, hazelaar, enz. We wisten dat sommige bomen op termijn zouden moeten wijken en dat andere blijvers zouden zijn. Nabij de grens met de buur kwam op de wettige afstand een gemengde haag met beuk, haagbeuk, taxus, kardinaalsmuts, meidoorn, sleedoorn, kornoelje en vogelnestjes.

Hoe het werd in 2020 Van boomgaard naar klimaatbos De schapen verdwenen omdat de hoeder het moe was. Onder de kroonprojectie van de fruitbomen was de grond rijk aan stikstof want de grazers hadden er vaak schaduw gezocht. In die voedselrijke cirkel groeiden brandnetels. Met een lange handschoen trok ik ze liefdevol geprikkeld met wortel en al uit, en dit gedurende een vijftal jaar. Enkele moederbomen in de buurt zorgden voor het zaad van jonge boompjes, die de kans kregen om te kiemen en stilaan een pioniersbosje vormden. Zo kwamen er essen, esdoorns en abelen, zomaar vanzelf. De gaai verstopte zijn eikels in de buurt en in de schaduw van de pioniers kwamen jonge eikjes. En tien jaar geleden verscheen het heksenkruid: een historisch moment. Voor mij was die plant dé indicator voor een echt bos. Robertskruid, bosandoorn, helmkruid, breedbladige wespenorchis en leverkruid volgden. Vanuit de borders veroverden de gele dovenetel en de kleine maagdenpalm een stukje areaal in het bosje. En de zwammenweelde is bedwelmend.

Er groeien ook zogenaamde adventief-planten. Vanwaar komen ze? Ik gis dat ik hun zaad via mijn laarzen meenam: de schijnaardbei met gele bloempjes uit het Osbroek en de jungle-achtige karmozijnbes uit het stadspark. Tussen de bramen baande ik paadjes om er mijn dagelijkse wake te houden, uit eerbied voor alles wat hier vanzelf in mijn schoot is geworpen. Er is quasi geen onderhoud aan en de achterste helft van de tuin zorgt voor een prima klimaatbonus door zijn koelte en zijn zuurstofproductie.

6

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

Koolzuurgas, water en de zon zijn de gratis ingrediënten voor de fotosynthese.

Onder de stapel takken verdwijnt een bunzing en de egel woont onder de houtmijt. En die eekhoorn die soms op het dak van het tuinhuis loopt? Heeft hij hier zijn vaste stek? De vos schuilt onder de bramen als de “Wildbeheerseenheid” uitrukt op zondagmorgen.

De gaai, de grote bonte specht, de groene specht, al de zangvogeltjes die je kan dromen bezoeken je tuin.

Maar het meest beroerend is, diep in de nacht, de kille “oehoe” van de bosuil. Dan ben je deel van een griezelfilm. De volgende dag bekruipt je het idee om zijn braakballen te zoeken om zicht te krijgen op zijn gevarieerd menu.

Van vijver naar moeras De blauwe reiger at de goudvissen op. In de plaats kwamen kikkers en salamanders. Libellen zijn de vliegende juwelen en de gele lis en de dotterbloemen vinden er hun gouden plekje. En wat nog meer?

Wolfspoot, watermunt, kattenstaart …. Ieder jaar is er opnieuw een verrassing. Verlanding van een vijver is een boeiend proces. Het wateroppervlak krimpt, de waterlelies verdwijnen, maar in de drassige omgeving krioelt het van wulps leven. Vroeg of laat, op het juist gekozen moment, zal ik ingrijpen opdat het geheel niet volledig droog zou vallen. Dan zal ik een dagje “natuurbeheer” inlassen, omwille van het behoud van de biodiversiteit.

Van gazon naar mos- en bloementapijt In de schaduwrijke voortuin heeft het gras plaats geruimd voor mos. Onderhoudsvriendelijk! Op de vochtigste plaatsen duiken pinksterbloemen massaal op en spot je ook oranjetipjes. Er is een veldje met kruipend zenegroen, een plek met bosvergeet-mij-nietjes en langs een greppel verschijnt het penningkruid in mei. En de mol, die heeft het naar zijn zin want de regenwormen zijn uitstekend eten en drinken tegelijk.

Wat is er nu mooi aan gemillimeterd gazon? Dat is ooit een modegril geweest, in de jaren vijftig, toen men de grasmachine promootte.

Borders zonder grenzen Het heeft weinig zin om iets extra te planten, want de natuur doet zijn zin op een bodem van zandleem in de Denderstreek. Waarom verdwijnt het gebroken hartje? Geen idee. Waarom gedijt de monnikskap wel onder de lijsterbes? De hosta’s plant je in de schaduw, maar dat weten de slakken ook. Je laat maar be-

ter begaan. Vanwaar komt plots die akelei? En het vingerhoedskruid? En die koningskaars tussen de stenen van het paadje uit oude betonplaten? De echte blikvangers zijn vanzelf gekomen. Je weet nooit of ze blijven, maar dat zorgt voor verrassing en dynamiek. De vlinderstruik bloeit in de border naast het terras en dat geeft veel vlinderend vertier. Wedden dat er meer insecten in de tuinen huizen dan in het veld? De tuin heeft toekomst voor de natuur!

Wieden is zen De boterbloemen uit de weide van weleer proberen her en der hun terrein terug te winnen. Soms geef ik ze een wip met mijn schopje. Af en toe staat er een netel waar ik het niet wil. Met een paar handschoenen kan ik ze de baas en verdwijnen ze in de soep. Daar strooi ik dan wat vlierbloesem op. Als de bramen over de bospaadjes hangen, knip ik ze met een snoeischaar. Ik “werk” niet in de tuin, ik amuseer mij terwijl ik verdwijn in mijn biotoop, mijn reservaat.

De tijd staat er stil. In de meest westelijke hoek, waar de zon ondergaat, staat een bank om er naar de stilte te luisteren en te wachten op de geheimzinnige bosuil en de vleermuizen. Het bos is rond het huis gaan groeien. Het is een rijkdom om thuis te zijn, want daar is biodiversiteit.

Dood hout voor meer leven in Deftinge Een ander voorbeeld van een natuurlijke tuin vinden we bij Johan Vander Heyden in Deftinge (Lierde).

Dood hout is daar een centraal thema, zowel staand als liggend, mooi gestapeld of op een hoop.

Een slogan in de jaren ‘70 was: “Dood hout brengt leven in het bos”. En dat past hij in zijn siertuin ook zoveel mogelijk toe. Tientallen meters takkenrillen omheinen de boomgaard waarin vele dieren zich schuilhouden.

Centraal ligt er een waterpartij, zonder vissen en daardoor een pretpark voor de amfibieën. Honderden watersalamanders toeven er, met een oude kerselaarstam erin als sierelement. Het verhindert ook het bezoek van wilde eenden die deze stam als een landingshindernis beschouwen.

Hier en daar zie je ook een schedel hangen die hij van zijn uitstappen en reizen heeft meegebracht.

Johan Vander Heyden

Magda de Wolf

Johans tuin - Johan Vander Heyden

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

7

Ecologische moestuin langs de Schelde Ben ik gelukkig met mijn ecologische moestuin van 17 are langs de Schelde! Zo werd “blijf in uw kot” toch een beetje draaglijker en met het mooie weer zelfs heerlijk vertoeven.

Van bleekweide tot moestuin

Deze tuin was vroeger een "bleekweide" waar de was te drogen werd gelegd in de zon. Ze bleef in gebruik tot wanneer de wasmachine en Tide “witter dan wit” met Jan Thijs in de hoofdrol zijn intrede deden. De bleekweide hoorde bij het woonhuis dat wij in 1984 kochten en verbouwden. De weide werd een ecologische moestuin met grasland en neerhofdiertjes.

Zoveel mogelijk biotopen met een rijke biodiversiteit op een kleine ruimte. Zoveel mogelijk zelfvoorzienend: de tijd van vroeger, de tijd van onze grootouders en ouders in een notendop.

Het is een biotuin met aardappelen, kolen en bonen, courgettes en pompoenen, radijzen, spinazie, sla en spruiten, klein en groot fruit voor gebak, compote, jam of dessert. Perken waar de keukenkruiden groeien, afgezoomd met zonnebloemen en afrikaantjes tegen de bladluizen en als rijke nectarpot voor vlinders en bijen. Leistaken voor reukerwtjes, snijbonen en peulerwten. Allemaal dingen om te oogsten en te verwerken in heerlijke gerechten, boordevol vitaminen en mineralen die ons immuunsysteem een boost geven en ons lichaam gezond houden.

Voedsel voor iedereen

Vogels en knaagdieren vinden hier ook ruim hun kost, noten in soorten liggen er te rapen en worden door hen goed verstopt in en rond het “houtkot” en onder tal van houtstapels en overhoekjes. Houtstapels waar vele beestjes onder schuilen en nestjes bouwen.

kruiskruid en koninginnenkruid, zilverschoon en andere soorten voor vlinders plus ander vliegend en kruipend gespuis. Kriebelbeesten zijn hier te vinden à volonté! En de molshopen niet vergeten. Ideaal om bloembollen in te stoppen. Tal van struiken en bomen maken het plaatje compleet. Met hun bloesems leveren ze nectar en stuifmeel aan vele bijen, hommels en insecten. De vruchten, zaden en noten zijn in de keuken te gebruiken. Aardbeienconfituur, notenbrood, of boerenjongens zijn toch zalig!

Je vindt hier een poel met salamanders en kikkers en padden, libellen en waterjuffers. Menig rietkraag en tuinminnend vogeltje geeft hier dagelijks een liveconcert: karekiet, tjiftjaf, cetti’s zanger, blauwborst en zelfs ijsvogel laat zich hier aanschouwen. ’s Avonds dolle pret voor de vleermuizen en zwaluwen boven het water op jacht naar muggen en kevers. Met veel kabaal vliegt de scholekster over en hoor je de groenpootruiter tedju-tedju toch wel vloeken en menig watervogel luid krijsen langs de oever.

Terras met uitzicht

En niet vergeten: voor ons een hoekje aan de oever van de Schelde, een terrasje met een bankje waar het elk moment fijn genieten is van een natje en een droogje, met vrienden en familie. De roep van de bosuil, de geur van wilde kamperfoelie, net bevlogen door nachtvlinders, het landen van een eend op het water. De bleekweide is een levende biodiverse tuin zonder veel moeite en zeker geen werk. Het is ontspannend en helend en geeft je het gevoel weer een ziel in je lijf te hebben na een dagje woelen in de grond en de geur van moeder aarde te snuiven.

Yvette Saerens

Een serre met tomaten en jonge plantjes in opkweek, die wachten om buiten te kunnen na de koude nachten. In de winter is zij een warme overwinterplaats voor onze beste vriend in de strijd tegen slakken: de egel. Als je goed kijkt, vind je in de linkerhoek zijn burcht onder een ferme berg stro.

Er wonen kippen en konijnen als groenafvalverwerkers en bemesters van de groentetuin. Kippen leveren in ruil de bio-eitjes en de konijnen een gezonde cholesterolvrije biohap later in het jaar.

Mijn tuin heeft ook een grote wildebloemenweide: knoopkruid, madelief, grasklokje, havikskruid, jakobsDe tuin als natuurreservaat - Magda De Wolf

8

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

Biodiversiteit in een kleine tuin Enkele jaren geleden las ik een tekst, getiteld: “1254 soorten beestjes in één tuin in Tessenderlo”. Blijkt dat de onderzoeker gedurende een zeven jaar durende studie 1254 soorten insecten uit 8 verschillende groepen heeft waargenomen in zijn ecologisch beheerde tuin van 1 ha, gelegen aan de rand van een groot natuurgebied. Wow, denk je dan. Hoe zou dat bij mij zijn?

In tegenstelling tot de eigenaar van voormelde tuin, ben ik geen natuuronderzoeker, maar een eenvoudige geïnteresseerde, die zijn observaties registreert op www.waarnemingen.be en die via deze website een overzicht verwierf van wat de voorbije jaren genoteerd werd. Bovendien heb ik geen tuin van 1 ha maar een terrein van 596 m² met mijn huis, garage, terras, oprit, zodat er misschien 250 m² overblijft voor groen. Mijn tuin grenst niet aan een natuurgebied, maar ligt midden in een woonwijk. Wel moet ik er bijvoegen dat ik al ruim 40 jaar geen pesticiden, insecticiden of herbiciden gebruikt heb.

Nu dan, wat kan je dan in dergelijk tuintje aantreffen?

Wel, ik ben verbaasd over de diversiteit die je toch op zo’n kleine oppervlakte vindt. In totaal spotte ik 756 soorten tot en met april 2020.

Vlinders, libellen, bijen en andere insectensoorten, maar ook weekdieren, paddenstoelen, mossen, enz.

Het is duidelijk dat niet al deze soorten op ieder moment of ieder jaar aanwezig waren, en dat van sommige slechts één waarneming werd gedaan in al die jaren. De grote stijging van het aantal waargenomen nachtvlinders is te danken aan het feit dat ik vorig jaar een nachtvlinderval mocht gebruiken van een vriend, en bij het aantal bijen en wespen door het volgen van een aantal bijenopleidingen en -excursies, waardoor mijn kennis toch wel is toegenomen.

Anderzijds zijn er bij mijn waarnemingen een aantal soorten die niet op naam werden gebracht, maar die de verscheidenheid nog verhogen. Je hebt tot slot ook nog de beestjes, die zo klein zijn dat ik ze niet kan fotograferen of identificeren, en die niet op waarnemingen.be komen. Maar het is overduidelijk dat de Vlaamse tuinen die een beetje dier- en milieuvriendelijk behandeld worden, op die manier bijdragen tot het in stand houden van de biodiversiteit.

Jan Vindevoghel

Sights Of Nature Natuurpunt Optiekshop Vlamingveld 89 8490 Jabbeke 050 31 50 01 www.deputter.be

LYNX HD+

GRENSVERLEGGEND

OFFICIEEL PARTNER Koop uw instrument met ledenkorting bij Sights Of Nature , officeel partner en steun zo Natuurpunt

VERREKIJKERS | TELESCOPEN | MICROSCOPEN | ACCESSOIRES

Adv_Dendriet2020.indd 1

I

I

www.kite-optics.be juli augustus september 2020 dendriet 22/10/2019 15:25:04

9

Iedereen Noach We schrijven 24 mei 2010. Een complete leek – voor de leesbaarheid zullen we hem Gert noemen – post zijn eerste waarnemingen, keurig voorzien van een foto, op waarnemingen.be: het begin van een grondige zoektocht naar het leven op een perceel van nog geen 10 are, maar exclusief de bebouwde of verharde oppervlakte misschien zelfs maar half zo groot. Wat bezielde hem? Wie zal het zeggen? Maar hij is alleszins niet de enige! Overal in Vlaanderen nemen nauwgezette citizen scientists hun tuin onder de loep. Laat wat volgt ook voor jou een aanmoediging zijn om het kleine te eren, lokale biodiversiteit in kaart te brengen en je eigen hotspot te creëren, te beheren en te bestuderen!

De tuin

De start

Tot 2009 was de tuin in Erpe bijzonder gewoontjes: gazon, bessenstruikjes, moestuintje, kippenren, klimop tegen een hangarmuur, een fiere watercipres en een haag van schijncipres. Noem het een schoolvoorbeeld van de Vlaams-burgerlijke stijl. Midden in het gazon stonden gelukkig ook twee uitgegroeide hazelaars.

De eerste insecten en spinnen poseerden voor een foto. Het toevallig voorhanden compactje werd al snel ingeruild voor een Canon PowerShot SX120 IS. Een GPS logger hoorde ook bij de uitrusting van Gert. Niet voor het bewijzen van zijn whereabouts bij thuiskomst, maar om de waarnemingen nauwkeuriger met de juiste locatie te kunnen invoeren, geen overbodige luxe na een weekendje Ardennen. Al snel kwamen zijn duidelijke detailfoto’s her en der in publicaties en natuurberichten terecht. Leuke extra motivatie, net als een zeldzaam soortje af en toe, want op een hobbyherbarium na, had softwareingenieur Gert geen voorkennis. Urenlang doorbladerde hij dus boeken zoals de "Nieuwe Insectengids” van Michael Chinery, "Spinnen van Europa” van Heiko Bellmann, schuimde hij websites

Maar toen Gert zich met natuurstudie ging bezighouden en het boek “De ecologische siertuin” van VELT naar een nachtkastje verhuisde, begon de strijd om vierkante meters. Her en der verschenen paaltjes in het gazon, daar mocht de grasmachine niet meer langs. En in februari 2009 gebeurde iets fantastisch: 20 meter cipressenhaag werd vervangen door een rij van ruim tien inheemse boom- en struiksoorten. Al was het in elk tuintje slechts 20 meter...

De tuin in mei dit jaar

af en bestudeerde en archiveerde hij zijn foto’s.

Ook vandaag nog biedt www.kerbtier.de een belangrijke determinatiehulp aangezien de automatische beeldherkenning van veel kevers nog erg moeilijk loopt. Dat én een vangpotje met een millimeterpapiertje op de bodem kunnen tips zijn voor de keverliefhebbers onder ons. De lancering van ObsMapp en de opmars van beeldherkenning zorgden later alleszins voor heel wat tijdwinst. En steeds waren er de fantastische admins op waarnemingen.be.

De inbreker Een vast ritueel dat telkens weer interessante vondsten opleverde was het afspeuren van de witte muren na zonsondergang. Met een Petzl op het hoofd sloop hij zo het huis rond. Op een dag betrapte een moedige buur de ‘inbreker’ op heterdaad en maakte hij kennis met de vreemde hobby.

Resultaten na 10 jaar Op waarnemingen.be kan je gemakkelijk een gebruikerslocatie afbakenen en gegevens opvragen. Koppel je er een zoektocht aan om zo veel mogelijk soorten te registreren binnen een gebied, dan heet dat tegenwoordig een BioBlitz.

Volgens deze telling werden in de tuin al 1962 soorten op naam gebracht.

Maar Gert houdt ook een volledig online fotooverzicht bij per soortgroep en familie. In het pre-beeldherkenningstijdperk vergemakkelijkte dat het determineren, want je blijft natuurlijk

niet in hetzelfde tempo nieuwe soorten ontdekken. Ondertussen staan in dat overzicht 2082 soorten met foto opgenomen. Of beter “soorten”, want verzamelsoorten zoals een van op foto niet verder te determineren komkommerspin worden hier, anders dan in de BioBlitz, wel meegeteld.

Bijzonder Soms zijn zeldzaamheden slechts toevallige passanten en soms speelt het waarnemerseffect, maar soms heb je wel het geluk een bijzonderheid te ontdekken waarvan je kunt veronderstellen dat ze een toevluchtsoord vindt in je tuin.

De eerste grijsschildbladroller voor Vlaanderen, enkele zeer zeldzame wantsen, nachtvlinders en vliegen, een sleedoornpage-eitje, soorten zoals de bloemkrabspin en de slakkendodende vlieg Pherbellia annulipes met nog geen handjevol waarnemingen in België: hoe spectaculair ze voor de ontdekker ook mogen zijn, de natuur in Vlaanderen staat er daarom niet beter voor.

Maar ze bewijzen wel dat ook jouw tuin potentieel een ark van Noach is voor gauw 2000 soorten! Help ze een handje en laat je verbazen!

Meer lezen? https://waarnemingen.be/bioblitz/onze-tuin/ http://users.belgacom.net/onzetuin/ Robin en Gert Van Heghe

Vergeet-me-nietgraafwants op een - je raadt het - vergeet-me-nietje

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

11

Hoeve Aarde Oase 12

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

DENDERKALENDER

Tenzij anders vermeld, zijn de activiteiten van Natuurpunt voor de leden gratis en betalen niet-leden €1. Op excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling mogelijk (€0,04/km/p.pers.).

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids

Opgelet: door coronamaatregelen kan het aantal deelnemers beperkt zijn! Neem contact op met de gids.

V rijdag 3

juli

Nachtvlinders in het wachtbekken A fdeling E rpe -M ere 1 22:00 - 24:00 6 Wachtbekken ter hoogte van Oudenaardsesteenweg 253, Erpe 4 Bij zonsondergang stellen we de nachtvlinderval op. Wij willen zo veel mogelijk nachtvlinders lokken, bekijken, fotograferen en op naam brengen. De volgende morgen, bij zonsopgang, bekijken we de vangst uit de nachtvlinderval.

Achteraf voeren we de resultaten in op waarnemingen.be. Bij slecht weer kan de activiteit geannuleerd worden.

Kijk bij twijfel op onze Facebookpagina van Natuurpunt Erpe-Mere.

2 Gert Van Heghe gertvanheghe@gmail.com

Z ondag 5

Z aterdag 11

W oensdag 22

Z ondag 12

juli

Dagvlinders in het Raspaillebos A fdeling B oven -D ender 1 14:00 - 17:00 6 De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge 4 Tijdens de Grote Vlindertelling van Natuurpunt laten we je kennismaken met de

P lantenwerkgroep A llium

juli

V rijdag 7

A fdeling E rpe -M ere 1 6

4

21:30 - 23:30 Wachtbekken ter hoogte van Oudenaardsesteenweg 253, Erpe Bij zonsondergang stellen we de nachtvlinderval op. Wij willen zo veel mogelijk nachtvlinders lokken, bekijken, fotograferen en op naam brengen. De volgende morgen, bij zonsopgang, bekijken we de vangst uit de nachtvlinderval. Achteraf voeren we de resultaten in op waarnemingen.be. Bij slecht weer kan de activiteit geannuleerd worden. Kijk bij twijfel op onze Facebookpagina van Natuurpunt Erpe-Mere.

2 Gert Van Heghe gertvanheghe@gmail.com

juli

Natuurstudie wilde flora P lantenwerkgroep A llium 1 6

4

18:30 - 22:00 Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst Inventarisatie Km Hok E3 16 24 Erpe–Mere-Aaigem – Haaltert / Gotegemmolen 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen, flora, vergrootglas

Z ondag 2

Z ondag 9

augustus

Pays des Collines A fdeling B oven -D ender 1 13:30 - 17:00 6 Om 13:30 aan de kerk van Goeferdinge, Kastanjestraat (vanwaar carpoolend en kostendelend wordt verder gereden) of om 14:00 aan de kerk van Grand Monchaut (de eerste kerk rechts op de weg van Ellezelles naar Frasnes) 4 Pays des Collines is het Waalse verlengstuk van de Vlaamse Ardennen net over de taalgrens. Het wordt gekenmerkt door een sterk geaccidenteerd reliëf met glooiende heuvels. De heuveltoppen zijn grotendeels bebost gebleven; de vele beekvalleien ertussen bestaan uit akkerland en weiden, omzoomd met hagen, heggen en knotwilgen.

2 Rudy Stevens – 0479 70 61 17 rudystevens54@gmail.com

augustus

Ringen van trekvogels A fdeling D enderleeuw 1 7:00 - 10:00 6 Rozenlaan, Teralfene, voor de spoorwegbrug 4 We gaan vogels ringen op het RWZI van Teralfene; je bent welkom om eens te kijken hoe dit in zijn werk gaat.

2 Joost Mertens – 0497 48 65 20

Z ondag 2

augustus

Nachtvlinders in het wachtbekken

1 18:30 - 22:00 6 Parking stedelijke begraafplaats,

Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok E3 16 21

Erpe–Mere–Bambrugge–Burst / Heetsvelde 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen, flora, vergrootglas

W oensdag 29

augustus

1 18:30 - 22:00 6 Parking stedelijke begraafplaats,

Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok E3 16 22

Erpe-Mere / Blauwbos 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen, flora, vergrootglas

P lantenwerkgroep A llium

Poëzie in het bos A fdeling L ede

W oensdag 5

Natuurstudie wilde flora

Natuurstudie wilde flora

juli

1 19:00 - 22:00 6 Café De Oude Mol, Impedorp, Lede 4 We wandelen ongeveer 6 km in een rustig tempo en onderweg houden we halt om enkele mooie teksten te brengen over de natuur in onze Geelstervallei. Iedere deelnemer mag zelf een mooi gedicht, tekst of liedje voordragen. Romantische gedichten tijdens een zwoele zomeravond zijn altijd leuk meegenomen. ☒ Bijdrage: 1 euro per persoon ter ondersteuning van aankoopproject 6657 in ons natuurgebied 2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com 5 Stevig en waterdicht schoeisel indien nodig. Honden aan de leiband.

Niet voor rolwagens en buggy's

juli

Open kouter A fdeling E rpe -M ere

Zomerse natuur in het stadspark 1 10:00 - 12:00 6 Hoofdingang Stadspark, Burgemeestersplein, Aalst 4 Het Aalsterse stadpark heeft dankzij jarenlang natuurgericht groenbeheer veel verrassende groene hoekjes.

2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

Z ondag 12

1 14:30 - 17:00 6 Kerk Vlekkemdorp, Vlekkem 4 We maken een lus waarin we de kouterbanen van Vlekkem tot Zonnegem verkennen.

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

juli

A fdeling A alst

6 Infobord, F. Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst 4 Verkenning van het vochtige Osbroek met oog voor de speciale bomen en planten vlakbij het centrum van Aalst.

3 Paul Van den Bremt 2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be 5 Regenlaarzen bij nat weer

dagvlinders die je ook in je tuin kan zien: verschillende soorten witjes, blauwtjes, vossen, zandoogjes en dikkopjes. Met een beetje geluk zien we ook enkele zeldzamere soorten zoals keizersmantel, kleine ijsvogelvlinder of grote weerschijnvlinder.

2 Johnny Cornelis – 0747 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

augustus

Natuurwandeling in Osbroek A fdeling A alst 1 10:00 - 12:00

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

13

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids

Z ondag 9

augustus

Educatief bezoek Fonteintjesmolen en omgeving A fdeling N inove 1 13:30 - 17:00 6 Fonteintjesmolen, Stenebrug 71, Meerbeke 4 Rondleiding in en rond de malende watermolen en natuurverkenning in de omgeving (Neigembos ligt op een boogscheut!).

Vieruurtje: per vooraf bestelde bon (keuze tussen koffie/artisanaal appelsap met een speltpannenkoek of een Witkap trippel blond).

3 Molen: Jo Bracke; omgeving: Erna Lauwaet 5 Afhankelijk van coronamaatregelen wordt een maximum aantal personen bepaald!

Reserveren: natuurpuntninove@hotmail.com

Vermeld: “Fonteintjesmolen, Naam, aantal personen, aantal bonnen”.

Betaling: 3 euro/ bon, via BE17 9793 5295 5521, Natuurpunt Ninove, met zelfde vermelding.

2 Chris Polus – 054 34 38 34 chrispolus@gmail.com

Z ondag 9

augustus

Landschapswandeling

4

2

5

Inventarisatie Km Hok E3 16 42 Erpe-Mere-Aaigem – Haaltert / Molenbeek Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net Laarzen, flora, vergrootglas

Z aterdag 22

augustus

Nacht van de Vleermuis A fdeling L ede 1 20:00 - 23:00 6 Taverne De Wijmenier, Ledezijdestraat 74, Lede 4 Vannacht gaan wij op zoek naar de in de Geelstervallei voorkomende vleermuizen.

Met de coronacrisis in ons achterhoofd gaan wij iets dieper in op de leefwijze van deze uiterst nuttige diertjes. Nadien zoeken we met de batdetector naar actieve nachtdieren. Ondertussen wordt de nachtvlinderval opgezet en bekijken we bij onze terugkomst de lievelingshapjes van de vleermuis. ☒ Bijdrage 1 euro per persoon ter ondersteuning van aankoopproject 6657 in ons natuurgebied 2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com 5 Stevig en waterdicht schoeisel indien nodig. Honden aan de leiband. Niet voor rolwagens en buggy's

A fdeling E rpe -M ere 1 14:30 - 17:00 6 Kerk Erondegemdorp, Erondegem 4 We vertrekken aan de kerk en maken via het bos en de spoorwegkouter kennis met de verschillende landschappen.

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

Z aterdag 15

augustus

Wandeling & kinderactiviteiten A fdeling A ffligem -L iedekerke 1 13:00 - 15:30 6 Zwembad Liedekerke, Sportlaan 5, 1770 Liedekerke 4 We laten iedereen op eigen tempo de Pallitsebeekvallei op een speelse manier verkennen. Op de “Natuurpunt-camping” krijgen de gezinnen instructies en materiaal om elk afzonderlijk een bijenhotel te maken. Tegen een kleine vergoeding kan er iets gedronken worden. ☒ Vooraf inschrijven via de website van Natuurpunt Affligem-Liedekerke verplicht (cfr coronamaatregelen), waarna je gezin een tijdslot krijgt.

3 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be

Z ondag 16

augustus

Natuurstudie wilde flora P lantenwerkgroep A llium 1 8:30 - 12:00 6 Parking stedelijke begraafplaats,

Leo De Bethunelaan, Aalst

14

dendriet

I

I

Z ondag 23

augustus

Museumtuin van Gaasbeek A fdeling D enderleeuw 1 13:00 - 17:00 6 Welleplein te Welle 4 Via carpooling gaan we naar Gaasbeek, waar een gids ons om 14 uur opwacht voor een geleide wandeling in de museumtuin van het kasteel, die werd uitgebouwd door Natuur en Bos naar het voorbeeld van kasteeltuinen uit de 18de en 19de eeuw. Een sterk staaltje van levend cultureel erfgoed.

2 Dirk Demeyere – 0477 56 05 09 5 Stevige wandelschoenen

Z aterdag 29

augustus

Nacht van de Vleermuis A fdeling A alst 1 Vanaf 20:00 6 Aan het einde van de Overhammedreef (Aalst) 4 Kom vleermuizen spotten tijdens een bewegwijzerde boswandeling door de Gerstjens met batdetector en ervaren vleermuizengidsen. Bewonder de vleermuizen in hun slaapplek (de ijskelder) en laat je kinderen schminken als batman.

Bij het Bat-café kan je genieten van een vampierencocktail.

2 Rik De Baere – 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

juli augustus september 2020

Z ondag 30

augustus

Natuurstudie wilde flora P lantenwerkgroep A llium 1 8:30 - 12:00 6 Parking stedelijke begraafplaats,

Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok E3 16 44

Haaltert-Heldergem / Heldergem 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen, flora, vergrootglas

V rijdag 4

september

Nachtvlinders in het wachtbekken A fdeling E rpe -M ere 1 20:30 - 22:30 6 Wachtbekken ter hoogte van Oudenaardsesteenweg 253, Erpe 4 Bij zonsondergang stellen we de nachtvlinderval op. Wij willen zo veel mogelijk nachtvlinders lokken, bekijken, fotograferen en op naam brengen. De volgende morgen, bij zonsopgang, bekijken we de vangst uit de nachtvlinderval. Achteraf voeren we de resultaten in op waarnemingen.be. Bij slecht weer kan de activiteit geannuleerd worden. Kijk bij twijfel op onze Facebookpagina van Natuurpunt Erpe-Mere.

2 Gert Van Heghe gertvanheghe@gmail.com

Z aterdag 5

september

Opruimen sluikstorten en zwerfvuil in de Wellemeersen A fdeling D enderleeuw 1 09:00 - 12:00 6 Einde Zavelputstraat, Denderleeuw  Wij ruimen het zwerfvuil op langs de wandelpaden.

2 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Handschoenen, laarzen of stevige wandelschoenen

Z atergag 5

en zondag september

6

Eetfestijn A fdeling N inove 1 Zaterdag 18:00 - 22:00 en zondag 11:30 - 14:00 6 Heilige Harten, Onderwijslaan 4, 9400 Ninove 4 Zelfbereide maaltijden; eten als fijnproevers; alles voor de aankoop van natuur.

Gelet op de coronamaatregelen is er

een afhaalformule en, voor wie niet mobiel is, leverservice mogelijk.

Waardekaarten bij bestuursleden 2 Wouter Mertens – 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

Uitneembare wandelkaart

Tijd voor natuur 400 km wandeltrajecten

I

I

juli augustus september 2020

dendriet 15

foto: Katrien Buysse

22

1 Beneden-Dender 2 Geelstervallei 2 Geelstervallei 3 Honegem 3 Honegem 4 Den Dotter 4 5 Kluizenbos 5 Kluizenbos 6 Wellemeersen - Kapellemeersen 7 Liedekerkse natuurgebieden 8 Dendervallei Ninove 9 Berchembos 10 10 Kesterheide Kesterheide 11 11 Raspaillebos Raspaillebos 12 12 Markvallei Markvallei 13 13 Rietbeemd Rietbeemd 14 14 Kortelake - Overboelare 15 15 Everbeekse bossen 16 16 Moenebroek Moenebroek 17 17 Middenloop Zwalm noord 18 18 Middenloop Zwalm zuid 19 19 Parkbos - Uilenbroek 20 20 Duivenbos Duivenbos 21 21 Gentbrugse Meersen 22 22 Damvallei Damvallei 23 23 Kalkense Meersen 24 24 Heidemeersen Heidemeersen

21

23

2

4

24

3

1

6

5

15

18

17

14

19

16

13

20

12

11

8

9

10

7

#TIJDVOORNATUUR

400 km zomerse wandelroutes in je buurt

In deze bijlage vind je maar liefst 65 bewegwijzerde wandelroutes van Natuurpunt. In de onderstaande tabel vermelden we alle wandelroutes in de Denderstreek of directe buurt. Op de overzichtskaart vind je ook nog routes in de ruimere buurt: verken dus gerust je horizonten! Van de meeste routes kan je gratis een wandelkaartje downloaden via de website www.natuurpunt.be/wandelen. Geniet deze zomer van de mooie landschappen vlakbij huis.

Respecteer wel steeds de andere weggebruikers en de natuur: blijf op de bewegwijzerde paden, laat geen afval achter, hou het rustig en de hond steeds aan de leiband. Heb respect voor de andere wandelaars en dieren die angst hebben. natuurgebied

wandelroute

1 Beneden-Dender Mespelwegel

kleur

afstand

7,2 km  5,7 km  7,6 km  11,6 km  6,5 km  15,3 km  2 Geelstervallei Wijmenierpad 4,5 km 

Sterretjespad 2,7 km  3 Honegem Natte voetenpad 10,0 km 

Droge voetenpad 9,6 km  4 Den Dotter Gele wandeling 2,8 km 

Blauwe wandeling 5,9 km 

Rode wandeling 8,4 km  5 Kluizenbos Rode wandeling

1,9 km 

Groene wandeling 7,8 km 

Blauwe wandeling 5,9 km  6 Wellemeersen- Wellemeersenpad 11,0 km  Kapellemeersen verkorte versie / 7,0 km 7 Liedekerkse Tweedorpenwandeling  8,0 km natuurgebieden De Lus 15,0 km 

Pamelse Meersenwandeling 3,5 km 

Valierwandeling 2,6 km  8 Dendervallei Ninove Dendervalleiwandeling 6,0 km 

alternatief (nat)  9 Berchembos Berchemboswandeling  5,8 km 10 Kesterheide Koesterburenpad 8,0 km 

Tongsnijders avonturenpad 2.5 km  11 Raspaillebos Boerenlandschap 4,0 km 

Bosbergwandeling 2,0 km 

Aardgasnatuurwandeling 7,7 km 

Venster op het landschap 2,5 km 

Raspailleboswandeling 3,7 km  12 Markvallei Markvallei 5,3 km  13 Rietbeemd Promenade nord 4,0 km 

Promenade sud 4,5 km  14 Kortelake- Rode wandeling

3,6 km  Overboelare Blauwe wandeling 8,0 km  15 Everbeekse bossen Steenbergbos groen 2,2 km 

Steenbergbos blauw 1,5 km 

Hayesboswandeling 4,6 km  16 Moenebroek Blauwe wandelroute 2,5 km 

Rode wandelroute 7,0 km  20 Duivenbos Rode wandeling 5,0 km 

Blauwe wandeling 3,3 km  24 Heidemeersen Rivierduinwandeling

5,5 km 

Paardeweide west 5,3 km 

Paardeweide oost 4,3 km 

18

dendriet

Hoekskenpad Alfons De Cockpad Vossenwegel Bellebroekwegel Van markt tot markt

I

I

juli augustus september 2020

vertrekplaats

kerk Mespelare recreatiedomein Dendergalm, Gijzegem kerk Herdersem kerk Wieze of kerk Denderbelle kerk Denderbelle markt Aalst of markt Dendermonde De Wijmenier, Ledezijdestraat 74, Lede idem Kasteel Ter Linden, Terlindendreef 9, Aalst idem De Gouden Koterhaak, Oud Dorp 46, Heldergem Café De Cabaré, Gotegemstraat 17, Mere Café De Cabaré of De Gouden Koterhaak Kluiskapel, Affligem Schietbaan 91, Aalst Gasthof d' Oude Brouwerij, Affligem 't Kasteeltje, Schoolstraat 7, Denderleeuw idem sportcentrum Heuvelkouter, Sportlaan 3, Liedekerke parking Driesstraat station Liedekerke Café Zwarte Flesch, Schuitstraat Pollare of Venebroeklosweg Ninove (aan kruispunt Den Dollar) Herberg Den Haas, Wijngaardbosstraat 6, Gooik Educatief centrum Paddenbroek, Paddenbroekstr 12, Gooik De Helix, Grimminge taverne El Faro, Galmaarden De Helix of El Faro De Helix, Grimminge taverne El Faro, Galmaarden taverne El Faro, Galmaarden Trefcentrum Rietbeemd, Boureng 57, Lessines idem Groteweg 373, Geraardsbergen idem kerk Everbeek-Boven, Muiterij t.h.v. nr. 4, Brakel idem idem Kruispunt Moenebroek- / Moorhofstraat, G'bergen idem kerk Sint-Antelinks idem school Galgenbergstr.39, Berlare of Riekend rustpunt Sluis 64 Riekend rustpunt, Sluis 65, Berlare ‘t Oud Brughuys, Brugstraat 55, Berlare

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids

Z ondag 6

september

Natuurwandeling in Mijlbeek A fdeling A alst 1 10:00 - 12:00 6 Parking Beukenhof 4 Kom de pareltjes langs de Molenbeek van Mijlbeek ontdekken via trage wegen.

Laat je meevoeren langs bekende en minder bekende plekjes in het zwembadpark, Mijlbeekbos en Rozekensbos.

2 Evelien Kieckens – 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be

Z ondag 6

september

Zwalmvallei en Kloosterbos A fdeling B oven -D ender 1 14:00 - 17:00 6 Parking Olsa Brakel, Parkweg, Nederbrakel 4 Landschapswandeling van een 7-tal km langs het Mijnwerkerspad, het Jansveld, het Vossenhol en het Kloosterbos, stuk voor stuk interessante natuurgebiedjes beheerd door Natuurpunt Zwalmvallei.

We eindigen aan de neogotische Toepkapel.

2 Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

Z aterdag 12

september

Hoppefeesten A fdeling A ffligem -L iedekerke 1 13:45 - 16:30 6 Abdij Affligem, Abdijstraat 6, 1790 Affligem 4 Onze natuurpuntafdeling neemt deel aan de hoppefeesten. Iedereen kan onze stand bezoeken om een lekkere en frisse Gageleer te drinken. Voor de liefhebbers worden er tijdens de hoppefeesten ook verschillende geleide wandelingen in de omgeving georganiseerd.

2 Wim Van Grieken – 04177 40 78 41 wvangrieken@telenet.be

Z ondag 13

september

Natuurstudie wilde flora P lantenwerkgroep A llium 1 8:30 - 12:00 6 Parking stedelijke begraafplaats, Leo De Bethunelaan, Aalst 4 Inventarisatie Km Hok E3 16 41

Erpe-Mere-Aaigem – Haaltert / Aaigem dries 2 Peter Tolleneer – 0498 40 83 28 allium@belgacom.net 5 Laarzen, flora, vergrootglas

Z ondag 13

september

Daguitstap naar het Zwin A fdelingen D enderleeuw

en

N inove

1 910:00 - 17:00 6 Het Zwin, Graaf Léon Lippensdreef 8, 8300 Knokke-Heist 4 We bezoeken het Zwin met een échte vogelkenner die het Zwin door en door kent en er ook tewerkgesteld is

3 Wouter Faveyts 5 Vooraf inschrijven door betaling op rekening BE10 0013 1733 8004 van Natuurpunt Denderleeuw met vermelding “Zwin, naam, aantal volwassenen en kinderen” én een bevestigingsmail naar Bruno De Bruyn.

Leden: volwassenen 10 euro, kinderen 6 tot 17 jaar 4 euro. Niet leden: volwassenen 13 euro, kinderen 6 tot 17 jaar 5 euro. In het kader van de exitstrategie COVID 19 zal minstens één week vooraf iedereen nog een bevestigingsmail ontvangen met bijkomende informatie over de mogelijkheid tot carpooling vanaf de oprit E40 Aalst (Albatros) en de mogelijkheid om ’s middags iets te eten in het restaurant.

Bij annulering van de uitstap wordt het betaalde bedrag teruggestort.

2 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 bruno.debruyn@kindengezin.be 5 Verrekijker, waterdicht schoeisel en aangepaste kledij

Z ondag 13

schoenen en grijpers).

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

Z aterdag 26

A fdeling D enderleeuw 1 09:00 - 12:00 6 Parking Boriaustraat- Vrijheidsstraat in Denderleeuw (halte Iddergem) 4 Wij ruimen het zwerfvuil op langs de wandelpaden.

2 Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Handschoenen, laarzen of stevige wandelschoenen

Z ondag 27

A fdeling B oven -D ender 1 Vrije start van 7:30 tot 15:00 6 De Doos, prov. domein De Gavers, Onkerzelestraat 280, Geraardsbergen 4 Kies zelf je afstand tussen 7 en 32 km en wandel op eigen tempo langs het bewegwijzerd parcours doorheen o.m.

Gemene Meers, Raspaillebos, Kluysbos en Markvallei. De opbrengst van de dranken eetstands langs het parcours wordt aan Natuurpunt geschonken. ☒ Kostprijs 1,50 euro p.p. (1,10 euro voor leden van de wandelfederatie) 2 www.padstappers.be

september

A fdeling L ede 1 14:00 - 17:00 6 Kerk Sint Bavo, Wanzeledorp, Lede 4 Langs prachtige, historische veldbaantjes gaan we op zoek naar getuigen van vroeger. De monumenten van de Geelstervallei zijn oude bomen, planten en gebouwen. ☒ Bijdrage 1euro per persoon ter ondersteuning van aankoopproject 6657 in ons natuurgebied.

2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com 5 Stevig en waterdicht schoeisel indien nodig. Honden aan de leiband. Niet voor rolwagens en buggy's

NATUURBEHEER E lke

eerste zaterdag van de maand

september

Geelstervallei

Open monumentendag

A fdeling L ede

A fdeling E rpe -M ere

6 Afspraakplaats en werkverdeling wordt medegedeeld of kan opgevraagd worden.

Geef je naam en e-mail door, dan contacteren wij je.

2 Chris Van De Velde – 0486 92 05 90 lede.natuurpunt@gmail.com facebookpagina: Geelstervallei beheerwerken

1 14:30 - 17:00 6 Gillekeshof, Honegemstraat 81, Erpe 4 Wandeling door het halfopen landschap met oog voor de natuurhistorische achtergrond van het gebied.

2 Peter D’Hondt – 0477 88 97 46

Z ondag 20

september

Natuurreservatentocht van De Padstappers

Open monumentendag

Z ondag 13

september

Opruimen sluikstorten en zwerfvuil in de Molenbeekmeersen

september

Z ondag 5

World Clean Up Day

juli en

6

september

Liedekerke

A fdeling E rpe -M ere

A fdeling A ffligem -L iedekerke

1 10:00 - 12:30 6 Hof Ter Vaerent, Honegemstraat 139, Erpe 4 Op de World Cleanup Day dragen we graag ons steentje bij door zwerfafval op te ruimen langs 2 wandelroutes. Beide zijn ongeveer 4 km lang, met vertrek en aankomst aan Ter Vaerent, aan de grens tussen Erpe en Lede.

5 Kom je ook meehelpen? Je kan kiezen uit 2 trajecten. Beide starten om 10 uur aan Hof Ter Vaerent

Voorzie best stevig schoeisel (dat vuil mag worden) en een fluohesje. Wij zorgen voor het overige materiaal (afvalzakken, hand-

1 08:30 - 13:00 6 Afspraak wordt de week voordien via mail meegedeeld. Schrijf je in op onze mailinglijst 4 In een ongedwongen sfeer en met respect voor de coronamaatregelen werken we samen om de biodiversiteit in onze regio te versterken. Om 10 uur is het tijd voor koffie, thee en koeken. Mensen die later willen starten (het is tenslotte zondagmorgen) of vroeger willen vertrekken, zijn zeker welkom.

2 Marc Michiels – 0496 33 45 51 marcusmichiels@telenet.be

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

19

TUIN IN BEELD

"De natuur is ons huis e

Wat doe je als je wekenlang je kot niet uit mag? Bij velen geeft de verveling kansen aan creativiteit om de dingen anders te gaan bekijken en doen.

Wie de luxe van een eigen tuin(tje) heeft, kan daar zeker inspiratie uit putten. De natuur is een onuitputtelijke inspiratiebron voor schilders, beeldhouwers, fotografen, enz.

Voor deze laatste optie gingen we digitaal te rade bij Norbert Verbestel, die we getipt kregen als gepassioneerd amateurfotograaf van letterlijk bij de achterdeur.

Sluipwesp boven venkel - Norbert Verbestel

Fototrip in eigen tuin Norbert is bij Natuurpunt beter bekend als de echtgenoot van Yvette Aerts of papa van de exJNM’er Katleen. Yvette en Norbert wonen in de Dendervallei, op de plooi waar Natuurpunt Ninove en Natuurpunt kern Roosdaal elkaar ontmoeten in het natuurgebied Walputbeek.

Vanuit hun keuken zie je de tuin en verderop het slingerende Denderpad waar corona voor een toename van fietsverkeer zorgde.

Vorig jaar beëindigde Norbert een vijfjarige opleiding fotografie in het pcvo Ninove. Als eindwerk koos hij het thema: één jaar fotograferen in eigen tuin. “De natuur is bij ons thuis”, zegt Norbert. “Vooral dankzij mijn echtgenote Yvette, die met passie en vele uren werk onze tuin tot een aantrekkelijke natuurpool maakt.

Haar gedrevenheid heeft me doen beslissen om alleen in eigen tuin foto's te nemen. Dit geeft wel beperkingen maar via vogel- en macrofotografie kan je toch treffende details plukken uit onze gevarieerde omgeving“.

20

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

Als motivatie voor zijn eindwerk citeerde hij uit het boekje "Zeven korte beschouwingen over natuurkunde" van Carlo Rovelli, een gerenomeerd Italiaans natuurkundige en schrijver, voor wie wetenschap en filosofie dicht bij elkaar liggen.

De subtitel van dit artikel is al zo’n citaat. En onderstaand citaat zou een voorspelling kunnen zijn van wat ons nu overkomt.

Natuur overbrengen "Ik denk dat onze soort niet lang zal voortbestaan. Ze lijkt niet uit hetzelfde hout gesneden als schildpadden, die in min of meer dezelfde gedaante al honderden miljoenen jaren bestaan, honderden keren langer dan wij. We zijn een kortlevende soort. Onze neven en nichten zijn al allemaal uitgestorven. En wij richten schade aan. De klimaat- en milieuveranderingen die we hebben veroorzaakt zijn ingrijpend en zullen ons vermoedelijk niet sparen. Voor de aarde zal het een onbetekenend incident zijn, maar ik geloof

s en in de natuur zijn we thuis" persoonlijk niet dat wij het er ongeschonden van af zullen brengen, te meer daar de publieke opinie en de politiek er de voorkeur aan geven de gevaren die we lopen te negeren en de kop in het zand te steken. We zijn wellicht de enige soort op aarde die zich bewust is van de eigen sterfelijkheid: ik vrees dat we binnenkort ook de enige soort worden die bewust haar eigen einde zal zien aankomen, of op zijn minst het einde van haar eigen beschaving."

“Ik ga akkoord met wat die man denkt”, zegt Norbert. “Hij maakt duidelijk dat de natuur ons na aan het hart moet liggen, dat we de natuur moeten respecteren, zelfs koesteren. Als fervent natuurliefhebber kies ik dus voor natuurfotografie om iets van het mooie van de natuur weer te geven en over te brengen op anderen. Ik heb tien maanden niets anders gedaan dan in eigen tuin gefotografeerd: vogels, vlinders, insecten, ma-

cro's van bloemen. De foto’s werden vervolgens meegenomen naar de lessen en dienden als materiaal om er uit te leren, om te bespreken of om met nieuwe opdrachten aan de slag te gaan.

Alle besproken foto’s, ook de niet geselecteerde, zitten in een logboek met notities en metadata van de foto’s. Meten is weten.”

Microbe Fotograferen in de tuin heeft één groot voordeel: je hoeft niet te sleuren met het zware materiaal.

Vogelfotografie in eigen tuin is ook aantrekkelijk omdat je je eenpersoons camouflagetentje, al dan niet zelf gemaakt, onbemand kan laten staan zodat de dieren er aan wennen. Het is ook makkelijk bijvoederen zo.

En eens je de microbe te pakken hebt, wil je bij thuiskomst van de les steeds het geleerde proberen omzetten in de praktijk, meestal in kleu-

Pimpelmees - Norbert Verbestel

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

21

maar voor de meeste insecten en spinnen bleek deze techniek zeer moeilijk en hield ik het bij fotografie uit de losse hand. Uiteindelijk wordt ook elke foto nabewerkt, maar uiteraard liefst zo weinig mogelijk.”

Tentoonstelling

Dagkoekoeksbloem - Norbert Verbestel

renfotografie om de intensiteit van de natuurpracht over te brengen. Bijvoorbeeld de scherpte van het licht inschatten. Je kan wel elk moment van de dag fotograferen, maar bij te sterk licht kan je dat afschermen met een witte paraplu. Die vervormt de kleuren niet en maakt de schaduwen minder hard. Naarmate de lessen vorderden kwamen ook moeilijke technieken aan bod, zoals het stacken. Dat is van diverse foto’s van hetzelfde onderwerp met licht verschillende focus één scherp beeld maken. Hierbij gebruik je best een groot diafragma. “In de macrofotografie hou ik vooral van het fotograferen van bloemen vanaf statief met stacking,

Al dat leren en werken heeft Norbert een selectie van een honderdtal foto's als resultaat opgebracht. Voor de tentoonstelling van de eindwerken in de oude pastorie van Ressegem kreeg elke cursist ongeveer één muur om foto's op te hangen. Ook werd ieders werk gepresenteerd in een boek dat tijdens de tentoonstelling ter inzage lag bij onze foto's.

“Feitelijk ben ik maar een halve natuurkenner”, geeft Norbert toe. “Ik geniet wel van de mooie vogeltjes, bijtjes en bloemetjes, en fotografeer die graag, maar meestal weet ik niet wat ik gefotografeerd heb. Dat hoeft ook niet om ervan te kunnen genieten. Maar om met mijn foto’s ook de mensen te bereiken die de soorten willen kennen en begrijpen, moesten er dus namen bij. Gelukkig kon ik op mijn echtgenote en op Walther en Tiffany een beroep doen om elke foto geduid te krijgen.”

Wouter Mertens

Paardenbloem en boterbloem - Norbert Verbestel

22

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

Koninginnenpage - Norbert Verbestel

Dé speciaalzaak voor al uw optische instrumenten ERKEND PARTNER

Nederstraat 25 9700 Oudenaarde +32 (0)55 61 33 13 info@natuurkijkers.be www.natuurkijkers.be

Bestel via onze webshop www.natuurkijkers.be met gratis verzending.

Verrekijkers, telescopen, sterrenkijkers, microscopen, loupes, ...

Demonstraties op aanvraag

Natuurkijkers.be is een merknaam van Optiek Van Ommeslaeghe, Nederstraat 20

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

23

Buurderijverkenning in coronatijden Terwijl sommigen onder ons in deze coronatijd letterlijk naar lucht happen, werd in de Ninoofse regio enorm uitgekeken naar de opening van buurderij Herlinckhof. De plaatselijke pers blokletterde al dat het ‘een schot in de roos’ was, dat er een ‘flitsende start’ werd genomen. Dat was ook zo, dankzij en ondanks corona. In een mum van tijd was het hele aanbod uitverkocht. Wij gingen op verkenning, vanuit ons kot.

Verademing Biodiversiteit, de herstelde link tussen producent en consument, de korte keten, een plukboerderij, biogroenten en biovlees, duurzaamheid, enz. Deze begrippen zijn ons niet vreemd.

We keken dus uit naar de kennismaking met Jamien Stoelzaet, de bezielster van deze Ninoofse buurderij.

Het Herlinckhof is trouwens veel meer dan wat er nu in de pers verschijnt. Het is van oorsprong een akkerbouwbedrijf waar ook schoolklassen kunnen langsgaan voor een doe-dag. Men vertrekt er van de graankorrel, vervolgens wordt het graan gemalen, om dan te eindigen met het bakken van een eigen broodje door de kinderen.

De kinderen beleven een leerrijke dag: een kinderboerderijdag. En dat is niet alleen een leukedag want ook het ‘aarden’ is hier belangrijk.

Het afhaalteam in actie - foto Greet Wittenberg

Spelenderwijs leren kinderen dat het eitje op hun bord al een hele weg heeft afgelegd voor het daar belandde: een ‘aha-erlebnis’ zeg maar!

Maar de kennismaking met buurderij Herlinckhof moest wachten. Op zaterdag 25 april was de opening gepland en Jamien wou ons graag te woord staan, maar de coronamaatregelen noodzaakten naast de opening ook extra veiligheidsmaatregelen en dus kon het geplande interview niet doorgaan. “Nu even niet,” zei Jamien, “maar binnen een maandje misschien?”.

We besloten dan maar om te kijken wat er op het internet te vinden was om als klant een bestelling te plaatsen bij ‘Boeren en buren’ en die bestelling op 25 april af te halen, kwestie van ter plaatse toch even de sfeer op te snuiven.

Hoe werkt een buurderij?

Lokaal en volgens het seizoen

Een buurderij is niet hetzelfde als een hoevewinkel. In de landbouwsector komt het concept ‘korte keten’ meestal neer op een hoevewinkel, maar zo’n winkel heeft dan meestal een heel beperkt aanbod. De boer verkoopt bijvoorbeeld enkel zijn zelfgemaakt hoeve-ijs, of zijn zelfgemaakte boter en karnemelk, of vlees van zijn zelfgekweekte runderen.

Elke buurderij bepaalt welke producten worden aangeboden, en op buurderij Herlinckhof gaat het om groenten, fruit, vlees, zuivel, chocolade, ingemaakte producten, ambachtelijke non-foodproducten, vis, en meer. Het aanbod varieert volgens het seizoen en kan ook nog uitgebreid worden met bier of wijn.

Omdat zo’n hoevewinkel niet voor iedereen is weggelegd, startte men in Frankrijk een aantal jaar geleden met ‘Boeren en Buren’, een systeem dat ook bij ons aan populariteit wint. Het gaat om verse producten, eerlijke prijzen en contact met de landbouwer, maar met het gemak van een supermarkt. Eén keer per week bestel je online diverse hoeveproducten, afkomstig van verschillende boerderijen uit de regio en één keer per week, op een vast tijdstip, verzamelen de producenten zich op een soort lokaal marktje: de buurderij. De klant komt hier zijn bestelling ophalen en kan meteen een praatje slaan met de aanwezige landbouwers.

Boeren en Buren wil op deze manier een aantal doelstellingen bereiken: de afstand tussen consument en producent verkleinen, de consument toegang geven tot vers en gezond voedsel, de lokale landbouw en werkgelegenheid steunen, landbouwers de kans geven zelf hun prijzen te bepalen en zo kostenefficiënter te werken, sociale contacten bevorderen en een netwerk opbouwen binnen een gemeenschap.

De eerste buurderijen werden in België opgestart in 2013. De organisatie Boeren en Buren fungeert niet als tussenpersoon tussen klant en landbouwer maar biedt ondersteuning om alles in goede banen te leiden.

De organisatie verzorgt bijvoorbeeld de website, de tool om online te bestellen, en bezorgt producent en consument op die manier een goed werkend kader.

In volle coronatijd startte Jamien Stoelzaet met haar team de buurderij Herlinckhof in Ninove.

Momenteel is er samenwerking met:  de seizoenshoeve in Outer: Jurgen en Yvonne, groentekwekers  ’t Keekje in Heikruis: Vicky en Raf, bakker/banketbakker  bioboerderij Dubbeldoel in Gooik: Hilde en Seppe, slager, zoogkoeienhouder, melkkoeienhouder  de Seizoenschuur in Schellebelle: Jeroen en Delfien, slager, poelier, zoogschapenhouder, kalkoenhouder, varkenshouder, kippenhouder, groentekweker  Fruit D’haemer in Pepingen: Jan, Nadine en Tom, fruitkwekers  Krista en Willem in Brakel: melkschapenhouder  Chocolatier Daan in Teralfene  Kims Kickles in Gent: inmaker  Olefacio in Lebbeke: Karine, ambachtelijke producent non-food  Pintafish in Tielt-Winge: vishandelaar Wekelijks bestellen is mogelijk tot donderdagavond. Die bestelling haal je af op zaterdagvoormiddag in de buurderij Herlinckhof tussen 10 en 11.30 uur.

En het succes was dus groot: de verkoop werd voortijdig afgesloten op 18 april en ondergetekende was de 85ste (!) en laatste klant die kon inschrijven.

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

25

Gemaskerde boeren In pre- of postcoronatijden zou je contact leggen met andere consumenten en vooral met de producerende landbouwers, zelfs recepten uitwisselen met je buren. Het contact tussen producent en verbruiker, de korte keten dus, zou hersteld zijn.

Maar bij de opening van buurderij Herlinckhof was de sfeer wat raar, bevreemdend, maar niet vreemder dan in de wachtrij van een supermarkt. Maar toch bevreemdend, zeker als je bedenkt dat je je enkele maanden geleden nauwelijks had kunnen voorstellen dat je op een buurderij je bestelling zou afhalen bij tien gemaskerde boeren. Niet dat het aan de medewerkers lag, integendeel! Jamien hield overzicht, we bleven

26

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

(verplicht) in de auto zitten maar kregen een warm welkom en werden met ‘smakelijk’ uitgezwaaid bij het wegrijden. Eén medewerker hoorden we, gemondmaskerd en gehandschoend tussen twee klanten door grappen “laat de volgende patiënt maar komen”. De wat onwennige manier om klanten te verwelkomen werd weggelachen in een opgewekte sfeer. Lof daarvoor!

We hebben heel veel vragen voor Jamien en haar team en voor de producenten waarmee ze samenwerkt, maar dat zal voor het postcoronatijdperk zijn in een ander artikel. Wordt vervolgd.

Wil je het aanbod bekijken of lid worden van een buurderij in je omgeving? Kijk op https://boerenenburen.be

Greet Wittenberg

Seizoensweetjes uit de Denderstreek Vier ooievaarsjongen in de Boelaremeersen Vorig jaar brachten Arthur en Mascara, het ooievaarskoppel uit de Boelaremeersen, één jong groot. Dit jaar zitten maar liefst vier jongen in het nest. Ze zijn geboren tussen 27 april en 1 mei en groeien als kool.

Hopelijk slagen beide ouders erin voldoende voedsel aan te voeren om ze alle vier groot te brengen. Je kan de verdere evolutie volgen op de Facebookpagina 'De ooievaars van Natuurpunt Boven-Dender'. foto Sven Craeyen

Paarse schubwortel Paarse schubwortel is een parasitaire plant, typisch voor de Vlaamse Ardennen, die groeit op de wortels van o.m. populier, wilg, els en es. Nabij de Molenbeek in Overboelare (Geraardsbergen) werd paarse schubwortel ook gevonden in de knot van enkele knotwilgen, op anderhalve meter boven de grond! Hoe de relatief zware zaadjes (ongeveer de helft van een erwt) daar zijn terechtgekomen, is niet meteen duidelijk.

Vogels? Eekhoorns? Per ongeluk door de mens? Of misschien toch een gevolg van de zware overstromingen in 2010, toen het water van de Molenbeek effectief zo hoog kwam?

Alleszins een wonder der natuur.

Johnny Cornelis

foto Johnny Cornelis

Hoog bezoek in Ninove Het gebeurt niet elk jaar dat een natuurgebied in onze regio een voor Vlaanderen enigmatische soort op bezoek krijgt! Vanavond zaten er in de Dendervallei in Ninove twee zulke zeldzame symboolsoorten respectievelijk te zingen en te roepen. Een unicum voor de regio. In een clustertje van vier zangposten van de meer gewone kleine karekiet zat een hele namiddag een grote karekiet te zingen, tot de schemering. Diezelfde valavond begon ook een zeldzame kwartelkoning te roepen. Zijn Latijnse naam crex crex is de perfecte klanknabootsing van zijn roep. Vermoedelijk zijn beide individuen doortrekkers die hooguit een paar dagen van onze gastvrijheid profiteren, maar het kan altijd dat ze een partner aantrekken en het hier toch naar hun zin hebben.

Wouter Mertens

Nieuwe wantsensoort voor België?

In de Geelstervallei in Lede zou voor het eerst in België de wants Aradus ribauti gevonden zijn, een diertje uit de familie van de schorswantsen.

"Papa! Hier zit een raar beest!" "Wacht Bente, niet aankomen hé. Papa zal een foto nemen om te kijken welk beestje het is." En zo begon de zoveelste zoektocht van Brecht Verkempinck naar de naam van een insect in zijn tuin.

Specialisten moeten nog nagaan of het de eerste vondst van de Aradus ribauti in België betreft!

Yvette Saerens foto Brecht Verkempinck

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

27

Euring, Papageno en Cinerea Het komen en gaan van vogels stelde de mensen in de oudheid en de middeleeuwen voor een raadsel. De verklaringen die men verzon, klinken ons nu wel heel vreemd in de oren. De Griekse filosoof Aristoteles bijvoorbeeld schreef dat de roodstaarten van de zomer (die naar Afrika ten zuiden van de Sahara trekken) getransformeerd werden in de roodborsten die in Griekenland overwinterden. Van zwaluwen werd in onze contreien dan weer gedacht dat zij de hele winter sliepen en overwinterden in de modder. De koekoek veranderde dan weer in de winter in een sperwer. Pas in de 19e eeuw groeide het besef dat heel wat vogels in de herfst uit hun noordelijke broedgebieden wegtrekken naar het zuiden en in de lente terugkeren. Er werd dan ook naar een methode gezocht om de trekroutes van deze vogels te ontrafelen. Zo ontstond het vogelringen.

Een ring met geschiedenis Het was de Deen Hans Christian Mortensen, een leraar en ornitholoog, die in 1899 als eerste op grote schaal vogels begon te vangen en aan de poot een metalen ring met een uniek herkenningsnummer aanbracht. Deze techniek kreeg al snel navolging en in heel wat landen ontstonden de zogenaamde ringcentrales.

In 1926 werd ook in ons land gestart met ringonderzoek dat sindsdien georganiseerd wordt door het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen (KBIN).

Het ringen zelf is in zover bijzonder omdat het hoofdzakelijk steunt op de vrijwillige medewerking van amateur-ornithologen. In België zijn er ongeveer 375 meewerkende ringers actief.

28

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

Gedurende jaren hebben zij stage gelopen bij andere, ervaren ringers en pas na het slagen in specifieke examens krijgen ze van de daartoe bevoegde instanties een officiële ringvergunning. Zo kan een medewerker beschikken over een “nestvergunning”, waarbij enkel nestjongen mogen worden geringd (na het slagen in het examen bij het KBIN), of over een “vangvergunning”, waarbij ook vangtuigen mogen opgesteld worden, na het volgen van de stage van twee jaar bij een ringer met een volledige ringvergunning én het slagen in een tweede examen. De medewerkers-vrijwilligers dragen de kosten voor het materiaal zelf. De ringen worden ter beschikking gesteld door het KBIN. De ringers betalen hiervoor wel een jaarlijkse bijdrage.

Euring

Ringen in de praktijk

Het geheel van handelingen dat onder de noemer “ringwerk” valt, wordt per land georganiseerd door de ringcentrales, waar ook verwerking van de gegevens en het bijhouden van databanken gebeurt. In 1963 werd de “European Union for Bird Ringing” (EURING) opgericht met het oog op samenwerking en standaardisatie van het ringwerk in Europa. EURING besloot ook een centrale databank aan te leggen van alle terugmeldingen. In Europa ringen jaarlijks ongeveer 10.000 medewerkers 4 miljoen vogels en worden 100.000 terugmeldingen genoteerd.

De vangtechnieken zijn in de loop van de jaren sterk geëvolueerd. De eerste ringers gebruikten op zelfgemaakte tuigen zoals klapnetjes, klapkooien, inloopkooien of zelf gebreide slagnetten.

Rond de jaren ’60 worden mistnetten beschikbaar en konden steeds meer vogels worden gevangen en geringd. Deze fijnmazige, industrieel geproduceerde netten hebben het voordeel dat ze over lange afstand kunnen worden opgezet en de vangkans dus enorm vergroten.

De terugmeldingen verschillen nogal per soort: zo wordt minder dan 1% van de kleine zangvogels en meer dan 50% van de geringde ooievaars teruggemeld.

Wanneer een geringde vogel wordt teruggevonden, worden de ringgegevens vergeleken met de terugmeldingsgegevens. Zo verzamelt men gegevens betreffende trekroutes, rustplaatsen tijdens de trek, levensduur, plaatstrouw aan de broedplaats, enz. Deze gegevens worden ter beschikking gesteld aan onderzoekers en aan de overheid. Zo leert men de wilde vogelpopulaties beter kennen. En beter kennen betekent beter beschermen.

Een kleine karekiet wordt geringd - Katrien Buysse

Ook het geluid dat gebruikt werd om vogels aan te trekken evolueerde navenant. Eerst werden nog lokvogels gebruikt of zelfs fluitjes die het geluid van bepaalde soorten nabootsen. Later werden geluidsdragers gebruikt: van bandopnemer, over audiocassettes en cd’s naar de mp3 spelers en I-pods van vandaag. Deze evolutie maakte het mogelijk om het geluid ook ’s nachts af te spelen.

Het geluid wordt dan in de vroege nacht opgezet en kort voor zonsopgang worden de mistnetten geopend. Dit gaf meteen indrukwekkende resultaten. Constant wordt er nog gezocht naar geluiden die de beste resultaten opleveren.

Na het vangen wordt een lichte, genummerde ring aangebracht aan de poot van de vogel. De ringen zijn vervaardigd uit aluminium of staal.

Aluminium wordt voor alle zangvogels gebruikt.

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

29

Stalen ringen zouden veel te zwaar zijn en worden alleen gebruikt bij grotere vogels, zoals reigers en meeuwen, die vaak in (zout) water en modder zitten. De stalen ringen zijn meer slijtvast, zodat bij hervangst het ringnummer nog goed te lezen is. Het gewicht van zo’n ring is echter altijd verwaarloosbaar ten opzichte van dat van de vogel. Zo weegt de ring voor een zwartkop (0,04 gr) slechts 0,2% van het gewicht van de vogel zelf.

Volgens de grootte van de poten van de verschillende vogelsoorten, bestaan er uiteraard ook verschillende maten van ringen. De allerkleinste ringetjes (2 mm) zijn voor de kleinste soorten zoals goudhaan en staartmees; de grootste ringmaat is 30 mm voor de knobbelzwaan. De ringen worden aangebracht met een zogenaamde ringtang, die is aangepast aan de verschillende ringmaten. Op elke ring staat een unieke code en het adres van de voor de ring verantwoordelijke wetenschappelijke instelling.

Deze unieke code bestaat uit een nummer of een combinatie van cijfers en letters.

In het kader van onderzoeksprojecten worden kleurringen uit kunststof gebruikt. Bij grotere vogels met een inscriptie die met een verrekijker of telescoop kan afgelezen worden. Zangvogels hebben ringetjes met een combinatie van verschillende kleuren. Bij ganzen en zwanen worden ook afleesbare halsringen aangebracht.

Satellietzenders zijn door hun gewicht alleen maar bij grotere vogels bruikbaar.

Het vangen en ringen van vogels is geen vanzelfsprekendheid, zeker al niet voor de vogel zelf. Om de stress te beperken, dienen gevangen vogels zo vlug mogelijk weer gelost te worden, maar niet voor ze eerst op naam te brengen en de leeftijd, het gewicht en de vleugellengte te noteren.

Bij het ringen van nestjongen is de kans op verstoring reëel en moet er uiterst voorzichtig gehandeld worden. Nochtans zijn net deze ringgegevens zeer belangrijk omdat alleen van deze vogels de exacte geboorteplaats en leeftijd bekend zijn.

30

dendriet

I

I

juli augustus september 2020

Papageno Het verzamelen van de gegevens van geringde en teruggemelde vogels door het KBIN is tegenwoordig volledig geautomatiseerd. Alle ringers kunnen via het programma Papageno, vernoemd naar de vogelvanger uit Mozarts opera “De Toverfluit”, hun gegevens van hun nieuw geringde vogels en de hervangsten van geringde vogels doorgeven. Het programma biedt ook de mogelijkheid tot analyse van deze gegevens (berekeningen, grafieken, kaarten van terugmeldingen). Ook historische ringvangsten kunnen in het programma worden ingegeven en bewerkt.

Ringteam Cinerea Net als in heel Vlaanderen zijn er natuurlijk ook in de Denderregio ringers actief, veelal amateurornithologen, die hun ringwerk al jaren en vaak alleen met passie en een tomeloze inzet doen.

Sinds 2003 is er echter ook een heus ringteam aan de slag op het RWZI in Teralfene (Affligem).

Het team is ontstaan uit leden van de vogelwerkgroep Cinerea en bestaat uit twee ringers met vangvergunning (Wim D’Haeseleer en Joost Mertens), samen met een vast aantal enthousiaste helpers. Het ringteam heeft zich toegelegd op het ringen van rietvogels en na 16 ringseizoenen zijn er maar liefst 47.126 vogels van een ring voorzien. Er wordt geringd vanaf de derde week van juli tot begin/midden september, aangezien rietvogels lange-aftstandstrekkers zijn en dus al vroeg aan hun terugtocht naar hun overwinteringsgebieden beginnen. De piek in de trek van deze vogels is na augustus al zo goed als voorbij.

Tussen de rietgoten worden mistnetten opgezet en op het slik tussen het riet wordt gebruik gemaakt van inloopkooien, in combinatie met vogelgeluiden. Het grootste aantal gevangen en geringde vogels zijn kleine karekieten, rietzangers en bosrietzangers. Daarnaast zijn sprinkhaanzanger, snor, blauwborst en de laatste jaren ook steeds meer cetti’s zanger een mooie afwisseling.

In de inloopkooien worden overwegend ralletjes verschalkt waaronder waterhoen, waterral en porseleinhoen. Uitzonderlijke vangsten zijn er van roerdomp, woudaapje en klein waterhoen.

Naarmate het seizoen vordert, komen ook meer en meer andere trekvogels in de netten terecht, zoals tjiftjaf, fitis, zwartkop en al eens een bonte vliegenvanger of gekraagde roodstaart. Er zijn ondertussen al 82 vogelsoorten gevangen.

Waterrietzanger Een opvallende soort, waarvan er ondertussen 31 werden geringd, is de waterrietzanger. Deze vogel heeft de weinig benijdenswaardige titel van meest zeldzame en bedreigde zangvogel te zijn in Europa en geniet dan ook een zeer sterke Europese bescherming. Dat deze vogels de ringplek in Teralfene uitkiezen als tussenstop is opmerkelijk omdat de meeste vangsten zich situeren in kustgebieden en/of estuaria van grote rivieren. Broeden doet de waterrietzanger voornamelijk in Polen en (Wit-)Rusland en in zeer lage aantallen in aanliggende landen. Overwinteren doen ze in westelijk Afrika, net over de Sahara, in biotopen die sterk vergelijkbaar zijn met hun broedgebieden, met name uitgestrekte moerassen met kniediep water en heuphoge vegetatie.

De beste periode om ze in onze lage landen aan te treffen zijn de eerste twee weken van augustus.

Je kan het verloop (of zelfs de geschiedenis) van de vangsten van het ringteam gemakkelijk volgen op www.trektellen.nl (klik onder Type telling op Ringvangsten). Je kan ook eens langs komen op de jaarlijkse activiteit om met eigen ogen te zien hoe alles in zijn werk gaat. Je vindt de aankondiging hiervan in de Denderkalender.

Snel is daar ook de studie van de demografie bijgekomen: wat zijn de doodsoorzaken? Zijn ze overal dezelfde en variëren ze van jaar tot jaar?

Sommige broedparen produceren meer jongen dan andere; is dit gebonden aan de eigenschappen van de oudervogels, aan de regio of aan een combinatie van beide?

Er is nood aan deze kennis en niet alleen omwille van de wetenschap; ook juridische instrumenten hebben deze kennis nodig. Wetten en besluiten die de bescherming en het behoud van wilde vogels in Europa waarborgen, zijn gebaseerd op objectieve gegevens.

Geringde vogel gevonden?

Maar de inspanningen van onze ringers zouden slechts weinig voorstellen, indien ze niet konden rekenen op de medewerking van het brede publiek dat het vinden van geringde vogels meldt.

Elke terugmelding telt, of de vogel in de naburige gemeente of duizenden kilometer hier vandaan werd geringd. Of het nu gaat over een eerder zeldzame of juist een algemene soort, elke informatie is interessant, want elke vogelsoort kan mogelijk in de toekomst bedreigd worden.

Je melding kan je ingeven op de BeBirds-site Belgisch ringwerk van het KIBN. Danny Van Schandevyl

Noodzaak Ringen is dus de beste methode om de verplaatsingen en de demografie van wilde vogels te bestuderen en de oorspronkelijke doelstelling blijft nog steeds actueel. Overwinteringsgebieden en trekroutes liggen namelijk niet voor eens en altijd vast. Ze evolueren, onder meer door biotoopverlies en klimaatwijzigingen. Maar daarnaast is de doelstelling zelf ook aanzienlijk verfijnd omdat we ook proberen om de trekstrategieën te begrijpen: wanneer en in welke richting wordt er vertrokken? Waar wordt een stop ingelegd om nieuwe energiereserves aan te leggen?

Vrijwilligers aan het werk - Katrien Buysse

I

I

juli augustus september 2020

dendriet

31

Natuurpunt Denderstreek in actie…

Geen foto's van publieksactiviteiten, want die waren er niet, maar gelukkig was er nog de natuur!

In Hogedonk (Beneden-Dender)

In Kluizenbos

In Aalst

In de Wellemeersen

In Paddenhoek