dendriet 2007 nr 4 jaargang 6

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 6

nummer 4 - 2007 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Gieren van bewondering Begrazing met schapen Wim in de kijker

okt. - nov. - dec.

VOGELOPVANGCENTRUM GERAARDSBERGEN-LIERDE Vanaf 13.00 tot 18.00 uur Ontvangst: Scoutslokaal Hoge Buizemont 219b, Overboelare-Geraardsbergen Breng een bezoek aan onze eerste opvang!!

VOC VOC

Vanaf 14 uur stelt ook de locatie Lierde “Langemunte 66 Sint Maria-Lierde” de deuren open Maak kennis met onze in beslag genomen en revaliderende dieren

OPENDEURDAG Zondag 21 oktober

13 oktober: Groene Parel feest!

Van 14u tot 18u is er animatie en informatie over Kesterheide-Lombergbos met onder meer infostands, een huifkartocht, Groene Parel-hapjes en een fototentoonstelling. De feestnamiddag wordt georganiseerd in samenwerking met heel wat andere sociaal-culturele verenigingen uit de streek. Om 20u is er een daverend benefietoptreden voorzien. Het hele programma staat vanaf begin september op www.groeneparel.be. Door aankoop en beheer van percelen wil Natuurpunt het gebied Kesterheide-Lombergbos verder uitbreiden

tot een groot natuurgebied. Het nieuwe natuurgebied moet toegankelijk worden voor jong en oud en zachte recreatie aanbieden in de prachtige natuur. Het moet een natuurgebied worden waar gezinnen, verenigingen en scholen het hele jaar door kunnen genieten en waar ze aan kunnen meewerken. Samen met het natuureducatief centrum ‘De Paddenbroek’ kan Kesterheide-Lombergbos een ambassadeur voor onze streek worden en het groene karakter van het Pajottenland tot ver over de gemeentegrenzen heen promoten.

Pajottenland INFO

Natuurpunt Pajottenland, actief in Gooik, Lennik, Pepingen en Roosdaal, organiseert op zaterdag 13 oktober in De Cam in Gooik een groot feest om het unieke natuurgebied Kesterheide-Lombergbos beter bekend te maken in de streek. Onze buurregio-afdeling wil tijdens haar Groene Parel-feest aantonen dat de Kesterheide en Lombergbos zowel geschiedkundig als ecologisch veel meer bescherming verdient.

Ludo Stassen 0485 35 17 28 ludo@natuurpunt-pajottenland.be www.natuurpunt-pajottenland.be

nr. 4 - oktober 2007

Gieren van bewondering

Tegen de valavond merkt men dat deze grote prachtbeesten, die overdag nog even in de buurt rondhingen, het Neigembos als slaapplaats kiezen. Vierendertig stuks, zo blijkt later. Onze trouwe natuurgids en medewerker Theo Van Brempt verwittigt ons. En langs deze weg verspreidt zich een lopend Bengaals vuur. GSM, SMS, e-mail, telefoon, rooksignalen, tam-tam en praatgrage buurvrouwen… Werd de blijde boodschap steeds zo snel verspreid, de pastoors zaten zonder werk! Deze waarneming past in een influx van ruim 100 vale gieren in Vlaanderen en Nederland in de tweede helft van juni, met als groepsmaximum het ongelooflijke aantal van 97 exemplaren te Oudenaarde op 17 juni! Ook in de Denderstreek werden de nodige waarnemingen gedaan, met als grootste groep circa 50 vogels over Geraardsbergen, eveneens op 17 juni. Ninovieters, Natuurpunters uit de Dendrietregio, ’twitchers’ van over geheel Vlaanderen, buren, de vogelbescherming, de nationale en regionale pers… Al snel heeft iedereen de weg gevonden naar de Ternatstraat en de gastvrije tuin van Theo en Godelieve. De tuin geeft overigens uit op een mooi panorama op de noordflanken van de bosheuvel.

nr. 4 - oktober 2007

Wouter Faveyts

Maandagmiddag 18 juni, iets na 14 uur, Neigembos Ninove. Jef De Meyer, natuurliefhebber pur sang, doet een bezoekende broer uitgeleide. “ Plots boven mij, als een escadrille…, een wolk gieren! Ik storm naar binnen, graai mijn fototoestel en begin foto’s te nemen, soms met de bibber op mijn lijf van alteratie” Zo verwoordt Jef zijn eerste valegieren-ervaring. Mooier kan je het niet zeggen. Gevat worden door de kracht van het wonder. Bewondering tot in de vezels van je lijf.

Wie zijn hier de gieren? Wat zich de dag nadien aftekent, vinden we minder fraai. Als volleerde aasgier werpt de voltallige pers zich op het excentrieke en de controverse. “De vogelbescherming gaat de dieren voederen en kan dit wel?” en “Blijkbaar verschillen Natuurpunt en de vogelbescherming van mening”. Dat is nu eens nieuws, zie… En de kracht van het wonder dan? Of een noodkreet van een diergroep? Of een degelijke duiding? Veel te moeilijk verhaal! Verkoopt trouwens niet. Weg bewondering, weg noodkreet… Hoe men er ook naar viste, men kreeg er bij onze plaatselijke mensen geen verkeerd woord uit. Fijn! De demarche van de Vogelbescherming gaat uit van

een bekommernis voor deze prachtige dieren. En dat verdient ergens respect. We hoeven niet altijd dezelfde mening te hebben. Gelukkig maar. Leve de diversiteit. Onze argumentaties kan je overigens nalezen op www. natuurpunt.be/ninove. Genoeg gezegd over deze wat ondoordacht geforceerde controverse.

Aaseters in het nauw! Uit de analyse welke dieren en planten in de verdrukking komen (terug te vinden op de zogenaamde rode lijsten), blijken enige constanten. Een van deze constanten is dat ‘generalisten’ het vrij goed doen. ‘Specialisten’ daarentegen komen steeds meer in de problemen. In West-Europa zijn we zo ‘netjes’ geworden dat

Joachim De Maeseneer

Spotters in de tuin van Theo er amper ergens dode dieren mogen blijven liggen. Aasspecialisten hebben het echt niet onder de markt. Enkel de pure voedselopportunisten, die aas als iets aanvullend beschouwen, maar er niet volledig van afhankelijk zijn, doen het goed. Voorbeelden zijn buizerd en zwarte kraai.

Muladares Op het Iberische schiereiland had men een rijke traditie dat zelfs grotere krengen naar lokaal vaste plaatsen (muladares) werden gebracht. En daar liet men de natuur zijn werk doen. Zoals ze het altijd heeft gedaan. Dankzij deze muladares herbergt het schiereiland zowat 90% van de strikte aaseters van geheel Europa. Zo’n 120.000 aasetende roofvogels (vale gier, aasgier, rode wouw, monniksgier, lammergier…). Had…Liet… je leest inderdaad

goed. Europese regelgeving om de gekke koeienziekte tegen te gaan, dient sinds kort lokaal geïnterpreteerd te worden. En vele Spaanse regio’s zoeken hierbij heil in het contracteren van vilbeluiken. De lokale ‘Rendacs’ laat ons zeggen. Dit systeem kost de landbouwers handen vol geld en brengt de enige stevige Europese aasvogelpopulatie in nauwe schoentjes. Vooral wat men hieromtrent beslist in hét aasetersbastion van Spanje, de provincie Aragon, kan hier voor een kantelmoment in positieve of negatieve zin zorgen… In elk geval is het belachelijk draconische maatregelen te treffen in bergachtige regio’s met een extensieve landelijke veecultuur om het BSE- probleem te gaan aanpakken dat zich daar niet voordoet. BSE is juist een van de uitwassen van de intensieve veehouderij, waar men opeenge-

pakte dieren bijvoedert met veevoeder waarin ook dierlijk meel verwerkt is.

Leuke theorieën Bij voedseltekort is het rond een kadaver – nog meer dan anders – een zenuwachtige bedoening. En wie valt er dan eerst uit de boot? Juist ja, de onervaren dieren. Het zal je dan ook niet verwonderen dat vaak vele migrerende vale gieren jonge dieren zijn. Dit was ook zo bij het ons bezoekende eskadron. Er zijn redenen om aan te nemen dat voedselschaarste slechts een impuls is, maar niet de enige reden voor ons spectaculaire bezoek. De seizoensgebonden trek van grotere groepen gieren is immers een bekend fenomeen, van voor de implementatie van de voormelde EUrichtlijnen. De trek doet zich jaar na jaar voor in vrij vaste patro-

nr. 4 - oktober 2007

Vilda - Rollin verlinde

nen. De schaarste is toch het jaar rond? Als schaarste de oorzaak is, waarom trekken de dieren dan steeds weer terug naar het gebied dat ze verlieten? Tot in de 18e eeuw broedden er vale gieren in Zuid-Duitsland en in de 13-14e eeuw zelfs tot op de hoogte van Luxemburg. Deze gierenpopulaties waren, in tegenstelling tot zuidelijke populaties, seizoensmigrerend. Diverse vogelkenners denken dat de recente gierenuitstapjes een teken zijn van een geleidelijk herstel van deze populaties. Anderen menen er tekenen van klimaatopwarming in te herkennen. Sommigen combineren beide invalshoeken…

kleinere groepen kiezen het luchtruim richting Geraardsbergen. Hierbij brengen ze een honderdvijftigtal mensen, die er een vakantiedag voor over hadden, in opperste vervoering. Natuurpunt wil in elk geval de komende jaren mee werk maken om de penibele situatie van onze aasetende vogels te verbeteren. We maakten alvast 2.500 euro vrij om een noodplan uit te schrijven samen met onze Spaanse birdlifepartner SEO. Het plan moet een netwerk uitbouwen van voederplaatsen geënt op de Natura 2000 gebieden waar veel aaseters voorkomen. Voor onze eigen situatie blijven we in de discussie weer in de Vlaamse

klei steken. Men heeft het al leren aanvaarden dat er dood hout achterblijft in natuurgebieden en dat een omgewaaide boom niet altijd netjes hoeft opgekuist te worden. Wanneer zal men opnieuw aanvaarden dat ook krengen thuishoren in de natuur…

In natuur.winkel: “Dood doet leven, de natuur van dode dieren” - Ruud Lardinois – 128 pp. Uiteraard krijg je als natuurpuntlid 10% korting.

Toekomst

nr. 4 - oktober 2007

Afdeling Ninove INFO

Wat de volledige toedracht is, zal de toekomst uitwijzen. Dinsdagochtend om 10.20 uur prikkelt het toevallig buitengewone thermiekweer onze Spanjaarden. Een grote groep en nog enkele

Foto- en tekstarchief op www.natuurpunt.be/ninove

Natuurmens in de kijker Jong geleerd is jong gedaan Wie Wim D’Haeseleer nog niet kent, moet maar eens gaan wandelen in Honegem (grondgebied Erpe-Mere, Lede en Aalst), waar je hem ongetwijfeld in actie kunt zien. Met amper 38 lentes is hij al 15 jaar actief als natuurbeheerder! We nemen je even mee in het leven van deze sympathieke vogelminnende vrijwilliger met een ongeziene en jarenlange inzet voor een betere natuur! Voor dit interview hebben Wim en ik afgesproken in de vogelkijkhut van het natuurgebied Honegem. Dit project is precies 15 jaar geleden opgestart door Natuurpunt. In het zachte licht van de avondzon weet Wim me in amper een uurtje vier verschillende soorten roofvogels aan te wijzen in het luchtruim. We hebben hier duidelijk te maken met een vogelkenner, of meer nog, een specialist! Hoe kan het ook anders als je al van jongs af aan met je ouders mee op weekend of op reis gaat naar de beste vogelspotplaatsen in de Benelux en Europa. “Vooral tijdens die reis naar het Nationale park de Biebrza in Polen hebben we mooie momenten beleefd, met ongerepte landschappen en prachtige waarnemingen van onder meer zeearenden en waterrietzangers,” vertelt Wim, die dus duidelijk de liefde voor de natuur samen met de pap ingelepeld heeft gekregen. Zijn ouders, Paul en Magda, waren “Wielewalers” van het eerste uur in onze streek. Wim kreeg van jongs af aan vooral les in het herkennen van roofvogels en watervogels, en dat laatste vooral in Zeeland.

Reizen hier… reizen daar… De smaak van natuurreizen heeft Wim nooit losgelaten, zodat hij er nu al een lange lijst van bestemmingen op na houdt in verscheidene continenten. Steeds met veel aandacht voor vogels, maar intussen ook voor wilde orchideeën, vlinders en andere insecten. Meestal is Wim op stap met een groepje zielsverwanten die ook een even onstuitbare honger hebben naar de kicks die de natuur te bieden heeft. Voor de Europese reizen nam Wim wel al eens de leiding op zich van de groep, maar even graag laat hij dit over aan zijn vriend Joost Mertens die dikwijls de verre bestemmingen leidde. Maar nog steeds staat Polen bovenaan als favoriet op zijn lijst. “Hier kan ik ook zaken opsteken of herkennen om misschien toe te passen in onze eigen natuurgebieden,” argumenteert Wim, “zodat dit dus dikwijls ook min of meer studiereizen zijn in combinatie met natuurbeleving”. “Rustige vakanties zijn dit zeker

Daan Stemgée

Vogels hier… vogels daar…

niet… dus meestal kom ik meer vermoeid terug dan bij het vertrek, maar de voldoening is des te groter…”, zucht hij, “en gelukkig, tot hier toe, hebben we geen nare ervaringen gehad en is altijd alles vlot verlopen. Op die ene keer na dat onze kameraad Koen bijna de afgrond indook…” De reis die hem echter een ongeevenaard hoogtepunt bezorgde was die voorjaarsreis naar Israël om er de roofvogeltrek te aanschouwen. Tienduizenden steppebuizerds samen in de lucht met nog arenden en andere soorten deden hem en zijn reisgezellen de mond gewoon opvallen… Of ook die najaarstrek in Falsterbo, het zuidelijkste tipje van Scandinavië: gewoon leuk hoe je die zangvogel-

nr. 4 - oktober 2007

Rik De Baere

De netten leegmaken tjes zo langs je oren voorbij hoort en ziet vliegen recht over zee!

Ring aan de poot Die fascinatie voor de vogeltrek vinden we ook terug in een ander belangrijk facet van Wim zijn vrijetijdsbesteding. In juli en augustus kan je hem onmogelijk bereiken in het weekend, en dikwijls ook niet in de week. Hij is dan aan het ringen! Als het weer het toelaat is hij steevast te vinden aan het zuiveringsstation van Liedekerke/Teralfene. De doolhof van rietkragen aldaar, die het laatste proces vormen van de zuivering, zijn een schitterende plek om vogels te lokken, ook al door de invloed van de nabij gelegen Dender. Per seizoen “vangt” Wim er met zijn ploeg pakweg 5.000 vogels, vooral dan kleine karekieten, bosrietzangers en rietzangers. Maar ook vrij

nr. 4 - oktober 2007

veel boerenzwaluwen die er een slaapplaats hebben. “We doen het voor de wetenschap” zegt Wim, “maar eerlijkheidshalve… is het nog belangrijker dat we er samen plezier aan beleven met de hele groep, die ondertussen toch bestaat uit een vijftal vogelvrienden.” En ook voor de kicks van het af en toe eens in de hand houden van een superzeldzaamheid, die je anders zo moeilijk te zien kan krijgen. Daartoe behoort ook, ondertussen al met 6 vangsten, de waterrietzanger, die toch de zeldzaamste zangvogel van het Europese vasteland is. Of die enkele woudaapjes… gewoon de “max”! Als ik Wim vraag of je zomaar vogels mag ringen, geeft hij mij een gedetailleerde uitleg over zijn eerste nestvergunning, op amper 22-jarige leeftijd, zijn stages en tot slot zijn vangvergunning die

hij via strenge examens behaalde in 1993. Een belangrijk aspect in het herkennen van vogels, hun geslacht en leeftijd is de rui, een niet evidente materie die de nodige studie vergt. Het verschil tussen een kleine karekiet en een bosrietzanger is zelfs in de hand niet evident te zien. Er zijn een tiental kenmerken die kunnen verschillend zijn, maar ze zijn dikwijls minimaal en verwarrend. Voor Wim is het eigenlijk een uit de hand gegroeide hobby waarin al veel geld is gekropen. De ringen krijgt hij van het Koninklijk Belgisch Instituut voor Natuurwetenschappen, maar alle andere benodigdheden, zoals netten, geluidsinstallaties en literatuur, heeft hij zelf bekostigd. En ondertussen is Wim ook al stagemeester geworden voor Joost, die ondertussen zijn nestvergunning in de hand heeft.

Joost Mertens

Ringen van ijvogels Alle resultaten van de ringwerkgroep kan iedereen consulteren op het internet. Op die manier kan je je een idee vormen van welke soorten in de netten vliegen. Te vinden op www.trektellen.nl, klik op België, Ringvangsten en tot slot RWZI Teralfene; daar vind je een volledig overzicht per datum.

Natuurbouw… of landbeheer? Alsof dit allemaal niet genoeg is… neen, want Wim is op de koop toe conservator van een prachtig natuurgebied van bijna 40 hectare groot. Hij is de enige overgeblevene (samen met z’n pa Paul) van de originele werkgroep Honegem van 15 jaar terug bij de start van het project. Van in het begin als jonge twintiger heeft hij er zich met hart en ziel ontfermd over het praktische natuurbeheer. Daarbij kwam steeds zijn landbouwerva-

ring enorm goed van pas. De uit de kluiten gewassen tiener Wim was destijds namelijk een graag geziene gast bij de boeren in de buurt, waar hij maar al te graag een handje ging toesteken. Maar ook ging hij naar Noord-Frankrijk, waar hij enkele zomers na elkaar ging helpen oogsten op een groot landbouwbedrijf in de buurt van Arras. Die ervaring kwam niet alleen later van pas voor het praktisch beheer van dit Honegemse oude cultuurlandschap, maar ook tijdens de vele contacten met de boeren die nog actief waren of zijn in het gebied. Nog steeds is Wim zeer geïnteresseerd in vele landbouwaspecten. Zelf heeft hij het ooit overwogen om een landbouwbedrijf te starten of over te nemen. Maar misschien had hij te goed gezien hoe hard deze stiel is zodat het er nooit van gekomen

is. Geen nood… in Honegem kan hij zich meer dan uitleven met ondertussen zijn eigen tractor. Enkele percelen worden door hem tot twee keer toe zelf gemaaid. Maar de grootste oppervlaktes worden ondertussen begraasd door koeien van een lokale landbouwer. “Liever beesten van een ander”, zegt Wim, “want dat is echt beestenwerk waar zeer veel komt bij kijken!” Ook bomen omleggen, wilgen knotten of afsluitingen plaatsen is niets te veel voor deze krachtpatser. Maar toch, zo legt hij uit, heeft de werkgroep zich eens overdaan en een “krak” gekregen wanneer in korte tijdsspanne meer dan 500 populieren werden gerooid, zodat het opruimwerk nadien eindeloos lang duurde. Als ik Wim vraag welke momenten in die 15 jaar zijn bijgebleven

nr. 4 - oktober 2007

Daan Stemgée

Het geliefkoosd natuurgebied van Wim bij zonsondergang: Honegem

nr. 4 - oktober 2007

een die interesse heeft in natuurbeheer is welkom bij Wim voor uitleg of zelfs voor een stage, want dat laatste is de beste leerschool. Ook zelfstudie door te gaan kijken bij de collega’s van andere natuurgebieden is een must om op de hoogte te blijven van de nieuwste theorieën en technieken. Na 15 jaar is Wim nog altijd even gedreven wat de beheerswerken betreft. Van de jaarkalender wordt enkel afgeweken bij slechte weersomstandigheden.

Bio-bachelor Wim heeft als ultieme droom om ooit het Honegemgebied integraal te kunnen beheren, maar anderzijds hoopt hij ook dat er opvolging komt in de werkgroep voor

de toekomst. Bijna vergeten… beroepshalve is hij in de weer met hoogtechnologische robotica in de industrie. Wie weet, als hij zo op zijn tractor zit… misschien is hij wel een echte “transformer” à la Spielberg…? En tot slot even vermelden voor onze lezeressen dat deze knappe bio-bachelor zelf nog niet geringd is. Maar besef dat, als je deze zeldzame hoofdvogel wil ringen, je maar best niet alleen van hem… maar ook van de natuur houdt. Als je je kans wil wagen… of gewoon voor alle vragen of om eens een handje toe te steken, kan je mailen naar wim@honegem.be. Succes!

Daan Stemgée

Natuurgebied Honegem INFO

of deugd hebben gedaan, denkt hij even na. “De beginjaren waren zo leuk en intens dankzij een goede sfeer in de werkgroep, die toen nog elke week samen vergaderde of er ging wandelen. Alles was nog nieuw en we leerden veel bij, we ontdekten altijd wel iets nieuws. Maar ook de zichtbare resultaten op het terrein na al die jaren doen deugd. De inrichtingswerken van de plas-draszone op ’t Rot waren gewaagd, maar hebben we tot een goed eind gebracht”, verdedigt Wim. En de recente spectaculaire toename van bloeiende mei-orchissen op Reebroek is een echte verwezenlijking van een toenmalige gedurfde droom. Ondertussen is het project vrij groot geworden en is de werkgroep ingekrompen. Meer en meer verantwoordelijkheden vallen op de schouders van Wim. “Ik ben daar in gegroeid en doe het nog zeer graag, ook al is het soms zwaar en verwacht ik soms wat meer helpers bij de beheerswerken,” besluit de plichtbewuste conservator. Ieder-

Wim D’Haeseleer 0495 87 50 50 wim@honegem.be - www.honegem.be

Begrazing met schapen Verslag van een studiebezoek Met de toename van het aantal gebieden in eigendom wordt het beheer er voor Natuurpunt niet makkelijker op. In bossen valt dit meestal nog mee. Hooilanden en meersen zijn echter andere koek. Maaien en afvoeren is erg arbeidsintensief. Begrazing met schapen is een alternatief dat bij Natuurpunt Ninove al ter sprake kwam. Op één plaats gebeurt het ook, zij het zeer beperkt. Om met correcte argumenten te kunnen oordelen over de zin en onzin van begrazing zochten we Patrick Stubbe op. Hij bezit 160 schapen, verdeeld over meerdere kudden. Ze grazen in gebieden van het Agentschap voor Natuur en Bos (ANB) en van Natuurpunt in de ruime omgeving van Leuven. Het juiste beheer door het juiste ras

Shropshires zijn ideale vleesschapen en vrij zelfredzaam. Ze eten enkel gras en kruiden en onthouden zich van boomopslag of boomschors. Ze worden gebruikt om te grazen tussen kerstboomplantages. Schapen in plaats van round-up, dus. Heb je een boomgaard? Wil je begrazen en toch de verbossing niet tegengaan? Shropshires zijn het antwoord.

Thierry Onkelinx

Schapen zijn schapen, dachten wij, en die doen allemaal hetzelfde: gras eten. Niets blijkt minder waar.

Kameroenschaap, puzzelstuk voor het creëren van een eigen ras

Hebrideans en Soays, twee oersoorten uit Noord Schotland, zijn zeer zelfredzaam en absoluut ongevoelig voor voetrot. Het zijn geen echte grazers, maar browsers. Dit betekent dat ze van alles wat eten, zonder specifieke voorkeur. Van bramen, netels en distels over gewoon gras en ruigtekruiden, tot schors, jonge twijgen en bladeren van bomen: het gaat allemaal naar binnen. Belgische soorten zoals Voskop, Houtlander, Mergellander en Vlaams Heideschaap zijn eveneens zelfredzaam, met vergelijkbare kwaliteiten als Hebrideans of Soays. Hun voorkeur gaat uit naar grassen en ruigtekruiden. Boomopslag eten ze ook, maar in verhouding minder dan Hebrideans en Soays. Ze beginnen er pas aan wanneer het gras- en kruidenaanbod sterk is afgenomen.

Moderne schapen zijn ziektegevoelig en kunnen onvoldoende zelfstandig aflammeren. Daarnaast vragen ze mooie grazige weiden zonder ruigtekruiden, het tegengestelde van wat we in onze natuurgebieden vinden. Voor begrazing in natuurgebieden zijn de oude rassen dan ook het enige alternatief. Ze hebben wel als nadeel dat ze minder vlees opleveren. Voor de biotopen waarin Patrick Stubbe werkt, bleken Hebrideans het meest geschikt, meer dan Voskoppen, Mergellanders, Houtlanders, Black Welsh Mountain of Scottish Blackface. Voor sommige gebieden zijn deze schapen zeker een volwaardig alternatief. Ze beginnen echter pas aan de ruigtes wanneer het gras grotendeels kort

nr. 4 - oktober 2007

Thierry Onkelinx

Begrazing met kudde Hebrideans

gevreten is. De ruigtes zijn dan vaak al te hoog opgeschoten om nog helemaal afgegraasd te worden. Patrick ontwikkelt een eigen ras, met kwaliteiten gericht op natuurbeheer. Ze moeten browsen ipv grazen, resistent zijn voor allerlei schapenkwalen, aardig wat vlees opbrengen om de onvermijdelijke veeartskosten te dekken, en vanzelf ruien, zodat ze niet moeten geschoren worden en beschermd zijn tegen aanvallen van de myasisvlieg.

Hebrideans kunnen veel, maar niet alles… In een aantal bosgebieden is het de bedoeling om de resterende heidevegetaties op de heuveltoppen te laten uitbreiden. De heide lijdt er sterk onder de vergrassing met pijpenstrootje en verbossing met berken, fijnspar en vooral Amerikaanse vogelkers. In bepaalde stukken werden de volwassen bomen eerst gekapt. De Hebrideans eten de doorschietende boomopslag, evenals het pijpenstrootje en de varens. Tevens eten ze ver-

nr. 4 - oktober 2007

houte delen van de heide, waardoor deze verjongt en krachtiger wordt. Na enkele jaren is door de begrazing de heideoppervlakte zeer sterk toegenomen. In een vochtig tot nat meersengebied langs de Laanbeek, een zijrivier van de Dijle, worden de Hebrideans ingezet om na de eerste maaibeurt in juni het gebied open te houden. De schapen grazen er de hele winter door. Ook al betreft het een zeer nat gebied, schade door vertrappelen is nagenoeg onbestaande. De Hebrideans blijken hier in staat om de verschillende zeggesoorten onder controle te houden. Tegen begin april laten ze een totaal kort gegeten bodem na. Dat doet wonderen voor de orchideeën! Het aantal orchideeën is van een paar tientallen gestegen naar één van de grootste populaties in Vlaanderen. We bezochten er ook een oud hooiland dat tot voor enkele jaren volledig overgroeid was met brandnetels, distels en bramen, als gevolg van een exploi-

tatie met populieren. Ervaringen met Voskoppen vielen hier tegen. Hebrideans echter aten tegelijk met het gras ook alle ruigtekruiden op. Als enige bijkomende ingreep werden er bij aanvang een aantal doorgangen gemaaid. De schapen deden de rest. Na drie jaar grazen zijn brandnetels en bramenareaal sterk teruggedrongen. Zo komt er licht en ruimte voor concurrerende kruiden. Het gebied wordt geleidelijk opener.

Thierry Onkelinx

Hebrideans kunnen dus echt wel het ruige werk aan. Ze doen het echter niet altijd even consequent. We stelden vast dat er plaatsen zijn waar ze de brandnetelruigte nagenoeg ongemoeid laten en andere waar ze de boel tot bijna tegen de grond afvreten. Hetzelfde geldt voor de boomopslag. Je kan dit ook zien als een voordeel: ze creëren diversiteit.

Australische kelpie Conservator, hoeder en hond De conservator is verantwoordelijk voor het bekostigen en plaatsen van de omheining en voor de administratie die een erkend reservaat met zich meebrengt. Het beheer van een kudde kan best aan een gespecialiseerde schapenhouder overgelaten worden. Het is immers vrij arbeidsintensief en vereist vakkennis. Want, oerschaap of niet, schapen moeten verplaatst en gevangen worden, geschoren en ontwormd, de hoeven verzorgd, de veearts gecontacteerd, enz. Hoewel de schapenhouder niet dagelijks aanwezig hoeft te zijn, moet hij er wel steeds staan als er iets mis gaat. En vaak is dat wanneer hij slaapt, op een feestje zit of op reis is. In natuurgebieden en voor grotere kuddes, kan hij best nog de assistentie van een goede werkhond gebruiken. We konden met eigen ogen vaststellen hoe de Australische Kelpie van Patrick in één minuut een kudde van dertig schapen naar zijn baas toe dreef.

Uitwijkmogelijkheden De belangen van het reservaat komen niet steeds overeen met die van de schapenhouder. In veel reservaten mag er slechts gedurende een beperkt deel van het jaar gegraasd worden. Door weersomstandigheden is het soms onmogelijk om dit schema strikt op te volgen. Hoe dan ook rijst de vraag waar de schapen buiten de begrazingsperiode heen moeten. De dieren moeten immers ook dan eten. Doorgaans is dat dan nog een periode

met een laag voedselaanbod. Als de schapenhouder over onvoldoende grond beschikt waarop hij kan uitwijken, is deze termijnbeperking een onmogelijke opdracht. Ook ontwormen brengt nevenproblemen met zich mee. Veel ontwormingsproducten zijn immers schadelijk voor insecten en bodemfauna, zodat er best naar een andere plaats wordt uitgeweken. Een cohabitatie tussen een conservator en een schapenhouder kan dus slechts lukken mits goede afspraken en mits enige flexibiliteit van de beide partijen.

Voor en tegen Begrazen heeft een aantal puntjes voor op maaien. Het afgrazen van de vegetatie is gespreid in tijd en ruimte. Daardoor hebben insecten de kans om uit te wijken naar nog niet afgegraasde stukjes. Er sneuvelen ook geen kikkers, muizen en andere kleine diertjes, iets wat bij een maaibeurt niet te vermijden is. Doordat bepaalde stukken korter afgegraasd worden dan andere, ontstaat er diversiteit. Schapen verarmen de bodem. Via hun wol en lammeren nemen ze méér biomassa weg dan wat ze achterlaten in de vorm van mest. De mest wordt op zijn beurt verwerkt door kevers. Recent onderzoek heeft aangetoond dat deze hun buit meenemen tot onder de humuslaag, waardoor de bodem minder verrijkt wordt. Via de mest en de wol worden

nr. 4 - oktober 2007

Thierry Onkelinx

Hebrideans en Wiltshire horns

Er moet niet gemaaid en afgevoerd worden, wat een pluspunt is voor de terreinbeheerders. Schapenrassen die browsen, houden bovendien de boomopslag kort, waardoor kapwerk door vrijwilligers veel langer effect heeft. Schapen hebben een zekere aaibaarheid. Ze geven aan een natuurgebied een rustiek karakter en zijn toegankelijker voor bezoekers die geen ervaring

Lezers die zelf eens een Hebridean willen zien, kunnen terecht bij Stefan Kestens te Denderwindeke (054 50 35 65). Hij heeft er een paar lopen.

nr. 4 - oktober 2007

hebben met grootvee. Bovendien zijn ze bij verzorging veel handelbaarder dan grootvee. Tegenover deze voordelen staat natuurlijk het onderhoud van de kudde. Er is nood aan minstens ĂŠĂŠn schapenhouder met verstand van zaken, die er een flink stuk van zijn tijd in wil investeren. Een vrij rondlopende kudde vraagt ook extra discipline van de wandelaars. Het is niet wenselijk dat ze bijgevoederd worden. En honden moeten absoluut aan de leiband. Stefan Kestens

Beheer met schapen INFO

zaden over een grote oppervlakte verspreid. Dit is heel belangrijk om bijvoorbeeld het uitbreiden van heide te stimuleren.

Patrick Stubbe patrick.stubbe@pandora.be

30 november: 8ste natuurquiz Dendrietregio den. De laatste ronde is een gokronde die nog alles op zijn kop kan zetten. Spanning troef! De formule geniet de laatste jaren een explosief succes. Om ons zo goed mogelijk te kunnen organiseren, wordt met aandrang gevraagd om vooraf in te schrijven. Trouwens, hoe sneller, hoe meer kans op een goede plaats vooraan in de zaal. Doen! Voor praktische details verwijzen we naar de Dendrietkalender

INFO

Afdeling Ninove

Wouter Mertens 054 32 51 71 wouter.mertens1@telenet.be

Marc Symoens

Op vrijdag 30 november organiseren afdeling Ninove en JNM Niger al voor de achtste keer hun spetterende natuur- en milieuquiz. Alle Natuurpuntafdelingen, JNM-afdelingen en diverse werkgroepen uit de regio en zelfs daarbuiten nemen het tegen elkaar op, soms met meerdere ploegen. Leden die een gezellige avond willen meemaken, kunnen hun vrienden, familie of andere leden aanspreken om mee te komen quizzen! Iedere deelnemer ontvangt trouwens een mooie prijs. Maar velen komen vooral voor de informele contacten en de competitieve maar zeer aangename sfeer. Zoals steeds zijn er heel veel vragen bij voor generalisten. Ook de liefhebbers van dieren en planten komen aan hun trekken in de twee fotorondes. In de eerste avondhelft vult een speelse tafelronde alle tijdsgaatjes. Twee mysterieuze themarondes zetten je aan om verbanden te zoeken tussen de antwoor-

nr. 4 - oktober 2007

DENDERKALENDER uur van vertrek

plaats van afspraak

1 toelichting ☺ gids

7 bijzonderheid h contactpersoon

5 zeker meebrengen dinsdag 2 oktober

Paddenstoeleninventarisatie KluisbosSomergembos afd. Aalst, Lede-Houtem en Erpe-Mere 14:00 Aan het einde van de Schietbaan (zijbaan Brusselse steenweg) ter hoogte van de oude Zeebergbrug 1 Paddenstoeleninventarisatie onder leiding van de paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok. h Herman Derder – 0495 32 42 61 herman.derder@tele2allin.be zondag 7 oktober

Natuurwandeling in de Gerstjes afd. Aalst 10:00 – 12:00 Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12 te Erembodegem-Aalst 1 Natuurwandeling in samenwerking met de stad Aalst. ☺ Peter Tolleneer h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 Antonia.geerts@aalst.be

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen € 1, tenzij expliciet anders vermeld. Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig. Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk (€ o,o5 per km/persoon).

1 In het kader van de Vlaamse simultaantrektellingen (Vlaamse Vogel-werkgroep Natuurpunt) gaan we opnieuw trekvogels tellen langs de Waterhoek. Op het "menu" staan honderden tot een paar duizend vinken en graspiepers en minstens enkele soorten zoals boompieper, boomleeuwerik, appelvink, Europese kanarie, kruisbek enz. Bij goed trekweer zullen we uiteraard ook roofvogels kunnen waarnemen, zoals buizerds, sperwers, bruine kiekendieven, maar ook mogelijk rode wouw, zwarte wouw, visarend, blauwekiekendief, smelleken of slechtvalk. Aantallen en soorten zijn uiteraard sterk afhankelijk van het weer. Bij goed weer tellen we tot het einde van de namiddag. h Rudi van Onderbergen - 052 44 84 42 5 Boterhammetjes e.a. meebrengen indien je 's middags blijft. zondag 7 oktober

Paddenstoelenwandeling in de bossen op de Oudenberg afd. Boven-Dender

zondag 7 oktober

Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Afﬂigem-Liedekerke 9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling (4 km): "De vos". h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 7 oktober

Natuurwandeling in de Pamelse meersen afd. Afﬂigem-Liedekerke 14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan het begin van de Langestraat, rechtover het Molenhof te Liedekerke 1 Verkennende wandeling door ons reservaat (4 km). h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 7 oktober

Trektelling in het Aubroek (Scheldebroeken) te Berlare afd. Dendermonding met Vogelwerkgroep Durmevallei 7:15 Samenkomst aan het Veer in Berlare, Waterhoek 25

nr. 4 - oktober 2007

14:00 – 17:30 Parking café Haciënda, Straatje door Boelarebos 1 We rakelen een oude gewoonte op: onze drie bossenwandelingen. Het golvend landschap langs de flanken van de Oudenberg, getooid met het Leander-Arduinbos, het Boelarebos en het Bourengbos, is op zich al de moeite waard. Daarbovenop kunnen we proeven van de eerste zweem van herfst. Paddenstoelen steken dan in alle maten, kleuren en vormen de kop op. h Willem Boonen – 054 41 75 85 willem.boonen@skynet.be

vrijdag 12 oktober

4 jaar paddenstoelenwerkgroep “Zwamvlok” afd. Aalst, Lede-Houtem en Erpe-Mere 19:30 Parochiecentrum “St. Antonius”, Capucienenlaan 97 te Aalst (Vroeger Capucientje) 1 Projectieavond rond 4 jaar werking van paddenstoelenwerkgroep “Zwamvlok”. Het belooft een leerrijke, boeiende en aangename avond te worden met heel wat verrassingen. h Herman Derder – 0495 32 42 61 herman.derder@tele2allin.be zondag 14 oktober

Paddenstoelenwandeling in het Osbroek afd. Aalst, Lede-Houtem en Erpe-Mere 10:00 – 12:00 Frans Blanckaertdreef (zijstraat Parklaan te Aalst) 1 Paddenstoelenwandeling onder leiding van de paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok. h Herman Derder – 0495 32 42 61 herman.derder@tele2allin.be zondag 14 oktober

Wandeling en bezoek aan de trektelpost in het Aubroek afd. Dendermonding

zondag 7 oktober

Week van het bos afd. Lede-Houtem

1 ☺ 7 h

14:00 Oude Pastorie, Halleweg 15 te Zonnegem Natuureducatieve wandeling in Zonnegem i.s.m. VZW Pastorie, Halleweg 15, 9520-Zonnegem. Peter D’Hondt Na de wandeling biedt VZW Pastorie een drankje aan. Herman Derder – 0495 32 42 61 herman.derder@tele2allin.be

☺ h

8:00 – 10:30 wandeling 10:30 – 12:00 bezoek trektelpost Samenkomst aan het Veer in Berlare, Waterhoek 25 Meersenwandeling langs de Schelde en Brede Schoren met speciale aandacht voor de dagtrek van vogels die op dit tijdstip van het jaar op zijn hoogtepunt is. Gevolgd door een bezoek aan de trektelpost van vogelwerkgroep Durmevallei in het Aubroek te Berlare. André van Doorsselaer, Antoine Hulders Rudi van Onderbergen - 052 44 84 42 dinsdag 16 oktober

Paddenstoeleninventarisatie Smetlede, Oud-Smetlede, Zandputten en Puttekouter afd. Lede-Houtem en Erpe-Mere 14:00 Kerk Smetlede 1 Paddenstoeleninventarisatie onder

leiding van de paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok. h Herman Derder – 0495 32 42 61 herman.derder@tele2allin.be zondag 21 oktober

Stiltewandeling in Waarbeke afd. Boven-Dender 14:00 – 17:30 Kerk van Waarbeke 1 Waarbeke-Nieuwenhove is een uithoek van ons gebied die we zelden bezochten. Kenmerkend zijn de kleinschaligheid, de aanwezigheid van wilgenrijen en hagen, een paar mooie beekvalleien en de vergezichten op de Congoberg te Vollezele. Maar bovenal is Waarbeke het centrum van het eerste erkende stiltegebied van Vlaanderen, zo’n 28 km2 groot. Dirk Sturtewagen, coördinator Centrum Waarbeke vzw en de spilfiguur achter dit project, geeft bij de start van de wandeling uitvoerig uitleg. h Carlos D’Haeseleer- 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be Zondag 21 oktober

Trektelling in het Aubroek (Scheldebroeken) te Berlare afd. Dendermonding met Vogelwerkgroep Durmevallei 7:15 Samenkomst aan het Veer in Berlare, Waterhoek 25 In het kader van de Vlaamse simultaantrektellingen (Vlaamse Vogelwerkgroep Natuurpunt) gaan we in onze regio opnieuw trekvogels tellen langs de Waterhoek. Bij goed weer tellen we tot het einde van de namiddag. Rudi van Onderbergen - 052 44 84 42 Boterhammetjes e.a. meebrengen indien je 's middags blijft.

zondag 28 oktober

Paddenstoeleninventarisatie Honegem-Solegem-St. Apollonia afd. Lede-Houtem en Erpe-Mere 14:00 Ter Vaerent, Keiberg te Lede 1 Paddenstoeleninventarisatie onder leiding van de paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok. h Herman Derder - 0495 32 42 61 herman.derder@tele2allin.be

donderdag 1 t/m zondag 4 november Vierdaags Kraanvogelweekend bij het Lac du Der afd. Boven-Dender Meer details volgen na inschrijving

1 Bij de "anciens" hoeft Lac du Der nog weinig commentaar. De volledige Scandinavische populatie van kraanvogels blijft er even pleisteren. Aantallen van 25.000 zijn normaal. De beleving van hun foerageervluchten ‘s morgens en hun slaapvluchten ‘s avonds is hét summum van natuurbeleving. Overdag wandelingen door oude eikenbossen en langs waterpartijen. Overnachting in een gîte in Droye in slaapkamersvan 4 of 5 personen, stuk voor stuk met een badkamertje met douche en toilet. Vertrek op donderdagmorgen en terug op zondagavond. Maximum 22 deelnemers. 7 120 euro per persoon voor vol pension. We rijden met eigen, kostendelend vervoer. De inschrijving is geldig na betaling op rekening 001-1984550-06 van Koen Steenhoudt, vermelding "Lac du Der” + aantal Personen. h Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 koen.steenhoudt@skynet.be

zondag 4 november

Herfstwandeling in de Heidemeersen afd. Dendermonding 14:00 – 17:00 Waterzuiveringsstation te Berlare, Sluis 64, Berlare 1 Wandeling met aandacht voor de herfstflora en –fauna. h Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be dinsdag 13 november

Paddenstoeleninventarisatie: Kluisbos-Somergembos afd. Aalst, Lede-Houtem en Erpe-Mere 14:00 Aan het einde van de Schietbaan (zijbaan Brusselse steenweg) ter hoogte van de oude Zeebergbrug 1 Paddenstoeleninventarisatie onder leiding van de paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok. h Herman Derder – 0495 32 42 61 herman.derder@tele2allin.be zaterdag 17 november

Dag van de Natuur afd. Denderleeuw

zondag 4 november

Natuurwandeling in Somergembos afd. Aalst 10:00 – 12:00 Op het einde van de Schietbaan (zijbaan Brusselse steenweg) ter hoogte van de oude Zeebergbrug 1 Natuurwandeling in samenwerking met de stad Aalst. ☺ Antonia Geerts h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 Antonia.geerts@aalst.be

14:00 – 17:30 Infobord Rodestraat, Denderleeuw 1 We vinden de herfst, mossen en zwammen langs de knuppelpadroute in de Wellemeersen. ☺ Peter Tolleneer h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Stevig schoeisel zondag 25 november

Wandelen langs de GR tussen Everbeek en Vloesberg afd. Boven-Dender

zondag 4 november

Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Afﬂigem-Liedekerke 9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling (4 km) "Kraaien en eksters". h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be zondag 4 november

Herfstwandeling in Afﬂigem afd. Afﬂigem-Liedekerke 14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de Patro te Hekelgem. 1 Verkenning van de natuur in de omgeving van de Nieuwe Molen en de Duivelsputten (4 km). h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

13:45 – 17:30 Kerk Everbeek Boven 1 Om 13.45 uur rijden we met alle chauffeurs naar Vloesberg, vanwaar we met zo weinig mogelijk wagens terugkeren naar het startpunt. Zo kunnen we een relatief lang segment van de GR route doen, zonder te moeten terugkeren. We maken kennis met een subliem stuk Vlaamse Ardennen. h Carlos D’Haeseleer- 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be

dinsdag 27 november

Paddenstoeleninventarisatie Smetlede, Oud-Smetlede, Zandputten en Puttekouter afd. Lede-Houtem en Erpe-Mere 14:00 Kerk Smetlede 1 Paddenstoeleninventarisatie onder

nr. 4 - oktober 2007

leiding van de paddenstoelenwerkgroep Zwamvlok. h Herman Derder – 0495 32 42 61 herman.derder@tele2allin.be

Stijn De Ryck - 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net Roger Steeman (KWB) - 0494 57 02 81 roger.steeman@pandora.be

zondag 9 december

REGIOACTIVITEIT

Wandeling rond duurzame energie, wind en water afd. Lede-Houtem en Erpe-Mere

vrijdag 30 november

Spetterende natuurreg natuurreg regioquiz ioquiz afd. Ninove en JNM Niger 19:00-24:00 Zaal CC de Linde, Gemeentehuisstraat te Meerbeke 1 Schrijf met je straat, vrienden of verniging mee in! 7 Inschrijven door 16 euro over te schrijven op het nummer 979-3529555-21 van natuurpunt Ninove met vermelding: QUIZ + de naam van je ploeg h Wouter Mertens - 0495 68 89 33

zondag 2 december

Natuurwandeling in Kravaalbos afd. Aalst 10:00 – 12:00 Hof Te Putte, Putstraat 99, MeldertAalst 1 Natuurwandeling in samenwerking met de stad Aalst. ☺ Annemie De Bruycker h Dienst Leefmilieu - 053 73 24 12 Antonia.geerts@aalst.be

zondag 2 december

Natuurwandeling in Liedekerkebos afd. Afﬂigem-Liedekerke 9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Themawandeling (4 km) "Winter". h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

14:00 Gotegemmolen, Gotegemstraat, Aaigem 1 Wandeling met veel informatie. ☺ Peter D’Hondt h Rik De Baere - 053 21 29 13 of 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be

woensdag 12 december

Winterse natuurreizigersavond afd. Ninove 19:00 - 23:00 Lokaal Kalisj, Pollarebaan 126, 9400 Ninove. 1 Gezellige avond. Zevental kleine kwalitatieve bijdragen van telkens ongeveer een kwartier: La Brenne (Fr), Aveyron (Fr), Pardellynxreis (Sp), een vogeltocht in het voorjaar naar Israel en in het najaar Faslterbo (W. Faveyts), het ongekende Siberië (C. Van Ginderdeuren), een eigen professionele videomontage (C. Vanhelden) en uiteraard de nodig natjes en droogjes en een gezellige pauze. Zelf ook een leuke reis gedaan? Breng gerust materiaal mee. h Wouter Mertens - 0495 68 89 33

nr. 4 - oktober 2007

9:45 – 12:00 Samenkomst om 9.30 uur aan ingang Liedekerkebos, Schelfhoutstraat 1 Natuurwandeling (4 km) met glühwein als afsluiter. h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

zondag 13 januari

Uitstap naar de kust afd. Denderleeuw 08:00 – 20:00 Kerk, Welleplein te Welle 1 In de Uitkerkse polder, langs de kust en omgeving op zoek naar overwinterende ganzen en zeevogels. h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 5 Stevig schoeisel, picknick en drank.

BEHEERSWERKEN zondag 14 oktober

Beheerswerken afd. Afﬂigem-Liedekerke

zaterdag 8 december

15:00 JC De Kouter - Melkkouter - Haaltert 1 Organisatie: KWB Haaltert & Natuurpunt Groot-Haaltert. 7 Deelname: 1 euro

zondag 8 januari

Glühweinwandeling in Liedekerkebos afd. Afﬂigem-Liedekerke

zondag 16 december

zondag 2 december

Natuurwandeling en Filmvoorstelling “An Inconvenient Truth” afd. Groot Haaltert

Stassijns neemt ons mee op een intrigerend parcours met passende tekstfragmenten. Activiteit voor het hele gezin. Tussendoor opgewarmd met glühwein, en chocolademelk voor de kleinsten. 7 Deelname: volwassenen 5, kinderen 1 euro. h Stefan Kestens - 054 50 35 65 of 0475 79 00 88

Wandeling in de Vossestaart (Atembeke) met aandacht voor landschap en geologie afd. Boven-Dender

Wandeling in de ‘Faluintjes’ afd. Afﬂigem-Liedekerke 14:15 – 16:30 Samenkomst om 14 uur aan de kerk van de abdij van Affligem 1 Winterwandeling door de Faluintjes (6 km). h Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

(Parking Neigembos tegen Neigem)

1 Dichter en literatuurkenner Koen

14:00 – 17:30 Kerk Onkerzele De Vossestaart is een gebied in Atembeke, gelegen tussen de kammen van Kleine en Grote Molenberg, Oudenberg en Bosberg. Een schilderachtig landschap met wilgenrijen, grachten, beekvalleitjes, veldbosjes en weiden. We doen er landschappelijke impressies op. Geologie, reliëf en landschap worden toegelicht. Een weinig bezocht hoekje van ons gebied. Na afloop worden we verwacht op een borrel of pint in Den Athayet (tegen betaling) Koen Steenhoudt – 054 58 67 58 koen.steenhoudt@skynet.be

8:30 – 12:30

1 Beheerswerken in onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden aangeboden. h Voor afspraakplaats en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 27 oktober

Beheerswerken Sint-Onolfspolder afd. Dendermonding 9:00 - 12:00

1 Maaien van rietruigte. Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be 5 Laarzen en werkhandschoenen h

zondag 11 november

zaterdag 22 december

Beheerswerken

Winterzonnewende wandeling

afd. Afﬂigem-Liedekerke

afd. Ninove 19:00 – 22:00 Kapel van Bevingen te Meerbeke

8:30 – 12:30

1 Beheerswerken in onze reservaten. Drank en een tussendoortje worden

aangeboden. Voor afspraakplaats en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

zaterdag 17 november

Bomen planten in Korte Lake afd. Boven-Dender

1 h

9:00 – 17:00 Stationnetje Overboelare, Kortelakestraat Percelen waar populieren werden gekapt worden herbebost met inlandse bomen en struiken. Willem Boonen – 054 41 75 85 willem.boonen@skynet.be Spade

zondag 18 november

Dag van de natuur: behaag de Paddenhoek afd. Erpe-Mere 14:00 St.-Appoloniastraat te Aalst 1 Aanplant van houtwal langs de voetwegen en toelichting bij omvormingsbeheer. Onder leiding van de werkgroep Honegem. h Rik De Baere - 053 21 29 13 of 0476 88 71 29 rik.debaere@telenet.be 5 Laarzen, handschoenen en eventueel spade

09:00 - 12:00 en/of 14:00 – 16:00 Halte van Eichem, Rietstraat te Appelterre Omvormingsbeheerswerken in ons reservaat Linkeroever: plantklaar maken van perceel en planten van inheemse bomen en struiken. Jeroen Vanhee - 054 33 50 29 Georges Jacobs - 0476 60 18 37 Laarzen, spade en werkhandschoenen

zaterdag 15 december

Beheerswerken Heidemeersen afd. Dendermonding 14:00 - 17:00

1 Verwijderen van exoten, vrijmaken vijveroever. Vooraf contact nemen met Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be 5 Laarzen en werkhandschoenen. h

zondag 18 november

Dag van de Natuur Beheersactiviteit voor jongeren in de Heidemeersen te Berlare afd. Dendermonding

zaterdag 17 november

Dag van de Natuur afd. Ninove

Drank en een tussendoortje worden aangeboden. h Voor afspraakplaats en info Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com

1 h

14:00 – 17:00 Waterzuiveringsstation te Berlare, Sluis 64, Berlare. Knotten van knotwilgen i.s.m. de Chirojongens van Berlare. Activiteit wordt afgesloten met een drink. Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be Laarzen en werkhandschoenen zondag 9 december

Beheerswerken afd. Afﬂigem-Liedekerke 8:30 – 12:30

CURSUSSEN september/november

Cursus “Natuur in zicht” afd. Lede-Houtem 13:00 – 16:00 De Pastorie, Halleweg 15, 9520 Zonnegem 1 Organisatie i.s.m. CVN. 10 opeenvolgende maandagen van 10 september tot en met 12 november. 7 Prijs 60 euro te storten op rekening 404-3076041-29 van CVN h CVN Oost-Vl. – 055 33 54 49 vzw.depastorie@skynet.be marcusmichiels@yahoo.com

1 Beheerswerken in onze reservaten.

Zondag 21 oktober: op stap door een stiltegebied Op de grens van Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant, tussen de rivieren Dender en Mark, ligt het eerste erkende stiltegebied van Vlaanderen, een landschappelijk mooi gebied van 28 km² met een uitzonderlijke akoestische kwaliteit. We leven in een drukke tijd en hollen vaak de essentie voorbij. Stilte is een steeds zeldzamer wordend kleinood in ons volgebouwde Vlaanderen. Stiltekwaliteit betekent dat de natuurlijke geluiden het grootste deel van de dag het achtergrondgeluid bepalen. Dat wil dus niet zeggen dat er geen joelende kinderen mogen spelen, geen tractoren mogen uitrijden of dat er niet kan worden gejaagd. Dat zijn allemaal geluiden die op het platteland

thuishoren en die daar ook historisch een plaats in hebben. Stilte gaat om waardering voor een uitzonderlijke levensomstandigheid en de wil om die te behouden. Dirk Sturtewagen, coördinator van het stiltegebied, slaagde erin om de gemeentebesturen van Galmaarden, Geraardsbergen en Ninove, de provincies Oost-Vlaanderen en Vlaams-Brabant en het Vlaams gewest rond de tafel te brengen. Dat heeft geleid tot een intentieverklaring om de stilte in het gebied zoveel mogelijk te vrijwaren en te bevorderen, zonder meteen beperkende maatregelen in te bouwen. In samenwerking met de toeristische dienst van Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen werden er bordjes geplaatst. Er werden vier wandellussen

nr. 4 - oktober 2007

uitgestippeld, onderling met elkaar verbonden en genoemd naar de vier windrichtingen, symbolisch om aan te geven dat stilte kan uitwaaien van oost naar west, van noord naar zuid. Er werd ook een permanente werkgroep Stiltegebied Dender-Mark van ambtenaren en deskundigen in het leven geroepen die het project systematisch opvolgt.

Je kan kennis maken met het hart van deze stiltepool via onze wandeling die vertrekt vanuit Waarbeke, aan de voet van de Congoberg, één van de mooiste landschappen binnen het stiltegebied. Na een korte deskundige uitleg door Dirk Sturtewagen, neemt Carlos ons mee op pad.

Wandel mee op 21 oktober Zie Denderkalender voor praktische details

INFO

Afdeling Boven Dender

Koen Steenhoudt 054 58 67 58 koen.steenhoudt@skynet.be

Oprichting Zoogdierenwerkgroep Denderstreek

Vilda - Rollin verlinde

In het verleden was de Zoogdierenwerkgroep Elio actief in het volledige zuiden van de provincie Oost-Vlaanderen en dus ook in onze Denderstreek. Omdat deze werkgroep al een paar jaar niet meer actief is, hebben een paar enthousiastelingen uit de Denderstreek het idee opgevat om een nieuwe zoogdierenwerkgroep op te richten, maar dan enkel voor de Denderstreek, het Dendrietgebied. Dit laatste uit praktische en communicatieve overwegingen. Huismuis

nr. 4 - oktober 2007

We zouden hierbij iedereen die geïnteresseerd is om mee te werken willen oproepen om een seintje te geven. Het engagement is natuurlijk vrij en kan sterk verschillen van persoon tot persoon, van gewoon actief deelnemen, over gidsen en praktisch helpen, tot meewerken als actief bestuurslid. Maar hierover moet je nog geen beslissing nemen: als je geïnteresseerd bent in zoogdieren, kom dan op 22 oktober naar Ninove.

Zoogdierenwerkgroep Denderstreek INFO

Op 25 juni vond een eerste vergadering plaats met 8 personen. Los daarvan, lieten al 5 mensen weten ook geïnteresseerd te zijn om mee te werken. Het tweede overleg is gepland voor maandagavond 22 oktober om 20 uur in de Kalisj, Pollarebaan 126 te Ninove. Iedereen die in de regio actief met zoogdieren wil bezig zijn, is van harte welkom. Zoogdierenwerkgroep Elio heeft nu ook op papier zijn werking volledig stopgezet. Hierdoor is in een deel van Zuid Oost-Vlaanderen geen lokale zoogdierenwerkgroep meer actief. Geïnteresseerden uit deze regio kunnen echter steeds terecht bij de nationale Zoogdierenwerkgroep. De zoogdierenwerkgroep Denderstreek wil de losse waarnemingen uit de regio verzamelen zodat deze niet verloren gaan, werken rond een paar projecten zoals eikelmuizen en vleermuizen, in samenwerking met de plaatselijke afdelingen publieke activiteiten organiseren, zorgen voor bijdrages in Dendriet, enz.

Joachim De Maeseneer 0496 93 53 77 - joachimdm@yahoo.com www.zoogdierenwerkgroep.be/denderstreek

Eén zwaluw maakt de lente wél! Verbouwen op het ritme van de natuur Verbouwingen, voor velen een noodzakelijk kwaad op weg naar het stulpje van hun dromen. Ook voor ons. Sinds 2006 lijkt er geen einde te komen aan het eeuwige kappen, boren en metselen, maar tijdens het voorjaar van 2007 kleurden enkele ‘vreemde vogels’ evenwel elk verbouwingsmoment… Februari 2007 Timmert de Vlaming gewoontegetrouw alles potdicht tijdens verbouwingen, ik heb mijn garage net opengemaakt en omgedoopt tot toegangsportaal. Immer tegendraads – vraag maar eens na bij mijn ouders – besloot ik vervolgens ook om definitief komaf te maken met die oogverblindend witte PVC-poort. Onder het motto ‘alweer een gruwel minder’ gooide ik ze er samen met een vriend uit – alleen de poort, niet de vriend.

Nota bene zonder bouwvergunning! En met een slordigheid die zijns gelijke niet vindt! Behalve uitwerpselen besluiten ze ook nog eens hun bouwmateriaal (lees: stro, modder, veertjes, enz.) te laten slingeren. Resultaat? Op drie verschillende plaatsen plannen ze een nest; zelfs een stopcontact wist niet aan hun sloophamer te ontsnappen.

10 mei

De helpende handjes van kaboutertjes of elfjes zijn voorlopig nog niet te bespeuren, zodat de werken veeleer traag maar toch gestaag vorderen. Of toch? Ineens krijg ik immers het gezelschap van dartel rondfladderende, vrolijk kwetterende wezentjes. Zijn het elfjes, dan heb ik toch te maken met een eerder luie tak van de elfjesfamilie. Mortel maken, met stenen sleuren en timmeren: ik moet elke klus nog steeds op mijn eentje klaren. En netjes zijn ze evenmin, een laagje zwartwitte drek loopt van het autoraampje naar beneden…

Maar wat blijkt? De zwaluwen bouwen slechts verder aan het middelste nest en laten de funderingen voor het linkse en rechtse nest voor wat ze zijn. En mijn eigen verbouwingswerken? Die heb ik inmiddels stilgelegd om die van hen op de voet te kunnen volgen. Er valt trouwens niet bijster veel meer te verbouwen aangezien de vogeltjes hun nesten bouwden op de dwarslatjes die ik voorzag voor het vernieuwen van de plafondbekleding… En mijn wagen? Die zit inmiddels zo onder de zwaluwendrek dat ik besluit hem voortaan op de stoep – niet op het voetpad dus – naast ons huis te parkeren.

20 april

22 mei

Net wanneer ik mijn overbuurman het elfjesverhaal in geuren en kleuren uit de doeken wil doen, maakt hij me attent op de zwaluwen die in de garage rondfladderen. Huiszwaluwen of boerenzwaluwen? Ik veronderstel boerenzwaluwen – wegens vroeger een boerderij. Alhoewel… Misschien toch wel huiszwaluwen? Hun drukte steekt immers schril af bij de rust die ik boeren, en dus ook boerenzwaluwen, van oudsher toedicht.

En jawel hoor, de reacties van de buren blijven niet uit. Hoe leuk die zwaluwen wel zijn… Maar ook: hoe vervelend het toch is dat mijn wagen nu op de stoep staat – en ik die altijd al dacht dat de stoep openbaar domein was… Op de koop toe ontvang ik nog een heleboel meewarige blikken wanneer ik erop durf wijzen dat ‘die vuiligheid’ wel beschermd is. Maar aangezien een mens nu eenmaal geen ruzie met de buren wil, zet ik mijn wagen dus opnieuw in de garage en schroef ik een ‘zwaluwendrek-plankje’ onder het nest. Moet ik ’s ochtends mijn auto niet langer uit de uitwerpselen graven…

17 april

4 mei Warempel, de zwaluwen slaan aan het bouwen in mijn garage! Bovenop mijn verbouwingen!

nr. 4 - oktober 2007

Christian Pické

Je zou voor minder verbouwingswerken stilleggen!

23 mei

11 juni

Alarmfase één. Tot mijn grote verbazing hebben de zwaluwen het verbouwen gestaakt en ze maken aanstalten om het nest te verlaten. Na kort overleg met mijn gevleugelde vrienden blijkt het ‘drekplankje’ hen een doorn in het oog te zijn. Weg dus met die handel, de stoep verwelkomt voortaan opnieuw mijn wagen. Oef, de zwaluwen slaan opnieuw aan het timmeren. Naarmate de voltooiing van het nest meer en meer in zicht komt, worden de beestjes beduidend minder zenuwachtig zodat ik ze eindelijk eens kan bekijken wanneer ze even pauzeren op één van de dwarslatjes. Zonder enig probleem ontwaar ik ineens een roestbruine keelvlek. In combinatie met de vorm van het nest luidt het verdict al gauw: boerenzwaluwen!

Broeden dus. Het mannetje vliegt voortdurend af en aan met voedsel en staat ’s nachts als een volleerde bodyguard trouw op post op één van de dwarslatjes. Van zodra hij ook maar enig gevaar opmerkt, alarmeert hij ogenblikkelijk het vrouwtje en verlaten ze samen mijn garage.

3 juni Slechts één enkele zwaluw vliegt nog dapper af en aan, terwijl de andere op het nest rust. Overwerkt of… aan het broeden geslagen?

nr. 4 - oktober 2007

22 juni Vreemd… Het vrouwtje lijkt opvallend vaak het nest te verlaten. Houdt ze het broeden voor bekeken wegens al te vaak verstoord? In gedachten verzonken staar ik naar het nest tot ineens… een snaveltje! Als de wiedeweerga plaats ik mijn ladder tegen de muur en werp ik – in alle discretie – een blik in het nest. En ja hoor! Drie piepkleine snaveltjes gaan hongerig open, hopend op een lunch van moeke. ‘Moeke’ is jammer genoeg een Natuurpunter die het niet kan laten enkele kiekjes te maken… Iemand jaloers op mijn foto’s?

Christian Pické

Wordt jouw ﬂat ook te krap?

Moraal van het verhaal Van in den beginne deed ik dan wel mijn uiterste beste om het de beestjes zo goed als mogelijk naar hun zin te maken, het aanbrengen van een ‘sanitair plankje’ was evenwel een flater van jewelste. De buren-story over ‘de vuiligheid’ en de op de stoep geparkeerde wagen is jammer genoeg maar al te waar. De zwaluwnesten bevonden zich dan wel op privé-terrein, diverse reacties van buren en voorbijgangers waren echter niet uit de lucht. Leuke reacties, maar vooral ook reacties van onbegrip, onverschilligheid, ja zelfs onverdraagzaamheid van mensen die er niet de minste twijfel over lieten bestaan dat een dergelijk nest bij hen geen kans zou maken. Dat het om een beschermde diersoort ging, was van geen tel. De troep die ze maakten, dat was de kern van de zaak. Tijdens de verbouwingswerken bleek op de zolderverdieping van het gebouw al een oud zwaluwennest te zijn. Al gauw ging het mij dan ook dagen

dat dit gebouw vroeger volledig of gedeeltelijk open moest geweest zijn. Aangezien het gebouw pakweg zo’n 30 jaar lang al hermetisch afgesloten is, maakten zwaluwen dan ook geen enkele kans meer. Verbouw of renoveer je een bijgebouw of stal, denk dan ook even aan de zwaluwen en zorg voor een alternatief huisvestingsplan… Ook ik zal het nest jammer genoeg moeten opdoeken: een mens kan nu eenmaal moeilijk door het leven gaan met een halfafgewerkt plafond… Toch heb ik me stellig voorgenomen er alles aan te doen opdat het gebouw toegankelijk zou blijven voor zwaluwen. Een kunstnest voor zwaluwen werd inmiddels op de kop getikt en zal zo snel mogelijk in de buurt van het huidige nest prijken. En waarom ineens ook niet een webcam discreet opstellen in de buurt van het nest? Zo kan iedereen rustig genieten van talloze afleveringen “Het leven zoals het is… de boerenzwaluw”. Christian Pické

nr. 4 - oktober 2007

RWZI (Riet Wordt Zoete Inval) te Liedekerke In het oktobernummer van 2005 Dendriet berichtten we over de stijgende natuurwaarde van het rietveld aan het Waterzuiveringsstation van Liedekerke-Teralfene. Na enkele discussies met Aquaﬁn over ongelukkige maaibeurten van de rietkragen in het broedseizoen, is het roer nu helemaal omgegooid.

Ruimte voor riet Vorige zomer werden de grasbermen gehooid en deze winter werden ook de eerste rietkragen gemaaid. De verwijdering van de droge rietstengels tast de vitaliteit van het riet dan het minst aan. Dit zal voortaan elke winter gebeuren in een maaicyclus van vier jaar. Zo blijft er in het voorjaar meer sterk “overjarig” riet over. Dit komt de biodiversiteit zeker ten goede. Rietvogels zoals de kleine karekiet hebben in het voorjaar oude rietstengels nodig om hun nest te bouwen. Door elke rietkraag pas om de

Wim D’ Haeseleer

Voor zover de hoofdfunctie waterzuivering niet in het gedrang komt, is Aquafin bereid om de natuur maximale kansen te geven. Natuurpunt (vogelwerkgroep Cinerea) heeft vorig jaar met Aquafin niet alleen een overeenkomst gesloten over de

beheersprincipes voor dit gebied, de terreinploeg van Natuurpunt heeft zelfs het vegetatiebeheer overgenomen.

nr. 4 - oktober 2007

vier jaar te maaien wordt voorkomen dat het riet toch te sterk zou verruigen. De eerste resultaten zijn al merkbaar: het riet staat zeer “dik”, het aantal zangposten van de kleine karekiet is sterk gestegen en ook de rietzanger heeft er weer gebroed.

wordt de haag langs de spoorweg Brussel-Gent door Natuurpunt nog aangevuld met een volwaardige afsluiting, waardoor de rust in het gebied helemaal verzekerd zal zijn. Iedereen blijft welkom om vanaf de omliggende paden en vanuit de vogelkijkhut van dit mooie natuurgebied te komen genieten.

Trekpleister voor vogels Op het jaagpad langs de Dender zijn de talrijke watervogels op het bufferbekken goed te observeren. De kale, steile oevers van deze vijver hadden zwaar te lijden onder erosie. Mede op advies van Natuurpunt zijn ze op een ecologische wijze heringericht. Er is nu gekozen voor een ondiepe vooroever met aanplanting van streekeigen oeverplanten. Op termijn is het misschien mogelijk om de vijver via een vistrap op de monding van de Bellebeek aan te sluiten en hem zo te laten uitgroeien tot een vispaaiplaats voor de Dender. De talrijke futen en aalscholvers wijzen op de rijke visstand van deze ondiepe, niet toegankelijke vijver. Deze winter

Trekpleister voor vogelringers Natuurpunt mag het terrein blijven gebruiken voor natuurstudie. Vogelwerkgroep Cinerea blijft vanuit de vogelkijkhut de winterse watervogelpopulatie inventariseren. En ook deze zomer zullen talrijke karekieten, rietzangers, boerenzwaluwen, enz. na een duik in de mistnetten, een ringetje aan de poot krijgen. Wie wil bekijken wat er reeds gevangen werd, moet maar eens surfen naar www. trektellen.nl (klik op België, Ringvangsten en RWZI Teralfene). De vangstresultaten worden tot het eind van de zomer bijna dagelijks aangevuld! Rik De Baere

Een “Denderend” Debat Het openbaar onderzoek over het ontwerp-bekkenbeheerplan voor de Dender is dit voorjaar afgesloten. De diverse waterbeheerders buigen zich nu over de talrijke opmerkingen en suggesties, om tegen eind dit jaar een deﬁnitief plan voor te leggen aan de Vlaamse regering.

Dender. Het bekkensecretariaat zal aangeven wat de belangrijkste resultaten waren van de voorbije inspraakronde en hoe het planningsproces verder zal verlopen. Sprekers van de diverse waterbeheerders uit Vlaanderen en Wallonië en van de diensten voor Natuurbeleid zullen nader ingaan op enkele vraagstukken die prominent opdoken tijdens de voorbije publieksconsultatie.

Het is nog te vroeg om een definitieve balans op te maken van dit belangrijke planningsproces, maar de besprekingen in de bekkenraad hebben in elk geval een aantal interessante, fundamentele discussiepunten blootgelegd. Centrum De Waterkant vond het nuttig deze onderwerpen nader uit te diepen en aan een aantal sprekers extra actuele informatie te vragen en deze te toetsen aan de visie van andere betrokken overheden en sectoren. Er wordt daarbij geprobeerd om inzicht te verwerven in de actuele visie van de Waalse overheid op het beheer van het stroomopwaartse deel van de

Plannen voor een betere bevaarbaarheid

Zo lijkt er een grote consensus te groeien over de uitbouw van de bevaarbaarheid van de Dender tot Aalst. Een investering die perspectieven biedt voor de vervanging van wegtransport door minder vervuilend en zuiniger transport over het water. De toeristische sector geeft ook steeds meer aandacht aan de pleziervaart. Maar wat houden deze investeringen juist in en welke bedreigingen en/of kansen bieden ze voor natuurontwikkeling langs de Denderoevers? Voor de bevaarbaarheid en waterafvoer is voldoende diepgang nodig en daarom gaan er weer

nr. 4 - oktober 2007

Vilda - Yves Adams

Zachte recreatie en natuur: een perfect duo!

nr. 4 - oktober 2007

Centrum De Waterkant wil de betrokkenen langs beide zijden van de taalgrens samenbrengen om antwoorden te zoeken op al deze vragen. Hopelijk kunnen uitwisseling van actuele informatie en constructieve dialoog leiden tot nieuwe inzichten en tot betere afstemming van de inspanningen. De diverse functies van de Dender – waterafvoer, transport, recreatie en natuur – kunnen er alleen maar beter van worden. Rik De Baere

Centrum De Waterkant INFO

stemmen op om de Dender te baggeren. Langs Waalse kant krijgen deze plannen steeds vastere vorm. Welke stroomafwaartse invloed zullen zij hebben voor de “Vlaamse” Dender? Zal het risico op wateroverlast toenemen door een nog snellere afvoer vanuit Wallonië? Voorziet men boven de taalgrens ook overstromingsgebieden om piekdebieten verder stroomafwaarts (vb Geraardsbergen) te voorkomen? Heeft het Waals Gewest ook plannen om het vrachtvervoer op de Dender structureel te verbeteren? Sluit het Vlaams Gewest daar op aan? Is het nodig en nuttig om de Dender te baggeren en zo ja wat gaat men met de baggerspecie aanvangen? Beperkt men zich tot het behoud van de huidige capaciteit voor pleziervaart of heeft men meer ambities met de Dender als transportas, stroomopwaarts Aalst? Tot welke inspanningen is men bereid om de natuurwaarde op en langs dit stuk van de Dender te verhogen en in welke mate sluiten de plannen inzake bevaarbaarheid aan op het ontwerp Natuurrichtplan?

053 72 94 21 info@dewaterkant.org

Domentse bossen zonder beheer! In april 1998 leverde het studiebureau Belconsulting uit Tielt aan de gemeente Afﬂigem zijn bevindingen en aanbevelingen af, met het oog op de realisatie van een Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan (GNOP). De Milieu-adviesraad koos ervoor om – met de zegen van het gemeentebestuur – prioritair werk te maken van het grootste natuurgebied in oppervlakte, de Domentse bossen.

Bijzondere landschapswaarden

Koen Steenhoudt

De aanbevelingen moesten dit grotendeels ongerept landschap valoriseren. De Domentse bossen liggen in het noorden van de gemeente, tegen de grens van Aalst en bijgevolg ook daar waar de provincie Vlaams-Brabant en Oost-Vlaanderen elkaar raken. De Domentse bossen omvatten enkele bospercelen, maar overwegend graslandcomplexen, die gelegen zijn op een afwisseling van droge en natte, vaak met kwelwater beïnvloede leem- en zandleemgronden, aldus de studie. In het gebied lag voorheen ook een vijver, de Koevijver, die diende voor de viskweek ten behoeve van de nabijgelegen benedictijnenabdij van Affligem. Thans is het grasland.

Rozebottels, de vrucht van hondsroos Wat vinden we zoal ter plaatse? Het actieplan van genoemd studiebureau spreekt van “biotopencomplexen met hoofdzakelijk eiken- en haagbeukenbossen, bestaande uit zomereik en (uiteraard) haagbeuk, zoete kers, grauwe abeel, hazelnoot, gewone vogelkers, lijsterbes, hulst, rode kornoelje en sleedoorn”. De kruidlaag is plaatselijk zeer goed ontwikkeld met onder meer wilde hyacint, bosanemoon, eenbes, bosklaverzuring, verspreidbladig goudveil, dotterbloem, slanke sleutelbloem en gele dovenetel. Verder zijn er hellinggraslanden en bosrelicten, al dan niet met kwelbeïnvloeding, waar o.m. pinksterbloem, bosanemoon, pitrus, sleedoorn, hondsroos en braam gedijen. Plaatselijk komen ook goed ontwikkelde perceelsbegroeiingen voor met knotbomenrijen en struweelkanten.

Visieontwikkeling Het gebied wordt aan de rand bedreigd door recente ophopingen en de Koudenbergbeek kampt nog

steeds met een slechte waterkwaliteit. Huishoudelijk afvalwater is hier inderdaad de boosdoener en is vooral afkomstig van de bebouwing langs de N9 (de steenweg Aalst-Brussel) en van het nabijgelegen gehucht Bleregem. De samenstellers van de studie menen verder dat het gebied, waarvan deze beek als het ware de ruggengraat, vormt, “een bescheiden toeristische recreatieve attractiepool” zou kunnen zijn, maar “met een beperkte toegankelijkheid via bewegwijzerde paden”. De milieuadviesraad van Affligem wierp zich vol enthousiasme op het project om de Domentse Bossen tot een natuur- en recreatief gebied uit te bouwen. De gemeente kocht een paar interessante bospercelen aan en liet een luchtfoto van het gebied uitvergroten en ophangen in de raadzaal, foto die er nu nog als enig wandversiersel te pronken hangt, de foto’s van de koning en de koningin niet te na gesproken.

nr. 4 - oktober 2007

Linda Baten

Domentse bossen: te polijsten parel!

De milieuadviesraad wou graag een wandeltraject uitbouwen doorheen het gebied, afwijkend van het voorstel van Belconsulting. Meerdere vergaderingen werden aan dit onderwerp besteed en gedurende al die tijd â&#x20AC;&#x201C; we schrijven sedert 1998 nu al 2007 â&#x20AC;&#x201C; werd er alleen maar gepalaverd. De bestaande landbouwwegen werden niet of nauwelijks onderhouden. De paden, ingenomen door grondeigenaars en -gebruikers, werden niet opengesteld. De luttele grondinnemingen om het circuit te realiseren, gebeurden niet. Dat alles betekent dat de Domentse bossen er grotendeels nog bijliggen zoals voorheen.

sterveling van onderhemd. Dat alles impliceert dat er ook nog geen enkele aanzet is gegeven tot enig beheer van het gebied, behalve het beheer dat valt onder de bestaande wetgeving. De plaatselijke afdeling van Natuurpunt wil daar nochtans graag mee haar schouders onder zetten. De studie van Belconsulting spoort aan tot de effectieve realisatiemogelijkheden en geeft tal van suggesties voor een actief gebiedsgericht beleid. Mogen we hopen dat het nieuwe gemeentebestuur er wat van bakt? Willy Beeckman

Naar de oorzaak van dit immobilisme hebben we alleen maar het raden. We konden wel vaststellen dat het gemeentebestuur in de geciteerde periode van milieuschepen wisselde zoals een gewone

nr. 4 - oktober 2007

INFO

Afdeling AfďŹ gem - Liedekerke Graag actie!

Erik De Block 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Cursus natuur-in-zicht in Zonnegem Wil je samen met anderen de natuur beleven en er wat meer over te weten komen? Dan is dit iets voor jou. Deze groene basiscursus richt zich tot iedereen die de eerste stappen zet in de natuur. Hij is de eerste schakel in het CVN-cursustraject natuurgids. Van deelnemers wordt geen enkele voorkennis vereist.

Wie de smaak te pakken heeft, beschikt over de nodige voorkennis om aan de cursus natuurgids deel te nemen. De cursus wordt gegeven op 10 opeenvolgende maandagen, van 10 september tot 12 november, telkens van 13 tot 16 uur, in De Pastorie, Halleweg 15, 9520 Zonnegem. De prijs bedraagt € 60, te storten op 404-3076041-29 van CVN.

Tijdens een tiental activiteiten maak je kennis met planten, dieren, ecologie, landschappen en biodiversiteit. Natuurkennis en natuurbeleving vullen elkaar aan tijdens binnenactiviteiten en excursies in de nabije omgeving.

INFO

Na deze cursus heb je een basisinzicht in de natuur om je heen. Je weet ook waar je terecht kunt om meer van de natuur te genieten of om de natuur een helpende hand toe te steken.

CVN Oost-Vlaanderen 055 33 54 49 pieter.blonde@c-v-n.be of Jo De Deurwaarder, vzw.depastorie@skynet.be

Project Ledezijde Storten mag!

Daarom wil de werkgroep Ledezijde de “storters” oproepen om dit jaar eens speciaal aan “Ledezijde” te denken en hun gift te doen op het reservatennummer 6657 van Ledezijde.

Berkenboleet Afdeling Lede-Houtem INFO

We hebben intussen al een 15-tal ha in eigendom en beheer. Maar koken kost geld en met het eindejaar in zicht weten we dat een aantal mensen een gift doen aan onze verschillende reservatenfondsen.

Koen Steenhoudt

In 2003 gingen we van start met ons project “Ledezijde“ en tot hiertoe met succes.

Herman Derder 053 80 01 10 herman.derder@tele2allin.be

Alvast van harte bedankt voor de milde giften.

nr. 4 - oktober 2007

Winterzonnewende bij Neigembos Zaterdag 22 december

Opgepast: de wandeling was oorspronkelijk geprogrammeerd op zondag! Noteer dat de datum verschoven is naar zaterdag. Want anders sta je in de kou, letterlijk en figuurlijk. Voor exacte informatie: zie Denderkalender

Afdeling Ninove

Stefan Kestens 054 50 35 65

Vilda - Rollin verlinde

Tijdens de winterzonnewende werd eertijds de terugkeer van de zon gevierd. In de post global warmingperiode hopen we eerder op de terugkeer van de winter. We richten ons tijdens deze wandeling niet zozeer op de waarnemingen in de natuur. Neen, dit keer trachten we ons aan de hand van enkele gedichten in te leven in de winter zoals sommigen onder ons dat nog gekend hebben. Op de verschillende stopplaatsen in de wandeling brengt Koen Stassijns ons enkele winterse gedichten zoals alleen hij dat kan. De rillingen lopen al over mijn rug!

We zorgen tijdens deze gezinsactiviteit voor een passend “opkikkertje” voor groot en klein. Wie wil weten wat dat is, moet naar de wandeling komen. De “opkikkertjes” moeten helpen om tot de volgende stopplaats te geraken zonder onderkoelings- of in de toekomst misschien oververhittingsverschijnselen.

INFO

De opwarming van de aarde is nu langzamerhand een voelbaar feit en dus is er geen enkele reden meer om ’s winters binnen te zitten. Voor het geval je niet weet waar naartoe heeft Natuurpunt de perfecte oplossing: een wandeling met als thema “winterzonnewende” in het prachtige landschapskader dat het Neigembos ons biedt.

nr. 4 - oktober 2007

JNM Ninove-Geraardsbergen Op kamp naar het Lauwersmeer Afgelopen zomer trokken de ini’s (13-15 jaar) en gewone leden (16-25 jaar) van JNM Ninove-Geraardsbergen naar het Lauwersmeer in Noord-Nederland. Acht nachten en negen dagen verbleven we bij boer Klaas in Vierhuizen (De Marne). We trotseerden er regen, wind, storm en zon en ontdekten er alles over de fauna en ﬂora rond het Lauwersmeer.

JNM

Thomas De Maeseneer 054 33 93 16 thomas@jnm.be

Thomas De Maeseneer

Het Lauwersmeer is ook leuk voor planten. En al weer misschien niet de meest ideale periode, want de massa’s orchideeën waren bijna allemaal uitgebloeid. Gevlekte orchis, moeraswespenorchis, rietorchis, duinrietorchis konden wel nog gedetermineerd worden. Maar door de aanwezigheid van slikken, schorren en wadden zie je er wel planten die we in de Denderstreek nooit aantreffen.

Het moet niet altijd harde natuurstudie zijn op kamp en dus stond er ook een bezoekje aan de zeehondencrèche op het programma. Daar bekeken we gewone en grijze zeehond. Gelukkig zagen we de dag voordien ook enkele gewone zeehonden in het wild en kunnen we die ook op ons waarnemingenlijstje zetten. Voor een volledige waarnemingenlijst, surf naar www.jnm.be/niger en klik op “Waarnemingen” bij “Nieuws”.

INFO

Juli was niet de meest ideale periode voor vogels (de trek was nog niet op gang), maar toch zagen we er heel wat mooie. Voor vele deelnemers was de verscheidenheid aan soorten ook al genoeg. Alle kampdeelnemers leerden al vlug scholekster en (massaal aanwezige) grauwe gans herkennen en werden warm gemaakt voor de zoektocht naar de roerdomp (die ergens tussen het riet verscholen zat). Tussendoor zagen we nog onder andere zwarte ruiter, lepelaar (broedt op Schiermonnikoog, maar foerageert aan het Lauwersmeer), kemphaan, grote zilverreiger, blauwe en bruine kiekendief, baardmannetje, rosse grutto en wielewaal. Een kleine groep JNM’ers zag een overvliegende roerdomp. De thuisblijvers hoorden het relaas van de zoektocht knarsetandend aan.

nr. 4 - oktober 2007

Natuurpun is een open en ongeNatuurpunt bonden vereniging die mensen op een aangename wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaamheid van natuur en landschap vanuit een brede maatschappelijke visie. Onze activiteiten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking. Tel.: 015 29 72 20 www.natuurpunt.be

AFDELINGEN Aalst

Rik De Baere - 053 21 29 13 rikdebaere@scarlet.be

Affligem - Liedekerke

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN

Molenbeekmeersen te Denderleeuw/ leeu w / Okegem - 6646

Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermelding van de projectnaam en het projectnummer. Giften vanaf € 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

Padde- en Porre PaddePorrebeekvallei beekvallei te Dendermonde - 6652

Boelaremeersen te Nederboelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38

johnny.cornelis@agr.kuleuven.ac.be

Brede Schoren choren en Konkelschor te Berlare 6616

Kern Affligem

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Kern Liedekerke

Dendervallei te Ninove 6099

Denderleeuw

Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com 0496 93 53 77

Wim Van Grieken - 053-77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Dendermonding

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-Mere

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-Dender

Koen Steenhoudt - 054 58 67 58 koen.steenhoudt@skynet.net

Groot-Haaltert

Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Den Dotter Dotter /Blauwbos / Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere 6149 Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Everbeekse bossen - 6210

Conservator Koen Van Den Berge 055 42 83 90

't Groot Schoor te Grembergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Heidemeersen te Berlare 6644

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitse beek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Dommelingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 32 51 71 wouter.mertens1@telenet.be

Park van Mesen te Lede Herman Derder 053 80 01 10 herman.derder@tele2allin.be

Raspaillebos te Grimminge 6164 164 Koen Steenhoudt 054 58 67 58 k.steenhoudt@belgacom.net

Rietbeemd te Moerbeke beke / Vianee /Lessines Vian / Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 33 51 06 g.merlevede@tiscali.be

Lede-Houtem

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Sint-Onolfspolder te Appel Appels/ s/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx 052 21 03 81

Ninove

Hogedonk te Gijzegem/ gem / Herdersem / Mespelare - 6243

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@tele2allin.be Wouter Mertens - 054 32 51 71 wouter.mertens@lin.vlaanderen.be

Brian Roelandt Brian.Roelandt@telenet.be 052 22 57 71

Valier te Liedekerke - 9418

WERKGROEPEN

Honegem te Erpe-Mer Erpe-Mere/ e/ Aalstt /Lede Aals / Lede - 6123

Wachtbekken 6 in Sint-Gilli Sint-Gilliss /Dendermonde / Dendermonde

Werkgroep Invertebraten

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255

Vogelwerkgroep Cinerea

Wouter Faveyts 054 33 91 06 wouter.faveyts@telenet.be

Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50 wim.dhaeseleer@hongem.be www.honegem.be

Keelman te Denderhoutem 6178

Plantenwerkgroep Allium

Guido Van Rossen 054 32 23 01 guido.van.rossen@telenet.be

Zoogdierenwerkgroep Denderstreek

Kravaalbos te Meldert 6071

Peter Tolleneer - 053 84 00 27 allium@belgacom.net Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@tele2allin.be

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 68 89 82

nr. 4 - oktober 2007

Frans Roggeman fransroggeman@msn.com

Ledezijde 6657

Herman Derder - 053 80 01 10 herman.derder@tele2allin.be

Moenebroek te Geraardsbergen/ berge n /Lierde Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@natuurpunt.be

Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek /Dendermeersen Walputbeek/ Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw Denderleeuw/ Erembodegem - 6612 Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuurpuntafdelingen en vier studiewerkgroepen in de Denderstreek. Deze afdelingen en werkgroepen willen zowel occasioneel als structureel intens samenwerken. Je kan voor meer inlichtingen steeds terecht bij de contactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 november 2007. Dendriet ontvangen: ontvange Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Denderstreekafdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van € 7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonnement Dendriet, middenkatern afdeling...”. Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuurpunt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD Koen Steenhoudt - verzending en redactiesecretaris Wouter Mertens, Daan Stemgée redactiekern Stijn De Ryck - publicatiecontroller Marc Symoens - corrector Willy Beeckman, Aagje De Doncker, Joachim De Maeseneer, Dirk De Mesel, Herman Derder, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken, Wilfried Veldeman Werkten ook mee aan dit n nr: Linda Baeten, Rik De Baere, Aagje De Doncker, Thomas de Maeseneer, Wim D’ Haeseleer, Stefan Kestens, Joost Mertens, Thierry Onkelinx, Christian Pické, Ludo Stassen, Vilda: Yves Adams, Rollin Verlinde

DRUK Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/ Osbroe k / Gerstjens te Aalst Peter Tolleneer 053 84 00 27 wbpo.aalst@belgacom.net

Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen

Lidmaatschap al vernieuwd? Dank!

INHOUD 2

Opendeurdag VDL

Groene parel feest

Gieren van bewondering

Wim in de kijker

Begrazing met schapen

Natuurquiz

Denderkalender

Op stap in stiltegebied

Zoogdierenwerkgroep Denderstreek

Eén zwaluw maakt de lente wél

RWZI te Liedekerke

Een Denderend debat

Domentse bossen zonder beheer

Cursus natuur-in-zicht

Winterzonnewende bij Neigembos

Kampverslag Lauwersmeer

Deze titel verwijst naar: A het Griekse dendron, wat boom betekent, A een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten, A de vertakte uitlopers van hersenzenuwcellen: een communicatiekanaal dus, A het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken, A tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Redactieadres: Dendriet, Pamelstraat 119, 9400 Ninove E-mail: dendriet@skynet.be Website: www.natuurpunt.be/denderstreek Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Foto’s voorpagina: Joachim De Maeseneer: Gieren in Ninove VildaPhoto Rollin Verlinde: Herfst in het bos Koen Steenhoudt: Koraalzwam

SCHENK EEN LIDMAATSCHAP ! Gezinslidmaatschap: € 20 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor € 8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor € 34,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)