dendriet 2006 nr 2 jaargang 5

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 5

nummer 2 - 2006 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Pimpampoenpuntjes Geraardsbergen wordt �Boven - Dender�

Maxi - Denderkalender

april - mei - juni

Eet gezond, neem een groenteabonnement In de loop van april wil Kalisj in Ninove samen met sociale werkplaats de Loods uit Aalst een groente- en fruitabonnement opstarten. Op 30 maart werd met een Bio Babbel de aftrap gegeven.

Het idee achter zo een groenteabonnement is simpel: iedere dinsdagavond (20u -21u30) staat er een pakket voor u klaar in de Kalisj. De groenten en het fruit in dit pakket zijn biologisch geteeld. Bijkomend pluspunt: de partner waarmee Kalisj wil werken, de Loods, is een sociale werkplaats en geeft dus kansen aan mensen die moeilijk aan de slag geraken.

Kalisj start met deze formule als ze minimum 10 geïnteresseerden vindt.

Indien u één van deze 10 wil worden, surft u voor meer info naar www.kalisj.be/groenten. Hier vindt u een aantal vaak gestelde vragen. En de antwoorden. U kan er ook intekenen op het abonnement.

De Boottocht: blijkbaar een belevenis!

nr. 2 - april 2006

Lieveheersbeestjes in de Denderstreek Lieveheersbeestjes zijn een van de weinige insectengroepen die zo geliefd zijn bij de mens. Ze zijn mooi en zeer nuttig doordat het voedsel van de meeste soorten bestaat uit bladluizen, die niet echt de beste vriend van de mens zijn. Maar niettemin zijn ze zeer onbekend.

Velen denken immers dat er zoiets is als de soort “het lieveheersbeestje”, terwijl er ongeveer zestig soorten voorkomen in België! Via dit artikel proberen we jullie een eerste inleiding te geven in de wonderlijke en kleurrijke wereld van onze (meestal) gestippelde vriendjes.

Lieveheersbeestjes (LHB) zijn dus geen soort, maar een familie. Ze behoren tot de orde van de kevers, die dan weer behoort tot de klasse van de insecten (ze hebben immers zes poten).

In de familie van de lieveheersbeestjes komen in België een zestigtal soorten voor. Die delen we in 5 groepen of onderfamilies: de breedkoplieveheersbeestjes, de dwergkapoentjes, de nepkapoentjes, de echte lieveheersbeestjes en de bladetende lieveheersbeestjes. De laatste twee zijn de grotere lieveheersbeestjes, die we het best kennen en ook op zicht, zonder binoculair, te determineren zijn.

Hiervoor bestaat er ook een toegankelijke Nederlandstalige determinatietabel. Het lopende lieveheersbeestjesproject slaat dan ook hoofdzakelijk op deze twee groepen.

schillende ontwikkelingsstadia.

Ze paren in de lente en in de zo­mer leggen de vrouwtjes hun eitjes (tot 125). Deze zijn ongeveer 1,5 mm groot en zijn geel van kleur. Dit doen ze meestal op de onderkant van bladeren waar veel bladluizen op zitten. Uit deze eitjes komen na een paar dagen de larven, die zich in een paar weken verpoppen tot een volwassen LHB. De meeste van deze zestig soor ten eten bladluizen, maar er zijn er ook die leven van schildluizen, bladvlooien, meeldauwschimmels, stuifmeel, en drie soorten leven van bladgroen... De larve eet voor zijn ontwikkeling tot pop wel ongeveer 200 à 600 bladluizen. Een volwassen LHB lust per dag wel zo’n 100 bladluizen; dat zijn er dus ruim 3.000 per maand. Vandaar dat ze worden beschouwd als geluksbrengers.

Net zoals bij de vlinders bestaat het leven van een LHB uit ver-

Tot voor kort was het zevenstippelig lieveheersbeestje het alge-

nr. 2 - april 2006

 19 stippelig lieveheersbeestje

meenste. Het is nog steeds het bekendste, het rode diertje met drie zwarte stippen op elke helft van het dekschild en een gemeenschappelijke zevende vlek aan het halsschild. Maar sinds kort is de algemeenste soort het Aziatische lieveheersbeestje geworden, waar je in vorig nummer al iets over kon lezen. Deze exoot werd ingevoerd voor bladluisbestrijding omdat hij zo vraatzuchtig is, zo vraatzuchtig dat hij zich niet beperkt tot bladluizen maar ook tot andere lieveheersbeestjes... Verder kan hij ook overlast veroorzaken omdat hij massaal, soms met duizenden verzamelt om in huizen te overwinteren. Bovendien heeft ondergetekende al ondervonden dat ze in tegenstelling tot de inheemse soorten (die meestal een stuk kleiner zijn) door de menselijke huid kunnen bijten. Deze komen gebiedsdekkend voor in onze regio, maar toch zijn er nog vele lege, witte plekken op de ver-

spreidingskaart. Omdat het zo moeilijk is om naast de Aziatische lieveheersbeestjes te kijken, nemen we aan dat er op deze plaatsen nog niets geïnventariseerd is.

Door het ontbreken van veel

naaldboombossen zijn de soorten die hiervan afhangen beperkt in onze streek. Het bruin lieveheersbeestje is desondanks toch nog algemeen in onze regio; het is dan ook in bijna elk sparrenbosje te vinden.

Zeldzamer zijn dan het harlekijnlieveheersbeestje en het grootste inheemse lieveheersbeestje, het oogvleklieveheersbeestje.

Het harlekijnlieveheersbeestje is in onze regio gevonden op zes plaatsen en van het oogvleklieveheersbeestje is er een echte plaats bekend. Zo komen er een 30-tal waarnemingen uit Harding en omgeving te Herdersem (Aalst) en Wieze. Verder is er nog een verdwaald individu langs de Dender te Denderwindeke (Ninove) op meidoorn.

In de jaren ’70 zouden er in Hamme ook de zeer zeldzame 18-stippelige lieveheersbeestjes zijn waargenomen.

Maar deze soorten zijn niet echt doelsoorten in onze regio, ze komen immers voor op bomen die niet streekeigen of zelfs uitheems zijn. Tenzij ze zich bij

 7-stip lieveheersbeestje

 19-stip lieveheersbeestje

Voorlopig zijn er 2947 waarnemingen verricht, gespreid over een 30-tal soorten in het Dendrietgebied (zie kaartjes). Dit zou gaan over een 28.663 individuele dieren, hierbij zijn wel de geschatte waarnemingen van duizenden Aziatische lieveheersbeestjes.

We overlopen nu een paar soorten in de Denderstreek, via de biotopen waarin ze voorkomen. Want zoals bij vele families, komen de soorten die hiertoe behoren voor op verschillende biotopen, of ze hebben bijvoorbeeld verschillend voedsel om onderling zo weinig mogelijk met elkaar te concurreren.

Naaldbossen

het ontbreken van naaldbomen gaan verplaatsen naar loofbomen zoals het bruin- en oogvleklieveheersbeestje wel al eens durven.

Heidesoorten Door het ontbreken van veel heide in de Denderstreek zijn de LHB die hiervan afhankelijk zijn, hier dan ook beperkt. Enkel het heidelieveheersbeestje, vreemd genoeg van de 4 heidesoorten het minst afhankelijk van heide, is in de regio al twee maal waargenomen. Eenmaal in de Wellemeersen te Denderleeuw (2003) en eenmaal in het industriepark van Ninove (2005).

Vochtige biotopen Dit zijn voor onze regio wel zeer belangrijke soorten, die doelsoorten zouden kunnen zijn voor onze natuurgebieden in de Dendervallei en natte beekgebieden. Hierin is het langwerpige en afgeplatte negentienpuntlieveheersbeestje bij ons de meest algemene vertegenwoordiger: het

 Bruin lieveheersbeestje

nr. 2 - april 2006

is immers op 5 plaatsen waargenomen. De Wellemeersen te Denderleeuw, het rietveld van het waterzuiveringstation van Liedekerke te Teralfene (Affligem) en dan plaatsen langs de Durme te Zele. Naar deze soort is wel al veel gezocht in de zuidelijke Denderstreek, maar tot nu toe zonder resultaat. De ontwikkeling van meer riet en andere water- en oeverplanten in vochtige biotopen moeten hopelijk dit zeldzame diertje terug brengen.

Het nog veel zeldzamere dertienstippelig LHB is voorlopig enkel in de Durmemeersen (o.a. Zele) waargenomen.

Voor de vochtige graslanden hebben we een zeer speciale soort aan de rand van onze regio, namelijk in de Durmemeersen. Dit is voorlopig de enige bekende plaats in België waar het onopvallende onbestippeld LHB voorkomt.

Een zeer zeldzame soort dus, maar in dat vochtig moerassige grasland wel al in grote aan-

tallen (2 keer meer dan 100 dieren) waargenomen. Dit is een van de weinige planteneters onder de LHB: het eet voornamelijk grassen.

 Har-Axy

 Meeldauw-lieveheersbeestje

nr. 2 - april 2006

Loofbossen, hagen en struwelen Van de 9 soorten echte lieveheersbeestjes die voorkomen op deze biotopen zijn er reeds 5 teruggevonden in onze regio. Deze komen in de streek bijna overal voor. De witte vlekken op de kaart kunnen wijzen op het ontbreken van bos, struwelen of hagen, maar waarschijnlijk op een gebrekkige inventarisatie.

Het zeer variabele 10-stippelig LHB (heeft veel verschillende vormen en kleuren), dat voorkomt in loofbossen, is niet kieskeurig over de soort loofboom, en wordt zelfs op naaldbomen teruggevonden.

Volgende drie lieveheersbeestjes lijken op elkaar door hun beige, romige kleur en kunnen met elkaar verward worden. Stippen tellen is hier een oplossing. Het 10-vlek LHB (10 stippen) nemen

we iets minder frequent waar in onze regio. Dit is een voorjaarssoort die ook niet echt kieskeurig is qua loofboomsoort. Het meeldauwLHB (8 stippen) heeft een voorkeur voor loofbomen en struiken in bosranden of lichtrijke bossen. Een andere voorjaarssoort, het roomvlekLHB (7 stippen), heeft dan weer een voorkeur voor meidoorn, esdoorn en linde.

Ruigten en droge graslanden Van de 8 soorten echte lieveheersbeestjes die deze biotopen verkiezen, zijn er recent maar drie waargenomen in de Denderstreek.

Het hyperkinetische ruigtelieveheersbeestje komt voor op ruigtes en pioniervegetaties op bijvoorbeeld braakliggende terreinen, taluds of spoorwegbermen. Het werd een 15-tal keer waargenomen in Geraardsbergen (spoor wegberm aan de Boelaremeer sen), Ninove (1 maal aan brug te Pollare), Aalst (langs straten zoals Harding te Herdersem) en Dendermonde (goederenstation).

Kan plaatselijk talrijk voorkomen,

 Onbestippeld-lieveheersbeestje

de populatie kan snel opduiken en dan weer snel verdwijnen.

Het zeldzamere 11-stippelig LHB dat vaak voorkomt op naakte leembodems is in onze streek al 20 keer waargenomen, langs bijvoorbeeld straat- en spoorwegbermen en in tuinen te Geraardsbergen, Lierde, Aalst (Moorsel en Herdersem) en Zele.

Het gele 16-puntLHB is terug te vinden op diverse kruiden in voornamelijk droge, open hab-

itats met veel zon. Deze is al meer dan 30 keer waargenomen in Geraardsbergen (Boelare meersen), Haaltert (tuin), Denderleeuw (Wellemeersen), Moorsel (tuin en serre), Berlare (Berlarebroek) en Zele (langs de Durme).

Het zeer zeldzame 24-stippelig LHB werd nog niet in het Dendrietgebied waargenomen, wel tweemaal in de omgeving; in de jaren

70 nog werd deze gevonden in Sint-Anna (Hamme) en recent in de Markvallei te Galmaarden.

De Markvallei mondt uit in Geraardsbergen in de Dender: daar houden we dus best onze ogen open.

Alle biotopen Dit zijn dan vanzelfsprekend meer algemene soorten zoals het zeer algemene tweestippelig

1

2

3

4

5

6

1. 2-stippelig LHB 2. 16-stippelig LHB 3. 19-stippelig LHB 4. 22-stippelig LHB 5. Bruin LHB 7

6. Meeldauw LHB 7. Onbestippeld LHB 8. Ruigte-LHB 9. Har Axy LHB

8

9

Foto’s: Jeroen Mentens, faunaflora.org

nr. 2 - april 2006

Project Dit project om de lieveheersbeestjes in België te inventariseren, is gestart in Wallonië door Jeunes en Nature, en werd uitgebreid tot Vlaanderen door JNM, ondersteund door het IN (nu INBO). De hoofdbedoeling is om de verspreiding van deze soorten in kaart te brengen, maar ook om de status te bepalen en meer te weten te komen over hun biotoop en levenswijze. Zo zijn er nog vele vragen over hun levenswijze: waar overwintert welke soort, biotoop, welke planten verkiezen ze, enz. Dit zal het laatste jaar worden waar

nr. 2 - april 2006

we nog waarnemingen en andere gegevens over lieveheersbeestjes kunnen doorgeven, zodat die kunnen verwerkt worden in het lieveheersbeestjesboek. Een boek over het herkennen, de ecologie, de verspreiding, status, enz. van alle lieveheersbeestjes in België en omstreken. De Denderstreek is op dit moment nog erg leeg en dus doen we een oproep om waarnemingen te doen en door te geven aan lieveheersbeestjes@jnm.be. De lieveheersbeestjestabel is in de Natuurpuntwinkel te bestellen voor  3,50 (leden 3,15). Om zo de Denderstreek ook wat in te kleuren!

De meeste waarnemingen komen van Emiel De Wael, Andreas Kampen, René Pletinck, Eric De Tré, Jens D’Haeseleer, Bert Van der Auwermeulen, Heleentje De Brauwer, Natuurpuntwerkroep WID, Werkgroep Coccinula en ondergetekende.

Waarvoor dank.

Joachim De Maeseneer

Kaartjes en basisgegevens: Tim Adriaens, Lieveheersbeestjeswerkgroep JNM en INBO.

LHB-project INFO

LHB. Dit diertje kan er zeer verschillend uitzien, meestal is het rood met 2 zwarte stippen of zwart met 4 rode stippen.

Het bekende zevenstippelig LHB is meer een soort van kruiden en minder van bomen. Deze is ons algemeenste inheemse soort, maar toch is de kaart nog zeer wit. Dit is weer meer een teken van een slechte inventarisatie dan van het niet voorkomen van deze soort.

Ook het gele met zwarte hoekige vlekken 14-stippelig LHB en het gele met vele kleine stippen, het 22-stippelig, kunnen we overal terugvinden in de regio. Omdat het 22-stippelg LHB (ook wel citroenlieveheersbeestje genoemd) leeft van meeldauwschimmels, die niet onmiddellijk voorhanden zijn in het seizoen (leeft op honingdauw die bladluizen produceren), zien we dit meestal pas vanaf mei. Ook het veelkleurig Aziatisch lieveheersbeestje lijkt weinig voorkeur te hebben voor een of andere biotoop: je ziet het overal.

Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com

DAG VAN HET PIMPAMPOENTJE op 7 mei!

De Rietbeemd (Geraardsbergen) Afspraak om 14 uur aan het bezoekerscentrum St. Antoonshoeve, Boureng 57 te Deux Acres. Routebeschrijving: Vanaf de Astridlaan te Geraardsbergen (richting Edingen) en de kerk van Overboelare is er bewegwijzering naar het onthaalcentrum.

Gids en info: Jens D’Haeseleer, jnmrules@gmail.com of 054 41 87 09.

Hogedonk (Gijzegem) Afspraak om 14 uur aan het “oud sas” te Herdersem (aan de Wiezebrug over de Dender).

Gids en info: Jelle Vanden Berghe, jellevandenberghe@yahoo.com Wat meebrengen? Eventueel vlindernetje, loupepotje, tabellen.

Houdt Berlare van zijn laatste bergen?

Algemeen gezien zijn rivierduinen en rivierduingraslanden, ook in Europa, zeer zeldzaam geworden.

In de periode van 15.500 tot 12.000 jaar geleden, het Laatglaciaal, was de vegetatie in de Scheldevallei minder dicht, waardoor het zandige oppervlak van de toenmalige riviervlakte van de nog vrij meanderende Schelde onderhevig was aan periodieke windverstuivingen. Zowel in als onmiddellijk buiten de Scheldevlakte werden lage ruggen en duinmassieven opgewaaid. In het grootste duincomplex van Berlare, de Grote Heide, heeft de windwerking in het verleden een viertal topzones geboetseerd. Hoogten die het peil 10 tot 20 meter bereikten waren geen uitzondering. V贸贸r 1970 zijn verschillende van deze duinen verdwenen door zandwinning en woningbouw. In dit artikel zoomen we meer bepaald in op de enige nog overgebleven landduin op de Grote Heide, namelijk het Stampkot, niet ver van het centrum van Berlare, vlak aan de school Ten Berge. Het Stampkot heeft zijn naam te danken aan een voormalige oliemakerij die ooit op dit duin stond. Hier werd natuurlijke olie gewonnen of gestampt uit o.a. koolzaad.

In 1972 werd de beperkte boomopslag plus strooisellaag verwijderd om ook hier met zandwinning te kunnen beginnen. Gelukkig werd dit o.a. door protest van de Werkgroep Leefmilieu Berlare tegengehouden. Later werd het Stampkot en een groot deel van de Grote Heide aangekocht door de gemeente Berlare (1982-83). Hierdoor werd de speculatie rond dit gebied gestopt, maar door gebrek aan bescherming en beheer dreigt de typische flora en fauna eigen aan landduinen verloren te gaan.

Oorzaken zijn vooral de verbossing met exoten en het ongebreidelde crossen met motorvoertuigen.

Inventarisaties in 2004 en 2005 van de plantenwerkgroep Allium en van de invertebratenwerkgroep WID bewezen dat er nog typische relicten aanwezig zijn, maar de tijd dringt. Langs het open zand op de niet zo verstoorde zandbodem komt een

pioniersvegetatie voor met buntgras, zandblauwtje, klein tasjeskruid, zandzegge, vroege haver, hazenpootje enz. Struikhei, nog waargenomen bij inventarisaties in 1984 en 1986 door de plantenwerkgroep uit Wetteren en door Allium, is intussen helaas verdwenen. De ruigere niet beboste randen bestaan uit bremstruweel met hier en daar verruigd struisgrasland. De wat vochtiger plaatsen zijn overwoekerd met bramen. Tijdens een bezoek in augustus 2004 werden waarnemingen gedaan van o.a. basterdzandloopkever Cicindela hybrida, een soort van open zand die hier helemaal niet meer werd verwacht. Die dag werden ook bruin blauwtje, hooibeestje en kleine vuurvlinder waargenomen, dagvlinders die gebonden zijn aan de pioniersvegetatie van droog zand en droge schrale graslanden. In september en oktober 2005 werd deze lijst uitgebreid met o.a. handvangsten van snortikker en knopsprietje, twee sprinkhaansoorten van droge heideterreinen, heischrale graslanden en stuifzandgebieden. De meeste van deze soorten staan op de rodelijst van Vlaanderen en zijn van Europees belang. Door verlies en gebrek aan beheer van landduinen en heischrale graslanden gaan hun aantal vindplaatsen sterk achteruit. In 2006 zullen nog zoektochten ondernomen worden, o.a. naar de levendbarende hagedis, waarvan in het verleden verschillende waarnemingen werden verricht. Bovenstaande beperkte inventarisaties geven toch al een duidelijk beeld dat hier op zijn minst nog een deel van de typische flora en (entomo)fauna aanwezig is.

Door gepast beheer kunnen deze in de toekomst behouden en uitgebreid worden. In de nabije omgeving zijn er tevens nog herstelmogelijkheden, meer bepaald in de zone van de Grote heide achter de Bergschool. Dit werd aangetoond door het beperkt openmaken van een Natuurpuntperceel langs de rand van de Grote heide (300 m van het stampkot), dat bijna volledig verbost was met exoten en overwoekerd was met adelaarsvaren. Reeds een jaar later, in de zomer van 2005, werden er de drie voormelde dagvlinders waargenomen. Ook bunt-

nr. 2 - april 2006

Peter De Pinnewaert

 Het Stampkot: een uniek landduinrelict

nr. 2 - april 2006

gezamenlijk bezoek brengen aan het Speelbos en den Blakken, landduinrelicten te Wetteren en in beheer van Aminal afdeling natuur, om te zien hoe en wat kan gerealiseerd worden?

Langs deze weg trachten we het gebied in de kijker te brengen, want het behoud ervan overstijgt ver het lokaal belang!

Kom “het Stampkot” verkennen op zondag 18 juni: wandeling op de rivierduinrestanten van de Grote heide met vooral aandacht voor de nog vrij intacte duin “het Stampkot”.

(Zie Denderkalender).

Afdeling Dendermonding INFO

gras, zandblauwtje en klein tasjeskruid breiden daar uit.

De lokale Natuurpuntvrijwilligers in samenwerking met Natuurpunt beheer nationaal zullen in de nabije toekomst een beheerplan voor het Stampkot voorstellen aan de gemeente Berlare. Hierin zal het verwijderen van uitheemse bomen voorop staan om weer plaats te maken voor de typische flora en fauna. Bovendien zullen verruigde struisgraslanden periodiek gemaaid dienen te worden. Een van de uitgangspunten zal zijn dat een bepaalde zone open blijft voor passieve recreatie als wandelen, lopen, fietsen, paardrijden en waarom niet een natuurleerpad? Aan te duiden kwetsbare delen dienen echter voldoende beschermd te worden.

Het plaatsen van gebodsborden tegen motorverkeer en paaltjes of dwarsbalken zou het gehele gebied beschermen zonder voortdurende intensieve controle. Hopelijk wordt tijdig ingezien dat de unieke duinen of bergen van Berlare zeker het koesteren en bewaren waard zijn. Natuurpunt rekent erop om via een constructieve samenwerking met het gemeentebestuur van Berlare het gebied te kunnen bewaren voor de toekomst. Waarom niet eens een

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Geraardsbergen wordt “Boven-Dender” Begin 2005 sloot de werkgroep Everbeekse bossen zich aan bij Natuurpunt Geraardsbergen. Hierdoor erfden we Parike, de twee Everbeken en de twee Lierdes van afdeling Zwalm. Wij dus op zoek naar een nieuwe naam, die de lading beter dekt.

Boven-Dender op Hemelvaartweekend naar Heure-en-Famenne (25 – 28 mei) Te Heure-en-Famenne (Somme-Leuze), weggeborgen in een landschap van bosrijke heuvels, bloemrijke weiden, gonzende wegbermen en klaterende beken, ligt het domein “JALNA”. In de omgeving van dit groepsverblijf zijn er ruime wandelmogelijkheden. We vertrekken op donderdag 25 mei om 8 uur op het stationsplein te Geraardsbergen en zijn terug op zondagavond 28 mei, na het avondeten ter plaatse. Willem Boonen is onze gids (willem.boonen@skynet.be, 054 41 75 85). Na reservatie ontvang je gedetailleerde informatie en een uitvoerige wegbeschrijving. We maken dan ook een afspraak om in colonne naar ginder te rijden.

Koen Steenhoudt

De gemeenten opsommen leek ons nogal omslachtig. Toch moest het iets geografisch zijn, omwille van de herkenbaarheid. Toen we eens goed de rivierenkaart hadden bekeken, bleek dat alle beken en rivieren van onze afdeling naar de Dender afwateren. De enige uitzondering is de Verrebeek. Deze bronbeek van het Hayesbos vormt de grens tussen Everbeek en Wallonië en vloeit naar de Zwalm. We kozen daarom de naam Boven-Dender. Geografisch misschien niet volkomen juist, want die eer valt de Waalse Dender te beurt. Wanneer je enkel Vlaanderen bekijkt, zijn we echter wel het boven-

gebied van de Dender. Automatisch valt ook het vogelopvangcentrum van Lierde onder ons gebied.

Aangezien het VOC een zelfstandige VZW is, heeft het ook een eigen kalender. Vanaf nu zullen al deze activiteiten in de Dendrietkalender verschijnen.

10

nr. 2 - april 2006

 De grenzen van de nieuwe Natuurpunt-afdeling “Boven-Dender” Inschrijving: door storting van  100 oper persoon voor leden,  120 voor niet-leden, op rekening 393-0068244-45 van Willem, met vermelding “Jalna 2006” en na doorgeven van je gegevens op zijn mailadres of telefonisch. In de prijs zitten drie overnachtingen en alle maaltijden van donderdagmiddag tot zondagavond. Frisdranken en bier kunnen aangeschaft worden tegen caféprijzen. Een paar lakens kan gehuurd worden aan  5 (niet in de prijs begrepen en niet verplicht). Zoniet breng je een slaapzak mee. We overnachten op. Je reist naar Jalna op eigen kosten of kostendelend. De inschrijvingen zijn beperkt tot 25. Wees dus vlug.

len. Temeer daar de lente dan hoogtij viert in het bos met kleurige tapijten van wilde hyacinten, bosanemonen, daslook en maagdenpalm. We stellen jullie onze kersverse gebiedsfolder voor. In deze folder zijn twee wandellussen uitgewerkt. Tevens besteedt hij uitvoerig aandacht aan de geologie, het belang van bronnen, de flora en fauna en alle vormen van beheer. We stellen de folder niet alleen voor, we wandelen hem meteen ook in. En na afloop trakteren we jullie op een kleine drink in het NMEC De Helix. Afspraak om 14 uur op de parking van het NMEC (Hoogvorst 2, Grimminge).

We trekken alle registers open en stellen zoveel mogelijk gidsen ter beschikking.

Kleurenfestijn in het Raspaillebos op zondag 23 april Inwandelen educatief pad Voorstelling gebiedsfolder en receptie

nr. 2 - april 2006

INFO

Op zondag 23 april is het de Dag van de Aarde en tegelijk ook de Vlaamse Ardennendag. We vonden dit een geschikt moment om één van de juwelen aan onze reservatenkroon in het daglicht te stel-

Afdeling Boven Dender

Koen Steenhoudt k.steenhoudt@belgacom.net, 054 58 67 58

11

Een mooi verleden, een onzekere toekomst

Wat de meeste mensen nu kennen als de Grote Meersen, is slechts een restant van een groter wetland-gebied, dat in de jaren ‘70 en ’80 werd gebruikt als bouwgebied voor industrie. De overgebleven open ruimte wordt gebruikt als weidegebied met, op de drogere stukken, bos en langs het containerpark, een ruigte met poelen. In dit nu opgevulde en bebouwde deel bevonden zich vroeger verschillende poelen en ook een diepe brede sloot. Voor de mensen van toen was dit misschien een “rottering”, maar dit waterrijke gebied was dan wel een prachtig plekje voor broedende en overwinterende watervogels. De poeltjes naast het containerpark zijn nog een restant, maar door gebrek aan onderhoud is het verlandingsproces nu bijna voltrokken. Dit gegeven en het verkleinen en versnipperen van het gebied maken dat het aantal voorkomende diersoorten sinds begin jaren ’80 drastisch is teruggelopen. Een vluchtige blik op de inventarisaties van toen doen menig huidig vogelliefhebber met verstomming slaan. Van de toen aanwezige soorten waren kemphaan, roerdomp, woudaap, dodaars, klapekster, grauwe klauwier, roodpootvalk, porseleinhoen, grutto, tureluur en dwergstern regelmatig pleisterende vogels tijdens de trek. Vandaag de dag zijn die allemaal terug te vinden op de rode lijst. Als we nu enkele watersnippen tellen, zijn we al in de wolken, maar vroeger waren drie- tot vierhonderd exemplaren de regel. Dit wetland is natuurlijk ook een paradijs

12

voor amfibieën en op floristisch gebied is dit voor Ninove een topper. Vorige nazomer vond onze plantenwerkgroep pareltjes zoals rode ogentroost, knikkend en zwart tandzaad en brede wespenorchis.

Voer mee actie Ondanks alle beloftes van toen en zelfs recente uitspraken, is de toekomst echter verre van zeker. In de zoektocht naar steeds meer opslagruimten zijn er opnieuw ideeën om het laatste restje overstromingsgebied op te hogen en vol te bouwen. Niet alleen is dit een aantasting van de natuurlijke waarden, ook het landschap wordt vernietigd! Het kernwoord van het Structuurplan Vlaanderen, nl. gedeconcentreerde bundeling, is blijkbaar ook vergeten, want met het verdwijnen van dit stukje buitengebied is de visuele annexatie van Okegem door Ninove een feit. Als vereniging voor natuur en landschap vinden we het steeds verder verdwijnen van de inmiddels kleine “Grote Meersen” is een schandvlek op het oudste, stoutste en wijste imago van Ninove. Daarom roepen we iedereen op om samen met ons op 30 april mee actie te voeren ter gelegenheid van de Dag van de Aarde. Plaats, uur en programma worden later meegedeeld via een brief aan de leden.

Hendrik Blanckaert

Afdeling Ninove INFO

Naar aanleiding van de steeds sterker klinkende geruchten dat het overstromingsgebied “Grote Meersen” in Okegem zou omgevormd worden tot industrieel uitbreidingsgebied, vonden wij het nodig een licht te werpen op het verleden, het heden en de mogelijke toekomst van dit toch wel uniek stukje Ninoofse natuur en landschap.

Wouter Mertens 054 32 51 71 0495 68 89 33

nr. 2 - april 2006

Natuureducatie regio Aalst zoekt medewerkers

nr. 2 - april 2006

Afdeling Aalst

Magdelien Roobroeck 053 70 27 75 magdelien.roobroeck@telenet.be

Zwerfvuilactie Samenkomst op maandag 15 april om 14 uur aan het infobord van Paddenhoek, Appolloniastraat te Aalst.

Ook kinderen zijn welkom!

Laarzen aangeraden

Magdelien Roobroeck

Prachtige gelegenheid om “educatie dichtbij” uit te bouwen biedt ook een natuurgebiedje “Paddenhoek”, dat er de laatste jaren nogal verwaarloosd bij lag, en waar de beheersploeg zich nu volop achter wil zetten, gesteund door de educatieve werkgroep en hopelijk door velen die een handje toesteken bij de beheerswerken!

Volgende projecten zijn kiemende:  Het organiseren van “laagdrempelige” cursussen en wandelingen vanuit een bepaald thema (initiatie planten, paddenstoelen, geneeskrachtige wilde kruiden, planten/bomen in de vier seizoenen...) of afgestemd op bepaalde doelgroepen.  Oefenmomenten creëren voor beginnende gidsen door samen te wandelen en elkaar feedback te geven.  Specifiek aanbod creëren voor mensen die groepen begeleiden, zoals leerkrachten basisschool, om hen te ondersteunen als ze met hun klas lokale natuurgebiedjes willen verkennen.

Het is de bedoeling aantrekkelijke doe-folders op te stellen, met enerzijds een werkboekje voor de leerlingen en anderzijds een handleiding voor de begeleiders. Een modelproject in Honegem wordt als eerste

uitgewerkt aangezien dit gebied reeds mooie bewegwijzerde paden heeft.  Paddenhoek, een klein (4 ha) natuurreservaat dicht bij de stadskern, openstellen als educatief natuurgebied met leerpad.

De nieuwe werkgroep zoekt nog enthousiaste medewerkers. Voor ideeën of daadwerkelijke medewerking ben je altijd welkom!

INFO

Eind vorig jaar ging binnen Natuurpunt Aalst een werkgroep “natuureducatie” van start. Bedoeling is om nieuwe doelgroepen, ook niet-leden van Natuurpunt, te stimuleren tot natuurexploratie en natuurbeleving dichtbij. Hierbij wordt bijvoorbeeld gedacht aan een thematisch aanbod van cursussen en wandelingen, afgestemd op scholen, senioren, vrouwenbewegingen, stadsmussen...

13

Vierdaagse Walvissencruise 2006 Maandag 14 augustus tot donderdag 17 augustus Ultieme kans (overzetdienst met de luxe van een heuse cruise)

Stopt na 2006  Wil je in alle comfort en tegen een zeer schappelijke prijs van Portsmouth tot Bilbao kennis maken met

diverse walvissoorten, dolfijnsoorten en zeevogels?

 3 dagen vakantie te nemen (15 augustus is betaald verlof!)  Richtprijs  220 (ruim  100 goedkoper dan individueel!!)  Inbegrepen: overzet Calais-Dover-Calais + Overzet Portsmouth-Bilbao-Portsmouth inclusief kajuit + par-king Portsmouth.

 Inschrijven voor 18 april door overschrijving op rekeningnummer: 979-3529555-21 van Natuurpunt Ninove.

 Inlichtingen op het telefoonnummer: 054 50 35 65 (Stefan Kestens)

DENDERKALENDER  uur van vertrek  plaats van afspraak

 toelichting  gids

 contactpersoon

 zeker meebrengen

zaterdag 1 april

Excursie vogelgeluiden: vogels van park en tuin, Moenebroek afd. Geraadsbergen  







8:00 – 11:30 Infobord ingang reservaat, kruispunt Moorhofstraat - Moenebroekstraat, Ophasselt We concentreren ons op de “gewone” soorten, die iedereen kent uit zijn eigen tuin. Verschillende gidsen maken het mogelijk om in kleine groepjes te splitsen. Zowel gevorderden (mensen die in 2005 aan de cursus deelnamen) als totale leken komen aan hun trekken.

Zie 13 mei voor een vervolgwandeling over vogels van ruigte en riet.

Wouter Faveyts – 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be zondag 2 april

Natuurwandeling in het Osbroek afd. Aalst  





10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Inge Singelyn of Rosanne Snau- waert  Dienst leefmilieu – 053 73 24 12

antonia.geerts@aalst.be zondag 2 april

Natuurwandeling Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke  





Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen  1, tenzij expliciet anders vermeld.

Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk ( o,o5 per km/persoon).

 bijzonderheid

14:15 – 17:15 Samenkomst om 14 uur aan de ingang van Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke Natuurwandeling van ongeveer 3 uur in en rond het Liedekerkebos.

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 2 april

Voorjaarswandeling in de Heidemeersen afd. Dendermonding  9:00 – 12:00  Waterzuiveringsstation, Sluis 64, Berlare  Speciale aandacht voor de reeds terug-

nr. 2 - april 2006

gekeerde weidevogels zoals de Grutto.

 Stefaan Thibau - 052 42 69 72

 Herman Lemaire - 054 32 52 65

 Laarzen, eventueel plantengids

stefaan.thibau@skynet.be  Laarzen

zaterdag 15 april

Planteninventarisatie

zondag 2 april

Dotterwandeling afd. Groot Haaltert  

 



14:30 – 17:00 Gotegemmolen, Gotegemstraat, grens Aaigem-Haaltert Natuurwandeling door het reservaat.

Stijn de Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net Laarzen, geschikte kledij

afd. Ninove  



 

zaterdag 8 april

zondag 23 april

Inventarisatie in het Uilenbroek

Dag van de Aarde Dauwwandeling in Kluisbos

V.O.C Lierde  





9:00 – 12:00 Uilenbroek, Picknicktafel in de Stuivenberg te Sint-Maria Lierde Inventarisatie van akkervogels in het Uilenbroek.

Dominiek Decleyre zondag 9 april

Voorjaarsflora in de Everbeekse Bossen

afd. Affligem-Liedekerke  

 



afd. Geraardsbergen   



14:00 – 17:30 Kerk Everbeek-Boven De bodem van het bos is bedekt met kleurrijke tapijten van bosanemoon, boshyacint, daslook...

Roger D’Homme - 055 42 37 73 rdhomme@hotmail.com zondag 9 april

afd. Ninove 14:30 – 17:00 Kapel van Bevingen, Bevingenstraat Meerbeke Het Neigembos op zijn mooist: daslook, sleutelbloem, pinksterbloem, speenkruid, alles staat in bloei.

Geuren en kleuren bedwelmen het bos en zijn bezoekers. De gids vertelt er alles over.

07:00 – 09:00 Samenkomst aan de Kluiskapel te Hekelgem/Erembodegem om 6.45 uur Wandeling voor vroege vogels.

Mogelijkheid om te ontbijten na inschrijving en betaling van  5.

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 23 april

Bourgoyen-Ossemeersen te Gent afd. Denderleeuw   

13:00 – 19:00 Aan de kerk Welleplein te Welle Kijken naar eenden, ganzen en steltlopers.  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43  Verrekijker, stevig schoeisel

Voorjaarsbloeiers in het Neigembos  



09:00 – 12:00 Samenkomst aan café Kalisj, Pollarestraat 126 in Ninove Planteninventarisatie omgeving stadspark. Dit is tevens de praktijkles van de cursus “plantendeterminatie voor beginners”. Ook niet-cursisten zijn hier zeker welkom.

Gery de Munter – 054 33 03 03 Laarzen, eventueel plantengids

zondag 23 april

Lentewandeling in de Scheldemeersen te Berlare-Zele afd. Dendermonding  





7:00 Taverne De Waterhoek, aan het Veer in Berlare Wandeling in de meersen langs de Schelde en Brede Schoren met speciale aandacht voor vogels.

Vogelkenners Rudi van Onderbergen,

15

André van Doorsselaer, Antoine Hulders  Rudi van Onderbergen

052 44 84 42 23 april

Dag van de Aarde Landschapswandeling langs de Beneden - Dender Natuurpunt ’s Heerenbosch-Lebbeke   

 

14u;00 Kerk van Mespelare (Dendermonde) Landschapswandeling met een kritische kijk op de plannen voor de aanleg van de N41 door natuurgebied.

In samenwerking met Raldes bart.thibau@belgacom.net zondag 23 april

Inwandelen educatief wandelpad Raspaillebos afd. Geraardsbergen  







14:00 – 17:30 Parking NMEC De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge Voorstelling van de reservaatfolder en inwandelen van het educatieve wandelparkoers. Verschillende gidsen zullen de (hopelijk grote) volkstoeloop opvangen. We vertellen over de krachtpunten van het reservaat en de beheersmaatregelen.

Na afloop, een kleine receptie in de Helix Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

zaterdag 29 april tot maandag 1 mei

zondag 7 mei

Lenteweekend in Leithum

Landschapswandeling in Kortelake

V.O.C Lierde  Leithum ligt in het Groothertogdom

Luxemburg in de buurt van Ouren (Burg Reuland). Er zijn 17 bedden beschikbaar. Snel zijn is de boodschap.  Meer info en inschrijven via Paul

Haustraete  Paul Haustraete – 09 360 35 61

paul.haustraete@rlva.be zondag 7 mei

Natuurwandeling in het Kravaalbos

afd. Geraardsbergen  





afd. Aalst  



 

10:00 – 12:00 Hof te Putte, Putstraat 99 te MeldertAalst Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Walter Roggeman of Peter Tolleneer Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 7 mei

Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke  

 

10:00 – 12:00 Samenkomst om 9.45 uur aan de ingang van Liedekerkebos, Schelfhoutstraat Themawandeling (4 km) Amfibieën Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zaterdag 13 mei

Excursie vogelgeluiden: vogels van ruigte en riet Boelaremeersen afd. Geraadsbergen  





 



 

zondag 7 mei

afd. Ninove

Natuurwandeling langs de Okaaibeek

14:30 – 17:00 Samenkomst aan de kapel van Bevingen (Neigembos) Wandeling in het bos met als thema “kleur”, in samenwerking met de stad Ninove en de VVV. Theo Van Brempt – 054 33 54 37 Laarzen

afd. Affligem-Liedekerke  





dinsdag 25 april

Paddenstoeleninventarisatie Ledezijde afd. Aalst-Lede-Houtem  





16

14:00 Samenkomst: Gentse steenweg, Erondegem richting Gent, 150 m voorbij bakkerij Ponnet, rechtover Carwash Paddenstoeleninventarisatie onder leiding van de paddenstoelenwerkgroep.

Herman Derder – 0495 32 42 61

14:15 – 16:30 Samenkomst aan De Patro te Hekelgem om 14 uur Wandeling (4 km) omgeving Okaaibeek en Blakmeers.

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

7:30 – 11:30 Kasteeldreef Baronie Boelare, einde Gentsestraat, Nederboelare Aandacht voor soorten als bosrietzanger en kleine karekiet. Misschien is ook de Cetti’s zanger op post. De wielewaal is in de Boelaremeersen een vaste verschijning. Verschillende gidsen maken het mogelijk om in kleine groepjes te splitsen. Zowel gevorderden (mensen die in 2005 aan de cursus deelnamen) als leken komen aan hun trekken.

Wouter Faveyts – 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be zondag 14 mei

zondag 23 april

Wandeling in het Neigembos

14:00 – 17:00 Parking Colruyt, Groteweg, Over- boelare In 2003 kocht Natuurpunt de eerste percelen. Intussen bedraagt de aangekochte oppervlakte 21 ha. In dit overstromingsgebied van de Dender streven we naar moerasbos en rietruigtes. We kijken op de glooiende flanken van de Oudenberg met het Boelarebos en het Bourengbos als herkenningspunten.

Willem Boonen - 054 41 75 85 willem.boonen@skynet.be

Gezinsvriendelijke wandeling in Honegemreservaat afd. Aalst-Erpe-Mere  



 

14:00 Gasthof Ter Vaerent, Keiberg te Lede Honegem staat nu op z’n mooist met een verscheidenheid aan hooilandbloemen. Ook de amfibieën zullen van de partij zijn. Jij ook?

Wim D’Haeseleer en Peter D’Hondt Peter D’Hondt – 053 80 72 57

zondag 7 mei

zaterdag 20 mei

Natuurwandeling in de Wellemeersen

Planteninventarisatie Beverbeekvallei

afd. Denderleeuw  



  

14:00 – 17:00 Infobord spoorwegtunnel Van Lierdestraat Denderleeuw Aandacht voor lente- en voorjaarsbloeiers in de Wellemeersen.

Eric De Tré Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Stevig schoeisel, loupe

afd. Ninove  



9:00 – 12:00 Samenkomst aan de kerk van Aspelare Planteninventarisatie in enkele van onze recent aangekochte percelen in de Beverbeekvallei. Zowel voor kenners als voor beginners.  Gerry De Munter – 054 33 03 03  Laarzen en plantengids

nr. 2 - april 2006

zaterdag 20 mei

Vroegochtendtocht te Sint-Goriks Oudenhove V.O.C Lierde   





6:00 – 12:00 Kerk van Sint-Goriks Oudenhove Wandeling door de kouters, richting Zwalmbeek.

Mogelijkheid om te ontbijten na inschrijving en betaling van  4.

Inschrijven via Paul Haustraete Paul Haustraete – 09 360 35 61 paul.haustraete@rlva.be zondag 21 mei

Reservatenwandeling afd. Affligem-Liedekerke  





14:15 – 16:30 Samenkomst op de parking van het zwembad te Liedekerke om 14 uur Natuurwandeling langs de Palitsebeek en in de Pamelse Meersen.

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 21 mei

Reservaten-fietstocht langs de Schelde afd. Dendermonding  





14:00 – 1800 Kunstgalerie Pieter Pauwel, St. Onolfsdijk 66 te Appels Fietstocht (± 25 km) van de SintOnolfspolder via het veer Appels-Berlare naar de Heidemeersen en terug.

Men kan ook aansluiten aan Appels veer. Wij bezoeken de mooiste plekjes van beide reservaten met aandacht voor fauna en flora. Tijdens de terugtocht stappen we even af aan taverne ‘t Oud Brughuys te Berlare.

Vooraf inschrijven bij Peter De Pinnewaert – 0472 45 09 54 Stefaan Thibau – 052 42 69 72 dinsdag 23 mei

Paddenstoeleninventarisatie Smetlede afd. Aalst-Lede-Houtem   



14:00 Samenkomst: dorp Smetlede Paddenstoeleninventarisatie onder leiding van de paddenstoelenwerkgroep.

Herman Derder – 0495 32 42 61 donderdag 25 t/m zondag 28 mei

Meerdaagse in Heure-en-Famenne afd. Geraadsbergen 

Vertrek donderdag om 8 uur, Stationsplein te Geraardsbergen; aankomst op het domein om 10 uur.

Terugkeer op zondag, na het avondeten ter plaatse

nr. 2 - april 2006

 Te Heure-en-Famenne (Somme-

Leuze), weggeborgen in een landschap van bosrijke heuvels, bloemrijke weiden, gonzende wegbermen en klaterende beken, ligt het domein “JALNA”. Het biedt accommodatie aan volwassenen, individuen, in familie of in groep. De omgeving biedt ruime wandelmogelijkheden.  Na reservatie ontvang je gedetail leerde info en een uitvoerige wegbe schrijving.  Inschrijving door storting van  100

per persoon (leden) en 120  (niet leden), op rekening 393-0068244-45

van Willem Boonen, met vermel ding “Jalna 2006”, na doorgeven

van je gegevens op zijn mailadres

of telefonisch. De prijs omvat drie

overnachtingen en alle maaltijden

van donderdagmiddag tot

zondagavond. Frisdranken en bier

aan caféprijzen. Lakens kunnen ge huurd worden voor  5 (niet in de

prijs inbegrepen en niet verplicht).

We overnachten aan de voet van de

ruigtes in een grote slaapzaal met sta pelbedden. Je reist naar Jalna op eigen

kosten of kostendelend. Maximaal 25

inschrijvingen.  Willem Boonen – 054 41 75 85

willem.boonen@skynet.be zondag 28 mei

wijzers vanaf de Astridlaan of vanaf het dorpsplein van Overboelare  Aandacht voor al wat leeft op dit hoog feest van de natuur. Laat het niet aan

je voorbijgaan!  Godfried Merlevede – 068 33 51 06

derietbeemd@hotmail.com zondag 4 juni

Natuurwandeling in de Onegem afd. Aalst  



 

10:00 – 12:00 Grens Aalst/Lede ter hoogte van Onegem 108 te Aalst Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Koen De Maere of Peter D’Hondt Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 4 juni

Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke  

 

10:00 – 12:00 Samenkomst om 9.45 uur aan de ingang van Liedekerkebos, Schelfhoutstraat Themawandeling (4 km) Kruiden.

Erik De Block – 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Wandeling in Wanzele, Impe (Ledezijde) afd. Aalst-Lede-Houtem   

14:00 Samenkomst: dorp Smetlede Landschapswandeling langs het nieuw provinciaal wandelpad “De Vier Uitersten”.

Zie info elders in deze Dendriet.  Herman Derder – 0495 32 42 61 zondag 28 mei

Vroegochtendwandeling in de Scheldemeersen te Berlare-Zele

zondag 4 juni

Natuurwandeling in Essene afd. Affligem-Liedekerke  





afd. Dendermonding  







7:00 Taverne De Waterhoek aan het veer in Berlare Meersenwandeling langs de Schelde en Brede Schoren, met speciale aandacht voor vogels.

Vogelkenners Rudi van Onderbergen, André van Doorsselaer, Antoine Hulders Rudi van Onderbergen - 052 44 84 42 zondag 28 mei

Volle lente in De Rietbeemd afd. Geraadsbergen  7:30 – 11:30  Parking aan het einde van de Hoge

Buizemont (Cocanne): volg de weg-

14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de carpoolparking afrit Affligem van E40 Natuurwandeling (4 km) in de Bellebeekvallei en Overnelle.

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 4 juni

Geologie en flora van de steengroeven te Lessen afd. Geraadsbergen  



14:00 – 17:00 Parking van het vroegere café Astoria op de steenweg van Geraardsbergen naar Lessen. Van daar rijden we naar het vertrekpunt van de wandeling.

Lessen is gekenmerkt door grote putten, eigenlijk steengroeven, sommige vol water en andere nog droog of zelfs opgevuld met grond. Door de kalkrijke bodem is de planten groei in en rond de groeven zeer speciaal.  Willem Boonen – 054 41 75 85

willem.boonen@skynet.be

17

zaterdag 10 juni

Avondwandeling V.O.C Lierde 





De Vierschaar in het Kluisbos te Kluisbergen Wandeling met aandacht voor Nachtinsecten.

Meer info volgt later  Paul Haustraete – 09 360 35 61

paul.haustraete@rlva.be zaterdag 10 en zondag 11 juni

Natuurbelevingsweekend: De moerassen van Clairmarais(Noord-Frankrijk) afd. Ninove 



 



Vertrek op 10 juni in de ochtend, terug op 11 juni in de vooravond Een weekend naar de moerassen van Clairmarais (nabij St.Omer), een prachtige tocht in een moerasgebied met specifieke fauna en flora. We verkennen het gebied met wandel- en kanotochten. Een aanrader!

Christian Pické Inschrijven door  70 p.p. of  60 voor kinderen onder 12 jaar (inclusief ontbijt, avondmaal, overnachting hotel en huur kano) te storten op rek.

979-3529555-21 van NP-Ninove met vermelding “Clairmarais”. Opgepast, er zijn maar 22 plaatsen. Snel zijn is dus de boodschap.

Kris De Wit – 054 32 52 65 zondag 11 juni

Uitstap naar de kalkstreek / west afd. Denderleeuw   



8:00 – 20:00 Aan de kerk, Welleplein te Welle Fauna & flora in de vallei van de Viroin.

Danny Van Schandevijl  Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43  Picknick en drank

 Vooraf inschrijven  Erik De Block - 053 68 35 88

edebe@advalvas.be zaterdag 17 juni

Daguitstap planteninventarisatie Viroinstreek afd. Ninove  



 

08:00 – vooravond Café Kalisj, Pollarestraat 126, Ninove Daguitstap naar de Viroinstreek, bekend voor zijn kalkhellingen vol orchideeën en andere specifieke planten. We hebben ook oog voor alles wat er rondvliegt aan vogels en insecten.

Wouter Mertens – 054 32 51 71 Laarzen en lunchpakket zondag 18 juni

Wandeling rivierduinrestanten Grote heide 14:30 – 17:00 School Ten Berg, Galgenbergstraat 93, Berlare Wandeling op de rivierduinrestanten van de Grote heide met vooral aandacht voor de nog vrij intacte duin “het Stampkot”.

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be zondag 25 juni

Uitstap kalkstreek / oost: Resteigne afd. Denderleeuw   

 

7:30 – 20:00 Aan de kerk, Welleplein te Welle Uitstap in de omgeving van Rochefort en Han sur Lesse.

Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Picknick en drank

Paddenstoeleninventarisatie Den Dotter afd. Aalst-Lede-Houtem

Voorstelling infoborden project Dendervallei

 





14:00 Samenkomst: Gotegemmolen, Gotegemstraat te Haaltert.

Paddenstoeleninventarisatie onder leiding van de paddenstoelenwerkgroep.

Herman Derder – 0495 32 42 61

afd. Ninove   



14:30 – 17:00 Zwarte Flesbrug te Pollare Openstellen van het wandelpad met infoborden door een wandeling, jeugdanimatie en receptie!

Wouter Mertens – 054 32 51 71

dinsdag 13 tot donderdag 15 juni

Midweekse uitstap naar de Voerstreek afd. Affligem-Liedekerke  In deze natuurrijke omgeving is het

18

prachtig om te wandelen en te aquarelleren.

baan van de Brusselse steenweg), ter hoogte van de oude Zeebergbrug te Aalst  Natuurwandeling in samenwerking

met stad Aalst.  Bart Backaert of Wim Tavenier  Dienst leefmilieu – 053 73 24 12

antonia.geerts@aalst.be zondag 2 juli

Insectentocht V.O.C Lierde  



14:00 – 18:00 Parking Slijpstraat, Sint-GoriksOudenhove, bij het begin van het mijnwerkerspad Insectentocht langs het mijnwerkerspad.  Frank De Waele – 055 42 78 40

frank.de.waele1@telenet.be

afd. Dendermonding  





(Onder voorbehoud! Volg de lokale pers of de Ninoofse NP-brief) zondag 25 juni

dinsdag 13 juni

zondag 2 juli

Natuurwandeling in het Somergembos afd. Aalst  10:00 – 12:00  Op het einde van de Schietbaan (zij-

BEHEERSWERKEN zondag 2 april

Beheerswerken Pamelse Meersen afd. Affligem-Liedekerke  





8:30 – 12:30 Samenkomst Langestraat, baantje rechtover de vijver Molenhof Maaien en opruimen. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 22 april

Distel-maaivoormiddag afd. Ninove   

09:00 – 12:00 Einde Spoorwegstraat te Outer Beheerswerken in ons erkend reservaat Ninove-Linkeroever. Manueel uittrekken van de distels.  Georges Jacobs – 0476 60 18 37  Werkhandschoenen en laarzen zaterdag 13 mei

Beheerswerken Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding  



9:00 of 14:00 Sint-Onolfsdijk, aan de monding van de Nieuwe Dender langs de kant van Appels Afvoer maaisel in functie van de omvorming naar dottergrasland.  Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 42 69 72

stefaan.thibau@skynet.be

nr. 2 - april 2006

CURSUSSEN

zondag 14 mei

Beheerswerken de Valier

dinsdag 21 en 28 maart zaterdag 15 april

afd. Affligem-Liedekerke  





8:30 – 12:30 Samenkomst hoek Pamelsestraat en Muilemstraat Maaien en opruimen. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zondag 11 juni

Beheerswerken Palitsebeek afd. Affligem-Liedekerke  





8:30 – 12:30 Samenkomst Sportlaan te Liedekerke, aan de brug over de Palitsebeek Maaien en opruimen. Drank en een tussendoortje worden aangeboden.

Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

Cursus plantendeterminatie voor beginners afd. Ninove  







19:30 – 22:00 Bovenzaaltje van Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove Cursus over determinatie van planten voor beginners: 2 theorielessen gegeven door lesgevers van Natuurpunt educatie en 1 les praktijk op zaterdag 15 april in de Walputbeek te Meerbeke.

Hans Vermeulen en/of Wim Verachtert, lesgevers van Natuurpunt educatie.

Inschrijven: leden  10, niet leden  15 of  25 (inbegrepen promotielidmaatschap Natuurpunt), te storten op rek. 979-3529555-21 van NP Ninove, met vermelding “cursus planten”  Gery de Munter – 054 33 03 03 april

woensdag 21 juni zaterdag 24 juni woensdag 28 juni

Beheerswerken Linkeroever afd. Ninove  Maaien en afvoeren van het maaisel

in het reservaat.

 Vooraf af te spreken met Georges

Jacobs – 0476 60 18 37.

Afd. Aalst 

 

Theorie: dinsdag 18 en donderdag 20 april, 19:30 tot 22 uur Praktijk: zaterdag 29 april, 9 tot 12 uur C.C. De Werf, Molenstraat, Aalst Reeks van 2 theoretische lessen en één praktijkles waarin de in het stedelijk milieu voorkomende kruidige planten, varens en mossen worden belicht.

20% reductie voor leden Natuurpunt.

Inschrijven door storting van het inschrijvingsgeld op rek.

001-2063861-68  Magdelien Roobroeck - 053 70 27 75

magdelien.roobroeck@telenet.be mei

Cursus: Inheemse Wilde Orchideeën te Aalst afd. Aalst/Erpe-Mere/Lede-Houtem 





 



Theorie: dinsdag 9 en 16 mei, 19:30 tot 22 uur Praktijk: zondag 21 mei en zaterdag 17 juni, 8 tot 18 uur, 2 dag-uit- stappen (eigen of kostendelend vervoer) Centrum De Waterkant, De Gheest straat 16, 9300 Aalst (nabij Zeebergbrug) Ook in onze streken groeien en bloeien er mysterieuze orchideeën.

Deze cursus brengt inzicht in de meest ingenieuze plantengroep van onze planeet. In de gedrukte cursus vind je veel informatie terug.

Tijdens twee geleide uitstappen maak je ook tastbaar kennis met deze inheemse en volledig beschermde planten.

Daan Stemgée Bijdrage leden:  14; niet-leden:  21 Inschrijven door storting van het inschrijvingsgeld op rek.

001-2063861-68 Magdelien Roobroeck - 053 70 27 75 magdelien.roobroeck@telenet.be

Magdelien Roobroeck

 Werkhandschoenen en laarzen

Cursus “Planten in en om de stad”

 Hans Vermeulen  Bijdrage  15 voor de hele reeks

 Werk aan de winkel op Paddenhoek

nr. 2 - april 2006

19

10 -11 juni

Natuurbelevingsweekend Saint-Omer

In de VIIe eeuw begonnen monnikken het gebied te kerstenen en bouwden rond het jaar 800 een eerste abdij te Saint-Bertin. Meteen begonnen diverse pogingen om het moerassig gebied droog te leggen.

Door de eeuwen heen onderging het hele gebied in verschillende stadia en met diverse methoden grote ingrepen.

Vandaag is de omgeving waar we op verkenning gaan een uniek landschap met zowat 3600 ha waterwegen en kanaaltjes waar de groentenboer en de postbode op sommige plaatsen nog per boot langsgaan.

Het moeras is ruwweg in drie zeer verschillende stukken te verdelen. Tijdens ons bezoek ontdekken we in twee delen een stuk cultureel en heemkundig erfgoed, terwijl het derde deel een beschermd natuurreservaat omvat.

Van de ongeveer 300 in Europa voorkomende vogelsoorten zijn er zowat 220 soorten op een of ander moment in dit natuurreservaat waargenomen. We komen in ieder geval bij een spectaculaire kolonie aalscholvers en waterhoentjes, meerkoeten, futen, zwanen, eenden, allemaal met hun kroost, blauwe reigers en een aantal roofvogels zijn steevast van de partij. Zilverreigers laten zich af en toe zien en de specialisten onder jullie zullen zeker diverse rietzangers, karekiet, tjiftjaf en misschien

20

een blauwborst ontdekken.

In de nabije omgeving zijn al gauw sporen van everzwijn, edelhert en reeën te vinden. Hoewel het exploreren van die kant van het gebied niet meteen in het programma is opgenomen weet je natuurlijk nooit wat ons pad kan kruisen.

Geen moeras waar geen amfibieën te vinden zijn natuurlijk en ook de plantenliefhebbers komen aan hun trekken. Dubbelkelk, een zoutminnend plantje dat bij ons nauwelijks voorkomt, is er in grote hoeveelheden aanwezig. Af en toe vinden we zelfs diverse schelpen, wat misschien merkwaardig lijkt. Zaterdagavond vertel ik wat meer over het het ontstaan van het gebied, waardoor een en ander alvast wat duidelijker zal worden.

Op zaterdag betreden we het gebied te voet. Maar het vervoermiddel bij uitstek hier is en blijft de boot. Zondag huren we dan ook Canadese kano's en doorkruisen we de diverse delen op een wijze die te voet of met de auto onmogelijk is. Maak u echter geen zorgen: zelfs bij ruw weer blijft het water heel rustig en u krijgt eerst een degelijke initiatie in het omgaan met een kano. Voor wie zich niet zo zeker voelt zijn er zwemvesten ter beschikking.

Christian Pické

Afdeling NInove INFO

De meesten onder ons kennen nauwelijks het bestaan van het noordfranse SaintOmer. En als je in de stad aanbeland bent merk je nauwelijks iets van het merkwaardige gebied eromheen. Voor de IXe eeuw was het een moerassig, onherbergzaam en vrijwel onbevolkt gebied, gekneld tussen rivieren en de zee.

Kris De Wit 054 32 52 65 kris.dewit@skynet.be

nr. 2 - april 2006

Christian Pické

 100% natuurbeleving in Clairmarais

Praktische informatie: zie denderkalender Vertrek: zaterdag 10 juni 2006 om 08.00 uur.

Terug: zondag 11 juni 2006, vooravond Verblijf: in het hotel Le Relais du Rommelaëre te Clairmarais (http://lerelaisromelaere.free.fr) Prijs:  70 per persoon.

Inbegrepen in de prijs: Overnachting in het hotel van zaterdag op zondag, avondmaal op zaterdag inclusief 1 drank, ontbijt zondag, huur van de kano’s.

Mee te nemen:  Lunchpakket voor zaterdagmiddag en zondagmiddag.  Stapschoenen, dagrugzakje, verrekijker en/of telescoop, vogel- en plantengidsen, ...

Aantal deelnemers: er zijn 9 kamers van 2 personen en 1 kamer van 4 personen. Snel inschrijven is dus de boodschap.

nr. 2 - april 2006

21

2 CURSUSSEN in Aalst

Cursus: Planten in en om de stad Theorie: Dinsdag 18 en donderdag 20 april 2006 van 19.30 tot 22 uur, in C.C. De Werf, Molenstraat, Aalst.

Praktijk: Zaterdag 29 april van 9 tot 12 uur.

Lesgever: Hans Vermeulen.

Bijdrage: 15 euro; 20% reductie voor leden Natuurpunt; inschrijven door overschrijving rekeningnummer 001-2063861-68.

Info bij Magdelien Roobroeck: 053 70 27 75 of magdelien.roobroeck@telenet.be.

Orchideeën… doorgrondelijk bekeken Ook in onze streken groeien en bloeien er mysterieuze orchideeën. Het is de jongste en meest ingenieuze plantenfamilie van onze planeet. De voortplantingstechnieken van sommige, ook inheemse, soorten zijn verbluffend. De verscheidenheid van orchideeën is immens omdat deze planten nog steeds in volle evolutie zijn, waarbij dagelijks nog nieuwe soorten en wilde kruisingen worden beschreven.

Veelal genaamd naar insecten, zijn de inheemse

22

©

De stad is een open boek. Wilde planten zijn de letters waarmee de stad beschreven is. Wilde planten vertellen een verhaal over de omgeving waarin ze staan. Ze zeggen alles over de kwaliteit van het milieu. Wilde stadsplanten hebben daarnaast ook iets te melden over de kwaliteit van de openbare ruimte.

In de stad wordt nu eenmaal gegraven en gebouwd.

Zonder al die werklust was het gebied een wat planten betreft tamelijk saai stukje geweest, en niet bepaald soortenrijk. Zonder het gesleep met grond hadden we in de stad nooit de planten aangetroffen die soms zelfs zeldzaam zijn in het gebied waar hun ondergrond vandaan komt. Zonder het bouwen van muren hadden varens en andere muurplanten zich nooit in Aalst gevestigd.

Tijdens de cursus Planten in en om de stad worden de in het stedelijk milieu voorkomende kruidige planten, varens en mossen belicht.

Vilda - Rollin verlinde

Planten in de stad… natuur dichtbij

 Hondsdraf

soorten zeldzaam geworden omdat ze voorkomen in kwetsbare biotopen die in onze streken worden verwaarloosd of verdwijnen.

Om je interesse op te wekken, kan je eens een kijkje nemen op de foto-website van de lesgever: www.naturama.be. Alle inheemse soorten zijn er afgebeeld en er is ook een promotiefilm voor de cursus.

Cursus: Inheemse wilde orchideeën In de gedrukte cursus vind je veel informatie terug.

Tijdens twee geleide uitstappen maak je ook tastbaar kennis met deze inheemse en volledig beschermde planten.

Lesavonden op dinsdag 9 en 16 mei van 19.30 tot 22.30 uur, Centrum "De Waterkant", De Gheeststraat 16, 9300 Aalst (nabij Zeebergbrug).

Twee daguitstappen (eigen of kostendelend vervoer) op zondag 21 mei en zaterdag 17 juni van 8 tot 18 uur.

Lesgever: Daan Stemgée.

Prijs leden:  14 , niet-leden:  21 . Inschrijven door storting van het inschrijvingsgeld op rekeningnummer 001-2063861-68.Info bij Magdelien Roobroeck: 053 70 27 75 of magdelien.roobroeck@telenet.be.

nr. 2 - april 2006

Daan Stemgée Daan Stemgée

 Moeraswespenorchis

Daan Stemgée

 Dennenorchis

 Bergnachtorchis

 Bokkenorchis

nr. 2 - april 2006

INFO

Daan Stemgée

Afdeling Aalst

Daan Stemgée 053 41 35 37 daan.stemgee@telenet.be

23

Verslag lokale algemene vergadering Natuurpunt Groot-Haaltert Zaterdag 28 januari 2006. Een koude winterdag loopt ten eind. Terwijl de rolluiken in Vlaanderen naar beneden gaan en de televisietoestellen massaal oplichten, zakt een verscheiden publiek aan Natuurpuntgetrouwen af naar jeugdhuis De Kouter.

Op de agenda staat de lokale algemene vergadering van Natuurpunt Groot Haaltert, de 8ste alweer sinds de oprichting van de afdeling in 1998. De tijd vliegt inderdaad.

Katleen Van Essche, onze biologe van dienst, houdt zich bezig met alles wat met studie te maken heeft.

Dit kan gaan om inventarisaties of advies bij het opstellen van beheersplannen, maar draait evengoed om het contact met de verschillende wetenschappelijke werkgroepen uit onze provincie.

Geert Elskens blijft op post als conservator van

Lieve De Vlieger

Het eerste, toegegeven, toch wel vrij theoretische deel van de avond focust op de cijfers en verwezenlijkingen van het voorbije jaar en op wat we dit jaar willen bereiken met onze afdeling. Een in het oog springende activiteit wordt bijvoorbeeld de inhuldiging in april van een provinciaal wandelpad met Den Dotter als hoofdrolspeler. Maar we blijven onze rol vooral discreet spelen. Onder meer door

onze aanwezigheid in diverse adviesorganen willen we onze realisaties uit het verleden nog accentueren en de beleidsmakers adviseren bij hun groene beslissingen.

De begroting om dit alles te realiseren en de activiteitenkalender waarin we al dit moois willen presenteren aan het publiek, werd unaniem goedgekeurd door de aanwezige leden.

Maar zonder dynamische ploeg is er geen bestuur, dus was de afdeling maar wat blij toen Walter Franรงois zich kandidaat stelde om ons te versterken.

Intussen telt het team 7 leden:

24

nr. 2 - april 2006

Na het statutaire gedeelte nam Guido over met een meer inhoudelijke toelichting over de beleidsvisie, waarbij de klemtoon duidelijk lag op het waterbeleid. De knelpunten langsheen de Molenbeek werden verduidelijkt, de erosieproblematiek kreeg een plaatsje op de agenda en met het (deel)bekkenbeheersplan werd de avond besloten en het vat aangebroken.

We zijn ambitieus en meer dan vastbesloten er een prachtjaar van te maken voor onze twee gebieden.

Daarom willen we de gelegenheid alvast gebruiken om nu al de vele losse medewerkers te bedanken die in de loop van het jaar zullen opstaan en zo de slaagkansen van onze hoge ambities een flinke duw bezorgen! En ten slotte willen we jullie allemaal bedanken voor jullie vertrouwen. Jullie hebben ons woord, we zullen het niet beschamen. Tot kijk!

Jo Ottoy

Afdeling Groot-Haaltert INFO

Den Dotter, terwijl Dieter Schollaert het bestuur versterkt als conservator van de Keelman. Samen vormen Katleen, Geert en Dieter de beheerswerkgroep van onze afdeling.

Guido Van Rossen neemt alles wat het beleid aanbelangt voor zijn rekening (milieuraad, bekkenbeheersplan, enz.).

Walter François versterkt het bestuur, Jo Ottoy treedt in functie als secretaris en redactielid van Dendriet. En… last but zeker en vast not least, Stijn De Ryck is bevestigd als voorzitter en penningmeester.

Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Nieuw wandelpad te Lede

nr. 2 - april 2006

Op 28 mei 2006 wil hij je dan ook laten genieten van dit zeer mooie wandelpad en bewandelen we de tweede lus (11 km), die Ledezijde aandoet.

Daar de wandeling op vele plaatsen op onverharde wegen loopt, is aangepast schoeisel noodzakelijk.

Het is een enige gelegenheid om een voor velen onbekend terrein te bewandelen. Het loont de moeite!

Herman Derder

Afdeling Lede-Houtem INFO

Op 18 februari 2006 werd in aanwezigheid van gedeputeerde-voorzitter Toerisme Oost-Vlaanderen Carina Van Cauter, burgemeester Grepdon en schepenen, het nieuwe provinciale wandelpad “De Vier Uitersten” plechtig ingewandeld op het grondgebied van Lede. De wandeling loopt in twee lussen over de deelgemeenten Oordegem, Smetlede, Wanzele, Impe en Lede. De eerste lus maakt een wandeling van 9 km en bewandelt Smetlede en Oordegem. De interessante stukken in deze lus vinden we in de bossen van Oud-Smetlede. De tweede lus (11 km) gaat over Smetlede, Wanzele, Impe en Lede. De blikvanger in dit gedeelte is uiteraard ons reservaatsgebied “Ledezijde”.

Aan de organisatie en uitbouw van de beide wandelingen heeft onze plaatselijke afdeling, in hoofde van de secretaris en conservator van Ledezijde, actief meegewerkt, zowel bij het uitstippelen van de route als het leveren van teksten voor de wandelkaart.

Herman Derder 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

25

Sporen naar integraal waterbeleid En nu een integrale uitvoering!

Denderleeuw, 14 september 2005, een miezerige avond. Vóór het gemeentehuis spuit een kitscherig fonteintje. Hier wordt zo dadelijk uitgelegd hoe de overheid aankijkt tegen integraal waterbeleid en hoe ze dat wil aanpakken in het deelbekken van de Middendender. Dit deelbekken ligt gespreid over het grondgebied van Denderleeuw (integraal) en een gedeelte van Aalst, Asse, Affligem, Liedekerke, Roosdaal, Ninove en Haaltert.

Uiteraard speelt bij de afbakening ervan het reliëf de hoofdrol, behalve voor de noord- en zuidgrens, die de loop van de Dender dwarsen.

Wat wil men met de indeling van ons Vlaams gewest in elf bekkens bereiken? Integraal waterbeleid houdt in dat alle aspecten omtrent water onder controle zullen moeten staan zoals: de wateroverlast, de waterschaarste, de kwaliteit van het water en de ecologische context ervan.

Maar geen plannen zonder inspraak van de bevolking. Iedere aanwezige op de vergadering wordt verondersteld dat hij/zij het dossier kent en zijn op- en aanmerkingen zal maken of stilzwijgend berusten. Tot 5 oktober kunnen de adviesraden hun visie kwijt via de gemeente betreffende het waterbeleid in het genoemde deelbekken.

Via zeven “sporen” worden de aanwezigen geleid langs de doelstellingen van de bekkenbeheerders.

Spoor één voorziet in een maximale retentie van het hemelwater. Hier herinnert men ons nog eens aan de nefaste gevolgen van het verharden en ondoordringbaar maken van de bodem en aan het reduceren van de watercapaciteit van grachten en beken, qua berging, door ze recht te trekken. Ook op het dichtgooien van de nat-

26

uurlijke overstromingsgebieden, o.a. met het oog op bebouwing, wordt nog eens onze aandacht getrokken. Afwachten of men dit in de Grote Meersen te Ninove zal toepassen!

Spoor twee betreft de kwaliteit van het oppervlaktewater. Men komt tot de vaststelling dat er nog veel lozingspunten aan te pakken zijn, zoals in de bovenloop van de Molenbeek/Graadbeek en de Wildebeek. Maar dat is ook niet verwonderlijk, want er moeten nog belangrijke collectoren aangelegd worden die reeds lang gepland zijn, maar waarvan de uitvoering tot op heden achterwege bleef.

Spoor drie leidt ons naar de kwaliteit en de kwaliteitscontrole van de riolerings- en zuiveringsinfrastructuur. Deze laatste moet natuurlijk onderhouden worden, verbeterd waar nodig en nog verder uitgebouwd. Hiervoor heb je dan niet alleen een situatieplan nodig, maar ook een onderhoudsplan. Hierbij komt de problematiek om het hoekje kijken van de huisaansluitingen op het dubbele rioleringsnet (afval- en neerslagwater).

Nogal wat particuliere afvoerpijpen zouden verkeerd aangesloten zijn. (In Affligem o.a. neemt de gemeente deze taak op zich om dergelijke vergissingen te vermijden.) Er is nog werk aan de winkel wat het (verouderde) rioolnet betreft. Er zijn nog altijd woningen die op niet het net zijn aangesloten of simpelweg niet aansluitbaar zijn om allerlei redenen.

Spoor vier wil de diffuse verontreinigingen voorkomen of alleszins beperken. Nogal wat schadelijke stoffen komen in riolen terecht. Daarom wil men de bevolking sensibiliseren op dit vlak, nog maar alleen om het gebruik van pesticiden te reduceren. Afstromend hemelwater van druk bereden wegen en veelgebruikte parkings wil men afzonderlijk behandelen en men wil even-

nr. 2 - april 2006

Spoor vijf moet erosie voorkomen of alleszins beperken. Een aangepast bewerken van akkergronden (ploegen volgens de hoogtelijnen en niet dwars erop) is hier aangewezen. Tot de krachtlijnen van dit spoor behoren ook nog de bestrijding van muskusratten en het herinrichten of het aanbrengen van een “natuurtechnische oeververdediging�. In mensentaal betekent dit dat deze oeverversteviging de begroeiing weer een kans geeft.

Spoor zes beoogt een kwantitatief, kwalitatief en ecologisch duurzaam waterbeleid. Daartoe behoort een duurzaam waterlopenbeheer, een ecologische ontwikkeling van waterlopen en last but not least, water als esthetisch element in het landschap en de watergerelateerde recreatie.

Duurzaam waterlopenbeheer, wat houdt het in?

De overheid wil o.a. wateroverlast voorkomen door een goed ruimtelijk ordeningsbeleid uit te bouwen, waarbij de watertoets zeker een rol moet spelen. Ze wil eveneens het waterbergend vermogen van het gebied opkrikken. Mogen we dus meer wachtbekkens verwachten? In ieder geval zal hierbij dat ruimtelijk ordeningsbeleid goed van pas komen, zodat niet het ene waterbouwwerk de plaats moet ruimen voor het andere, zoals dat in het mondingsgebied van de Bellebeek gebeurde. Eerst richtte de overheid het gebied in als wachtbekken, daarna bouwde Aquafin er zijn waterzuiveringsinstallatie, waardoor het bergend vermogen van dit bekken nagenoeg totaal werd opgeofferd.

Bij het duurzaam waterlopenbeheer zal de aandacht vooral gericht zijn op plaatsen met wateroverlast (Liedekerke, Denderleeuw, Roosdaal, Ninove, Haaltert). Bovendien zal die aandacht ook gaan naar de ruiming van geklasseerde en niet-geklasseerde waterlopen en ook naar het bezinksel in waterlopen, waarin nu nog heel wat afvalwater terechtkomt. Verder zal men het waterlopenbeheer zoveel als mogelijk laten aansluiten bij het natuurlijk watersysteem en, indien

nr. 2 - april 2006

nodig, werken aan het ecologisch herstel, o.a. door het wegwerken van obstakels die de vismigratie hinderen.

Maar water in het landschap heeft ook een belevingswaarde. Net zoals er stemmen opgaan om de Zenne te Brussel opnieuw aan het daglicht bloot te stellen, wil men onderzoeken of een aantal overwelvingen in het deelbekken van de Middendender weg te nemen zijn (De Reyte te Denderleeuw en de Oliemeersbeek te Meldert).

Spoor zeven ten slotte heeft de bedoeling de druk op de grondwaterreserves weg te nemen en de bevolking aan te zetten tot het spaarzaam omspringen met (drink)water. En wie moet hier het goede voorbeeld geven? Juist, de overheid! Maar hoe stimuleer je de bevolking, de land- en tuinbouwers of de industrie om minder hoogwaardig water te gebruiken voor laagwaardige toepassingen? Ons wagentje moet niet noodzakelijk met kraantjeswater (drinkwater) een poetsbeurt krijgen. Regenwater bijvoorbeeld, volstaat hier ruimschoots.

Maar daar zijn ook nog een paar andere doelstellingen. Zo moet bij de deelbekkenwerking een optimale communicatie tot stand komen tussen de waterbeheerders onderling en tussen de andere actoren uit het gebied. Men zou ook graag zien dat de Hydrografische Atlas een facelift ondergaat, alleen nog maar voor de toekenning van hoofd- en nevenfuncties aan de waterlopen.

Laten wij hopen dat het in het gebied van de Middendender, en trouwens in het gehele stroomgebied, niet alleen bij doelstellingen blijft.

Willy Beeckman

Afdeling Affligem-Liedekerke INFO

eens de nodige aandacht besteden aan voormalige stortplaatsen (bijvoorbeeld te Denderleeuw en in de omgeving van het Osbroek te Aalst).

Stimuleren van beheersovereenkomsten met de Vlaamse Landmaatschappij wordt ook als een optie beschouwd.

Erik De Block 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

27

Oude en nieuwe natuur in de Vlamoven te Denderleeuw Op 4 augustus 2005 organiseerden RALDES en Natuurpunt Denderleeuw een eerste infozitting voor de Denderleeuwenaren over de Vlamovenkouter. Daarbij werd herinnerd aan enkele uitzonderlijke natuurfenomenen die aan de Vlamoven reeds in 1986 werden vastgesteld, o.a. grote nestelende bijenkolonies in de jonge steilranden van de leemontginning. Aangezien de WID sinds vorig jaar ook participeert aan het project van de Gentse universiteit rond de verspreiding van solitaire bijen, was de nieuwsgierigheid gewekt. Op 28 augustus trokken we dus richting Vlamoven.

De eerste stappen langs de onverharde landbouwweg in het verlengde van de Vinkenstraat waren reeds veelbelovend: op de pas gemaaide ma茂sakkers werden gaandeweg 6-7 loopkeversoorten opgemerkt. Honderd meter verder telden we reeds 19 soorten zweefvliegen. Op een opgehoogd perceel herbergde een opgeschoten ruigte met o.a. bijna uitgebloeide watermunt, duizendblad, akkerdistel en berenklauw zowel icarusblauwtjes, kleine vuurvlinders als zwartstreepdikkopjes (nog 9 andere dagvlindersoorten aan de Vlamovenvijver). Het aantreffen van waterwantsen in een veedrinkbak bevestigde even verder dat de vijver nabij was; zowel bruinrode heidelibel, paardenbijter als platbuik werden opgemerkt, nog v贸贸r de ontginningszone bereikt werd.

De Vlamovensite: een paradijs voor Vliesvleugeligen WID werd verwelkomd door o.a. een ijsvogel, enige meerkoeten, 12 Canadese ganzen en een groene specht. De vijverflora lijdt blijkbaar onder te erg wisselende waterstanden en uitgezette karpers: noch de lisdodde, het riet, het gekroesd fonteinkruid of de waterviolier uit 1986 werden teruggevonden.

Op de in 1976 verlaten afgravingen rond de Vlam-

28

ovenvijver ontwikkelden zich afwisselend nattere en drogere bloemrijke ruigten op de verschillende maaiveldniveaus. Zowel Krasser, Bruine sprinkhaan, Gewoon spitskopje als Reuzensabelsprinkhaan vinden er volop hun gading, naast wantsen als Coreus marginatus en Deraecoris ruber. Opgeschoten Kraakwilg x katwilg, Geoorde wilg, Japanse duizendknoop, Rimpelroos en Hondsroos domineren de struiklaag en bieden aldus bijna jaarrond bijzonder attractieve nectarbronnen aan een reeks bijen en wespen.

De bloempartijen langs weerszijden van een zanderig paadje dat de oude en nieuwe afgravingszones scheidt, leverden een eerste verrassing: op nog bloeiend Bezemkruiskruid, Herfstleeuwentand, Biggenkruid en Wilde Peen werd een waslijst van vliesvleugeligen aangetroffen: o.a. diverse zandbijen naast o.a. Wormkruidbij, en solitaire graafwespen floreerden naast de spieswesp, de wegwesp, de rozengalwesp en de veldwesp. Voeg hier nog spinnendoder en o.a. Pottenbakkerswesp aan toe op de recent ontstane steilwanden om de bijzondere lokale micro-omstandigheden te beseffen. Klap op de vuurpijl was echter dat een grote populatie (minstens 30-40 exemplaren) Bijenwolf nog intensief op honingbijen bleek te jagen tussen (vooral) Late guldenroede: van deze soort graafwesp waren ons tot dan slechts enkele solitaire exemplaren uit de Denderstreek bekend.

D茅 ontdekking: Sitaris muralis De enige oude, zuidgerichte steilwand, op enkele meters van de Vlamovenvijver-noordrand (hoofdreden van de WID-uitstap) bleek sinds jaren niet meer attractief voor nestelende oeverzwaluwen.

Tussen de ijle taludbegroeiing wordt evenwel nog steeds huisvesting geboden aan talloze zandbijen en sachem- of pelsbijen. Bij een nadere inspectie van de honderden vlieggaten door ondergetekende wachtte letterlijk een tweede verrassing van formaat, nl. een volwassen exemplaar van een uiterst zeldzame oliekever, Sitaris muralis.

nr. 2 - april 2006

Van deze soort zijn immers slechts enkele vondsten bekend in Nederland, naast twee vindplaatsen in het Rijnland (laatst op 14/8/95) en vier waarnemingen in Vlaanderen (Aalst 24/8/93, Sinaai 12/8/95, Boutersem 11/8/02 en Lebbeke 25/8/02).

Reden te over dus voor een kleine focus op de levenswijze van deze één cm grote kever met naar achteren versmallende dekschilden uit de oliekeverfamilie (10 van ca. 4.000 bekende keversoorten uit onze streken), eerst beschreven door Jean-Henri Fabre (1823-1915).

 De volwassen kevers verschijnen in juliaugustus; de paring gebeurt al na enkele dagen, waarna het wijfje nog twee dagen respijt heeft om 1.000 à 2.000 eitjes in onbeschermde pakketjes enkele cm diep af te zetten in de individuele nest-gangen van zand- en pelsbijen, waarin achteraan telkens een bij-larve huist. In september sluipen 1 mm grote primaire larfjes uit de eitjes: triungulinen, met drie klauwtjes aan elke poot (i.p.v. klassiek twee).  Na de eerste vervelling vasten deze larfjes tot april, tijdstip van het uitsluipen van de pelsbij-mannetjes in wier pels ze zich vasthaken en drie weken (buiten bereik van kammende bijpoten) meeliften tot ook de pelsbij-vrouwtjes uitsluipen. Tijdens de paring van de bijtjes (in de vlucht) verwisselen ze van gastheer, om zich op het ogenblik van de eiafzet van de bij (in een nieuwe nestgang) direct aan het eitje vast te klampen en zo te belanden bij de relatief vloeibare nectar achteraan de nieuwe bijencel, zonder hierin te verdrinken (het eiomhulsel dienend als bootje op de nectarzee); na zeven maanden vasten eindelijk aan de dis! Waarna het bijtje de nesttunnel afsluit en onze wolf gevangen zit in de schapenstal! Na een week volgt het tweede larvale stadium via klassieke vervelling. De thans evolutionair hieraan aangepaste kromme rugvorm houdt het diertje verder drijvend en zijn ademhalingsorganen steevast (?) buiten de nectar. De larve groeit in deze precaire situatie ventraal aan, tot 12 mm in juli.  De hulpeloze larve met veel te korte pootjes ondergaat dan een ware gedaanteverwisseling: uit een soort “buikcocon” verschijnt een pseudonimf (15 mm groot, mét voelsprieten) die evenwel omhuld blijft door de intacte larvehuid: deze hypermetamorfose is niet te vergelijken met een klas-

nr. 2 - april 2006

 Sitaris muralis

siek nimf- of popstadium, en bestaat enkel bij de oliekevers.  Een jaar later verschijnt na een tweede vervelling uit de pseudo-nimf een… nieuwe larve (uitwendig een schijnbare stap achteruit, doch inwendig is het diertje intussen verder gemetamorfoseerd). Na enkele weken vegeteren op vetreserves ontwikkelt hieruit eindelijk een echte nimf, met de morfologische eigenschappen van het latere imago. Nog 3-4 weken later verschijnt hieruit de nieuwe volwassen kever.  Slechts enkele krachtpatsers voltooien evenwel deze tweejarige cyclus, gezien de kansen op respectievelijk bevriezing, kraking, val of ejectie uit de bijenpels, verdwaling en mogelijke verdrinking.  Deze zeldzame ontdekking onderstreept het belang dat ook enkele nieuwe Vlamoven-steilwanden behouden blijven en natuurbouw of passieve recreatie als feitelijke nabestemming krijgen!

Literatuur:  THYS, Nobby

(2002). De oliekever: Sitaris muralis. Jaar

boek Natuurpunt Oost- Brabant, pag. 24-25.



LEQUET, André. Le sitaris des murailles! http://perso.wanadoo.fr/insectes.net.

WID INFO

Boeiende levenswijze

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

29

De ZOMER VAN 2006: bEESTIGE NATUURKAMPEN! Glibberige amfitielen, brandende zon, kabbelende riviertjes, zeldzame vogels, een regenbui, kampvuur, prachtige landschappen, de sfeer, griezelige en prachtige vieze beestjes, lang uitgestrekt rusten in het gras, zeldzame plantjes, kampliefjes, spectaculaire zoogdieren, mist boven de wei, koeien in de tent‌ kortom: de onvergetelijke beestige JNM-kampen!

De afdelingen Land van Aalst en Ninove-Geraardsbergen van de JNM, de Jeugdbond voor Natuur en Milieu, gaan deze zomer weer op natuurstudiekamp. Jongeren met interesse voor de natuur kunnen ons op deze kampen vergezellen. Deelnemers moeten wel lid zijn van de JNM (in verband met de verzekering) maar door een promocampagne kan dit voor slechts 5 euro!

INI-kamp (13 t.e.m. 15 jaar): Van 3 tot en met 11 juli in de Hoge Venen.

Meer info: Evelyne Bocquet, evelyne@windman.be Oudere leden (16 t.e.m. 25 jaar): Zweden, VOLZET!

PIEP-kamp (8 t.e.m. 12 jaar): Van 3 tot en met 11 juli in Virton, de prachtige Gaumestreek.

Meer info: Saartje De Wever, saartjedewever@hotmail.com Meer info over JNM? www.jnm.be/niger www.jnm.be/landvanaalst

Zondag 23 april: 2de pannenkoekenslag JNM-Niger!

Na het onverhoopt succes van vorig jaar organiseren we ook in 2006 een heuse pannenkoekenslag of festijn! Weer pannenkoeken met chocoladesaus, ijs, warme krieken, advocaat... en de onovertroffen JNM-pannenkoek (met appeltjes, ijs en warme chocoladesaus)! Dit jaar slaan we onze slag in de parochiezaal van Grimminge, Grimmingeplein (steegje achter de kerk). We zijn open van 13 tot 19 uur en hopen jullie van harte talrijk te mogen ontvangen.

30

nr. 2 - april 2006

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aan­ge­name wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaam­heid van natuur en landschap vanuit een bre­­de maat­ schappelijke visie. Onze activitei­ ten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.

Tel.: 015 29 72 20 www.natuurpunt.be

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN

Molenbeekmeersen te Den­ der­leeuw/Okegem - 6646

Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermel­ ding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf  30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Paddebeekvallei te Dendermonde - 6652

Aalst

Boelaremeersen te Neder­boelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38

Affligem- Liedekerke

Brede schorren en Konkelschor te Berlare 6616

AFDELINGEN Daan Stemgée - 053 41 35 37 daan.stemgee@telenet.be

Kern Affligem

Wim Van Grieken - 053-77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be

Kern Liedekerke

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Dendervallei te Ninove 6099 Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com 0496 93 53 77

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitse beek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Dom­me­lingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te Lede

Dendermonding

Den Dotter/Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere 6149

Herman Derder 053 80 01 10 herman.derder@pi.be

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walter Loy - 053 83 89 64 walter.loy@scarlet.be

Erpe-Mere

Everbeekse bossen - 6210

Raspaillebos te Grimminge 164

Boven-Dender

't Groot Schoor te Grem­bergen 6603

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-Haaltert

Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Lede-Houtem

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Ninove

Conservator Koen Van Den Berge 055 42 83 90

Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Heidemeersen te Berlare 6644

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Hogedonk te Gijze­gem/ Herdersem / Mespelare - 6243

Wouter Mertens - 054 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Brian Roelandt Brian.Roelandt@telenet.be 052 22 57 71

WERKGROEPEN

Honegem te Erpe-Mere/ Aalst/Lede - 6123

Werkgroep Invertebraten

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep Cinerea

Wouter Faveyts 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep Allium

Peter Tolleneer - 053 84 00 27 allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep Elio

Axel Neukermans - 0478 88 07 91 elio@telenet.be

Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50 wim.dhaeseleer@hongem.be www.honegem.be

Keelman te Denderhoutem 6178 Guido Van Rossen 054 32 23 01 guido.van.rossen@telenet.be

Kravaalbos te Meldert 6071

Frans Roggeman fransroggeman@msn.com

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok

Ledezijde 6657

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward

Moenebroek te Geraards­bergen/Lierde - 6620

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 68 89 82

nr.. 2 - april 2006 nr

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@na­tuurpunt.be

Koen Steenhoudt 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Rietbeemd te Moer­beke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 33 51 06 g.merlevede@tiscali.be

Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91­ marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6 in Sint-Gillis/Dendermonde Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer 053 84 00 27 wbpo.aalst@belgacom.net

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuur­punt­afdelingen en vier studie­werkgroepen in de Dender­streek. Deze af­delin­gen en werkgroepen wil­len zowel occasioneel als struc­tureel in­tens sa­men­wer­ken. Je kan voor meer inlich­tingen steeds terecht bij de con­tactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 mei 2006.

Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Dender­streek­ afdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van  7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonne­ment Dendriet, middenkatern afde­ ling...”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuur­punt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD Wouter Mertens - hoofdredacteur Daan Stemgée - redactiesecretaris Stijn De Ryck - publicatiecontroller Marc Symoens - corrector Koen Steenhoudt - verzending Willy Beeckman, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken, Wilfried Veldeman Werkten ook mee aan dit nr: Hendrik Blanckaert, Peter De Pinnewaert, Jeroen Mentens, Jo Ottoy, Christian Pické, Magdelien Roobroeck, Lien Van Den Eynde, Vilda- Rollin Verlinde.

Druk Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

31

23 januari: “Dag der Aarde”!

INHOUD 3 Lieveheersbeestjes in de regio 8 De bergen van Berlare 10 Boven-Dender onder de doopvont 12 Red de Grote Meersen!

13 Werkgroep natuureducatie te Aalst 15 Maxi - Denderkalender

20

Natuurbeleving in Saint-Omer

22

Twee cursussen in de kijker

24

Goed nieuws uit Groot-Haaltert

25

Nieuw wandelpad te Lede

26 Integraal waterbeleid op spoor???

28 Veelbelovende vlamoven 30 Beestige JNM-kampen

Deze titel verwijst naar:  het Griekse dendron, wat boom betekent,  een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,  de vertakte uitlopers van hersen zenuwcellen: een communicatie­­­ kanaal dus,  het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken,  tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet, Pamelstraat 119, 9400 Ninove E-mail: dendriet@telenet.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Foto’s voorpagina: Jeroen Mentens, Daan Stemgée, Vilda - Rollin Verlinde.

Schenk een lidmaatschap !

Gezinslidmaatschap:  20 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor  8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor  34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)