De Zelfstandigengids by De Tijd/L'Echo

netto ZELFSTANDIGENGIDS O KTO B E R 2 0 1 6

GOED GEWAPEND EEN ZAAK

OPSTARTEN OF

OVERNEMEN

Waar u als zelfstandige van wakker moet liggen: De

pertinentste vragen

netto ZELFSTANDIGENGIDS OKTOBER 2016

VAN NUL BEGINNEN OF EEN BESTAANDE ZAAK OVERNEMEN? 6 10 11 12 13 13

Case: Kurt en Katrien namen een interieuradviesbureau over Hoe begin ik eraan? Hoeveel startkapitaal? Welke vennootschapsvorm? Wat zijn de valkuilen? Hoe bepaal ik de waarde van een handelsfonds?

EEN FAMILIEBEDRIJF OVERNEMEN 14 18 19 19 21 21

Case: Brouwerij Roman al 14 generaties in familiehanden Welke regels volgen bij een overdracht? Hoe conflicten vermijden? Naar Nederland voor een stichting? Schenken? Ja, maarâ&#x20AC;¦ Is een oplossing binnen de familie u een korting waard?

EEN ZAAK OPRICHTEN MET UW BESTE VRIEND OF PARTNER 22 27 27 28 28 29

Case: Laura richtte met haar vriend een traiteurszaak op Wie neemt welke rol op? Wie wordt zaakvoerder of bestuurder? Hoe snel groeien? Wat als de spilfiguur uitvalt? Hoe uit elkaar gaan?

ZELFSTANDIGE WORDEN IN BIJ- OF HOOFDBEROEP 30 35 36 36 36 36 37 37

Case: Melissa maakte haar beroep van haar hobby Kan ik vrij kiezen? Welke formaliteiten? Hoeveel sociale bijdragen? Btw-plichtig of niet? Eenmanszaak of vennootschap? Is een boekhouding noodzakelijk? Van bij- naar hoofdberoep en omgekeerd

+ DE 6 PERTINENTSTE VRAGEN VOOR ELKE ZELFSTANDIGE 40 43 46 50 54 56

Wat als de bank niet wil financieren? Hoe mezelf een loon uitkeren? Handelspand kopen of huren? Hoe werk maken van mijn pensioen? Hoe de waarde van het bedrijf maximaliseren? Wat met mijn sociale zekerheid?

VOLGENDE KEER IN NETTO MAGAZINE:

NIEUW SAMENGESTELDE GEZINNEN 26 NOVEMBER BIJ DE TIJD

COLOFON Adres: redactie Netto, Tour & Taxis, Havenlaan 86C bus 309, B-1000 Brussel, redactie@netto.be Hoofdredacteur: Stephanie De Smedt Chef Netto: Sonja Verschueren Eindredacteur: Jan Lodewyckx Artdirector: Ilse Janssens Lay-out: Willem Ravoet Redacteuren: Nadine Bollen, Ellen Cleeren, Petra De Rouck, Erika Racquet Fotograaf: Emy Elleboog Abonnementen: tel.: 0800/55.150, e-mail: abo@tijd.be Advertenties: Trustmedia, Tour & Taxis, Havenlaan 86C bus 309, B-1000 Brussel, tel.: 02/422.05.11, fax: 02/422.05.10, info@trustmedia.be Verantwoordelijke uitgever: Dirk Velghe Netto wordt waterloos en milieuvriendelijk gedrukt bij Eco Print Center.

OKTOBER 2016

netto 5

VAN NUL BEGINNEN OF EEN BESTAANDE ZAAK OVERNEMEN? CASE

netto OKTOBER 2016

Hoe begin ik eraan? Blz. 10. Hoeveel startkapitaal heb ik nodig? Blz. 11. Welke vennootschapsvorm moet ik kiezen? Blz. 12. Waarop moet ik letten? En wat zijn de valkuilen? Blz. 13. Hoe bepaal ik de waarde van een handelsfonds? Blz. 13.

· Wie: Katrien Lambrecht en Kurt Pauwels. · Wat: interieuradvies, levering en plaatsing van meubilair bij professionele klanten (kantoor-, zorg- of opleidingscentra). www.dieto.be · Waar: Ooigem. · Opmerkelijk: Van nul beginnen was plan B, een bestaande zaak overnemen de uitverkoren weg.

Dieto

· · · · ·

OKTOBER 2016

netto 7

VAN NUL BEGINNEN OF EEN BESTAANDE ZAAK OVERNEMEN PRAKTISCH

Welke vennootschapsvorm moet ik kiezen? Het Belgisch recht kent tal van vennootschapsvormen. Om er de juiste uit te kiezen, moet u eerst een aantal vragen beantwoorden. • In de eerste plaats moet u zich afvragen of u een bedrijf wilt oprichten dat beperkt moet blijven tot de familiale kring, dan wel of de onderneming moet openstaan voor de instap van andere aandeelhouders, waardoor op termijn eventueel aan de familiale controle kan worden ontsnapt. In het eerste geval kiest u het best voor een bvba (besloten vennootschap met beperkte aansprakelijkheid). Bij het opstellen van de statuten kunt u bepalen dat de familie de absolute controle moet behouden. In het andere geval verdient een nv (naamloze vennootschap) de voorkeur. Daardoor kunnen andere investeerders in het kapitaal stappen en stemrecht krijgen. Maar de keuze is niet altijd zo eenvoudig: gelukkig kunt u de graad van openheid of geslotenheid van de onderneming tegenover derden doen variëren door al dan niet strikte bepalingen in de statuten van de onderneming op te nemen. • De keuze voor de vennootschapsvorm wordt ook bepaald door hoe u de onderne-

Tip! Zelfs vóór u overweegt een bedrijf op te richten, moet u al nadenken over het moment dat u ermee zult stoppen.

netto OKTOBER 2016

ming geleid wilt zien. Wilt u de leiding toevertrouwen aan een enkele persoon of eerder aan een raad van bestuur? En als er maar één zaakvoerder wordt aangesteld, krijgt die dan een levenslang mandaat of wordt dat beperkt in de tijd? U mag ook schuiven met de grootte van de beslissingsmacht, rekening houdend met de te nemen beslissingen. Zo kan de handtekeningenbevoegdheid tot een bepaald bedrag verleend worden aan een bepaalde manager, terwijl bij overschrijding van dat bedrag de handtekening van een andere bestuurder vereist is… De bvba beschikt in principe over een stabieler bestuursorgaan, terwijl de raad van bestuur van een nv gewijzigd kan worden door de algemene aandeelhoudersvergadering, tegenover wie hij verantwoordelijk is. Maar net zoals bij het al dan niet openstellen van het kapitaal aan derden, kunnen die basiskarakteristieken gewijzigd worden bij het opstellen van de statuten van de vennootschap. • U moet bij het bepalen van uw keuze van vennootschapsvorm ook rekening houden met de kapitaalnoden van de onderneming. Het heeft geen enkele zin een overmaatse vennootschap te creëren door voor een nv te kie-

zen als die geen hoog eigen vermogen nodig heeft. De meest voorkomende vennootschapsvormen zijn de bvba en de nv. Maar er zijn nog andere mogelijkheden, zoals een commanditaire vennootschap met beperkte aansprakelijkheid (cvba). Via die vennootschapsvorm kunt u de omvang van het kapitaal laten variëren en in de loop van de tijd andere partners laten inof uitstappen. Als ondernemer beschikt u dus over een hele waaier aan juridische koepels waaronder uw bedrijf kan ‘schuilen’. • Een laatste criterium dat meespeelt bij de keuze van de vennootschapsvorm is de manier waarop de onderneming zal worden overgedragen zodra u als oprichter met pensioen gaat. Dat lijkt misschien paradoxaal. Maar zelfs vóór u overweegt een onderneming op te richten, moet u al nadenken over de verre toekomst. WIST U DAT? De mate waarin uw onderneming open of gesloten blijft voor derden, kunt u laten variëren door al dan niet strikte bepalingen in de statuten op te nemen.

Waarop moet ik letten? En wat zijn de valkuilen? Te vaak geven ondernemers er de voorkeur aan hun activiteiten te beginnen als natuurlijk persoon. Ze willen zo de formaliteiten vermijden die verbonden zijn aan de oprichting van een onderneming, die ten onrechte als te zwaar worden ervaren. Ze gaan bijgevolg met hun business van start zonder dat ze over voldoende startkapitaal beschikken. Vaak onderschatten ze ook het werk dat nodig is om een bedrijf te leiden. Enkele maanden later stellen ze dan vast dat hun onderneming mislukt is. Terwijl dat niet gebeurd zou zijn mochten ze van bij het begin voor de juiste vennootschapsvorm hebben gekozen. In dat geval hadden ze immers samen met een cijferexpert een ﬁnancieel plan moeten opstellen. Want dat is een wettelijke verplichting. Dan zouden ze vooraf geweten hebben welke problemen zich hadden kunnen voordoen. Als u ten onrechte kiest voor het statuut van zelfstandige als natuurlijk persoon in plaats van voor een vennootschap, kan bij problemen het privévermogen worden aangetast. Denk dus zeker twee keer na. In dat opzicht kunnen ondernemers die als natuurlijk persoon hun ondernemerschap uitoefenen, het best níét trouwen onder het stelsel van gemeenschap van goederen. Want als het huwelijk op de klippen loopt, komt niet alleen het vermogen van de ondernemer in gevaar, maar ook dat van zijn partner. Laat dus een huwelijkscontract opstellen om zulke drama’s te vermijden.

Tip! Oefent u uw ondernemerschap uit als natuurlijk persoon, trouw dan niet onder het stelsel van gemeenschap van goederen. Want als uw huwelijk op de klippen loopt, komt niet alleen uw eigen vermogen in gevaar, maar ook dat van uw partner.

LET OP! Als u kiest voor het statuut van zelfstandige als natuurlijk persoon (en niet voor een vennootschap) kan bij problemen uw privévermogen worden aangetast.

Hoe bepaal ik de waarde van een handelsfonds? Het handelsfonds is het geheel van alle roerende goederen. Het omvat zowel materiële goederen (gereedschap, grondstoffen enzovoort) als immateriële goederen (klanten, intellectuele rechten enzovoort). Bij de overname van een bestaande activiteit moet de waarde van al die goederen worden bepaald. Maar de waarde van een handelsfonds is meer dan de som van de waarde van al die componenten. Het is net de combinatie van al die elementen die een bedrijf doet functioneren. De waarde kan op verschillende manieren worden bepaald. Daarbij moet rekening worden gehouden met diverse parameters. U doet er goed aan daarvoor bij een cijferexpert te rade te gaan. Die zijn zulke waardebepalingen gewoon. Zij baseren zich bijvoorbeeld op het

omzetcijfer dat het bedrijf de voorbije jaren heeft gerealiseerd en passen daarop een coëﬃciënt toe. Die coëﬃciënt varieert in functie van het soort onderneming. Zo schatten zij de waarde van het handelsfonds. Maar er moet ook met andere zaken rekening worden gehouden: de leeftijd van het bedrijf, de lopende handelshuurovereenkomst (kan die gemakkelijk worden voortgezet? Is de vervaldag nabij?), de ligging van de onderneming (een essentieel criterium voor een kleinhandelszaak) enzovoort. Maar welke evaluatiemethode er ook wordt gekozen, beide partijen - zowel de overlater als zijn opvolger - moeten ze aanvaarden. Om onenigheid daarover te vermijden kan het nuttig zijn daarvoor externe specialisten in te schakelen.

WIST U DAT? Welke evaluatiemethode er ook wordt gekozen om de waarde van een handelsfonds te bepalen, zowel de overlater als zijn opvolger moet ze aanvaarden.

OKTOBER 2016

netto 13

WAAR U ALS ZELFSTANDIGE VAN WAKKER MOET LIGGEN I DE 6 PERTINENTSTE VRAGEN

VRAAG 1

WAT ALS DE BANK NIET MET GELD OVER DE BRUG WIL KOMEN?

Aankloppen bij het lokale bankkantoor is niet voor alle ondernemers de kortste weg naar voldoende middelen om hun bedrijf te runnen. Er zijn ook alternatieve sporen om geld te vergaren. En wie zijn karretje rijdend krijgt, merkt soms dat de bank dan toch brandstof wil leveren. Tekst: Erika Racquet

utofinanciering. Neen, dat is geen lening om een wagen te kopen, maar een mooi woord voor ‘je eigen geld in je zaak stoppen’. De meeste zelfstandige ondernemers financieren hun zaak, zeker bij aanvang, minstens met een deel eigen spaargeld. Drie op de tien starters vragen geen bankkrediet aan, zo tonen cijfers van het Kmo-observatorium aan. Ze hebben het niet nodig, ze gaan ervan uit dat de aanvraag toch zal worden geweigerd, of ze doen een beroep op alternatieve financieringsmogelijkheden. Van wie wel een bankkrediet vroeg, stootte meer dan de helft op een gehele weigering, en 10 procent op een gedeeltelijke weigering. Ook zij moeten dan elders op zoek naar geld.

1. Aankloppen bij pa, zus, tante, mentor, BFF, sympathisanten Wie een wervend project heeft, én een netwerk van mensen die daarin misschien wat spaargeld willen investeren, krijgt van de overheid een paar formules aangereikt om zijn geldschieters te helpen overtuigen.

Win-winlening Een eenvoudig instrument dat al zijn tiende verjaardag achter de rug heeft, is de win-winlening. Particulieren die in Vlaanderen wonen, mogen onder die noemer tot 50.000 euro uitlenen aan een ondernemer. Een familielid of vriend die geld leent aan een ondernemer mag allicht op wat rente rekenen, en daarenboven jaarlijks 2,5 procent van het uitstaande kapitaal aftrekken in zijn of

netto OKTOBER 2016

haar personenbelasting. Loopt het fout, dan staan tante Katrien of beste vriend Steven wel op de laatste rij: het gaat om achtergestelde leningen, dus andere schuldeisers krijgen voorrang. De overheid verzacht echter de pijn: de ontlener krijgt een eenmalige belastingvermindering van 30 procent van wat op dat moment nog niet was terugbetaald. De win-winlening moet louter worden aangemeld via PMV/Z (www.pmvz.eu). De voorbije jaren werden er jaarlijks tussen 1.900 en 2.000 geregistreerd. In 2014 waren ze samen goed voor 53 miljoen euro, in 2015 voor 48 miljoen euro.

Taxshelter Nieuwer is de taxshelter voor starters. Particulieren kunnen sinds vorig jaar beginnende ondernemers - maximaal vier jaar bezig - een ﬁnancieel steuntje geven en daarvan 30 procent aftrekken van de belastingen, of zelfs 45 procent als het om een micro-onderneming gaat. Een belastingplichtige mag in die formule maximaal 100.000 euro per jaar investeren, en een onderneming mag hiermee maximaal 30 procent van haar kapitaal vergaren.

Het gaat hier dus om een kapitaalinvestering, geen lening. De geldschieter moet de aandelen minstens 4 jaar bijhouden, en wanneer hij of zij ze wil verkopen om de investering te recupereren, zullen ze opnieuw gewaardeerd moeten worden. Is de onderneming onderweg veel minder waard geworden of zelfs failliet, dan is er geen compensatie.

Crowdfunding en -lending De hipste vogel in deze klas is crowdfunding: geld inzamelen bij een ruime groep supporters die allemaal een beperkt bedrag toeschieten. Ondernemers die iets tastbaars maken, kunnen hun investeerders tot een preﬁnanciering verleiden: ze bestellen én betalen voor het product - meubel, kledingstuk, boek… - dat de creatieve ondernemer in serie hoopt te maken als er genoeg mensen in het project geloven. Lukt het niet om het startkapitaal bij elkaar te krijgen, dan luidt de belofte meestal dat de believers hun geld terugkrijgen. Die aanpak ligt minder voor de hand als er niet meteen een product in de pijplijn zit. Voor wie vooral werk- of groeikapitaal zoekt, kan zogeheten ﬁnanciële crowdfunding een optie zijn. Dat kan in de vorm van een lening, of van een kapitaalparticipatie, al bieden niet alle crowdfundingplatformen beide vormen aan. Een ondernemer die voor de leningversie gaat - crowdlending - zal al een trackrecord moeten hebben op basis waarvan zijn terugbetalingscapaciteit kan worden ingeschat. Crowdlending is geen shortcut om minder rente te betalen: er worden rentevoeten geboden van 6 à 12 procent. Tegelijk zal ook nog een fee verschuldigd zijn aan de uitbater van het platform: die factuur gaat naar de ondernemer, of er wordt ingehouden op het geïnvesteerde bedrag, wat het aanbod voor de investeerders minder aantrekkelijk maakt. Bij een kapitaalparticipatie investeren de (kleine) aandeelhouders in het bedrijf, en moeten zij later die investering recupereren door hun aandelen te verkopen, bijvoorbeeld aan een volgende investeerder of een overnemer. Vaak worden al die kleine investeerders

samengebracht in een coöperatieve vennootschap die aandeelhouder wordt van de onderneming. Zij verliezen daarbij de individuele zeggenschap over hun investering, maar deze constructie houdt het werkbaar(der) voor het betrokken bedrijf. Een bedrijf kan op die manier zonder prospectus geld ophalen bij een ruim publiek, maar dat is dan beperkt tot 300.000 euro. Wordt minder dan 100.000 euro opgehaald, dan mag elk individu wettelijk ongelimiteerd investeren, al kan het platform wel een beperking opleggen. Boven die 100.000 euro mag elke deelnemer tot nader order maximaal 1.000 euro investeren - de sector pleit ervoor dat bedrag op te trekken tot 3.000 of 5.000 euro. De regering stelde voorop dat er ook een ﬁscaal voordeel komt voor crowdlending via een erkend crowdfundingplatform. De nodige wetgeving is echter nog niet klaar - ze staat voor dit najaar op de planning. Details over crowdfundingplatformen zijn te vinden in de publicatie ‘Overzicht van de risicokapitaalverschaffers in Vlaanderen’, via de website van het Agentschap Ondernemen, www.vlaio.be.

50.000€

NIEUW! Sinds vorig jaar kunnen particulieren via de zogenaamde ‘taxshelter voor starters’ beginnende ondernemers maximaal vier jaar bezig - een ﬁnancieel steuntje geven. Ze kunnen daarvan 30 procent aftrekken van de belastingen, of zelfs 45 procent als het om een micro-onderneming gaat. Een belastingplichtige mag in die formule maximaal 100.000 euro per jaar investeren, en een onderneming mag hiermee maximaal 30 procent van haar kapitaal vergaren.

2. Aankloppen bij durfkapitaalverschaffers In datzelfde document staan ook tientallen durfkapitaalverschaffers opgelijst, en BAN Vlaanderen, het netwerk van business angels of kapitaalkrachtige Vlamingen die willen investeren in kmo’s.

Business angels BAN Vlaanderen verenigt business angels die vooral investeren in start-ups en soms in mature bedrijven. Zij brengen bedragen tussen 50.000 en 200.000 euro aan, plus hun knowhow en netwerk. De perceptie is soms dat zij vooral worden aangesproken door ICT-bedrijven, maar ook industriële maakbedrijven of dienstverleners kunnen bij hen terecht. Wie business angels wil overtuigen, moet met een uitgewerkt dossier komen. In 2015 werden bij BAN Vlaanderen 487 projecten ingediend, en 91 daarvan werden na een screening voorgelegd aan potentiële investeerders. Uiteindelijk werden 27 deals gesloten, een jaarrecord.

Durfkapitaalfondsen Idem dito voor de durfkapitaalfondsen: velen dromen ervan, maar het is weinigen gegeven een fonds te overtuigen. Wat u ook niet bij voorbaat moet afschrikken. In de genoemde publicatie staat per fonds vermeld in welk soort bedrijven het wenst te investeren, wat de minimale en maximale bedragen zijn en dies meer.

Via de win-winlening mogen particulieren tot 50.000 euro uitlenen aan een ondernemer. Ze mogen daarvoor op wat rente rekenen, en daarenboven jaarlijks 2,5 procent van het uitstaande kapitaal aftrekken in hun personenbelasting. OKTOBER 2016

netto 41