BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X
BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327
jaargang 3
nummer 4 - 2004 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden. Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.
driemaandelijks tijdschrift
Vlaamse Broedvogelatlas Hogedonk, natuur langs de Dender Minder bezige bijen Paddestoelentijd: cursus
natuurpunt Denderstreek
okt. - nov. - dec.
Buitensport Oude Gentbaan 259 - 9300 Aalst
Ademend waterdichte regenkledij Ademend winddichte kledij Thermische kledij Waterdicht schoeisel Verrekijker
5% Korting op vertoon van uw lidkaart van Natuurpunt www.trekking-buitensport.be â„Ą 053 705 222
Molendries 17, 9300 Aalst Telefoon: 053/70.91.43 Fax: 053/70.91.43 OPENINGSUREN Dinsdag: 14:00 - 17:00 Woensdag: 14:00 - 17:00 Vrijdag: 14:00 - 18:00 Zaterdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00
Kasteeldreef 85, 9340 Lede OPENINGSUREN Woensdag: 14:00 - 17:00 Zaterdag: 9:30 - 12:30 en 13:30 - 17:30
Patronaatstraat 5, 9420 Erpe-Mere OPENINGSUREN Woensdag: 14:30 - 17:00 Zaterdag: 10:00 - 12:30
Kerkplein 6, 9400 Ninove Telefoon: 054/33 88 33 OPENINGSUREN Dinsdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 18:00 Woensdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 18:00 Vrijdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 18:00 Zaterdag: 10:00 - 18:00
Voldersstraat 203, 9500 Oosterzele Telefoon: 054/41.52.83 Fax: 054/41.52.83 OPENINGSUREN Zaterdag: 9:30 - 12:00 en 14:00 - 17:00 Achterstraat 3, 9450 Haaltert (Recht tegenover de bibliotheek) OPENINGSUREN Woensdag: 14:00 - 17:00 Zaterdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00 Groenlaan 39, 9550 Herzele Telefoon: 053/63 15 29 Fax: 053/62.64.36 OPENINGSUREN Dinsdag: 10:00 - 17:00 Woensdag: 10:00 - 17:00 Donderdag: 10:00 - 17:00 Vrijdag: 10:00 - 20:00 Zaterdag: 10:00 - 12:00
Schoolstraat 12, 9570 Lierde OPENINGSUREN Zaterdag: 10:00 - 12:00
E. Tinelstraat 17, 9520 Sint-Lievens-Houtem OPENINGSUREN Woensdag: 15:00 - 17:00 Zaterdag: 14:00 - 17:00 Margote 73, 9260 Wichelen OPENINGSUREN Zaterdag: 10:00 - 12:00 en 14:00 - 17:00 Zondag: 10:00 - 12:00 Voldersstraat 203, 9500 Onkerzele Telefoon: 054/41.52.83 Fax: 054/41.52.83 E-mail: geraardsbergen@oww.be OPENINGSUREN Zaterdag: 9:30 - 12:00 en 14:00 - 17:00
Inzamelingactie oude schoenen op 7, 8 en 9 oktober 2004 !!! Lever je oude schoenen in en steun natuurpunt en jij krijgt een kortingbon van 10% !!! Opbrengst gaat naar een natuurgebied in jouw buurt ! Ook scholen kunnen meedoen: informeer bij dendriet@telenet.be.
Aalst Lange Zoutstraat 42 (053)21 61 85
Openingsuren: ma t.e.m. vrij: 9u30 - 18u30; za: 9u - 18u
Ninove Ninia Shopping Center (054)34 38 44
Openingsuren: ma t.e.m. za: 9u30 - 19u
De nieuwe Vlaamse broedvogelatlas In Dendriet nr. 2 van 2003 kon je reeds lezen dat het veldwerk voor de Vlaamse broedvogelatlas erop zat. Daarmee was de kous natuurlijk niet af; na het verzamelen van de gegevens moet uiteraard ook de verwerking volgen! Nu ruim anderhalf jaar later is het zover: in het najaar van 2004 verschijnt de gloednieuwe atlas van de Vlaamse broedvogels! Een beetje achtergrond In de periode 2000-2002 gingen vele honderden vrijwillige vogelkijkers aan de slag om de toestand van de ruim 160 soorten Vlaamse broedvogels te achterhalen. Het hele project werd gecoördineerd door het Instituut voor Natuurbehoud, met de steun van een aantal andere instanties en organisaties waaronder ook Natuurpunt. De gestandaardiseerde richtlijnen zorgden ervoor dat iedereen op dezelfde, vergelijkbare wijze tewerk-
ging. Het was reeds sedert de jaren ’70 geleden dat de broedvogels in Vlaanderen nog volledig in kaart waren gebracht, toen in het kader van de nationale, Belgische atlas. Ook in onze eigen Dendervallei gingen enkele tientallen enthousiastelingen aan de slag, en met resultaat! Op één na werden alle atlashokken volledig onderzocht en in totaal werden ruim 100 soorten vastgesteld als broedvogel.
Een typische Dendersoort
nr 4 - oktober 2004
Verspreidingskaart grote gele kwik
Hugo Willocx
Uit het atlasonderzoek is gebleken dat onze Dendervallei voor een aantal broedvogels belangrijk is op Vlaams niveau. Het typevoorbeeld is de grote gele kwikstaart. Een belangrijk deel van de Vlaamse populatie van dit nerveuze beestje is te vinden langs de beken en rivieren van onze streek. Dit is te danken aan de verzameling molens en sluizen die langs onze waterlopen te vinden zijn; plekken waarin de grote gele kwik zijn oorspronkelijke biotoop van rotsachtige bergbeken kan terugvinden. Deze soort is de jongste decennia duidelijk vooruitgegaan. Naast het aanpassen aan nieuwe biotopen is dit ook te wijten aan de voorbije reeks zachte winters.
Dodaars
3
Gezellig Denderen
Hugo Willocx
Door middel van specifieke onderzoekstechnieken kon ook worden vastgesteld dat de dichtheden van bepaalde soorten in Vlaanderen nogal kunnen variĂŤren. Zo bleek dat sommige vogels in de Denderregio in hogere densiteiten voorkomen dan elders. Werp maar eens een blik op de dichtheidskaart van de holenduif (de rode kleur wijst op de hoogste dichtheden) en je merkt dat die soort zich hier bij ons uitstekend thuis voelt. De vele knotwilgenrijen in de streek zijn daar natuurlijk niet vreemd aan. Om diezelfde reden vindt men in onze regio ook zeer hoge dichtheden van steenuil.
Dichtheidskaart holenduif
Blauwe reiger
Over stijgers en dalers zerd geeft weer dat deze soort tegenwoordig in het grootste deel van Vlaanderen voorkomt. In de hele Dendervallei werden broedende buizerds aangetroffen. De sterke toename sinds de jaren ’70 wordt voornamelijk geweten aan het wegvallen van de menselijke vervolging van roofvogels; hierdoor kregen de vogels de kans zich aan te passen aan zelfs de kleinste bosgebieden.
Hugo Willocx
De inventarisaties toonden ook een aantal opvallende trends aan. Sommige soorten blijken zich goed thuis te voelen in ons dichtbevolkte land; andere ondervinden grote problemen en ondergaan sterke afnamen. Tot de stijgers behoren onmiskenbaar de meeste dagroofvogels. De verspreidingskaart van de bui-
Verspreidingskaart buizerd
4
Kievit
nr 4 - oktober 2004
Jammer genoeg doen heel wat andere broedvogels het helemaal niet goed. Hoewel de soorten in kwestie vaak reeds gekende zorgenkindjes zijn, is het toch behoorlijk confronterend hoe slecht bepaalde vogels het in werkelijkheid blijken te doen. Een voorbeeld bij uitstek is de veldleeuwerik. Deze alom bekende soort was tot voor enkele tientallen jaren ĂŠĂŠn van de talrijkste vogels van het Vlaamse platteland. Enkele decennia van steeds intensievere landbouw en toenemende verste-
delijking hebben ervoor gezorgd dat de populatie dramatisch gekelderd is. De Dendervallei ontsnapt hoegenaamd niet aan deze neerwaartse spiraal. De situatie van de veldleeuwerik blijkt tekenend te zijn voor de meeste andere vogels die van landbouwgebieden afhankelijk zijn. Ook struweelvogels en moerasvogels zitten meestal in de hoek waar de klappen vallen. Naast een effectief verlies aan geschikte biotopen is ook de afname van het voedselaanbod hierin een bepalende factor.
Hugo Willocx
Aantallenkaart veldleeuwerik
Kerkuil
nr 4 - oktober 2004
5
Jean Van Holen
Jean Van Holen
Tjiftjaf
Zoveel broedvogelsoorten betekent ook evenveel verschillende verhalen, goede en minder goede. Desalniettemin neigt de totale eindbalans toch eerder negatief door. Enerzijds blijkt weliswaar dat er in Vlaanderen sedert de jaren ’70 meer broedvogelsoorten zijn bijgekomen dan er zijn verdwenen, maar anderzijds hebben heel wat vogels die vroeger als algemeen te boek stonden aan het begin van de éénentwintigste eeuw heel wat van hun pluimen gelaten. We hebben misschien kwalitatief iets bijgewonnen, maar kwantitatief is er zoveel verloren gegaan. De kleine en beperkte populaties van de nieuwkomers vormen absoluut geen compensatie voor de vele tienduizenden broedparen die zijn verdwenen van soorten als boerenzwaluw, ringmus, huismus en nog een aantal anderen.
Groene specht
Kopen! Op 27 november 2004 zal het dan eindelijk zo ver zijn: op die dag wordt op de jaarlijkse Vlaamse ornithologische studiedag te Antwerpen de nieuwe Vlaamse broedvogelatlas officieel voorgesteld! Vanaf dan kan u deze mijlpaal in de Vlaamse ornithologie in huis halen. Door de ruime medewerking en de hoge graad van standaardisatie zal deze schitterende momentopname van de broedvogels van Vlaanderen gedurende vele jaren een onmisbare referentie worden voor al wie geïnteresseerd is in vogels! Het boek is uiteraard te verkrijgen in de Natuurpuntwinkel.
Zend voortaan je vogelwaarnemingen in de regio naar cinerea@telenet.be !!!
CINEREA
6
Patrijs
INFO
Hugo Willocx
Vogelwerkgroep Cinerea
Wouter Faveyts 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be
nr 4 - oktober 2004
Natuurgebied in de kijker
Hogedonk Natuurpunt nam een vliegende start met een nieuw ambitieus aankoopproject. Samen met de natuurgebieden Denderbellebroek en de Wiestermeersch vormt deze nieuwe uitdaging bijna geheel de begeleidende Dendermeersen tussen Aalst en Dendermonde. Het project werd gedoopt met de naam Hogedonk, een centraal gelegen toponiem tussen Mespelare en Gijzegem op de linkeroever. Een klein overblijfsel uit een groots verleden!
Bestendige verlokking voor wandelaars
De Dender, met zijn grillige kronkelingen, was vroeger een snelvliedende rivier, zelfs de snelst stromende van gans Vlaanderen. Vandaar ook de oudKeltische naamgeving Tanara, wat zoveel betekent als bruisend, geruchtmakend. Wanneer men menig binnenschipper vraagt welke rivier hem het meest bekoort dan antwoordt hij steevast “De Dender�. Wegens een te sterk bodemverval was hij heel moeilijk te bevaren. In de loop der eeuwen werden dan ook stukken gekanaliseerd en werden sluizen gebouwd, nodig om de scheepvaart op de Dender te vergemakkelijken. Het indijken van de Dender heeft niet kunnen beletten dat de voorbije jaren regelmatig de Dender buiten zijn oevers trad. De villawijk, gelegen op het grondgebied van de gemeente Gijzegem, komt jaarlijks onder water te staan, met uiteraard nefaste gevolgen. Waterellende behoort tot de jaarlijkse miserie van de bewoners. Of het verstandig was om in vochtige meersen een verkaveling door te voeren laten we in het midden. Deze zomer werd gestart met het bouwen van een pompgemaal op de Molenbeek. Dit zou een definitieve oplossing bieden voor het overstromingsgevaar.
Het sas van Herdersem werd gebouwd in 1768-1769 en de bouw van het daarbij horende sashuis dateert van 1767. Nagenoeg een eeuw later -in
nr 4 - oktober 2004
1866- werd een houten klapbrug opgericht over de Dender aan dit sas, waar enkele jaren voordien reeds –in 1857- een weg naartoe was aangelegd door en op kosten van de aangrenzende gemeente Wieze. Vandaar de benaming Sas van Wieze en later ook de Wiezebrug. In 1947 werd het oude sas buiten gebruik gesteld en in 1972 werd een nieuwe vaste brug over de Dender te Gijzegem in gebruik genomen. De oude ophaalbrug werd voor de verbinding Herdersem-Wieze en Gijzegem totaal overbodig. Het
7
Daan Stemgée
Zwanebloem siert de oevers van oude Denderarmen
sas zelf werd afgebroken in 1975 en de klapbrug werd opgesteld in de onmiddellijke omgeving. Daar wordt ze nog steeds voor het nageslacht bewaard als relict van oude industriële archeologie.
Het Denderland
Daan Stemgée
Startend aan de Tragel in Aalst kan men al fietsend of wandelend de Dender stroomafwaarts richting Dendermonde van zeer nabij volgen. Een stevige wandeling waar men heel wat natuurmoois voor in de plaats krijgt. Zo komt men aan het waterzuiveringssta-
tion gelegen op het grondgebied van de gemeente Hofstade. Met wat geluk kan men op de tegenovergelegen oever –de Ketshoekhoog in de boomtoppen een bonte bende aalscholvers waarnemen die na een duik in het water hun veren zitten te drogen in de voor hen typische heraldieke houding. Eens het zuiveringsstation voorbij, daagt in de verte de Wiezebrug op. Deze brug kan men beschouwen als het middelpunt of een ideale uitkijkpost van de Hogedonk. Van hier heb je een enig zicht op het zgn.
8
De oude Denderarmen zijn de ideale plek om het ijsvogeltje waar te nemen
Denderland, een uniek meersengebied. De Dender – in de volksmond ter plaatse de vaart genoemd, omwille van de kanalisatie - heeft hier nog enkele bestaande afgesneden bochten. Het laagste deel van het Denderland ligt op amper vijf meter boven de zeespiegel. Hier kronkelt de Monnikenhofbosbeek, ook wel Pasbeek genoemd, zich een weg naar de Oude Dender. Vroeger was dagelijks het tij nog zichtbaar op deze beek, de belangrijkste afwateringsweg voor het ganse gebied. Doorheen het Denderland slingert zich de Hammestraat, genoemd naar het oude kasteel van Ham of Hamme, dat hier in één van de bochten van de Dender was gesitueerd op de grens met Aalst en Hofstade. Hier zou de H. Gudula omstreeks het midden van de 7de eeuw geboren zijn. Van hieruit trok zij elke dag naar het dorpsplein van Moorsel om er de goddelijke diensten bij te wonen in de kerk of de kapel van de Allerheiligste Verlosser, en dit via de tot op heden nog bestaande Gudstraat, waar volgens de overlevering nog steeds de duivelsput –plaats waar de duivel haar lantaarn uitblies- kan aangewezen worden. Op de rechteroever tussen Wieze en Herdersem bevindt zich de aart of de kade van waar de abdij Affligem haar gekende Meldertse zandsteen naar alle hoeken van Vlaanderen en zelfs Europa vervoerde, met hoogtepunten in de 13de tot 16de eeuw. Nadien is alle activiteit er stilgevallen. Sinds een tweetal eeuwen werd deze plaats terug als los- en laadkade gebruikt voor steenkool en allerlei bouwmaterialen, wat tot op vandaag nog steeds het geval is. Vrij recent nog werd hier met subsidie van de Vlaamse overheid een nieuwe 150-meter lange kaaimuur gebouwd, dit om de binnen-
nr 4 - oktober 2004
scheepvaart te bevorderen en onze wegen te ontlasten.
nr 4 - oktober 2004
Een verlande Denderarm met zeggevegetatie en struweel
maken hebben met een voedselrijk water. Op andere locaties vinden we dan allerlei zeggesoorten, echte koekoeksbloem, grote egelskop, egelsboterbloem en poelruit. Rietkragen vormen een mooie afwisseling in de lineaire landschapselementen. Riet en kleine lisdodde behoren tot oevervegetaties. Riet kan voorkomen in zeer voedselrijke omstandigheden maar ook in voedselarme. Naargelang de kwaliteit treft men hoog en laag riet aan. Riet waarin de kleine karekiet zich volop laat horen met zijn typisch gezang en waarin de blauwborst
zijn nest ineenknutselt, stevig vastgemaakt aan de rietstengels. Iets noordelijker ligt de oude Dender. Door het zeer geringe stroomverval en de lozing van afvalwater is het water sterk vervuild. De stad Aalst maakt zich echter sterk dat tegen eind 2005 deze problemen zullen verholpen zijn. Laat het ons hopen want met zijn mooie kronkelende loop en zijn rietkragen kan hier een prachtig biotoop gecreëerd worden. Op de nabijgelegen dijk geven vrij grote dode olmen en vreemde aanblik. De bekende iepenspintkever is hiervoor verantwoordelijk.
Privéverzameling familie Pottie
Het gebied van niet minder dan 500 hectare situeert zich stroomafwaarts juist voor Denderbelle en Oudegem waar de Dender in de brede Scheldevallei” stroomt voor hij er in uitmondt. Preciezer is Hogedonk gelegen ten noorden van Aalst op de grondgebieden van de gemeenten Gijzegem, Hofstade, Herdersem en Mespelare. Grenzend in het noord-oosten aan de perimeter van het erkend natuurgebied de Wiestermeersch. Op korte tijd wist Natuurpunt er 15 hectare aan te verwerven! Hogedonk maakt deel uit van het alluvium van de Dender tussen Aalst en Dendermonde. Het is een laaggelegen gebied met voornamelijk als grondtextuur zandleemgrond en natte kleigronden. Het landschap wordt getypeerd door de aanwezigheid van rietvelden, rietkragen, dottergraslanden, hooilanden, vochtige meersen, bospercelen met voornamelijk populieraanplant. Zelfs enkele poelen waarin we oa watersalamander, groene en bruine kikker en vinpootsalamander terugvinden. Naast een wirwar van grote en kleine beken zien we de meanders liggen met namen als oude Dender, Lapperdender en de Ketshoek. De Lapperdender, genoemd naar een zeelt (vrij grote karperachtige) die er in betere tijden rondzwom. De Ketshoek, genoemd naar een adellijke familie die ooit het kasteel bewoonde dat hier gestaan heeft. Het is aan deze Ketshoek waar we een rijke flora terugvinden. Planten zoals wolfspoot, watermunt, grote waterweegbree, gele lis, moerasvergeet-mij-nietje en niet te vergeten toch wel een pareltje voor onze streek, de zwanebloem. Plantensoorten die wel aangeven dat we te
Daan Stemgée
Een wijds gebied
Het vroeger sas en het recent geklasseerde sashuis te Herdersem
9
Deze Oude Dender slingert zich verder onder de Wiezebrug door en komt alzo in De Muit. Weilanden gescheiden door mooie knotboomrijen. Overwegend knotwilg hoewel we ook knotelzen aantreffen.
10
Oude Denderarm met verlandingszone
doopt tot de Roland Monteynestraat! Een werk van deze kunstenaar is te bewonderen op de hoek van de Lange en de Korte Zoutstraat in het centrum van Aalst. Brian Roelandt en Daan Stemgée met dank aan Alfons Dierickx (Heemkundige Kring De Faluintjes)
Daan Stemgée
ting in 1940. Na het buiten gebruik stellen in 1947 geraakte het huis wat in verval, tot in 1965 beeldhouwer Roland Monteyne het sashuis kwam betrekken en er een bronsgieterij vestigde in een loods achter het gebouw. De huidige eigenaars willen het bronsatelier in zijn operationele staat. Begin dit jaar werd de Denderstraat trouwens omge-
Dotterbloem
Afdeling Aalst INFO
Aan de overzijde van De Muit en meteen ook de overkant en dus op de linkeroever van de gekanaliseerde Dender vinden we het oude sashuis. Gebouwd in 17681769. Het aan het oude Sashuis palende bosje bestaat hoofdzakelijk uit populieren. De huidige eigenaars zijn nu begonnen om stapsgewijs dit populierenbos om te zetten naar een bos met streekeigen bomen, struiken en heesters. In het bos vindt men er de gekraagde aardster terug. Toch vermelden dat dit bos niet toegankelijk is voor publiek ! Het sashuis bestaat uit een hoofdgebouw en is geflankeerd door twee koetshuizen. Het linkse werd in 1940 bij beschieting door het Duitse veldgeschut vernietigd. De venster- en poortopeningen werden dichtgemetseld en een dak erop gelegd. Het andere koetshuis is gaaf gebleven, één boog toegemetseld. Het huis en omgeving werden in 2001 als monument en als dorpsgezicht beschermd. Het ligt in de bedoeling van de huidige eigenaars de oorspronkelijke toestand te herstellen. Van het laatste kwart van de 18de eeuw tot 1936 was het sashuis, naast ambtswoning van de sasmeester, ook herberg. Op dat ogenblik werd het aan ambtenaren verboden om café te houden. Een oplossing werd vlug gevonden: naast het sashuis werd een houten loods gezet waarin café werd gehouden door de schoonzus… Deze loods brandde ook af bij de beschie-
Daan Stemgée
Het sashuis
Daan Stemgée 053 77 41 41 daan.stemgee@telenet.be
nr 4 - oktober 2004
DENDERKALENDER uur van vertrek plaats van afspraak
1 toelichting
bijzonderheid
h contactpersoon zeker meebrengen
☺ gids
Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen € 1, tenzij expliciet anders vermeld. Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk (o,o4 € per km/persoon).
Buizemont, Overboelare
zaterdag 2 oktober
Studie-excursie: vogeltrektelling Nationale Vogelkijkdag
1 Naar aanleiding van de week van het bos gaan we op zoek naar paddestoelen in het bos. Nadien kunnen verschillende soorten paddestoelen geproefd worden in het onthaalcentrum van de Rietbeemd.
afd. Denderleeuw 8:00 – 14:00 depot Wellemeersen, Wellemeersenstraat. 1 Nationale vogelkijkdag aan de telpost Vlamoven. h Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43 verrekijker, zeteltje, warme kleding, laarzen.
h
Willem Boonen – 054 41 75 85 willem.boonen@skynet.be Inschrijven door voor 27 september € 3 te storten op rekening 523 045696371 van Natuurpunt Geraardsbergen met vermelding “Paddestoelen”.
zondag 3 oktober zondag 3, 10 en 17 oktober
afd. Aalst
Boswandelingen
10:00 – 12:00 Hof te Putte, Putstraat 99 MeldertAalst 1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be
NMEC “De Helix” 14:00 op de parking Hoogvorst 2, 9506 Grimminge. 1 Themawandeling “opening van de week van het bos”. h Katrien Reygaerts – 054 31 79 66 zondag 10 oktober
Paddestoelwandeling afd. Ninove
zondag 3 oktober
14:30 – 16:30 parking kapel, Bevingenstraat te Neigem 1 topperiode en -plaats voor paddestoelen in al hun pracht met gids Herman Lemaire h Kris De Wit 054 32 52 65
REGIOACTIVITEIT zaterdag 16 oktober
Wandeling: paddestoelen in Boelare-, Boureng- en Arduinbos
Jubileum: vijfde milieu- en natuurquiz
afd. Geraardsbergen
afd. Affligem-Liedekerke
9:00 – 12:00 parking De Cocane, einde Hoge
nr 4 - oktober 2004
afd. Lede-Houtem 10:00 – 12:00 ingang park, kant station Lede. 1 Themawandeling “herfst”. h Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@pi.be zaterdag 23 oktober
Wandeling: Halloweentocht in het Abdijpark afd. Geraardsbergen
zondag 3 oktober
10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling “paddestoelen” – 4 km. In het kader van de week van het bos ☺ Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
zondag 17 oktober
Herfst in het Park
Natuurwandeling in het Kravaalbos
Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke
100, ingang en parking: Kleemputtenstraat 16 te Liedekerke 1 Jubeleumquiz max. 4 personen per ploeg. Uitgebreid prijzenpakket! Zie ook elders in dit nummer h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be vooraf inschrijven door storting van € 15 per ploeg op rekening 0013386886-13 van Natuurpunt Liedekerke met vermelding “quiz” en de naam van de ploeg.
19:30 Liedekerke – KTA, Affligemstraat
20:00 – 22:00 Koetsenhuis Sint-Adriaansabdij, Geraardsbergen 1 Maarten Trybou neemt kinderen en ouders mee op een verteltocht in het sprookjesachtige en geheimzinnige decor van het Abdijpark. We sluiten af met een glühwein, jenever of warme choco tegen een vrije bijdrage. ☺ Maarten Trybou h Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.be zondag 7 november
Natuurwandeling in de Gerstjes afd. Aalst 10:00 – 12:00 Parking Gerstenhof,
11
Gerstenstraat 12 Erembodegem-Aalst 1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be
vatenfonds. Verfijnde gerechten, 3-gangenmenu’s, ook vegetarisch, en kindermenu. reservatie gewenst! h Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@pandora.be
0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net laarzen en winterkledij. donderdag 9 december
Midweekse daguitstap naar de Ardennen zondag 7 november
zaterdag 4 december
Natuurwandeling in Liedekerkebos
Dia-avond marterachtigen
afd. Affligem-Liedekerke
afd. Ninove
10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling “de natuur maakt zich klaar voor de winter” – 4 km. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be weekend 11 november
20:00 stipt! buurthuis Pollare hoek Hoogstraat en Neckersput 1 de specialist van Vlaanderen, Koen Van Den Berghe, komt toelichting geven over de verspreideing en bescherming van onze inheemse marterachtigen. h Kris De Wit o54 32 52 65
Wie mee wil, vindt gedetailleerde informatie in de vorige Dendrieten. zondag 14 november
Herfstwandeling NMEC “De Helix” 14:00 op de parking Hoogvorst 2, 9506 Grimminge. 1 Themawandeling “herfst”. h Katrien Reygaerts – 054 31 79 66 zaterdag 20 november
zondag 5 december
Natuurwandeling in het Kravaalbos afd. Aalst 10:00 – 12:00 Hof te Putte, Putstraat 99 MeldertAalst 1 Natuurwandeling i.s.m. de stad Aalst. h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be
Natuurwandeling in Liedekerke- en Hertigembos afd. Affligem-Liedekerke
afd. Denderleeuw
10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling “op zoek naar eitjes van de sleedoornpage” – 7 km. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
zaterdag 27 november
9e Verfijnd Eetfestijn afd. Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem 12:00 – 14:30 en 17:30 – 21:00 zaal VTI, Eikstraat 4, Aalst (verbinding Parklaan en Geraadsbergse straat) 1 Eetfestijn ten voordele van het reser-
12
Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 Liedekerke – ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Natuurwandeling met Glühwein 3 km. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be vrijdag 14 januari 2005
Ledenfeest zondag 5 december
Studie-excursie: Dag van de aarde 14:00 – 17:30 infobord Rodestraat Wellemeersen 1 In het kader van de dag van de aarde: herfst, mossen en zwammen h Peter Tolleneer - 053 79 03 60 laarzen.
8:15 pendelparking E40, afrit Affligem 1 Met een knipoog van Obelix, wandelen in het Stonehenge van Wallonië langs dolmens en menhirs. 13 km vanaf het Musée des mégalites in Wéris. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be Carpooling: € 0,04 per km/per soon zondag 2 januari 2005
Kraanvogelweekend Lac Du Der afd. Geraardsbergen
afd. Affligem-Liedekerke
afd. Affligem-Liedekerke 20:00 – 24:00 Liedekerke – Ontmoetingscentrum Ter Muilen, Muilenstraat 33 1 Feestelijke avond bestemd voor alle leden, vrienden, sympathisanten en belangstellenden. Het bestuur nodigt uit voor een aperitief en gratis hapjes. Overzicht van het voorbije jaar en voorstelling van het jaarprogramma 2005. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be
zondag 5 december
Dotterwandeling
zaterdag 15 januari 2005
afd. Groot Haaltert
Bosuilinventarisatie
14.30 Gotegemmolen - Gotegemstraat grens Haaltert –Aaigem 1 wandeling door het pas erkende natuurgebied h Stijn De Ryck
afd. Denderleeuw 20:00 – 23:00 parking café Amadeus te Welle 1 inventarisatie van de bosuil h Bruno De Bruyn - 0496 59 52 43 laarzen
nr 4 - oktober 2004
BEHEERSWERKEN zaterdag 6 november
voor wie de volledige dag blijft helpen. h Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Laarzen, spade.
Beheerswerken Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding 9:30 – 16:00 Sint-Onolfsdijk, aan de monding de Nieuwe Dender langs de kant van Appels. 1 Maaien van ruigvegetatie voor omvorming naar dottergrasland. h vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be zaterdag 20 november Dag van de natuur
zaterdag 20 november Dag van de natuur
Bebossing in Hemelveerdegem afd. Geraardsbergen 9:00 - 17:00 Keistraat Hemelveerdegem. 1 Na het kappen van de populieren wordt een nieuw bos aangeplant. Drank wordt voorzien. h Carlos D’Haeseleere – 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be picknick, werkhandschoenen, spade. zaterdag 18 december
Beheerswerken Heidemeersen afd. Dendermonding 9:30 – 16:00 1 Kappen van populieren. Wie kruinhout wil kan dit meenemen. h Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be
Paddestoelenwerkgroep “Zwamvlok” Theoretische lessen: 8 en 15 oktober om 19.30 uur Praktische lessen: 16 en 23 oktober en 6 november om 14.00 uur Theoretische lessen in het Ontmoetingscentrum, Oordegemdorp te Oordegem-Lede. Praktische lessen: 16 oktober: Park van Mesen te Lede 23 oktober: Osbroek te Aalst 6 november: Gerstjes te Aalst of Ledezijde te Impe-Lede Vooraf inschrijven door storten op rekening 001.3663323.97 van Natuurpunt Lede-Houtem. leden NP € 10 en niet-leden € 20 h Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@pi.be
Toon Gabriëls
Daan Stemgée
9:00 – 16:00 Tavere ‘t Oud Brughuys aan de Schoonaardebrug in Berlare. 1 Knotten en planten van knotwilgen op de randen van een recent aangekocht weiland (1,5 ha). Wie hout wil, kan dit meenemen. Een lunch en drank wordt voorzien
oktober-november
Paddestoelen voor beginners
Beheerswerken Heidemeersen afd. Dendermonding
CURSUSSEN
nr 4 - oktober 2004
13
Natuurpunt Affligem-Liedekerke organiseert jubileum
Vijfde milieu- en natuurquiz van de Denderstreek op zaterdag 16 oktober om 19.30 uur. Locatie: Gemeente Liedekerke KTA Liedekerke - Affligemstraat 100 De ploegen bestaan uit maximum 4 personen. Gratis voor supporters. Vooraf inschrijven door storting van € 15 (per ploeg). op rekening 001-3612115-08 van Natuurpunt Liedekerke, met vermelding “quiz” en naam van de ploeg. Wil je iets bijleren of zijn je betrachtingen hoger en wil je je kennis testen, dan kan je genieten van deze gezellige competitiesfeer. Zoals steeds, zal je niet met lege handen naar huis gaan. Uitgebreid prijzenpakket! En denk eraan: deelnemen is belangrijker dan winnen. Mee te brengen: schrijfgerief, vrienden, geniale collega’s, familie, geestesgenoten,wederhelften, grijze hersenmassa… en goed humeur.
Schrijf je nu al in ! INLICHTINGEN:: Erik De Block, Boerenkrijglaan 48, 1770 Liedekerke 053-68 35 88 / edebe@advalvas.be 14
nr 4 - oktober 2004
Domiciliëer nu!
natuurpunt
Maak Natuurpunt blij. Doe er een ‘domi’ bij! Beste streekgenoot, In november ontvangen 30.000 leden van Natuurpunt samen met het laatste nummer van Natuur.blad, jaargang 2004, ook de vraag om het lidmaatschap te hernieuwen voor 2005.Voor 20.000 anderen hoeft deze vraag tot hernieuwing van het lidmaatschap niet, want zij hernieuwen hun lidmaatschap automatisch via een domiciliëringsopdracht. Die ‘gedomicilieerde leden’ vinden hun lidkaart voor 2005 al bij het laatste ledenblad van 2004. Dankzij de domiciliëringen bespaart Natuurpunt 20.000 keer de drukkost en invoegkost van een hernieuwingsbrief bij het ledenblad. Voor de gedomicilieerde leden hoeven verder ook geen herinneringsbrieven voor de inning van het lidgeld in de loop van 2005. Het zijn juist die herinneringsmailings die Natuurpunt jaarlijks duizenden euro’s kosten. Dat geld zouden we uiteraard liever besteden aan het echte natuurbehoud. Domiciliëring van het lidmaatschap betekent voor Natuurpunt dus een flinke besparing op administratiekosten. Leden die hun lidmaatschap domicili-
ëren, krijgen bovendien het boeiende leesboek ‘De Roodborst, dichtbij en ver weg’ van Jenny De Laet cadeau, als bedankje voor het vertrouwen. Ben jij ook één van die overtuigde en trouwe leden? Ben jij ook vast van plan om nog jaren lid te blijven van Natuurpunt, maar heb je nog geen domiciliëringsopdracht? Dan willen we je vragen om zo’n domiciliëring toch even te overwegen. Om ons te helpen om kosten te sparen. En om jezelf het mooie leesboek over de roodborst cadeau te doen! Bijgevoegd vind je een blanco domiciliëringsbericht. Daarop kan je je naam, adres en rekeningnummer invullen; vervolgens nog even tekenen en opsturen naar het secretariaat van Natuurpunt, en je blijft vanzelf lid tot je de domiciliëringsopdracht herroept bij je bank of via een seintje aan Natuurpunt. Ben je principieel tegen domiciliëringen, dan hebben we daar uiteraard respect voor en hoef je het formulier niet te gebruiken. In dat geval vind je een overschrijvingsformulier voor het lidgeld 2005 bij het volgende nummer van Natuur.blad. Alvast bedankt!
Sluikstorten te Haaltert Na een geslaagde opkomst voor de tweede editie van de zwerfvuilactie, blijven de initiatiefnemers de gemeente Haaltert & de Milieuraad Haaltert op dezelfde nagel verder hameren: sluikstorten kan niet. Op locaties, zoals in de Diepeweg (zie foto) waar uit het verleden blijkt dat ze in trek waren bij zwerfvervuilers werd via bordjes nog eens de oproep gedaan zich te ontdoen van het afval via de geëigende wegen en op een verantwoorde wijze. Het sluikstorten lijkt globaal te verminderen maar het doelbewust sluikstorten op enkele specifieke locaties met weinig sociale controle blijkt onrustwekkend toe te nemen. Ook de Molenbeek tussen Haaltert en Erpe-Mere bleef niet gespaard. We visten tijdens de Dotterwandeling van juni twee blauwe 60-litervaten met de kadavers van lammetjes uit de waterloop.
16
Afdeling Groot-Haaltert INFO
We hopen dan ook dat de gemeente en de milieuraad de initiatieven blijven doorzetten opdat onze kinderen, en kleinkinderen ook het begrip “ongerepte natuur” zouden leren kennen en kunnen beleven.
Stijn De Rijck
Volgende dag werd door de bevoegde diensten van Haaltert dit lugubere sluikstorten verwijderd. Het PV dat opgesteld werd zullen de dader(s) waarschijnlijk nooit onder ogen zien maar hopelijk beseffen sluikstorters dat een dergelijke egoïstische houding niet geduld wordt.
Stijn De Ryck 053 62 71 23 stijnderyck@busmail.net
nr 4 - oktober 2004
Reeën in het Affligemse Kluisbos: wie zijn ze, wat doen ze en waar komen ze vandaan? Een reportage...
De jongste jaren is er een sterke stijging van de Europese reepopulatie zowel in geografische verspreiding als in aantallen. Ook in Vlaanderen en in de regio is er een sterke toename (o.a. Raspaillebos, Geitenbos, Steenhoutbos, Kravaalbos en Dendervalei Zandbergen). Dit is waarschijnlijk te danken aan verschillende factoren zoals een groter aanpassingsvermogen, toename van voorkeurshabitat (randzones van bossen) en een strenger gereglementeerde jacht (invoering afschotplan, bestrijding stroperij). Men schat dat er in de jaren zestig 2000 tot 3000 reeën in Vlaanderen leefden. Nu wordt het aantal geschat op 20.000 exemplaren. Het lijkt er dus op dat de gestage opmars van het ree in Vlaanderen ook in onze streek merkbaar is. In het Kluisbos zijn door mezelf en door de lokale jagers twee exemplaren waargenomen. Dergelijke
nr 4 - oktober 2004
In het Kluisbos zijn voldoende rustige en voedselrijke plekken die een stabiele reepopulatie mogelijk maken. Van predatie is weinig sprake aangezien er nauwelijks vossen voorkomen. Vossen jagen trouwens alleen op reekalveren. Ongetwijfeld gaan de weidelijke jagers van het Kluisbos deze prille pioniersreeën sparen en dan moet er zich hier een kleine populatie kunnen handhaven. Karl Van Ginderdeuren Karl_vanginderdeuren@hotmail.com
Karl Van Ginderdeuren
Binnen de orde van de evenhoevigen behoren reeën (familie= Cervidae) tot de onderorde van de herkauwers. De schouderhoogte varieert van 60 tot 75 cm en het gewicht schommelt tussen 20 tot 30kg. Reeën zijn typische bewoners van overgangsgebieden tussen verschillende biotopen (bos, veld…). Daardoor kunnen ze beschutting zoeken in bosvegetatie en eten zoeken aan de bosrand op open plekken of gebruik maken van landbouwgewassen als voedselbron. Het ree heeft een grote flexibiliteit in zijn voedselkeuze, daardoor gedijen reeën in zeer verschillende biotopen. Het ree komt in heel Europa voor, van landbouwlandschappen (veldree) tot boven de boomgrens in hooggebergten. Neem hierbij dat territoria van reeën betrekkelijk klein zijn (<10ha bij goede voedselomstandigheden) en zo is het begrijpelijk dat het ree in Vlaanderen kan overleven. Dit in tegenstelling tot het edelhert dat veel grotere territoria nodig heeft, ander sociaal gedrag (braamplaatsen ver van de zomerkwartieren) vertoont en veel gevoeliger is aan verstoring dan het ree. Het aanpassingsvermogen van het ree is veel groter dan dat van het edelhert; het is een cultuurvolger.
“pioniersreeën” zijn vaak jonge reebokken die in de paartijd door dominante mannetjes worden verdreven uit de geschikte biotopen waar de meeste geiten zich ophouden. Naar alle waarschijnlijkheid zijn de reeën in het Kluisbos afkomstig uit de populatie die leeft in het naburige Kravaalbos (grens Aalst-Asse). Daar zouden zich een veertigtal reeën ophouden.
Reebok
Afdeling Affligem Liedekerke INFO
Op 1 juni zag ik twee reeën in het Kluisbos. Het was een tweejarige gaffelbok en een reegeit.
Wim Van Grieken 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be
17
Puzzelen met ontbrekende stukken in de Wellemeersen
Doorgaans zijn de vooropgestelde natuurstreefbeelden gebaseerd op basisgegevens die werden gedistilleerd uit jarenlange gerichte inventarisaties van fauna en flora door vrijwillige amateurs en hieruit geconcludeerde biotooptyperingen, vegetatiegemeenschappen en optredende verstoringen ervan. Vaak echter is deze primaire informatie tè soortgericht (populaire avifaunalijsten, te statische momentopnamen met flora-streeplijsten), de typering tè beperkt (onbewuste registratie van niet herkende verstoringen, verwarring tussen kensoorten en begeleiders, afwezige opnamen van bedekkingsgraden) en de impact van soms continu wijzigende omgevingsfactoren zelfs totaal onmogelijk in te schatten op basis van de beschikbare informatie.
Bruno De Bruyn
De omzetting van nog aanwezige natuur in cultuurlandschappen naar halfnatuurlijke landschappen vergt vaak arbeidsintensieve en dure natuurtechnische maatregelen. Voor het bekomen van daartoe vaak ontoereikende centen worden natuurstreefbeelden en aangepaste beheersvoorschriften vastgelegd in erkenningsbesluiten voor natuurreservaten. De daarbij verplichte monitoring beperkt zich vandaag tot een handvol rodelijst-doelsoorten.
Speelplaats voor libellen
Bruno De Bruyn
De beheerder moet dus zeer alert blijven en de natuurstreefbeelden voortdurend bijstellen op basis van beheerservaringen en mogelijk beschikbaar geworden nieuwe ecologische info. In de praktijk wordt aan beheersteams daarbij vandaag echter bitter weinig ondersteuning geboden.
18
Vloeibosje te Erembodegem: habitat van het bosdoorntje
A Met uitzondering van enkele gemeentelijke subsidie-initiatieven krijgen Natuurpunt noch de afdeling Natuur extra-mogelijkheden om de versnippering van de natuur te stoppen (bijv. bijna onmogelijke onteigeningen). Ondanks geclaimd voorkooprecht op de Dender-rechteroever te Erembodegem en Teralfene slaagt afdeling Natuur er nĂ 5 jaar nauwelijks in hier 1 ha aan te
nr 4 - oktober 2004
terzake (toen bevoegd minister Vera Dua) zelfs voor jaren in de politieke rustschuiven: Natuurpunt is daardoor o.a. qua informaticaondersteuning van lokale afdelingen nog steeds vragende partij voor echte structurele ondersteuning.
Daan Stemgée
Langs de andere kant dient lokaal verder opgebokst te worden tegen verstoringen en recreatiedruk.
De kijkhut in vooraanzicht met enkele medewerkers
kopen (personeelsgebrek, geen ontwikkelde aankoopstrategie). A Eenmalige natuurherstelprojecten (afdeling Natuur i.s.m. de VLM) kunnen slechts zinvol ontplooid worden op grotere eenheden natuur (bijv. 100 ha of meer) in eigendom van natuurbeheerders: voor de Wellemeersen start, nà 3 jaar aanschuiven, mogelijk het vooronderzoek in 2005. A De weinig beschikbare rode soortenlijsten voor fauna (nog minder met gekende habitatcondities) zijn vaker het resultaat van individueel pionierswerk dan van een gestructureerde informatievergaring door o.a. onze instituten. Niettegenstaande het gros van de erkenningsdossiers gebaseerd werd op jarenlang aangehouden inventarisaties door vrijwilligers en natuurstudiewerkgroepen worden dezen op geen enkele wijze gestimuleerd. In 2003 verdween een subsidieontwerpbesluit
A De Aquafin-ontwerpen voor een nieuwe Rijtdoorsteek van spoorlijn 50 (omgeving Grote Zavelput), een overstort én een collector in Europees habitatgebied Wellemeersen (telkens Rodestraat) houdt alvast voorlopig geen rekening met integraal waterbeleid: voor het collector-MER werd recent een avifauna-broedlijst en een floralijst voor het reservaat opgevraagd aan de afdeling, herhaald gevraagd overleg met nv Aquafin blijft uit… A De georganiseerde provinciale knelpuntenanalyse rond waterbeheer i.s.m. de sectoren bos, natuur en landschap (zie ook Dendriet jg.3, nr.2:”Naar een Denderende planmatige aanpak”) is ongetwijfeld positief, doch het verder bilateraal overleg met 12 andere sectoren terzake belooft weinig denderende eindbesluiten rond natuurbehoud. Ongetwijfeld zal ook hier worden vergeten dat de natuur zèlf de hoofdrolspeler blijft. A Een (metersbreed) provinciaal fietspad door de Wellemeersen kon tijdig worden teruggefloten, een gepland provinciaal wandelpad werd wèl zwaar geschraagd en zal wellicht worden ingewandeld op 10/10/2004, tezamen met de officiële opening van de lokale vogelkijkhut. Wij verwachten dan alvast uw massale opkomst aan het Denderleeuws gemeentelijk kasteeltje in de Stationstraat (schuin rechtover de stationhoofdingang). Dit niet enkel wegens de bijgaande gemeentelijke receptie in het lokale Koetshuis !
Hooiland in de Kapellemeersen
nr 4 - oktober 2004
INFO
Bruno De Bruyn
Afdeling Denderleeuw
Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be
19
Minder bezige bijen ?
Werkgroep
Na het inblikken door de WID-kern van de eerste 1200 soorten invertebraten uit vijf streekreservaten is het nog even wachten op de bijkomende waarnemingen 2002-2003 van de externe medewerkers. In 2004 worden inmiddels opnieuw drie streekreservaten permanent bemonsterd.
Werkagenda Doelstelling is dat ca. 80.000 records rond de jaarwisseling via het GIS (Arc View) door de conservators op eenvoudige wijze zĂŠlf zullen kunnen gekoppeld worden aan reeds bestaande gegevensbestanden en kaarten van de reservaten in kwestie. Dit om in de beheersplannen effectief rekening te kunnen houden met het voorkomen van rode lijst- of indicatorsoorten. Zeg maar een aangepaste basis voor monitoring binnen afzienbare termijn. In 2004 worden opnieuw drie reservaten onder de loupe genomen, nl.:
A 5 sites in het Duivenbos te Herzele, van maart tot juni (telkens 3 bodemvallen met focus op spinachtigen en loopkevers).
Nieuwe blikvangers 2004 Uit de wekelijkse voortriage van 52 vaste taxa ĂŠn occasionele meldingen vielen reeds enkele soorten zeker te onthouden: A Weidebeekjuffer, smaragdlibel, paardenbijter, kanaaljuffer en veenmol in en rond de Wellemeersen. A Rodelijst-loopkever Panageus cruxmajor in Welle, Haaltert en Honegem, spinnende watertor in Dendermonde, boktorren Phymatodes testaceus in Welle en Raspaillebos en Gracilia minuta in Welle en Honegem, Hedobia imperialis te Haaltert, mierkever en zwart lieveheers-
Luc Platteau
Karl Van Ginderdeuren
A telkens 4 sites in de Honegem te Aalst/Lede en het Raspaillebos te Grimminge, van april tot oktober (malaiseval of 3 bodem- en witte watervallen per site):
Invertebraten Denderstreek
20
Appelmugvlinder op druiveblad
Nachtvlinder
nr 4 - oktober 2004
Hugo Willocx
Bruno De Bruyn
Gewone Oeverlibel in de Wellemeersen
beestje in Welle, zandloopkever Cicindela hybrida in Berlare; A Avondrood en avondpauwoog in Honegem, hopvlinder in Denderleeuw en Honegem en hageheld ook in Ninove en Berlare. A Hooibeestje in Osbroek en Berlare, sint-jansvlinder langs Leireken, geelsprietdikkopje in Welle en Berlare, mugvlindertjes Synanthedon tipuliformis in Welle en Paranthrene tabaniformis in Haaltert. A Tijgerspin te Berlare.
Beleid: goed bezig ?
Karl Van Ginderdeuren
Temperatuurrecords en ozonpieken blijven verbazen. Evenzo de snelle opmars van het veelkleurige aziatisch lieveheersbeestje (zelfs melding uit
Populierenpijlstaart
Centraal station). Trekkers als distelvlinder en kolibrievlinder worden opnieuw opgemerkt doch standvlinders als koevinkje of groot dikkopje lijken te verdwijnen. Meikever en koninginnepage lijken definitief te heropleven doch in 2003 stelde de Universiteit Gent ook de terugval van onze honingbijpopulaties met 40% vast en wijt zulks aan gebruik van monoculturen en pesticiden. De nieuwe Vlaamse regering stelt de extra 38.000 ha natuurgebied en 10.000 ha bosgebied te zullen realiseren (zeg maar met 4 jaar vertraging) en te streven naar het behoud, het herstel en de versterking van de biologische diversiteit (zonder specificaties). De noodzakelijke natuurverbindingsgebieden (IVON) en soortgerichte maatregelen haalden dus zelfs de politieke doelstellingen niet. Reden te meer dat Natuurpunt het zeldzaam onderzoek door onze instituten van soort- en habitatcondities met volle gewicht zou ondersteunen: voor soortbescherming is kennis van aantal en verspreiding noodzakelijk, maar zijn zelfs nog geen goede inventarisatiemethodes ontwikkeld. Voor tellingen van moeilijk waarneembare soorten ontbreken vrijwilligers vaak de nodige kennis èn apparatuur. De WID zoekt alvast naar meer bezige bijtjesâ&#x20AC;Ś
Vliegend hert
nr 4 - oktober 2004
INFO
Werkgroep Invertebraten Denderstreek
Eric De TrĂŠ 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be
21
JNM-kamp in de Gaume was weer groot succes! Met 50 enthousiaste jongens en meisjes tussen 12 en 25 jaar trok JNM-Denderstreek in juli naar de Gaume. In het zuidelijkste dorpje van België, Torgny, sloegen ze hun tentenkamp op. Elke dag werd de grote groep opgesplitst in drie en konden ze kiezen uit drie verschillende excursies: de kalkhelling van Velosnes of Chiez-SurChiers, meer van Latour, Montmédy, vallei van Othe of de bossen rond Torgny. Op de foto zie je de grote groep aan het bronnetje in Torgny.
Zin om de handen uit de mouwen te steken voor de natuur?
Vorig jaar werd in de Venebroeken een groot perceel kaprijke populieren gerooid. Deze werden in de loop van het voor- en najaar netjes opgeruimd. Nu worden er opnieuw inheemse soorten zoals es, els, olm en wilg op de nattere delen en eik op de drogere delen opnieuw aangeplant. Het resultaat zal binnen een paar jaren méér natuur betekenen. We zullen in totaal een paar duizenden plantgaten mogen maken en dichten. Want naast de boom wordt er uiteraard ook een inheemse struiklaag aangeplant. Jij komt toch ook! We verwachten je op zondag 21 november om 10 uur aan de veldweg rechtover café
22
“Den Dollar” te Ninove. We hopen dat tegen het einde van deze dag, om 17 uur, alle boompjes geplant zijn.
Meebrengen: lunchpakket en je eigen spade!
JNM INFO
Kom samen met tientallen andere jongeren om JNM en Natuurpunt te helpen op de Dag van de Natuur bij de heraanplanting van een inheems rivierbos.
Thomas De Maeseneer 054 33 93 16 thomas@jnm.be
nr 4 - oktober 2004
natuurpunt Denderstreek Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking. Tel.: 015-29 72 20 www.natuurpunt.be
Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 november 2004.
Dendermonding
AFDELINGEN Aalst
Daan Stemgée - 053 - 77 41 41 daan.stemgee@pandora.be
Affligem - Liedekerke Kern Affligem Wim Van Grieken - 053 - 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be
Kern Liedekerke Jacqueline Arickx 053 - 67 13 45 jaar@advalvas.be
Lede-Houtem
Aalst
Denderleeuw
Bruno De Bruyn - 053 - 67 07 85
bruno.de.bruyn@kindengezin.be
Dendermonding
Stefaan Thibau - 052 - 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be
Erpe-Mere
Peter D’Hondt - 053 - 80 72 57 peter.dhondt@pandora.be
Erpe-Mere
Denderleeuw
Affligem
Geraardsbergen
Koen Steenhoudt - 054 - 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net
Groot-Haaltert
Groot-Haaltert
AffligemLiedekerke
Stijn De Ryck 0472 - 70 20 00 stijnderyck@busmail.net
Lede-Houtem
Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.be
Ninove
Wouter Mertens - 054 - 32 51 71
wouter.mertens@lin.vlaanderen.be
WERKGROEPEN Werkgroep Invertebraten Eric De Tré - 053 - 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255 Vogelwerkgroep Cinerea Joost Mertens, 053 - 66 06 34 j.mertens@vmm.be
Plantenwerkgroep Allium Peter Tolleneer - 053-79 03 60 allium@belgacom.net
Zoogdierenwerkgroep Elio Axel Neukermans - 054 - 32 45 29 elio@pandora.be
Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok Herman Derder - 053 - 80 01 10 herman.derder@pi.b
Werkgroep amfibieën & reptielen Ward Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 - 68 89 82
nr 4 - oktober 2004
Ninove Geraardsbergen
Dendriet ontvangen : Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van € 7,50 op rekeningnummer 3930491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.
REDACTIERAAD
Wouter Mertens - hoofdredacteur Daan Stemgée - redactiesecretaris Stijn De Ryck - publicatiecontroller Wilfried Veldeman - ontwerp & opmaak Marc Symoens - corrector Koen Steenhoudt - verzending Willy Beeckman, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken Werkten ook mee aan dit nr : Bruno De Bruyn, Thomas De Maeseneer, Alfons Dierickx, Toon Gabriëls, Luc Platteau, Brian Roelandt Karl Van Ginderdeuren, Hugo Willocx
DRUK Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen
23
Zaterdag 16 oktober 2004: Regio-Quiz!!!
INHOUD 3 7
Vlaamse broedvogelatlas in de regio Natuurgebied in de kijker: Hogedonk
11
Denderkalender
14
Vijfde natuurquiz: doe mee!
15
Oproep domiciliëring
16
Sluikstorten te Haaltert
17
Reeën in het Affligemse Kluisbos
18
Puzzelen in de Wellemeersen
20
Minder bezige bijen?
22
JNM: kamp en dag van de natuur
Deze titel verwijst naar: A het Griekse dendron, wat boom betekent, A een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten, A de vertakte uitlopers van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus, A het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...
Redactieadres: Dendriet, Onegem 74, 9300 Aalst E-m mail: dendriet@telenet.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem
Foto’s voorpagina: Daan Stemgée, Toon Gabriëls, Hugo Willocx
SCHENK EEN LIDMAATSCHAP ! Gezinslidmaatschap: € 20 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor € 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)