dendriet 2004 nr 3 jaargang 3

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 3

nummer 3 - 2004 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden. Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Open monumenten Heidemeersen te Berlare Zeldzame slakken Geboorte van ons WARDje

natuurpunt Denderstreek

juli - augustus - september

Molendries 17, 9300 Aalst Telefoon: 053/70.91.43 Fax: 053/70.91.43 OPENINGSUREN Dinsdag: 14:00 - 17:00 Woensdag: 14:00 - 17:00 Vrijdag: 14:00 - 18:00 Zaterdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00

Kasteeldreef 85, 9340 Lede OPENINGSUREN Woensdag: 14:00 - 17:00 Zaterdag: 9:30 - 12:30 en 13:30 - 17:30

Patronaatstraat 5, 9420 Erpe-Mere OPENINGSUREN Woensdag: 14:30 - 17:00 Zaterdag: 10:00 - 12:30

Kerkplein 6, 9400 Ninove Telefoon: 054/33 88 33 OPENINGSUREN Dinsdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 18:00 Woensdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 18:00 Vrijdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 18:00 Zaterdag: 10:00 - 18:00

Voldersstraat 203, 9500 Oosterzele Telefoon: 054/41.52.83 Fax: 054/41.52.83 OPENINGSUREN Zaterdag: 9:30 - 12:00 en 14:00 - 17:00 Achterstraat 3, 9450 Haaltert (Recht tegenover de bibliotheek) OPENINGSUREN Woensdag: 14:00 - 17:00 Zaterdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00 Groenlaan 39, 9550 Herzele Telefoon: 053/63 15 29 Fax: 053/62.64.36 OPENINGSUREN Dinsdag: 10:00 - 17:00 Woensdag: 10:00 - 17:00 Donderdag: 10:00 - 17:00 Vrijdag: 10:00 - 20:00 Zaterdag: 10:00 - 12:00

Schoolstraat 12, 9570 Lierde OPENINGSUREN Zaterdag: 10:00 - 12:00

E. Tinelstraat 17, 9520 Sint-Lievens-Houtem OPENINGSUREN Woensdag: 15:00 - 17:00 Zaterdag: 14:00 - 17:00 Margote 73, 9260 Wichelen OPENINGSUREN Zaterdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00 Zondag: 10:00 - 12:00 Voldersstraat 203, 9500 Onkerzele Telefoon: 054/41.52.83 Fax: 054/41.52.83 E-mail: geraardsbergen@oww.be OPENINGSUREN Zaterdag: 9:30 - 12:00 en 14:00 - 17:00

nr 3 - juli 2004

“Van nature... een monument” 12 september Sinds 1992 werkt de Open Monumentendag Vlaanderen met een jaarlijks wisselend thema. Hierdoor krijgen elk jaar nieuwe gebouwen de kans in de kijker te staan én worden vertrouwde monumenten anders belicht. Dit jaar... van nature... Als de beleving een belevenis wordt De Open Monumentendag wil het publiek van dichtbij laten kennismaken met het bouwkundig erfgoed. De achterliggende gedachte is bewustmaking en daarmee versterking van de solidariteit rond monumentenzorg. De resultaten zijn intussen duidelijk. Meer dan ooit is het nu vanzelfsprekend dat we met z’n allen investeren in behoud en openstelling van ons patrimonium. De Open Monumentendag is een evidentie geworden, een jaarlijkse cultuurmanifestatie waarbij alle registers worden opengetrokken die bijdragen tot de beleving van dit erfgoed in zijn historische, actuele en toekomstige context. Ook in de Denderstreek is de Open Monumentendag niet alleen belangrijk omdat hij aandacht vraagt en inzicht biedt. Deze dag is vooral een eigentijds cultuurfeest, een unieke belevenis met de focus op architectuur, kunsten, wetenschappen en de meest uiteenlopende maatschappelijke aspecten van monumenten.

allerlei wandelingen. Dit jaar wordt de tweede zondag van september dus een Open Monumenten- en Landschappendag. En dat zal in de toekomst ook zo zijn. In de Denderkalender vind je het volledige programma van de activiteiten in de Denderstreek waar Natuurpunt aan meewerkt. De redactie

Van nature...

Wegens de culturele waarde van die menselijke inbreng zitten ‘landschappen’ ook al bijna een eeuw lang mee onder de monumentale, beschermende beleidsparaplu. En ze krijgen vooral de jongste jaren steeds meer aandacht van dat beleid. In de Denderstreek is er een enorm aanbod aan

nr 3 - juli 2004

Bruno De Bruyn

Met ‘Van nature… een monument’ staat het bouwkundig erfgoed, zoals steeds, centraal. Maar monumenten hebben een context in ruimte en tijd. Natuur is heel vaak een belangrijk deel van die context, zeker in dit kleine drukke landje waar natuur ook altijd cultuur is. Vlaanderen bezit immers nauwelijks ongerepte natuur; elk landschap is een cultuurlandschap: in de loop van duizenden jaren door mensenhanden gevormd tot wat het nu is.

Het belangrijkste monument van nature in onze streek is zonder twijfel de Dender.

Van nature... genesteld rond monumenten In de loop der tijden, naarmate de verstedelijking verder doordrong, hebben steeds meer vogels zich aangepast aan menselijke bouwwerken. Veelal zijn het soorten die van nature voorkomen in rotsachtige biotopen. Oude gebouwen, die vaak de naam “monumenten” meekrijgen, vallen nogal in de smaak. Blijkbaar zijn deze uitermate geschikt als surrogaat-rotswanden! Echte cultuurvolgers Het is dankzij dit sterke aanpassingsvermogen van een aantal soorten dat onze steden en dorpen lang niet zo vogelarm zijn als het gebrek aan natuurlijke biotopen zou laten vermoeden. Sterker nog: voor een aantal soorten is onze menselijke omgeving, met haar bouwwerken, zelfs hét leefgebied bij uitstek! Heel wat soorten die zich aanpasten aan onze bouwwerken, waren oorspronkelijk niet of nauwelijks in onze streken te vinden als broedvogel. De term waarmee deze groep vogelsoorten wordt aangeduid, is ‘cultuurvolgers’. Dankzij de verspreiding van menselijke constructies hebben heel wat vogelsoorten zich trouwens sterk kunnen uitbreiden naar gebieden waar zij anders, door een gebrek aan natuurlijk habitat, niet zouden kunnen voorkomen.

Schouwvegerkes op het dak

Karl Van Ginderdeuren

Een paar namen? Om te beginnen zijn er natuurlijk de alomtegenwoordige huismussen: tjilpende druktemakers die vrijwel overal in de buurt

van de mens te vinden zijn. Daarnaast is er ook de sierlijke zwarte roodstaart, een soort die vroeger in de volksmond zelfs ‘schouwvegerke’ werd genoemd, een duidelijke verwijzing naar het veelvuldig voorkomen op daken en schoorstenen! Oudere gebouwen met een rijkdom aan gaten en spleten zijn vaak de woonplaats van een kolonie kauwen of gierzwaluwen. Ook stadsduiven, gedomesticeerde nazaten van wilde rotsduiven, worden hierdoor aangetrokken, hoewel hun aanwezigheid vaak minder geliefd is. Kerkuilen zijn bijna exclusief afhankelijk van kerken, oude schuren en dergelijke. Het lijstje van cultuurvolgers gaat zo nog even door. Het is vaak verbazend hoe vindingrijk deze soorten kunnen zijn in het uitzoeken van een plekje in een door mensen gevormde omgeving. Het is evenwel niet allemaal rozengeur en maneschijn; de steeds voortschrijdende modernisering blijkt voor minstens een aantal soorten te snel te gaan. Het renoveren van oudere gebouwen, of het vervangen ervan door nieuwe constructies, gebeurt vaak ‘te grondig’, waarbij de holen en spleten, waarvan de vogels afhankelijk zijn om te nestelen, verdwijnen. Denk maar aan de recente achteruitgang van de huismus. Het zou dan ook geen slecht idee zijn om bij de aandacht voor het behoud van monumenten enigszins rekening te houden met de ervan afhankelijke vogelsoorten. Kwestie van een beetje leven in de brouwerij te houden!

INFO

Vogelwerkgroep Cinerea

Wouter Faveyts 054 - 33 91 06 wouterfaveyts@yahoo.com

Een koppeltje schouwvegerkes, typische stadsvogels...

nr 3 - juli 2004

Van natureâ&#x20AC;Ś vergroeid met het bouwkundig erfgoed der meer een aantal droogte minnende grassen, vetkruiden en havikskruiden. De houtige pioniers zoals Vlinderstruik, Vlakke en Wilgbladige dwergmispel zijn relatief recent ingeburgerde soorten die op plaatsen waar ze enige diktegroei kunnen halen wel voor schade aan de constructie kunnen zorgen. Hen moeten we dus goed in het oog houden.

Het donderblad boven op het pannendak van een historisch pand, de fraaie blauweregen bij de tuingevel van het kasteel en het goed onderhouden leifruit, netjes verankerd aan de muren van de moestuin, zullen slechts weinige bezoekers van bouwkundig erfgoed onberoerd laten. Je moet warempel al een formidabele zuurpruim wezen om een dergelijke plantengroei als onesthetisch af te doen. De spelregels: over welke planten gaat het hier eigenlijk?

en ze veroverden stilaan hun plaatsje op muren. Op vochtige muren zijn het dikwijls varens die de dienst uitmaken, op droge muren groeien on-

Op muren en stenen constructies kunnen zich honderden plantensoorten vestigen. Vooral op horizontale en zwak hellende muurdelen vind je ze veelvudig: op die plekken kan er zich makkelijker een laagje humus en voedingstoffen ophopen. Je kan het vergelijken met een rotsachtig gebied met barre klimatologische omstandigheden: het stenige oppervlak, de verticale stand en de geringe mogelijkheid tot wortelen vereisen een speciale aanpassing van de planten. Een aantal is in feite ook niet echt van hier. Van sommige, bijv. de glaskruidsoorten, wordt gezegd dat zij in oorsprong uit Zuid-Europa kwamen en hier in klooster- en kasteeltuinen belandden vanwege hun al dan niet vermeende geneeskrachtige eigenschappen. Andere, bijv. Grote leeuwenbek, Gele helmbloem en recenter nog Muurfijnstraal en Kruipklokje, begonnen hun carriĂ¨re als sierplant in (rots)tuinen Vroeger donderkruid genoemd, nu huislook.

nr 3 - juli 2004

De toestand van het terrein: een voorliefde voor een laagje authentieke verwering Ook muurplanten staan op hun strepen, ze laten zich zomaar niet de eerste de beste muur aansmeren. Natuursteen en handgemaakte baksteen met een onregelmatig en ietwat ruw oppervlak bevallen hun het best. Kalkrijke, eerder smeuĂŻge metselen voegspecie verkiezen ze boven de harde Portlandcement. En hoe ouder de muur en hoe grilliger het voegwerk is uitgesleten, des te meer verwering en interessantere groeicondities. De mortel tussen de stenen wordt afgestreken met voegspecie. Nieuwe metselen voegspecie is in oorsprong veel te alkalisch (zuurgraad: 8-12) om plantaardig biologisch

Daan Stemgée

Tongvaren, op een oude vochtige muur.

leven mogelijk te maken. Maar door een combinatie van fysische en biologische verwering gaat de zuurgraad dalen en wordt het milieu stilaan geschikt voor de eerder kalklievende muurflora.

De hamvraag: hoe geraken ze op de muur? Ten eerste is er de invloed van de wind: sporen van varens maar ook een aantal zaden kunnen verspreid worden via wind. Deze laatste hebben speciale voorzieningen zoals pluis. Een ander transportmiddel is water: veel zaden van moerasplanten die op kademuren en bruggen groeien, worden via oppervlaktewater ter bestemming gebracht. Dergelijke zaden hebben een drijfvermogen en zo kunnen ze via golfslag in spleten en gaatjes in de muren terechtkomen. Een aantal andere zaden geraakt op de muur met behulp van mens en dier. Vooral mieren kunnen –naast vogels en muizen – voor heel wat aanvoer van zaden zorgen. Er bestaan immers nogal wat planten die aan hun zaden vetlichaampjes hebben

die een speciale aantrekkingskracht uitoefenen op mieren. Voorbeelden hiervan zijn Stinkende gouwe en Gele helmbloem. Ten slotte zijn er ook planten die op de muur geraken doordat hun zaden met kracht worden weggeslingerd bij het openbarsten van de vruchtjes. Voorbeelden hiervan zijn diverse ooievaarsbeksoorten.

Muurbegroeiing: schadelijk voor het monument? Een muurbegroeiing vraagt tijd. Een goed ontwikkelde vegetatie van muurplanten heeft doorgaans een ontwikkelingstijd van 50 à 100 jaar nodig. Als we de tijdslijn onbeperkt zouden doortrekken en niet ingrijpen, zullen uiteindelijk zelfs bomen en struiken op ons bouwkundig patrimonium belanden en het geleidelijk zelfs overmeesteren. Gebouwen en constructies zijn dus net zoals wijzelf aan aftakeling onderhevig. Verwering is onmiskenbaar beginnend verval. Maar zoals bij de mens vertoont elke leeftijd of liever elk aftakelingsstadium charmes en kwalen. Zo zijn er heel wat mensen

die vinden dat begroeide muren een hoge belevingswaarde bezitten, terwijl anderen ze niet netjes vinden. Het komt er dus op aan een degelijk compromis te vinden tussen verval en behoud, tussen natuur en cultuur. Een oud gebouw, zelfs al is het een monument, mag de sporen van zijn ouderdom dragen. Zeg nu zelf: een oude knar met het uitzicht van een tiener is toch ook geen gezicht! Het is een fabeltje dat muurplanten vocht met zich meebrengen. Zij kunnen zich wel alleen dáár ontwikkelen waar vocht op een of andere manier voor hen beschikbaar is. Ze wijzen met andere woorden vocht aan. De wortels van varens en kruidachtige planten zijn bovendien te fijn om schade aan het gebouw te berokkenen. Ze volgen scheuren en spleetjes die al aanwezig waren. Anders is het gesteld met houtige planten. Zij kunnen wel degelijk schade aan het gebouw veroorzaken door de secundaire diktegroei van hun wortels. Als je het – in uitzonderlijke omstandigheden, bijvoorbeeld een vijgenboom op een keermuur – toch de moeite vindt om ze te bewaren, moet je speciale voorzieningen treffen, zodat ze niet bijdragen tot de ondergang van het gebouwde patrimonium. En ten slotte: ook een soort zoals klimop hoeft niet schadelijk te zijn voor het gebouw, op voorwaarde dat ze met haar wortels het gebouw niet binnendringt en de muren enkel als steun gebruikt. Bij begroening van een gevel komt het er vooral op aan de juiste soorten te kiezen en het gepaste onderhoud. Een goed gebruik kan zelfs helpen verwering te vertragen! Beknopt extract van een artikel van Paul Van den Bremt. Wens je de volledige tekst te ontvangen? Mail naar: dendriet@telenet.be

nr 3 - juli 2004

Van nature... bekropen monumenten We bespreken hier de link tussen onze zoogdieren en monumenten. We maken een onderscheid tussen de menselijke en natuurlijke monumenten, waar zoogdieren gebruik van maken, en de monumenten die door de zoogdieren zelf zijn verwezenlijkt. Menselijke monumenten We hebben het hier over kerken, kastelen, ijskelders, bunkers… Deze vervangen de grotten, groeves e.d. die niet voorkomen in de Denderstreek. Hiervan maken hoofdzakelijk de vleermuizen gebruik. In België komen 21 soorten voor, waarvan er een groot deel gebouwen als winter- en/of zomerverblijf gebruiken. Zolders van kastelen, kerken enz. worden gebruikt als zomerverblijfplaats en ijskelders, bunkers… dienen als winterverblijfplaats. Een paar vleermuissoorten die in de monumenten in de Denderstreek voorkomen zijn de laatvlieger en de watervleermuis. Voor de laatvlieger, een van onze grootste vleermuizen, zijn er in Vlaanderen enkel zomerverblijfplaatsen in gebouwen gevonden, meestal zolders, maar ook in spouwmuren en onder gevelbekleding. In de Denderstreek hebben we ze al op verschillende kerkzolders teruggevonden. De gewone grootoorvleermuis was wel onze meest vastgestelde kerkbewoner. Watervleermuizen zitten in de zomer in bomen, maar in de winter zijn ze onze algemeenste soort in de winterverblijfplaatsen zoals ijskelders, bunkers, mergelgroeven en forten. In de weinige winterobjecten in onze streek (ijskelders en bunkers) is deze soort dus ook onze algemeenste gast. Nog een zeer algemene soort in de grotachtige winterverblijfplaatsen is de baardvleermuis.

Natuurlijke monumenten Hierbij hebben we het dan vooral over oude bomen, maar ook grotten, die evenwel niet voorkomen in de streek. Verschillende vleermuissoorten, met de bosvleermuis als ultiem voorbeeld, zijn boombewonende soorten. Zij maken gebruik van spechtengaten, holten, rottingsgaten, of scheuren in oude bomen. Naast vleermuizen kunnen ook andere zoogdieren gebruik maken van deze holtes, denken we bijvoorbeeld aan marterachtigen... Voor kraamkolonies zou de rosse vleermuis voorkeur

nr 3 - juli 2004

hebben voor oude spechtengaten. Ze verhuizen zeer regelmatig van plaats, gemiddeld om de 2,5 dagen. De winter brengen ze ook vooral door in dikwandige holle bomen. Ze zijn dus zeer afhankelijk van de grote monumentale oude bomen en bossen. Een grotere vleermuis die ’s avonds wanneer het nog klaar is (vandaar de oude naam ‘vroegvlieger’) in een rechte lijn voorbijvliegt en in tegenstelling tot de andere soorten geen kleine landschapselementen nodig heeft om zich te oriënteren, is de rosse vleermuis.

Dierlijke monumenten Bij deze laatste indeling denken we in hoofdzaak aan burchten. De burcht van de bever, hamster, das… zijn soms echte kunstwerkjes. De bever zijn holen in de oevers zijn misschien niet zo spectaculair maar zijn takkenburchten en dammen zijn echt kunstwerken van het bovenste niveau. Maar de bever komt (voorlopig, spijtig genoeg) nog niet voor in de Denderstreek. Naast burchten maken sommige andere zoogdieren ook nesten, zoals die van eekhoorns (takkenbollen in de bomen), zeker vermeldenswaard zijn. Vossen brengen het grootste deel van het jaar eigenlijk bovengronds door. Enkel bij het werpen van de jongen, bij verstoring zoals jacht, extreme weersomstandigheden of ook wel eens onder de paartijd maken ze gebruik van hun burchten. Deze burchten maakt de vos soms zelf of hij past konijnenholen aan. Deze worden in de aanloop naar en tijdens de periode met jongen af en toe eens bijgewerkt. De vos komt nu weer gebiedsdekkend in de Denderstreek voor en dus vinden we overal in de regio burchten. Het toponiem Dasput (op den dasputte) van 1571 te Denderwindeke (Ninove) is een overblijfsel van de das in onze streken. De laatste, alleenstaande, waarneming uit onze streek is een geschoten das rond 1959 te Zarlardinge Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com Aanbevolen literatuur: Verkem, S., De Maeseneer, J., e.a. (2003). Zoogdieren in Vlaanderen. Ecologie en verspreiding van 1887 tot 2002. Natuurpunt & JNM-, Mechelen & Gent.

Natuurgebied in de kijker:

De Heidemeersen

we over zandige akkers, dan sjokken we door drassige weiden langs het uitgeturfde water van de Wakkebroeken. Voor ons liggen de beboste flanken van de Hogeberg. We beklimmen de duinentop en lopen noordwestelijk over de duinenrij naar het meer open deel van de “Cleyne Heye”. Links zien we de uitgestrekte bloemrijke hooilanden van de Scheldemeersen. Achter de met riet begroeide Scheldedijk priemt de Wichelse kerktoren in de helderblauwe lucht. Ontwaak nu en stel vast dat dit landschap veel van zijn pracht

Dirk De Mesel

Vanaf de kerk van Berlare wandelen we onder de kruinen van eiken en beuken in zuidwestelijke richting het reliëfrijke kasteelpark door. We verlaten de schaduw van de parkbomen en kuieren door de deels begroeide zandduinen van de “Groote Heye”, o.a. de Konijnenberg, richting Schelde toe. Even wanen we ons binnen dit uitgestrekt duinenlandschap wel aan zee, ware het niet dat brem en heide hier volop bloeien. Het verhitte zand doet ons af en toe de koelte van vochtige vennen opzoeken. Halverwege wordt het landschap vlakker: eerst lopen

In de alluviale vlakte van de meanderende Schelde ontstond een uniek duinengebied.

Dirk De Mesel

Geprangd tussen de dorpskernen van Berlare en Wichelen ligt een gebied dat vanwege zijn landschappelijke en biologische verscheidenheid zeer bijzonder moet geweest zijn. Dagdroom met mij “even” terug in de tijd.

Landkaartje

heeft verloren en onuitwisbare littekens draagt van de “vooruitgang” van onze mensenmaatschappij. Of, om wijlen acteur en regisseur Paul Cammermans (1921-1999) te citeren: “We sleten onze jeugd te Berlare op wat wij “de bergen” noemden. Ze waren grandioos: ‘t Stampkot, de Konijnenberg en de Hoge Berg. Ook de Wakkebroeken, de vennen en grachten... Ik heb er een heerlijke jeugd gehad. Jammer dat er zoveel is opgeofferd om er huizen te bouwen, een stuk natuur, unieke natuur, die we niet meer zullen terugzien.” Niettemin blijft wat rest, zeker nog de moeite waard. Daarom startte Natuurpunt in 2000 met de uitbouw van een reservaat binnen dit ± 250 ha grote gebied. De naam “Heidemeersen” (een samenvoeging van historische plaatsnamen als de “Cleyne” en “Groote Heye”, Vrauwmeersch en de Scheldemeersen) wil dan ook vooral de landschapsecologische diversiteit van het gebied accentueren. Het beoogde reservaat bestaat enerzijds uit

nr 3 - juli 2004

NGI C

Wandelpaden:

aaneengesloten vochtige meersen (100 ha) met open karakter gelegen in de alluviale vlakte van de Schelde en anderzijds uit de noordoostelijk gelegen rivierduinenzones met als kern het natuurgebied rond de “Vinkenberg” en bijhorende depressies van “de Wakkebroeken” en “de Kruishoutput”. Het rivierduinengebied op zich is op zijn minst gezegd reeds zeer gevarieerd aan biotopen, van droog tot nat: schrale graslanden, eiken- en populierenbossen, weilanden met knotwilgenrijen, turfputten, visvijvers en ruigten. Daarboven zorgt de openheid van de meersen voor een extra dimensie. Door aanleg van een binnendijk werd het meersengebied in

nr 3 - juli 2004

:4,8 km

:6,4 km

1986 grotendeels omgevormd tot potpolder. De nieuwe dijk

vormt in grote lijnen de opdeling in de twee deelgebieden: de

Dirk De Mesel

Gegraven visvijvers met waterlelie.

meersen zijn hoofdzakelijk gelegen in “agrarisch gebied met ecologisch belang”, de rivierduinenrestanten zijn op het gewestplan als natuur- of parkgebied ingekleurd; de ruimte ertussen wordt opgevuld als “landschappelijk waardevol agrarisch gebied”. Op de Biologische Waarderingskaart van België werd de potpolder ingekleurd als “biologisch waardevol”, de rivierduinen gedeeltelijk als “biologisch zeer waardevol”. Het belang van het gebied voor fauna en flora werd Europees erkend: de zuidwestelijk gelegen helft langs de Schelde valt in Habitatrichtlijngebied, de rivier en zijn oevers zijn Vogelrichtlijngebied.

Ontstaan, bodem en waterhuishouding Het oorspronkelijke landschap van het gebied werd in grote lijnen na de laatste ijstijd geboetseerd door de grote meandervorming van de Schelde en de vorming van het zandduingebied in de periode 13000 tot 10300 vóór Christus. Binnen de meanders van de Schelde werd

door windwerking een duinencomplex opgebouwd met laatglaciale stuifzanden, afkomstig uit de rivierbedding van de Schelde. Duinhoogtes van 10 tot 20 meter waren geen uitzondering en maakten het reliëf t.o.v. de omliggende dekzanden bijzonder uitgesproken. Een lichte depressie deelde dit duinencomplex op in twee delen: enerzijds de tegen de dorpskern gelegen “Grote Heide” en anderzijds de op de rand van de laatglaciale riviervlakte gelegen “Kleine Heide”. Vooral de tweede helft van vorige eeuw is door uitzanden, nivelleren en bebouwen het oorspronkelijke reliëfrijke stuifzandgebied sterk gewijzigd. Enkel het kasteelpark, het zuidwestelijk gedeelte van de Grote Heide en de Vinkenberg, zijn nu nog vrij ongeschonden. In de Heidemeersen kunnen we volgende reliëfeenheden onderscheiden: duin-, dekzand en alluviaal gebied. De Grote en de Kleine Heide bevatten duincomplexen waarvan respectievelijk ‘t Stampkot en de Vinkenberg nog als vrij intacte duinen kunnen bewonderd worden. Tussen de duingebieden vinden we een

dekzandzone met een halfopen tot open landschap dat vooral uit weilanden en akkers bestaat en met een depressie (wellicht een vroegere nevengeul van de Schelde) waarin door turfwinning twee waterplassen zijn ontstaan: de Wakkebroeken en de Kruishoutput. Ten slotte ligt tegen de Schelde het open alluviale meersengebied dat vooral uit hooilanden bestaat. In tegenstelling tot de rest van het gebied met hoofdzakelijk zandige bodems, vinden we hier kleibodems, ontstaan uit alluviale slibafzettingen van de rivier. Begin jaren tachtig werd de huidige potpolder ingericht als overstromingsgebied: bij hoge waterstanden stroomt het Scheldewater spontaan over de oude maar verlaagde dijk de polder in om daarna bij eb terug af te vloeien. Het water wordt via “De Sloot” - die parallel met de Schelde de polder in twee snijdt - naar de afvoersloten (o.a. de Bansloot) gevoerd en vloeit via sluizen onder de dijk terug in de rivier. In deze meersen zijn nog enkele kwelzones te vinden, vooral tussen de nieuwe potpolderdijk en “De Sloot”. Het dekzandgebied daarentegen is minder onderhevig aan hoge grondwaterstanden; slechts enkele percelen ondergaan nog een duidelijke kwelinvloed. De grondwatertafel zit in de laaggelegen percelen zeer oppervlakkig en daarom werden in het verleden afwateringsgrachten gegraven die het gebied gedeeltelijk ontwateren.

Dirk De Mesel

Diversiteit aan fauna en flora De Schelde en de meersen

Schraal droog grasland met zomereik.

In de rietkragen van de Scheldedijk en de Berlaar hoort men vanaf eind april het typi-

nr 3 - juli 2004

De hooimeersen zijn vooral van belang voor onze steeds meer bedreigde weidevogels. De jaarlijkse vroegtijdige maaibeurten zijn immers nefast voor de nog aanwezige grondbroeders. Veldleeuwerik, grauwe gors en paapje zijn jammer genoeg als broedvogel verdwenen; kievit, graspieper en slobeend blijven zich voorlopig handhaven. In de ruigere kanten binnen de hooilanden broeden nog een paar koppels rietgorzen en de mysterieuze sprinkhaanzanger wordt bijna jaarlijks zingend aangetroffen. Ook de bergeend wordt regelmatig met jongen in de meersen of op de Berlaar aangetroffen en maakt vermoedelijk als broedplaats gebruik van konijnenholen in de rivierduinen. Een positieve noot is de eerste broedpoging van de grutto in 2001. In 2002 werd in de onmiddellijke omgeving van aangekochte en nog niet gemaaide reservaatpercelen één geslaagd broedgeval met twee jongen opgemerkt, in 2003 zelfs drie broedparen. Als foerageergebied oefenen de meersen

nr 3 - juli 2004

nog steeds een grote aantrekkingskracht uit op doortrekkende watersnippen en in strenge winters op smienten. Het grootste deel van de meersen bestaat uit raaigrasbeemdgrasweiden met een dominantie van scherpe boterbloem – die in de maand mei voor een botergele gloed zorgt – en met een duidelijke vernatting tegen de Bansloot, waar we dan ook de meest waardevolle graslanden vinden. Pinksterbloem, veen- en smeerwortel komen algemeen voor terwijl de soorten van het dotterbloemverbond eerder sporadisch te vinden zijn (o.a. koekoeksbloem, tweerijige zegge, oeverzegge, gewone waterbies, dotterbloem, moeras-vergeet-mij-nietje). Toch kunnen nog enkele percelen als echt dottergrasland geklasseerd worden. Een opmerkelijke soort, vooral tegen de Bansloot, is de poelruit.

Het rivierduincomplex van Vinkenberg/Hoge berg en Kleine Heide Voor zandwinning werd de rivierduinzone van de “Kleine heide” gedeeltelijk weggegraven

en zo ontstonden een achttal visvijvers tot een maximale diepte van tien meter. Later werden her en der weekendverblijfjes ingeplant. Naast de nog intacte Vinkenberg vinden we verspreid nog enkele rivierduinrestanten terug. De rivierduinzone vormt in overgang naar de meersen en de depressie van de Wakkebroeken en Kruishoutput een mozaïek van bosjes en graslanden, zowel droog als nat. Enerzijds vinden we er struisgrasland met soorten als zandzegge, gewone veldbies, schapezuring, vroege haver, vogelpootje, zandblauwtje, rood zwenkgras, schapegras, muizenoortje, muurpeper,…; en in de ruigere randen brem, glanshaver en zachte dravik. Algemeen staat in enkele droge schrale graslanden veelkleurig en stijf vergeet-mij-nietje en aan de perceelsranden en langs zandwegen grasklokje en kromhals. Anderzijds en op korte afstand vinden we natte graslanden op kleibodem met dotterbloem, gewone waterbies, echte koekoeksbloem, waterereprijs, pinksterbloem, wolfs-

Dirk De Mesel

sche refreintje van de kleine karekiet. Hier bouwt deze architect zijn hangend nest. De hier zeldzamere bosrietzanger, die iets later terugkeert uit Afrika, bouwt zijn nest in de hoger gelegen zone met riet, braam en brandnetel. Jaarlijks kiest de koekoek enkele paren uit als adoptieouders. Eens met jongen, steken de oudervogels de dijkweg over naar de insectenrijke tafel van de aangrenzende meersen. Terzelfder tijd worden reeds uitgevlogen jongen van witgesterde blauwborst – die ook enkele zangposten heeft langs de Bansloot – voorzien van lekkers.

Hooimeers in potpolder.

Zandwegje in rivierduinengebied.

poot, moerasspirea, enz. De landduinen van de Vinkenberg/Hoge berg zijn voor een groot deel bebost met een eikenvegetatie. Naast zomereik komt ook lijsterbes, hulst, kardinaalsmuts, gelderse roos, ruwe olm en witte abeel voor, maar ook exoten die langzaam maar zeker de bovenhand krijgen: Amerikaanse vogelkers (vogelpest genaamd en zeer goed gedijend op droge zandgronden), Amerikaanse eik en tamme kas-

Dirk De Mesel

1. Bruin blauwtje. 3. Kleine beer.

tanje. In de ondergroei van het bos vinden we nog soorten als kamperfoelie, dalkruid, lelietjevan-dalen, salomonszegel, bleeksporig bosviooltje en gevlekte aronskelk. In de rand van een perceel komt de bosgeelster zeer plaatselijk maar talrijk voor. In het rivierduinengebied broeden wielewaal, buizerd, sperwer, bosuil, ransuil. De ijsvogel graaft zijn gangen in de steile oevers van de zandwinningputten. De steenuil zoekt zijn holte in de

De turfputten: Wakkebroeken en Kruishout De randpercelen zijn voornamelijk aangeplant met popu-

2. Oranje zandoogje. 4. Kleine vos.

1. Paarse schubwortel. 3. Dotterbloem.

Dirk De Mesel

schaarse knotwilgenrijen van enkele percelen en de roodborsttapuit broedt sporadisch in verruigde wegbermen. Het minuscule goudhaantje heeft een stek gevonden in de kleine sparrenbossen. Op warme dagen is de mozaïek van bosjes met overgangen naar droge en natte graslanden de plaats bij uitstek om vlinders te bewonderen. De Heidemeersen herbergen nog belangrijke restpopulaties van het zeldzame bruin blauwtje en het hooibeestje, naast tal van andere vlinders zoals kleine vuurvlinder, oranjetipje, landkaartje, eikenpage en koninginnenpage. Loopkeverinventarisaties brachten een aantal zeldzame en één rodelijstsoort aan het licht. Als bijvangst is de kortschildglimworm vermeldenswaard. In zonnige perceelstranden kan men met wat geluk de levendbarende hagedis waarnemen. Gewone pad, bruine en groene kikker komen nog vrij algemeen voor.

2. Vogelmelk. 4. Echte koekoeksbloem.

nr 3 - juli 2004

t’Stampkot en de rivierduinrestanten van de Grote Heide Verschillende duinen werden afgegraven en vervolgens samen met de dieper gelegen vennen

door bebouwing ingenomen. Enkel het kasteelpark, het Stampkot en de duinrestanten achter de Bergschool blijven over. Op ‘t Stampkot, eigendom van de gemeente, vinden we zeer beperkt nog struisgrasland met heidefragmenten: vroege haver, vogelpootje, zandblauwtje, rood zwenkgras, schapegras, buntgras, muizenoortje, muurpeper, klein tasjeskruid en zandzegge. Historische waarnemingen zijn er van wilde tijm, struikheide en kruipbrem. Jaar na jaar gaat de toch wel bijzondere vegetatie door gebrek aan beheer verder achteruit: deels door “recreatie” (motorcross, 4x4, en quads) die niet thuishoort in dergelijk gebied, deels door verbossing met exoten. Hoog tijd dus om er samen iets aan te doen! Aan het gemeentebestuur werd dan ook de vraag gericht om deze gronden in beheer te geven. Sinds de start van het project werden reeds 15 ha aangekocht en werd heel wat werk verzet: populier en exoten gekapt voor omvorming naar streekeigen bos, wilgen geknot, sluikstorten

Hugo Willocx

lier. In de ondergroei vinden we dikwijls nog tal van planten terug die wijzen op het vroegere gebruik als grasland. De aanwezigheid van o.a. zwarte els, eenstijlige meidoorn, aalbes in de struikenlaag, duidt op de mogelijkheid om te ontwikkelen tot valleibos. Enkele bosjes vertonen nu al een mooi ontwikkelde kruidlaag met onder meer wolfspoot, slanke sleutelbloem, gele waterkers, bitterzoet, gele lis en dotterbloem. In de struiklaag gedijt naast zwarte els ook hazelaar, gelderse roos, vlier en rode kornoelje. Vermeldenswaard is de paarse schubwortel, een wortelparasiet die op o.a. populierenwortels groeit. Opvallende waterplanten zijn hier waterlelie en de prachtige gele plomp. De turfputten oefenen een enorme aantrekkingskracht op wilde, slob-, krakeend en wintertaling. De visarend wordt sporadisch waargenomen.

Kievit in de potpolder.

opgeruimd, weekendverblijven afgebroken, rasters geplaatst. Toch dient nog veel te gebeuren. De paden langs de Schelde-oevers en de zandwegjes nodigen uit tot verkenning van dit gevarieerde landschap. Ook het Grote Routepad (GR 128) loopt dwars door het gebied. Je bent er steeds welkom. Stefaan Thibau & Dirk De Mesel

Op 18 juli 2004 is er mogelijkheid om het gebied te bezoeken o.l.v. de conservators (zie Denderkalender). 1

INFO

Dirk De Mesel

Afdeling Dendermonding

Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

1. Waterbies. 2. Grote vossestaart. 3 en 4: zeggen zijn indicatoren van waardevol grasland.

nr 3 - juli 2004

Weekenduitstap naar Cap Gris Nez: op zaterdag 2, en zondag 3 oktober Thema zeevogeltrek

Door onze ervaringen tijdens vroegere uitstappen in dit gebied weten we dat de datum en plaats van ons weekend heel goed is gekozen en voorbereid. We zitten trouwens volop in de periode van de vogeltrek, een massa vogelsoorten is op weg naar zonniger oorden, en de kans dat je vele soorten hier ziet passeren is heel groot, ook qua aantallen. Op het programma staan wandeltochten in verschillende wad- en slikgebiedjes o.a. in Marquenterre, aan de monding van Le Slack en eventueel aan Les Dunes d’Oie. Bij hondenweer kunnen we eventueel uitwijken naar het zeeaquarium in Boulogne-Sur-Mer. Zondag brengen we dan een bezoek aan de krijtrotsen van Blanc Nez om van hieruit de doortrekkende Jan-van-genten,

Drieteenmeeuwen, Jagers en andere zeevogels te observeren. Wie ons kent weet dat we weeral eens een prachtig weekend in elkaar gestoken hebben. Wie komt er met ons uitwaaien aan de kliffen van de Franse krijtkusten? We

vertrekken zaterdagmorgen om 8 uur aan de parking van de BMW garage aan de Elisabethlaan te Ninove en zijn zondag terug om 21 uur. Het vervoer is kostendelend volgens het carpooltarief. We logeren in een boerderijGîte met 18 bedden. Dus de eerst ingeschrevenen zullen binnen kunnen slapen. De overige later ingeschrevenen kunnen eveneens meegaan, maar mits overnachting in een tentje. Inschrijven door € 40 te storten voor volwassenen en € 35 voor kinderen tot 12 jaar op rek.: 961-0872264-35 van Natuurpunt Ninove met vermelding “Cap Cris Nez” en het aantal personen. In de prijs zit inbegrepen: verblijf in de Gîte, warm avondmaal, ontbijt en lunchpakket (lunchpakket voor zaterdagmiddag wel zelf voorzien!). Meebrengen: slaapzak en toiletgerief, laarzen en verrekijker/telescoop.

Afdeling Ninove INFO

De titel van deze meerdaagse klinkt bij onze “oude” leden vertrouwd in de oren, het is trouwens al 5 jaar geleden dat we met onze afdeling nog eens een bezoek brachten aan dit prachtige Noordfranse landschap.

Kris De Wit 054 - 32.52.65 kris.dewit@skynet.be

Cap Gris Nez.

nr 3 - juli 2004

DENDERKALENDER uur van vertrek

plaats van afspraak

1 toelichting

7 bijzonderheid h contactpersoon

5 zeker meebrengen

☺ gids

elke woensdag

Reservatenwandelingen op woensdagavond afd. Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem 19:00 – tot de duisternis

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis, tenzij expliciet anders vermeld. Niet-leden betalen in dat geval € 1. Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk.

1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

zondag 22 augustus

1 Wekelijkse avondwandelingen zondag 1 augustus

afwisselend in Honegem, Hogedonk, Ledezijde en Biezebroeken. Data en afspraak plaatsen: zie vorige Dendriet. zondag 4 juli

Natuurwandeling in het Osbroek afd. Aalst 10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst. 1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 18 juli

Gezinswandeling in de Heidemeersen afd. Dendermonde 9:00 – 12:00 Waterzuiveringsstation te Berlare, einde Sluis. 1 Met aandacht voor flora en fauna (speciaal bij zonnig weer vlinders). h Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be zondag 18 juli

Fietstocht in de Heidemeersen afd. Dendermonde 14:00 – 17:00 Kerk van Berlare. 1 Fietstocht door de Heidemeersen. Wij stappen even af op de mooiste en interessantste plaatsen. h Peter De Pinnewaert – 0472 45 09 54

Studie-excursie rond de vijvers en moerassen van Harchies afd. Denderleeuw

1 h

7:30 – 20:00 Welleplein, kerk te Welle. Op bramentocht met flora en fauna. Wouter Faveyts Bruno De Bruyn 0496 59 52 43 Stevig schoeisel, picknick en drank. zondag 1 augustus

Natuurwandeling in het Osbroek afd. Aalst 10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst.

nr 3 - juli 2004

Promotiestand op de kermis van Voorde afd. Ninove 14.00 - 20.00 Ophemstraat Voorde. 1 Een promotiestand met een hapje en een drankje. h Hendrik Blanckaert – 054 50 36 71 vrijdag 27 augustus

8e nacht van de vleermuis afd. Dendermonde

14:00 – 17:00 Infobord, Moenebroekstraat x Moorhofstraat, Ophasselt. 1 Met vlindernetjes gaan we op zoek naar verschillende soorten dagvlinders. h Carlos D’Haeseleer – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be

20:00 – 22:30 Watertoren langs de Leopold II laan, Dendermonde; De Zep. 1 Infoavond met wandeling (met bat detectors en halogeenstralers) langs het waterrijke gebied van de Kalendijk in hartje Dendermonde en daarna een bezoek aan het bunkercomplex van de Brusselse forten. h Ben Van der Wijden – 052 52 30 89 A.B.Consultancy@pandora.be

zaterdag 7 augustus

vrijdag 27 en zaterdag 28 augustus

Avondwandeling in de Sint-Onolfspolder

Oxfam Souks en Salsa Festival

Wandeling: vlinders in Moenebroek afd. Geraardsbergen

afd. Dendermonde 18:30 – 21:30 Kunstgalerie Pieter Pauwel, St. Onolfsdijk 66, Appels. 1 Met aandacht voor waterplanten, één van de rijkdommen van deze natte polder: loos blaasjeskruid, kikkerbeet, e.a. in door kwelwater gevoede sloten. h Peter De Pinnewaert – 0472 45 09 54 zondag 8 augustus

zondag 1 augustus

Invertebraten Denderstreek. Eric De Trée – 053 66 04 32 5 Stevig schoeisel. h

Zomerwandeling afd. Denderleeuw 14:00 – 18:00 Infobord Rodestraat. 1 Ongewervelden onder de loupe in samenwerking met de Werkgroep

afd. Ninove 12:00 Kerkplein van Ninove. 1 Een gratis festival met wereld muziek, dans, theater, animatie, een zuiderse markt, een infomarkt die derdewereld-, milieuen jeugdorganisaties de kans geeft zichzelf en hun werking voor te stellen. h Wouter Mertens 054 32 51 71 of 0495 68 89 33 zaterdag 28 augustus

Nacht van de vleermuis afd. Denderleeuw 20:30 – 22:30 Taverne Amadeus, Steenweg 112, Welle.

1 Vleermuizen opsporen met batdetector. ☺ Beheerswerkgroep Wellemeersen h Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43 5 Stevig schoeisel, zaklamp. zaterdag 4 september

Biologisch eetfestijn

zoek naar doortrekkende visarenden, zwarte sterns, waterral, en andere leuke vogelsoorten. h Wouter Mertens – 054 32 51 71 of 0495 68 89 33 5 Laarzen, verrekijker en/of telescoop, vogelgids. zaterdag 11 september

afd. Geraardsbergen 11:30 - 13:30 en 18:00 - 20:30 Parochiezaal Grimminge (steegje naast de kerk). 1 Pensen van biologisch vlees, vegetarische burgers of belegde boterhammen t.v.v. de natuur in Geraardsbergen. 7 Kaarten (€ 6) verkrijgbaar bij de bestuursleden. zondag 5 september

Planteninventarisatie in de Pamelse Meersen afd. Affligem-Liedekerke

1 h

Natuurwandeling in de Honegem afd. Aalst 10:00 – 12:00 Grens Aalst-Lede ter hoogte van huisnummer 108, Onegem te Aalst. 1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

9:00 – (hele dag) Parking achterkant St-Niklaaskerk (hoofdkerk) te Liedekerke. Planteninventarisatie olv André Van den Berghe Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be Flora, loupe, eventueel picknick.

Park van Mesen in het kader van “Natuurmonumenten”. Zie artikel in deze Dendriet. h Herman Derder - 0495 - 32 42 61 Deel II zondag: 14:00 - 17:00 “Oude Brouwerij” Steenbergstraat 17 te Zonnegem 1 Geleide natuurwandelingen in het kader van “Natuurmonumenten”. Zie artikel in deze Dendriet. h Herman Derder - 0495 - 32 42 61 zondag 12 september

Open Monumentendag: Hogedonk afd. Aalst

zaterdag 11 en zondag 12 september

Zoogdiereninventarisatie in de Valier

afd. Affligem-Liedekerke Plaats van samenkomst en uur af te spreken. 1 Inventarisatie van wat loopt en kruipt of vliegt in het reservaat, in samenwerking met de JNM. h Joachim De Maeseneer – 0496 93 53 77 joachim.demaeseneer@lin.vlaanderen.be

Natuurwandeling in Liedekerkebos

zaterdag 11 september

☺

afd. Affligem-Liedekerke

Open Monumentendag: Natuur in focus

zondag 5 september

10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling “zaden en bessen” – 3 km. ☺ Erik De Block h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

afd. Affligem-Liedekerke

zondag 5 september

Officiële opening Den Dotter afd. Groot Haaltert Zie afdelingspagina Haaltert Gotegemmolen - Gotegemstraat grens Haaltert – Aaigem 1 Zie afdelingspagina Haaltert in deze Dendriet. h Stijn De Ryck – 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

21:00 – 22:30 Parking kerk van Muilem, hoek Muilemstraat-Affligemsestraat. In het kader van Open Monumentendag wordt aan belangstellenden getoond hoe men in een “natuurmonument” (in dit geval een vochtig en moerassig landschap: de Valier) aan monitoring doet. Hoe komt men immers te weten welke zoogdieren hier toeven? Tijdens een avondwandeling wordt dit gedemonstreerd onder leiding van een zoogdierenspecialist. Joachim De Maeseneer 0496 93 53 77 joachim.demaeseneer@lin.vlaanderen.be Laarzen, zaklamp, eventueel nachtkijker.

zondag 5 september

zaterdag 11 en zondag 12 september

Visarenduitstap naar de moerassen van Harchies (Henegouwen)

Open Monumentendag

afd. Ninove 09.00 - 14.00 Parking schoenen Muys, Brakelsesteenweg Ninove. 1 Vogelexcursie naar Harchies. Op

afd. Lede-Houtem Deel I zaterdag vertrek: 14.00 & 16.00 zondag vertrek: 10.00 & 14.00 & 16.00 Ingang park aan het station van Lede 1 Geleide natuurwandelingen in het

3 rondleidingen, vertrek 10:00 & 14:00 & 16:00 Herdersem: aan de voet van de Wiezebrug, kant Herdersem (Disgenaatdreef). De Dender heeft een rijk verleden en ten noorden van de stad Aalst vormen de Denderlandmeersen een open landschap met hoge natuurwaarden. De wandeling trekt van de Oude Sasbrug naar de Ketshoek en langs de Denderoevers naar het Galgenveld. Niet geschikt voor rolstoelgebruikers. Brian Roelandt & Daan Stemgée Brian Roelandt - 052 - 22 57 71 zondag 12 september

Open Monumentendag: Honegem afd. Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem

7 h

Doorlopend rondleidingen (totaalduur 1.45 uur): Lede 9:00. Aalst 9:45. Erpe 10:15. Lede 13:30. Aalst 14:15. Erpe 14;45. Lede 15:15. Aalst 16:00. Erpe 16:30. Lede: Keiberg 71 (Gasthof Ter Vaerent). Aalst: Onegem 108 (grens Lede - Aalst). Erpe: kruising Honegemstraat – Honegemmeersweg (brugje over Molenbeek). Aan de oevers van Dore- en Molenbeek heeft zich op de vroegere Erpse gemene weiden en in de eeuwenoude turfputten een schitterend natuurgebied ontwikkeld. Niet geschikt voor rolstoelgebruikers. Peter D’Hondt - 053 - 80 72 57 zondag 12 september

Open Monumentendag Van nature… een monument afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 17:00 (doorlopend) 10:00 en 13:30 twee lange wandelingen;

nr 3 - juli 2004

14:00 en 15:00 twee korte wandelingen Gemeentelijk centrum Bellekouter, kantine van FC Hekelgem. 1 Vier landschapswandelingen in de Okaaibeekvallei onder het thema: “De mens modelleert de leefomgeving naar zijn noden” olv gidsen van Natuurpunt Affligem-Liedekerke en van de heemkundige kring Belledaal. h Wim Van Grieken – 053 - 77 70 065 wim.van.grieken@advalvas.be zondag 12 september

Open Monumentendag Natuur focus: Kappellemeersen Erembodegem afd. Denderleeuw 14:00 – 18:00 Kerk te Erembodegem. 1 Gezinsuitstap en landschapsexcursie aan de Sint-Amanduskapel en omgeving. h Peter Tolleneer – 053 - 79 03 60 5 Stevig schoeisel. zondag 12 september

Open Monumentendag Berlare Thema “de Schelde en de meandervorming” afd. Dendermonde Deel 1: fietszoektocht 10:00 – 18:00 (doorlopend) Er zijn drie vertrekplaatsen, waar van één aan de gemeenteschool “ten Berge”. 1 Fietszoektocht langs en door de belangrijkste reservaten van Berlare (Broek, De Heidemeersen, Donkmeer, Scheldemeersen) i.s.m. Open Monumenten, de Cultuurraad, vzw Durme, Bos & Groen. Er is een stopplaats in de Heidemeersen met infostand en de mogelijkheid voor een verpozing (drank en snack). h Dirk De Mesel – 052 - 42 67 28 Deel 2: wandeling doorheen de Heidemeersen 10:00 – 12:00 Hoofdingang gemeenteschool “ten Berge”. 1 Met speciale aandacht voor beheer, fauna en flora. Mogelijkheid om daarna aan te sluiten bij de fietszoektocht. h Dirk De Mesel – 052 - 42 67 28

nr 3 - juli 2004

zondag 12 september

Open Monumentendag Grembergen Thema “Polderlandschappen” afd. Dendermonde 14:00 Lokaal vzw Snuffel, Sint Elooistraat, Grembergen. 1 Rondleiding in het reservaat ‘t Groot Schoor. h Tarcy Verstraeten - 052 - 21 11 11

(Wildermolen), Congoberg Denderwindeke, Kasteeltuin Neigen, Neigembos Meerbeke, Diepe straten Ninove en omgeving abdijkerk Ninove. Er is een plan voor wie de verschillende sites wil bezoeken, via een panoramisch fiets- of autoparcours. h Wouter Mertens 054 - 32 51 71 of 0495 - 68 89 33

zondag 12 september

dinsdag 14 september

Open Monumentendag Het Raspaillebos, van nature een monument

Paddestoeleninventarisatie

afd. Geraardsbergen 14:00 – 17:30 NMEC De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge. 1 Cultuurhistorische wandeling met bezoek aan de twee kapellen en aan de Steenborrebron en aandacht voor eeuwenoud bosbeheer. h Koen Steenhoudt – 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net zondag 12 september

Open Monumentendag De Oudenberg, van nature een monument afd. Geraardsbergen Wandeling 1: 14:00 – 15:30. Wandeling 2: 15:30 – 17:00 Ideeënhuis, Vredestraat 20 (naast stadhuis), Geraardsbergen. 1 Bezoek aan het abdijpark en de ijskelder, het compostparkje van de volkstuinen, Oudenberg met zijn zeldzame flora en interessante geologie, de oude stadsvestingen en pittoreske straatjes. h Willem Boonen – 054 - 41 85 75 willem.boonen@skynet.be K. De Pelsemaeker – 054 41 53 38 karel.depelsemaeker@pandora.be zondag 12 september

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok 14:00 – 17:00 Gerstenbaan (Rechtover Schoenhandel Foncé) te Aalst. 1 Paddestoeleninventarisatie in de Gerstjes te Aalst. h Herman Derder - 0495 - 32 42 61 5 Paddestoelengids, loupe, laarzen. zondag 19 september

Officiële opening van de Pamelse Meersen afd. Affligem-Liedekerke 14:00 Parking taverne Den Dreef, Denderstraat, Liedekerke 1 Opening van het eerste erkende natuurreservaat in Liedekerke. h Co-conservator Marc Michiels 053 - 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zondag 26 september

Reservatentocht Padstappers afd. Geraardsbergen Doorlopend van 7:30 tot 15:00 Parochiezaal Viane. 1 Wandeltocht van De Padstappers van 6, 10, 16, 21, 26 of 32 km langs en door onze reservaten. Zie afdelingspagina Geraardsbergen. h Kurt Martens – 054 - 41 07 49

Open Monumentendag Van nature een monument: Ninove ingekaderd

dinsdag 28 september

afd. Ninove

Paddestoeleninventarisatie

De juiste plaatsen en uren zullen verschijnen in de plaatselijke pers 1 Natuurpunt Ninove doet mee met de open monumentendag i.s.m. de stadsdiensten. Op 8 sites wordt de natuur ingekaderd en bekeken o.a. in de Dendervallei te Pollare (Zwarte Fles) en Appelterre

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok 14:00 – 17:00 Kerk van Impe. 1 Paddestoeleninventarisatie in natuurgebied ”Ledezijde” te Impe-Lede. h Herman Derder - 0495 - 32 42 61 5 Paddestoelengids, loupe, laarzen.

zaterdag 2 en zondag 3 oktober

Weekenduitstap naar Cap Cris Nez (Frankrijk) Thema Zeevogeltrek afd. Ninove

zaterdag 2 oktober 8:00 Parking BMW garage Meersman, Elisabethlaan Ninove. s’morgens het bekijken van de zeevogeltrek van op de Kaap, in de middag bezoeken we enkele interessante duinen wadgebieden zoals de monding van “Le Slack”, en “Les Dunes D’Oie” in Gravelinnes. We logeren in een boerderij-gite met 18 bedden; er is ook een tentweide voor wie liever in de tent slaapt. Wouter Mertens 054 - 32 51 71 of 0495 - 68 89 33 Inschrijven door € 40 te storten voor volwassenen en € 35 voor kinderen tot 12 jaar op rek: 961 - 0872264 - 35 van Natuurpunt Ninove met vermelding “Cap Cris Nez” en het aantal personen. In de prijs inbegrepen: verblijf in de gîte, warm avondmaal, ontbijt en lunchpakket. (Lunchpakket voor zaterdag zelf meebrengen). zondag 3 oktober

Natuurwandeling in het Kravaalbos afd. Aalst 10:00 – 12:00 Hof te Putte, Putstraat 99 MeldertAalst. 1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. h Dienst Leefmilieu - 053 - 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 3 oktober

Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat. 1 Wandeling – 4 km. h Erik De Block - 053 - 68 35 88 edebe@advalvas.be

soorten paddestoelen worden geproefd in het onthaalcentrum van de Rietbeemd. 7 Inschrijven door vóór 27 september door € 3 pp te storten op rekening 523 - 0456963 - 71 van Natuurpunt Geraardsbergen, met vermelding “paddestoelen”. h Willem Boonen – 054 - 41 85 75 willem.boonen@skynet.be zaterdag 16 oktober

Jubileum: 5e grote milieuen natuurquiz van de Denderstreek afd. Affligem-Liedekerke

19:30 KTA, ingang en parking Kleemputtenstraat 16, 20, Liedekerke. Grote milieuen natuurquiz van de Denderstreek. Max 4 personen per ploeg. Uitgebreid prijzenpakket! Vooraf inschrijven door storting van € 15 op rekening 001-3386886-13 van Natuurpunt Liedekerke, met vermelding “quiz” en naam van de ploeg. Erik De Block - 053 - 68 35 88 edebe@advalvas.be weekend 11 november

Kraanvogelweekend Lac Du Der afd. Geraardsbergen Er zijn al 15 van de 30 plaatsen gereserveerd. Wie mee wil, vindt gedetailleerde informatie in de vorige Dendriet.

BEHEERSWERKEN zaterdag 3 juli en 21 augustus woensdag 7 juli en 25 augustus

Beheerswerken in het reservaat Ninove linkeroever/Venebroeken afd. Ninove 1 Gelieve plaats van samenkomst en uur af te spreken: 054 - 32 52 65. zondag 4 juli

zondag 3 oktober

Paddestoelen in Boelare-, Bourengen Arduinbos afd. Geraardsbergen 9:00 - 12:00 Parking De Cocane, einde Hoge Buizemont, Overboelare. 1 N.a.v. de week van het bos gaan we op zoek naar paddestoelen in het bos. Nadien kunnen verschillende

Maaibeheer in de Rietbeemd afd. Geraardsbergen 9:00 - 17:00 Onthaalcentrum De Rietbeemd. 1 Iedereen die de volledige dag komt werken, krijgt een uitgebreide picknick aangeboden. h Godfried Merlevede – 068 - 33 51 06 of 0486 - 87 17 87

zaterdag 17 juli, 25 september

Beheerswerken Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding Telkens om 9:00 of 14:00 Sint-Onolfsdijk, aan de monding van de Nieuwe Dender langs de kant van Appels. 1 Maaien van vegetatie in functie van de omvorming naar Dottergrasland. h Stefaan Thibau - 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be zaterdag 14 augustus

Beheerswerken Heidemeersen afd. Dendermonding 9:00 - 17:00 1 Maaien in functie van de omvorming naar struisgrasland. Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau. h Stefaan Thibau - 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be zaterdag 28 augustus

Beheerswerken Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding Telkens om 9:00 of 14:00 Sint-Onolfsdijk, aan de monding van de Nieuwe Dender langs de kant van Appels. 1 Maaien van vegetatie in functie van de omvorming naar bloemrijk grasland. h Stefaan Thibau - 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

CURSUSSEN oktober-november

Paddestoelen voor beginners Paddestoelenwerkgroep “Zwamvlok” Theoretische lessen: 8 en 15 oktober om 19:30 uur. Praktische lessen: 16 en 23 oktober en 6 november om 14:00 uur. Theoretische lessen in het Ontmoetingscentrum, Oordegemdorp te Oordegem-Lede. Praktische lessen: Park van Mesen te Lede, Osbroek te Aalst, Gerstjes te Aalst of Ledezijde te Impe-Lede. 7 Vooraf inschrijven door storten op rekening 001-3663323-97 van Natuurpunt Lede-Houtem. Leden NP € 10 en niet-leden € 20. h Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

nr 3 - juli 2004

Over de grens gaan in Affligem

Aan het woord is Julien Kuypers (Pepingen) in zijn boek “Aan de waterkant”. Aan deze waterkant willen we even vertoeven ter gelegenheid van de open monumentendag op zondag 12 september a.s. Water is voor de mens altijd al van levensbelang geweest. Dat was niet anders voor het veelal, vreemde volk dat in het gebied aan de samenvloeiing van Okeibeek (thans Okaaibeek) en Bellebeek trachtte te (over)leven. Deze Okeibeek vormde, na verloop van tijd de grens tussen de twee rijken uit de nalatenschap van Karel de Grote (742-814). Langs de Okeibeek strekte zich een bosgebied uit en ook verder zowel naar het noorden als naar het zuiden en vormde een soort nomansland. In dit grensgebied werden vreemde stammen gedropt die bij grensconflicten de eerste schokken mochten opvangen. De eigenaardig klinkende plaatsnamen zijn vaak toegeschreven aan Waalse steenkappers die aan de bouw van de Affligemse abdij werkten. Recent onderzoek toonde nochtans aan dat sommige ervan veel ouder zijn. Zo is de benaming Okei van Romaanse oorsprong (Hokeida) en verwijst naar “een plant met stekels”. In de vlakte waar de Okeibeek en de Bellebeek samenvloeien werd het landschap fors gemanipuleerd. Langs eerstgenoemde waterloop liet de abdij vijvers aanleggen voor viskweek. De beek zelf werd vanaf daar tot aan haar monding omgelegd, waarschijnlijk om het moeras waardoor ze liep, droog te leggen. In oude documenten noemt men deze vijvers de “Herremannekens”. Eigenlijk sprak de volksmond van “Jeiremannekens”. Bij het zien van de arbeiders die in de zware leemgrond ploeterden om de vijvers aan te leggen, moeten de omwonenden ze spontaan bestempeld hebben als “aardmannetjes”. Ook de Bellebeek werd uit haar oorspronkelijke bedding gehaald om de bouw van de watermolen (Bellemolen) mogelijk te maken (1149). Er moest voldoende val zijn om een rad te laten draaien. Op de plaats van de vroegere bedding, doorheen een

nr 3 - juli 2004

moerassig gebied, legde men ook vijvers aan evenals de Herremannekens voor viskweek. Men noemt ze de Sluisvijvers. Via een ingenieus systeem van sluizen kon men het waterpeil en de waterhoeveelheid sturen. De aanleg van twee spoorwegen (Brussel-Gent en Brussel-Oostende), een snelweg (E.40) en een gewestweg (N.208) ontregelde sterk de waterhuishouding in de vallei van de Bellebeek. Voeg hierbij de gulheid waarmee de overheid bouwtoelatingen verleende in de uiterwaarden en haar laksheid tegenover het ophogen van percelen in dieuiterwaarden en je krijgt gegarandeerd overstroming in bewoonde gebieden die voorheen droog bleven. Nog veel meer valt er te vertellen over het gebied van de Okei- en Bellebeek. Met de open monumentendag loodsen Affligemse gidsen je doorheen een fascinerend stukje Pajottenland dat ondanks de vele ingrepen nog steeds een bekoorlijk uitzicht bleef behouden langs de boorden van genoemde riviertjes. Ze willen met u even over de vroegere grens trekken, tussen het gewezen graafschap Vlaanderen en dito Hertogdom Brabant. De wandelingen starten om 10 en 13.30 uur (lang traject, 6 km) en om 14. en 15. uur (ingekort traject, 5 km) aan het gemeentehuis (Centrum Bellekouter). Dit is in de buurt van uitrit 19a van de snelweg E.40 (zie plannetje). Willy Beeckman

Afdeling Affligem-Liedekerke INFO

“Niet op de plastische schoonheid van verweerde stenen komt het allereerst aan; noch op de bekoring van het landelijk decor, wel op het volk dat door de eeuwen heen nagenoeg zichzelf is gebleven, op de menselijke fauna waartoe wij behoren. […] Mens en natuur, natuur en mens in onafscheidbare samenhang, die elkaar hebben gefatsoeneerd, die samen gegroeid zijn tot wat ze thans zijn, in deze vruchtbare vlakten…”

Wim Van Grieken 053 - 77 70 06 vangrieken@net4all.be

Een vogelkijkhut voor iedereen Na de aanleg van 350 m knuppelpaden in de natste plekken van de deels geherlokaliseerde wandelpaden in de Wellemeersen in 2003, werd door Natuurpunt i.s.m. de gemeente Denderleeuw, de stad Aalst en de provincie Oost-Vlaanderen, in 2004 voortgewerkt aan de uitbouw van verantwoorde natuureducatieve structuren rond het reservaat. Totaalplan Er werd een totaalschets opgesteld voor het gebied, ingebed in een provinciaal wandeltracé langs de beide Denderoevers te Erembodegem en Denderleeuw. Een greep uit de vooropgestelde uitrustingen: A renovatie en aanvulling van voetgangerssluizen, hefbomen, infoborden (hut), zitbanken en vuilnisbakken; A verkeersvrij maken van de Wellemeersenstraat vanaf de spooroverweg tot de Gatesparking, met hefbomen voor aangelanden; A nieuwe wandelpadsignalisaties langs het provinciaal wandeltracé: een 12 km-lus vanaf en naar het gemeentelijk kasteelparkje (quasi rechtover het Denderleeuws treinstation); A een aangepaste wandelbrochure met focus op de Wellemeersen/Kapellemeersen.

Dankzij een geslaagde Natuurpunt-persactie anno 2003 wordt daarbij de Dender-oversteek voor voetgangers ter hoogte van de E40 in ere hersteld (zijde Erembodegem).

Turen en begluren Koninginnestuk langs dit wandeltracé wordt ongetwijfeld de gloednieuwe vogelkijkhut in de hoek van de vloeiweiden t.h.v. het verlengde van de G. De Schepperstraat te Erembodegem. Daar zal de vogelliefhebber voortaan voluit aan zijn trekken komen. Waar deze 10 ha grote vloeiweide reeds jarenlang vermaard is wegens het steeds talrijker pleisteren van trekvogels (o.a. Zomer- en Wintertaling, Aalscholver, Bergeend, Groenpoot- en Bosruiter, Watersnip en Kemphaan) en het steeds meer voorkomen van broedvogelsoorten (o.a. Kleine plevier, Meerkoet, Kievit, Wilde eend, Slobeend, Canadese gans…) na gerichte beheerswerken door de lokale afdeling (o.a. ontslibben van turfgrachten en weidedepressies), krijgt de vogelliefhebber thans een eigen zithoek, midden een aangepast groenscherm aangeboden.

Dank! De constructie zelf kwam er op advies van de lokale vogelwerkgroep: schuine wanden, aangepaste kijkhoogten, losse zitbanken en educatieve platen. Langs deze weg dan ook onze dank aan alle helpende vrijwilligers voor de realisatie van een versterkte fundering, grondnivellering, houttransport en -bestrijking, een manshoog dicht groenscherm en aangepaste Galloway-omheiningen en last but not least… dank aan de voormelde ondersteunende overheden. Wellicht wordt hier aldus een blijvende brug geschapen tussen verantwoord natuurbeheer en het grote publiek. De lokale ooievaarspaal wacht nog enkel op het eerste broedpaar.

Vooraanzicht kijkhut, met enkele medewerkers.

INFO

Daan Stemgée

Afdeling Denderleeuw

Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

nr 3 - juli 2004

Kruiden van pijpen en watertorren...

Watertorkruid

Pijptorkruid De broer van onze pionier, het pijptorkruid, houdt het net iets droger. Maar het handhaaft zich alleen op plekken waar het niet overschaduwd wordt en waar de concurrentie geen kans krijgt, hetzij door periodieke overstromingen hetzij doordat ze door vee afgegraasd of vertrapt wordt. Het vee mijdt het pijptorkruid en dat is niet verwonderlijk want het zou net als het watertorkruid giftig zijn. Vreemd genoeg werd dit jaar al vastgesteld dat de koeien héél graag het loof eten van het watertorkruid... Wil je beide eens van dichterbij leren kennen, kom dan maar eens mee op de komende uitstappen in het natuurgebied.

Afdeling Erpe-Mere

Peter D’Hondt 053 - 80 72 57 peter.dhondt@pandora.be

Daan Stemgée

Dit dammetje helpt niet enkel het overstromingsgevaar stroomafwaarts van de Dorenbeek te verkleinen maar verhoogt bovendien de natuurwaarde binnen ons reservaat. En dat is nu al merkbaar. Een van de profiteurs is het watertorkruid. Het is een meerjarige zomerbloeier die tot de schermbloemigen behoort. Net als zijn naast familielid het pijptorkruid houdt het van natte voeten. Het is kenmerkend voor standplaatsen met een sterk wisselende waterstand. Onder de schermbloemigen van de waterkant is het de meest uitgesproken pionier. Het watertorkruid kiemt alleen op drooggevallen plekken. Blijft de groeiplaats het tweede jaar onder water dan bloeit

de plant wel overvloedig maar sterft na de vruchtzetting af tot de plek opnieuw droogvalt.

INFO

Vorig jaar besliste het conservatorteam van het natuurgebied Honegem een verlande afwateringsgracht eens een onderhoudsbeurt te geven. De gracht voert het overtollige water van de turfputten naar de Dorenbeek. Het was natuurlijk niet de bedoeling om het water sneller af te voeren. Neen integendeel. Een regelbaar dammetje aan het eind van de gracht moet juist meer water in het gebied houden.

Watertorkruid in bloei.

Watertorkruid Pijptorkruid nr 3 - juli 2004

Geboortebos te Heldergem een feit! Op 28 maart kwamen aan de Holbeekweg (Heldergem) 43 gezinnen een boompje “opzetten”. De gemeente Haaltert bood in samenwerking met de milieuraad een boompje aan ieder fier ouderpaar dat in 2003 een gezinsuitbreiding mocht vieren. Voor iedere dochter werd de Holbeekvallei een winterlinde rijker. Een zoon betekende een aangroei van het bos met een stevige zomereik. De ouders konden samen met de Natuurpuntmedewerkers & milieuraadsleden de stevig uit de kluiten gewassen boompjes planten, een werkje dat niet op één twee drie geklaard is. Na het harde werken trakteerde de gemeente op een welverdiend aperitiefje.In totaal werden er 123 bomen ( 73 zomereiken & 50 winterlindes ) geplant. Doelstelling is deze actie nog 3 keer te herhalen zodat er een mooi gemengd bos ontstaat van 500 bomen op één van de mooiste panorama’s van Haaltert.

Stijn De Rijck

Lindes en eiken

Lente in Groot-Haaltert.

Officiële opening van het reservaat Den Dotter!

Je wordt verwacht om 14.30 aan de Gotegemmolen (Gotegemstraat tussen Haaltert & ErpeMere). Gezien het beperkt aantal parkeerplaatsen, vragen wij je zo veel mogelijk te carpoolen of nog beter per fiets te komen. Kans op een mooie nazomer is reëel. Na een korte toelichting door de lokale Natuurpunt-afdeling en het lokale gemeentebestuur start de wandeling doorheen het wonderschoon gebied waarbij de gidsen een gedifferentieerde uitleg en visie weergeven over het biologisch, cultureel en land-

schappelijk monument Den Dotter. Onderweg kan kennis gemaakt worden met het Dotter-kaasje. Terwijl je aan het smullen bent, zullen de “Natuurpunters” je de lokale werking uit de doeken doen en je vragen beantwoorden.

Afdeling Groot-Haaltert INFO

Op 5 september aanstaande zal Den Dotter (voor de leken de Molenbeekvallei tussen Haaltert en Erpe-Mere) officieel ingehuldigd worden als erkend reservaat.

Stijn De Ryck 0472 - 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

nr 3 - juli 2004

Open monumentendag in Lede en Zonnegem

Park

De ‘Oude Brouwerij van Zonnegem vzw’ organiseert in samenwerking met Natuurpunt een Trappistenproeverij, kinderanimatie en een natuurwandeling. Alles gebeurt of vertrekt op de binnenkoer van de geklasseerde brouwerij, waar ook een rondleiding plaatsheeft, Steenbergstraat 17 te Zonnegem. De natuurwandeling start om 14 uur en heeft oog voor ‘natuurmonumenten’, het thema van deze ‘Open Monumentendag’. Er valt ook wat te eten en voor life-muziek en ambiance wordt gezorgd.

Afdeling Lede-Houtem

Herman Derder 053-80 01 10 herman.derder@pi.be

Daan Stemgée

Het Park van Mesen, 5 ha in het centrum van Lede en deel van het kasteeldomein, werd aangelegd begin 20ste eeuw. Het bevat een schat aan oude bomen, waar vooral de majestueuze beukendreef opvalt en de aandacht trekt. Het park herbergt één van de grootste reigerkolonies uit de regio, met momenteel 41 bewoonde nesten. Het park is vanaf 1 mei alle dagen open voor het publiek en wordt beheerd in samenwerking met Natuurpunt LedeHoutem. Op zaterdag 11 en zondag 12 september 2004 zijn er geleide wandelingen. Op zaterdag om 14 en 16 uur en op zondag om 10, 14 en 16 uur. Tijdens deze wandelingen maken we kennis met unieke ‘natuurmonumenten’ via 10 doorkijkpanelen.

Brouwerij

INFO

Ter gelegenheid van de ‘Open Monumentendag’ van 12 september neemt onze afdeling deel aan twee zeer interessante activiteiten: de eerste in het ‘Park van Mesen’ en de tweede in de ‘Oude Brouwerij’ te Zonnegem.

Domein van Mesen, nu met opengesteld park.

nr 3 - juli 2004

Zondag 26 september 2004 3de Natuurreservatentocht: Padstappers door de Geraardsbergse Natuur(punt)reservaten Voor de derde keer houden de Padstappers uit Geraardsbergen hun Natuurreservatentocht, een georganiseerde wandeltocht die maximaal gebruik maakt van de verschillende Natuurreservaten van Natuurpunt in de omgeving. Natuurpunt Geraardsbergen beveelt deze tocht dan ook warm aan. Viane is als uitvalsbasis een ideale plaats om verschillende natuurreservaten te bewandelen. Deze keer staan Rietbeemd, Raspaillebos, Markvallei en Kluysbos op het wandelprogramma. Naargelang van de gekozen afstand worden er meer of minder reservaten bewandeld. Wie deelneemt, voorziet zich het best van goed schoeisel. Immers, de Padstappers kennende, worden geen veldwegen geschuwd. Wandelen in de natuur betekent af en toe beslijkte schoenen en besmeurde broekspijpen. Wie wenst deel te nemen, kan op zondag 26 september starten te Viane (deelgemeente van Geraardsbergen en gelegen aan de Stwg. Geraardsbergen-Edingen) tussen 7.30 en 15 uur. Men kan 6, 10, 16, 21 en 32 km wandelen. Elkeen wandelt op eigen tempo langs uitgepijlde omlopen. Onderweg geven de organisatoren op regelmatige tijdstippen

de gelegenheid om iets te nuttigen. Wie zelf zijn lunchpakket meeneemt, is eveneens welkom. Deelnemen kost slechts € 1,25. Daarvoor is men verzekerd, krijgt men een gratis bedeling en kan men vrij wandelen op de uitgestippelde omlopen. De opbrengst van de tocht gaat naar de natuurreservaten, meteen de manier om samen met Natuurpunt de natuur voor het nageslacht te bewaren. Nog niet overtuigd? Zeker en vast wel. Wie bij de Padstappers ooit wandelde, weet beslist dat de veld- en voetwegen nog in groten getale aanwezig zijn en zeker niet uit de weg worden gegaan. Meer info op de webstek, www.padstappers.be of bij de parcoursbouwer Kurt Martens, te bereiken op 054 - 41 07 49 of 0479 - 31 07 49.

Technische Fiche: Wanneer: zondag 26 september 2004. Waar: Parochiale Zaal, Beverstraat, Viane, Geraardsbergen. Afstanden: 6, 10, 16, 21 en 32 km (allemaal uitgestippelde luswandeltochten). Vrij starten tussen 7.30 en 15 uur, aankomst tot 18 uur. Deelname in de kosten: € 1,25

Natuurpunt Geraardsbergen op het Web Sinds kort heeft Natuurpunt Geraardsbergen een eigen website. Onder ‘Vereniging’ vind je informatie over ons werkingsgebied, hoe je kan lid worden, wat een lidmaatschap inhoudt en referenties naar onze bestuursmedewerkers, conservators en andere belangrijke contacten. Onder ‘Activiteiten’ vind je onze jaarkalender en verslagen van voorbije activiteiten of van evenementen waar we bij betrokken waren. Waar mogelijk, is de informatie geïllustreerd met sfeerverslagen en fotoreportages. Het hoofdstuk ‘Reservaten’ is in opbouw. De website zal verder worden uitgebouwd. Zet bij je surf-favorieten alvast de link users.skynet.be/natuurpunt.geraardsbergen. Wens je op de hoogte gehouden te worden van recente wijzigingen in de website of van nevenactiviteiten van onze afdeling (niet steeds aangekondigd), stuur een mailtje naar k.steenhoudt@belgacom.net.

nr 3 - juli 2004

Zwamvlok nieuws Rechtzetting In vorig nummer van Dendriet verscheen een artikel over de vondst van een zeldzame paddestoel in het Osbroek te Aalst. Er werd gesteld dat het ging om de Krulhaarkelkzwam (Sacroscypha austriaca). Na verder uitgebreid onderzoek is gebleken dat het niet om de Krulhaarkelkzwam gaat, maar wel degelijk om de zeer zeldzame Rode Kelkzwam (Sacroscypha coccinea). Ondertussen heeft Toon Gabriëls een tweede vindplaats van de Rode Kelkzwam ontdekt in het Osbroek.

beginners” Voor mensen die willen starten met de studie van onze Fungi, een unieke gelegenheid. De cursus zal geleid worden door mensen van de werkgroep en wordt gegeven in het Ontmoetingscentrum, Oordegem-dorp te Oordegem, op volgende data: A Theoretisch gedeelte: vrijdag 8 en 15 oktober 2004 om 19.30 uur. A Praktisch gedeelte: zaterdag 16 en 23 oktober en 6 november 2004 om 14.00 uur.

In oktober van dit jaar organiseert Zwamvlok in samenwerking met de afdelingen Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem een cursus “Paddestoelen voor

De prijs voor NP-leden bedraagt 10, voor niet-leden € 20. Inschrijven kan bij Herman Derder, 053 - 80 01 10, 0495 - 32 42 61 of herman.derder@pi.be. Storting op 001-3663323-97 van Natuurpunt LedeHoutem.

Toon Gabrïels

Cursus

Dennenvoetzwam.

Trametes-versicolor.

Toon Gabriëls

INFO

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok

Herman Derder 053-80 01 10 herman.derder@pi.be

Oorzwam.

Herfstwandelingen NMEC ‘De Helix’ A Herfstwandelingen op zondag 3 ,10 en 17 okober en op 14 november. A Wandeling ‘Op muziek van de natuur’ op zondag 14 september.

nr 3 - juli 2004

Vertrek : om 14 u op de parking: Hoogvorst 2 9506 Grimminge Tel.: 054/31 79 50

De Dendervallei een slakkenparadijs? Of doet WID gewoon goed werk? Slakken in het algemeen en landslakken in het bijzonder zijn in recente tijden een onderbelichte diergroep in onze streken. Sinds het verschijnen van de voorlopige atlas van de landslakken in 1986 (De Wilde, Marquet & Van Goethem, 1986, Voorlopige atlas van de landslakken van België) is het rond deze diergroep relatief stil geweest. Hendrik Devriese was en is één van de weinige behoeders van de landslakken-kennis in België. Tijd voor wat extra inventarisatiewerk in onze Denderstreek! Werkwijze Moerassen, waaronder die in de natte Dendervallei, behoren tot de weinig verkende ecotopen. De WID (Werkgroep Invertebraten Denderstreek) heeft in 2003 de taak opgenomen de moerassige gronden in de Denderstreek te verkennen. Hiertoe werden natte biotopen (zeggemoerassen, broek-

bossen, natte ruigten) geselecteerd op basis van de Biologische Waarderingskaart1. In 2002-2003 zijn 64 locaties bezocht in de Dendervallei (ruim opgevat, want ook delen van de Scheldevallei of van zijlopen zijn daarbij onderzocht). Eén van de specifieke doelen was het aantreffen van de zeggekorfslak (Vertigo moulinsiana), een op Europees niveau beschermde soort. De soort is

Dendermonde Dendermonde

Aalst

Ninove

Geraardsbergen

Enkele zeldzaamheden in kaart.

Aantal soorten per onderzoekhok.

nr 3 - juli 2004

Resultaten Thans zijn alle slakken gedetermineerd en geteld. De eerste verwerking is ook achter de rug. In figuur 2 is de soortenrijkdom per UTM-uurhok weergegeven. Dit geeft vooral de volledigheid weer van de waarnemingen. De figuur toont ook alle onderzoekslocaties. Daarbij zijn niet alle hokken met onderzoekslocaties ingekleurd, wat wel had gemoeten. Er zijn immers nog enkele vragen over de exacte herkomst van de slakken. Toch is er één hok met 26 slakkensoorten. Wanneer geweten is dat er ca 100 huisjeslakken in Vlaanderen zijn, dan is dit toch een aardige soortenrijkdom2. Belangrijker is evenwel stil te staan bij enkele bijzondere waarnemingen. Alles bij elkaar komen er in de Dendervallei immers enkele bijzondere slakkensoorten voor, die de Dender op Vlaams niveau tot een paradijs verheffen. In de eerste plaats komt de zeggekorfslak. Deze is op 5 locaties aangetroffen, alle in de omgeving van Aalst. Uit eerder onderzoek was geweten dat de slak in de Wellemeersen en de Paardenmeersen aangetroffen kon worden. Uit het actuele blijkt alvast dat de zijlopen van de Dender een bijzondere bijdrage kunnen leveren tot het instandhouden van deze soort. Deze soort is kenmerkend voor kalkrijke en natte moerassen. Een iets mindere kritische soort is de donkere korfslak (Vertigo antivertigo). Deze slak komt nog voor in natte maar minder kalkrijke moerassen. Dit blijkt duidelijk uit de bijgevoegde figuur. Deze slak is vooral stroomafwaarts Aalst aangetroffen, waar ook de Dendervallei minder duidelijk (diep) in het landschap is ingesneden. Hierdoor zijn er minder kwelstromen, wat dan weer leidt tot zuurdere moerassen. In de tweede plaats komt het schorshorentje (Balea perversa). Deze slak is in dit onderzoek op 4 plaatsen aangetroffen. De slak komt in het zuiden van het land nog voor, maar is in recente tijden in Vlaanderen verder niet meer aangetroffen. In Nederland staat deze slak op de Rode Lijst. Ze komt voor op vochtige rotsen en ruwe boomschors. Deze vondsten vullen het bijzondere soortenpallet

nr 3 - juli 2004

van de Dendervallei verder aan. Uit het Liedekerkebos was reeds lang de getande agaathoorn (Azeca goodali) bekend. Deze slak van natte bossen in dit bos is de enige populatie ten noorden van Samber en Maas. In bossen ten oosten van Zandbergen was ook de opgerolde tandslak (Helicodonta obvoluta) bekend. Deze slak, van Zeggekorfslak eerder kalkrijke bossen, komt in Vlaanderen enkel nog in de bossen op de kalkrijke hellingen van Hoegaarden en de Voerstreek voor.

Conclusie Deze 4 bijzondere slakkensoorten verantwoorden in grote mate dat de Dendervallei ten zuiden van Aalst mag uitgeroepen worden tot slakkenparadijs. Geargumenteerd zou kunnen worden dat slakken weinig onderzocht zijn. Toch leverde analoog intensief onderzoek in andere valleien in de leemstreek minder spectaculaire waarnemingen op. Wie goed zoekt, vindt misschien de vijfde Denderspecialiteit? (rondmondhoorn, geribde korfslak, geribde naaldslak,...). Dit verslag is opgesteld door Bart Vercoutere, namens en met veel dank aan een hard werkende WID-kern: Dirk De Vis, Peter Tolleneer, Jan Fosselle, Peter De Pinnewaert en Eric De Tré.

1 De Biologische Waarderingskaart is een product van het Instituut voor Natuurbehoud. Zij geeft de vegetaties op perceelsniveau weer in heel Vlaanderen. De vegetatietypen worden opgedeeld en beschreven in een aantal BWK-typen. 2 In 49 van 64 bezochte sites werden in totaal 40 soorten huisjesslakken aangetroffen.

Werkgroep Invertebraten Denderstreek INFO

kenmerkend voor natte en kalkrijke moerassen. Daarom zijn per locatie alle slakken op, in of onder de vegetatie op het zicht gevangen en verzameld. Dit leverde vooral een groot aantal kleinere slakken en veel korfvormige slakjes.

Eric De Tré 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be

WARD: een nieuwe werkgroep ziet het levenslicht! Dit voorjaar zijn we gestart met de WARD. Dit is het letterwoord dat staat voor: Werkgroep Amfibieën & Reptielen Denderstreek. Waarin deze werkgroep juist is geïnteresseerd, hoeft allicht geen uitleg. Maar waarom juist de oprichting van een nieuwe studiewerkgroep binnen de Denderstreek? Allemaal beschermd en toch niet algemeen In het verleden zijn al een aantal studiewerkgroepen opgericht om de biodiversiteit van onze Denderstreek in kaart te brengen. Het was dan ook opvallend dat een erg belangrijke groep dieren, namelijk de amfibieën en reptielen, nog niet aan bod waren gekomen. Nochtans hebben deze diergroepen enkele belangrijke troeven in handen om zeker wat meer aandacht te krijgen: A alle in België voorkomende amfibieën en reptielensoorten zijn bij wet beschermd. A verschillende soorten zijn erg zeldzaam en met uitsterven bedreigd. A de inventarisatie is ‘betrekkelijk’ gemakkelijk. A het zijn één voor één prachtige en erg interessante dieren. Ook in onze Denderstreek hebben de amfibieën en reptielen het knap lastig. Verdwijning van de leefgebieden, vervuiling, het moordende verkeer en de ongelijke concurrentie met exoten… het speelt allemaal een (negatieve) rol. Daarom is het hoog tijd om in onze Denderstreek deze doelgroepen wat meer in het oog te houden. Gelukkig moeten we niet van nul af aan beginnen. Dankzij reservaatwerkgroepen en individuele studies, en dankzij het inventarisatiewerk van de ARWG (amfibieën en reptielen werkgroep van JNM) en HYLA (nationale amfibieën- en reptielenwerkgroep van Natuurpunt), beschikken we reeds over een mooie databank.

Wat zijn we nu juist van plan met de WARD… Een van onze belangrijkste doelstellingen is het aanmaken van een gegevensbank. Alle waarnemingen en verkregen gegevens worden door ons bewaard, zodanig dat we een duidelijker beeld krijgen over het voorkomen en de verspreiding

van de verschillende soorten binnen de Denderstreek. We gaan ook enkele belangrijke soorten extra in het oog houden. We gaan van zeer kortbij nagaan hoe het gesteld is met de volgende soorten:

A Vuursalamander A Kamsalamander A Rugstreeppad A het Groene kikker complex A Levendbarende hagedis A Hazelworm A Exotische amfibieën en reptielensoorten. Door deze soorten op de voet te volgen kunnen we, mocht er iets mis gaan, op tijd de noodbel luiden, naar een oorzaak zoeken en oplossingen uitdokteren.

nr 3 - juli 2004

We willen ook een informatiebron en aanspreekpunt worden voor al wie op welke mannier dan ook interesse heeft voor amfibieën en reptielen. Zowel voor natuurbeheerders, particulieren als lokale overheden.

In elk geval er is heel wat werk aan de winkel, en juist daarom was het oprichten van een studiewerkgroep erg belangrijk. Een ding is zeker: je zal nog veel van ons horen!

Stuur zo veel mogelijk waarnemingen door! We hebben ieders hulp nodig. Je kan ons steeds gegevens doorsturen. Heb je een of ander amfibie of reptiel gezien binnen de Denderstreek, aarzel dan niet. Alle gegevens zijn meer dan welkom, ook al gaat het om gewone soorten! Maar toch ook vooral de gegevens over de voormelde aandachtssoorten. Dit mogen ook oude, en zelfs his-

1. Bruine kikker (Hugo Willocx) 2. Kamsalamander, mannetje (Hugo Willocx) 3. Vuursalamander (Daan Stemgée) 4. Levendbarende hagedis (Peter Tolleneer)

nr 3 - juli 2004

Werkgroep Ward INFO

torische waarnemingen zijn. Hierdoor krijgen we ook een beeld over de historische verspreiding, en weten we waar we moeten gaan zoeken. Ook gegevens over amfibieëntrek en moordend wegverkeer zijn erg interessant. Hopelijk kunnen we in de toekomst ook op jou een beroep doen bij intensieve inventarisatieacties of paddenoverzetten. Of misschien zelfs voor het graven van een amfibieënpoel.

Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 - 68 89 82

Jongeren op natuurkamp(en) deze zomer met JNM JNM organiseert elke zomer wel een 50-tal kampen voor jongeren. Zo zijn er elk jaar vele kampen voor de Piepers (8- t.e.m.12-jarigen), voor de Ini’s (13- t.e.m. 15-jarigen) en voor de Gewone leden (16- t.e.m. 25-jarigen); de Ini’s mogen ook met de gewone leden op pad. De gewone leden kunnen kiezen uit natuurstudie-, werk-, werkstudie- en milieukampen. Sommige afdelingen organiseren zelf ook een afdelingskamp. JNMDenderstreek organiseert er zelfs twee: een Piepkamp en een kamp voor onze Ini’s en Gewone leden. Hieronder volgt wat meer uitleg over deze twee afdelingskampen. Het Indianenkamp: Piepkamp Denderstreek 2004 Haw blanke broeders, Op maandag 5 juli zijn jullie welkom in ons reservaat waar we, als laatste overlevende Belgische indianenstam, in alle rust nog kunnen leven. En we zullen jullie een week lang laten kennis maken met al wat wij in onze stam te bieden hebben. We zullen jullie wat leren over indianen. Waarom wij zeggen UGH! Waarom is een roodhuid rood? Welke planten en kruiden kunnen we in de natuur vinden, en waarvoor zijn die interessant? Waarom beschilderen we onszelf en allerlei voorwerpen met al die kleurrijke tekens? Ook zijn wij als indianen zeer blij met wat de natuur ons kan geven, en gaan we jullie daar handig gebruik van leren maken. Zonder de natuur te beschadigen. Na een hele week als indiaan geleefd te hebben, zullen jullie op zondag 11 juli als volwaardige indianen naar huis kunnen terugkeren.

De Gaume II: Denderstreekkamp 2004 voor Ini’s en Gewone leden De Ini’s en de Gewone leden van JNMDenderstreek gaan op kamp naar een van de mooiste plekjes in België, namelijk de Gaume. De zeldzaamste zoogdieren, reptielen, amfibieën, vogels, vieze beestjes… komen hier nog voor. De Ini’s zullen op het kamp worden begeleid en zullen net als vorig jaar een aangepast programma krijgen.

Praktisch: Waar: Torgny (De Gaume). Wanneer: van zaterdag 17 t.e.m. zondag 25 juli 2004. Kostprijs: € 90; vanaf het tweede kind van hetzelfde gezin betaal je slechts € 85. Opgelet: de deelnemers moeten lid zijn van de JNM!

Praktisch: Waar: Zutendaal (Limburg). Wanneer: van maandag 5 t.e.m. zondag 11 juli 2004.. Kostprijs: € 90; vanaf het tweede kind van hetzelfde gezin betaal je slechts € 85. Opgelet: de deelnemers moeten lid zijn van de JNM! Meer info: Rohald De Maere: roke@webpiepertje.tk, 053 - 80 68 33.

Aaike De Wever 0486 - 28 05 93 aaike@mac.com

Foto JNM

INFO

JNM

nr 3 - juli 2004

dendriet Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking. Tel.: 015-29 72 20

AFDELINGEN Aalst Daan Stemgée - 053 - 77 41 41 daan.stemgee@pandora.be

Affligem - Liedekerke Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 - 77 70 06 vangrieken@net4all.be

Kern Liedekerke Jacqueline Arickx 053 - 67 13 45 jaar@advalvas.be

Denderleeuw Bruno De Bruyn - 053 - 67 07 85

bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Dendermonding Stefaan Thibau - 052 - 42 69 72

stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-Mere Peter D’Hondt - 053 - 80 72 57 peter.dhondt@pandora.be Geraardsbergen Koen Steenhoudt - 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-Haaltert Stijn De Ryck 0472 - 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Lede-Houtem Herman Derder - 053 - 80 01 10

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Jan Barbé 053 - 66 60 03

stefaan.thibau@skynet.be

Den Dotter / Blauwbos te Haaltert / Aaigem / Mere 6149 Walter Loy - 053 - 83 89 64 walter.loy@pi.be

Gerstjens te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek Groot Neygemveld te Neigem 6100 Franky Van Vaerenbergh 054 - 32 28 54

't Groot Schoor te Grembergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 - 21 11 11 Heidemeersen te Berlare 6644 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72

stefaan.thibau@skynet.be

WERKGROEPEN

j.mertens@vmm.be

Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 053-79 03 60 allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep Elio Axel Neukermans - 054 - 32 45 29 elio@pandora.be

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

DERDEN JNM Thomas De Maeseneer thomas@jnm.be

nr 3 - juli 2004

eric.detre@vhm.be

Osbroek te Aalst zie Werkgroep Bomen-Park-Osbroek

Brede schorren en Konkelschor te Berlare 6616 Stefaan Thibau 052 - 42 69 72

johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Honegem te Erpe-Mere / Aalst / Lede - 6123 Wim D’Haeseleer - 0495 - 87 50 50

Werkgroep Invertebraten Eric De Tré - 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255 Vogelwerkgroep Cinerea Joost Mertens, 053 - 66 06 34

Molenbeekmeersen te Denderleeuw / Okegem - 6646 Eric De Tré 053 - 66 04 32

Paddebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk Van den Bossche 052 - 42 49 60

Ninove Wouter Mertens - 054 - 32 51 71

wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 - 58 08 38

Hogedonk te Gijzegem / Herdersem / Mespelare - 6243 Brian Roelandt - 052 - 22 57 71 brian.roelandt@pandora.be

herman.derder@pi.be

Moenebroek te Geraardsbergen / Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054- 41 87 09

wim.dhaeseleer@pandora.be www.natuurpunt.be/honegem

Keelman te Denderhoutem 6178 Guido Van Rossen guido.van.rossen@pandora.be

marcusmichiels@yahoo.com

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 - 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te Lede Herman Derder 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be

Raspaillebos te Grimminge 6164 Koen Steenhoudt 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Rietbeemd te Moerbeke / Viane / Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 - 33 51 06 g.merlevede@tiscali.be

Sint-Onolfspolder te Appels / Dendermonde - 6623 Gert Gillis 052-20 22 63 Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 - 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

Dendervallei te Ninove 6099 Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com Wachtbekken 6 in Sint-Gillis / Dendermonde Stefaan Thibau 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Kravaalbos te Meldert 6071 François Van den Bergh

Walputbeek / Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Meert Isabelle 054 - 33 36 65

052 - 35 64 29

lunami@hotmail.com

Ledezijde 6657 Herman Derder - 053 - 80 01 10

Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré 053 - 66 04 32

Lieferingemeers te Lieferinge 6098 Koen Cochez - 09 - 233 92 38

eric.detre@vhm.be home.tiscalinet.be/wellemeersen

herman.derder@pi.be

koen.cochez@vlaanderen.be

Werkgroep Bomen-ParkOsbroek / Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer 053 - 79 03 60

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 augustus 2004. Dendriet ontvangen : Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van € 7,50 op rekeningnummer 3930491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD

Wouter Mertens - hoofdredacteur Daan Stemgée - redactiesecretaris Stijn De Ryck - publicatiecontroller Wilfried Veldeman - ontwerp & opmaak Marc Symoens - corrector Koen Steenhoudt - verzending Willy Beeckman, Bruno De Bruyn, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken Werkten ook mee aan dit nr : Koen De Maere, Kris De Wit, Toon Gabriëls, Stefaan Thibau, Paul Van den Bremt, Karl Van Ginderdeuren, Bart Vercoutere, Hugo Willocx

DRUK Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

wbpo.aalst@belgacom.net

12 september 2004: open monumentendag: van nature ... een monument

INHOUD 3 4 5 7 8 14 15 19 20 21 22 23 24 25 26 28 30

Van nature ... een monument Van nature ... genesteld Van nature ... vergroeid Van nature ... bekropen De Heidemeersen Weekend Cap Gris Nez op 2 en 3 oktober Denderkalender: haal er je agenda bij Over de grens gaan in Affligem Een vogelkijkhut voor iedereen! Kruiden van pijpen en watertorren Geboortebos en opening Den Dotter te Haaltert Open monumenten te Lede en Zonnegem Natuurreservatentocht met de Padstappers

Deze titel verwijst naar: A het Griekse dendron, wat boom betekent, A een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten, A de vertakte uitlopers van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus, A het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet, Onegem 74, 9300 Aalst E-m mail: dendriet@telenet.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Zwamvlok-nieuws Dendervallei slakkenparadijs? Of goed werk WID? WARD: onze nieuwe werkgroep

Foto’s voorpagina: Daan Stemgée, Karl Van Ginderdeuren

JNM-zomerkampen

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP ! Gezinslidmaatschap: € 20 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor € 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)