De Tijd 50

50

Tijd

Pattie Maes

De tech-pioniers Welke wetenschappers, managers en ondernemers zijn nu al bezig met de technologie van overmorgen?

ARTIFICIËLE INTELLIGENTIE - RUIMTEVAART - DIGITALE ZINTUIGEN - DE GECONNECTEERDE MENS

Onze vijf toppers

Hij laat robots nadenken en bijleren P10

Op de grens van machine en mens P20

Space explorer, kunstenaar en bioloog P29

De man die elke laptop beveiligt P37

Werken aan de cyborgs van morgen P48

PIETER ABBEEL

PATTIE MAES

ANGELO VERMEULEN

BART PRENEEL

JAN RABAEY

Edito

Stephanie De Smedt Hoofdredactrice

De toekomst begint hier

Inhoud 4

Interview: Robert Cailliau

10 Robots 20 Artificiële intelligentie (AI) 29 Ruimtevaart

‘A

mazing. Bijna scary’, zo noemt de Belgische toponderzoeker Pieter Abbeel verderop in een interview wat zijn robots nu al kunnen.

De technologische revolutie schakelt in een steeds hogere versnelling. En dringt steeds dieper ons leven en - letterlijk ons lichaam binnen. Ze draagt de belofte van een wereld zonder auto-ongelukken in zich, van het verkennen van de ruimte voorbij wat we nu al kennen, van slimme planten. De belofte ook dat alzheimer of parkinson uitstelbaar is en dat verlamming niet onomkeerbaar hoeft te zijn. En de zekerheid dat we morgen met z’n allen op een andere manier zullen leven en werken.

In dit magazine portretteert de redactie van De Tijd 50 Belgen die vandaag al werken aan een toekomst die u zich nu nog niet kunt voorstellen. Ze duwen koppig door op onverkend, futuristisch terrein, slopen muren tussen onderzoek, ondernemerschap en kunst, beuken op de deur van het onmogelijke. Ze denken als hackers. En ze zijn de hofleveranciers van de Googles en Amazons van deze wereld - en van hun opvolgers.

Om tot de selectie te komen, werden vijf criteria gebruikt. Een: hoe uniek is hun technologie? Staat deze persoon aan de spits in zijn of haar vakgebied?

Twee: wordt hun werk internationaal erkend als toonaangevend? Drie: heeft de technologie waarmee ze bezig zijn het potentieel om Ze duwen onze manier van koppig door leven en werken op onverkend, fundamenteel te futuristisch veranderen? Vier: terrein, zijn er al concrete toepassingen voor slopen muren de technologie, of en denken op zijn minst als hackers. plannen om ze toe te passen? En vijf: wordt daarbij samengewerkt met bedrijven?

37 Software & data 48 De geconnecteerde mens 56 Materialen 62 Drones 65 Computers & chips 70 Digitale zintuigen 77 Leiders & denkers

Het resultaat is een lijst van 50 spraakmakende Belgische techpioniers, met vijf absolute toppers: Pattie Maes, Pieter Abbeel, Angelo Vermeulen, Bart Preneel en Jan Rabaey. Niemand kan voorspellen hoe de toekomst eruit zal zien.

Maar ze begint hier. Laat u inspireren en intrigeren. De ontdekkingstocht is amazing. And a bit scary.

Bijlage bij De Tijd van 6 mei 2017 - Coördinatie Wim De Preter Eindredactie Wouter Kongs Fotoredactie Tim Ricour Vormgeving Jo Van Lil Coverbeeld Scott Brauer Verantwoordelijke uitgever Frederik Delaplace, Havenlaan 86c, bus 309, 1000 Brussel

3

Robots Artificiële intelligentie (AI) Ruimtevaart Software & data De geconnecteerde mens Materialen Drones Computers & chips Digitale zintuigen Leiders & denkers

De industrie gebruikt al decennialang robots die één taak perfect kunnen uitvoeren. Maar de echte revolutie ligt nog voor ons. Wetenschappers zijn in een wedloop verwikkeld om bots te maken die allerlei alledaagse klussen aankunnen, van het opvouwen van uw strijkgoed tot het uitgieten van uw koffie. Robots die leren uit hun fouten, die op een bijna-menselijke manier kunnen redeneren. Ook de ontwikkeling van robotledematen en -prothesen gaat met rasse schreden vooruit.

PIETER

ABBEEL Sinds de komst van de computer droomt de techwereld van geavanceerde kunstmatige intelligentie.

‘Tot voor kort was dat gewoon interessant’, zegt Pieter Abbeel, een Belgische topresearcher in Californië.

‘Maar nu gaat het echt vooruit. Vijf jaar geleden had niemand verwacht dat we in 2017 zo ver zouden staan.’

10

11

© WINNI WINTERMEYER

De Belg die ons zonnestelsel wil verlaten

NICO SCHOOFS, DELFT

E

en doctor in de biologie die het als kunstenaar tot lieveling van de Europese ruimtevaartorganisatie (ESA) schopt: de 45-jarige Belg Angelo Vermeulen kreeg het voor elkaar. In 2008 belandde hij op de radar van de ESA dankzij Biomodd, een hybride kunstinstallatie die de grenzen sloopt tussen biologie en technologie.

‘Met Biomodd connecteer ik computers met planten’, vertelt Vermeulen, die zich na zijn doctoraat in de biologie aan de KU Leuven vanaf eind jaren 90 als kunstenaar op de kaart zette. ‘Ik geef afgedankte computers een tweede leven door ze in een netwerk aan elkaar te koppelen. Bezoekers kunnen er tegen elkaar games op spelen. De restwarmte van de elektronica gebruik ik om planten te kweken in de computers. Tegelijkertijd koelen groene algen de processoren af zodat die niet oververhitten.’

Biomodds unieke ecosysteem wekte de interesse van Max Mergeay, een van de oprichters van ESA’s Melissa-project, waarin onderzoekers met menselijk afval en bacteriën een gesloten ecosysteem willen ontwerpen voor toekomstige ruimtereizen.

‘In het Melissa-project denkt de ESA na hoe ze al het menselijk afval, van zweet over CO2 tot toiletafval, een tweede leven kan geven. Ze doet dat aan de hand van experimenten met bacteriën die dat afval afbreken tot voedingsstoffen voor planten. Die leveren dan weer zuurstof en voedsel voor de astronauten.’

TIJDSCHRIFTJES Zodra hij de interesse van de ESA gevoeld had, wist Vermeulen het zeker: hij moest en zou zich een weg banen in de wereld van de ruimtevaart, hoewel hij als bioloog/kunstenaar een allesbehalve voor de hand liggend profiel heeft. ‘Eigenlijk ben ik al van

30

kindsbeen in ruimtevaart geïnteresseerd. Als twaalfjarige knutselde ik wetenschappelijke tijdschriftjes in elkaar die ik op school verkocht. Mijn allereerste artikel ging over het ontwerpen van ruimtepakken.’

In 2013 trok Vermeulen zijn stoute schoenen aan. Hij stelde zich kandidaat voor een vier maanden durende gesimuleerde Marsmissie van de Amerikaanse ruimtevaartorganisatie NASA. Als enige Europeaan werd hij geselecteerd als bevelhebber van de eerste HI-SEAS-missie, op een vulkaan op Hawaï. Met zijn team ging hij na hoe astronauten in een Marskolonie kunnen overleven met een voorraad droge voeding, zoals rijst, bloem en gevriesdroogde ingrediënten. ‘Een geweldig avontuur, maar eigenlijk ben ik niet zozeer in Mars geïnteresseerd’, verrast Vermeulen. ‘Ik droom van interstellaire ruimtereizen, die de mens voorbij ons zonnestelsel brengen.’

Om die droom tastbaar te maken, zette Vermeulen een tweede doctoraat in de steigers, aan de wereldvermaarde Technische Universiteit Delft. Daar buigt hij zich sinds 2011 over het ruimteschip van de toekomst.

‘Zodra je begint na te denken over interstellaire reizen moet je de conventies van de klassieke ruimtevaart overboord kieperen’, beklemtoont Vermeulen. Hij verwijst naar de opeenvolgende maanmissies. ‘Men is niet in één ruk naar de maan gegaan, maar stelselmatig dichterbij geraakt.

Het draaide rond het inschatten van risico’s, om dan telkens terug te keren naar de aarde en oplossingen in te bouwen voor een volgende missie.’

Maar bij een interstellaire reis, die ettelijke decennia tot zelfs een eeuw kan duren, is terugkeren naar de aarde onmogelijk.

Vermeulen ziet twee mogelijkheden om dat probleem aan te pakken. ‘De eerste is het principe van de overbodigheid. Het Breakthrough Starshot-project, gesteund door astrofysicus Stephen Hawking en Facebook-topman Mark Zuckerberg, is daar een

BIO De Belg Angelo Vermeulen (45) doctoreert aan de Nederlandse TU Delft over een ruimteschip voor interstellaire reizen. Hij werkt samen met de Europese ruimtevaartorganisatie en leidde een gesimuleerde Mars-missie van de NASA in Hawaï. Hij bezielt mee het internationale kunstenaarscollectief SEAD (Space Ecologies Art and Design). Vermeulen behaalde eind jaren negentig ook een doctoraat in de biologie, aan de KU Leuven.

Vermeulen haalt met zijn werk regelmatig de binnenen buitenlandse pers. Hij sprak ook al meermaals op de bekende TED-conferenties, afgelopen maart nog in Brussel.

voorbeeld van. Het wil duizenden kleine sondes de ruimte in sturen in de hoop dat minstens eentje het haalt. Een perfect valabele strategie, al pak ik het anders aan.’

Als bioloog omarmt Vermeulen het principe van evolutie.

‘Een van de grote problemen met interstellaire reizen is dat je geen tonnen materiaal en voeding kan lanceren vanop aarde, omdat dat een fortuin zou kosten.

Mijn concept start daarom met een klein schip dat onderweg groeit en evolueert, gebruikmakend van de grondstoffen die zich al in de ruimte bevinden.’

Vermeulen werkt aan een

© ANGELO VERMEULEN

Angelo Vermeulen leidde in 2013 een gesimuleerde Marsmissie van de NASA in Hawaï.

computersimulatie waarin zo’n schip 100 jaar door de interstellaire ruimte reist. Vermeulen toont een filmpje op zijn laptop.

Een bewegende, DNA-achtige structuur van veelkleurige kubussen klikt zich vast aan een reusachtige asteroïde. Gaandeweg hechten zich steeds meer kubussen aan het ruimteschip.

ASTEROÏDE ‘Dat idee van een asteroïderuimteschip circuleerde al in sciencefictionboeken’, zegt Vermeulen.

‘De asteroïde kan als beschermend schild voor het ruimteschip gemonteerd worden. Maar

je zou die gaandeweg ook kunnen ontginnen om er brandstof en grondstoffen uit te puren. Je kan perfect 3D-printers aan boord meenemen om nieuwe onderdelen te printen of recycleerbare elementen om te bouwen tot iets anders.’

Hoewel dat zweverig klinkt, zijn de basisprincipes verankerd in de realiteit, beklemtoont Vermeulen. ‘De wetenschappelijke kennis over asteroïden is in opmars. Commercieel bestaat er ook veel interesse voor de ontginning. Sommige asteroïden bevatten erg kostbare materialen zoals platina en palladium. Ze kunnen dus economisch erg interessant

Over een eeuw kunnen we verder dan ons eigen zonnestelsel reizen.

31

Robots ArtificiĂŤle intelligentie (AI) Ruimtevaart Software & data De geconnecteerde mens Materialen Drones Computers & chips Digitale zintuigen Leiders & denkers

Drones hebben een hoog gadgetgehalte.

Toch mag hun belang voor de economie en de wetenschap niet onderschat worden. Ze helpen meer inzicht te krijgen in ecologische systemen en de interactie tussen mens en natuur. En dan hebben we het niet alleen over de vliegende variant, maar ook over zelfvarende droneschepen.

Bouwingenieurs kijken vol verwachting naar experimenten waarbij drones worden ingezet als bouwvakkers van de toekomst.

SEBAST

DE HALL

Zelfzeilende drones schuimen de De oceanen domineren de aarde, maar het is moeilijk en duur om er data - van temperatuur tot vispopulatie - over te verzamelen. De waterdrones van Saildrone, waar Sebastien de Halleux operationeel directeur is, geven inzicht in de zee.

62

BIO De Halleux studeerde in Louvain-la-Neuve en Londen.

Hij stond in 2007 mee aan de wieg van Playfish, een gameontwikkelaar die in 2009 aan de gamereus Electronic Arts verkocht werd voor 400 miljoen dollar. Hij focuste nadien op non-profitorganisaties in ontwikkelingslanden en op investeringen in start-ups zoals in Sparkcentral, de sociale klantendienst van de Limburger Davy Kestens.

TIEN

LEUX

De Halleux wordt als mentor en bestuurder gevraagd door tal van organisaties van en voor start-ups en ondernemerschap. The New York Times en ZDNet berichtten onlangs nog over Saildrone.

per jaar. De opwarming van de aarde is eigenlijk de opwarming van de oceanen. 90 procent van alles wat we hebben, zat ooit op een containerschip.’

‘En toch’, zegt De Halleux, ‘hebben we amper data over de oceanen. Vandaag komen die van satellieten, maar die kunnen niet in het water meten, enkel aan de oppervlakte. Of van statische boeien of van dure en trage researchschepen. In heel de Stille Oceaan zijn maar 30 punten waar gegevens verzameld worden.’

RV

ENORME IMPACT

oceanen af om data door te seinen ROEL VERRYCKEN, ALAMEDA (CALIFORNIË)

I

n een hangar in Alameda, een eiland in de baai van San Francisco dat in de Tweede Wereldoorlog een strategische locatie was voor de Amerikaanse marinevloot in de Stille Oceaan, sleutelen ingenieurs aan wat eruitziet als knaloranje minibootjes van enkele meters groot.

De vaartuigen zijn drones - niet van de vliegende variant, maar zelfzeilende bootjes tjokvol sensoren die worden ingezet om de oceanen in kaart te brengen.

Binnenkort moet de productie-

hal er duizend per jaar produceren zodat Saildrone een globale vloot kan opbouwen, zegt Sebastien de Halleux. De Waalse ondernemer met een lange staat van dienst in Silicon Valley is sinds eind 2015 operationeel directeur van Saildrone.

De drones zijn volledig autonoom en vangen wind via een hard, kunststof zeil. Ze worden geprogrammeerd om de efficiëntste route van punt A naar punt B af te leggen en meten tijdens hun missie wat ze kunnen: temperatuur van lucht en water, windsnelheid, luchtdruk, vispopulatie, zeestromingen, geluidsgolven, zoutgehalte, magneti-

sche kracht,... Die data kunnen rechtstreeks geraadpleegd worden via een smartphoneapp. De start-up haalde al 28 miljoen dollar aan investeringen op en telt onder meer de stichting van Eric Schmidt, ex-CEO van Google, onder zijn aandeelhouders.

‘De missie van dit bedrijf is de planeet’, zegt de Halleux. ‘71 procent van het aardoppervlak is water, en wat gebeurt in de oceaan heeft een impact op iedereen. Alle weersystemen op de aarde worden op de oceanen gevormd. 65 procent van de mensheid woont in een kustgebied.

Het waterpeil stijgt. Elke persoon eet gemiddeld 20 kilogram vis

De drones kunnen tot een jaar zelfstandig op het water dobberen. In 2013 slaagde Saildrone er voor het eerst in de oceaan tussen San Francisco en Hawaï over te steken. In opdracht van de NOAA, het Amerikaanse overheidsagentschap dat de zeeën en de atmosfeer bestudeert, voerde een vloot drones al een testmissie van 9.000 kilometer uit voor de kust van Alaska om de koolvispopulatie te meten. ‘Die gegevens, die volgens de feedback die we van wetenschappers kregen minstens even goed zijn als die van grote researchschepen, bepalen de vangstquota en hebben dus een enorme economische impact.’

De Halleux zag anderhalf jaar geleden zijn oude studiemakker Richard Jenkins terug, de CEO en oprichter van Saildrone. Jenkins is de houder van het record voor snelste door wind aangedreven voertuig op land (203 kilometer per uur), dat hij vestigde in 2009.

De vleugeltechnologie vormde de basis voor hoe de waterdrones van Saildrone zich voortbewe-

63

Het magazine ‘De Tijd 50: de Tech-Pioniers’.

Nu zaterdag gratis bij De Tijd.

met de gewaardeerde steun van