IJslandse grutto in beeld

De trekvluchten van ‘Sarilhos’ in 2022

Menno Kuiper

Ieder voorjaar kijk ik uit naar het moment dat de grutto’s uit het zuiden aankomen in ons land. Het plasdras gebied ‘t Weegje’ net buiten de rand van de Krimpenerwaard bij Gouda, is een goede plek om ze op te wachten. Het is overzichtelijk en niet te groot en ligt ook goed op de trekroute naar het noorden. Als grutto’s binnenvallen gaan ze meestal eerst rusten en bijkomen vandevluchtmetdepoteninhetwater,daarnawatpoetsenenvervolgensfoeragerenindevegetatielangsderand.Datishet moment om vogels met kleurringen te zoeken, om erachter te komen wanneer ze zijn geringd en waar ze daarna zijn geweest. Vogels met een levensverhaal. d

Op3 maart 2022 zie ik daar tussen andere grutto’s één foerageren met kleurringen. Eerst ver weg, daarna voldoende dichtbij voor foto’s. Naast de vier kleurringen en een vlag aan de poten valt me pas thuis op dat aan de achterzijde een dun draadje uit de rug steekt (gele pijl op bijgaande foto). De grutto is dus ook gezenderd. De minizender met zonnepaneel zit op de rug tussen de vleugels en is in het veld niet te zien. Na melding op waarneming.nl ontvang ik vrij snel de levensloop. Het blijkt te gaan om grutto L3bryl met de naam ‘Sarilhos’, geringd en gezenderd in januari 2019 in de Taagdelta in Portugal door het bekende team Piersma van de Rijksuniversiteit Groningen. Samen met het NIOZ op Texel doen zij al jarenlang onderzoek naar de trek van grutto’s en andere steltlopers. Theunis Piersma laat weten dat ‘Sarilhos’ een bekende is die naar IJsland zal gaan, een IJslandse grutto dus, en dat deze en andere gezenderde steltlopers zijn te volgen via de website ‘Global Flyway Network’.

Inderdaad vind ik daar de huidige positie en vliegroute van ‘Sarilhos’. Te zien is dat ze begin maart vertrekt uit Portugal en op 3 maart aankomt in de Krimpenerwaard om via Kadijk naar ‘t Weegje te gaan bij Gouda. Mijn nieuwsgierigheid is gewekt en ik begin ‘mijn’ Sarilhos te volgen.

Op Global Flyway Network is te zien dat Sarilhos na enkele dagen in en rond ‘t Weegje doorvliegt naar zuidwest Friesland waar ze ruim anderhalve maand blijft. Waarschijnlijk om op te vetten en te wachten op het juiste moment voor de oversteek naar IJsland. Op 20 april is het zover. Ze verlaat ze ‘s middags Friesland en vliegt over de Waddenzee en Texel richting noordwesten. De eerste zenderpeiling is boven de Noordzee om 17.40 uur. Om 22.00 uur bereikt ze de Engelse kust en gaat in de loop van de nacht over Schotland en de Hebriden de Atlantische Oceaan op. De eerste peiling boven de Atlantische Oceaan is op 21 april 04.20 uur ‘s ochtends. Na ca. 900 km oceaan bereikt ze om 11.15 uur de zuidkust van IJsland. Daar buigt ze af naar het westen en bereikt ‘s middags om 13.40 uur het broedgebied aan de zuidwestkust van IJsland, even oostelijk van Reykjavik. Dan heeft ze 22 uur gevlogen en ca. 2.050 km afgelegd, wat neerkomt op gemiddeld ca. 90 km/ uur (eigen analyse van de peildata). Dat is snel, blijkbaar had ze een gunstige rugwind. Uit onderzoek is vastgesteld dat grutto’s tijdens de trek tot wel 5.000 m hoogte(!) vliegen op zoek naar een geschikte temperatuur, windrichting en snelheid. Anders dan bijvoorbeeld ooievaars en roofvogels, die vooral zweven en gebruik maken van thermiek, vliegen steltlopers continue. Tijdens de trek vergt dit veel energie en warmte die ze kwijt moeten. Om af te koelen vliegen ze overdag hoger dan ‘s nachts als het kouder is.

Sarilhos blijft drie maanden op IJsland. Uit de peildata is niet goed af te lezen of ze lang op één plaats blijft om te broeden. Op 21 juli rond 14.00 uur begint ze echter met de terugvlucht van IJsland naar het zuiden. Daarbij houdt ze een iets westelijker route aan dan op de heenvlucht. Die middag en nacht steekt ze de Atlantische Oceaan weer over en bereikt de volgende ochtend om 06.50 uur de kust van Schotland. Dan heeft ze ruim 16 uur gevlogen en ca. 1.230 km overbrugd, wat neerkomt op ruim 74 km/ uur (eigen analyse van de data). Aan de volgende peilingen is niet goed te bepalen of ze dan direct doorvliegt of dat met stops doet om te foerageren en te rusten. Ze vervolgt in ieder geval haar trekroute zuidwaarts langs de westkust van Wales/ Groot Brittannië, steekt het Kanaal over naar Bretagne/Frankrijk en neemt dan de kortste route naar Spanje over de Golf van Biskaje richting Portugal. Op 23 juli bereikt ze ‘s avonds om 21.45 uur het overwinteringsgebied in de Taagdelta bij Lissabon. Dan heeft ze ca. 3.500 km gevlogen. En daar is ze nu nog steeds.

Degehele trekvlucht van Sarilhos in 2022 is op bijgaande kaart weergegeven. Zowel de meer oostelijke heenvlucht in het voorjaar van Portugal via ons land naar IJsland, als de meer westelijke terugvlucht in juli van IJsland via Groot Brittannië naar Portugal.

Op zich is het altijd weer een feest om in het voorjaar de eerste grutto’s te zien en te horen. Helaas zijn dat er jaarlijks steeds minder. Een voorjaar zonder deze uitbundige weidevogels is ondenkbaar en zou een groot verlies zijn. Nu ik dankzij Global Flyway Network meer inzicht heb gekregen over hetgeen ze presteren om van en naar de broedgebieden te vliegen en daarmee te overleven, kijk ik met nog meer bewondering en respect naar ze. Voor die tijd was Sarilhos één van de foeragerende grutto’s. Nu is ze een bekende geworden voor me, een vogel met een boeiend verhaal. En mocht ik haar - met veel geluk - het komend voorjaar weer zien, dan zal ik met geheel andere ogen naar haar en andere grutto’s kijken.

Wat Sarilhos presteert, zonder buienradar en Google maps, is al uitzonderlijk, maar het kan nog extremer. Het team Piersma ontdekte in september 2020 een recordvlucht van een gezenderde rosse grutto, die in elf dagen non stop 12.800 km vloog van het broedgebied in Alaska over de Stille Oceaan naar het overwinteringsgebied in Nieuw Zeeland. Op de terugweg in het voorjaar maken deze vogels ook nog een extra omweg van 6.000 km via de kust van China en Korea om te foerageren en aan te sterken voor de laatste etappe naar Alaska. Wonderbaarlijk en nauwelijks te bevatten.... D

Nationale Tuinvogeltelling

Vogelbescherming, december 2022

De Nationale Tuinvogeltelling wordt sinds 2001 georganiseerd door Vogelbescherming Nederland en Sovon Vogelonderzoek Nederland. Dankzij de Tuinvogeltelling weten we hoe vogels in de winter onze tuinen gebruiken. Met die informatie kunnen we vogels beter helpen en beschermen. Doe ook mee; het is leuk - zeker om te doen met kinderen - en nuttig!

Iedere vogel telt!

De Nationale Tuinvogeltelling is het grootste citizen science project van Nederland. Vogelbescherming organiseert de telling samen met Sovon Vogelonderzoek Nederland. De Nationale Tuinvogeltelling levert een momentopname van de aantallen vogels die in Nederlandse tuinen aanwezig zijn. Wij combineren deze met andere tellingen. Zo zien we hoe de vogels in onze tuinen zich ontwikkelen, en kunnen we ze beter helpen en beschermen.

Uw vogels tellen in 3 gemakkelijke stappen: vogelbescherming.nl/ tuinvogeltelling

1. Tel op vrijdag 27, zaterdag 28 of zondag 29 januari 2023 één keer een half uur de vogels in uw tuin of op uw balkon. Vliegen de vogels alleen maar over uw tuin? Die tellen niet mee. Scholen, kinderboerderijen en andere groepen kunnen eventueel al van tevoren tellen op een moment dat hun schikt.

2. Noteer alle waarnemingen van een soort in uw tuin of op uw balkon. Maar tel deze waarnemingen niet bij elkaar op, want dan loopt u het risico dezelfde vogel dubbel te tellen. Geef alleen het hoogste aantal door van een soort die u tegelijk hebt gezien. Dus: ziet u in uw tel-halfuur 3 koolmezen tegelijk en even later 5 koolmezen? Dan geeft u door: 5 koolmezen.*

3. Uw telling geeft u op vrijdag 27, zaterdag 28 of zondag 29 januari 2023 gemakkelijk door via de web-app mijntuinvogeltelling.nl. Het telformulier staat dan voor u klaar. Vul uw telling uiterlijk maandagochtend 30 januari in vóór 12 uur.

* Tip: zitten er veel vogels tegelijk op de voederplank of silo? Maak een foto met uw smartphone en u kunt na uw half uurtje tellen rustig controleren hoeveel vogels u zag. D