dendriet 2010 nr 1 jaargang 9

BELGIE / BELGIQUE P.B. GENT X

BC1133 Afgiftekantoor Gent X - P109327

jaargang 9

nummer 1 - 2010 Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden Is je adres niet juist? Meld het aan de redactie.

driemaandelijks tijdschrift

Moenebroek in ontwikkeling Uilen in de kijker Gevangenis te Hofstade?

Wrattige vrienden

januari- februari - maart

Nieuw soortenbesluit van kracht In september werd het nieuwe soortenbesluit van kracht. Deze omzetting van een aantal Europese richtlijnen zou moeten zorgen voor een betere bescherming van onze Vlaamse dier- en plantensoorten.

Het is de spreekwoordelijk te nemen bluts met de buil geworden.

Onder het mom van vrij verkeer van diensten en goederen mogen dierenhandelaars beschermde Europese vogelsoorten te koop aanbieden op voorwaarde dat ze in gevangenschap geboren en opgekweekt zijn. De lucratieve aard van deze handel maakt handelaars creatief in de illegaliteit. Het is een achterpoort langs waar een olifant kan passeren. Ander pijnpunt in het besluit is o.a. het legaliseren van de Larssen-kooi voor de bestrijding van eksters. Dit toestel is allesbehalve selectief. Het zal ook beschermde dieren als slachtoffer maken

en ondergraaft daarmee de fundamenten van het soortenbesluit.

Maar er zijn ook duidelijke stappen voorwaarts. Zo komt er een einde aan het clandestien uitzetten van dieren. De kunstmatige hoge druk van bijgevoederde en uitgezette faznten heeft op tal van plaatsen een aantal zeldzame en beschermde dieren, zoals hazelwormen en loopkevers, op de rand van uitsterven gebracht. Natuurpunt is altijd pleitbezorger geweest om de draagkracht van de natuur bij diverse menselijke activiteiten, waaronder ook de jacht, te respecteren. Ondanks de zware druk is de beschermde status van de aalscholver gelukkig niet opgeheven. Er zou volgens sommigen in de Dender geen vis meer zitten door een overpopulatie van deze viseter. De waarheid heeft echter haar rechten en de natuur haar wetmatigheden. Er kunnen immers maar zoveel predatoren zijn als er prooien zijn. Natuur zorgt zelf voor evenwicht.

Achillespees van het besluit is de handhaving. Een wetgeving heeft pas zin als die ook gehandhaafd wordt.

Het totaal aantal natuurinspecteurs dat de bevoegde administratie ANB actueel kan inzetten, is te marginaal om een degelijke controle te kunnen garanderen.

Veel goede elementen uit het besluit kunnen daarom dode letter blijven indien dit niet wordt verholpen.

Ook voor Natuurpunt is soortenbescherming een belangrijk luik in het totale beschikbare arsenaal voor natuurbescherming. In deze Dendriet zetten we in dit licht een aantal regionale soorten en acties in de kijker. Alsook de mensen die zich tomeloos inzetten voor de bescherming ervan. Denken we bijvoorbeeld aan de mensen van de kerkuilenwerkgroep of de diverse lokale paddenoverzetacties.

Joachim De Maeseneer

Er is en blijft dus werk aan de winkel voor een evenwichtige, constructieve en als het moet strijdbare natuurvereniging. Onze 9 Natuurpuntafdelingen uit de Denderstreek zijn dan ook blij dat u ons lokale werk ook in 2010 ten volle blijft steunen met een lidmaatschap. Namens alle afdelingsbesturen danken we u en wensen u en uw gezin dan ook een voorspoedig 2010 toe.  Dat 2010 een voltreffer moge zijn

Wouter Mertens, hoofdredacteur

nr. 4 - oktober 2009

De wortel werkt beter dan de stok!

Samenwerkingsovereenkomst in de regio Wat doe je om een koppige ezel te laten vooruitgaan? Twee methoden zijn gangbaar: ofwel met striemende stokslagen, ofwel door een sappige wortel voor te houden. In beleidstermen vertaald, gebruik je dus dwingende of stimulerende maatregelen. De samenwerkingsovereenkomst (SO) die de Vlaamse overheid kan afsluiten met onze gemeenten en provincies behoort tot de laatste categorie. De ervaring van de laatste jaren toont duidelijk aan dat er met dit instrument een goede vooruitgang geboekt wordt op het niveau van het gemeentelijk natuuren milieubeleid in de Denderstreek. De wortel werkt dus beter dan de stok!

Onderstaand regionaal overzicht geeft ons alvast hoopvolle signalen. niveau ze wenst te behalen: het basis- of het onderscheidingsniveau. Hiernaast bestaat facultatief nog de mogelijkheid een aantal milieu- of natuurgerelateerde projecten uit te voeren waarvoor andermaal centen zijn te verkrijgen. Het onderscheidingsniveau kan je halen door een duurzaamheidambtenaar aan te werven en minimum vijf

en dertig punten te sprokkelen uit een puntenlijst van mogelijke realisaties.

Welke ‘wortel’?

Om de zes jaar wordt dit instrument door de Vlaamse overheid wat herwerkt om de nieuw uitdagingen aan te kunnen en om de focus op vooruitgang scherp te houden. De actuele samen-

Vilda - Yves Adams

SO voor dummies De SO is een vrijwillige overeenkomst voor één jaar die een gemeente of provincie afsluit met de Vlaamse Overheid op vlak van milieu. In ruil voor het uitvoeren van een aantal acties krijgt ze financiële en inhoudelijke ondersteuning van de Vlaamse Overheid. De gemeente kan zelf kiezen welk ambitie-

 Landbouw in harmonie met de natuur aan de oevers van de Mark te Vollezele

nr. 1 - januari 2010

Samenwerkingsovereenkomst in de regio Geen overeenkomst

 Voor 2008 tot 2013 werkingsovereenkomst is opgesteld voor de periode 2008 tot 2013. Gemeenten en Provincies kunnen er jaarlijks op intekenen.

Er wordt gewerkt aan maar liefst 10 thema’s: instrumentarium, afval, MVP (milieuverantwoord productgebruik, water, energie, mobiliteit, natuur, hinder, bodem en duurzame ontwikkeling.

Wat drijft de gemeenten nu om op deze domeinen milieuwinst te realiseren en een goed eigen beleid te ontwikkelen?

Glijmiddel van dienst zijn hier de centen. Reken zelf even uit hoeveel jouw gemeente kan verdienen. Er wordt e 1,7 per

Basis niveau

Onderscheidingsniveau

 Voor 2005 tot 2007 inwoner + e 1,4 per ha subsidie voorzien, met een minimum van e 20.000. Gemeenten die een duurzaamheidambtenaar hebben krijgen e 30.000 extra en projecten kunnen nog eens voor 50% betoelaagd worden.

Voorbeeld cluster ‘instrumentarium’ Laat ons eens exemplarisch twee dingen uit die samenwerkingsovereenkomst verder bekijken die ons als natuurvereniging meest interesseren. Het thema instrumentarium en het thema natuur. Gemeenten die intekenen op het basisniveau engageren zich om een inspraak te

organiseren via een milieuraad, een milieumanagementinformatiesysteem (oef, kortweg: MMIS) uit te werken, een handhavingsbeleid te voeren, de gemeentelijke diensten te organiseren op het vlak van milieubeleid en een eigen visienota hebben over dat gemeentelijk milieubeleid. Gemeenten die zich willen onderscheiden zorgen voor de verplichte duurzaamheidambtenaar, een open milieuraad, en hebben een milieubeleidsplan en een milieubarometer. Onder het moto: meten is weten. Je ziet het: men houdt in het onderscheidingsniveau de wortel gewoon wat verder om de ezel

nr. 1 - januari 2010

ook verder te krijgen. Voor een aantal gemeenten hangt die ‘wortel’ nog even té ver.

Voorbeeld cluster natuur Wat zit er in de basisovereenkomst qua natuur? Dit zijn: het opvolgen van het bermbesluit, het promoten van het gebruik van streekeigen soorten en het toepassen van de code van goede natuurpraktijk. In het onderscheidingsniveau werkt men aan subsidiereglementen voor soortbescherming, aanleg en onderhoud van kleine landschapselementen, gevelbegroening, ondersteuning van milieuverenigingen.

Andere opties zijn vormingen voor het gemeentelijk personeel over ecologisch groen-, natuur- en bosbeheer, deelname aan de dag van het park of de dag van de natuur, aanplanten van streekeigen soorten of een inventaris en actieplan rond kleine landschapselementen.. Projecten voor extra subsidies kan men indienen voor aankoop van natuur, inrichting, soortbescherming, harmonisch park- en groenbeheer, bermbeheer, speelbossen, toegankelijkheid van gebieden en groendaken.

Subtiliteit nodig ‘De wortel’ als instrument werkt niet altijd. Als hij te ver gehouden wordt, reageert de ezel niet meer. Logisch. Zo ook met de SO. De vorige samenwerkingsovereenkomst (2005-2007) oogde vrij ingewikkeld. Ten onrechte, want het instapniveau was zeker haalbaar. Gevolg was dat er niet zoveel progressie gemaakt werd qua méér ingeschreven gemeenten. De wortel wordt nu inschijfjes toegediend en wat

nr. 1 - januari 2010

dichterbij gehouden. De respons op de huidige SO is daarom voor de regio nu een heel stuk hoger.

Vergewis je op de kaartjes in bijlage eens over de stap vooruit die een aantal gemeenten in de regio op dit vlak zetten! Een bank vooruit voor Aalst, Affligem, ErpeMere, Haaltert, Herzele, Lede, Ternat en Zele! Zonder uiteraard de gemeenten in de bloemetjes te zetten die al goed presteerden op vlak van de samenwerkingsovereenkomst. Ook bij Aalst dienen we een kanttekening te maken.

Als middelgrote stad hadden zij wel degelijk al voordien een vrij goed milieubeleid en konden ze zich moeilijk inschakelen in een samenwerkingsovereenkomst met eigen regels. Deze keer was de politieke bereidheid er wel. Gemeenten die onderscheidingsniveau nastreven zijn uiteraard de kernsteden omdat die meer mogelijkheden hebben: Aalst, Dendermonde, Geraardsbergen en Ninove.

De gemeenten Liedekerke en Herzele tonen dat ook een kleinere gemeente dit niveau kan halen.

Duurzaam bouwen Binnen onze regio zijn er een aantal goede projectvoorbeelden aan te halen op het vlak van natuur- en milieubeleid.

Zo dienden Dendermonde en Erpe-Mere dit jaar een beloftevol project in voor het aanbieden van planadvies voor duurzaam bouwen aan particulieren. Aan

de andere gemeenten zouden we zeker adviseren om hier eens te gaan informeren om soortgelijke stappen te zetten.

Gemeenten zijn hier immers het ideale niveau dicht bij de kandidaat-bouwers om hen met raad en daad bij te staan. Dit moet op termijn zeker zijn vruchten afwerpen. Te Herzele wordt er werk gemaakt van composteren op wijkniveau. Een boeiend experiment waarvan we eerst de evaluatie na een paar jaar willen afwachten alvorens andere gemeenten adviezen hieromtrent te geven.

Ninove scoort op natuurvlak!

Te Ninove werd binnen de SO een ruimere soortbeschermingactie goedgekeurd voor het inrichten van zomerverblijfplaatsen van vleermuizen en broedgelegenheden voor Kerkuil in de kerken van Voorde, Aspelare, Nederhasselt en Outer. Kostprijs 25.000 EUR. Voor dit soort actie toch al een ambitieus project.

In 2008 kreeg de gemeente ook goedkeuring voor de opmaak van een bermbeheersplan. Dit jaar is er ook een projectaanvraag ingediend voor de aanleg van een demo groendak en een subsidiereglement voor groendaken. Dendrietgemeenten die op vlak van natuurbeleid stappen vooruit willen zetten, kunnen altijd eens over de haag kijken bij buur Ninove.

Wouter Mertens

Samenwerkingsovereenkomst: 02 553 80 39 caplo@lne.vlaanderen.be. http://www.lne.be/doelgroepen/lokale-overheden

Natuur.mens in de kijker De wrattige vrienden van Michel

Volgende maand is het weer zover. Vanaf de meest embryonale lenteverschijnselen haalt Michel De Couck zijn plastic zeil en emmers uit het berghok. Padden verlaten immers al heel vroeg hun winterverblijf. Met dit zeil spant Michel in de Plekkerstraat te Aspelare (Ninove) een afstand van zo’n 250 meter vakkundig af.

Padden die op weg naar de voortplantingspoel zijn straat willen kruisen, worden via een hermetische afboording van 30 cm hoogte liefdevol gedevieerd naar emmertjes, die om de 10 meter tegen deze kering zijn ingegraven. Dit artikel is een eerbetoon aan alle vrijwilligers die met veel geduld jaarlijks duizenden padden van een gewisse dood redden.

SOS Plekkerstraat

note Bernadette. Wandelen, paardrijden, werken: de natuur is een plaats waar hij tot rust kan komen.

Ik kon het in 2006 niet langer aanzien, getuigt Michel. De nochtans landelijke Plekkerstraat veranderde ieder voorjaar weer in een heus pad-

denkerkhof. Een structurele oplossing, zoals een amfibietunnel, zat er niet onmiddellijk in. Dus planden we samen met de Vrije Basisschool Aspelare onze eerste paddenoverzetactie. We vonden technische informatie via Hyla, de amfibie-

Michel De Couck

De liefde voor natuur zit Michel in het bloed. Sinds jaar en dag heeft hij als paarden- en hondenliefhebber een intense band met de natuur.

Er gaat geen dag voorbij of Michel moet buiten zijn, beaamt echtge-

 Bij het beginnen van het paddenseizoen, in februari, worden met plastic geleidingsmuurtjes gebouwd

nr. 1 - januari 2010

Michel De Couck

 Eens de paddentrek op gang, worden dagelijks de emmertjes leeggemaakt ënwerkgroep van Natuurpunt, en bij Leon Clottemans uit Roosdaal.

Deze had al heel wat praktische ervaring met het organiseren van paddenoverzetten.

Dat is toch zeer arbeidsintensief?

Zeg dat wel! Alleen al het opzetten van de vangconstructie, samen met ouders en grootouders van de basisschool enkele honderden meters verderop, is toch al gauw een voormiddag werk. Het afbreken en herstellen van de berm in de oorspronkelijke staat en het opbergen van het materiaal voor volgend jaar, klaar ik op m’n eentje. De paddenoverzet loopt zowat anderhalve maand.

Ikzelf sla geen enkele avond over.

nr. 1 - januari 2010

Maar de massale trek concentreert zich op een paar dagen. Ik doe dan een paar keer de toer, om ook elders padden van de baan te halen. Vooral op de warme, vochtige dagen hebben we letterlijk en figuurlijk de handen vol. Om iedereen een kans te geven, krijgen alle klasjes van de vrije basisschool Aspelare een beurtrol. We ledigen ’s ochtends de emmertjes met de klas van dienst en zetten de padden veilig over. Weekends en vakanties neem ik volledig voor eigen rekening. Thuisgekomen, wordt de administratie van het aantal overgezette dieren nauwgezet bijgehouden. Op het einde van de overzetperiode wordt alles gerapporteerd aan de Natuurpunt amfibieënwerkgroep Hyla.

Kan je uit dat cijfermateriaal iets leren?

Sinds 2007 stoppen we onze cijfergegevens ook in de databank van Hyla. Dat jaar zagen we een verdubbeling van het aantal overgezette dieren. De tendens is ontegensprekelijk dat de paddentrek vroeger plaats vindt. Terwijl de hoofdmoot van de trek vroeger plaatsvond begin maart, ligt dit nu al midden februari. Het aandeel salamanders en kikkers neemt toe. Het totaal aantal overgezette dieren in Aspelare blijft ongeveer gelijk doordat het aantal padden licht afneemt. Ik vermoed dat de toename van Canadese gans de aantallen heeft doen slinken.

Deze exoot is een niets ontziende veelvraat. In Vlaanderen heeft de

Michel De Couck

 Alweer een emmer vol padden veilig naar de overkant populatie amfibieën de voorbije tien jaar een forse duik naar beneden genomen. De laatste jaren is de natuur in het landelijk milieu duidelijk in vrije val.

Hoe kan je zoiets keren?

Sensibilisatie is zeer belangrijk.

Heel wat omwonenden zien bij een paddenoverzet dat er iets concreet gebeurt en tonen interesse. Anderen blijven dan weer ongevoelig voor de problematiek. Je kan nooit iedereen overtuigen. Via artikels in de krant wilden we onze actie wat meer ruchtbaarheid geven. Ik werd vorig jaar dankzij zo’n krantenartikel gecontacteerd door buurtbewoners van de Dender houtembaan, tussen Ninove en Denderhoutem. Dit bewijst dat dergelijke artikels mensen kunnen

aanzetten om in hun eigen buurt te zoeken naar oplossingen. Waar de Kipsteekbeekvallei de weg op zijn diepste punt kruist, is er jaarlijks een terugkerend probleem. Ik ga het komend voorjaar ook daar proberen om een overzet te organiseren en lokale mensen erbij te betrekken. Het is zeker een werk van lange adem. Bij de overzet in de Plekkerstraat trachten we nog altijd, zoals in de beginjaren van het project, de hele school te laten deelnemen. Leuk is dat de kinderen, van kleuters tot zesde leerjaar, over het thema gaandeweg meer kennis van zaken krijgen.

De Basisschool als onmisbare partner Mijn echtgenote, Bernadette Remory, is lerares in het vierde leerjaar van de Vrije Basisschool van

Aspelare. Ikzelf ben er manusje van alles en begeleid ook heel wat natuuractiviteiten. De leeftijd van deze kinderen is zeer dankbaar.

Ze hebben een spontane interesse in alles wat leeft, zeker in dieren.

Regelmatig betrekken we de kinderen bij de natuur rondom hen, met een aantal terugkerende en jaarlijks ook met een aantal nieuwe onderwerpen. Zo gaven we vorig jaar een uilenwandeling en doen we jaarlijks met de school mee aan de Dag van de natuur. Hoewel deze dag in het weekend ligt, hebben we geen moeite om jaarlijks zowat 30 leerlingen mee boompjes te laten aanplanten. In het reservaat van de Beverbeekvallei beheren we soms een hooilandje. In de maand juni plannen we samen met Natuurpunt een nachtvlinderavond voor ouders en kinderen. Je

nr. 1 - januari 2010

merkt het, onze school is zeer actief op het vlak van natuur- en milieueducatie. We zijn dan ook een bedrijvige MOS-school zegt echtgenote Bernadette met enige fierheid. MOS staat voor Milieuzorg Op School, een initiatief van de Vlaamse overheid om een milieuzorgsysteem op een pedagogisch verantwoorde wijze te integreren in de werking van onze Vlaamse scholen. We haalden reeds ons derde logo en volgend jaar gaan we voor de groene vlag.

de takken over de hand laten lopen. Bernadette haalt er een mooi fotoboek bij, gekregen van een leerling op het einde van het schooljaar. Het boek puilt uit van dynamiek en leuke natuuractiviteiten. Kippen worden gekweekt, eieren uitgebroed waarbij de vorderingen met de weegschaal en tegen de lamp nauwgezet worden opgevolgd. Er worden duiven gehouden in de gang. Een paar keer per jaar is het spannend,

want dan wordt er per duifje een peter- en meterschap verloot. En iedereen kijkt uit naar die functie. Geboortekaartjes maken, namen geven… dergelijke initiatieven bieden tal van mogelijkheden om de betrokkenheid van de kinderen te realiseren. En om die betrokkenheid is het toch te doen. Zonder betrokkenheid is natuureducatie zinloos.

Wouter Mertens

Val je na een tijd niet in herhaling bij die kinderen?

Info-avond: hoe herken ik onze amfibiesoorten?

Absoluut niet. Natuur is onuitputtelijk. Recent richtten we bijvoorbeeld in de klas een terrarium in met wandelende takken. Eten laten zoeken, het terrarium verversen, observeren, hun angst leren overwinnen en

Leer al onze amfibiesoorten voor eens en voor altijd herkennen.

Donderdag 10 februari om 20 uur Spreker: Robert Jooris van de Natuurpuntwerkgroep Hyla Deelname: gratis Kalisj, Pollarestraat 126 te Ninove

Getal van de maand

Meer dan 10.000 slijmerds gered!

Jaarlijks redden natuurbeschermers in de ruime Dendrietregio meer dan 10.000 padden, kikkers en salamanders van een gewisse dood. Hoog tijd om al dat stille werk eens een dikke pluim te geven!

Opengespat voorjaarsgeluk Ieder voorjaar is het weer zover. De hormonen van onze amfibieën raken dan compleet op drift.

Deze nuttige insectenverdelgers willen dan kost wat kost hun vaste poel bereiken die tegelijk als bal- en kraamzaal dienst doet. Ook al liggen er soms heel drukke wegen tussen voortplantingspoel, winterverblijf en zomerbiotoop. De gevolgen laten zich raden. Tal van plaatsen worden omgetoverd tot walgelijke pannenkoeken opengespat voorjaarsgeluk. Gelukkig zetten tal van

nr. 1 - januari 2010

natuurvrijwilligers zich op vele plaatsen al in om dit te vermijden.

Cijfers doorgeven De tabel geeft een overzicht van de in het voorjaar van 2009 geregistreerde overgezette dieren. Voor Roosdaal werd het aantal van 2008 ingevoerd. Jammer genoeg belanden niet altijd alle cijfers tot bij Hyla, de werkgroep van Natuurpunt die zich bezighoudt met de bescherming van onze amfibieën en reptielen. Zo is er voor Ninove bijvoorbeeld maar van 3 van de 5

Dank!

INFO

In sommige gemeenten zijn er duiveltjes-doe-al die een aantal overzetplaatsen coördineren. Bijvoorbeeld  Opvallende constructies en verkeersborden helpen mee om de omgeving te sensibiliseren Leon Clottemans in Roosdaal en Karel Vanderborght in Ternat.

Bijzonder hoge aantallen onderstrepen de waarde zo ver? Neem dan contact op met de buren. Ken van de Scheldebroeken in Zele, waar onze vrien- jij nog plaatsen die echt aan een overzet of opvolden van vzw Durme de acties coördineren. Een ging toe zijn? Laat het je afdeling maar weten. We ander opmerkelijk cijfer is de zeer vitale populatie onderzoeken dan of ingrijpen mogelijk is. vinpootsalamanders in de Reukenstraat in Ternat.

De cijfers tonen aan dat hier misschien structurele Wouter Mertens maatregelen wenselijk zijn. Wij danken al onze leden die zich jaarlijks anoniem inzetten voor de Natuurpunt werkgroep Hyla veilige overtocht van dieren in hun buurt. Het interview met Michel De Couck elders in deze Dendriet is een eerbetoon aan hen allemaal. Een laatste woord www.hylawergroep.be van dank is voor de diverse gemeentebesturen die info@hylawerkgroep.be jaarlijks nabij de oversteekplekken aangepaste verkeersborden plaatsen. Is jouw gemeente nog niet

GEMEENTE

Gewone pad

Bruine Groene Alpenwaterkikker kikker sp. salamander

Kleine water- Vinpoot- Salamander sp salamander salamander

TOTAAL

Geraardsbergen

318

0

0

11

0

0

0

329

Ninove

632

173

6

0

0

0

65

876

Roosdaal

3071

61

26

66

35

0

0

3259

Ternat

251

7

5

114

32

220

0

629

Zele

3307

1

1

0

3

0

0

3312

TOTAAL

7579

242

38

191

70

220

65

8405

10

nr. 1 - januari 2010

Michel De Couck

overzetplaatsen cijfermateriaal aangemeld. Er zijn initiatieven in vrijwel alle gemeenten. Het totaalcijfer van 8.405 overgezette dieren is dus zeker niet absoluut. We maken ons sterk dat het jaarlijks om meer dan 10.000 geredde dieren gaat in onze regio. Oproep dus om de gegevens door te spelen. Ze zijn nuttig voor het beleid. Zo toont deze monitoring de laatste jaren een alarmerende neerwaartse trend. Vorig jaar zette Hyla nog een kleine 100.000 dieren veilig over, in 2006 was dat nog 170.000. En neen hoor: de cijfers zijn niet te verklaren door een verminderde inspanning, integendeel!

Moenebroek

Landschap in ontwikkeling Sinds 1990 werkt Natuurpunt aan de uitbouw van Moenebroek, een natuurreservaat op de grens van Schendelbeke, Ophasselt en Hemelveerdegem. Twee aangeduide wandelpaden bieden de natuurliefhebber de gelegenheid om kennis te maken met het reservaatproject en de resultaten van bijna twintig jaar natuurbeheer.

Aankopen om te beschermen

celen te verwerven sterk opgevoerd met momenteel meer dan 75 ha eigendom en 3 ha huurpercelen.

Professionele aanpak Onder impuls van de beheercommissie, bestaande uit specialisten van verschillende disciplines en ervaringsdeskundigen, werd een beheerplan opgesteld voor het gebied. In dit document werden de verschillende doelstellingen voor het reservaat beschreven, rekening houdend met de realiseerbaarheid op het terrein.

Bos met niets-doen-beheer In het moerasbos draait alles rond het behoud van al het moois dat er al is. Bomen mogen oud worden en aftakelen en bieden dan nestgelegenheid voor spechten, spreeuwen, mezen... Mossen, korst-

Koen Steenhoudt

In 1990 kreeg Leefmilieu Geraardsbergen de kans om een klein bosperceel aan de Moenebroekbeek aan te kopen. Dit was meteen de start voor een ambitieus project. De eerste jaren werd vooral aandacht geschonken aan het verwerven van het moerasbos, een groene parel in de vallei. Al snel kwam het besef dat Moenebroek meer te bieden had dan een schitterend valleibos. De natte weiden en hooilanden, deels ingeplant met populieren, in combinatie met de hoger gelegen weiden en akkers, afgeboord met knotwilgen, populieren en breed uitgegroeide meidoornhagen zorgden voor een afwisselend landschap met schitterende mogelijkheden voor natuurontwikkeling. Aangezien natuurbeheer het gemakkelijkst te realiseren is op eigen terreinen, werden de inspanningen om per-

 In alle seizoenen een wandelparadijs

nr. 1 - januari 2010

11

Š Natuurpunt

mossen, paddenstoelen en insecten profiteren van de dode takken of bomen. Enkel wanneer er problemen te verwachten zijn voor wandelaars of buren, wordt ingegrepen in dit bos.

Er wordt gewerkt via een aangepaste begrazing, waarbij het aantal dieren en de periode van begrazing bepalend zijn voor het verstruwelen van het landschap.

Herstel van bloemrijk hooiland Het herstel van drie hooilanden daarentegen, is heel arbeidsintensief. Twee van deze hooilanden waren ingeplant met populieren. Na het kappen van de bomen en het opruimen van het kruinhout, werden de stronken weggefreesd zodat we het machinaal hooilandbeheer konden opstarten. Dit beheer van maaien en afvoeren van hooi zorgde voor een spectaculair herstel van de flora, met massaal bloeiende pinksterbloem, echte koekoeksbloem en grote ratelaar. Nu nog wachten op bosorchis en misschien wel brede orchis om het verhaal compleet te maken.

Lappendeken van grasland, hagen en struwelen

12

Koen Steenhoudt

Het grootste deel van het gebied is voorzien voor de ontwikkeling van struweelrijk grasland. In de graslanden verwachten we het verspreid doorschieten van bramen-, sleedoorn- en meidoornstruwelen waarin hoger opschietende bomen kansen krijgen.

nr. 1 - januari 2010

Jan Van Uytvanck

 ‘Verruimd’ landschap met bloeiende meidoorns

Een verruimd landschap De snelste verandering in het landschap werd enkele jaren geleden gerealiseerd. Door de aankoop van enkele tussenliggende weilanden werd het ineens mogelijk om zeer grote begrazingsblokken in te stellen. De overbodig geworden tussenafsluitingen werden verwijderd: enkele kilometers

Kennis maken met het voorjaar in Moenebroek.

Op zondag 25 april 2010 wordt je om 14u00 verwelkomd in het reservaat.

We starten aan het infobord, kruispunt Moenebroekstraat-Moorhofstraat in Schendelbeke.

Bloemenpracht, zingende vogels en fladderende insecten staan centraal tijdens deze wandeling.

Gratis voor leden, bijdrage voor niet-leden e1 / pers

nr. 1 - januari 2010

prikkeldraad. Het resultaat is eigenlijk nog meer verbluffend dan de verstruweling. Op sommige plaatsen is er een wijds overkomend landschap ontstaan.

Genieten langs twee bewegwijzerde paden Enkele jaren geleden al werd in Moenebroek gewerkt aan het toegankelijk maken van het reservaat. Twee wandelpaden werden uitgestippeld, ééntje van 3 km, het tweede van 7 km. De korte wandeling laat je kennis maken met het moerasbos, de hooilanden en enkele kleinere begrazingsblokken. De lange wandeling is eerder een landschapswandeling, waar vooral het open landschap met de vele hagen en knotwilgenrijen in het oog springen. Hier maak je ook kennis met het verstruwelend landschap, elk seizoen in een andere kleurentint.

Begin 2009 werd de bewegwijzering in een nieuw kleedje gestoken, zodat het gebied weer zeer gemakkelijk te verkennen is.

De startplaats met het infobord is te vinden aan het kruispunt van de Moenebroekstraat met de Moorhofstraat in Schendelbeke, waar er parkeermogelijkheid is voor verschillende wagens.

Afdeling Boven-Dender INFO

De resultaten zijn spectaculair op percelen die vanuit akkerbeheer in het begrazingblok zijn opgenomen. Elk perceel is anders geëvolueerd, maar steeds met fraaie resultaten. Alleenstaande meidoorns, dichte bramenstruwelen, ondoordringbare zwarte elzenbosjes en kruipende sleedoornstruwelen zorgen voor voortplantingsplaatsen voor allerlei insecten, kleine zoogdieren en vogels.

In de vroegere graslanden zijn de resultaten veel minder spectaculair. Enkel in de natste, weinig begraasde zones zien we bomen en struiken kiemen. En van deze kiemplantjes groeien er maar enkele door tot heuse bomen en struiken.

Carlos D’Haeseleer 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be .

13

Natuurpunt Ninove organiseert

Cursus natuurfotografie met Rollin Verlinde Iedereen kan een foto maken. Kijk maar in het gemiddelde vakantiealbum. Maar goede, aansprekende foto’s maken is iets anders, zeker als het om natuurfotografie gaat. Daar heb je technische en praktische kennis voor nodig, plus het oog van de fotograaf, kortom: vakmanschap. Dat vakmanschap, in al zijn facetten, leer je tijdens onze cursus natuurfotografie.

Natuurpunt Ninove doet hiervoor een beroep op de bekende natuurfotograaf Rollin Verlinde. Door zijn gedrevenheid, ervaring en heldere uitleg staat hij garant voor een leerrijke maar vooral ook plezante kennismaking met natuurfotografie. Gebruik makend van glasheldere voorbeelden legt Rollin stap voor stap uit hoe je komt tot de ideale natuurfoto.

In drie theorielessen en twee workshops worden de basisprincipes uit de doeken gedaan, maar wordt ook veel aandacht besteed aan de fijne kneepjes van het vak, die kleine geheimpjes welke je enkel van een ouwe rot in het vak kan leren. Zowel macrofotografie, landschapsfotografie als fotograferen met een telelens komen uitgebreid aan bod.

Je mag er zeker van zijn dat ook jouw foto’s op het einde van deze cursus van een beduidend hoger

niveau zullen zijn, ongeacht je beschikbare apparatuur.

Schrijf snel in want een workshop met Rollin Verlinde loopt gauw vol en de plaatsen zijn beperkt.

Praktische informatie A Donderdag 1 april, 19.30-22.30 uur: theorieles deel 1 A Donderdag 8 april, 19.30-22.30 uur: theorieles deel 2 A Donderdag 15 april, 19.30-22.30 uur: theorieles deel 3 A Zaterdag 17 april, rond zonsopgang tot 11.30 uur: workshop / praktijkcursus deel 1 A Donderdag 22 april om 19.30 uur: presentatie en bespreking foto’s van de praktijkcursus A Zaterdag 24 april, rond zonsopgang tot 11.30 uur: workshop / praktijkcursus deel 2 A Donderdag 29 april om 19.30 uur: presentatie en bespreking foto’s van de praktijkcursus Tijdens de bespreking van de foto’s uit de praktijklessen wordt ook de nodige aandacht besteed aan het nabewerken met Photoshop.

Locatie De theorielessen en de besprekingen van de foto’s vinden plaats in Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove.

De juiste locatie van de praktijklessen wordt meegedeeld tijdens de theorielessen.

Inschrijven Inschrijven kan door e 80 per persoon over te maken op rekening 979-3529555-21 op naam van Natuurpunt Ninove met vermelding “Cursus Natuurfotografie”.

In de prijs is een gedrukte cursus in kleur inbegrepen waarin alles nog eens haarfijn wordt uitgelegd.

© Vilda - Rollin Verlinde

Natuurfotograaf Rollin Verlinde werkt voor Vilda, een online beeldbank die al jaren kwalitatief fotomateriaal levert voor Dendriet Wil je nog meer voorbeelden van zijn fotografeertalent bewonderen, ga dan eens grasduinen op www.vildaphoto.net  Een stierkikker van de hand van Rollin Verlinde (Vilda)

14

nr. 1 - januari 2010

DENDERKALENDER  uur van vertrek  plaats van afspraak

 toelichting  gids

Activiteiten van Natuurpunt zijn voor leden gratis en niet-leden betalen 1  (2 e per gezin), tenzij expliciet anders vermeld.

Op onze excursies breng je best laarzen mee en zijn een verrekijker en een passende veldgids nuttig.

Bij activiteiten buiten de regio is carpooling gebruikelijk ( o,o7 per km/persoon).

 bijzonderheid  contactpersoon

 zeker meebrengen zondag 3 januari

Natuurwandeling in osbroek

h Rik De Baere – 053 21 29 13

zaterdag 16 januari

afd. Aalst

Nieuwjaarsreceptie

¸ 10:00 – 12:00

¨

N J h

F. Blanckaertdreef, (zijstraat Parklaan) Infobord aan atletiekpiste Winterse verkenning Osbroek Magda De Wolf Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12 zondag 3 januari

Glühwein in het driedorpenpunt ”Ten Bos” afd. Affligem-Liedekerke

afd. Ninove

¸ 20:00 – 24:00

¨

N

h

Bijeenkomst aan de St Amanduskerk, Dom Modest Van Asschelaan te Erembodegem.

Carpooling vanuit Liedekerke, parking Bibliotheek Warandastraat 22 om 9:00 Samen met Pasar wandelen we langs mooie wegen, bossen, de kronkelende Dender en klimmen terug het Brabantse leem-plateau op om het glas te heffen op 2010.

Leden: gratis; niet-leden: 1,5 euro Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be Zondag 10 januari

Nieuwjaarswandeling Everbeek-Beneden afd. Boven-Dender

¸ 14:00 – 17:00

¨ N

h

kerk Everbeek-Beneden Wandeling tot de top van de Parikeberg en door Plankenkouter, tussen Dender- en Scheldevallei, met aandacht voor de geologie, merkwaardige bomen en typische huistuintjes. Een stukje Vlaamse Ardennen met zicht op het Pays des Collines. De gids declameert poëzie uit eigen werk. We ronden af in café ’t Fameus Verleden. karel.depelsemaker@telenet.be, 0486 96 40 29 vrijdag 15 januari

Nieuwjaarsdrink - Algemene vergadering afd. Aalst, Erpe-Mere, Lede-Houtem

¸ 18:30 Alg. vergadering

¨

N

19:30 Nachtwandeling Kasteel Terlinden, S. Van der Guchtlaan, Aalst Na een presentatie van de activiteiten uit 2009 en van de plannen voor 2010, gaan we in de rand van Aalst op zoek naar winterse nachtdieren (uilen ea) om af te sluiten met een drankje.

nr. 1 - januari 2010

Buurthuis Pollare (hoek Hoogstraat- Nekkersput) Onze alom bekende nieuwjaarsreceptie met een drankje en een hapje, voorstelling jaarkalender 2010 en gezellig samenzijn.

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be zondag 17 januari

¸ 9:30 - 12:00

¨

N

T h

rik.debaere@telenet.be

Uitstap naar kust en polders afd. Denderleeuw

¸ 9:00 – 19:00

¨ N h R

Welleplein aan de kerk te Welle Overwinterende vogels Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en stevig schoeisel; picknick zelf te voorzien

op zoek naar de bosuil.

T Aansluitend een borrel, een glühwein

of een warme chocomelk. Kostprijs:

e 1 voor leden, e 2 voor niet-leden,

kinderen gratis. Hoewel inschrijven niet hoeft, toch graag een berichtje naar Koen wanneer je zeker komt. h Koen Steenhoudt- 0472 90 80 57

koen.steenhoudt@skynet.be Iedere 4e zaterdag van de maand

Natuur.café afd. Ninove

¸ 20:00 - …

¨ N

h

Café Kalisj,Pollarestraat 126, te Ninove Voorzitter Wouter tapt in Café Kalisj.

Er zijn ook altijd een aantal bestuursleden op post. Alle natuurpunters uit de regio steeds welkom voor een babbel.

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

vrijdag 22 januari

zondag 31 januari

Open algemene jaarlijkse ledenvergadering

Knotwilgenwandeling en pannenkoekenslag

afd. Denderleeuw

¸ 20:00 – 22:00

¨ Zaal taverne “Ganzenhof” Regentie straat 21 te Welle N Evaluatie natuurbeheer / Verenigings werking h Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43

Eric De Tré – 053 66 04 32 zaterdag 23 januari

Ledenfeest afd. Affligem-Liedekerke

¸ 20:00 - 23:00

¨ N

h

Grimminge

N Nachtbezoek aan het Raspaillebos,

De Patro, Fosselstraat te Hekelgem Zoals steeds nodigt het bestuur alle leden en geïntresseerden uit op een hapje en een drankje.

Het bestuur stelt het nieuwe jaar programma 2010 voor en geeft een nablik van onze werking in 2009.

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zaterdag 23 januari

Uilentocht in het Raspaillebos afd. Boven Dender

¸ 17:00 -20:00

¨ Parking Helix, Hoogvorst 2, 9506

afd. Affligem-Liedekerke

¸ 13:30 - ….

¨

N

T

h

Sint Jozefkerk Dahlialaan 1, 1742 St Katharina Lombeek.

Carpooling vanuit Liedekerke: Parking Bibliotheek Warandastraat 22 om 13:00.

11 km is lange wandeling langs de oostzijde van Liedekerkebos.

Samen met Pasar Liedekerke-Ternat lopen we langs dit prachtig winters parcours.

Nadien pannenkoeken met koffie in de parochiezaal van de St. Jozefkerk van Sint Katharina Lombeek.

Deelname e 5 (pannenkoeken en koffie inbegrepen).

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be donderdag 4 februari

Infoavond: Is er leven na de dood afd. Ninove

¸ 20:00 – 22:30 

N

Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove Maden, vliegen, kevers en aaseters bestuderen op een dode ree of vos?

15

T h

Voor Zoniënwoud-boswachter Dirk Raes van het Agentschap voor Natuur en Bos is dit dagelijkse kost. Op deze infoavond stelt Dirk de resultaten van het project voor, inclusief de ‘zwarte’ punten waar dode reeën en vossen als verkeersslachtoffer vallen.

Gratis toegang Joachim De Maeseneer - 0495 93 53 77 joachimdm@yahoo.com zondag 7 februari

Natuurwandeling in Gerstjens afd. Aalst

¸ 10:00 – 12:00



N

J h

Parking Gerstenhof, Gerstenstraat 12 te Erembodegem-Aalst Winterse verkenning van de Gerstjens Rosanne Snauwaert Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12

h Christian Pické - 0477 79 94 73

christian.picke@natuurpuntninove.be zaterdag 13 februari

Nieuwjaarsreceptie en algemene vergadering afd. Boven Dender

¸ 20:00 - …



N

h

Parochiale zaal Grimminge, steegje naast de kerk Gratis receptie met een goed glas en een borrelhap. Wie wenst kan in een apart hoekje doorlopend fotoreportages of filmpjes bekijken van onze afdelingsuitstappen. Halverwege reserveren we een half uur voor onze algemene vergadering. We brengen er een overzicht van wat voorbij is en wat komen gaat, en stellen het bestuur voor.

Koen Steenhoudt- 0472 90 80 57 koen.steenhoudt@skynet.be

zondag 7 februari

Uitstap naar Zeeland afd. Denderleeuw - afd. Erpe-Mere sluit aan

¸



N

T

h

14:00 - 17:00 Deuren open vanaf 13:30 Dr. Tristaert-zaal boven sporthal Bellekouter Bellestraat 99, Affligem Theatervoorstelling van een sprookje van HC Andersens voor kinderen van 5 tot 12 jaar.

Randanimatie door de organiserende verenigingen: Natuurpunt, Knipoog Oogappels en Gezinsbond.

Toegangsprijs: e 4 voorverkoop, kassa e 6 Kinderen krijgen gratis drankje en versnapering.

Reservatie kaarten - 0473 47 53 93 knipoog@knipoogaffligem.be zondag 7 februari

Mezen in het Park van Mesen afd. Lede

¸ 10:00 – 12:00

 N

h

Park van Mesen- ingang station Lede We voeren en beloeren vogels rond een voederplaats in dit mooie park met deskundige uitleg over het winterse vogelleven.

Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter. dhondt@telenet.be woensdag 10 februari

Infoavond over padden en salamanders afd. Ninove

¸ 20:00 – 22:00 

N

J T

16

Café Kalisj, Pollarestraat 126, 9400 Ninove Meer leren over herkenning van inheemse soorten kikkers, padden en salamanders.

Robert Jooris.

Gratis toegang

afd. Aalst i.s.m. Raldes

¸ 20:00 - …



N

h

Trefcentrum “De Nieuwbeek”, Nieuwbeekstraat 35 Aalst Erik Grietens, beleidsmedewerker bij de Bond Beter Leefmilieu, stelt zijn boek voor over het rampverhaal van één van de dichtst bebouwde regio’s ter wereld die nog onleefbaarder dreigt te worden door een nog steeds voortschrijdende onverantwoorde bouwwoede. Met aandacht voor dossiers uit de regio (N41, Siesegemkouter, Gevangenis…) en tips voor actie.

Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be vrijdag 26 februari

Avondwandeling

zondag 14 februari

Kindernamiddag”Meerminnetje” van Theater Top afd. Affligem-Liedekerke

vrijdag 26 februari

Vlaanderen in de knoop Een uitweg uit de ruimtelijke wanorde

¸ 8:00 - 19:30  N

h R

Welleplein (kerk) te Welle; Overwinterende vogels en zeevogels, mogelijk zeehonden.

Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en stevig schoeisel; picknick zelf te voorzien

afd. Dendermonding

¸ 19:00



N

T h

Café De Rust aan de Sint-Onolfskapel, Sint-Onolfsdijk 89, Appels (Dendermonde) Avondwandeling met aandacht voor uilen vooraf inschrijven Dirk De Mesel - 052 42 67 28

eind februari – begin maart

zaterdag 27 februari

Paddenoverzet aan de De Dammenlaan, Dendermonde

Ganzen en andere watervogels in Damme en Zeebrugge afd. Ninove

afd. Dendermonding

¸ In samenwerking met het buurt-

comité en de Stad Dendermonde Hoe kan je helpen? Geef je gegevens door aan contactpersoon, die je verwittigt zodra de trek aanvangt.

Vanaf dat moment gaan de vrijwilligers elke avond rond om de padden veilig over te zetten. Maar één avondje hulp is al zeer welkom.

Ook voor kinderen een echte aanrader. h Vanessa Vandewalle – 0497 45 72 79 Woensdag 24 februari

¸ 9:00 - 17:00



N

h

R

zondag 28 februari

Mijnbouwproblematiek in Latijns-Amerika afd. Ninove en vzw Kalisj

¸ 20:00 – 22:30



N

Sociaal cultuurcafé Kalisj, Pollarestraat 126 te Ninove We krijgen een fotoverslag over de mijnbouwproblematiek in Guatemala, de lokale bevolking en de problemen rond milieuvervuiling, volksgezondheid, mensenrechten, biodiversiteitsverlies...

J Ninovieter en oud-JNM’er Thomas

De Maeseneer (Catapa) T Gratis toegang h Joachim De Maeseneer,

joachimdm@yahoo.com

Parking Schoenen Muys (Brakelsesteenweg 160, Ninove). Vandaar carpoolend naar Damme en Zeebrugge.

Kijken naar overwinterende ganzen en andere vogels. In de namiddagrijden we nog even door naar de overwinterende vogelkolonies rond Zeebrugge.

Christian Pické - 0477 79 94 73 christian.picke@natuurpuntninove.be Verrekijker, picknick en drank, stevig schoeisel en warme kledij.

Omvormingswerken in de Boelaremeersen afd. Boven Dender

¸ 14:00 -17:30



N

h

Ingang Baronie Boelare, einde Gentsestraat, Nederboelare De voorbije 6 jaar werden in de Boelaremeersen 11 ha populierenplantages omgezet naar een natuurlijk moeraslandschap: een lappendeken van riet, ruigtes, veldbos en natte weiden. Tegelijk is het een mooi moment om de massa’s sneeuwklokjes te bewonderen. We zoeken ook naar eitjes van sleedoornpage.

Johnny Cornelis - 0474 58 08 38 johnny_cornelis@hotmail.com

nr. 1 - januari 2010

zaterdag 6 en zondag 7 maart

Eetfestijn afd. Ninove

¸ zaterdag 18:00 - 21:00



N

h

zondag 11:30-14:00 Refter van het zusterhuis, Onderwijslaan te Ninove Het gevarieerd en kwalitatief menu biedt zoals steeds voor elk wat wils.

Wouter Mertens 0495 68 89 33 zondag 7 maart

Natuurwandeling in Somergembos afd Aalst

¸ 10:00 – 12:00



N

J h

einde van de Schietbaan, (zijbaan Brusselse steenweg) aan oude Zeebergbrug Wandeling met aandacht voor de realisaties en plannen inzake bosuitbreiding Geert Rohaert Stad Aalst, dienst Leefmilieu 053 73 24 12 zondag 7 maart

Vroege lente in Liedekerkebos

het Osbroek gaan we op zoek naar zoogdieren en hun sporen. Met inloopvalletjes proberen we diverse muizensoorten te vangen.

J Diemer Vercayie- Zoogdierenwerkgroep h Rik De Baere – 053 21 29 13

rik.debaere@telenet.be zondag 28 maart

Uitstap Bourgoyen-Ossemeersen te Gent afd. Denderleeuw

¸ 13:00 – 18:00  N h R

zondag 28 maart

Lente in het bos te Cotthem afd. Lede en Erpe-Mere

¸ 14:00 – 17:00

 N

h

¸ 9:30 - 12:00

Samenkomst aan de ingang van het Liedekerkebos Schelfhoutstraat om 9:15.

De vroege lente met de eerste bloemetjes en vogels die terug actief worden.

Erik De Block - 053 68 35 88 erik.deblock@skynet.be zondag 21 maart

Narcissen in Raspaillebos afd. Boven Dender

¸ 14:00 - 17:30

 N

h

De Helix, Hoogvorst 2, Grimminge Voor hyacinten en daslook is het nog een maand te vroeg. De wilde narcis is echter op haar paasbest. Bovendien is het nog een goede periode voor spechten.

Koen Steenhoudt- 0472 90 80 57 koen.steenhoudt@skynet.be vrijdag 26 maart

Nacht van de Duisternis afd. Lede

Marktplein St. Lievens-Houtem Wandeling in het bos dat stilaan uit zijn winterslaap ontwaakt.

Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter. dhondt@telenet.be maandag 5 april

afd. Affligem-Liedekerke 

N

h

Welleplein (kerk) te Welle; Wandeling 6 km; eenden en steltlopers Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Warme kledij en stevig schoeisel

Infoavond: gieren, symbolen voor natuurbescherming afd. Ninove

¸ 20.00-22.30



N

T h

Café Kalisj,Pollarestraat 126, 9400 Ninove De Ninoofse Jasmijn De Kegel werkt al jaren bij de “Black Vulture Conservation Foundation” (monniksgier beschermingsorganisatie) in Mallorca. Eerst om de laatste eilanden-populatie ter wereld te beschermen toen deze teruggelopen was naar minder dan 20 dieren.

Nu is ze actief rond uitzettings projecten in de Balkan, vooral Bosnië en Herzegovina.

Aan de hand van een presentatie en documentaire geeft Jasmijn ons meer uitleg over dit unieke project.

Gratis toegang Joachim De Maeseneer 0495 93 53 77 joachimdm@yahoo.com

Nacht van de Duisternis in het Osbroek afd Erpe-Mere en Aalst

¸ 19:00 - …

 F. Blanckaertdreef, (zijstraat Parklaan)

Infobord aan atletiekpiste N Tijdens deze nachtwandeling door

nr. 1 - januari 2010

Theorie: 1, 8 en 15 april ¸ 19:30 – 22:30 Praktijk: 17 en 24 april ¸ Vroege ochtend Bespreking praktijk: 22 en 29 april  Sociaal cultuurcafé Kalisj,

Pollarestraat 126 te Ninove J Rollin Verlinde (Vilda) T Kostprijs: e 80. Inschrijven via een

mailtje naar Christian Pické en over schrijving naar 979-3529555-21 van

Natuurpunt Ninove met vermelding

“Cursus Natuurfotografie”. h Christian Pické - 0477 79 94 73

christian.picke@natuurpuntninove.be

BEHEERSWERKEN zondag 10 januari

Beheerwerken afd. Affligem-Liedekerke

¸ 8:30 – 12:30

N

h

Beheerswerken in onze reservaten.

Drank en een tussendoortje worden voorzien.

Marc Michiels - 053 67 11 91 marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 10 januari

Beheerswerken Sint-Onolfspolder Appels afd. Dendermonding

¸ 9:00 – 12:00

N

T

h

R

Opruimen/kappen populieren. Wie hout wil kan het meenemen, er is meer dan voldoende.

Voor wie het op deze zaterdag niet past, kan steeds contact nemen om af te spreken op een andere dag.

Vooraf bellen naar Bart Dierickx 052 21 03 81 Laarzen/stevig schoeisel en werkhandschoenen zondag 7 februari:

Beheerswerken Groot Schoor, Grembergen

¸ 9:00 – 16:00

Marktplein Lede Tijdens deze nachtwandeling gaan we speciaal op zoek naar nachtelijk leven en de invloed van lichtvervuiling op hun leven.

Peter D’Hondt – 053 80 72 57 peter. dhondt@telenet.be zaterdag 27 maart

Dat vakmanschap, in al zijn facetten, leer je tijdens onze cursus Natuurfotografie.

afd. Dendermonding

¸ 19:00 - …

 N

h

CURSUSSEN April

Cursus Natuurfotografie afd. Ninove N

Iedereen kan een foto maken. Kijk maar in het gemiddelde vakantiealbum.

Maar goede, aansprekende foto’s maken, is iets geheel anders, zeker als het om natuurfotografie gaat.

Daar heb je technische en praktische kennis voor nodig, plus het oog van de fotograaf, kortom, vakmanschap.



N T

h

R

De Snuffel, St. Elooistraat 15, Grembergen Maaien van riet.

Na inschrijving wordt een middagmaal voorzien Vooraf bellen naar Tarcy Verstraeten 052 21 11 11 laarzen en werkhandschoenen zondag 21 februari

Beheerwerken afd. Affligem-Liedekerke

¸ 8:30 – 12:30

N Beheerwerken in onze reservaten.

17

Drank en een tussendoortje worden voorzien. h Marc Michiels - 053 67 11 91

marcusmichiels@yahoo.com zaterdag 20 februari

N T

h

R

Beheerswerken Wachtbekken

afd. Denderleeuw

¸ 9:00 – 16:00



N h

R

zondag 21 februari:

NP- materiaaldepot Wellemeersenstraat te Welle Aanplant bosplantgoed en boomgaard Bruno De Bruyn – 0496 59 52 43 Eric De Tré – 053 66 04 32 Laarzen te voorzien zondag 14 maart

Beheerswerken Groot Schoor, Grembergen

Beheerwerken

afd. Dendermonding

afd. Affligem-Liedekerke

¸ 9:00 – 16:00

 De Snuffel, St. Elooistraat 15,

Grembergen

Drank en een tussendoortje worden voorzien. h Marc Michiels - 053 67 11 91

marcusmichiels@yahoo.com

Beheerswerkdag Wellemeersen

¸ 9:00 – 12:00

Wachtbekken 6 te St.Gillis Dendermonde. kappen wilgenopslag (bij hoge waterstand knotten van knotwilgen).

Wie hout wil kan het meenemen. vooraf bellen naar Dirk De Mesel 052 42 67 28 laarzen en werkhandschoenen

zaterdag 6 maart

afd. Dendermonding 

N

h

R

Maaien van riet.

Na inschrijving wordt een middagmaal voorzien Vooraf bellen naar Tarcy Verstraeten 052 21 11 11 laarzen en werkhandschoenen

¸ 8:30 – 12:30

N Beheerwerken in onze reservaten.

Als de bosuil roept Bibbermoment

Bij een kruispunt van bosdreven hou ik halt. Een lichte bries steekt op. Boomstammen piepen. De schaduwsilhouetten komen tot leven. Een geritsel in de struiken. Misschien een hermelijn, of vos, of ree? En dan wordt het weer stil. Zo stil als het alleen kan zijn in een stiltegebied.

Ik maak van mijn handen een klankkast, breng ze voor mijn mond, tuit mijn lippen, zoek naar de goede

18

© Vilda - Yves Adams

Een avond in januari, putje winter. Gras en grond kraken onder mijn laarzen wanneer ik mij over hobbelige, beijzelde veldwegels, richting bos begeef. Voorbij de bosrand ruimt het schimmige van de velden plaats voor een aardedonker. Over een uurtje zal het eerste maankwartier dit gitzwart omtoveren in fletsblauwe schijnsels en verwrongen schaduwsilhouetten. Mijn zaklamp blijft gedoofd.

Mijn zinnen staan op scherp. Mocht ik niet beter weten, ik waande het spookuur nabij.

 Bosuil komt piepen stand..., als een trompettist. Na wat opwarmingsoefeningen schelt de eerste roep van mijn self-made bosuil: whoeeee–who–hoehoehoeeeeeeee, een openingsstatement in fortissimo, twee seconden stilte, kort de draad weer oppikken en dan uitbollen in

nr. 1 - januari 2010

© Vilda - Ludo Goossens

een aangehouden tremolo. Het ritueel wordt in alle richtingen herhaald en dan geven we ons weer over aan de stilte, aandachtig ieder geluidje opnemend, de handen als oorschelpen.

Plots is het zover. Kiee-wik, kiee-wik. Een bosuilwijfje gaat in op mijn verleidingspogingen. Of wil ze me hier juist weg? Een bewegende schorre kreet verraadt een zitplaatswijziging. Even later klinkt ze sterk en agressief uit een boomkruin vlakbij. Mijn lantaarn flitst aan maar het licht verliest zich in de wirwar van takken. En dan plots, onaangekondigd, de heldere tenorstem van een bosuilman. Jaloerse echtgenoot of buurman-kaper, uit op een vluchtig slippertje?

De roepen volgen elkaar sneller op. En dan gebeurt het. Een tweede mannetje, een schorre bariton met ingekorte tremolo, mengt zich in het toneel, gevolgd door nog een vrouwtje. Wat net nog leek op een liefdesduet gaat over in een kakofonie van hees gekrijs, trillend gehuil en nerveus gekwek. Getouwtrek over de territoriumgrenzen heen. Bangelijk.

En dan wordt het even plots weer stil. De oorlogstrom is verstomd, de grenzen zijn herbevestigd.

Hoewel ik deze keer geen silhouet kon vangen,

nr. 1 - januari 2010

keer ik voldaan op mijn stappen terug. Een verwarmende borrel wacht.

Koen Steenhoudt

Een uittreksel uit een of ander spookverhaal? Zeker niet.

Op zaterdag 23 januari kan je deze ervaring aan den lijve ondervinden. Vertrek om 17 uur bij de Helix, Hoogvorst 2 te Grimminge. Wouter Faveyts en Koen Steenhout, en misschien nog andere uilenfanaten, zullen jullie opsplitsen in kleine groepjes en naar het Raspaillebos begeleiden waar we een bezoek brengen aan enkele van het dozijn bosuilenparen. De nachtelijke sfeer in het bos is op zich al een attractie. Om een echt bibbermoment te beleven vragen we voor één keer volledige stilte. Breng een zaklampje mee en vergeet zeker je laarzen niet. Na afloop, tussen 19.30 en 20 uur, wacht ons een hartverwarmende dronk: glühwein, jenever of chocomelk.

Kostprijs e 1 voor leden, 2 voor niet-leden. Inschrijven is niet verplicht, maar wanneer je je komst meldt bij koen.steenhoudt@skynet.be kunnen we ons een beter idee vormen van de nodige gidsen en drank. Whoeeee– who–hoehoehoeeeeeeee...

19

De steenuil in de Denderregio Opnieuw in het middelpunt van de belangstelling Er is vast geen vogelsoort waarvoor de Denderregio zo belangrijk is als de steenuil. Deze kleine uil komt in uitzonderlijk hoge dichtheden voor in onze streek. Vooral in het zuidelijke deel, in de omgeving van Geraardsbergen. Door een recente internationale monografie en een op stapel staand project van het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen wordt dit belang recent weer onder de aandacht gebracht.

Even kennismaken met de steenuil

en kleine knaagdieren) en met voldoende nestplaatsen en uitkijkposten vanwaar kan worden gejaagd.

Het landbouwlandschap vormt een geschikt biotoop in flinke delen van het verspreidingsgebied. Zo ook in Vlaanderen, waar de soort vooral voorkomt in weidegebieden met talrijke knotwilgen. Dit laatste type bomen staat garant voor veel nestgelegenheid.

Hoogste dichtheden ter wereld De totale Belgische populatie wordt geschat op 9.000 tot 14.200 paren, waarvan 6.000 tot

Koen Steenhoudt

De steenuil is de kleinste uilensoort die in België tot broeden komt. In tegenstelling tot vele andere uilen is de steenuil ook regelmatig bij daglicht actief.

Daardoor kan hij vrij makkelijk worden waargenomen. Het zijn luidruchtige beestjes, die hun aanwezigheid frequent laten horen, via een uitgebreid gamma aan roepjes. De steenuil is te vinden in grote delen van Europa, met uitzondering van noordelijke streken, zoals Scandinavië. Zijn biotoop bestaat uit vrij open landschap, rijk aan kleine prooien (insecten

CINEREA

 Grasland met knotwilgen en hagen, steenuilgebied bij uitstek

20

nr. 1 - januari 2010

© Vilda - Rollin Verlinde

 Steenuil op pruimentak grote open ruimtes ontstonden waar opgaande bomen moesten wijken voor de schaalvergro ting in de landbouw, speelden niet in de kaart van de steenuil. In de jaren 70 werden subsi- dies betaald voor het rooien van hoogstam- boomgaarden. In de plaats kwamen (natuur- arme) laagstamboomgaarden, waarin de steen uil zich allesbehalve thuis voelt.

A Nog steeds wordt de open ruimte aangesneden om nieuwbouw neer te poten. Nieuwe verkave lingen, sportinfrastructuur, KMO-zones aan de rand van de gemeenten... zijn allemaal aanslagen Bedreigingen Er zijn verschillende factoren die de populatie van op het leefgebied van de steenuil. Tevens worden oude schuren afgebroken of opgeknapt, waar de steenuil in de problemen kunnen brengen.

A Tijdens periodes van langdurige sneeuwval door ze onbereikbaar worden als broedplaats. heeft de steenuil het moeilijk om aan voedsel te A Het veelvuldig gebruik van herbiciden om onge geraken. wenste kruiden uit de akkers te weren, heeft als bijkomend effect dat ook insecten achterwege A Als weiden omgezet worden in akkers of als blijven. Als dan ook nog insecticiden worden meerdere kleine, omzoomde akkers worden aangewend, verdwijnen de insecten als voedsel omgetoverd in één grote akker, dan komt bron voor de steenuil zeker. de voedselvoorziening in het gedrang. Door de steeds weerkerende bodembewerkingen A Veel (jonge) steenuilen vinden de dood onder de zijn er veel minder (spits)muizen te vinden wielen van koning auto. in de akkers. De schaalvergroting heeft dikwijls A Waar weinig nestgelegenheid voorhanden is, ondervindt de steenuil concurrentie van andere tot gevolg dat bomenrijen en knotbomen ver dwijnen, wat nefast is voor de nestgelegenheid. soms vroeger broedende holenbroeders zoals Ook de ruilverkavelingen van weleer, waardoor holenduif of spreeuw.

10.000 in Vlaanderen. Een aanzienlijk deel van de Vlaamse populatie is in de Denderstreek te vinden. Uit onderzoek is gebleken dat de dichtheid in de streek rond Geraardsbergen tot de hoogst geregistreerde ter wereld behoort! Het mag dan ook geen toeval zijn dat twee van de vier internationale congressen die reeds over de steenuil werden gehouden, in de regio of haar directe omgeving plaatsvonden. Het laatste zopas nog in september 2008 te Herzele.

nr. 1 - januari 2010

21

© Vilda - Ludo Goossens

 Nestkast voor steenuil in knotboom Steenuilen zijn honkvaste vogels. De jongen vestigen zich meestal in de buurt van de nestplaats.

Dit betekent dat, wanneer de soort uit een gebied verdwijnt, de herkolonisatie van het leeg gebied moeilijk en traag verloopt.

Sinds een aantal jaren wordt in flinke delen van het verspreidingsgebied een afname gemeld van het aantal steenuilen, zowel hier als in het buitenland. Dat betekent dat minstens een aantal van de gemelde bedreigingen de soort werkelijk in de problemen heeft gebracht. Daar kan echter wat aan gedaan worden.

Met RLVA de LEADER-toer op In nogal wat gevallen slagen soortspecifieke maatregelen erin de afname te stoppen of zelfs het tij te keren. Recent nam het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen (RLVA) het initiatief voor een steenuilenproject.

Hiervoor werkt het RLVA samen met de lokale

22

Natuurpuntafdelingen Vlaamse Ardennen-plus, Boven-Dender en Herzele, lokale wildbeheereenheden en landbouwersorganisaties (Boerenbond, Vlaams Agrarisch Centrum en Algemeen Boerensyndicaat). Geraardsbergen maakt deel uit van dit Regionaal Landschap. Er werd een LEADER-project ingediend met als toepasselijke naam ‘De Steenuil in de Vlaamse Ardennen’. LEADER is een Europees subsidieprogramma voor plattelandsontwikkeling. Op het moment van dit schrijven is nog niet bekend of het project zal worden goedgekeurd. De twee belangrijkste factoren voor het behoud van de steenuil komen beide aan bod in het project: het behoud van het kleinschalig landschap en het behoud van nestgelegenheid. Deze twee facetten van de soortbescherming zijn gelukkig vaak te combineren. Door het aanplanten en onderhouden van knotbomen en hoogstamfruitbomen wordt de geschikte voedselbiotoop van deze prachtige uil behouden. Op termijn biedt dit ook extra nestgelegenheid (holle bomen). De andere soortbeschermingsactie is het plaatsen van nestkasten. Deze kunnen zowel tegen schuren als in (knot)bomen bevestigd worden. In gebieden waar steenmarters voorkomen, kunnen maatregelen genomen worden om de nestkasten buiten het bereik van deze predator te plaatsen.

Landbouwers, gemeentebesturen, wildbeheerseenheden en geïnteresseerden kunnen hun steentje bijdragen tot het uitvoeren van deze beschermingsmaatregelen.

RLVA zorgt voor nestkasten en plantgoed Concreet zal men bij het RLVA terecht kunnen voor zowel plantgoed als nestkasten. De nestkasten zullen in het kader van het project gratis ter beschikking worden gesteld aan belangstellenden die een geschikte locatie aanbieden. Na een plaatsbezoek wordt beslist of er een bak kan gehangen worden. Niet elke plaats is immers geschikt. Elk jaar zullen de nestbakken gecontroleerd worden.

Daarnaast zal in het kader van het project ook de nodige aandacht worden besteed aan communicatie en promotie, onder meer door een reizende tentoonstelling en een speciaal voor de gelegenheid gebrouwen steenuilenbier!

Wouter Faveyts & Paul Haustraete

nr. 1 - januari 2010

Wie interesse heeft om zijn uiltje bij te dragen aan dit project, kan contact opnemen met Paul Haustraete (055 20 72 65 of paul.haustraete@rlva.be).

Paul brengt de Natuurpuntafdelingen op de hoogte van je interesse.

Bier drinken voor de steenuil!

‘The Little Owl’ Voor wie meer wil weten over de steenuil: recent verscheen een nieuw boek, volledig gewijd aan de soort. Deze monografie (want zo heet een boek dat over één vogelsoort gaat) is Engelstalig. Dat geeft aan het boek een belangrijk internationaal cachet.

In dit boek wordt dieper ingegaan op de biologie en het behoud van de steenuil, in al zijn aspecten. Al wat je ooit zou willen weten over de soort is er in te vinden. Eén van de auteurs is streekgenoot Dries Van Nieuwenhuyse. Dries is al jaar en dag een ware steenuil-afficionado. Zijn achtergronden als statisticus en als gepassioneerd amateur-ornitholoog hebben er in belangrijke mate voor gezorgd dat dit boek een aanwinst is voor de bibliotheek van elke natuurliefhebber. Vast en zeker een aanrader om de lange winteravonden mee te vullen.

William Roelens

William Roelens

Op vraag van het Regionaal Landschap Vlaamse Ardennen heeft de Herzeelse brouwerij De Ryck een nieuw artisanaal bier op de markt gebracht: het Steenuilke. Het is de bedoeling dat mede door dit bier de steenuil onder de aandacht van het grote publiek wordt gebracht. Voor het bier worden uitsluitend natuurlijke ingrediënten gebruikt: water, mout, maïs, hop en gist, aangevuld met kruiden die typerend zijn voor de leefomgeving van de steenuil zoals lievevrouwebedstro, engelwortel en sleedoorn.

Een aanrader voor de lange winteravonden:

nr. 1 - januari 2010

23

De kerkuil

Terug van even weggeweest Kerkuilen – en vooral de uilenjongen – hebben een hoog knuffelgehalte. Bovendien kan je ze af en toe ook echt zien. ’s Nachts een kerkuil zien vliegen is een belevenis die je niet snel vergeet. Misschien kan je zelfs aanwezig zijn bij het ringen van de jongen, of bij het vrijlaten van vogels die verzorgd werden in een vogelopvangcentrum. De kerkuil doet het nog behoorlijk goed in Vlaanderen. Toch mogen we niet op onze lauweren rusten. De kerkuil is een fragiele soort, die gevoelig is voor strenge winters en slechte muizenjaren.

Als de populatie zwak is, kan een extra tegenslag grote gevolgen hebben.

De belangrijkste redenen voor de achteruitgang van de kerkuil zijn het verlies van geschikte broedplaatsen, het verlies en de kwaliteitsvermindering van goede voedselbiotopen en een hogere onnatuurlijke sterfte door menselijke invloeden. Als de draagkracht van het landschap groter wordt, worden de territoria van de individuele uilenkoppels kleiner, zodat er meer ruimte vrijkomt voor bijkomende broedparen. Bijkomende broedkoppels hebben nood aan bijkomende broedlocaties. De plaatsen waar kerkuilen traditioneel broeden, zoals toegankelijke kerkzolders, worden schaarser.

De kerkuil kan uit de nood geholpen worden door het plaatsen van speciale kerkuilkasten. Uiteindelijk voldoet elke locatie als die maar rustig gelegen is en in de buurt van een rijk gevulde dis. Deze wordt sterk bepaald door de aanwezigheid van ruige graslanden en haagkanten. Typerend zijn beekvalleien waar het voor de kerkuil goed jagen is. Het prooiaanbod is daar uitermate afwisselend en een gevarieerd menu helpt de kerkuil ook door moeilijke perioden.

In het kielzog van de veldmuis Om de 3 tot 5 jaar bereikt de veldmuizenpopulatie een hoogtepunt. In Vlaanderen is dit minder uitgesproken dan op de droge zandgronden in het hoge noorden van Friesland, maar toch voldoende om ook voor een cyclische opwaartse knik in de populatie van de kerkuil te zorgen. In deze vette muizenjaren gaat de kerkuil immers zijn menu volledig op deze muizensoort afstemmen. Er komen meer koppels tot broeden, en zij brengen meer jongen per nest en soms zelfs een tweede nest voort.

Positieve trend door global warming Afgezien van de cyclische op- en neergang van de populatie, merken we de laatste jaren toch

24

© Vilda - Rollin Verlinde

Uil zoekt woning

 Kerkuil op zijn geliefde uitkijkpost een algemeen positieve trend op. Dit komt vooral door verbeterde klimatologische omstandigheden die vaak voor goede nazomers zorgen. Een paar decennia geleden concentreerde het broedseizoen zich tussen maart en juli. Een slecht voorjaar betekende een slecht broedseizoen. Recent zien we dat de kerkuil zijn broedactiviteiten niet zo snel meer laat boycotten door slecht voorjaarsweer met veel regen en kou. Hij wacht af, en wanneer de weersomstandigheden beter worden, wordt het startschot tot broeden gegeven. Zo gebeurt het steeds vaker dat er nog jongen uitvliegen in oktober. Dit was zeker het geval in 2009 toen na een vochtig voorjaar, vanaf mei het weer openbloeide, gevolgd door een uitermate zonnige zomer. Aangezien de meeste controles half juni plaatsvinden, zijn veel controleurs wellicht een aantal late broedgevallen

nr. 1 - januari 2010

misgelopen, zodat de broedcijfers van de voorbije jaren wellicht een tikkeltje onderschat zijn.

De personen die zich vrijwillig inzetten om de kerkuil te beschermen, zijn verenigd in Kerkuilwerkgroep Vlaanderen. Zij volgen jaarlijks het broedsucces van de kerkuil op.

Waar nodig, treffen ze beschermingsmaatregelen. Het plaat Reliefrijk landschap met ruige hoekjes en bosranden, ideaal kerkuilgebied sen van nestkasten is daar een voorbeeld van. Nestkasten vergemakkelij- een actie gestart vanuit de stad, wat onmiddellijk ken de jaarlijkse controles van de broedlocaties. Waar een nestkastbroedsel opleverde. mogelijk, worden de jongen geringd. Dit levert mooie Jaarlijkse activiteiten rond de kerkuil zijn het opvolgen gegevens op over de verspreiding van de jonge kerk- van de balts in februari, het ringen van de jongen in de uilen. Veelal vestigen ze zich op hoogstens enkele zomer, het pluizen van braakballen in herfst en winter tientallen km rond hun geboorteplaats. en het plaatsen van nestkasten in de herfst.

Acties in de Dendrietregio

nr. 1 - januari 2010

Kerkuilenwerkgroep Oost-Vlaanderen INFO

Ook in de Dendrietregio zijn medewerkers van de Kerkuilwerkgroep actief. Dankzij hen hebben we een goed beeld van de verspreiding en de evolutie van de kerkuil in de regio. Opmerkelijk is de duidelijke invloed van nestkasten. Deze leveren nieuwe vaste broedlocaties op. De acties rond kerkuilen zorgen er ook voor dat er bijkomende broedloBroedgegevens van caties, zonder nestkast, worden ontdekt.

Aalst 1 Al tien jaar worden acties ondernomen Berlare in Dendermonde, Denderleeuw Herzele en Ninove. In Erpe-Mere Geraardsbergen 2 Herzele heeft de open Herzele 1 communicatie rond Lede deze acties veel nieuwe Lierde locaties aan het licht gebracht. Momenteel Ninove is de bezetting van hun Sint-Lievens Houtem nestkasten 1 op 5. In TOTAAL 4 Ninove is er in 2009

Johan.Lefebvre@scarlet.be.

de regio 1

2

2

3

2

2

6

3 2

2 2

1 4

2 5 3

1 3

1 2 3

1

4 1

1

2

3

3

3

5

1

6

7

7

10

15

6

15

10

25

Koen Steenhoudt

Kerkuilwerkgroep Vlaanderen

Gevangenis in Dendervallei te Hofstade?

Nadat het project voor de gevangenis in Dendermonde verzandde in een juridische procedureslag, is de federale overheid op zoek gegaan naar andere beschikbare terreinen in de ruime regio, om tegen 2013 een nieuwe inrichting in gebruik te kunnen nemen. Men liet zijn oog vallen op de zone voor “gemeenschapsvoorzieningen en openbaar nut” van 9 ha, in Hofstade (Hekkestraat-Spuimeersenweg), pal in de groene Dendervallei tussen Aalst en Gijzegem. Daar zou een stervormig en ommuurd gebouw komen met vier vleugels, goed voor 440 gedetineerden.

Legaal OK, maar niet opportuun

ruimte volgens Natuurpunt Aalst om diverse redenen absoluut niet geschikt voor dergelijke grootschalige infrastructuur. De legaliteit is mogelijk in orde, de opportuniteit is dat zeker niet.

Open ruimte met zachte recreatie wenselijk In diverse ruimtelijke plannen en beleidsnota’s (Ruimtelijk Structuurplan Aalst, ontwerp-RUP Nederhase, afbakening regionaalstedelijk gebied Aalst, afbakeningsproces buitengebied, enz.) heeft de stad Aalst zich uitgesproken voor het behoud van deze open ruimte. Dit is door de bevoegde

Pieter-Jan D’ Hondt

De betrokken percelen worden nu grotendeels als weiland en akkerland gebruikt, en waren waarschijnlijk ooit bedoeld als reserve-uitbreidingszone voor het aangrenzend waterzuiveringsstation. Om allerlei redenen is dit (nog) niet gebeurd, maar is ook de voorbijgestreefde bestemming “openbaar nut” van deze zone nooit gewijzigd via ruimtelijke planningsprocessen. Hoewel de bodembestemming op het geldende gewestplan de inplanting van een gevangenis in een zone voor openbaar nut juridisch mogelijk maakt, is deze groene open

26

nr. 1 - januari 2010

Pieter-Jan D’ Hondt

Vlaamse overheid nog nooit tegengesproken. Het waterzuiveringsstation wordt beschouwd als de definitieve grens tussen het verstedelijkt gebied en het buitengebied.

De stad engageerde zich om deze grens te respecteren en de zone zelf niet aan te snijden voor openbaar nut, maar slaagde er jammer genoeg niet in om bij de voorbije ruimtelijke processen, de bodembestemming te wijzigen in de door haar gewenste “zachtere” functie als buitengebied (bestaande verweving van landbouw- en natuurfunctie). Gezien de aanwezigheid van diverse recreatieve infrastructuren (o.a. scoutslokaal en tennisterrein) lijkt een groene, zacht recreatieve functie (bv. speelbos) aangewezen.

Aangezien de zone buiten de afbakening van het regionaalstedelijk gebied Aalst valt (gewestelijk RUP van 2003) mag men er van uit gaan dat ook de Vlaamse overheid van mening is dat deze zone niet tot het stedelijk gebied behoort maar wel tot het buitengebied en dus als open ruimte moet worden gevrijwaard. De aansluitende zones zijn bij de recente afbakening van het buitengebied dan ook als actiegebied aangeduid, waar een evenwichtige verweving tussen landbouw, bos en natuur nagestreefd wordt.

nr. 1 - januari 2010

Behoorlijk bestuur Er is in het dossier geen informatie beschikbaar over de wijze waarop tot de keuze voor deze locatie is gekomen. Het is totaal onduidelijk welke criteria (naast beschikbaarheid van voldoende hectaren in de bestaande “blauwe” zone) werden gehanteerd en welke andere alternatieven er in aanmerking komen en in overweging zijn genomen. Vanuit het principe van behoorlijk bestuur en “goede ruimtelijke ordening” lijkt het echter aangewezen om op basis van relevante objectieve criteria, uit de diverse alternatieven, de meest aangewezen locatie te selecteren en daaraan indien nodig (via RUP) de bestaande ruimtelijke bestemming aan te passen. Daarbij moet zeker ook gezocht worden naar mogelijkheden voor inbreiding binnen stedelijk gebied of herbestemming van zones (bv. militaire terreinen of kazernes) om overbodige inname van open ruimte te vermijden. Daarom is een PlanMER aangewezen.

Natuurwaarde door overheid erkend, en toch...

De betrokken zone ligt binnen de perimeter van het door de Vlaamse regering recent erkende natuurgebied Hogedonk (zie www.hogedonk.be).

Binnen dit gebied is Natuurpunt bezig met de uitbouw van een hoogwaardig stuk natuur aan beide

27

zijden van de Dender. In het noorden (Mespelare) van de perimeter is er al de dreiging van de N41.

Nu zou ook in het zuiden geknabbeld worden aan het laatste stuk grote open ruimte in het noorden van Aalst. Op de biologische waarderingskaart is een deel van de betrokken zone ingekleurd als biologisch waardevol. Het vormt bovendien een belangrijke verbindingsschakel tussen het natuurgebied “Hoekske� (vochtige weiden en bossen achter containerpark) en de rest van de natuurgebieden op de linker Denderoever. De natuurwaarde van het gebied (alluviale bossen, bloemrijk grasland, oude Dendermeanders, kleine landschapselementen, enz.) wordt uitdrukkelijk erkend in het Natuurontwikkelingsplan van Aalst.

Visuele vervuiling

Dwars door de zone loopt de Molenbeek, mooi omzoomd door een lange dreef van grote populieren.

Deze landschappelijk zeer aantrekkelijke publieke doorgangen via mooie buurtwegen zouden onherroepelijk verloren gaan.

Het randstedelijk gebied is zeer in trek voor zachte recreatie. Er passeren veel fietsers op de route van de provinciale fietsknooppunten en er wordt veel gewandeld. Natuurpunt plant er binnenkort trouwens een nieuwe wandelroute om het brede publiek nog gemakkelijker van het Denderland te laten genieten.

In de onmiddellijke omgeving bestaat al recreatie-infrastructuur (tennisclub, scoutslokaal, hengelsport) die van deze open ruimte gebruik maakt. Deze recreatieve functie kan in de toekomst verder uitgebouwd worden zonder de andere functies (landbouw, natuur) in het gedrang te brengen.

Impact op landbouw De betrokken percelen zijn op dit moment in professioneel landbouwgebruik. Inpalming van deze percelen betekent voor de betrokken landbouwers een belangrijk verlies. Indien zij uitwijken naar andere percelen binnen de erkende perimeter van het natuurgebied Hogedonk, kan dit bovendien gronddruk veroorzaken en hypothekeert dit het verdere proces inzake afbakening van het buitengebied, waarbij via een RUP zal gestreefd worden naar een evenwichtige verdeling van de landbouw- en natuurfunctie in de Dendervallei.

M. Van Steen

Door een degelijke groene buffering is de laagbouw van het waterzuiveringsstation visueel relatief weinig storend in dit open meersenlandschap.

De voorziene hoogbouw en onvermijdelijke muren van een gevangenis zullen wel een grote negatieve visuele impact hebben op het zeer open landschap van de Dendervallei. Door het open karakter van de Dendervallei zal deze impact zich uitstrekken over een breed gebied, zelfs tot op de overzijde van de Dender. Ondanks eventuele randvoorwaarden inzake uitzicht en buffering, zal dit gebouw onvermijdelijk zichtbaar blijven vanuit de ruime omtrek.

Groene recreatie in het gedrang

28

nr. 1 - januari 2010

Wat met de watertoets?

Stad Aalst verbijstert eenieder met positief advies

Men bevindt zich vlakbij de Dender en de Molenbeek en in overstromingsgebied. Het is dus zeer de vraag of het project de watertoets zal kunnen doorstaan.

Natuurlijke overstromingsgebieden en valleigebieden moeten maximaal gevrijwaard worden als buffer bij hoge waterstanden en als natuurlijke structuur.

De historische fout met het volbouwen van de Dendervallei met industriegebieden zoals Wijngaardveld en Hofstade, mag zich niet herhalen.

VMM waarschuwde dat Aquafin in de problemen kan komen indien de uitbreidingszone volledig door een gevangenis zou ingenomen worden.

Nieuwe verplichtingen inzake milieubeleid (lozingsnormen, slibbehandeling, ecologische buffering…) zouden immers een ruimtelijke uitbreiding van het aanpalende waterzuiveringsstation kunnen vereisen.

Natuurpunt Aalst had het stadsbestuur opgeroepen om een duidelijk, unaniem en principieel negatief advies te geven over deze principeaanvraag.

Ook vele overheidsdiensten gaven een duidelijk negatief advies. Tot onze verbijstering heeft de stad deze talrijke adviezen en argumenten niet weerlegd maar toch een positief advies gegeven, gekoppeld aan enkele randvoorwaarden.

Zo zou de gevangenis (drie verdiepingen hoog!) één ruimtelijk geheel moeten vormen met de omgevende Dendervallei door “een sterke en kwaliteitsvolle typologie van de gebouwen met respect voor de natuur”. Het perspectief van extra werkgelegenheid blijkt belangrijker dan de vroegere Aalsterse beslissingen inzake ruimtelijke planning. Hopelijk laat de Vlaamse vergunningverlener de principes van goede ruimtelijke ordening zwaarder doorwegen. Natuurpunt Aalst zal er in samenwerking met Raldes alles aan doen om de groene open ruimte in de Dendervallei te vrijwaren.

Afdeling Aalst

Rik De Baere 053 21 29 13 rikdebaere@scarlet.be

nr. 1 - januari 2010

M. Van Steen

M. Van Steen

Een grote gevangenis vraagt veel transport. In tegenstelling tot de meeste bestaande gevangenislocaties in de stadscentra, is er geen enkele verbinding voorzien met openbaar vervoer. Dit betekent een bijkomende belasting van de N41 Aalst-Dendermonde met bijhorende luchtvervuiling en andere overlast, o.a. van het personeel dat verder naar Aalst i.p.v. van naar Dendermonde zal moeten pendelen. Deze impact is ook niet meegenomen bij de lopende plannen tot herinrichting van de N41 tussen Hofstade en Gijzegem.

INFO

Kosten voor verkeer en veiligheid

29

Oude Gentbaan 259 9300 Aalst

 053 705 222

Gear for Adventure

Geniet méér in de natuur...

door het juiste materiaal van bij Trekking:

P Ademende, water- en winddichte kledij Thermische kledij P Waterdicht schoeisel P Rugzakje P Verrekijker P

info@trek-king www.trek-king.be

rting o k uw -5% n a v toon r nt ! e u v p r p o tuu a N t ar lidka

Opening nieuwe winkel: maart 2010

Natuurpunt is een open en ongebonden vereniging die mensen op een aan­ge­name wijze kansen wil geven om zich in te zetten voor de duurzaam­heid van natuur en landschap vanuit een bre­­de maat­ schappelijke visie. Onze activitei­ ten situeren zich hoofdzakelijk op het vlak van studie, educatie, beleid en reservatenwerking. www.natuurpunt.be

RESERVATEN EN NATUURPROJECTEN

AFDELINGEN

Boelaremeersen te Neder­boelare - 6640 Johnny Cornelis - 0474 58 08 38

Aalst

Rik De Baere - 053 21 29 13 rik.debaere@telenet.be

Affligem-Liedekerke Kern Affligem

Giften Reservatenfonds: rekeningnummer: 293-0212075-88 met vermel­ ding van de projectnaam en het projectnummer.

Giften vanaf e 30 zijn fiscaal aftrekbaar.

johnny_cornelis@hotmail.com

Brede Schoren en Konkelschor te Berlare 6616

Wim Van Grieken - 053 77 70 06 wim.van.grieken@advalvas.be

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Kern Liedekerke

Dendervallei te Ninove 6099

Erik De Block - 053 68 35 88 edebe@advalvas.be

Denderleeuw

Bruno De Bruyn - 053 67 07 85 bruno.de.bruyn@kindengezin.be

Dendermonding

Stefaan Thibau - 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Erpe-Mere

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Boven-Dender

Wouter Faveyts - 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be

Groot-Haaltert

Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@telenet.be

Lede-Houtem

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Jeroen Vanhee 054 33 50 29 olinda@skynet.be

Den Dotter/ Blauwbos te Haaltert/Aaigem/Mere 6149 Stijn De Ryck 0472 70 20 00 stijnderyck@busmail.net

Everbeekse bossen - 6210

Koen Van Den Berge 055 42 83 90 koen.vandenberge@skynet.be

Gemene Meers te Idegem 6647

Tom Van Muylem 054 24 02 10 tom.tinne@telenet.be

't Groot Schoor te Grem­bergen 6603 Tarcy Verstraeten 052 21 11 11

Ninove

Heidemeersen te Berlare 6644

WERKGROEPEN

Hogedonk te Gijze­gem/ Herdersem / Mespelare - 6243

Wouter Mertens - 0495 68 89 33 wouter.mertens@natuurpuntninove.be

Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Werkgroep Invertebraten

Brian Roelandt Brian.Roelandt@telenet.be 052 22 57 71

Vogelwerkgroep Cinerea

Honegem te Erpe-Mere/ Aalst/Lede - 6123

Eric De Tré - 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be - 2255 Wouter Faveyts 0479 27 32 78 wouter.faveyts@telenet.be

Plantenwerkgroep Allium

Peter Tolleneer - 0498 40 83 28 allium@belgacom.net

Zoogdierenwerkgroep Denderstreek Joachim De Maeseneer Joachimdm@yahoo.com

Paddestoelenwerkgroep Zwamvlok Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Werkgroep amfibieën & reptielen Ward Koen De Maere greatskua2002@hotmail.com 0485 68 89 82

nr. 1 - januari 2010

Wim D’Haeseleer - 0495 87 50 50 wim.dhaeseleer@honegem.be www.honegem.be

Keelman te Denderhoutem 6178 Guido Van Rossen 054 32 23 01

Korte Lake te Overboelare 6655

Ledezijde 6657

Peter D’Hondt - 053 80 72 57 peter.dhondt@telenet.be

Moenebroek te Geraards­bergen/ Lierde - 6620 Carlos D’Haeseleer - 054 41 87 09 carlos.dhaeseleer@skynet.be

Molenbeekmeersen te Den­ derleeuw/Okegem - 6646 Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Padde- en Porrebeekvallei te Dendermonde - 6652 Dirk Van den Bossche 052 42 49 60

Palitsebeek te Liedekerke - 9427 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Pamelse meersen, Dom­me­lingen te Liedekerke - 9972 Marc Michiels 053 67 11 91 marcusmichiels@skynet.be

Phenixberg te Okegem - 6618 Wouter Mertens 054 32 51 71 wouter.mertens: zie eerder

Raspaillebos te Grimminge 6164 Koen Steenhoudt 054 58 67 58 k.steenhoudt@skynet.be

Rietbeemd te Moer­beke/ Viane/Lessines - 6058 Godfried Merlevede 068 30 01 07 0486 87 17 87 derietbeemd@hotmail.com

Sint-Onolfspolder te Appels/ Dendermonde - 6623 Bart Dierickx 052 21 03 81

Valier te Liedekerke - 9418 Marc Michiels - 053 67 11 91­ marcusmichiels@skynet.be

Wachtbekken 6 In Sint-Gillis/Dendermonde Stefaan Thibau 052 42 69 72 stefaan.thibau@skynet.be

Walputbeek/Dendermeersen te Meerbeke - 6213 Georges Jacobs 054 33 60 64 georges.jacobs@pandora.be

Wellemeersen te Denderleeuw/ Erembodegem - 6612

Willem Boonen - 054 41 75 85 willem.boonen@skynet.be

Eric De Tré 053 66 04 32 eric.detre@vhm.be

Kravaalbos te Meldert 6071

Werkgroep Bomen-ParkOsbroek/Gerstjens te Aalst

Frans Roggeman fransroggeman@msn.com

Peter Tolleneer 0498 40 83 28 wbpo.aalst@belgacom.net

Dendriet is het regionale contactblad voor de leden van negen Natuur­punt­afdelingen en zes studie­werkgroepen in de Dender­ streek. Deze af­delin­gen en werkgroepen wil­len zowel occasioneel als struc­tureel in­tens sa­men­wer­ ken. Je kan voor meer inlich­ tingen steeds terecht bij de con­ tactpersoon voor jouw afdeling of de werkgroep die jouw interesse wegdraagt. Stuur je opmerkingen, aanmoedigingen, belevenissen en natuurpuntjes door naar de redactie. Deadline volgende Dendriet: 1 februari 2010.

Dendriet ontvangen: Leden van Natuurpunt die lid zijn van een niet-Dender­streek­ afdeling kunnen Dendriet ontvangen door hun lidmaatschap te wijzigen naar de afdeling binnen de Denderstreek van hun keuze of door zich te abonneren op Dendriet. Dit doe je door middel van een overschrijving van  7,50 op rekeningnummer 393-0491337-24 van Dendriet, Heldergemstraat 161, 9450 Heldergem, met vermelding van je lidnummer en “abonne­ment Dendriet, middenkatern afde­ling...”.

Een afzonderlijk abonnement zonder lidmaatschap van Natuur­punt is niet mogelijk.

REDACTIERAAD Koen Steenhoudt - verzending en redactiesecretaris.

Wouter Mertens - hoofdredacteur en verantwoordelijke uitgever.

Daan Stemgée, - Joachim De Maeseneer - redactiekern.

Stijn De Ryck - budgettering.

Marc Symoens - corrector.

Willy Beeckman, Rik De Baere, Aagje De Doncker, Dirk De Mesel, Eric De Tré, Peter D’Hondt, Wouter Faveyts, Jo Ottoy, Peter Tolleneer, Wim Van Grieken.

Wilfried Veldeman - lay-out Werkten ook mee aan dit nr: Michel De Couck, Carlos D’Haeseleer, Pieter-Jan D’ Hondt Paul Haustrate, Johan Lefebvre Wiliam Roelens, M. Van Steen, Jan Van Uytvanck, ©Vildaphoto: Yves Adams - Ludo Goossens - Rollin Verlinde.

Druk

Drukkerij Druk in de Weer, Gent Papier: CyclusPrint 90 gram, 100% kringlooppapier Inkt: gedrukt met vegetale inkten en plantaardige wasmiddelen.

31

Hernieuw nu je lidmaatschap Bedankt !

INHOUD 2 Nieuw soortenbesluit 3 Samenwerkingsovereenkomst 5 Relaas van een paddenoverzetter 9 10.000 slijmerds gered 11 Moenebroek in de kijker 14

Cursus natuurfotografie

15

Kalender

18 Als de bosuil roept 20 De steenuil als vogel, boek en bier 24

Kerkuil terug van weggeweest

26 Gevangenis te Hofstade-Aalst?

Deze titel verwijst naar:  het Griekse dendron, wat boom betekent,  een mineraal in de vorm van een boompje op voegvlakken van sommige gesteenten,  de vertakte uitlopers van hersen- zenuwcellen: een communicatie­­­- kanaal dus,  het Denderbekken met een netwerk van sloten en beken,  tenslotte staat er natuurlijk ook veel riet langs de Dender...

Retouradres: Koen Steenhoudt, Waterschaapstraat 30, 1570 Galmaarden Redactieadres: Dendriet, Pamelstraat 119, 9400 Ninove E-mail: dendriet@skynet.be Websites: www.natuurpunt.be/denderstreek www.denderstreek.waarnemingen.be Verantwoordelijke uitgever: Wouter Mertens, Pamelstraat 119, 9400 Ninove Rekeningnummer: 393-0491337-24, Dendriet, Heldergemstraat 161 9450 Heldergem

Foto’s voorpagina: Paddenoverzetters op post: Michel De Couck Winters stilleven: Koen Steenhoudt Bosuil op de uitkijk: © Vilda - Rollin Verlinde

Schenk een lidmaatschap !

Gezinslidmaatschap:  24 op rekening 230-0044233-21 Je ontvangt natuur.blad en Dendriet Voor  8,50 meer ontvang je ook natuur.focus (studie en beheer) of natuur.oriolus (vogels) Voor  38,50 in totaal ontvang je zowel natuur.blad, -focus, -oriolus en Dendriet (vermeld de tijdschriften die je wenst op de overschrijving)