INHOUD
democratie 007
buitenlandse politiek
Een opstand kan ook slagen
057 Migratie blijft een jungle
ONZE CONCLUSIE
010
ONZE CONCLUSIE
‘Het echte Amerika was het beu’
061
IN DE DORPEN VAN WISCONSIN
018
Welkom in het tijdperk van het ondenkbare
‘Hier kunnen we Aleppo nog ruiken’ BIJ DE SYRISCHE VLUCHTELINGEN IN TURKIJE
068
Poetin eist zijn plaats op DE VRIENDENCLUB VAN RUSLAND
ESSAY
023
De revolte van de vergeten Fransen ONDERTUSSEN IN HÉNIN-BEAUMONT
073
Intelligentie wordt een nutsvoorziening
077
De climax van terreur is bereikt
‘Deze digitale schok is niet erger dan de vorige’
ONZE CONCLUSIE
DE TECHNOLOGIEWATCHER VAN KBC
ONZE CONCLUSIE
terrorisme 029 032
digitalisering
‘We moeten ons afvragen: waarom?’
083
FEDERAAL PROCUREUR FRÉDÉRIC VAN LEEUW
039
Bpost wordt Bpakjes DE INVLOED VAN E-COMMERCE
In een oogopslag DE SLACHTOFFERS VAN 22 MAART
beleggen binnenlandse politiek 041
It’s the identity, stupid
087
ONZE CONCLUSIE
091
ONZE CONCLUSIE
044
Geld brengt niets meer op Het monetaire taboe dat overeind bleef HET RENTEBELEID
Wachten op Godot DE VENNOOTSCHAPSBELASTING
beeldverhaal 048
Op de vlucht
094
HET JAAR IN CARTOONS
096
DE NIEUWE GRENZEN VAN EUROPA
Zak Kaaiman KIJK UIT
‘De Conclusie 2016’ is een uitgave van Mediafin. Bijlage bij De Tijd van 24 december 2016. Coördinatie: Stephan Verheyden, Eindredactie: Ann Welter, Vormgeving: Jan Nelis, Fotoredactie: Sofie Stevens, Coverbeeld: Rasmus Degnbol/Redux Hoofdredacteur: Stephanie De Smedt, Redactiedirecteur: Frederik Delaplace, VU: Dirk Velghe, Havenlaan 86c, bus 309, 1000 Brussel
STEVE CZYS EN JOE JENDERS Een landbouwer-metser uit Mauston en de baas van een IT-consultancybedrijf bij Milwaukee.
10
REPORTAGE
‘HET ECHTE AMERIKA WAS HET BEU’ Donald Trump won de strijd om de machtigste job ter wereld in onooglijke dorpen als Mauston, Wonewoc en New Lisbon, op het platteland van Wisconsin. ‘Te veel mensen zijn de Amerikaanse trots verloren.’ tekst roel verrycken foto’s chantal heijnen
11
WIM VAN DE VELDEN REDACTEUR POLITIEK
It’s the identity, stupid.
De N-VA heeft haar belofte van een sociaal-economisch herstel niet kunnen inlossen. Ze heeft de strijd verlegd naar alles wat met veiligheid, asiel, migratie en identiteit te maken heeft.
G
a terug naar start. Die Monopoly-kaart lijkt centrumrechts te hebben getrokken. Dat is alvast het oordeel van Europa, dat in november in zijn economische vooruitzichten vaststelde dat het begrotingstekort nog altijd met de gevarenzone van 3 procent van het bruto binnenlands product (bbp) flirt, zoals ten tijde van de regering-Di Rupo. Om de begroting in evenwicht te krijgen is nog een inspanning van liefst 9,6 miljard euro nodig. Dat de structurele hervormingen hun vruchten zouden afwerpen, zoals de regering-Michel graag voorhoudt, blijkt evenzeer een illusie. Het structurele begrotingstekort is het voorbije jaar zelfs wat verslechterd. Belgiës handicap blijft dat de belastinginkomsten de overheidsuitgaven niet dekken. In de regering-Michel vertaalt zich dat in een permanent gevecht over de belastingen. Het ontaardde in een heuse regeringscrisis. Toen minister van Financiën Johan Van Overtveldt (N-VA) in de begrotingsbesprekingen de verlaging van de vennootschapsbelasting op tafel legde, zette CD&V-vicepremier Kris Peeters daar een meerwaardebelasting tegenover. Een compromis bleek onmogelijk. Om een val van
42
de regering te vermijden werd beslist niet te beslissen, noch over de vennootschapsbelasting noch over de meerwaardebelasting. De kwestie blijft wel als een schaduw over de regering-Michel hangen. Dat maar geen licht aan het einde van de tunnel te bespeuren is, maakt niet alleen centrumrechts moedeloos. Ook de bevolking mort steeds meer over de inspanningen die telkens worden gevraagd. De regering-Michel verbergt zich achter de onverwachte uitgaven voor de strijd tegen terreur en de vluchtelingencrisis, maar de budgettaire malaise zit dieper en heeft alles te maken met de oplopende vergrijzingskosten, die niet langer theorie uit studies zijn. Het is niet niets: elke maand komen er 10.000 gepensioneerden bij. Dat vertaalt zich elk jaar in bijkomende pensioenuitgaven voor goed 1,5 miljard euro. Ook de gezondheidsuitgaven stijgen, hoezeer Maggie De Block (Open VLD) ook op de rem gaat staan. Dan mag de regering miljarden besparen, het lijkt een bodemloos vat. Door het optrekken van de pensioenleeftijd naar 67 jaar - samen met de verlaging van de loonkosten in de taxshift de fundamenteelste sociaal-economische ingreep van de regering - halveren de oplopende vergrijzingskosten. Maar de helft van de factuur is nog altijd een miljardenfactuur. Bovendien is het maar de vraag of het optrekken van de pensioenleeftijd niet grotendeels zal worden uitgehold door het gevecht dat nog altijd moet worden uitgevochten over de ‘zware beroepen’. De vrees is dat Peeters het langer werken zo weer zal
proberen uit te hollen, waardoor van de kracht van verandering nog minder overblijft. Al is het ook wat makkelijk om Peeters steeds als bliksemafleider te gebruiken voor het onvermogen van centrumrechts om het huis sociaal-economisch en budgettair echt op orde te zetten. De N-VA heeft de verkiezingen gewonnen met de belofte van een sociaal-economisch herstel. Maar halfweg de rit hebben Bart De Wever en co de focus verlegd. Net zoals paars vooral het verschil heeft gemaakt in ethische dossiers zoals euthanasie en het homohuwelijk, lijkt centrumrechts de geschiedenis in te gaan als de regering die ons land opnieuw een veiligheidscultuur heeft bijgebracht. Dat heeft alles te maken met de terreuraanslagen in Parijs en in Brussel. De vluchtelingencrisis heeft dan weer geleid tot een omslag in de aanpak van migratie en asiel. ‘It’s not the economy, stupid’, was de les die de N-VA na de verkiezingsoverwinning van Donald Trump in de Verenigde Staten heeft getrokken. ‘It’s the identity, stupid’, klinkt het anno 2016. Meer dan ooit zindert de Amerikaanse verkiezingsuitslag na in de Wetstraat. Dat Trump overwon door populistisch over de onderbuik van de Amerikanen te aaien, met de belofte een muur te bouwen rond zowel vrijhandel als migratie, heeft duidelijk gemaakt dat de globalisering niet voor iedereen winst betekent. Het is het verhaal van de ongelijkheid, dat al langer leeft en in de regering-Michel vertaald is in de strijd om een rechtvaardige fiscaliteit, met als symbooldossier de meer-
Meer dan ooit zindert de Amerikaanse verkiezingsuitslag na in de Wetstraat.
afkeer van vrijhandelsakkoorden. De partij trekt niet de kaart van de verliezers van de globalisering. Het is het gat waar het Vlaams Belang in zou kunnen springen, al heeft de partij nooit durven te kiezen tussen werkgevers en werknemers. Het is een rechtse partij zonder sociaal-economisch programma. De verwachting - of de vrees is dat het Vlaams Belang zal inspelen op het ongenoegen over de hogere pensioenleeftijd.
waardebelasting. CD&V trekt die kar, maar wordt niet gevolgd door de liberalen en de Vlaams-nationalisten. Die laatsten vrezen dat de middenklasse uiteindelijk nog maar eens het gelag zal betalen, wat de afkeer van de politiek nog meer zou voeden.
De socialisten zitten nog het meest op de lijn van Trump. Zowel in het sociaaleconomische debat als in de vluchtelingencrisis heeft sp.a-voorzitter John Crombez de behoudsgezinde kant van de kleine man gekozen. Hij ging populistisch tekeer tegen het grootkapitaal en was in het spoor van zijn Nederlandse collega Diederik Samson pleitbezorger van een verplichte terugkeer van vluchtelingen met veerboten, wat wel geen pushbacks mochten worden genoemd. De sp.a steunde ook het verzet van PS-kopman Paul Magnette tegen het Europees-Canadese vrijhandelsakkoord CETA. Maar - vooralsnog - volgde ze PS-voorzitter Elio Di Rupo niet in zijn pleidooi om de pensioenleeftijd weer naar 65 jaar te verlagen.
Er is in ons land geen enkele partij die op de nieuwe breuklijn van een open versus een gesloten samenleving helemaal op de lijn van Trump zit. De liberalen gaan voor een open samenleving. De N-VA en het Vlaams Belang mikken wat betreft migratie en identiteit op de onderbuik van de Vlaming, maar volgen niet als het gaat over de
Besluit: 2016 is het jaar van het populisme en de polarisatie. Voor nuances en complexe realiteiten is steeds minder oog, zeker nu we met Trump in het tijdperk van de ‘post truth politics’ zijn beland. De vraag is of dat betekent dat de centrumkiezer, die bij verkiezingen over winst of verlies besliste, dood is.
April De begrotingscontrole komt neer op het aanscherpen van enkele antifraudemaatregelen, zoals de kaaimantaks. Zo wil de regeringMichel een antwoord bieden op de Panama Papers. Minister van FinanciĂŤn Johan Van Overtveldt (N-VA) krijgt de opdracht werk te maken van een hervorming van de vennootschapsbelasting. Oktober De regering-Michel bereikt een akkoord over de begroting 2017. Om een regeringscrisis te voorkomen wordt beslist niet te beslissen over de verlaging van de vennootschapsbelasting en de invoering van een meerwaardebelasting. November Staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken (N-VA) legt recordcijfers over de uitwijzing van criminele illegalen op tafel. Er waren in november al 1.437 criminele illegalen uitgewezen, evenveel als in heel 2015.
43
REPORTAGE
‘HIER KUNNEN WE ALEPPO NOG RUIKEN’ Met een half miljoen zijn ze, de Syrische vluchtelingen in de Zuid-Turkse stad Gaziantep. De meesten dromen dag en nacht van een oplossing voor Syrië, zodat ze snel weer naar huis kunnen. Want de bomaanslagen, de IS-spionnen en de kinderarbeid maken hun leven in Turkije tot een hel. tekst henk dheedene foto’s maya hautefeuille
61
V oorzichtig, geconcentreerd en trots. Het gezicht van de 11-jarige Hiba glimt als ze wankelend haar eerste stappen zet. Ze heeft net nieuwe benen gekregen. Vorig jaar werd ze getroffen bij een raketinval, terwijl ze aan het spelen was op het dak van haar huis, iets ten noorden van de Syrische stad Aleppo. Haar oom reed haar meteen naar het dichtsbijzijnde ziekenhuis, waar ze alleen nog kon worden gered als haar verminkte benen werden geamputeerd. In de prothesekliniek in de ZuidTurkse stad Gaziantep kijkt de 6-jarige Sahed gespannen toe hoe Hiba het ervan afbrengt. Ze weet hoe het voelt. Vier jaar geleden verloor ze een been bij een luchtaanval in NoordSyrië, waarbij haar broertje om het leven kwam. De eerste prothese die ze kreeg, bestond uit plastic buizen. Intussen is ze aan haar derde kunstbeen toe. Ze laat graag zien hoe recht ze al kan stappen. Een prothese kost 3.000 dollar aan materiaal. Met personeelskosten erbij kom je op 4.500 dollar. Het geld daarvoor komt uit het budget van 3 miljard euro dat de Europese Unie aan Turkije heeft beloofd in de vluchtelingendeal. 1,5 miljoen euro vloeit naar het prothesecentrum in Gaziantep. Wie hier een prothese wil krijgen, komt op een wachtlijst van een jaar. ‘Sinds het uitbreken van de oorlog hebben zowat 15.000 Syriërs een amputatie ondergaan’, zegt directeur Omar Handawi. ‘Technisch zouden we maandelijks vijftig patiënten kunnen helpen, maar wegens geldgebrek moeten we ons tot dertig protheses beperken. Doodzonde, want voor patiënten als Hiba en Sahed betekent zo’n prothese alles. Zonder
62
‘Sinds de oorlog hebben zowat 15.000 Syriërs een amputatie ondergaan.’ Zwarte Zee
Ankara 100 km
TURKIJE
Gaziantep Raqqa Aleppo Homs SYRIË Middellandse M id Z Zee
kunnen ze niet meer naar school. Wij geven hun niet alleen hun benen terug, maar ook hun hoop.’ Voor de twee meisjes mag Gaziantep dan al de redding betekenen, het leven in de Zuid-Turkse stad is keihard. Bomaanslagen zijn haast wekelijkse kost. In augustus vielen hier 57 doden, van wie 22 kinderen, toen een 12-jarige zelfmoordterrorist zich
opblies tijdens een Koerdisch trouwfeest. Twee maanden geleden kwamen drie politiemensen om toen een autobom ontplofte. Een week voor ons bezoek raakten drie mensen gewond bij een granaataanval op een café. En ook wij werden opgeschrikt door een zware explosie, die door de Turkse autoriteiten werd afgedaan als ‘een incident veroorzaakt door overvliegende jets’. Gaziantep ligt op een uur rijden van Syrië. Het is de stad waarin Ibrahim El Bakraoui, een van de twee broers die de aanslagen in Brussel pleegden, door de Turkse politie werd opgepakt en naar Nederland werd uitgewezen. Er zitten nog ISspionnen in de stad, wordt gefluisterd. Vorig jaar werden twee Syrische journalisten die kritisch voor de organisatie waren op straat neergeschoten. Aan de honderden westerse medewerkers van de internationale hulporganisaties wordt gevraagd drukke plaatsen te vermijden en ’s avonds binnen te blijven, omdat
Het jaaroverzicht ‘De Conclusie’. Nu zaterdag bij De Tijd.