dendriet 2020 nr 4 - jaargang 19

Afgiftekantoor Gent X - P109327

Driemaandelijks ledentijdschrift van Natuurpunt Denderstreek oktober|november|december 2020

Retouradres: Dr. Haekstraat 37, 9200 Grembergen

Stille kracht Toppredator in de Denderstreek

Natuurpunt Denderstreek Iedereen de kans geven om zich in te zetten voor onze natuur en landschappen door studie, educatie, beleid en natuurbescherming. Open, ongebonden en ruimdenkend.

Daar staat Natuurpunt voor.

www.natuurpunt.be l www.denderstreek.waarnemingen.be l issuu.com/dendriet AFDELINGEN Aalst Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be www.natuurpunt.be/aalst

Affligem-Liedekerke

Dendermonding Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 tarcy.verstraeten@gmail.com www.natuurpunt.be/dendermonding Facebook: Natuurpunt Dendermonding

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.com

Haaltert natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Facebook: Natuurpunt Haaltert

kern affligem

Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be kern liedekerke

Denderleeuw Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Erpe-Mere Ilona Blondeel - 0487 10 79 54 ilona_blondeel@hotmail.com Facebook: Natuurpunt Erpe-Mere

Boven-Dender Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com www.natuurpunt-boven-dender.be Lede Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Facebook: Natuurpunt Lede Ninove Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be www.natuurpunt.be Facebook: Natuurpunt Ninove

NATUURSTUDIE-WERKGROEPEN Zoogdierenwerkgroep Denderstreek Diemer Vercayie 0499 14 73 60 diemervercayie@gmail.com Paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok Marie-Anne Neirinckx info@zwamvlok.be / www.zwamvlok.be

2

dendriet

Werkgroep amfibieën & reptielen Denderstreek Koen De Maere - 0485 68 89 82 greatskua2002@hotmail.com

Vogelwerkgroep Cinerea Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be dhost.info/cinerea

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

Steenuilenwerkgroep Groot-Aalst Matthias Roggen - 0494 22 07 36 matthiasroggen91@gmail.com

Keelman Zuid - 6178 natuurpunthaaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Keelman-Noord 6690 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Kluizenbos te Aalst/Affligem - 6701 Peter Luyten - 0485 50 38 04 peter.luyten6@telenet.be Kortelake te Overboelare - 6655 Willem Boonen - 054 41 75 85 boonen@scarlet.be Mijlbeekbos/Krekeldries te Aalst – 6695 Evelien Kieckens - 0494 82 18 34 evelien.kieckens@telenet.be Moenebroek te Geraardsbergen/Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 0484 77 56 50 carlos.dhaeseleer@gmail.com Molenbeekmeersen te Denderleeuw/Okegem - 6646 Geert Van der Borght - 053 681156 VDBorght.geert@skynet.be Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk De Mesel - 0476331043 dirk.demesel@telenet.be Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Paepegembos - 6693 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Raspaillebos te Grimminge - 6164 Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.x.hilde@gmail.com

Ratmolen te Aaigem/Erpe-Mere - 6700 Peter D’Hondt - 0477/88.97.46

I

I

oktober november december 2020

3 Voorwoord

4 Gevleugelde toppredator in de Denderstreek: de havik

8 Regionale herschikking

11 Trage wegen in Erpe-Mere 13 Denderkalender 15 Wandelkaart

19 Vervolg Denderkalender

21 Black poplars matter!

24 Weerschijnvlinders in opmars

26 De vogelatlas: stand van zaken

28 Een groende school

30 Seizoensweetjes

NATUURPROJECTEN Beneden-Dender te Gijzegem/ Herdersem/Mespelare/Wieze/ Denderbelle - 4004 Daan Stemgée – 0476 600 595 daan.stemgee@telenet.be www.natuurpunt.be/beneden-dender Beverbeekvallei te Aspelare/ Nederhasselt/Outer – 6241 Frederik De Coster 0486 57 04 53 fred_decoster@hotmail.com Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com Dendervallei te Ninove - 6099 Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere - 6149 natuurpunt.haaltert@gmail.com 0472 44 70 34 Everbeekse bossen - 6210 Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.van.den.berge@telenet.be Geelstervallei te Lede/Erondegem - 6657 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com Gemene Meers te Idegem - 6647 Luc Favijts - 054 41 52 17 luc.favijts@skynet.be ‘t Groot Schoor te Grembergen - 6603 Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 Honegem te Erpe-Mere/Aalst/Lede - 6123 Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be Kapellemeersen te Erembodegem/Teralfene – 6696 Lander Wantens - 0474 218747 wantenslander@gmail.com

INHOUD

peter.dhondt@telenet.be Rietbeemd te Moerbeke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede - 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx - 0475 62 70 21 bartdierickx@skynet.be Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@telenet.be Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs - 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be Werkgroep Bomen-Park-Osbroek/ Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net Wildebeekvallei - 6658 Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.debruyn@kindengezin.be

Giften voor het Reservatenfonds zijn welkom op rekeningnummer BE56 2930 2120 7588 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf €40 zijn fiscaal aftrekbaar.

dendriet

Dendriet is het blad voor de leden van 9 afdelingen en 6 studiewerkgroepen van Natuurpunt in de Denderstreek.

Meer weten?

Contacteer de contactpersoon van jouw afdeling of een werkgroep.

Opmerkingen, aanmoedigingen, verhalen en foto’s?

Stuur ze naar dendriet@telenet.be V.U.: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Redactieraad Wouter Mertens – hoofdredacteur Han Lagring – redactiesecretaris Wim Van Grieken – denderkalender Dirk De Ridder – lay-out Marc Symoens – corrector Mikol De Decker – adresbeheer Rik De Baere, Erik De Block, Dirk De Mesel, Bruno De Bruyn, Ilona Blondeel, Annie Janssens, Bob Lambrechts, Koen Steenhoudt, Yvette Saerens.

Werkten ook mee aan dit nummer: Jan Barbé, Johnny Cornelis, Frederik De Coster, Magda De Wolf, Wouter Faveyts, Yvette Saerens, Daan Stemgée, Marijn Vandenholen, An Vanden Broeck, Jan Vindevoghel Coverfoto: Havik - Yves Adams (Vilda) Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt van buiten de Denderstreek kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit laatste doe je door middel van een overschrijving van €10 op rekeningnr.

IBAN BE84 9731 7057 7059 van Dendriet, Huigeveldstraat 76, 9550 Sint-Antelinks, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

Gedrukt bij Druk in de Weer op 100% kringlooppapier met vegetale inkten

Denderstreek professionaliseert Nee, we zijn er nog niet. Terwijl ik dit voorwoordje schrijf zijn we 14 dagen voor de start van het nieuwe schooljaar. Hopelijk kreeg men, op het moment dat deze laatste Dendriet van een ‘Annus horribilis’ in de bus valt, de eerste schoolmaand afdoend georganiseerd. Want op menige laptop zou de sticker mogen hangen: Ceci n’est pas une école. Niet enkel ouders zitten met de handen in het haar, ik denk dat ook sociologen dit doen.

De nieuwe media leren maar weinig opbouwende sociale vaardigheden in een wereld waar het selfie-individualisme hoogtij viert. Dus zijn fysieke scholen broodnodig, vooral om te leren functioneren in een sociale context.

Ook in de bredere maatschappij is het – tijdelijk noodzakelijke, laat daar geen misverstand over bestaan – bubbeldenken niet onmiddellijk bevorderend voor de cohesie. Als er een vaccin is, treedt er hopelijk een compensatiegedrag op en worden banden in buurten, families en verenigingen sterker aangehaald dan ooit. Waarom is die sociale samenhang dan op dit moment zo belangrijk? hoor ik je denken. Ben je niet in vakantiesfeer goedkoop een koninklijke nieuwjaarspeech aan het recycleren? Nee hoor. We kennen het scenario wat op ons afkomt: een onzekere periode met een cocktail van economische, institutionele, klimaat- en biodiversiteitscrisissen. De geschiedenis leert dat dit periodes kunnen zijn waarin minder frisse figuren die de illusie geven dat een sterke man of vrouw het kan oplossen de bovenhand halen en dat democratie dan vaak afbrokkelt. We zijn geen defaitisten. Diezelfde geschiedenis leert ons dat meer democratie, meer constructieve samenwerking en een blijvend positivisme voor het nodige antigif kunnen zorgen.

En dan weet je dat je bij Natuurpunt aan het goede adres zit. Onze afdelingen hadden het de voorbije zeven maanden niet onder de markt: weinig of geen inkomsten, veel afgelaste evenementen, en de ketting met de vrijwilligers niet de maandelijkse smeerbeurt kunnen geven. Gelukkig waren er meer dan ooit leden die dit zagen en mensen in de besturen aanspraken met de vraag: wat kunnen wij betekenen? Dat is hoopgevend.

Elke steun is welkom.

In ditzelfde licht gaan we in het najaar en het voorjaar ook werk maken van een regionale vzw die de afdelingen van de Denderregio koepelt om de samenwerking die er nu in Dendrietvorm is ook verder uit te rollen rond andere werkingsdomeinen: werken aan een nog beter gezamenlijk agendabeheer om je een nog gevarieerder en beter afgestemde activiteitenkalender aan te bieden, samenwerken aan een nog beter gezamenlijk materiaal- en promobeheer, of samenwerken aan natuur-, duurzaamheids- en milieudossiers die het lokale overstijgen. We denken dan aan een regionale visie op windenergie, een Dendervalleivisie op natuur en waterbeheer, een gezamenlijke visie op en acties tegen het stedelijke hitte-eilandeffect en vóór stedelijke natuur, enzovoort. Niks ligt vast; de koers die we varen wordt door alle roeiers samen bepaald.

Je ziet het: wij anticiperen! Wat we met de vzw doen moet een meerwaarde betekenen ten opzichte van wat de afdelingen doen. Zin om je steentje bij te dragen? In deze Dendriet staan alvast een aantal vacatures voor vrijwilligers bij deze vzw. Hou je het liever lokaal of wil je minstens eerst daar voeling krijgen met de organisatie: aarzel niet om contact op te nemen met je lokale Natuurpuntbestuur.

Klimaat en biodiversiteit zijn in deze coronacrisis wat op de achtergrond geraakt. Ten onrechte.

De coronacrisis is maar een van de signalen van een systeem dat tegen zijn limieten aan draait.

Natuurorganisaties en jouw steun zijn daarom meer dan ooit nodig!

Wouter Mertens

foto: Katrien Buysse

I

I

oktober november december 2020

dendriet

3

Havik: gevleugelde toppredator Opmerkzame waarnemers weten het: roofvogels zorgen vaak voor onrust en paniek bij andere vogelsoorten. Vooral kraaiachtigen laten vaak met veel kabaal horen dat er een roofvogel in de buurt is. Eén roofvogelsoort zorgt ervoor dat het kabaal van kraaiachtigen voor het geoefende oor nog een tikkeltje anders klinkt: de onrust en paniek klinken heftiger. Als de oorzaak zich laat zien, heb je vrijwel steeds een havik in beeld. De meest forse roofvogel die in de regio broedt, en eentje waarvoor kraaiachtigen echt en terecht bang zijn.

Fors maar verborgen In tegenstelling tot bijvoorbeeld buizerds, die vaak langdurig in de lucht cirkelen, laten haviken zich maar zelden goed zien. Ze brengen veel tijd door in bomenrijke gebieden en ze blijven vaak in dekking. Hoewel deze soort de voorbije de-

Duif valt ten prooi aan een havik - foto: Yves Adams (Vilda)

cennia duidelijk is toegenomen, blijft ze in het grootste deel van de Denderstreek nog altijd schaars, met weinig waarnemingen. Die schaarste en de kracht die vaak uitgaat van een havik maken van elke waarneming nog altijd een topmomentje.

in de Denderstreek Havik in de Denderstreek Tot in de jaren ’90 van de vorige eeuw was de havik nog een echte zeldzaamheid in de regio.

Onder de enkele waarnemingen uit die tijd zaten ongetwijfeld ook nog een aantal verkeerd gedetermineerde sperwers. Maar er zat verandering aan te komen, want haviken namen toen al enige tijd langzaam toe vanuit het oosten van België. De voornaamste oorzaken waren wettelijke bescherming en het ouder worden van bossen waardoor er veel beschikbare broedplaatsen bijkwamen. Vooral die wettelijke bescherming was belangrijk. Haviken werden lang beschouwd als ongewenste predatoren, en ze werden meedogenloos vervolgd. In het westen van België kwamen decennialang nauwelijks of geen haviken voor en menselijke vervolging was de voornaamste oorzaak.

In 1999 werd het eerste broedgeval vastgesteld in het zuiden van de regio. Het was toen zelfs een van de eerste bekende broedgevallen in de provincie Oost-Vlaanderen. Die allereerste broedplaats is anno 2020 nog steeds bezet: 22 jaar op rij. Pas in 2004 werd een tweede broedplaats gevonden en het duurde tot 2010 voor het derde territorium een feit was. Ruim tien jaar na vestiging was de havik in die tijd nog steeds een zeer zeldzame streekbroedvogel, en alle broedplaatsen lagen in het zuidelijke, meest bosrijke deel van de Denderstreek. Vanaf 2013 werd de stijging duidelijker. Omstreeks 2017 werd de populatie op 15-16 territoria begroot. Het diepe zuiden van de regio is duidelijk het zwaartepunt gebleven, maar inmiddels komen ook enkele paren voor in de centrale Dendervallei. De toename lijkt voorbij en de populatie is wellicht stabiel, vermoedelijk omdat de meeste potentiële broedplaatsen bezet zijn. Het lopende veldwerk voor de vogelatlas zal ons binnen enkele jaren een geactualiseerd beeld geven van de huidige omvang van de populatie.

Lang geleden werden haviken beschouwd als broedvogels van zeer grote bossen. Toch is gebleken dat ze zich ook kunnen aanpassen aan

kleinere bossen. Een zekere mate van rust lijkt van belang en vooral een goed voedselaanbod in de omgeving. Haviken zijn bij uitstek vogeljagers.

Vooral duiven zijn een geliefde prooi, vooral postduiven en houtduiven.

Lastige herkenning De herkenning van havik levert nog vaak problemen op. Vooral de nauw verwante maar algemenere sperwer wordt vaak verwisseld met een havik. Voor de verschillen tussen beide soorten kan in eerste instantie gewoon verwezen worden naar de ANWB-vogelgids. Daar wordt het prima uit de doeken gedaan.

De verschillen tussen een havik en sperwer zijn grotendeels vrij subtiel. Het helpt als je veel veldervaring hebt met het herkennen van roofvogels.

De waarnemingsomstandigheden maken het vaak extra moeilijk. Sperwer en havik zijn soorten met een tamelijk verborgen levenswijze.

Daardoor duren waarnemingen vaak maar kort.

Meestal komt er ook geen herkansing want de vogel is – letterlijk – gaan vliegen. Veel waarnemers weten ook niet goed waarop ze moeten letten, en dat is nochtans extra belangrijk bij korte waarnemingen. Daardoor eindigt de determinatie al eens in giswerk. De uiteindelijke uitkomst wordt al eens beïnvloed door de wens om de zeldzamere soort van de twee te willen zien, in dit geval havik. Vaak wordt bovendien een inschatting van de grootte gebruikt om te beslissen welke soort het was: “de vogel was heel groot en dus een havik”. Slecht idee. In de eerste plaats omdat grootte lastiger is in te schatten dan men denkt, zeker op enige afstand.

Daarnaast is het grootteverschil soms gewoon onbruikbaar. Er bestaat namelijk wel een duidelijk grootteverschil tussen de kleine mannetjes sperwer en de grote vrouwtjes havik, maar vrouwtjes sperwer en mannetjes havik zijn ongeveer even groot. Aangezien er bij deze soorten ongeveer evenveel vogels van elk geslacht zijn, is het groottekenmerk dus niet bruikbaar in de helft van de gevallen.

I

I

oktober november december 2020

dendriet

5

3

4

1. Krachtig en breed lichaam. De fijne dwarsbandering wijst op een adulte vogel.

2. Een duidelijk vooruitstekende kop.

3. In vergelijking met sperwer lange vleugels.

5 2 6

4. Duidelijke knik op de overgang van de armpennen naar de smallere hand(pennen), waardoor de vleugel een ietwat puntige indruk krijgt.

5. Lange staart die eerder afgeronde indruk geeft wanneer dichtgevouwen.

6. Amper tekening op armpennen; geen sterke bandering zoals altijd aanwezig bij sperwer. Opgelet: onvolwassen haviken vertonen daar ook bandering.

1 foto: Wouter Faveyts

Let op bouw en vliegwijze (en dan nog) Bouw en vliegwijze zijn van cruciaal belang voor roofvogeldeterminatie. Dat wordt vaak onderschat; wie alleen afgaat op kleedkenmerken zal veel roofvogels niet kunnen identificeren.

De meeste roofvogels vliegen te veraf en met te slechte lichtomstandigheden om veel kleedkenmerken te kunnen gebruiken.

Begin met het goed inprenten van bouw en vliegwijze van de algemenere sperwer. Dat kan je alleen door in het veld goed naar sperwers te kijken. Sperwers zijn slanker en vinniger. Ze hebben een smal lichaam, met slanke heupen, een lange staart en een klein kopje. De vleugels zijn kort in vergelijking met die van een havik, en ze hebben een enigszins ronde vorm. De vliegwijze van een sperwer is onstuimig: de vogel verandert zeer regelmatig van hoogte en richting.

ObsIdentify: gratis soortenherkenner in je broekzak

Haviken hebben een forser, krachtiger lichaam, met dikker onderlichaam en bredere heupen.

De staart is ook lang en de forse kop steekt duidelijk vooruit. De vleugels zijn naar verhouding langer. Het buitenste deel van de vleugel, de ‘hand’, is duidelijk smaller dan het binnenste deel, de ‘arm’. Vrouwtjes sperwer kunnen dat laatste kenmerk ook vertonen maar minder uitgesproken. De vliegwijze van een havik is wat trager.

Ook haviken veranderen geregeld van hoogte en richting, maar in plaats van onstuimig laat de vliegwijze zich meer omschrijven als krachtig.

Verwarring treedt vaak op in de lente: beide soorten hebben een gelijkaardige baltsvlucht.

Baltsende sperwers vliegen dan met vertraagde vleugelslag hoog boven het broedgebied, en worden dan vaak voor een havik gehouden. Er is nog een angel: door het aanzienlijk grootteverschil tussen de geslachten verschillen mannetjes en vrouwtjes van beide soorten ook onderling subJe kent het gevoel vast wel: overal planten en dieren zien en niet (meer) weten wat het is. Gedaan met achteraf boeken of het internet te doorworstelen.

De gratis app ObsIdentify vertelt je in één klik wat je voor je lens hebt. Leuk voor jezelf om bij te leren, en je helpt de natuur en Natuurpunt ook nog een handje.

Want als je een account aanmaakt kun je je herkenningen opslaan. Hierdoor komen je vondsten terecht op www.waarnemingen.be,

6

dendriet

I

I

oktober november december 2020

foto: Katrien Buysse

tiel in bouw en vliegwijze. Vrouwtjes zijn forser, hebben relatief langere vleugels en vliegen iets krachtiger. Lastig, hé? Heel belangrijk is dat je afgaat op de combinatie van kenmerken en niet op slechts één of enkele kenmerken. En als je het niet zeker weet, dan is dat zo: weersta de verleiding er een naam te willen op plakken als je het niet zeker weet. Nog een tip: maak een foto als je kan. Dat kan helpen om determinatie rond te krijgen. Succes!

Wouter Faveyts waarna beheerders, beleidsmakers en onderzoekers ermee aan de slag kunnen. Zo help je Natuurpunt om nog meer gegevens te verzamelen. Liefhebber of professional, jong of oud, iedereen kan de app gebruiken. Zowel in de natuur als in de eigen achtertuin.

Hoe gebruik je de app?

Het gebruik is simpel: maak een foto van plant, dier of paddenstoel. De app herkent in totaal 13.767 soorten uit de Benelux.

Een onvolwassen havik krijgt een wetenschappelijke ring om de poot, juni 2020, Denderstreek.

Dit jong heeft nog wat dons en het verenkleed is nog niet helemaal volgroeid.

Het juveniele kleed, dat sterk verschilt van het adulte kleed, is wel al goed zichtbaar: beigebruin met dikke lengtestrepen op het lichaam in plaats van fijne dwarsbandering bij adulten.

Snij de foto bij voor een betere herkenning. Klik op de knop ObsIdentify, en krijg binnen enkele seconden de naam van de soort met aanvullende informatie. Door vervolgens op ‘bewaar identificatie’ te klikken wordt de herkenning opgenomen in waarnemingen.be en je digitale notitieboekje.

Downloaden maar!

ObsIdentify is beschikbaar voor zowel Android als iOS. Download hem snel op je smartphone en trek eropuit!

I

I

oktober november december 2020

dendriet

7

Dubbel jubileum en nieuwe start voor onze natuurvereniging Volgend jaar vieren we 50 jaar natuurvereniging in de Denderstreek. Natuurpunt en ons tijdschrift Dendriet bestaan dan al 20 jaar. Tijd om te feesten en enkele mooie herinneringen op te halen, maar tegelijk ook naar de toekomst te kijken. We kiezen voor ‘the next level’ en richten een regionale vzw op binnen de koepel van Natuurpunt.

50 jaar, 20 jaar, jaar 0 In het voorjaar van 1971 vonden enkele natuurliefhebbers en milieubeschermers elkaar en richtten zij binnen de structuur van de vereniging De Wielewaal de afdeling Denderland op.

Het werkingsgebied omvatte de hele Denderregio van Zele tot Geraardsbergen. Nadien leidden lokale initiatieven tot de oprichting van afdelingen op gemeentelijk niveau zodat er een tiental structuren actief werden. Ook binnen de vzw Natuurreservaten werden intussen afdelingen opgestart rond de werking van enkele natuurgebieden. Alles kwam samen in 2001 toen de twee vzw’s fusioneerden tot Natuurpunt en we in de Denderstreek een samenwerkingsverband oprichtten, met het tijdschrift Dendriet als uithangbord.

10-jarig bestaan van Dendriet in 2011

8

dendriet

I

I

oktober november december 2020

Regionale natuurvereniging Denderstreek Vanaf volgend jaar opteren we voor een intensere samenwerking voor onze vereniging in de regio. Dat zal zich vertalen in acties rond regionale thema’s, betere coördinatie van het cursusaanbod, gestroomlijnde communicatie, ondersteuning van het lokaal beleidswerk, materiaal voor natuurbeheer, enzovoort. We gaan daarvoor een heuse vzw oprichten en streven naar een erkenning als regionale natuurverenging.

Als lid van Natuurpunt zal je er wellicht niet meteen veel van merken, maar het is de intentie om via samenwerking en een efficiëntere inzet van middelen tot een betere werking te komen, én om de werkdruk voor de afdelingen (stuk voor stuk vrijwilligers) enigszins te verlichten.

Afscheid van de afdelingen Lede en Dendermonding

foto: Katrien Buysse

In de huidige werking binnen de structuren wijzigt er niet zo veel voor de vrijwilligers. Alle beslissingen zullen nog steeds genomen worden op het niveau waar ze het best passen, en dat blijft de afdeling, het beheerteam of de studiewerkgroep. De ‘regionale’ dient in de toekomst enkel als ondersteuning met het doel de lokale werking te versterken. Niets forceren dus, we laten het spontaan ontwikkelen. Alles zit nog in een prille beginfase, het wordt boeiend om te zien hoe dit verder evolueert.

Natuurgebieden als schakels De laatste 30 jaar hebben onze vrijwilligers zich bijzonder ingezet om de gebieden in de Dendervallei en de zijbeken te beschermen. Dit resulteert in een blauwgroen parelsnoer van projecten die in enkele decennia ruimtelijk bepalend zijn geworden voor onze streek. Op de kaart kan je zien hoe nauw verbonden deze schakels wel zijn en waar onze vereniging en andere partners het verschil maken.

De Dender is hiermee al op de kaart gezet en we hopen dat er nog meer natuur kan bijkomen binnen de projecten van overheden zoals de Blue Deal, Europese Green Deal en Meer bos voor Vlaanderen.

Toekomstproject Volgens een recente studie zou het Denderbekken uitermate geschikt zijn om enkele families otter te herbergen. Wie had dit ooit durven dromen? Laat ons dus maar goed verder werken aan gunstig leefgebied in onze projecten, waar dan ook meteen alle andere soorten mee van genieten.

Ook onze moedervereniging kijkt naar de toekomst. Momenteel loopt een bevraging bij de leden en vrijwilligers om een doelgerichte toekomstvisie uit te werken. Op de website www.natuurinhethart.be kan je het proces volgen en participeren. Ongetwijfeld zal via ons nieuw regionaal werkingsmodel ook aan een visie voor onze Denderstreek gewerkt worden. Geef je nu op als vrijwilliger om hieraan mee te werken (zie pagina 10).

Daan Stemgée

Natuurpunt Denderstreek is niet de enige regionale vzw die het licht zal zien binnen de Natuurpuntfamilie. Overal in Vlaanderen is het de bedoeling om regionales op te richten, zodat elke lokale afdeling deel uitmaakt van een groter geheel.

En dus is het voor afdelingen vaak kiezen. Elk om hun eigen begrijpelijke redenen kozen de afdelingen Natuurpunt Lede en Natuurpunt Dendermonding ervoor om zich aan te sluiten bij een andere regionale dan Natuurpunt Denderstreek. Na vele jaren samenwerken is het jammer om hen te zien vertrekken, maar we zijn dankbaar om de Dendriet-jaren en wensen hen natuurlijk het allerbeste toe.

Om het met de woorden van de voorzitter van Natuurpunt Lede, Yvette Saerens, te zeggen: Wij danken iedereen die de afgelopen jaren meewerkten aan de uitgave Dendriet en ook de collega's Natuurpunters van de verschillende afdelingen zullen we zeker missen op de komende overlegmomenten.

Maar zoals het spreekwoord zegt: “bomen komen elkaar niet tegen maar mensen wel”, zal dat in ons geval zeker zo zijn. Bedankt en tot ziens, het ga jullie goed!

I

I

oktober november december 2020

dendriet

9

Natuurpunt Denderstreek werft aan:

VRIJWILLIGERS (m/v/x) !

In het kader van de nieuw op te richten regionale vzw willen we ook verder kijken dan de afdelingsbesturen. We willen jouw talent, iemand uit je familie of kennissenkring valoriseren voor meer en beter natuur in de regio. We zoeken gericht nieuw bloed met een frisse kijk en met een van de volgende talenten.

Financieel

Een vzw-boekhouding helder maken voor iedereen.

Financieel doordacht plannen en rapporteren.

Mee zoeken naar strategieën voor extra fondsen.

sche onderbouwing voor meer en betere natuur in de Dendervallei en de Denderregio.

van ideeën bevorderen.

Communicatie

De interne communicatie tussen vrijwilligers, Organisatie beheerders en professioDe regionale organisanals gestroomlijnd laten tie laten groeien in proverlopen. jectbeheer en -manageDe buitenwereld op een ment.

Juridisch positieve, heldere en effiEen vzw-structuur dege- De ondersteuning van en ciënte wijze laten weten lijk uitbouwen en de jaar- afstemming tussen de waar we voor staan. lijkse verplichtingen hier- Natuurpuntafdelingen Biologisch versterken en de bottoe opvolgen.

Mee bouwen aan juriditom-up doorstroming Een ecologische streek-

visie ontwikkelen.

De wetenschappelijke onderbouwing van onze projecten bewaken.

Vier thematische netwerktalenten

Een netwerk uitbouwen van binnen de regio relevante spelers op het vlak van natuur en milieu, toerisme, landbouw of industrie.

Zit er iets tussen voor jou?

Zin om ook vrijwilliger te worden bij Natuurpunt? Of heb je nog vragen?

Neem contact op met wouter.mertens@natuurpuntninove.be en we stemmen verder af.

Een korte motivatie en CV worden geapprecieerd. Geef daarin aan waar je talent juist ligt.

Uiteraard zijn vrijwilligers voor elke mogelijke taak (natuur beheren, activiteiten organiseren, enz.) ook blijvend welkom in de diverse lokale afdelingen.

Contactadressen vind je terug op pagina 2.

Een picknicktafel en een wiglo in Honegem

Trage wegen in Erpe-Mere

Tijdens de coronacrisis gingen heel wat mensen graag uitwaaien, relaxen en bijtanken in natuurgebieden in de buurt. Ook in Honegem mochten we een pak meer wandelaars begroeten. Hopelijk kunnen we de nare pandemie snel achter ons laten. Maar de wandelaars in Honegem zien we graag terugkomen. De Dag van de Trage Weg op 18 oktober is een uitgelezen gelegenheid om onze nieuwe picknicktafel in te wijden. Natuurpunt Erpe-Mere nodigt je van harte uit.

Een nieuwe troef

Praktisch

De tafel staat op een mooi idyllisch plekje. De hele omgeving nodigt uit om er even halt te houden en te rusten in de schaduw van de pas geplante linde, terwijl de kinderen zich uitleven in de nieuwe wiglo.

Startpunt: brugje aan de Honegemmeersweg in Erpe.

Voor Becky betekende Honegem heel veel. Ze kwam er genieten van de rust, de ruimte en de natuur. Becky is ons ontvallen. De picknicktafel komt er dankzij de sponsoring van haar familie.

Deze plek wordt een blijvend aandenken aan haar.

Wandelen Natuurlijk knopen we aan dit gebeuren ook een wandeling vast. We wandelen door een zeer gevarieerd landschap met veldwegeltjes, knotwilgen, graslanden, bosjes en vele bloeiende planten. Af en toe komen we de meanderende Molenbeek tegen die Honegem doorkruist.

Voormiddag: Vrije wandeling op eigen tempo.

Je start tussen 8 en 10 uur. Onderweg geven gidsen een woordje uitleg op interessante plekjes.

Namiddag: Om 14.30 uur is er een geleide wandeling met inhuldiging van de rustbank. Het aantal deelnemers is beperkt. Vooraf inschrijven is dan ook verplicht per mail: natuurpunt.erpemere@gmail.com Meer info: Peter D'Hondt – 0477 88 97 46 Volg de Facebookpagina en ontvang de nieuwsbrief van Natuurpunt Erpe-Mere voor info over de coronamaatregelen en eventuele programmawijzigingen Annie Janssens

foto: Marijn Vandenholen

I

I

oktober november december 2020

dendriet

11

een wandeling in het Kravaalbos zeker waard!

Donderdag vanaf 19u Vrijdag vanaf 17u Zaterdag vanaf 13u Zondag en feestdagen vanaf 10u

Putstraat 116 Meldert bijstinne@proximus.be www.cafestinne.wordpress.com 12

dendriet

I

I

oktober november december 2020

DENDERKALENDER

Tenzij anders vermeld, zijn de activiteiten van Natuurpunt voor de leden gratis en betalen niet-leden €1. Op excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling mogelijk (€0,04/km/p.pers.).

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids

Z ondag 4

oktober

Z ondag 11

Z ondag 11

oktober

Opendeurdag bij SOS Wilde Dieren

Herfst in de Everbeekse Bossen

A fdeling B oven -D ender

A fdeling B oven -D ender

1 Doorlopend van 10 tot 18 uur 6 SOS Wilde Dieren, Hoge Buizemont 211, Geraardsbergen 4 Verneem alles over de werking van het Geraardsbergse opvangcentrum voor vogels en wilde dieren en over de vele dieren die er worden opgevangen en verzorgd.

Neem een kijkje achter de schermen van het Wildlife Hospital. ☒ Na het bezoek kan je nog even nagenieten met een pannenkoek en een streekbiertje of frisdrank.

2 www.soswildedieren.be

Z aterdag 10

oktober

Paddenstoelen voor kinderen A fdeling L ede 1 14:00 - 16:30 6 Infobord bosparking Buggenhoutbos, Kasteelstraat 189, 9255 Buggenhout 4 Paddenstoelenwandeling.

Het bos geurt naar de herfst en op vele plekken verschijnen paddenstoelen.

Zijn paddenstoelen nu echt van de kabouters en hun elfen? Wonen heksen nu echt in een heksenkring en padden daaronder?

Wij gaan in het grote bos op zoek naar deze wonderlijke natuurverschijnsels en misschien komen wij wel een kaboutertje tegen. Maar één ding spreken wij zeker af!

Wat gebeurt in kabouterland blijft in kabouterland. Ssssst!

2 Yvette Saerens – 0479 302 477 saerens_yvette@hotmail.com

oktober

Paddenstoelenwandeling A fdeling N inove 1 13:30 - 16:15 6 Kapel Bevingen te Meerbeke (nabij dorpskern Neigem) 4 Wandeling onder voorbehoud van de geldende Covid-regels.

Beperkte groep en inschrijven verplicht.

3 Willem Boonen 2 Info en inschrijven: erna.lauwaet@gmail.com 0486 29 80 72

1 14:00 - 17:00 6 Kerk, Muiterij, Everbeek-Boven 4 Tijdens de Week van het Bos kan je genieten van de beginnende herfstkleuren in de Everbeekse Bossen.

Landschapswandeling van een 8-tal km langs het glooiend landschap van Everbeek, o.m. doorheen het Steenbergbos, het Hayesbos en het Livierenbos.

2 Carlos D’Haeseleer – 0484 77 56 50 carlos.dhaeseleer@gmail.com

D insdag 13

oktober

Weetjes en verhalen over paddenstoelen A fdeling N inove

Z ondag 11

1 19:30 - 22:30 6 Buurthuis Pallieter, Smid Lambrechtstraat te Outer 4 Top-paddenstoelenkenner Hans Vermeulen aan het woord!

Maximaal 19 aanwezigen!

7 Vooraf inschrijven is verplicht via website Natuurpunt.

2 fred_decoster@gmail.com 0486 57 04 53

oktober

Paddenstoelenwandeling A fdelingen L ede

en ‘ s

H eerenbosch

1 14:00 - 16:30 6 Infobord bosparking Buggenhoutbos, Kasteelstraat 189, 9255 Buggenhout 4 Paddenstoelen zijn nog steeds mysterieuze wezens. De ene dag is er niets te zien en een etmaal later zijn ze er plots: zomaar uit het niets komen ze tevoorschijn.

Ze hebben rare vormen en soms mooie kleuren. Vaak zijn ze giftig maar er zijn uiteraard ook eetbare soorten. Eetbaar, ja, maar het blijven rare wezentjes die in verhaaltjes vaak gelinkt worden aan kabouters, heksen en rare mannetjes. Plukken mag hier niet!

2 Yvette Saerens – 0479 302 477 saerens_yvette@hotmail.com

Z ondag 18

oktober

Trage wegen A fdeling E rpe -M ere 1 Vrij starten tussen 8 en 10 uur 6 Brugje aan de sluis, Honegemmeersweg, Erpe 4 Op eigen tempo kan je tijdens een wandeling langs trage wegen het haastige en drukke alledaagse leven even vergeten en stilstaan bij de pracht en rust die de natuur te bieden heeft. Op een aantal plaatsen wordt even gestopt om te luisteren naar een gids, o.a. op de nieuwe rustzone waar een wiglo gebouwd werd.

2 Zie voor meer info op pag. 11

I

I

oktober november december 2020

dendriet

13

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids

Z ondag 18

oktober

2 Yvette – 0479 30 24 77 Chris – 0486 92 05 90

Trage wegen (vervolg) A fdeling E rpe -M ere 1 14:30 - 17:00 6 Brugje aan de sluis, Honegemmeersweg, Erpe 4 Ter nagedachtenis van een overleden Natuurpuntlid heeft haar familie een picknicktafel geschonken. Deze wordt nu officieel ingehuldigd. We kozen hiervoor een mooie plek uit in de Honegem.

Ernaast werd een wiglo gebouwd zodat kinderen er lekker kunnen ravotten terwijl hun ouders even uitrusten op het bankje.

Inschrijven verplicht via natuurpunt.erpemere@gmail.com 2 0487 10 79 54 5 Mondmasker vanaf 12 jaar

Z ondag 18

Z ondag 18

Wandeling naar en in het Kluizenbos A fdeling A ffligem -L iedekerke 1 13:45 - 17:00 6 Abdijtoren van de abdij van Affligem, Abdijstraat, Affligem 4 We wandelen van de abdij naar het Kluizenbos. Een eeuwenoude wandeling die de kluizenaars van de abdij maakten om zich aan de kapel te bezinnen.

2 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be

Z ondag 25 oktober

A fdeling L ede

A fdeling B oven -D ender

1 11:30 - 14:00 6 CC Oordegem, Lede Dorp 29, Lede 4 Kom samen met je familie en vrienden smullen.

Volwassenen 19 euro - Keuze uit: V1. Varkenshaasje met Provençaalse (A), peper- (B) of champignonsaus (C) en kroketten op een bedje van vers geplukte groenten.

V2. Tongrolletjes met mosterdsaus, bijpassende groenten en kroketten.

V3. Vegetarische spirelli met bijpassende warme groenten en kaassaus.

Kinderen 11 euro - Keuze uit: K1. Kippenfilet met appelmoes en kroketten.

K2. Vegetarische spirelli met verse warme groenten en kaassaus.

7 Inschrijven vóór 12 oktober via storting op Natuurpunt Lede BE64 6528 5095 8652.

Vermeld het aantal gerechten en totaalsom. vb. 1xV1C + 1xV2 + 1xV3 + 2xK1 (=79 euro)

dendriet

I

I

1 14:00 - 17:00 6 Station, Rue René Magritte, Lessines 4 Historische wandeling van een 5-tal km langs de steengroeven van Lessen met de kasseisteen als rode draad. We eindigen aan de site waar de betwiste Snow Games voorzien zijn.

Alle paden en wegen zijn verhard.

2 Johan Vander Heyden 0477 25 06 88 j.vdheyden@telenet.be

De

hele maand november

Natuurzoektocht in de Dendervallei A fdeling N inove

Voor gezinnen met kinderen.

Zie ook de website van Natuurpunt Ninove 2 Wouter Mertens - 0495 68 89 33

oktober november december 2020

november

Heksen en trollen in Ellezelles A fdeling B oven -D ender 1 13:30 - 17:00 6 13:30 op parking Colruyt, Groteweg, Overboelare (vanwaar carpoolend en kostendelend wordt verder gereden) of om 14 uur aan het Maison du Pays des Collines, Ruelle des Ecoles 1, Ellezelles 4 Landschapswandeling van een 8-tal km in en om Ellezelles, in het hart van het parc naturel du Pays des Collines. De lokale heks Quintine en andere folkloristische figuren zijn nooit ver weg.

2 Luc Favijts – 0477 67 65 21 luc.favijts@skynet.be

oktober

Historische kasseisteenwandeling in Lessen

Eetfestijn ten voordele van onze natuur

14

oktober

Z ondag 15

Z ondag 22

november

Bomen en mythologie A fdeling L ede 1 14:00 - 17:00 6 Taverne Wijmenier, Ledezijdestraat 74, Lede 4 Vele goden en mythologische wezens worden in verband gebracht met een bepaalde soort boom. Het christendom kent de boom van kennis van goed en kwaad en de boom des levens.

Nog altijd zijn er indrukwekkende bomen in het landschap te ontdekken, vaak op het hoogste punt in de omgeving.

Vandaag gaan wij op zoek in ons natuurgebied of er nog aanwijzingen zijn van dit oeroude gebruik en frissen onze kennis over deze sterke wezens nog eens op.

7 Bijdrage van 1 euro per persoon voor ons natuurproject.

Inschrijven niet nodig.

2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com 5 Goede stapschoenen, honden aan de leiband, mondmasker verplicht

Uitneembare wandelkaart

Het Hoekskenpad I

I

oktober november december 2020

dendriet 15

HOGEDONK

GIJZEGEM

e e b

O u d e

M

n e l o

De n

HOEKSKE k

de

r

Camphof

HE

D en d e r

der Den

k

e e B te

Gro

WIESTERMEERS

ERDERSEM

WIEZE Bos Grasland Akker Waterlopen Bebouwing Hoekskenpad 5,7 km Mespelwegel 7,2 km Van markt tot markt 15,3 km Startpunt Kerk Horeca

Welkom op het Hoekskenpad In het kleinschalig landschap tussen Gijzegem en Hofstade ligt de natuur wat in een speciaal “Hoekske”. Kom dit gerust eens ontdekken!

Kaardenbol - foto: Katrien Buysse

Grootse natuur op een kleine oppervlakte

Praktisch l De wandeling is 5,7 km lang en bewegwijzerd met paarse borden. l Start aan het recreatiedomein Dendergalm met café, terras en minigolf, Meirbeekstraat 12 in GijzegemAalst. Te bereiken vanuit Aalst en Dendermonde met bus 53 en 57; startpunt ligt 500 m van halte “Gijzegem klooster” op de steenweg naar Oudegem. l Wandelaars zijn het hele jaar welkom op de aangeduide paden. Stevige stapschoenen zijn aangewezen bij vochtig weer. Niet geschikt voor rolstoelgebruikers en kinderwagens.

Honden zijn welkom aan de leiband. l Extra wandeltip: je kan onderweg aantakken op de volgende wandelroutes: Mespelwegel (7,2 km, groen) en Van Markt tot Markt (15,3 km, bruin)

Langs de Molenbeek in de meersen van de BenedenDender vallen de vele elzenbosjes op in de drassige weilanden en langs de sloten. Sijsjes zijn gek op de zaadjes in de opvallende elzenpropjes. De beek wordt gevoed door het gezuiverd afvalwater van het waterzuiveringsstation van Aalst. De kleine wintertaling zoekt graag naar voedsel in het slib op de beekbodem. Langs de beekoevers zijn in de winter vaak knaagsporen van de bever te vinden.

Onderweg kan je op een houten zitbank in het zonnetje genieten van een mooi uitzicht op een knotwilgenrij waar de steenuil zich vaak laat zien. In de droge bloemrijke bermen van het jaagpad langs de Dender bloeit de stekelige kaardenbol met zijn opvallende lichtblauwe bloeiwijze die wat lijkt op een distel. Misschien valt je oog er wel op een koninginnenpage, een van de grootste en mooiste vlinders uit onze streek.

Je kan het project Beneden-Dender steunen door een gift op BE56 2930 2120 7588 met vermelding "gift project 6243 Beneden-Dender Aalst".

Voor giften vanaf 40 euro krijg je een fiscaal attest.

18

dendriet

I

I

oktober november december 2020

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids

Z aterdag 28

november

Bosuilen in het Raspaillebos A fdeling B oven -D ender 1 17:00 - 20:00 6 De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge 4 Traditionele avondwandeling in het Raspaillebos op zoek naar de bosuil. Als het weer meevalt, is een auditief spektakel gegarandeerd. Met wat geluk krijgen we er ook een of meer te zien.

Aansluitend een jenever, biertje, frisdrank, koffie of warme choco (democratische prijs). Inschrijven verplicht via een mailtje aan Koen met vermelding van het aantal volwassenen en kinderen 2 Koen Steenhoudt – 0472 90 80 57 koen.x.hilde@gmail.com 5 Om risico’s op valpartijen te vermijden zijn geen honden toegelaten

Z ondag 6

december

Over winteren A fdeling E rpe -M ere 1 09:30 - 12:00 6 Hof Ter Vaerent, Honegemstraat 139, Erpe 4 Hoe komt de natuur de winter door? Kom er alles over te weten tijdens ons driemaandelijks bezoek aan de Honegem.

7 Inschrijven verplicht via natuurpunt.erpemere@gmail.com 0487 10 79 54.

5 Mondmasker vanaf 12 jaar

Z aterdag 12

december

Spagettifestijn@home A fdeling E rpe -M ere

Verse spaghetti geleverd bij je thuis. Profiteer ervan om een groter aantal porties lekkere spaghettisaus te kopen die je kan invriezen om later nog eens te smullen. Online te bestellen.

7 Houd onze Facebookpagina in het oog voor meer info of stuur een mailtje naar natuurpunt.erpemere@gmail.com

Z aterdag 19

december

4 Klassieker!

Natuurwandeling in de Palitsebeekvallei met glühwein als afsluiter.

Wandeling en glühwein tegen een kleine vergoeding.

2 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be

Kerst-BBQ aan het boshuisje Geelstervallei A fdeling L ede 1 16:00 - 19:30 6 Veldekenswegel 46, Lede 4 We staan even stil bij het winterse landschap en de slapende natuur.

In het donkerste moment van het jaar brengen wij een beetje licht in het boshuisje dat wij sfeervol hebben ingericht en waar we jullie verwennen met een winterse BBQ en een verwarmend drankje.

7 Inschrijven noodzakelijk voor 15 december Geld storten op Natuurpunt Lede, BE64 6528 5095 8652 (8 euro per pers., per kind 4 euro).

Vermeld aantal volwassenen en kinderen. Zonder BBQ kan je ook meewandelen.

2 Yvette Saerens – 0479 30 24 77 saerens_yvette@hotmail.com 5 Stevig schoeisel of laarzen, zaklamp is ook handig

Z ondag 20

NATUURBEHEER E lke

eerste zaterdag van de maand

Lede A fdeling L ede 2 Chris Van De Velde – 0486 92 05 90 of via Facebook Natuurpunt Lede

E lke

derde zaterdag van de maand

Honegem A fdeling E rpe -M ere 4 De bedoeling is om in een onge dwongen sfeer van de natuur en de vriendschap te genieten. Kom je wat later of moet je vroeger vertrekken, geen enkel probleem!

Afspraakplaats en werkverdeling wordt steeds meegedeeld via mail.

7 Wil je aan deze lijst worden toegevoegd, geef je naam en e-mail door, dan krijg je standaard de uitnodigingen toegestuurd.

2 Robrecht De Wolf – 0472 70.40.26 robrechtdewolf@hotmail.com

december

Winterwandeling Liedekerkebos A fdeling A ffligem -L iedekerke 1 9:45 - 12:00 6 Liedekerkebos, ingang ter hoogte van Schelfhoutstraat 188, 1770 Liedekerke 4 We bekijken het Liedekerke bos op z’n winters. En toch valt er nog allerlei te ontdekken.

2 Erik De Block – 053 68 35 88 erik.deblock@outlook.be

Z ondag 3

januari

Z aterdag 3

oktober

Kluizenbos A fdelingen A alst en A ffligem -L iedekerke 1 8:30 - 12:30 6 Kluiskapel aan de ingang van het Kluizenbos 4 Natuurbeheer in het Kluizenbos.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

2 Wim Van Grieken – 0477 40 78 41 wvangrieken@telenet.be

2021

Glühweinwandeling A fdeling A ffligem -L iedekerke 1 9:45 - 12:00 6 Parking zwembad Liedekerke, Sportlaan 2, 1770 Liedekerke

I

I

oktober november december 2020

dendriet

19

1 vertrekuur n 6 plaats van afspraak n 4 toelichting n 7 bijzonderheid n 2 contactpersoon n 5 meebrengen n 3 gids

Z ondag 11

Z ondag 22

oktober

Liedekerke

Dag van de Natuur Open Natuurbeheer

A fdeling A ffligem -L iedekerke 1 08:30 - 13:00 7 Schrijf je in op onze mailinglijst in de week voordien via mail.

4 In een ongedwongen sfeer en met respect voor de coronamaatregelen werken we samen om de biodiversiteit in onze regio te versterken. Om 10 uur is het tijd voor koffie, thee en koeken.

Mensen die later willen starten (het is tenslotte zondagmorgen) of vroeger willen vertrekken zijn zeker welkom.

2 Marc Michiels – 0496 33 45 51 marcusmichiels@telenet.be

Z aterdag 7

november

november

A fdeling A ffligem -L iedekerke 1 08:30 - 13:00 6 Palitsebeekvallei 4 Kom samen met ons beheerteam werken in onze reservaten. We zetten alles klaar voor de winter.

Hoe meer zielen hoe meer vreugd!

Gratis eten en drinken voor alle medewerkers!

Wandeling langs de beheerwerken met informatie over wat het beheerteam onder leiding van Marc Michiels in de loop der jaren heeft verwezenlijkt. Maak tijdens de wandeling ook persoonlijk kennis met ons beheerteam.

2 Marc Michiels – 0496 33 45 51 marcusmichiels@telenet.be

Kluizenbos A alst

en

A fdelingen A ffligem -L iedekerke

1 8:30 - 12:30 6 Kluiskapel aan de ingang van het Kluizenbos 4 Natuurbeheer in het Kluizenbos.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

2 Wim Van Grieken – 0477 40 78 41 wvangrieken@telenet.be

Z aterdag 21

1 9:30 - 16:00 4 Knotten van wilgen en hakhoutbeheer.

2 Vooraf contact opnemen met Andries Achten – 0485 82 47 03

I

Z ondag 6

december

Groot Schoor

4 Help mee bij jou in de buurt.

Dit jaar staat de jaarlijkse Dag van de Natuur in het thema van gezondheid: want (werken in de) natuur is gezond.

2 Chris – 0486 92 05 90 Facebookpagina Natuurpunt Lede

I

Kluizenbos A alst

en

A fdelingen A ffligem -L iedekerke

1 8:30 - 12:30 6 Kluiskapel aan de ingang van het Kluizenbos 4 Natuurbeheer in het Kluizenbos.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

2 Wim Van Grieken – 0477 40 78 41 wvangrieken@telenet.be

Z aterdag 12

december

Sint-Onolfspolder/Meirdam A fdeling D endermonding 1 9:30 - 16:00 4 Maaien van ruigte en afvoeren, knotten van wilgen.

2 Vooraf contact opnemen met Bart Dierickx – 0475 62 70 21

A fdeling D endermonding

A fdeling D endermonding

A fdeling L ede

dendriet

december

december

Porrebeek-Paddebeek

november

Dag van de Natuur in Geelstervallei

20

Z aterdag 5

Z aterdag 12

1 89:30 - 16:00 6 Zijdijk 1, 9200 Dendermonde (Grembergen) 4 Maaien van riet en afzetten hakhout.

7 Vooraf contact opnemen in verband met etentje 2 Tarcy Verstraeten 0474 48 94 18 of 052 21 11 11

oktober november december 2020

Z aterdag 13

december

Liedekerke A fdeling A ffligem -L iedekerke 1 08:30 - 13:00 7 Schrijf je in op onze mailinglijst in de week voordien via mail.

4 In een ongedwongen sfeer en met respect voor de coronamaatregelen werken we samen om de biodiversiteit in onze regio te versterken.

Om 10 uur is het tijd voor koffie, thee en koeken. Mensen die later willen starten (het is tenslotte zondagmorgen) of vroeger willen vertrekken zijn zeker welkom.

2 Marc Michiels – 0496 33 45 51 marcusmichiels@telenet.be

Black poplars matter De Europese zwarte populier (Populus nigra L.), ook zwarte populier genoemd, is waarschijnlijk de meest zeldzame en bedreigde inheemse boomsoort van Vlaanderen. Natuurlijke populaties zijn er volledig verdwenen. Hier en daar staan nog oude, geïsoleerde bomen als restanten van de populaties die vroeger deel uitmaakten van historische rivier- of ooibossen.

Ooibossen Ooibossen of wilgenvloedbossen behoren tot de meest diverse ecosystemen. Zwarte populieren waren ooit, samen met schietwilg en kraakwilg, veelvuldig aanwezig in zachthoutooibos. Ze kwamen voor langs de oevers van grote rivieren met een uitgesproken rivierdynamiek zoals de Dender, de IJzer, de Schelde, de Dijle en de Maas. Door bedijking zijn ooibossen in de afgelopen eeuwen vrijwel overal omgevormd tot weidegrond en hooilanden.

De natste delen van de uiterwaarden werden in gebruik genomen door uitgestrekte, aangeplante wilgenhakhoutbossen: de grienden.

Vanaf de tweede helft van de 20e eeuw nam de vraag naar griendhout sterk af, verdwenen de grienden en kwamen de cultuurpopulieren in het rivierenlandschap. Samen met het ooibos, verdween ook de Europese zwarte populier. Dit was ook het geval in de Denderstreek. De Dender is een gestuwde regenrivier en had vroeger een heel sterke rivierdynamiek met sterke verschillen in stroomsnelheid. Die rivierdynamiek werd al vroeg ingeperkt ten behoeve van de scheepvaart toen in de 13e eeuw de getijdenwerking in Dendermonde aan banden werd gelegd.

In de 17e eeuw werd begonnen met de kanalisatie van de Dender. De rivierlengte werd ingekort, stuwsluizen werden opgericht en beeklopen werden verlegd om een versnelde afvoer van het water te garanderen. De strikte afbakening tussen land en water heeft geleid tot het verdwijnen van geschikte kolonisatiegebieden van wilg en inheemse populier, pioniersoorten die nodig zijn voor de spontane ontwikkeling van zachthout-ooibos.

Europese zwarte populier (Waarbeke) Alle foto's bij dit artikel zijn van An Vanden Broeck

I

I

oktober november december 2020

dendriet

21

Getuigen van een rijk verleden

Beschermen wat ons nog rest

Enkele oude Europese zwarte populieren in de Denderregio getuigen van een rijker verleden.

Omdat populieren makkelijk via stek of poot te vermeerderen zijn, brachten landbouwers vroeger inheemse populieren uit de valleigebieden naar de omgeving van hun erf. Ze werden in en rond het erf aangeplant om te voorzien in geriefhout, schaduw voor de dieren of als loofvoeder voor het vee. Europese zwarte populieren werden daarom meestal als knotboom gehouden. Het knotten leverde opnieuw geschikt plantmateriaal voor de opkweek van nieuwe boompjes. Dat plantmateriaal werd doorgegeven aan eigenaren van naburige erven voor de aanleg van bomenrijen en houtkanten. Dankzij dit gebruik staan er hier en daar nog enkele autochtone Europese zwarte populieren in de Denderstreek. Meestal gaat het nog steeds om knotbomen, maar hier en daar staat ook nog een opgaande boom. Het zijn bomen die getuigen van de natuurlijke populaties die hier ooit aanwezig waren. De historiek van de bomen weerspiegelt zich in de genetische profielen. Genetisch onderzoek toonde aan dat de relicten uit de Denderstreek slechts een paar genetisch verschillende exemplaren bevatten waardoor we kunnen afleiden dat ze uit stek- of pootmateriaal zijn onstaan.

De bomen van de Denderstreek zijn ook duidelijk genetisch verschillend van die welke nog te vinden zijn in de vallei van de IJzer, de Schelde of de Maas, wat het gebruik van lokaal, autochtoon materiaal bevestigt.

Door analyse van de genetische profielen kunnen we de autochtone Europese zwarte populier onderscheiden van oude populierencultivars, waarvan sommige heel sterk verwant zijn met de zwarte populier.

Zolang rivieren ingedijkt blijven, zullen zaden van zwarte populier geen geschikte kiemplaatsen vinden en krijgt de soort geen kans om opnieuw populaties op te bouwen. In Vlaanderen zijn er momenteel enkel kansen voor herstel langs de gemeenschappelijke Maas, waar de Maas de grens vormt tussen België en Nederland en de rivierdynamiek werd hersteld. Om te kunnen overleven, zijn voldoende grote populaties met een goede genetische bagage noodzakelijk.

Daarom is het belangrijk om de genenbron aanwezig binnen de laatste relicten zwarte populier te behouden en te beschermen. Dit kan door het aanleggen van levende collecties zoals dat gebeurt op het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO), maar ook door deze inheemse boomsoort opnieuw aan te planten.

Voor houtproductie is de zwarte populier niet interessant. In kleine landschapselementen zoals houtkanten, perceelsgrenzen, kleine bosjes, of als solitaire boom of schaduwboom in boslandbouwsystemen (agroforestry) heeft de zwarte populier wel een belangrijke ecologische waarde.

De aanplant draagt niet alleen bij tot behoud van het genetisch materiaal, maar ook tot een divers landschap met meer biodiversiteit.

Knotboom van zwarte populier (Poperinge)

22

dendriet

I

I

oktober november december 2020

Autochtoon plantsoen van de Europese zwarte populier zal binnenkort bij enkele Vlaamse bosboomkwekers beschikbaar zijn onder de naam ‘Belgica 01’. Het klonenmengsel bevat 15 genetisch verschillende mannelijke en vrouwelijke exemplaren afkomstig uit de valleien van Maas, Dender, IJzer, Dijle en Schelde. De aanplant ervan zorgt niet enkel voor het behoud van de autochtone genenbron maar ook voor meer biodiversiteit en een divers landschap.

Herintroducties in de Denderstreek Typisch ruitvormig blad met gal van de spiraalgalluis (Pemphigus bursarius) aan de bladsteel

In en rond Aalst is men al langer bezig met de herintroductie van zwarte populieren. Men gebruikt hiervoor pootmateriaal uit Poperinge.

Er staan momenteel exemplaren op de volgende plaatsen: l

l

Ruitvormig schorspatroon en knoesten zijn kenmerkend voor zwarte populier

Sint Apolloniastraat in Aalst, ter hoogte van het hooiland van Natuurpunt (aangeplant in meidoornhaag opkweek als knotboom) Hoezekouter, Aalst, ter hoogte van de ingang van het volkstuinencomplex

l

De Gerstjens, Erembodegem, langs de Dender

l

Heuvelpark, Aalst, een hooiland

l

Blektestraat, Hofstade, in de omgeving van een rootput.

An Vanden Broeck, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek (INBO)

AANBEVOLEN DOOR DÉ TELESCOPENSPECIALIST

SWAROVSKI OPTIK MODULAIRE TELESCOOP Beter observeren in elke situatie Oculairmodule ATX oculairmodule STX oculairmodule BTX oculairmodule

2220 euro 2220 euro 2630 euro

Objectiefmodule 65mm objectiefmodule 85mm objectiefmodule 95mm objectiefmodule

910 euro 1570 euro 1970 euro

UITZONDERLIJK AANBOD VOOR NATUURPUNT LEDEN ERKEND PARTNER

-10% op de totale aankoop

stay on cases voor objectief+enGRATIS oculairmodule t.w.v. 274 euro +GRATIS verzending Actie geldig tot 31 december 2020.

www.natuurkijkers.be • Bestel online in onze webshop • Gratis bezorging Nederstraat 25 • 9700 Oudenaarde • T 055 61 33 13 • info@natuurkijkers.be

I

I

oktober november december 2020

dendriet

23

De opmars van de weerschijnvlinders Een kleine of een grote weerschijnvlinder spotten in België was 20 jaar geleden bijna een utopie. Samen met vrienden had ik op natuurreis in het buitenland sporadisch deze twee prachtige soorten al gezien. Maar vorig jaar op 28 juni was de verbazing groot toen ik in onze tuin in Sint-Antelinks plots een kleine weerschijnvlinder zag. Twaalf dagen later was de verbazing nog groter want ik zag op dezelfde plaats een grote weerschijnvlinder (jammer genoeg een dood exemplaar). Het rottend fruit onder onze twee hoogstamkerselaars is blijkbaar door beide soorten geliefd en ze vlogen per toeval in de nabijgelegen serre.

Net één jaar later, op 28 juni 2020, troffen we opnieuw een kleine weerschijnvlinder in de serre.

foto: Frederik De Coster

Grote uitzondering Volgens het boek Dagvlinders in Vlaanderen uit 1999 kwam de grote weerschijnvlinder vanaf 1991 in slechts 12 atlashokken voor (vooral regio ten oosten van Brussel en Noordoost-Limburg).

De kleine weerschijnvlinder was volgens het 24

dendriet

I

I

oktober november december 2020

zelfde boek een heuse uitzondering met slechts vijf (oudere) meldingen in Vlaanderen. Afgaand op dit boek zou je dus bijna met moeite kunnen geloven dat deze soorten effectief op één locatie in onze regio werden gezien.

Hoe krijg je ze te zien?

Beide soorten zijn vrij gelijkend en je moet letten op een paar details in de tekening op de vleugels om ze uit elkaar te houden. Ze hebben min of meer ook de voorkeur voor hetzelfde leefgebied, namelijk open valleibossen. De rupsen voeden zich met verschillende soorten wilgen, ratelpopulier en zwarte populier. Niet zo’n speciaal leefgebied dus, maar net als de sleedoornpage zijn de volwassen vlinders niet zo eenvoudig te zien en/ of te herkennen, zelfs al zouden ze een vaak voorkomende vlindersoort zijn. Dit is vooral gelinkt aan hun gedrag. Ze vliegen namelijk vaak in een snelle vlucht bij bosranden rond boomtoppen en komen dus niet gewoon wat nectar opzuigen bij een vlinderstruik in de tuin.

Er zijn twee momenten waarop het toch mogelijk is om deze prachtige vlinders te zien. De mannetjes zijn territoriaal en kunnen echte showbeesten zijn door hun prachtige blauw weerschijnende vleugels. Als ze zich iets dichter bij de Eerste ontmoeting met een (helaas dode) grote weerschijnvlinder

grond komen opwarmen zijn ze duidelijk herkenbaar. Een tweede manier om hen te zien is doordat ze zich voeden met honingdauw, rottend fruit en mineralen uit modder, kadavers of uitwerpselen.

Warmte en rottend fruit Dat verklaart nu net waarom beide soorten toch in onze tuin wilden vertoeven. De rottende kersen onder de twee oude hoogstamkerselaars hebben blijkbaar een grote aantrekkingskracht op deze vlinders en als ze dan per toeval langs het openstaande dakraam in onze serre vliegen, vinden ze niet altijd makkelijk een uitweg. Bij de waarneming dit jaar kon ik ook constateren dat de vlinder een echte warmteliefhebber is. Het was een zonnige dag met een temperatuur van 23 graden maar ’s avonds toen ik de vlinder zag, werd het vlug frisser (nachttemperatuur van 12 graden). De vlinder kwam in een soort slaaptoestand waardoor hij gewoon stil bleef zitten. De ochtend erna zat hij nog op dezelfde plek en had hij geen energie om weg te vliegen. Pas toen de zon warmte gaf, vloog hij weg.

Klimaatverandering Maar hoe zit het nu juist met de zeldzaamheid van deze vlinders? Sinds het begin van de 21e eeuw is het dankzij de website waarnemingen.be en de bijhorende mobiele app een stuk makkelijker geworden om vlinders te determineren en de waarneming in een databank in te voeren.

Mede hierdoor en hoogstwaarschijnlijk ook door de klimaatverandering is de verspreiding van beide soorten weerschijnvlinders in België sterk toegenomen. De meeste exemplaren zijn wel gezien in Wallonië maar de toename van de laatste jaren is echt wel spectaculair. foto: Frederik De Coster

Dagvlinders in Vlaanderen (boek)

Waarnemingen.be (België)

< 1989

1990 - 1999

2000 - 2010

2010 - 2020

Kleine weerschijnvlinder

5 individuen

0 individuen

513 individuen

2874 individuen

Grote weerschijnvlinder

18 atlashokken

12 atlashokken

691 individuen

4023 individuen

Goedgekeurde meldingen in België: combinatie boek Dagvlinders in Vlaanderen en waarnemingen.be

Zelf je waarneming invoeren Heb je het geluk zelf een kleine of grote weerschijnvlinder te spotten? Geef je waarnemingen in via waarnemingen.be, en help zo mee hun voorkomen en verspreiding in kaart te brengen.

Frederik De Coster

I

I

oktober november december 2020

dendriet

25

Nieuwe Vlaamse vogelatlas: stand van zaken In voorgaande nummers van Dendriet kon je al lezen dat er een nieuwe Vlaamse vogelatlas op stapel staat. Het veldwerk voor die nieuwe vogelatlas werd intussen afgetrapt inde lente van 2020. Het coronavirus en de bewegingsbeperkingen als gevolg daarvan leken het eerste veldseizoen even te laten mislukken. Maar uiteindelijk kwam het goed.

In maar liefst acht atlashokken van 5 x 5 km in de Denderstreek gingen dit voorjaar een aantal vogeltellers ijverig aan de slag om op een gestandaardiseerde wijze broedvogels te inventariseren.

Goed op schema Daarmee zijn we goed op schema voor de monumentale taak om een nieuwe mijlpaal in de Vlaamse ornithologie tot stand te brengen: een nieuwe atlas! Het veldwerk loopt nog tot minstens 2022. Zowel broedvogels als overwinterende vogels worden in kaart gebracht. Voor overwinterende vogels zal het de eerste keer zijn dat hun voorkomen zo systematisch wordt onderzocht in Vlaanderen.

De boomklever boomt! foto: Danny Declercq

26

dendriet

I

I

oktober november december 2020

Voorlopige resultaten: goed en slecht nieuws De resultaten van het eerste broedseizoen zijn nog niet verwerkt. Een aantal vaststellingen kunnen we wel al meegeven. De dichtheid van buizerd is duidelijk nog toegenomen sinds de vorige atlas 20 jaar geleden. Boomklever heeft ook een fikse sprong voorwaarts gemaakt: de al langer bezette bossen zijn nog dichter bevolkt en zelfs kleine populierenbosjes zijn nu vaak ingenomen.

De zomertortel lijkt zo goed als verdwenen uit de Denderstreek

Grasmus lijkt het ook goed te doen en in het zuiden van de regio houdt nog altijd een kleine populatie geelgorzen stand.

Maar er is, zoals gevreesd, ook slecht nieuws.

Zomertortel lijkt compleet weg uit de Denderstreek. Ook soorten als grote lijster, spotvogel, ringmus en kneu doen het erg slecht.

Voer je waarnemingen in De tellers die een atlashok op zich hebben genomen, spelen een centrale rol in het atlasproject.

Iedereen kan helpen, ook jij. Dat doe je door vanaf nu zo veel mogelijk vogelwaarnemingen in te voeren in www.waarnemingen.be. Dergelijke losse waarnemingen worden aanvullend mee in rekening gebracht bij het atlaswerk. Jouw waarnemingen kunnen een waardevolle aanvulling zijn, dus voer ze a.u.b. zo veel mogelijk in! Denk niet te gauw dat het al wel geweten zal zijn of dat iemand anders het zal doen. Een atlashok

heeft een oppervlakte van 25 km², dus de atlasteller van dat hok kan al eens iets missen. Bovendien: voeg zo veel mogelijk detail toe als je een waarneming invoert: vooral het invoerveld ‘gedrag’ is belangrijk. Doen!

Nog meer weten over de vogelatlas?

Check www.vogelatlas.be of neem contact op met de regionale atlascoördinator via wouter.faveyts@telenet.be Wouter Faveyts

Ook de kneu doet het almaar slechter foto: Yves Adams-Vilda

I

I

oktober november december 2020

dendriet

27

Natuur op de speelplaats: een sch De Vrije Basisschool Herdersem, gelegen in de vallei van de Dender, werkte een visie uit om de school groener te maken. Het resultaat is spectaculair! Maar hoe ontstond dit idee en hoe pakte de school dit concreet aan? We nemen graag een kijkje achter de schoolpoorten.

foto's: Katrien Wijnant en Wendy Smekens

Een visie werd geboren

Een fantastische samenwerking

Ouders, leerkrachten en leerlingen hadden samen een grote wens naar meer welbevinden op de speelplaats, een sfeer van eerbied voor elkaar en voor de materialen, én een hunker naar meer natuur!

Om tot een mooi resultaat te komen, werkten de directie, de leerkrachten en de leerlingen samen met de ouders, de dienst Leefmilieu van de stad Aalst, de MOS-begeleiding Oost-Vlaanderen, de vzw Intro, de parochieraad, tal van vrijwilligers en sponsors. Voor het grondverzet werd zelfs een bereidwillige papa gevonden. De lente van 2018 was de officiële start.

De betrokkenen dachten lange tijd na over hoe men tot actie kan komen om de beschikbare ruimten milieuvriendelijk in te delen. Men vond het belangrijk om de kinderen kansen te geven om hun fantasie in een uitdagende omgeving te kunnen ontplooien.

Een zoektocht naar rust, natuurontdekking en een plaats voor beweging moesten een meerwaarde opleveren. Het ambitieuze plan werd opgevat om alle buitenruimten van de school te vergroenen.

De visie klinkt als volgt: We dragen allemaal een groene en gezonde leefomgeving hoog in het vaandel. Samen werken we aan de toekomst van onze planeet en de leefhouding van de kinderen. We bouwen op een pedagogisch verantwoorde manier een eigen milieuzorgsysteem uit. Dit omvat een geheel van structurele maatregelen en acties waaraan gewerkt wordt om de school groener te maken.

28

dendriet

I

I

oktober november december 2020

In actie!

Met man en macht werd gewerkt, gewroet, geploegd, gesjouwd, gezweet, geharkt, gezaaid en geplant. Zo ontstond een echte ‘hof’ waar buiten les kan gegeven worden. We zien heuvels, een waterpartij, begroeiing, tunnels, een klimboom, klimstammetjes, een glijbaan, een trapje van boomstammetjes, een klauterplaat, een zandbak, een hoekje voor een boekje, en wandelpaadjes. Kinderen bouwen hun eigen wilgenhutten. Wekelijks zijn de ‘tuinkabouters’ aan het werk.

Goesting doet groeien In 2018 kreeg de school er een nieuwe locatie bij: niets minder dan de Pastorie met de ommuurde pastorietuin! Een oase van groen lachte de kinderen toe. Al gauw ontpopte zich in dit wondere kader een beukennootjespad, een ZEN-

oolvoorbeeld in de Denderstreek zone, een kampzone, een speelzone, een ravotzone, een moestuin, een voetbalzone, een stille ruimte, en meer. De kinderen leren en leven doorheen de seizoenen: gewoonweg zalig! En de eerste aardappelen werden al geoogst.

ruimte voor laarzen en ze organiseren een beurtrol om alle klassen kansen te bieden voor exploratie en ontdekking, kansen tot bouwen en risico’s nemen. Het regenwater willen ze ook graag zichtbaar maken met kans tot spel.

Een nieuwe slogan: kom naar school in je speelkledij

Hierbij gaat een grote dank naar de MOS-ploeg van de school (o.a. getrokken door kleuterjuf Caroline Dierickx), die zich dagelijks blijft engageren voor het vergroenen van de school!

Er is één grote groene speelzone waar kinderen echt mogen ravotten en zich binnen afgesproken grenzen ‘vuil’ kunnen maken. Er is een opberg-

Magda De Wolf

Wat is MOS? Milieuzorg op school (MOS) is een partnerschap tussen de Vlaamse overheid, de vijf Vlaamse provincies en de Vlaamse Gemeenschapscommissie in Brussel.

Het ondersteunt leerkrachten en directies om van hun school een duurzame leer- en leefomgeving te maken. De Vrije Basisschool uit Herdersem nam deel aan het Oost-Vlaamse traject ‘Klimaat-gezonde speelplaatsen’. MOS begeleidde de school doorheen dit vergroeningstraject en moedigde haar aan om zoveel mogelijk mensen en partners te betrekken. De leerlingen werden zo mee eigenaar van de nieuwe speelplaats en de draagkracht van het schoolteam werd vergroot. De MOS-begeleiders werken steeds op maat van de school en zetten sterk in op thema’s die lokaal relevant zijn. Door te vertrekken vanuit de onmiddellijke omgeving voelen de leerlingen zich

nauwer betrokken. Zo kan de school hen stimuleren om actie te ondernemen en duurzaam te leren handelen.

In de Oost-Vlaamse regio zijn maar liefst 91 MOSscholen actief, waarvan er 24 werken of gewerkt hebben aan het vergroenen van hun speel- en leeromgeving. In deze regio behaalden ook vier scholen de Groene Vlag. Dat wil zeggen dat ze internationaal erkend zijn en deel uitmaken van het Eco-Schoolsnetwerk. Ze blinken uit in duurzaamheid en zijn ware MOS-ambassadeurs.

Ook in Liedekerke en Affligem, in de provincie Vlaams-Brabant, kunnen scholen een aanvraag indienen om hun speelplaats te vergroenen via de subsidie ‘Natuur op school’. In deze regio zijn ook drie MOS-scholen actief.

I

I

oktober november december 2020

dendriet

29

Seizoensweetjes uit de Denderstreek Vier ooievaarsjongen hebben het nest verlaten

Poelen vallen droog, jonge salamanders blijven uit

De vier ooievaarsjongen die dit voorjaar in de Boelaremeersen zijn geboren, zijn alle vier uitgegroeid tot stevige pubers en hebben het nest intussen verlaten. Rond 19 juli werden ze voor het laatst gezien. Wellicht zijn ze aangesloten bij een groep voorbijtrekkende ooievaars en hebben ze hun instinct gevolgd richting Spanje of Noord-Afrika. Dankzij de pootring die ze op 30 mei hebben om gekregen, blijven ze herkenbaar. Wie weet zien we hen over twee jaar terug in de Dendervallei.

In Dendriet van oktober 2019 schreven we over droogvallende poelen in onze natuurgebieden en meer bepaald over Honegem. Dit jaar werden de poelen in het gebied opnieuw bemonsterd om de aanwezigheid van salamanders te onderzoeken. In de lente was dit – ondanks corona – toch een succesvolle activiteit waar vooral Peter D’Hondt aan gewerkt heeft. Normaal zouden we dan later controleren of die salamanders voor nakomelingen hebben gezorgd, maar dat was dit jaar helemaal niet nodig. De poelen stonden volledig droog en van jonge salamanders is dit jaar geen sprake. Waar normaal water staat in dit gebied is er nu weelderige plantengroei van watermunt, beklierde duizendknoop, akkerdistel, grote kattenstaart, en talrijke andere landplanten.

De conclusie uit het artikel van 2019 blijft ook hier behouden: poelen die al eens droogvallen, zijn in principe geen ramp en ook niet zo abnormaal, maar als dit jaar na jaar het geval is, kan dit wel een gevaar betekenen voor de toekomst van amfibiëen waaronder salamanders. We blijven het opvolgen!

Johnny Cornelis

Jan Vindevoghel

foto: Sven Scraeyen

Natuur is kunst Met de kunstinstallatie Animal Sees Art ging Aalstenaar Claire Stragier op zoek naar een gemeenschappelijke beeldtaal voor mens en dier. In samenwerking met Natuurpunt Aalst plaatste ze een Verstrooide Venus in het natuurgebied Honegem en toonde ze haar voortuin met het Musseum. Natuur en landbouw wisselen elkaar af in het landschap tussen Aalst, Lede en Erpe. In de buurt van de vogelkijkhut ‘t Rot bouwde ze een installatie uit stro voor vogels. De Verstrooide Venus refereert naar de geschiedenis van het natuurgebied met zijn hooiweiden op de Honegemmeers en naar een klassiek thema uit de kunstgeschiedenis: het vieren van de oogst op het einde van de zomer. Meer info: https://animalsees.art Rik De Baere

foto: Jan Vindevoghel

Roestbruine kniptor: gezocht en gevonden Dag twee van de inventarisatie en al vier keer prijs: een roestbruine kniptor, waargenomen in het Neigembos!

Nochtans wordt de kever maar zelden gezien. De roestbruine kniptor is een inheemse kniptor. Leden van deze familie worden gekenmerkt door hun spoelvormige lichaamsbouw en het feit dat ze via een knipbeweging kunnen opspringen als ze op hun rug beland zijn. De soort is vooral te herkennen aan de grootte (1,7-2,4 cm) en de oranjebruine kleur. Ze komt enkel voor op plaatsen waar voldoende geschikte holtes voorkomen en

waarin voldoende verschillende soorten kevers en andere ongewervelde prooisoorten leven. Kortom: spot je een roestbruine kniptor, dan ben je in een gezond en biodivers leefgebied beland.

Jan Barbé

In beeld: pas uitgevlogen sperwer Eentje zonder veel woorden, om af te sluiten.

Marijn Vandenholen hoorde deze sperwer enkele dagen lawaai maken in de buurt, en zag hem één keer voor hij voorgoed weg was. Die ene keer volstond gelukkig wel om deze prachtfoto te nemen.

Sights Of Nature Natuurpunt Optiekshop Vlamingveld 89 8490 Jabbeke 050 31 50 01 www.deputter.be

foto: Marijn Vandenholen

LYNX HD+

GRENSVERLEGGEND

OFFICIEEL PARTNER Koop uw instrument met ledenkorting bij Sights Of Nature , officeel partner en steun zo Natuurpunt

VERREKIJKERS | TELESCOPEN | MICROSCOPEN | ACCESSOIRES

Adv_Dendriet2020.indd 1

I

I

www.kite-optics.be

oktober november december 22/10/2019 2020 dendriet 15:25:04

31

Natuurpunt Denderstreek in actie…

Tussen de bloeiende wilde orchideeën in het stadspark werd het boek Aalst Natuurlijk overhandigd aan de burgemeester, schepen en gedeputeerde van de provincie

Corona-proof wandelen in Erondegem met Natuurpunt Erpe-Mere

Hooien met het beheerteam van Natuurpunt Ninove

In mei werden de ooievaars van de Boelaremeersen geringd