dendriet 2002 nr 4 jaargang 1

J 20 G 1 0 nr 2 4

Driemaandelijks tijdschrift - oktober-november-december 2002

Actie ‘Behaag Natuurlijk’ Grenzeloze Denderstreek: de Rietbeemd

Opnieuw modelproject in onze regio Nieuwe denkwegen voor N 41 en N 42

Ten geleide Regionaal denken is één zaak. Maar je kan in dit denken de regio niet loskoppelen van zijn ruimere omgeving. De visies die we ontwikkelen moeten compatibel zijn met visies op een hoger niveau.

Specifiek voor de regio is er de uitdaging dat de Denderstreek niet stopt bij de taalgrens.

Dat over de Waals-Vlaamse taalgrens heen werken mogelijk is, bewijzen we in samenwerking met de vogelbescherming al jaren met ons omvangrijk natuurreservaat “de Rietbeemd” te Geraardsbergen en Deux-Acren, aan de schilderachtige oevers van de belangrijkste zijrivier van de Dender, de Mark. De Rietbeemd is het enige gewest overschrijdende reservaat van die grootte. We stellen in deze Dendriet de Rietbeemd voor als “natuurgebied in de kijker”. Beslist de moeite waard om er eens een bezoekje aan te brengen.

In de Rietbeemd worden we schrijnend geconfronteerd met de gebrekkige afstemming die een federale staatsstructuur met zich kan meebrengen. Verschillen in lozingsnormen, bemestingsnormen, jachtwetgeving, ruimtelijk beleid,…. Het is maar een argeloze greep uit de onderwerpen waar we als reservaatbeheerder de moeizame beleidsmatige afstemming tussen de gewesten vaststellen. En toch staat het project er. Waar een wil is, is blijkbaar een weg. Misschien is dit wel een les die overheden er kunnen uit trekken.

Tekening: Pascale Symens

Onverkort kunnen we deze grensproblemen integraal extrapoleren naar de gehele Denderstreek. Op vele beleidsterreinen is een betere afstemming mogelijk. En soms is ze eigenlijk verplicht. Zo vraagt de Europese kaderrichtlijn water om het waterbeleid geïntegreerd en over grenzen heen per stroomgebied te bekijken. Eigenlijk zouden we op diverse vlakken beter af zijn met één Denderstreekbeleid dan met twee verschillende gewestelijke benaderingen. Daarom juichen we het als Natuurpunt toe dat er werk wordt gemaakt van een gewestoverschrijdend geïntegreerd gebiedsgericht beleid in de vorm van een ROM-project. Wat dit betekent wordt verder toegelicht in een korte bijdrage in deze Dendriet. Dit ROM-project behandelt eigenlijk het gedeelte van de Denderstreek dat volgens het Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen (RSV) in het “buitengebied” valt.

Datzelfde Structuurplan Vlaanderen vindt het een verkeerde visie om doorheen dergelijke gebieden verkeersaders te plannen die in hoofdzaak gericht zijn op transitverkeer. Tegen deze duidelijke en bindende RSV-visie in, trachten echter enkele louter economisch denkende streekpolitici toch te moeten ijveren voor nieuwe noord-zuidassen: de N41 en N42. We zijn ervan overtuigd dat het van deze wegen transitwegen maken tegenstrijdig is met het RSV, en dat deze wegen verder zullen leiden tot de afbrokkeling van ons meest kostbare bezit: de ruimtelijke kwaliteiten van de regio. Kwaliteiten die door het RSV centraal gesteld worden. We zullen ons daarom tegen nieuwe tracés te allen tijde blijven verzetten. Een bijdrage over het hoe en waarom in deze Dendriet.

De redactie

2

nr 4 oktober 2002

Denderstreek betrokken bij modelproject Geïntegreerd gebiedsgericht beleid “Dua schuift milieuproject Dender op lange baan”. Een krantentitel die enkele maanden geleden ons bijna letterlijk in het oog (en het verkeerde keelgat) sprong. Al gauw bleek dat de journalist twee dingen door elkaar haspelde. Het project bleek bewust of niet te kaderen in een poging van de (liberale) burgemeesters De Croo (Brakel), De Padt (Geraardsbergen), Durant (Ninove) en De Maght (Aalst) om meer vaart in het dossier “ROM Denderland” te krijgen. Na lezing van het artikel konden we alleen maar besluiten dat we niets wijzer geworden waren. We gingen voor jou dus maar even zelf op journalistieke speurtocht.

Wat is een ROM project ?

ROM staat voor Ruimtelijke Ordening en Milieubeleid. Een ROM-project wil een werkbare structuur opzetten tussen verschillende partners voor een geïntegreerde gebiedsgerichte benadering. De methodiek wordt nu reeds gehanteerd voor havengebieden en ervaringen uit het buitenland leren dat ook in open ruimtegebieden een dergelijke aanpak succesvol kan zijn. Het initiatief van het project gaat uit van de Vlaamse leefmilieuadministratie, maar het is de bedoeling om sterk samen te werken met lokale partners: het streekplatform Zuid-OostVlaanderen en de steden Aalst, Ninove, Geraardsbergen, Lessen en Aat. Eindelijk gaat men dus de uitdaging aan van een taalgrensoverschrijdend project ! In tegenstelling tot wat de krantenkop liet vermoeden had Minister Dua reeds in de maand mei haar principiële goedkeuring aan het project gegeven.

Wat houdt het project concreet in ?

Het “buitengebied” (herinner je de term uit het Ruimtelijk nr 4 - oktober 2002

Structuurplan, RSV) kenmerkt zich steeds meer als een complex gebied waar functies van wonen, werken en recreatie moeten verzoend worden met het behoud en het versterken van de natuur- en milieukwaliteit. Door deze complexiteit is het ook duidelijk dat de beleidsmatige werkwijze in de toekomst ook steeds meer complex zal zijn. Centraal in het ROM Denderstreek verhaal staan zeker de versterking van de stedelijke potenties van de Dendersteden en het behoud van het open ruimtegebeid van de Denderstreek tussen de metropolen Gent en Brussel en de Waalse as Doornik-BergenCharleroi.

Timing

Aangezien het om een modelproject gaat, is het zeer belangrijk om op voorhand in te schatten wat de kansen op slagen zouden zijn. Vandaar dat de administratie een paar maanden terug wat meer tijd vroeg om zich degelijk voor te bereiden. Een geïntegreerde gebiedsgerichte benadering vergt immers een arbeidsintensieve inspanning van verschillende diensten over meerdere jaren. Op dit moment wordt er

werk gemaakt van een startovereenkomst, die de echte plan- en besluitvormingsfase volgend jaar kan inluiden.

Zodra het geïntegreerd strategisch plan er is, kan men aan de uitvoering beginnen.

Verwarring

In de intro vertelden we dat het bewuste krantenartikel twee dossiers door elkaar haspelde, namelijk het zonet kort geschetste ROM-project en een klassiek “Landinrichtingsproject” Denderstreek. Dit tweede project werd door de minister inderdaad niet prioritair gesteund.

Er waren immers voorstellen die op provinciaal niveau een hogere prioriteit verdienden om behandeld te worden als landinrichtingsproject.

Bijvoorbeeld de herstructurering van de landbouw bij de realisatie van het Deurganckdok en het gecontroleerd overstromingsgebied Kruibeke-Bazel-Rupelmonde.

Het Dender-landinrichtingsdossier bevatte te weinig motivatie om te besluiten dat de Denderstreek de hoogste prioriteit kreeg. Bovendien is men bezig met een evaluatie van het landinrichtingscriterium, 3

wat het toekennen van een nieuw project op dit moment toch eigenaardig zou maken.

Tot slot wil men blijkbaar eerst werk maken van het ROM-project en wil men een opeenstapeling van instrumenten vermijden. Conclusie: het landinrichtingsproject Denderstreek wordt voorlopig afgevoerd. We zijn er vanuit onze natuurbehoudhoek eigenlijk niet rouwig om. Want om voor de natuursector uit een dergelijk krachtig instrument iets te halen kwam het project voor ons toch enkele jaren te vroeg.

Modelproject is testcase

worden als we een analyse kunnen maken van de ingezette instrumenten en de besteding van de budgetten door de verschillende partners.

We blijven in eerste instantie positief maar tevens voldoende waakzaam. Want van in de kleine hoekjes van de startnota loert reeds het gevaar dat het economisch denken het ecologisch en ruimtelijk denken (en handelen) zal overheersen.

Wouter Mertens

Geïnteresseerd om de startnota, de samenvattende nota of de CD rom versie van dit ROM project te lezen ? Deze kunnen aangevraagd worden bij David Stevens, Aminal, Directoraat generaal (Milieubeleidsplan), tel 02/5538303.

Foto : Daan Stemgée

Voor Natuurpunt Denderstreek is het modelproject ROM Denderstreek onmiddellijk een testcase. Zal alle aandacht van

onze beleidsvoerders gaan naar de versterking van de stedelijke functies ? Of zal men ook van in den beginne evenveel energie steken in impulsen voor de kwaliteiten van onze open ruimte ? In het eerste geval mag men in elk geval alert en stevig weerwerk verwachten. In het laatste geval zijn we bereid om als constructieve partner mee te werken aan de realisatie ervan, zowel via onze reservaten als via andere projecten in de open ruimte. Veel zal duidelijk

4

Oude turfputten in de Denderstreek, geëvolueerd naar natuurgebied

nr 4 - oktober 2002

Geen nieuwe verkeerswegen !

Nieuwe denkwegen !

N41 en N42: no pasarán !

Onze politici kampen al jaren met een chronisch gebrek aan creativiteit. Verdere ontsluiting is voor velen nog steeds het magische wondermiddel in de ontwikkeling van de Denderstreek. Voor onze regio wordt er onnoemelijk veel kruit verschoten voor het realiseren van bijkomende tracés voor de N41 en N42. Bij het nastreven ervan vergeten diezelfde politici dat ze regelrecht ingaan tegen de bindende regels en principes van het Structuurplan Vlaanderen. Als ze toch hun zin zouden krijgen, worden bijkomende noord-zuid-assen gecreëerd, die het verkeer weg zouden halen van bestaande goed uitgeruste wegen zoals de E17. Het idee is ook in strijd met het structuurplanprincipe om bestaande economische polen te versterken en gebieden waar de woonkwaliteit centraal staat te sparen. Redenen genoeg om beide dossiers eens onder de loep te nemen. Ontdek jij ook de parallellen ?

De typische Belgische salamipolitiek is welbekend. Als men de worst niet in zijn geheel geserveerd krijgt, probeert men hem schijfje per schijfje binnen te halen. Onder het mom van plaatselijke verkeersveiligheid worden mensen die niet verder geraken dan een kikvorsperspectief opgezet en stukje bij beetje worden alle obstakels opgeruimd die een versnelde doorstroming van Noord naar Zuid in de weg staan, zodat men voor wie wel vanuit reigerperspectief kijkt, een nieuwe noord-zuid-as creëert.

Niet overtuigd ? Wij illustreren het met feiten over de N42, de weg dus vanuit Geraardsbergen richting Gent en verdere ontwikkelingen op dezelfde noord-zuidlijn.

De feiten

In oktober 2003 gaat de Westerscheldetunnel open. De overtocht bedraagt dan nog tien minuten. Onnodig te zeggen dat heel wat verkeer nr 4 - oktober 2002

Foto : William Van Muylem

N42: Belgische salami

N 41 te Hemelveerdegem

deze verbinding zal kiezen in plaats van via de ringen van Antwerpen en Brussel.

Te Zelzate wordt geïnvesteerd in een betere doortocht. Te Wetteren is de rotonde op de N42 voor een betere verkeersafwikkeling van en naar de E40 bijna klaar. Van daar zit je zo op de R4. Op de lopende planning staan nog projecten die de doorstroming op de R4 moeten verbeteren. Te Ooster-

zele wordt in 2005 de weg met vier rijstroken doorgetrokken tot Zottegem. Te Herzele heeft men de mensen uit de buurt van het oude tracé “zelf laten kiezen” voor een nieuw tracé.

Men heeft de mensen er wel niet bijgezegd dat op het nieuwe traject er geen plaats zal zijn voor een op- of afrit, zodanig dat het gevaarlijke dancingverkeer in de regio op het oude tracé blijft.

5

Te Overboelare tot slot gaan steeds meer stemmen op om via een gewestplanwijziging een nieuw tracé aan te leggen.

De idee van aanpassingen aan het bestaande tracé wordt vakkundig verzwegen. Het voorontwerp provinciaal structuurplan maakt voor dit idee een opening door, tegen de geest van het Vlaamse Structuurplan in, een bijkomende sectie van de N42 vanaf de N493 (Geraardsbergen) tot de provinciegrens voor te stellen.

Ook in Wallonië

Het idee van een nieuw tracé voor de doortocht te Overboelare is de laatste schakel om op de A8 te geraken. Het Waalse “structuurplan”, het Schéma de Développement de l’Espace Régional (SDER) selecteerde de A8 als een “axe routier”, een verkeersspil dus. Het duidde de vervollediging van de A8 ten noorden van Aat aan als een prioritaire actie. Deze vervollediging van de A8 ligt vooral in de lijn van de versteviging van de as BrusselRijssel, maar sluit naadloos aan bij ons hierboven vermeld verhaal. In tegenstelling tot het Structuurplan Vlaanderen (RSV), dat het buitengebied

6

afbakende op basis van af- of aanwezigheid van ruimtelijke structuren, worden landelijke gebieden in Wallonië, dat uiteraard nog veel meer open ruimte heeft, in het SDER zuiver op basis van geografische ligging gedefinieerd.

Een totaal andere aanpak dus.

Vlaanderen voert dus, in complete tegenstelling met zijn eigen structuurplan, ontsluitingsstrategieën uit voor het Waalse SDER. Wie nu nog niet inziet dat nieuwe wegen zullen leiden tot nog meer verkeersdrukte en niet ten voordele van de regio, maar ten voordele van gebieden elders in Europa, heeft zware oogkleppen op.

De leugens

In plaats van de bestaande tracés aan te passen, zodat leefbaarheid centraal komt te staan, worden onder het mom van plaatselijke verkeersveiligheid alle obstakels uit de weg geruimd om een nieuwe noord-zuid-as te creëren. Het is duidelijk dat een dergelijke toestand zeker niet zal leiden tot een verhoogde verkeersveiligheid en wie denkt dat dergelijke nieuwe verkeerstransit van betekenisvol belang is voor de economische ontwikkeling van de regio, gelooft

nog in Sinterklaas. Met tal van deelprojecten slaagt men er dus in het opzet van het Structuurplan Vlaanderen te omzeilen. De mensen die voor “veiligheid” kozen, laten zich misbruiken om mee te werken aan toestanden die juist onmogelijk veilig kunnen zijn.

Want verkeerassen die de aantrekkingskracht hebben van een autostrade, maar nooit de inrichting ervan kunnen hebben, zijn dodenbanen.

Kijken we maar naar het bekende voorbeeld van de Boomse steenweg.

N41

Met de N41 wil men een verbinding creëren tussen SintNiklaas en Aalst. Momenteel is enkel het deel tussen Elversele en Lebbeke (gewestweg N47) aangelegd. Het deel ten Noorden ervan ligt in abominabele staat en het onderdeel tussen Lebbeke en Gijzegem is (gelukkig) totaal niet aanwezig. Dit deel zou onder meer door het waardevolle Denderbellebroek gaan, wat voor ons onaanvaardbaar is, en vergt onder meer de bouw van en bijkomende brug over de Dender. Een negatief advies van de plangroep RSV had tot gevolg dat de weg niet opgenomen werd in het Vlaamse structuurplan. Ook in de startnota van het provinciaal structuurplan werd de N41 niet opgenomen. Maar de Bestendige deputatie verplichtte de ontwerper in een volgende fase dit alsnog te doen. Waarom vraagt men nog naar de mening van specialisten als de politici van in het begin toch al hun mening wensen door te drukken ?

Zelfs het Vlaamse mobiliteitsplan is niet overtuigd van het nr 4 - oktober 2002

gelijk worden van fietsverkeer door kinderen en ouderen.

Nee, het moet ook duidelijk zijn dat een dergelijke transitweg in de eerste plaats zal zorgen voor een vermindering van de leefkwaliteit.

Foto : William Van Muylem

Denderbellebroek

N 42: economisch wondermiddel?

nut van deze weg.

Parallellen

De beide wegen, net als de onder Ninoofse druk (voorlopig ?) afgevoerde N45, lopen niet alleen letterlijk parallel. Er zijn ook figuurlijk heel wat parallellen terug te vinden.

Beide wegen kunnen zorgen voor alternatieven voor reeds bestaande noord-zuid-assen en zullen bijkomend passageverkeer aantrekken. In beide gevallen worden niet gewenste verbindingen gerealiseerd op bovenregionaal niveau, wat eveneens in beide gevallen in strijd is met het Structuurplan Vlaanderen. Voor beide gevallen worden de eindstations duidelijk verlegd (NoordFrankrijk, Tunnel Westerschelde,…). Voor regionaal personenvervoer volstaan nochtans de huidige tracés en moet er vooral werk gemaakt worden van de veiligheid en leefbaarheid van een aantal doordochten. Nieuwe wegen zullen vooral bijkomend doornr 4 - oktober 2002

gaand verkeer aantrekken, verkeer waar de regio niet beter van wordt.

Gevolgen niet te overzien

Als men tegen beter weten in toch zou volharden, dan zal de verkeersonveiligheid in Denderbelle, Gijzegem en Hofstade drastisch toenemen door het creëren van bijkomende gelijkgrondse kruisingen. Te Aalst zelf zal bijkomend verkeer van de N41 voor nog grotere onveiligheid en onleefbaarheid zorgen op de Boudewijnlaan. Momenteel staan er op piekmomenten reeds files van ongeveer een kilometer. Indien er meer verkeer bijkomt via de N41 zal dit stil komen te staan tot in Hofstade-Gijzegem. En momenteel kan het huidige verkeer reeds bijna niet meer op de ring. En dan spreken we nog niet van de bijkomende aanzuigkracht voor vrachtverkeer, de bijkomende geluidshinder, de emissies, de grotere barrièrevorming en het onmo-

Bellebroek werd destijds tot ecologisch impulsgebied uitgeroepen. Natuurpunt onderstreept wat alle wetenschappers reeds jarenlang zeggen omtrent het waardevolle gebied. De schade zal niet alleen visueel zijn, maar vooral ecologisch door het creëren van een fysische barrière die migratie voor een aantal soorten onmogelijk maakt, door het aanzienlijke areaalverlies en door het verstoren van de hydrologische structuur. Tevens zal de opvangcapaciteit van het broek verminderen, wat in een aantal gevallen zal leiden tot bijkomend overstromingsgevaar. De Frans-Spaanse Aspevallei indachtig, waar men lokaal moet vechten tegen een weg die de regio geen voorspoed zal brengen, maar wel de troeven van de regio zal vernietigen, zeggen we duidelijk: no pasarán !

Wouter Mertens

7

Natuurgebied in de kijker

De Rietbeemd

Van opgegeven gebied tot vallei-overspannend project in VEN- en Habitatrichtlijngebied.

Hoe het begon …

Foto : Walter Van Der Meulen

Precies vijftien jaar geleden – in het Europese Jaar van het Leefmilieu – vonden twee enthousiastelingen dat er stilaan genoeg gepalaverd werd over Groene Hoofdstructuur, MAP 1,2,3, Structuurplannen en de noodzaak om – wilde men nog redden wat er nog te redden was – niet langer toekomstloze snippers maar grote eenheden Natuur te beschermen (van GEN was er toen nog geen sprake). Sommigen keken dan ook raar op dat zij hun blik

Galloways in de Rietbeemd 8

precies op de Markevallei hadden laten vallen, een niemandsland op de grens van drie provincies en twee taalgebieden, met een heuse taalgrens er dwars door.

Toen de Marke in 1975 van Moerbeke tot de samenvloeiing met de Dender in opdracht van de Nationale Waterdienst zo nodig moest worden ‘rechtgetrokken’, ondanks het moedig verzet over de taalgrens heen van enkele strijders voor de goede zaak. Een verloren slag die de beweging geen

goed deed. De nog aanwezige – zij het ernstig verminkte – natuurwaarden leken gedoemd om plaats te maken voor grootschalige landbouw, industriële varkenskwekerijen, waterspaarbekkens, zandopspuitingen, en zelfs de A 8 !

Het is door onze verbeten strijd gelukkig helemaal anders gelopen: een nieuw natuurreservaat de Rietbeemd was geboren, reservaat nr. 13 van de toenmalige Wielewaal!

Inderdaad: we waren er vroeg bij!

Hoe kon men nu zoveel als Natuurgebied ingekleurde open ruimte, met dankzij de geregelde winterse overstromingen nauwelijks enige bewoning, nauwelijks een weg, enkel doorkruist door de Marke en de Schillebeeklokte, met houtwallen, knotwilgenrijen, enkele geïsoleerde rietvelden, hier en daar een poel of een ‘dode’ arm van de oorspronkelijke Marke als stille getuige van de onvergeeflijke aanslag op de natuur, omzoomd door prachtige bossen en holle wegen vooral op de flanken, het geheel badend in een mysterieuze stilte, zomaar opgeven? Waar vond je bv. nog zo’n gezond uilenbestand, zo’n amfibieënrijkdom? nr 4 - oktober 2002

Foto : Walter Vander Meulen

De Rietbeemd: hier ademt open ruimte nog rust uit!

Amper twee jaar later mochten we in 1989 in het Kasteel van Meise fier de prestigieuze nationale Prijs voor het natuurpatrimonium in ontvangst nemen, een bewijs dat we het met ons ambitieus pioniersproject wel degelijk bij het rechte eind hadden.

Hoe het evolueerde ‌

Nu waren we niet meer te stoppen, de Rietbeemd ontwikkelde zich in amper 15 jaar tijds tot een beschermd natuurgebied van 80 hectare, waarvan ruim zestig in volle eigendom. Een heel succes, wanneer je beseft dat het om honderden uiterst kleine percelen gaat, en evenveel nr 4 - oktober 2002

moeizame onderhandelingen.

Het werden jaren van harde strijd en soms grote ontgoocheling. Maar ook jaren van grote voldoening en soms zelfs diepe vreugde. Vermits het om het enige taalgrensoverschrijdende reservaat van ons land gaat, was het zaak te vermijden om in communautair politiek vaarwater terecht te komen. We besloten dan ook in Vlaanderen te werken voor de Wielewaal, in WalloniĂŤ voor de toen nog nationaler gestructureerde Vogelbescherming.

Het reservaat kende een aantal jaren een explosieve groei.

In 1990 reeds aangegroeid tot

8 ha, waren drie jaar later zowaar 40 ha door aankoop definitief beveiligd en erkend.

We durfden zelfs dromen van een eigen bezoekerscentrum.

Toen de historische St. Antoonshoeve te koop kwam, was de keuze snel gemaakt: we kochten met voornamelijk eigen middelen de schuur aan om er na verbouwing door een kleine groep erg gemotiveerde vrijwilligers onze bezoekers, scholen en andere groepen, beter te kunnen ontvangen en inwijden in ons natuurbeschermingsproject.

Naar aanleiding van de plechtige opening ervan in 1997 vierden we er 75 jaar Vogelbescherming.

9

en van stukken winters rietveld vol te houden, en zowaar ruim 1 ½ ha loofbosuitbreiding te realiseren rond het Arduinbos.

Foto : Godfried Merlevede

Eerste resultaten

De Sint-Antoonshoeve: stijlvol onthaalcentrum

Natuurbeheer

Sinds een tiental jaren doen we voor het noodzakelijke beheer van onze graslanden een beroep op onze eigen kudde Galloways en Shetlandponeys, De resultaten zijn opvallend op de extensief begraasde percelen: een gemengd bloemrijk open boccagelandschap met spontane opslag hier en daar van struiken, bomen en braamstruwelen, ideaal voor de Grauwe klauwier. We dromen er dan ook luidop van.

Maar daarmee is de kous niet af. Het spreekt voor zich dat bv. het hooibeheer van een valleigebied als het onze onmogelijk op de schouders kan blijven liggen van wisselende groepen of vrijwilligers, die tijdens het hooiseizoen bovendien vaak op vakantie zijn. Professionalisering dringt zich op, zodat het voor onze medewerkers doenbaar blijft en geen corvee wordt !

Daarom hebben we sinds een paar jaren een goedlopende 10

beheersovereenkomst gesloten met een Vlaamse en een Waalse landbouwer, die vooral het hooilandbeheer op grote en niet al te vochtige blokken op zich nemen, evenals een stuk van de zorg voor onze beheersdieren. Nu zijn we ook in staat een oude droom te realiseren van Walter Van der Meulen, ex-medeconservator en medestichter van de Rietbeemd: een heus ‘onkruidenakkertje’ aan de voet van ons Bezoekerscentrum, waar vergeten schoonheden als Bolderik, Gele ganzebloem, Akkerleeuwebek, Blauwe korenbloem, Papaver, Akkerviooltje, verschillende soorten Kamille en Naakte lathyrus de ogen uitsteken. Plukken verboden !

Ook dankzij die nieuwe samenwerking, hebben we totnogtoe nog geen beroep moeten doen op de nochtans sinds kort in Geraardsbergen gestationeerde werkploeg van Natuurpunt, en kregen we o.m. de handen vrij om het jaarlijks met de hand maaien van een orchideeënperceeltje

Het valt elke waarnemer op hoezeer de biodiversiteit is toegenomen. Zo wisten we vorig jaar het Waals Gewest te overtuigen om de nog resterende ‘dode’ armen van de Marke uit te roepen tot ‘vochtige zones met biologische waarde’, die voortaan in overleg met het reservaat door hen zullen beheerd worden.

De groene kikkers en de salamanders kunnen er maar wel bij varen. Opmerkelijk is het potentieel aan ruigtekruiden, waarbij de Moerasspirea haar bijnaam alle eer aandoet: koningin der weiden. Op de overgang tussen hooiland en ruigte bloeien weelderig Gele lis, Valeriaan, Veldlathyrus, Moerasrolklaver, Watermunt, Veenwortel, Wilde bertram, Kruisbladwalstro en Pijptorkruid en zelfs Grote ratelaar, om er maar enkele te noemen.

Sommige planten- en diersoorten herstelden zich inmiddels op soms spectaculaire wijze. Voor andere was het helaas te laat: Boompieper en Grauwe gors, Pijlkruid en Zwanebloem zijn verdwenen uit de vallei, zoals dat vroeger al het geval was met de Otter.

Momenteel herbergt het reservaat als voornaamste vogels jaarlijks Buizerd, Sperwer, Boom- en Torenvalk, Rans-, Steen-, Kerk- en Bosuil, Geelgors, Rietgors, Sprinkhaanrietzanger, Kleine karekiet, IJsvogel, Blauwborst, Dodaars, Houtsnip, Wielewaal, en dit jaar zelfs voor het eerst weer een broedgeval van de nr 4 - oktober 2002

Perspectieven

Nu het grootste deel van de Markevallei in Vlaanderen onlangs ingetekend werd als Habitatrichtlijngebied, hopen we dat Wallonië zo vlug mogelijk dat goede voorbeeld zal volgen: dan wordt met de hulp van medestanders uit Galmaarden onze droom van één grote beschermde vallei tot bijna in Edingen – met prachtige beschermde bossen als het Raspaillebos op de flanken – werkelijkheid !

Als het Vlaams Gewest – zoals het er naar uitziet – nu ook nog de moed heeft om binnen afzienbare tijd een stuk van de fouten uit het verleden goed te maken door de Marke weer ruimte te geven om te meanderen zoals weleer, dan ziet het er écht goed uit voor de eens vergeten vallei. De universiteiten van Gent, Antwerpen en Leuven zijn volop bezig met een diepgaande studie hierover, en suggereren dat de nr 4 - oktober 2002

Markevallei zeer geschikt is voor zo’n hermeandering. Het zou ook het noodzakelijke waterbergend vermogen van de vallei sterk doen toenemen, iets waartegen wij als natuurbeschermers weinig bezwaren hebben op één belangrijke voorwaarde: dat we mogen rekenen op een goede waterkwaliteit !

Zelf plannen we volgend jaar een uitgestippeld wandelpad, zodat elke geïnteresseerde wandelaar ook op eigen houtje een idee kan krijgen van het reservaat. We zijn ook volop aan het werken aan een eigen website, en aan de verdere uitbouw van het natuureducatief aspect van ons bezoekerscentrum, in de hoop dat de Rietbeemd de komende jaren verder mag uitgroeien tot een ark, waar allerlei dieren, planten, en ook mensen opnieuw op adem kunnen komen, in afwachting dat ook bij onze bewindslieden échte ecologische motieven steeds meer de bovenhand krijgen op kortzichtig eigenbelang en kortetermijndenken, wanneer het op

concrete beslissingen aankomt.

Uit een recent officieel onderzoek blijkt dat de meerderheid van de bevolking er rijp voor is. En daar hebben organisaties als Natuurpunt en Vogelbescherming elk op hun terrein zeker meer dan hun steentje toe bijgedragen. Het waren de voorlopers !

Wij leven dus op hoop, en … als de nood het hoogst is, …

Godfried Merlevede

Wie graag op de hoogte blijft van het reilen en zeilen in de Rietbeemd, kan via mail om de vier maand gratis ons contactblaadje ontvangen. Mail ons uw mailadres.

INFO

Nachtegaal ! Maar ook Waterral, Porseleinhoen, Roerdomp, Gekraagde roodstaart, Tapuit, Paapje, Watersnip, Havik en Wespendief profiteren geregeld van ons reservaat, hetzij als broedvogel, hetzij als doortrekker of als wintergast.

De zeldzame Klapekster deed zelfs een broedpoging, maar werd uitgeregend. Naast 24 soorten dagvlinders is de Rietbeemd ook een toevluchtsoord voor andere zeldzame insecten. Denken we maar aan de Gouden tor, de Hoornaar, de Horzelvlinder en de Nachtpauwoog. Ook de kleine marterachtigen en de Eikelmuis zijn goed vertegenwoordigd en niet te vergeten: de Vos.

Godfried Merlevede tel. 068 - 33 51 06 derietbeemd@hotmail.be

Financiële steun

Ook uw financiële bijdrage is welkom op het Reservatenfonds: 443-1641921-11. Giften vanaf 30 € zijn fiscaal aftrekbaar.

11

Eieren van de Sleedoornpage Zoek mee !

Foto : Dries Gorissen

Een miskend, maar bijzonder fraai vlindertje is de Sleedoornpage. Ook in de Denderstreek werd dit insect op enkele plaatsen vastgesteld. Vermoedelijk is de soort zelfs iets algemener dan wordt aangenomen en daarom vragen we ook jouw hulp op zoek naar wintereitjes…

Kleine pages

Uiteraard dankt deze vlinder zijn naam aan de belangrijkste waardplant, de Sleedoorn. Het tweede deel van zijn Latijnse naam Thelca betulae betekent berk en is dus eigenlijk fout.

Deze soort is een Kleine page die tot dezelfde familie behoort als de Vuurvlinders en Blauwtjes. Typisch voor de Kleine pages is het korte, brede staartje aan de achterkant van de achtervleugels.

De vlinder vliegt in één generatie per jaar van juli tot en met september, met een vrij lange gemiddelde levensduur van 45 dagen. Maar veel waarnemingen van volwassen dieren zijn er niet omdat ze meestal boven in struiken en bomen rustend en zonnend vertoeven. Enkel

de wijfjes worden vaker gezien aangezien ze dikwijls lager in het struweel fladderen om daar eitjes af te zetten.

Sleedoornstruwelen

Indien we op zoek willen gaan naar dit pageke dienen we vooreerst uit te kijken naar het voorkomen van de Sleedoorn.

Zoek bij jou eens in de buurt of je in het najaar sleedoornstruweel vindt, gemakkelijk te herkennen aan de talrijke kleine donkerblauwe pruimpjes. In april kan je ze nog beter opmerken aan de uitbundige, bijna lichtgevende bloei. Soms staan er mooie sleedoornhaagkanten aangeplant langs wegen. Noteer de hagen die je hebt ontdekt of duid ze aan op een kaartje.

Uitkijken naar eitjes

Het verspreidingsonderzoek naar de Sleedoornpage is bijna uitsluitend op waarnemingen van de eitjes. De eitjes overwinteren immers op jonge twijgen, meestal afgezet aan de basis van een doorn, zijtakje of gewoon op de stam. Ze zijn opvallend wit, maar met een doormeter van slechts 0,9 millimeter wel zeer klein. Toch zijn de eitjes, als er zijn tenminste, in de winter vrij gemakkelijk te vinden.

In de Denderstreek zijn er recent eitjes ontdekt in de Moenebroeken en het Raspaillebos. Maar ook meer in het Noorden is er kans om de aanwezigheid van deze vlinder vast te stellen.

Wees eens extra aandachtig tijdens je winterwandelingen en blijf eens stil staan bij een sleedoornhaag. De eitjes zijn dikwijls te vinden op ooghoogte.

Geef je ondervindingen door, zowel positief als negatief, aan onze werkgroep WID. Volgend jaar maken we in Dendriet de resultaten bekend.

Foto : Dries Gorissen

Daan Stemgée

12

Sleedoornpage

INFO

Aquarel: Danny Van Schandevyl

Werkgroep WID 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

nr 4 - oktober 2002

nr 4 - oktober 2002

13

Aquarel: Danny Van Schandevyl

Z V

N ATUURPUNTJES Z

Tekening: Pascale Symens

V

Grutto

A Grutto’s te Berlare en Zele

De Gruttopopulatie uit de Kalkense meersen begint zich blijkbaar uit te breiden naar omliggende gebieden. Zo was er deze zomer een nieuw broedgeval in de Heidemeersen in Berlare. Maar ook in het reservaatgebied van de meersen van Zele van VZW Durme: dit jaar 2 succesvolle broedgevallen. Telkens op percelen die in beheer zijn van Natuurpunt of VZW Durme. Het is dus zinvol om meer en meer aaneengesloten reservatenprojecten uit te bouwen.

De Grutto’s kiezen de reservaatpercelen uit vanwege de traditioneel latere maaidatum.

A In de bres voor de Grutto

Inmiddels maakt Natuurpunt Dendermonding ook de Sint-Onolfspolder gereed om deze elegante weidevogel te ontvangen. Dit wordt gedaan door populierenbossen om te zetten naar hooiland zodat opnieuw een meer open weidegebied ontstaat, een leefruimte voor de zeldzame Grutto.

A Convenant: Denderregio dik gebuisd !

Dit jaar kregen de gemeentebesturen de kans om een nieuwe samenwerkingsovereenkomst inzake milieubeleid, de opvolger van het milieuconvenant dus, af te sluiten met het Vlaams Gewest. 71% van de 308 Vlaamse gemeenten tekenden er op in. Voor onze Denderregio tekenden amper 41% of 7 van de 17 gemeenten in voor het laagste ambitieniveau. Dit zijn Berlare (6), Dendermonde (7), Galmaarden (5), Geraardsbergen (5),

14

V

Lebbeke (5), Liedekerke (5) en Ninove (6).

Proficiat aan deze zeven gemeentebesturen !

Het cijfer tussen haakjes geeft weer hoeveel takenpakketten (“clusters”) men er wil realiseren. Hopelijk gaat men volgend jaar er resoluut voor een hoger ambitieniveau. Op Vlaams niveau koos ongeveer een kwart van de gemeenten reeds voor een hoger ambitieniveau. In de Denderstreek is dit 0% ! Tekenden gewoonweg niet in: Aalst, Affligem, Denderleeuw, Erpe-Mere, Groot Haaltert, Herzele, Lede, Lierde, Roosdaal en Sint-Lievens Houtem. We hopen dat ze volgend jaar alsnog in de samenwerkingsovereenkomst instappen. Anders wordt de kloof tussen wat de hogere overheid wil en wat de gemeente doet steeds groter.

A Vegetarische golf

Het vegetarisme is zeker en vast in opmars.

Voor velen is vegetarisch eten niet zomaar een idee maar een bewuste levenskeuze, waarvoor we uiteraard veel respect opbrengen. Wil je mensen die deze keuze maken een steuntje in de rug geven, surf dan zeker eens naar www.vegetarisme.be/golf.

A Tip voor rokers

Wist je dat je een leeg doosje van een filmrolletje kunt gebruiken als mini-asbak. As en peukjes bevatten onder andere teer en PAK’s (poly-aromatische koolwaterstoffen) die in de vrije natuur moeilijk afbreken. Neem dus altijd een doosje mee als je gaat wandelen (binnen en buiten onze reservaten) en deponeer er as en peukjes in. Dank voor uw zorg voor een betere natuur- en milieukwaliteit !

A Wildbeheerseenheden

Bij besluit van 29/5/2002 heeft de Vlaamse minister van Leefmilieu de wildbeheerseenheden “de Lavondel” te Neigem bij Ninove en “Dendervallei west Pajottenland” te Liedekerke officieel erkend. We hopen dat het geen lege dozen worden, maar dat men er echt werk wil maken van een meer verantwoorde jacht. nr 4 - oktober 2002

A Regionaal sociaal forum

In het zuiden van de Provincie OostVlaanderen en het westen van Henegouwen wordt momenteel gewerkt aan een regionaal sociaal forum. Op 4 en 5 oktober wordt er een boottocht Aat-Geraardsbergen georganiseerd met workshops passend in de principes van Porto Alegre. Geïnteresseerden kunnen terecht op de website.users.skynet.be/rsf-fsr.

A RWZI Sint-Antelinks

Zoals reeds gemeld in de vorige “natuurpuntjes” wil men toch een grootschalig RWZI bouwen te Sint-Antelinks. Ondanks het feit dat er nieuwere instrumenten bestaan (Ruimtelijke Uitvoeringsplannen, kortweg RUP’s) wil men er de beslissing nog vlug doorjagen via een BPA, dat in origine nooit was bedoeld als instrument om afwijkingen van het gewestplan mogelijk te maken. Herzele heeft nog geen structuurplan, wat nodig is om het nieuwere RUP-instrument te kunnen hanteren. Nu nog doorzetten in een BPA is volgens ons de kar voor het paard spannen.

A Bos van D’Hoppe

Het ziet er naar uit dat de vele spontaan geëscaleerde acties van uit de beweging vruchten afwerpen. De arrogantie en agressie van de afvalbaron Fort in de faciliteitengemeente Flobecq-Vloersberg (intimidaties, geweld,…) werden breed uitgesmeerd in de pers en worden duidelijk noch door de publieke opinie, noch door de Waalse minister Foret langer gepikt. Mogen we uiteindelijk hopen op een happy end ? (zie www.foert.org).

A Actieve regio - reservatenpolitiek

Van de ongeveer 50 ha waarvan we weet hebben dat ze dit jaar in de provincie Oost-Vlaanderen zullen worden verworven, neemt Natuurpunt Denderregio ongeveer de helft voor zijn rekening. Dit zegt toch wel iets over het gewicht van de actieve werking van de beweging in de regio. Anderzijds vinden we dit nog steeds een druppel op een hete plaat. In onze natuur- en bosarme provincie kijken we echt uit naar bijkomende financiële impulsen vanuit het provinciebestuur voor een reservatenbeleid binnen draagvlakstructuren zoals Natuurpunt en vzw Durme.

A Siesegem naar de sis ?

Op 14 juni stelde de Vlaamse regering het ontwerp van afbakeningsplan regionaalstede-

nr 4 - oktober 2002

lijk gebied Aalst voorlopig vast. Zoals het er voorlopig naar uitziet mag in tegenspraak met het RSV (Ruimtelijk Structuurplan Vlaanderen) het open landschap van de Aalsterse Siesegemkouter vol met beton worden gegoten. Na de voorlopige vaststelling volgde een openbaar onderzoek. Een aantal bezwaren werden meegedeeld aan de Vlacoro. In elk geval is het benutten en evt. saneren van bestaande andere terreinen onvoldoende onderzocht. Het dossier toont aan dat landbouwers en milieubeweging objectieve bondgenoten kunnen zijn.

Info: vzw Red Erpe en Siesegemkouter, Hendrik Strypens, 053 - 70 47 64.

A Zoogdiersite Elio

De site van onze regionale zoogdierenwerkgroep Elio is momenteel zonder twijfel de meest actuele zoogdierensite in Vlaanderen.

Laat eens een berichtje achter in het gastenboek. Eén adres: www.geocities.com/joachimdm.

A Site veilig Gijzegem

Ook de lokale actiegroep “Veilig Gijzegem” kan je bereiken op het wereldwijde web: users.belgacom.net/veilig. De site is zeer overzichtelijk. Geef deze mensen een moreel steuntje met een webstekbezoek.

A Boktorsite

Een gesignaleerde website met tal van prachtige boktorfoto’s in kleur: www.uochb.cas.cz/~natur/cerambyx

A Klacht tegen kernwapens

Op 7 september stapten in de regio, zoals in de rest van Vlaanderen, heel wat mensen, onder wie Natuurpunters, naar hun plaatselijk politiekantoor om klacht neer te leggen tegen het illegaal stationeren van kernwapens op de vliegtuigbasis van Kleine Brogel. Met deze nucleaire politiek schenden zowel België als de Navo het internationaal recht.

A Bomspotting

Op 5 oktober is er trouwens een geweldloze actie aan de basis van Kleine Brogel zelf. Wie alsnog wil deelnemen vindt alle informatie op www.vredesactie.be of op het nummer 03/281.68.39.

15

A Cinerea nieuwsbrieven

Er verschenen onlangs kort achter elkaar twee degelijke nieuwsbrieven van onze plaatselijke vogelwerkgroep Cinerea. Je kon er o.a. naast de klassieke waarnemingsoverzichten interessante regionale artikels lezen. Er was bijvoorbeeld een zeer goed gedocumenteerd artikel over de waarneming van een Kuifaalscholver in de Wellemeersen te Denderleeuw die van januari tot juni 2001 bleef pleisteren. Deze nieuwsbrieven kunnen gratis aangevraagd worden bij Joost Mertens 053 - 66 06 34.

A Natuur.oriolus

Voor wie houdt van vogelstudie kunnen we trouwens heel sterk Natuur.oriolus aanbevelen. De vroegere “Oriolus” kreeg een facelift, een betere concept-structuur en een sterke inhoudelijke injectie.

Resultaat: een aantrekkelijk en degelijk vogelblad. Enkel Natuurpuntleden kunnen zich abonneren op Natuur.oriolus. Je betaalt hiervoor bovenop het Natuurpunt lidmaatschap € 8,5 met de vermelding: “+ Oriolus”. Een aanrader !

A Leve de federale staat (! ?)

Langs Vlaamse zijde is ons regionaal Natuurpuntreservaat “De Rietbeemd” een habitatrichtlijngebied. Langs Waalse zijde werd recent jammer genoeg beslist om het niet af te bakenen als habitatrichtlijngebied.

We beseffen wel dat er in Wallonië veel meer keuze is aan af te bakenen gebieden, maar is een afstemming van het beleid van beide gewesten nu zoveel gevraagd ? Europa stopt blijkbaar reeds bij de gewestgrenzen.

A DDS

De intercommunale DDS verdient een pluim voor haar recente inspanningen inzake afvalpreventie Ze adviseert de inwoners van Zele, Berlare en Dendermonde hierover via haar milieukrant “De Groene Wijzer”.

A Geluidshinder cross: stap vooruit…

of...achteruit ?

De Vlaamse regering heeft het licht op groen gezet voor de inplanting van locaties voor permanente cross-omlopen en andere lawaaierige sporten. In Vlaanderen zouden minimaal 12 en maximaal 15 multifunctionele terreinen worden vastgesteld. Hiermee wordt rechtszekerheid geboden aan lawaaierige sporten. We eisen nu ook dat natuur en

16

bevolking eindelijk rechtszekerheid krijgen door Vlarem drastisch te verstrengen, zodat lawaaierige eenmalige inrichtingen definitief niet meer kunnen in hun buurt. In de regio zijn er regelmatig dergelijke controversiële activiteiten (tegen Molenbeekmeersen te Okegem bij Ninove, naast Natuurgebied in den Boekent te Haaltert, tegen Berchembos te Roosdaal, te Ophasselt, te SmeerebbeVloerzegem,…). Er is voor onze politici nu de mogelijkheid om hier structureel een oplossing te bieden én voor crossers én voor bewoners én voor de natuur. Het spreekt voor zich dat de inplanting van dergelijke terreinen op zeer ruime regionale schaal moet bekeken worden en niet op gemeentelijk niveau.

A Lieveheersbeestjes

Wie wil meehelpen om de habitatvereisten en de verspreiding van onze lieveheersbeestjes te doorgronden ? Heb je zin ? Dan kan je een nieuwe determinatietabel en een handig veldboekje met waarnemingsformulieren bestellen bij de JNM: 09 - 223 28 05 of via een mailtje naar Tim.adriaens@instnat.be. Medewerkers ontvangen het contactblad “Coccinula”.

A Zeldzame kriebels (1)

Op 28/7/2002 ontdekte de werkgroep invertebraten Denderstreek (WID) tijdens de “libellen”excursie te Welle o.a.: Gele luzernevlinder (Colias hyale), Muskusboktor (Aromia moschata), diverse smalbokken (Leptura rubra, Strangalia quadrifasciata en S.aurulenta), Tweeoogbok (Oberea oculata) en … een trekkende Weidebeekjuffer (Calopteryx splendens) !

A Zeldzame kriebels (2)

Marc Pollet stelde in de Malaisevalstalen die de WID in de reservaten in de regio opstelde een grote soortenrijkdom aan slankpootvliegen vast, alsook de volgende Rode Lijstsoorten: Neurigona pallida (laatste melding voor Vlaanderen uit Kontich in 1898; wel 5 recente meldingen uit Wallonië) en Campsicnemus pusillus (3° waarneming voor Vlaanderen, na Torfbroek te BergKampenhout en Donkvijvers te Oudenaarde).

A Vogelopvangcentra

Waar kan je in de regio terecht met zieke of gekwetste vogels ? In de Vogelopvangcentra (VOC’s) van de Vogelbescherming nr 4 - oktober 2002

Afdelingsnieuws A 10.000 oude, niet meer inwisselbare munten,

Afdeling Geraardsbergen 250 kg munten voor natuur in Geraardsbergen

Midden 2001 startte Natuurpunt Geraardsbergen een inzamelactie van munten die zouden vervallen met de komst van de euro. Zesentwintig nestkastspaarpotten stonden verspreid in winkels in Geraardsbergen, Ninove, Lierde en zelfs Gent, Brussel en Leuven. Iets meer dan 250 kg munten werden ingezameld. Tientallen avonden werd het geld gesorteerd en geteld.

Enkele cijfers: A 42.000 munten van de eurozone werden per soort in zakjes verpakt om ze te ruilen voor euro’s.

wachten nog op een bestemming (verzamelaar ?).

A Van de 218 zilveren munten werd een deel reeds verkocht. Voor de andere wordt via een medewerker van Antwerpen-Noord nog een koper gezocht.

A 31 gouden munten werden voor een mooie prijs aan verzamelaars verkocht.

A Nederland breekt het record met een waarde van € 1.422 (3.135 gulden).

A Top 5: Nederland, Duitsland, Frankrijk, Spanje, Groot-Brittannië.

A Het grootste aantal munten van één soort: 4.056 muntjes van 0,10 Duitse mark.

A Belgische frank: 13.586 frank

Tot begin 2002 werd zoveel mogelijk geld meegegeven met leden van Natuurpunt, familie en vrienden om in het land van herkomst te spenderen, waarna het opgedane geld terugbetaald werd in euro. De Belgische munten werden via de bank omgezet. De rest van het geld moet via de nationale banken van herkomst gewisseld worden. Dit wordt door het nationaal secretariaat in Mechelen en vrijwilligers geregeld.

De eindbalans: € 4.471 werden zelf omgezet, € 4.755 via Mechelen, een totaal van € 9.226.

Deze opbrengst overtreft onze stoutste verwachtingen. Met dit geld kunnen we extra natuurgebieden in Geraardsbergen aankopen.

Wie nog munten heeft, en die wil laten investeren in natuur kan terecht bij de bestuursleden van Natuurpunt Geraardsbergen.

INFO

Voor verzamelaars is dit een schitterende gelegenheid om de nog ontbrekende stukken aan te vullen. Snel wezen is de boodschap.

nr 4 - oktober 2002

Carlos D’Haeseleer Strichtstraat 8, 9570 Lierde 054 - 41 87 09

25

Afdeling Affligem-Liedekerke

De Valier: tweede natuurreservaat te Liedekerke

Onrust omtrent de mogelijke inplanting van een nieuw treinstation in een stuk moerassig natuurgebied in de omgeving van het huidige station van Liedekerke was misschien niet rechtstreeks de aanleiding tot het oprichten van een natuurreservaat, hoewel…

Ideeën en plannen waren er al, maar de aanzet tot het aankopen van de eerste percelen werd onrechtstreeks versneld door het bezwaar tegen de eerste groots opgezette plannen van sommige plaatselijke bewindslui. Voor de enen een “rottering”, voor de anderen een uniek moerassig gebied met specifieke fauna en flora, feit is dat dit natuurlijk overstromingsgebied verdient bewaard en beschermd te blijven voor de volgende generaties. Het maakt deel uit van een groene gordel rond Liedekerke en vormt de verbinding tussen de Dendervallei en het Liedekerkebos. Sinds november 2001, toen de eerste verkoopovereenkomsten werden gesloten, hebben wij een oppervlakte verworven

van zowat 2,5 ha. Als het van ons afhing, wordt dit in de komende maanden zeker verdubbeld, maar 40 verschillende eigenaars proberen te overtuigen om te verkopen is natuurlijk geen sinecure. Temeer daar sommigen nog altijd hopen dat hun stukje natuurgebied ooit nog eens bouwgrond zal worden, ook al staat dit gebied meermaals per jaar volledig blank !

Na de Pamelse Meersen is dit de aanzet voor een tweede natuurreservaat te Liedekerke en er zijn plannen om ook de vallei van de Palitsebeek (Pijnegem) als natuurgebied te bewaren. Dit zal onder meer afhangen van het Liedekerkse gemeentebestuur, met wie intussen wordt onderhandeld over een samenwerkingsakkoord i.v.m. subsidies. Wij hebben dan ook de “nobele” taak op ons genomen om de natuurgebieden uit het gemeentelijk GNOP te beschermen en te ontwikkelen. Lukt dit, dan betekent dit een grote stap voorwaarts voor de natuurwaarde van onze gemeente en houdt niets ons tegen om met onze afdeling nog meer natuurgebieden tot stand te brengen.

Tekening: Pascale Symens

Aandacht voor twee grote publiekstrekkers in het voorjaar: In het kielzog van onze natuurbelevingsavond van eind vorig jaar, een lezing over duurzaamheid.

Een voordracht, geïllustreerd met dia’s, over de aparte wending die de evolutie van het leven genomen heeft in het onovertroffen maar zeer bedreigde Madagascar (een tweede Galápagos).

26

Koninginnepage

INFO

Men zegge het voort…

Marc Michiels 053 - 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

nr 4 - oktober 2002

Afdeling Groot-Haaltert Een ruimere blik op groen:

Biologisch tuinbouwbedrijf “De Kollebloem” Ons biologisch eetfestijn van eind mei was opnieuw een schot in de roos. Een stijgend aantal eters en een “vegetarische golf” die niet meer te stoppen lijkt, deden de extra inspanningen van organiserend team snel vergeten. En dat terwijl er al twijfels rezen over het voortzetten van het initiatief….

In het streven naar een volwaardige ecologische voeding zochten we leveranciers in de nabije omgeving. Het biologisch tuinbouwbedrijf De Kollebloem uit Sint-LievensEsse leverde alle groenten en fruit voor de soep, het natuurbuffet en de sausen. Leen en Antoine, bioboerin en -boer, zorgden voor een eetfestijn met maximaal respect voor milieu en natuur, lees 100% biologisch. Voor toekomstige eetfestijnen zijn er bijgevolg geen excuses….

Onbekend is onbemind, dus grijpen we hierbij de kans om dit sympathiek, kleinschalig bedrijfje een ruimer podium te bieden.

Begin jaren ’80 startte Antoine op 1 ha grond met de bioteelt van vollegrondsgroenten op het ouderlijk bedrijf in St. Lievens-Esse. Tien jaar later leerde hij Leen kennen en sindsdien komen ze samen tot rust in het werken met hun handen, in volle verbondenheid met de aarde, met de natuur. Die verbondenheid bewust voelen en beleven is voor hen een inspirerende kracht die elke dag opnieuw duidelijker richting geeft aan het doel dat ze willen bereiken. Zo verdrievoudigde in een periode van tien jaar de oppervlakte grond waarop ze werken en werd de keuze voor afzet ook doelbewuster.

Hun streefdoel is op een kleinschalige manier zoveel mogelijk verschillende streekeigen groenten te telen en die zo vers mogelijk te bezorgen aan de consument. In een jaar worden er meer dan 45 verschillende soorten groenten geteeld. nr 4 - oktober 2002

De wekelijkse nieuwsbrief, het Akkerweetje, vinden zij de belangrijkste bron van communicatie met de klanten. Daarnaast organiseren zij jaarlijks een opendeurdag op het bedrijf zodat de klanten in contact kunnen komen met de plek waar hun voedsel wordt geteeld.

Groenteabonnementen Akkerwinde: wekelijkse bio-groenten ook op jouw bord ?

Elke dinsdag kan je een vers en gevarieerd groentepakket afhalen bij een depot in de buurt.

Samenstelling van het pakket

Er wordt steeds gekozen voor verse, seizoensgebonden groenten van De Kollebloem of van collega’s bioboeren.

Grootte van het pakket

Een klein pakket voor 1 of 2 personen kost €7,44 (week) of € 32,23 (maand).

Een groot pakket voor meerdere personen kost € 12,39 (week) of € 53,69 (maand).

Een fruitpakket kost € 7,44 (week) of € 32,23 (maand).

Deelname en wijze van betaling

Voor nieuwe deelnemers is een proefperiode mogelijk van enkele weken. De proefperiode wordt betaald met een overschrijvingsformulier dat je bij je eerste pakket vindt. Na de proefperiode, die duurt tot het einde van de maand, laat je ons telefonisch weten of je ermee doorgaat of niet. Je start een doorlopende opdracht altijd de 5de van de maand.

Elke nieuwe klant krijgt gratis het vreemde biogroenten kookboekje bij het 1ste pakket.

Afhaalpunten:

Aalst, Geraardsbergen, Haaltert, Erwetegem, Scheldewindeke, Landskouter, Elene, Zottegem, Herzele, St. Lievens-Houtem,…

Contacteer voor meer info of voor een proef abonnement: De Kollebloem – Akkerwinde, Gaverland 34, 9620 Zottegem.

Tel / fax: 09 - 360 93 22 e-mail: kollebloem@skynet.be BTW: 740 142 761 - HR Oudenaarde: 47209 Rekeningnr. groenten: 737-0044445-62 fruit: 737-0044446-63.

27

Opening Park van Mesen

Op 7 juli had onder massale belangstelling de officiĂŤle opening plaats van het Park van Mesen te Lede. In vorige nummers werd reeds uitvoerig ingegaan op onze inbreng wat betreft inventarisatie en sturing van de beheerswerken. In de namiddag vonden twee wandelingen plaats onder leiding van Herman Derder. De vele bezoekers konden zich vergewissen van de huidige toestand van het park. Iedereen was blij verrast over de reeds uitgevoerde beheerswerken en men kon zich informeren over de toekomstige werken. Ook op donderdag 15 augustus en zaterdag 24 augustus vonden begeleide namiddagwandelingen plaats. De verdere kalender wordt

28

Herman Derder

INFO

Afdeling Lede-Houtem

later meegedeeld.

Buiten de geleide wandelingen is het park momenteel nog niet open voor het publiek, wegens de verschillende werken die nog op stapel staan. Het plaatsen van een afsluiting tussen de ruĂŻnes en het park om veiligheidsredenen is een eerste prioriteit.

Herman Derder

053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

nr 4 - oktober 2002

Osbroek Gerstjens op de studietafel

De dienst ruimtelijke ordening van de stad heeft een studie ‘Visie ruimtelijke ontwikkeling’ rond dit gebied gepubliceerd. Daarbij worden ook het stadspark, de Bergemeersen en de teloorgegane industriegronden van Du Parc en Schotte opgenomen. Terecht wordt hier de nodige aandacht geschonken aan de groene long van Aalst.

Complex dossier

Werkgroep Bomen Park Osbroek Peter Tolleneer 053 – 79 03 60 wbpo.aalst@belgacom.net

Foto. Wim D’Haeseleer

De nieuwe bestemmingen voor de industriële erfgoedgronden, het balanceren tussen natuurbescherming en natuurrecreatie, en de reeds

Onderstaande foto geeft een heel goed beeld van deze schitterende groene long. Links onder het kruispunt: “Den Haring”. De weg onderaan horizontaal is de oude Ninoofse steenweg.

Achteraan de “Kappellekensbaan” en Erembodegem.

INFO

Afdeling Aalst

geplande en mogelijke projecten binnen deze perimeter maken dit dossier zeer complex. Een ware uitdaging is het zeker om ook voldoende waarborgen voor de natuurlijke aspecten van het gebied te vrijwaren of te optimaliseren. De garanties daarvoor zouden moeten terug te vinden zijn in het Natuurinrichtingsproject.

Het Osbroek en de Gerstjens

nr 4 - oktober 2002

29

Afdeling Denderleeuw

19/10: verbranden van verzamelde houtresten. b) Molenbeekmeersen De omheining, coniferen en een schuthok op een recent aangekocht perceel te Okegem verdwijnen deze winter !

Gebiedsgericht beleid

De samenwerking met diverse overheden blijft soms zeer stroef verlopen. Uit het zomeroverleg met Aminal-Natuur en Stad Aalst bleek voor de Wellemeersen enkel dat Aminal de draad gaat heropvissen voor een eerste verwerving (een 5-6 ha groot blok op de rechteroever te Erembodegem, het deel van de helling rechtover de ooievaarspaal). De voorgestelde optrekking van subsidiequota door de stad Aalst bleek geen haalbare politieke kaart, gezien de algemene prijsevolutie. De schatting van grasland aan de E40 in opdracht van het departement Openbare Werken laat reeds 2 jaar op zich wachten. Het schepencollege van Denderleeuw blijft zich sinds meer dan 1 jaar beraden over de toekenning van restsubsidies voor de Molenbeekmeersen.

Aminal bereidt zich sinds 2 jaar voor op de voor een vijveraankoop noodzakelijke vaststelling van terreinherstel. Dit belet niet dat in 2002 opnieuw voor meer dan 5 ha akten zullen verlijden. Medio juni kon eindelijk een compromis worden gesloten, waardoor ca.10 aaneengesloten ha in de Wellemeersen-oostzijde eveneens begraasbaar worden. Eind juni was opnieuw reeds menige berm te Welle gemaaid. Het wandelpad ontsnapte tot augustus aan elke aandacht.

Studie

Na jarenlang accenten op vooral flora en avifauna worden thans systematisch ongewervelden geïnventariseerd in beide afdelingsreservaten, in nauwe samenwerking met de WID (zie voorstellingstekst elders in deze Dendriet). Het materiaaldepot barst nu reeds uit zijn voegen. De deelresultaten scheppen reeds hoge verwachtingen, ondanks vrij veel slechte weersomstandigheden deze zomer. Met de resultaten (gekende Rode Lijstsoorten) zal rekening worden gehouden bij de aanpassing der natuurstreefbeelden (ter opvolging van het erkenningsdossier). Tot 2002 was het voorkomen van de gesignaleerde Waterspitsmuis in de Wellemeersen zelfs totaal onbekend voor de conservators. Dwergmuis, Bunzing, Hermelijn en Wezel houden ogenschijnlijk stand, doch kregen tot heden niet de speciale beheersaandacht die ze verdienen. De samenwerking met o.a. ELIO wordt daarom thans aangezwengeld.

Educatie

De beheersinspanningen worden telkens weer verduidelijkt aan het publiek tijdens excursies en via Infoblad Denderleeuw. Het centraal wandelpad werd verlegd. Drie knuppelpadgedeelten (350 m) worden gefinancierd door de Gemeente Denderleeuw en geplaatst door de Natuurpuntploeg. De kleinere infoborden langs het wandelpad worden in 2003 vervangen en de plaatsborden krijgen een opknapbeurt.

Beheer

30

Agenda

We nemen ook deel aan de regionale boomplantactie, in het kader van de geplande nauwere samenwerking tussen 9 Denderafdelingen. Zend je bestelbon nu in !

Tot 12/10 vinden elke zaterdag educatieve WID-trieersessies plaats aan het materiaaldepot in de Wellemeersenstraat te Denderleeuw. Iedereen is welkom. Educatieve wandeling op 16/11/2002 rond mossen en paddestoelen (jaarlijkse gids: Peter Tolleneer). Tot dan ?

INFO

a) Wellemeersen De oorspronkelijke natuurstreefbeelden worden geherevalueerd op basis van de reeds behaalde beheersresultaten. Enerzijds blijken de maairegimes van meerdere hooilanden en één begrazingsdruk ontoereikend voor herstel van hoogwaardige natuur, anderzijds leidden uitgediepte poelen en kappingen tot onverhoopte resultaten op korte termijn: o.a. Kemphaan, bosruiter, witgatje, groenpootruiter en kleine plevier zijn op trek niet meer weg te denken te Erembodegem (een kleine kijkhut herrijst in oktober). De thans volledig ondergrondse vleermuiskelder kreeg een tochtsas, 2 visplanken worden geplaatst aan de Kleine zavelput. De laatste beheerswerkdag op

Eric De Tré 053 - 66 04 32, eric.detre@vhm.be

nr 4 - oktober 2002

Afrika-dia-avond

Samen sterk

Foto : Hugo Willocx

Het samenwerken van burgers met een vereniging zoals Natuurpunt én de stad is volgens steeds meer specialisten een goede methodiek om te werken aan een duurzamer lokaal beleid. Wij probeerden te Ninove om de regionale boomplantactie van 16 november volgens deze formule te laten verlopen. Tot hiertoe was de samenwerking zeer succesvol. We ontwierpen samen een kleurenfolder van 20 bladzijden die reeds gratis in alle 16.000 bussen van Groot-Ninove terechtkwam. In de folder worden zowel het plaatselijke Ninoofse reglement voor aanplant en onderhoud van Kleine Landschapselementen (KLE’s), de mogelijkheden die andere overheden ter beschikking stellen, als onze eigen boomplantactie gepromoot. De stad bekeek vergoeding van de kosten van de folder als een opdracht voor een totaalpakket dat ze aan ons uitbesteedde. Het is nu afwachten of de formule enig resultaat oplevert. Wij geloven erin. Bij een positieve evaluatie kan het een volgende keer ook door andere afdelingen / gemeentebesturen overgenomen worden. We houden je op de hoogte.

Nachtpauwoog

nr 4 - oktober 2002

De winter sfeervol inzetten ? Het kan uiteraard.

Op zaterdag 2 november organiseren we een sfeervolle Afrika-avond in het buurthuis van Pollare. Natuurpuntlid Carine Vanhelden maakte met haar echtgenoot een onvergetelijke Afrikareis en deed onder meer het Etoscha nationaal park in Namibië en de Okavangodelta in Zimbabwe aan. Ze maakte er een gebalde en boeiende kortfilm van die we deze avond aan u voorstellen. Zowel natuur als cultuur komen erin aan bod. Joost Mertens, actief in de regionale vogelwerkgroep Cinerea, besteedt een groot deel van zijn reizen aan vogels observeren. Wie ooit dia’s van Joost zag, hoeven we niet meer te overtuigen van zijn fotografische kwaliteiten. Hij brengt ons dia’s van zijn bezoeken aan Gambia en Kenia.

Strelingen voor het oog, samen met een doorleefd verhaal. Koen Steenoudt brengt een boeiende compilatie van zijn diverse Africareizen. Straffe verhalen ontbreken zeker niet! Een natje en een droogje en een gezellige bende. Je komt toch ook naar onze dia-avond ?

Waar en wanneer ?

Zaterdag 2 november om 20 uur stipt.

Buurthuis van Pollare, hoek Hoogstraat en Neckersput te Pollare, Ninove.

INFO

Afdeling Ninove

Wouter Mertens 054 - 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

31

Het omvormingsbeheer van de aangekochte percelen is in volle gang. In de winters van 2001 en 2002 werden de populierenbossen binnen het rivierduinengebied gekapt in functie van het herstel van het vroegere aanwezige zeer arm, zuur eikenbos (volgens de Biologische Waarderingskaart: Qb, biologisch zeer waardevol). Bovendien werd op één perceel met man en macht gewerkt om de gesloten ondergroei van Amerikaanse eik, een exotische boomsoort, te verwijderen.

Deze zomer werden reeds de eerste resultaten zichtbaar. Verspreid over het terrein zorgt spontane ontkieming van Zomereik, Berk en Lijsterbes reeds voor een eerste stap in de ontwikkeling van natuurlijk bos. Onder de kruidachtige planten is er reeds de uitgebreide aanwezigheid van Schapezuring. Op één plaats vallen echter onmiddellijk de hemelsblauwe bloemhoofdjes van het Zandblauwtje (Jasione Montana) op. Het Zandblauwtje, lid van de klokjesfamilie, is een tweejarige zomerplant (juni-september) die gedijt op droge heide, vrij zure zandgronden en in de duinen. Voor Oosten West-Vlaanderen is het Zandblauwtje niet zo algemeen tot vrij zeldzaam, in tegenstelling tot Antwerpen en Limburg waar het goed vertegenwoordigd is op de talrijke zandgronden. Het is opmerkelijk dat deze plant zo snel zijn intrede doet op deze opengestelde zandgronden die decennia beschaduwd werden door het dichte bladerdek van Amerikaanse Eik en Populier.

Voor Berlare is deze plant geen onbekende, daar hij uitgebreider aanwezig is op de nog deels open rivierduin “Het Stampkot”, een restant van de vroegere “Grote Heide”.

Ook op twee andere percelen dook na het verwijderen van jonge opgeschoten Amerikaanse vogelkers (nog een hardnekkige exoot op rivierduingronden) en het terugdringen van Adelaarsvaren dit Zandblauwtje op. Op één 32

Foto : Dirk De Mesel

Klokjes in de Heidemeersen te Berlare

INFO

Afdeling Dendermonding

van deze twee percelen werd nu ook het Grasklokje (Campanula rotundifolia), een andere zeldzamere vertegenwoordiger van de klokjesfamilie, ontdekt in een struisgraszone met o.a. ook Zandzegge en Gewone veldbies.

Dit klokje vinden we binnen het rivierduinengebied nog op enkele andere plaatsen terug, voornamelijk in droge grazige bermen.

Plaatsen, waar de bodem door werkzaamheden lichtjes werd verstoord, werden in het voorjaar gekoloniseerd door Vroege haver, een klein vrij zeldzaam pioniersgras, dat het tevens moet hebben van kalkarme droge zandgronden.

Ook dit jaar en volgende jaren zal verder omvormingsbeheer noodzakelijk zijn om te komen tot een zo volledig mogelijk herstel van de vroegere natuurwaarden van dit rivierduingebied.

Vuurvlinder op Zandblauwtje

Stefaan Thibau

052 - 42 69 72

nr 4 - oktober 2002

Afdeling Erpe-Mere

Tijdens potvangsten vorig jaar te Honegem werden door de Universiteit Gent in één pot verscheidene soorten Velddwergspinnen aangetroffen.Danny Vanacker van de RUG vindt Oedothorax gibbosus – de Bult-velddwergspin – interessant voor zijn doctoraat omdat deze een kenmerkend mannelijk dimorfisme vertoont; er zijn dus twee mannelijke types, namelijk tuberosus (zonder bult) en gibbosus (met bult op zijn kop). Het bultje wordt gebruikt tijdens de balts.

De populaties van deze velddwergspinnen vertonen een interdemische variatie; dit wil zeggen dat in één populatie het gibbosus-mannetje domineert en in een andere populatie het tuberosus-mannetje.

Tot nu heeft Danny zich beperkt tot de studie van één populatie in het Walenbos, waar het tuberosus-mannetje dominant is, terwijl in Honegem Reebroek juist het gibbosus-mannetje dominant voorkomt. Danny is van plan een studie te maken van verschillende populaties met DNAonderzoek en eveneens kweekexperimenten en seksuele selectie-experimenten uit te voeren.

Een verspreidingskaartje van deze soorten is niet direct voorhanden. Wel is deze soort redelijk zeldzaam, maar op de plaatsen waar ze voorkomen

Foto : Danny Vanacker

Bultspinnetjes te Honegem

Foto met electronenmicroscoop van het mannetje van de Bult-velddwergspin (met bult)

zijn ze talrijk. De bossen waarvan bekend is dat deze soort daar aanwezig is, zijn: Brakelbos, Kolmonthbos, Honegem Reebroek, Molsbroek, Kravaalbos, Sevendonck en het Walenbos.

Wie niet bang is van spinnen, kan eens een kijkje nemen op de site van de Belgische Arachnologische vereniging (ARABEL): allserv.rug.ac.be/~sgurdebe/Arabel 10 jaar Honegem feestelijk gevierd

Zoals je al kon lezen in Dendriet nr 3 bestaat dit project reeds 10 jaar. Onder grote belangstelling werden vorige maand twee educatieve wandelpaden met infoborden voorgesteld. Een nieuwe folder met wandelkaart is voortaan ook beschikbaar, onder meer in de plaatselijke taverne Den Buiten. Vanaf nu biedt een vogelkijkhut op ’t Rot plaats aan de wandelaars en de meer geïnteresseerde vogelkijker.

Vogelkijkhut op ‘t Rot te Honegem

nr 4 - oktober 2002

INFO

Foto : Daan Stemgée

Noteer alvast in je agenda: Eetfestijn Honegem 23 november 2002 VTI, Eikstraat 4 te Aalst, reservatie gewenst

Peter D’Hondt 053 - 80 72 57 peter@honegem.be

33

Zoogdierenwerkgroep Elio herkolonisatie van de wolf in België. Het zal niet de fysieke, maar vooral de mentale grens zijn die een rol zal spelen.

De Wolf in België

Zaterdag 16 november 2002

De wolf rukt op naar het noorden. In Abruzzen (Midden-Italië), waar hij in de jaren 30 teruggedreven werd, steeg de wolvenpopulatie naar haar hoogtepunt. In de winter van 1992 werd de wolf in het Parc national du Mercantour (Zuid-Frankrijk) voor het eerst opnieuw opgemerkt. Langs zijn oude intuïtieve wegen werd het herkoloniseren naar het noorden ingezet.

Heden zijn al een twintigtal wolven waargenomen. Of de wolf de Benelux ooit zal bereiken, blijft een vraagteken. De vraag is, is er ruimte voor de wolf in België en zal hij getolereerd worden door de landbouw en de jagerij, die de wolf als een concurrent beschouwen. Het verdwijnen van de grote roofdieren houdt ook verband met de mens, die steeds meer ruimte nodig heeft voor verstedelijking, industrialisatie, toeristische uitbouw. Of de bevolking met een doeltreffende sensibilisering deze soort zal tolereren, wordt uitgelegd door Roland Neyrinck (natuurfotograaf) tijdens zijn twee prachtige diareeksen over het leven van de wolf en de

Diavoordracht over de wolf door Roland Neyrinck.

Heemkring Moortsele, om 20 uur. Ingang naast Vijverstraat 1 (De Kiem). Toegang: € 2,5.

Christophe Kino, 055 - 49 55 72, kino.christophe@belgacom.net 3 oktober: Algemene vergadering

Waar: 20.30uur “Warandezaal”, kerk Haaltert, boven de bibliotheek, rechtover “de post” van Haaltert.

Oktober tot december

Pluisdata: telkens op vrijdagavond. Telefonische afspraak met Axel Neukermans (054 - 32 45 29).

5, 11 en 18/10, 8, 15, 22 en 29/11, 6 en 13/12.

Er is ook een lesavond gepland: 11 oktober in het kader van de Week van het bos: praktijklesavond, toegang € 1, 20 uur in de “Warandezaal”, kerk Haaltert, boven de bibliotheek, Achterstraat 1, 9450 Haaltert.

December – Wintertellingen vleermuizen

34

De Wolf in actie

INFO

Foto : Philip Vergeylen

Alle vleermuizen hebben hun winters onderdak gevonden in een ijskelder of een koele plaats in het bos. We proberen een stand van zaken op te stellen per regio en gaan meerdere dagen op zoek naar deze winterslapers. Om praktische redenen kan je enkel mee na telefonische afspraak met Axel Neukermans (054 - 32 45 29).

Joachim De Maeseneer 054 - 33 93 16 joachimdm@yahoo.com

nr 4 - oktober 2002

Broedgeval Kleine Plevier op industrieterrein

Kleine Plevieren zijn heel mooie beestjes, maar de broedplaats was heel wat minder oogstrelend: een leegstaande parking met een oppervlak van steentjes naast een bedrijf; van de omgeving gescheiden door een afsluiting. Deze afsluiting zorgt ervoor dat onbevoegde personen, en mogelijk ook bepaalde potentiĂŤle predatoren, de onmiddellijke omgeving van het nest niet kunnen bereiken, wat dus duidelijk een positieve invloed had op het broedsucces !

Dit broedgeval geeft aan met hoe weinig deze soort zich soms tevredenstelt als het op het vinden van een broedlocatie aankomt: een zelfs zeer beperkte oppervlakte met een schrale bodembegroeiing en voldoende rust kan volstaan; zo kunnen ook platte daken van grote gebouwen in aanmerking komen.

De Kleine Plevier is in de Dendervallei een regelmatige maar zeldzame broedvogel; in het noordelijke deel van de vallei is de situatie nog niet geheel duidelijk, in het zuiden broeden elk jaar 3-5 paren. Deze steltlopertjes zijn echte opportunisten als het op broedgelegenheid aankomt, en deze eigenschap komt hen zeer goed van pas, vermits de locaties waar ze het ene jaar tot broeden komen het volgende jaar vaak alweer ongeschikt zijn als broedterrein door vegetatiesuccessie of gewijzigd grondgebruik. In de Dendervallei is de soort grotendeels afhankelijk van kunstmatige, door de mens gecreĂŤerde broedplaatsen, en industrieterreinen zijn daarbij behoorlijk in trek. De grens Industrieterrein Ninove / Grote Meersen Okegem is bijvoorbeeld een jaarlijkse vaste stek. Mogelijk herbergen de meeste grotere industrieterreinen in de regio wel een koppeltje Kleine Plevieren, maar vaak gaat dit onopgemerkt voorbij aangezien dergelijke terreinen nu eenmaal niet echt het geliefde werkgebied van nr 4 - oktober 2002

vogelkijkers vormen, een beetje onterecht zoals hier dus blijkt !

Inmiddels zijn de pleviertjes alweer op weg naar hun Afrikaanse wintergebieden, maar als tip voor volgend voorjaar kan dus worden meegegeven dat een bezoekje aan een industrieterrein misschien wel een waarneming van dit leuke vogeltje kan opleveren: vanaf april zijn ze weer terug en kan je naar hen uitkijken op kale en rustige terreinen. Kleine Plevieren zijn helemaal niet schuw en je kan makkelijk zonder enige verstoring genieten van deze levendige vogeltjes.

Wouter Faveyts

INFO

CINEREA

Net als vorig jaar heeft ook dit jaar opnieuw een geslaagd broedgeval van Kleine Plevier plaatsgevonden op het industrieterrein van Geraardsbergen (Schendelbeke). Begin juni vlogen 3 jongen uit, een schitterend resultaat !

Joost Mertens 053 - 66 06 34 j.mertens@vmm.be

Wat gebeurde er met deze vogel? Welke soort?

Raadpleeg www.natuurpunt.be/Denderstreek

35

Als het kriebelt moet je …

…bij de WID komen !

Voorstelling van onze Werkgroep Invertebraten Denderstreek (WID)

Een goede motivatie

Zowel globaal als in Vlaanderen gaan de natuur en de biodiversiteit zienderogen achteruit. De “Atlas van de biodiversiteit”, die dit jaar door de Verenigde Naties (VN) werd gepubliceerd, illustreert met keiharde cijfers de impact van de mens op zijn omgeving. Van de ca. 950.000 beschreven insecten- en 4.630 zoogdiersoorten zijn er momenteel reeds een groot aantal uitgestorven of met uitsterven bedreigd. Ook in Vlaanderen (zie Natuurrapport 1999 en 2001) slinkt de biodiversiteit in dezelfde mate: het aandeel bedreigde soorten binnen de reeds bestudeerde groepen varieert van 42% (hogere planten) tot maar liefst 74% (reptielen en amfibieën).

een direct herkenbare soort als de Kleine vos (Aglais urticae), die voorheen bestempeld werd als één der minst bedreigde dagvlindersoorten.

Om een betekenisvolle bijdrage te leveren aan de kennis over de plaatselijke biodiversiteit besloten de 9 Dendriet-afdelingen én afdeling Herzele in februari 2002 principieel tot de oprichting van de Werkgroep Invertebraten Denderstreek, kortweg WID. Dat we de daad bij het woord voegden, mag blijken uit het feit dat

Sinds eind 1999 zit er in de erkenning van onze natuurreservaten, naast een aangepaste beheerstoelage voor behoud/ontwikkeling van zeldzamere vegetatietypes, ook een resultaatsverbintenis (vertaald in natuurstreefbeelden, monitoring en evaluatieplannen). In scherpe tegenstelling tot deze ambitieuze doelstellingen be Populierenpijlstaart (Foto H. Willocx) schikken de meeste natuurreservaten momenteel slechts over occasionele waarnemingen, verzameld via begin juni 2002 reeds 62 vallen voor inventariniet-gestandaardiseerde inventarisaties. satie operationeel waren in de Denderstreek…

Ongewervelde dieren of toch tenminste de minder aaibare groepen worden doorgaans over het hoofd gezien bij gerichte acties, niettegenstaande ze vermoedelijk zo’n 75% van de Vlaamse biodiversiteit uitmaken. En van de meeste soorten zijn op dit moment niet eens de habitatvereisten bekend. Zelfs de hoog gewaardeerde Vlinderstichting (NL) kan enkel gissen naar de redenen voor de vrij plotse afname (50-75% tijdens de voorbije 5 jaar) van 36

We weten wat we willen

De tien partners zijn het eens over volgende ambitieuze doelstellingen: 1. bevordering van de praktische studie van invertebraten, ter stimulering van het regionale biodiversiteitsonderzoek en de kennis hieromtrent; 2. ontwikkeling van bemonsteringsprotocols nr 4 - oktober 2002

en implementatie ervan via jaarlijkse, continue bemonsteringscampagnes in 2-3 natuurreservaten in de Denderstreek; 3. identificatie van zoveel mogelijk verschillende taxonomische groepen. Voor enkele groepen kan de WID rekenen op de samenwerking met externe specialisten; 4. opslag van de gegevens via een uniform databanksysteem, met de nodige afspraken

tieverzameling van ongewervelden uit de Denderstreek; 8. verzorging van educatie rond invertebraten en hun biotoopeisen, zowel voor derden/leken als voor gevorderden; 9. systematisch en gespreid in de tijd betrekken van alle afdelingen en grotere reservaten, gedeelde financiering van alle aanvaarde, noodzakelijke investerings-

Malaiseval in een Wellemeersen hooiland Uitsluipval: bij ontpopping wordt resoluut voor een (korte) vlucht naar het licht gekozen…

Foto’s Eric De Tré

kosten (momenteel gedragen via prefinnanciering door afd. Denderleeuw); 10. streven naar samenwerking met vzw Natuurpunt, erkende entomologische werkgroepen en alle Vlaamse overheden, voor zover kaderend in de voorgaande doel stellingen.

Inventarisaties effectief van start De metamorfose

De WID ploeg tijdens een zonnige triëersessie aan het materiaaldepot van de Wellemeersen

omtrent eigendomsrechten en datatransfers.

5. kartering van de verzamelde gegevens; 6. publicatie van de gegevens en rapportering op vraag, mogelijk met inbegrip van beheersadviezen; 7. systematische opbouw van een referennr 4 - oktober 2002

De WID ontpopte zich zeer snel tot een bezige bij: op de ledenvergadering van 15 maart 2002 wordt beslist om in 2002 de volgende reservaten intensief te bemonsteren: Osbroek (4 sites), Molenbeekmeersen (3 sites) en Wellemeersen (7 sites). In de prioritaire habitats (elzenbroekbos, relatief droog hooiland) werden hierbij 24 witte watervallen, 20 bodemvallen, 15 uitsluipvallen en 3 malaisevallen opgesteld. De hiermee verzamelde gegevens worden verder aangevuld met niet-continue, gestandaardiseerde bemonsteringen van aquatische macro-invertebraten, sleepvangsten, handvangsten en halogeenvangsten. De recent gestarte inventarisatie volgt de traditionele 5 onderzoeksfasen: 1. wekelijkse en tweewekelijkse leegmaakbeurten van de opgestelde vallen door de 37

2.

3.

4.

5.

conservatoren tijdens de periode mei-oktober 2002; systematisch vrijwel simultaan triëren van ca. 40 taxonomische groepen tijdens 15-20 zonnige WID-groepssessies, waarbij alle geïnteresseerden met een honger naar insectenkennis welkom zijn; identificaties door werkgroepleden of externe specialisten (oktober-december 2002); systematische opbouw van referentieverzameling voor elke taxonomische groep (indien relevant, controle door externe specialist); gegevensverwerking in WID-eigen relationeel databankbestand (januari-februari 2003); gegevensanalyse, kartering en externe output o.a. naar vzw NatuurpuntStudie staan op het programma; publicatie resultaten + overige rapportering met eventueel beheersadviezen (maart-april 2003).

mogelijk beter inzicht verschaffen over waargenomen patronen of trends waardoor meer betrouwbare beheersadviezen kunnen geformuleerd worden.

Wil jij je verdiepen ?

Volgende activiteiten werden dit jaar gepland: A 5 initiatieavonden in De Helix i.s.m.

Natuurpunt (taxonomie loopkevers, wantsen en wespen); A 5 reservaatexcursies (resp. dag- en nachtvlinders, libellen, mineerders en inventarisatietechnieken); documentatie en praktische info tijdens de triëer- en determineersessies (o.a. kopieën familiesleutels); A medewerking aan de Natuurpuntinsectencursus te Haaltert en aan de Europese vleermuisnacht te Welle.

Doe mee !

Uiteraard is het de bedoeling om de verzamelde gegevens nuttig te gebruiken. De gegevens voor de verschillende groepen en de onderzochte plaatsen worden systematisch bijgehouden in een databanksysteem zodat wij de data op diverse gewenste manieren kunnen verwerken.

Enkele voorbeelden van mogelijke analyseresultaten via eenvoudige opdrachten: A talrijkheid per soort en per site of gebied; A totale soortenrijkdom per taxonomische groep per gebied, eventueel per valtype; A tijdreeksen per soort of taxonomische groep (fenologie); A voor taxa met Rode lijst: vertegenwoordiging van Rode lijst categorieën per site of gebied; A voor taxonomische groepen met habitat voorkeurinfo: vertegenwoordiging van ecologische groepen per site (of gebied).

Naast het verzamelen van algemeen beschikbare, historische informatie zal de WID tevens relevante informatie (bijvoorbeeld bodemtextuur, peil grondwater of beheersmaatregelen) over de bemonsterde gebieden/sites opvragen bij de betrokken Natuurpunt-afdelingen of bij andere gespecialiseerde werkgroepen, bijvoorbeeld over flora. Deze informatie kan de WID 38

Nobby Thys verwacht de WID en alle geïnteresseerden in de Helix, Hoogvorst 2 te Grimminge, op 02/10/2002 en 18/12/2002 (voor initiatie wespen en bijen), telkens van 20 tot 23 uur.

Alle zomerwaarnemingen 2002 van ongewervelden in de Denderstreek worden tegen uiterlijk 15/10/2002 verzameld bij het WID-secretariaat, Moreelstraat 24 te 9470 Denderleeuw.

DOEN !

INFO

Beheersadviezen De natuur wordt er beter van

Eric De Tré eric.detre@vhm.be

marc pollet mp@iwt.be

nr 4 - oktober 2002

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

AFDELINGEN Aalst Daan Stemgée - 053 - 77 41 41 daan.stemgee@belgacom.net

Affligem -Liedekerke Kern Affligem Wim Van Grieken - 053-77 70 06 vangrieken@debcom.be

Kern Liedekerke Jacqueline Arickx 053-67 13 45 masy@advalvas.be

Denderleeuw Bruno De Bruyn - 053-67 07 85

bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Dendermonding Peter De Pinnewaert - 052-22 07 42 pinnie@freegates.be

Erpe-Mere Peter D’Hondt - 053-80 72 57 peter@honegem.be

Geraardsbergen Koen Steenhoudt - 054-58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-Haaltert Stijn De Ryck 053 - 83 52 37 stijnderyck@busmail.net

Lede-Houtem Herman Derder - 053-80 01 10

Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474-58 08 38 johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Brede schorren en Konkelschor te Berlare 6616 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 Den Dotter / Blauwbos te Haaltert / Aaigem / Mere 6149 Walter Loy - 053 - 83 89 64 walter.loy@pi.be

Gerstjens te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek Groot Neygemveld te Neigem 6100 Franky Van Vaerenbergh 054 - 32 28 54

't Groot Schoor te Grembergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 - 21 11 11 Heidemeersen te Berlare 6644 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72

Ninove Wouter Mertens - 054 - 32 51 71

Hogedonk te Gijzegem / Mespelare - 6243 Daan Stemgée 053 - 77 41 41 hogedonk@belgacom.net

WERKGROEPEN

Honegem te Erpe-Mere / Aalst / Lede - 6123 Wim D’Haeseleer - 0495-87 50 50

herman.derder@pi.be

wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Werkgroep Invertebraten Eric De Tré - 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Vogelwerkgroep Cinerea Joost Mertens

053-66 06 34 - j.mertens@vmm.be

Plantenwerkgroep Peter Tolleneer - 053-79 03 60 pwg.denderstreek@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep Elio Axel Neukermans - 054-32 45 29

Elio@pandora.be

DERDEN JNM Aaike De Wever - 0486-28 05 93 Natuurpunt Vlaanderen 015-29 72 20 Natuurpunt Educatie 014 - 47 29 50

nr 4 - oktober 2002

info@honegem.be - www.honegem.be

‘t Hoeksken te Herdersem 6196 Wouter Van De Walle - 053-21 60 31 Keelman te Denderhoutem 6178 Axel Neukermans - 054-32 45 29 Elio@pandora.be

Moenebroek te Geraardsbergen / Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054-41 87 09 carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

Molenbeekmeersen te Denderleeuw / Okegem 6646 Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be Osbroek te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke 9972 Jan Barbé 053 - 66 60 03 marcusmichiels@yahoo.com

Phenixberg te Okegem 6618 Wouter Mertens 054 - 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te Lede Herman Derder 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be Raspaillebos te Grimminge 6164 Koen Steenhoudt 054-58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net Rietbeemd te Moerbeke / Viane / Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068-33 51 06 g.merlevede@tiscali.be Sint-Onolfspolder te Appels / Dendermonde - 6623 Peter De Pinnewaert - 052-22 07 42 pinnie@freegates.be Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053-67.11.91 marcusmichiels@yahoo.com

Venebroeken te Ninove 6099 Geert Rohaert - 054 - 32 82 18 Wachtbekken 6 in Sint-Gillis / Dendermonde Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 Walputbeek / Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Meert Isabelle 054 - 33 36 65 lunami@hotmail.com

Kravaalbos te Meldert 6071 François Van den Bergh 052 - 35 64 29

Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be home.tiscalinet.be/wellemeersen

Lieferingemeers te Lieferinge 6098 Koen Cochez - 09 - 233 92 38

Werkgroep Bomen-ParkOsbroek / Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer 053 - 79 03 60

koen.cochez@vlaanderen.be

wbpo.aalst@belgacom.net

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt.

Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 31 oktober 2002.

Dendriet ontvangen : Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van € 7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Kerkskendorp 3 te 9451 Haaltert, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD

Wouter Mertens - hoofdredacteur Daan Stemgée - redactiesecretaris Stijn De Ryck - publicatiecontroller Wilfried Veldeman - opmaak Marc Symoens - corrector Peter De Pinnewaert verantwoordelijke uitgever, adressen en verzending Willy Beeckman, Bruno De Bruyn, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Joost Mertens, Koen Steenhoudt, Peter Tolleneer Werkten ook mee aan dit nr : Pieter Breynaert, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Carlos D’Haeseleer, Wim D’Haeseleer, Wouter Faveyts, Dries Gorissen, Godfried Merlevede, Pascale Symens, Danny Vanacker, Walter Vander Meulen, William Van Muylem, Danny Van Schandevijl, Philip Vergeylen, Hugo Willocx.

DRUK Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

39

Actie ‘Behaag Natuurlijk’

kies een bomenpakket uit of stel zelf je plantgoed samen

INHOUD

bestel tijdig voor 20 oktober

3

Modelproject ruimtelijke ordening

5

N 41 en N42

8

Natuurgebied in de kijker: de Rietbeemd

Denderstreek opnieuw proefregio

Geen nieuwe wegen, maar nieuwe denkwegen

Een van de belangrijkste proefprojecten uit de regio

12

Sleedoornpage

14

Natuurpuntjes

18

‘Behaag Natuurlijk’: 16 november

21

Neigembos bedreigd!

22

Denderkalender

25

Afdelingsnieuws

34

Zoogdierenwerkgroep Elio

35

Kleine Plevier op industrieterrein

36

Werkgroep Invertebraten Denderstreek

39

Adressen

Een vlinder ontdekken dankzij zijn eitjes

Kort, krachtig en soms een beetje stout

Een belangrijke correctie i.v.m. regio actie

Journalistieke trucjes van onze JNM’ers

Een schat aan activiteiten: leg er je agenda maar naast !

Heet van de naald

Binnenkort wolfijzers nodig in je tuin?

Natuur in onverwachte hoekjes

De blitzstart van deze natuurwerkgroep voor u uit de doekjes gedaan

Alle info over afdelingen, werkgroepen,...

Dendriet is een uitgave van Natuurpunt Denderstreek en bestemd voor alle leden van de Natuurpuntafdelingen Aalst, Affligem-Liedekerke, Denderleeuw, Dendermonding, Erpe-Mere, Geraardsbergen, Groot-Haaltert, Lede-Houtem en Ninove.

Redactieadres: Dendriet, Onegem 74, 9300 Aalst E-mail: dendriet@belgacom.net Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Peter De Pinnewaert, Lambroeckstraat 100 / 2, 9200 Oudegem Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Kerkskendorp 3, 9451 Kerksken Voorpagina: Blauwe Glazenmaker Foto: Hugo Willocx

LID WORDEN VAN NATUURPUNT?

Gezinslidmaatschap: € 17,50 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor € 32,00 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus als Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)