Zwarte stern op torenvalk menu?

Tekst: Dirk-Jan Saaltink, foto’s: Dirk-Jan Saaltink en Max Ossevoort

Zo nu en dan kom je merkwaardige dingen tegen tijdens het veldwerk. Zo ook in de zomer van 2021, toen we een nest torenvalken in de polder nabij Vlist gingen ringen. Zoals gebruikelijk zette ringer Cor zijn spullen klaar en ging ik met de ladder naar het nest om de jonge torenvalken naar beneden te halen voor het meten, wegen en ringen. De jonge valken vinden dat altijd een beetje spannend en proberen met hun klauwen zoveel mogelijk te grijpen om in de kast te blijven. Groot was de verbazingdatdevalkenstukvoorstukmetdeklauwenvolverenuithunkastkwamen.Watwasdatnu?Torenvalkenzijntoch muizeneters?Opheteerstegezichtlekenhetwelvleugelsvanzwartesterns,maardatkontochnietwaarzijn?Evenlaterwerd ons vermoeden bevestigd, een van de ouder vogels kwam met een zwarte stern als prooi aanvliegen. D van de meest productieve kolonies van het jaar was. Dat is uiteraard goed nieuws, maar roept wel weer vragen op.

Wekonden er niet te lang bij stil staan, want de jongen moesten worden geringd en dat mag niet te lang duren. Toch bleef het idee een beetje knagen. De volgende dag zijn we samen met Max Ossevoort opnieuw naar de kast gegaan om de veren te verzamelen en te beoordelen. We troffen toen ook een onthoofde zwarte stern in de sloot vlak bij de torenvalk kast. Ook met de veren in de hand kwamen we tot de conclusie dat de vleugels van zwarte sterns moesten zijn. We kwamen al snel tot een stuk of zeven individuen die door dit torenvalkenpaartje aan hun jongen was gevoerd. Dat roept natuurlijk allemaal vragen op. Hoeveel zwarte sterns zijn er gepakt? Waar komen ze vandaan? Wat betekent dat voor het broedsucces van nabijgelegen kolonies? Waarom heeft deze torenvalk zwarte sterns gepakt? Wat betekent dat voor de toekomst? Allemaal zeer relevante vragen, omdat de zwarte stern een kwetsbare rode lijst soort is die het moeilijk heeft in de Nederlandse natuur.

Erzat niet veel anders op dan verder te gaan met ons veldwerk en gegevens te blijven verzamelen. Zowel van de zwarte sterns als de torenvalken. Nadat de torenvalken waren uitgevlogen hebben we de kast schoongemaakt. Daarbij kwamen nog veel meer vleugels en resten van vogels naar buiten. Deze hebben we allemaal meegenomen voor een grondige analyse. We telden uiteindelijk de resten van 16 zwarte sterns, vleugels van 15 adulte vogels en 1 juveniel. Naast zwarte sterns troffen we ook de vleugel van een spreeuw en een poot van een waterral aan. Tijdens een van de bezoeken aan het nest hebben we ook gezien dat een van de ouders met een veenmol kwam aanvliegen. Naast deze gegevens hadden we ook gegevens van de verschillende nestbezoeken (met foto van de nestkast). Ook hadden we gegevens van de nabijgelegen zwarte stern kolonies en van twee, nabijgelegen torenvalkparen (TVK-41b en TVK-60). Deze gegevens hebben we naast elkaar gelegd om te kijken waarom dit alleen bij dit ene torenvalk paar was gebeurd en in hoeverre dit geval invloed had op de zwarte sterns. Een uitgebreide uitwerking van die analyse hebben we beschreven in een artikel in de Takkeling (Saaltink & Ossevoort 2022) van de Werkgroep Roofvogels Nederland (WRN).

Gelukkig hebben we afgelopen jaar geen resten van zwarte sterns bij het betreffende torenvalkenpaar aangetroffen. Er lijkt dus geen sprake te zijn van een aangeleerd gedrag, eerder een alternatieve strategie bij schaarste van het standaard voedsel (veldmuizen). Afgelopen seizoen troffen we bij verschillende kasten juist voorraden van muizen aan. Al met al een interessante waarneming die nog niet eerder was beschreven voor de torenvalk. Dergelijke waarnemingen en conclusies geven energie en bevestigen het gezegde; meten is weten. D

Literatuur: Saaltink D. & Ossevoort M. 2022. Zwarte Sterns Chlidonias nigerinveenweidemenuvaneenTorenvalkFalcotinnunculus.DeTakkeling 30:143-157

Links: onthoofde zwarte stern, rechts: torenvalk met veenmol

Kort samengevat, we hebben alleen bij dit ene specifieke torenvalkpaar resten van zwarte sterns gevonden, ondanks dat een ander paar dichter bij de zwarte stern kolonie broedde. Het grote verschil was dat het specifieke paar vroeg was gestart met de eileg. Daardoor waren de jongen van de torenvalk vrij groot op het moment dat de zwarte sternkolonie een fase zat dat de eieren uitkwamen en hun jongen nog klein waren. Er lijken voornamelijk adulte sterns te zijn gepakt en weinig kuikens. Opvallend is dat de betreffende kolonie een

Gevonden prooiresten in torenvalkenkast TVK-41c. A: rechtervleugel van volwassen zwarte stern, B: rechtervleugel van juveniele zwarte stern,C:vleugelvanspreeuwenD:pootvanwaterral