De Erfenisgids 2020

Netto Erfenisgids

Zo maakt u van uw erfenis een succes 6 5 BASISTECHNIEKEN OM UW ERFENIS TE PLANNEN 10 Schenking Wie al tijdens zijn leven geld, vastgoed of een ander stuk van zijn vermogen aan familie of vrienden wil toestoppen, kan schenken.

12 Huwelijkscontract Met een huwelijkscontract krijgt u meer controle over wie erft en hoeveel erfbelasting er later moet worden betaald.

16 Testament Hierin geeft u aan hoe uw bezittingen verdeeld moeten worden na uw overlijden. En dat kan niet alleen geven, maar ook ontnemen zijn.

18 Erfovereenkomst Handig: met een erfovereenkomst maakt u al op voorhand afspraken over sommige aspecten van uw latere erfenis.

22 Zorgvolmacht Wie mag uw zaken regelen als u er zelf niet meer toe in staat bent?

Dat bepaalt u in een zorgvolmacht.

25 11 ERFENISKWESTIES VOOR U OPGELOST MET HANDIGE VOORBEELDCLAUSULES We lossen elke case hieronder niet alleen op, maar geven u ook telkens de juridisch sluitende formuleringen. Handig: u hoeft ze alleen maar te ‘knippen en plakken’ in uw schenkingsakte, huwelijkscontract of testament. En u bent 100 procent beschermd.

30 Wat als ik bang ben dat mijn (klein)kind aan wie ik schonk, vóór mij overlijdt?

33 Wat als ik nog van mijn centen wil genieten na een schenking?

36 Wat als ik mijn kinderen wel gelijk wil behandelen, maar hun onmogelijk hetzelfde kan schenken?

40 Wat als ik wil voorkomen dat mijn kind mijn erfenis erdoorheen jaagt?

43 Wat als ik wil verhinderen dat mijn schenking niet wordt gebruikt waarvoor ze bedoeld is?

44 Wat als ik wil vermijden dat mijn drugsverslaafde kind mijn hele erfenis opsnuift?

COLOFON

46 Wat als ik opnieuw wil trouwen, maar dan zonder dat mijn kinderen daar de dupe van worden?

48 Wat als ik wil vermijden dat mijn ex, met wie ik een minderjarig kind heb, profiteert van mijn dood?

51 Wat als ik wil vermijden dat mijn ex-schoonkind met mijn vermogen aan de haal gaat?

ADRES REDACTIE NETTO TOUR & TAXIS HAVENLAAN 86C BUS 309 B-1000 BRUSSEL REDACTIE@NETTO.BE ALGEMEEN HOOFDREDACTEUR ISABEL ALBERS HOOFDREDACTEUR DE TIJD PETER DE GROOTE CHEF NETTO SONJA VERSCHUEREN EINDREDACTEUR JAN LODEWYCKX ARTDIRECTOR ILSE JANSSENS

53 Wat als ik wil bepalen wat er met de rest van mijn erfenis moet gebeuren als mijn erfgenaam overlijdt?

REDACTEUREN NADINE BOLLEN PETRA DE ROUCK MURIEL MICHEL DIRK SELLESLAGH PETER VAN MALDEGEM

56 Wat als ik ook op mijn oude dag een zeg wil behouden over mijn vermogen?

ILLUSTRATRICE TRUI CHIELENS

GETUIGENISSEN 14 Achiel Curinckx, gepensioneerd CEO, wil het vermogen van hem en zijn vrouw op een fiscaal interessante manier aan zijn zoon doorgeven.

20 Bart Chiau is als professor dagelijks bezig met successieplanning.

Toch botst ook hij in zijn privéleven op de beperkingen van het erfrecht.

FOTOGRAFE KATRIJN VAN GIEL ABONNEMENTEN TEL.: 0800/55.150, E-MAIL: ABO@TIJD.BE ADVERTENTIES TRUSTMEDIA, TOUR & TAXIS HAVENLAAN 86C BUS 309 B-1000 BRUSSEL TEL.: 02/422.05.11 INFO@TRUSTMEDIA.BE VERANTWOORDELIJKE UITGEVER DIRK VELGHE

VOLGENDE KEER IN NETTO MAGAZINE

VASTGOEDGIDS 14 NOVEMBER

NETTO.BE REKENT HET VOOR U UIT Hoeveel zal de fiscus van uw erfenis incasseren? En hoeveel schenkbelasting moet u betalen?

Simuleer het met de handige rekenmodules op: netto.be/wat-kost-erven en netto.be/wat-kost-schenken 4 I NETTO SEPTEMBER 2020

Netto wordt waterloos en milieuvriendelijk gedrukt bij Eco Print Center.

Zo behoudt u de controle over uw erfenis: 5 technieken

Denkt u dat alleen de superrijken er baat bij hebben om hun erfenis te plannen? U vergist zich: iedereen doet er zijn voordeel mee.

Al moet u er wel (mentaal) klaar voor zijn, natuurlijk. Tekst: Nadine Bollen

6 I NETTO SEPTEMBER 2020

Waarom u maar beter uw erfenis goed plant

D

e omvang van het vermogen speelt bij het uitwerken van een erfenisplanning uiteraard een rol: hoe groter en complexer dat vermogen gestructureerd is, hoe meer goederen verdeeld zullen worden. Maar de omvang is niet de meest doorslaggevende factor. ‘Natuurlijk speelt de wens om de factuur van de erfbelasting voor uw erfgenamen te drukken een rol, maar ook die mag niet de belangrijkste drijfveer zijn’, vindt Levi De Feyter, senior estate planner bij Deutsche Bank. ‘De cruciale factor in een erfenisplanning is wat u zelf wilt. Hoe wilt u dat uw vermogen verdeeld zal worden onder uw erfgenamen als u er niet meer bent?’

© Trui Chielens

Voor (bijna) elke familiesituatie Meestal komt dat niet overeen met de manier waarop de wetgever uw nalatenschap onder hen zou verdelen.

Ouders die het ene kind meer willen nalaten dan het andere? Plusouders die hun pluskinderen willen aanduiden als erfgenamen? Grootouders die een deel van hun vermogen rechtstreeks aan hun kleinkinderen willen overlaten? Gescheiden ouders die niet willen dat hun ex het wettelijk vruchtgenot op de goederen van hun kinderen uitoefent zolang de kinderen minderjarig zijn? Koppels die ongehuwd samenwonen?

Ouders die opnieuw in het huwelijksbootje stappen, maar niet willen dat hun vermogen daardoor naar de nieuwe partner gaat na hun overlijden, in plaats van naar hun kinderen? Kinderloze singles die een favoriete SEPTEMBER 2020 NETTO I 7

Zo behoudt u de controle over uw erfenis: 5 technieken

Techniek 1

Schenking

Wie al tijdens zijn leven wat geld, vastgoed of een ander stuk van zijn vermogen aan de familie of een vriend wil toestoppen, kan schenken.

U kunt daar heel wat redenen voor hebben. ‘Maar vaak zijn schenkingen ook fiscaal geïnspireerd’, zegt notaris Joni Soutaer.

Tekst: Petra De Rouck

WIST U DAT? Door het betalen van de schenkbelasting hebt u definitief afgerekend met de fiscus: er moet nooit erfbelasting worden betaald, ook niet als de schenker ’s anderdaags overlijdt.

10 I NETTO SEPTEMBER 2020

Wat?

Voor- en nadelen?

Met een schenking geeft de schenker al tijdens zijn leven een deel van zijn vermogen weg. Met andere woorden: hij verarmt zich. Voor een schenking moet u altijd met twee zijn: de schenker schenkt en de begunstigde moet de schenking aanvaarden.

Schenkingen zijn onlosmakelijk verbonden met het erfrecht. Ouders die willen schenken aan hun kinderen moeten nadenken over de gevolgen voor het latere erfdeel van datzelfde kind. De wet gaat ervan uit dat ouders hun kinderen gelijk willen behandelen. Een schenking aan één kind wordt dus verondersteld een voorschot op de latere erfenis te zijn. Na het overlijden zal de schenking verrekend worden bij de bepaling van het erfdeel van dat kind. Maar dat hoeft niet zo te zijn: een ouder kan er ook voor kiezen extra te geven en te schenken boven op zijn erfdeel.

‘Veel mensen denken dat je een kind kunt onterven door je geld weg te schenken, maar dat klopt niet.

De enige manier om een kind te onterven, is je geld opleven’, zegt notaris Joni Soutaer, woordvoerder van Notaris.be. Kinderen maken immers altijd aanspraak op een minimaal deel van de erfenis van een ouder, in het vakjargon de ‘reserve’: alle kinderen samen krijgen minstens de helft. Daarbij wordt niet alleen gekeken naar de bezittingen op het moment van het overlijden.

Ook alle schenkingen tijdens het leven worden daar fictief bijgeteld. Als dat minimumdeel er niet langer is, kan een kind dat opeisen.

Uiteraard kan ook aan anderen worden geschonken: aan een neef of nicht, een goede vriend, een trouwe buur, een goed doel... Ook hier moet u rekening houden met het voorbehouden deel van de kinderen.

Een schenking kan een belangrijke belastingbesparing opleveren, maar het advies ‘bezint eer ge begint’ mag u toch niet uit het oog verliezen.

Minder erfbelasting…

De tarieven van de schenkbelasting zijn een stuk lager dan die van de erfbelasting. Daardoor zijn schenkingen vaak fiscaal geïnspireerd. Zeker voor mensen zonder kinderen of een partner is dat een motivatie. ‘Als een neef of nicht vererft via een testament, ben je gemiddeld de helft kwijt aan erfbelasting. Voor een schenking valt het tarief een stuk lager uit’, aldus Soutaer.

Of er een belastingbesparing is en hoeveel die dan bedraagt, verschilt naargelang de situatie. ‘Mensen maken zich zorgen aan wie ze iets willen geven, maar ze denken er te weinig over na naar wie de goederen moeten gaan als ook die persoon er niet meer is. Ook die tweede overgang kan fiscaal geoptimaliseerd worden’, zegt Soutaer. Als u enkele modaliteiten koppelt aan een schenking kan u dat een belastingbesparing opleveren. U leest er meer over in deel 2 van deze gids.

… maar ‘gegeven is gegeven’ Dat gezegde geldt zeker voor schenkingen, met uitzondering van schenkingen aan een huwelijkspartner.

Als u iets geeft, moet u het echt kunnen missen. ‘Soms raakt de relatie tussen de schenker en de begiftigde na verloop van tijd vertroebeld en wil de schenker de schenking ongedaan maken. Maar een schenking terugdraaien, omdat je elkaar vijf jaar niet gezien hebt, kan niet’, zegt Soutaer. Bij een schenking kunnen wel garanties worden ingebouwd.

Voorbeelden van voorwaarden en lasten zijn het behoud van het vruchtgebruik (blz. 27 en 33), een be­ windsclausule (blz. 40) of een vervreemdingsverbod (blz. 42).

Er kunnen ook ontbindende voorwaarden worden opgenomen, waardoor de schenking wordt teniet­ gedaan zodra de voorwaarden niet vervuld zijn. Dat kan bijvoorbeeld als de begiftigde verslaafd raakt aan alcohol, drugs of een misdrijf pleegt (blz. 44). ‘Daarmee kunt u enkele garanties inbouwen, maar het is niet altijd verstandig. Als u met een schenking een kind wilt helpen om een gezinswoning te kopen, is het beter om uw kind een ruime beschikkingsvrijheid te geven. Als de schenking past in een successieplanning en bedoeld is om de erfbelasting te temperen, kunnen dergelijke voorwaarden wel’, zegt Soutaer.

Een ander aandachtspunt zijn tegemoetkomin­ gen van de overheid. ‘Als je je vrijwillig onvermogend maakt, zegt de overheid dat je niet langer moet komen aankloppen. Een schenking kan dus een invloed heb­ ben op bepaalde tegemoetkomingen’, zegt Soutaer.

Vraag dat na bij de uitbetalende instelling.

Wanneer?

Schenken doet u per definitie tijdens uw leven. U moet minstens 16 jaar oud zijn en juridisch bekwaam zijn.

Wilt u in extremis nog kunnen schenken, zelfs als u dement bent of in coma raakt? Dat kan, maar dan moet u vooraf een zorgvolmacht hebben opgesteld. Daarmee kunt u een of meerdere personen aanduiden – in het vakjargon ‘lasthebbers’ – die uw geldzaken beheren op de dag dat u daartoe niet meer in staat bent. In de zorgvolmacht kunt u de modaliteiten van de schenking concreet maken. U leest er alles over op blz. 22 en 57.

Hoe? Wilt u vastgoed schenken, dan moet u altijd verplicht bij een notaris langsgaan. Ook als u bepaalde voorwaar­ den (‘modaliteiten’) aan de schenking wilt koppelen – zoals een voorbehoud van vruchtgebruik – moet u een beroep doen op een notaris.

Die verplichting is er niet als u roerende goederen, zoals geld, effecten, juwelen of kunst zonder verdere voorwaarden wilt schenken. U kunt ook kiezen voor een hand- of bankgift.

Met een handgift overhandigt u letterlijk een som geld, kunst of juwelen aan de begiftigde. Bij een bankgift schrijft de schenker het geld of een effecten­ rekening over van de ene naar de andere rekening.

In principe is de handgift door de loutere materiële overhandiging een feit. Maar u doet er goed aan ach­ teraf een geschreven document op te stellen. Met zo’n ‘pacte adjoint’ kunt u aantonen dat het om een schen­ king gaat, en bijvoorbeeld niet om een lening. Met een geschreven document kunt u ook de datum van de

schenking aantonen, wat fiscaal belangrijk kan zijn.

Het grootste verschil tussen een geregistreerde schenking bij de notaris en een bank- of handgift is de schenkbelasting. Die moet niet worden betaald bij een hand- en bankgift, maar wel bij een Belgische ge­registreerde schenking. Door het betalen van die schenkbelasting hebt u definitief met de fiscus afge­ rekend: er moet nooit erfbelasting worden betaald, ook niet als de schenker ’s anderdaags overlijdt. Bij een bank- en handgift is die zekerheid er niet: als de schenker binnen drie jaar overlijdt, moet toch nog erf­ belasting worden betaald.

Volgens het Vlaams regeerakkoord zou vanaf 1 ja­ nuari 2021 die termijn in Vlaanderen naar vier jaar worden opgetrokken.

Kostprijs?

Op een schenking via de notaris moet u altijd schenk­ belasting betalen. Het tarief hangt af van wat u schenkt, van de waarde van het geschonken goed en van de ver­ wantschap met de schenker. Elk gewest kan het tarief vrij bepalen. In het Vlaams Gewest varieert het tarief voor vastgoedschenkingen van 3 tot 27 procent voor een schenking tussen (groot)ouders en (klein)kinderen en tussen partners, in het vakjargon een ‘schenking in rechte lijn’. Op schenkingen tussen alle anderen moet u tussen 10 en 40 procent betalen.

In Vlaanderen hebben ouders de mogelijkheid om een – van schenkbelasting vrijgestelde – ‘door­ geefschenking’ te doen, als aan enkele voorwaarden is voldaan. Daarmee kunnen ouders goederen die ze erven maar niet nodig hebben, binnen het jaar na de erfenis gratis ‘doorschenken’ aan de kinderen.

Wie meerdere keren vastgoed wil schenken aan eenzelfde be­ gunstigde, kan maar beter drie jaar tussen twee schenkingen la­ ten. Dat heeft te maken met het opduweffect in de schenkbelas­ ting – in het vakjargon heet dit het ‘progressievoorbehoud’. De tarieven van de schenkbelasting stijgen immers met de waarde van de schenking. Bij de bere­ kening van de schenkbelasting houdt de fiscus rekening met alle schenkingen in de drie voorgaande jaren. Als de schenking binnen drie jaar wordt gevolgd door een nieuwe schenking tussen dezelfde partijen, zal rekening worden gehouden met de waarde van die eerste schenking om het tarief voor de tweede schenking te bepalen.

Behalve de schenkbelasting zult u ook het ereloon van de notaris en 21 procent btw moeten betalen. Voor vastgoed komen daar nog de kostprijs van attesten (bo­ demattest…) en een overschrijving in het hypotheek­ register (een vast bedrag van 230 euro) bovenop.

3 tot 40% In het Vlaams Gewest varieert het tarief voor vastgoedschenkingen van 3 tot 27 procent voor een schenking tussen (groot)ouders en (klein)kinderen en tussen partners.

Op schenkingen tussen alle anderen moet u tussen 10 en 40 procent schenkbelasting betalen.

De wet gaat ervan uit dat ouders hun kinderen gelijk willen behandelen. Een schenking aan één kind wordt dus gezien als een voorschot op de latere erfenis.

SEPTEMBER 2020 NETTO I 11

Zo behoudt u de controle over uw erfenis: 11 cases

4. Wat als... ik wil voorkomen dat mijn kind mijn erfenis erdoorheen jaagt?

OPLOSSING > BEWINDSCLAUSULE

Angst dat uw kind uw zuurverdiende centen er in no time doorheen jaagt, bijvoorbeeld met de aankoop van een supercar? Geen paniek: dat soort extravaganza is perfect te vermijden.

Tekst: Petra De Rouck

W

at zal een jongere doen als hij plots pakken geld in de schoot geworpen krijgt? Zal die daar verstandig mee omgaan en het vermogen kunnen beheren? Of bestaat het risico dat het geld binnen de kortste keren wordt verbrast aan dure auto’s, luxekleren, vakanties en feestjes? En wat als slechte vrienden of dubieuze beleggingsexperts opduiken? Het is een terechte bezorgdheid van wie wil schenken of nalaten.

In een testament kan een garantie worden ingebouwd: een beheers- of bewindsclausule. ‘De jongere is dan wel de eigenaar van het vermogen, maar hij kan er niet vrij over beschikken. Het beheer wordt aan één vertrouwenspersoon of een overlegcomité toevertrouwd’, zegt Ann Maelfait, advocate bij Rivus. ‘Daarbij moeten we een onderscheid maken tussen twee fases: de periode voor de 18de verjaardag en die erna.’

Waarom een bewindsclausule voor minderjarigen?

Het lijkt overduidelijk dat minderjarigen niet de vereiste maturiteit hebben om hun geldzaken te beheren. Dat is ook wettelijk vastgelegd: minderjarigen zijn wat men noemt ‘handelingsonbekwaam’. Tot hun 18de verjaardag is de ouder de wettelijke vertegenwoordiger van het kind.

Het ouderlijk gezag valt uiteen in, aan de ene kant, het beheer en, aan de andere kant, het vruchtgenot van de bezittingen van de 40 I NETTO SEPTEMBER 2020

minderjarige. Met het vruchtgenot krijgt de ouder de vruchten van de bezittingen van de kinderen, zoals huurinkomsten of beleggingsopbrengsten. Dat vruchtgenot is vaak een doorn in het oog van gescheiden ouders. Ze willen niet dat hun ex na hun overlijden bijvoorbeeld in hun huis gaat wonen of de beleggingsopbrengsten kan innen. Daarom ontnemen gescheiden ouders in een testament vaak het vruchtgenot van de ex (zie case 8, blz. 48). ‘Maar testament of niet, een ex heeft ook nog altijd het ouderlijk goederenbeheer. Zo zou een ex bijvoorbeeld stemrecht kunnen krijgen over de aandelen in een familiebedrijf. Gelukkig kan dat beheer via een bewindsclausule aan een vertrouwenspersoon worden toevertrouwd’, zegt Maelfait.

Waarom een bewindsclausule voor meerderjarigen?

Vanaf de 18de verjaardag is een kind meerderjarig en kan het volgens de letter van de wet zijn eigen bezittingen beheren. Maar in de praktijk is lang niet iedereen op die leeftijd matuur genoeg om verstandig met geld of een vermogen om te gaan.

‘Wie van mening is dat de jongere dan nog niet de vereiste maturiteit heeft of zal hebben, kan een bewindsclausule opnemen. Maar die moet beperkt zijn in de tijd.

Gangbaar is een bewind tot 27 of 30 jaar’, zegt Maelfait.

In de praktijk wordt een bewindsclausule niet alleen gebruikt voor jongeren die een groot vermogen in de schoot geworpen krijgen. Evengoed wordt de formule benut

18/21

© Trui Chielens

Een bewindsclausule betekent niet dat de jongere onwetend aan de kant wordt gezet. In de bewindsclausule kan bijvoorbeeld vermeld worden dat vanaf de 18de verjaardag de bewindvoerder en de jongere minstens één keer per jaar samenzitten.

Tijdens die ontmoeting krijgt de jongere dan tekst en uitleg over het beheer. Er kan evengoed worden bepaald dat vanaf 21 jaar de jongere zelf beheersvoorstellen kan doen, zonder dat de bewindvoerder verplicht is die te volgen.

door een terminaal zieke ouder die jonge kinderen zal nalaten en wil vermijden dat die kinderen al op hun 18de het geld in handen krijgen. Met een bewindsclausule in een testament kan worden bepaald dat het erfdeel geblokkeerd blijft tot bijvoorbeeld 25 jaar, tenzij het zou worden benut om de studies te betalen of om vastgoed te kopen.

Wat houdt zo’n bewind in?

Het bewind kan worden toevertrouwd aan ofwel één bewindvoerder, ofwel aan een comité. Er kan ook worden bepaald dat dat comité ofwel unaniem, ofwel met een bepaalde meerderheid moet beslissen.

Een bewind is niet vrijblijvend. De bewindvoerder heeft het recht en de plicht om de goederen te beheren in naam en voor rekening van het kind. Hij moet het vermogen onder bewind afzonderlijk van zijn eigen bezittingen besturen en beheren, meer bepaald als een goede huisvader. Bij

Een bewindsclausule is niet alleen interessant voor jongeren die een groot vermogen in de schoot geworpen krijgen.

het begin van het bewind moet de bewindvoerder een boedelbeschrijving (laten) opmaken van het vermogen. Hij moet onder meer de bank informeren over het bestaan en de modaliteiten van het bewind.

De bewindvoerder krijgt het exclusieve bestuur. Daardoor kan hij beslissen alsof hij de eigenaar is, uiteraard in overeenstem-

ming met de voorwaarden en modaliteiten die in de akte zijn opgenomen. Het bewind kan het actief beheer van een aandelenportefeuille omvatten, maar evengoed een verkoop van vastgoed en het uitoefenen van stemrechten van aandelen. ‘Een bewindsclausule betekent niet dat de jongere tijdens de periode van het bewind niets van het beheerd vermogen kan krijgen. Als de bewindvoerder oordeelt dat het wenselijk is om een bepaald bedrag vrij te geven, dan kan dat perfect’, zegt Maelfait.

Een bewindsclausule betekent ook niet dat de jongere onwetend aan de kant wordt gezet. ‘In de bewindsclausule kan vermeld worden dat de jongere geleidelijk zal worden betrokken bij het beheer en op die manier financieel zal worden opgevoed.

Zo kan bepaald worden dat vanaf de 18de verjaardag de bewindvoerder en de jongere minstens één keer per jaar samenzitten.

Tijdens die ontmoeting krijgt de jongere SEPTEMBER 2020 NETTO I 41