dendriet 2004 nr 1 jaargang 3

dendriet Jaargang 3

nummer 1 - 2004 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden.

Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

Driemaandelijks tijdschrift

Bomen in je buurt Jurassic Park of Den Dotter Meer-vleermuizen!

Wie wist het?

natuurpunt Denderstreek

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

januari - februari - maart

Ten geleide Onze beste wensen voor 2004 ! Heb je al iets goed voorgenomen voor dit jaar ? We geven je alvast een tip mee. In deze Dendriet bomen we in het hoofdartikel eens graag door over… bomen. Maar al te vaak wordt natuurbehoud gelijkgesteld met het inrichten en beschermen van natuurreservaten. Niets is minder waar. Wat stellen die natuurgebieden op zich voor, wat is de toekomst voor die natuurkernen als er niet iets is wat we “horizontale natuur” noemen ? Hiermee bedoelen we natuurwaarden die her en der verspreid zijn in het landschap. Bijvoorbeeld kleine landschapselementen, historische graslanden, natuur in de stad. Bomen vormen een psychologisch en visueel zeer attractief deel van die her en der horizontaal aanwezige natuur. Natuurpunt kijkt dus heel wat verder dan zijn (broodnodige !) reservaten.

Natuurpunt wil, naast een gebiedsgerichte werking in reservaten, zich ook volledig inzetten voor deze diffuse natuur. Het is niet toevallig dat onze vereniging als ondertitel draagt: “vereniging voor natuur en landschap in Vlaanderen”. Zonder natuur- buiten onze reservaten, zonder een ecologisch aanvaardbaar landschap redden we het niet.

Om dit te kunnen realiseren hebben we partners nodig: gemeentebesturen die een visie ontwikkelen over die horizontaal aanwezige natuur, landbouwers die dit landschap koesteren in plaats van banaliseren, particulieren die hun tuin natuurvriendelijk inrichten… En zo zijn we beland bij de tip: waarom zou je dit jaar eens geen werk maken van een meer natuurvriendelijke tuin ? Studies wijzen uit dat mensen in een stad vooral het “avontuurlijke groen” missen. Waarom er zelf niet mee beginnen ? In onze eigen omgeving merken we dat het in de buurt aanstekelijk werkt.

Dendervallei en enkele relictbossen in de Denderstreek, is de Molenbeekvallei. Afdeling Groot-Haaltert koestert er een waardevol project, dat we in deze Dendriet graag voorstellen.

Hopelijk betekent het artikel voor de gemeente de aanzet om dit waardevol initiatief daadwerkelijk te gaan steunen.

De redactie

In het najaar zal de open monumentendag voor 2004 als thema hebben: “Van nature een monument”. Natuurpunt wil in de lokale comités die deze dag organiseren zeker een positieve bijdrage leveren om het inzicht te laten groeien dat landschappen – en dan bedoelen we dus niet alleen de reservaten, maar ook en misschien vooral de horizontale natuur – een cultuurhistorisch erfgoed zijn dat we moeten koesteren. Een van die belangrijkste landschapselementen, naast de

2

dendriet

nr 1 - januari 2004

Bomen in je buurt Hete zomers als de voorbije, zijn niet bevorderlijk voor het bosbestand. Gaat de kurkdroge vegetatie in bosrijke streken niet vanzelf in de fik, dan staan er altijd wel een paar onverlaten gereed om er de brand in te steken, zoals blijkt uit berichten over bosbranden in Frankrijk, Spanje, Portugal…

luizen, is aan poetsen toe. Het vooroordeel dat klimplanten het metselwerk van muren aantasten is springlevend…

De Natuurpunters uit de Denderstreek mogen dan al hun uiterste best doen om bos en groen te beschermen, heel veel applaus oogsten ze niet bij het grote publiek. Nochtans is hun streven plausibel. Van een natuurlijke omgeving kan de mens alleen maar beter worden; hij maakt er trouwens deel van uit.

Daan Stemgée

Bomen en bossen willen wel eens in de weg staan van verkavelaars en grondspeculanten. Afgezien daarvan zijn bomen bij velen niet geliefd.

Men beschouwt ze als vrij hinderlijk. Hun kruinen houden het licht tegen dat in de woonkamers moet binnendringen. Hun afvallende bladeren verstoppen dakgoten, afvoerpijpen en rioolputjes. Wie zijn wagen durft parkeren onder berk of linde, belaagd met blad-

Het bladerdak van bomen houdt het licht tegen en de afvallende bladeren zorgen voor verstoppingen allerhande.

nr 1 - januari 2004

dendriet

Maar deze waarheid is slechts aan weinigen besteed.

In een schuchtere poging om de aversie tegen bomen en groen te ontkrachten, willen we de vooren nadelen van bomen in een bebouwde omgeving nog maar eens op een rijtje zetten, waarmee we niet gezegd willen hebben dat bomen absoluut op een rijtje moeten staan.

Bomen zuiveren de lucht Het is algemeen bekend dat bomen en groene planten, bij de bladgroenverrichting, zuurstof aan de lucht toevoegen en koolzuur assimileren. Daarbovenop halen ze schadelijke stoffen uit onze ademruimte, stoffen die door menselijke activiteiten in de atmosfeer terechtkomen. Denk maar aan de uitlaatgassen van het verkeer, de emissies van de industrie en dies meer…

Recente studies hebben aangetoond dat in urbane gebieden de lucht binnenskamers o.a. met benzeen beladen is. Benzeen is zo’n (kankerverwekkend) goedje dat uit de uitlaat van onze wagens komt.

Bomen en bossen slaan een aanzienlijk deel van deze schadelijke stoffen op tot ze er soms zelf aan ten onder gaan (cfr. de bossterfte door zure regen).

Niet alleen scheikundig gezien werken bomen en struiken luchtzuiverend. Ze filteren ook heel wat stof uit de atmosfeer.

Denk hierbij aan het rubberstof, afkomstig van de miljoenen voer-

3

Geert Rohaert

Geert Rohaert

Bomen zuiveren de lucht van schadelijke stoffen die in de atmosfeer terechtkomen (plataan).

tuigbanden die over onze wegen schuren, stof dat ook alweer niet bevorderlijk is voor onze gezondheid. Wie een haag heeft staan langs een drukbereden weg, zal al gemerkt hebben hoeveel rotzooi regelmatig te vinden is bij de voet van de haagstruiken.

Op de debetzijde moet natuurlijk het stuifmeel in de bloeiperiode gerekend worden.

Hooikoortspatiënten zijn hiermee niet gelukkig, maar uit overlevingsdrang in een vervuilde omgeving produceren bomen meer stuifmeel dan

Weelderige boomkruin: baken van rust in woongebied (notelaar).

voorheen. Hoe fijner de stuifmeelkorrels van een bepaalde soort zijn, hoe gemakkelijker ze doorheen ons neusslijmvlies dringen en zo een allergische reactie kunnen verwekken.

Uiteraard zijn sommige soorten giftig, zoals bv. de goudenregen en de taxus of venijnboom. Het is evident dat ze ongeschikt zijn om in een omgeving te staan waar kinderen spelen of samenkomen.

Bij de keuze voor de aanplant van boomsoorten in een bebouwde omgeving zal men met deze factoren liefst rekening houden.

Bomen en psychisch welbevinden

Geert Rohaert

In een natuurlijke omgeving komt onze geest tot rust. Deze waarheid als een koe is niet aan

1) Volgens de kleurenleer van Johannes Itten staat verdonkerd groen (zoals dat van de cipres) voor het begrip “dood”.

4

Johannes Itten was leraar aan het wereld-

In dergelijke natuurlijke omgeving komt onze geest tot rust (moerascipres).

vermaarde

Bauhaus

(kunstacademie)

Duitsland tijdens de Weimarrepubliek.

dendriet

nr 1 - januari 2004

Marc Symoens

Geert Rohaert

Het poorteffect van bomenrijen, laatste grote straatbomen (plataan).

iedereen besteed, en toch…

Piept de zon in het voorjaar maar eventjes door de wolken, dan staat de stedeling klaar om met zijn wagentje naar strand en zee te trekken. Deze natuurlijk geachte omgeving moet in het weekend de stress tot bedaren brengen die een tijdlang werd opgestapeld door het verblijf in ateliers en woonkazernes. Dat de gemiddelde dorpeling er niet beter aan toe is dan de stadsmens ervaart men wanneer men maar eventjes de achterzijde van zijn habitat bekijkt. De achteruitbouw van de huizen in de meeste van onze straten is afschuwelijk en doet pijn aan de ogen. De modale Vlaming, waarvan men zegt dat hij een baksteen in de maag heeft, blijkt een voorliefde te hebben om ook tegen bakstenen aan te kijken, verwerkt in de muur van zijn garage, zijn stalletje, zijn hokje… De perceelsgrens wordt bij voorkeur afgebakend met betonplaten of beter nog, met een rij cipressen. Deze exoten krijgen in de winter een

nr 1 - januari 2004

kleur waar je depressief van wordt1). Het verkleuren in het najaar van streekeigen soorten (bladverliezers), verloopt volgens een palet van warme tinten (rood, bruin, geel…), wat veel aangenamer aanvoelt. Sommige tonen dan pas hun roodbruine (kornoelje) of gele twijgen.

Brandstofbesparend effect (beuk).

Bomen als verkeersregulatoren Boomkruinen die langs weerszijden over het wegdek hangen, creëren het zogenaamde “poorteffect”. Ze suggereren een engte die chauffeurs er toe aanzet om het gaspedaal wat minder diep in te drukken.

Geert Rohaert

dendriet

Bomen in de Gerstjens (treurwilg en populier).

5

Bomenrijen, bijvoorbeeld knotwilgen, die in het landschap haaks op een weg staan, hebben eveneens een snelheidsremmend effect op het verkeer.

Bomen langszij een weg (laan) missen dat effect.

Ze accentueren de onbestemde verte en zetten aldus eerder aan tot sneller rijden, tenzij ze volgens een bepaalde wijze aangeplant zijn.

Op een rotonde kan groen het zicht op het aankomend verkeer afschermen, zodat chauffeurs alleen nog kunnen rekening houden met voertuigen die van links komen. Aldus kan men de veiligheid op de rotonde verhogen.

Van brandstof tot brandstofbespaarder Bomen kunnen helpen om de brandstoffactuur van gezinnen en van gebouwen binnen de perken te houden, niet door hun hout als brandstof te gebruiken, maar alleen door hun aanwezigheid in een bebouwde omgeving. Ze brengen warmte in de winter en verkoeling in de zomer. Boomkruinen, ook al zijn ze kaal, remmen de windsnelheid. Studies hebben uitgewezen dat wonen in een met bomen en struiken begroeide omgeving het brandstofverbruik zelfs met één derde kan reduceren. En wie heeft al eens berekend hoeveel energie hij verspilt aan de regelmatige maaibeurt van het gazonnetje ?

Een andere aanleg van het tuintje met meer bomen en struiken kan ook hier brandstofbesparend zijn.

Als stormbeveiliging In onze omgeving tref je hier en daar nog oude boerderijtjes aan die langs de westzijde be-

6

Bomen en struiken remmen de windsnelheid, maar vaste hindernissen (muren, huizen...) veroorzaken slechts turbulentie.

schermd zijn met een haag van leilindes. Het meest kwetsbare deel van een hoeve was het dak.

Hieronder bevond zich de graanzolder (voedselopslagplaats !). Afgewaaide pannen en een lekkend dak konden de oogst grondig in de vernieling brengen. De productie van graan was in het verleden arbeidsintensief en het geoogste product was dan ook tot elke prijs te beschermen. Ook nu nog zijn bomen de beste bescherming tegen stormwinden. Ze breken de snelheid van de luchtstromen zonder daarbij turbulentie te veroorzaken zoals gevels, muren en andere vaste hindernissen dat wel doen. Beschadigingen aan dakgoten, schoorstenen en dakbedekkingen komen het meest voor in een boomarme omgeving.

Als overstromingsremmer Terwijl in de vorige eeuw de ene fout op de andere gestapeld werd qua beheer van het afstromend neerslagwater is er, zij het schoorvoetend, een nieuwe visie en aanpak aan de orde vanwege de overheid. Een van de oorzaken van wateroverlast is een gewijzigd bodemgebruik2), waarbij de verdwijning van het bosareaal een bepaalde

rol wordt toegemeten. Bossen houden het hemelwater vast, o.a. in de humuslaag op hun bodem.

Deze bodem is ook heel doorlaatbaar, zodat het neerslagwater gemakkelijk in de grond kan dringen. In de zomer verdampen ze dan weer massa’s van datzelfde water. Een soortgelijke functie vervullen bomen en struiken binnen de bebouwing.

Als opwaardeerder van het onroerend goed Een huis in de Groenlaan heeft een heel wat groter prijskaartje dan een woning van dezelfde structuur en omvang in de Rodestraat zeg maar. Vooral in een stedelijke omgeving is dit verschil aanmerkelijk. Bewoners van een landelijke omgeving hebben dit verschijnsel op de immobiliënmarkt nog niet allemaal in de smiezen. Sommige gemeentebesturen deden reeds pogingen om straten en pleinen te beplanten, maar kregen niet zelden tegenwind van de aangelanden. In een aantal gevallen werden de pas gepote boompjes stiekem geliquideerd.

2) Zie A. Van der Beken en H. Vanlishout: Hydrologie van de Bellebeek, VUB, Brussel, 1980, pag. 42

dendriet

nr 1 - januari 2004

Magda De Wolf

minder en minder afweten van de natuur en hoe zij in elkaar zit. Men leert de natuur niet kennen langs tv-programma’s bijvoorbeeld. Wat heb ik eraan als ik weet hoe het tropisch regenwoud functioneert of hoe het ecologisch systeem van het Grote Koraalrif in mekaar zit als ik niet weet hoe het komt dat de koolbladeren in mijn moestuin vol gaten zitten ? Hoe meer natuur in mijn buurt, hoe meer ik er kan van opsteken. “Natuur moet men aan den lijve kunnen ondervinden” was zowat het leidmotief van een Duitse natuurfilosoof uit de vorige eeuw3).

Bomen in de buurt: door hun wisselend uitzicht volgens de seizoenen en hun aantrekkingskracht op vogels, kevers en andere insecten, vormen ze een kleine leerschool voor de modale inwoner. Maar hij moet er dan ook op gewezen worden, wil zijn toch al verzwakte interesse niet verder afkalven, waardoor hij ten slotte slachtoffer wordt van zijn eigen onkunde en van een leven in een natuurarme en verziekte omgeving.

Willy Beeckman

Bossen houden het hemelwater vast in hun humuslaag.

Begroeningsprojecten gebeuren best in overleg met de betrokken bewoners en niet zonder een gedegen sensibiliseringscampagne.

Dergelijke projecten moeten ook technisch opgevolgd worden: inboeten van verdorde of verdwenen exemplaren, regelmatige snoei, bewatering bij droogte, enz…

integreren van groen één van de aangewezen middelen. Op de structuur van een boom raak je nooit uitgekeken. Hij wisselt zijn uitzicht trouwens in elk jaargetij en ook door zijn groei.

Bomen voegen aan banale gevels en gebouwen een nieuwe dimensie toe, zowel in de winter als in de zomer.

Als esthetiserend element

2) Zie A. Van der Beken en H. Vanlishout:

Als educatief element Wil men een verloederde buurt, straat of plein, opvrolijken en nieuw leven inblazen, dan is het

nr 1 - januari 2004

Deze tekst werd, via de milieuraad, aan het bestuur van de gemeente Affligem voorgelegd als argumentatie voor het opstellen van een gemeentelijk begroeningsplan.

Hydrologie van de Bellebeek, VUB, Brussel, 1980, pag. 42.

Het is tekenend voor onze tijd dat de meeste mensen steeds

dendriet

3)

Het betreft Hugo Kükelhaus (1900-

1984), geboren in Essen-Ruhr (Duitsland).

7

Natuurgebied in de kijker:

Den Dotter Wat is het verschil tussen Jurassic Park en Den Dotter?

Walter Loy

Jurassic Park is lang uitgestorven en Den Dotter is springlevend, in deze periode van het jaar weliswaar wat ingedommeld. Dit groeiend reservaatje, of liever de perimeter dat uiteindelijk volwaardig moet uitgroeien tot een reservaat, is gelegen op het grondgebied van Haaltert en Aaigem. Meer bepaald langsheen de beide oevers van de Molenbeek (waterloop nr 5021) tussen het gehucht Gotegem en de Engelsmolen.

Deze Molenbeek ontspringt in Zottegem op 21 meter boven de zeespiegel en komt 15 meter lager in de Dender terecht ter hoogte van Gijzegem. Op zijn weg heeft de beek ook het zusterreservaat Honegem (te Erpe en Aalst) gedraineerd. Het gebied binnen de perimeter beslaat ongeveer 250 hectare bestaande uit: de vallei van de Molenbeek (hooilanden,broekbosjes en rietland), enkele zijvalleitjes en de landschappelijk waardevolle kouters.

Dotters alom De hele vallei is zowel naar aantal soorten (320) als naar plantenwaardering uitermate rijk te noemen. Vooral de strikte vallei, dus de percelen gelegen langs de Molenbeek, zijn nagenoeg allemaal echter dottergraslanden met een hoge concentratie aan dotterbloem. In deze graslanden en populierenbossen valt de aanwezigheid van moesdistel op.

Naast de graslanden vinden we ook een aantal kleine bosjes, vaak met bosachtig karakter waar we

8

de meeste kensoorten van de voorjaarsflora terugvinden zoals muskuskruid, gevlekte aronskelk, gele dovennetel, verspreidbladig goudveil, slanke sleutelbloem en bosanemoon.

Een echte vogelvallei Een analyse van waargenomen broedvogels leert dat er een aantal indicatieve soorten voor verschillenden landschaptypes aanwezig zijn. De hoger gelegen koutergronden herbergen veldleeuwerik en gele kwikstaart, doch is een terugval te merken in het aantal broedparen. In de vallei zijn er de bosjes en graslanden met knotwilgen waar de vogelrijkdom nagenoeg intact is gebleven. Diverse predatoren zoals buizerd, bosuil, boomvalk, sperwer en ransuil zijn er gesignaleerd. Naast de “klassieke� zangvogels in de bosjes springt de waarneming van twee broedparen spotvogel in het oog.

De vogels in de meersen doen het iets minder goed, de steenuil is wel pertinent aanwezig doch de ringmus gaat achteruit en

Wat is het verschil tussen Jurassic Park en Den Dotter...?

Reservaat of recreatie...?

beperkt zich nog tot drie kernen.

Dramatisch is het gesteld met de graspieper (grootschalige graslanden) en de geelgors (kleinschalige overgangen), die beide recent verdwenen zijn.

Tenslotte zijn er nog twee mooie soorten langs het stromende water gesignaleerd: de grote gele kwik en de ijsvogel, die meer dan waarschijnlijk een broedvogel is daar hij het gehele jaar wordt waargenomen. Naast de broedvogels zijn er nog een aantal interessante doortrekkers zoals paapje, tapuit, sijs en keep die het gebied doortrekken als rustgebied of overwinteringsplaats. Toevallige waarnemingen zoals ooievaar en zwarte ooievaar mogen we met stip noteren.

Bij de zoogdieren merken we de aanwezigheid op van de wezel, hermelijn, bunzing en vos. Doch het meest in het oog springend is zeker en vast de eikelmuis waarvan aangenomen wordt dat er meerdere populaties aanwezig zijn, gezien de ruimtelijke verspreiding van de meest recente waarnemingen.

dendriet

nr 1 - januari 2004

Vooral in het westelijk deel van de perimeter, ter hoogte van de Engelsmolen is het terrein veel reliëfrijker waardoor deze niet geschikt zijn voor de ontwikkeling van dottergraslanden. Een bloemrijk hooiland is hier een betere bestemming. Eén van de grotere weiden wordt vandaag de dag matig intensief landbouwkundig gebruikt wat schitterende kamgraslanden oplevert. Opmerkelijk aan deze bloemrijke graslanden zijn de duidelijk gradiëntgrenzen tussen nat en droog.

Her en der in de vallei vinden

nr 1 - januari 2004

Walter Loy

Doordacht beheersplan In het kader van de natuurstreefbeeld bestaat het beheer uit drie klassiekers: kappen van populieren, maaien van dottergraslanden en tot slot ook een nulbeheer op percelen die er zich goed tot lenen.

De valleigronden zullen beheerd worden met als streefdoel dottergraslanden te bekomen. Vele terreinen zijn echter gedegradeerd ten gevolge onder- of overbegrazing maar negens is er sprake van zwaar overbemeste terreinen die een afgraving of zeer intensief maaibeheer noodzakelijk maken. We opteren hier dan ook voor een klassiek hooilandbeheer met twee maaibeurten per jaar (begin juli & eind september). Hoewel niet echt wenselijk wordt een nabegrazing ter vervanging van de tweede maaibeurt als optie weerhouden, vooral wanneer er organisatorische of technische problemen opduiken zoals een vochtig terrein, te hoge werkdruk of onvoorziene omstandigheden. De begrazingsdruk zal in dat geval zodanig geregeld worden dat de grasproductie van de nagift volledig is weggegraasd, zodat de percelen met een korte vegetatie de winter in kunnen.

Doordacht maaien in Dottergraslanden.

we aanplantingen van Canadapopulier. Meestal gaat het om relatief kleine aanplanten met en zeer goed ontwikkelde kruidenlaag met spirea en dotterbloem in het voorjaar. Andere zijn van een wat hogere leeftijd en hier is de verbossing van bijna uitsluitend zwarte els en diverse wilgensoorten onder de populieren al veel verder opgeschoten. In eerste instantie worden alle populieren verwijderd door professionele kapping en verwijdering. Op plaatsen met ondergroei worden deze voor de kapping afgezet (hakhoutsoorten) om al te zware schade aan deze bomen te vermijden.

Het verdere beheer zal bestaan uit: A spireagraslandbeheer(maaibeurt om de drie jaar) A valleibroekbosheer (behoud populierenbossen met ondergroei) A beheer van haagkanten (meidoorn, sleedoorn, …)

A beheer van bomenrijen (knotwilgen) A aanleg en beheer van poelen

dendriet

herstelbeheer tegen verzuring (aanleg van waterafvoerenden grachten) A herstel van de waterloop ter hoogte van de molens (bouwen van een vistrap zodat de vissen en andere waterbewoners een normale migratie kunnen volgen. De vistrap zal zo geconcipieerd worden zodat een goede debietregeling van de beek door de molenaar(s) mogelijk blijft)

Eerherstel voor poelen Naast de noodzaak om historische redenen zullen poelen een significante impact hebben op de verrijking van de biodiversiteit.

Op dit ogenblik zijn ze echter niet (meer) aanwezig doch zijn er her en der nog sporen te vinden van verlande poelen.

Voor de situering van de aan te leggen poelen zal gebruik gemaakt worden van historische kaarten waarbij nagegaan wordt of de percelen in de huidige toestand geschikt zijn zodat goed ontwikkelde graslanden niet aangedaan worden.

Er wordt steeds gekozen voor poelen met een minimum oppervlak

9

van 250m2 met voldoende afgeschuinde oevers. Om verlanding tegen te gaan zullen de percelen regelmatig uitgemoerd worden.

Bosuitbreiding om de historiek Om natuurhistorische redenen is de keuze voor een bosuitbreiding een duidelijke piste die we inslaan. Voorbij de noordelijk gelegen Gotegemmolen vinden we het boscomplex Blauwbossen met twee kleine beekbegeleidende bronbosjes. Deze liggen daar echter geïsoleerd en zijn bovendien omringd door vrij tot zeer intensief akkerland.

Deze bossen met elkaar verbinden zou resulteren in een zeer gevarieerd bos waarin zowel bronbos, valleibos als droge bossen aanwezig zijn.

Historische kaarten en de analyse van de toponiemen leert ons dat deze zone door de eeuwen heen een hoge bebossingsgraad heeft gekend. Zo zijn er Blauborch (huidige Blauwbossen), Gotegem (of Qualster) en Vorsinkbos.

Verder ligt dit deel vlak bij het gehucht Ekent, wat als toponiem voldoende zegt. Een bebossing van de hogere gronden ten zuiden van de Vorsinkbeekvallei

zou een betere inkapseling van het valleibos garanderen.

De bosuitbreiding zal gebeuren door het aanplanten van streekeigen soorten zoals eik, haagbeuk, beuk en door spontane verbossing.

Landschapsontwikkeling door begrazing De motivatie voor de keuze voor extensieve begrazing is in de eerste plaats ingegeven door de ruime perimeter met alle gradiënten in reliëf en waterhuishouding.

Dat noodzaakt ons om een ruim gebied af te bakenen, dat momenteel vaak in intensief, maar hier en daar verzwakt landbouwgebruik zit. Een dergelijke uitgangstoestand maakt het om via extensieve begrazing een zekere winst te boeken in structuur en soortenrijkdom zonder dat er risico’s zijn op verlies van grote natuurwaarden. Bovendien kan een structuurrijk complex van grasland, struweel en bos een geschikt nevenbiotoop zijn voor soorten van wel goed ontwikkelde valleigronden. Deze overwegingen en de principiële keuze voor “spontane natuur” van de conservators van het gebied motiveren deze

keuze. Via extensieve begrazing wordt gestreefd naar een structuurrijk mozaïek waarbij rekening gehouden wordt met: A de noodzaak van voorbereidend beheer (corrigeren van vertuinde situaties) A beperken van de begrazingsdruk A keuze van begrazingstype (er wordt gekozen voor Hooglanders aangevuld met semiwilde paarden en pony’s) A goede contacten met landbouwers in de omgeving voor samenwerking bij graasbeheer A noodzaak tot het aanleggen van poelen in functie van de watervoorziening van het vee.

Walter Loy en Geert Elskens conservators Den Dotter

Kom Den Dotter dit voorjaar eens verkennen op de begeleide wandelingen georganiseerd op 1 februari en 7 maart (zie Denderkalender).

In april zijn de dotters ‘t mooist!

Walter Loy

INFO

Uw bijdrage tot de uitbouw van Den Dotter is steeds welkom.

Voor financiële steun, is Uw gift steeds welkom op rekeningnummer 293 - 0212075 - 88 met vermelding van “gift Dotter projectnummer 6149“.

Giften vanaf € 30,00 zijn fiscaal aftrekbaar )

10

Walter Loy 053 - 83 89 64 walter.loy@pi.be

Valleibosje in Den Dotter.

dendriet

nr 1 - januari 2004

V A N41 Sinds 24 november mag niet meer gebouwd worden op plaatsen die regelmatig overstromen.

Dankzij deze door de Vlaamse regering uitgeschreven watertoets is het nu wel duidelijk dat men nooit zal slagen in de geplande doortrekking van de N41 vanaf Lebbeke via Denderbelle.Plannen opbergen dus !

AN42 Te Overboelare (Geraardsbergen) wordt de herinrichting van de Groteweg aangegrepen om de discussie over een mogelijke omleidingsweg opnieuw te openen. Eigenaardig toch. De nieuwe inrichting zal voor meer aangepaste snelheden zorgen en een vroegere studie wees een omleidingsweg al eens af.

A N42 (bis) Te Herzele werd een informatievergadering gehouden over het nieuwe tracé en de inrichting ervan. Eigenaardig dat men hier al gedetailleerde informatie kan geven over een dossier waarin men zelfs nog niet aan het MER begonnen is.

A Bootje varen Tijdens de komende zomermaanden organiseren zowel Scaldisnet als Boottochten Beni bvba educatieve boottochten op de Dender. Meer info op www.janplezier.be en op www.scaldisnet.be.

De echte natuurliefhebber is er in elk geval ook al bij op onze regio-boottocht op 8 februari.

DOEN !

A Denderlandproject Reeds enkele jaren werkt de leefmilieuadministratie aan een belangrijk gebiedsgericht samenwerkingsverband “Denderland”. Onze afdelingen zullen de deelprojecten zeker opvolgen. Zijn de plannen voor het realiseren van een wachtbekken in Deux-Acren en waterbeheersprojecten verzoenbaar met de aanwezige hoge natuurwaarden ? Hoe kan men in het valleigebied tussen Ninove en Geraardsbergen bijkomende ruimte voor water creëren ? Kunnen de voorwaarden worden vervuld voor de ontwikkeling van een grootschalig regionaal bos in de omgeving van Aalst ? Wanneer is de oude Dender doorheen het stadscentrum van Dendermonde weer in ere hersteld ? Een project met opportuniteiten!

nr 1 - januari 2004

dendriet

Z V

Z V Z

A PC’s We ontvingen van de VMM enkele afgeschreven PC’s voor de dataverwerking van onze studiewerkgroepen. Waarvoor onze oprechte dank.

A Viswaterkwaliteit De waterkwaliteit van de Dender ging er volgens een VMM rapport in 2002 weer goed op vooruit.

Een positieve evolutie, maar we zitten nog lang niet aan de beloofde viswaterkwaliteit. Er zitten immers nog steeds piekvervuilingen van zwevende stoffen, ammonium en nitriet (in Denderbelle was er een meting was 111 keer hoger dan de norm) en de zeer kankerverwekkende PAK’s (een meting te Geraardsbergen die twintig keer hoger was dan de norm). Deze normoverschrijdingen zorgen ervoor dat de gevoeligste vissoorten nog steeds moeilijk in de Dender gedijen.

A Grote eenheden natuur Op 17 oktober werd het besluit van de afbakening van de grote eenheden “natuur” en “natuur in ontwikkeling” voor de hele Denderregio eindelijk gepubliceerd in het Staatsblad.

Ondertekend door Somers en Sannen op 18/07/2003. Eigenaardig genoeg werd het plan zelf niet mee digitaal gepubliceerd.

A D’Hoppe De Waalse Minister van Leefmilieu Michel Foret maakte via een persbericht bekend dat de exploitanten van het stort te D’Hoppe (Flobecq) negen maanden krijgen om het zaakje te saneren. We zijn intussen al drie maanden ver en moeten vaststellen dat de vorderingen (?) van de saneringswerken (?) niet echt gecommuniceerd worden.

A Siesegem De gemeente Erpe-Mere vecht de vaststelling van het Ruimtelijk Structuurplan Aalst aan bij de Raad van State. Ook de plaatselijke vzw heeft ondertussen een juridisch dossier ingediend ter opschorting en verbreking van de beslissingen van het Vlaams Gewest terzake. Het laatste woord in het dossier van de Siesegemkouter is blijkbaar nog niet gezegd.

11

Kijken of bekeken worden Van afwijzing tot verheerlijking, of hoe de samenwerking tussen Aquafin en Natuurpunt kan leiden tot een natuurrijk resultaat.

De bouw van het waterzuiveringsstation aan de Dender te Liedekerke werd door vele natuurliefhebbers met grote argusogen bekeken. Vooral in het gedeelte op Affligems gebied, waar vroeger de Bellebeek rustig door haar overstromingsgebied meanderende, moesten grazende koeien en pittoreske boomgroepen wijken. De Bellebeek werd gekanaliseerd en de historische getuigenheuvel de ‘Alvinnenberg’ kon maar met moeite gespaard worden.

Wat door velen als ‘een spijtige zaak’ werd omschreven, werd na verloop van tijd echter hoe langer hoe meer door de lokale vogelkijkers toegejuicht. Niemand had verwacht dat de door Aquafin aangelegde rietgoot en vijver zoveel vogels naar deze plaats zouden lokken. Vandaar ook het idee voor een vogelkijkhut om dit unieke plekje met meer mensen en ook tijdens de winter op een aangename manier te kunnen delen.

CINEREA

De site is dé plaats in de streek om gedurende deze periode de waterral te zien. We hopen ook dat de zeldzame en nog schuwere roerdomp deze winter present is. Zeldzame vogels die hier ook al werden opgemerkt zijn de snor, de waterrietzanger, de cetti’s zanger, de visarend, de bruine kiekendief, de rouwkwikstaart, de pontische meeuw, de geoorde fuut, de krooneend, het bokje,... Kijk het logboek er maar eens op na.

Je bereikt de hut langs het jaagpad aan de Dender tussen Denderleeuw en Liedekerke of via de Rozenlaan in Teralfene. De vogelkijkhut is niet altijd open. In het weekend en vooral in de winter is de kans groot dat een medewerker van Natuurpunt met een sleutel in de buurt is. Voor een geplande activiteit in de vogelkijkhut neemt je best eerst contact op.

Wim Van Grieken

12

Afdeling Affligem-Liedekerke en Vogelwerkgroep Cinerea INFO

De winter is het beste seizoen om naar Liedekerke RWZI af te zakken. Van november tot april verblijven hier tientallen smienten, krakeenden en wintertalingen. Er zijn ook enkele pijlstaarten, tafeleenden, kuifeenden en verder nog watersnippen, waterrallen, rietgorzen, aalscholvers, futen, dodaarzen, meeuwen, blauwe reigers en ijsvogeltjes. In de struiken rondom vind je putters en sijsjes en op de grasveldjes tussen de rietgoten grote gele kwikken. Kleine karekiet, dodaars, rietgors, grote gele kwik, ijsvogel en kleine plevier broeden er. Tijdens de doortrekperiode vinden steltlopers, oeverlopers, witgatjes, tureluurs en groenpootruiters hier even verpozing.

Marc Symoens

Hiervoor was echter de medewerking van Aquafin nodig voor de toelating, de vergunningen, enz.

Door de samenwerking met het kabinet van toenmalig minister van milieu Vera Dua is alles in een stroomversnelling geraakt. Niet alleen gaf Aquafin de toelating, het bedrijf zorgde ook voor de volledige financiering van de vogelkijkhut. Langs de vijver en de rietgoot zal een haag met streekeigen groen aangeplant worden zodat de vogels hier in alle rust kunnen vertoeven.

Joost Mertens 0497- 48 65 20 j.mertens@vmm.be

dendriet

nr 1 - januari 2004

Fotowedstrijd wordt regiocompetitie!

Het voorbije najaar richtte afdeling Ninove een eerste maal een natuurfotowedstrijd in. Met succes. Tientallen kwaliteitsvolle inzendingen brachten de jury in moeilijkheden om een definitieve beslissing te treffen. De inzendingen bleken bovendien uit een ruime regio te komen, wat de organisatoren ertoe aanzette de wedstrijd voor 2004 als regioactiviteit te programmeren. Begin dus ook maar al te plannen en bewaar je mooiste natuurfoto’s van dit jaar op een speciaal plaatsje.

Roel Veleyen: macro-opname van vliegen.

Johan Sunaert: subtiel orgelspel van water.

Michel Masfranckx: een dynamische foto uit de Okavango

Winnaars Laureaten voor 2003 waren: A in de categorie “kleur”: Roel Verleyen met een macro-opname van vliegen A in de categorie “zwart-wit”: Michel Masfranckx met een dynamische foto uit de Okavango A in de categorie “originaliteit”: Johan Sunaert met een subtiel “orgelspel van water”.

Digi-scoping 2003 was blijkbaar ook het jaar van de doorbraak van de digitale fotografie op zeer ruime schaal.

Ook het fotograferen door de lens van een telescoop, het zogenaamde digi-scopen werd een echte trend. De kwaliteit van deze foto’s is bij soms subliem. Bijna dagelijks verschijnen er nieuwe updates op onze website www.natuurpunt.be/denderstreek. Ga jezelf eens overtuigen van de dynamiek van de site ! Deze evolutie zette er ons toe aan om voor de wedstrijdeditie van dit jaar een nieuwe categorie “digitale foto’s” in het leven te roepen. Over de diverse wedstrijdfaciliteiten vertellen we je meer in een volgende Dendriet.

Op zaterdag 13 (middag en avond) en zondagmiddag 14 maart houdt afdeling Ninove haar jaarlijkse benefiet –eetfestijn.

Afspraak in het parochiaal centrum te Neigem.

Op het menu staan kip, vegetarische ovenschotel en scampi’s op de wijze van de chef.

Noteer deze data in je agenda.

We verwachten je !

nr 1 - januari 2004

dendriet

Afdeling Ninove INFO

Eetfestijn

Kris De Wit 054 - 32 52 65 dewitkris@skynet.be

13

V A Genmanipulatie Omvangrijke proeven met genetisch gemanipuleerde maïs, raapzaad en biet in opdracht van de Britse regering toonden recent aan dat GGO’s (genetisch gemanipuleerde organismen) wel degelijk het milieu kunnen beschadigen. Vraag aan jouw gemeentebestuur of het zich vanuit voorzorgsprincipe symbolisch tot GGO-vrije gemeente wil uitroepen. Info www.velt.be A Kleiputten Hove In de Kauwstraat in Sint-Lievens-Esse werden door uitbater Hove ontginningen gestart zonder de nodige milieuvergunning. Er werd door de omwonenden en door de vzw ’t Uilekot gevraagd om de werken te laten stilleggen. http://users.skynet.be/uilekot

Z V

Z V Z

Aquafin ofwel 70% van de toegekomen vuilvracht verwijderen (wat door aanslibbing in de collectoren al een feit was voor er één druppel gezuiverd werd) ofwel moest men voldoen aan eindnormen. Men gaat nu van die “of” een “en” maken. Onder meer onder druk van een nakende veroordeling door Europa wordt nu midden januari ook het contract met Aquafin herbekeken.

A Amai... mijn voeten.

In het Natuur- en Milieueducatief Centrum “De Helix” loopt van 29 februari tot 31 maart een interactieve tentoonstelling over duurzame ontwikkeling. Je kan ze bezoeken tijdens de kantooruren (in de week) of op zondagen van 14 tot 17 uur.

Info: www.dehelix.be

Walter Loy

A Aquafin De Vlaamse regering wil eindelijk de normen voor Aquafin verscherpen. Vroeger moest

14

Winterlandschap in den Dotter

dendriet

nr 1 - januari 2004

DENDERKALENDER uur van vertrek

plaats van afspraak

1 ☺

toelichting gids

7

bijzonderheid

h contactpersoon

5

zeker meebrengen

zondag 4 januari Glühwein-wandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Winternatuurwandeling van 3 km met Glühwein in Liedekerkebos. h Erik De Block, 053 - 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 4 januari Wandeling in de Gerstjes afd. Aalst

1 ☺ h

10:00 – 12:00 Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12, Erembodegem Dit waardevolle randstedelijk groengebied is een bezoek waard, ook in de winter ! I.s.m. de stad Aalst.

Geert Rohaert & Bart Backaert Dienst Leefmilieu 053 - 73 24 12 of antonia.geerts@aalst.be

vrijdag 16 januari Nieuwjaarsreceptie & ledenvergadering afd. Ninove 20:00 – 23:00 Buurthuis Pollare, hoek Hoogstraat/Nekkersput 1 Kleine ledenvergadering, verkiezen en aanstellen van het nieuwe bestuur. Daarna receptie met een hapje en een drankje u aangeboden door het bestuur. h Wouter Mertens, 054 - 32 51 71

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis, tenzij expliciet anders vermeld.

Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk.

1 Inventarisatie van onze kleinste uilensoort in de omgeving van de Vlamovenkouter. h Bruno De Bruyn, 0496 - 59 52 43

zondag 18 januari Winterwandeling in en nabij Boelarebos afd. Geraardsbergen 14:00 – 17:00 Pleintje op de hoek van de Majoor Van Lierdelaan en de Gaverstraat, Overboelare 1 De geologie van de zuidelijke Vlaamse Ardennen en inheemse bomen ☺ Karel De Pelsemaeker

vrijdag 23 januari Sterren kijken: Lokale Algemene Vergadering afd. Aalst, Erpe-Mere, Denderleeuw en Lede-Houtem 19:30 Zaal De Bron, Kerkevijverstraat te Lede 1 Aperitiefje en jaarlijkse algemene vergadering met aansluitend korte initiatie over sterrenkunde met avondwandeling. (zie ook pagina 24) ☺ Wim Stemgée, amateur-astronoom h Herman Derder, 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be 5 Telescoop of verrekijker

vrijdag 16 januari Avondwandeling inventarisatie Bosuil afd. Dendermonding 19:00 Taverne ‘t Oud Brughuys in Berlare, aan Schoonaardebrug kant Berlare h Dirk De Mesel, 052 - 42 67 28

zaterdag 17 januari Steenuil-inventarisatie afd. Denderleeuw 20:00 – 23:30 Parking Amadeus, Steenweg 112

nr 1 - januari 2004

vrijdag 30 januari Algemene vergadering afd. Dendermonding 20:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen 1 Wij nodigen alle leden uit om constructief mee te werken binnen de afdeling. h Dirk De Mesel, 052 - 42 67 28

vrijdag 30 januari Ledenfeest afd. Affligem-Liedekerke 20:00 – 24:00 Cultuurcafé Bellekouter, Bellestraat, Affligem 1 Feestelijke avond, bestemd voor alle leden, vrienden, sympathisanten en belangstellenden. Het bestuur nodigt uit voor een aperitief en gratis hapjes. Overzicht van het voorbije jaar (+ avonturen van enkele van onze leden in N- en W-Madagaskar) in klank en beeld en voorstelling van het jaarprogramma. h Erik De Block, 053 - 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 25 januari Vogels kijken in de polders en aan de kust

zaterdag 31 januari Algemene Vergadering en Ledenfeest met buffet

REGIO-activiteit

afd. Geraardsbergen 1 Om 19:00 algemene vergadering en

8:00 Parking St-Annakerk, Roklijf/Boudewijnlaan, Aalst 1 Vogels kijken langsheen de kust,

dendriet

Oude Dijken Gistel, Spuikom Oostende, Spuikom Nieuwpoort, Polder Klemskerke ☺ Bruno De Bruyn, Herman Derder h Herman Derder, 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be 5 Pick-nick

voorstelling van de afdelingswerking. Vanaf 20:00 gezellig samen zijn met aperitief, koud buffet, taart en koffie. Voor details, zie de afdelingspagina van Geraardsbergen.

15

zondag 1 februari Wandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling “Knoppen” – 3 km.

Met het lengen van de dagen begint de sapstroom op gang te komen en beginnen de knoppen langzaam te zwellen. Welke boom draagt welke knoppen ? h Erik De Block, 053 - 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 1 februari Wandeling in het Osbroek afd. Aalst 10:00 – 12:00 Infobord Osbroek, F. Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) Aalst 1 Winter in het drassige Osbroek: een aanrader… I.s.m. de stad Aalst. ☺ Rosanne Snauwaert & Peter Tolleneer h Dienst Leefmilieu 053 - 73 24 12 of antonia.geerts@aalst.be

zondag 1 februari Gezinswandeling Den Dotter afd. Groot-Haaltert 14:30 Gotegemmolen - Gotegemstraat grens Haaltert - Erpe-Mere/Aaigem h 053 - 62 28 63

Grimminge

1 Putje winter betekent paartijd voor de Bosuil: een auditief spectakel bij volle maan.

7 Glaasje gluwein, jenever of choco voor de kinderen tegen vrije bijdrage

zondag 8 februari Boottocht op de Schelde

F. Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) Aalst 1 De lente prikkelt reeds, ook in het Osbroek. I.s.m. de stad Aalst. ☺ Inge Syngelijn & Hendrika Vander Stichelen h Dienst Leefmilieu 053 - 73 24 12 of antonia.geerts@aalst.be

zondag 7 maart Gezinswandeling Den Dotter

REGIO-activiteit

afd. Groot-Haaltert

8:45 – 17:00 Parking einde Noordlaan Dendermonde (kant Schelde) 1 Speuren naar overwinterende eenden en andere vogels, tussen Dendermonde en Rupelmonde.

Afsluitende wandeling.

Comfortabele verwarmde boot met eigen bar. Ook voor gezinnen.

7 Vooraf inschrijven door overschrijving van € 8 (€ 6 kind) op rek. nr.

001-3663323-97 h Peter D’Hondt, 053 - 80 72 57 5 Pick-nick

zondag 15 februari Glüh-winterwandeling

14:30 Gotegemmolen - Gotegemstraat grens Haaltert - Erpe-Mere/Aaigem h 053 - 62 28 63

zondag 7 maart Lentewandeling in Everbeek-Beneden afd. Geraardsbergen 14:00 – 17:00 Kerk Everbeek-Beneden.

1 6 km wandelen door het typische landschap van de Vlaamse Ardennen; aandacht voor geologie en merkwaardige bomen. ☺ Karel De Pelsemaeker

maandag 8 maart Promotiestand op de Eerste Toog

afd. Denderleeuw 14:00 – 17:00 Infobord Rodestraat Denderleeuw Bruno De Bruyn, 0496 - 59 52 43

zondag 29 februari Park van Mesen

afd. Geraardsbergen Ganse dag Wellicht Lessensestraat 1 Om de kou te doen vergeten, schenken we huisbereide jenever en advocaat.

afd. Lede-Houtem zaterdag 7 februari Winterkenmerken bomen en struiken afd. Ninove

1

h

5

10:00 – 17:30 Gemeenteplein (oud gemeentehuis) in Meerbeke Bezoek o.a. het park van Mariemont (Henegouwen). Bomen en struiken in de winter, soorten, legendes, gebruik, toekomst, bescherming…

Onze bomenspecialist Geert vertelt er alles over. Een aanrader !

Geert Rohaert, 054 - 32 82 18 Eventueel lunchpakket

zaterdag 7 februari Bosuilentocht in het Raspaillebos afd. Geraardsbergen 17:00 – 20u00 NMEC De Helix, Hoogvorst 2,

16

10:00 Ingang aan station Lede 1 Bomen in de winter en eerste voorjaarsbloeiers h Herman Derder, 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat h Erik De Block, 053 - 68 35 88 edebe@advalvas.be

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Infobord Osbroek,

afd. Geraardsbergen 1 Werkdag, informatie over de projecten, wandeling en overnachting in een Jeugdherberg. Voor details, zie de afdelingspagina van Geraardsbergen.

zondag 7 maart Wandeling in Liedekerkebos

zondag 7 maart Wandeling in het Osbroek

vrijdag 12, zaterdag 13 en zondag 14 maart Werkweekend Boelaremeersen & Hemelveerdegem

weekend 13 en 14 maart Lente Eetfestijn afd. Ninove Zaterdag 18:00 – 22:00 Zondag 11:30 – 14:30 Parochiezaal (schooltje) Neigem, Pastorijstraat 1, 9403 Neigem.

1 Menu: soep, kip champion-natuur, scampi’s à la Natuurpunt, vegetarische ovenschotel. Democratische

dendriet

nr 1 - januari 2004

prijzen. T.v.v. aankoop reservaten in het Ninoofse. h Wouter Mertens, 054 - 32 51 71

zondag 4 april Wandeling in Liedekerkebos

vrijdag 26 maart Identificatie meervleermuizen met batdetector

10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling “vroege bloeiers” – 3 km h Erik De Block, 053 - 68 35 88 edebe@advalvas.be

REGIO-activiteit 19:30 Zaal De Bron, Kerkevijverstraat, Dorp Lede 1 Lesavond over het identificeren van meervleermuizen met een batdetector teneinde de kennis aan te brengen om met succes langs rivieren en plassen op onderzoek te trekken.

Aansluitend: excursie naar het Donkmeer te Berlare h Marc Van de Sijpe, Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt, 0474 - 47 30 50 marc.vandesijpe@ritec.be

zondag 28 maart Park van Mesen: reigers afd. Lede-Houtem 10:00 Ingang aan station Lede 1 Bezoek aan het park en de reigerkolonie h Herman Derder, 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

zaterdag 24 januari, 31 januari en 7 februari Beheerswerken Sint-Onolfspolder

afd. Affligem-Liedekerke

afd. Dendermonding 13:30 - 17:00

1 Kappen van populier en maaien.

7 Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 - 42 69 72

zaterdag 14 februari Beheerswerken Wachtbekken 6

BEHEERSWERKEN zaterdag 10 januari zaterdag 14 februari Beheerswerken Venebroeken afd. Ninove 9:00 – 16:00 Veldweg rechtover kruispunt/taverne “Den Dollar”, Elisabethlaan Ninove.

1 Hakbeheer en opruimen/verzagen van het hout. Gratis brandhout voor de helpers !

Gratis spijs en drank. h Geert Rohaert 054 - 32 82 18 of Koen Cochez 055 - 42 74 57 of Kris De Wit 054 - 32 52 65 5 Laarzen, werkhandschoenen, eventueel hakbijl(tje), boomzaag

afd. Dendermonding 13:30 – 17:00

1 Vervangen afgestorven knotwilgen 7 Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 - 42 69 72

5 Laarzen en spade

zaterdag 6 maart Beheerswerken Wellemeersen afd. Denderleeuw 9:00 – 16:00

1 Knotten en opruimen van wilgen. h

Gratis barbecue Bruno De Bruyn, 0496 - 59 52 43

zondag 28 maart Fietstocht langs lokale natuurgebieden afd. Denderleeuw 13:00 – 16:00 Infobord Rodestraat Denderleeuw h Bruno De Bruyn, 0496 - 59 52 43

zondag 4 april Wandeling in den Honegem

1 ☺ h

nr 1 - januari 2004

Geert Rohaert

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Grens Aalst-Lede, ter hoogte huisnr 108 te Onegem Aalst Wandeling met aandacht voor en uitleg over watervogels en de voorjaarsflora. I.s.m. de stad Aalst.

Peter D’Hondt & Daan Stemgée Dienst Leefmilieu - 053 - 73 24 12 of antonia.geerts@aalst.be

dendriet

Treurwilg

17

Meer vleermuizen… hier is de meervleermuis !

Regio-activiteit: Studieavond en excursie naar het Donkmeer op vrijdag 26 maart 2004: identificeren van meervleermuizen met een batdetector.

De bedoeling van deze studieavond is dan ook duidelijk: we laten een specialist aan het woord die alle geïnteresseerden de juiste techniek kan aanleren om meervleermuizen op te sporen. Op basis hiervan kunnen dan later maatregelen voorgesteld worden om de soort efficiënter te beschermen.

In 1982 schreef Jacques Fairon, de toenmalige gereputeerde vleermuisdeskundige, in Bulletin nr 7: Myotis dasycneme komt alleen maar als overwinteraar in ons land voor. De grootste concentraties zijn te vinden in de mergelgroeven van de Sint-Pietersberg en het Jekerdal… In Laag-België overwinteren meervleermuizen in oude forten en ijskelders…

De gangbare mening was toen dat deze soort vanuit haar zomergebieden in noordelijk Nederland gedeeltelijk naar België trekt om er te overwinteren. Mede dankzij nieuwe apparatuur (batdetectors !), betere kennis en intensiever veldwerk is ons beeld over de meervleermuis 20 jaar later sterk veranderd. We weten nu dat kleine zomerpopulaties voorkomen in de waterrijke laaglanden en riviervalleien van Vlaanderen.

Dankzij telemetrie werd in 2000 in de Meervleermuis op jacht omgeving van Ieper

18

een kleine kraamkolonie meervleermuizen gevonden. Het was de eerste kraamkolonie van deze soort die ooit in België gevonden werd en het is tot op heden nog steeds de enige! Misschien komt de meervleermuis dus nog wel meer voor dan we momenteel vermoeden… In de Oost-Vlaamse Schelde- en Denderstreek zijn heel recent enkele meervleermuizen waargenomen, meer bepaald boven de Schelde in Wetteren (28 juli), het Donkmeer in Berlare (3 april en 28 mei) en de Oude Dender in Dendermonde (9 april). De nabijheid van het fort van Steendorp, al sinds jaren een winterslaapplaats voor de meervleermuis, zou een eventuele voorjaarstrek in de Scheldevallei kunnen verklaren. Enkele “echte” zomerwaarnemingen (Donkmeer en Wetteren) doen daarentegen het bestaan van ten minste één zomerverblijfplaats vermoeden. Het zal jullie al wel duidelijk zijn dat er in het bovenstaande verhaal veel vraagtekens staan en dat meer onderzoek nodig is om tot een beter inzicht te komen.

Marc Van de Sijpe Vleermuizenwerkgroep Natuurpunt 0474 - 47 30 50 Vrijdag 26 maart om 19.30 uur: zaal De Bron, Kerkevijverstraat te Lede-dorp.

Aansluitend bezoek aan het Donkmeer te Berlare.

Alle geïnteresseerden zijn welkom op de lesavond over het identificeren van meervleermuizen met een batdetector, om met succes langs rivieren en plassen in de Denderstreek op onderzoek te kunnen trekken.

Afdeling Dendermonding INFO

Meervleermuizen zijn op zijn zachtst uitgedrukt zeldzaam in Vlaanderen.

Wanneer je onderstaande tekst van dé meervleermuizenspecialist van Vlaanderen Marc Van de Sijpe leest, zal je begrijpen hoe interessant en actueel het voorkomen van de soort in onze Denderstreek wel is. Het was immers Marc zelf die de eerste en tot nu toe enige kraamkolonie in Vlaanderen ontdekte.

Ben Van der Wijden 052 - 52 30 89 A.B.Consultancy@pandora.be

dendriet

nr 1 - januari 2004

Wie wist het?

De belangstelling en het succes van de vorige afleveringen van deze quiz waren reden genoeg om dit initiatief te herhalen. Een begeesterde ploeg zette er ook dit jaar zijn schouders onder en vele sponsorzoektochten en quiz-vraagnachten later was het zover.

Marc Symoens

Iedereen enthousiast en betrokken

Op zaterdag 18 oktober dienden 20 ploegen met of zonder supporters zich in het KTA van Liedekerke aan. Niet minder dan 7 jongerenploegen gooiden zich in het strijdperk en namen het op tegen doorwinterde natuurpunters en mindere specialisten met de olympische gedachte in het achterhoofd.

Nog allemaal in de running

Marc Symoens

De sfeer zat er meteen goed in. De teams doorworstelden de thema- en vragenreeksen, toonden hun kennis bij de foto’s en de tafelronde en zetten alles in voor de gokronde. De spanning hield aan tot in de eindspurt want vooral aan de leiding zaten de ploegen elkaar dicht op de hielen.

Marc Symoens

De Milieu- en NatuurQuiz van de Denderstreek 2003

Die wikt en weegt: de jury

Wim Van Grieken

nr 1 - januari 2004

dendriet

Marc Symoens

‘De morele winnaars’ wonnen de beker en op de prijzentafel lag iets voor elke deelnemer. Maar naast tevredenheid was er achteraf vooral de wens om volgend jaar weer te kunnen en mogen deelnemen aan de jubileumeditie.

De stralende winaars

19

Herfstwandeling Groot-Haaltert hield halt aan Den Dotter de verwezenlijkingen en planning van de Natuurpunt-afdeling. De interesse en bewondering voor dit reservatenproject is een hart onder de riem voor het conservatorteam Walter & Geert en de gehele beheerswerkgroep, die steeds kan rekenen op de bereidwillige hulp van Nick, Rik, Herman, Peter, Geert,‌ Den Dotter wordt elders in deze Dendriet in detail besproken!

INFO

Afdeling Groot-Haaltert

Stijn De Ryck 053 - 62 71 23 stijnderyck@busmail.net

Stijn De Ryck

De gemeente Haaltert (dienst Cultuur & Sport) organiseerde op 19 oktober een heuse herfstwandeling doorheen de verschillende deelgemeenten van Haaltert. De wandelaars kruisten tijdens hun tocht van 9, 15 of 20 kilometer het natuurpareltje Den Dotter.

Natuurlijk konden we als lokale Natuurpuntafdeling medewerking aan zo’n mooi initiatief niet weigeren.

Bij het verlaten van De Dottervallei werden de wandelaars opgewacht door een Natuurpuntstand, waar ze een biologisch geteelde appel kregen aangeboden van de organisatie. Geen enkele vraag over Natuurpunt of het nieuwbakken reservaat bleef onbeantwoord. Waarom de massale kapping van populieren ? Welke soorten zullen er aangeplant worden ? Welke zijn onze rechten en plichten als wandelaars door het reservaat ? Ook onze schepen van Natuur, mevrouw Gina Verbestel, en onze schepen voor Cultuur, de heer Wim Allaer, toonden een duidelijke interesse voor

20

Biologisch geteelde appels te koop ten voordele van Natuurpunt.

dendriet

nr 1 - januari 2004

Afdeling Geraardsbergen organiseert Nationaal Werkweekend!

Maar eerst… op zaterdag 31 januari: Algemene vergadering en Ledenfeest Sinds de fusie zijn afdelingen verplicht om een jaarlijkse openbare vergadering te houden. Wij stellen om 19 uur de kalender 2004, onze projecten en onze bestuursploeg voor. Meteen een oproep om in een of ander domein van onze vereniging een verantwoordelijkheid op te nemen.

Deze avond is dé gelegenheid om in te haken.

Jullie zijn welkom. Rond 20 uur sluiten we het officiële deel af en hopen op een verdere toestroom van leden voor een avondje gezellig samenzijn bij een aperitief, een uitgebreid en gevarieerd koud buffet, koffie en gebak, een glas wijn of een glas bier. We spreken af in de parochiale zaal te Grimminge (steegje naast de kerk). De kostprijs bedraagt € 12 per volwassene en € 6 per kind jonger dan 12 jaar, te storten op rekening 523-0456963-71 van Natuurpunt Geraardsbergen, met vermelding ‘Ledenfeest + aantal volwassenen + aantal kinderen’. Graag ook een seintje met de details (naam, adres, …) aan Koen Steenhoudt (054 – 58 67 58, k.steenhoudt@belgacom.net)

Zaterdag wordt de hele dag gewerkt aan het opruimen van kruinhout. Zondagvoormiddag is er een narcissenwandeling in het Raspaillebos. Het volledige weekend kost € 25 voor volwassenen en € 15 voor jongeren. In deze prijs zijn begrepen: 2 overnachtingen en alle maaltijden van vrijdagavond t.e.m. zondagmiddag. Inschrijven door storting van het juiste bedrag op rekening 293-0010084-51 met vermelding ‘werkweekend Geraardsbergen’ en het aantal volwassenen/jongeren. Meer info: Carlos D’Haeseleer, 054/41 87 09 of Carlos.Dhaeseleer@natuurpunt.be. We hopen op een maximale bezetting van de Jeugdherberg (50 à 60 personen) en tegelijk op een talrijke bijkomende ondersteuning door sympathisanten van binnen ons eigen afdelingsgebied: jij dus.

nr 1 - januari 2004

dendriet

Boelaremeersen

Afdeling Geraardsbergen INFO

In de Boelaremeersen en in Hemelveerdegem gingen tijdens de nazomer honderden populieren tegen de vlakte. In de Boelaremeersen wordt zo de eerste stap gezet in de richting van een open moerasgebied gedomineerd door riet en ruigte en met spontane opslag van wilg en els. In Hemelveerdegem wordt een nieuw valleibos aangelegd. Tegen het voorjaar moeten honderden kruinen opgeruimd zijn. We deden een beroep op logistiek vanuit de nationale schoot van Natuurpunt. Het resultaat is een nationaal werkweekend. Op vrijdagavond wordt afgesproken in de jeugdherberg ’t Schipke, Kampstraat 59, Schendelbeke en stellen we Natuurpunt Geraardsbergen d.m.v. een dia-reeks voor aan de deelnemers, die van her en der zullen komen.

Koen Steenhoudt

Vrijdag 12 – zondag 14 maart: Nationaal werkweekend in de Boelaremeersen en/of Hemelveerdegem

Koen Steenhoudt 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

21

Eikelmuizen in de Denderstreek Ecologie en verspreiding van 1987 tot 2002 Wanneer u dit artikeltje leest is de zoogdierenverspreidigsatlas ‘Zoogdieren in Vlaanderen, Ecologie en verspreiding van 1987 tot 2002’ van de JNMZoogdierenwerkgroep en NatuurpuntStudie hopelijk al uitgekomen en staat deze normaal gezien op dit eigenste ogenblik in jullie bibliotheek. De eikelmuis blijkt wel in deze atlas een van de slechts geïnventariseerde soorten. Wat de eikelmuis in de Denderstreek betreft zoom ik eens in en zet ik alvast alles op een rijtje.

voorkeur insecten, slakken, jonge vogels… aangevuld met voornamelijk fruit, noten, graan, zaden…

Eikelmuizen zijn nachtdieren, ze worden actief vlak na zonsondergang en blijven grotendeels actief tot voor de ochtend. De belangrijkste bedreiging is het verlies van biotoop; gemengde loofbossen met een gevarieerde ondergroei en dood hout. Hun natuurlijke vijanden zijn de nachtactieve roofdieren.

Verspreiding Kenmerken en Ecologie De eikelmuis (Eliomys quercinus) behoort tot de orde van de knaagdieren en de familie van de slaapmuizen samen met de nog zeldzamere hazelmuis (Muscardinus avellanarius) en de in Vlaanderen niet meer voorkomende relmuis (Glis glis).

De eikelmuis is 10 tot 17cm groot en met zijn pluimstaart, het zwart masker op zijn gezicht en zijn grote ogen en oren maken het rossig grijsbruine dier direct herkenbaar. De eikelmuis ziet er zeer typisch uit en is in Vlaanderen niet te verwarren met anderen zoogdieren.

De eikelmuis kan op vele plaatsen voorkomen; verschillende soorten bossen, duinen… Hij is een cultuurvolger en kan dan ook gezien worden in schuren, tuinen, parken… Bij ons in de Denderstreek komt de eikelmuis voornamelijk voor in loofbossen en kleinschalig cultuurlandschap, maar als er een naaldbosje in de buurt is zal hij zich daar zeker ook schuilhouden omdat dit meer dekking biedt. Voor dezelfde reden is de aanwezigheid van struiken, hagen en kreupelhout belangrijk. Wanneer het fruit rijp is zal hij ook in fruitboomgaarden op voedseltocht gaan waar hij dan, door zijn luidruchtig karakter, soms op te merken is. Hij is bij ons het gemakkelijkst terug te vinden in nestkasten waarvan hij gebruik maakt voor zijn winterslaap (die begint in oktober en loopt tot maart-april).

Eikelmuizen zijn alleseters, ze eten wat ze vinden en wat er het meest voor handen is. Ze eten wel bij

22

De beperkte waarnemingen van eikelmuis uit de Denderstreek in de gemeenschappelijke zoogdierendatabank van JNM en Natuurpunt bestaat grotendeels uit zichtwaarnemingen en interviews.

Vanwege de duidelijke herkenbaarheid van het dier zijn deze zichtwaarnemingen redelijk betrouwbaar, al moet men toch rekening houden met eventuele vergissingen. De informatie uit de interviews betreft hoofdzakelijk zichtwaarnemingen. Andere waarnemingen zijn een verkeersslachtoffer, dood gevonden exemplaren (met o.a. ‘dank’ aan de huiskat en een rattenval), en nesten.

Zichtwaarnemingen en vondsten van dode dieren zijn betrouwbare inventarisatiemethodes. Minder betrouwbaar zijn waarnemingen van nesten en streeplijsten van conservators. Dit omdat de ‘eikelmuisnesten’ met andere nesten te verwarren zijn en op streeplijsten zeer snel ‘mooie’ waarnemingen aangeduid worden om de ‘waarde’ van hun reservaat aan te tonen of in de verf te zetten. Men denkt dan...: ‘we hebben het nog niet gezien, maar misschien of waarschijnlijk zit het hier, dus we zullen het aanduiden’ of ‘het zou een mooie soort zijn voor onze erkenning, dus…’.

We kennen de volledige verspreiding van eikelmuis in de Denderstreek nog niet, dus we weten zeker niet hoe groot de populaties zijn, of die leefbaar zijn, of ze in onderling contact zijn of sommige geïsoleerd zijn… In de Denderstreek (grondgebied Dendriet) hebben we 19 waarnemingen uit de periode 1987-2002 en één waarneming van deze zomer te Denderleeuw. Die 20 waarnemingen situeren zich in de gemeenten

dendriet

nr 1 - januari 2004

Axel Neukermans

nr 1 - januari 2004

dendriet

Aanbevolen literatuur: Mercelis, S. (2003). Eikelmuis. In: Verkem, S., De Maeseneer, J., Vandendriessche, B., Verbeylen, G. & Yskout, S. (2003).

In ‘Zoogdieren in Vlaanderen. Ecologie en verspreiding van 1987 tot 2002’. JNM-Zoogdierenwerkgroep en Natuurpunt Studie, Mechelen, België.

Gemeenschappelijk databank JNM-Zoogdierenwerkgroep en Natuurpunt Zoogdierenwerkgroep / Vleermuizenwerkgroep 29/10/03 Jansen, K. (2000). Eikelmuis. In: Onkelinx T. (2000).

‘Voorlopige atlas van de Vlaamse zoogdieren’. JNMZoogdierenwerkgroep, Gent, België.

INFO

Geraardsbergen (Schendelbeke Zarlardingen en in de Rietbeemd), Ninove (Neigem(bos), Denderwindeke, Outer en Nederhasselt), Haaltert (Heldergem, Denderhoutem) en uit Denderleeuw (kasteelparkje aan station). In het Geitenbos te Nieuwenhove (Geraardsbergen) zouden ook in het verleden waarnemingen gedaan zijn, net als 15 jaar terug in het Liederkerkebos.

Er is dus nog werk aan de winkel op vlak van onderzoek en bescherming.

Met dank aan de waarnemers: Mertens Wouter, Neukermans Axel, JNM-Denderstreek, Decock Wim, Natuurpunt Ninove, Godfried Merlevede, D’Haeseleer Carlos, Dumst Patrick en Van Schandevyl Danny.

Waarnemingen mogen doorgemaild worden naar onderstaand adres. Een goede melding bestaat uit 5 grote delen, de 5 ‘W’s: Wat (soort), Waar (zo nauwkeurig mogelijk), Wanneer (volledige datum), Wijze (zicht, dood, spoor…) en Wie (naam waarnemer). Verder kan je er ook nog, indien bekend, iets bijschrijven over het biotoop, geslacht, aantal, leeftijd, gedrag…

Joachim De Maeseneer 0496 - 93 53 77 Joachim.demaeseneer@lin.vlaanderen.be

23

Het staat in de sterren geschreven…

Korte initiatie-avond over sterrenkunde tijdens de Lokale Algemene Vergadering op 23 januari 2004

Lokale Algemene Vergadering, op 23 januari 2004 Zaal De Bron, Kerkevijverstraat, te Lede om 19.30 uur Agenda A A A A A

Welkomstdrink Werkingsverslagen 2003 afdelingen en projecten Samenstelling afdelingsbesturen Jaarprogramma’s & begrotingen 2004 Initiatie sterrenkunde door amateur-astronoom Wim Stemgée + wandeling.

Heb je zin om ook actief mee te werken ?

Spreek ons aan en word medewerker in een bestuur of conservatorteam. Geef een seintje aan Herman Derder.

24

Wim Stemgée

Te Lede, Impe en Erondegem startte afdeling Lede-Houtem een nieuw en prestigieus natuurgebiedproject genaamd Ledezijde. De eerste hectaren zijn reeds aangekocht !

Afdeling Denderleeuw opende in het natuurgebied de Wellemeersen feestelijk de nieuw aangelegde wandelpaden en een vleermuizenbunker.

Ook bleven we ijveren voor het behoud van de Molenbeekmeersen.

De beleidsploeg van afdeling Aalst had waakzaam de handen vol in allerlei raden rond afbakeningen en structuurplannen. In Herdersem werd een aanzienlijke uitbreiding gerealiseerd voor het project Hogedonk onder meer onder impuls van nieuwe actieve vrijwilligers.

Afdeling Erpe-Mere deed het wat kalmer aan na het jubileumjaar 2002 voor Honegem. Toch wist de werkgroep opnieuw enkele percelen door aankoop veilig te stellen en werden graafwerken ondernomen met de aanleg van een nieuwe amfibieënpoel.

Kom eens langs op de jaarlijkse Algemene vergadering van de vier afdelingen van het ‘Land van Aalst’. Alle leden van Natuurpunt vzw zijn er welkom en kunnen er inspraak hebben om op deze manier mee te werken aan de verdere uitbouw van de vereniging.

Andromedanevel

Aansluitend: korte voordracht met schitterende beelden rond het thema Sterrenkunde en de invloed van ons zonnestelsel op aarde, door amateur-astronoom Wim Stemgée. Nadien volgt een avondwandeling waarbij we deze keer onze telescopen naar de hemel richten op zoek naar planeten, nevels, supernova’s… Deze activiteit begint na de algemene vergadering, rond 21 uur.

Afdelingen Aalst, Denderleeuw, Erpe-Mere en Lede-Houtem INFO

Het afgelopen jaar leefden we weer onder gunstig gesternte… en boden wij opnieuw vele activiteiten en boeiende lectuur aan.

Tijdens de cursussen en bij de studiewerkgroepen kon je terecht om iets bij te leren.

Daan Stemgée 053 - 77 41 41 daan.stemgee@pandora.be

dendriet

nr 1 - januari 2004

Tevreden deelnemers cursus Vogelkijken voor beginners mooie uren zullen mogen beleven. Wij verwachten hen alvast op de volgende uitstappen naar de kust en op de boottocht.

Afdelingen Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem

Herman Derder 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

Dirk Trachet

INFO

Tijdens de maanden september en oktober richtten de afdelingen Aalst, Erpe-Mere en LedeHoutem een cursus “vogelkijken voor beginners� in. De cursus werd een onverhoopt succes want er waren niet minder dan 36 deelnemers. Vooral door de deskundigheid van lesgever Koen Leysen werd de cursus een zeer leerrijke ervaring voor alle deelnemers. De theorie werd aan de praktijk getoetst tijdens de twee uitstappen naar de natuurgebieden Honegem en het Molsbroek in Lokeren. Het mooie weer en de prachtige waarnemingen maakten er onvergetelijke momenten van.

Laat ons hopen dat de deelnemers de microbe te pakken gekregen hebben en dat zij aan hun ontspannende en interessante hobby nog vele

Op zoek naar gevederd volk tijdens de vogelcursus

nr 1 - januari 2004

dendriet

25

Nieuwe poel in De Valier

Verdiende middagpauze voor de handige vrijwilligers.

Tot slot: ons schup afkuisen.

Marc Michiels

Drie dagen vóór de werken dreigden de weersvoorspellingen roet in het eten te gooien met bijzonder veel regen voor zaterdag 30 augustus. Een vijftal gemotiveerde en dappere Natuurpunters (zowel “gewone” als bestuursleden waren vertegenwoordigd) hadden zich voorgenomen om in één dag met spade en kruiwagen een poel te graven in ons natuurgebied De Valier. Met een oppervlakte van zo’n 25m2 en een diepte van bijna één meter was dit wel geen supergrote poel; maar met de hand uitgraven, temeer daar er zich tussen de grond een lading vroeger gestorte kasseien en baksteen bevond, doe je toch ook niet alle dagen. In de voormiddag zijn we eenmaal uitgeregend maar toen onze super-deluxe partytent eenmaal rechtstond, besloten ze hierboven om ons verdere regenbuien te besparen. Het werk vlotte goed en, ik weet nie, maar een pistoleeken in open lucht tussen watermunt en kattenstaart smaakt toch nog altijd ietsje beter dan binnen aan de keukentafel! Tony, één van onze dapperen, had geschat dat we tegen vier uur de mei zouden kunnen steken en inderdaad, om vier uur waren de graafwerken gedaan en konden we beginnen met de afwerking. De uitgegraven kasseistenen werden op de licht hellende zuidkant mooi gestapeld om de toekomstige amfibieën tegen mogelijke belagers te

beschermen. Een draad ter bescherming eromheen betekende het einde van onze werkdag. Na nog een kleine rondleiding in het reservaat werd deze prachtige beheerswerkdag afgesloten met een gezellige barbecue.

Bedankt Chris, Tony, Henry en Erik voor de hulp en ook bedankt Jol voor de voortreffelijke bevoorrading overdag en voor de barbecue achteraf! Hopelijk mogen we jullie terugzien bij een volgende beheerswerkdag. Bedankt!

Marc Michiels

Een datum voor beheerswerken maanden op voorhand vastleggen is altijd een riskante onderneming, maar dit jaar zag het er toch veelbelovend uit dankzij ons schitterend zomerweer.

26

Een nieuw paradijs voor kikkers en salamanders.

INFO

Marc Michiels

Afdeling Affligem-Liedekerke

Marc Michiels 053 - 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

dendriet

nr 1 - januari 2004

Veel gezwoeg in de Wellemeersen

Mede dankzij aangepaste heraanplantingen, de aangehouden extensieve begrazingen door Galloways en bijkomend aangelegde poelen en geulen ontstond een natuurlijker ogend landschap met steeds meer variërende biotopen.

Ondertussen boetseerde ook moeder natuur zelf, met weer en wind, verder aan het laagveengedeelte: rechtopstaand en liggend dood hout vormen intussen een welkome afwisseling met de elzenbroeken, hooi- en graslanden.

350 m knuppelpad voor de wandelaar De wandelaar werd in het najaar 2003 reeds bijzonder verwend met de aanleg van 350 meter knuppelpaden langs deels verlegde wandelpaden. Dit voorjaar wordt hij/zij nog bijkomend vergast op gerenoveerde uitrustingen langs een provinciaal wandelpad (met detailbrochure) door het reservaat (een lus van 8 km vanaf het gemeentelijk Kasteeltje nabij het station van Denderleeuw, tot centrum Erembodegem, met mogelijk aansluitende wandelkeuze langs Wellemeersen of Kapellemeersen).

Als toetje kunnen wellicht vanaf mei 2004 de pleisterende vogels op de vloeiweiden te Erembodegem in alle rust bewonderd worden vanuit een ruime kijkhut met bijpassende heidematten en een aangepaste omgeving (gunstige deeladviezen bouwaanvraag).

Het gratis gezwoeg van de stille terreinwerkers wordt daarbij vaak vlug vergeten: het opruimen van 700 kruinen, het getimmer aan knuppelpaden, het beton voor vleermuiskeldersas of kijkhutfundering en het verwijderen van honderden meters, soms 10 cm onder het maaiveld stekende, ursusdraad loopt niet steeds van een leien dakje. Langs deze weg dan ook een bijzondere dank aan alle medewerkers.

nr 1 - januari 2004

dendriet

Terreinaankopen, ook elders in Denderleeuw Anno 2003 groeide de door Natuurpunt verworven reservaatoppervlakte in de Wellemeersen opnieuw aan met 3 à 4 ha tot ca. 75 ha (80 ha in beheer). Enkele grondaankopen (+2ha) werden opnieuw om administratieve redenen uitgesteld.

In de Wildebeekvallei werden de eerste 0,7 ha elzenbroek effectief aangekocht. Over de uitbreiding 2003 van de Molenbeekmeersen met 3,6 ha kon bij het ter perse gaan nog geen uitsluitsel worden gegeven. In totaal werd met 20 eigenaars(groepen) door de conservators met vrucht onderhandeld.

Oproep Naast veel gewoel dus ook veel gezwoeg bij afdeling Denderleeuw… Elke steun blijft dan ook zeer welkom !

Vergeet je lidmaatschap niet te vernieuwen én (belastingaftrekbare) giften kunnen nog steeds gestort worden op rekening 293-0212075-88 van vzw Natuurpunt, met voorkeuropgave voor hetzij project Wellemeersen (nr. 6612) , hetzij Molenbeekmeersen (nr.6646). Gewoon doen !!!

Afdeling Denderleeuw INFO

Wie meer dan een jaar de Wellemeersen niet heeft bezocht, zal bij een bezoek dit voorjaar wellicht herhaaldelijk aangenaam verrast worden. Dankzij de aangehouden aankoop- en beheersinspanningen van zowel de lokale beheerswerkgroep als de provinciale terreinploeg verdwenen intussen immers tal van storende omheiningen en populierbestanden.

Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

27

De eerste resultaten van de Werkgroep Invertebraten Reeds tijdens de invoering van de eerste 5.000 invertebraten-records bleek dat onze natuurgebieden in de Denderstreek nog heel wat ecologisch hoogwaardige kwaliteiten in petto hebben.

Dagvlinders

Kevers en wantsen Tussen onze kevers vond de WID nog vrij algemeen Carabus nemoralis (tuinen Aalst), naast enkele zeldzamere loopkevers als Aphonus azureus (zandgrond Wellemeersen), Demetrias

Eric De TrĂŠ

Van de dagvlinders onthouden wij vooral het voorkomen van relictpopulaties van o.a.: A eikenpage in de Wellemeersen en de Moenebroeken A sleedoornpage in de Vallier, de Rietbeemd, het Raspaillebos en de Moenebroeken A bruin blauwtje en het hooibeestje in de Heidemeersen.

Naast het vrij overvloedig voorkomen anno 2003 van de oranje luzernevlinder (incl. de lichtere f.

helice) in de hele Dendervallei, vielen tevens enkele zeer bijzondere waarnemingen te noteren zoals de gele luzernevlinder (op diverse locaties), de rouwmantel in de Keelman en de kleine parelmoervlinder te Denderleeuw. Nog verheugender was dat de lokale conservators steeds de nodige beheersaandacht willen en kunnen geven aan het behoud van de habitats in kwestie.

28

WID speurend naar korfslakken tussen oeverzegge langs de Mark (1 van 35 bezochte sites tijdens najaar 2003)

dendriet

nr 1 - januari 2004

Libellen en sprinkhanen Aangezien vele van onze streekreservaten zich situeren in en rond de alluvia en zijbeken van Schelde, Dender en Mark, was reeds te verwachten dat menig insectensoort refugium vindt in de typisch nattere hooilanden, zeggevelden en elzenbroeken. Het heropduiken van trekkende libellen als de bandheidelibel (Wellemeersen en Kwabroeken) of de weidebeekjuffer (Wellemeersen, Ninove en Appels) verraadt de aanwezigheid van zeer typische habitats. Maar de vraag blijft onbeantwoord waarom de smaragdlibel, de plasrombout, de zuidelijke glazenmaker of de zuidelijke keizerlibel enkel aangetroffen werden in respectievelijk Molenbeekmeersen, Wellemeersen en Honegem. Misschien werd er gewoon nog te weinig uitgekeken of gesignaleerd door diverse afdelingen ? De aanwezigheid van een blauwvleugelsprinkhaan-biotoop te Welle is vermoedelijk uniek voor de regio, maar de vondsten van zowel de struiksprinkhaan (Welle en Aalst) als de greppelsprinkhaan (Wiestermeersch) vragen duidelijk om bijkomende aandacht…

De toekomst Bij het ter perse gaan ontving de WID reeds de projectkandidatuur 2004 vanwege reservaat Honegem. De conservators van Raspaillebos en Keelman overwogen toen nog de uitgebreide WIDbemonstering in 2004. De definitieve kandidaturen van afdelingen voor bemonstering van een groter reservaat (enkel in even jaartallen) worden nog ingewacht tot eind februari 2004.

Aftrekbare giften op het vzw Natuurpunt/WIDfondsnummer 2255 kunnen op rekeningnummer 230-0524745-92.

Gezamenlijke determineersessies vinden plaats tot eind maart 2004: elke vrijdagavond (20 tot 23 uur) en zaterdag (13 tot 18 uur) in het Amadeus-lokaal, Aalstersesteenweg te Welle. Met o.a. vijf WIDbino’s en kopieën van taxasleutels ondersteunt WID hier ook alle geïnteresseerde leden. Weekagenda’s worden verspreid via de WID-mailbox.

Ligusterpijlstaart

De telkens honderden geregistreerde records van zweefvliegen, wapenvliegen, wantsen, cicaden, bladwespen, enz. (kortom tientallen taxa) worden deze winter door de WID vergeleken met door

dendriet

INFO

Werkgroep Invertebraten Denderstreek

…en de rest…

nr 1 - januari 2004

haar aangevulde standaard-naambestanden (ruim 9000 species). Externe specialisten determineren nog de ingezamelde spinnen, mieren of slakken (Vertigo species werden in 35 potentiële regio-sites opgespoord door de WID-kern). Wie de prachtige WID-demo van Marc Pollet rond 94 aangetroffen slankpootvlieg-soorten (met eerste vondsten voor Vlaanderen, België en... de wetenschap) bijwoonde, hoeven we alvast niet meer te overtuigen: in de Denderstreek zijn dit niet langer de “in-derminst-geachte schepselen“!

Hugo Willocx

imperialis (rietveld Berlarebroek) en Demetrias atricapillus (hooiland Oudegem) en zelfs heuse rode-lijst-soorten als Panageus cruxmajor (rietveld Wellemeersen) of Chlaenius nigricornis (Scheldedijk Berlare). Vele vondsten, zoals de neushoornkever (Osbroek) of Endomychus coccineus (Wellemeersen en Osbroek), waren verheugend, maar onverhoopt waren de verscheidene vondsten van veeleisende waterbewoners als de staafwants (Wellemeersen en Heidemeersen) en de pikzwarte watertor (Heidemeersen). Van de pyjamawants en de grote glimworm kon de WID zonder meer telkens records-waslijsten bezorgen aan de Oost-Vlaamse studiewerkgroepen in kwestie tijdens de entomologische trefdag op 08/11 te Kwaremont. De vastgestelde uitbreidingen van de gouden tor en het Aziatisch lieveheersbeestje hebben met zekerheid zeer verschillende redenen: de eerste rukte op van de Rietbeemd tot Ninove wegens habitatherstel, de tweede beconcurreert steeds uitgebreider onze inheemse pimpampoentjes wegens zijn lage biotoop-eisen.

Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

29

BOOTTOCHT OP DE SCHELDE Van Dendermonde tot Ruppelmonde

EEVAREN M E !

J T LA A

Unieke tocht langs stille waters 1

Voor elk wat wils: A idyllische groepen landschappen A zeldzame wintervogels A plezier en een warme natuurpuntsfeer

Parking einde Noordlaan Dendermonde (kant Schelde) 8 februari om 8.45 u

30

7

Inschrijven verplicht door overschrijving € 8 (kinderen € 6) op rekeningnr.: 001 - 3663323 - 97

5

Picknick, verrekijker

h

Peter D’Hondt: 053 - 80 72 57

dendriet

nr 1 - januari 2004

dendriet Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.

Tel.: 015-29 72 20

AFDELINGEN Aalst Daan Stemgée - 053 - 77 41 41 daan.stemgee@pandora.be

Affligem - Liedekerke Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 - 77 70 06 vangrieken@net4all.be

Kern Liedekerke Jacqueline Arickx 053 - 67 13 45 jaar@advalvas.be

Denderleeuw Bruno De Bruyn - 053 - 67 07 85

bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Dendermonding Stefaan Thibau - 052 - 42 69 72

stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-Mere Peter D’Hondt - 053 - 80 72 57 dhondt.decraecker@wanadoo.be Geraardsbergen Koen Steenhoudt - 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-Haaltert Stijn De Ryck 053 - 62 71 23

stijnderyck@busmail.net

Lede-Houtem Herman Derder - 053 - 80 01 10

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Jan Barbé 053 - 66 60 03

stefaan.thibau@skynet.be

Den Dotter / Blauwbos te Haaltert / Aaigem / Mere 6149 Walter Loy - 053 - 83 89 64 walter.loy@pi.be

Gerstjens te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek Groot Neygemveld te Neigem 6100 Franky Van Vaerenbergh 054 - 32 28 54

't Groot Schoor te Grembergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 - 21 11 11 Heidemeersen te Berlare 6644 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72

stefaan.thibau@skynet.be

WERKGROEPEN

j.mertens@vmm.be

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 053-79 03 60 allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep Elio Axel Neukermans - 054 - 32 45 29 elio@pandora.be

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

DERDEN JNM Aaike De Wever - 0486 - 28 05 93

nr 1 - januari 2004

eric.detre@vhm.be

Osbroek te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek

Brede schorren en Konkelschor te Berlare 6616 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72

johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Honegem te Erpe-Mere / Aalst / Lede - 6123 Wim D’Haeseleer - 0495 - 87 50 50

Werkgroep Invertebraten Eric De Tré - 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255 Vogelwerkgroep Cinerea Joost Mertens, 053 - 66 06 34

Molenbeekmeersen te Denderleeuw / Okegem - 6646 Eric De Tré 053 - 66 04 32

Paddebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk Van den Bossche 052 - 42 49 60

Ninove Wouter Mertens - 054 - 32 51 71

wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 - 58 08 38

Hogedonk te Gijzegem / Herdersem / Mespelare - 6243 Brian Roelandt - 052 - 22 57 71 brianroelandt@tiscali.be

herman.derder@pi.be

Moenebroek te Geraardsbergen / Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054- 41 87 09

wim.dhaeseleer@pandora.be www.natuurpunt.be/honegem

Keelman te Denderhoutem 6178 Axel Neukermans - 054 - 32 45 29 Elio@pandora.be

Kravaalbos te Meldert 6071 François Van den Bergh 052 - 35 64 29

Ledezijde 6657 Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

Lieferingemeers te Lieferinge 6098 Koen Cochez - 09 - 233 92 38 koen.cochez@vlaanderen.be

marcusmichiels@yahoo.com

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 - 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te Lede Herman Derder 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

Raspaillebos te Grimminge 6164 Koen Steenhoudt 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Rietbeemd te Moerbeke / Viane / Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 - 33 51 06 g.merlevede@tiscali.be

Sint-Onolfspolder te Appels / Dendermonde - 6623 Gert Gillis 052-20 22 63 Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 - 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

Venebroeken te Ninove 6099 Geert Rohaert - 054 - 32 82 18 geert.rohaert@pandora.be Wachtbekken 6 in Sint-Gillis / Dendermonde Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek / Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Meert Isabelle 054 - 33 36 65 lunami@hotmail.com

Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be home.tiscalinet.be/wellemeersen

Werkgroep Bomen-ParkOsbroek / Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer 053 - 79 03 60 wbpo.aalst@belgacom.net

dendriet

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie.

Deadline volgende Dendriet: 1 november 2003.

Dendriet ontvangen : Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van € 7,50 op rekeningnummer 3930491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD

Wouter Mertens - hoofdredacteur Daan Stemgée - redactiesecretaris Stijn De Ryck - publicatiecontroller Wilfried Veldeman - ontwerp & opmaak Marc Symoens - corrector Koen Steenhoudt - verzending Willy Beeckman, Bruno De Bruyn, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken Werkten ook mee aan dit nr : Joachim De Maeseneer, Geert Elskens, Walter Loy, Marc Michiels, Axel Neukermans, Geert Rohaert, Dirk Trachet, Marc Van de Sijpe, Hugo Willocx

DRUK Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

31

8 februari 2004: boottocht op de Schelde, schrijf je nu reeds in!

INHOUD 3 8 11 12 13 14 15 18 19 20 21 22 24 25 26 27 28

Bomen in je buurt Den Dotter Natuurpuntjes (deel 1) Kijken of bekeken worden Fotowedstrijd wordt regiocompetitie Natuurpuntjes (deel 2) Denderkalender Leer mee de meervleermuis herkennen Sfeerbeelden van onze regioquiz Sfeerverslag herfstwandeling Den Dotter Nationaal werkweekend Geraardsbergen Eikelmuizen in de Denderstreek Initiatieavond over sterrenkunde

dendriet Deze titel verwijst naar: A het Griekse dendron, wat boom betekent, A een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten, A de vertakte uitlopers van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus, A het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet, Onegem 74, 9300 Aalst E-m mail: dendriet@pandora.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Verslag cursus vogelkijken Nieuwe poel in de Valier Veel gezwoeg in de Wellemeersen

Foto’s voorpagina: Dirk Trachet, Eric De Tré, Geert Rohaert

Eerste resultaten van de werkgroep invertebraten

VERNIEUW NU JE LIDMAATSCHAP !

Gezinslidmaatschap: € 17,50 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor € 32,00 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)