TANDARTSANGST

Tandartsangst komt veel voor onder patiënten, maar wat kun je er als praktijk

aan doen? Tandartspraktijk Tilburg heeft angstcoach Davy Melissen in dienst

genomen. Hij is GZ-psycholoog en EMDR-practioner en vertelt meer over het

ontstaan en de behandeling van tandartsangst.

Davy Melissen

Bepaalde gebeurtenissen kunnen diep ingrijpen in het leven van mensen. Denk hierbij aan een auto-ongeluk, een ernstige ziekte, een overval, mishan deling, (seksueel) misbruik, brand, een natuurramp of een oorlogssituatie. Ook verlieservaringen kunnen leiden tot klach ten, zoals bijvoorbeeld het verlies van een baan of een geliefde. Een groot deel van de getroffenen ‘verwerkt’ deze ervaringen op eigen kracht. Bij anderen ontwikkelen zich (psychische) klachten, waarbij men uiteindelijk bij een bepaalde hoeveelheid aan klachten en duur kan spreken van een ‘posttraumatische stress-stoornis’ (PTSS) (DSM-V; internationaal classificatiesys teem). Voorbeelden van psychische klachten zijn: • Nare herinneringen aan de gebeurtenis, herbelevingen/flashbacks; • Vermijden van zaken die met de gebeur tenis te maken hebben; • Sneller geïrriteerd/korter lontje; • Schaamte, schuldgevoel en/of negatief zelfbeeld; • Somberheid; • Concentratieproblemen; • Onverklaarbaar lichamelijke klachten; • Slaapproblemen; • Angsten, paniek, je zorgen maken en/of onrust; • Stress, verhoogde alertheid/waakzaam heid.

Tandartsangst Tandartsangst is ook zo’n specifieke klacht die kan ontstaan na zo’n ingrijpende ge - beurtenis, het is een voorbeeld van een specifieke fobie. Er kan angst optreden voor verschillende tandarts gerelateerde aspec ten, zoals het geluid van de boor, het felle licht, de spuit, de verdoving, de geur, de witte jas en natuurlijk de pijn. Tandartsen blijken lang niet altijd afgestemd en inge steld op de angstige patiënt en de interactie tussen tandarts, tandartsassistenten en pa tiënt leidt niet zelden tot zeer vervelende, zelf traumatische situaties. Tandartsangst is nog steeds een wijd verspreid en diepge worteld fenomeen. Tandartsbehandelingen worden vaak gevreesd en leiden over het algemeen tot meer belemmeringen in het dagelijks functioneren dan bijvoorbeeld confrontaties met hoogten, spinnen of het vliegen in een vliegtuig. Wanneer adequate behandeling achterwege blijft kunnen op meerdere vlakken forse gevolgen ontstaan. Het (jarenlange) vermijden van tandheel kundige behandeling heeft onder andere sociale gevolgen als schaamte, onzeker heid en vermijding en uiteindelijk mogelijk ook ernstige medische klachten. Peter Spijkers van Tandartspraktijk Tilburg vond jaren geleden dat er binnen de praktijk specialistische ondersteuning en behande ling van een Gezondheidszorgpsycholoog (GZ-psycholoog) noodzakelijk was voor mensen die om -wat voor reden dan ookzeer angstig zijn geworden voor tandheel kundige behandelingen en daardoor soms al jarenlang tandartspraktijken vermijden. Het is daarom dat - ook bij de meest com plexe casuïstiek- sinds 2016 op zorgvuldige wijze multidisciplinaire behandeling op

maat geboden wordt om zo deze angstige patiënten - soms na 20 of 30 jaar - weer in de behandelruimte te krijgen. De rol van de GZ-Psycholoog wordt binnen de praktijk omschreven als ‘Angstcoach’, omdat de er varing leert dat de term ‘(GZ-)Psycholoog’ voor patiënten een drempelverhogende werking kan hebben.

Behandeling van angst Er zijn verschillende manieren om angsten, fobieën en trauma’s te behandelen. Eye Movement Desensitization and Reproces - sing (EMDR) is hiervoor een passende en succesvolle, kortdurende geprotocolleerde therapievorm, die geboden kan worden door daarvoor opgeleide (GZ-)psycholo - gen. Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de werkzaamheid van EMDR en uit de resultaten blijkt dat mensen goed op EMDR reageren. Als het gaat om een trauma/fobie na een éénmalige ingrijpen - de gebeurtenis, dan zijn mensen vaak al na enkele zittingen in staat om hun dagelijkse bezigheden weer op te pakken. Bij mensen die langdurig trauma hebben meegemaakt en bij complexere problematiek duurt de behandeling langer. (Zie www.emdr.nl en YouTube voor meer informatie over de werking). Naast EMDR wordt binnen Tandart - spraktijk Tilburg gebruik gemaakt van technieken uit de Cognitieve Gedragsthe - rapie (CGT), ontspanningsoefeningen en psychotherapeutisch georiënteerde ge - sprekken. De eerste gesprekken zijn er op gericht het behandelplan (casusconceptu -

alisatie) helder te krijgen door de patiënt te leren kennen en te achterhalen wat de exacte oorsprong en (uitings)vorm is van de angst voor tandheelkundige behande - ling. Uitgangspunt is daarbij dat je niet wordt geboren met een angst of een fobie en dat de aanleiding tot de angst voor tand - heelkundige behandeling niet altijd direct of op een voor de hand liggende wijze hoeft samen te hangen met tandarts gerelateerde ervaringen. De centrale pijn van de trau - matische herinneringen is daarbij altijd onder te verdelen in de thema’s: veiligheid, zelfwaardering, schuld of controle. Het is in deze zoektocht essentieel het ont - staan van de klachten nauwkeurig scherp te krijgen. Meestal kent de angst of de fo - bie een duidelijk ontstaan. Dat wil zeggen: een specifieke, ingrijpende tandarts gerela - teerde gebeurtenis heeft zich voorgedaan, waarna de angst is ontstaan. Sommige cli - ënten met angst voor de tandarts hebben echter nog nooit een negatieve ervaring bij de tandarts meegemaakt, of hooguit een paar licht traumatische ervaringen. Deze groep patiënten zijn dan bijvoorbeeld bang geworden door ervaringen en verhalen van anderen en/of beelden op televisie (secun - daire traumatisering). Soms is er een andersoortige traumati - sche gebeurtenis geweest, waarna door generalisatie ook angst voor de tandarts is ontstaan. Soms is de angst voor tandheel - kundig ingrijpen bijvoorbeeld ooit (mede) ontstaan bij vergelijkbare medische in - grepen door bijvoorbeeld de huisarts of medisch specialist. Ook kan het zijn dat

Anesthesia & Intensive Care Services B.V.:

AIC is gespecialiseerd in het verzorgen van hoogwaardige medische zorg binnen de anesthesiologie en intensive care geneeskunde.

Met ons VOLWAARDIG MOBIEL ANESTHESIETEAM inclusief apparatuur, monitoring, medicatie, gasvoorziening, disposables en al het nodige personeel kunnen wij op een voor u wenselijke locatie op 4 behandelkamers tegelijk algehele anesthesie toedienen aan uw cliënten, zonder dat u ook maar iets hoeft aan te passen aan de inrichting van uw kliniek.

Tandheelkundige klinieken die behandelingen onder algehele anesthesie willen aanbieden:

Als u aan uw cliënten behandelingen onder algehele anesthesie wilt aanbieden zonder dat u dure investeringen hoeft te doen in uw kliniek, dan bent u bij ons aan het juiste adres. Wij kunnen met ons MOBIEL ANESTHESIETEAM in elke kliniek op 4 behandelkamers tegelijk volledig de anesthesie verzorgen zonder dat u daar naar hoeft om te kijken. Wij zijn volledig selfsupporting. Wij kunnen in elke tandartspraktijk de anesthesie verzorgen. Uw praktijk hoeft dus niet aan speciale voorwaarden te voldoen!!

Bel voor een gratis en vrijblijvende offerte:

Schroom niet om te bellen of te emailen voor een gratis en vrijblijvende offerte. Zonder enige verplichting komen wij graag bij u langs om de situatie in uw kliniek te beoordelen en de wensen en mogelijkheden met elkaar te bespreken.

de ontstaansgeschiedenis van de tand heelkundige angst gelegen is in een ogenschijnlijk totaal onverwachte hoek, zoals bijvoorbeeld -ervaringen die samenhangen met- een bovenmatige behoefte aan be houd van controle of angst om beoordeeld te worden/fouten te maken. Het kan ook zijn dat je in het verleden slachtoffer bent geworden van pesten, seksueel misbruik en fysieke bedreiging en/of daadwerkelijk geweld, waardoor je in de behandelstoel van de tandarts misschien plots weer dat ontzettend onveilige, benauwende gevoel terugkrijgt dat je geen kant op kunt, gevan gen zit en geen invloed kunt uitoefenen en je machteloos voelt. In de intake bij Tandartspraktijk Tilburg wordt door de GZ-Psycholoog een taxatie gemaakt van een aantal individuele ken merken, waaronder de persoonlijke draagkracht en de last die men van de klachten ondervindt. Hieruit zal blijken of een ge richte traumabehandeling op dat moment nodig en mogelijk is, en of daarvoor EMDR kan worden gebruikt. Er zal daarbij altijd goed gekeken worden of en in hoeverre deze behandeling interfereert met eventue le behandelingen elders.

Opbouw naar succesvolle behandeling Tandartspraktijk Tilburg biedt een samen met de patiënt volledig op maat gemaakte behandeling. Het vergt lef om te investe ren in het opzetten van een dergelijke behandeling, het pionieren brengt daarbij de nodige strubbelingen mee maar omdat alle medewerkers van de praktijk erin geloven de meest angstige mensen weer in de be handelstoel te krijgen, worden er al jaren mooie succesverhalen gecreëerd. De eerste belangrijke stap begint echter altijd bij de patiënt, die zo dapper is om telefonisch of per e-mail contact op te nemen met een ba liemedewerker van de praktijk. Dit vormt in de aanloop naar behandeling het eerste, zeer belangrijke contactmoment, wat voor de patiënt gevoelsmatig vaak al veelzeg gende betekenis kan hebben. De baliemedewerker kan er in dit contact namelijk al voor zorgen dat een patiënt emotioneel correctieve ervaringen opdoet in het con tact met personeelsleden van een tandartspraktijk. Soms gaat de aanmelding via de tandarts en -assistent, nadat blijkt dat een (eerste) afspraak bij de tandarts met veel spanning verliep. Bij een dergelijk consult zal met de patiënt altijd de mogelijkheid tot een traject bij de angstcoach worden besproken. Wanneer aanmelding plaats vindt zal de Angstcoach eerst samen met de patiënt de ontstaansgeschiedenis van de klachten goed proberen te begrijpen. Wanneer de casusconceptualisatie helder is wordt samen met de patiënt afgestemd wat de volgorde is van de behandeling van de nare, vaak traumatische herinneringen. Puntsgewijs ziet het verloop van de op angstreductie gerichte behandeling er na de intake als volgt uit: • Behandelen (desensitiseren) van een of meerdere traumatische herinnering(en); • Blootstelling aan prikkels (exposure) op voor de patiënt meest angstopwekkende prikkels in de behandelruimte/praktijk; • Op maat gemaakte ontspanningsoefe ning voor thuis en tijdens de tandheelkundige behandeling; • Patiënt meer mondig maken & vergroten van gevoel van eigen regie en eigenaar schap; • Informatie over werkwijze en karakter tandartsen; • Samen zoeken van een goede match tus sen patiënt en tandarts; • Eén of tweemaal aanwezig zijn bij een tandartsafspraak om zowel patiënt als tandarts te helpen en coachen. De vele succesverhalen tot nu toe zijn enkel mogelijk geweest door een goede facilitering en inbedding van de rol van de angstcoach, welke binnen het gedach tengoed van de praktijk hoort. Essentieel is de zorgvuldige en fijne samenwerking van de angstcoach met de tandarts, tand artsassistenten, baliemedewerkers en alle andere collega’s en natuurlijk de patiënt. Het is omdat de patiënt zich -helaas vaak in tegenstelling tot eerdere behandelingenmaximaal gehoord gaat voelen en de on voorwaardelijke steun en respect ervaart. Het vertrouwen van de patiënt in de tand heelkundige omgeving en zichzelf neemt gaandeweg het behandeltraject ziendero gen toe door behandeling van de nare herinneringen en de betrokken houding van het personeel. De kans op weer een succes verhaal is echter het grootst wanneer de patiënt leert om zijn behoeften en grenzen beter aan te geven en te merken dat hier respectvol op wordt gereageerd.

Literatuur: Doering S. Ohlmeier MC, Jongh de A, Hofmann A, Bisping V. Efficacy f a trauma-focused treatment approach for dental phobia: a randomized clinical trial. Eur J Oral Sci 2013; 121: 584-593. C 2013 European Journal of Oral Sciences.

Davy Melissen (38) is in de rol van angstcoach nu ruim drie jaar als Gezondheidszorg-Psycholoog (GZ-Psycholoog) & EMDR-Practitioner werkzaam bij onder andere Tandartspraktijk Tilburg.