dendriet 2006 nr 1 jaargang 5

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 5

nummer 1 - 2006 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden.

Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Vreemde snuiters Boeiende Boelaremeersen Nacht van de duisternis Probleemputten in de regio

januari - februari - maart

Ten geleide Ecofundamentalisten, ecofascisten! Als je je engageert, loop je in het vizier. En dus weet je ook dat er kan geschoten worden. Maar dergelijke zware verwijten blijven voor vele natuurpunters uiterst kwetsend als je weet dat nuance, overleg, democratie en maatschappelijke consensus voor ons juist essentiële en hoogste goederen zijn.

Mensen met minder ecologische bedoelingen gebruiken bovenstaande woordenkramerij enkel om ons - nochtans zuivere - streven in diskrediet te brengen. En om die demagogische retoriek te bewijzen, gebruikt men dan nog eens een amalgaam van verwrongen argumenten.

K3-kleuren van de regenboog om zowel pijnpunten als mogelijke oplossingen duidelijk in kaart te brengen. Dit geldt én voor de multiculturele samenleving én voor de ecologische biodiversiteit.

In deze Dendriet gaan we vanuit onze informatieplicht in op het exotenvraagstuk. Het hoofdartikel maakt er de nodige nuanceringen bij en verder lees je over de diepere achtergrond van een deelproblematiek. Voorts krijg je ook een handig overzicht van alle invasieve soorten van de regio.

Wat is invasief? Lezen maar!

Wouter Mertens Hoofdredacteur

Een van die verwrongen argumenten is dat natuurliefhebbers niet hoog oplopen met exoten in de natuur. En een simpele vergelijking met wat het extreem rechtse ideeëngoed over allochtonen verkondigt, is dan ook snel gemaakt. Maar de vergelijking gaat helemaal niet op en getuigt eigenlijk van een grote perversiteit. De natuur heeft er alle belang bij om haar genetische biodiversiteit - ook ten dele voor de mens - ten volle te vrijwaren. Cultuur en maatschappij hebben allebei maximaal belang bij interactie. Vlaanderen is zo welvarend en heeft zo’n rijke cultuur omdat we de voorbije millennia op het kruispunt gestaan hebben van dergelijke interacties. Bang zijn voor die interactie is kiezen om te krimpen.

2

Natuur.rijk 2006!

Vilda - Rollin verlinde

Voorts is het in dergelijke discussies steeds nodig om genuanceerd te zijn en te blijven. Als er problemen zijn - en die zijn er overduidelijk - dan moeten die ook grondig blootgelegd en besproken kunnen worden, niet zwart-wit, maar juist in alle

Wij wensen je een

©

“Je bent dan toch niet echt consequent”, hoor ik daar een vernufteling zeggen? Jawel hoor! En we staan hierin zelfs heel sterk in onze schoenen.

Centraal punt is: wij hebben respect voor diversiteit. Zowel respect voor de biodiversiteit in de natuur, als respect voor andere meningen of andere etnische, sociale of culturele achtergronden. De finale keuze is volledig gelijklopend, alleen de strategie verschilt omdat je nu eenmaal appelen niet met peren kan vergelijken.

nr 1 - januari 2006

Vreemde snuiters Het is een mondiaal gegeven. Dus ook de natuur in onze Denderstreek ontsnapt er niet aan. Er zijn de laatste decennia letterlijk en figuurlijk steeds meer “vreemde eenden” in de bijt. Vormt deze toename van exoten reële problemen? Ja … soms! Maar welke? En zijn alle “exoten” hierbij even problematisch? Neen, er zijn duidelijk verschillende probleemniveaus! Welke? Een reportage…

In werkelijkheid gaat het hier om respectievelijk de Canadese gans, de Roodwangschildpad, de Reuzenbalsemien en de Japanse duizendknoop en de Blauwbandgrondel. Een tropisch tafereel ergens in Yellowstone of misschien een Aziatisch natuurpark? Nee hoor, dit is op en top Denderstreek en actueel! Door hun aanpassingsvermogen hebben vele soorten met de hulp van de mens een nieuwe plek veroverd in onze natuur. Maar voor deze uiterst dominante kapers op de kust blijft het daar niet bij…

De Canadese gans, die vanuit de Gentse kasteelparken haar populatie naar onze regio uitbreidt, is zo agressief dat ze maar weinig

nr 1 - januari 2006

Vilda - Rollin verlinde

Vroege zomer. Een gans met lange hals klieft door de nevelslierten en duwt als een strijkijzer de waterrimpels statig voor zich uit. Enkele fraaie waterschildpadden raken opgeschrikt en laten zich onder een tropisch uitziend gordijn van oeverplanten wegzakken in het water. Eén ervan doet tegelijkertijd een spectaculaire uitval naar een voorbijzwemmend leuk, blauw geflankeerd visje. Een idyllisch tafereel… Wat kan de natuur toch mooi zijn! Of bedriegt de schijn?

andere watervogels laat broeden in haar omgeving. De roodwangschildpad, door menige kermisklant uitgezet in de natuur, nadat het beestje ineens té groot en té bijterig werd, vreet zowat alle waterorganismen op die in haar buurt komen. Gelukkig is het voor haar (voorlopig?) nog te koud bij ons om zich voort te planten in de vrije natuur.

Reuzenbalsemien en Japanse Duizendknoop palmen licht verstoorde waterige biotopen in en laten vervolgens door hun hoogte en groeikracht geen ruimte meer voor andere planten. Ook over de agressiviteit van de Blauwbandgrondel kon je reeds in een vorige Dendriet lezen.

Een exoot is een soort die in het wild voorkomt in een gebied waar dit in oorsprong niet het geval is.

Wanneer een exoot, zoals de aangehaalde voorbeelden, zich massaal verbreidt in zijn nieuwe omgeving spreekt men van een “invasieve soort”. Wanneer een invasieve soort bovendien ook nog eens een bedreiging gaat vormen voor economie of ecologie, spreekt men van een “pestsoort”.

Een invasieve soort kan dus soms evolueren tot pestsoort. De lijst van invasieve soorten is lang, maar vormt op zich slechts een klein deel van het aantal exoten.

Invasieve soorten zijn echter verantwoordelijk voor 40% van de bekende extincties van planten en dieren.

De Roodwangschildpadden in de Osbroekvijvers zijn bijvoorbeeld dominante alleenheersers. Met de lopende natuurinrichtingsplannen wil men er een oplossing voor zoeken.

©

Een lieflijk tafereel?

Invasieve soorten

Brulkikker

3

Dergelijke exoten vormen immers een reëel gevaar voor het evenwicht van ecosystemen. Het is de taak van ons, natuurliefhebbers, om dit aan het brede publiek duidelijk te maken. In het geval van de Roodwangschildpadden kan je ingrijpen, omdat de dieren zich niet reproduceren. Om het met een passend spreekwoord te zeggen is lokaal ingrijpen in dit geval niet hetzelfde als “uilen naar Athene dragen”.

alisering van de natuur dus.

Karakteristieke planten en dieren zullen dan nog enkel kunnen overleven in geïsoleerde biotopen met uitgesproken specifieke abiotische kenmerken… Vermoedelijk is de abiotiek van de Denderstreek van dien (algemene) aard dat wij voornamelijk gastheer zullen zijn voor de kosmopolieten (en niet voor de “speciallekes”)… De vraag of dit wel nog te vermijden valt, is zeer relevant.

Na het verlies aan habitats (bossen, waterrijke gebieden enz.) vormen invasieve soorten de grootste bedreiging voor onze biodiversiteit. Het doemscenario is dat we binnen afzienbare tijd een sterk verarmde natuur zullen hebben, maar dan wel met enkel een beperkt aantal planten- en diersoorten die sterk kosmopolitisch zullen voorkomen. Regio’s en zelfs continenten verliezen hierbij een deel van hun specificiteit en diversiteit. Een mondi-

Forse toename De mens vervoert al jaren lang soorten over de gehele wereld. De eerste grootschalige uitwisseling van soorten, de Columbiaanse uitwisseling, had zowel voor- als nadelen. De voordelen waren vaak economisch (denken we maar aan de aardappel), de nadelen vaak ecologisch. Het aantal in de natuur vrijgestelde soorten en blijvende populaties nam vooral toe vanaf de 19e eeuw. Vooral op

het vlak van ongewervelde dieren zien we de voorbije decennia een duidelijke fors stijgende trend in het cumulatief aantal exotische soorten. Dikwijls krijgen deze exoten in het nieuwe gebied een vrijgeleide omdat hun typische predatoren of parasieten niet mee verhuizen of hier in ons klimaat niet aarden.

Bekendste recente invasieve soort is het Veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje. Het dier werd vanaf 1997 aangewend voor biologische bestrijding in de gangbare klassieke glastuinbouw (paprika en in mindere mate tomaat, komkommer, aubergine en courgette).

In 2001 stelt men het voor het eerst vast in de vrije natuur.

Momenteel is het over vrijwel geheel Vlaanderen uitgebreid en eet het naast bladluizen ook onze eigen inheemse zustersoorten op. Van de 30 inheemse lieveheersbeestjessoorten is zowat de helft met uitsterven bedreigd. De landbouw is intussen wel al overgeschakeld op het inheemse Tweestippelig lieveheersbeestje. Dit is echter minder vraatzuchtig en dus minder efficiënt, en bovendien iets moeilijker te kweken…

©

Vilda - Yves Adams

Economie, veiligheid, volksgezondheid

4

Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft

Aan een invasieve pestsoort wordt vaak niet alleen ecologische schade toegedicht, ook economische schade is mogelijk.

Denken we maar aan de Coloradokever, die decennia lang elke aardappelkweker heel wat hoofdbrekens bezorgde. Zo wordt bijvoorbeeld ook de Muskusrat, die in het begin van vorige eeuw werd ingevoerd omwille van de mooie pels, nog steeds intensief bestreden omdat ze met haar gangenstelsel

nr 1 - januari 2006

onze dijken ondergraaft. Niet alleen voor de veiligheid, ook voor de volksgezondheid zijn er al exoten geweest die een bedreiging vormen. Dé op dit vlak letterlijke pestsoort is de Zwarte rat, die de pestbacterie overbracht door middel van haar vlooien. In de 14e eeuw richtte ze hiermee ook in onze contreien een ware slachting aan.

Discussie troef!

Bovenstaande soorten waren typische voorbeelden van pestsoorten. Over sommige planten en dieren (zowel invasief als niet-invasief) bestaat er echter nog heel wat discussie… ook binnen het natuurbehoudwereldje zelf. Zo is de Halsbandparkiet een invasieve soort die al enkele jaren o.a. in het Neigembos voorkomt. Velen beweren dat de Halsbandparkiet de plaatsen verdringt van onze eigen inheemse holenbroeders. De enen, die misschien ook wat vallen voor zijn exotische verschijningsvorm, stellen dat dit nog niet wetenschappelijk bewezen is; de anderen stellen dat, als je op een bewijsstelling moet wachten, het probleem al te ver gevorderd is om nog in te grijpen.

De Canadapopulier is zo’n ander voorbeeld van een discussiegeval. Het is een kruising tussen een Europese en Amerikaanse soort. Hij is niet invasief, want plant zichzelf niet voort.

Vooral oudere klonen hebben ook ecologische functies…

Bovendien is het voor velen een boom met een verhaal in onze regio… voor anderen is en blijft het een te verwijderen exoot, want streekeigen soorten hebben toch nog steeds een grote ecologische meerwaarde.

De lijn is soms moeilijk te trekken en het laatste woord nog lang niet gesproken…

nr 1 - januari 2006

Is dat een exoot?

Kunnen exoten zich dan niet inpassen in onze ecosystemen?

Zolang het geen dominante invasieve soorten zijn en predatoren ook hier hun rol spelen, is integratie op langere termijn soms mogelijk. Een aantal exoten hebben zich al zo sterk ingeburgerd dat ze door velen als inheems beschouwd worden; Zo is het Konijn vanaf de dertiende eeuw ingevoerd bij ons en neemt het er de natuurlijke plaats in van de vaak verdwenen grotere grazers. Hun knaagwerk zorgt voor structuur en deze variatie brengt extra leven in de natuur! Anderzijds brengen ze dan weer economische schade toe aan de landbouw… Het is maar welke bril je opzet!

Alles is relatief. Elke Natuurpuntconservator zal trots zijn als ons eigen Zwartsprietdikkopje (Rietbeemd, Dendervallei Ninove, Wellemeersen, Honegem,…) rondfladdert op de graslanden in het natuurgebied dat hij of zij beheert. In 1910 raakte de dagvlindersoort echter met hooitransporten tot in Canada; nu is het er een plaagsoort van economische relevantie in zowat alle geschikte biotopen in de oostelijke helft van het continent.

Met de mondialisering van de economie ziet het er niet naar uit dat er minder risicotransporten zullen plaatsvinden voor het overbrengen van exoten.

Misschien kunnen duidelijke regels enig soelaas brengen, maar als je weet wat een bijzondere collectie exotische spinnen er bijvoorbeeld bij elke lading meegeleverd wordt op de kades van de Antwerpse haven, dan besef je dat ook dit misschien dweilen is met de kraan open.

Bulk transport van voedsel is

hierbij een belangrijke boosdoener. Zolang we kiezen voor gemondialiseerde landbouw en niet investeren in lokale landbouweconomieën is het moeilijk om het probleem bij de bron aan te pakken.

Wat kan ik doen?

Dan maar eigen verantwoordelijkheid opnemen. Roodwangschildpadden, Brulkikkers en Halsbandparkieten zijn bekende voorbeelden van exoten die zich verspreidden door particuliere onvoorzichtigheid. Dit bewijst dat we wel degelijk zelf iets kunnen doen door meer verantwoord met dieren en planten om te gaan! Als je dus op zoek bent naar huisdieren: hou je bij de klassieke, gecultiveerde huisdiersoorten. Hoe leuk ze er ook uitzien: exotische huisdieren zijn wilde dieren en niet geschikt om ons gezelschap te houden. Bovendien worden ze vaak uit de vrije natuur geroofd en worden hierbij derdewereldlanden uitgebuit.

Het recente natuurrapport somt 16 invasief geworden planten op.

Hierbij is het opmerkelijk dat er 12 afkomstig zijn uit tuinen. Hoe kan je nu een tuin op basis van deze achtergronden inrichten?

Zijn exoten en cultivars te vermijden? En wanneer kan je ze toch wel verdedigen? Hier enkele gouden regels. Kies maximaal voor inheemse bomen en struiken. Het aanbod is groot genoeg.

Wanneer kies je toch een exoot in de tuin?

Bij de klimplanten heb je voor bepaalde toepassingen maar weinig inheemse soorten (Klimop, Kamperfoelie …), die je bovendien qua omvang moeilijk kan beperken. Ook op naar het

5

zuiden gerichte muren kom je biotopen tegen die eigenlijk niet echt voorkomen in Vlaanderen.

Hetzelfde verschijnsel doet zich voor met tegeltuintjes of hele kleine stukjes natuur in steden, vaak met een ingekapseld microklimaat. Op deze plaatsen is het ecologisch te verantwoorden om zuiderse klimmers, vet-

Soort

plantjes en zonneminners zoals lavendel e.d. te voorzien. Hierbij kan je je vrijwel beperken tot soorten van zuiderse, stenige of mediterrane origine. Doe dit doordacht. Vermijd ook planten uit andere continenten.

Cultivars van inheemse soorten struiken zijn in tuinen verantwoord als ze voor de inpas-

baarheid in de tuin qua vorm of grootte specifieke eigenschappen hebben die de natuurlijke moederplant van bij ons niet heeft. Uiteraard zijn de nutssoorten uit je tuin in de meeste gevallen cultivars. Kies hier voor de oude rassen.

Wouter Mertens

Verspreiding in de regio

Evolutie in de regio / Opmerkingen

Weinig bekend Gebiedsdekkend, alle biotopen, riolen 1 waarneming 2001 Lierde Vrij talrijk, sterk watergebonden Algemeen 3-tal waarnemingen voor regio Hoofdz. Z-Dendervallei

Pestqoort / Zou comeback kennen / profess. Bestrijding Pest/Discussiesoort: actuele vespreiding ook zonder mens?

Occasioneel ontsnapt dier (gevangen) Econ. pestsoort langs dijken / Zeer intensieve bestrijding Invasief / Vrij ingeburgerd / herstellende populatie na ziekte Rukken op vanuit Duitsland / 3 ex. lokaal ontsnapt Bep. voortpl. in vrije natuur mogelijk / Boscomplexen

Grote Meersen, Okegem Hele regio Duikt onregematig verspreid op Hele regio Aalst, Wellemeersen, RWZI Liedekerke, Lede Dendermonde Gebiedsdekkend O.a. Neigembos, Liedekerke

Invasief / Enkele half verwilderde exemplaren Pestsoort / zeer dominant Invasief, zonder zware populatieuitbouw Invasief, zonder zware populatieuitbouw Onregelmatige jaarlijkse broedvogel (holenbroeder) Broedvogel, losse waarnemingen elders in de Dendervallei Invasief, wordt nog steeds illegaal uitgezet!

Invasief, gestage toename vanuit Brusselse regio

Dender, visvijvers Overal Gatesvijver Wellemeersen, aantal visvijvers Dender Dender, zijbeken en andere wateren

Invasief/ wordt uitgezet GEEN exoot, maar cultivar van de giebel (giebel=inheems) Invasief, toenemend in private vijvers Invasief Pestsoort (eet verwoed kuit van de andere vissen)

Osbroek, Wellemeersen, Dender, vijvers Wellemeersen Vlassenbroekse Polder, Oordegem...

Affligem

Niet reproductief / Zeer dominant Niet reproductief Ecologisch geen schade, toename, VUB studie volgt Invasief in VI./ Regio1 ex weggevangen uit tuinvijver / zeer dominant

Aalst Moorselbaan, Opwijk Gasthuisstraat,..

Verspreid Verspreid Aalst stoomnet omgeving station Verspreid

Invasief / Talrijk in Brusselse rand! Economische schade Pestsoort / Omvang variĂŤrend (2004 bv vrij grote plaag) Op 4 jaar tijd uitgegroeid tot pestsoort id regio Lokaal, verwarmde plaatsen Pestsoort. Uitermate dominant / invasief/ op 3 jaar overal!

Schelde, sluizen Dender te Dendermonde Gatesvijver, Gavers Dender Dender te Aalst Dender Zijwaterlopen Dender/goede waterkwaliteit Dender

Invasief op getijdenrivieren (sluizen Dender is uitzonderlijk) Lokaal Beperkte aantallen Eerste waarneming 25 sept 2005 Invasief Invasief Beperkte aantallen

Zoogdieren Zwarte Rat Bruine rat Beverrat Muskusrat Konijn Wasbeer Damhert

Vogels Brandgans Canadese gans Casarca Nijlgans Mandarijneend Zwarte Zwaan Fazant Halsbandparkiet

Vissen Karper (en kweekvormen) Goudvis Zonnebaars Snoekbaars Blauwbandgrondel

AmfibieĂŤn en Reptielen Roodwangschildpad Geelwangschildpad Meerkikker Brulkikker

Insecten Faraomier Coloradokever Paardenkastanjemineermot Huiskrekel Veelkleurig Aziatisch Lhb.

Andere ongewervelden Chinese wolhandkrab Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft Driehoeksmossel Kaspische vlokreeft Slak sp.: Physella acuta Slak sp.:Potamopyrgus jenkinsi Platworm sp.: Dugesia tigrina

6

nr 1 - januari 2006

Hoe schattig! Roodwang- en Geelwangschildpadden

Maar die kleintjes werden groot, te groot voor het plastiek bakje in de huiskamer. Ze werden dan maar noodgedwongen in de natuur gedumpt.Vandaar dat ze nu overal in Vlaanderen in diverse waterpartijen gesignaleerd worden, ook in de Denderstreek (zie kaart Vlaanderen). Omdat ze als predator voor vele inheemse dieren een ecologische bedreiging vormen, heeft de EEG de import eind 1997 verboden. Het verbod was echter te specifiek gericht, enkel op het taxon elegans en de commerciële kwekers in Noord-Amerika veranderden hun strategie en kweken nu naast Roodwangen andere soorten zoals Geelwang en Missisippi Zaagrug. Nog geen jaar na het importverbod verschenen de

©

Eén van de bekendste is de Roodwangschildpad. Ze is gemakkelijk te herkennen aan de brede rode streep achter het oog. Haar natuurlijk verspreidingsgebied strekt zich uit over nagenoeg het gehele zuidoosten van de Verenigde Staten. Roodwangen worden op grote schaal gekweekt in Turtle Farms, vooral in de staten Missisippi en Louisiana, om vervolgens als babyschildpadjes verkocht te worden. Miljoenen exemplaren zijn in het verleden naar Europa en het Verre Oosten geëxporteerd. Tot eind vorige eeuw verkocht men ze overal en kinderen konden ze zelf “verdienen” op een of ander kraam op de jaarlijkse kermis. In nauwelijks vijf maanden werden in 1997 in België meer dan 400.000 Roodwangschildpadden geïmporteerd (Jooris et al., 1998)!

Vilda - Yves Adams

Verschillende soorten amfibieën en reptielen worden decennia lang in wisselend aantal in ons land geïmporteerd: Chinese beeksalamander, Chinese en Japanse vuurbuiksalamander, Egyptische groene kikker, Noord-Amerikaanse stierkikker en enkele NoordAmerikaanse commerciële waterschildpadden zoals de Roodwangschildpad (Trachemys scrypta elegans), de Geelwangschildpad (T. s. scripta) en de Missisippi Zaagrug (Jooris, 2002).

Roodwangschildpad

eerste importen in de handel (Jooris, 1999). Daarenboven blijft er ook een intracommunautaire handel in Roodwangen bestaan.

Gelukkig dat deze Noord-Amerikaanse waterschildpadden zich in ons te koud Atlantisch klimaat niet kunnen voortplanten en wellicht zal de import van de andere commerciële NoordAmerikaanse soorten in de toekomst eveneens aan banden worden gelegd. Het ziet er dus naar uit dat de aanwezigheid van die waterschildpadden in ons land maar van tijdelijke aard zal zijn en ze uit ons landschap zullen verdwijnen zodra de Europese “stock” zal uitgeput zijn!

Robert Jooris Litteratuur.

Jooris, R., B. Hellemans & G. Dossche, 1998.- Over het voorkomen van de Roodwangschildpad (Trachemys scripta Schoepf, 1792) in Vlaanderen. De W, 64(3): 81-85).

Jooris, R., 1999.- En na de Roodwangschildpad komen de anderen! De Wielewaal, 65(2): 46-47.

Jooris, R., 2002.- Exoten onder de inheemse herpetofauna. Bulletin van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, Biologie, 72-suppl.: 223-238.

Kilometerhokken waarin Roodwangschildpadden in Vlaanderen zijn gesignaleerd (periode 1982-2005).

(Bron: HYLAdatabank)

nr 1 - januari 2006

7

Stoute mannen kappen exoten!

Het waarom…

Een van de meest ingrijpende maatregelen waar het beheerteam van een natuurgebied mee te maken krijgt, is wel het kappen van uitheemse boomsoorten. Ook het team van de Heidemeersen te Berlare ontsnapt hier niet aan. De eerste aangekochte percelen in de Kleine Heide waren immers hoofdzakelijk begroeid met Amerikaanse vogelkers, Amerikaanse eik - twee soorten die goed gedijen op de droge zandgronden - en Canadapopulier. Er zat niets anders op dan een zo goed als volledige kaalkap van deze terreinen.

Stout Desolate percelen met hopen kruinhout en daartussen een eenzame ruwe berk of zomereik die gespaard kon worden, waren het resultaat. En natuurlijk lokt dit commentaar uit van voorbijgangers. Zo bijvoorbeeld een jongetje dat samen met zijn ouders langs fietst en naar zijn ouders roept: “Is dat één van die stoute mannen die hier al die bomen omzagen?”. Of een wandelaar die spontaan een praatje komt slaan en zegt dat het jammer is van die mooie eiken (Amerikaanse eiken bedoelt hij weliswaar) want de bladeren zijn toch zo mooi om in bloemstukken te verwerken, vooral in de herfst wanneer ze prachtig rood verkleuren. Als beheerder tracht je dan zo goed mogelijk uit te leggen waarom dit nodig is. Niet zo eenvoudig: het draait allemaal om aantallen…

Enerzijds het behoud en herstel van zoveel mogelijk soorten, ofwel de biodiversiteit; anderzijds het behoud of de groei van een gezonde levensvatbare populatie van een welbepaalde soort.

Bospest De overheersende aanwezigheid van uitheemse boomsoorten is fu-

8

nest voor de biodiversiteit binnen een bepaald gebied. Vooral Amerikaanse vogelkers is een sterk verspreide soort, tevens het moeilijkst te bestrijden, vandaar ook zijn bijnaam “bospest”. Zelfs na kappen worden nieuwe scheuten en uitlopers gevormd en de grote hoeveelheid zaden die deze boom oplevert worden gemakkelijk verspreid door vogels en blijven decennia lang hun kiemkracht behouden. Dit geldt ook, zij het in mindere mate, voor de Amerikaanse eik. Beide soorten zijn relatief snelle groeiers en laten door hun dicht bladerdek weinig zonlicht doordringen tot op de bodem.

Afgevallen bladeren van Amerikaanse eik verteren moeilijk, waardoor op de bosbodem een dikke ondoordringbare laag wordt gevormd. Bovenstaande factoren resulteren in de afwezigheid van enige struiken- of kruidenlaag.

Gevolg: minder soorten planten en dus ook minder soorten insecten die afhankelijk zijn van deze planten. Bovendien vinden slechts ongeveer 30 soorten insecten voedsel op deze exoten, terwijl dit voor bijvoorbeeld zomereik al bijna 300 soorten bedraagt. Op hun beurt dienen deze insecten als voedselbron voor sluipwespen en roofwantsen, waardoor er in

totaal 450 insectensoorten op zomereik voorkomen. Op wilg komen ongeveer 266 insectensoorten voor en als derde volgt ruwe berk met 229 soorten.

Neem ook nog eens in rekening dat hoe minder inheemse bomen er in verhouding in een gebied voorkomen, hoe lager het aantal insectensoorten als gevolg van voedselgebrek en habitatversnippering, wat dan weer leidt tot een kleiner voedselaanbod voor insectenetende vogels. Uiteindelijk komt het erop neer dat uitheemse bomen een sterke verarming van de fauna en flora teweegbrengen.

Of anders gezegd: hoe minder uitheemse boomsoorten, hoe rijker de levensgemeenschap.

Verdwenen Doordat een belangrijk deel van de bosoppervlakte in de Heidemeersen ingenomen wordt door uitheemse bomen, zijn een aantal oorspronkelijke soorten verdwenen. Veel van deze soorten zullen waarschijnlijk nooit meer terugkomen. Belangrijk voor het behoud van de nog aanwezige soorten is de omvang van de restpopulatie en de aanwezigheid van kiemkrachtig materiaal in de zaadbank. Ook herkolonisatie is een mogelijkheid.

Wanneer je als gids het resultaat kan tonen van bloeiende brem, struikheide, vingerhoedskruid, opgroeiende ruwe berk en zomereik op percelen waar voordien enkel exoten voorkwamen, dan groeit de goedkeuring van de wandelaars voor het gevoerde beheer. Meestal volgt er enige hilariteit als je de term zaadbank

nr 1 - januari 2006

Peter De Pinnewaert

Zomereik laat voldoende licht door tot op de bodem

uitlegt, oh, dat is zoiets als een ‌ -bank, ja inderdaad. Zaden van vroegere generaties blijven nog een lange tijd in de bodem bewaard. Hoe lang ze kiemkrachtig blijven, is afhankelijk van de plantensoort, maar meestal is het een aantal decennia en zelfs voor een aantal soorten benadert dit de honderd jaar. Dus, waar ooit berkenbos stond, komt weer volop ruwe berk‌ tenminste als de zaden voldoende zonlicht krijgen en de bodemconditie goed is.

Hetzelfde geldt voor brem en struikheide. Deze laatste soort is in een zeer beperkt gedeelte van de Kleine Heide na tientallen jaren afwezigheid teruggekeerd.

Na het kappen van exotenbestanden kunnen bestaande restpopulaties van insecten of planten gevoelig uitbreiden. Het opvallendste resultaat is de terugkeer

nr 1 - januari 2006

en/of uitbreiding van de restpopulaties van een aantal soorten als zomereik, ruwe berk, struikheide, brem, zandzegge, klein tasjeskruid, zandblauwtje, buntgras, vingerhoedskruid, grasklokje, enz. Verdwenen soorten zoals bepaalde vlinders, en in mindere mate sprinkhanen, kunnen het gebied herkoloniseren. Voorbeelden hiervan zijn de waarnemingen van het groot dikkopje (een dagvlinder) en van de sikkelsprinkhaan in het berkenstruweel met brem en hoge kruidenlaag in de Kleine Heide, waar een geschikt biotoop is ontstaan voor deze soorten. Ook vogels vinden er weer hun gepaste levensruimte met voldoende voedselaanbod.

Zangertjes als tjiftjaf, zwartkop, grasmus of tuinfluiter komen weer tot broeden. Voor insecten speelt de omvorming in het

voordeel van verschillende groepen zoals bijen, hommels en sprinkhanen en tal van de boombewonende insecten.

Maar helaas komen niet alleen de inheemse boomsoorten weer tot kiemen, maar ook de uitheemse, wat betekent dat elk jaar opnieuw de jonge zaailingen van exoten dienen verwijderd te worden. Een werk van lange adem, dat nog decennia kan duren.

Peter De Pinnewaert

Afdeling Dendermonding INFO

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

9

Natuurgebied in de kijker

De Boelaremeersen in Geraardsbergen Sinds 2000 werkt Natuurpunt Geraardsbergen aan de uitbouw van een reservaat in de Dendervallei in Nederboelare: de Boelaremeersen. Het gebied ligt tussen de Baronie van Boelare en het provinciaal domein De Gavers.

Landschap en bodem De Boelaremeersen vallen volledig binnen de vallei van de Dender. Het reli毛f is er dus uitgesproken vlak. Het landschap langs de rechteroever van de Dender is bijna volledig open en

10

bestaat vooral uit soortenrijke weilanden, soms omringd door een rij knotwilgen. Langs de linkeroever is het landschap meer gesloten: we vinden er verruigde graslanden, enkele valleibossen en riet- en zeggevegetaties waar populieren zijn ingeplant.

Het grootste deel van de vallei werd eeuwenlang gebruikt als hooiland of weiland. Alleen op de linkeroever, tegen de valleirand, kwamen ook vroeger enkele bospercelen voor. De populierenaanplanten zijn grotendeels van recente datum.

Vooral de voorbije 30 jaar werden heel wat verlaten gronden omgezet naar populierplantages.

Waterviolier in de grachten en greppels

De bodem langs de linkeroever van de Dender bestaat ter hoogte van de Boelaremeersen hoofdzakelijk uit klei. Deze kleiafzettingen bevinden zich in de komgronden van de rivier. Dichter bij de Dender gaat de bodem over naar leem en vlak langs de Dender, op de oeverwal, naar zandleem. De rechteroever wordt gevormd door een zandleemlaag, die stroomafwaarts overgaat naar klei tot zware klei, ter hoogte van de Gavers. Het grondgebruik is

Zicht op waar we met het moeraslandschap naartoe willen na de kappingen, struweelrijke moerasruigte met hier o.m. reuzenpaardenstaart (met op de achtergrond een nog ongekapt perceel)

Rietveld v贸贸r ...

nr 1 - januari 2006

duidelijk gerelateerd aan de bodemsamenstelling en zeker aan de drainageklasse. De natte kleigronden zijn meestal beplant met populieren, de drogere leemgronden worden als weide gebruikt.

Vegetatie In de soortenrijke weilanden staan soorten als Scherpe boterbloem, Grasmuur, Kamgras en Reukgras. Verspreid komen ook Glad walstro, Pinksterbloem, Echte koekoeksbloem, Egelboterbloem, Zomprus, Liesgras, Tweerijige zegge en Gewone waterbies voor.

In de verruigde graslanden vinden we naast verruigingssoorten als Akkerdistel, Grote brandnetel, Moerasspirea, Gewone berenklauw, Gewone engelwortel en Harig wilgenroosje ook soorten die wijzen op een begrazingsbeheer en soorten die wijzen op een hooilandbeheer. Waarschijnlijk werd het gebied dus vroeger als wisselweide gebruikt. In de zones met kwelinvloed vindt men onder meer Tweerijige, Ruige, Scherpe,

nr 1 - januari 2006

Moeras- en Valse voszegge, Zomprus, Holpijp, Moerasrolklaver, Moesdistel, Pinksterbloem en Echte koekoeksbloem. Heggedoornzaad, Gewoon knoopkruid, Moerasandoorn, Wolfspoot, Hopklaver, Moeraswalstro, Penningkruid en Veenwortel vervolledigen het beeld. Boswilg, Schietwilg, Ruwe berk, Zomereik, Sleedoorn en Eenstijlige meidoorn komen zeer verspreid voor.

Het westelijk deel van het gebied bestaat uit een riet- en zeggevegetatie waar populier was ingeplant.

Vooral onder de jongste bomen was de rietvegetatie nog opvallend aanwezig. Naarmate de populieren ouder worden, vermindert het aandeel van het Riet, en komen Scherpe en Moeraszegge in de plaats. De struiklaag bestaat uit enkele wilgenbollen, Sleedoornstruwelen en Gelderse roos. Opvallend is de aanwezigheid van Europese vogelkers, Wilde kardinaalsmuts en Zwarte bes. In de kruidlaag vinden we Gewone smeerwortel, Moerasspirea, Gewone engelwortel, Gele lis, Geoord helmkruid,

Moesdistel, Grote valeriaan, Wolfspoot, Boszegge, Slanke sleutelbloem en Dagkoekoeksbloem.

Tegen het talud aan vinden we verspreid enkele oude valleibossen. De boomlaag wordt gevormd door Es en Zwarte els.

Hier en daar zijn populieren ingeplant. In de struiklaag vinden we o.a. Aalbes, Gelderse roos, Ruwe olm en Eenstijlige meidoorn. De kruidlaag bevat onder meer Dotterbloem, Reuzenpaardenstaart, Muskuskruid, Kruipend zenegroen, Slanke sleutelbloem en Gele lis.

In de grachten en greppels vinden we onder meer Gewoon sterrenkroos, Gekroesd fonteinkruid, Kleine watereppe, Waterzuring, Waterviolier en Watertorkruid. Op de oevers komen Blaartrekkende boterbloem, Geoord helmkruid, Riet, Lisdodde, Lidrus, Moerasvergeetme-nietje en Kruldistel voor.

Fauna Vooral wat vogels betreft, biedt het gebied heel wat potenties. Er

... en na de verwijdering van de populieren

11

broeden o.a. Buizerd, Sperwer, Bosrietzanger, Kleine karekiet, Rietgors, IJsvogel Wielewaal, Groene en Grote bonte specht, Gaai, Koekoek en tal van mezensoorten. Ook Blauwe kiekendief, Boomvalk, Blauwborst, Waterral, Watersnip en Houtsnip worden regelmatig waargenomen.

Voor libellen, vlinders en andere insecten is het eveneens een interessant gebied. Zo werden al Gewone oeverlibel, Platbuik, Blauwe glazenmaker, Grote keizerlibel, Bloedrode en Steenrode heidelibel, Vuurjuffer en Houtpantserjuffer waargenomen.

Opvallende vlinders zijn o.a.

Oranjetipje, Groot dikkopje, Boomblauwtje, Kleine vuurvlinder, Kleine vos, Distelvlinder en Koninginnenpage.

In de Boelaremeersen komt ook de zeldzame Zeggekorfslak voor,

12

een soort van de Europese Habitatrichtlijn.

Beheer In het beheerplan is een beheervisie voor het hele gebied ontwikkeld. Landschappelijk willen wij in de zones grenzend aan de Dender het typische open landschap van de Dendermeersen behouden. In de zone tegen de taludrand op de linkeroever is er plaats voor een halfopen landschap, zijnde een afwisseling van bosjes en open terreinen.

Qua vegetatie luiden de beheersdoelstellingen als volgt: behoud en herstel van soortenrijke graslanden, natte ruigten en valleibossen en een rijke watervegetatie in de grachten en greppels. Qua fauna is het beheer vooral gericht op het aantrekken van moeras- en rietvogels.

In 2000 en 2001 werden in het gebied samen 20 ha aangekocht.

Het ging om 8 ha sterk verruigd grasland en 12 ha riet- en zeggevegetatie onder populier. Het verruigde grasland wordt extensief begrazen door runderen.

Hierdoor ontstaat een moza誰ek met zeer korte grazige plekken, ruigere stukken en opslag van bomen, struiken en struweel. Er was al een groot aandeel aan inheemse bomen en struiken aanwezig in het terrein zodat een mooie uitgangssituatie voorhanden was. Alleen de populierenopslag is verwijderd om de inheemse soorten vrij te stellen.

In 2003 werd, na erkenning van het reservaat door de minister, gestart met het omvormen van de moerasvegetatie. Ongeveer 250 populieren werden gekapt, waarbij geprobeerd werd om

nr 1 - januari 2006

eigendom is, is gepland in 2010.

Eerste resultaten omvormingsbeheer

van

Er is dus nog heel wat werk aan de winkel, maar de eerste resultaten van het omvormingsbeheer laten alleszins het beste verhopen voor de toekomst. Vooral voor de rietvogels heeft het kappen van de populieren zeer gunstige gevolgen. Zo is het aantal zangposten van Bosrietzanger in de reservaatspercelen gestegen van 4 in 2001 tot 16 in 2004.

Het aantal broedende Rietgorzen is gestegen van 1 naar 5 en het aantal broedende Kleine karekieten is verdubbeld van 2 naar 4. In 2005 werden bovendien voor het eerst Cetti’s zanger en Rietzanger waargenomen!

Ook andere soorten profiteren van het uitgevoerde beheer.

Zowel het aantal libellen als het aantal amfibieën is zeer sterk toegenomen. De uitbreiding van Waterviolier in de hoofdgracht is zelfs ronduit spectaculair te noemen.

Deze resultaten sterken ons in de overtuiging dat we goed bezig zijn en we verwachten dan ook dat deze gunstige evoluties zich in de toekomst nog zullen doorzetten.

Toegankelijkheid Het reservaat is ontsloten door twee fiets- en wandelpaden.

Enerzijds is er het jaagpad op de rechteroever van de Dender, anderzijds het fietspad dat de Gentsestraat in Nederboelare verbindt met de Turfstraat in Schendelbeke. Vanuit het centrum van Geraardsbergen is het

Financiële steun Het reservaat steunen kan door te storten op reservatenrekening 293-0212075-88 van Natuurpunt met vermelding “Projectnummer 6640 - Boelaremeersen”.

Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

nr 1 - januari 2006

het

op die manier mogelijk om op een kleine drie uur door en rond het gebied te wandelen. Volg het jaagpad langs de Dender tot aan de jeugdherberg ’t Schipken in Schendelbeke. Steek daar het brugje over, volg het pad onder de grote brug en via de Vissenholstraat, Pijlekaartstraat en Turfstraat kom je via een fietspad op de Gentsestraat uit die je opnieuw naar het centrum van Geraardsbergen brengt.

Vanop dat fietspad heb je een perfect overzicht over de rietvelden van de Boelaremeersen. Op termijn wordt een pad gepland door de reservaatspercelen, maar zolang het omvormingsbeheer niet is afgerond, zijn deze enkel tijdens geleide wandelingen toegankelijk. Raadpleeg hiervoor de Denderkalender.

Wil je de Boelaremeersen zelf eens bewonderen? Dat kan onder begeleiding van de conservator tijdens een winterwandeling. De laatste maanden is het landschap in de Boelaremeersen sterk veranderd doordat heel wat populieren zijn gekapt en opgeruimd. Tijdens de wandeling leggen de beheerders uit waarom dit is gebeurd en wat de te verwachten effecten zijn.

Afspraak: zondag 22 januari van 14 tot 17 uur, Kasteeldreef Baronie Boelare, einde Gentsestraat, Nederboelare.

Johnny Cornelis

Afdeling Geraardsbergen INFO

zoveel mogelijk inheemse bomen en struiken uit de onderetage te vrijwaren. Met tientallen vrijwilligers werd het kruinhout van de populieren opgeruimd zodat riet en zeggen alle ruimte kregen die ze nodig hebben om te ontwikkelen. Ook in het 3 ha grote rietveld werden de jonge populieren gekapt, hoewel ze nog niet kaprijp waren, om te verhinderen dat de rietvegetatie zou degraderen naarmate ze meer en meer overschaduwd raakt.

In augustus 2005 werden opnieuw zowat 300 populieren gekapt. Dit maal werd een nationaal natuurbeheerweekend van Natuurpunt georganiseerd om het kruinhout van de populieren op te ruimen. Eind september werd door een 25-tal leden van Natuurpunt uit heel Vlaanderen, bijgestaan door heel wat lokale vrijwilligers, op één dag tijd zowat drie kwart van het populierenkruinhout opgeruimd. Het resterende kwart wordt verder afgewerkt door lokale vrijwilligers (in ruil voor het gratis brandhout). Deze winter wordt door de terreinploeg van Natuurpunt een raster geplaatst en vanaf 2006 wordt de moerasvegetatie mee opgenomen in het begrazingsblok.

Bedoeling is dat door de extensieve begrazing het dichtgroeien van de moerasvegetatie met bomen en struiken verhinderd wordt, zodat het halfopen landschap behouden blijft. In 2007 of 2008 worden nog eens twee ha populieren gekapt. De kapping van het laatste perceel met populier dat momenteel in

Johnny Cornelis 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

13

Regioquiz groeit!

Op 22 oktober jongstleden ging de zesde Dendrietregioquiz van start te Ninove. Met 28 deelnemende ploegen stond het als een paal boven water: na de gezelligste natuurquiz, zijn we nu ook Vlaanderens grootste geworden. Met een actieradius van Opwijk over Herzele tot voorbij Halle bereiken we zowat iedereen die in de ruime regio wat te betekenen heeft voor natuur en milieu: 8 Natuurpuntafdelingen, 3 JNM-afdelingen, heel wat losse natuurliefhebbers, een delegatie van het ecologisch wereldcafé Kalisj, enz… bijna iedereen was er!

Opvallend was de deelname van 13 JNM-ploegen. JNM Ninove-Geraardsbergen had immers mee zijn schouders gezet achter de organisatie, met o.a. de promotie bij de jeugd en het verzamelen van de zeer mooie prijzentafel. Ze wisten zelfs de kersverse buurafdeling Pajottenland met drie ploegen te strikken. Welkom!

Iedereen wil er volgende keer weer bij zijn; het daverend applaus op het einde sprak boekdelen.

We kijken alvast uit naar een grotere zaal! Als eerste eindigden uiteindelijk de morele winnaars, professionals van afdeling Natuur en het Insituut voor natuur- en bosonderzoek (INBO), op de voet gevolgd door Natuurpunt Ninove en de ringers van onze regiovogelwerkgroep Cinerea. In het klassement van de jeugdploegen ging de eerste prijs naar JNM-snoeihard met Karl Van Ginderdeuren. Een dikke proficiat aan alle deelnemers!

Wil je volgende keer meer vooraan zitten? Wie eerst inschrijft, krijgt de beste plaats! Noteer alvast nu in je agenda: Zevende natuur- en milieuquiz: 2 december 2006!

14

Jacqueline Arickx en Marc Symoens

De avond verliep in een opperbeste sfeer van gemoedelijkheid en strijd, spanning en ontspanning en veel superleuke babbels en contacten.

Tijdens het eerste deel was er weer een leuke tafel-puzzelronde die elke vrije minuut in beslag nam. Themareeksen waren ditmaal Lucht en Genotmiddelen. Stefan Kestens won een fles jenever en het “Grote kamasutraspel”. Het schijnt dat we daar thuis het eerste half jaar niet meer mogen passeren.

nr 1 - januari 2006

DENDERKALENDER uur van vertrek

plaats van afspraak

1 toelichting ☺ gids

7 bijzonderheid h contactpersoon

5 zeker meebrengen

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen € 1, tenzij expliciet anders vermeld.

Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk (€ o,o5 per km/persoon).

zondag 8 januari

Natuurwandeling in het Osbroek Afdeling Aalst

1

☺ h

10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Uitzonderlijk op de 2e zondag van de maand.

Magda de Wolf of Inge Singelyn Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 8 januari

h

lopend diverse dia-voorstellingen.

Bestuur Natuurpunt Ninove 054 32 52 65 zondag 15 januari

Wandeling in de polders en schorren afd. Denderleeuw 08:00 – 20.00 Welleplein kerk te Welle 1 Wandeling in de Schelde-schorren, achterland Doel, Saeftinge, Paal. h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Verrekijker, picknick, drank, stevig schoeisel

Glühweinwandeling in Liedekerkebos

vrijdag 20 januari

afd. Affligem-Liedekerke

Algemene jaarlijkse ledenvergadering

10:00 – 12:00 Samenkomst om 9.45 uur aan de ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke 1 Natuurwandeling met glühwein als afsluiter: 4 km. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

19:30 – 23.00 Taverne “De Plesj” Welleplein te Welle 1 Jaarlijkse open, algemene ledenvergadering h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

vrijdag 13 januari

vrijdag 20 januari

Avondwandeling

19:00 – 22:00 Centrum “De Waterkant”, De Gheeststraat 16 te Aalst (Zeebergbrug) 1 Algemene vergadering en nieuwjaarsreceptie. Aansluitend nachtwandeling in het park en het Osbroek… bij volle maan, op vrijdag de 13de, als dat maar goed afloopt… h Herman Derder - 0495 32 42 61

afd. Dendermonding 19:00 – 22:00 Taverne ‘t Oud Brughuys in Berlare aan Schoonaardebrug kant Berlare 1 Avondwandeling met inventarisatie van de bosuil. h Vooraf inschrijven bij Dirk De Mesel - 052 42 67 28 zaterdag 21 januari

Ledenfeest afd. Affligem-Liedekerke

zaterdag 14 januari

Jubileum en Nieuwjaarsreceptie afd. Ninove 19.30 - 24.00 Buurthuis van Pollare, hoek Nekkersput/Hoogstraat 1 Gezellig samenzijn met een hapje en een drankje (alles gratis!), voorstelling jaarprogramma, terugblik en vooruitblik, door-

nr 1 - januari 2006

afd. Geraadsbergen

1

7

afd. Denderleeuw

Nieuwjaarsreceptie en Volle Maan-wandeling Afdelingen Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem

zaterdag 21 januari

Algemene vergadering & ledenfeest

20:00 – 24:00 Ontmoetingscentrum Ter Muilem, Muilemstraat 33 te Liedekerke 1 Het bestuur nodigt alle leden, vrienden en sympathisanten uit voor ’n hapje en ’n drankje en de algemene ledenvergadering. We bekijken het voorbije jaar en lonken naar het nieuwe. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

h

19:00 Parochiale zaal Grimminge (steegje naast de kerk) 19 uur: Algemene vergadering, met voorstelling van de kalender 2006, de projecten en de bestuursploeg.

20 uur: Aansluitend, gezellig samenzijn met aperitief, uitgebreid gevarieerd koud buffet, koffie, zelfbereid dessertenbuffet, een glas bier of wijn. € 14 per volwassene, € 6 per kind jonger dan 12 jaar, drank inbegrepen tot en met de koffie.

Inschrijven via een seintje aan Koen en na storting op rekening 523-0456963-71 van Natuurpunt Geraardsbergen met vermelding “ledenfeest + aantal volwassenen + aantal kinderen”.

Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net zondag 22 januari

Wandeling: winter in de Boelaremeersen afd. Geraadsbergen 14:00 – 17:00 Kasteeldreef Baronie Boelare, einde Gentsestraat, Nederboelare 1 Het artikel in deze Dendriet schept het achtergrondkader voor deze wandeling in de vallei van de Dender. De laatste maanden is het landschap in de Boelaremeersen sterk veranderd doordat er heel wat populieren zijn gekapt en opgeruimd. Tijdens de wandeling leggen we uit waarom dit is gebeurd en wat de te verwachten effecten zijn. h Johnny Cornelis – 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com zondag 22 januari

Natuuruitstap naar Zeeland afd. Denderleeuw 07:00 – 21:00 Welleplein, aan de kerk te Welle 1 Wandeling met aandacht voor overwinterende ganzen en zeevogels. h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

15

5 Verrekijker, picknick, drank, stevig schoeisel en warme kledij. vrijdag 27 januari

Schelfhoutstraat te Liedekerke

zondag 26 februari

1 Natuurwandeling (4 km). Thema:

Wandeling: sneeuwklokjes in het Steenbergbos en langs de Terkleppebeek

h

Algemene vergadering afd. Dendermonding 20:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen 1 Wij nodigen alle leden uit om constructief mee te werken binnen de afdeling. h Dirk De Mesel - 052 42 67 28 zaterdag 28 januari

Algemene ledenvergadering afd. Groot Haaltert 19:00 – 21.00 Jeugdcentrum De Kouter, Middenkouter 10, Haaltert 1 Nieuwjaarsreceptie en Algemene vergadering. h Stijn De Ryck – 0472 70 20 00 stinderyck@busmail.net

REGIO-ACTIVITEIT

zondag 5 februari

Natuurwandeling in de Valier afd. Affligem-Liedekerke 14:30 – 16:30 Samenkomst om 14u op de parking hoek Driesstraat-Portugeesstraat te Affligem 1 Natuurwandeling in en rond ons natuurreservaat. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

afd. Lede-Houtem 10:00 – 12:00 Ingang park van Mesen, kant station Lede 1 Natuurwandeling. Thema: “Bomen in winterkleed”. h Herman Derder – 053 80 01 10

zondag 29 januari

zondag 12 februari

Glüh-winterwandeling avifauna Wellemeersen afd. Denderleeuw

1 h

5

14:00 – 17.00 Wellemeersen, infobord Rodestraat te Denderleeuw Wandeling met focus op de vloeiweiden en de vogelkijkhut, met glühwein om op te warmen Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Verrekijker, laarzen en warme kledij. zondag 12 februari

zondag 5 februari

Landschapswandeling langs de Oudenberg en de Molenberg

Natuurwandeling in de Gerstjes

afd. Geraadsbergen

afd. Aalst

14:00 – 17:30 Vijver van de Oudenberg te Geraardsbergen. Voldoende parkeergelegenheid 1 Landschapswandeling met bijzondere aandacht voor geologie. Hier en daar ook een vleugje cultuur met onder andere de Wambashoeve, de Oudenberg, de Muur,... Glooiend landschap, zichten op de Bosberg en de Dendervallei.

Een tussendoortje in Den Athayet.

7 Bijdrage € 1 per persoon: hiervoor krijg je onderweg een consumptie naar keuze (het verschil wordt door onze afdeling bijgelegd). h Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

1 ☺ h

10:00 – 12:00 Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12 te Erembodegem – Aalst Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Geert Rohaert of Bart Backaert Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 5 februari

Natuurwandeling in het Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke 10:00 – 12:00 Samenkomst om 9:45 uur aan de ingang Liedekerkebos,

16

afd. Geraadsbergen 14:00 – 17:30 Kerk Everbeek Boven 1 Het glooiende en bosrijke Everbeekse landschap hoeft wellicht weinig uitleg. Minder bekend zijn de mooie hoekjes waar sneeuwklokjes in massale hoeveelheden de eerste lentebeelden oproepen. h Koen Van Den Berge – 055 42 83 90

REGIO-ACTIVITEIT zaterdag 4 maart

Daguitstap naar Cape Gris-Nez

zondag 12 februari

Natuurwandeling in het Park van Mesen

Boottocht op de Schelde 8:00 – 16:00 Parking einde Noordlaan te Dendermonde (van daar met wagen naar Temse) 1 Onvergetelijke klassieke topactiviteit voor iedereen! Zie ook in vorige Dendriet.

7 Vertrek stipt om 8 uur!

Inschrijven verplicht! € 12 (€ 8 kinderen 3 tot 12 jaar) Rekening 001-3663323-97 h Peter D’hondt 053 80 72 57

“Gallen”.

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

07:00 – 20:00 Vertrek parking St. Annakerk, Roklijf te Aalst 1 Thema: fossielen en vogels ☺ Romain De Moor en Peter D’Hondt h Peter D’Hondt - 053 80 72 57

zaterdag 4 maart

Nacht van de duisternis, uilenwandeling afd. Ninove Begin 20:00 – 22:00 Buurthuis Pollare, hoek Nekkersput/Hoogstraat 1 Natuurpunt Ninove i.s.m. de Volkssterrenwacht Neigem organiseren een gezamenlijke activiteit: uilenwandeling met informatie van +/- 1,5 u aan het buurthuis. Een gids van de sterrenwacht geeft uitleg over de sterrenhemel. Nadien volgt een korte presentatie over lichthinder. De telescopen van de sterrenwacht zullen de hele avond opgesteld staan in de tuin van het buurthuis. Bij regenweer geeft de Sterrenwacht een vervangprogramma met dia’s/film. Deelname is gratis! h Willem Goubert (Sterrenwacht) 054 33 09 59 Wouter Mertens – 054 32 51 71 zondag 5 maart

Natuurwandeling in Somergembos afd. Aalst

1 ☺ h

10:00 – 12:00 Op het einde van de Schietbaan, (zijbaan van de Brusselsesteenweg) te Aalst, aan de oude Zeebergbrug Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Rosanne Snauwaert of Antonia Geerts Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

nr 1 - januari 2006

zondag 5 maart

zondag 19 maart

Natuurwandeling in het Liedekerkebos

Natuurwandeling in het Park van Mesen

afd. Affligem-Liedekerke

afd. Lede-Houtem

10:00 – 12:00 Samenkomst om 9.45 uur aan de ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke 1 Themawandeling: “Boomknoppen”, 4 km. ☺ Wenke Devriese h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

10:00 – 12:00 Ingang park van Mesen, kant station Lede.

1 Natuurwandeling, thema: “Reigers”. h Herman Derder - 053 80 01 10

zondag 5 maart

18:30 – 22:00 Ontmoetingscentrum Muilem, Muilemstraat 33 te Liedekerke 1 Het jaarlijkse eetfestijn ten voordele van de reservaatwerking.

Ook vegetarische schotel verkrijgbaar. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Natuurwandeling in Hekelgem afd. Affligem-Liedekerke 14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 u aan De Patro Fossestraat (achter de kerk) te Hekelgem 1 Natuurwandeling in de omgeving van de Nieuwe Molen en de Duivelsputten. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

1

h

7

Lente eetfestijn

afd. Affligem-Liedekerke

1 ☺ 7 h

13:00 – 16.00 Wellemeersen, infobord Rodestraat te Denderleeuw Gezinsuitstap: fietstocht met haltes aan de rand van de lokale natuurgebieden.

Eric De Tré Fietstocht op eigen risico Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 zaterdag 1 april

Excursie vogelgeluiden: vogels van park en tuin, Moenebroek afd. Geraadsbergen

1

Wandeling: spechten in Raspaillebos & Karkoolbos afd. Geraadsbergen 8:30 – 11:30 Parking bij Café Den Uitkijktoren, top Bosberg, Galmaarden 1 Maak kennis met de groene specht, en met de grote, kleine en met wat geluk ook de middelste bonte. We mogen zowel auditief spektakel als baltsvluchten verwachten. h Wouter Faveyts – 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be

7 h

8:00 – 11:30 Infobord ingang reservaat, kruispunt Moorhofstraat – Moenebroekstraat, Ophasselt We concentreren ons op de “gewone” soorten, die iedereen kent uit zijn eigen tuin. Verschillende gidsen maken het mogelijk om in kleine groepjes te splitsen. Zo kunnen zowel gevorderden (mensen die in 2005 aan de cursus deelnamen) als totale leken aan hun trekken komen.

Zie 13 mei voor een vervolgwandeling over vogels van ruigte en riet.

Wouter Faveyts – 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be zondag 2 april

Natuurwandeling in het Osbroek zondag 19 maart

Boompjesdag “Kom Op Tegen Kanker”

nr 1 - januari 2006

14:15 – 17:15 Samenkomst om 14 uur aan de ingang van Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke 1 Natuurwandeling van ongeveer 3 uur in en rond het Liedekerkebos. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 2 april

Voorjaarswandeling in de Heidemeersen

zondag 26 maart

afd. Ninove

Snauwaert Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 2 april

Fietstocht langs de lokale natuurgebieden

Eetfestijn Natuurpunt Ninove

zondag 12 maart

h

zaterdag 25 maart

afd. Denderleeuw

met stad Aalst.

☺ Inge Singelyn of Rosanne

Natuurwandeling Liedekerkebos

afd. Affligem-Liedekerke

zaterdag 11 maart en zondag 12 maart

zaterdag 18:00 – 22:00 zondag 11:30 – 14:00 In de refter van het Heilige Harteninstituut (zusterhuis), Onderwijslaan Ninove Eetfestijn ten voordele voor de werking van afd. Ninove. Op het menu: soep, diverse vleesgerechten en een vegetarische schotel. Dit alles aan democratische prijzen.

Bestuur Natuurpunt Ninove 054 32 51 71 Kaarten te verkrijgen bij de bestuursleden

(zijstraat Parklaan) te Aalst

1 Natuurwandeling in samenwerking

afd. Aalst 10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef

afd. Dendermonding

1 h

5

9:00 - 12:00 Waterzuiveringsstation, Sluis 64, Berlare Speciale aandacht voor de reeds teruggekeerde weidevogels zoals de Grutto.

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Laarzen

BEHEERSWERKEN zondag 15 januari

Beheerswerken Pamelse Meersen afd. Affligem-Liedekerke 8:30 – 12:30 Samenkomst Langestraat, baantje rechtover de vijver Molenhof 1 Weghalen oude afsluiting.

Er wordt gezorgd voor drank en een tussendoortje. h Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 21 januari

Beheerswerken De Heidemeersen afd. Dendermonding 9:30 - 16:00 1 Opruimen van kruinhout populier.

Wie hout wil, kan het meenemen. h Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

17

afd. Dendermonding 9:00 – 16:00 1 Afzagen wilgenopslag, bij hoge waterstand knotten van knotwilgen.

Wie hout wil, kan het meenemen. h Vooraf bellen naar Dirk De Mesel 052 42 67 28 5 Laarzen en werkhandschoenen zondag 5 februari

Beheerswerken Groot Schoor, Grembergen

Vooraf bellen naar Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 5 Laarzen en werkhandschoenen h

zaterdag 4 maart

Beheerswerkdag Wellemeersen afd. Denderleeuw 09:00 – 16:00 Samenkomst NP materiaaldepot Wellemeerenstraat 1 Knotten wilgen omgeving depot.

Gratis barbecue en drank medewerkers. h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

afd. Dendermonding 9:00 – 16:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen 1 Maaien van het riet.

Er wordt een middagmaal aangeboden na inschrijving. h Vooraf bellen naar Tarcy Verstraeten - 052 21 11 11 5 Laarzen en werkhandschoenen zaterdag 11 februari

Beheerswerken Heidemeersen

C.C. De Werf, Molenstraat, Aalst 1 Reeks van 2 theoretische lessen en één praktijkles over de in het stedelijk milieu voorkomende kruidige planten, varens en mossen. ☺ Hans Vermeulen, natuurpunteducatie 7 Bijdrage € 15 voor de hele reeks 20% reductie voor leden Natuurpunt.

Inschrijven door storting van het inschrijvingsgeld op rekening 001-2063861-68 h Magdelien Roobroeck - 053 70 27 75 magdelien.roobroeck@telenet.be

zondag 12 maart

mei

Beheerwerken Palitsebeek

Inheemse wilde orchideeën te Aalst

afd. Affligem-Liedekerke

afd. Aalst/Erpe-Mere/Lede-Houtem

8:30 – 12:30 Samenkomst Sportlaan te Liedekerke, aan de brug over de Palitsebeek 1 Vrijmaken van de doorgang in het reservaat.

Er wordt gezorgd voor drank en een tussendoortje. h Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

1

afd. Dendermonding 9:30 - 16:00 1 Knotten en aanplanten van knotwilgen. Wie hout wil, kan het meenemen. h Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be 5 Laarzen en werkhandschoenen

CURSUSSEN dinsdag 21 en 28 maart zaterdag 15 april

Plantendeterminatie voor beginners

☺ 7

afd. Ninove. zondag 12 februari

Beheerswerken Palitsebeek

afd. Affligem-Liedekerke

1

8:30 – 12:30 Samenkomst Sportlaan te Liedekerke, aan de brug over de Palitsebeek 1 Vrijmaken van de doorgang in het reservaat.

Er wordt gezorgd voor drank en een tussendoortje. h Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

☺ 7

zondag 19 februari

Beheerswerken Groot Schoor, Grembergen afd. Dendermonding 9:00 – 16:00 De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen 1 Maaien van het riet.

Er wordt een middagmaal aangeboden na inschrijving.

18

h

19:30 – 22:00 Bovenzaaltje van Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove Cursus over determinatie van planten voor beginners: 2 lesavonden theorie gegeven door de lesgevers van Natuurpunt educatie en 1 les praktijk op zaterdag 15 april in de Walputbeek te Meerbeke.

Hans Vermeulen en/of Wim Verachtert, lesgevers van Natuurpunt educatie.

Inschrijven: leden € 10, niet leden € 15 of € 25 (inbegrepen promotielidmaatschap Natuurpunt) te storten op rekening 979-3529555-21 van NP Ninove met vermelding “cursus planten”.

Gery de Munter – 054 33 03 03.

h

Theorie: dinsdag: 9 en 16 mei 19:30 – 22:30 Praktijk: zondag 21 mei en zaterdag 17 juni 8:00 – 18:00, 2 dag-uitstappen (eigen of kostendelend vervoer) Centrum “De Waterkant”, De Gheeststraat 16, 9300 Aalst (nabij Zeebergbrug) Ook in onze streken groeien en bloeien er mysterieuze orchideeën.

Deze cursus brengt inzicht in de meest ingenieuze plantengroep van onze planeet. In de gedrukte cursus vind je veel informatie terug.

Tijdens twee geleide uitstappen maak je ook tastbaar kennis met deze inheemse en volledig beschermde planten.

Daan Stemgée Bijdrage leden: € 14; niet-leden: € 21 Inschrijven door storting van het inschrijvingsgeld op rekening 001-2063861-68 Magdelien Roobroeck - 053 70 27 75 magdelien.roobroeck@telenet.be

april

Planten in en om de stad afd. Aalst

Daan Stemgée

zaterdag 28 januari

Beheerswerken Wachtbekken 6

Theorie: dinsdag 18 en donderdag 20 april 19:30 – 22:00 Praktijk: zaterdag 29 april 9:00 - 12:00

nr 1 - januari 2006

Hoop in donkere tijden!

KLE De door ons ingediende voorstellen werden, zij het met enige vertraging, op de milieuraad van 12 oktober jl. gewikt en gewogen. Na nog eens een grondige toelichting van de voorstellen, bleek uit de discussies dat de meeste leden van de milieuraad wel te vinden waren voor de voorstellen. De afgevaardigden van de landbouwsector stelden voor om in een eerste fase de landbouwers te laten genieten van de subsidie van aanplant en onderhoud van de KLE’s. Pas in een latere fase kon gedacht worden aan de milieuvriendelijke burger of vereniging.

De landbouw mag natuurlijk meegenieten van deze subsidie. Maar de betoelaging van de KLE’s is in de eerste plaats bedoeld om de natuur een handje te helpen.

Aankopen Uit de stemming over het voorstel voor aankoopsubsidie binnen VEN- en habitatrichtlijngebieden (eerste maal dat er op de milieuraad in Lede gestemd wordt over voorstellen!) bleek dat een overweldigende meerderheid voor het ondersteunen van de natuurvriendelijke initiatieven gewonnen was.

Een groot succes voor ons lanschap.

De strijd is echter nog niet gestreden. Beide voorstellen moeten nu nog goedgekeurd worden op de gemeenteraad. Wij hopen natuurlijk dat onze bestuurders zullen ingaan op de ingediende voorstellen.

Bermbeheer Na lang aandringen heeft de gemeente Lede het nodige gedaan om zijn wegbermbeheer uit te voeren

nr 1 - januari 2006

zoals het hoort. Het bermbesluit van de Vlaamse Regering van 27 juni 1984 beoogt een natuurvriendelijker bermbeheer te stimuleren. Drie bepalingen van het bermbesluit zijn belangrijk: A Er mag maar een eerste maal gemaaid worden na 15 juni en een tweede maal mag pas na 15 september.

A Het bermmaaisel moet verwijderd worden.

A Het is verboden de bermen te bespuiten met herbiciden en insecticiden.

Dat afvoeren van het maaisel is in Lede elk jaar een punt van discussie geweest. Dit jaar werd een eerste proef gedaan met uitbesteding van de werken, maar de gemeente heeft beslist een eigen installatie te kopen. In de toekomst zal er geen gras meer op de straten blijven liggen en zullen de grachten niet toeslibben door alle maaisel dat blijft liggen. En de bermen zullen steeds bloemrijker en “natuurrijker” worden Zo zie je maar dat de aanhouder wint.

Herman Derder

Nieuwe werkgroep Zoals in een vorige Dendriet vermeld, zijn we al van 2003 bezig met de uitbreiding van het “project Ledezijde” nr.

6657. Aankoop van gronden is één ding, onderhoud en beheer is een ander. Daarom doen we een warme oproep tot mensen die geïnteresseerd zijn in een werking rond een reservaat in hun eigen gemeente. Rustige wandelingen doorheen het gebied, inventarisaties, beheerswerken, overleg over wat en hoe, en nog vele andere dingen kunnen en zullen in die werkgroep Ledezijde aan bod komen.

Geef een seintje ofwel telefonisch of via e-mail. Als het even kan, misschien vóór eind februari. Dan kunnen we 2006 beginnen met de geboorte van een gloednieuwe werkgroep voor een gloednieuw reservaat. Denk er even over na!

Afdeling Lede-Houtem INFO

Er valt goed nieuws te rapen in deze donkere dagen te Lede.

Als we de milieubegroting van de gemeente Lede erop naslaan, dan merken we dat er reeds enkele jaren een aanzienlijk bedrag voorzien is voor GNOP-acties. Vanuit het gemeentebestuur werd hieromtrent echter nog geen actie ondernomen.

Daarom heeft afdeling Lede-Houtem enige tijd geleden een aantal voorstellen uitgewerkt voor het betoelagen van aanplant en onderhoud van kleine landschapselementen (KLE’s) en voor het ondersteunen van de aankoop van ecologisch waardevolle gronden door natuurverenigingen.

Herman Derder 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

19

De dag dat de duisternis verdween

Lichtvervuiling aanpakken Lucht-, bodem- en watervervuiling kennen we al langer. Dit zijn wereldwijde problemen die regelmatig in het nieuws komen.

Lichthinder, lichtvervuiling… zijn termen die nog maar vrij recent zijn. Een zoveelste manier om nog maar eens vanuit de milieuhoek het vingertje op te steken? Neen, het onbehagen komt eigenlijk uit de bevolking zelf (waaronder amateur-astronomen).

Toen ik als jonge knaap vanuit de tuin ’s avonds omhoog keek, zag ik nog een vrij mooie sterrenhemel; de straatverlichting was afgeschermd door het huis, en die straatlampen hadden de kracht van een fietslichtje, vergeleken met wat er heden ten dage bestaat. De kerk een eindje verder kreeg na de restauratie een beetje verlichting mee. Vier joekels van grondspots! De lichtbundels schoten als het ware mijn mooie sterrenhemel aan flarden.

Mijn omgeving vond de kerk “mooi”. Voor mijn part mocht ze op Mars staan mooi te wezen.

Dit soort omhoog stralende verlichting zou geleidelijk aan heel Vlaanderen inpalmen, de fietslampjes werden krachtige edelgaslampen enz…

Moeten we dan terug naar de middeleeuwen? Och neen, met wat goede wil kan men de bestaande

Ons dicht wegennet, verlicht tot in de kleinste uithoeken van de landelijke gebieden, de vele verlichte industrieterreinen, sportterreinen, verlichte serres, monumenten, reclamepanelen maken het plaatje compleet. Nachtfoto’s uit de ruimte genomen laten Vlaanderen zien als één grote lichtvlek.

Onze economie draait 24 op 24 uur, zodat verlichten ’s nachts een must is. Maar wat met de oeroude dag-en-nachtcyclus?

Deze regelmatige cyclus bestond reeds lang voordat er leven was op aarde. Het is evident dat de eerste levensvormen hier ook al op afgesteld waren. Mens, dier en plant hebben daardoor hun bioritme ontwikkeld, volledig afgestemd op deze regelmatige licht/duisternis-cyclus. Dit bioritme kan dus ernstig verstoord raken door de vervaging dag/nacht. Depressiviteit en slaapstoornissen kunnen optreden, en vooral dat eerste dreigt dé kwaal van de 21ste eeuw te worden.

Verlichting tijdens de slaap is volledig af te keuren, zoals het strooilicht van een straatlantaarn of gewoon van een nachtlampje. Het is trouwens wetenschappelijk bewezen dat kinderen die met licht slapen meer kans maken myopie (bijziendheid) te ontwikkelen.

Vlaanderen is al geen groot natuurpark; daarom is het des te schrijnender dat de kleinere natuurgebieden die gevrijwaard bleven - dankzij verenigingen zoals Natuurpunt - nog eens geplaagd worden door lichtvervuiling van ondoordacht geplaatste verlichting. Het is onrechtvaardig om nachtdieren de duisternis te ontnemen. Lichtschuwe dieren worden daardoor “opgesloten” in veel te kleine biotopen. Daardoor dreigt Sportterrein Sinaai met foute verlichting gefotografeerd op 10 km

20

nr 1 - januari 2006

Geert De Cock

Witte nachten

inteelt, met als gevolg zwakkere dieren die op termijn mogelijk uitsterven in dat gebied. Heel Vlaanderen is immers opgedeeld in kleine compartimenten door de lichtlinten van de talrijke wegen.

©

Dat het in Vlaanderen reeds op heel wat plaatsen nooit meer echt donker wordt, staat als een paal boven water.

Stadsbewoners kunnen zich nog nauwelijks een sterrenhemel voorstellen.

Maar ook daarbuiten vreet het licht zich een weg en verdrijft het de heilzame duisternis.

verlichting aanpassen. Zij werd ooit min of meer ondoordacht geplaatst. Daarom heerst op vele plaatsen een overdaad aan licht. Met even de toestand te evalueren kan men deze overdaad wegwerken. Enorm veel licht komt terecht op plaatsen waar het niet nodig is. Door bestaande armaturen te vervangen door aangepaste toestellen, kan men niet alleen het licht richten waar het nodig is, maar ook het vermogen van de lamp kan daardoor dikwijls flink gereduceerd worden. Wat dan weer goed is voor de energiefactuur. Lichtvervuiling bestrijden is veeleer een ontlasting dan een belasting voor de bevolking! Maar vooral de natuur zou ons daarvoor dankbaar zijn.

Doe ook eens een proef Op geregelde tijdstippen wandel ik bij duisternis door de velden in een open landschap. Bij maanloze nachten en open hemel heb ik steeds mijn kleine zaklampje nodig om tijdig uit te wijken voor modder of oneffenheden. Onlangs was het een nogal vochtige lucht (ook maanloos) zodat enkel de helderste sterren zwak zichtbaar waren. Ik had mijn lampje helemaal niet nodig “dankzij” de oplichtende vlekken in de hogere vochtlagen, veroorzaakt door steden en wegen die teveel licht omhoog stralen. Doe zelf maar eens de proef vanuit de tuin of het veld. Je zult niet lang moeten zoeken naar dat strooilicht. Kijk vooral naar de horizon.

Kijk ook eens naar verlichte gebouwen die opwaarts aangestraald zijn (schijnwerpers geplaatst op de grond). Anderzijds zijn er gebouwen met meerdere bescheiden lampen, ingebouwd onder de kroonlijst en naar beneden stralend. Ik durf te wedden dat je de laatste manier

veel mooier vindt. Wij zijn vooral het natuurlijk licht gewoon (zonlicht). En dit licht schijnt steeds van boven naar onder. En trouwens… probeer thuis eens vloerverlichting uit in de woonkamer, de kans is groot dat mevrouw/meneer u laat interneren.

Praktisch voorbeeld De sportterreinen van Sinaai (Sint-Niklaas) waren ooit zo lichtvervuilend dat het niet mooi meer was.

Na deskundig overleg met de werkgroep Lichthinder van de Vereniging voor Sterrenkunde (VVS) werd deze sportsite omgebouwd tot een schoolvoorbeeld van verantwoord verlichten. De gevolgen waren ronduit spectaculair. Minder verblinding voor de spelers, beter verspreid licht op het terrein, een aanvaardbaar strooilicht en een elektriciteitsrekening die 40% goedkoper was. Gevolg: spelers tevreden, natuur tevreden, budget tevreden, klagers: nihil. Wie doet beter? Waar wachten wij op?

Wanneer treedt de Denderstreek in de voetsporen van Het Zoete Waasland?

11de Nacht van de Duisternis Natuurpunt Ninove en Volkssterrenwacht Neigem organiseren een gezamenlijke activiteit in en rond het buurthuis van Pollare. Tijdens een uilenwandeling van ongeveer anderhalf uur krijg je onderweg uitleg over het gedrag en leefwijze van deze boeiende nachtroofvogels. Er stapt ook een gids mee van volkssterrenwacht Neigem die, als het weer meevalt, uitleg geeft over de sterrenhemel.

Saturnus zal dan aan de avondlijke hemel prijken.

Nadien volgt een korte presentatie in het buurthuis over lichthinder. De telescopen van de sterrenwacht zullen de hele avond opgesteld staan in de tuin van het buurthuis.

Mis deze unieke kans niet. Natuur en Kosmos in één en dezelfde wandeling!

Deelnemen is volledig gratis.

Nacht van de duisternis

©

Filip Brokken

Zaterdag 4 maart om 20 uur stipt Buurthuis, hoek Neckersput - Hoogstraat te Pollare

Sportterrein Sinaai met aangepaste verlichting

nr 1 - januari 2006

Willem Goubert Secretaris Volkssterrenwacht Neigem

21

Over ganzen van de Nijl en andere vreemde vogels CINEREA

Vogels kijken verveelt maar zelden. Er is altijd wel iets dat je nog nooit gezien hebt. Vogelkijkers die dit lezen begrijpen vast wel dat het een hele opwinding is om nieuwe soorten te zien! De laatste jaren is dit plaatje echter een beetje gewijzigd: een nieuwe soort is immers niet meer altijd even opwindend… Het blijkt immers al eens dat het beestje in kwestie niet van wilde origine is. Ook het gevederde volkje telt dus tegenwoordig de nodige exotische leden in zijn rangen!

Wouter Faveyts

Heel wat mensen hebben wat met vogels. De manier waarop kan echter al eens verschillen. Wij, als natuurliefhebbers, verkiezen om vogels in hun natuurlijke element en biotoop te zien. Anderen prefereren om de dieren in gevangenschap te houden. Door de handel in dieren met wereldwijde vertakkingen, komen heel wat exotische vogels hier op de markt. Deze veelal kleurrijke exoten hebben vaak een bijzondere aantrekkingskracht en vinden dus gretig aftrek. Een kwalijk gevolg van deze “dierenliefhebberij” is echter dat deze vreemde vogels niet steeds blijven waar ze zijn. Ze ontsnappen of worden moedwillig vrijgelaten en

22

Canadese gans

ze komen in onze natuur terecht. Velen zijn niet aangepast aan onze omgeving en kunnen niet lang van hun vrijheid genieten. Andere soorten vinden echter een niche in ons ecosysteem: ze vinden hier voedsel en nestgelegenheid en ze gaan zich voortplanten. Dit is het moment waarop het verhaal al eens uit de hand durft te lopen. Sommige exotische vogels hebben het hier zodanig naar hun zin dat ze grote populaties gaan opbouwen die vaak op de een of andere manier schade veroorzaken.

De recent uitgebrachte Vlaamse broedvogelatlas bracht dertien soorten exoten als regelmatige broedvogel aan het licht, merendeels watervogels.

De aantallen van de meeste van deze soorten zijn heel gering, maar enkele soorten springen toch in het oog: wat had je gedacht van Vlaamse populaties van 1400-1800 paar Canadese ganzen en 800-1100 paar Nijlganzen! Heel wat andere soorten zijn (voorlopig) nog niet doorgebroken als vaste broeder, maar zijn wel in onze natuur aanwezig.

De exoot bij uitstek onder de vogels is de fazant. Sinds de achttiende eeuw werd deze soort bewust uitgezet, vooral voor jachtdoeleinden. Jagers hebben vaak de mond vol over “uitgezette” vossen, maar het is net dit heilig boskieken dat een vreemd

nr 1 - januari 2006

nr 1 - januari 2006

Vogelwerkgroep Cinerea INFO

Ook de Denderregio is niet aan deze evolutie ontsnapt. Canadese ganzen en Nijlganzen komen inmiddels in heel de streek voor. Beide soorten tellen elk tientallen broedparen in de Dendervallei en buiten het broedseizoen vormen groepen van enkele tientallen exemplaren al lang geen uitzon-

Wouter Faveyts 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be

23

Vilda - Yves Adams

©

element is! De aanwezigheid van de meeste andere exotische vogelsoorten is echter van een veel recentere datum. In de tweede helft van de twintigste eeuw zijn er in versneld tempo nieuwe soorten exoten verschenen, in steeds grotere aantallen. Het sterk toegenomen houden van vreemde vogels is uiteraard niet vreemd aan deze evolutie.

Vandaag de dag zitten we met grote en groeiende populaties van Canadese ganzen, Nijlganzen, halsbandparkieten enz. De verspreiding van deze soorten start vanuit één of meerdere kernen. Aanvankelijk was de respons op deze soorten Een koppeltje nijlganzen eerder lauw: men vond het wel mooie dieren of men stond er gewoon onver- dering meer. Vanuit hun Brusselse kerngebied schillig tegenover. Tegenwoordig slaat de stem- lijken halsbandparkieten de jongste jaren vaste ming om: de kleine groepjes zijn heuse populaties voet te krijgen in onze streek, met reeds meerdere geworden en daarmee samenhangend komt er ook meldingen van broedgevallen of territoria, o.a. in overlast. Iets wat van nature niet in een ecosys- het Neigembos te Ninove. Mandarijneenden teem thuishoort, levert nu eenmaal vaak proble- komen vooral voor in de omgeving van Aalst en men op.

Denderleeuw, maar het is onduidelijk of deze Canadese ganzen blijken lawaaierige agres- kleine populatie hier recent nog aanwezig is. sievelingen te zijn die hele percelen “kapotschijten”, Nijlganzen zijn behoorlijk onver- In de toekomst mogen we een verdere toename draagzaam tegenover inheemse watervogels, van de exotische vogels verwachten, en tegelijk fazanten dragen duchtig bij aan de verarming van misschien een grotere impact van deze soorten op onze inheemse reptielenfauna en ga zo maar door. hun omgeving. Het is van belang dat deze evolutie Het valt sterk te betwijfelen of deze vreemde goed wordt gevolgd. Daarom is de vogelwerkgroep nieuwkomers een aanwinst zijn voor onze fauna. geïnteresseerd in uw waarnemingen en informatie Het gaat vrijwel stuk voor stuk om soorten die over exoten. De nieuwe portaalsite weinig eisen stellen aan hun omgeving en in vele www.vlaamsevogelwerkgroep.be voor vogelwaarbiotopen tot broeden kunnen komen. De winst nemingen, besproken in het vorige nummer van van die exoten weegt absoluut niet op tegen het Dendriet, leent zich uitstekend om deze evolutie enorme verlies aan meer gespecialiseerde op adequate wijze te registeren. inheemse soorten tijdens de jongste decennia. De vestiging van exotische vogels vormt een Wouter Faveyts onderdeel van de sterke verarming en vervlakking die onze huidige natuur kenmerken.

Historische blik op Den Dotter Dat Den Dotter een bijzonder rijk natuurgebied is, weten we al een tijdje. Minder bekend is zijn cultuurhistorische en vooral landschappelijke waarde. Met een beetje goede wil kan je het gebied zelfs zien als een landschapsreservaat, geĂŤtst door de tand des tijds.

Vandaag de dag zien we nog steeds de restanten van een turbulent verleden, wat resulteert in diverse landschapstypes op een toch wel relatief beperkte oppervlakte.

Jo Ottoy

Zo zien we langs de oevers van de Molenbeek de typische weidepercelen met kleinschalige landschapselementen (haagjes, wilgenrijen, enz.). Iets hogerop vinden we een aantal boskernen terug die al vermeld werden op de Ferrariskaarten van het einde van de 18de eeuw. En op de hoogst gelegen zones kunnen we ten volle genieten van de vergezichten die de kouters te bieden hebben.

We staan er misschien nooit bij stil, maar dit landschap is er niet zo maar gekomen. Opgravingen hebben aangetoond dat de vroegste tekenen van bewoning in de streek van Den Dotter terug te brengen zijn tot de Steentijd, meer dan 4000 jaar terug. Silexscherven, vermoedelijk bijlfragmenten, wijzen op een eerste georganiseerde vorm van samenwonen. Van de paar duizend jaar die het Steentijdperk scheiden van de Romeinse overheersing werden geen noemenswaardige restanten gevonden. Maar rond het begin van onze jaartelling was een behoorlijk uit de kluiten gewassen en welvarend landbouwbedrijf actief op het grondgebied van het huidige Heldergem.

Vanaf de derde eeuw gaat het bergaf met het Romeinse imperium en maken de Germanen hun intrede. Plaatsnamen eindigend op -inaghem, later verkort tot -hem of -gem zijn terug te brengen tot dit tijdperk. Tussen de 6de en 10de eeuw ontstaan de gehuchten Aaigem, Heldergem en Haaltert. In deze periode werd een begin gemaakt met bosontginningen. Dit bleef nog steeds klein-

24

Wandelaars welkom!

nr 1 - januari 2006

aan brand- en constructiehout. In deze historische kernen vinden we nu nog oude bossoorten terug die Den Dotter kleuren zoals bosanemoon, gele dovenetel, paarbladig goudveil, enz….

Een belangrijke leidraad bij het beheer van Den Dotter is dat onze voorouders het gebied maakten tot wat het vandaag is. Het mag duidelijk zijn dat bij de langetermijnvisie, de geschiedenis niet uit het oog verloren wordt en dat we niet enkel rekening houden met de natuurwaarden, maar ook met de cultuurhistorische en landschappelijke elementen eigen aan het gebied. Het is onze finale betrachting alle aspecten van het reservaat zo goed mogelijk te beheren en door te geven aan de volgende generaties.

Jo Ottoy

Afdeling Groot-Haaltert

Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Walter Loy

INFO

schalig en resulteerde in eilandjes van gecultiveerd landschap binnen een zee van bos.

Tijdens de 11de tot 13de eeuw werd het geweer van schouder gewisseld. In deze periode dikte de bevolking flink aan en werd Den Dotter geboetseerd tot het gebied zoals we het nu kennen. Om aan de continue groeiende vraag naar voedsel te blijven voldoen, werden de eens geïsoleerde akkers aangesloten tot grote open koutercomplexen. De landbouw was toen nog een collectief gebeuren en dus werden de kouters niet omheind.

De minder toegankelijke en minder gedraineerde gronden bleven niet van kaalslag gespaard, de beekvalleien kregen rond deze tijd hun bestemming als weide en hooiland. Aanvankelijk waren hier ook geen omheiningen terug te vinden: de dorpsgemeenschap liet het vee gewoon vrij grazen. Maar dit veranderde tegen de late middeleeuwen. Om te voorkomen dat de akkers ten prooi vielen aan het vee, werden de valleigronden meer en meer omzoomd. De vaste begroeiing die nu nog in de Molenbeekvallei te vinden is, heeft mogelijk hier haar basis.

Hoewel de hakbijl zeker niet werd gespaard, zijn de bossen nooit volledig uit het landschap verdwenen.

De uitdijende bevolking had namelijk steeds nood

Feeëriek en breugeliaans aandoend zicht op de Dotterkouter in wintertijd

nr 1 - januari 2006

25

Landschap en oude wonden opengereten?

Opnieuw bedreiging voor Vlamovenkouter Denderleeuw In vorige Dendriet meldden we reeds beknopt de commotie van maart 2005 te Denderleeuw over de bedoeling van de afdeling Natuurlijke Rijkdommen en Energie (ANRE) om er leemwinning te plannen. Door haar voorstel om het huidige ontginningsgebied “Vlamovenkouter” van 18,5 ha uit te breiden met 29,5 ha, worden immers oude wonden opengereten.

Dertigjarige administratieve oorlog Het hard labeur rond de hete veldovens van destijds is legendarisch. Tussen 1867 en 1968 registreerde Denderleeuw welgeteld 200 steenbakkerijen, waar een arme bevolking letterlijk zijn karige kost verzamelde met de schop en veel schouderwerk. In de jaren 60 werd deze traditie lokaal nog enkel door firma Dendersteen voortgezet midden de centrale landbouwkouter van 1377 ha. Een ringoven werd er uitgegraven tot op het niveau van de aanpalende onverharde landbouwweg. Begin 1974 werd de activiteit ietwat systematischer hervat door firma De Simpel “voor rekening van Dendersteen”. In 1975 regende het echter PV’s wegens illegale uitgravingen en reliëfwijzigingen. Een regularisatievergunning uit 1976 voor de duur van 1 jaar, waarbij heropvullen en afdekken van de ontstane krater binnen 6 maanden werd verplicht, mocht niet baten.

De metersdiepe Vlamovenvijver was geboren: 80 are groot, temidden 2,75 ha afgravingen met metershoge en soms loodrechte leemtaluds. Het Gewestplan van 1978 situeerde de vijver daarop in de uithoek van een 18,5 ha groot “ontginningsgebied met nabestemming landbouw”.

Afval in landschappelijk waardevol agrarisch gebied?

Tien jaar later was de Vlamovenomgeving reeds een drukbezochte natuursite: een vijver met metersbrede riet- en lisdoddekraag en broedende meerkoeten, rietgorzen en ijsvogels temidden gevarieerde bloemrijke biotopen, kolonies oeverzwaluwen in de steilranden, met gele kwik, grasmus, graspieper en veldleeuwerik in de aanpalende akkers en weiden. Afvalbaron De Letter had

26

evenwel andere plannen: tussen 1978 en 1984 werden aan deze firma door de bestendige deputatie vijfmaal weliswaar telkens afzwakkende, stortvergunningen verleend (soms binnen 2 kalenderdagen). Na evenveel uitgeputte beroepsprocedures en gedingen bij de Raad van State door de strijdvaardige gemeente Denderleeuw, hierin telkens ook ondersteund door RALDES en de lokale Milieugroep Denderleeuw, leverde minister Lenssens in 1985 een stortvergunning voor inerte materialen af, waarna De Letter 1,6 ha van de vijversite opkocht en vrachtverkeer in de toegangsweg werd toegelaten. Nadat het afvalverhaal jarenlang de pers bleef halen, verstreek de stortvergunning einde 1989, zonder enige uitvoering.

Afgraven? Evenveel visies als politici Inmiddels startte Denderleeuw in september 1986 een eerste BPA-procedure voor landbouwzone en natuurbouw en passieve recreatie. Na uitputting van de 2 nieuwe beroepsprocedures verleende minister G. Geens eind 1987 een vergunning voor fasegewijze ontginning. In 1988 worden de werken gestart.

In 1989 volgt zelfs een tweede exploitatieaanvraag door dezelfde firma voor 2 bijkomende ha, ditmaal voor afgraving die 4 tot 5 m dieper ging. Er wordt weer lokaal juridisch weerwerk gegeven, maar men moest uiteindelijk plooien. Intussen werden de kouterwegen gebetoneerd. In 1990 werd een compromis overeengekomen tussen partijen, waarbij 9 ha landbouwgebied onaangeroerd zou blijven, 9 ha mocht worden ontgonnen en de gemeente ná exploitatie eigenaar van de gronden zou worden.

Denderleeuw diende hierop voortbouwend een tweede BPA in, waarbij de nabestemming van 1 ha vijver passieve recreatie en van 8 ha ontgonnen gronden actieve recreatie (surfen) werd. Minister Waltniel veegde dit in 1991 echter van tafel met het argument dat “nabestemming landbouw” als niet achterhaald werd beschouwd. Intussen had de bestendige deputatie in 1990 al een exploitatievergunning verleend. Ze voorzag hierin het “herstel van de terreinen in hun oorspronkelijke staat”. Dit was voor nv Vandersanden natuurlijk het signaal om opnieuw voor de volle 18,5 ha te gaan. Dat Dender-

nr 1 - januari 2006

leeuw ook de bijkomende exploitatie-vergunning voor 2 ha in 1993 aanvocht bij de Raad van State zou immers weinig aarde aan de dijk brengen: 5 jaar later was immers nog geen uitspraak ontvangen.

Oude wijn en nieuwe zakken De ANRE-plannen druisen ook in tegen het goedgekeurd Ruimtelijk Structuurplan Denderleeuw, waarin de landbouwgrond maximaal gevrijwaard moet worden en de uitgegraven putten een natuurlijk, zacht-recreatieve ontwikkeling moeten krijgen. Ook de wetenschappelijke studies voor het afbakeningsproces Regionaal Stedelijk Gebied Aalst en de Landschapsatlas van het Vlaamse Gewest komen tot dezelfde conclusies: “de

nr 1 - januari 2006

waardevolle kouter is van het allergrootste belang voor Denderleeuw”. Gewestelijk belang zal echter sowieso primeren.

Rest uiteraard de vraag of de enkele resterende landbouwbedrijven niet liever een deel van hun gronden voor meer lucratieve doeleinden gaan verkopen, zoals Dendersteen, De Simpel, De Letter en Vandersanden eerder quasi telkens weer ondervonden. Biologische land- en tuinbouw in de kouter werd door de lokale Landbouwraad eerder weggehoond. Men spreekt in de GECORO enkel over de optie veeteelt, ondanks de oprukkende maïsvlakten. Hopelijk wordt hierop thans terug gekomen. Het gemeentelijk uitstippelen van bewegwijzerde wandel- en fietsroutes door dit waardevolle landschap, waarin rond de Vlamoven heel wat jonge en zeldzame natuur aanwezig is, en de recente private ontwikkeling van hoevetoerisme zijn al lovenswaardig. Een meer realistische (na)bestemming voor de hele kouter blijft echter op termijn voor de goedgemeenschap broodnodig.

De directe materiële belanghebbenden kunnen immers niet tezelfdertijd van alle walletjes (landbouw, afval, leem, KMO) blijven eten, tenzij in een bananenrepubliek met steeds wisselende visies van de overheid.

Natuurpunt Denderleeuw (plaatsvervangend lid in de GECORO Denderleeuw).

Afdeling Denderleeuw INFO

Thans is 30% van de 18,5 ha ook effectief ontgonnen, waarvan de helft vanaf 1988. Voor nog eens 35% werd een milieuen bouwvergunning afgeleverd, maar is het terrein nog niet afgegraven. Voor de resterende 35% zijn er geen vergunningen. De leemreserve beloopt aldus 918.602 m3.

Volgens de bedrijfscijfers worden gemiddeld 6.423 m3 per jaar afgevoerd, wat in de praktijk betekent dat 920 vrachten van 7 m3 of 1840 ritten Denderleeuw gedurende 2-3 weken per jaar op stelten zet. In dit tempo is er lokaal nog voor 143 jaar leemreserve. Niettemin voorziet de ANRE thans twee uitbreidingen voor leemontginning de komende 25 jaar, voor in totaal 29,5 ha en 9,8 m diepte of 2.244.931 m3. In het huidige ontginningstempo is dit een speculatieve reserve van ca. 350 jaar. Hiervoor zouden dan 36.154 transporten per jaar of 164 transporten per werkdag nodig zijn.

Hierbij wordt dus resoluut elk perspectief verlaten voor lokale rendabele uitbatingen door de overblijvende landbouwbedrijven, aangezien de meest vruchtbare gronden verdwijnen en de kwaliteit van de cultuurgronden rond de ontginningszone door verdroging wellicht sterk achteruit zal gaan. Dat men als onrealiseerbare nabestemming enkel landbouw blijft is feitelijke onzin, want in de praktijk blijven i.p.v. vruchtbare landbouwgronden enkel plas-dras-situaties na de ontginningen over. Ga deze winter eens kijken aan de Vlamoven. De economische belangen van de steenbakkerijsector primeren hier dus duidelijk, want dergelijke leemverwerking is op nationale schaal en middellange termijn onmogelijk.

Joost Mertens

Situatie 2005

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

27

Na enkele jaren van actie zijn het stort aan het Pottelbergbos en de zandontginningsput aan het bos van Modderodde dicht. De zavelput staat nu te koop. Een commissie werd opgericht om de sanering van het stort voor te bereiden.

Hiermee is het verhaal allerminst afgelopen. Vele vraagtekens blijven bestaan. Op zaterdag 29 oktober namen daarom in Flobecq ca. 600 mensen deel aan een betoging getiteld “het groot vraagteken?”.

Het sluimerend gevaar

een van de eerste actiepunten van de sanering van het stort. In de onmiddellijke omgeving van het stort worden allerlei vreemde stoffen aangetroffen in hoge concentraties in grond- en oppervlaktewater (aluminium, antimoon, arsenicum, barium, benzeen, broom, chroom, lood, molybdeen, nikkel, enz.). Recent werden drie peilbuizen in het Brakelbos geplaatst. In twee ervan werden ook lood en arsenicum aangetroffen in concentraties hoger dan normaal. Het is ook mogelijk dat deze vervuiling komt van een ouder stort aan de Modderodde dat dichter ligt. Het blijft een groot vraagteken of men het grondwater in de buurt van deze prachtige bossen ooit nog gezond zal krijgen.

In principe moet het stortbedrijf (NV Fort-Labiau) instaan voor de kosten van de sanering. Dit bedrijf maakte twee jaar terug nog miljoenen winst, maar heeft nu plots 8 miljoen euro verlies.

Waarnemend burgemeester Philippe Mettens heeft al enkele vrachtwagens van het bedrijf in beslag laten nemen om achterstallige gemeentebelastingen mee te betalen. Er zal alvast veel meer

Klara Stemgée

Door het stort sijpelt regenwater. Doordat het stort onderaan niet ingepakt werd met een ondoordringbare laag, is contact met grondwater niet uitgesloten. Over welk afval er allemaal gestort werd doen vele verhalen de ronde. Sommige stoffen zijn een paar honderd jaar onderweg door de bodem voor ze met bron- of kwelwater weer aan de oppervlakte komen. Een afdekking van het stort zal enkel de verdere vrijkoming van giftige stoffen kunnen beperken. Op enkele plaatsen kan doorsijpelend water dat uit het stort komt weer opgevangen worden. De zuivering van dit percolaat wordt

Klara Stemgée

Het groot vraagteken?

28

nr 1 - januari 2006

Klara Stemgée

Toelichting door mede-organisator Filip De Bodt

nodig zijn om niet de gemeenschap te laten opdraaien voor de kosten.

Europese veroordeling nakend Europa oordeelt dat de gemeenschap, of beter de overheid, wel mee schuldig zijn aan de feiten. In de stortvergunning van 1990 stond dat uitsluitend ongevaarlijk en niet-giftig afval mocht worden gestort. De overheidsdiensten hebben nagelaten dit te controleren. Het controleren van grond- en oppervlaktewater gebeurde ook veel te laat.

Hoewel het stort begin 2002 definitief gesloten hoorde te zijn, stelde men eind 2004 nog steeds de aanvoer van zwaar verontreinigde aarde vast.

De kers op de taart was dat zelfs bepaalde overheden in die periode nog illegaal afval transporteerden naar het gesloten stort. De stad Geraardsbergen dumpte daar nog snel 3150 ton afval. Informeel zegde de burgemeester dat ze voor deze locatie gekozen hadden omdat “dit toch zo goedkoop was”. Begin juli 2005 stuurde de Europese Commissie een “met reden omkleed advies” naar België. Dit is de stap voordat onze lidstaat voor het Hof van Justitie gedaagd wordt. In een recent arrest tegen Italië oordeelde het Hof dat al het illegaal gestorte afval weer verwijderd dient te worden.

Toekomstige afvalstromen Het sluiten van het stort in d’Hoppe betekent dat het afval op andere plaatsen gestort zal worden.

Een van die firma’s die aan het groeien is, is De Cubber uit Brakel. Ze richtte recent een breekwerf op in de vallei van de Dorenbosbeek. Ze vroeg dit

nr 1 - januari 2006

najaar een vergunning aan om haar activiteiten uit te breiden en deze zomer een vergunning om een zandput uit Roborst vol te storten. Voor deze zandput werd in 1999 het gewestplan gewijzigd, zodat hij na de ontginning voor natuurontwikkeling in aanmerking zou komen. De Vlaamse milieuwetgeving biedt weinig garanties voor een duurzame natuurontwikkeling van een met afval volgestorte put. Volgens Vlarem moet een afvalput afgewerkt worden met een plastic van 2,5 cm en een afdeklaag van 70 cm. Zo een plastic begint na enkele decennia te verweren. Aangezien de wortels van bomen tot meer dan 2 m diep reiken, worden geen bomen toegelaten op afgewerkte storten.

Een dunne laag van 70 cm op een plastic bodem is gedurende bepaalde perioden te nat en lange perioden te droog, waardoor geen interessant milieu zich kan ontwikkelen. Wij geloven dat de beste kansen voor natuurontwikkeling liggen in het niet opvullen van een ontginningsput. Dan word je geconfronteerd met de vraag waar Vlaanderen met zijn afval heen moet.

Toch blijkt Vlaanderen ondanks goede inspanning nog te slecht te scoren op het vlak van voorkomen en recycleren van afval. Eén voorbeeldje: 25% van onze afvalberg bestaat uit ongeveer 7 miljoen ton bouw- en sloopafval. Hiervan wordt nog steeds 1,5 miljoen ton niet gerecycleerd. Volgens OVAM zijn de normen voor de verwerking van ons bouwafval in beton te streng in vergelijking met enkele buurlanden. Momenteel is de zuiverheid van die 1,5 miljoen ton niet voldoende. Maar het is eigenlijk een vicieuze cirkel, want er wordt niet gewerkt aan een betere kwaliteit omdat er geen toelating is.

Hierdoor dienen nieuwe bronnen (steengroeven) aangesproken te worden. De strenge normen zouden ook te maken hebben met een afscherming van de eigen markt van primaire grondstoffen. Meer investeren in recyclage en hergebruik kan nochtans minstens even veel mensen aan het werk zetten. Het blijft voorlopig een groot vraagteken waar Vlaanderen zal blijven gaan met al zijn afval.

Lode De Beck

29

In de bres voor Somergembos Een nieuw stukje groene long voor Aalst

In het kader van Go4Nature, een wedstrijd uitgeschreven door CERA-bank, sloegen JNM, de milieudienst en de groendienst de handen in elkaar om iets moois te maken van dit gebied.

Dankzij het mooie en goed onderbouwde dossier dat werd ingediend bij Go4Nature, ontvingen we als winnend project dan ook 2000 euro. Volgens de organisatie is het Somergembos-project een voorbeeld dankzij de succesvolle mix tussen natuurbeheer enerzijds en natuureducatie en recreatie anderzijds.

Door het gebied loopt een wandel- en fietspad waar tegen het voorjaar van 2006 verschillende educatieve panelen langs komen. Ook kunnen de Aalsterse jeugdbewegingen zich naar hartelust uitleven op de aangelegde “speelheuvels”.

Begin september hebben JNM en de milieudienst/groendienst voor het eerst samen beheerswerken uitgevoerd. Het vochtige stukje beekvallei werd gemaaid en het maaisel werd afgevoerd. Binnenkort zullen een hele reeks

Milieudienst Aalst

Ergens ten zuidoosten van Aalst, tussen het Kluisbos en de Gerstjes, ligt een smal, 14 ha groot beekvalleitje. Met zijn dotterbloemgraslanden, moerasspirearuigtes, droge hooilanden en zelfs een hoogstamboomgaard met oude inheemse fruitsoorten, een zeldzaam mooi gebiedje!

prachtige maar dringend aan onderhoud toe zijnde knotwilgen onder handen genomen worden.

Een ander hoogtepunt voor het gebied was de officiële opening. Op 16 oktober was er een ware volkstoeloop naar het gebied. Met een toespraak van de schepen van leefmilieu van Aalst, een wandeling voor de volwassenen, geleid door de milieudienst, een wandeling voor de kinderen, geleid door de JNM, en een gratis drankje achteraf konden we zomaar even 750 mensen lokken om kennis te maken met dit nieuwe groene vlekje op de Aalsterse kaart.

Het Go4Nature project loopt nog tot eind volgend jaar maar dankzij het engagement van JNM en de milieudienst van de stad Aalst zal deze groene long ook na het project blijven bestaan.

Jelle Van den Berghe

Milieudienst Aalst

INFO

30

JNM

Land van Aalst

Ninove-Geraardsbergen

Tim Speleers

Wout Van der Auwermeulen

0497 07 23 53 053 80 02 58 tim_speleers@hotmail.com ninove@jnm.be

nr 1 - januari 2006

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.

Tel.: 015 29 72 20 www.natuurpunt.be

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN

Molenbeekmeersen te Denderleeuw / Okegem - 6646

Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Paddebeekvallei te Dendermonde - 6652

Aalst

Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38

Affligem - Liedekerke

Brede schorren en Konkelschor te Berlare 6616

AFDELINGEN Daan Stemgée - 053 41 35 37 daan.stemgee@telenet.be

Kern Affligem

Wim Van Grieken - 053 - 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be

Kern Liedekerke

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Dendervallei te Ninove 6099 Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com 0496 93 53 77

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitse beek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te Lede

Dendermonding

Den Dotter / Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere 6149

Herman Derder 053 80 01 10 herman.derder@pi.be

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walter Loy - 053 83 89 64 walter.loy@scarlet.be

Erpe-Mere

Everbeekse bossen - 6210

Raspaillebos te Grimminge 164

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Conservator Koen Van Den Berge 055 42 83 90

Geraardsbergen

't Groot Schoor te Grembergen 6603

Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-Haaltert

Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Lede-Houtem

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Ninove

Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Rietbeemd te Moerbeke / Viane / Lessines - 6058

Heidemeersen te Berlare 6644

Godfried Merlevede 068 33 51 06 g.merlevede@tiscali.be

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Hogedonk te Gijzegem / Herdersem / Mespelare - 6243

Wouter Mertens - 054 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Brian Roelandt Brian.Roelandt@telenet.be 052 22 57 71

WERKGROEPEN

Honegem te Erpe-Mere / Aalst / Lede - 6123

Werkgroep Invertebraten

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep Cinerea

Wouter Faveyts 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep Allium

Peter Tolleneer - 053 84 00 27 allium@belgacom.net

Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50 wim.dhaeseleer@hongem.be www.honegem.be

Keelman te Denderhoutem 6178 Guido Van Rossen 054 32 23 01 guido.van.rossen@telenet.be

Zoogdierenwerkgroep Elio

Kravaalbos te Meldert 6071

Axel Neukermans - 0478 88 07 91 elio@telenet.be

Frans Roggeman fransroggeman@msn.com

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok

Ledezijde 6657

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward

Moenebroek te Geraardsbergen / Lierde - 6620

Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 68 89 82

nr 1 - januari 2006

Koen Steenhoudt 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

Sint-Onolfspolder te Appels / Dendermonde - 6623 Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6 in Sint-Gillis / Dendermonde Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek / Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie.

Deadline volgende Dendriet: 1 februari 2006.

Dendriet ontvangen : Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van € 7,50 op rekeningnummer 3930491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD Wouter Mertens - hoofdredacteur Daan Stemgée - redactiesecretaris Stijn De Ryck - publicatiecontroller Marc Symoens - corrector Koen Steenhoudt - verzending Willy Beeckman, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken, Wilfried Veldeman Werkten ook mee aan dit nr : Jacqueline Arickx, Johnny Cornelis, Lode De Beck, Peter De Pinnewaert, Willem Goubert, Robert Jooris, Walter Loy, Jo Ottoy, Klara Stemgée, Jelle van de Berghe, Vildaphoto

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

DRUK

Werkgroep Bomen-ParkOsbroek / Gerstjens te Aalst

Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

Peter Tolleneer 053 84 00 27 wbpo.aalst@belgacom.net

31

29 januari: Boottocht op de Schelde (zie p. 16) Schrijf je snel in!

INHOUD 2

Ten geleide

3

Vreemde snuiters

8

Stoute mannen kappen exoten

10

Boeiende Boelaremeersen

14

Regioquiz groeit

15

Denderkalender

19

Hoop in donkere tijden

20

De dag dat de duisternis verdween

22

Over ganzen van de Nijl

24

Historische blik op de Dotter

26

Vlamovenkouter bedreigd!

28

Groot vraagteken in d’ Hoppebos!

30

JNM in de bres voor Somergembos

Deze titel verwijst naar: A het Griekse dendron, wat boom betekent, A een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten, A de vertakte uitlopers van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus, A het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet, Pamelstraat 119, 9400 Ninove E-m mail: dendriet@telenet.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Foto’s voorpagina: Koen Steenhoudt, Marc Symoens, Vilda - Yves Adams.

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP !

Gezinslidmaatschap: € 20 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor € 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)