Netto Erfenisgids

Denk niet dat u niets te regelen hebt successieuwPlan Netto Erfenisgids DE TIJD I SEPTEMBER 2022 I N°5 I JAARGANG 16 11 PRAKTISCHE CASES , VAN SINGLE ZONDER KIND TOT NIEUW SAMENGESTELD GEZIN

In meer dan een op de drie nieuw samengestelde gezinnen zijn er gezamen lijke kinderen, naast al dan niet kinderen uit een vorige relatie en/of stiefkinderen. Wat betekent dat voor uw nalatenschap?

Opnieuw de liefde gevon den? De manier waarop u die nieuwe relatie vorm geeft, zal bepalen of en wat uw partner van u erft. Dat heeft ook gevolgen voor het erfdeel van uw kinderen uit een vorige relatie.

22 CASE Klassiek5 gezin, feitelijk kinderensamenwonend, Feitelijke samenwoners erven niets van elkaar. Er is dus een testament nodig om te vermijden dat de langstlevende partner zon der iets achterblijft. Maar beter nog is een beding van aanwas.

24 CASE 6 Gezin specialneedkindmet Voor een kind met een beperking wordt vaak een regeling getroffen over de nalatenschap van de ouders. Dat betekent niet noodzakelijk dat dat kind meer krijgt dan zijn broers of zussen. 26 CASE Latrelatie7 U hebt een vaste relatie, maar woont niet samen met uw geliefde? Als u die toch iets wilt nalaten, zult u actie moeten ondernemen. 28 CASE Getrouwd8 zondersamenwonend,ofkinderen Met een huwelijkscontract en een testament kunt u als kinderloos koppel uw successie regelen.

42 CASE Weduwe11 of weduwnaar ‘Wat krijgt mijn partner als ik er niet meer ben?’ Het is een vraag waarop de meeste koppels een pas send antwoord proberen te vinden, bijvoorbeeld met een huwelijkscontract of een testament. 46 HoeveelBELASTINGerfschenkbelastingof betalen? Alle tarieven voor wie erft of schenkt in één handig overzicht. In het Vlaams, Brussels en Waals Gewest.

Wie al van bij de totstand koming van het huwelijk nadenkt over een suc cessieplanning, kan veel problemen voorkomen. 18 CASE Klassiek4 gezin, wettelijk samenwonend, kinderen Veel erven wettelijke sa menwoners niet van elkaar. En beschermd bent u al helemaal niet. Welke mo gelijkheden zijn er om toch gemoedsrust te krijgen?

4 I NETTO SEPTEMBER 2022 Netto Erfenisgids

10 CASE kegezin,Nieuw2samengesteldgemeenschappelijkinderen

12 CASE Klassiek3 getrouwd,gezin,kinderen

34 CASE Single,9 met kinderen Als u als alleenstaande sterft en helemaal niets hebt geregeld, dan komt volgens de wet uw volle dige erfenis toe aan de kinderen. 40 CASE Single,10zonder kinderen U bent alleenstaand zonder kinderen, maar u bezit wel een aardig appartement, een mooie wagen, wat vermogen en enkele leuke hebbedingen. Wat gebeurt er met uw bezittingen als u sterft?

6 CASE vorigegezin,Nieuw1samengesteldkinderenuitrelatie

ADRESCOLOFON REDACTIE NETTO TOUR & HAVENLAANTAXIS86C BUS 309 B-1000 REDACTIE@NETTO.BEBRUSSEL HOOFDREDACTEURALGEMEEN ISABEL ALBERS DEHOOFDREDACTEURTIJD PETER DE GROOTE CHEF NETTO SONJA VERSCHUEREN EINDREDACTEUR JAN LODEWYCKX ARTDIRECTOR ILSE JANSSENS REDACTEUREN PETRA DE ROUCK LIEVEN PETERDIRKMURIELDESMETMICHELSELLESLAGHVANMALDEGEM ILLUSTRATIES TIMLETSGO.COM INFOGRAFIEKEN FRANK SCHULPÉ ABONNEMENTEN TEL.: E-MAIL:0800/55.150ABO@TIJD.BE ADVERTENTIES INFO@TRUSTMEDIA.BETEL.:B-1000BUSHAVENLAANTOURTRUSTMEDIA&TAXIS86C309BRUSSEL02/422.05.11 UITGEVERVERANTWOORDELIJKE PETER QUAGHEBEUR Netto wordt gedrukt bij Roularta Printing. VOLGENDE KEER IN MAGAZINENETTO VASTGOEDGIDS 22 OKTOBER Plan uw successie 11 CASES, 11 GEZINSSITUATIES. GEGARANDEERD OOK DIE VAN U. SIMULEER DE ERF-/SCHENKBELASTING Hoeveel zal de fiscus van uw erfenis incasseren? Of hoeveel schenkbelasting zult u moeten betalen? Simuleer het met onze handige tools op: tijd.be/hoeveelkosterven en tijd.be/hoeveelkostschenken DIGITAAL DOSSIER Lees ook ons digitaal dossier over erven & schenken: tijd.be/erven-schenken PLUS verneem hoe u het best een zorgvolmacht, testament, huwelijkscontract of erfovereenkomst opstelt, of hoe u een schenking aanpakt.

Nieuw samengesteld gezin, kinderen uit vorige relatie

Opnieuw de liefde gevonden? De manier waarop u die nieuwe relatie vormgeeft, zal bepalen of en wat uw partner van u erft. Dat heeft ook gevolgen voor het erfdeel van uw kinderen uit een vorige relatie.

Case1

Tekst: Petra De Rouck E en nieuw samengesteld gezin is al lang geen uni cum meer. In Vlaanderen heeft in een op de tien gezinnen minstens één partner kinderen uit een vorige relatie. Dat blijkt uit de gezinsenquête van de Vlaamse overheid in 2020. In meer dan de helft van de samengestelde gezinnen is er een stiefvader. Een vijfde van de samengestelde gezinnen is een stiefmoedergezin en in nog eens een vijfde is er zowel een stiefvader als een stiefmoeder. Dat er in een gezin stiefouders en -kinderen zijn, heeft belang rijke gevolgen voor het erfrecht. Of en wat een nieuwe partner erft, hangt immers af van hoe het nieuwe koppel zijn relatie juridisch vormgeeft. Dat bepaalt ook de erfrechten voor de kinderen uit de vorige relatie. Uit de gezinsenquête blijkt dat nieuw samengestelde gezinnen minder vaak gehuwd zijn en vaker wettelijk samenwonen dan ‘intacte’ gezinnen. Maar vooral, ze wonen ook vaker ongehuwd en niet-wettelijk samen. Wie krijgt wat en hoe kunt u van de wettelijke regeling afwijken?

6 I NETTO SEPTEMBER 2022

SEPTEMBER 2022 NETTO I 7

U woont feitelijk samen met uw nieuwe partnerTIP!

ning erven. Ze worden dan samen met de langstlevende partner mede-eigenaars van de woning.’ En dat kan bijzonder vervelende gevolgen hebben.

Een eerste is dat de ex van uw partner plots op de proppen kan komen. ‘Zolang de kinderen minderjarig zijn, zal hun aan deel in de woning beheerd worden door hun nog in leven zijnde ouder en dus de ex-partner van de overledene’, zegt Van Langenhove. ‘Straffer zelfs, de ex kan het aandeel in de woning erven. Dat gebeurt als het betrokken kind – al dan niet min derjarig – zou sterven zonder zelf kinderen of een langstlevende partner na te laten.’

Bij het bepalen van het voorbehouden deel voor de kinderen wordt niet alleen ge keken naar de bezittingen op uw sterfdag. Ook schenkingen uit het verleden tellen mee. Uw vermogen wordt fysiek weer sa mengesteld, tot wat men in het vakjargon de rekenboedel noemt (vroeger had men het over de fictieve massa). Dat is de som van de erfgoederen die nog in de nala tenschap zitten en alle schenkingen die u deed, verminderd met de nog openstaande schulden.Koopt u met uw partner samen een gezinswoning? ‘Feitelijk samenwonende partners kunnen maar beter een regeling uitwerken voor het geval een van beiden komt te overlijden’, zegt Anke Van Langen hove van Rivus Advocaten. ‘Zonder regeling zullen de kinderen uit de vorige relatie het aandeel van hun overleden ouder in de wo

Anke Van Langenhove, Rivus Advocaten

‘Wie de volle eigendom te ruim vindt, kan alleen het vruchtgebruik via testament aan zijn langstlevende partner toekennen. Zo heeft de langstlevende samenwonende partner de zekerheid dat hij er kan blijven wonen’, zegt Van Langenhove. In de andere gewesten is de gezins woning van feitelijke samenwoners niet vrijgesteld. De vrijstelling is er alleen voor gehuwden en wettelijke samenwoners. Een alternatief is in de aankoopakte een zogenaamd beding van aanwas op te ne men. Als een partner sterft, gaat alles con tractueel naar de andere. Cruciaal bij een beding van aanwas is dat beide partners een gelijkaardige levensverwachting heb ben. Maar deze formule is fiscaal minder interessant: de langstlevende partner moet bij het overlijden van zijn partner registra tiebelasting betalen. Het tarief bedraagt 12 procent in Vlaanderen en 12,5 procent in Brussel en Wallonië. Bij een beding van aanwas gebeurt de overdracht van het betrokken vermogen weliswaar op het moment van het overlij den van de eerste partner, maar de over dracht van dat vermogen van de ene naar de andere partner gebeurt door uitwerking van een contract, niet naar aanleiding van de erfenis. Daardoor kunnen de kinderen de werkwijze niet aanvechten en er geen minimumaandeel op eisen. verkreeg bij uw overlijden en nog overblijft bij zijn/haar overlijden zonder kinderen toekomt aan een door u aangeduide per soon’, zegt Van Langenhove. Een tweede probleem is dat uw partner niet zomaar in het huis of appartement zal kunnen blijven wonen. ‘Door de medeeigendom zal de stiefouder een woonstver goeding moeten betalen aan de kinderen uit de vorige relatie voor het exclusieve gebruik van de woning’, zegt Van Langen hove. ‘De langstlevende kan zelfs de woning verliezen als een van de stiefkinderen die mede-eigenaar zijn, het huis of apparte ment wil verkopen.’

Er moet dan niet alleen een prijs wor den overeengekomen als de langstlevende partner het deel van de mede-eigenaars wil kopen. Ook over de werkwijze van de ver koop moet er een akkoord zijn.

Hoe kunt u die vervelende situatie op lossen? ‘In een testament kunt u uw aan deel in de gezinswoning aan uw feitelijk samenwonende partner toekennen. Dat is in Vlaanderen trouwens fiscaal interessant, aangezien de gezinswoning van twee feite lijk samenwonende partners een gunstig fiscaal regime geniet’, zegt Van Langenho ve. In Vlaanderen is er een vrijstelling als de feitelijke samenwoning minstens drie jaar bestaat op het moment van overlijden.

‘Feitelijk teeenwerkeneedoenwonendesamen-partnersergoedaannregelinguittevooralsvanbeidenkomtoverlijden.’

E en derde van de nieuw samengestelde gezinnen woont feitelijk samen: het koppel woont op hetzelfde adres, maar zonder verdere formaliteiten. Wie erft wat als u niets doet? Woont u feitelijk samen, dan erft uw part ner volgens de wettelijke erfregels helemaal niets. Uw hele nalatenschap gaat in volle eigendom naar uw kinderen uit een vorige relatie. Elk kind krijgt een gelijk deel. Hoe kunt u uw partner wél iets nalaten? ‘Wie feitelijk samenwoont en zijn partner iets wil nalaten, zal een testament moeten opstellen’, zegt Ann Maelfait van Rivus Ad vocaten. ‘Maar niet zomaar alles kan via tes tament aan de partner worden toebedeeld. U moet rekening houden met het wettelijk voorbehouden deel van de kinderen uit de vorigeKinderenrelatie.’zijn zogenaamde reservatai re erfgenamen. De wet bepaalt dat alle kinderen samen minstens de helft van de nalatenschap moeten krijgen. ‘De andere helft in volle eigendom is het zogenaamde beschikbare deel. Dat is het maximum dat via testament aan de partner kan worden toebedeeld’, zegt Maelfait. ‘Als blijkt dat de langstlevende partner meer zou hebben gekregen dan het beschikbare deel, dan kunnen de kinderen hun minimumdeel opeisen.’ In het vakjargon heet zoiets in korting vragen.

Wilt u dat risico niet lopen? ‘Stel dan een testament met restlegaat op. En specificeer daarin dat wat uw kind uit uw nalatenschap

Feitelijke samenwoners denken maar beter goed na als ze samen een gezinswoning kopen.

Een successieplanning doemt bij veel getrouwde koppels met kinderen pas op als de ouders een gezegende leeftijd naderen. Maar wie er al van bij de totstandkoming van het huwelijk over nadenkt, kan veel problemen voorkomen.

12 I NETTO SEPTEMBER 2022

Tekst: Peter Van Maldegem ‘V eel gezinnen staan er niet bij stil dat het huwelijk het begin is van zegtsuccessieplanning’,deRobCorten, jurist bij het advies- en accountancybureau Vandelanotte. ‘Voor welk huwelijksstelsel kiest het koppel? Welke clausules nemen ze op in hun huwelijkscontract? Die keuzes bepalen wat er gebeurt op het moment dat een van de partners overlijdt. Het huwe lijksvermogensrecht legt immers vast wat van wie is, en vormt de basis voor de toe passing van het erfrecht dat zal beslissen wat er bij een overlijden aan wie toekomt en hoeveel erfbelasting er moet worden betaald.’Depopulairste huwelijksstelsels zijn het wettelijk stelsel en het stelsel van scheiding van goederen.

● Bij het stelsel van scheiding van goe deren zijn er in principe geen gemeen schappelijke goederen. Behalve als er uit zonderingen worden opgenomen in het huwelijkscontract blijft alles gescheiden, ook na het huwelijk. ‘Dat stelsel komt vaker voor bij zelfstandigen, al dan niet met een eigen vennootschap’, zegt Ivan Maes, belas tingconsulent bij Vandelanotte. De basisregels van de stelsels mogen dan wel duidelijk zijn, door er een huwelijks contract aan toe te voegen kunt u met aller hande clausules en bedingen het stelsel op uw persoonlijke situatie afstemmen. Zo’n contract toevoegen of aanpassen kan op elk moment. Met die aanpassingen kunt u zichzelf of uw partner beschermen, of (een van) de kinderen. We bespreken enkele mo gelijkheden.

● Bij het wettelijk stelsel zijn alle goede ren die na het huwelijk werden verkregen, gemeenschappelijk. Alles wat voor het huwelijk in het bezit was van de partner, is eigen vermogen van die partner. Ook schenkingen of erfenissen na het huwelijk behoren tot het eigen vermogen.

Klassiek getrouwd,gezin,met kinderen Case3

Bij koppels die gehuwd zijn onder het stelsel van scheiding van goederen geldt dezelfde logica. Als de gezinswoning vol ledig eigendom is van een van de partners, dan erft de langstlevende partner bij diens overlijden het vruchtgebruik op de woning. De kinderen erven de blote eigendom van de volledige woning. Wat met andere onroerende en roerende goederen? De regels voor een gezinswoning gelden in principe ook voor andere onroerende goederen én voor roerende goederen. Het enige verschil is dat de langstlevende partner hiervoor niet is vrijgesteld van erfbelasting. ‘De langstlevende echtge noot geniet alleen een vrijstelling op de vererving van de gezinswoning. Recent is daar ook een vrijstelling op een gedeelte van de roerende goederen (in Vlaanderen op de eerste 50.000 euro, in Wallonië op de eerste 25.000 euro in bepaalde gevallen) bij gekomen. De kinderen genieten die vrijstel lingen niet’, aldus Verwimp.

U doet niets H et erfrecht bepaalt dat bij het overlij den van de eerste partner de langst levende echtgenoot het vruchtgebruik krijgt over het vermogen van de overleden partner. De kinderen krijgen de blote eigendom. Als het koppel gehuwd is volgens het wettelijk stelsel en zonder hu welijkscontract, zal de langstlevende echt genoot dus het vruchtgebruik erven van de helft van het gemeenschappelijk vermogen. De kinderen erven de blote eigendom. De andere helft van het gemeenschappelijk vermogen blijft in volle eigendom bij de langstlevende partner. Het huwelijksstelsel bepaalt wat onder het gemeenschappelijk vermogen valt, en wat onder het eigen ver mogen. Wat met de gezinswoning? Laten we eerst het wettelijk stelsel bekij ken. ‘Een van de vragen die ik stel als een koppel raad aan me vraagt, is of de gezins woning gekocht werd vóór of na het huwe lijk’, zegt notaris Helena Verwimp. ‘In het eerste geval behoort de gezinswoning tot het eigen vermogen, in het tweede geval tot het gemeenschappelijk vermogen. Het kan ook dat de gezinswoning eigendom is van een van de partners omdat hij of zij die geërfd heeft. In dat geval behoort de woning ook tot diens eigen vermogen.’ Als de gezinswoning volledig eigendom is van een van de partners valt bij het over lijden van de echtgenoot eigenaar de volle dige gezinswoning in de nalatenschap. De kinderen verwerven dan de blote eigendom van de volledige woning en de langstleven de echtgenoot erft het vruchtgebruik ervan. ‘Behoort de gezinswoning wel tot het gemeenschappelijk vermogen, dan valt slechts de helft van de woning in de na latenschap. De langstlevende echtgenoot behoudt dan de helft van de woning en erft het vruchtgebruik op de andere helft. De kinderen erven de helft van de woning in blote eigendom’, zegt Verwimp. Dat onderscheid is ook belangrijk voor de erfbelasting. Hoe meer u erft, hoe meer erfbelasting u verschuldigd bent. De erfbe lasting op de gezinswoning wordt als volgt berekend: op het deel van de woning dat in de nalatenschap valt, wordt een waarde berekend van het vruchtgebruik en een waarde van de blote eigendom. De erf belasting op de gezinswoning is voor de langstlevende echtgenoot vrijgesteld, zodat die geen erfbelasting betaalt op het vrucht gebruik. De kinderen betalen wel erfbelas ting op de waarde van de blote eigendom. Hoe meer woning er in de nalatenschap valt, hoe meer erfbelasting de kinderen dus moeten afdragen bij het eerste overlijden.

JefVOORBEELD:enRooshebben twee kinderen. Ze bezitten een gezinswoning van 400.000 euro die tot het gemeen schappelijk vermogen behoort. Als Jef overlijdt, komt 200.000 euro van de gezinswoning in de nalatenschap. Stel dat Roos 75 jaar is als Jef sterft, dan komt de waarde van het vrucht gebruik neer op 16 procent, of 32.000 euro. Roos moet daarop geen erfbelas ting betalen, aangezien er in ons land een vrijstelling van erfbelasting van de gezinswoning is voor de langstle vende echtgenoot. De kinderen krij gen de blote eigendom van Jefs deel. Dat is 84 procent van 200.000 euro, of 168.000 euro. De kinderen zullen dus erfbelasting moeten betalen op die 168.000 euro. Aangezien er twee kin deren zijn, zal elk kind erfbelasting betalen op de helft, namelijk 84.000 Steleuro.nu dat de gezinswoning niet in de gemeenschap zit, maar volledig tot Jefs eigen vermogen behoorde. In dat geval erven de kinderen de blote eigendom van de hele woning, of 336.000 euro. Dat betekent dat de erfbelasting op een veel hoger bedrag zal worden bere kend (tarieven erfbelasting, zie blz. 46). Uiteraard zal dat verschil opnieuw opspelen bij het overlijden van Roos. Als de kinderen al erfbelas ting hebben betaald op de volledige woning, dan moeten ze daarop bij het overlijden van Roos geen erfbelasting meer betalen.

SEPTEMBER 2022 NETTO I 13

‘Na een eerste simulatieberekening kiezen mensen er vaak voor om de gezins woning, als die toebehoort aan een van beide echtgenoten, in te brengen in de huwelijksgemeenschap door middel van een wijziging van het huwelijkscontract’, zegt Verwimp. ‘Op die manier verlichten ze de erfbelastingdruk voor de kinderen.’

TIP Als u gehuwd bent onder het wettelijk stelsel zonder hu welijkscontract, dan zullen de kinderen bij uw overlijden altijd de blote eigendom krijgen van uw erfdeel in de gemeenschap en van uw eigen vermogen. De langstlevende partner krijgt wel het vruchtgebruik, maar kan niet alleen beslissen wat er met de goederen gebeurt.

Tekst: Dirk Selleslagh

Case 4

D

oor een verklaring van wettelijke samenwo ning af te leggen bij de gemeentelijke admi nistratie verkrijgt u een beperkt wettelijk erf recht. De langstlevende erft automatisch het vruchtgebruik op de gezinswoning en de daarin aanwezige inboedel. Dat betekent dat de overlevende partner in principe in de gezinswoning mag blij ven‘Maarwonen.meer dan dat is het ook niet: op andere goederen heeft de langstlevende partner geen enkel recht’, waarschuwt Rinse Elsermans van het advocatenkan toor Cazimir. ‘Alle andere roerende en onroerende goederen komen toe aan de andere erfgenamen: in de eerste plaats aan de kinderen. Dat is anders bij gehuwden, waar de langstlevende echtgenoot het vruchtgebruik over de volledige nalatenschap verkrijgt, dus niet alleen over de gezinswoning. Als u bijvoorbeeld toch een vruchtgebruik op of zelfs de volle eigendom van bepaalde andere goederen wenst, zult u een tes tament moeten opmaken.’

Klassiek gezin, wettelijk samenwonend, met kinderen

Veel erven wettelijke samenwoners niet van elkaar. En beschermd bent u al helemaal niet. Welke mogelijkheden hebt u om toch gemoedsrust te krijgen?

18 I NETTO SEPTEMBER 2022

SEPTEMBER 2022 NETTO I 19

ErflaterVOORBEELD:Lars(72)

Vraag de omzetting van het vruchtgebruik van de langstlevende D e wet biedt hier echter een uitweg: zowel de stiefkinderen als de stiefouder kunnen de omzetting vragen van het vruchtgebruik dat de langstlevende wettelijk samenwonende stiefouder via het wettelijk erfrecht of testament verkrijgt van de natuurlijke ouder. De omzetting van het vruchtgebruik op de gezinswoning en de daarin aanwezige huisraad kunnen de kinderen echter niet zomaar opeisen. Daar voor is altijd het akkoord van de langstlevende partner nodig.Alsde langstlevende partner toch instemt met de omzetting van het vruchtgebruik, zijn er verschillen de mogelijkheden: de stiefkinderen kunnen de stiefouder uitkopen, met een eenmalig bedrag of door een levenslange rente te betalen. Of er kunnen goederen worden geruild. Voor de berekening van de waarde van het om te zetten vruchtgebruik wordt de langstlevende wettelijk samenwonende stiefouder geacht minstens 20 jaar ou der te zijn dan het oudste stiefkind. Zo wordt vermeden dat het vruchtgebruik van de woning terechtkomt bij iemand die een hogere levensverwachting heeft dan de ‘Diekinderen.‘instantveroudering’ is een bepaling uit ons Burgerlijk Wetboek die alleen geldt in de burgerrech telijke verhouding tussen de erfgenamen’, verduidelijkt Elsermans. ‘Fiscaal bestaat daar geen equivalent van. De langstlevende partner wordt met andere woorden belast op een vruchtgebruik gewaardeerd op basis van diens werkelijke leeftijd, terwijl datzelfde vruchtgebruik burgerrechtelijk (in geval van omzetting) zal worden gewaardeerd op basis van een fictief verhoogde leeftijd.’Datdit onderscheid in waardering serieuze conse quenties heeft, bewijst het volgende voorbeeld. LET WettelijkeOP! samenwoners zijn nooit 100 procent zeker van hun zaak.

Voor de omzetting van het vruchtgebruik zal Emma fictief geacht worden minstens 20 jaar ouder te zijn dan het oudste stiefkind, ofwel 72 jaar. ‘Op basis van die fictieve leeftijd zal zij ongeveer 15 pro cent van de waarde van de gezinswoning krijgen’, rekent Elsermans voor. En dat terwijl ze op 52 procent van de waarde erfbelasting heeft moeten betalen.’

heeft een 52-jarig kind uit een vorige relatie. Lars woonde wettelijk samen met zijn twee de partner, Emma (51). Emma erft als langstlevende partner het vruchtgebruik op de gezinswoning, maar dat vruchtgebruik zal fiscaal gewaardeerd worden op 52 procent van de volle eigendom van de gezinswoning.

Rinse Elsermans, advocaat Cazimir A ls er kinderen zijn, krijgen die de blote eigen dom van de gezinswoning. Daardoor zal de langstlevende na het overlijden van de partner niet zelf kunnen beslissen wat hij of zij met de gezins woning doet. Met de blote eigenaars moet die altijd rekening houden. Dat is niet altijd vanzelfsprekend, zeker als de ver standhouding tussen beide partijen verwaterd is. De stiefkinderen willen na het overlijden van hun natuur lijke ouder soms andere wegen bewandelen dan de langstlevende wettelijk samenwonende stiefouder.

‘Die onbillijkheid kan worden rechtgezet via testament, door op te nemen dat bij een omzetting van het vrucht gebruik ook de erfbelasting ten laste moet worden genomen volgens de fictief verhoogde leeftijd van de langstlevende partner.’

Hoe ruzie vermijden tussen de langstlevende partner en de kinderen? ‘Anders dan bij gehuwden, waar de langst levende echtgenoot het vruchtgebruik op de volledige nalatenschap verkrijgt, erven wettelijke samenwoners alleen het vruchtgebruik op de gezinswoning.’

22 I NETTO SEPTEMBER 2022 WIST U DAT? In het Vlaams Gewest kunnen genieten.indebepaaldesamenwoners,feitelijkeondervoorwaarden,laagstetarievendeerfbelasting Case 5

Zijn er wel kinderen, dan erven die de volledigeBelangrijknalatenschap.knelpunt is dat de over levende partner ook geen aanspraak kan maken op de gezinswoning. Dat brengt feitelijk samenwonende partners in een onzekere situatie, aangezien de kinderen (of als die er niet zijn, andere erfgenamen zoals de ouders of zijver wanten) de langstlevende partner uit het huis kunnen zetten. Vanzelfsprekend gebeurt dit in normale omstandigheden niet, al weet u natuurlijk nooit hoe rela ties in de loop van de jaren evolueren. U kunt dus maar beter uw voorzorgen nemen.

Klassiek gezin, feitelijk samenwonend, met Hkinderen ebt u als koppel geen verklaring van wet telijke lijketenaarafgelegdsamenwoningvoordeambvandeburgerstand,danwoont u ‘feitelijk’ samen. Het nadeel van deze vorm van samenwonen is dat de wet daar niets over regelt en dat u wettelijk gezien geen rechten en plichten tegenover el kaarAlshebt.een van de partners overlijdt, be tekent dit dat de andere geen wettelijke erfgenaam is. Als er geen kinderen zijn, dan gaat de erfenis naar de ouders of andere verwanten van de overledene.

Feitelijke samenwoners erven niets van elkaar. Een testament is dus noodzakelijk om te vermijden dat de langstlevende partner zonder iets achterblijft. Maar beter nog is een beding van aanwas, want dat biedt meer zekerheid dan een testament. Al schuilt er wel een fiscaal addertje onder het gras.

Tekst: Dirk Selleslagh

Stel een testament op A ls ze niet willen dat de langstleven de partner zonder iets achterblijft, stellen feitelijke samenwoners het best een testament op. Als er geen kinderen zijn, kunt u met een testament alles nalaten aan de persoon met wie u feitelijk samen woont. Maar als u samen wel kinderen hebt, moet altijd minstens de helft van de nala tenschap naar de kinderen gaan. Dat geldt overigens ook voor het huis dat u samen hebt gekocht. Als een van u beiden overlijdt, wordt de helft van die woning ei gendom van de kinderen. Het risico bestaat dan altijd dat de langstlevende partner niet in het huis kan blijven wonen. Er is bij fei telijke samenwoners immers geen sprake van vruchtgebruik. Met een testament kunt u er zeker van zijn dat het vruchtgebruik van de woning toch naar de langstlevende partner gaat. Wat met de erfbelasting? Op een nalatenschap moet erfbelasting worden betaald. Hoeveel hangt af van het gewest waarin u woont. Feitelijke samen woners zijn volgens de wet ‘vreemden’ van elkaar. In principe moeten ze dan ook de hogere tarieven betalen die gelden voor iedereen die buiten de rechte lijn valt. Gelukkig heeft het Vlaams Gewest hier wat water bij de wijn gedaan. Als u min stens een jaar feitelijk samenwoont, worden de tarieven toegepast die ook voor gehuw denAlsgelden.departners minstens drie jaar fei telijk samenwonen, geldt bij een erfenis het zogenaamde voordeel van de gezins woning. Dit betekent dat er op de gezins woning geen erfbelasting verschuldigd is. Maar dat is uiteraard alleen relevant als de gezinswoning ook effectief terechtkomt bij de langstlevende, wat alleen het geval is als dat bij testament zo wordt bepaald.

Fiscaal is er wel een groot verschil tussen het verkrijgen van de gezinswoning via er fenis dan wel via een beding van aanwas. Als de gezinswoning wordt verkregen via erfenis, dan is deze tussen feitelijk samen wonende partners volledig vrijgesteld van erfbelasting als de partners drie jaar fei telijk samenwonen en een gezamenlijke huishouding voeren. Als de gezinswoning daarentegen overgaat via het beding van aanwas, zal het verkooprecht (in het Vlaams Gewest 12 procent) verschuldigd zijn. Het verlaagd tarief van 3 procent registratiebelasting zal nooit gelden.

SEPTEMBER 2022 NETTO I 23

Of, nog beter: combineer beide technieken ‘I n principe is het fiscaal interessanter om de gezinswoning te verkrijgen via testament, maar die optie biedt geen rechtszekerheid voor de langstlevende partner’, zegt Elsermans. ‘Vandaar dat de twee gecombineerd kunnen worden: een testament met daarin een legaat voor de langstlevende partner, maar ook een op tioneel beding van aanwas, voor het geval het testament herroepen zou zijn.’

‘Als er dan geen testament blijkt te zijn, kunt u zich beroepen op het optioneel be ding van aanwas. Als er toch een testament is, dan beroept u zich níét op het beding van aanwas en verkrijgt u de gezinswoning belastingvrij via de nalatenschap.’

Met een testament kunnen feitelijke samenwoners er zeker van zijn dat het vruchtgebruik van de woning toch naar de langstlevende partner gaat. ‘Een beding van aanwas biedt meer zekerheid dan een testament. Het kan immers alleen gewijzigd of opgeheven worden met een wederzijds akkoord van beide partners.’ Rinse Elsermans, advocaat Cazimir Wilt u weten hoe u het best een testament opstelt? Check dan tijd.be/erven-testament + Lees ook ons digitaal dossier over erven en schenken: tijd.be/erven-schenken

In het Vlaams Gewest kunnen feitelijke samenwoners dus, onder bepaalde voor waarden, de laagste tarieven in de erfbelasting genieten. Maar als de overledene zijn fiscale woon plaats in het Waals of Brussels Hoofdste delijk Gewest had, gelden er veel hogere tarieven. In het Waals en Brussels Hoofd stedelijk Gewest blijven feitelijke samen woners ‘vreemden’ voor de wet, ongeacht hoelang ze al samenwonen. Dat betekent dat u de hoogst mogelijke erfbelasting zult betalen. De ervende partner betaalt tussen 30 en 80 procent erfbelasting in het Waals Gewest en tussen 40 en 80 procent in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest (zie tabel, blz. 46) ■

LET Zo’nOP!testament kan op gelijk welk moment eenzijdig worden herroepen of gewijzigd, zelfs zonder medeweten van de andere partner. Volledige ze kerheid biedt een testament dus niet. Ga voor een beding van aanwas E en alternatief voor het testament is het (optioneel) beding van aanwas. ‘Als een van de partners sterft, gaat de woning contractueel volledig naar de langstlevende partner’, verduidelijkt Rinse Elsermans van het advocatenkantoor Cazi mir. ‘Een beding van aanwas biedt meer ze kerheid dan een testament. Het kan immers alleen gewijzigd of opgeheven worden met een wederzijds akkoord van beide partners. Het is wel cruciaal dat het gaat om een echt kanscontract, waarbij beide partners een gelijkwaardige inbreng doen en een gelijk aardige levensverwachting hebben. Die pis te staat met andere woorden alleen open als de gezinswoning in onverdeeldheid wordt aangehouden door de partners, en als de partners ongeveer dezelfde leeftijd hebben.’