dendriet 2007 nr 2 jaargang 6

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 6

nummer 2 - 2007 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Red het richtplan!

Palet van de Palitsebeek Schaapherders van het Karkoolbos

april - mei - juni

Wij laten ons niet in de zak zetten!

Op 12 mei 2004 ondertekende de minister van Leefmilieu het opstarten van de opmaak van het natuurrichtplan voor de “Dendervallei tussen de gewestgrens en Ninove, evenals het Raspailleboscomplex en het Geitenbos”. Een natuurrichtplan is een plan dat het VEN (Vlaams Ecologisch Netwerk), de groene bestemmingen op het gewestplan en de door Europa afgebakende gebieden, operationeel moet maken. Dit gebeurt door bindende bepalingen voor de overheden en niet-bindende stimuli voor de particulieren. We zijn nu drie jaar verder. Waar staan we? Nergens! dit afbakeningsproces al een half jaar stil, dit door “personeelsproblemen”.

Meer aan de hand Maar wij voelen aan dat er veel meer aan de hand is. Ingrepen aan de Dender zelf mochten al bij aanvang niet in het plan opgenomen worden. Dit is een politieke keuze waar we niet achter staan.

Maatregelen mochten bijna geen extra geld kosten en moesten binnen een bestaand instrumentarium vallen. Het grootste deel moet gerealiseerd worden via verplichtingen voor overheden of via

Koen Steenhoudt

Twee en een half jaar lang heeft een team van het Agentschap voor natuur en bos (ANB) hard gewerkt om een degelijk plan te kunnen voorleggen. Proficiat! Gedurende die lange periode hebben diverse Natuurpunters uit de regio heel veel tijd gestoken in overleg met alle betrokken sectoren in een zoektocht naar een consensus.

Boeren, vissers, jagers, de toeristische sector, waterbeheerders, enzovoort. Met al deze actoren hebben we getracht een grootste gemene deler te vinden om onze slagzin “natuur voor iedereen” in de praktijk een kans te geven. Momenteel ligt

Kleinschalig landschap bij het Raspaillebos

2

nr. 2 - april 2007

Frederik De Coster

Dender te Pollare weinig of geen centen kostende stimuli voor particulieren.

Ons inziens schoot het voorliggende plan op twee cruciale punten tekort: er worden geen extra middelen of instrumenten voorzien of bepleit om de uitbreiding van het Raspaillebos binnen het door Europa afgebakende habitatrichtlijngebied te realiseren (= een internationale verplichting!) en het idee om tussen Ninove en Geraardsbergen een traject te maken voor natuurlijk rivierherstel was blijkbaar politiek onbespreekbaar. Jammer, want het is een van de weinige riviertracés in Vlaanderen waar de theoretische mogelijkheid zou bestaan, als de politieke wil en de financiële insteek er zouden zijn. Zowel toerisme, recreatie als natuurbehoud kunnen hier beter van worden. Vlaanderen (in casu de politiek) is niet gewend om enkele decennia vooruit te durven kijken. We hopen dat dit in de toekomst toch nog eens zal kunnen.

Geen stille dood En toch had het plan, ondanks deze vele beperkingen, nog een meerwaarde, ook al viel het door de bo-

nr. 2 - april 2007

venstaande opmerkingen nogal magertjes uit. Dit planningsproces ligt nu al een half jaar stil. Dit kan echt niet! Er zijn op de betrokken dienst voldoende mensen om de continuïteit te kunnen garanderen.

Wij vernamen dat de minister de richtplannen stilletjes wil afvoeren. Via onze beleidsmedewerker hebben we op het kabinet ervoor gepleit om het paar opgestelde projecten toch nog een kans op voltooiing te geven en het instrument “natuurrichtplan” in de toekomst functioneler in te zetten (lees: waar er nood aan is). Dit is verdedigbaar omdat de overlegprocessen toch heel veel tijd en energie vergen en rechtstreekse maatregelen misschien efficiënter zijn. Aangezien het instrument niet meer gebiedsdekkend zou worden ingezet, vinden we dat de minister verplicht is om een aantal sterke gebiedsdekkende instrumenten te maken voor bosuitbreiding en rivierherstel. Op de goede wil van iedereen rekenen brengt je nergens.

De weg naar de hel is geplaveid met goede voornemens!

De redactie

3

Natuurgebied in de kijker

In de loop van 2003 werd ik opgebeld door iemand wiens familie een perceel grond wou verkopen. En via via hadden ze vernomen dat Natuurpunt hier wel eens in geïnteresseerd zou kunnen zijn. Het betrof een smal, maar langgerekt perceel langs de Palitsebeek, op de kadasterkaart vermeld als “Rotbeek”. Een zeer nat, maar interessant valleitje...

Van bron tot monding Helaas was dit jaren tevoren volgeplant met de befaamde ‘stekskes’populieren: bomen van allemaal dezelfde leeftijd, zelfde soort en zelfde structuur. Dit kunnen we niet echt een natuurlijk bos noemen… De bodem lag er nog vol met kruinhout. Misschien was dit wel de reden dat het werd verkocht. Voor ons was het echter geen reden om niet aan te kopen. Lang hebben we

niet getwijfeld. Ons derde reservaat werd geboren! Met enige verbeelding zagen wij hier een mooi natuurgebied ontstaan, waar we misschien wel aankopen konden doen van de bronnen van de Palitsebeek te Kattem tot aan de plaats waar de Palitsebeek uitmondt in de Dender, de Dommelingen. Een gepaste naam kiezen voor de vallei was dan ook niet zo moeilijk: de Palitsebeekvallei.

Wim Van Grieken

De Vallei van de Palitsebeek

Men kan de vallei enigszins opsplitsen in 2 kernen omdat ze doorsneden wordt door de Pamelstraat. Een eerste gebied strekt zich uit vanaf Kattem (Roosdaal), waar de Palitsebeek op een tweetal plaatsen ontspringt, langs het “stenen bruggetje”, tot aan de bosjes achter het Sint-Gabriëlinstituut. Een tweede kern loopt dan vanaf “De Broeken” achter het voetbalplein van Liedekerke, tot aan de Dommelingen in de Dendervallei.

Deze broekbossen herbergen praktisch alle typische voorjaarsbloeiers, waaronder ook de schedegeelster, een naar het schijnt niet zo veel voorkomende bloem.

Voor mij leek het op een in het wild groeiende bieslook, maar ja, wie ben ik?

Oude paden opnieuw open

Wim Van Grieken

Tot op heden hebben we ongeveer tien hectaren in eigendom, en ook nog eens vijf hectaren in beheer. In een dergelijk gebied is er steeds wel wat beheerswerk te doen. We beschikken echter over een trouwe kern hard werkende vrijwilligers, waarmee we elke tweede zondag van de maand een deel van ons reservaat proberen

4

nr. 2 - april 2007

Wim Van Grieken

Met steun van gemeente en provincie We hebben ook al twee projecten in samenwerking met de gemeente Liedekerke kunnen opstarten. Een eerste, langs de Moelieweg, tussen het SintGabriël instituut en de wijk De Slochte, waar we een bestaand hooilandje en het wandelpad erdoorheen hebben heringericht

nr. 2 - april 2007

en verfraaid. Dit hooilandje werd tot vorig jaar begraasd, maar omdat wij er bij een vluchtig onderzoek op rode schijnspurrie stootten, is besloten om het voortaan te hooien. Dit plantje is kenmerkend voor een zandige ondergrond. Met dit soort bodem vormt het gebiedje een uitzondering in de Dendervallei, die voornamelijk uit zandleemgrond bestaat. Een tweede project pakt de herinrichting aan van een gerooid populierenbos (achter de parking van het zwembad), waar we streekeigen bomen en struiken willen aanplanten. Ook het provinciebestuur liet zich niet onbetuigd en keurde een project goed waarbij we een groot graasblok langsheen de Pamelstraat van een nieuwe omheining konden voorzien, en waar ook nog eens een brede struikengordel

wordt omheen geplant, om het reservaat langs de drukke provinciebaan een beetje af te schermen.

Feestelijke opening We plannen dan ook om dit project, en het wandelpad eromheen, feestelijk te openen op zondag 13 mei. Afspraak om 10.30 uur aan de parking van het zwembad. Trek je wandelschoenen aan, en kom het gebied zelf eens ontdekken!

Marc Michiels

Afdeling Liedekerke INFO

aan te pakken en te ‘onderhouden’. Een eerste prioriteit was dan ook om de verwaarloosde en dichtgegroeide wandelpaden van weleer terug open te maken.

Hierdoor mochten al vele buurtbewoners en wandelaars kennis maken met dit stuk vergeten natuur in hun achtertuin, waarmee we dan ook al enige goodwill hebben kunnen losmaken ten voordele van Natuurpunt.

Wim Van Grieken 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be

5

Natuurmens in de kijker

De schaapherders van het Karkoolbos Middenin het stiltegebied Dender-Mark, aan de voet van de Bosberg en in de schaduw van het Karkoolbos, bezoeken we Micheline en Luc van ‘t Krolleshof. Dit koppel leeft in en met de natuur op het ritme van de seizoenen. Hun schapen zijn hun hobby, en ambachtelijke kazen met biogarantie als smakelijk en gezond eindproduct zijn het resultaat van hun noeste arbeid…

In de Jacht

Bosberg, langs de Kapellestraat in het gehucht Atembeke (Moerbeke), vlakbij de kapel van het vroegere Dominicanenklooster.

Die kapel, gebouwd omstreeks 1664, was het voorportaal van

de kloosterkerk en is nu nog het enige restant ervan. Het klooster werd opgetrokken op de plaats waar ooit de lokale bevolking een Mariabeeld aan een boom hing om er even te bidden voor een

Daan Stemgée

Daar waar de wielrenners van de Ronde van Vlaanderen hun laatste helling door de kuiten voelen bijten, zoeken we het Krolleshof.

Het staat op de zuidhelling van de

6

nr. 2 - april 2007

behouden doortocht door het bos richting Galmaarden. Vooral dan om te ontsnappen aan de actieve roversbendes die in het bos hun schuilplaatsen hadden.

Een vrouw van de natuur De stenen in de blijkbaar hermetste gevels wachten al een tijdje op hun voegsel. Maar later zal blijken dat de bewoners al hun tijd nemen om te genieten van en te werken in de natuur…

Onthaasten heet dat tegenwoordig. Ofwel ook andere prioriteiten stellen, zoals zij een tiental jaar terug hagen aanplantten op de grenzen van hun percelen, met niet minder dan duizend inheemse struiken. En ondertussen heeft er zich een zeldzame dagvlinder gevestigd, van wie we in de winter gemakkelijk eitjes terugvinden op jonge takken van sleedoorn. “Het gaat natuurlijk over de sleedoornpage”, zegt Micheline met een grote voldoening, “en het doet deugd als we voelen en beseffen dat we ons steentje kunnen bijdragen voor een betere natuur”. Micheline Van der Stricht was destijds in de jaren tachtig zelf bij de oprichters van de Geraardsbergse afdeling van de toenmalige vereniging de Wielewaal. Vandaag

nr. 2 - april 2007

Daan Stemgée

“In de Jacht” heette vroeger het café van de hoeve waar we nu binnengaan, toen bekend voor het in de ideale kelder goed bewaarde krieken- en trappistenbier. “Voortaan gebruiken we de naam Krolleshof, omdat men het in de volksmond toch al zo noemde, en omdat de toenmalige bewoners, enkele generaties van mijn voorouders, allemaal krollenkoppen waren…” legt Luc De Smet ons uit. is zij werkzaam in het natuureducatieve centrum De Helix te Grimminge, waar zij educator is en ook de verantwoordelijkheid draagt over de bijenkasten.

Naast “gewone” natuurgids én bosgids is Micheline ook natuurgids voor mensen met beperkingen of een handicap, een vorming die volgde i.s.m. met de SIG te Destelbergen (www. sig-net.be).

Een man met een Tip Luc, die elke nacht uit werken gaat bij een krantenuitgeverij, heeft altijd zijn namiddag vrij om in zijn eentje, maar mét Tip, een kijkje te gaan nemen naar de dieren. Ze grazen her en der rond de Bosberg, in het Karkoolbos en aan de rand van het bosreservaat het Raspaillebos, maar ook op weiden in eigendom van Natuurpunt.

Onderweg geniet Luc steevast van wat de natuur te bieden heeft. Reeën, vossen en hazen, maar ook havik, buizerd en wespendief passeren regelmatig de revue. De torenvalk en

ook het steenuiltje broeden aan de rand van de weide waar hun twee Haflinger pony’s ronddraven. Aan de randen en in de hoeken van deze met knotwilgen omringde weide liggen afgekraakte takkenbossen en groeien braamstruiken, hondsrozen en enkele meidoornen.

“We ruimen zeker niet alles op, we houden van vuile hoekjes en boszomen op onze weiden, want dat zorgt voor meer leven en variatie. Ook gebruiken we nooit kunstmest of pesticiden!”, vertelt Luc ons. De pony’s hielpen vroeger elke winter mee om materiaal aan te brengen of om hout af te voeren in de drassige meersen van de Rietbeemd, het natuurgebied aan de Marke.

Daar kwamen Micheline en Luc een twintigtal jaren geleden als pioniers voor het eerst intens in contact met de aspecten van de diversiteit van de natuur en met het beheer ervan. Een ervaring die ze later in hun eigen nieuwe ”biotoop” rond het Krolleshof goed konden gebruiken en er nu nog dagelijks toepassen.

7

welke richting te laten lopen, alle schapen bijeen te troepen of de groep in tweeën te delen.

Indrukwekkend zicht als we er zo helemaal temidden in staan en rondkijken als een tol om de vliegensvlugge Tip te volgen.

Onvermoeibaar gaat hij door, maar de schapen zelf blijven er vrij rustig bij.

Daan Stemgée

Schaapjes op het droge…?

Micheline en Luc

Tip…

Gedurende meer dan een jaar trainde Luc met een ijzeren discipline Tip tot een volwaardige schaapsherder. Met het platte fluitje, dat bijna helemaal in de mond verdwijnt, weet Luc deze werkhond in om het even

Daan Stemgée

Ja die Tip is de boezemvriend van Luc! Speciaal overgebracht als tien weken oude puppy uit Wales is Tip een rasechte Border collie met de genen van een traditionele schapendrijver.

Op ongeveer zes hectare grond grazen er zeer extensief een dertigtal schapen van het rustige ras, het Belgisch melkschaap.

In augustus mag de ram erbij, wat dan in het voorjaar voor de nodige lammetjes zorgt. Die laatste worden na zes weken al gescheiden van de ooien. Tot oktober geven de schapen melk, wat per schaap kan oplopen tot 400 liter per seizoen. Eerst twee keer per dag, later op het seizoen nog één keer, worden de schapen elk gedurende twee minuten manueel gemolken in

8

nr. 2 - april 2007

Daan Stemgée

Het Belgische melkschaap is een rustig ras

een zelfgemaakte mobiele melkstand op de tractor. Deze dagelijkse karwij neemt toch snel een uur in beslag.

De schapenmelk is zeer rijk en van samenstelling wel te vergelijken met buffelmelk. De melk is ook behoorlijk vet, maar de kazen niet. Doordat het vetpercentage van de melk ongeveer het dubbele is dan dat van koeienmelk, is er maar de helft zoveel melk nodig, ongeveer zes liter, voor één kilogram harde kaas.

Het melken van schapen en het maken van kaas was per toeval en uit nieuwsgierigheid begonnen, eerst voor eigen gebruik.

Ze zijn er zelfs een tijdje mee gestopt en tien jaar geleden mee herbegonnen, maar dan met beter materiaal en een meer aan-

nr. 2 - april 2007

gepaste inrichting. Sedert 2001 en na een omschakeling van twee jaar dragen ook alle zuivelproducten van het Krolleshof een BIO-label. “Deze erkenning bracht natuurlijk extra kosten met zich mee. Het voeder dient biologisch en sojavrij te zijn, we dienen een veeboek precies bij te houden, en jaarlijks krijgen we een audit”, verduidelijkt Luc. Maar dit hebben deze melkers er zeker voor over want sedertdien zijn ze officiële biologische landbouwers. Sommige normen en regels, die evenzeer gelden voor grote bedrijven, zijn echter zwaar om dragen voor een kleinschalig zuivelbedrijfje als dit. En met de verstrengde Europese reglementeringen dient het melken nu ook machinaal te gebeuren. Door deze noodzakelijke in-

vesteringen en door de controles en opvolgingen van het Federaal voedselagentschap waren Luc en Micheline begin 2007 genoodzaakt te stoppen met hun melkerij-activiteiten. Een voorbeeld van hoe de globalisering ook binnen Europa de das omdoet bij de ambachtelijke bio-landbouw.

Een gelukkig koppel Luc en Micheline beseffen dat zij met hun kinderen Marieke en Seppe op een bevoorrechte plaats kunnen wonen. Ze genieten er met volle teugen van, maar willen vooral ook iets terug doen, waardoor ze zoveel mogelijk ecologisch verantwoord omspringen met hun omgeving en milieubewust leven. Ze hebben ondermeer zonnepanelen op het dak, ze rijden met de wagen op

9

Daan Stemgée

LPG, enz…. Ook de economische waarde van schapenkaas was slechts bijzaak want in de eerste plaats willen ze met gezond verstand omgaan met de natuur rondom hen. Zo zijn ze ook blij

met de bewoonde kerkuilennestkast die in hun schuur hangt, en van waar er elk jaar vier of vijf kuikens worden grootgebracht.

“Hiermee zijn we erg blij, ook al maken die uilskuikens héél veel

lawaai als ze ’s nachts op de nok van het dak zitten…”. Je zou voor minder…

Tekst en foto’s: Martine Van den Bossche & Daan Stemgée

Schapenkaas Al kan men geen zuivelproducten meer verkrijgen in het Krolleshof, toch belichten we nog even de bio-schapenkaas. Deze wordt vervaardigd uit de rauwe melk zonder toevoeging van kleur-, smaak- of bewaarmiddelen. Het gamma bestaat uit plattekaas, verse kaasjes, spekkaasjes, vaste kazen en feta.

Schapen worden al sinds mensenheugenis gehouden voor melk, wol en vlees. Schapenkaas is de oudst bekende kaassoort en dateert van voor onze jaartelling. Vooral op kwalitatief mindere gronden waar geen melkkoeien gehouden konden worden, hoedde men schapen; ze werden dan ook wel de “koeien van de armen” genoemd.

Er bestaat schapenkaas in heel veel variëteiten; de bekendste is de Roquefort uit Frankrijk. Jonge en jongbelegen schapenkaas is mild en romig van smaak. Als de kaas langer gerijpt is, wordt de smaak typerend “schaapachtig” en wordt hij zeer gewaardeerd door liefhebbers van karaktervolle kaas. Hij is geschikt voor mensen met “koemelk-allergie”. Schapenkaas is rijk aan vitamine A, B en C en heeft hiervan veel hogere gehalten dan koeien- en geitenkaas. Vooral Vitamine B13 (Orootzuur) is uniek. Dit staat bekend als gunstig voor maag- en darmflora.

10

nr. 2 - april 2007

Rivierdonderpad ontdekt te Liedekerke Klein lichtpunt in het beleid!

Nu de beleidsvoerders nog leren kijken!

Nee, geen pad maar wel een vis! Je bent hem misschien ooit wel eens tegengekomen in de Ardennen of elders in Europa tussen de keien van een klaterend riviertje.

Een kleine spoelvormige vis, met dikke kop en gecamoufleerd vlekkenpatroon. Een rare naam voor een even rare verschijning, dus.

Op 5 december kwam de Faunawerkgroep van Natuurpunt Affligem-Liedekerke in het bezit van foto’s, genomen door Guy Mergan, van dit unieke wezentje uit de Hollebeek. De ’nieuwe’ vindplaats van het diertje binnen het stroomgebied van de Dender verdient zeker onze aandacht. Het kan een van de leidraden vormen voor onze beleidvoerders in het waterbeleid voor de komende jaren. Eerst en vooral zouden we de waarneming graag bevestigd zien door bevoegde autoriteiten (INBO of VMM). Vervolgens zou het leuk zijn om na te gaan of het wel degelijk over een relictpopulatie gaat, die we de hele tijd over het hoofd hebben gezien.

Vaandelsoort

Het mag duidelijk zijn dat de rivierdonderpad, net als o.a. de opnieuw opduikende weidebeekjuffer, waarover we in vorige Dendriet rapporteerden, een vlaggensoort is voor een prima waterkwaliteit. De rivierdonderpad vertelt zelfs nog meer. Hij is ook typisch voor de structuurrijkdom van beekjes en bovenlopen. En dat een vlaggensoort als symbool iets in beweging kan zetten, hebben we onlangs mogen merken toen Georges Bush voor het eerst toegaf dat er inspanningen moeten geleverd worden “voor het behoud van de ijsbeer”. Hiermee gaf hij voor het eerst te kennen dat we acties moeten ondernemen om de klimaatopwarming te stoppen. En de

©

©

Vilda - Yves Adams

Vilda - Rollin verlinde

De rivierdonderpad houdt van helder, koel en zuurstofrijk water. Historisch kwam hij zeker voor in de talrijke geïsoleerde bovenloopjes van het Denderbekken. Als de condities goed zijn, kan hij zelfs

voorkomen in trager stromend water. En dat biedt volgens sommigen eventuele perspectieven. De vervuilingsdruk die tot in de jaren ‘70- begin ‘80 nog toenam heeft hem teruggedrongen tot enkele sterk gereduceerde populaties. De Terkleppebeek te Brakel, waar Natuurpunt het unieke Trimpontbos beheert, is de plaats, voor zover bekend, waar deze soort het langst heeft standgehouden in onze regio.

Natuurpunt wil niet alleen natuur in reservaten, we willen daarnaast streven naar een algemene natuuren landschapskwaliteit voor iedereen. Kwaliteitsvolle waterlopen horen thuis in deze visie.

Rivierdonderpad

nr. 2 - april 2007

Weidebeekjuffer

11

Jean Van Holen

Vilda - Yves Adams

©

Stenige bronbosbeekjes: ideaal! impact van dergelijke maatregelen gaat dus wel veel verder dan het te relativeren behoud van die ene soort. Zo ook kan de rivierdonderpad een symbool zijn, waar we een lokaal project ter verbetering van ons natuurlijk milieu kunnen aan ophangen.

Herstelscenario’s niet onrealistisch Recent kwam ons ter ore dat tijdens de zomer van 2006 in de Hollebeek te Ternat-Liedekerke een nieuwe populatie werd ontdekt van dit onooglijke slijmerige mormeltje. De heel gestaag verbeterende waterkwaliteit zou er binnen een paar decennia moeten kunnen toe leiden dat het diertje weer kansen krijgt in bovenloopjes. Maar…

Een eerste scenario om de populatie van het Denderbekken zich te laten herstellen, gaat als volgt. Er wordt gewerkt aan kwalitatief beekherstel in situ, niet alleen door ingrepen die de waterkwaliteit op een hoog niveau brengen, maar ook door herstel van kwalitatieve structuurkenmerken (meanders, holle en bolle oevers, diepten en ondiepten…). En met wat geluk blijft het misschien niet bij een lokale optimalisatie… Misschien kan via naburige ‘stepping stones’ op langere termijn de populatie een nieuwe geschikte plaats in de buurt koloniseren. Rekening houdend dat het dier een sedentaire soort is zal hier wel de nodige tijd en geluk mee gemoeid zijn.

Een ‘stepping stone’ tussen een huidige populatie en een ander theoretisch geschikt gebied kunnen we in dit geval zelfs redelijk letterlijk nemen. Ingrepen in natuurlijke waterlopen hebben we vroeger vanuit de sector steeds verfoeid. Structuurverlies heeft immers samen met kwaliteitsverlies geleid tot de achteruitgang van o.a. de rivierdonderpad. Een beperkt aantal schans-

12

Grote gele kwik korven of breukstenen kan de rivierdonderpad evt. wel benutten, als de rest van de waterloop maar voldoende zuiverheid, dynamiek en structuurkenmerken heeft.

Ook rond sluizen op de Dender en watermolens op de zijbeekjes, treffen we dergelijke stenige milieus aan.

Dit is de biotoop van de grote gele kwikstaart, een vogel van veeleer stenige milieus en snelstromend water vol met bijzondere insectenlarven die een harder sediment verkiezen. Beide soorten zijn dus duidelijk nichegenoten. Of in mensentaal, ze horen in de natuur thuis in hetzelfde appartementje.

Migratieknelpunten én structuurkenmerken En hier wringt een beleidsschoentje. De mogelijkheden van het dier om toevallige (soms tijdelijke) areaaluitbreidingen te realiseren via stapstenen is quasi onmogelijk geworden. Talrijke hindernissen in de waterlopen in één of beide richtingen kunnen niet genomen worden: een watermolen, een stuwtje, een sluis… De rivierdonderpad is niet echt een vis die migreert. Toch kan de aanwezigheid van een migratieknelpunt ook een obstakel vormen in dit spontane herstelscenario. Areaaluitbreiding van de rivierdonderpad wordt immers op deze plaatsen fysiek sterk gelimiteerd.

De beekforel, paling, serpeling, rivierprik en beekprik zijn echter wél sterk migrerende vissen. Met uitzondering van paling kunnen ze in dezelfde waterloopjes voorkomen als de rivierdonderpad.

Ze vragen om een degelijk beleid ter zake. Al onze beleidsvoerders, zowel gemeentebesturen, wateringen, provincies als de Vlaamse overheid, zijn wettelijk verplicht om tegen 1 januari 2010 de vismigratieknelpunten op te heffen, door ze bv. te ver-

nr. 2 - april 2007

Toch zijn we niet blind fanatiek in dit pleidooi. Discontinuïteit van riviertjes komt bijv. immers ook voor in bergrivieren, waar populaties van dergelijke dieren bijvoorbeeld ondanks watervalletjes, zich op termijn ook door toeval ontwikkelen. Waar nood aan is in het vismigratie-debat is een degelijke prioriteitenkaart en plan van aanpak voor het gehele bekken. Dit op basis van de talrijke actuele en potentiële soorten. Zowel historisch als actueel materiaal m.b.t. visstanden, en de actuele en mogelijk de toekomstige toestand van water- en rivierkwaliteit dienen hier overwogen te worden. We zien dan liever een deel van de centen ook gelijktijdig geïnvesteerd in beek- en rivierherstel in plaats van nu alles uitsluitend blind te focussen op vismigratie en andere randvoorwaarden uit het oog te verliezen.

We zijn overigens wel verplicht om ook concreet iets te doen voor de rivierdonderpad, want de soort is zo zeldzaam dat ze aangeduid is als een ‘Bijlage II- soort van de Europese Habitatrichtlijn’, waarvoor herstelmaatregelen zich opdringen. Onze beheerders van de waterlopen maken echter geen aanstalten om de noodzakelijke inhaalbeweging binnen het Denderbekken ter zake tijdig te realiseren. Dat geldt overigens in zekere mate ook voor het ruimere waterbeleid, waarin vismigratieknelpunten maar een klein onderdeeltje zijn. Concrete maatregelen in het Denderbekkenbeheersplan of in de diverse deelbekkenbeheersplannen van de Denderstreek zijn vaak te zwak of ontbreken soms. Deze plannen zijn trouwens momenteel samen tot begin mei in openbaar onderzoek. Een tip voor wie zich met natuurbeleid wil bezighouden. Ga deze maand nog op uw gemeentehuis de plannen inkijken.

Formuleer tijdig concrete bezwaren!

Een sprankeltje hoop Het Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, kortweg INBO, heeft momenteel in samenwerking met het Agentschap voor Natuur en Bos een soor-

nr. 2 - april 2007

tenherstelprogramma lopen voor de rivierdonderpad in het Demerbekken. Een relictpopulatie uit de Dorpbronbeek onderscheidt zich immers zo sterk van de andere Vlaamse populaties en is zo bedreigd dat men in het kader van dit soortenherstel een kweekprogramma met de specifieke lokale stam heeft opgesteld. Het kweekprogramma richt zich dus niet op het Denderbekken. Maar het zou wel eens kunnen dat de relictpopulatie van het Denderbekken genetisch even interessant is…

Dit zou onderdeel kunnen zijn van een tweede herstelscenario, dat herintroductie van een streekeigen stam koppelt aan de maatregelen van het eerste scenario. Onnodig te zeggen dat het mogelijk moet zijn om hier sneller tot resultaat te komen dan in scenario 1, dat enkel het lot laat spelen. In elk geval is genetisch onderzoek van de populaties van de Hollebeek te Liedekerke en de Terkleppebeek te Everbeek nu een eerste stap om uit te maken of bijvoorbeeld een kweekprogramma te overwegen is. Eventuele herbepoting met individuen uit een eigen kweekprogramma heeft voor ons maar zin als de bevoegde overheden de vismigratieknelpunten weggewerkt hebben, de structuurkenmerken op een aantal waterlopen hersteld is en als de te herkoloniseren waterlopen voldoende zuiver zijn. Wie er meer over wil weten is zeker present op onderstaande activiteit!

Wouter Mertens

Regioactiviteit Exclusieve rondleiding in het INBO kweekcentrum te Linkebeek (ongev. 1,5 uur).

Zaterdag 28 april, start 13 uur, BMW-garage, hoek van de Elisabethlaan met de Pollarestraat te Ninove (=op de ring), of om 14 uur ter plaatse te Linkebeek.

Natuur.fauna-werkgroep Afflie INFO

wijderen of vistrappen te voorzien. Momenteel is slechts 12% van alle bekende vismigratieknelpunten in Vlaanderen aangepakt. En dan spreken we nog niet van de onbekende knelpunten! Er rest ons geen drie jaar meer om de inhaalbeweging te realiseren. Als er tegen dan geen degelijke inspanningen geleverd zijn, hangt ons een veroordeling door Europa boven het hoofd. Besteden we ons geld dan niet beter onmiddellijk aan concrete maatregelen?

Alfons Boschmans alfons.boschmans@telenet.be 0486 22 11 61

13

Regioactiviteit, zaterdag 28 april

Het centrum voor visteelt is een afdeling van het Instituut voor natuur- en bosonderzoek (INBO) en staat in voor het wetenschappelijk onderzoek en de dienstverlening met betrekking tot onze inheemse zoetwatervissoorten. Het wil de kennis over deze teelttechnieken verruimen en inspelen op vragen van diverse doelgroepen.

Huidige doelstellingen Er worden vissoorten gekweekt die in hun voortbestaan in Vlaanderen bedreigd of uitgestorven zijn, en/of ecologisch waardevol zijn (o.a. beekforel, winde, kwabaal, serpeling, rivierdonderpad, kroeskarper). Deze soorten zijn weinig of niet bij de commerciële viskwekers te verkrijgen.

Naast het toegepast onderzoek naar de kweekmogelijkheden van verschillende vissoorten speelt het centrum ook een educatieve rol: scholen en andere doelgroepen (vissers, natuurliefhebbers, enz.) kunnen er kennismaken met de ecologie van het leven in het water.

Foto INBO

Bezoek aan het centrum voor visteelt

“Afstrijken” van de kuit van een snoek (tot 90%, terwijl dit in de vrije natuur vaak minder dan 1% bedraagt).

Bovendien verloopt de opkweek van de vissen hier onder gecontroleerde omstandigheden, waardoor sterfte en predatie beperkt blijven.

Bezoek Wij bezoeken dit centrum op zaterdag 28 april om 14 uur stipt. Onder leiding van een gids van het centrum krijgen we eerst een korte film te zien, en daarna bezoeken we onder zijn deskundige leiding de kweekinstallaties en vijvers, waar men o.a. de eitjes en jonge vissen kan bewonderen. Dit bezoek duurt ongeveer anderhalf uur.

Visteelt

14

Afspraak We spreken af om 13 uur stipt aan de parking BMW garage Meerschman, Elisabethlaan 201, 9400 Ninove. Vandaar rijden we kostendelend via carpooltarief naar het viskweekcentrum. Of je gaat rechtstreeks naar het centrum voor visteelt, Dwersbos 28, 1630 Linkebeek. Gelieve dan wel eerst een seintje te geven aan Kris De Wit.

Dendriet INFO

Visteelt steunt de laatste decennia vooral op artificiële reproductie. De eitjes worden afgestreken, kunstmatig bevrucht met gom van mannetjesdieren en daarna in een broedhal met zuiver zuurstofrijk bronwater uitgebroed. De uitgekomen vislarven worden nadien opgekweekt in vistanks met behulp van specifiek voedsel (droge meelkorrels of levend plankton) of worden uitgezet in vijvers waar ze op een natuurlijke manier voedsel kunnen zoeken.

Eens de vissen voldoende gegroeid zijn, worden ze in het kader van de herbepotingsplannen van de Provinciale Visserijcommissies en/of een onderbouwd soortherstellingsprogramma uitgezet in de Vlaamse openbare wateren. Dankzij deze techniek van kunstmatige voortplanting in de visteelt bereikt men een veel hoger overlevingpercentage

Kris De Wit 054 32 52 65 kris.dewit@skynet.be

nr. 2 - april 2007

DENDERKALENDER uur van vertrek

plaats van afspraak

1 toelichting ☺ gids

7 bijzonderheid h contactpersoon

5 zeker meebrengen zondag 1 april

Natuurwandeling in het Osbroek Afdeling Aalst

1 ☺ h

10:00 – 12:00 Infobord Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan) te Aalst Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Inge Singelyn of Rosanne Snauwaert Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 1 april

Natuurwandeling Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke 9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan de ingang van Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke 1 Natuurwandeling (4 km). Thema: De natuur ontwaakt. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 1 april

Taalgrenswandeling afd. Boven-Dender 14:00 – 17:30 Samenkomst aan de kerk Everbeek Beneden 1 Natuurwandeling in Everbeek en Ghoy. h Roger D’Homme - 055 42 37 73 rdhomme@skynet.be Rudy Stevens – 0479 70 61 17 rudy.stevens1@telenet.be zondag 1 april

Natuurwandeling Teralfene afd. Affligem-Liedekerke 14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de kerk van Teralfene 1 Natuurwandeling (4 km) langs de Dender, de Kavee en de vogelkijkhut. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 15 april

Mossenwandeling in de Berlare Broek/Heidemeersen afd. Dendermonding 14:30 Waterzuiveringsstation, Sluis 64, Berlare

nr. 2 - april 2007

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen 1, tenzij expliciet anders vermeld.

Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk ( o,o5 per km/persoon).

1 Voorjaarswandeling met speciale

☺ André van Doorsselaer, Antoine

aandacht voor mossen. ☺ Mossenkenner Peter Tolleneer h Stefaan Thibau – 052 42 69 72

h

Hulders Rudi van Onderbergen - 052 44 84 42

REGIOACTIVITEIT

zaterdag 21 april

Planteninventarisatie/wrangwortel excursie

zaterdag 28 april

afd. Ninove

Bezoek viskwekerij INBO te Linkebeek

09:00 – 12:00 Kruispunt Congoberg Vollezele (aan bushokje) 1 Voorjaarsbloeiers Hulsbergbos grens Vollezele-Denderwindeke, o.a. op zoek naar de parel van de streek: de wrangwortel. h Gery De Munter - 054 33 03 03 5 Laarzen, plantengids

13:00 –16:00 BMW-garage Meerschman, Elisabethlaan 201, 9400 Ninove om 13 uur stipt! Vandaar kostendelend via carpooltarief naar de viskwekerij.

1 Geleid bezoek in de viskwekerij. Zie ook verder in deze Dendriet. h Wouter Mertens - 0495 68 89 33

afd. Ninove

zondag 22 april

Wandeling in de bossen van Everbeek

zondag 29 april

afd. Boven-Dender

Landschapswandeling

14:00 – 17:30 Samenkomst aan de kerk Everbeek Boven 1 De 5 jaar van het LIFE project zitten er op. Tijd om even stil te staan bij de realisaties. Na afloop wordt een drankje aangeboden. h Koen Van Den Berge - 055 42 83 90 koen.vandenberge@skynet.be

afd. Boven-Dender Samenkomst aan het waterzuiveringsstation Brakel, Molenhoek 1 Landschapswandeling in het Kloosterbos. h Roger D’Homme - 055 42 37 73 rdhomme@skynet.be Rudy Stevens – 0479 70 61 17 rudy.stevens1@telenet.be

zondag 22 april

zondag 6 mei

Uitstap Bourgoyen – Ossemeersen te Gent

Natuurwandeling in het Kravaalbos afd. Aalst

afd. Denderleeuw 13:00 – 19:00 Vertrek aan de kerk, Welleplein te Welle.

1 Kijken naar eenden, ganzen en steltlopers h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Stevig schoeisel.

1 ☺ h

10:00 – 12:00 Hof te Putte, Putstraat 99 te Meldert-Aalst Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Walter Roggeman of Peter Tolleneer Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

zondag 22 april

zondag 6 mei

Lentewandeling in de Scheldemeersen te Berlare-Zele

Natuurwandeling Liedekerkebos

afd. Dendermonding 8:00 Samenkomst aan het Veer in Berlare, Waterhoek 25 1 Wandeling in de meersen langs de Schelde en Brede Schoren met speciale aandacht voor vogels.

afd. Affligem-Liedekerke 9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan de ingang van Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke 1 Natuurwandeling (4 km). Thema: Amfibieën. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

15

zondag 6 mei

Natuurwandeling langs de Okaaibeek

1 Lentewandeling in de Rietbeemd.

Godfried Merlevede

h

afd. Affligem-Liedekerke

zondag 13 mei

14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de Patro te Hekelgem 1 Natuurwandeling (4 km) omgeving Okaaibeek en Blackmeers. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Brunchwandeling in de Palitsebeekvalei afd. Affligem-Liedekerke

1

zondag 6 mei

Natuurwandeling in de Wellemeersen afd. Denderleeuw 14:00 – 17:00 Spoorwegtunnel Van Lierdestraat te Denderleeuw 1 Kijken naar lente- en voorjaarsbloeiers. ☺ Eric De Tré h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Stevig schoeisel. zondag 6 mei

7 h

Buggyvriendelijke Neigemboswandeling

woensdag 9 mei

afd. Affligem-Liedekerke

1

☺ h

20:00 Warande te Liedekerke Serge de Gheldere is industrieel ingenieur en al lang begaan met klimaat, uitstoot en energie. In zijn bedrijf Futureproof/ed (Leuven) doet hij aan duurzaam design. In december volgde hij een speciale driedaagse opleiding van Al Gore in Amerika. Als enige Belgische ambassadeur verspreidt Serge de boodschap uit de film. Hij geeft uitleg in klare taal, gedocumenteerd met dia’s, over wat er precies gaande is met ons klimaat en hoe dat in de film tot uiting komt. Hij geeft ook praktische tips over hoe u er zelf iets aan kan doen zonder er comfort voor in te boeten.

Serge de Gheldere Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zaterdag 12 mei

Lentewandeling afd. Boven-Dender 8:00 – 12:00 Parking Cocane, Hoge Buizemont

16

afd. Dendermonding

1 ☺

afd. Ninove

1

afd. Dendermonding

Lezing en discussie An Inconveniant Truth

zondag 27 mei

Vroegochtendwandeling in de Scheldemeersen te Berlare-Zele

zondag 13 mei

Wandeling in Wachtbekken 6 14:00 – 16:00 Houten toegangspoort op het einde van de Hertstraat, Sint-Gillis-Dendermonde 1 Wandeling met vooral aandacht voor de aanwezige flora. h Annick Muyshondt - 052 21 07 60

10:30 – 13:00 Samenkomst om 10.15 uur op de parking van het zwembad te Liedekerke Culinaire zwerftocht doorheen ons reservaat Palitsebeek. Feestelijke opening van het reservaat met rondleiding.

Inschrijving voor de brunch ter plaatse.

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Brugstraat 55, Berlare aan Schoonaardebrug kant Berlare 1 Deze tocht brengt ons op de mooiste plekjes van Berlare met onder meer het broekbos, het Donkmeer en de Heidemeersen. h Stefaan Thibau 052 – 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

h

5

10:30 – 13:00 Kapel van Bevingen Nieuwe activiteit voor de jonge gezinnen. Samen met de kindjes in de kinderbuggy’s maken we het bos onveilig. Met oog en oor voor alles wat bloeit en groeit. Zie ook verder in deze Dendriet Aagje De Doncker - 054 33 08 78 Laarzen en kledij die mag vuil worden..., en de buggy’s met de kindjes natuurlijk. donderdag 17 t/m zondag 20 mei

Vierdaagse aan de baai van de Somme afd. Boven-Dender 14:00 – 17:30 Kostendelend vervoer 1 Laatste vrije plaatsen! Drie dagen vol pension (met uitzondering van eigen picknick voor de eerste middag), kostprijs 155 euro pp (de bezoeken kosten 35, het verblijf 120).

7 Inschrijving geldig na storting op rekening 443-1658811-23 van Natuurpunt Boven-Dender. h Johan Vander Heyden – 0477 25 06 88 j.vdheyden@pandora.be zaterdag 19 mei

Planteninventarisatie Liefferinge afd. Ninove

1 h

5

09:00 –12:00 Aan de kerk van Liefferinge Planteninventarisatie in de omgeving van Liefferinge.

Gery De Munter - 054 33 03 03 Laarzen, plantengids. zondag 20 mei

Fietstocht langs de Scheldmeander afd. Dendermonding 14:30 – 18:00 Taverne 't Oud Brughuys,

h

8:00 Samenkomst aan het Veer in Berlare, Waterhoek 25 Meersenwandeling langs de Schelde en Brede Schoren met speciale aandacht voor vogels.

André van Doorsselaer, Antoine Hulders Rudi van Onderbergen - 052 44 84 42 zondag 3 juni

Natuurwandeling in de Honegem afd. Aalst

1 ☺ h

10:00 – 12:00 Grens Aalst-Lede ter hoogte van huisnummer 108 Onegem te Aalst Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Koen De Maere of Peter D’Hondt Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be zondag 3 juni

Natuurwandeling Liedekerkebos afd. Affligem-Liedekerke 9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan de ingang van Liedekerkebos, Schelfhoutstraat te Liedekerke 1 Natuurwandeling (4 km). Thema: Kruiden. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 3 juni

Natuurwandeling in Essene afd. Affligem-Liedekerke 14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de carpoolparking afrit Affligem van E40 1 Natuurwandeling (4 km) in de Bellebeekvallei en Overnelle. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 3 juni

Dotterwandeling afd. Groot Haaltert 14:15 – 17:00 Samenkomst aan de Gotegemmolen, Gotegemstraat (grens Aaigem-Haaltert)

nr. 2 - april 2007

1 Wandeling in het natuurgebied.

zondag 24 juni

Stijn De Ryck – 0472 10 20 00 stijnderyck@busmail.net 5 Laarzen, geschikte kledij.

Spinnenwandeling in het park van de Adriaansabdij

h

zondag 10 juni

Uitstap naar de kalkstreek / west afd. Denderleeuw 8:00 – 20.00 Vertrek aan de kerk, Welleplein te Welle 1 Fauna & flora in de vallei van de Viroin. ☺ Danny Van Schandevijl h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Picknick en drank.

BEHEERSWERKEN

afd. Boven-Dender

Paasmaandag 9 april

14:00 – 17:30 Parking Focus (theatercomplex) te Geraadsbergen 1 Brian Goethals is een specialist, maar verstaat ook de kunst om op een eenvoudige manier de leek te boeien. De abdij met haar vele hoekjes en muurtjes is het ideale decor voor spinnen. h Walter Aelvoet – 054 50 27 13 waterael@hotmail.com

Beheerswerken in de Palitsebeek

afd. Affligem-Liedekerke 8:30 – 12:30 Sportlaan Liedekerke, aan de brug over de Palitsebeek 1 Beheerswerken in ons reservaat de Palitsebeek. Drank en een tussendoortje worden aangeboden. h Afspraak en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zondag 10 juni

zondag 24 juni

Gezinswandeling in de Heidemeersen

Uitstap naar de kalkstreek / oost

zaterdag 19 mei

afd. Denderleeuw

Beheerswerken Sint-Onolfspolder

afd. Dendermonding 14:30 – 17:30 Taverne 't Oud Brughuys, Brugstraat 55, Berlare, aan Schoonaardebrug kant Berlare 1 Deze tocht brengt ons op de mooie plekjes van de Heidemeersen. h Stefaan Thibau 052 – 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be dinsdag 12 tot donderdag 14 juni

1 h

5

zondag 1 juli

afd. Affligem-Liedekerke

afd. Dendermonding Telkens om 9 of om 14 uur

1 Afvoer maaisel in functie van de omvorming naar dottergrasland.

Vooraf bellen naar Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be 5 Laarzen en werkhandschoenen. h

Natuurwandeling in het Somergembos

Midweekse uitstap naar de Ardennen Info bij reservering 1 Onze klassieker natuurwandelen en aquarelleren in een groen en rustig kader, ditmaal in Borzée, in de buurt van La Roche. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be Luk Desmet – 054 33 59 16

7:30 – 20:00 Vertrek aan de kerk, Welleplein te Welle Fauna & flora in Resteigne, Rochefort tot Han-Sur-Lesse.

Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Picknick en drank.

afd. Aalst

1 ☺ h

10:00 – 12:00 Op het einde van de Schietbaan,(zijbaan Brusselse steenweg) ter hoogte van de oude Zeebergbrug Natuurwandeling in samenwerking met stad Aalst.

Geert Rohaert of Bart Backaert Dienst leefmilieu – 053 73 24 12 antonia.geerts@aalst.be

zondag 20 mei

Beheerswerken Liedekerke afd. Affligem-Liedekerke 8:30 – 12:30

1 Beheerswerken in onze reservaten.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden. h Afspraakplaats en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zaterdag 16 juni

Planteninventarisatie Molenbeekmeersen afd. Ninove

1 h

5

09:00 – 12:00 Kaatsplein Amusanten, einde Fonteinstraat Okegem Planteninventarisatie.

Gery De Munter - 054 33 03 03 Laarzen, plantengids. zondag 24 juni

Natuurpunt for Kids “Moord in de poel”

1 7 h

nr. 2 - april 2007

Dirk Buysse

afd. Affligem-Liedekerke 14:00 – 17:00 Samenkomst aan het station van Liedekerke Spannende natuuractiviteit voor alle kinderen van 10 tot 12 jaar.

Inschrijven verplicht voor 7 juni.

Maximum aantal deelnemers: 30 kinderen Wenke Devrieze - 0495 88 44 95 wenke14@hotmail.com

Stiltegebied

17

zondag 10 juni

Beheerswerken afd. Affligem-Liedekerke 8:30 – 12:30 1 Beheerswerken in onze reservaten.

Drank en een tussendoortje worden aangeboden. h Afspraakplaats en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

CURSUSSEN maart/april

Cursus: De Natuurlijke Tuinvijver afd. Affligem-Liedekerke Vergaderzaal van het Gemeenschapscentrum in het gemeentehuis, Opperstraat te Liedekerke 1 Weinig elementen of beplantingen maken een tuin natuurlijker dan een tuinvijver. Het leven dat een vijver aantrekt aan dieren zoals amfibieën, insecten enz. zorgt voor een exponentiële meerwaarde op voorwaarde dat de vijver natuurlijk wordt ingericht.

Hoe we dat doen en wat we dan beleven en ontdekken in onze tuin, leer je in de cursus.

Programma • donderdag 22 maart 19:45 – 22:30 theoretische les • donderdag 29 maart 19:45 – 22:30 theoretische les • zaterdag 7 april 14:00 – 16:30 praktische les, plaats wordt later bepaald 7 Inschrijven: 15 euro voor leden en 35 euro voor niet leden (inclusief 1 jaar lidmaatschap). h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

april/juni/juli/augustus

Cursus dagvlinders van bij ons afd. Ninove en afd. Boven-Dender Bovenzaaltje van Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove 1 Cursus voor het leren herkennen van onze inheemse dagvlinders.

Je krijgt ook het verhaal van hun voortplanting en welke planten ze verkiezen.

Programma: • woensdag 11 april 19:30 – 22:30 1ste theorieles in Café Kalisj ☺ Nobby Thijs.

woensdag 25 april 19.30 – 22.30 2ste theorieles in Café Kalisj ☺ Nobby Thijs.

• zondag 6 mei 14:00 – 17:00 1ste praktijkles Moenebroeken, Schendelbeke ☺ Carlos D’Haeseleer.

• zaterdag 2 juni 14:00 – 17:00 2de praktijkles Viroinstreek ☺ Joeri Cortens.

• zaterdag 9 juni 14:00 – 17:00 3de praktijkles Venebroeken, Ninove ☺ Christiaan Coppens.

• zondag 8 juli 14:00 – 17:00 4de praktijkles Raspaillebos, Grimminge ☺ Koen Steenhoudt.

• zondag 5 augustus 14:00 – 17:00 5de praktijkles Boelaremeersen, Nederboelare ☺ Johny Cornelis.

7 Inschrijven: 15 euro voor leden en 30 euro voor niet leden, inclusief lidmaatschap, te storten op 9793529555-21 van NP-Ninove, met vermelding "Cursus dagvlinders" + aantal deelnemers.

Opgelet, er zijn maar 40 plaatsen vrij, snel inschrijven is dus de boodschap! h Kris De Wit - 054 32 52 65 kris.dewit@skynet.be •

Wanneer wordt Weer Weer Weer De wereld is niet meer in winter getooid Vogels trotseren de sneeuw niet meer De koude vriest niet meer Wanneer zal de lente weer juichen De zomer weer uitbundig zijn Tot de herfst weer huilt En het weer Weer Weer zijn Van het jaargetij Karel De Pelsemaeker

Middagpauze bij beheerswerken in het Paspaillebos

18

nr. 2 - april 2007

Op tetradenjacht Alliums planteninventarisaties voor 2007 Beste vrienden van Allium, regionale werkgroep botanie Denderstreek, en aanpalende gebieden: 2006 was weer een fijn jaar en we hebben weer leuke en interessante botanische vondsten mogen doen.

De nieuwe Plantenatlas is een feit. Hij werd in februari 2006 aan het grote publiek voorgesteld.

Een kanjer van 5 kg die je best in een zeer stevige boekenkast opbergt. Een fijn weetje is dat er ook informatie van de vorige uitgave, van dertig jaar geleden, in verwerkt zit.

We gaan ook dit jaar (ons drieëndertigste) niet stil zitten. Hieronder vind je ons inventarisprogramma voor 2007. Om haar databank te

Inventarisatiedagen van Natuurpunt Ninove

DATUM Zondag Zondag Zondag Zondag Woensdag Woensdag Woensdag Woensdag Woensdag Woensdag Woensdag Zondag Zondag Zondag Zondag Zondag

01 april 2007 15 april 2007 29 april 2007 13 mei 2007 23 mei 2007 06 juni 2007 13 juni 2007 27 juni 2007 04 juli 2007 18 juli 2007 01 aug. 2007 12 aug. 2007 26 aug. 2007 09 sept.2007 23 sept.2007 14 okt. 2007

Km HOK E3 58 31 E3 57 44 E3 26 21 E3 16 13 D3 38 31 D4 41 24 D3 37 34 E3 58 31 E3 57 44 E3 26 21 E3 16 13 D4 41 24 D3 38 31 D3 37 34 E3 58 31 E3 57 44

http://www.plantenwerkgroep.be/uploads/ Zoals je kan zien op bijgevoegde kalender, gaan we in 2007 in de streek van Wichelen, Schoonaarde, Lebbeke, Aaigem, Heldergem en Galmaarden inventariseren. Noteer alvast de volgende data in uw agenda. Ken je nog plantenliefhebbers, nodig hen dan eens uit om mee te komen.

Plantenwerkgroep Allium INFO

21/04 : Wrangwortelexcursie Hulsbergbos 19/05 : Walputbeek 16/06 : Linkeroever (Venebroeken) 21/07 : Linkeroever (Nonnenborre) Voor meer details, zie de lokale website: www.natuurpunt.be/ninove

actualiseren start FLO.WER met een nieuw inventarisatieprogramma dat deze hokken zal bezoeken waar haar gegevens het minst actueel zijn, startend met deze waar sinds 1972 geen lijsten van beschikbaar zijn. Bovendien wil men het zicht op de verspreiding verfijnen door te werken met “tetraden”, een eenheid die je bekomt door een uurhok in 4 te delen. Je krijgt dan 4 tetraden van 2 x 2 km.

Met Allium inventariseren we dit jaar 7 tetraden (vorige jaren hadden we telkens 5 km hokken die we elk 3x streepten). Deze tetraden zijn op onderstaande link te zien.

PLAATS EN TOPONIEM

Peter Tolleneer 053 84 00 27 allium@belgacom.net

VAN/TOT

Vollezele-Galmaarden / Schampaart 8.30-12.00 Tollembeek-Galmaarden / Bos 8.30-12.00 Heldergem-Haaltert / Hoogkouter 8.30-12.00 Erpe-Mere Aaigem / Opaaigem 8.30-12.00 Schoonaarde-Dendermonde / Eierenhoek 18.30-22.00 Baardegem-Aalst Lebbeke / ‘t Schuurke 18.30-22.00 Wichelen / Bogaard 18.30-22.00 Vollezele-Galmaarden / Schampaart 18.30-22.00 Tollembeek-Galmaarden / Bos 18.30-22.00 Heldergem-Haaltert / Hoogkouter 18.30-22.00 Erpe-Mere Aaigem / Opaaigem 18.30-22.00 Baardegem-Aalst Lebbeke / ‘t Schuurke 8.30-12.00 Schoonaarde-Dendermonde / Eierenhoek 8.30-12.00 Wichelen / Bogaard 8.30-12.00 Vollezele-Galmaarden / Schampaart 8.30-12.00 Tollembeek-Galmaarden / Bos 8.30-12.00

LEIDING

Plantenwerkgroep Allium Denderstreek

Allium@belgacom.net Paul Van den Bremt, Laurent Annaert, Walter Tolleneer, Gilbert Tolleneer, Peter Tolleneer

OP WOENSDAG OM 18,30 EN OP ZONDAG OM 8,30 PARKING STEDELIJK KERKHOF LEO DE BETHUNELAAN AALST

nr. 2 - april 2007

19

Over Flieflotters en Vliegewaters Dagvlinders onder de loupe

Willem Goubert

Dankzij hun prachtige kleuren en sierlijke vlucht zijn dagvlinders geliefde insecten. De gemakkelijke herkenbaarheid en het algemeen voorkomen hebben hier zeker toe bijgedragen. Dagvlinders worden daarenboven, zoals veel plant- en diergroepen, beschouwd als indicatoren voor een goede natuur- en landschapskwaliteit. Ook in onze natuurreservaten worden dagvlinders gebruikt om het beheer van het gebied mee te evalueren.

Een goede kennis van het voorkomen van de verschillende soorten is daarbij zeker nodig.

Rups koninginnenpage

Van ei tot vlinder Eer we een vlinder van bloem tot bloem zien fladderen, heeft hij al een groot deel van zijn leven achter de rug, namelijk de stadia als ei, rups en pop.

Deze cyclus is voor elke soort zeer analoog, maar vertoont uitgesproken soortvariaties in de duur van de stadia, zoals op de dagvlindercursus van Ninove en Boven-Dender duidelijk gemaakt zal worden.

©

Vilda - Rollin verlinde

De volwassen vlinder besteedt heel wat tijd aan het zoeken van een geschikte waardplant. Dit is de plant waar de rupsen van leven. De meeste vlinders

Koninginnenpage

20

zetten hun eitjes hierop af, maar enkele soorten strooien hun eitjes zo maar in het rond.

Na enkele dagen, maar dit kan ook enkele maanden duren, sluipt een heel klein rupsje uit het ei. De rups is het (vr)eetstadium van de vlinder. Hier worden de opbouwstoffen en de reserve-energie van de vlinder gevormd. Tijdens dit vreetstadium groeien de ruspen, waardoor ze meer dan eens vervellen. De oude huid barst open, de rups kruipt eruit en heeft een nieuwe soepele huid. Tijdens het uitharden wordt de huid uitgerekt en wordt hij dus iets groter. Nu kan de rups weer groeien tot de huid te hard spant en de volgende vervelling optreedt.

Wanneer de rups volgroeid is, verpopt ze zich. Hiervoor wordt een rustig plaatsje uitgezocht: tussen afgevallen bladeren, aan een takje gesponnen, in een boomholte, achter schors, in de strooisellaag…

In de pop gebeurt een gedaanteverwisseling of metamorfose. Dit is één van de meest fascinerende gebeurtenissen in de insectenwereld. De inwendige weefsels worden afgebroken en de cellen worden gehergroepeerd.

Wanneer na enkele weken, soms maanden, de pop openbarst, komt de vlinder te voorschijn. Deze begint langzaam zijn toegevouwen vleugels op te pompen, waardoor ze zich openspreiden. Wanneer de vleugels droog en hard zijn, kan de vlinder wegvliegen, op zoek naar een partner van dezelfde soort.

Voor het vinden van een partner zijn herkenningspunten in het landschap zeer belangrijk. Mannetjes

nr. 2 - april 2007

Reservatenbeheer Bij het beheer van de reservaten wordt in vele gevallen rekening gehouden met de eisen die dagvlinders

©

©

Vilda - Misjel Decleir

Vilda - Misjel Decleir

Aangezien dagvlinders koudbloedig zijn, halen ze hun warmte uit de omgeving, en een klein deel uit het bewegen zelf. Hun lichaamstemperatuur moet tussen 20° en 35° liggen, afhankelijk van de soort.

Wanneer de luchttemperatuur laag is, proberen vlinders toch hun lichaamstemperatuur voldoende hoog te krijgen. Vooral in het voorjaar en tijdens frisse zomerdagen kan je de diverse technieken waarnemen. Leuk om de verschillen te zien.

Donkere vlinders houden hun vleugels helemaal horizontaal, loodrecht op de zonnestralen, en vangen zoveel mogelijk warmte op. De vleugelwarmte wordt naar hun lijf afgevoerd. De soorten die als vlinder overwinteren, zoals gehakkelde aurelia en atalanta, kan je in het vroege voorjaar op opgewarmde muren zien zonnen, waarbij ze extra warmte halen vanuit de warme muur.

Bleke vlinders zetten hun vleugels in V-vorm open en weerkaatsen zo het zonlicht, als een spiegel, naar hun lichaam. Veel zandoogjes draaien zich, met hun vleugels dicht, afwisselend links en rechts in de richting van de zon om zoveel mogelijk warmte op te vangen.

Bij het overlopen van de levenscyclus van vlinders is het duidelijk dat ze nogal wat eisen stellen aan de omgeving waarin ze leven. In het volwassen stadium moeten er voldoende nectarplanten aanwezig zijn. Op dat moment moeten er ook voldoende waardplanten aan- Klein geaderd witje wezig zijn om eieren op te leggen. De rups moet over voldoende voedsel beschikken om tot het popstadium te kunnen groeien. De pop heeft een rustige plek nodig om de metamorfose naar volwassen vlinder te ondergaan. Enkel wanneer aan al die eisen voldaan wordt, kan een levensvatbare populatie zich vestigen. Het is dan ook logisch dat veeleisende soorten veel zeldzamer zijn dan ‘gemakkelijke’ soorten.

Vilda - Rollin verlinde

Warmteminnende koudbloedigen

Landschap

©

vinden we vaak in groepen bijeen rond een hogere boom of struik. Hier vindt het vrouwtje dan een geschikte partner. Na de bevruchting gaat zij op zoek naar een geschikte waardplant, waar ze eitjes op aflegt. En dan begint de levenscyclus opnieuw.

Koevinkje

nr. 2 - april 2007

Dagpauwoog

21

Peter De Pinnewaert

Vilda - Rollin verlinde

©

Bont zandoogje

Bruin blauwtje

aan hun omgeving stellen. We willen hier enkele voorbeelden aanhalen die je tijdens reservaatwandelingen zeker zal opmerken.

In het Moenebroek en de Boelaremeersen wordt extensieve begrazing (minder dan 1,5 dieren per ha) toegepast. Hierbij ontstaat een grote structuurvariatie die zeer geschikt is voor vlinders. Soorten die een voorkeur hebben voor korte vegetaties, zoals kleine vuurvlinder en icarusblauwtje, komen samen voor met vlinders die een ruigere vegetatie verkiezen, zoals groot dikkopje. De struweelzones met bramen zijn een nectarbron voor de volwassen vlinders, en sleedoornstruwelen aan de rand en in de weiden zijn plaatsen waar de sleedoornpage, onze moeilijkst waar te nemen dagvlinder, haar eitjes aflegt.

In het Raspaillebos, één van de zeldzame vindplaatsen van kleine ijsvogelvlinder, worden de brede, lichtrijke paden in hakhoutbeheer genomen om steeds voldoende lichtrijke plaatsen in het bos te behouden.

Ook andere bos- en bosrandsoorten profiteren van deze maatregel. We kunnen hier dan ook bont zandoogje en oranjetipje vinden.

De natuurgebieden met een grote structuurvariatie (bos, ruigte, struwelen en graslanden) herbergen dan ook meer dan 25 dagvlindersoorten: de Rietbeemd, de Everbeekse bossen, de Boelaremeersen, het Raspaillebos en het Moenebroek zijn de vlinderrijkste gebieden van de Natuurpuntafdeling Boven-Dender.

©

Vilda - Misjel Decleir

Vlindertuinen

Groot koolwitje

22

Als natuurtuinliefhebbers hopen we natuurlijk dat onze tuin ook een vlindertuin wordt. We beginnen dan meestal met nectarplanten aan te planten: een vlinderstruik (buddleja), lavendel en hemelsleutel staan dan op het verlanglijstje. Op die manier kunnen we vlinders lokken, maar die komen dan dikwijls van naburig gelegen voortplantingsplaatsen.

Ook voor een soortenrijke ‘vlindertuin’ moeten we rekening houden met de vereisten van de dagvlinder: nectarplanten, waardplanten, verpopplaatsen, enz. In de praktijk is een tuin die natuurlijk oogt, waar ‘vergeten’ ruige hoekjes zijn, met bloeiende planten, zonder sproeistoffen (rupsen moeten gezond eten) een waar vlinderparadijs.

Zonder veel moeite (eigenlijk met minder werk dan in een zeer nette tuin) is het mogelijk om 15 tot zelfs 20 vlindersoorten op bezoek te krijgen.

nr. 2 - april 2007

Vilda - Rollin verlinde

Vilda - Rollin verlinde

©

Klaverblauwtje

©

Vilda - Misjel Decleir

©

Drie van de meerdere soorten die in de kalkgraslanden van de Viroinstreek veelvuldig voorkomen

Keizersmantel

Bont dikkopje

Herkenning

Oproep: vlinderwaarnemingen doorgeven

In onze Vlaamse Ardennenregio hoeft herkenning van de verschillende soorten echt geen probleem te zijn. Eigenlijk komen hier slechts enkele zeer sterk op elkaar lijkende soorten voor. De meeste zijn zelfs heel gemakkelijk op naam te brengen. Een voorbeeld: het bleek blauwe vlindertje met zwarte streepjes is een boomblauwtje, het fel blauwe vlindertje met op de onderkant die oranje vlekken is icarusblauwtje.

Makkelijk toch? Ook de drie bij ons voorkomende witjes zijn goed uit elkaar te houden, en koninginnenpage kan je met geen enkele andere soort verwarren. Natuurlijk zijn er soorten die je best van dichtbij bekijkt voor je een uitspraak doet over de naam. Om zeker te zijn welke vlindersoort je in het vizier hebt, kan je de cursus dagvlinders van Natuurpunt Ninove en Boven-Dender volgen. Na deze cursus ben je gediplomeerd vlinderkenner voor de Vlaamse Ardennen-soorten. Vooraleer je de meer dan 400 Europese vlindersoorten onder de knie hebt, zal je wel nog wat extra praktijkervaring moeten opdoen.

In 2007 start een nieuwe Vlaamse inventarisatie van dagvlinders. Om een idee te krijgen van het voorkomen van de dagvlindersoorten in onze regio is het belangrijk om zoveel mogelijk gegevens van vlinderwaarnemingen te verzamelen. Een waarneming omvat minstens de naam van de waarnemer (met contactgegevens), de plaats (straat, reservaat, toponiem + deelgemeente), de dag, de soort en het aantal vlinders (of eitjes, rupsen, poppen).

Met die gegevens kan de Vlaamse Vlinderwerkgroep aan de slag om evoluties in de dagvlinderpopulatie te onderzoeken.

Ga alvast op zoek naar vlinders, in je tuin, in een natuurrijke omgeving en noteer alles wat je ziet. Deze gegevens mag je doorsturen, doormailen (in Excel) naar Carlos D’Haeseleer (zie infokader). Ze worden samengebracht en doorgestuurd naar WID (Werkgroep Invertebraten Dender) en naar de Vlaamse Vlinderwerkgroep, die alle gegevens zullen verwerken en gebruiken voor een nieuwe publicatie van een Vlaamse verspreidingsatlas van dagvlinders.

Noteer alvast volgende dagen in je agenda: Theorielessen in de Kalisj in Ninove op woensdagavond 11 en 25 april 2007.

Excursies: 6 mei, 2 juni, 9 juni, 8 juli, 5 augustus.

Alle deelnemers aan de cursus ontvangen nog gedetailleerde informatie over plaats en beginuur van de activiteiten.

nr. 2 - april 2007

INFO

Inschrijven: zie kalender

Afdeling Boven Dender

Carlos D’Haeseleer Strichtstraat 8, 9570 Lierde, 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@ skynet.be

23

Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft De bluts met de buil

©

Vilda - Rollin verlinde

Elders in deze Dendriet lees je over de waarneming van de rivierdonderpad, een door Europa beschermde soort. Bij de hoera-kreetjes van dit artikel hoort echter ook een ander bericht met een schaduwkantje, een ‘bluts met de buil’: samen met de voor Vlaanderen zeer zeldzame vis werd in dezelfde beek ook de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft aangetroffen. Een exoot.

“Lap, zijn ze daar weer?”, hoor ik je zeggen, “wat hebben ze nu tegen exoten?”.

Amerikaanse rivierkreeft

Schimmelinfectie Wel, de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft is een typevoorbeeld van wat exoten in de natuur kunnen aanrichten. In vele gevallen komt het verhaal op hetzelfde neer: verlies aan biodiversiteit in plaats van de vermeende verrijking. Eind 18e eeuw werd de soort ingevoerd in Europa. De ingevoerde exemplaren brachten echter ook de kreeftenpest mee, een schimmelziekte die de Europese rivierkreeft in West-Europa vrijwel volledig te gronde richtte. De Amerikaanse soort is er vrijwel immuun tegen.

water. Opvallend zijn de brede scharen die onderaan rood zijn. Hun rugschild is glad. De mannetjes kunnen tot 20 cm worden en de dieren zijn in staat om zelf een hol te graven als er geen natuurlijke holtes zijn. Zowel de Europese als zijn Amerikaanse tegenhanger houden er een zeer gevarieerd menu op na, gaande van waterorganismen, over planten tot dood materiaal. Er bestaan maar weinig gegevens over het historisch (Vlaams?) verspreidingsgebied.

Amerikaan Europees De schimmel tast bij de Europese rivierkreeft het zenuwstelsel aan. Deze Europese soort komt enkel voor in beken en rivieren met helder, zuurstofrijk

De gevlekte Amerikaanse rivierkreeft graaft geen holen en kan ook, in tegenstelling tot onze inheemse soort, in verontreinigd water voorkomen.

Hierdoor is hij in de mogelijkheid om makkelijker nieuwe gebieden te koloniseren. Hij is goed te herkennen: 15 cm groot, bruin tot olijfkleurig, met opvallende roodbruine dwarsbanden op het achterlijf. De onderkant van de scharen is beige in plaats van rood. De scharen hebben een typisch oranje stekeltje op de binnenzijde van de schaarpoot.

©

Vilda - Rollin verlinde

Ooit te herstellen?

Europese rivierkreeft

24

Koloniseert de gevlekte Amerikaanse rivierkreeft een nieuw gebied, dan kan hij op één tot twee weken tijd de volledige populatie Europese rivierkreeft uitroeien via de verspreiding van de kreeftenpest. Men vermoedt dat de soort op deze wijze uitgestorven is in Vlaanderen. Mensen kunnen de sporen van de

nr. 2 - april 2007

Natuur.fauna-werkgroep Afie INFO

schimmel ook makkelijk verspreiden via natte kleding en schepnetten. Goed drogen van het materiaal helpt om de verspreiding van de kreeftenpest tegen te gaan. Dit kan een belangrijk element zijn als men de Europese rivierkreeft ooit opnieuw zou willen invoeren. Het is echter zeer de vraag of er nog iets te herstellen valt.

Alfons Boschmans 0486 22 11 61 alfons.boschmans@telenet.be

Vol van Water Laat je stem horen Onder deze titel start de Vlaamse overheid een intensieve publiekscampagne inzake Integraal Waterbeheer. In uitvoering van Europese richtlijnen en van het Vlaams decreet Integraal Waterbeheer, is er ook voor het Denderbekken een ontwerp bekkenbeheerplan opgemaakt. Aansluitend heeft de provincie Oost-Vlaanderen gezorgd voor 7 deelbekkenplannen, die dieper ingaan op de lokale knelpunten en oplossingen inzake waterbeheer.

Een coherente visie concrete acties die ons tegen 2015 een duurzaam beheerde Dender moeten opleveren. Het gaat daarbij niet alleen meer om de waterkwaliteit en de waterzuivering: wateroverlast en watertekort, infrastructuurwerken, pleziervaart, historisch erfgoed, oeverzones, grondwater, erosie en vismigratieknelpunten, het komt allemaal aan bod.

Š

Vilda - Yves Adams

Deze plannen hebben de ambitie om met alle betrokken overheden (Polders en Wateringen, gemeenten, provincies, Vlaams gewest, Aquafin, drinkwatermaatschappijen, enz.) een coherente visie uit te werken over de toekomst van het watersysteem in het Denderbekken. Om deze visie te realiseren, engageren de overheden zich tot allerlei

Dendervallei te Liedekerke

nr. 2 - april 2007

25

Concrete voorstellen Er is een Bekkenraad opgericht met vertegenwoordigers van de betrokken maatschappelijke sectoren of “watergebruikers” (industrie, landbouw, toerisme, enz.), die over de bekkenplannen zal adviseren. Ook de milieubeweging bezet een aantal zetels en zal zeker zijn stem laten horen. Deze beleidsplannen zijn immers een ideale gelegenheid om aandacht te blijven vragen voor aanslepende knelpunten zoals overdimensionering van waterzuivering en de gebrekkige afkoppeling van zuiver regenwater. We zullen vanuit Natuurpunt ook concrete voorstellen doen om de natuurwaarden in en langs de Dender meer kansen te bieden, bijvoorbeeld door aangepast oeverbeheer, ecologisch beheer van het grondwaterpeil, prioritaire kleinschalige waterzuivering in waardevolle bovenlopen en de natuurinrichting van overstromingsgebieden. Het succesverhaal van de rivierdonderpad (zie elders in deze Dendriet) is hoopgevend en verdient herhaling op andere plaatsen in het Denderbekken!

Reactie gewenst Tot 22 mei heeft iedereen de mogelijkheid om over het Bekkenbeheerplan zijn zeg te doen via een openbaar onderzoek. We roepen alle geïnteresseerde

Natuurpunters op om de beleidsvoorstellen voor het Deelbekken in hun omgeving en voor de Dender, kritisch door te nemen en opmerkingen te formuleren, verbeteringen voor te stellen of ideeën voor acties en projecten uit te werken. Je terreinkennis is immers van cruciaal belang om de waterbeheerders te inspireren bij het opstellen van een realistisch en effectief plan dat de natuur in het Denderbekken nieuwe perspectieven biedt. De opmerkingen dienen schriftelijk ingediend bij het gemeentebestuur, maar vergeet niet om je reactie ook te bezorgen aan de vertegenwoordigers van Natuurpunt in de Bekkenraad via ondergetekende.

Meer achtergrond: www.volvanwater.be en de websites van Natuurpunt en BBL (waterbeleid). De beleidsdocumenten zijn ook verkrijgbaar via Waterloket (tel.

0800 99 004) en ter inzage bij je gemeente.

Natuurpuntvertegenwoordiging Bekkenraad Rik De Baere, 053 21 29 13 rikdebaere@scarlet.be

De Heidemeersen Het reservaat De Heidemeersen in Berlare/Wichelen groeit gestaag. Wat ooit begon met een aankoop van 18 are in oktober 2000 is nu, dankzij de erkenning van het eerste uitbreidingsdossier door de Vlaamse gemeenschap op 11 december 2006, een reservaat geworden met een erkende oppervlakte van 15 ha 5a 10 ca. In de zomer van 2006 werd een tweede uitbreidingdossier ingediend voor 8 ha, wat de totale erkende oppervlakte op een 23 ha zal brengen. Tevens werd het eerste monitoringsrapport opgesteld en ingediend.

Grutto in opmars In dit rapport komt naar voren dat het hooilandbeheer in het overstromingsgebied Paardeweide een positieve invloed heeft op vooral de grutto, die van nul broedparen in 2000 gegroeid is tot vijf in 2006.

Deze weidevogel komt nu vooral in of rond de natste Natuurpunt-percelen voor. Voor de kievit is er een lichte achteruitgang. Ook rietvogels als blauwborst, rietgors en bosrietzanger doen het niet zo goed. Dit is vooral te wijten aan de te diepe afwatering van het overstromingsgebied Paardeweide, waar de centrale Bansloot te diep wordt uitgenomen en er geen zacht

26

glooiende oevers worden voorzien. Riet dat langs of in de Bansloot groeit, wordt jaarlijks door het polderbestuur gemaaid. Hierdoor kunnen op percelen in beheer van Natuurpunt langs de oever van de Bansloot geen rietruigtes ontstaan omdat het op veel plaatsen, door de ophoging van de oever met slib, veel te droog is en het water te diep zit. Dit is zeker een aandachtspunt voor de toekomst.

Rond de kwelzones De flora van natte hooilanden op deze percelen begint het langzaam beter te doen, met de uitbreiding van soorten als pinksterbloem, scherpe boterbloem

nr. 2 - april 2007

Peter De Pinnewaert

Vilda - Yves Adams

©

Grutto

Grasklokje

en echte koekoeksbloem, en van grassen als grote vossenstaart. Dit staat in schril contrast met de percelen in handen van de intensieve landbouw, waar te vroeg wordt gemaaid, nog steeds pesticiden worden gebruikt en te veel wordt bemest. In de hooilanden waar kwelwater opborrelt, en die beheerd worden door onze vereniging, komt nog de meest typische flora voor met een variatie aan zeggen, dotterbloem, gele waterkers, poelruit en de voormelde soorten. Afhankelijk van het historisch mestgebruik en de ligging van het hooiland zal de impact van het beheer pas na een tiental jaar goed zichtbaar zijn.

opgeruimd en de nabegrazing met schapen vanaf oktober is te intensief, waardoor er meer en meer netelruigtes voorkomen.

In de waterpoel De afgelopen jaren werden er ook 3 poelen hersteld, dit ten voordele van libellen en waterplanten, zoals pijptorkruid, dat spontaan twee poelen koloniseerde.

Ondertussen blijven de Natuurpuntvrijwilligers met uw steun vol goede moed zorgen voor een verdere uitbreiding, bescherming en beheer van dit gebied.

Op de drogere gronden

nr. 2 - april 2007

Afdeling Dendermonding INFO

Het gedeeltelijk openmaken van het rivierduinengebied en de Grote heide zorgt voor een spontane kieming of uitbreiding van de typische flora. Soorten als struikheide, zandblauwtje, zandzegge, klein tasjeskruid en buntgras komen terug of breiden zichtbaar uit. In 2006 kon in de Heidemeersen minstens op acht plaatsen het voorkomen van grasklokje worden vastgesteld, waarvan vier op Natuurpuntpercelen.

Ook soorten als jakobskruiskruid en vingerhoedskruid breiden verder uit. Dit is vooral ten voordele van bijen en vlinders. In 2006 kwamen er zo opvallend meer kleine vuurvlinders voor. Ook bruin blauwtje kon weer worden vastgesteld, vooral langs en op de potpolderdijk aan de Vinkenberg (Hoge berg).

Belangrijk zal zijn dat deze dijk bloemrijker wordt gemaakt door hem verder te verschralen. Het beheer van deze dijk wordt door de NV Zeekanaal uitbesteed aan derden, maar de eerste maaibeurt wordt niet

Peter De Pinnewaert 0472 45 09 54

OPROEP Vzw De Pastorie te Zonnegem (Sint-Lievens-Houtem) zoekt losse medewerkers voor de uitbouw van het natuureducatief centrum ‘De Pastorie’, dit in nauwe samenwerking met natuurpunt LedeHoutem. Ze bieden natuureducatieve activiteiten aan voor kinderen van de basisschool. Regelmatig geven wij een vormingsnamiddag.

Vrijwilligers zijn verzekerd en krijgen een onkostenvergoeding.

Wenst u aan dit project mee te werken en kan u zich tijdens de week af en toe één namiddag vrijmaken om een groep te begeleiden, neem dan contact op met Jo Dedeurwaerder op het nummer 0477 41 87 54 of mail naar vzw.depastorie@skynet.be.

Kom op paasmaandag 9 april ook eens een kijkje nemen op de grootste planten(ruil)beurs van Oost-Vlaanderen.

27

Er beweegt wat in de afdelingen Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem Op vrijdag 19 januari kreeg de jaarlijkse algemene vergadering van onze afdelingen Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem een nieuw, meer informeel kleedje. En zelfs meer dan dat, ook een nieuwe inhoud!

Herman Derder

Dit jaar werd de vergadering immers gekoppeld aan een nieuwjaarsreceptie en aan een woord- en beeldverslag “2006 in beeld”. Verscheidene leden stelden Natuurpuntactiviteiten en reisimpressies voor, iets wat sterk gesmaakt werd.

Zo kregen we mooie beelden te zien van uitstappen in het kader van de orchideeëncursus, natuurgebieden in Polen en Spanje, de klimaatconferentie en natuur in Kenia, enz. Dat er ook dichter bij huis pareltjes te zien zijn, bewezen de beelden geschoten door de leden van “Zwam-

vlok”. Sfeerfoto’s toonden hoe prachtig het is op onze aardbol en maken ons bewust van het belang van natuurbescherming en natuureducatie.

Eerst werd er even tijd gemaakt voor het officiële gedeelte, in aanwezigheid van Walter Roggeman, Aalstenaar en algemeen voorzitter van Natuurpunt. Een bewijs van zijn blijvende betrokkenheid bij de lokale werking van Natuurpunt.

Voor de drie afdelingen binnen de samenwerking werd een nieuw bestuur geïnstalleerd. Dit jaar zijn er opvallende verschuivingen omdat een aantal mensen het om beroeps- of privé-redenen wat rustiger aan willen doen en Natuurpunt op een minder intensieve manier gaan opvolgen. En we kijken uit naar nieuwe gezichten!

Ken je iemand geschikt of wil je zelf wel de stap wagen? Nieuwe gezichten en handen zijn immers steeds welkom.

Wilgen knotten in de Honegem

28

nr. 2 - april 2007

Aalst Voorzitter Secretariaat Contactpersoon Penningmeester Leden

Rik De Baere Herman Derder Rik De Baere Jan Fosselle Brian Roelandt Jan Van der Elst Peter Tolleneer Walter Roggeman Daan Stemgée

komende jaar proberen om de drempel naar het bestuur te verlagen en nieuwe actieve vrijwilligers vlot te betrekken bij onze werking. Vandaar deze oproep. Met voorstellen voor aantrekkelijke activiteiten, uitstappen, enz. kan je steeds terecht op het secretariaat; een belletje of een e-mail volstaan!

Hierbij de vernieuwde bestuursploeg.

Afdelingen Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem INFO

Naast de terugblik op 2006 in woord en beeld kwam ook de programmatie voor 2007 aan bod. In het natuurgebied Honegem krijgt het omvormingsbeheer van de Paddenhoek prioriteit: kappen van populierenbosje, hooien van verruigde weilanden en aanplant van schermgroen. Daarnaast hopen we in 2007 de wandelroute rond de Honegem in een fris kleedje te stoppen. Inzake milieu- en natuurbeleid zullen de gemeentelijke Mina-raden onder de nieuwe gemeentebesturen extra aandacht krijgen. We proberen ook een actieve rol te spelen in de recent opgerichte Bekkenraad voor het Denderbekken, zodat de natuur voldoende aandacht krijgt binnen het ontwerp Bekkenbeheerplan. Ideeën en werk genoeg! Ook jouw inbreng kan een meerwaarde betekenen voor Natuurpunt. We zullen het

Lede-Houtem Peter D’Hondt Herman Derder Herman Derder Jan Fosselle André Coppens Dirk Trachet

Herman Derder 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Erpe-Mere Wim D’Haeseleer Herman Derder Peter D’Hondt Jan Fosselle

Vierde JNM Pannenkoekenslag Zondag 1 april

nr. 2 - april 2007

1 april van 15 tot 19 uur te Grimminge, in het parochiezaaltje links achter de kerk. Een JNM-vlag zal wel duidelijk maken waar jullie moeten zijn!

JNM INFO

De pannenkoekenslag van JNM NiGer wordt stilaan een traditie. Voor de vierde keer al kunnen jullie komen smullen van de heerlijkste pannenkoeken.

Voor 2 krijg je al de basispannenkoek, maar net als vorig jaar zal er een uitgebreide pannenkoekenkaart zijn. Er is zeker voor elk wat wils. Natuurpunters zijn meer dan welkom! Neem je partner en je buren mee en ook iedereen die JNM een warm hart toedraagt. Waardekaarten ( 2,5) zijn te verkrijgen bij alle bestuursleden van JNM Niger of via Lidewei Vergeynst. Het festijn speelt zich af op zondag

Lidewei Vergeynst 055 42 55 64 lideweivergeynst@hotmail.com

29

Afdelingskampen JNM Jongeren Begin jij spontaan te watertanden bij het horen van volgende waarnemingen: grote en kleine zilverreiger, strandplevier, verschillende soorten strandlopers, roerdomp, lepelaar, purperreiger, zeearend, flamingo’s, wielewaal, grauwe kiekendief …?

Droom jij van een zee van orchideeën met de moeraswespenorchis en de parnassia?

Behoren zeehonden tot je top 3 van troeteldieren?

Of ben je bevangen door een vurige liefde voor de Schotse Hooglander en de Konikpaarden?

Dan is het afdelingskamp van Ninove-Geraardsbergen iets voor jou!

We trekken dit jaar met de 13- tot 25-jarigen voor een week naar het Nationaal Park Lauwersmeer in het noorden van Nederland.

Deze week zal gevuld worden met fiets- en wandeltochten, excursies met véél natuurstudie,

een uitstap naar een zeehondencrèche, culturele bezoeken aan de pittoreske dorpjes, lekker eten, gezellige muzikale momenten rond het kampvuur en natuurlijk veel plezier! We logeren in grote tenten bij boer Klaas.

Piepkamp Tentenkamp van JNM, voor kinderen van 7 t.e.m. 12 jaar die deze zomer de natuur in willen trekken, te voet en per fiets, samen met leeftijdsgenoten. Op zoek naar vlindertjes, zeediertjes, prachtige roofvogels, enz. Maar wees gerust, elke zware dagtocht wordt afgewisseld met een rustdag of een groot spel. En als het te warm wordt, dan springen we met z’n allen het water in! (Euh water...?, red.)

Ninove-Geraardsbergen

Piepkamp Ninove-Geraardsbergen

voor 13-25 jarigen

voor 7-12 jarigen

Het Lauwersmeer: van 11 tot 19 juli 2007

Westouter (West-Vlaanderen): van 3 tot 8 juli 2007

Meer informatie & inschrijven katleenverbestel@hotmail.com 0473 47 04 34

Inschrijven & meer info Liesbet Van Crombrugge liesbetvancrombrugge@hotmail.com 053 66 61 93

Opgelet Voor beide kampen moet je lid zijn van JNM.

Hoe? Surf naar www.jnm.be/lidworden of bel naar 09 223 47 81.

30

nr. 2 - april 2007

Natuurpun is een open en ongeNatuurpunt bonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking.

Tel.: 015 29 72 20 www.natuurpunt.be

AFDELINGEN Aalst

Daan Stemgée - 053 41 35 37 daan.stemgee@telenet.be

Affligem - Liedekerke

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN

Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ leeu w/ Okegem - 6646

Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Padde- en Porre PaddePorrebeekvallei beekvallei te Dendermonde - 6652

Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38

johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Brede Schoren choren en Konkelschor te Berlare - 6616

Kern Affligem

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Kern Liedekerke

Dendervallei te Ninove 6099

Denderleeuw

Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com 0496 93 53 77

Wim Van Grieken - 053-77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitse beek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Park van Mesen te Lede

Dendermonding

Den Dotter Dotter// Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere 6149

Herman Derder 053 80 01 10 herman.derder@pi.be

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walter Loy - 053 83 89 64 walter.loy@scarlet.be

Erpe-Mere

Everbeekse bossen - 6210

Raspaillebos te Grimminge 6164 164

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-Dender

Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Groot-Haaltert

Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Lede-Houtem

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Ninove

Conservator Koen Van Den Berge 055 42 83 90

't Groot Schoor te Grembergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Heidemeersen te Berlare 6644

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Hogedonk te Gijzegem/ gem/ Herdersem / Mespelare - 6243

Wouter Mertens - 054 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Brian Roelandt Brian.Roelandt@telenet.be 052 22 57 71

WERKGROEPEN

Honegem te Erpe-Mer Erpe-Mere/ e/ Aalstt/Lede Aals / Lede - 6123

Werkgroep Invertebraten

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep Cinerea

Wouter Faveyts 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be

Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50 wim.dhaeseleer@hongem.be www.honegem.be

Keelman te Denderhoutem 6178

Plantenwerkgroep Allium

Guido Van Rossen 054 32 23 01 guido.van.rossen@telenet.be

Zoogdierenwerkgroep Elio

Kravaalbos te Meldert 6071

Peter Tolleneer - 053 84 00 27 allium@belgacom.net Axel Neukermans - 0478 88 07 91 elio@telenet.be

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 68 89 82

nr. 2 - april 2007

Frans Roggeman fransroggeman@msn.com

Ledezijde 6657

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@scarlet.be

Moenebroek te Geraardsbergen/ berge n/ Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

Koen Steenhoudt 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Rietbeemd te Moerbeke beke// Vianee/Lessines Vian / Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 33 51 06 g.merlevede@tiscali.be

Sint-Onolfspolder te Appel Appels/ s/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6 in Sint-Gillis/ Sint-Gillis/Dendermonde Dendermonde Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek/Dendermeersen Walputbeek/ Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/ Osbroe k/ Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer 053 84 00 27 wbpo.aalst@belgacom.net

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 mei 2007.

Dendriet ontvangen: ontvange Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van 7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD Koen Steenhoudt - verzending en redactiesecretaris Wouter Mertens, Daan Stemgée redactiekern Stijn De Ryck - publicatiecontroller Marc Symoens - corrector Willy Beeckman, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken, Wilfried Veldeman Werkten ook mee aan dit n nr: Rik De Baere, Alfons Boschmans, Frederik De Coster, Peter De Pinnewaert, Herman Derder, Luc en Micheline De Smet, Kris De Wit, Carlos D’ Haeseleer, Marc Michiels, Peter Tolleneer, Jean Van Holen, Lidewei Vergeynst, Vilda- Yves Adams, Misjel Decleir, Rollin Verlinde

DRUK

Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

31

28 april: Regio-uitstap naar Centrum voor visteelt

INHOUD 2

Red het richtplan

4

Vallei van de Palitsebeek

6

Schaapherders van het Karkoolbos

11

Rivierdonderpad te Liedekerke

14

Bezoek aan het Centrum visteelt

15

Denderkalender

19

Planteninventarisaties 2007

20

Dagvlinders onder de loupe

24

Gevlekte Amerikaanse rivierkreeft

25

Vol van water

26

De Heidemeersen

28

Nieuws uit Aalst, Erpe-Mere en Lede-Houtem

29

Vierde JNM-pannekoekenslag

30

Afdelingskampen JNM

Deze titel verwijst naar: A het Griekse dendron, wat boom betekent, A een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten, A de vertakte uitlopers van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus, A het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet, Pamelstraat 119, 9400 Ninove E-mail: dendriet@telenet.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Foto’s voorpagina: Koen Steenhoudt (Wilde hyacint), Peter Tolleneer (Plantenwerkgroep Allium) Vilda-Misjel Decleir (Oranjetipje)

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP !

Gezinslidmaatschap: 20 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)