De Erfenisgids 2017

netto ERFENISGIDS MAART 2017

ERFENIS PLANNEN MINDER FRUSTREREND FAMILIEBEDRIJF DOORGEVEN KAN VLOTTER MEER MOGELIJKHEDEN VOOR NIEUW SAMENGESTELDE GEZINNEN OVEREENKOMST MET ERFGENAMEN VOORTAAN MOGELIJK KINDEREN ONTERVEN KAN GEEN FAMILIERUZIES MEER NA SCHENKINGEN

Het nieuwe erfrecht in vragen & antwoorden

30

MEER VRIJHEID OVER UW ERFENIS

netto ERFENISGIDS MAART 2017

Het nieuwe erfrecht in vragen & antwoorden

30

64 SCHENK- EN ERFBELASTING: ALLE TARIEVEN

6 DE SPELREGELS, NU EN VANAF 2019

Zoveel schenk- en erfbelasting betaalt u Vlaanderen, Brussel en het Waals Gewest.

Meer vrijheid om uw nalatenschap te verdelen en minder ruzies: dat is de bedoeling van de grootste erfenishervorming ooit in België.

8 Het nieuwe erfrecht wordt eenvoudiger.

9 Aan de opdeling van uw familie in ordes en graden wijzigt niets.

10 Wie zijn partner wil bevoordelen, moet het juiste jawoord geven.

14 Wilt u zelf uw erfenis plannen? Dan zijn er een rist nieuwigheden.

18 Op voorhand met uw erfgenamen rond de tafel zitten wordt mogelijk.

25 Vlaanderen onderzoekt een hervorming van de erfbelastingtarieven.

DRIE GETUIGENISSEN Een erfenis is niet altijd een cadeau. Maar ze kan ook uitzonderlijk goed meevallen. Drie intrigerende verhalen.

25 ‘Mijn vrouw kreeg te horen dat ze maximaal onterfd was.’

37 ‘Er waren 16 erfgenamen, maar we hadden niet de minste discussie.’

55 ‘We hebben veel erfbelasting uitgespaard dankzij schenkingen.’

28 DE 30 MEEST GESTELDE VRAGEN ‘Ik ben een single zonder kinderen: wie krijgt mijn erfenis?’ Wij zijn een klassiek getrouwd stel: kunnen wij schenken aan elkaar?’ ‘Na mijn echtscheiding ben ik een alleenstaande moeder: kan mijn ex nog van mij erven?’… Dertig vragen, dertig situaties, dertig antwoorden.

Single zonder kinderen Getrouwd zonder kinderen Samenwoners zonder kinderen Samenwoners met een eigen huis Getrouwd met kinderen Samenwoners met kinderen Schenken aan kinderen Nieuw samengesteld gezin Kinderen onterven Kinderen bevoordelen Schenken aan kleinkinderen Alleenstaande ouder Gehandicapt kind bevoordelen Opvolging familiebedrijf Erfenispact met de kinderen Erfenis voor kleinkinderen Testament aanpassen Wettelijke erfgenamen onterven Afrekening van schenkingen Erfenis weigeren ●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

●

LEZERSACTIE: STEL UW ERFENISVRAGEN AAN ONZE EXPERTS Vanaf wanneer kunt u uw erfenis plannen volgens de nieuwe regels? Vreest u dat u een deel van uw erfenis zult mislopen? Of bent u niet getrouwd, maar wenst u toch uw partner zoveel mogelijk te begunstigen?

Stuur uw vraag via www.tijd.be/belactie naar de redactie en u krijgt op woensdag 29 maart tussen 18 en 21 uur gratis een antwoord van een notaris.

●

VOLG DE HERVORMING VAN HET ERFRECHT OP DE VOET VIA WWW.NETTO.BE + Tool: Bereken hoeveel erfbelasting of schenkbelasting u moet betalen.

Ga naar www.netto.be/erfbelasting en www.netto.be/schenkbelasting.

VOLGENDE KEER IN NETTO MAGAZINE:

VASTGOED GIDS 22 APRIL BIJ DE TIJD

COLOFON Adres: redactie Netto, Tour & Taxis, Havenlaan 86C bus 309, B-1000 Brussel, redactie@netto.be Hoofdredacteur: Stephanie De Smedt Chef Netto: Sonja Verschueren Eindredacteur: Jan Lodewyckx Artdirector: Ilse Janssens Lay-out: Willem Ravoet Redacteuren: Nadine Bollen, Ellen Cleeren, Muriel Michel, Petra De Rouck, Erika Racquet Illustrator: Gudrun Makelberge Fotograaf: Emy Elleboog Abonnementen: tel.: 0800/55.150, e-mail: abo@tijd.be Advertenties: Trustmedia, Tour & Taxis, Havenlaan 86C bus 309, B-1000 Brussel, tel.: 02/422.05.11, fax: 02/422.05.10, info@trustmedia.be Verantwoordelijke uitgever: Frederik Delaplace Netto wordt waterloos en milieuvriendelijk gedrukt bij Eco Print Center.

MAART 2017

netto 5

Uw erfenis: nu ĂŠn in 2019

Zo is het nu... en zo wordt het Meer vrijheid om uw nalatenschap te verdelen en minder risico op ruzies: dat is de bedoeling van de grootste erfenishervorming ooit in BelgiĂŤ.

Wat verandert er? Maar ook: aan welke regels moet u zich nog houden tot 2019, wanneer de nieuwe wetgeving van kracht wordt?

Tekst: Nadine Bollen en Petra De Rouck

LEZERSACTIE Stel uw erfenisvragen aan onze experts Vanaf wanneer kunt u uw erfenis plannen volgens de nieuwe regels? Vreest u dat u een deel van uw vaders erfenis zult mislopen? Of bent u niet getrouwd, maar wenst u toch uw partner zoveel mogelijk te begunstigen?

Stuur uw vraag via www.tijd.be/belactie naar de redactie en u krijgt op woensdag 29 maart tussen 18 en 21 uur gratis een antwoord van een notaris.

6

netto MAART 2017

MAART 2017

netto 7

©GUDRUN MAKELBERGE

Uw erfenis: nu én in 2019

1

Napoleon krijgt minder in de pap te brokken bij uw erfenis

Doet u helemaal niets om uw nalatenschap te regelen? En hebt u bijvoorbeeld geen testament of andere wilsbeschikkingen opgesteld?

Dan zal de verdeling van uw bezittingen na uw overlijden volgens de wettelijke regels gebeuren. Die regels bepalen wie uw erfgenamen zijn en welk deel ze van uw bezittingen erven.

Veel van de huidige regels dateren nog van de tijd van Napoleon en zijn dus ruim 200 jaar oud. In die tijd stond het klassieke gezin centraal, van nieuw samengestelde gezinnen was geen sprake. Het zal dan ook niet verwonderen dat het huidige erfrecht een ‘bloedrecht’ is: de familiebanden primeren.

WIST U DAT? Veel van de huidige erfenisregels dateren nog van de tijd van Napoleon en zijn dus ruim 200 jaar oud. In die tijd stond het klassieke gezin centraal, en dus primeren in het huidige erfrecht de familiebanden.

NIEUW! Hoe ziet het wettelijk erfrecht er vanaf 2019 uit?

Alle informatie die volgt, is gebaseerd op het wetsvoorstel dat eind januari 2017 in de Kamer werd ingediend. Het parlement bespreekt op dit ogenblik die tekst en ook de Raad van State moet zijn advies nog geven. Dat advies wordt tegen april verwacht, waarna de teksten verder besproken - en eventueel aangepast - zullen worden door de commissie Justitie.

• Het principe dat u niet verplicht bent om zelf uw erfenis te plannen, blijft overeind. Doet u niets, dan zal uw nalatenschap verdeeld worden volgens de wettelijke regels.

Het nieuwe erfrecht wordt eenvoudiger: er wordt komaf gemaakt met regels die nu nog vaak onnodig complex zijn.

8

netto MAART 2017

• Maar wie zich daar niet in kan vinden, krijgt vanaf 2019 meer vrijheid om zijn erfenis ‘op maat van de eigen situatie’ te plannen. Die hervorming van het erfrecht is onder meer ingegeven door de ‘veelheid aan familievormen die onze maatschappij kenmerkt’, aldus minister van Justitie Koen Geens (CD&V).

• De nieuwe erfeniswet streeft naar een beter evenwicht tussen de langstlevende

echtgenoot en de kinderen, in het bijzonder wanneer er stiefkinderen zijn. Tegelijk moet de familiale solidariteit behouden blijven, met de focus op het ‘kerngezin’: de overledene (de erflater), de langstlevende echtgenoot en de kinderen.

• Het nieuwe erfrecht wordt ook technisch eenvoudiger. Er wordt komaf gemaakt met regels die nu nog vaak ‘onnodig complex’ zijn, zodat onbedoelde neveneffecten en onaangename verrassingen tot het verleden behoren.

• Vanuit het idee dat koppels hun relatie of huwelijk vandaag vooral als een partnership zien, mikt de minister op meer solidariteit tussen de echtgenoten.

En op een beter juridisch kader voor wie ongehuwd wettelijk of feitelijk samenwoont. Dat vergt een hervorming van het relatievermogensrecht. Een werkgroep is de mogelijke pistes daarvoor aan het bestuderen. Het erfrecht en het relatievermogensrecht zijn als een Siamese tweeling: als een gehuwde persoon overlijdt, wordt eerst zijn huwelijkscontract ontbonden vooraleer bepaald wordt wat er in zijn nalatenschap zit.

2

Familie en partner spelen de hoofdrol voor de wet

Uw wettelijke erfgenamen zijn in de eerste plaats uw dichtste verwanten. Maar ook uw partner kan een bijzondere plaats innemen.

NIEUW! Aan de opdeling van uw familie in ordes en graden wijzigt niets. En zolang de hervorming van het relatievermogensrecht niet rond is, blijven ook de erfrechten van uw partner zoals die vandaag zijn.

Mijn familie De wet deelt uw familieleden op in vier groepen, in het vakjargon spreekt men van ‘ordes’.

Hoe nauwer de verwantschap, hoe hoger de orde. Het is de hoogste orde die erft, lagere ordes krijgen niets.

De vier groepen zijn: 1. Uw afstammelingen. Het gaat om uw kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen…

2. Uw ouders, samen met uw broers en zussen. Laat u geen kinderen of kleinkinderen na, maar hebt u wel broers en zussen (of hun afstammelingen)? Dan erven de ouders samen met de broers en zussen en/of hun afstammelingen.

3. Uw ouders, grootouders, overgrootouders. Hebt u geen kinderen of kleinkinderen en ook geen broers of zussen en/of neven en nichten (dus afstammelingen van broers en zussen)? Dan gaat de erfenis naar de ‘bloedverwanten in opgaande lijn’: ouders, grootouders, overgrootouders…

4. Uw (groot)ooms, (groot)tantes, neven en nichten. Als de vorige groepen er niet zijn, erven ooms, tantes, neven en nichten (dus afstammelingen van ooms en tantes), grootooms en groottantes.

Ontbreken alle hierboven genoemde familieleden en is er ook geen langstlevende echtgenoot? Dan spreekt men van een ‘erfloze nalatenschap’. Alles gaat dan in principe naar de Belgische staat.

Niet alleen de orde telt, maar ook de graad: Niet iedereen binnen eenzelfde orde erft. Het zijn alleen degenen met de nauwste familieband. Daarbij wordt geteld in generaties, in het vakjargon spreekt men van ‘graden’: 1. Tussen ouders en kinderen is er één generatie of één graad.

2. Tussen grootouders en kleinkinderen zijn er twee graden.

Volgens de huidige wettelijke regels erven de kinderen rechtstreeks, maar niet de kleinkinderen. Tenzij zij ‘in de plaats van hun ouder erven’ omdat die ouder al overleden is of zijn deel in de erfenis weigert ten voordele van zijn kinderen.

Voor broers en zussen wordt er geteld via de gemeenschappelijke stamouder.

Hoe werkt dat? De generaties worden geteld vanaf de overledene tot de gemeenschappelijke stamouder in opgaande lijn, vervolgens wordt er weer afgedaald tot de erfgenaam.

VOORBEELD

Een broer en zus verhouden zich tot elkaar in de tweede graad: van broer tot gemeenschappelijke vader is één graad, vervolgens van vader tot zus één graad.

Mijn partner 1. Ik ben getrouwd Met uw jawoord hebt u uw kersverse echtgenoot of echtgenote een bevoorrechte plek gegeven: hij of zij krijgt altijd een deel van uw erfenis.

2. Ik woon wettelijk samen Ook voor wettelijke samenwoners is er een wettelijk erfrecht, zij het beperkter dan voor gehuwden. In tegenstelling tot uw echtgenoot is uw wettelijk samenwonende partner geen ‘beschermde’ erfgenaam. Dat betekent dat hij geen verzet kan aantekenen als u het erfdeel dat de wet hem toekent, aan iemand anders aanwijst. U woont wettelijk samen als u een schriftelijke verklaring van wettelijke samenwoning bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van uw gemeente hebt ondertekend.

3. Ik woon feitelijk samen Indien u geen verklaring van wettelijke samenwoning bij de ambtenaar van de burgerlijke stand van uw gemeente hebt ondertekend, woont u feitelijk samen en zult u volgens de wettelijke regels niets van uw partner erven.

In tegenstelling tot uw echtgenoot is uw wettelijk samenwonende partner geen ‘beschermde’ erfgenaam.

MAART 2017

netto 9

Uw erfenis: de 30 meest gestelde vragen

SINGLE GEEN KINDEREN

VRAAG 1 Ik ben een single zonder kinderen. Wie krijgt mijn erfenis? Mijn ouders zijn al hoogbejaard, daarom zou ik liever mijn vermogen nalaten aan mijn broers of zussen. Kan dat?

Volgens de huidige spelregels zijn uw ouders beschermde erfgenamen. Elke ouder heeft recht op één vierde van uw vermogen als u zou overlijden.

Als beide ouders nog leven op het ogenblik dat u overlijdt, krijgen uw broers en zussen samen de helft van uw nalatenschap. Als er bij uw overlijden nog één ouder zou leven, krijgen uw broers en zussen samen drie vierde van uw vermogen. Alleen als beide ouders overleden zijn, wordt uw volledige nalatenschap in gelijke delen verdeeld onder uw broers en zussen.

U kunt een testament opstellen waarin u uw hele vermogen nalaat aan uw broers en zussen.

Maar absolute zekerheid biedt dat testament niet. Want als uw ouders op hun strepen staan, kunnen zij hun zogenaamde ‘reserve’ opeisen.

Leggen uw ouders zich daarentegen neer bij dat testament, dan zal uw nalatenschap wel onder uw broers en zussen verdeeld worden.

Nadat u bent overleden en de nalatenschap is opengevallen, zouden uw ouders uw nalatenschap ook kunnen verwerpen. Dan komen uw broers en zussen in de plaats van uw ouders. Maar de beslissing om uw nalatenschap te verwerpen, is er dan een van de ouders. Zij moeten dan het initiatief nemen.

28

netto MAART 2017

OPGELET! ‘Hou er rekening mee dat uw broers en zussen veel meer successierechten betalen dan uw ouders’, waarschuwt professor Frank Buyssens, hoofd van de opleiding notariaat aan de KU Leuven en zelf ook notaris. ‘Terwijl uw ouders op de eerste 50.000 euro 3 procent erfbelasting betalen (en op de volgende schijf van 200.000 euro 9 procent), worden broers en zussen op de eerste 75.000 euro meteen getaxeerd tegen 30 procent en daarboven zelfs tegen 55 procent (tot 125.000 euro) en 65 procent (boven 125.000 euro). Fiscaal is het opzijschuiven van de ouders helemaal niet interessant.’

TIP! Het is beter om een stuk van de erfenis naar de ouders te laten gaan, waarna vervolgens uw broers en zussen het krijgen: dat kan via een schenking of door het van uw ouders te erven. ‘Ook al moet er dan twee keer erfbelasting betaald worden, het is vele malen goedkoper omdat erfgenamen in de rechte lijn telkens het laagste tarief genieten.’

NIEUW! In de toekomst wordt het mogelijk om uw volledige vermogen aan uw broers en zussen na te laten. Volgens de erfwetplannen die nu op tafel liggen, wordt de reserve van de ouders afgeschaft. Wel blijft er een beperkte onderhoudsverplichting tegenover uw ouders bestaan als u geen kinderen of kleinkinderen nalaat en uw ouders op het ogenblik van uw overlijden behoeftig zijn.

(E.C.)

VRAAG 2 Ik ben single zonder kinderen. Kan ik iets nalaten aan mijn beste vriend?

Of aan zijn zoontje, mijn petekind?

Dat kan vandaag zeker. Maar als uw ouders nog leven, moet u er wel rekening mee houden dat zij elk recht hebben op één vierde van uw nalatenschap. Als uw beide ouders nog leven, hebben zij samen recht op de helft van uw vermogen. U kunt dan maximaal de andere helft nalaten aan uw beste vriend of aan zijn zoontje. Leeft nog maar één van uw ouders, dan kunt u drie vierde nalaten aan uw beste vriend of diens zoontje. Merk wel op dat uw vriend en zijn zoontje geen bloedverwanten zijn.

Ze zullen veel erfbelasting moeten betalen als u hun iets nalaat.

NIEUW! Als de plannen voor de hervorming van het erfrecht doorgang vinden, zult u uw volledige vermogen kunnen nalaten aan uw beste vriend en/of petekind. Want de reserve van de ouders wordt afgeschaft. Als u geen kinderen of kleinkinderen hebt, bestaat er tegenover uw ouders, na uw overlijden, wel nog een onderhoudsverplichting ten laste van uw nalatenschap. Maar die bestaat alleen als uw ouders behoeftig zijn. Bovendien is ze beperkt tot hoogstens één vierde van uw vermogen. En voor een periode die de levensverwachting van uw ouders, op het ogenblik van uw overlijden, niet overstijgt. (E.C.)

VRAAG 3 Ik ben een single zonder kinderen en wil alles nalaten aan mijn neefjes en nichtjes. Is er een mogelijkheid om de hoge erfbelasting te temperen?

‘U zult een keuze moeten maken’, zegt Frank Buyssens, codirecteur van de opleiding notariaat aan de KU Leuven en zelf ook notaris: 1. U doet bij leven een schenking Als u bereid bent om al bij leven een schenking te doen aan de neven en nichten, dan geldt de verlaagde schenkbelasting. Op de schenking van roerende goederen, zoals een geldsom, juwelen of een waardevol kunstwerk, betaalt u 7 procent schenkbelasting in het Vlaams en Brussels Gewest (zie tarieven, blz. 64). In het Waals Gewest bedraagt het tarief 7,70 procent. Schenkt u tijdens uw leven een onroerend goed, zoals een huis of een bouwgrond, aan een nicht of een neef, dan betaalt u 10 procent schenkbelasting op de schijf tot 150.000 euro, 20 procent op de schijf tussen 150.000 en 250.000 euro enzovoort…

2. U doet helemaal niets In dat geval zullen de neven en nichten geconfronteerd worden met de hoogste tarieven inzake erfbelasting. In het Vlaams Gewest betalen ze 45 procent op de schijf tot 75.000 euro, 55 procent op de schijf tot 125.000 euro en 65 procent op alles daarboven (zie

tarieven, blz. 65).

3. U stelt een testament op en neemt daarin een duolegaat op Via een duolegaat laat u een deel van uw nalatenschap na aan uw neven en nichten, en een ander deel aan een goed doel. Daarbij legt u het goede

doel de last op om de erfbelasting te betalen die de neven en nichten verschuldigd zijn. Uw neven en nichten krijgen zo hun deel vrij van erfbelastingen. ‘Op voorwaarde dat een en ander nauwkeurig wordt berekend, zullen uw neven en nichten uiteindelijk veel meer overhouden dan wanneer ze alles rechtstreeks van u zouden hebben geërfd’, aldus de notaris. ‘Bovendien blijft er op die manier ook nog wat over voor een goed doel.’

WIST U DAT? Een schenking tijdens uw leven doen is altijd voordeliger. ‘Het lijkt wel alsof de overheid het geven van cadeaus tijdens het leven zoveel mogelijk aanmoedigt’, zegt professor Frank Buyssens. ‘Maar in werkelijkheid is het voor de overheid alleen een middel om snel inkomsten binnen te rijven. Op lange termijn is het gewest een enorm bedrag aan erfbelastingen kwijt. Maar dat zijn blijkbaar zorgen voor later.’

NIEUW! Op dit ogenblik ligt de hervorming van het erfrecht op tafel, van een hervorming van de erfbelastingen is voorlopig geen sprake. Vanaf 2019 zou u wel uw volledige vermogen kunnen nalaten aan uw neven en nichten, ook als uw ouders nog leven.

Nu is het zo dat uw ouders, als ze nog leven op het ogenblik dat u overlijdt, elk recht hebben op één vierde van uw nalatenschap (zie vraag 2).

(E.C.) MAART 2017

netto 29

De Erfenisgids.

Nu zaterdag gratis bij De Tijd.