Economy Today September

TEΥΧΟΣ 51 / ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020 / €2.50

ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ:

«ΔΥΣΚΟΛΑ ΛΕΩ ΟΧΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ»

Τουρκική οικονομία

ΓΙΓΑΝΤΑΣ

ΜΕ ΠΗΛΙΝΑ ΠΟΔΙΑ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ TEΥΧΟΣ 51 / ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020

10

14 FOCUS

36

54

46

58

36

58

COVER STORY: ΓΙΓΑΝΤΑΣ ΜΕ ΠΗΛΙΝΑ ΠΟΔΙΑ η τουρκική οικονομία - 46 ΤΑΣΟΣ ΓΙΑΣΕΜΙΔΗΣ: Σημαντική υποτίμηση της τουρκικής λίρας - 50 ΣΤΗ ΔΙΝΗ βαθιάς ύφεσης η Τουρκία Β. ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ: «Δύσκολα λέω όχι στις προκλήσεις»

ΘΕΜΑΤΑ 10 14 20

22

26

30

64 70

74

78

ΤΕΛΟΣ ΣΤΟ ΘΡΙΛΕΡ με τους Ρώσους ΑΣΦΑΛΕΙΑ των δικτύων 5G ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ στο τραπεζικό σύστημα ΧΑΘΗΚΑΝ €15 ΔΙΣ. από τα προϊόντα «μαϊμού» ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΔΡΑΣΗ για προστασία από επικίνδυνα προϊόντα ΣΤΗΝ ΚΟΨΗ ΤΟΥ ΞΥΡΑΦΙΟΥ η κυπριακή οικονομία Η ΜΕΓΑΛΗ ΩΡΑ για τον τουρισμό UBS: Η πολιτική, οι εκλογές στις ΗΠΑ και οι εύποροι επενδυτές Η ΣΥΜΒΟΛΗ ΤΩΝ ΚΕΦΑΛΑΙΑΓΟΡΩΝ στην ανάκαμψη TikTok Vs Τραμπ

ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΥΝ

64

88

54

82

ΚΥΡΙΑΚΟΣ Ε. ΓΕΩΡΓΙΟΥ: Ολοκληρωμένη ενεργειακή πολιτική ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΧΑΤΖΗΣΩΤΗΡΙΟΥ: Πώς το σχολείο μπορεί να διαχειριστεί τη μεταναστευτική και προσφυγική «κρίση»;

ΜΟΝΙΜΕΣ ΣΤΗΛΕΣ 5 6 92 96 98

EI-KONOMIA MARKET WATCH ΝΕΑ ΠΡΟΪΟΝΤΑ της αγοράς GADGETS ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ brand

ΚΑΙ ΑΚΟΜΗ…

84 ΠΟΛΛΑ ΛΕΦΤΑ, λίγη μπαλίτσα 88 ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ Ντόναλντ Τραμπ

EconomyToday 3

ΕDITORIAL

T

ΖΗΜΙΑ ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

TEΥΧΟΣ 51 / ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2020 / €2.50

ΒΑΣΙΛΗΣ ∆ΗΜΗΤΡΙΑ∆ΗΣ:

«∆ΥΣΚΟΛΑ ΛΕΩ ΟΧΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ»

ΤΟΥΡΚΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΓΙΓΑΝΤΑΣ

ΜΕ ΠΗΛΙΝΑ ΠΟΔΙΑ

4 EconomyToday

ο επενδυτικό πρόγραμμα της Δημοκρατίας αναμφίβολα προσέφερε και έχει να προσφέρει στην κυπριακή οικονομία για όσο ακόμη αυτή η χώρα επιλέγει να το χρησιμοποιεί ως εργαλείο προσέλκυσης επενδύσεων. Ταυτόχρονα, πρόκειται για ένα πρόγραμμα που έχει φέρει πάρα πολλές φορές σε δύσκολη θέση τη χώρα και με την πλάτη στον τοίχο. Οι κυπριακές αρχές καλούνται συχνά-πυκνά να αμυνθούν και άλλες φορές επιχειρούν να δικαιολογήσουν πράγματα και καταστάσεις που απλά δεν μπορούν να δικαιολογηθούν. Τα τελευταία επεισόδια, όπως τα είδαμε να εξελίσσονται, έχουν πλήξει καίρια το όνομα και τη φήμη της Κύπρου ως επενδυτικού προορισμού. Αυτή είναι η ωμή πραγματικότητα με την οποία τίθενται αντιμέτωποι οι φορείς της αγοράς. Το ερώτημα κατ’ εμέ είναι ένα, απλό και σαφές: «Αυτή η χώρα επιθυμεί και θέλει να συνεχίσει να λειτουργεί το συγκεκριμένο πρόγραμμα ή όχι;». Η απάντηση δεν είναι εύκολη και η απόφαση δεν μπορεί να ληφθεί αβασάνιστα. Εάν η απάντηση είναι «όχι», τότε τα πράγματα είναι πολύ πιο απλά, σε θεωρητικό τουλάχιστον επίπεδο, γιατί επί του πρακτέου η διαχείριση της επόμενης μέρας, από τη σκαλωσιά μέχρι τους παρόχους και τα κρατικά ταμεία, δεν θα είναι και τόσο απλή. Βεβαίως, η Κύπρος διώχνει από το κεφάλι της ένα πρόγραμμα που της δημιουργεί προβλήματα αξιοπιστίας. Εάν η απάντηση είναι «ναι», τότε αυτή η Δημοκρατία οφείλει να διασφαλίσει ουσιωδώς, και όχι απλώς επικοινωνιακά, ότι δεν θα την εκθέτει διεθνώς η ύπαρξη του προγράμματος, διασύροντας το όνομα, την αξιοπιστία και τη φήμη της. Σε διαφορετική περίπτωση, η ζημιά θα μεγεθύνεται κάθε φορά που οποιοσδήποτε, εντός ή εκτός Κύπρου και ανεξαρτήτως κινήτρων, αποφασίζει να δημοσιοποιήσει κακώς έχοντα της λειτουργίας του επενδυτικού προγράμματος. Η κηλίδα στο όνομα της χώρας πρέπει επειγόντως να καθαρίσει.

ΜΕΓΑΡΟ ΔΙΑΣ Λεωφόρος Άντη Χατζηκωστή και γωνία Λεωφόρου Αρχαγγέλου 31, 2057, Στρόβολος, Λευκωσία Τηλ.: 22580580 Φαξ: 22580675 Αρχισυντάκτης: Νέστορας Βασιλείου Art Director: Μάγδα Ιωάννου Συντακτική ομάδα: Έμιλυ Μιντή, Έλενα Καλυφόμματου, Θεόδωρος Καυκαρίδης, Ξένιος Μεσαρίτης, Παύλος Πήττας, Άννα Κριθαρίδου, Ναταλία Γεωργιάδου ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΟΙ/ΑΝΑΛΥΤΕΣ: Τάσος Γιασεμίδης, Κυριάκος Ε. Γεωργίου, Χριστίνα Χατζησωτηρίου Διόρθωση: Σάββας Πολυβίου Επεξεργασία φωτογραφιών: Μαρία Χρυσοστόμου ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΓΡΑΦΕΙΟΥ: Νάτια Ιωαννίδου ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΟ ΤΜΗΜΑ ΕΜΠΟΡΙΚΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑ: Γεωργία Τουτουνζιάν Advertising Executive: Γιώτα Παναγιώτου, e-mail: panayiotouy@diaspublishing.com τηλ. 22580812 Client Service Supervisor: Μαρία Χαραλάμπους MARKETING MANAGER: Γιώτα Ορφανίδου Υπεύθυνη Παραγωγής και Προγραμματισμού: Χριστιάνα Παναγίδου Υπεύθυνος Λογιστηρίου: Γιώργος Γεωργίου Λογιστήριό: Σάββια Αριστείδου EΚΔΟΤΗΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΔΙΑΣ ΛΤΔ Ιδρυτής: Κώστας Ν. Χατζηκωστής Διευθύνων Σύμβουλος: Χρύσανθος Τσουρούλλης ΑΝΑΠΛΗΡΩΤΡΙΑ ΔΙΕΥΘΥΝΟΥΣΑ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Μαρία Κυριάκου Εκτύπωση: Printco Cassoulides Ltd Διανομή: Πρακτορείο Τύπου Κρόνος

EI-KONOMIA

Η γλώσσα των αριθμών στην Κύπρο

+57,0% Η ΑΝΕΡΓΙΑ ΤΟΝ ΙΟΥΛΙΟ

ΙΟΥΛΙΟΣ 2020: 32.313 ΑΝΕΡΓΟΙ ΙΟΥΛΙΟΣ 2019: 20.588 ΑΝΕΡΓΟΙ

+24,5% ΟΙ ΔΑΠΑΝΕΣ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2020: €839,4 εκατ. ΙΟΥΝΙΟΣ 2019: €674,4 εκατ.

-16,7% ΤΑ ΕΣΟΔΑ

ΙΟΥΝΙΟΣ 2020: €594,4 εκατ. ΙΟΥΝΙΟΣ 2019: €713,6 εκατ.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2020

ΕΛΛΕΙΜΜΑ: €804,6 εκατ.

4,0% του ΑΕΠ

+4,7% ΟΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΠΑΡΟΧΕΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2020: €1.408,2 εκατ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2019: €1.344,4 εκατ.

+5,5% ΟΙ ΑΠΟΛΑΒΕΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2020: €1.282,5 εκατ. ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2019: €1.215,1 εκατ.

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΙΟΥΝΙΟΣ 2019

ΠΛΕΟΝΑΣΜΑ: €240,5 εκατ.

1,1% του ΑΕΠ

ΜΕΙΩΣΗ ΣΤΙΣ ΑΔΕΙΕΣ ΟΙΚΟΔΟΜΗΣ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ 2020: 2.429 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΪΟΣ 2019: 2.820

EconomyToday 5

market watch

5+1 ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΑ ΝΕΑ

1

Νέος CEO της Deloitte ο Πιερής Μάρκου από 1η Ιουνίου 2021

Μετά από 20 χρόνια στην ηγεσία της Deloitte Κύπρου, ο Χρίστης Χριστοφόρου αποφάσισε να αποχωρήσει και μετά τις νενομισμένες διαδικασίες και διαβουλεύσεις με τους συνεταίρους, ανακοινώθηκε ως νέος CEO της Deloitte στην Κύπρο ο Πιερής Μάρκου. Ο κ. Μάρκου θα αναλάβει τα νέα του καθήκοντα από την 1η Ιουνίου 2021. Σχολιάζοντας την απόφασή του να αποχωρήσει, ο κ. Χριστοφόρου είπε: «Μετά από τόσα χρόνια στην ηγεσία της Deloitte και αφού ολοκληρώθηκε με απόλυτη επιτυχία η συγχώνευση του οίκου της Κύπρου με την Deloitte North South Europe (NSE), ένιωσα ότι ήρθε η κατάλληλη στιγμή στην πορεία μου για να αποχωρήσω και να στηρίξω έμπρακτα τον επόμενο CEO να αναλάβει τα καθήκοντά του, βεβαιώνοντας έτσι την επιτυχή συνέχιση των εργασιών μας». Ο κ. Χριστοφόρου διαδραμάτισε καταλυτικό ρόλο στη συνεχή ανοδική πορεία της Deloitte στην Κύπρο τις τελευταίες δεκαετίες. Από 30 άτομα που απασχολούνταν όταν ο ίδιος ξεκίνησε το 1987, η εταιρεία σήμερα απασχολεί πέραν των 750 επαγγελματιών, προσφέροντας εξειδικευμένες υπηρεσίες στους πλέον αξιόλογους τοπικούς και διεθνείς οργανισμούς. Ο κ. Χριστοφόρου θα παραμείνει στη θέση του CEO της Deloitte Κύπρου και μέλος του συμβουλίου της Deloitte Middle East μέχρι την 31η Μαΐου 2021. Ο νέος CEO, Πιερής Μάρκου, έχει 25ετή πορεία με την Deloitte και έγινε συνέταιρος το 2000. Ο κ. Μάρκου ηγείται του Τμήματος Παροχής Φορολογικών Υπηρεσιών του οίκου. Είναι μέλος του Institute of Chartered Accountants in England and Wales και μέλος του Chartered Institute of Taxation. Είναι επίσης αντιπρόεδρος του Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου (ΣΕΛΚ). Ο κ. Μάρκου είναι ένας από τους πλέον καταξιωμένους Κύπριους φορολογικούς συμβούλους και τα τελευταία χρόνια συμμετέχει ενεργά στη διαμόρφωση της φορολογικής πολιτικής των εκάστοτε κυβερνήσεων.

2

3

Διορισμός Γιώργου Χατζαντωνά στην ΚΕΔΙΠΕΣ Η Διεύθυνση της ΚΕΔΙΠΕΣ αποφάσισε τον διορισμό του Γιώργου Χατζαντωνά στη θέση του Διευθυντή Διεύθυνσης Απομόχλευσης και Παρακολούθησης Χαρτοφυλακίου. Ο κ. Χατζαντωνάς είναι κάτοχος πτυχίου στα Οικονομικά και στις Πολιτικές Επιστήμες από το University of Oxford και μεταπτυχιακού στα Χρηματοοικονομικά από το London Business School. Είναι μέλος του Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών Κύπρου καθώς επίσης και του Institute of Chartered Accountants in England and Wales. Διαθέτει πολυετή εμπειρία στον τραπεζικό τομέα σε θέματα διαχείρισης κινδύνων, λύσεων και αναδιαρθρώσεων δανείων, επενδύσεων, καθώς επίσης και στον τομέα της χρηματοδότησης επιχειρήσεων. Διετέλεσε διευθυντικό στέλεχος στην Τράπεζα Κύπρου και στη Λαϊκή Τράπεζα.

VTTV: Κοινωνικά υπεύθυνη, στηρίζει τους συνανθρώπους μας Η VTTV βρίσκεται συνεχώς δίπλα στις τοπικές κοινωνίες της περιοχής Βασιλικού, ενώ εμπλουτίζει διαρκώς τις πρωτοβουλίες της για κοινωνική προσφορά. Στο πλαίσιο της Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης της, η VTTV, κατά τη διάρκεια του κατ’ οίκον περιορισμού, προσέφερε οικονομική στήριξη στις τοπικές κοινωνίες της περιοχής Βασιλικού. Συγκεκριμένα, διένειμε πακέτα τροφίμων, που εξασφάλισε σε συνεργασία με αλυσίδα υπεραγορών, σε άπορες οικογένειες, ηλικιωμένους και ευπαθείς ομάδες. Σκοπός αυτής της πρωτοβουλίας, που έγινε σε συνεργασία με τοπικούς φορείς της περιοχής, ήταν να εξασφαλίσουν οι άνθρωποι αυτοί τα ελάχιστα προς το ζην και να αντιμετωπίσουν τις απρόβλεπτες δυσκολίες που επέφερε η πανδημία. Ακόμα, η VTTV, στηρίζοντας τους νέους μας, προσφέρει κάθε χρόνο ευκαιρίες πρακτικής άσκησης σε φοιτητές ανώτατης εκπαίδευσης. Συγκεκριμένα, φέτος απασχολεί μέσω πρακτικής άσκησης τρεις φοιτητές του ΤΕΠΑΚ, έναν φοιτητή μέσω του προγράμματος Erasmus και έναν φοιτητή του Πανεπιστημίου Λευκωσίας (UNIC). Επιπρόσθετα, ενισχύει τον στόχο της βιώσιμης ανάπτυξης για ποιοτική εκπαίδευση με τη χορηγία της στο Δημοτικό Σχολείο Καλαβασού για αγορά φωτοτυπικής μηχανής. Ταυτόχρονα, μέσω του σχεδίου απασχόλησης, προσφέρει εργοδότηση σε άτομα με αναπηρίες. Με την πρωτοβουλία της αυτή, στηρίζει τις δράσεις του Τμήματος Κοινωνικής Ενσωμάτωσης Ατόμων με Αναπηρίες και συμβάλλει έμπρακτα στη συλλογική προσπάθεια για ίσες ευκαιρίες στην εργασία.

6 EconomyToday

market watch 4

6

Ξεχωριστά θα συνεχίσουν να εξυπηρετούν την κυπριακή αγορά AstroBank και AJIB Έχοντας προβεί σε επαναξιολόγηση των συνθηκών της κυπριακής αγοράς στη μετά την πανδημία του κορωνοϊού περίοδο, η Arab Jordan Investment Bank (AJIB) έχει αποφασίσει ότι θα συνεχίσει να στηρίζει την εγχώρια αγορά ως ξεχωριστή οντότητα, μέσα από τη λειτουργία του υποκαταστήματος που διατηρεί στην Κύπρο. Σεβόμενη την απόφαση της AJIB, η AstroBank Public Company Ltd (AstroBank) έχει αποδεχθεί τη λύση της σχετικής συμφωνίας, η οποία είχε υπογραφεί από τα δύο μέρη στις 28 Φεβρουαρίου 2020. Οι διοικήσεις της AJIB και της AstroBank αντάλλαξαν ευχαριστίες για την αμοιβαία προσπάθεια και εμπιστοσύνη που επέδειξαν κατά τους προηγούμενους μήνες, δηλώνοντας πως θα συνεχίσουν τη συνεργασία τους, προς αμοιβαίο όφελός τους.

Limassol Del Mar: Έμπνευση και δημιουργία μέσα από τη δύναμη της συνεργασίας

5

Σε μια εποχή μεγάλων αλλαγών και προκλήσεων, το εντυπωσιακό και πρωτοποριακό έργο Limassol Del Mar έχει αλλάξει τα δεδομένα της αγοράς ακινήτων στην Κύπρο. Με πολλές διεθνείς διακρίσεις και βραβεία κύρους, το Limassol Del Mar ξεχωρίζει και για έναν ακόμα λόγο: την έμπνευση δημιουργίας και τη δύναμη ανάπτυξης της κοινοπραξίας που το υλοποίησε. Οι όμιλοι Λεπτός και Δ. Ζαβός, με πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη ακινήτων στο νησί και με παρουσία στο εξωτερικό, ένωσαν την εξειδικευμένη τεχνογνωσία και την πολυετή τους εμπειρία σε ένα μοναδικό αποτέλεσμα. Η κοινοπραξία των δύο ομίλων μετουσιώνει σε πράξη το όραμα, το μεράκι και την προσήλωση στην ποιότητα της διοίκησης και των στελεχών των δύο ομίλων. Κοινός στόχος είναι να δημιουργηθεί ένα αναπτυξιακό έργο με προδιαγραφές που ξεπερνούν τα όρια της Κύπρου και θέτουν νέα διεθνή πρότυπα.

8 EconomyToday

Διαδικτυακό συνέδριο «South East Europe’s Economic and Tourism recovery outlook in a post COVID-19 environment» Η Baker Tilly South East Europe ήταν ο κύριος χορηγός του συνεδρίου «South East Europe’s Economic and Tourism recovery outlook in a post COVID-19 environment», το οποίο πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά στις 23 Ιουλίου 2020. Το συνέδριο διοργανώθηκε από το Κυπριακό Εμπορικό και Βιομηχανικό Επιμελητήριο (ΚΕΒΕ) σε συνεργασία με τον Επιχειρηματικό Σύνδεσμο Κύπρου-Ισπανίας, τον Επιχειρηματικό Σύνδεσμο Κύπρου-Ιταλίας και τον Επιχειρηματικό Σύνδεσμο Κύπρου-Ελλάδας. Το συνέδριο είχε ως θέμα το νέο οικονομικό σκηνικό που δημιούργησε η πανδημία σε ολόκληρο τον πλανήτη. Οι ομιλητές έκαναν μια επισκόπηση της κρίσης που προκάλεσε η πανδημία και τόνισαν τη σημασία τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να γίνουν πιο ενωμένα στην καταπολέμηση των συνεπειών της πανδημίας COVID-19 με εξορθολογισμένες και συνεκτικές πολιτικές όσον αφορά τα ταξίδια εντός και εκτός της Ε.Ε. μέσω της ψηφιοποίησης των ιατρικών ελέγχων και των ταξιδιωτικών αρχείων. Αναφέρθηκε ότι, αν και οι περισσότερες χώρες της Νότιας Ευρώπης εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από τον τουρισμό, είναι ζωτικής σημασίας τα κονδύλια ανάκαμψης που διατίθενται στα κράτη-μέλη να χρησιμοποιηθούν για την οικοδόμηση ισχυρών και διαφοροποιημένων οικονομιών, που θα είναι ο μεγαλύτερος σύμμαχός τους το 2021. Ομιλητές ήταν ο Κορνήλιος Κορνηλίου, Γενικός Διευθυντής του Υπουργείου Εξωτερικών, ο Θεοχάρης Λαλάκος, Πρέσβης της Ελλάδας στην Κύπρο, ο Andrea Cavallari, Πρέσβης της Ιταλίας στην Κύπρο, ο Alvaro Castillo-Aguilar, Πρέσβης της Ισπανίας στην Κύπρο, ο Μανούσος Τσουχλαράκης, CFO της Zeus International, και ο Θάνος Μιχαηλίδης, Πρόεδρος του Συνδέσμου Ξενοδόχων Πάφου. Τη συζήτηση συντόνισε ο Σάββας Μ. Κλείτου, Πρόεδρος του Επιχειρηματικού Συνδέσμου Κύπρου-Ισπανίας και Διευθυντής Φορολογικών Υπηρεσιών στην Baker Tilly Κύπρου.

ΘΕΜΑ

10 EconomyToday

ΤΕΛΟΣ ΣΤΟ ΘΡΙΛΕΡ

ΜΕ ΤΟΥΣ ΡΩΣΟΥΣ Το Υπουργείο Οικονομικών της Ρωσίας, στις 3 Αυγούστου, ανακοίνωσε αιφνίδια ότι κατήγγειλε τη συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας με την Κύπρο. Στις 10 Αυγούστου, ο Υπουργός Οικονομικών, Κωνσταντίνος Πετρίδης, μετέβη στη Μόσχα, με σκοπό να βρεθεί η «χρυσή τομή», αποκαθιστώντας έτσι τις σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Το Economy Today καταγράφει και παρουσιάζει τις πρώτες αντιδράσεις των επηρεαζομένων, μετά την υπογραφή της συμφωνίας. ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΚΑΛΥΦΟΜΜΑΤΟΥ

EconomyToday 11

ΘΕΜΑ

Τ

α όσα είχαν εκτυλιχθεί την πρώτη εβδομάδα του Αυγούστου και είχαν θέσει σε τροχιά ακύρωσης τη σύμβαση, ανατράπηκαν στη Μόσχα, αν και τα ερωτήματα για τους λόγους που οδήγησαν στο αδιέξοδο παραμένουν αναπάντητα. Η διαπραγμάτευση για την επίτευξη συμφωνίας έγινε μεταξύ του Υπουργού Οικονομικών, Κωνσταντίνου Πετρίδη, του Αναπληρωτή Πρωθυπουργού της ρωσικής κυβέρνησης, Αλεξέι Οβερτσούκ, και του Ρώσου Υφυπουργού Οικονομικών, Αλεξέι Σαζάνοφ.

ΤΟ ΧΡΟΝΙΚΟ Το σύνθημα για την αναθεώρηση των συμφωνιών διπλής φορολογίας δόθηκε τον Μάρτιο από τον Ρώσο Πρόεδρο, Βλαντίμιρ Πούτιν, και η Κύπρος ήταν η πρώτη χώρα που έλαβε το ρωσικό τελεσίγραφο. Στο άκουσμα της είδησης, ο νευραλγικής σημασίας για την κυπριακή οικονομία τομέας των υπηρεσιών πάγωσε, καθώς, σε συνδυασμό με τα αλλεπάλληλα χτυπήματα της πανδημίας του κορωνοϊού, η εξέλιξη αυτή συνέθετε την τέλεια καταιγίδα. Έκτοτε, άρχισαν διαπραγματεύσεις ανάμεσα στο Υπουργείο Οικονομικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας και το Υπουργείο Οικονομικών της Κυπριακής Δημοκρατίας, ενώ υπήρξαν και τρεις τουλάχιστον τηλεφωνικές συνομιλίες του Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Χριστοδουλίδη, με τον Ρώσο ομόλογό του, Σεργκέι Λαβρόφ, στο πλαίσιο των οποίων συζητήθηκε το συγκεκριμένο θέμα. Στις 30 Ιουλίου και ενώ η διαπραγμάτευση σε τεχνοκρατικό 12 EconomyToday

Η Κύπρος συμφώνησε πλήρως με τους όρους της ρωσικής πλευράς. Η διαδικασία καταγγελίας της συμφωνίας με την Κύπρο έχει σταματήσει

επίπεδο είχε ολοκληρωθεί, με τους Ρώσους να μην αποδέχονται σχεδόν καμία από τις εισηγήσεις της κυπριακής πλευράς για εξαιρέσεις, συνομίλησαν τηλεφωνικώς οι Πρόεδροι των δύο χωρών. Μετά τη συνομιλία των Νίκου Αναστασιάδη και Βλαντίμιρ Πούτιν, οι Ρώσοι αποτάθηκαν στο Υπουργείο Οικονομικών και ζήτησαν να έρθουν στην Κύπρο στις 4 Αυγούστου για κατ’ ιδίαν επαφές. Σύμφωνα με πληροφορίες του Economy Today, οι Ρώσοι ήταν έτοιμοι, αλλά το Υπουργείο Οικονομικών φέρεται να ήθελε τις διαπραγματεύσεις αυτές να γίνουν στα τέλη Αυγούστου, για αδιευκρίνιστους λόγους, που εγείρουν σωρεία σοβαρών ερωτημάτων. Την 3η Αυγούστου, το Υπουργείο Οικονομικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας ανακοινώνει την ενεργοποίηση της διαδικασίας καταγγελίας της συμφωνίας αποφυγής διπλής φορολογίας με την Κύπρο, επικαλούμενο σε σχετική του ανακοίνωση δύο λόγους: 1. Στο πλαίσιο της διαπραγμάτευσης, η Κύπρος παρουσίασε τις προτάσεις της, οι οποίες μελετήθηκαν και συμπεραίνεται ότι καθιστούν αναποτελεσματικό το μέτρο, καθώς δεν μπορεί να εξυπηρετήσει τον σκοπό του, που είναι η στήριξη της ρωσικής οικονομίας.

2. Λαμβάνοντας υπόψη τους στενούς οικονομικούς δεσμούς των δύο χωρών, η ρωσική πλευρά διαμόρφωσε επιλογές για συμβιβαστική λύση στο ζήτημα και πρότεινε κατ’ ιδίαν διαπραγματεύσεις στην Κύπρο, τις οποίες αρνήθηκε η κυπριακή πλευρά. Το Υπουργείο Οικονομικών, λίγο πριν από τις 21:00 το βράδυ της Δευτέρας 3 Αυγούστου, εξέδωσε ανα-

ΕΞΑΙΡΕΣΕΙΣ

κοίνωση στην ελληνική και στην αγγλική γλώσσα και ενημέρωνε ότι: «Αναφορικά με δημοσιεύματα που κυκλοφόρησαν στον Τύπο σήμερα σε σχέση με πρόθεση του ρωσικού Υπουργείου Οικονομικών να τερματίσει μονομερώς τη Σύμβαση για την Αποφυγή Διπλής Φορολογίας, το Υπουργείο Οικονομικών αναφέρει ότι επί του θέματος έχουν καθοριστεί προγραμματισμένες διαπραγματεύσεις στις 10 και 11 του παρόντος μήνα με επικεφαλής της κυπριακής διαπραγματευτικής ομάδας τον Υπουργό Οικονομικών, κ. Κωνσταντίνο Πετρίδη».

ΕΠΩΦΕΛΗΣ ΣΥΜΦΩΝΙΑ Το Υπουργείο Οικονομικών, σε ανακοίνωσή του, εξέφρασε την ικανοποίησή του για το αποτέλεσμα της συμφωνίας, με τον Υπουργό Οικονομικών να σπεύδει να καθησυχάσει, μέσω tweet, τον τομέα των υπηρεσιών ότι θα συνεχίσει να υπάρχει συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας με τη Ρωσία. Συγκεκριμένα, ο Κωνσταντίνος Πετρίδης έγραψε: «Διασφάλιση οικονομικών δεσμών μεταξύ της Ρωσίας και της Κύπρου. Η τροποποίηση της Σύμβασης Αποφυγής Διπλής Φορολογίας συμφωνήθηκε σήμερα με τον Αναπληρωτή Πρωθυπουργό Οβερτσούκ. Σημαντική και αμοιβαία επωφελής συμφωνία».

Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε η Κύπρος να μη βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, καθώς, απ’ ό,τι φαίνεται, γίνονται ανάλογες αλλαγές και σε άλλες χώρες

ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ Ικανοποίηση υπό τις περιστάσεις εκφράζει ο πρόεδρος του Κυπρο-Ρωσικού Επιχειρηματικού Συνδέσμου, Ευγένιος Ευγενίου, δηλώνοντας πως «πρόκειται για μια θετική εξέλιξη, καθώς τελειώνει μια περίοδος αβεβαιότητας. Δημιουργούνται οι προϋποθέσεις ώστε η Κύπρος να μη βρίσκεται σε μειονεκτική θέση, καθώς, απ’ ό,τι φαίνεται, γίνονται ανάλογες αλλαγές και σε άλλες χώρες». Στο ίδιο μήκος κύματος και η αντίδραση του προέδρου του Συνδέσμου Εγκεκριμένων Λογιστών, Δημήτρη Βάκη. «Υπό τις περιστάσεις, η εξέλιξη είναι θετική, διότι διατηρεί τη συμφωνία για τη διπλή φορολογία. Το γεγονός ότι φαίνεται πως θα ισχύσει το ίδιο και για τις άλλες χώρες της Ε.Ε., από την ίδια χρονική στιγμή, είναι εξίσου θετικό. Σημαίνει ότι, για όσες εταιρείες αποφασίσουν να διατηρήσουν τις δραστηριότητές τους εκτός της Ρωσικής Ομοσπονδίας, δεν συντρέχει λόγος να αλλάξουν την υφιστάμενη έδρα τους και ευελπιστούμε να παραμείνουν στην Κύπρο», αναφέρει ο κ. Βάκης. Ο πρόεδρος του Παγκύπριου Δικηγορικού Συλλόγου, Δώρος Ιωαννίδης, επισημαίνει ότι «το θετικό είναι πως η ρωσική πλευρά διαβεβαίωσε την απόσυρση των διαδικασιών καταγγελίας της σύμβασης». Ταυτόχρονα, όπως προσθέτει στο Economy Today ο κ. Ιωαννίδης, «ο στόχος είναι να υπογραφεί νέα συμφωνία εντός του φθινοπώρου. Όσο για τις εξαιρέσεις που αναφέρονται στο 15%, τα ακριβή συμπεράσματα θα εξαχθούν όταν υπογραφεί η σύμβαση. Ενδιαφέρει πάρα πολύ η σύμβαση, διότι έχουμε πολλές εταιρείες ρωσικού ενδιαφέροντος στην Κύπρο. Σίγουρα, όμως, εκείνο που βγαίνει από την όλη προσπάθεια δεν θα είναι το ίδιο με αυτό που ήταν προηγουμένως».

Η Ρωσία είχε ζητήσει τροποποίηση δύο βασικών άρθρων της σύμβασης, έτσι ώστε να αυξηθεί ο φόρος που παρακρατείται σε εισοδήματα από μερίσματα και από τόκους στο 15%. Σύμφωνα με το Υπουργείο Οικονομικών, από αυτή την παρακράτηση εξαιρούνται τα είδη ρυθμισμένων οντοτήτων, όπως είναι τα ταμεία συντάξεως και οι ασφαλιστικές εταιρείες, καθώς και εισηγμένες εταιρείες με συγκεκριμένη μετοχική διαβάθμιση. Επιπλέον, εξαιρείται ο φόρος παρακράτησης, οι πληρωμές τόκων από εταιρικά και κυβερνητικά χρεόγραφα, καθώς και τα ευρωομόλογα. Η κυπριακή πλευρά, παράλληλα, διασφάλισε τη διατήρηση του φόρου που παρακρατείται στα δικαιώματα στο 0%.

ΣΕ ΙΣΧΥ ΤΟ 2021 Ο Αναπληρωτής Πρωθυπουργός της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Αλεξέι Οβερτσούκ, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «η κυπριακή αντιπροσωπεία συμφώνησε πλήρως με τους όρους της ρωσικής πλευράς. Έχουμε μονογραφήσει το σχέδιο πρωτοκόλλου, το οποίο θα πρέπει να υπογραφεί τον Σεπτέμβριο του 2020. Η διαδικασία καταγγελίας της συμφωνίας με την Κύπρο έχει σταματήσει». Στην ανακοίνωσή του, το ρωσικό Υπουργείο Οικονομικών αναφέρει ότι το πρωτόκολλο με τις αλλαγές στη συμφωνία θα τεθεί σε ισχύ από το 2021. Η ανακοίνωση καταλήγει αναφέροντας ότι η Ρωσία θα τερματίσει την ανακοινωθείσα καταγγελία της φορολογικής συμφωνίας με την Κύπρο.

ΙΣΟΙ ΟΡΟΙ

Η Ρωσία αποσκοπεί στην κατάληξη των συνομιλιών και με τις υπόλοιπες χώρες με τις οποίες έχει συνάψει συμφωνία αποφυγής διπλής φορολογίας, προσφέροντας τους ίδιους όρους με την Κύπρο, κατά την αναθεώρηση της φορολογικής τους σύμβασης. Αυτό φαίνεται να διασκεδάζει τις ανησυχίες του τομέα των υπηρεσιών, αφού επιτρέπει στην Κύπρο να αποτελεί επενδυτικό εταίρο για ρωσικά κεφάλαια, διότι έχει ίσους όρους με τις ανταγωνιστικές χώρες. Μετά τη συμφωνία με την Κύπρο, το Υπουργείο Οικονομικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας εξέδωσε ανακοίνωση με την οποία επιβεβαίωνε ότι «η Ρωσία αναμένει την επίσημη αντίδραση της Ολλανδίας στις κοινοποιηθείσες προτάσεις για την αναθεώρηση της φορολογικής συμφωνίας. Αν η Ολλανδία συγκατανεύσει στη διεξαγωγή διαπραγματεύσεων, θα της προσφερθούν οι ίδιοι όροι με αυτούς της Κυπριακής Δημοκρατίας». Ο Ρώσος Υφυπουργός Οικονομικών, Αλεξέι Σαζάνοφ, σημείωνε ότι στόχος είναι να υπάρξει κατάληξη των συνομιλιών με το Λουξεμβούργο και τη Μάλτα εντός ενός μήνα, υπό τους ίδιους όρους που προσφέρθηκαν και στην Κυπριακή Δημοκρατία. Λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα, ανάλογο αίτημα με αυτό που είχε λάβει η Κυπριακή Δημοκρατία διαβιβάστηκε από τις ρωσικές αρχές και στην Ελβετία. ΕΤ

EconomyToday 13

ΘΕΜΑ

ΑΣΦΑΛΕΙΑ

ΤΩΝ ΔΙΚΤΥΩΝ 5G

Πρόοδος και ενίσχυση μέτρων προστασίας

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η έκθεση που δημοσίευσαν τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Επιτροπής και του ENISA, του οργανισμού της Ε.Ε. για την κυβερνοασφάλεια, και στην οποία καταγράφεται η πρόοδος που έχει επιτευχθεί για την εφαρμογή της κοινής εργαλειοθήκης της Ε.Ε. με μέτρα μετριασμού, η οποία είχε συμφωνηθεί από τα κράτημέλη και έχει εγκριθεί με ανακοίνωση της Επιτροπής τον Ιανουάριο του 2020. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

14 EconomyToday

Μαργκρέιτε Βέστεϊγιερ Εκτελεστική Αντιπρόεδρος για μια Ευρώπη Έτοιμη για την Ψηφιακή Εποχή «Η έγκαιρη ανάπτυξη δικτύων 5G έχει στρατηγική σημασία για όλα τα κράτη-μέλη, διότι μπορεί να δημιουργήσει νέες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις, να μετασχηματίσει τους κρίσιμους τομείς μας και να ωφελήσει τους Ευρωπαίους πολίτες. Κοινή μας προτεραιότητα και ευθύνη είναι να κατοχυρώσουμε την ασφάλεια αυτών των δικτύων και, μολονότι η έκθεση αυτή δείχνει ότι έχουμε σημειώσει μεγάλη πρόοδο, μένουν ακόμη να γίνουν πολλά».

Τιερί Μπρετόν Επίτροπος Εσωτερικής Αγοράς «Καθώς η ανάπτυξη δικτύων 5G προχωρά σε ολόκληρη την Ε.Ε. και οι οικονομίες μας βασίζονται όλο και περισσότερο σε ψηφιακές υποδομές, όπως κατέδειξε η κρίση του κορωνοϊού, είναι πιο σημαντικό από ποτέ να κατοχυρώσουμε υψηλό επίπεδο ασφάλειας. Μαζί με τα κράτη-μέλη, έχουμε δεσμευθεί να εφαρμόσουμε άρτια μέτρα, με συντονισμένο τρόπο, όχι μόνο για να κατοχυρώσουμε την κυβερνοασφάλεια των δικτύων 5G, αλλά και για να ενισχύσουμε την τεχνολογική αυτονομία μας. Η σημερινή έκθεση επιβεβαιώνει εκ νέου τη δέσμευσή μας και περιγράφει τους τομείς στους οποίους χρειάζονται περαιτέρω προσπάθειες και επαγρύπνηση».

Πέτερ Αλτμάιερ Ομοσπονδιακός Υπουργός Εθνικής Οικονομίας και Ενέργειας της Γερμανίας «Η ανάπτυξη δικτύων 5G θα προσφέρει εντελώς νέες ευκαιρίες για τις επιχειρήσεις και την κοινωνία. Λόγω της σημασίας των δικτύων 5G ως κεντρικής υποδομής ζωτικής σημασίας για τις μελλοντικές τεχνολογίες, είναι σημαντικό η ανάπτυξη των υποδομών 5G να προχωρήσει γρήγορα και με ασφάλεια, σε όλα τα κράτη-μέλη. Η έκθεση σχετικά με την εργαλειοθήκη για τα δίκτυα 5G δείχνει ότι βρισκόμαστε στον σωστό δρόμο».

Χορστ Ζέεχοφερ Ομοσπονδιακός Υπουργός Εσωτερικών, Στέγασης και Εθνικών Θεμάτων της Γερμανίας «Η ακεραιότητα των τηλεπικοινωνιακών δικτύων αποτελεί βασικό τμήμα της αρχιτεκτονικής ασφάλειας σε όλα τα κράτη-μέλη. Όλοι οι κίνδυνοι –τόσο τεχνικοί όσο και μη τεχνικοί– πρέπει να περιορίζονται όσο το δυνατόν περισσότερο. Η έκθεση προόδου σχετικά με την εργαλειοθήκη της Ε.Ε. για τα δίκτυα 5G καταδεικνύει ότι η κοινή προσέγγιση είναι ο σωστός τρόπος συγχρονισμού των εθνικών μέτρων, στο μέτρο του δυνατού».

EconomyToday 15

ΘΕΜΑ

H

εργαλειοθήκη καθορίζει κοινή προσέγγιση με βάση αντικειμενική αξιολόγηση των κινδύνων και αναλογικά μέτρα μετριασμού για την αντιμετώπιση των κινδύνων για την ασφάλεια που σχετίζονται με την ανάπτυξη των δικτύων 5G, της πέμπτης γενιάς δικτύων κινητών επικοινωνιών. Παρά το γεγονός ότι οι εργασίες βρίσκονται σε εξέλιξη σε αρκετά κράτη-μέλη της Ένωσης, η έκθεση επισημαίνει ότι όλα τα κράτη έχουν δρομολογήσει διαδικασία επανεξέτασης και ενίσχυσης των μέτρων ασφάλειας που ισχύουν για τα δίκτυα 5G, αποδεικνύοντας την προσήλωσή τους στη συντονισμένη προσέγγιση που έχει καθοριστεί σε επίπεδο Ε.Ε. Για καθένα από τα μέτρα της εργαλειοθήκης, η έκθεση εξετάζει την πρόοδο που έχει σημειωθεί από την έγκριση της εργαλειοθήκης, παρουσιάζει τι έχει ήδη γίνει και προσδιορίζει τομείς για τους οποίους έως τώρα δεν έχουν εφαρμοστεί μέτρα.

Το θέμα της ανθεκτικότητας Η διασφάλιση της ανθεκτικότητας των δικτύων 5G είναι ουσιώδης για την κοινωνία, δεδομένου

ότι αυτή η τεχνολογία θα έχει αντίκτυπο όχι μόνο στις ψηφιακές επικοινωνίες, αλλά και σε κρίσιμους τομείς όπως η ενέργεια, οι μεταφορές, οι τραπεζικές συναλλαγές και η υγεία, καθώς και σε συστήματα βιομηχανικού ελέγχου. Τα δίκτυα 5G θα μεταφέρουν ευαίσθητες πληροφορίες και θα υποστηρίζουν συστήματα ασφαλούς λειτουργίας που τελικά θα εξαρτώνται από αυτά. Οι παράγοντες της αγοράς είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για την ασφαλή ανάπτυξη των δικτύων 5G και τα κράτη-μέλη είναι υπεύθυνα για την εθνική ασφάλεια, ωστόσο η συλλογική εργασία και η συντονισμένη εφαρμογή κατάλληλων μέτρων είναι θεμελιώδους σημασίας για να εξασφαλιστεί ότι οι επιχειρήσεις και οι πολίτες της Ε.Ε. μπορούν να αξιοποιήσουν πλήρως όλα τα οφέλη της νέας τεχνολογίας με ασφαλή τρόπο.

Ενίσχυση της ασφάλειας Πράγματι, η εφαρμογή της εργαλειοθήκης είναι αποτέλεσμα συλλογικής εργασίας και της ισχυρής αποφασιστικότητας όλων των κρατών-μελών, από κοινού με την Επιτροπή και τον ENISA, να συνεργαστούν και να ανταποκριθούν στις προκλήσεις που συνεπάγονται τα δίκτυα 5G για την ασφάλεια και να διασφαλίσουν τον συνεχή ανοικτό χαρακτήρα

Η διασφάλιση της ανθεκτικότητας των δικτύων 5G είναι ουσιώδης για την κοινωνία

Τα βασικά συμπεράσματα Η έκθεση αναλύει την πρόοδο που έχει επιτευχθεί ως προς την εφαρμογή των μέτρων της εργαλειοθήκης σε εθνικό επίπεδο και καταλήγει σε ορισμένα συμπεράσματα.

• Έχει ήδη σημειωθεί ικανοποιητική πρόοδος για ορισμένα από τα μέτρα της εργαλειοθήκης, και συγκεκριμένα στους ακόλουθους τομείς: Οι εξουσίες των εθνικών ρυθμιστικών αρχών για την κανονιστική ρύθμιση της ασφάλειας των δικτύων 5G έχουν ενισχυθεί ή βρίσκονται σε διαδικασία ενίσχυσης στη μεγάλη πλειονότητα των κρατώνμελών, συμπεριλαμβανομένων εξουσιών ρύθμισης των προμηθειών εξοπλισμού και υπηρεσιών δικτύου από φορείς εκμετάλλευσης. Μέτρα που αποσκοπούν στον περιορισμό της συμμετοχής 16 EconomyToday

προμηθευτών με βάση το προφίλ κινδύνου τους εφαρμόζονται ήδη σε μερικά κράτη-μέλη, ενώ σε πολλά άλλα η σχετική προετοιμασία βρίσκεται σε προχωρημένο στάδιο. Η έκθεση καλεί και άλλα κράτη-μέλη να προχωρήσουν περαιτέρω και να ολοκληρώσουν αυτή τη διαδικασία τους επόμενους μήνες. Όσον αφορά το ακριβές εύρος των εν λόγω περιορισμών, η έκθεση τονίζει ότι είναι σημαντικό να εξετάζεται το δίκτυο στο σύνολό του και να λαμβάνονται υπόψη τόσο στοιχεία του κεντρικού δικτύου όσο και άλλα κρίσιμα και εξαιρετικά ευαίσθητα στοιχεία, συμπεριλαμβανομένων των λειτουργιών διαχείρισης και του δικτύου ραδιοπρόσβασης, καθώς και να επιβάλλονται περιορισμοί και σε άλλα βασικά πάγια στοιχεία, όπως καθορισμένες γεωγραφικές

περιοχές, κυβερνητικές υπηρεσίες ή άλλες κρίσιμες οντότητες. Για τους φορείς εκμετάλλευσης που έχουν ήδη συνάψει σύμβαση με πωλητές υψηλού κινδύνου, θα πρέπει να ισχύσουν μεταβατικές περίοδοι. Οι απαιτήσεις ασφάλειας και ανθεκτικότητας δικτύου για φορείς εκμετάλλευσης κινητών επικοινωνιών είναι υπό επανεξέταση στην πλειονότητα των κρατώνμελών. Στην έκθεση τονίζεται ότι είναι σημαντικό να εξασφαλιστεί ότι οι απαιτήσεις αυτές ενισχύονται, ότι ακολουθούν τις πλέον σύγχρονες και προηγμένες πρακτικές και ότι η εφαρμογή τους από τους φορείς εκμετάλλευσης ελέγχεται και επιβάλλεται αποτελεσματικά.

• Από την άλλη πλευρά, ορισμένα μέτρα βρίσκονται σε λιγότερο προχωρημένο στάδιο εφαρμογής.

Πιο συγκεκριμένα, στην έκθεση αναφέρεται ότι: Είναι επειγόντως αναγκαίο να σημειωθεί πρόοδος ως προς τον μετριασμό του κινδύνου εξάρτησης από προμηθευτές υψηλού κινδύνου, μεταξύ άλλων με σκοπό τη μείωση των εξαρτήσεων σε ενωσιακό επίπεδο. Η πρόοδος αυτή θα πρέπει να βασίζεται σε ενδελεχή απογραφή της αλυσίδας εφοδιασμού των δικτύων και συνεπάγεται παρακολούθηση της εξέλιξης της κατάστασης. Έχουν διαπιστωθεί προκλήσεις όσον αφορά τον σχεδιασμό και την επιβολή κατάλληλων στρατηγικών πολλαπλών πωλητών για μεμονωμένους φορείς εκμετάλλευσης δικτύων κινητών επικοινωνιών (MNO) ή σε εθνικό επίπεδο λόγω τεχνικών ή λειτουργικών δυσκολιών (π.χ. έλλειψη διαλειτουργικότητας, μέγεθος

της χώρας). Όσον αφορά τον έλεγχο των άμεσων ξένων επενδύσεων, θα πρέπει να ληφθούν μέτρα για την άμεση καθιέρωση εθνικού μηχανισμού ελέγχου των ΑΞΕ σε 13 κράτη-μέλη στα οποία δεν έχει ακόμη τεθεί σε εφαρμογή, μεταξύ άλλων ενόψει της προσέγγισης της εφαρμογής του πλαισίου ελέγχου των επενδύσεων στην Ε.Ε. από τον Οκτώβριο του 2020. Οι εν λόγω μηχανισμοί ελέγχου θα πρέπει να εφαρμόζονται σε επενδυτικές εξελίξεις που ενδεχομένως επηρεάζουν την αλυσίδα αξίας 5G, λαμβανομένων υπόψη των στόχων της εργαλειοθήκης. Για τη συνέχεια, η έκθεση συνιστά επίσης στις αρχές των κρατών-μελών: • Να ανταλλάσσουν περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις προκλήσεις, τις βέλτιστες πρακτικές

και τις λύσεις για την εφαρμογή των μέτρων της εργαλειοθήκης.

• Να συνεχίσουν την παρακολούθηση και την αξιολόγηση της εφαρμογής της εργαλειοθήκης.

• Να εξακολουθήσουν να συνεργάζονται με την Επιτροπή για την υλοποίηση δράσεων σε επίπεδο Ε.Ε. που απαριθμούνται στην εργαλειοθήκη, μεταξύ άλλων στον τομέα της τυποποίησης και της πιστοποίησης, των μέσων εμπορικής άμυνας και των κανόνων ανταγωνισμού για την αποφυγή στρεβλώσεων στην αγορά προμήθειας 5G. Επίσης, να επενδύουν σε ικανότητες της Ε.Ε. όσον αφορά τις τεχνολογίες 5G και μετά το 5G και να διασφαλίζουν ότι για έργα 5G που στηρίζονται με δημόσια χρηματοδότηση λαμβάνονται υπόψη οι κίνδυνοι για την κυβερνοασφάλεια.

EconomyToday 17

ΘΕΜΑ

Από τον Μάρτιο του 2019 μέχρι σήμερα

της ψηφιακής ενιαίας αγοράς. Στην εργαλειοθήκη, τα κράτη-μέλη συμφώνησαν να ενισχύσουν τις απαιτήσεις στον τομέα της ασφάλειας μέσω πιθανής δέσμης συνιστώμενων μέτρων, και ειδικότερα να αξιολογούν τα προφίλ κινδύνου των προμηθευτών, να εφαρμόζουν σχετικούς περιορισμούς για τους προμηθευτές που θεωρούνται υψηλού κινδύνου (συμπεριλαμβανομένων των αναγκαίων αποκλεισμών για βασικά πάγια στοιχεία που θεωρούνται κρίσιμης σημασίας και ευαίσθητα, όπως οι λειτουργίες του κεντρικού δικτύου), καθώς και να αναπτύξουν στρατηγικές για να εξασφαλίσουν τη διαφοροποίηση των πωλητών.

Οι επόμενοι σταθμοί Δεδομένη θα πρέπει να θεωρείται η συνέχιση της συνεργασίας της Επιτροπής με τα κράτη-μέλη και τον ENISA στο πλαίσιο της ομάδας συνεργασίας NIS, για την παρακολούθηση της εφαρμογής της εργαλειοθήκης και για την εξασφάλιση της αποτελεσματικής και συνεπούς χρησιμοποίησής της. Η ομάδα θα προωθήσει επίσης την εναρμόνιση των εθνικών προσεγγίσεων, μέσω περαιτέρω ανταλλαγών εμπειριών και μέσω της συνεργασίας με τον Φορέα Ευρωπαϊκών Ρυθμιστικών Αρχών για τις Ηλεκτρονικές Επικοινωνίες (BEREC). Στο πλαίσιο της εφαρμογής της σύστασης της Επιτροπής που εκδόθηκε πέρυσι, έως την 1η Οκτωβρίου 2020, τα κράτη-μέλη, σε συνεργασία με την Επιτροπή, θα πρέπει να αξιολογήσουν τα αποτελέσματα της σύστασης και να αποφασίσουν κατά πόσον υπάρχει ανάγκη για περαιτέρω ενέργειες. Στην αξιολόγηση αυτή θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το αποτέλεσμα της συντονισμένης από την Ε.Ε. εκτίμησης επικινδυνότητας που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2019, καθώς και η αποτελεσματικότητα των μέτρων της εργαλειοθήκης.

18 EconomyToday

Οι παράγοντες της αγοράς είναι σε μεγάλο βαθμό υπεύθυνοι για την ασφαλή ανάπτυξη των δικτύων 5G και τα κράτη-μέλη είναι υπεύθυνα για την εθνική ασφάλεια

Όλα άρχισαν τον Μάρτιο του 2019, όταν το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο απηύθυνε έκκληση για συντονισμένη προσέγγιση όσον αφορά την ασφάλεια των δικτύων 5G και η Επιτροπή εξέδωσε σύσταση για την κυβερνοασφάλεια δικτύων 5G. Η Επιτροπή κάλεσε τα κράτη-μέλη να ολοκληρώσουν τις εθνικές εκτιμήσεις επικινδυνότητας, να επανεξετάσουν τα εθνικά μέτρα και να συνεργαστούν σε επίπεδο Ε.Ε. για μια συντονισμένη εκτίμηση επικινδυνότητας και μια κοινή εργαλειοθήκη μέτρων μετριασμού. Με βάση τις εθνικές εκτιμήσεις επικινδυνότητας των κρατών-μελών, η έκθεση σχετικά με τη συντονισμένη από την Ε.Ε. εκτίμηση επικινδυνότητας για την κυβερνοασφάλεια δικτύων 5G, που δημοσιεύθηκε τον Οκτώβριο του 2019, προσδιόρισε τις κύριες απειλές και τους παράγοντες απειλής, τα πλέον ευαίσθητα πάγια στοιχεία, τα κύρια τρωτά σημεία και ορισμένους στρατηγικούς κινδύνους. Για τη συμπλήρωση της εν λόγω έκθεσης ως περαιτέρω συμβολή στην εργαλειοθήκη, ο ENISA προέβη σε ειδική χαρτογράφηση του τοπίου απειλών, η οποία συνίσταται σε λεπτομερή ανάλυση ορισμένων τεχνικών πτυχών και, ειδικότερα, στον προσδιορισμό των πάγιων στοιχείων του δικτύου και των απειλών που τα επηρεάζουν. Τον Ιανουάριο του 2020, τα κράτη-μέλη, στο πλαίσιο της ομάδας συνεργασίας NIS, ενέκριναν την εργαλειοθήκη της Ε.Ε. με μέτρα μετριασμού των κινδύνων. Την ίδια ημέρα, η Επιτροπή εξέδωσε ανακοίνωση, με την οποία ενέκρινε την εργαλειοθήκη, υπογραμμίζοντας τη σημασία της αποτελεσματικής και ταχείας εφαρμογής της, και κάλεσε τα κράτη-μέλη να καταρτίσουν έκθεση σχετικά με την εφαρμογή της έως τις 30 Ιουνίου 2020. ET

ΘΕΜΑ

ΑΝΑΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ

ΣΤΟ ΤΡΑΠΕΖΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ Σε μια περίοδο που η οικονομία περνά δύσκολες ώρες λόγω των επιπτώσεων από την πανδημία του COVID-19 αλλά και της αβεβαιότητας που υποβόσκει, στο τραπεζικό σύστημα επικρατεί «ανήσυχη» ηρεμία και δρομολογούνται ανακατατάξεις στις διοικήσεις δύο τραπεζικών ιδρυμάτων, μετά τις αποχωρήσεις των επικεφαλής της δεύτερης μεγαλύτερης τράπεζας του τόπου, της Ελληνικής Τράπεζας, και της AstroBank. Της Ναταλίας Γεωργιάδου

Διευθυντή θα εκτελεί ο κ. Φοίβος Στασόπουλος, Γενικός Διευθυντής Διεύθυνσης Επιχειρήσεων. Ο κ. Ιωάννης Μάτσης παραιτήθηκε επίσης ως Εκτελεστικό Μέλος του Διοικητικού Συμβουλίου της Τράπεζας». Το Διοικητικό Συμβούλιο της Τράπεζας ευχαριστεί τον κ. Μάτση για τις υπηρεσίες του στον Όμιλο από τον Δεκέμβριο του 2013. Πλέον, ο κ. Μάτσης θα συμπληρώσει σχετικό έντυπο που θα λάβει από την Κεντρική Τράπεζα και ακολούθως θα κληθεί από τον Ενιαίο Εποπτικό Μηχανισμό για το λεγόμενο exit interview, το οποίο ενδεχομένως να πραγματοποιηθεί μέσω τηλεδιάσκεψης.

ΠΑΡΑΙΤΗΣΗ ΛΟΪΖΙΔΗ, ΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΒΟΥΡΑΚΗ

Οι παραιτήσεις του CEO της Ελληνικής Τράπεζας, Ιωάννη Μάτση, και του CEO της AstroBank, Κωνσταντίνου Λοϊζίδη, ο οποίος αντικαταστάθηκε από τον Αριστείδη Βουράκη, δημιουργούν νέα δεδομένα στις τράπεζες 20 EconomyToday

Π

Πληροφορίες φέρουν τον μέχρι πρότινος CEO της AstroBank, Κωνσταντίνο Λοϊζίδη, να διαδέχεται τον μέχρι πρότινος Ανώτατο Εκτελεστικό Διευθυντή της

Ελληνικής.

Επισημοποίηση «διαζυγίου» Ελληνικής Μάτση

Επισημοποιήθηκε το απόγευμα της 1ης Σεπτεμβρίου το «διαζύγιο» μεταξύ της Ελληνικής Τράπεζας και του μέχρι πρότινος Ανώτατου Εκτελεστικού της Διευθυντή, Ιωάννη Μάτση. Η Τράπεζα ανακοίνωσε την κοινή συναινέσει συμφωνία τους για τερματισμό της σύμβασης εργοδότησής του με άμεση ισχύ. Σύμφωνα με τα όσα αναφέρονται στην ανακοίνωση, «η Τράπεζα θα ξεκινήσει τη διαδικασία πλήρωσης της θέσης του Ανώτατου Εκτελεστικού Διευθυντή. Εν τω μεταξύ, τα καθήκοντα του Ανώτατου Εκτελεστικού

Μια περίπου βδομάδα νωρίτερα είχε προηγηθεί η επίσημη ανακοίνωση της AstroBank που γνωστοποιούσε την παραίτηση του Κωνσταντίνου Λοϊζίδη και τον διορισμό του νέου CEO της Τράπεζας, Αριστείδη Βουράκη. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της Τράπεζας, «το Διοικητικό Συμβούλιο της AstroBank Public Company Limited αποδέχθηκε την παραίτηση του Πρώτου Εκτελεστικού Διευθυντή της Τράπεζας, Κωνσταντίνου Λοϊζίδη, η οποία υποβλήθηκε για προσωπικούς λόγους, και διόρισε τον Αριστείδη Βουράκη σε αντικατάστασή του». Προστίθεται επίσης πως «ο κ. Λοϊζίδης θα παραμείνει στη θέση του Πρώτου Εκτελεστικού Διευθυντή και Διοικητικού Συμβούλου προκειμένου να διασφαλιστεί η ομαλή και απρόσκοπτη μετάβαση, αλλά και η αρμονική συνέχιση σημαντικών έργων που βρίσκονται σε εξέλιξη, μέχρι την έγκριση του διορισμού του κ. Βουράκη από την Κεντρική Τράπεζα Κύπρου». Τέλος, σύμφωνα με το ανακοινωθέν, «ο κ. Βουράκης, ηλικίας 45 ετών, αναγνωρίζεται ήδη ως ένας καταξιωμένος τραπεζίτης διεθνούς εμβέλειας, με αξιοσημείωτη καριέρα και σημαντικές επιτυχίες στην JP Morgan και την Bank Audi, έχοντας στο βιογραφικό του σειρά επιτυχημένων μεγάλων συναλλαγών. Ο κ. Βουράκης θα ενισχύσει την Τράπεζα με την ευρεία γνώση που διαθέτει στον τομέα της εμπορικής και επενδυτικής τραπεζικής, σε συνδυασμό με την εμπειρία του στους τομείς των αναδιαρθρώσεων, χρηματοδοτήσεων, διαχείρισης κινδύνων και εσωτερικής διακυβέρνησης».

ΘΕΜΑ

Χάθηκαν €15 δισ.

από τα προϊόντα «μαϊμού» Απώλειες δεκάδων εκατομμυρίων και στην Κύπρο 22 EconomyToday

Στα €15 δισ. ετησίως υπολογίζεται ότι ανέρχονται οι απώλειες των δημοσίων εσόδων στην Ευρώπη συνεπεία της παραποίησης/απομίμησης, σύμφωνα με την τελευταία έκθεση του Γραφείου Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO). Ενδιαφέρον όμως παρουσιάζουν και τα ευρήματα της σχετικής έκθεσης και για τη χώρα μας. Όπως αναφέρεται στην έκθεση, οι απώλειες πωλήσεων στον τομέα των καλλυντικών και ειδών προσωπικής φροντίδας στην Κύπρο εξαιτίας της παραποίησης/ απομίμησης ανέρχονται στο 20,7%, ενώ σημειώνεται, παράλληλα, πως οι ομάδες οργανωμένου εγκλήματος συνδέονται όλο και περισσότερο με το εμπόριο παραποιημένων προϊόντων. Το όλο θέμα, βεβαίως, είναι σύνθετο, καθώς εγείρονται σοβαρές ανησυχίες λόγω της επικινδυνότητας των προϊόντων «μαϊμού» για την ανθρώπινη υγεία. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

EconomyToday 23

ΘΕΜΑ

O

ι σημαντικές αυτές απώλειες, δισεκατομμυρίων ευρώ ετησίως για την Ε.Ε. και δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ για την Κύπρο, προκύπτουν από την παρουσία παραποιημένων προϊόντων και απομιμήσεων στην αγορά και δημιουργούνται εξαιτίας των μειωμένων άμεσων και έμμεσων φόρων και κοινωνικών εισφορών, που δεν καταβάλλονται από παράνομους κατασκευαστές.

Αποστέρηση εσόδων Το Γραφείο Διανοητικής Ιδιοκτησίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EUIPO) σημειώνει με νόημα ότι η οικονομική και κοινωνική ζημιά που προκαλείται από την παραποίηση/ απομίμηση στερεί σημαντικά έσοδα από τις κυβερνήσεις των κρατών-μελών και μπορεί να στηρίξει σοβαρά εγκλήματα, όπως είναι για παράδειγμα το λαθρεμπόριο ναρκωτικών και η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες. Εκτιμάται περαιτέρω ότι οι κυβερνήσεις σε ολόκληρη την Ε.Ε. χάνουν συνολικά έως και €15 δισ. ετησίως λόγω της παρουσίας προϊόντων παραποίησης/απομίμησης στην αγορά, μέσω μειωμένων άμεσων και έμμεσων φόρων, 24 EconomyToday

Ε.Ε.

Καλλυντικά και είδη ατομικής περιποίησης:

€9,6 δισ. Φαρμακευτική βιομηχανία:

€6 δισ.

Οίνοι και οινοπνευματώδη ποτά:

€2,3 δισ. Παιχνίδια:

€1 δισ. Συνολική απώλεια πωλήσεων σε τέσσερις τομείς:

€19 δισ.

καθώς και κοινωνικών εισφορών, που δεν καταβάλλονται από παράνομους κατασκευαστές. Επιπλέον, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του EUIPO, λόγω της παραποίησης/απομίμησης, χάνονται κάθε χρόνο στην Ε.Ε. έως και €19 δισ. πωλήσεων, στον τομέα των καλλυντικών και των ειδών προσωπικής φροντίδας, στον τομέα των οίνων και των οινοπνευματωδών ποτών, στον φαρμακευτικό τομέα και στον τομέα των παιχνιδιών. Τα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης δεν υπόκεινται στους ίδιους αυστηρούς ελέγχους με τα γνήσια προϊόντα, ώστε να επιβεβαιωθεί ότι είναι ασφαλή για χρήση ή κατανάλωση από τον άνθρωπο. Ειδικότερα, η αξία των απωλειών σε πωλήσεις στον τομέα των καλλυντικών και των προϊόντων ατομικής περιποίησης σημείωσε αύξηση άνω των €2,5 δισ. σε σύγκριση με την προηγούμενη σχετική ανάλυση που δημοσίευσε το EUIPO το 2019, καταγράφοντας τη μεγαλύτερη αύξηση μεταξύ όλων των υπό εξέταση τομέων. Σχεδόν το 14,1% των πωλήσεων του τομέα των καλλυντικών και των προϊόντων ατομικής περιποίησης (€9,6 δισ.) χάνεται σε ετήσια βάση σε ολόκληρη την Ε.Ε. λόγω της παρουσίας των προϊόντων παραποίησης/απομίμησης. Στην Κύπρο, το ποσοστό αυτό ανέρχεται σε 20,7%.

Τα δεδομένα στην Κύπρο Το οικονομικό κόστος της παραποίησης/απομίμησης στην Κύπρο δεν μπορεί να θεωρηθεί αμελητέο. Τα στοιχεία που δίνονται μέσω του EUIPO δεικνύουν ότι το πρόβλημα είναι υπαρκτό και στη χώρα μας και ότι θα πρέπει να απασχολήσει σοβαρά τους αρμοδίους. Όπως είδαμε και πιο πάνω, τόσο για το σύνολο της Ε.Ε. όσο και για την Κύπρο, τα κυριότερα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης που εγκυμονούν κινδύνους για την υγεία του καταναλωτή και επίσης προκαλούν οικονομική ζημιά χωρίζονται σε τέσσερις κατηγορίες. Στην Κύπρο, σε σύγκριση με το τι ισχύει πανευρωπαϊκά, τα παραποιημένα προϊόντα τα οποία προέρχονται από την κατηγορία των οινοπνευματωδών ποτών είναι στην τέταρτη θέση, ενώ στην Ευρώπη είναι στην τρίτη. Ανησυχητικό είναι και το γεγονός ότι οι απώλειες πωλήσεων από παιχνίδια, άρα απομιμήσεις που βρίσκονται στα χέρια των παιδιών, αντιστοιχούν στο ποσό των €10 εκατ. ετησίως. Με βάση την ανάλυση του EUIPO, τα αναφερόμενα επικίνδυνα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης εκτιμάται ότι ενέχουν σοβαρό κίνδυνο για τους καταναλωτές. Τα περισσότερα από τα εν λόγω προϊόντα απευθύνονταν σε παιδιά και ήταν είτε παιχνίδια είτε είδη παιδικής φροντίδας είτε παιδικά ρούχα. Η έρευνα που διεξήγαγαν από κοινού το EUIPO και η Europol αποκαλύπτει επίσης ότι η παραποίηση/ απομίμηση συνδέεται με άλλα σοβαρά εγκλήματα. Από το 2016, οι φορείς επιβολής του νόμου σε ολόκληρη την Ε.Ε. έχουν διεξαγάγει 29 μεγάλης κλίμακας επιχειρήσεις για την πάταξη της παραποίησης/απομίμησης και της πειρατείας, με στόχο οργανωμένες συμμορίες που εμπλέκονται και σε άλλα σοβαρά εγκλήματα, όπως η παράνομη διακίνηση ναρκωτικών και η νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.

Επικίνδυνα για την ανθρώπινη υγεία Τα προϊόντα παραποίησης/απομίμησης ενέχουν κινδύνους για τους καταναλωτές. Το 97% των αναφερόμενων επικίνδυνων προϊόντων παραποίησης/απομίμησης εκτιμάται ότι ενέχουν σοβαρό κίνδυνο για τους καταναλωτές, με βάση τις προειδοποιήσεις που υποβλήθηκαν από τις αρχές εποπτείας της αγοράς της Ε.Ε. στο «σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών για τη γενική ασφάλεια των προϊόντων (RAPEX)» της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Christian Archambeau

Εκτελεστικός Διευθυντής EUIPO «Η παραποίηση/απομίμηση δεν είναι έγκλημα χωρίς θύματα. Τα πλαστά προϊόντα κλέβουν πωλήσεις από νόμιμες επιχειρήσεις και στερούν τις κυβερνήσεις από απολύτως αναγκαία έσοδα. Ενέχουν επίσης σαφείς κινδύνους για την υγεία και την ασφάλεια όσων τα χρησιμοποιούν. Όμως, όπως αποδεικνύει η συνεργασία μας με τη Europol, τα έσοδα από την παραποίηση/απομίμηση ενδέχεται να υποστηρίζουν και το σοβαρό οργανωμένο έγκλημα. Η αποτελεσματική αντιμετώπιση αυτών των δραστηριοτήτων προϋποθέτει συντονισμένη διεθνή δράση σε όλα τα επίπεδα».

Το 97% των αναφερόμενων επικίνδυνων προϊόντων παραποίησης/ απομίμησης εκτιμάται ότι ενέχουν σοβαρό κίνδυνο για τους καταναλωτές

ΚΥΠΡΟΣ Καλλυντικά και είδη ατομικής περιποίησης:

€33 εκατ. Φαρμακευτική βιομηχανία:

€12 εκατ. €10 εκατ. Παιχνίδια:

ΟΙ ΚΙΝΔΥΝΟΙ Χημικές ουσίες Κίνδυνος πυρκαγιάς Πνιγμός Στραγγαλισμός Ηλεκτροπληξία Βλάβη στην ακοή

Οίνοι και οινοπνευματώδη ποτά:

€8 εκατ.

Συνολική απώλεια πωλήσεων σε τέσσερις τομείς:

€63 εκατ.

Η έκθεση Οι εκτιμήσεις που παρουσιάζονται περιέχονται στην έκθεση για την κατάσταση σχετικά με την παραβίαση των δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας (ΔΔΙ) το 2020, η οποία συγκεφαλαιώνει τα πορίσματα των εκθέσεων του EUIPO για τη διανοητική ιδιοκτησία σε επίπεδο Ε.Ε. και σε διεθνές επίπεδο, συμπεριλαμβανομένων των πορισμάτων των ερευνών που διεξήχθησαν από κοινού με τον Οργανισμό Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) και το Ευρωπαϊκό Γραφείο Διπλωμάτων Ευρεσιτεχνίας. Η εν λόγω έκθεση περιλαμβάνει επίσης τα πορίσματα έρευνας σχετικά με τον όγκο των προϊόντων παραποίησης/απομίμησης και πειρατείας στο πλαίσιο του διεθνούς εμπορίου και καταδεικνύει την οικονομική συμβολή των κλάδων έντασης δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας στην οικονομική ανάπτυξη και την απασχόληση. Η έκθεση περιέχει νέα στοιχεία σχετικά με τη χρήση της διανοητικής ιδιοκτησίας από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. ET

EconomyToday 25

ΘΕΜΑ

Αυξημένη δράση

για προστασία

από επικίνδυνα προϊόντα

26 EconomyToday

Το φλέγον ζήτημα της προστασίας του καταναλωτικού κοινού από επικίνδυνα προϊόντα στις χώρες της Ευρώπης αγγίζει έκθεση που έχει δημοσιοποιήσει προσφάτως η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Πρόκειται για το σύστημα της Επιτροπής για την πρόληψη ή τον περιορισμό της πώλησης επικίνδυνων προϊόντων στην αγορά, το επονομαζόμενο και ως «σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών». Η έκθεση καταδεικνύει ότι ο αριθμός των ενεργειών που εκτελούνται από τις Αρχές σε συνέχεια προειδοποιήσεων αυξάνεται από έτος σε έτος, φθάνοντας τις 4.477 το 2019, έναντι 4.050 το 2018. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

EconomyToday 27

ΘΕΜΑ Εξάλλου, σειρά νέων προειδοποιήσεων έχει καταχωρηθεί στο σύστημα από την έναρξη της πανδημίας του κορωνοϊού, οι οποίες, βέβαια, δεν καλύπτονται από την έκθεση του 2019. Έως την 1η Ιουλίου είχαν καταχωρηθεί 63 προειδοποιήσεις για μάσκες προσώπου, 3 προειδοποιήσεις για προστατευτικές στολές, 3 προειδοποιήσεις για απολυμαντικά χεριών και 3 προειδοποιήσεις για λάμπες υπεριώδους φωτός («ράβδους απολύμανσης»). Μεταξύ της 1ης Μαρτίου και της 1ης Ιουλίου εκτελέστηκαν 10 επακόλουθες ενέργειες σε σχέση με μάσκες προσώπου και μία σε σχέση με ένα απολυμαντικό χεριών, με αποτέλεσμα την περαιτέρω εναρμόνιση των μέτρων κατά των εν λόγω προϊόντων και, ως εκ τούτου, τη βελτίωση της προστασίας των καταναλωτών σε ολόκληρη την Ευρώπη.

Συντονισμένες δοκιμές προϊόντων

Τ

ο 2019, οι αρχές των 31 χωρών που συμμετέχουν στο σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών (τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., καθώς και το Ηνωμένο Βασίλειο, η Νορβηγία, η Ισλανδία και το Λιχτενστάιν) αντάλλαξαν μέσω του συστήματος 2.243 προειδοποιήσεις για επικίνδυνα προϊόντα, οι οποίες οδήγησαν σε 4.477 επακόλουθες ενέργειες. Ο αριθμός αυτός είναι αυξημένος κατά 10% από το προηγούμενο έτος και κατά 63% από το 2015. Τα μέτρα που λαμβάνονται σε συνέχεια των προειδοποιήσεων ποικίλλουν, περιλαμβάνουν δε ενέργειες, από την απόσυρση ή την καταστροφή προϊόντων από τους διανομείς και τους εμπόρους λιανικής πριν φτάσουν στους καταναλωτές, έως την ανάκληση μη ασφαλών προϊόντων που βρίσκονται ήδη στην κατοχή των χρηστών τους. Σύμφωνα με την έκθεση, τα «παιχνίδια» ήταν η κατηγορία προϊόντων για την οποία υποβλήθηκαν οι περισσότερες γνωστοποιήσεις (το 29% των συνολικών γνωστοποιήσεων), ακολουθούμενη από τις κατηγορίες προϊόντων «μηχανοκίνητα οχήματα» (23%) και «ηλεκτρικές συσκευές και εξοπλισμός» (8%). Υψηλός αριθμός γνωστοποιήσεων υποβλήθηκε επίσης για την κατηγορία προϊόντων «καλλυντικά, είδη ένδυσης, κλωστοϋφαντουργικά προϊόντα και είδη μόδας», καθώς και για την κατηγορία προϊόντων «είδη παιδικής φροντίδας και εξοπλισμός για παιδιά». Ο υψηλότερος αριθμός γνωστοποιήσεων αφορούσε τον κίνδυνο πρόκλησης τραυματισμών, όπως κατάγματα ή διασείσεις. Δεύτερη σε συχνότητα αναφοράς πηγή ανησυχίας ήταν τα χημικά συστατικά σε προϊόντα (23%), ακολουθούμενη από τον κίνδυνο πνιγμού για τα παιδιά (13%).

28 EconomyToday

Ο υψηλότερος αριθμός γνωστοποιήσεων αφορούσε τον κίνδυνο πρόκλησης τραυματισμών, όπως κατάγματα Ή διασείσεις

ΔΟΚΙΜΕΣ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ

38%

Πρόβλημα με την ασφάλεια προϊόντων

11%

Σοβαροί κίνδυνοι για τους καταναλωτές

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει και η δημοσιοποίηση από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή των αποτελεσμάτων που αφορούν τις συντονισμένες δραστηριότητες για την ασφάλεια των προϊόντων (CASP). Το έργο αυτό, που αφορούσε την από κοινού δοκιμή προϊόντων από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή και ευρωπαϊκές αρχές που είχαν επιλεγεί από τα κράτη-μέλη, είχε ως αποτέλεσμα να υποβληθούν 652 προϊόντα σε δοκιμή ως προς την ασφάλειά τους. Στα προϊόντα που επιλέχθηκαν για δοκιμή από τα κράτη-μέλη περιλαμβάνονταν συσκευές ατομικής μεταφοράς, μαλακά παραγεμισμένα παιχνίδια, φορτιστές, μπαταρίες, καθίσματα ποδηλάτου για παιδιά και παιχνίδια χλαπάτσας. Το 38% του συνόλου των προϊόντων που υποβλήθηκαν σε δοκιμή δεν πληρούσε συγκεκριμένες πτυχές της νομοθεσίας της Ε.Ε. για την ασφάλεια των προϊόντων. Το 11% των προϊόντων (75 προϊόντα) διαπιστώθηκε ότι ενείχε σοβαρούς κινδύνους για τους καταναλωτές. Για παράδειγμα, ενώ όλα τα καθίσματα ποδηλάτου που υποβλήθηκαν σε δοκιμή παρουσίαζαν κάποιο είδος κινδύνου, μόνο το 8% εξ αυτών παρουσίαζε σοβαρό κίνδυνο. Κατά κατηγορία, τα μαλακά παραγεμισμένα παιχνίδια παρουσίαζαν το υψηλότερο ποσοστό σοβαρών κινδύνων (68%), ενώ οι μπαταρίες εμφάνιζαν το χαμηλότερο ποσοστό σοβαρών κινδύνων (1%). Κατά την εκτέλεση του εν λόγω έργου, αν διαπιστωθεί ότι ένας κίνδυνος είναι σοβαρός, υποβάλλεται γνωστοποίηση για το προϊόν στο σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών, ώστε να προληφθεί η εξάπλωση επικίνδυνων προϊόντων στην αγορά.

Επόμενα βήματα Η Επιτροπή θα συνεχίσει να εκσυγχρονίζει τα εργαλεία του συστήματος ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών για να παροτρύνει τους καταναλωτές να συμβουλεύονται τη βάση δεδομένων με τις προειδοποιήσεις και να λαμβάνουν ασφαλείς αποφάσεις αγοράς. Στον εκσυγχρονισμό αυτόν περιλαμβάνεται η επικαιροποίηση του ιστότοπου για τους καταναλωτές και τις επιχειρήσεις, καθώς και του ειδικού εργαλείου που χρησιμοποιούν τα κράτη-μέλη για τη γνωστοποίηση προειδοποιήσεων. Οι συντονισμένες δραστηριότητες για την ασφάλεια των

προϊόντων διοργανώνονται ετησίως. Οι φετινές δραστηριότητες (CASP2020) ξεκίνησαν στις αρχές του έτους. Περιλαμβάνουν δοκιμές προϊόντων (παιχνιδιών, κοσμημάτων, οικιακού εξοπλισμού, παιχνιδιών για χρήση σε εξωτερικούς χώρους, καλωδίων, μικρών θερμαντικών συσκευών κουζίνας, βρεφικών μαξιλαριών και παιδικών καθισμάτων αυτοκινήτου), εκτιμήσεις κινδύνων, δράσεις εποπτείας της διαδικτυακής αγοράς, δράσεις συνεργασίας με τα τελωνεία, δράσεις συλλογής δεδομένων για τραυματισμούς και ατυχήματα, καθώς και επικοινωνιακές εκστρατείες. Όσον αφορά την πανδημία του κορωνοϊού, η Επιτροπή δρομολογεί επίσης ειδική πρόσκληση για τα προϊόντα που σχετίζονται με τον ιό. Το κοινό έργο, το οποίο είναι παρόμοιο με το έργο που εκτελείται για τα προϊόντα που δεν σχετίζονται με τον κορωνοϊό, θα αφορά μάσκες μισού προσώπου, απολυμαντικά χεριών και γάντια.

Από το 2003 στο 2020 Από το 2003, το σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών διασφαλίζει ότι οι πληροφορίες που αφορούν την απόσυρση από την αγορά και/ή την ανάκληση επικίνδυνων μη εδώδιμων προϊόντων οπουδήποτε στην Ευρώπη κυκλοφορούν γρήγορα μεταξύ των κρατών-μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Με τον τρόπο αυτό, μπορούν να αναληφθούν οι κατάλληλες επακόλουθες ενέργειες σε ολόκληρη την Ε.Ε. Το σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών διαθέτει έναν ειδικό δημόσιο ιστότοπο, το «Safety Gate», ο οποίος παρέχει πρόσβαση σε εβδομαδιαίες επικαιροποιήσεις των προειδοποιήσεων που έχουν υποβληθεί από τις εθνικές αρχές που συμμετέχουν στο σύστημα. Χάρη στον εκσυγχρονισμό του συστήματος, είναι πλέον δυνατόν συγκεκριμένες

Στόχος η προστασία των καταναλωτών

Ο Επίτροπος Δικαιοσύνης, Ντιντιέ Ρεντέρς, δήλωσε χαρακτηριστικά ότι «το σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών είναι διαθέσιμο 24 ώρες την ημέρα, 7 ημέρες την εβδομάδα, για να εξασφαλίζει τη ροή πληροφοριών και να διαφυλάσσει την ασφάλεια της ενιαίας αγοράς μας. Όπως προκύπτει από την έκθεση του 2019, επιτελείται πρωτοφανούς επιπέδου έργο για την προστασία των καταναλωτών από τα επικίνδυνα προϊόντα και την προφύλαξή τους από τις πιθανές βλάβες που αυτά μπορεί να επιφέρουν. Επιπλέον, η Επιτροπή συνεργάζεται με τα κράτη-μέλη για την αύξηση των δοκιμών προϊόντων. Το έργο αυτό οδήγησε στην επισήμανση μέσω του συστήματος ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών 75 επιπλέον προϊόντων από το τέλος του προηγούμενου έτους».

Το 2019, οι αρχές των 31 χωρών που συμμετέχουν στο σύστημα ταχείας ανταλλαγής πληροφοριών αντάλλαξαν 2.243 προειδοποιήσεις για επικίνδυνα προϊόντα

προειδοποιήσεις να λαμβάνουν προτεραιότητα και να διεκπεραιώνονται αμέσως κατά την άφιξή τους, όπως συνέβη με προειδοποιήσεις για μη ασφαλείς μάσκες προσώπου τον Απρίλιο του 2020. Οι επιχειρήσεις μπορούν επίσης να χρησιμοποιούν την πύλη για τις επιχειρήσεις «Business Gateway» για να προειδοποιούν γρήγορα και αποτελεσματικά τις εθνικές αρχές για προϊόντα που έχουν διαθέσει στην αγορά και τα οποία ενδέχεται να μην είναι ασφαλή. Εξάλλου, περαιτέρω δράση για την προστασία των καταναλωτών αποτελεί η «Δέσμευση για την ασφάλεια των προϊόντων», η οποία καθορίζει συγκεκριμένες εθελοντικές δράσεις που βαίνουν πέραν όσων ήδη καθορίζει η ενωσιακή νομοθεσία. Επτά διαδικτυακές αγορές έχουν ήδη υπογράψει την εν λόγω συμφωνία συνεργασίας με τα κράτη-μέλη για την αφαίρεση των επικίνδυνων προϊόντων από τους ιστότοπούς τους. Πρόσφατα, στην πρωτοβουλία προσχώρησε και η εταιρεία Wish.com. ΕΤ

EconomyToday 29

ΘΕΜΑ

Στην κόψη του ξυραφιού

η κυπριακή οικονομία Η κυπριακή οικονομία το 2020 επανέρχεται σε αρνητικά ποσοστά ανάπτυξης, μετά από μια πενταετία θετικής οικονομικής μεγέθυνσης. Η ύφεση ήταν αναμενόμενη από τον καιρό που ξέσπασε η πανδημία του κορωνοϊού, όμως οι προβλέψεις γίνονται ολοένα και δυσμενέστερες για την οικονομία, αφού το μέγεθος της ύφεσης σε ρυθμούς μεταβολής του ΑΕΠ αυξάνεται με την πάροδο του χρόνου. ΤΟΥ ΞΕΝΙΟΥ ΜΕΣΑΡΙΤΗ

30 EconomyToday

EconomyToday 31

ΘΕΜΑ

Σ

ημειώνεται ότι στις 3 Απριλίου 2020 ο οίκος αξιολόγησης Fitch ανακοίνωσε τις πρώτες προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία, αναφέροντας ότι η ύφεση θα κυμανθεί σε επίπεδα που θα ξεπερνούν το 2% του ΑΕΠ σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος. Ακολούθησαν έκτοτε νέες ανακοινώσεις από τους υπόλοιπους οίκους αξιολόγησης, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, τις εταιρείες επαγγελματικών υπηρεσιών και το Υπουργείο Οικονομικών, με τους απόλυτους αριθμούς της μείωσης να αυξάνονται. Στα τέλη Αυγούστου, η τελευταία ανακοίνωση του Υπουργείου Οικονομικών ήταν ότι παραμένει το βασικό σενάριο του Υπουργείου όσον αφορά τις προβλέψεις για την κυπριακή οικονομία, με την αναμενόμενη ύφεση για το 2020 να κυμαίνεται στο 7% του ΑΕΠ.

Το καλπάζον δημοσιονομικό έλλειμμα Η Κύπρος ξεχώριζε στα τέλη του 2019 για τη δημοσιονομική της απόδοση, αφού, σύμφωνα με τα στοιχεία του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, εννέα μήνες πριν, η κυπριακή οικονομία κατέγραφε το μεγαλύτερο πρωτογενές πλεόνασμα σε όλες τις χώρες που αξιολογεί το ΔΝΤ, φθάνοντας το 5,9% του ΑΕΠ. Στις αρχές του χρόνου, οι 32 EconomyToday

Το Υπουργείο Οικονομικών διατηρεί το βασικό σενάριο των προβλέψεών του για την οικονομία και αναμένει ύφεση 7% του ΑΕΠ για το 2020

συνθήκες φάνταζαν ιδανικές για την κυπριακή οικονομία ώστε να αρχίσει σταδιακά να μειώνει το μεγάλο δημόσιο χρέος, που έφτανε τότε λίγο πιο κάτω από το 100% του Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Ωστόσο, ο κορωνοϊός έχει εξαντλήσει τα πλεονάσματα του κράτους τα οποία είχαν δημιουργηθεί τα προηγούμενα χρόνια λόγω της μέχρι τώρα επιτυχούς επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής του κράτους. Ενώ στις αρχές του 2020 αναμενόταν να υπάρχει δημοσιονομικό πλεόνασμα της τάξης του 1,1% του ΑΕΠ, που αντιστοιχεί περίπου σε €240 εκατ., λόγω των μέτρων στήριξης της οικονομίας, η Στατιστική Υπηρεσία ανακοίνωσε για το πρώτο εξάμηνο έλλειμμα €806 εκατ., που αντιστοιχεί σε 4% του ΑΕΠ. Αυτό σημαίνει επιδείνωση της τάξης του €1 δισ. για το πρώτο μισό του έτους. Σημειώνεται ότι οι τελευταίες προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών κατά τα τέλη Αυγούστου έκαναν λόγο για έλλειμμα της τάξης του 4,3% του ΑΕΠ ως το τέλος του χρόνου.

Μείωση εσόδων και αύξηση εξόδων Η αύξηση των δαπανών για το πρώτο εξάμηνο του 2020 οφείλεται κυρίως στα μέτρα που λήφθηκαν για τη στήριξη των επιχειρήσεων και των εργοδοτουμένων, ενώ η μείωση

Συνολικά Δημόσια Έσοδα και Έξοδα 1ου Εξαμήνου 2018-2020 !"#$%&'()*+,-.&/)0.$1/)'/&)02$1/)3$")42/,5#$")673896767) 5000

!"#$%&'( )*$+,

!"#$%&'-. /,0(#1.

/2µ$*&$#$µ&'3 4%13#,*µ,(+)/)%%1&µµ, (-)

4000 3000 2000 1000 0 -1000 -2000 2018

2019

2020

τον Ιούνιο του 2020, σύμφωνα με τον οποίο μειώθηκαν οι συνολικοί φόροι επί της παραγωγής και των εισαγωγών κατά 21,4% σε σχέση με τον προηγούμενο Ιούνιο, αφού περιορίστηκαν στα €283,9 εκατ. από €361,2 εκατ. Επίσης, τα καθαρά έσοδα του ΦΠΑ (μετά την αφαίρεση των επιστροφών) μειώθηκαν κατά 22,6%, αφού περιορίστηκαν στα €203,8 εκατ. ευρώ από €263,3 εκατ. ευρώ 12 μήνες πριν, και οι κοινωνικές εισφορές μειώθηκαν κατά 30,9%, παρουσιάζοντας μείωση στα €124,6 εκατ. από €180,3 εκατ. Επιπρόσθετα, τα έσοδα από παροχή υπηρεσιών έπεσαν κατά 4,7%, στα €46,7 εκατ. από €49 εκατ. που ήταν τον Ιούνιο του 2019.

των εσόδων είναι απότοκο της αναστολής εργασιών των κυριότερων κλάδων της οικονομίας, λόγω των περιοριστικών μέτρων που λήφθηκαν για τον περιορισμό της εξάπλωσης της πανδημίας του κορωνοϊού. Τα συνολικά έσοδα του κράτους το 2018 ανήλθαν στα €3,878 δισ. για το πρώτο εξάμηνο του έτους, ενώ το 2019 ανήλθαν στα €4,054 δισ. αντιστοίχως και το 2020 στα €3,5 δισ., παρουσιάζοντας μείωση της τάξης του 15,8% σε σχέση με το πρώτο εξάμηνο του προηγούμενου έτους. Τα συνολικά έξοδα το 2018 ανήλθαν στα €3,368 δισ. για το πρώτο εξάμηνο του έτους, ενώ το 2019 ανήλθαν στα €3,813 δισ. Για το πρώτο εξάμηνο του 2020 τα συνολικά έξοδα ανήλθαν στα €4,304 δισ., με την ποσοστιαία αύξηση σε σχέση με την αντίστοιχη περίοδο της προηγούμενης χρονιάς να κυμαίνεται στο 12,8%. Η επιδείνωση των δημόσιων οικονομικών οφείλεται, πέραν της επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής, και στη μείωση των εσόδων του κράτους. Κυριότερη παράμετρος που έπαιξε ρόλο στις μειωμένες εισροές του κράτους είναι η αναβολή συγκεκριμένων οφειλών των πολιτών προς το κράτος και ιδιαίτερα της πληρωμής του ΦΠΑ αλλά και των δασμών επί του εισαγωγικού εμπορίου. Αρκετά κατατοπιστικός για τη συνολική εικόνα του εξαμήνου είναι ο απολογισμός της Στατιστικής Υπηρεσίας σχετικά με τα έσοδα του κράτους για

Με το δημόσιο χρέος να γυροφέρνει κοντά στο ψυχολογικό όριο του 120% του ΑΕΠ και μια έξοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας στις αγορές για επιπλέον στήριξη της οικονομίας να φαντάζει αρκετά δύσκολη, εγείρεται αρχικά το ερώτημα για το πώς το κράτος θα καλύψει την πιθανή τρύπα που θα δημιουργηθεί

Η ανεργία μετά τη λήξη των σχεδίων Η επέλαση του κορωνοϊού έχει αναγκάσει το κράτος να αδειάσει τα δημόσια ταμεία, ώστε να στηρίξει χιλιάδες εργαζόμενους και επιχειρήσεις, που δέχθηκαν ισχυρό πλήγμα λόγω των περιοριστικών μέτρων για την καταπολέμηση του κορωνοϊού. Μεγάλο ερώτημα αποτελεί η αντίδραση των επιχειρήσεων σε σχέση με το μισθολόγιό τους μετά τη λήξη των σχεδίων στήριξης του Υπουργείου Εργασίας. Το κράτος έχει βάλει το χέρι στην τσέπη, διοχετεύοντας μέχρι στιγμής συνολικά €1,2 δισ. για τη στήριξη μισθών και επιχειρήσεων, και η αντίδραση της αγοράς εργασίας αναμένεται μετά τα τέλη Οκτωβρίου αλλά και κατά τις πρώτες μέρες του 2021. Η απώλεια αριθμού θέσεων εργασίας αποτελεί φυσικό συνεπακόλουθο κατά την οικονομική κρίση που βιώνουμε, ωστόσο η περίπτωση η ανεργία να φτάσει στα επίπεδα που είχε φτάσει κατά την οικονομική κρίση του 2013 αποτελεί τρομακτικό σενάριο για την κοινωνία και το κράτος. Πέραν του κοινωνικού αντίκτυπου των υψηλών ποσοστών ανεργίας, η απώλεια θέσεων εργασίας φορτώνει ακόμα ένα βάρος στα δημοσιονομικά του κράτους με την παραχώρηση των επιδομάτων ανεργίας. Συνεπώς, αναμένονται διαβουλεύσεις και κινήσεις από τα αρμόδια υπουργεία και τις επιχειρήσεις τις επόμενες βδομάδες, ώστε να αποφευχθούν στον βαθμό του δυνατού οι απολύσεις και οι απώλειες θέσεων εργασίας. Τα τελευταία στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας δείχνουν ότι το ποσοστό ανεργίας μέχρι τα τέλη Ιουλίου κυμαινόταν

EconomyToday 33

ΘΕΜΑ

στο 7%, σημειώνοντας αύξηση 0,3% σε σχέση με 12 μήνες πριν. Ο αριθμός των ανέργων ανήλθε στα 32.313 άτομα, ενώ οι προβλέψεις του Υπουργείου Οικονομικών μιλούν για αύξηση του ποσοστού ανεργίας στο 9% μέχρι το τέλος του χρόνου, σε σύγκριση με 7,1% κατά τα τέλη του 2019. Η προβλεπόμενη αύξηση της τάξης του 1,9% μεταφράζεται στο ότι πέραν των 9.000 ατόμων θα περιληφθούν στις λίστες των ανέργων. Βάσει πληροφοριών από το Υπουργείο Οικονομικών, η καθυστέρηση στην αύξηση της ανεργίας οφείλεται αφενός στα σχέδια στήριξης του κράτους και αφετέρου στο ότι οι επιπτώσεις μιας οικονομικής κρίσης έρχονται με κάποια καθυστέρηση.

34 EconomyToday

Το κράτος έχει βάλει το χέρι στην τσέπη, διοχετεύοντας μέχρι στιγμής συνολικά €1,2 δισ. για τη στήριξη μισθών και επιχειρήσεων, και η αντίδραση της αγοράς εργασίας αναμένεται μετά τα τέλη Οκτωβρίου αλλά και κατά τις πρώτες μέρες του 2021

Το στοίχημα της κυπριακής οικονομίας γύρω από τα επίπεδα της κατανάλωσης Όπως έχει αναφέρει ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, το ξέσπασμα του κορωνοϊού θα πλήξει σοβαρά την οικονομική δραστηριότητα, πολύ διαφορετικά από προηγούμενες οικονομικές κρίσεις. Τα περιοριστικά μέτρα για την αντιμετώπιση της εξάπλωσης του ιού θα χτυπήσουν σημαντικά την κατανάλωση, αφού θα προκαλέσουν μεγάλα σοκ στη ζήτηση αγαθών από τους καταναλωτές. Ως εκ τούτου, ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα που είχαν τεθεί από την κυπριακή κυβέρνηση για ελαχιστοποίηση του αντίκτυπου της πανδημίας στην οικονομία ήταν το να κρατηθεί η εγχώρια κατανάλωση σε υψηλά επίπεδα. Τα κυβερνητικά προγράμματα στήριξης έχουν επιτύχει αυτόν τον σκοπό, αφού μέσω της αυξημένης δημόσιας κατανάλωσης έχει συγκρατηθεί η ιδιωτική κατανάλωση σε ικανοποιητικά επίπεδα. Θετική επίδραση στη δημιουργία έστω και ενός είδους τεχνητής ρευστότητας στην αγορά είχε και η αναστολή των δόσεων των δανείων εκ μέρους των τραπεζών αλλά και η αναβολή των πληρωμών των κρατικών εισφορών και η προσωρινή μείωση του συντελεστή του ΦΠΑ. Με τα συγκεκριμένα μέτρα έχει δοθεί σημαντική ώθηση στην εγχώρια κατανάλωση τους τελευταίους μήνες.

Ο τουρισμός απέτυχε να ενισχύσει την εξωτερική κατανάλωση Η εξωτερική ζήτηση και συγκεκριμένα ο τουρισμός ήταν πέραν των δυνάμεων της κυβέρνησης να φτάσει στα επίπεδα των προηγούμενων χρόνων. Το χτύπημα του κορωνοϊού στην παγκόσμια τουριστική βιομηχανία ήταν ισχυρό για την κυπριακή οικονομία, η οποία εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από την κάθοδο τουριστών στο νησί. Η συνεισφορά του τουρισμού προσεγγίζει το 20% του κυπριακού Ακαθάριστου Εγχώριου Προϊόντος. Δικαιολογημένα, τα βλέμματα ήταν στραμμένα τους προηγούμενους μήνες στις πύλες εισόδου της χώρας, με τα επιδημιολογικά δεδομένα των υπόλοιπων χωρών να μην επιτρέπουν δυστυχώς την ανάκαμψη του τομέα. Οι περσινές αφίξεις τουριστών, οι οποίες είχαν φτάσει σχεδόν τα τέσσερα εκατομμύρια, αποτελούσαν άπιαστο όνειρο φέτος. Μέχρι σήμερα, οι αφίξεις τουριστών είναι μειωμένες σε ποσοστό που κυμαίνεται στο 80%, κάτι το οποίο επιφέρει ζημιές και μειωμένα έσοδα τόσο στις επιχειρήσεις όσο και στο κράτος. Ο εγχώριος τουρισμός σε συνδυασμό με τις περιορισμένες αφίξεις έχουν προσφέρει κάποια ανακούφιση στον κλάδο, χωρίς ωστόσο να μπορούν να υποκαταστήσουν ή να προσεγγίσουν τις προβλέψεις που υπήρχαν πριν από το ξέσπασμα της πανδημίας. ET

Ερωτήματα για τους επόμενους μήνες Όπως διαφαίνεται από το καλπάζον δημοσιονομικό έλλειμμα και την αναμενόμενη αύξηση της ανεργίας μετά τη λήξη των σχεδίων στήριξης τις επόμενες βδομάδες, γεννιούνται εύλογα ερωτήματα για τις κινήσεις της επόμενης μέρας όσον αφορά την κυπριακή οικονομία. Με την αύξηση της ανεργίας, τα έξοδα του κράτους θα φουσκώσουν λόγω των ανεργιακών επιδομάτων, ενώ η ιδιωτική κατανάλωση θα πάρει τα κάτω της λόγω της αυτοσυγκράτησης που θα κυριαρχήσει ανάμεσα στους καταναλωτές, με αρνητικές επιπτώσεις στις εισροές του κράτους. Με το δημόσιο χρέος να γυροφέρνει κοντά στο ψυχολογικό όριο του 120% του ΑΕΠ και μια έξοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας στις αγορές για επιπλέον στήριξη της οικονομίας να φαντάζει αρκετά δύσκολη, εγείρεται αρχικά το ερώτημα για το πώς το κράτος θα καλύψει την πιθανή τρύπα που θα δημιουργηθεί.

EconomyToday 35

COVER STORY

Τουρκική οικονομία

ΓΙΓΑΝΤΑΣ ΜΕ ΠΗΛΙΝΑ ΠΟΔΙΑ Η Τουρκία είναι μια χώρα 83 εκατομμυρίων πολιτών και συγκαταλέγεται στην ομάδα των 20 μεγαλύτερων οικονομιών του κόσμου (G20). Το ΑΕΠ της Τουρκίας υπολογίζεται στα $754 δισ. σε σύγκριση με το ΑΕΠ της Ελλάδας, που είναι περίπου $220 δισ., και της Κύπρου των $25 δισ. Είναι μια αναπτυσσόμενη οικονομία και το κατά κεφαλήν εισόδημα είναι περίπου $9.000 για το 2018. Αντίστοιχα, για την Ελλάδα είναι περίπου στις $20.000, ενώ για την Κύπρο στις $28.000 περίπου. Τα επιτόκια αγοράς περί τα τέλη Ιουλίου ήταν στο 8,25%. Απ’ εκεί και πέρα, η πρόβλεψη φέρει τον πληθωρισμό το 2020 στο 12% και την ανεργία να διαμορφώνεται στο 17%. Το χρέος της Τουρκίας είναι σε χαμηλά επίπεδα, καθώς αντιστοιχεί στο 38% του ΑΕΠ της χώρας, σε σύγκριση με το χρέος τόσο της Ελλάδας όσο και της Κύπρου, που ξεπερνά το 110% του ΑΕΠ τη δεδομένη χρονική στιγμή. Θεωρητικά, η Τουρκία έχει περιθώρια δανεισμού. Το προσδόκιμο ζωής στη χώρα έχει αυξηθεί στα 77 χρόνια. ΤΟΥ ΝΕΣΤΟΡΑ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

36 EconomyToday

Η Τουρκία Πληθυσμός:

83.000.000 ΑΕΠ 2019:

$754 δισ. Επιτόκια αγοράς:

8,25%

Πληθωρισμός (πρόβλεψη 2020):

12%

Ανεργία (πρόβλεψη 2020):

17%

Χρέος: 38% του ΑΕΠ Προσδόκιμο ζωής:

77 χρόνια

EconomyToday 37

COVER STORY

Η

ανάληψη της εξουσίας από το ΑΚΡ το 2002 συνοδεύεται από μια πενταετία υψηλών ρυθμών ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας, η οποία κυμαίνεται από 5% 10% την πρώτη πενταετία μέχρι το 2007. Ακολούθως, η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 αναπόδραστα χτυπά και την τουρκική οικονομία, η οποία αρχικά διατηρεί μικρό αλλά θετικό ρυθμό ανάπτυξης, προτού καταγράψει ύφεση, που προσεγγίζει το -5% του ΑΕΠ το 2009. Οι απώλειες του 2009 υπερκαλύπτονται όμως την αμέσως επόμενη χρονιά, καθώς η τουρκική οικονομία αναπτύσσεται το 2010 με ρυθμό άνω του 8% του ΑΕΠ. Ακολουθεί η καλύτερη χρονιά των τελευταίων 20 ετών, καθώς το 2011 η τουρκική οικονομία καταγράφει διψήφιο ρυθμό ανάπτυξης, της τάξης του 11% περίπου.

Από το 2017, οπότε και η τουρκική οικονομία κατέγραψε ρυθμό ανάπτυξης πλησίον του 8%, ακολουθεί μια πορεία η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως φθίνουσα. Το 2018 η ανάπτυξη προσέγγισε το 3% και το 2019 μόλις και μετά βίας έφτασε στο 1%. Οι προβλέψεις για ύφεση της τουρκικής οικονομίας το 2020 συνεπεία της πανδημίας του κορωνοϊού, της τάξης του 5% για παράδειγμα από το ΔΝΤ, φαίνεται να είναι καλύτερες σε σύγκριση με αυτές που αφορούν την Ε.Ε. «Η επίδραση της πανδημίας φαίνεται να είναι λιγότερο αρνητική από την αντίστοιχη επίδραση στην Ευρώπη, που προβλέπεται να είναι στο 7,8%, και σε Κύπρο-Ελλάδα, που είναι στο 8% και 10% αντίστοιχα», αναφέρει ο καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Ανδρέας Μιλιδώνης.

Πληθωρισμός και επιτόκια Μετά το 2009 και το βαρύ χτύπημα της κρίσης στην τουρκική οικονομία, ο πληθωρισμός παρέμεινε σε γενικές γραμμές σταθερός μέχρι και το 2016. Η πορεία του πληθωρισμού προσέγγιζε την πορεία των επιτοκίων στη χώρα, τα οποία καθορίζονται από την Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας. Τα πράγματα με τον πληθωρισμό είχαν αρχίσει να ξεφεύγουν από το 2016 κι έπειτα. Αποκορύφωμα, η μεγάλη κρίση της τουρκικής λίρας τον Αύγουστο του 2018. Τότε, οι ΗΠΑ και δη ο Ντόναλντ Τραμπ είχαν προχωρήσει 38 EconomyToday

στην επιβολή δασμών στην Τουρκία, με αφορμή το σίριαλ με τον Αμερικανό πάστορα Άντριου Μπράνσον, ο οποίος συνελήφθη και φυλακίστηκε από τις τουρκικές αρχές, κατηγορούμενος για παροχή βοήθειας σε υποστηρικτές του Φετουλάχ Γκιουλέν –του μουσουλμάνου ιεροκήρυκα τον οποίο οι τουρκικές αρχές θεωρούν «ενορχηστρωτή» της απόπειρας πραξικοπήματος του 2016–, για κατασκοπεία και για στήριξη του Εργατικού Κόμματος του Κουρδιστάν (ΡΚΚ).

Καρατομείται ο κεντρικός τραπεζίτης

«Η επίδραση της πανδημίας στην Τουρκία φαίνεται να είναι λιγότερο αρνητική από την αντίστοιχη επίδραση στην Ευρώπη»

Ακολούθησε μια μεγάλη αλλαγή στην Κεντρική Τράπεζα της Τουρκίας, η οποία άλλαξε τις ισορροπίες για το τουρκικό νόμισμα. Το 2019 έγιναν οι επαναληπτικές εκλογές στην Κωνσταντινούπολη και πυροδοτήθηκε ταυτόχρονα ένταση με τον Τούρκο κεντρικό τραπεζίτη, ο οποίος έγινε ο πρώτος που απολύεται μετά το 1980, επειδή η προσέγγισή του στη διαχείριση του πληθωρισμού κινείτο και βασιζόταν στην οικονομική θεωρία και στο πώς ανέμεναν οι αγορές ότι θα αντιδράσει μια ανεξάρτητη Κεντρική Τράπεζα. «Δηλαδή, ανεβαίνει ο πληθωρισμός, ανεβάζεις τα επιτόκια για να τον περιορίσεις. Η ρητορική του Ερντογάν λέει “όχι, αυτό δεν δουλεύει και πρέπει να κατεβαίνουν τα επιτόκια για να περιορίσεις τον πληθωρισμό”, κάτι το οποίο πάει εντελώς

αντίθετα με τις προσδοκίες των αγορών», σχολιάζει ο κ. Μιλιδώνης.

Κατάδυση επιτοκίων Η καθαίρεση του Τούρκου κεντρικού τραπεζίτη σηματοδοτεί και την υλοποίηση της οικονομικής φιλοσοφίας του Ερντογάν. Έτσι, από το 24% που βρίσκονται τα επιτόκια τον Ιούλιο του 2019 και μετά από εννέα συνεχείς μειώσεις επιτοκίων συνολικής έκτασης 15,75%, διαμορφώθηκαν στο 8,25% στα τέλη Ιουλίου του 2020. Το πρόβλημα, σύμφωνα με τον κ. Μιλιδώνη, είναι ότι «υπάρχει πλέον μεγάλο χάσμα μεταξύ του πληθωρισμού και των επιτοκίων, που δημιουργεί μια κατάσταση αρνητικών πραγματικών επιτοκίων. Στην Τουρκία, αυτά τα αρνητικά επιτόκια είναι από τα πλέον αρνητικά εντός των αναπτυσσόμενων χωρών και εντός της γεωγραφικής Ευρώπης είναι πίσω από την Πολωνία».

Τα ασφάλιστρα έναντι στάσης πληρωμών Στην περίπτωση κατά την οποία κάποιος επενδυτής δεν αισθάνεται ασφαλής και ανησυχεί ότι η Τουρκία είναι πιθανό να σταματήσει να αποπληρώνει το χρέος της, μπορεί να πληρώσει και να αγοράσει ασφάλεια έναντι στάσης πληρωμών. Με απλά λόγια, πληρώνει ασφάλεια για να καλύψει τυχόν μη αποπληρωμή του δημόσιου χρέους.

Τα ασφάλιστρα έναντι στάσης πληρωμών στην Τουρκία έφτασαν στο πιο υψηλό επίπεδο των τελευταίων πέντε τουλάχιστον χρόνων

15 Ιουλίου 2016: Επιχειρείται πραξικόπημα κατά του Ερντογάν, το οποίο αποτυγχάνει. Η επίδραση στα ασφάλιστρα έναντι στάσης πληρωμών δεν ήταν μεγάλη, καθώς δεν θεωρείται μεγάλο χρηματοπιστωτικό γεγονός. Αύγουστος 2018: Κορυφώνεται η κρίση της τουρκικής λίρας, γεγονός που σηματοδοτεί αύξηση των ασφαλίστρων έναντι στάσης πληρωμών. Ιούνιος-Ιούλιος 2019: Ένταση στις σχέσεις της κυβέρνησης Ερντογάν και της Κεντρικής Τράπεζας της χώρας, που οδηγεί στην απόλυση του Τούρκου κεντρικού τραπεζίτη. Καταγράφεται εκ νέου αύξηση των ασφαλίστρων έναντι στάσης πληρωμών.

2020: Πανδημία κορωνοϊού. Εκτοξεύονται τα ασφάλιστρα έναντι στάσης πληρωμών που πληρώνουν οι επενδυτές προκειμένου να προστατευθούν από ενδεχόμενη αθέτηση της αποπληρωμής χρέους από την Τουρκία. Η πανδημία του κορωνοϊού χαρακτηρίζεται ως μια εξωτερική επίθεση προς όλες τις χώρες σχεδόν ταυτόχρονα. Τα ασφάλιστρα έναντι στάσης πληρωμών στην Τουρκία, όμως, φτάνουν στο πιο υψηλό επίπεδο των τελευταίων πέντε τουλάχιστον χρόνων και παραμένουν ακόμη σε υψηλό επίπεδο. «Η Βραζιλία χτυπήθηκε πιο σοβαρά απ’ ό,τι η Τουρκία από την πανδημία και έχει πιο μικρή σχετικά επίδραση στα ασφάλιστρα», επισημαίνει ο κ. Μιλιδώνης.

EconomyToday 39

COVER STORY

Η άποψη των οίκων Η Τουρκία, με την ανάληψη της εξουσίας το 2002 από το ΑΚΡ, αρχίζει να βελτιώνει τη θέση της στα μάτια των διεθνών οίκων αξιολόγησης και αρχίζει να αναρριχάται προς την πολυπόθητη επενδυτική βαθμίδα. Με εξαίρεση τον Standard & Poor’s, οι Fitch και Moody’s αναβαθμίζουν σταδιακά την τουρκική οικονομία, η οποία αγγίζει την επενδυτική βαθμίδα περί το 2012, όπου και διατηρείται μέχρι το 2016. Έκτοτε, ακολουθούν υποβαθμίσεις, που βυθίζουν και πάλι την τουρκική οικονομία στη μη επενδυτική βαθμίδα. «Η επενδυτική βαθμίδα είναι ένα όριο σταθερότητας. Εάν βρίσκεσαι πάνω από την επενδυτική βαθμίδα, έχεις περισσότερες επενδύσεις από μεγάλους θεσμικούς επενδυτές που εποπτεύονται από αυστηρούς επόπτες, άρα αυτό φέρνει συνήθως στη χώρα περισσότερα κεφάλαια μακράς διάρκειας», εξηγεί ο κ. Μιλιδώνης. Στο ερώτημα πόσα χρόνια διαρκεί η παραμονή στη μη επενδυτική βαθμίδα μιας χώρας που έχει δικό της νόμισμα και αξιολογείται, η απάντηση είναι κατά μέσο όρο περίπου 7,5 χρόνια. Η Τουρκία έχει τουλάχιστον τη διπλάσια διάρκεια παραμονής στη μη επενδυτική βαθμίδα.

40 EconomyToday

Η τουρκική οικονομία, από το 2017, οπότε και κατέγραψε ρυθμό ανάπτυξης πλησίον του 8%, ακολουθεί μια πορεία η οποία μπορεί να χαρακτηριστεί ως φθίνουσα

Οι προοπτικές της τουρκικής οικονομίας είναι σταθερές από τους πλείστους οίκους αξιολόγησης πλην του Moody’s, ο οποίος διαβλέπει δυσοίωνο μέλλον για την τουρκική οικονομία.

Διαφάνεια Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν όμως και οι δείκτες που αφορούν τη διαφάνεια, προϊόν αξιολογήσεων αναλυτών από όλο τον κόσμο. Από το 2002, καταγράφεται βελτίωση του δείκτη της διαφάνειας στην Τουρκία. Αυτό συνεπάγεται μείωση της διαφθοράς μέχρι το 2007, ακολούθως ο δείκτης σταθεροποιείται και από το 2013 ακολουθεί φθίνουσα πορεία, με αποκορύφωμα το 2019, οπότε και η χώρα απώλεσε 13 θέσεις και λαμβάνει βαθμολογία 4/10. Το 2019 καταγράφηκαν οι εκλογές στη χώρα, καθώς και η κόντρα του Ερντογάν με τον κεντρικό τραπεζίτη και η απόλυσή του. «Έχουμε τον Ερντογάν που είναι ο Πρόεδρος της Τουρκίας, τον Υπουργό Οικονομικών που είναι ο γαμπρός του κ. Ερντογάν και τον κεντρικό τραπεζίτη ο οποίος λειτουργεί με βάση τις πεποιθήσεις του κ. Ερντογάν. Άρα, έχουμε έναν συγκεντρωτισμό, αν θέλετε, στην εξουσία που

Υπέρ

• •• • •

Είναι μεγάλη οικονομία, η οποία δεν εξαρτάται από έναν συγκεκριμένο τομέα ή μια χώρα. Διατηρεί μεγάλη βιομηχανία. Δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα γήρανσης του πληθυσμού. Εκτιμάται ότι ο αντίκτυπος της πανδημίας του κορωνοϊού στο ΑΕΠ θα είναι μικρότερος σε σύγκριση με άλλες χώρες. Μπορεί να δανειστεί, δεδομένου του χαμηλού δείκτη δημόσιου χρέους.

επηρεάζει την οικονομία», σχολιάζει ο κ. Μιλιδώνης. Για σκοπούς σύγκρισης, η Ελλάδα βαθμολογείται με 4,5/10, ελαφρώς πιο πάνω από την Τουρκία, και η Κύπρος με 6/10. Συνοψίζοντας, ο κ. Μιλιδώνης αναφέρει χαρακτηριστικά ότι «υπάρχουν υπερβολικά χαμηλά συναλλαγματικά αποθέματα. Υπάρχει ταυτόχρονα η μείωση του τουρισμού, που πέρυσι έφερε στην Τουρκία 26 δισ. καθαρά, τα οποία έρχονται πιο πολύ εντός των καλοκαιρινών

Κατά

• • • •• •

Υπάρχει συγκέντρωση εξουσιών σε λίγα άτομα του περιβάλλοντος του Τούρκου Προέδρου. Η τουρκική Κεντρική Τράπεζα δεν λειτουργεί ορθολογιστικά στις νομισματικές πολιτικές που εφαρμόζει. Αντιμετωπίζει σοβαρό πρόβλημα λόγω της έλλειψης εμπιστοσύνης από τους ξένους επενδυτές. Υπερβολική πιστωτική επέκταση. Μείωση εσόδων από τον τουρισμό, που επιδρά στο συνάλλαγμα. Βραχυπρόθεσμος δανεισμός.

μηνών και ενισχύουν τα συναλλαγματικά αποθέματα. Αυτό το κομμάτι της οικονομίας σίγουρα θα μειωθεί και κανείς δεν ξέρει πόσο. Ένα τρίτο σημείο είναι ότι και οι οίκοι αξιολόγησης ξεκάθαρα αναφέρουν στις εκθέσεις τους, ιδιαίτερα οι Standard & Poor’s, ότι πιθανές κυρώσεις, είτε από τις ΗΠΑ, λόγω των S-400, είτε από την Ε.Ε., αναφέροντας συγκεκριμένα και την Κύπρο, έχουν τη δυνατότητα να δημιουργήσουν μια κρίση στην Τουρκία».

EconomyToday 41

COVER STORY

Οι τρεις επιλογές του Ερντογάν Σύμφωνα με τους αναλυτές, η Τουρκία δεν έχει πολλές διεξόδους από τα αδιέξοδα που έχουν εγκλωβίσει την οικονομία της. Συνεπεία τούτου, τα περιθώρια δράσης συνοψίζονται σε τρεις επιλογές, προκειμένου να σταθεροποιηθούν η τουρκική λίρα και η οικονομία της χώρας.

1. Αύξηση των επιτοκίων.

2. Προσφυγή στο ΔΝΤ.

3. Προσπάθεια περιορισμού των απωλειών συναλλάγματος. Έχοντας καρατομήσει έναν κεντρικό τραπεζίτη για να μην αυξηθούν τα επιτόκια και με δεδομένη την άρνησή του να προσφύγει στο ΔΝΤ, ο Ερντογάν επιδιώκει να περιορίσει τις διαρροές ξένου συναλλάγματος –και δη δολαρίων– από τη χώρα του, για να υποστηρίζει τη λίρα.

Το ΑΚΡ Το ΑΚΡ ιδρύθηκε και ανέλαβε τη διακυβέρνηση της Τουρκίας μέσα σε ιδιαίτερες συνθήκες για το ισλαμικό κίνημα της χώρας. Η πραξικοπηματική ανατροπή του Ερμπακάν το 1997 και η πίεση γενικότερα ενάντια στο πολιτικό Ισλάμ οδήγησαν τους λεγόμενους «μουσουλμάνους εκσυγχρονιστές» τον Αύγουστο του 2001 στη σύσταση ενός νέου κόμματος, του ΑΚΡ. Από την αρχή, το κόμμα του Ερντογάν κράτησε αποστάσεις από το κλασικό ισλαμικό κίνημα. Το ΑΚΡ προωθούσε ένα πρόγραμμα συντηρητικής δημοκρατίας και, όπως αναφέρει ο Υπουργός Εξωτερικών, Νίκος Χριστοδουλίδης, «με αυτόν τον τρόπο δημιουργούσε τις προϋποθέσεις να γίνεται αντιληπτό ως ένα συντηρητικό κόμμα στα πρότυπα των Ευρωπαίων χριστιανοδημοκρατών. Διεθνώς, η επικράτηση του ΑΚΡ στις εκλογές που έγιναν το 2002 συνέπεσε με το ιδεολογικό περιβάλλον που διαμορφώθηκε ως αποτέλεσμα των τρομοκρατικών επιθέσεων στις ΗΠΑ την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Η ανάγκη για εμφάνιση ενός 42 EconomyToday

Έχοντας καρατομήσει έναν κεντρικό τραπεζίτη για να μην αυξηθούν τα επιτόκια και με δεδομένη την άρνησή του να προσφύγει στο ΔΝΤ, ο Ερντογάν επιδιώκει να περιορίσει τις διαρροές ξένου συναλλάγματος

νέου παραδείγματος διακυβέρνησης και οικονομικής ανάπτυξης στον μουσουλμανικό κόσμο ήταν και μια από τις κορυφαίες διεθνείς αναζητήσεις, ως αντιστάθμισμα αυτού που εκδηλώθηκε με τις τρομοκρατικές επιθέσεις. Οι διεθνείς δηλαδή προσδοκίες για ένα τουρκικό μοντέλο –εγώ θα έλεγα ισλαμικού φιλελευθερισμού– που θα απευθυνόταν και στην ευρύτερη Μέση Ανατολή ως το μουσουλμανικό αντίβαρο στην τρομοκρατία ενίσχυσαν ακόμη περισσότερο το ΑΚΡ στην Τουρκία. Η ανάδειξή του στην εξουσία θεωρήθηκε από κάποιους ως ιδιαίτερα θετική εξέλιξη, αφού θα μπορούσε να λειτουργήσει ως μοντέλο και να έχει θετικό domino effect και σε άλλες χώρες του μουσουλμανικού κόσμου».

Το χειροφίλημα στο ΔΝΤ και οι ελίτ Με την ανάδειξή της στην εξουσία, η νέα κυβέρνηση του ΑΚΡ υιοθέτησε πλήρως το πρόγραμμα του ΔΝΤ, το εφάρμοσε με μεγάλη συνέπεια και άλλαξε ριζικά το οικονομικό μοντέλο της Τουρκίας μέσα σε λίγα μόνο χρόνια. Η διευκόλυνση των ξένων επενδύσεων, οι μεγάλες ιδιωτικοποιήσεις και η ενθάρρυνση του εξωτερικού εμπορίου, κυρίως προς τις ευρωπαϊκές αγορές, ήταν μόνο μερικά από τα βήματα που άλλαξαν άρδην τη ροή των πραγμάτων στην Τουρκία. Επρόκειτο για κινήσεις που γίνονταν προς τέρψη και των επιχειρηματικών κύκλων της χώρας, που είναι η κοσμική μερίδα του κεφαλαίου στην Τουρκία, με ισχυρή θέση στον χρηματοπιστωτικό τομέα της χώρας. Οι μικρομεσαίοι, οι οποίοι μπορούν να προσδιοριστούν ως μια πιο ισλαμική σχολή σκέψης έναντι του κεφαλαίου, παρά το γεγονός ότι αντίκριζαν με σκεπτικισμό το ΔΝΤ, συνέχισαν να επεκτείνονται και κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησης Ερντογάν. «Αυτή δηλαδή η συμβίωση των διαφορετικών μερών της επιχειρηματικής ελίτ στη χώρα δεν ήταν εντελώς ομαλή, καθώς υπήρχαν διαφωνίες, αλλά όλα αυτά αμβλύνονταν σε ένα πλαίσιο αμοιβαίας ικανο-

ποίησης μέσω της σταθεροποίησης της οικονομίας που πέτυχε το ΑΚΡ με την ανάληψη της εξουσίας», αναφέρει ο Νίκος Χριστοδουλίδης. Σε αυτή τη συγκυρία, η εξωτερική πολιτική της χώρας, χωρίς να παραβλέπει την περιφέρεια της Τουρκίας, είχε ως βασικό γεωπολιτικό άξονα τη Δύση και πιο συγκεκριμένα την Ε.Ε. «Τόσο η εξάρτησή της από εξωτερικά δάνεια όσο και η ανάγκη του κυβερνώντος κόμματος να ξεπεράσει τα προβλήματα των εσωτερικών πιέσεων από το κεμαλικό γραφειοκρατικό κατεστημένο που έλεγχε τη χώρα, φαίνεται ότι λειτούργησαν προς την κατεύθυνση της υιοθέτησης ενός σταθερά δυτικού και ευρωπαϊκού γεωπολιτικού προσανατολισμού για την Τουρκία». Σ’ αυτό το πλαίσιο, η Ε.Ε. δίνει το 2005 το πράσινο φως για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Τουρκία, παρά το γεγονός ότι η Τουρκία δεν πληρούσε τα κριτήρια της Κοπεγχάγης, τα οποία ζητούνταν από οποιαδήποτε άλλη υποψήφια χώρα. «Ήταν δηλαδή μια πολιτική απόφαση από πλευράς Βρυξελλών, για να ενισχύσουν την προσπάθεια που είχε ξεκινήσει στην Τουρκία με την εκλογή του ΑΚΡ, καθώς έβλεπαν μια αλλαγή της χώρας προς την Ε.Ε.», προσθέτει ο Υπουργός Εξωτερικών.

Η σταδιακή αλλαγή Η περίοδος 2007-2009 μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένα άλλο σημαντικό ορόσημο, καθώς σηματοδοτεί τη σταδιακή αλλαγή αυτής της νέας πραγματικότητας στην Τουρκία, μετά από μια περίοδο σοβαρών πολιτικών και οικονομικών εξελίξεων στη χώρα και όχι μόνο. Από τις αρχές του 2007, με αφορμή την επικείμενη εκλογή νέου Προέδρου, το κεμαλικό κατεστημένο κορύφωσε τις πιέσεις του ενάντια στην προοπτική ανάληψης της προεδρίας από ένα στέλεχος του ισλαμικού κινήματος της χώρας. Η ένταση αυτή κορυφώθηκε τον Απρίλιο του 2007 με τη δημόσια παρέμβαση του στρατού, ο οποίος σκιαγραφούσε τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά που θα έπρεπε να έχει ο νέος Τούρκος Πρόεδρος. Το διαδικτυακό πραξικόπημα, όπως είχε χαρακτηριστεί, είχε προκαλέσει τη διενέργεια πρόωρων εκλογών τον Ιούλιο του 2007. Το ΑΚΡ εξήλθε ενισχυμένο από αυτή την εκλογική αναμέτρηση. Το 2008 η πόλωση κορυφώνεται εκ νέου με την απόφαση του συνταγματικού δικαστηρίου για κλείσιμο του κόμματος.

Η παγκόσμια οικονομική κρίση Ενώ εξελίσσονταν όλα αυτά, ξέσπασε η παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008, γεγονός που συνέβαλε στην ένταση των τριβών μεταξύ των δύο επιχειρηματικών ελίτ της χώρας. Αφενός ήταν τα θέματα του μεταξύ τους ανταγωνισμού και οι διαφορές τους για την κατεύθυνση της χώρας στο παγκόσμιο περιβάλλον, και αφετέρου οι αντιπαραθέσεις τους για την ιδεολογία και την ταυτότητα της Τουρκίας. Οι επιχειρηματικοί κύκλοι της ισλαμικής σχολής διαφωνούσαν καθέτως και οριζοντίως με το σενάριο μιας νέας συμφωνίας με το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα, διεκδίκησαν περισσότερη κρατική στήριξη στις επενδύσεις τους στη βιομηχανία και απαίτησαν μείωση

Εξαγωγές Τουρκίας προς Ε.Ε.

2008:

48% 2009:

46% 2012:

40% 2020:

43% Εξαγωγές Τουρκίας προς Μέση Ανατολή 2002:

9,5% 2012:

20,3% 2020:

22%

των επιτοκίων και ενίσχυση της προσπάθειας για αύξηση των εξαγωγών στην Ανατολή και στην Ασία. Στις δημοτικές εκλογές του 2009, ο Ερντογάν ασπάστηκε τις ανησυχίες του ισλαμικού κεφαλαίου και έτσι το ΑΚΡ έλαβε την απόφαση να μη δώσει τα χέρια με το ΔΝΤ για να εξασφαλίσει οικονομική στήριξη.

Η αλλαγή στη «γλώσσα» των εξαγωγών Το 2008 οι χώρες της Ε.Ε. ήταν ο μεγαλύτερος αγοραστής των τουρκικών εξαγωγών, καθώς λάμβαναν το 48% των συνολικών εξαγωγών της Τουρκίας. Το 2009 υπήρξε μείωση στο 46%, για να φτάσει το 2012 στο 40%. Στον αντίποδα, οι χώρες της Μέσης Ανατολής αγόραζαν το 9,5% των τουρκικών εξαγωγών το 2002 και στα δέκα χρόνια διακυβέρνησης του ΑΚΡ μέχρι το 2012 απορροφούσαν πέραν του 20% του συνόλου των εξαγωγών της Τουρκίας. Τα κράτη-μέλη του Οργανισμού Ισλαμικής Διάσκεψης απορροφούσαν το 2002 το 13% των τουρκικών εξαγωγών και έφτασαν το 2010 να λαμβάνουν το 28,4%. Κατά τον Υπουργό Εξωτερικών, είναι χαρακτηριστικό και των πολιτικών επιδιώξεων της Τουρκίας το ότι οι εξαγωγές της στις αφρικανικές χώρες από το 2007 μέχρι το 2018 έχουν τετραπλασιαστεί. «Αυτή η μετατόπιση είναι ενδεικτική του πώς το ΑΚΡ άρχισε σταδιακά να προωθεί και ένα διαφορετικό ιδεολογικό πλαίσιο για τις γεωπολιτικές προτεραιότητες της Τουρκίας και να αναπτύσσει μια αντιδυτική ρητορική, όπως και την αναγκαιότητα άρσης της δυτικοκεντρικής ανάγνωσης του κόσμου. Μέσα στις συνθήκες που δημιούργησαν η οικονομική κρίση του 2008 και η Αραβική Άνοιξη, το ΑΚΡ άρχισε να προωθεί ένα νέο εθνικό όραμα, το οποίο επικεντρώθηκε στην έννοια του περιφερειακού ηγέτη, του περιφερειακού προστάτη, με το Ισλάμ να είναι ο βασικός φορέας της υπό δημιουργία νέας τάξης πραγμάτων», αναφέρει.

EconomyToday 43

COVER STORY

Η Μουσουλμανική Αδελφότητα και το 2023 Οι πολύ καλές σχέσεις της Τουρκίας και του Ερντογάν με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα είναι καλά γνωστές. «Να σας θυμίσω τι έγινε στην Αίγυπτο όταν είχαμε την εκλογή Μόρσι. Ο Ερντογάν ήταν ο πρώτος ηγέτης που είχε επισκεφθεί την Αίγυπτο, τον υποδέχθηκε ο κόσμος στους δρόμους της Αιγύπτου και ήταν ένδειξη της πολιτικής που αποφάσισε πλέον να ακολουθήσει η Τουρκία. Το 2012 το ΑΚΡ εξέδωσε ένα κείμενο με το πολιτικό όραμα του κόμματος για το 2023. (Το 2023 είναι σημαντικό για να κατανοήσουμε και σήμερα κάποια πράγματα που βλέπουμε να γίνονται, όπως τη μετατροπή της Αγίας Σοφίας σε τζαμί αλλά και τις επεκτατικές βλέψεις του Ερντογάν. Το 2023 συμπληρώνονται 100 χρόνια από τη δημιουργία της κοσμικής Τουρκίας του Κεμάλ Ατατούρκ και ο Ερντογάν προσδοκεί εκείνη τη χρονιά να κλειδώσει τη μετατροπή της χώρας σε μια ισλαμική δημοκρατία και μάλιστα ηγέτιδα του ισλαμικού κόσμου.) Σε αυτό το πολιτικό μανιφέστο, το πολιτικό όραμα για το 2023, αναφέρεται: “Όπως στις σχέσεις μας με τις ΗΠΑ, έτσι και αναφορικά με την ιδιότητά μας ως μέρος του ΝΑΤΟ, κινηθήκαμε με πλήρη συνείδηση ότι ο πραγματικός δρόμος ενίσχυσης των παραδοσιακών συμμαχικών μας σχέσεων περνά μέσα από την ισότιμη συμμετοχή της Τουρκίας και μέσα από την ισότιμη αντιμετώπισή της”. Δηλαδή, θεωρούσαν ότι η Δύση δεν προσέγγιζε ισότιμα την Τουρκία και αυτό ήταν κάτι που συνέβαλε και στην αλλαγή του γεωπολιτικού προσανατολισμού της Τουρκίας». Σύμφωνα με τον Νίκο Χριστοδουλίδη, κατά τη διάρκεια της δεύτερης περιόδου διακυβέρνησης του ΑΚΡ, εκδηλώνεται σταδιακά η αμφισβήτηση του γεωπολιτικού άξονα της Δύσης και μια αναζήτηση άλλων επιλογών αυτοπροσδιορισμού της Τουρκίας στο παγκόσμιο περιβάλλον. «Η κρίση του 2008 φαίνεται να είχε καθοριστικό ρόλο και εξαιτίας των παγκόσμιων και περιφερειακών αλλαγών που προκάλεσε, αλλά και εξαιτίας της αλλαγής των πολιτικών ισορροπιών και των συμμαχιών που επέλεξε το ΑΚΡ εντός της Τουρκίας. Μέσα από τη δημιουργία κενών ισχύος σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, έγινε εφικτή η εμφάνιση ενός περιφερειακού χώρου στον οποίο η Τουρκία επιζητεί ενίσχυση της δικής της επιρροής. Το βλέπουμε σήμερα στη Συρία, στην Κύπρο, στη Λιβύη, στο Ιράκ, σε χώρες του Κόλπου και σε χώρες της Αφρικής, όπου η Τουρκία επιζητεί να ενισχύσει την επιρροή της, ενώ την ίδια στιγμή επιδιώκει να μειώσει την εξάρτησή της από τους διεθνείς χρηματοπιστωτικούς θεσμούς δυτικού –αν μπορώ να τους χαρακτηρίσω ως τέτοιους– προσανατολισμού, όπως το ΔΝΤ», αναφέρει ο κ. Χριστοδουλίδης.

44 EconomyToday

«Μέσα από τη δημιουργία κενών ισχύος σε διεθνές και περιφερειακό επίπεδο, έγινε εφικτή η εμφάνιση ενός περιφερειακού χώρου στον οποίο η Τουρκία επιζητεί ενίσχυση της δικής της επιρροής»

Μετά τον Ερντογάν; Το μεγάλο ερώτημα, κατά τον Υπουργό Εξωτερικών, είναι «εάν αυτή η στρατηγική επιλογή, αυτή η στρατηγική στροφή, έχει αποκτήσει μια σταθερή και μακροπρόθεσμα βιώσιμη προοπτική για την Τουρκία. Εάν δηλαδή μπορούμε να μιλήσουμε πλέον για θεσμική αλλαγή προσανατολισμού της Τουρκίας σε πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό επίπεδο, ή εάν αυτή η αλλαγή και αυτή η πορεία θα ανατραπούν στη μετά Ερντογάν περίοδο».

Εντείνονται οι πιέσεις Αυτή τη στιγμή, στο εσωτερικό της χώρας παρουσιάζεται μια υποχώρηση στα ποσοστά του ΑΚΡ, όπως αποδεικνύει και η ήττα του κυβερνώντος συνασπισμού στις εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης τον Μάρτιο του 2019. Την ίδια στιγμή, η επιδεινούμενη κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, με τη σοβαρή κρίση ρευστότητας, είναι ένας ακόμα παράγοντας πίεσης επί του ΑΚΡ. «Οι δικές μας εκτιμήσεις αναφέρουν ότι μετά την πανδημία αναμένεται ύφεση τουλάχιστον 5%. Το ποσοστό ανεργίας αναμένεται να εκτοξευθεί από το υφιστάμενο 14%-15% σε 25%», αναφέρει ο κ. Χριστοδουλίδης.

Στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής Παρά το γεγονός ότι ο Ερντογάν δεν επιθυμεί προσφυγή στο ΔΝΤ, η Τουρκία ήδη προσεγγίζει τις Κεντρικές Τράπεζες διαφόρων χωρών για χρηματοδότηση. «Στα δικά μου θέματα», προσθέτει ο Υπουργός Εξωτερικών, «τόσο η πίεση που βιώνει το ΑΚΡ όσο και η επιδείνωση της οικονομίας της χώρας ωθούν τον Ερντογάν να εντείνει εσωτερικά την ακραία εθνικιστική και διχαστική ρητορική του, εργαλειοποιώντας παράλληλα όλο και περισσότερο τις στοχεύσεις του στην εξωτερική του πολιτική. Βλέπουμε δηλαδή μια στρατιωτικοποίηση της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας και δεν είναι καθόλου άσχετες οι κινήσεις της Τουρκίας στην εξωτερική της πολιτική με τα εσωτερικά δεδομένα στη χώρα, συμπεριλαμβανομένης της οικονομίας, αλλά και των εσωτερικών πολιτικών σχεδιασμών του Ερντογάν». Σύμφωνα με τον Υπουργό Εξωτερικών, στο πρόσωπο του Ερντογάν εκδηλώνεται αμφισβήτηση, έστω και μερική, τόσο στο εσωτερικό της χώρας, λόγω της οικονομικής κατάστασης, «όσο και από χώρες της

Με την ανάδειξή της στην εξουσία, η νέα κυβέρνηση του ΑΚΡ υιοθέτησε πλήρως το πρόγραμμα του ΔΝΤ, το εφάρμοσε με μεγάλη συνέπεια και άλλαξε ριζικά το οικονομικό μοντέλο της Τουρκίας μέσα σε λίγα μόνο χρόνια

περιφέρειας – βλέπετε το γνωστό δόγμα Νταβούτογλου, βάσει του οποίου η Τουρκία ξεκίνησε έχοντας ως δόγμα στην εξωτερική της πολιτική μηδενικά προβλήματα με τους γείτονες και έφτασε σ’ ένα σημείο να έχει προβλήματα με όλους τους γείτονες. Όλα αυτά αποτελούν δεδομένα τα οποία σίγουρα θα επηρεάσουν σε καθοριστικό βαθμό τη μετέπειτα πορεία της χώρας και τις κινήσεις της τόσο σε εσωτερικό όσο και σε εξωτερικό επίπεδο». ET

*Στοιχεία και αναφορές έχουν αντληθεί από τις παρουσιάσεις του Υπουργού Εξωτερικών, Νίκου Χριστοδουλίδη, και του αναπληρωτή καθηγητή Χρηματοοικονομικών στο Πανεπιστήμιο Κύπρου, Ανδρέα Μιλιδώνη, οι οποίες έγιναν στο πλαίσιο διαδικτυακής συζήτησης με θέμα «Τουρκική Οικονομία – Επιπτώσεις στην Ανατολική Μεσόγειο», την οποία διοργάνωσε στα τέλη Ιουλίου η Top Kinisis.

EconomyToday 45

COVER STORY

46 EconomyToday

Σημαντική υποτίμηση

της τουρκικής λίρας Ποιες δημοσιονομικές και νομισματικές προκλήσεις αναφύονται για την τουρκική οικονομία μετά τη διολίσθηση της τουρκικής λίρας και τις προβλέψεις των διεθνών οίκων. Η αξία της τουρκικής λίρας συνέχισε να διολισθαίνει τις τελευταίες εβδομάδες, ως απότοκο της μη συμβατικής νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής της χώρας. Η πτώση του τουρκικού νομίσματος αντανακλά τις ανησυχίες των επενδυτών και των αναλυτών για την πορεία της οικονομίας, η οποία παρουσίασε σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης, τροφοδοτούμενης από τεχνητά κίνητρα, εξωτερικό δανεισμό, αλόγιστη πιστωτική επέκταση και κρατικές ενέσεις ρευστότητας. ΤΟΥ ΤΑΣΟΥ ΓΙΑΣΕΜΙΔΗ Οικονομολόγου

EconomyToday 47

COVER STORY

Η

εισροή σημαντικών επενδυτικών κεφαλαίων, το χαμηλό κόστος δανεισμού μέσα από τις κρατικές τράπεζες (μετά από πιέσεις του Τούρκου Προέδρου) και η χορήγηση χρηματοπιστωτικών διευκολύνσεων είχαν οδηγήσει σε τεράστια αύξηση των τιμών των περιουσιακών στοιχείων της χώρας. Αυτό, σε συνδυασμό με το υψηλό ποσοστό πληθωρισμού και την υποτίμηση της τουρκικής λίρας, μειώνει σημαντικά την αγοραστική δύναμη των πολιτών.

ΤΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ Τα σοβαρότερα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας είναι το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και η εξάρτησή της από ξένο δανεισμό. Πολλές είναι οι εκθέσεις που αναφέρονται στην ανάγκη άσκησης αυστηρότερης νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής, ώστε να επιτευχθεί περιορισμός του ελλείμματος στο ισοζύγιο πληρωμών και της υπερβολικής πιστωτικής επέκτασης. Σημαντικοί συναλλαγματικοί κίνδυνοι αναφύονται και εξαιτίας του γεγονότος ότι ο ιδιωτικός τομέας είχε προχωρήσει σε εξωτερικό δανεισμό σε αμερικανικά δολάρια. Με τη συνεχή υποτίμηση της αξίας της τουρκικής λίρας, οι υποχρεώσεις (οι οποίες παραμένουν σε δολάρια) αυξάνονται. Λαμβάνοντας υπόψη τα πιο πάνω, η συνεχής διόγκωση των δανείων σε ξένο νόμισμα ενδεχομένως να δημιουργήσει προβλήματα βιωσιμότητας των επιχειρήσεων (ανάμεσα στις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις συγκαταλέγονται και μεγάλες τουρκικές τράπεζες), οι οποίες δεν θα μπορούν να αποπληρώσουν τα δάνεια που τους έχουν παραχωρηθεί από τις εγχώριες τράπεζες.

48 EconomyToday

ΦΥΓΗ ΕΠΕΝΔΥΣΕΩΝ Η αξιοπιστία της χώρας στο διεθνές επενδυτικό στερέωμα έχει πληγεί σημαντικά. Η διολίσθηση της αξίας της τουρκικής λίρας έχει άμεσο αντίκτυπο και στις ξένες επενδύσεις, εφόσον πολλοί είναι οι επενδυτές που βλέπουν την αξία των επενδύσεών τους να μειώνεται. Η φυγή ξένων επενδύσεων είναι χαρακτηριστική, την ίδια ώρα που η χώρα επιζητά ξένα κεφάλαια για κάλυψη των ελλειμμάτων της. Τα ελλείμματα αυτά αναμένεται να συνεχιστούν, εφόσον η κυβέρνηση δεν δείχνει καμία διάθεση για λήψη διορθωτικών μέτρων που θα περιορίσουν την κατανάλωση και την ανάπτυξη (αντίθετα, αναμένεται να προχωρήσει στη θέσπιση νέου πακέτου δημοσιονομικών κινήτρων). Μετά από πολιτικές παρεμβάσεις, το επιτόκιο στη χώρα έχει μειωθεί σημαντικά, σε τέτοιο βαθμό που είναι χαμηλότερο από το ποσοστό πληθωρισμού, κάτι που οδηγεί σε έξοδο των επενδυτών. Η μείωση των επιτοκίων δημιουργεί πληθωριστικές τάσεις και θα έπρεπε να συνδυαστεί με μια συγκρατημένη δημοσιονομική πολιτική. Απεναντίας, η τουρκική κυβέρνηση προχωρεί σε μια ασύμμετρη αύξηση των δαπανών με την υλοποίηση έργων (όπως γέφυρες και αεροδρόμια υπερβολικού κατασκευαστικού κόστους), προκειμένου να συντηρήσει την ανάπτυξη. Αυτό, σε συνδυασμό με τις αυξημένες δαπάνες για τις στρατιωτικές επιχειρήσεις στις οποίες συμμετέχει η χώρα, δημιουργεί ανισορροπίες στα δημόσια οικονομικά της.

Η διολίσθηση της αξίας της τουρκικής λίρας έχει άμεσο αντίκτυπο και στις ξένες επενδύσεις. Η φυγή ξένων επενδύσεων είναι χαρακτηριστική, την ίδια ώρα που η χώρα επιζητά ξένα κεφάλαια για κάλυψη των ΣΥΜΦΩΝΙΕΣ ΜΕ ΑΛΛΕΣ ΧΩΡΕΣ ελλειμμάτων Από την αρχή του χρόνου, η Κεντρική Τράπεζα της χώρας της

χρησιμοποίησε πέραν των μισών συναλλαγματικών της αποθεμάτων για να στηρίξει την τουρκική λίρα, με αποτέλεσμα αυτή τη στιγμή τα αποθέματα να βρίσκονται στα

ΟΙ ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ

όριά τους. Για να μπορέσει να αντιμετωπίσει το πρόβλημα που προκύπτει, η τουρκική κυβέρνηση ενεργοποίησε τις συμφωνίες ανταλλαγής συναλλάγματος με χώρες φιλικά προσκείμενες σε αυτήν, όπως το Κατάρ. Την ίδια στιγμή και με δικαιολογία τις συνέπειες της εξάπλωσης του κορωνοϊού, η κυβέρνηση προχώρησε στη δημιουργία ενός υπερταμείου, το οποίο χρηματοδοτεί (με αντάλλαγμα μετοχικό κεφάλαιο) εταιρείες που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις τους, με το τελευταίο παράδειγμα να είναι η Turkcell. Πέραν των πιο πάνω, θα πρέπει να τονιστεί ότι η Τουρκία αποτελεί κέντρο εισροής κεφαλαίων από γειτονικές χώρες (κάποιες φορές μέσω ύποπτων διαδρομών), ενώ κατάφερε να δημιουργήσει μια ισχυρή βιομηχανία παραγωγής οπλικών συστημάτων και να είναι αυτάρκης σε ό,τι αφορά τα προϊόντα του πρωτογενούς τομέα. ET

Τα σοβαρότερα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας είναι το έλλειμμα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών και η εξάρτησή της από ξένο δανεισμό

Η οικονομία της Τουρκίας αναμένεται να συρρικνωθεί κατά 4% φέτος, σύμφωνα με έρευνα του Bloomberg που λαμβάνει υπόψη τις εκτιμήσεις πάνω από 20 οικονομολόγων. Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση για ανακάλυψη του κοιτάσματος στη Μαύρη Θάλασσα, ο οίκος αξιολόγησης Fitch Ratings αναθεωρούσε το outlook της τουρκικής οικονομίας από σταθερό σε αρνητικό. Ο οίκος τονίζει ότι η απόφασή του αυτή βασίζεται στο γεγονός ότι τα συναλλαγματικά αποθέματα της χώρας εξαντλούνται και ότι εφαρμόζεται μια αναξιόπιστη νομισματική πολιτική (πράγμα που επιδεινώνει τους κινδύνους από την εξωτερική χρηματοδότηση σε ξένο συνάλλαγμα και ειδικά σε δολάρια). Ο οίκος επισημαίνει πως μια μείωση των επιτοκίων είναι αναγκαία για την αλλαγή του outlook. Αναφορικά με το κοίτασμα φυσικού αερίου που ανακοινώθηκε, το αποτέλεσμα αφορά την πρώτη εξερευνητική γεώτρηση, ενώ απαιτούνται τουλάχιστον δύο επιβεβαιωτικές γεωτρήσεις για να υπάρχει μια καλύτερη εκτίμηση του μεγέθους και του κόστους ανάπτυξης (το κοίτασμα είναι αρκετά μακριά από την ακτή, περί τα 145 χλμ.), καθώς και των ποιοτικών χαρακτηριστικών ενός τέτοιου κοιτάσματος, όπως το ποσοστό καθαρότητας μεθανίου, το οποίο επηρεάζει και το κόστος παραγωγής/επεξεργασίας. Επειδή το κοίτασμα είναι αρκετά μακριά από την ακτή, θα χρειαστεί αγωγός και νέες υποδομές διασύνδεσής του με το τουρκικό ΕΣΦΑ (Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου), κάτι που από μόνο του μπορεί να κοστίσει 500-700 εκατομμύρια δολάρια, μόνο για την κατασκευή των υποδομών μεταφοράς. Οι χρηματαγορές, και ειδικότερα οι χρηματαγορές συναλλάγματος, ουδέποτε επηρεάζονται ουσιαστικά από τέτοιες ανακοινώσεις, καθώς, ακόμη κι αν είναι ακριβή τα στοιχεία του Τούρκου Προέδρου, θα επηρεάσουν την πραγματική κατάσταση της τουρκικής ενεργειακής σκηνής και οικονομίας μετά από τουλάχιστον τρία χρόνια, κατά παραδοχή του ίδιου του Ερντογάν. Βασικές προκλήσεις για την τουρκική οικονομία αποτελούν η επανατοποθέτησή της σε πιο ισχυρές βάσεις μέσα από μια ορθολογιστική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική, η μείωση του εξωτερικού δανεισμού και του πληθωρισμού, ο περιορισμός της πιστωτικής επέκτασης και της μεγάλης εξάρτησης από ξένα κεφάλαια και η ενίσχυση της εγχώριας αγοράς.

EconomyToday 49

COVER STORY

50 EconomyToday

ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΒΑΘΙΑΣ ΥΦΕΣΗΣ Η ΤΟΥΡΚΙΑ

Τα τελευταία δύο χρόνια, η Τουρκία, αν και φλερτάρει με την πτώχευση, καταφέρνει να ελίσσεται, πηγαίνοντας κόντρα στις προβλέψεις των ειδικών. Αυτό, βέβαια, πραγματώνεται μέσω των ανορθόδοξων μεθόδων του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Τα ερωτήματα που εγείρονται είναι κατά πόσον καθίσταται εφικτό το σενάριο η Τουρκία να συνεχίσει να ξεφεύγει από τα πλοκάμια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου (ΔΝΤ) και ποιοι θα εξακολουθούν να αποτελούν τη «σανίδα σωτηρίας» της. Πάντως, το ενδεχόμενο προσφυγής στον μηχανισμό στήριξης θα κορυφώσει την αμφισβήτηση στο πρόσωπο του «Σουλτάνου» και ίσως ξυπνήσει τον χειρότερό του εφιάλτη, που δεν είναι άλλος από την αποκαθήλωσή του. ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΚΑΛΥΦΟΜΜΑΤΟΥ

EconomyToday 51

COVER STORY

Μ

ε την ανάληψη της εξουσίας από το ΑΚΡ, με επικεφαλής τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, το 2002, οι επενδυτές στράφηκαν στην Τουρκία μέχρι και το 2018. Αυτά τα 15 χρόνια, εισέρρεαν στα ταμεία του κράτους ξένα κεφάλαια που άγγιξαν τα 525 δισ. δολάρια. Η ραγδαία ανάπτυξη, σε συνάρτηση με την αποπληρωμή του ΔΝΤ, έδωσαν το εισιτήριο στον Ερντογάν για την απόλυτη νίκη. Κατάφερε να εγκριθεί η συνταγματική μεταρρύθμιση, αναδεικνύοντάς τον σε «απόλυτο μονάρχη», που έχει όλες τις εξουσίες στα χέρια του.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΥΨΗΛΟΥ ΡΙΣΚΟΥ Το σκηνικό, εντούτοις, άλλαξε άρδην, εξαιτίας της εξωτερικής πολιτικής του Ερντογάν. Το τεταμένο κλίμα που έχει δημιουργήσει με τις γειτονικές χώρες δεν αφήνει τους επενδυτές αδιάφορους. Η αβεβαιότητα που καλλιεργείται αναγκάζει τους επενδυτές σε μαζική φυγή, τη στιγμή που τα συναλλαγματικά αποθέματα λιγοστεύουν. Μέσα στα τελευταία δύο χρόνια, έχουν εγκαταλείψει τη χώρα περίπου 15 δισ. δολάρια. Το πρώτο τετράμηνο του 2020 υπολογίζεται ότι τα συναλλαγματικά διαθέσιμα της Κεντρικής Τράπεζας της Τουρκίας μειώθηκαν τουλάχιστον κατά 25 δισ. δολάρια. Σε συνέντευξή του, ο πρώην Υπουργός Οικονομικών Αλί Μπαμπατζάν, ο οποίος αποχώρησε από την κυβέρνηση και το κόμμα, αποδίδει πολλά από τα δεινά της τουρκικής οικονομίας στην εξωτερική πολιτική του Τούρκου Προέδρου.

52 EconomyToday

ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΑ ΣΤΗ ΜΑΥΡΗ ΘΑΛΑΣΣΑ

Ο Ερντογάν ανακοίνωσε με τυμπανοκρουσίες τον εντοπισμό μεγάλου κοιτάσματος φυσικού αερίου στη Μαύρη Θάλασσα, υποστηρίζοντας ότι το φυσικό αέριο θα είναι έτοιμο για τον καταναλωτή μέχρι το 2023, σε μια προσπάθεια να πείσει τις αγορές. Αρκετοί αναλυτές, όμως, εμφανίζονται δύσπιστοι, επισημαίνοντας ότι, αν και οι ποσότητες που λέγεται ότι εντοπίστηκαν

(320 δισ. κυβικά μέτρα) είναι μεν σημα-

ντικές, η ανακάλυψη δεν φτάνει για να διορθώσει τα χρόνια προβλήματα της τουρκικής οικονομίας ή για να αναδείξει τη χώρα σε ενεργειακή περιφερειακή δύναμη, όπως άφησε να εννοηθεί η Άγκυρα.

ΜΝΗΜΕΣ 2018 Οι τουρκικές τράπεζες φαίνεται πως βρίσκονται σε χειρότερη κατάσταση από εκείνη στην οποία βρίσκονταν κατά τη νομισματική κρίση του 2018. Σύμφωνα με στοιχεία της Capital Economics, στο σύνολό του ο κλάδος έχει χρέος σε ξένο νόμισμα συνολικού ύψους 81 δισ. δολαρίων, που αντιστοιχεί περίπου στο 10% του ΑΕΠ της χώρας και βέβαια είναι πολλαπλάσιο των 30 δισ. δολαρίων που διατηρούν οι τράπεζες στα ταμεία της Κεντρικής Τράπεζας. Επικαλούμενος τη ραγδαία μείωση των διαθεσίμων αλλά και τον κίνδυνο παρέμβασης της κυβέρνησης στον τραπεζικό κλάδο, ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης Fitch Ratings υποβάθμισε προσφάτως τραπεζικούς κολοσσούς της Τουρκίας, όπως τις Ziraat Bankasi και Turkiye Vakiflar Bankasi. Στις αρχές Ιουλίου, ο οίκος πιστοληπτικής αξιολόγησης Moody’s αναφέρθηκε στη «νέα ανησυχία που υπάρχει στην αγορά» και αφορά την οικονομική πολιτική της Τουρκίας. Προέβλεψε πως η τουρκική οικονομία θα συρρικνωθεί φέτος κατά 5% και θα ανακάμψει ήπια το 2021. Στην ίδια εκτίμηση, για ύφεση 5% της τουρκικής οικονομίας, έχει προβεί και το ΔΝΤ.

ΒΑΖΕΙ ΠΛΑΤΗ ΤΟ ΚΑΤΑΡ Το εμιράτο του Κατάρ αποτελεί τη «σανίδα σωτηρίας» της τουρκικής οικονομίας. Λίγους μήνες μετά το ξέσπασμα της πανδημίας του κορωνοϊού, όταν τα αποθεματικά της τουρκικής Κεντρικής Τράπεζας τελείωσαν και υπο-

«ΔΟΓΜΑ ΔΥΟΜΙΣΙ ΠΟΛΕΜΩΝ» Τα τελευταία τέσσερα χρόνια, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έχει βάλει την Τουρκία για τα καλά σε τρεις πολέμους έξω από τα σύνορά της. Μέχρι την απόπειρα του πραξικοπήματος στις 15 Ιουλίου 2016, οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις (ΤΕΔ) αντιδρούσαν έντονα στο ενδεχόμενο εμπλοκής στον πόλεμο της Συρίας, χωρίς μια ευρύτερη συμμαχική ομπρέλα. Το «ξεκαθάρισμα» των ΤΕΔ συμπαρέσυρε όποια δυνατότητα αντίδρασης υπήρχε και οδήγησε στην πρώτη επιχείρηση «Ασπίδα του Ευφράτη». Ακολούθησαν δύο ακόμα και μέχρι σήμερα οι ΤΕΔ έχουν φθάσει να κατέχουν λωρίδες γης στα βόρεια της Συρίας. Παράλληλα, οι ΤΕΔ επιχειρούν στο Ιράκ, ενώ οι επιχειρήσεις κατά του ΡΚΚ μέσα στο έδαφος της Τουρκίας αποτελούν μια πραγματικότητα δεκαετιών. Αυτό το μεσανατολικό μέτωπο κοστίζει σε χρήμα και αίμα και δεν είναι ιδιαίτερα δημοφιλές στο εσωτερικό. Ωστόσο, ο φόβος δημιουργίας ενός κουρδικού αυτόνομου τόξου, από τα όρη του βορείου Ιράκ μέχρι το Χατάι, λειτουργούσε

χώρησαν σε αρνητικό έδαφος, στην προσπάθεια στήριξης της λίρας, ο εμίρης του Κατάρ έσπευσε να χορηγήσει στην Τουρκία 15 δισ. δολάρια, προσφέροντας πίστωση χρόνου στην τουρκική οικονομία. Οι στενές σχέσεις των δύο χωρών άρχισαν το 2016, όταν η Ντόχα στήριξε τον Τούρκο Πρόεδρο κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος. Το ίδιο, όμως, έπραξε και η Άγκυρα, στηρίζοντας την Ντόχα όταν η γειτονική Σαουδική Αραβία επέβαλε τον αποκλεισμό της, πείθοντας και τις άλλες αραβικές χώρες να κάνουν το ίδιο. Έτσι, ακόμη και μετά την οικονομική καταστροφή εξαιτίας της πανδημίας, που ανάγκασε 90 χώρες να προσφύγουν στο ΔΝΤ, η Τουρκία του Ερντογάν απέφυγε την προσφυγή στο Ταμείο, κάτι που εξασφαλίζει τη δημοτικότητα του Τούρκου Προέδρου.

ΜΕΤΩΠΑ ΑΝΟΙΧΤΑ Από την Ανατολική Μεσόγειο και τη Λιβύη έως την Αρμενία και το Ισραήλ, ο Ερντογάν, παρά τα τεράστια προβλήματα της τουρκικής οικονομίας, συνεχίζει να ανοίγει πολλαπλά μέτωπα, υπηρετώντας το όραμα της «γαλάζιας πατρίδας».

διαχρονικά ως επιχείρημα που βρίσκει θετική την τουρκική κοινή γνώμη. Θεωρητικά, η Άγκυρα εφαρμόζει το περίφημο «δόγμα των δυόμισι πολέμων», με τη διαφορά ότι, αντί πολέμου με την Ελλάδα, έχει εμπλακεί στη Λιβύη. Η επιλογή, πάντως, της Άγκυρας να εμφανίζεται εντός του ΝΑΤΟ ως το «ανάχωμα» της επέκτασης της ρωσικής επιρροής στη βόρεια Αφρική είναι ενδεικτικό της τουρκικής ανάγκης να αποκτήσει εταίρους στη Λιβύη, προτού βρεθεί σε δεινή θέση. Μέχρι τώρα η πολιτική δεν έχει προσφέρει τα αναμενόμενα. Αντιθέτως, ο Ερντογάν χάνει έδαφος και αν διατηρεί υψηλά τα ποσοστά του, αυτό οφείλεται στην έλλειψη αντιπολίτευσης που να έχει τη δύναμη να αντικρούσει τον Τούρκο Πρόεδρο. Στις τουρκικές εκλογές του 2023, αν και δεν είναι κοντά, ο Ερντογάν θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να επιβεβαιώσει πως επί των ημερών του η Τουρκία έγινε η ισχυρότερη μεταξύ των δυνάμεων της περιοχής, μέσω της «γαλάζιας πατρίδας».

Ο ΕΡΝΤΟΓΑΝ, ΠΑΡΑ ΤΑ ΤΕΡΑΣΤΙΑ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΤΟΥΡΚΙΚΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ, ΣΥΝΕΧΙΖΕΙ ΝΑ ΑΝΟΙΓΕΙ ΠΟΛΛΑΠΛΑ ΜΕΤΩΠΑ, ΥΠΗΡΕΤΩΝΤΑΣ ΤΟ ΟΡΑΜΑ ΤΗΣ «ΓΑΛΑΖΙΑΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ»

Ο Τούρκος Πρόεδρος, λόγω της οικονομικής κατρακύλας ως αποτέλεσμα των ενεργειών του, δέχεται επίθεση στο εσωτερικό της χώρας του. Έτσι, με το αφήγημα «εναντίον όλων» προσπαθεί να περάσει στους πολίτες της χώρας του ένα αίσθημα «παντοδυναμίας» και «εθνικής υπερηφάνειας», αποπροσανατολίζοντάς τους από τα πραγματικά προβλήματα. Η κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο, ιδιαίτερα μετά την υπογραφή του τουρκολιβυκού μνημονίου τον περασμένο Δεκέμβριο, έχει επιταχύνει τις εξελίξεις στα Ελληνοτουρκικά, καθώς αργά ή γρήγορα η Τουρκία θα προσπαθήσει να το υλοποιήσει και η Ελλάδα οφείλει να απαντήσει. ET

EconomyToday 53

ΘΕΜΑ

Ολοκληρωμένη ενεργειακή πολιτική 54 EconomyToday

Η ενεργειακή πολιτική αποτελεί σημαντικό παράγοντα στην ανάπτυξη της οικονομίας, με κρίσιμες επιπτώσεις στο περιβάλλον και στη δημόσια υγεία. Η παγκόσμια οικονομία βρίσκεται σε μια αστάθεια και παρατεταμένη κρίση. Είναι για αυτό, μεταξύ άλλων, που θα πρέπει να ξαναδούμε εξαρχής το αναπτυξιακό μοντέλο της οικονομίας. Το υφιστάμενο μοντέλο φαίνεται να έχει φτάσει στα όριά του και δεν μπορεί πλέον να προσφέρει συγκριτικό πλεονέκτημα. Η ανάγκη για αλλαγή υποδείγματος αποτελεί μονόδρομο. Η Κύπρος έχει ίσως μια τελευταία ευκαιρία να αναδιατάξει την οικονομία της σε μια πιο ανταγωνιστική και βιώσιμη μορφή, αρχίζοντας από την ενέργεια. ΤΟΥ ΚυριακόΥ Ε. Γεωργίου Εργάτη Γνώσης

EconomyToday 55

ΘΕΜΑ

H

κυβέρνηση της Ελλάδας έχει ξεκινήσει αυτή την προσπάθεια, προσκαλώντας τον καθηγητή Χριστόφορο Πισσαρίδη για να ηγηθεί της επιτροπής για την αναγέννηση της οικονομίας της χώρας. Στη μελέτη της επιτροπής, η οποία δόθηκε πρόσφατα στη δημοσιότητα, επισημαίνεται πως ο βασικός στόχος της οικονομικής πολιτικής θα πρέπει να είναι η συστηματική αύξηση των εισοδημάτων, η οποία μπορεί να επιτευχθεί μόνο με δράσεις οικονομικής πολιτικής που συστηματικά θα ενισχύουν την παραγωγικότητα, την εργασία και τις επενδύσεις. Για αυτή την προσπάθεια, περισσότερα στο επόμενο άρθρο. Ας επανέλθουμε στα καθ’ ημάς και στην ενέργεια. Μια χώρα η οποία φιλοδοξεί να αναπτύξει τους ενεργειακούς της πόρους θα πρέπει να έχει τη διπλωματική και στρατιωτική δύναμη να υπερασπιστεί τα κυριαρχικά της δικαιώματα. Στην περίπτωση της Κύπρου, η προσπάθεια της στρατιωτικής θωράκισης έχει υποβαθμιστεί τόσο με τη μείωση της θητείας όσο και με τη μείωση του προϋπολογισμού για την άμυνα. Ως λαός, έχουμε μεταλλαχθεί σε ένα «συνονθύλευμα από ισορροπιστές εμπόρους και αλλοτριωμένους νεόπλουτους» Φοίνικες του 21ου αιώνα. Οι Φοίνικες, ενώ κυριάρχησαν εμπορικά στη Μεσόγειο, έχουν εξαφανιστεί ως λαός, γιατί δεν διέθεταν ένα ισχυρό σύστημα αξιών και εθνικής ταυτότητας. Έτσι, αφομοιώθηκαν από τους τοπικούς λαούς με τους οποίους εμπορεύονταν και η χώρα τους, ο άτυχος και πολύ βασανισμένος Λίβανος, παραμένει αδύναμη, διχασμένη και τυγχάνει εκμετάλλευσης από τους ισχυρούς της Γης και της περιοχής. Με δεδομένο ότι παγκόσμια υπάρχει μια συνεχώς αυξανόμενη προσπάθεια για μείωση της εξάρτησης από τους υδρογονάνθρακες, λόγω των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και της κλιματικής αλλαγής, το περιθώριο ωφέλιμης ανάπτυξης των κυπριακών αποθεμάτων υδρογονανθράκων περιορίζεται στα επόμενα 30 περίπου έτη, γιατί εξελικτικά οδηγούμαστε σε μια οικονομία απεξαρτημένη από τους υδρογονάνθρακες με ορίζοντα το 2050. Επομένως, θα πρέπει να υπάρξει μια αυξημένη προσπάθεια δημιουργίας των σχετικών υποδομών και η έναρξη αξιοποίησης των υφιστάμενων γνωστών αποθεμάτων, από τα κοιτάσματα «Αφροδίτη», «Καλυψώ» και «Γλαύκος», αλλά και η ανακάλυψη νέων, ώστε να υπάρξει μια πλήρης, στον βαθμό του δυνατού, καταγραφή και αξιοποίηση των αποθεμάτων. Το συνολικό μέγεθος των υφιστάμενων αποθεμάτων δικαιολογεί τη δημιουργία χερσαίου σταθμού υγροποίησης, ο οποίος θα υπερκαλύψει τις ανάγκες της Κύπρου και θα δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για εξαγωγή μέσω αγωγών στις γειτονικές χώρες και στην Ε.Ε. και μέσω πλοίων υγροποιημένου 56 EconomyToday

Η λειτουργία του τερματικού σταθμού αποθήκευσης και αποϋγροποίησης φυσικού αερίου, με ορίζοντα λειτουργίας το καλοκαίρι του 2022, αποτελεί μια πολύ θετική εξέλιξη

φυσικού αερίου (LNG) στην προσοδοφόρο περιοχή της Άπω Ανατολής. Βεβαίως, στην ανάλυση θα πρέπει να ληφθεί υπόψη το υψηλό κόστος εξόρυξης και εκμετάλλευσης και οι τρέχουσες, ανά περίοδο, τιμές στις διεθνείς αγορές. Η λειτουργία του τερματικού σταθμού αποθήκευσης και αποϋγροποίησης φυσικού αερίου, με ορίζοντα λειτουργίας το καλοκαίρι του 2022, αποτελεί μια πολύ θετική εξέλιξη. Εξίσου θετική θα ήταν μια συμφωνία εκμετάλλευσης του κοιτάσματος «Αφροδίτη» με το Ισραήλ και την Αίγυπτο και η τροφοδοσία της Κύπρου με το πλεόνασμα, ώστε να καλυφθούν άμεσα οι ανάγκες παραγωγής ηλεκτρισμού και κίνησης. Για να συμβεί το δεύτερο, θα πρέπει η κυβέρνηση να εξαγγείλει πρόγραμμα κινήτρων για τη μετατροπή συμβατικών αυτοκινήτων σε υβριδικά με κατανάλωση υγραερίου. Αυτό το μέτρο από μόνο του θα δημιουργήσει αγορά για την κατανάλωση υγραερίου και παράλληλη κάθετη μείωση των αερίων του θερμοκηπίου και των οξειδίων του αζώτου και του θείου, και φυσικά χαμηλότερες τιμές κατά 15% - 25%. Επιπλέον εξοικονόμηση θα προέλθει όταν η Κύπρος σταματήσει να αγοράζει το κόστος της επιπρόσθετης επιβάρυνσης του περιβάλλοντος και δεν θα κινδυνεύει με την

επιβολή προστίμων από την Ε.Ε. Βεβαίως, η μεσοπρόθεσμη προσπάθεια αξιοποίησης του υγραερίου για κάλυψη των τοπικών αναγκών σε ενέργεια δεν είναι η μόνη λύση. Μια ολιστική αντιμετώπιση θα πρέπει να περιλαμβάνει τη μείωση της κατανάλωσης ενέργειας και την παραγωγή ενέργειας από εναλλακτικές πηγές, όπως η ηλιακή, η αιολική, η καύση βιομάζας, το βιοαέριο και –γιατί όχι;– η αξιοποίηση του νερού με τη μορφή της υδροηλεκτρικής ενέργειας και της ενέργειας από τα κύματα της θάλασσας. Με βάση τα στατιστικά στοιχεία της Eurostat (βλέπε πίνακα), η Κύπρος έχει καλύψει τον στόχο του 13% για το 2020. Όμως, αν λάβει κανείς υπόψη το υψηλό ηλιακό δυναμικό, είναι φανερό ότι υπάρχουν μεγάλα περιθώρια περαιτέρω επέκτασης.

H εξοικονόμηση ενέργειας είναι ένας βασικός στόχος και επιτυγχάνεται με πολλούς τρόπους, αρχίζοντας από την αγορά ηλεκτρικών, υβριδικών και με μικρότερο, καθαρότερο κινητήρα οχημάτων. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η οδήγηση ενός ηλεκτρικού αυτοκινήτου δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη μείωση της παραγωγής και της κατανάλωσης ενέργειας, ούτε και μείωση των παραγόμενων ρύπων, διότι για τη λειτουργία αυτών των οχημάτων απαιτείται η παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας και η μεταφορά της εκεί όπου θα φορτιστούν οι μπαταρίες του οχήματος. Αυτό που έχει παρατηρηθεί στην Αμερική είναι η σημαντικά αυξημένη ζήτηση για ηλεκτρική ενέργεια τα βράδια, όταν οι εργαζόμενοι επιστρέφουν στις οικίες τους. Λόγω της ώρας, η ενέργεια παράγεται από συμβατικές πηγές. Αντίθετα, τα υβριδικά οχήματα έχουν

Επιπλέον εξοικονόμηση θα προέλθει όταν η Κύπρος σταματήσει να αγοράζει το κόστος της επιπρόσθετης επιβάρυνσης του περιβάλλοντος και δεν θα κινδυνεύει με την επιβολή προστίμων από την Ε.Ε.

το πλεονέκτημα ότι οι μπαταρίες τους φορτίζονται από τον κινητήρα κατά την κίνηση, χωρίς την ανάγκη για επιπρόσθετη ενέργεια από το ηλεκτρικό δίκτυο. Επίσης, σημαντική εξοικονόμηση ενέργειας μπορεί να προέλθει από τον σχεδιασμό και την οικοδόμηση/ανακαίνιση κτιρίων με πολύ υψηλή ενεργειακή απόδοση και σχεδόν μηδενική ή πολύ χαμηλή κατανάλωση ενέργειας, που να καλύπτεται σε πολύ μεγάλο βαθμό από ανανεώσιμες πηγές. Το κόστος παραγωγής ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές έχει μειωθεί σημαντικά τα τελευταία χρόνια. Το πρόβλημα που παραμένει είναι το υψηλό κόστος αποθήκευσης σε μπαταρίες ή άλλα μέσα. Οι μπαταρίες προς το παρόν έχουν υψηλό κόστος και σύντομο ωφέλιμο χρόνο λειτουργίας. Μια εναλλακτική λύση θα μπορούσε να είναι η αποθήκευση ενέργειας σε άλλες μορφές, όπως η γεωθερμία ή η δυναμική, υδροηλεκτρική ενέργεια. Από δύο συγκοινωνούντα με διαφορετικό υψόμετρο φράγματα παράγεται ηλεκτρισμός το βράδυ με τη διοχέτευση νερού από το υψηλότερο στο χαμηλότερο σημείο. Κατά τη διάρκεια της ημέρας, ηλεκτρική ενέργεια από ανανεώσιμες πηγές μεταφέρει το νερό πίσω στο υψηλότερο φράγμα για να χρησιμοποιηθεί ξανά. Γίνεται φανερό ότι οι υδρογονάνθρακες αποτελούν στην καλύτερη περίπτωση μια ενδιάμεση λύση για την Κύπρο. Σ’ αυτό το πλαίσιο των 30 περίπου χρόνων, θα πρέπει να αξιοποιηθούν τα εθνικά αποθέματα, ενώ παράλληλα θα πρέπει να εδραιωθεί η χρήση ενέργειας από εναλλακτικές πηγές. ET

EconomyToday 57

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΒΑΣΙΛΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΑΔΗΣ ΥΦΥΠΟΥΡΓΟΣ ΝΑΥΤΙΛΙΑΣ

«ΔΥΣΚΟΛΑ ΛΕΩ ΟΧΙ

ΣΤΙΣ ΠΡΟΚΛΗΣΕΙΣ» Το όραμα αλλά και το προσωπικό του στοίχημα για την κυπριακή ναυτιλία καταθέτει, σε συνέντευξη που παραχωρεί στο περιοδικό Economy Today, ο νέος Υφυπουργός Ναυτιλίας παρά τω Προέδρω, Βασίλης Δημητριάδης. Με πλούσιο βιογραφικό σε ευρωπαϊκά και διεθνή θέματα και δη στη ναυτιλιακή πολιτική της Ε.Ε., ο κ. Δημητριάδης τονίζει ότι θα επιδιώξει «τη διαμόρφωση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής για τη ναυτιλία και ευρύτερα για τις θαλάσσιες δραστηριότητες». Όπως υπογραμμίζει, «είναι σημαντικό να υπάρχει όραμα και ξεκάθαρη στόχευση, για να τεθούν οι βάσεις ώστε ο τομέας αυτός να αναπτυχθεί κατά τρόπο ολιστικό και αειφόρο και να αποτελέσει για χρόνια πηγή συνεισφοράς στην οικονομία του τόπου, τόσο σε έσοδα όσο και σε απασχόληση». Στις άμεσες προτεραιότητες του νέου Υφυπουργού εντάσσεται, μεταξύ άλλων, η βελτίωση του κυπριακού ναυτιλιακού προϊόντος, ώστε να καταστεί ακόμη πιο ελκυστικό, ενώ ένας από τους στόχους του είναι να καταφέρει η Κύπρος να συνδιαμορφώνει και να επηρεάζει τα παγκόσμια και ευρωπαϊκά ναυτιλιακά δρώμενα και όχι να είναι ένας απλός παρατηρητής. Στη συνέντευξη που ακολουθεί, ο κ. Δημητριάδης μάς φανερώνει πτυχές από την προσωπικότητά του, ενώ μας αποκαλύπτει ποιος στόχος του δεν έχει ακόμα επιτευχθεί. ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΕΜΙΛY ΜΙΝΤΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΥΠΡΙΑΝΟΥ Photo Credit: New Passenger Terminal, DP world Λεμεσός

Μ

ε την ανάληψη των καθηκόντων σας, ποιες ήταν οι άμεσες προτεραιότητές σας; Η ενίσχυση της κυπριακής ναυτιλίας και η περαιτέρω ανάπτυξη του ναυτιλιακού συμπλέγματος και του κυπριακού στόλου αποτελεί διαχρονικό στόχο. Αυτό θα επιτευχθεί μέσω της προώθησης και προβολής της κυπριακής σημαίας, της απλούστευσης και του εκσυγχρονισμού του σχετικού νομοθετικού πλαισίου, της ποιοτικής βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών, της διασφάλισης και διατήρησης της ανταγωνιστικότητάς μας, καθώς και της ενδυνάμωσης της συνεργασίας με τους

58 EconomyToday

«Το προσκλητήριο προσφοράς προς την Κύπρο μας που μου απηύθυνε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αποτέλεσε έκπληξη αλλά συνάμα και ιδιαίτερη τιμή»

εμπλεκόμενους φορείς. Άμεση προτεραιότητα είναι η βελτίωση του κυπριακού ναυτιλιακού προϊόντος, για να καταστεί ακόμη πιο ελκυστικό. Επεξεργαζόμαστε τρόπους παροχής περαιτέρω κινήτρων, τόσο σε πλοία όσο και σε εταιρείες. Παράλληλα, βρίσκεται σε εξέλιξη η προσπάθεια αναβάθμισης των υφιστάμενων υπηρεσιών, μέσω της ψηφιοποίησης και της αυτοματοποίησης, που θα μας καταστήσουν πιο αποτελεσματικούς. Ποιο είναι το προσωπικό σας στοίχημα ως Υφυπουργός Ναυτιλίας της Κύπρου; Είμαστε η 3η ναυτιλιακή δύναμη στην Ευρώπη και η 11η παγκόσμια, οπότε στόχος μας είναι η Κύπρος να συνδιαμορφώνει και να επηρεάζει τα παγκόσμια και ευρωπαϊκά ναυτιλιακά δρώμενα και όχι να είναι ένας απλός παρατηρητής. Είναι σημαντικό να ενεργούμε έγκαιρα και προληπτικά, για να μπορέσουμε να συμμετέχουμε ενεργά στη διαμόρφωση των ευρωπαϊκών και διεθνών πολιτικών και να διαδραματίζουμε πρωταγωνιστικό ρόλο στην παγκόσμια ναυτιλιακή σκηνή. Ευελπιστώ ότι η εμπειρία μου στα διάφορα όργανα της Ε.Ε. θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση, έτσι ώστε να μπορέσουμε να αντιμετωπίσουμε αποτελεσματικά τις αυξανόμενες προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο τομέας. Επιπρόσθετα, θα επιδιώξω να συνδράμω ουσιαστικά στην προσπάθεια η ναυτιλία μας –αυτός ο συναρπαστικός και δυναμικός τομέας– να αγκαλιαστεί από τους νέους ανθρώπους. Να καλλιεργήσουμε θαλάσσια και ναυτιλιακή κουλτούρα, ώστε να τεθούν στέρεες βάσεις για ευοίωνο και αειφόρο μέλλον του τομέα αυτού στην Κύπρο.

EconomyToday 59

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ

ΤΙ ΑΝΕΔΕΙΞΕ Η ΠΑΝΔΗΜΙΑ Η πανδημία του COVID-19 επηρέασε σε σημαντικό βαθμό όλους τους τομείς της οικονομίας. Ποια είναι σήμερα η εικόνα που επικρατεί στον τομέα της ναυτιλίας και τι άφησε πίσω του το lockdown; Με την πανδημία, η ναυτιλία έχει πληγεί, όπως και όλες οι δραστηριότητες της οικονομίας. Σημαντικό πλήγμα έχει δεχθεί ο τομέας των επιβατηγών πλοίων και της κρουαζιέρας. Επηρεάστηκαν επίσης σημαντικά και τα εμπορικά πλοία. Η πανδημία ανέδειξε τη σημασία του τομέα ως κινητήριας δύναμης του εμπορίου, καθώς το 90% του διεθνούς εμπορίου διεξάγεται μέσω θαλάσσης. Αντιλαμβάνεστε ότι, αν δεν λειτουργούσαν τα πλοία, δεν θα μπορούσαν να εξασφαλιστούν οι άμεσες ανάγκες των πολιτών. Τα πλοία εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν αρκετά λειτουργικά προβλήματα εξαιτίας του COVID-19, όπως η αλλαγή των πληρωμάτων, η προσέγγιση σε διάφορα λιμάνια, οι δυσκολίες φορτοεκφόρτωσης εμπορευμάτων, καθώς και η παραλαβή προμηθειών. Η Κύπρος πήρε τα εύσημα από τη διεθνή ναυτιλιακή κοινότητα για τον αποτελεσματικό τρόπο με τον οποίο χειρίζεται αυτά τα προβλήματα. Ποιες είναι οι κύριες προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει σήμερα η κυπριακή ναυτιλία; Οι θαλάσσιες μεταφορές και κατ’ επέκταση η ναυτιλιακή βιομηχανία αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις, τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο. Απαραίτητη προϋπόθεση για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι προκλήσεις, έτσι ώστε να οικοδομήσουμε ένα ευοίωνο μέλλον για την κυπριακή ναυτιλία, είναι η στενή συνεργασία μεταξύ των ρυθμιστικών αρχών και της βιομηχανίας, ιδιαίτερα με το Κυπριακό Ναυτιλιακό Επιμελητήριο και την Κυπριακή Ένωση Πλοιοκτητών. Η μετεξέλιξη του τομέα κατά τρόπο που να συνεισφέρει ουσιαστικά στην κλιματική αλλαγή και στην προστασία του

60 EconomyToday

250

ΝΑΥΤΙΛΙΑΚΕΣ ΕΤΑΙΡΕΙΕΣ

55.000

ΝΑΥΤΙΚΟΙ ΣΤΑ ΚΥΠΡΙΑΚΑ ΠΛΟΙΑ

9.000

ΑΤΟΜΑ ΣΤΗΝ ΞΗΡΑ

7%

ΤΟΥ ΑΕΠ ΕΣΟΔΑ

3%

ΤΟΥ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟΥ ΔΥΝΑΜΙΚΟΥ

περιβάλλοντος, καθώς και ο εμβολιασμός της λειτουργίας του τομέα με την ψηφιακή τεχνολογία, αποτελούν μεγάλες προκλήσεις. Πρέπει να εργαστούμε από κοινού για να διαμορφώσουμε λύσεις που να είναι πρακτικά εφαρμόσιμες και να έχουν –στο μέτρο του δυνατού– εφαρμογή σε παγκόσμια κλίμακα, έτσι ώστε να μην πληγεί η ανταγωνιστικότητα της ναυτιλίας. Ευελπιστώ πως ο πλούτος εμπειρογνωμοσύνης της κυπριακής ναυτιλιακής διοίκησης, σε συνάρτηση με τη δικτύωση που έχουμε οικοδομήσει τα τελευταία χρόνια, θα αξιοποιηθούν προς αυτή την κατεύθυνση.

ΤΑ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΚΥΠΡΟΥ

Ποια είναι τα κύρια πλεονεκτήματα της Κύπρου; Υπάρχουν προοπτικές περαιτέρω ανάπτυξης του τομέα; Η Κύπρος αποτελεί ένα από τα λίγα ναυτιλιακά κέντρα παγκοσμίως που συνδυάζει ένα διεθνές νηολόγιο εγνωσμένου κύρους και ποιότητας, το οποίο συγκαταλέγεται ανάμεσα στα μεγαλύτερα στον κόσμο, και ένα ολοκληρωμένο ναυτιλιακό σύμπλεγμα εταιρειών και υποδομών. Το σύμπλεγμα αυτό καλύπτει μεγάλο φάσμα ναυτιλιακών και παρεμφερών υπηρεσιών, με εταιρείες ιδιοκτησίας, διαχείρισης και ναυλώσεων πλοίων, εταιρείες παροχής καυσίμων, τεχνολογίας, λογισμικών, λογιστικών και ναυτα-

σφαλιστικών υπηρεσιών, ναυπηγεία, ναυτικούς πράκτορες κ.ο.κ. Η κυπριακή σημαία συγκαταλέγεται στη Λευκή Λίστα των Μνημονίων Συνεννόησης του Παρισιού και του Τόκιο, καθώς και στη λίστα Qualship 21 της Αμερικανικής Ακτοφυλακής, με αποτέλεσμα τη μείωση της συχνότητας των επιθεωρήσεων των πλοίων και λιγότερες καθυστερήσεις στα λιμάνια των Μνημονίων και των ΗΠΑ. Η Κύπρος παρέχει έναν μεγάλο αριθμό οικονομικών και φορολογικών πλεονεκτημάτων και κινήτρων, όπως: • Το Σύστημα Φόρου Χωρητικότητας, το οποίο παρέχει συνθήκες σταθερότητας στις εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Κύπρο.

• Τα ανταγωνιστικά τέλη και την απάλειψη των αρχικών τελών εγγραφής και υποθηκών πλοίων, που, σε συνδυασμό με την απλοποιημένη πολιτική εγγραφής πλοίων στο κυπριακό νηολόγιο, καθιστούν την κυπριακή σημαία εξαιρετική επιλογή.

• Την παροχή μειώσεων στον φόρο χωρητικότητας σε πλοία τα οποία χρησιμοποιούν μηχανισμούς για την προστασία του θαλάσσιου περιβάλλοντος και για τη μείωση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής, κίνητρο που συμβάλλει παράλληλα στους περιβαλλοντικούς μας στόχους. Η κυπριακή ναυτιλιακή διοίκηση παρέχει άμεση, αποτελεσματική και ποιοτική 24ωρη εξυπηρέτηση, τόσο από το ίδιο το Υφυπουργείο όσο και από τα ναυτιλιακά γραφεία του που βρίσκονται σε σημαντικά ναυτιλιακά κέντρα του εξωτερικού, όπως ο Πειραιάς, η Νέα Υόρκη, το Λονδίνο, το Ρότερνταμ και το Αμβούργο. Με τον πλούτο εμπειρο-

«Οι προοπτικές απασχόλησης στα ναυτικά επαγγέλματα είναι εξαιρετικές, με άμεση επαγγελματική αποκατάσταση και με αξιόλογες οικονομικές απολαβές, γεγονός πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που παρατηρείται υψηλή ανεργία στους νέους μας»

γνωμοσύνης, την πελατοκεντρική προσέγγιση και την αξιοποίηση της τεχνολογίας, τα στελέχη του Υφυπουργείου ανταποκρίνονται άμεσα και αποτελεσματικά στις ανάγκες και απαιτήσεις της βιομηχανίας. Η Κύπρος έχει δυνατή φωνή και ενεργό συμμετοχή στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων σε διεθνή φόρα, όπως ο Διεθνής Ναυτιλιακός Οργανισμός, η Ευρωπαϊκή Ένωση και ο Διεθνής Οργανισμός Εργασίας, όπου προσπαθούμε να προωθήσουμε υπεύθυνες κοινωνικές και περιβαλλοντικές πολιτικές, οι οποίες ταυτόχρονα ενισχύουν την ανταγωνιστικότητα της ευρωπαϊκής και παγκόσμιας ναυτιλίας και διασφαλίζουν τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του τομέα σε παγκόσμιο επίπεδο.

ΚΡΟΥΑΖΙΕΡΕΣ Ο τομέας της κρουαζιέρας έχει πληγεί σημαντικά από τον COVID-19. Πώς σκέφτεστε να διαχειριστείτε τα προβλήματα που προκύπτουν, αλλά και να ενισχύσετε τον τομέα αυτό; Αρνητικά έχουν επηρεαστεί όλοι οι τύποι πλοίων από την εξάπλωση της πανδημίας. Όμως, όπως πολύ σωστά εντοπίσατε, το μεγαλύτερο πλήγμα έχει υποστεί ο τομέας της κρουαζιέρας και των επιβατηγών πλοίων. Καταβάλλονται προσπάθειες, ιδιαίτερα σε επίπεδο Ε.Ε., σε συνεργασία με τα κράτη-μέλη, για ανάκαμψη του τομέα, μέσα από διάφορες πρωτοβουλίες και κίνητρα που βρίσκονται υπό διαμόρφωση.

EconomyToday 61

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ Γενικότερα, το Υφυπουργείο εφάρμοσε σειρά από υποστηρικτικά μέτρα και ειδικές διευθετήσεις, προκειμένου να διευκολυνθούν οι εταιρείες και τα κυπριακά πλοία στη διεξαγωγή των εργασιών τους κατά τη δύσκολη αυτή περίοδο. Αυτά συμπεριλαμβάνουν την παράταση της προθεσμίας για καταβολή του φόρου χωρητικότητας και του ετήσιου τέλους διαχείρισης νηολογίου, την παράταση ισχύος πιστοποιητικών ναυτικών και τη δημιουργία ειδικής ενότητας στην ιστοσελίδα μας με υποστηρικτικό υλικό. Επίσης, έχει υιοθετηθεί ειδικό πρωτόκολλο για την αλλαγή πληρωμάτων σε κυπριακά λιμάνια. Η Κύπρος είναι από τις πρώτες χώρες παγκοσμίως που έχει προχωρήσει σε τέτοιου είδους στήριξη προς τους ναυτικούς και τις ναυτιλιακές εταιρείες. Επιπρόσθετα, η Κύπρος παρέχει κάθε δυνατή τεχνική υποστήριξη και βοήθεια στα έξι κρουαζιερόπλοια που επέλεξαν να ελλιμενιστούν στο αγκυροβόλιο Λεμεσού Μονής.

Η ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΜΑΣ Η ναυτιλία αποτελεί έναν από τους σημαντικότερους τομείς της κυπριακής οικονομίας. Ποιο είναι το στρατηγικό σας πλάνο; Στόχος μας είναι η ενδυνάμωση των συγκριτικών μας πλεονεκτημάτων, ενόψει και του έντονου διεθνούς ανταγωνισμού, καθώς και η διασφάλιση των φορολογικών πλεονεκτημάτων που έχουν δώσει ώθηση στον τομέα της ναυτιλίας. Η παροχή ενός σταθερού και προβλέψιμου επιχειρησιακού και επενδυτικού πλαισίου είναι καίριας σημασίας για τις ναυτιλιακές εταιρείες που δραστηριοποι-

«Είμαστε η 3η ναυτιλιακή δύναμη στην Ευρώπη και η 11η παγκόσμια, οπότε στόχος μας είναι η Κύπρος να συνδιαμορφώνει και να επηρεάζει τα παγκόσμια και ευρωπαϊκά ναυτιλιακά δρώμενα και όχι να είναι ένας απλός παρατηρητής»

ούνται στην Κύπρο. Θα πρέπει να δημιουργήσουμε προϋποθέσεις περαιτέρω ανάπτυξης μέσα από καινούργιες δράσεις και πρωτοβουλίες, με σκοπό την προσέλκυση νέων πλοίων στο κυπριακό νηολόγιο αλλά και την εγκατάσταση νέων εταιρειών, ούτως ώστε οι δύο αυτοί πυλώνες, πάνω στους οποίους έχει οικοδομηθεί η κυπριακή ναυτιλία, να ενισχυθούν και κατά συνέπεια να αυξηθεί η συνεισφορά της ναυτιλίας στην οικονομία μας. Μέσα σε αυτά τα πλαίσια, θα επιδιώξω τη διαμόρφωση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής για τη ναυτιλία και ευρύτερα για τις θαλάσσιες δραστηριότητες. Είναι σημαντικό να υπάρχει όραμα και ξεκάθαρη στόχευση, για να τεθούν οι βάσεις ώστε ο τομέας αυτός να αναπτυχθεί κατά τρόπο ολιστικό και αειφόρο και να αποτελέσει για χρόνια πηγή συνεισφοράς στην οικονομία του τόπου, τόσο σε έσοδα όσο και σε απασχόληση. «Γαλάζια» ανάπτυξη και «πράσινη» ανάπτυξη. Σε ποιες κατευθύνσεις στρέφεται η προσοχή σας; Το Υφυπουργείο Ναυτιλίας συντονίζει την Εθνική Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική, στην οποία εμπίπτει η γαλάζια ανάπτυξη. Το Υφυπουργείο, στο πλαίσιο των αρμοδιοτήτων του, έχει συστήσει συντονιστική ομάδα, η οποία επεξεργάζεται την ετοιμασία ενός ρεαλιστικού και εφαρμόσιμου σχεδίου δράσης, το οποίο θα περιλαμβάνει ενέργειες και δράσεις για τη διαμόρφωση και υλοποίηση της Ολοκληρωμένης Θαλάσσιας Πολιτικής της Κύπρου. Μέσα στο πλαίσιο αυτό, προωθούνται δράσεις με στόχο τη γαλάζια ανάπτυξη, την ανάπτυξη της καινοτομίας και της θαλάσσιας τεχνολογίας, αλλά και τη διαμόρφωση ενός

Impossible is often the untried! Αναλάβατε καθήκοντα σε μια δύσκολη εποχή. Οι κρίσιμες στιγμές δεν σας έκαναν να κάνετε δεύτερες σκέψεις; Σε προτάσεις ανάληψης πολιτειακού αξιώματος δεν σου δίνεται περιθώριο ούτε για πρώτη ούτε για δεύτερη σκέψη. Το προσκλητήριο προσφοράς προς την Κύπρο μας που μου απηύθυνε ο Πρόεδρος Αναστασιάδης αποτέλεσε έκπληξη αλλά συνάμα και ιδιαίτερη τιμή. Θα καταβάλω κάθε δυνατή προσπάθεια για να ανταποκριθώ. Δύσκολες οι εποχές, όμως δύσκολα λέω όχι στις προκλήσεις. Τι είναι αυτό που σας χαρακτηρίζει περισσότερο ως επαγγελματία; Επιμονή, προσήλωση στον στόχο, σκληρή δουλειά, ομαδικότητα, εκτίμηση στους συνεργάτες και στους συνομιλητές μου, συλλογικότητα.

62 EconomyToday

Προσπαθώ να είμαι καλός ακροατής και να σέβομαι απόλυτα την αντίθετη άποψη. Ποιο είναι το μότο σας; Impossible is often the untried! (Αδύνατο είναι συνήθως αυτό που δεν το έχουμε προσπαθήσει ή δοκιμάσει.) Ποιος άνθρωπος αποτελεί πηγή έμπνευσης για εσάς; Ο κάθε άνθρωπος που προσπαθεί σε διάφορες εκφάνσεις της ζωής να ξεπεράσει τα όριά του, να υπερβεί τον εαυτό του, εμπνέοντας με το παράδειγμά του τους γύρω του. Ποια συμβουλή σάς έδωσαν και την κρατάτε μέχρι σήμερα; Να είσαι ο εαυτός σου, αληθινός και αυθεντικός. Όχι το αντίγραφο κάποιου άλλου. Ποια θεωρείτε τη μεγαλύτερη επαγγελματική σας επιτυχία; Η επιτυχία, για να είναι επιτυχία, δεν

πρέπει να είναι πυροτέχνημα της στιγμής. Συνεπώς, επαγγελματική επιτυχία θεωρώ τη μεθοδικότητα με την οποία σχεδιάστηκαν και υλοποιήθηκαν διάφοροι στόχοι, που ενδεχομένως να ενέπνευσαν συνεργάτες και να άφησαν το αποτύπωμά τους. Θα μπορούσα να αναφερθώ στη «Διακήρυξη της Λεμεσού» για την Ολοκληρωμένη Θαλάσσια Πολιτική επί Κυπριακής Προεδρίας, σε μικρές και μεγάλες νίκες για την κυπριακή ναυτιλία που πετύχαμε από το 2004 στις Βρυξέλλες και στην κάθε επιτυχή έκβαση των διαπραγματεύσεων που είχα με τρίτες χώρες, διασφαλίζοντας τα συμφέροντα της ευρωπαϊκής ναυτιλίας, στο πλαίσιο του συντονισμού των εξωτερικών ναυτιλιακών σχέσεων της Ε.Ε. Ποια είναι η σχέση σας με την τεχνολογία και τα μέσα κοινω-

νικής δικτύωσης; Αν τεχνολογία θεωρείται το μέσο για να κάνω τη δουλειά μου πιο γρήγορα και αποτελεσματικά και αν τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης είναι ένας από τους τρόπους επικοινωνίας με τον κόσμο και ιδιαίτερα με τους φίλους μου που είναι μακριά, τότε η σχέση μου είναι αρκετά καλή. Ποιος στόχος σας δεν έχει επιτευχθεί; Προσωπικός στόχος είναι να τρέξω και να τερματίσω σε υπερμαραθώνιο (ultramarathon, 60-80 χλμ.). Όσον αφορά έντονη επιθυμία και ευχή, είναι να δω ενωμένη την Κύπρο μας και τα πλοία υπό κυπριακή σημαία να προσεγγίζουν και να εμπορεύονται σε όλα τα λιμάνια της Κυπριακής Δημοκρατίας, από την Αμμόχωστο στην Πάφο, από τη Λεμεσό στην Κερύνεια.

ολοκληρωμένου θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού που να στοχεύει στην ολιστική προσέγγιση για βέλτιστη αξιοποίηση όλων των θαλάσσιων δραστηριοτήτων, έτσι ώστε η θάλασσα να αποτελεί πηγή αειφόρου ανάπτυξης και σημαντικής συνεισφοράς στην οικονομία της Κύπρου. Σημαντική για την ανάπτυξη της θαλάσσιας τεχνολογίας είναι η δημιουργία του Cyprus Institute of Marine and Maritime Technology (CMMI) στη Λάρνακα, ενός κέντρου αριστείας για την έρευνα και καινοτομία στον ναυτιλιακό τομέα, το οποίο έχει εξασφαλίσει χρηματοδότηση πέραν των €40 εκατ. (€15 εκατ. από την Ε.Ε., €15 εκατ. από την Κυπριακή Δημοκρατία και πέραν των €10 εκατ. από την κυπριακή ναυτιλιακή βιομηχανία). Περαιτέρω, το Υφυπουργείο προωθεί και στηρίζει τη ναυτιλιακή εκπαίδευση και την κατάρτιση των νέων σε ναυτιλιακά επαγγέλματα, αναδεικνύοντας τις σημαντικές ευκαιρίες σταδιοδρομίας που υφίστανται στον εν λόγω τομέα. Το Υφυπουργείο, επίσης, στηρίζει διάφορους οργανισμούς και έργα έρευνας και καινοτομίας. Η πιο ενεργός συμμετοχή και συνεισφορά της Κύπρου στη διαμόρφωση και παροχή τεχνολογικών λύσεων για την αντιμετώπιση της θαλάσσιας ρύπανσης, τη μείωση των εκπομπών ρύπων από τα πλοία, την ενίσχυση της ασφάλειας και την περαιτέρω αυτοματοποίηση των ναυτιλιακών δραστηριοτήτων, θα συμβάλει στη βελτίωση της ποιότητας του θαλάσσιου περιβάλλοντος και θα ενισχύσει τη θέση της Κύπρου ως διεθνούς ναυτιλιακού κέντρου.

ΔΙΑΣΥΝΔΕΣΗ ΜΕ ΤΗΝ ΑΓΟΡΑ ΕΡΓΑΣΙΑΣ Με ποιους τρόπους μπορεί να γίνει διασύνδεση της πανεπιστημιακής κοινότητας με την αγορά εργασίας στον τομέα της ναυτιλίας; Η ναυτιλία μας χρειάζεται ικανά καταρτισμένα στελέχη που θα διαχειρίζονται και θα λειτουργούν τα κυπριακά πλοία αποτελεσματικά και με ασφάλεια και τα οποία αργότερα θα στελεχώνουν τη ναυτιλιακή μας βιομηχανία στη στεριά. Το Υφυπουργείο Ναυτιλίας προβάλλει τη ναυτιλία ως επαγγελματικό προσανατολισμό και δίνει ιδιαίτερη σημασία στην ποιοτική αναβάθμιση της ναυτικής εκπαίδευσης, ενθαρρύνοντας τους νέους να αγαπήσουν τη θάλασσα και την κυπριακή ναυτιλία. Οι προοπτικές απασχόλησης στα ναυτικά επαγγέλματα είναι εξαιρετικές, με άμεση επαγγελματική αποκατάσταση και με αξιόλογες οικονομικές απολαβές, γεγονός πολύ σημαντικό, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια που παρατηρείται υψηλή ανεργία στους νέους μας. Ο εμβολιασμός των προγραμμάτων σπουδών με τις σύγχρονες προσεγγίσεις της ναυτιλίας και των νέων τεχνολογιών στη λειτουργία των πλοίων είναι άκρως σημαντικός. Προς αυτή την κατεύθυνση απαιτούνται συνέργειες και συντονισμός ανάμεσα στην πανεπιστημιακή κοινότητα και τη ναυτιλιακή βιομηχανία. Με τη στήριξη του κράτους, έχουν ιδρυθεί και λειτουργούν τρεις ναυτικές ακαδημίες στην Κύπρο. Επιπρόσθετα, σχεδόν όλα τα κυπριακά πανεπιστήμια προσφέρουν ευρύ φάσμα εκπαιδευτικών προγραμμάτων που αφορούν διάφορες πτυχές της ναυτιλίας, από χρηματοοικονομικά και νομικά θέματα μέχρι προγράμματα τεχνικής εκπαίδευσης. Πέ-

Who is Who «Τα τελευταία χρόνια εργαζόμουν στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή, συντονίζοντας τη ναυτιλιακή πολιτική της Ε.Ε. και τις εξωτερικές σχέσεις της Ε.Ε. στον τομέα των θαλάσσιων μεταφορών. Στις Βρυξέλλες διετέλεσα επίσης εθνικός εμπειρογνώμονας για θέματα αειφόρου ανάπτυξης της ναυτιλίας, καθώς και σύμβουλος-μέλος του Γραφείου της Επιτρόπου Βασιλείου. Με την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε., υπηρέτησα στη Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Κύπρου στις Βρυξέλλες ως ο πρώτος Ναυτιλιακός Σύμβουλος της Κυπριακής Δημοκρατίας στην Ε.Ε. Την περίοδο 20092013, διετέλεσα Επικεφαλής του Κλιμακίου Ευρωπαϊκών Θεμάτων του Υπουργείου Μεταφορών, Επικοινωνιών και Έργων, συντονίζοντας τον χειρισμό των θεμάτων αυτών κατά τη διάρκεια της Κυπριακής Προεδρίας του Συμβουλίου της Ε.Ε. Διετέλεσα επίσης συνεργάτης-εκπαιδευτής της Ακαδημίας Δημόσιας Διοίκησης της Κύπρου για θέματα Ε.Ε.».

ραν της εποπτείας των ακαδημιών, το Υφυπουργείο παρέχει επίσης οικονομική στήριξη και υποτροφίες σε άτομα που φοιτούν στις ακαδημίες. Από την περσινή σχολική χρονιά, σε συνεργασία με το Υπουργείο Παιδείας, έχει επίσης ενταχθεί ναυτιλιακή κατεύθυνση στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, στην Α΄ Τεχνική Σχολή Λεμεσού. Η ναυτιλία αποτελεί έναν τομέα με σημαντική συνεισφορά στην κυπριακή οικονομία. Πόσες ναυτιλιακές εταιρείες εδρεύουν στην Κύπρο, ποιος είναι ο αριθμός του ανθρώπινου δυναμικού που απασχολείται στον τομέα και ποια ήταν η συνεισφορά της ναυτιλίας στην οικονομία το 2019; Οι ναυτιλιακές εταιρείες που εδρεύουν ή έχουν γραφεία στο νησί μας σήμερα ανέρχονται περίπου στις 250. Περισσότεροι από 55.000 ναυτικοί εργοδοτούνται στα κυπριακά πλοία και περίπου 9.000 άτομα απασχολούνται στην ξηρά, στις ναυτιλιακές εταιρείες που εδρεύουν στην Κύπρο. Εκτιμάται ότι τα έσοδα από τη ναυτιλία ανέρχονται στο 7% του ακαθάριστου εθνικού προϊόντος, ενώ 3% περίπου του εργατικού δυναμικού εργάζεται στην ευρύτερη ναυτιλιακή βιομηχανία. ET

EconomyToday 63

ΘΕΜΑ

ΣΕ ΒΑΘΟΣ ΤΡΙΕΤΙΑΣ

Η ΕΠΑΝΟΔΟΣ ΤΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ Η πανδημία του COVID-19 άφησε έντονα τη σφραγίδα της στον κυπριακό τουρισμό, με σημαντικές απώλειες σε αφίξεις και έσοδα. Το γεγονός επιβάλλει αλλαγή πλεύσης και σχεδιασμού σε βάθος τριετίας, προκειμένου να επιστρέψουμε σε συνθήκες και νούμερα προ κορωνοϊού. ΤΗΣ ΕΜΙΛΥΣ ΜΙΝΤΗ

64 EconomyToday

ΑΦΙΞΕΙΣ ΙΟΥΛΙΟΣ 2020

64.914

ΙΟΥΛΙΟΣ 2019

550.971 ΠΤΩΣΗ

88,2%

ΕΣΟΔΑ ΙΟΥΝΙΟΣ 2020

€6,7 εκατ. ΙΟΥΝΙΟΣ 2019

€350,4 εκαΤ. ΠΤΩΣΗ

98,1%

Η καλοκαιρινή περίοδος έκλεισε με νούμερα σε αφίξεις και έσοδα που η Κύπρος είχε χρόνια να δει και που σε τίποτα δεν θυμίζουν τις χρυσές εποχές του τουρισμού και δη την περσινή, κατά την οποία καταγράφηκε ιστορικό ρεκόρ αφίξεων με σχεδόν 4 εκατ. τουρίστες

EconomyToday 65

ΘΕΜΑ

T

α δύσκολα για τον τουρισμό δεν έχουν παρέλθει και, δυστυχώς, παρά τις συνεχείς προσπάθειες από τους αρμόδιους φορείς για στήριξη του τομέα (και τη συνεισφορά των ντόπιων τουριστών που επέλεξαν την Κύπρο για τις διακοπές τους), η κατάσταση είναι μη αναστρέψιμη και η χρονιά χαμένη. Το μεγάλο αγκάθι αυτή τη στιγμή είναι η αβεβαιότητα που επικρατεί ανά το παγκόσμιο και που διαμορφώνει ένα ζοφερό σκηνικό, αφού ουδείς γνωρίζει ποια θα είναι η συνέχεια σε σχέση με την πανδημία του COVID-19.

ΤΟ ΔΥΣΚΟΛΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ Το καλοκαίρι του 2020 θα είναι σαφώς μια μελανή σελίδα στην ιστορία του κυπριακού τουρισμού. Η καλοκαιρινή περίοδος έκλεισε με νούμερα σε αφίξεις και έσοδα που η Κύπρος είχε χρόνια να δει και που σε τίποτα δεν θυμίζουν τις χρυσές εποχές του τουρισμού και δη την περσινή, κατά την οποία καταγράφηκε ιστορικό ρεκόρ αφίξεων με σχεδόν 4 εκατ. τουρίστες. Ο κυπριακός τουρισμός περνά δύσκολες μέρες, όπως κατ’ επέκταση και η οικονομία αλλά και χιλιάδες εργαζόμενοι που απασχολούνται στη βιομηχανία αυτή. Το τίμημα υπολογίζεται στα €2 δισ. περίπου, ενώ οπωσδήποτε η τουριστική κίνηση του καλοκαιριού (κυρίως από ντόπιους), αλλά και όσοι θα έρθουν τον Σεπτέμβριο, σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αναχαιτίσουν τις απώλειες.

ΟΙ ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ

ΠΟΛΥ ΜΕΓΑΛΕΣ ΟΙ ΑΠΩΛΕΙΕΣ Το μέγεθος του προβλήματος αντικατοπτρίζεται με τον πλέον ξεκάθαρο τρόπο στα στοιχεία της Στατιστικής Υπηρεσίας, σύμφωνα με τα οποία τον Ιούλιο του 2020 οι αφίξεις τουριστών ανήλθαν σε 64.914 σε σύγκριση με τον αντίστοιχο μήνα του 2019, κατά τον οποίο ξεπέρασαν το μισό εκατομμύριο (550.971), σημειώνοντας μείωση της τάξης του 88,2%. Σε χαμηλά επίπεδα κινήθηκε και ο Αύγουστος, παρόλο που αρκετοί Κύπριοι επέλεξαν τις ξενοδοχειακές μονάδες της Κύπρου για ολιγοήμερες διακοπές. Ακόμα πιο ενδεικτικά της δύσκολης τουριστικά χρονιάς είναι τα στοιχεία σε επτάμηνη βάση. Σύμφωνα με τη Στατιστική Υπηρεσία, για την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουλίου 2020 οι αφίξεις τουριστών ανήλθαν σε μόλις 320.589 σε σύγκριση με 2.181.994 την αντίστοιχη περσινή περίοδο, σημειώνοντας μείωση της τάξης του 85,3%. Όσον αφορά τα έσοδα, η ζημιά είναι σχεδόν ολοκληρωτική (αν και ήταν αναμενόμενο αφού τα αεροδρόμια άνοιξαν μετά τις 9 Ιουνίου), αφού, με βάση τα διαθέσιμα στοιχεία από την αρμόδια υπηρεσία του κράτους, «τα έσοδα από τον τουρισμό τον Ιούνιο του 2020 έφθασαν τα €6,7 εκατ. σε σύγκριση με €350,4 εκατ. τον αντίστοιχο μήνα του προηγούμενου χρόνου, σημειώνοντας μείωση της τάξης του 98,1%». Όσον αφορά το εξάμηνο, την περίοδο Ιανουαρίου-Ιουνίου 2020 τα έσοδα από τον τουρισμό υπολογίζονται σε €122,0 εκατ. σε σύγκριση με €1.003,2 εκατ. την αντίστοιχη περίοδο του 2019, σημειώνοντας μείωση 87,8%.

66 EconomyToday

«Πρέπει να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία και να προσαρμόσουμε το προϊόν μας στα νέα δεδομένα και στα νέα θέλω του επισκέπτη, διότι ο τουρισμός άλλαξε, και θα αλλάξει κι άλλο, και δεν πρέπει η Κύπρος να μείνει εκτός των νέων δεδομένων»

Η πανδημία του κορωνοϊού έχει δημιουργήσει αλυσιδωτά προβλήματα, αλλά, όπως και σε κάθε άλλη περίπτωση, μέσα από την κρίση αυτή αναφύονται και ευκαιρίες. Οι δύσκολες μέρες που περνά η τουριστική βιομηχανία της Κύπρου –και όχι μόνο– προβλέπονται να συνεχιστούν σε βάθος τριετίας, κάτι που ενεργοποιεί τα αντανακλαστικά αλλά και την ευθύνη των αρμοδίων για αλλαγή πλεύσης. Εκτιμήσεις και προβλέψεις σίγουρα δεν μπορούν να γίνουν, αφού, όπως όλοι τονίζουν, «έχουμε να αντιμετωπίσουμε έναν αόρατο εχθρό», έτσι πολλές φορές οι αποφάσεις μπορεί να αλλάζουν μέρα με τη μέρα. Τα πάντα θα εξαρτηθούν από την πορεία και την εξέλιξη της πανδημίας αλλά και από την εξεύρεση του εμβολίου. Το πρόβλημα είναι βέβαια παγκόσμιο και η Κύπρος δεν αποτελεί εξαίρεση, αν και συγκριτικά με άλλες χώρες έχει αποκτήσει μια καλή εικόνα διεθνώς σε σχέση με τη διαχείριση της πανδημίας. Όμως, αυτή τη στιγμή το ζητούμενο για την Κύπρο είναι η επίτευξη του στόχου που έχει τεθεί για την υλοποίηση μιας νέας στρατηγικής, της δημιουργίας ενός νέου τουριστικού προϊόντος, και είναι σε αυτό το πνεύμα που κινείται το αρμόδιο Υφυπουργείο Τουρισμού, σε σύμπλευση με φορείς της τουριστικής και ξενοδοχειακής βιομηχανίας.

ΕΝΤΑΤΙΚΕΣ ΕΠΑΦΕΣ ΤΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ Ερωτηθείς για το 2021, ο κ. Περδίος τόνισε πως «είναι πολύ νωρίς να μιλάμε για το 2021», προσθέτοντας: «Για εμάς, ως Υφυπουργείο Τουρισμού, εκκρεμεί ακόμα το φθινόπωρο και πρέπει να προσπαθήσουμε να κερδίσουμε ό,τι μπορεί να κερδηθεί. Από εκεί και πέρα, σίγουρα κατά τη διάρκεια του φθινοπώρου θα κάνουμε πάρα πολλές επαφές με αεροπορικές εταιρείες αλλά και οργανωτές ταξιδιών για να δούμε περίπου πώς θα κινηθούν τα πράγματα το 2021. Όμως, ο ορίζοντάς μας είναι σε βάθος τριετίας και το λέω αυτό γιατί πάρα πολλοί φορείς του τουρισμού ανά το παγκόσμιο –και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού και πολλές αεροπορικές εταιρείες– παραδέχονται ότι η επάνοδος του τουρισμού στα επίπεδα του 2019 θα χρειαστεί περίπου μια τριετία. Άρα, το οποιοδήποτε πλάνο μας δεν μπορεί να λαμβάνει υπόψη μόνο το 2021». «Ως Υφυπουργείο Τουρισμού θα είμαστε σε θέση να ανακοινώσουμε τα πλάνα μας», σημείωσε, τονίζοντας: «Πρέπει να βλέπουμε μακροπρόθεσμα, πώς αναβαθμίζουμε κι άλλο το προϊόν μας, ώστε στην επάνοδο του τουρισμού μετά από μια τριετία να είμαστε έτοιμοι να επωφεληθούμε. Αυτό είναι για εμάς το σημαντικό τα επόμενα χρόνια. Ναι, είναι σημαντικές οι αφίξεις, συνάμα όμως πρέπει να εκμεταλλευτούμε την ευκαιρία και να προσαρμόσουμε το προϊόν μας στα νέα δεδομένα και στα νέα θέλω του επισκέπτη, διότι ο τουρισμός άλλαξε, και θα αλλάξει κι άλλο, και δεν πρέπει η Κύπρος να μείνει εκτός των νέων δεδομένων», κατέληξε ο κ. Περδίος.

ΣΑΒΒΑΣ ΠΕΡΔΙΟΣ «ΤΟ ΧΕΙΡΟΤΕΡΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ ΤΩΝ ΤΕΛΕΥΤΑΙΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΩΝ»

Μιλώντας στο περιοδικό Economy Today, o Υφυπουργός Τουρισμού, Σάββας Περδίος, κληθείς να προβεί σε έναν σύντομο απολογισμό για την καλοκαιρινή περίοδο, ανέφερε χαρακτηριστικά πως «ήταν το χειρότερο καλοκαίρι των τελευταίων δεκαετιών, με πάρα πολύ μεγάλη αβεβαιότητα για την κατηγοριοποίηση των χωρών, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό». Τόνισε ωστόσο ότι η τουριστική χρονιά δεν έχει τελειώσει ακόμα και ότι «αναμένουμε το

«Βρετανία και Σουηδία αποτελούν αγορές που τον Σεπτέμβριο, τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο μπορούν να δώσουν έστω και την τελευταία στιγμή ώθηση στον τουρισμό»

φθινόπωρο, το οποίο θα είναι δύσκολο», όμως, όπως είπε, το άνοιγμα της Βρετανίας στις αρχές Αυγούστου και της Σουηδίας περί τα τέλη του ίδιου μήνα μπορούν να δώσουν κάποια ώθηση στον τουρισμό. «Βρετανία και Σουηδία αποτελούν αγορές που τον Σεπτέμβριο, τον Οκτώβριο και τον Νοέμβριο μπορούν να δώσουν έστω και την τελευταία στιγμή ώθηση. Φαίνεται ότι υπάρχει διάθεση από τους οργανωτές ταξιδιών και από τις δύο χώρες να εντάξουν την Κύπρο στο πρόγραμμά τους. Άρα, παρόλο που δεν περιμένουμε να δούμε μεγάλους αριθμούς, εντούτοις είναι ανοικτές αυτές οι δύο μεγάλες αγορές. Είναι αγορές που παραδοσιακά επέλεγαν την Κύπρο για διακοπές το φθινόπωρο και είναι και πολύ καλοί πελάτες», πρόσθεσε. Όπως εξήγησε, «είναι άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών ως επί το πλείστον, μια κατηγορία η οποία μας ενδιαφέρει πάρα πολύ, με υψηλή εισοδηματική στάθμη. Ελπίζω ότι αυτή η εξέλιξη θα βοηθήσει μέσα στο φθινόπωρο, σε συνάρτηση και με το έκτακτο σχέδιο επιχορήγησης διακοπών του Υφυπουργείου Τουρισμού. Όμως, επαναλαμβάνω, δεν πρέπει να έχουμε πολύ μεγάλες απαιτήσεις. Έτσι όπως έχει η κατάσταση, είναι πολύ δύσκολα τα πράγματα».

EconomyToday 67

ΘΕΜΑ

ΦΙΛΟΚΥΠΡΟΣ ΡΟΥΣΟΥΝΙΔΗΣ «Η ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΑ ΧΤΥΠΗΘΗΚΕ ΒΑΝΑΥΣΑ» «Ήταν αναντίλεκτα μια δύσκολη τουριστική χρονιά, η οποία φυσικά δεν έχει τελειώσει ακόμη», δήλωσε στο Economy Today ο Γενικός Διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ, Φιλόκυπρος Ρουσουνίδης. Προβαίνοντας σε μια πρώτη αποτίμηση για τη χρονιά, ο κ. Ρουσουνίδης επεσήμανε πως «η βιομηχανία που χτυπήθηκε βάναυσα από αυτή την πανδημία δεν είναι άλλη από την τουριστική βιομηχανία» και αναφέρθηκε στις σημαντικές μειώσεις σε επίπεδο αφίξεων και εσόδων, που ξεπέρασαν το 80% σε σχέση με την περσινή χρονιά. «Εκ των πραγμάτων, μπορεί να χαρακτηριστεί μια χαμένη χρονιά, που μας πηγαίνει πάρα πολλά χρόνια πίσω», πρόσθεσε ο κ. Ρουσουνίδης, σημειώνοντας πως «ως ΠΑΣΥΞΕ, εδώ

«Εάν δεν προκύψει επιμήκυνση της αναστολής δόσεων, πιθανόν να δούμε αρκετές μονάδες στα πρόθυρα αφερεγγυότητας»

ΣΥΝΕΧΕΙΑ ΣΤΗΝ ΑΝΑΣΤΟΛΗ ΔΟΣΕΩΝ Κληθείς να σχολιάσει ποια είναι τα αιτήματα των ξενοδόχων δεδομένης της κατάστασης, ο κ. Ρουσουνίδης, αφού τόνισε ότι ως ΠΑΣΥΞΕ χαιρέτισαν όλα τα μέτρα της κυβέρνησης, «γιατί βοήθησαν να ανοίξουν όσο το δυνατόν περισσότερες μονάδες υπό τις περιστάσεις και να εργοδοτηθεί όσο το δυνατόν περισσότερος κόσμος», τόνισε: «Για να μπορέσουμε να εισέλθουμε στο 2021, θα πρέπει να στηριχθούν και οι επιχειρήσεις, αφού τα σχέδια της κυβέρνησης αφορούσαν ως επί το πλείστον τους εργαζόμενους. Όπως είναι σήμερα η κατάσταση, ίσως να επιβάλλεται η επιμήκυνση του μέτρου αναστολής δόσεων, κάτι που θα δώσει μια μεγάλη ανάσα στις τουριστικές μονάδες και στα ξενοδοχεία, ώστε να μπορέσουν να ξεκινήσουν τον σχεδιασμό τους για το 2020-2021 και να υλοποιήσουν κάποια από τα πλάνα τους. Εάν δεν προκύψει αυτή η επιμήκυνση 68 EconomyToday

της αναστολής δόσεων, πιθανόν να δούμε αρκετές μονάδες στα πρόθυρα αφερεγγυότητας, κάτι το οποίο, όπως αντιλαμβάνεστε, δημιουργεί άλλα αλυσιδωτά προβλήματα». Τέλος, ο κ. Ρουσουνίδης αναφέρθηκε στο έκτακτο σχέδιο ενίσχυσης του εγχώριου τουρισμού που εκπονήθηκε από το Υφυπουργείο Τουρισμού, σημειώνοντας πως ο ΠΑΣΥΞΕ στηρίζει το σχέδιο και πως αρκετές ξενοδοχειακές μονάδες έχουν ενταχθεί σε αυτό, ενώ πρόσθεσε πως «είναι μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για τους συμπατριώτες μας να δουν τις κρυμμένες ομορφιές της Κύπρου».

και εβδομάδες τώρα έχουμε στο μυαλό μας την επόμενη σεζόν, που προβλέπεται να είναι και το μεγάλο στοίχημα». Όπως υπογράμμισε ο Γενικός Διευθυντής του ΠΑΣΥΞΕ, «το 2021 προβλέπεται να είναι μια δύσκολη χρονιά και θα πρέπει να την προσεγγίσουμε με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Πρέπει να δημιουργήσουμε τις κατάλληλες συνθήκες και το πλαίσιο, να υλοποιήσουμε το στρατηγικό μας πλάνο, αφού αυτή η πανδημία έχει επιταχύνει και την υλοποίηση κάποιων σχεδιασμών». Σημειώνοντας πως τις συνέπειες της πανδημίας δεν τις βιώνει μόνο η Κύπρος αλλά ουσιαστικά η παγκόσμια τουριστική βιομηχανία, εξέφρασε την ελπίδα με την εξεύρεση του εμβολίου

ΣΧΕΔΙΟ ΕΝΙΣΧΥΣΗΣ ΕΓΧΩΡΙΟΥ ΤΟΥΡΙΣΜΟΥ

«να καταφέρουμε με την πάροδο δύο-τριών χρόνων να επιστρέψουμε στις περσινές επιδόσεις». Αναφερόμενος στα στρατηγικά πλάνα, τόνισε ότι σε αυτά περιλαμβάνεται οπωσδήποτε η ανάπτυξη νέων αγορών, κάτι που εντοπίστηκε ως μια από τις αδυναμίες λόγω της εξάρτησής μας από συγκεκριμένες αγορές. Αναφέρθηκε επίσης στην ανάπτυξη του θεματικού τουρισμού, όπως ο αθλητικός, ο ιατρικός και ο γαστρονομικός τουρισμός, κάτι που θα βοηθήσει και στην επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου. «Η υλοποίηση έχει ξεκινήσει, είμαστε σε σύμπλευση με το Υφυπουργείο Τουρισμού και ελπίζουμε να δούμε αποτελέσματα το συντομότερο δυνατόν», είπε. ET

«Το έκτακτο σχέδιο ενίσχυσης του εγχώριου τουρισμού θα έχει χρονική διάρκεια από την 1η Σεπτεμβρίου μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2020»

Την έναρξη έκτακτου σχεδίου ενίσχυσης του εγχώριου τουρισμού ανακοίνωσε το Υφυπουργείο Τουρισμού, με πρώτιστο σκοπό την ενθάρρυνση της πραγματοποίησης διακοπών στην Κύπρο. Το σχέδιο, που εγκρίθηκε από το Υπουργικό Συμβούλιο, απευθύνεται σε μόνιμους κατοίκους Κύπρου και περιλαμβάνει την παροχή προσιτών τιμών από τα τουριστικά καταλύματα και την επιχορήγηση μέρους του κόστους διαμονής προς τους πολίτες που θα το αξιοποιήσουν. Βασικός σκοπός του σχεδίου είναι η ενίσχυση του συνόλου των τοπικών επιχειρήσεων, μέσω της αυξημένης επισκεψιμότητας που αναμένεται να δημιουργηθεί στις διάφορες περιοχές της χώρας και του γεγονότος ότι τα τουριστικά καταλύματα που θα συμμετάσχουν στο σχέδιο υποχρεούνται, στις τιμές που θα προσφέρουν, να παρέχουν πρόγευμα μόνο. Σύμφωνα με το Υφυπουργείο Τουρισμού, γενικότεροι στόχοι του σχεδίου είναι η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου και η γνωριμία των Κυπρίων με τις ομορφιές της πατρίδας μας σε διάφορες περιοχές του νησιού. Με βάση τις εκτιμήσεις του Υφυπουργείου, αναμένεται ότι το σχέδιο θα συμβάλει στη μείωση της ύφεσης στην οικονομία και στη διατήρηση της απασχόλησης, κατά τη δύσκολη συγκυρία που διέρχεται η παγκόσμια οικονομία λόγω του κορωνοϊού. Το σχέδιο θα έχει χρονική διάρκεια από την 1η Σεπτεμβρίου μέχρι τις 30 Νοεμβρίου 2020. Σε αυτό συμμετέχουν τουριστικά καταλύματα (ξενοδοχεία, οργανωμένα διαμερίσματα, τουριστικά χωριά, αγροτουριστικά καταλύματα) που θα προσφέρουν για τον μήνα Σεπτέμβριο την ανώτατη τιμή των 80 ευρώ με πρόγευμα για δίκλινο δωμάτιο ανά βράδυ, για τον μήνα Οκτώβριο την ανώτατη τιμή των 70 ευρώ με πρόγευμα για δίκλινο δωμάτιο ανά βράδυ και για τον μήνα Νοέμβριο την ανώτατη τιμή των 60 ευρώ με πρόγευμα για δίκλινο δωμάτιο ανά βράδυ. Επιπρόσθετα, το σχέδιο προβλέπει την κάλυψη του 25% του κόστους διαμονής από το Υφυπουργείο, συμπεριλαμβανομένων των χρεώσεων για παιδιά που θα διαμένουν στο ίδιο δωμάτιο με τους γονείς τους. Ως ελάχιστη διαμονή για χρήση των πιο πάνω τιμών έχουν καθοριστεί τα δύο βράδια. Σε ισχύ βρίσκεται επίσης το πρόγραμμα «Μικρές αποδράσεις στα μέτρα σας», μέσω του οποίου προσφέρονται από οργανωτές ταξιδίων πακέτα διακοπών στην Κύπρο. Στα πακέτα περιλαμβάνεται και η παροχή κουπονιών, αξίας 20 ευρώ το καθένα, για εξαργύρωσή τους σε χώρους εστίασης.

EconomyToday 69

ΘΕΜΑ

70 EconomyToday

Η πολιτική, οι εκλογές στις ΗΠΑ

και οι εύποροι επενδυτές Σημαντικά και ενδιαφέροντα είναι τα στοιχεία που προκύπτουν από την τριμηνιαία έρευνα της UBS για το επενδυτικό κλίμα. Οι περισσότεροι εύποροι επενδυτές και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων διεθνώς δηλώνουν ότι σχεδιάζουν να προσαρμόσουν το χαρτοφυλάκιό τους ανάλογα με τον νικητή των εκλογών στις ΗΠΑ, ενώ σχεδόν οι μισοί από αυτούς βλέπουν την ψηφοφορία του Νοεμβρίου ως έναν από τους κυριότερους παράγοντες ανησυχίας τους, σύμφωνα με τη νέα έρευνα Investor Sentiment. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

Σ

την έρευνα συμμετείχαν περισσότεροι από 4.000 εύποροι επενδυτές και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων από 14 αγορές παγκοσμίως, στα τέλη Ιουνίου και στις αρχές Ιουλίου. Προκύπτει ότι η αισιοδοξία σχετικά με την οικονομία και τη χρηματαγορά έχει αυξηθεί σε σύγκριση με το προηγούμενο τρίμηνο, καθώς αμβλύνονται οι επιπτώσεις της πανδημίας του COVID-19.

Τα ευρήματα • Το 46% παραδέχτηκε ότι είναι αισιόδοξο για την παγκόσμια οικονομία τους επόμενους 12 μήνες, σημειώνοντας άνοδο από το 40% του προηγούμενου τριμήνου.

• Το 38% εξέφρασε απαισιοδοξία, ποσοστό μειωμένο από το 45%.

• Το 52% είπε ρητά ότι είναι αισιόδοξο για την οικονομία της περιφέρειάς του το επόμενο 12μηνο, σημειώνοντας άνοδο από το 46%.

• Το 53% δήλωσε ότι είναι αισιόδοξο για τις μετοχές της περιφέρειάς του το επόμενο εξάμηνο, σημειώνοντας άνοδο από το 45%. Ωστόσο, όλο και μεγαλύτερο ποσοστό ερωτηθέντων (46%) παγκοσμίως κατατάσσει τις εκλογές στις ΗΠΑ μεταξύ των βασικότερων προβληματισμών του, σημειώνοντας αύξηση από το 39% του προηγούμενου τριμήνου. Επιπλέον, το

Οι εύποροι επενδυτές και οι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων φαίνεται να έχουν γίνει πιο αισιόδοξοι όσον αφορά τις οικονομικές τους προοπτικές για τους επόμενους 12 μήνες, σύμφωνα με την τριμηνιαία έρευνα της UBS με θέμα το επενδυτικό κλίμα

51% εξέφρασε σοβαρές ανησυχίες για την πολιτική της χώρας του, σημειώνοντας αύξηση από το 44%. Ο σκληρός προεκλογικός αγώνας στις ΗΠΑ θα μπορούσε πράγματι να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αστάθεια της αγοράς, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση ElectionWatch της UBS, η οποία εξετάζει τις παγκόσμιες και περιφερειακές επιπτώσεις των εκλογών. Ωστόσο, η έκθεση δεν προβλέπει τα επίπεδα αστάθειας που συνόδευσαν την εμφάνιση της πανδημίας του COVID-19. Το 55% των ερωτηθέντων θεωρεί ότι ο Joe Biden έχει περισσότερες πιθανότητες να νικήσει στις εκλογές, σε σύγκριση με το 45% που πιστεύει ότι θα νικήσει ο Donald Trump. Το 49% των επενδυτών στη Λατινική Αμερική προέβλεψε νίκη του Trump, το υψηλότερο ποσοστό παγκοσμίως, ενώ μόλις το 42% των Ελβετών επενδυτών αναμένει νίκη του Trump, το χαμηλότερο ποσοστό σε οποιαδήποτε περιφέρεια. Οι Ασιάτες επενδυτές είχαν τις περισσότερες πιθανότητες να δηλώσουν ότι σκοπεύουν να προσαρμόσουν το χαρτοφυλάκιό τους ανάλογα με τον νικητή, με το 75% των ερωτηθέντων να παραδέχεται ότι σχεδιάζει προσαρμογή του χαρτοφυλακίου του, έναντι του παγκόσμιου μέσου όρου του 61%. Αντιθέτως, μόλις το 31% των ερωτηθέντων Ελβετών επενδυτών σχεδιάζει αναπροσαρμογή του χαρτοφυλακίου του.

EconomyToday 71

ΘΕΜΑ

ΗΠΑ Η αισιοδοξία των Αμερικανών ερωτηθέντων σχετικά με τις οικονομικές προοπτικές της περιφέρειάς τους αυξήθηκε περισσότερο από οποιοδήποτε άλλο μέρος του κόσμου, με το 41% να δηλώνει αισιόδοξο σε σύγκριση με το αντίστοιχο 30% του προηγούμενου τριμήνου. Ήταν, επίσης, λιγότερο πιθανό να δηλώσουν ότι σκοπεύουν να προσαρμόσουν το χαρτοφυλάκιό τους ανάλογα με τον νικητή των εκλογών, με το 46% να σχεδιάζει προσαρμογή του χαρτοφυλακίου του, έναντι του παγκόσμιου μέσου όρου του 61%. Η έκθεση ElectionWatch της UBS προβλέπει ότι οι προσαρμογές τακτικού χαρακτήρα ενδέχεται να αποτελέσουν πιο σημαντικό ζήτημα κατά τον μήνα Σεπτέμβριο, καθώς η εκστρατεία θα οδεύει προς την τελική φάση της.

Λατινική Αμερική Η αισιοδοξία των Λατινοαμερικανών ερωτηθέντων σχετικά με τις προοπτικές της χρηματαγοράς της περιφέρειάς τους αυξήθηκε ταχύτερα από όσο σε άλλες περιοχές του κόσμου, με το 57% να δηλώνει αισιόδοξο σε σύγκριση με το 47% του προηγούμενου τριμήνου. Είχαν, επίσης, περισσότερες πιθανότητες να δηλώσουν ότι σκοπεύουν να προσαρμόσουν το χαρτοφυλάκιό τους ανάλογα με τον νικητή 72 EconomyToday

των εκλογών στις ΗΠΑ, με το 67% να σχεδιάζει σχετική προσαρμογή. Σύμφωνα με την έκθεση ElectionWatch της UBS, οι εκλογές στις ΗΠΑ είναι εύλογο να επηρεάσουν ουσιαστικά τη Λατινική Αμερική και άλλες αναδυόμενες αγορές, ιδιαίτερα δεδομένης της επιρροής της πολιτικής των ΗΠΑ στο ευρύτερο μακροοικονομικό, εμπορικό και γεωπολιτικό περιβάλλον.

Ευρώπη

Οι επενδυτές εκφράζουν όλο και περισσότερο την ανησυχία τους σχετικά με την εγχώρια πολιτική και τις εκλογές στις ΗΠΑ

Οι Ευρωπαίοι ερωτηθέντες –εκτός της Ελβετίας– ήταν πιο αισιόδοξοι σχετικά με την οικονομία της περιφέρειάς τους για τους επόμενους 12 μήνες σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο, με το 55% να δηλώνει αισιόδοξο, έναντι του 52% παγκοσμίως. Εξέφρασαν, επίσης, περισσότερο ενδιαφέρον για τις εκλογές στις ΗΠΑ σε σύγκριση με άλλες περιφέρειες εκτός των ΗΠΑ, με το 72% να δείχνει υψηλό ενδιαφέρον σε σύγκριση με τον παγκόσμιο μέσο όρο του 67%. Σύμφωνα με την έκθεση ElectionWatch της UBS, οι εκλογές στις ΗΠΑ μπορεί να έχουν πολλές σημαντικές επιπτώσεις για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, ιδιαίτερα όσον αφορά το εμπόριο, τη φορολογία και τις συναλλαγματικές ισοτιμίες.

Η έρευνα της UBS με θέμα το επενδυτικό κλίμα (Investor Sentiment)

Ελβετία Οι Ελβετοί ερωτηθέντες εξέφρασαν το δεύτερο υψηλότερο επίπεδο ενδιαφέροντος για τις εκλογές στις ΗΠΑ παγκοσμίως, με το 70% να δηλώνει ότι ενδιαφέρεται ιδιαίτερα, σε σύγκριση με το 67% παγκοσμίως. Εντούτοις, είχαν επίσης τις λιγότερες πιθανότητες να δηλώσουν ότι σκοπεύουν να προσαρμόσουν το χαρτοφυλάκιό τους ανάλογα με τον νικητή, με το 31% των ερωτηθέντων να σχεδιάζει προσαρμογή του χαρτοφυλακίου του, έναντι του 61% παγκοσμίως. Σύμφωνα με την έκθεση ElectionWatch της UBS, οι εκλογές στις ΗΠΑ θα έχουν πολλές επιπτώσεις για την Ελβετία, όπως και για το ελβετικό φράγκο, το οποίο συχνά παρουσιάζει τάσεις ανατίμησης σε περιόδους αβεβαιότητας.

Ασία Οι Ασιάτες επενδυτές ήταν οι πλέον αισιόδοξοι παγκοσμίως σχετικά με την οικονομία της περιφέρειάς τους για τους επόμενους 12 μήνες και για τη χρηματαγορά της περιφέρειάς τους για τους επόμενους έξι μήνες, με το 60% να εκφράζει αισιοδοξία και για τα δύο, σε σύγκριση με τους αντίστοιχους παγκόσμιους μέσους όρους του 52% και 53%. Ήταν, επίσης, περισσότερο πιθανό να αναφέρουν ότι σκοπεύουν να προσαρμόσουν το χαρτοφυλάκιό τους ανάλογα με τον νικητή των εκλογών στις ΗΠΑ, με το 75% να σχεδιάζει σχετική προσαρμογή, έναντι του 61% παγκοσμίως. Σύμφωνα με την έκθεση ElectionWatch της UBS, οι εκλογές θα επηρεάσουν ιδιαίτερα την Κίνα, δεδομένης της μεταβαλλόμενης σχέσης της με τις ΗΠΑ.

Paula Polito Αντιπρόεδρος Τμήματος της UBS Global Wealth Management «Η νόσος COVID-19 παραμένει η κύρια ανησυχία των επενδυτών παγκοσμίως, ωστόσο εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικές αποκλίσεις ανά περιφέρεια όσον αφορά το επίκεντρο των σχεδίων ανάκαμψης. Ενώ όλο και περισσότεροι Ασιάτες και Ευρωπαίοι διαβλέπουν μια ευκαιρία “πράσινης” ανάκαμψης, οι επενδυτές στις ΗΠΑ δίνουν μεγαλύτερη έμφαση σε μια παραδοσιακή οικονομική θετική μεταβολή».

Ένας προεκλογικός αγώνας με αμφίρροπο αποτέλεσμα θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερη αστάθεια της αγοράς, σύμφωνα με την πρόσφατη έκθεση της UBS για το Παρατηρητήριο Εκλογών

Στην έρευνα της UBS συμμετείχαν 2.867 επενδυτές και 1.151 ιδιοκτήτες επιχειρήσεων με τουλάχιστον 1 εκατ. δολάρια σε επενδύσιμα στοιχεία ενεργητικού (όσον αφορά τους επενδυτές) ή με ετήσια έσοδα τουλάχιστον 1 εκατ. δολάρια και τουλάχιστον έναν εργαζόμενο εκτός των ιδίων (όσον αφορά τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων), το διάστημα 23 Ιουνίου - 13 Ιουλίου 2020. Το παγκόσμιο δείγμα ήταν κατανεμημένο σε 14 αγορές: Αργεντινή, Βραζιλία, Γαλλία, Γερμανία, Ελβετία, ΗΑΕ, Ηνωμένο Βασίλειο, ΗΠΑ, Ιταλία, Ιαπωνία, Κίνα, Μεξικό, Σιγκαπούρη και Χονγκ Κονγκ. Για την προηγούμενη έκδοση, στην έρευνα της UBS συμμετείχαν 4.108 επενδυτές και ιδιοκτήτες επιχειρήσεων με τουλάχιστον 1 εκατ. δολάρια σε επενδύσιμα στοιχεία ενεργητικού (όσον αφορά τους επενδυτές) ή με ετήσια έσοδα τουλάχιστον 1 εκατ. δολάρια και τουλάχιστον έναν εργαζόμενο εκτός των ιδίων (όσον αφορά τους ιδιοκτήτες επιχειρήσεων), το διάστημα 1 - 20 Απριλίου 2020. Το παγκόσμιο δείγμα ήταν κατανεμημένο στις ίδιες 14 αγορές.

Solita Marcelli Διευθύντρια Επενδύσεων Αμερικής της UBS Global Wealth Management «Οι εκλογές στις ΗΠΑ είναι πιθανό να αναδείξουν πολλές ευκαιρίες για τους επενδυτές, καθώς και να αποσαφηνίσουν τις πολιτικές κατευθύνσεις της ισχυρότερης οικονομίας του κόσμου. Ανεξάρτητα από το εκλογικό αποτέλεσμα, ο τελικός αντίκτυπος στις χρηματοοικονομικές αγορές θα είναι ενδεχομένως σχεδόν ουδέτερος, ακόμη κι αν εκείνες βιώσουν κάποια προσωρινή αστάθεια».

EconomyToday 73

ΘΕΜΑ

Η συμβολή

των κεφαλαιαγορών

στην ανάκαμψη

Στο πλαίσιο της συνολικής στρατηγικής της για την ανάκαμψη από την κρίση που προκάλεσε η πανδημία του κορωνοϊού, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή προχώρησε και ενέκρινε δέσμη μέτρων για την ανάκαμψη των κεφαλαιαγορών. Από τις 28 του περασμένου Απριλίου, η Επιτροπή είχε ήδη προτείνει μια δέσμη μέτρων για τις τράπεζες, ώστε να διευκολυνθεί η χορήγηση δανείων σε νοικοκυριά και επιχειρήσεις σε ολόκληρη την Ευρώπη. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΝΑΤΑΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΑΔΟΥ

74 EconomyToday

EconomyToday 75

ΘΕΜΑ

Σ

κοπός του νέου πακέτου μέτρων είναι να διευκολύνει τη στήριξη των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων από τις κεφαλαιαγορές, ώστε να ανακάμψουν από την κρίση. Η δέσμη μέτρων προτείνει στοχευμένες αλλαγές των κανόνων για τις κεφαλαιαγορές, οι οποίες θα ενθαρρύνουν την αύξηση των επενδύσεων στην οικονομία, θα επιτρέψουν την ταχεία ανακεφαλαιοποίηση των επιχειρήσεων και θα αυξήσουν την ικανότητα των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη. Η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει στοχευμένες προσαρμογές του κανονισμού για το ενημερωτικό δελτίο, της οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID II) και των κανόνων για τις τιτλοποιήσεις. Όλες οι τροποποιήσεις βρίσκονται στο επίκεντρο του σχεδίου για την Ένωση Κεφαλαιαγορών, το οποίο αποβλέπει στην καλύτερη ολοκλήρωση των εθνικών κεφαλαιαγορών και στη διασφάλιση ισότιμης πρόσβασης σε επενδύσεις και ευκαιρίες χρηματοδότησης σε ολόκληρη την Ε.Ε.

Τροποποιήσεις του καθεστώτος για το ενημερωτικό δελτίο Το ενημερωτικό δελτίο είναι ένα έγγραφο που πρέπει να κοινοποιούν οι επιχειρήσεις στους επενδυτές τους όταν εκδίδουν μετοχές και ομόλογα. Η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία ενός «ευρωπαϊκού ενημερωτικού δελτίου για την ανάκαμψη», ενός είδους ενημερωτικού δελτίου με συνοπτική μορφή, για τις επιχειρήσεις με ιστορικό στη δημόσια αγορά. Το προσωρινό αυτό ενημερωτικό δελτίο θα είναι εύκολο να συνταχθεί από τις επιχειρήσεις, εύκολο 76 EconomyToday

Βάλντις Ντομπρόβσκις Οι αλλαγές που προτείνει η δέσμη μέτρων εκτιμάται ότι θα ενθαρρύνουν την αύξηση των επενδύσεων στην οικονομία, θα επιτρέψουν την ταχεία ανακεφαλαιοποίηση των επιχειρήσεων και θα αυξήσουν την ικανότητα των τραπεζών να χρηματοδοτήσουν την ανάκαμψη

Εκτελεστικός Αντιπρόεδρος για μια Οικονομία στην Υπηρεσία των Ανθρώπων «Συνεχίζουμε τις προσπάθειές μας για να βοηθήσουμε τους πολίτες και τις επιχειρήσεις της Ε.Ε. κατά τη διάρκεια της κρίσης του κορωνοϊού και της επακόλουθης ανάκαμψης. Ένας τρόπος για να γίνει αυτό είναι να βοηθηθούν οι επιχειρήσεις να αντλήσουν κεφάλαια από τις δημόσιες αγορές. Οι στοχευμένες τροποποιήσεις θα διευκολύνουν τις επιχειρήσεις μας να εξασφαλίσουν τη χρηματοδότηση που χρειάζονται και να επενδύσουν στην οικονομία μας. Οι κεφαλαιαγορές είναι ζωτικής σημασίας για την ανάκαμψη, διότι η δημόσια χρηματοδότηση από μόνη της δεν αρκεί για να επανέλθουν οι οικονομίες μας σε τροχιά ανάκαμψης. Τον Σεπτέμβριο θα παρουσιάσουμε ένα ευρύτερο σχέδιο δράσης για την Ένωση Κεφαλαιαγορών».

να διαβαστεί από τους επενδυτές και εύκολο να εξεταστεί από τις αρμόδιες εθνικές αρχές. Με αυτό, το μήκος των ενημερωτικών δελτίων θα μπορούσε να μειωθεί από εκατοντάδες σελίδες σε μόλις 30 σελίδες. Επίσης, θα βοηθηθούν οι επιχειρήσεις να αντλήσουν κεφάλαια, π.χ. με τη μορφή μετοχών, αντί να αυξήσουν τα χρέη τους. Μια δεύτερη σειρά στοχευμένων τροποποιήσεων στον κανονισμό για το ενημερωτικό δελτίο αποσκοπεί στη διευκόλυνση της άντλησης κεφαλαίων από τις τράπεζες, οι οποίες διαδραματίζουν ουσιαστικό ρόλο στη χρηματοδότηση της ανάκαμψης της πραγματικής οικονομίας.

Στοχευμένες τροποποιήσεις των κανόνων για τις τιτλοποιήσεις Η Επιτροπή προτείνει δέσμη μέτρων για την τροποποίηση του κανονισμού περί τιτλοποιήσεων και του κανονισμού για τις κεφαλαιακές απαιτήσεις. Η τιτλοποίηση είναι ένα εργαλείο μέσω του οποίου οι τράπεζες μπορούν να ομαδοποιούν δάνεια, να τα μετατρέπουν σε τίτλους και να τα πωλούν στις κεφαλαιαγορές. Στόχος των αλλαγών αυτών είναι να διευκολυνθεί η χρήση της τιτλοποίησης για την ανάκαμψη της Ευρώπης, με την παροχή στις τράπεζες της δυνατότητας να επεκτείνουν τις δανειοδοτήσεις τους και να ελευθερώσουν τους ισολογισμούς τους από τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα. Είναι χρήσιμο να δοθεί στις τράπεζες η δυνατότητα να μεταφέρουν ορισμένους από τους κινδύνους των δανείων των ΜμΕ στις αγορές, ώστε να μπορούν να εξακολουθήσουν να χορηγούν δάνεια σε ΜμΕ. Πιο συγκεκριμένα, η Επιτροπή προτείνει τη δημιουργία ειδικού πλαισίου για την απλή, διαφανή και τυποποιημένη τιτλοποίηση εντός ισολογισμού, που θα επωφελείται από προληπτική εποπτεία η οποία θα αντικατοπτρίζει την πραγματική επικινδυνότητα των εν λόγω μέσων. Επιπλέον, η Επιτροπή προτείνει να αρθούν τα υφιστάμενα κανονιστικά εμπόδια στην τιτλοποίηση των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων. Αυτό μπορεί να βοηθήσει τις τράπεζες να απαλλαγούν από τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα, τα οποία αναμένεται να αυξηθούν λόγω της κρίσης του κορωνοϊού. Οι νέες αλλαγές βασίζονται σε εκτεταμένες εργασίες και αναλύσεις στις οποίες προέβη η Ευρωπαϊκή Αρχή Τραπεζών το 2019 και το 2020. ET

Τροποποιήσεις των απαιτήσεων της MiFID II για ευρωπαϊκές επιχειρήσεις Η Επιτροπή προτείνει ορισμένες στοχευμένες τροποποιήσεις των απαιτήσεων της οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID II), με σκοπό να περιοριστούν κάποιες από τις διοικητικές επιβαρύνσεις που αντιμετωπίζουν οι έμπειροι επενδυτές στις σχέσεις μεταξύ επιχειρήσεων. Οι λιγότερο έμπειροι επενδυτές (όπως τα νοικοκυριά, που επενδύουν τις αποταμιεύσεις τους για τη σύνταξη) θα εξακολουθήσουν να προστατεύονται όπως και κατά το παρελθόν. Οι τροποποιήσεις αυτές αφορούν μια σειρά απαιτήσεων για τις οποίες είχε ήδη διαπιστωθεί (κατά τη διάρκεια της δημόσιας διαβούλευσης MiFID/MiFIR) ότι ήταν ιδιαίτερα επαχθείς ή ότι αποτελούσαν εμπόδιο στην ανάπτυξη των ευρωπαϊκών αγορών. Η τρέχουσα

Η δέσμη μέτρων περιλαμβάνει στοχευμένες προσαρμογές του κανονισμού για το ενημερωτικό δελτίο, της οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID II) και των κανόνων για τις τιτλοποιήσεις

κρίση καθιστά ακόμη πιο σημαντική την εξάλειψη των περιττών επιβαρύνσεων και την παροχή ευκαιριών σε εκκολαπτόμενες αγορές. Ως εκ τούτου, η Επιτροπή προτείνει την αναπροσαρμογή των απαιτήσεων, για να εξασφαλιστεί ότι υπάρχει υψηλό επίπεδο διαφάνειας έναντι του πελάτη, με παράλληλη διασφάλιση των υψηλότερων δυνατών προτύπων προστασίας και αποδεκτού κόστους συμμόρφωσης για τις ευρωπαϊκές επιχειρήσεις. Παράλληλα, η Επιτροπή ξεκίνησε δημόσια διαβούλευση σχετικά με τροποποιήσεις της κατ’ εξουσιοδότηση οδηγίας για τις αγορές χρηματοπιστωτικών μέσων (MiFID II), με σκοπό την αύξηση του καθεστώτος κάλυψης της έρευνας για τους εκδότες μικρής και μεσαίας κεφαλαιοποίησης και για τα ομόλογα. Ειδικότερα, οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις (ΜμΕ) χρειάζονται καλό επίπεδο έρευνας στον τομέα των επενδύσεων, ώστε να αποκτήσουν την απαιτούμενη προβολή για την προσέλκυση νέων επενδυτών. Η Επιτροπή προτείνει επίσης την τροποποίηση των κανόνων της MiFID που επηρεάζουν τις αγορές ενεργειακών παραγώγων. Στόχος είναι να βοηθηθεί η ανάπτυξη αγορών ενέργειας στις οποίες οι συναλλαγές γίνονται σε ευρώ –που είναι σημαντικές για τον διεθνή ρόλο του ευρώ– και να μπορούν οι ευρωπαϊκές επιχειρήσεις να καλύπτουν τους κινδύνους τους, διασφαλίζοντας παράλληλα την ακεραιότητα των αγορών βασικών προϊόντων, ιδίως όσον αφορά τα γεωργικά προϊόντα.

EconomyToday 77

ΘΕΜΑ

TikTok

Vs

Τραμπ

Κλιμακώνεται η ένταση μεταξύ Ουάσινγκτον και Πεκίνου. Τους τόνους στις ήδη τεταμένες σχέσεις ΗΠΑΚίνας έρχεται να ανεβάσει, λίγους μήνες πριν από τις αμερικανικές προεδρικές εκλογές, η κόντρα του Ντόναλντ Τραμπ με το δημοφιλές μέσο κοινωνικής δικτύωσης TikTok. Οι μονομερείς αποφάσεις της Ουάσινγκτον ταράζουν τα νερά στον επιχειρηματικό κόσμο, δημιουργώντας προηγούμενο. ΤΟΥ ΠΑΥΛΟΥ ΠΗΤΤΑ

78 EconomyToday

EconomyToday 79

ΘΕΜΑ

Ο

Αμερικανός Πρόεδρος υπέγραψε, την Παρασκευή 14 Αυγούστου, διάταγμα με το οποίο δίνει τελεσίγραφο 90 ημερών στον κινεζικό όμιλο ByteDance, που έχει τα δικαιώματα της δημοφιλούς πλατφόρμας TikTok στις ΗΠΑ, να πουλήσει τις δραστηριότητές του σε αμερικανική εταιρεία. Σε αντίθετη περίπτωση, θα προχωρήσει στην απαγόρευση της εφαρμογής TikTok στη χώρα.

Οι κατηγορίες του Τραμπ και οι όροι του διατάγματος Σύμφωνα με τον Ντόναλντ Τραμπ, υπάρχουν αξιόπιστες αποδείξεις (τις οποίες δεν αναφέρει) που τον κάνουν να πιστεύει ότι η ByteDance μπορεί να λάβει μέτρα που απειλούν να βλάψουν την εθνική ασφάλεια της χώρας του, καθώς, όπως υποστηρίζει, διαβιβάζει προσωπικά δεδομένα Αμερικανών χρηστών στο Πεκίνο. Είχε προηγηθεί διάταγμα στις 6 Αυγούστου, με το οποίο ο Τραμπ υποχρέωνε το TikTok να σταματήσει κάθε μορφή συναλλαγής με Αμερικανούς εταίρους.

Tο κατηγορούσε πως συλλέγει προσωπικά δεδομένα που επιτρέπουν στην Κίνα να εντοπίζει κρατικούς υπαλλήλους με στόχο τον εκβιασμό και τη βιομηχανική κατασκοπεία. Το χρονικό περιθώριο που δινόταν αρχικά ήταν 45 μέρες. Την ίδια μέρα, ο πλανητάρχης υπέγραψε διάταγμα με τους ίδιους όρους, που αφορούσε την κινεζική πλατφόρμα ανταλλαγής μηνυμάτων WeChat, ιδιοκτησία της εταιρείας Tencent. Ουσιαστικά, ο πλανητάρχης επανήλθε 12 μέρες μετά με νέο διάταγμα, που παρέτεινε τη χρονική προθεσμία, διπλασιάζοντάς την. Σύμφωνα με αναλυτές, αυτό συνέβη για να δώσει τον απαραίτητο χρόνο στην ΒyteDance να καταλήξει, τελικά, σε συμφωνία με τον υποψήφιο Αμερικανό αγοραστή της. Επιπλέον, στο νέο διάταγμα προστέθηκε όρος ο οποίος υποχρεώνει τον κινεζικό όμιλο να επιβεβαιώσει ότι κατέστρεψε όλα τα δεδομένα που αποκτήθηκαν ή διοχετεύτηκαν από το TikTok και τη Musical.ly, την αμερικανική εφαρμογή που εξαγοράστηκε από την ByteDance και ενσωματώθηκε στο TikTok.

Ακολούθησε μήνυση της εταιρείας κατά του Τραμπ Στις 24 Αυγούστου, η TikTok, αρνούμενη τις κατηγορίες του Αμερικανού Προέδρου, κατέθεσε μήνυση εναντίον του. Η εταιρεία υποστήριξε πως είχε λάβει αυστηρά μέτρα, που αφορούσαν την ασφάλεια και το απόρρητο των Αμερικανών χρηστών του δημοφιλούς μέσου κοινωνικής δικτύωσης. Πρόκειται για κινήσεις που είναι γνωστές στην κυβέρνηση Τραμπ, η οποία δεν τις έλαβε ποτέ υπόψη. Η TikTok ξεκαθάρισε πως ο λόγος που προχωρεί σε μήνυση είναι γιατί ο Λευκός Οίκος δεν της άφησε άλλη επιλογή. Σύμφωνα με την εταιρεία, η κίνηση του πλανητάρχη να εκδώσει το σχετικό διάταγμα έγινε για πολιτικούς λόγους, χωρίς τις ορθές διαδικασίες και χωρίς να παρουσιάζει οποιαδήποτε απόδειξη για όσα την κατηγορεί.

80 EconomyToday

Σχεδόν το 1/3 των Αμερικανών χρησιμοποιεί την εφαρμογή Ήδη, μετά την έκδοση του πρώτου διατάγματος, το Πεκίνο αντέδρασε, διαψεύδοντας τα όσα του καταλογίζει ο Λευκός Οίκος. Την ίδια ώρα, μετά και την έκδοση του τελευταίου διατάγματος, η ByteDance δήλωσε αποφασιστικότητα να συνεχίσει το έργο της. Συγκεκριμένα, εκπρόσωπος του κινεζικού ομίλου δηλώνει πως το TikTok λατρεύεται από 100 εκατομμύρια Αμερικανούς και θα συνεχίσει να προσφέρει χαρά στις οικογένειες και σταδιοδρομίες γεμάτες νόημα, όπως λέει, σε όσους δημιουργούν στην πλατφόρμα επί πολλά χρόνια. Η δημοφιλία της πλατφόρμας –ειδικά ανάμεσα στους νέους– θα έπρεπε, σύμφωνα πάλι με αναλυτές, να προβληματίσει τον Αμερικανό Πρόεδρο, ο οποίος με την απόφασή του ενδέχεται να στρέψει εναντίον του εκατομμύρια πιθανούς ψηφοφόρους στις επερχόμενες προεδρικές εκλογές του Νοεμβρίου.

Η Microsoft είναι μία από τις εταιρείες –και πιθανότατα ο βασικός παίκτης του παιχνιδιού– που έχει γίνει γνωστό πως βρίσκονται σε συνομιλίες με την ByteDance για εξαγορά του TikΤok

Η μηνυτήρια αναφορά κλείνει με το συμπέρασμα ότι η απόφαση Τραμπ να καταργήσει την πλατφόρμα στερεί 10 χιλιάδες θέσεις εργασίας από τους Αμερικανούς. Παρ’ όλα αυτά, η πίεση που ασκεί η Ουάσινγκτον οδήγησε σε παραίτηση, στις 27 Αυγούστου, τον CEO της TikTok, Kevin Mayer. Στην ανακοίνωση της αποχώρησής του, εξέφρασε τον σοβαρό προβληματισμό του για το περιβάλλον, που έχει αλλάξει απότομα, και για το κατά πόσον θα μπορούσε να αντεπεξέλθει στις επικείμενες αλλαγές.

Πιθανή απαγόρευση της εφαρμογής στις ΗΠΑ Γίνεται σαφές πως, με το πέρας των 90 ημερών από την υπογραφή του διατάγματος (και της δυνατότητας παράτασης της προθεσμίας για άλλες 30 μέρες), ο Ντόναλντ Τραμπ θα προχωρήσει στην απαγόρευση του TikTok στις ΗΠΑ. Οι απόψεις διίστανται για το τι μπορεί να σημαίνει ο όρος αυτός και ούτε ξεκαθαρίζεται στο διάταγμα. Απομακρυσμένο είναι, στο μεταξύ, το σενάριο εξαναγκασμού των χρηστών να διαγράψουν την εφαρμογή από τις συσκευές τους. Περισσότερο ρεαλιστικό ακούγεται το ενδεχόμενο κατάργησης του TikTok από τις πλατφόρμες ψηφιακής διανομής, όπως το AppStore της εταιρείας Apple και το PlayStore της εταιρείας Google. Κανείς δεν

εγγυάται, ωστόσο, πως οι εταιρείες αυτές πρόκειται να υπακούσουν σε μια τέτοια εντολή ή ότι οι χρήστες δεν θα έχουν τη δυνατότητα να κατεβάσουν την εφαρμογή από κάποιο εικονικό ιδιωτικό δίκτυο (VPN). Άλλο σενάριο είναι απλώς η απαγόρευση σε αμερικανικές εταιρείες να διαφημίζουν στο TikTok.

μύρια δολάρια. Άλλες εταιρείες που, όπως μεταδίδεται, αποτελούν πιθανούς αγοραστές είναι η Oracle και η Twitter. Ο Ντόναλντ Τραμπ, ωστόσο, δεν δίστασε να θέσει προϋποθέσεις, ανακοινώνοντας προ πολλού πως, σε περίπτωση εξαγοράς της πλατφόρμας, ένα πολύ μεγάλο μέρος της συναλλαγής πρέπει να επιστρέψει στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ. Θέση που ο ίδιος στηρίζει λέγοντας πως είναι αυτός που δίνει την ευκαιρία σε κάποια εταιρεία να αποκτήσει το TikTok. Στην πραγματικότητα, όμως, εκδίδοντας διατάγματα, υποχρεώνει κάποια να το πράξει.

Το «παράδειγμα» της Ινδίας Οι ΗΠΑ, πάντως, δεν θα είναι η πρώτη χώρα που θα προχωρήσει –αν τελικά το κάνει– σε απαγόρευση της δημοφιλούς πλατφόρμας. Η Ινδία το έχει κάνει ήδη πράξη από τις 29 Ιουνίου του τρέχοντος έτους, έπειτα από συγκρούσεις με την Κίνα, που διαδραματίστηκαν στα σύνορα των δύο χωρών και οι οποίες είχαν ως αποτέλεσμα τον θάνατο δεκάδων Ινδών στρατιωτών. Στην προκειμένη περίπτωση, η εφαρμογή καταργήθηκε από τις πλατφόρμες ψηφιακής διανομής, αλλά και οι χρήστες που την έχουν ήδη κατεβασμένη στις συσκευές τους δεν μπορούν να τη χρησιμοποιήσουν ούτε μέσω VPN.

Εταιρείες που έδειξαν ενδιαφέρον για αγορά και οι προϋποθέσεις Η Microsoft είναι μία από τις εταιρείες –και πιθανότατα ο βασικός παίκτης του παιχνιδιού– που έχει γίνει γνωστό πως βρίσκονται σε συνομιλίες με την ByteDance για εξαγορά του TikΤok, με αμερικανικά ΜΜΕ να κάνουν λόγο για συναλλαγή που θα ανέρχεται στα 10-30 δισεκατομ-

Ο Mark Zuckerberg, ιδιοκτήτης του Facebook και ανταγωνιστής της πλατφόρμας TikTok, θεωρεί πως ο Αμερικανός Πρόεδρος δημιουργεί προηγούμενο

Τα διατάγματα του Αμερικανού Προέδρου δημιουργούν προηγούμενο Η κίνηση του Ντόναλντ Τραμπ να κινηθεί βάσει διαταγμάτων, υποχρεώνοντας εταιρείες-κολοσσούς να αναστείλουν τη λειτουργία τους στις ΗΠΑ, έχει θορυβήσει τον επιχειρηματικό κόσμο. Ακόμα και ο Mark Zuckerberg, ιδιοκτήτης του Facebook και ανταγωνιστής της πλατφόρμας TikTok, θεωρεί πως ο Αμερικανός Πρόεδρος δημιουργεί προηγούμενο, καθώς δείχνει πως μπορεί αυθαίρετα να επεμβαίνει και να αποφασίζει για το μέλλον εταιρειών-κολοσσών. Μετά την ByteDance και την Tencent, στο στόχαστρο του Τραμπ έχει μπει και η Alibaba, ο κινεζικός κολοσσός τεχνολογικού εμπορίου, και όλοι περιμένουν να δουν ποιες θα είναι οι επόμενες κινήσεις του πλανητάρχη. ET

Για την ιστορία…

Εκατομμύρια χρήστες του TikTok στις ΗΠΑ, θορυβημένοι από τις τελευταίες εξελίξεις και στην προ-

σπάθειά τους να μη χάσουν το κοινό τους, ζητούν από τους ακόλουθούς τους να τους συναντήσουν σε άλλα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, όπως το

YouTube και το Instagram.

EconomyToday 81

ΑΠΟΨΗ

Πώς το σχολείο μπορεί να διαχειριστεί επιτυχώς τη μεταναστευτική και προσφυγική «κρίση»; Δρ Χριστίνα Χατζησωτηρίου

PhD in Education, University of Cambridge, UK Αναπληρώτρια Καθηγήτρια στη Διαπολιτισμική Εκπαίδευση, Πανεπιστήμιο Λευκωσίας

Σ

την εποχή της ύστερης μετα-νεωτερικότητας, η Ευρώπη βρίσκεται αντιμέτωπη με τη σοβαρότατη πρόκληση του μεταναστευτικού και προσφυγικού ζητήματος. Σαφέστατα, η περίοδος που διανύουμε χαρακτηρίζεται από τον «σύγχρονο υπερ-πλουραλισμό», ο οποίος διαφέρει ποιοτικά από τον «παραδοσιακό πλουραλισμό» λόγω της παρουσίας μειονοτήτων ή μεταναστών προηγούμενων γενεών. Περισσότεροι από δύο εκατομμύρια μετανάστες και πρόσφυγες πέρασαν από τρίτες χώρες στην Ευρώπη, γεγονός το οποίο προσέλαβε διαστάσεις «κρίσης». Στο κλίμα αυτό, τα ευρωπαϊκά σχολεία αντιμετωπίζουν την πρόκληση της επιτυχούς διαχείρισης αυτής της «κρίσης». Υπό την έννοια αυτή, η ουσιαστική επιτυχία δεν περιλαμβάνει τίποτα λιγότερο από την απόδειξη ότι τα σχολεία σε όλη την Ευρώπη μπορούν να συμπεριλάβουν με επιτυχία τα παιδιά μεταναστευτικής και προσφυγικής βιογραφίας, τα οποία και αποτελούν το ένα τρίτο των αιτούντων άσυλο στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Στο πλαίσιο αυτό, καλούμαστε να εξετάσουμε τις επιδράσεις της μεταναστευτικής «κρίσης» στο νόημα και τις διαδικασίες της βελτίωσης του σχολείου και της διδασκαλίας, με απώτερο σκοπό την επίτευξη της συμπερίληψης όλων ανεξαιρέτως των μαθητών και μαθητριών. Προκειμένου να καλλιεργήσουμε και να ενισχύσουμε για όλα τα παιδιά –γηγενείς, μειονοτικής, μεταναστευτικής και προσφυγικής βιογραφίας– την κοινωνική και ακαδημαϊκή συμπερίληψη και το αίσθημα του ανήκειν σε έναν κοινό ευρωπαϊκό χώρο, μπορούμε να βασιστούμε στην ίδια την έννοια του διαπολιτισμού. Για την UNESCO (2006), ο διαπολιτισμός υπερθεματίζει την ενσυναίσθηση, την αλληλεπίδραση και τις πολιτισμικές ανταλλαγές. Επιπλέον, αντλεί από τις αρχές της κοινωνικής δικαιοσύνης και της ισότητας με απώτερο σκοπό την ενθάρρυνση όλων των ατόμων προς τον κοινωνικό μετασχηματισμό, ενδυναμώνοντας κυρίως τους

82 EconomyToday

περιθωριοποιημένους ή καταπιεσμένους. Εξετάζοντας τον διαπολιτισμό μέσα από τον φακό της κοινωνικής δικαιοσύνης και της απο-αποικιοποίησης, οφείλουμε να προχωρήσουμε προς μια «συστημική προσέγγιση που να αποσκοπεί στην οικοδόμηση ενός δίκαιου και ίσου κόσμου». Ο γνήσιος διαπολιτισμός προκύπτει από την αποδόμηση της εξουσίας, της μεριτοκρατίας και της υποταγής. Κατά συνέπεια, αντί να επικεντρώνεται στους διακριτούς πολιτισμούς και ιστορίες, στρέφει την προσοχή του στην ανάλυση των σχέσεων εξουσίας. Αναντίρρητα, ο στόχος της κοινωνικής, σχολικής και ακαδημαϊκής συμπερίληψης όλων ανεξαιρέτως των παιδιών μπορεί να πραγματωθεί μόνο μέσω της διαπολιτισμικής ανάπτυξης και βελτίωσης του σχολείου. Η ανάπτυξη και βελτίωση του σχολείου σε συνθήκες μεταναστευτικής ή προσφυγικής «κρίσης» περιλαμβάνει διάφορα επίπεδα αναφοράς, και συγκεκριμένα: το δομικό και οργανωτικό επίπεδο του σχολείου, το κοινωνικό επίπεδο, το επίπεδο της διδασκαλίας και του αναλυτικού προγράμματος και το ατομικό επίπεδο. Τόσο σε κάθε επίπεδο ξεχωριστά όσο και εγκαρσίως, προκύπτουν διάφορες συνθήκες επιτυχούς διαχείρισης της «κρίσης». Ποιες είναι όμως αυτές οι συνθήκες; Πρωτίστως, οφείλουμε να αναφερθούμε στο άνοιγμα του σχολείου στην ευρύτερη κοινότητα. Εξωτερικοί φορείς, όπως για παράδειγμα ΜΚΟ, η οργανωμένη κοινωνία των πολιτών ή ακόμη και ο επιχειρηματικός κόσμος, μπορούν δυνητικά να αναλάβουν ευθύνες και καθήκοντα τα οποία το σχολείο αδυνατεί να καλύψει. Παράλληλα, τέτοιοι φορείς έχουν τη δυνατότητα να παρέχουν επιπλέον γνώσεις και δεξιότητες σχετικά με την τοπική αγορά εργασίας, καθοδηγώντας την εκπαίδευση και κατάρτιση και ενισχύοντας, συνεπώς, την οικονομική συμπερίληψη των παιδιών μεταναστευτικής βιογραφίας στη μετέπειτα πορεία τους ως ενήλικες. Ομοίως, επισημαίνουμε την αναγκαιότητα του ανοίγματος του

Η ανάπτυξη και βελτίωση του σχολείου σε συνθήκες μεταναστευτικής Ή προσφυγικής «κρίσης» περιλαμβάνει διάφορα επίπεδα αναφοράς, και συγκεκριμένα: το δομικό και οργανωτικό επίπεδο του σχολείου, το κοινωνικό επίπεδο, το επίπεδο της διδασκαλίας και του αναλυτικού προγράμματος και το ατομικό επίπεδο

σχολείου στις οικογένειες μεταναστευτικής βιογραφίας, παρά το ότι η γονική εμπλοκή στα σχολικά δρώμενα προσκόπτει σε διάφορα εμπόδια, λόγω ενός ευρέος φάσματος παραγόντων, όπως ο υπερβολικός φόρτος εργασίας και οι γλωσσικοί περιορισμοί. Μια δεύτερη προϋπόθεση της επιτυχούς διαχείρισης της μεταναστευτικής ή προσφυγικής «κρίσης» από το σχολείο αφορά την αλλαγή των στάσεων και αντιλήψεων, όχι μόνο της σχολικής ηγεσίας και του διδακτικού προσωπικού, αλλά και του μαθητικού πληθυσμού, καθώς και των οικογενειών τους, με κατεύθυνση την «ανοιχτομυαλοσύνη», την ενσυναίσθηση και τον κριτικό (αυτο)αναστοχασμό. Επιπροσθέτως, μια τρίτη παράμετρος εστιάζει στη συνεργασία μεταξύ εκπαιδευτικών και άλλων επιστημόνων, όπως για παράδειγμα εκπαιδευτικών ψυχολόγων για σκοπούς διαχείρισης του τραύματος σε παιδιά προσφυγικής βιογραφίας. Κατά τέταρτον, το κράτος οφείλει να μεριμνήσει για μακρόχρονη παροχή επιπρόσθετων πόρων σε μέσα, χρόνο και ανθρώπινο δυναμικό σε συγκεκριμένα σχολεία, προκειμένου αυτά να κατορθώσουν να ανταποκριθούν καλύτερα στις επιμέρους ανάγκες που προκύπτουν λόγω της αυξημένης παρουσίας παιδιών μεταναστευτικής ή προσφυγικής βιογραφίας. Τέλος, μια πέμπτη προϋπόθεση της επιτυχούς διαχείρισης της «κρίσης» αφορά την κατάρτιση, ειδικότερα των εκπαιδευτικών, προκειμένου να κατανοήσουν εις βάθος θέματα που άπτονται της δημογραφικής αλλαγής, της μετανάστευσης, της επίτευξης ισορροπίας μεταξύ συνοχής και πλουραλισμού, των πολιτισμικών και διαπολιτισμικών ικανοτήτων, και των πολιτισμικών σεναρίων (cultural scripts), αλλά και για την καλύτερη διαχείριση των γλωσσικών ζητημάτων και των τραυματικών εμπειριών των παιδιών. Προκειμένου να ανταποκριθούμε με επιτυχία στον στόχο της επιτυχούς διαχείρισης της «κρίσης», οφείλουμε να δημιουργήσουμε

«πόρους ελπίδας» (resources of hope). Οι «πόροι της (ισχυρής και βάσιμης) ελπίδας» περιλαμβάνουν ένα αλληλένδετο σύνολο διαρθρωτικών, πολιτισμικών και παιδαγωγικών στρατηγικών. Αρχικά, οι διαρθρωτικές στρατηγικές περιλαμβάνουν την ανάπτυξη του σχολικού πλάνου, των αναλυτικών προγραμμάτων και των προγραμμάτων επαγγελματικής μάθησης στη βάση της κοινωνικής δικαιοσύνης και του διαπολιτισμού. Κατά δεύτερον, διάφορες πολιτισμικές στρατηγικές πρέπει να αξιοποιούνται για την ανάπτυξη της σχολικής κουλτούρας που προάγει το ήθος της κοινωνικής δικαιοσύνης. Κατά συνέπεια, η σχολική κουλτούρα οφείλει να ενισχύει τη συνεργατική μάθηση, τη μάθηση με γνώμονα την επιτυχία όλων ανεξαιρέτως των παιδιών, καθώς και την κουλτούρα διαπραγμάτευσης και επιχειρηματολογίας στη μάθηση και τη διδασκαλία. Τέλος, οι παιδαγωγικές στρατηγικές αφορούν τον ίδιο τον αναπροσανατολισμό της διαδικασίας της μάθησης προς την κατεύθυνση της κοινωνικής δικαιοσύνης και του διαπολιτισμού. Εν κατακλείδι, για τη βελτίωση και την επιτυχία των διαπολιτισμικών και κοινωνικά δίκαιων σχολείων, ο διάλογος προκύπτει ως αδήριτη και επιτακτική ανάγκη. Υπό αυτή την έννοια, είναι ζωτικής σημασίας η ενεργός εμπλοκή όλων των παιδιών, συμπεριλαμβανομένων και των παιδιών μεταναστευτικής και προσφυγικής βιογραφίας, στις αποφάσεις που σχετίζονται με τη μάθηση και την αξιολόγησή τους, αλλά και στις αποφάσεις που σχετίζονται με την ανάπτυξη του αναλυτικού προγράμματος με βάση τις προσδοκίες, τα μαθησιακά τους προφίλ, το θρησκευτικό, γλωσσικό και πολιτισμικό τους υπόβαθρο, αλλά και τα ενδιαφέροντά τους. Στη βάση αυτή, η ακρόαση των φωνών των παιδιών με σκοπό τη διασφάλιση της ενεργού εμπλοκής τους στον σχολικό σχεδιασμό και τη λήψη αποφάσεων αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο της επιτυχούς διαχείρισης της μεταναστευτικής και προσφυγικής «κρίσης».

EconomyToday 83

θεμα

Πολλά λεφτά, λίγη μπαλίτσα Για όλα μας τα ρεπορτάζ υπάρχει μια αφορμή. Κάπως έτσι, βλέποντας κάποια παιχνίδια της Γιουνάιτεντ, πέρα από τα απίστευτα λάθη του Ντε Χέα, παρακολουθούσα και τον Μαγκουάιρ. Αυτά που βλέπεις στο γήπεδο (καλές και κακές στιγμές) είναι αυτά που περιμένεις από τον… Μαγκουάιρ και όχι από τον ακριβότερο αμυντικό του κόσμου. Είμαι βέβαιος πως, ένα χρόνο μετά, και η επίσημη Μάντσεστερ παραδέχεται (εσωτερικά) πως τα 80 εκατομμύρια αγοράς του δεν… Υπάρχουν αμέτρητες περιπτώσεις ομάδων που τσόνταραν τεράστια ποσά και απέτυχαν σε μεταγραφές. Οπότε, ας δούμε τις κυριότερες, ιστορικά και με βάση το δικό μας κριτήριο αλλά και το γενικότερο αίσθημα. ΤΟΥ ΘΕΟΔΩΡΟΥ ΚΑΥΚΑΡΙΔΗ

Α

ς ξεκινήσουμε από την ωραιότερη πηγή. Από παίκτες που έσπασαν το ποσό μεταγραφής. Δυστυχώς θα αρχίσω με τον κορυφαίο κατ’ εμέ παίκτη που πάτησε ποτέ σε γήπεδο. Ο Ντιέγκο Μαραντόνα. Έκανε ασύλληπτα πράγματα σε Νάπολι και Εθνική Αργεντινής, αλλά ποιος θυμάται το πέρασμα από τη Μπαρτσελόνα; Δύο χρόνια μιζέριας και πραγματικής κατάθλιψης, για 3 εκατομμύρια (όλα τα ποσά του ρεπορτάζ σε λίρες Αγγλίας) ποσό αγοράς, ποσό πολύ μεγάλο 38 χρόνια πριν. Από τον Ντιέγκο πάμε στα 13 εκατομμύρια που έδωσε η Μίλαν στα 1992 για να πάρει τον Λεντίνι, αν τον θυμάστε τον Ιταλό χαφ. Έκανε 1-2 φοβερές χρονιές με την Τορίνο, πήγε καλά στην 1η σεζόν στη Μίλαν και μετά είχε ένα σοβαρό ατύχημα με αυτοκίνητο. Στοίχισε, ήταν άτυχος, αλλά δυστυχώς η μπάλα είναι αμείλικτη και η ιστορία γράφει ότι τα έτσι κι αλλιώς υπερβολικά 13 εκατομμύρια δεν έπιασαν διόλου τόπο. Και πάμε στο αμίμητο. Στα 1998, η Μπέτις την είδε Νάπολι των ’90s και σκάει 21,5 εκατομμύρια για μεταγραφή του Ντενίλσον. Στα 21 του, υποτίθεται με τις καλύτερες συστάσεις από τον Ροναλντίνιο. Αμάν γκάφα! Εφτά χρόνια έκατσε στη Σεβίλλη και δεν… Το 2000 η ομάδα υποβιβάστηκε, στην καλύτερή της χρονιά, το 2005, πήγε Τσάμπιονς Λιγκ και τον αποδέσμευσε, αφού ήταν πλέον μόνιμος παγκίτης. Πήγε Μπορντό, ο Ντενίλσον πάλι δεν… Πήγε ΗΠΑ, Κορέα και στα γεράματά του το 2010 συμφώνησε με την Καβάλα (ναι!!!), αλλά δεν έγραψε αγώνα.

84 EconomyToday

EconomyToday 85

θεμα

Αγγλία μεριά Manchester United

Επιστρέφουμε Αγγλία και ξαναπάμε Μάντσεστερ. Ο Σερ Άλεξ έκανε πολλές σπουδαίες κινήσεις, αλλά είχε και τις αποτυχίες του. Μεγαλύτερη όλων ο Βερόν. Παικταράς, αλλά για Καμπιονάτο, εκεί στο Ολντ Τράφορντ δεν μπορούσε να κάνει παιχνίδι και δεν απόσβεσε ούτε στο μισό τα 28,5 εκατ. της μεταγραφής του. Το παράδοξο είναι ότι αμέσως μετά πήγε Τσέλσι (ερχόμαστε σε λίγο), αλλά και εκεί λίγα πράγματα. Είναι και τα 17 εκατομμύρια για τον Χάργκριβς. Καλός παίκτης, αλλά συνέχεια τραυματίας και σίγουρα υπερεκτιμημένος. Από τη φυγή Φέργκιουσον και μετά, δώσε αποτυχίες. Ας αφήσουμε κατά μέρος τύπους όπως ο Φελαϊνί. Στα μεγάλα… ψάρια. Ντι Μαρία (60 εκατομμύρια), Λουκάκου άλλα 75, ενώ τέσσερα χρόνια μετά την άφιξή του ο Πογκμπά είναι με τις μέρες του και βέβαια δεν δικαιολογεί τα 90 εκατομμύρια. Συν τα 47 εκατομμύρια για τον Φρεντ. Καλός, αλλά για 50ή πιο ακριβή μεταγραφή όλων των εποχών Ζοσέ Μουρίνιο; Ας κάνουμε εδώ μια παρένθεση. Μιλώντας περί Πογκμπά και Ντι Μαρία ας πούμε, δεν λέμε ότι δεν άξιζαν τα λεφτά όταν αποκτήθηκαν. Είναι περιπτώσεις που απλά δεν απέδωσαν. Όπως και οι δύο επόμενες, αφού περνάμε στην Τσέλσι. Δύο ονόματα και μόνο αρκούν. Πρώτο αυτό του Φερνάντο Τόρες. Με το που έβγαλε τα κόκκινα (Ατλέτικο και ειδικά Λίβερπουλ) και φόρεσε τα μπλε έναντι 50 εκατ. (ρεκόρ Αγγλίας για την εποχή), ο τρομερός αυτός φορ λες και μεταμφιέστηκε. Θα σας το πούμε με νούμερα. Για δέκα χρόνια σε Μαδρίτη και Λίβερπουλ ο Τόρες είχε σχεδόν μισό γκολ ανά αγώνα πρωταθλήματος. Στην Τσέλσι, σε 3,5 χρόνια, έπεσε στο 0,15 τέρματα ανά παιχνίδι. Στην πιο ώριμή του ηλικία, απέτυχε. Το τανκ της Ουκρανίας είναι η 2η περίπτωση. Αντρέι Σεφτσένκο. Φόβος και τρόμος με τη φανέλα της Μίλαν, 127 γκολ σε 7 χρονιές πρωταθλήματος. Στην Αγγλία και στην Πρέμιερ Λιγκ έβαζε τόσα τέρματα όσο το πρώτο ψηφίο του ποσού μεταγραφής του. Δηλαδή 30 εκατομμύρια για 3 γκολ τον χρόνο (συνολικά 9 δηλαδή). Μιλώντας περί Ουκρανίας, θυμόμαστε και μια άλλη περίπτωση της Πρέμιερ Λιγκ. Μαζί με τον Σεφτσένκο, ξεπήδησε από την Ντιναμό Κιέβου και ένα άλλο σούπερ ταλέντο (κάποιοι έλεγαν και μεγαλύτερο στα αρχικά στάδια). Ο Σερχέι Ρεμπρόφ. Δεν ήταν λίγα τα 11 εκατομμύρια που έδωσε η Τότεναμ το 2000 για τα πόδια του. Δεν της βγήκε. Εξήντα ματς Πρέμιερ Λιγκ και 10 γκολ σε 4 χρόνια δεν είναι καλός απολογισμός, συνυπολογίζοντας χρήματα και προοπτική.

86 EconomyToday

Liverpool FC

Και πάμε Λίβερπουλ. Έχει κι αυτή τις αποτυχίες της. Όταν αποχώρησε ο Τόρες, πήγε και έδωσε 41,5 εκατομμύρια για να πάρει τον Άντι Κάρολ. Κλασική περίπτωση (όπως ο Μαγκουάιρ) ενός παίκτη καλού που έγινε σούπερ μέσα από τα ΜΜΕ και τους Άγγλους σχολιαστές (που συνήθως μετά λένε «μα εγώ δεν εννοούσα αυτό» κτλ.). Λίγα πράγματα ο Κάρολ και ήταν ο τελευταίος που έφταιγε. Οι «κόκκινοι» έκαναν φυσικά και άλλες αποτυχημένες κινήσεις. Όπως τα 42 εκατομμύρια για τον hot εκείνη την περίοδο Μπεντέκε, που έκανε ελάχιστα πράγματα στον αγωνιστικό χώρο, αλλά βέβαια και τα 20 μυριάκια που έριξαν στον Καιάδα, όταν ο Ρότζερς αποφάσισε πως, ελλείψει άλλων επιλογών, μπορούσε να ποντάρει στον φευγάτο Μπαλοτέλι. Να πάμε και λίγο πιο πίσω: Ελ Χατζί Ντιούφ (15 εκατομμύρια, για όνομα της Παναγίας), Φάμπιο Μπορίνι (13 εκατομμύρια). Βάλτε και τα 20 το 2008 για τον Ακουιλάνι. Έβγαζε μάτια στη Ρόμα ο Ιταλός, αλλά είχε γυάλινα πόδια.

Arsenal

ΑΝΙΧΝΕΥΟΥΜΕ ΤΙΣ ΠΙΟ ΓΝΩΣΤΕΣ ΜΕΤΑΓΡΑΦΕΣ ΠΟΥ ΣΤΟΙΧΙΣΑΝ ΠΟΛΥ ΚΑΙ ΔΕΝ ΑΠΕΔΩΣΑΝ ΤΑ ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ 40 ΧΡΟΝΙΑ

Η Άρσεναλ δεν ξόδεψε συγκριτικά πολλά (δέχτηκε φυσικά κριτική) και έτσι μεγάλες (από άποψη χρημάτων) αποτυχίες δεν είχε. Αλλά προσωπικά θεωρώ πως, όσο κι αν έκατσε, ο Οζίλ δεν δικαιολόγησε τα 40 εκατομμύρια λίρες της μεταγραφής, ούτε και ο Τσάκα τα 37. Αλλά αν θέλετε μια γκάφα, λέμε Μουστάφι (όταν πάντως τον απέκτησε, όλοι μιλούσαν για τον επόμενο μεγάλο σέντερ μπακ), γιατί είναι γκαφατζής και στοίχισε 35 εκατομμύρια. Βάζω κάπου εδώ και περιπτώσεις όπως Πέρεζ (17 εκατ.) και Ζερβινιό (11 εκατ.), που δεν απέδωσαν.

Manchester City

Να κλείσουμε Αγγλία με τη Σίτι. Ο ξοδεύων τρελά κάνει και αποτυχίες. Αλλά συνήθως η Σίτι κάνει καλές κινήσεις. Θα σταθούμε σε μερικές κινήσεις. Θυμάστε τον Ζο, που για πάρτι του οι «γαλάζιοι» έδωσαν 19 εκατομμύρια; Άρχισε καλά στα 2008 και έμεινε εκεί. Αποτυχημένη επένδυση. Χάλια τα πήγε ο Ρόκε Σάντα Κρουζ, με ποσό απόκτησης 20 εκατομμύρια. Τόσα και τα παιχνίδια που έπαιξε. Δηλαδή 1 εκατ. το παιχνίδι. Τα 27 εκατ. ήταν πολλά για τον Μπονί, έτσι; Τέλος, η «γαλάζια» πατάτα. Στα 2014, οι δύο Μάντσεστερ έδωσαν μάχη για τα πόδια του Μανγκαλά και η Σίτι πλήρωσε τα μαλλιοκέφαλά της. Δηλαδή 42 εκατομμύρια για έναν αμυντικό που έκανε ελάχιστα πράγματα και πολλά λάθη.

Οι μεγάλοι της Ισπανίας Και πάμε στους δύο γίγαντες της Ισπανίας. Πάμε πρώτα σε μια πολύ ενδιαφέρουσα ιστορία, 30 χρόνια πριν. Στα 1990, ρίχνουν δίχτυα στα Βαλκάνια. Η Μπαρτσελόνα επενδύει 3 εκατομμύρια και παίρνει τον Βούλγαρο Στόιτσκοφ. Η Ρεάλ δίνει 3,5 για τον Γκεόργκε Χάτζι. Ο πιο ακριβός μέχρι τότε παίκτης στον κόσμο ήταν ο Γκούλιτ με 6, άρα μιλάμε για γερά λεφτά. Ο Ρουμάνος ήταν σαφώς πιο προικισμένος παίκτης, αλλά ο Βούλγαρος έκανε τελικά θραύση. Ο Χάτζι απέτυχε στο «Μπερναμπέου» και πήγε στην Μπρέσια. Και τότε, δύο χρόνια μετά, στα 1994, η Μπαρτσελόνα αποφασίζει να αγοράσει τον Χάτζι,

αλλά και πάλι ο κατά τ’ άλλα εκπληκτικός αυτός παίκτης δεν απέδωσε. Υπάρχει και μια παρόμοια ιστορία. Το 1991, η Ρεάλ πλήρωσε 10 εκατομμύρια για τον Κροάτη Προσινέσκι. Στα δύο χρόνια στη Μαδρίτη έκανε λίγα πράγματα. Στα 1995, τον απέκτησε η Μπαρτσελόνα, αλλά ούτε κι εκεί τα κατάφερε. Ας θυμηθούμε κι άλλες, παλαιότερες μαδριλένικες ακριβές και μη επιτυχημένες κινήσεις. Λοιπόν, 22 εκατομμύρια για έναν ταλαντούχο Βόσνιο το 1999. Αν τον θυμάστε, λεγόταν Ελβίρ Μπάλιτς και δεν κλότσησε. Δεκαπέντε εκατομμύρια το 2004 για τον Άγγλο στόπερ Τζόναθαν Γούντγκεϊτ.

Real Madrid

Πάμε και στη νεότερη εποχή. Από τους δύο γίγαντες, η Ρεάλ είναι αυτή που σπάει τα ρεκόρ ή δίνει περισσότερα γενικώς για μεταγραφές. Από το 2000 μέχρι το 2013, έκανε πέντε φορές την ακριβότερη μεταγραφή της ιστορίας. Ξεκάθαρα πράγματα, ο Ζιντάν, ο Φίγκο και ο Κριστιάνο Ρονάλντο έβγαλαν με το παραπάνω τα αστρονομικά ποσά που δαπανήθηκαν. Αλλά ο Κακά και ο Μπέιλ δεν έδωσαν όσα μπορούσαν. Ο Κακά είχε και προβλήματα με τραυματισμούς και ασθένειες. Λίγες οι σπουδαίες βραδιές του και μόνο η ατάκα του ότι «στη Μαδρίτη έχασα την όρεξη για μπάλα» λέει όλη την ιστορία της μεταγραφής των 56 εκατομμυρίων λιρών. Όσο κι αν ο Μπέιλ (86 εκατ.) είχε μπόλικες μέρες (στα πρώτα 2 χρόνια) που σε άφηνε με ανοικτό το στόμα, η ιστορία στη Μαδρίτη έχει πολλά αρνητικά επεισόδια, με τον Ουαλό να δείχνει εδώ και μία διετία πως μάλλον προτιμά τον μισθό παρά τη δόξα.

FC Barcelona

Έχει και η Μπαρτσελόνα σοβαρές αποτυχίες. Δεν έπιασαν τόπο τα 45 εκατομμύρια (συν τον Ετό) που πλήρωσε για τον Ιμπραχίμοβιτς, αφού δεν του βγήκε του μεγάλου Σουηδού. Δεν πέτυχαν οι δύο κινήσεις για τον επόμενο (πριν ξεπεταχτεί ο Μέσι) Μαραντόνα. Έδωσε 10 εκατομμύρια για τον Ρικέλμε το 2002 και 28 ένα χρόνο πριν για τον Σαβιόλα. Το μυαλό αδυνατεί να συλλάβει την καταβολή 21 εκατομμυρίων για τον Ντμίτρο Τσιγκρίνσκι, ενώ ας είμαστε ειλικρινείς: δεν υπάρχουν ήδη αμφιβολίες αν τα 107 και 97 εκατομμύρια που δαπανήθηκαν για Γκριεζμάν και Ντεμπελέ την τελευταία διετία θα πιάσουν τόπο;

Λοιπών μεγάλων αποτυχίες

Δεν υπάρχει φυσικά μεγάλος σύλλογος που να μην έχει κάνει κακές ή και πολύ κακές μεταγραφές, πληρώνοντας δηλαδή αδρά με βάση το «προϊόν». Η Μπάγερν, ας πούμε, έκανε παλαιότερα κάποιες επενδύσεις σε νεαρούς. Έδωσε πάνω-κάτω από 10 εκατομμύρια σε τρεις περιπτώσεις. Για να πάρει το 2001 το σούπερ ταλέντο Ντάισλερ (όλο τραυματισμούς), το 2007 τον Γιάνσεν (σε ένα χρόνο τον έδωσε δανεικό) και τον Μπρένο. Φοβερή περίπτωση ο Βραζιλιάνος. Πήγε μικρός στο Μόναχο, έπαιξε ελάχιστα και το 2011 πήγε φυλακή, αφού έβαλε φωτιά στη βίλα που του διέθετε ο σύλλογος. Η Ατλέτικο γράφει ιστορία με την ευχέρειά της να κλείνει σε καλές τιμές εξαιρετικούς φορ, αλλά είχε την αποτυχία πριν από 5-6 χρόνια με τον Τζάκσον Μαρτίνες. Η Γιουβέντους τα έσκασε γερά στην Παλέρμο (22,6 εκατομμύρια) για τον Αμάουρι το 2008, αλλά πήρε ελάχιστα, όπως και από τον Φελίπε Μέλο, που στοίχισε 25 εκατομμύρια. Για τη Μίλαν είπαμε ότι ο Λεντίνι αρκεί και περισσεύει, ενώ η Ίντερ κλαίει ακόμη τα 35 εκατομμύρια που έδωσε για τον Κουαρέσμα. Πολύ καλός, αλλά με άλλα χρώματα ο Πορτογάλος. Δυστυχώς θα κλείσω (όπως άρχισα) με έναν αγαπημένο μου παίκτη. Καρλ-Χάινς Ρουμενίγκε, αφού μιλάμε για Ίντερ. Το 1984, ήταν στους top 5 παίκτες του κόσμου. Άφησε την Μπάγερν για το Μιλάνο. Μεταγραφή 4,7 εκατομμύρια, η 2η πιο ακριβή μέχρι τότε στην ιστορία. Αλλά οι τραυματισμοί και ολίγον τι η αλλαγή κλίματος απέτρεψαν τον σπουδαίο αυτό παίκτη από το να δείξει την κλάση του. Τέλος πάντων, πάνω-κάτω αυτές είναι οι πιο γνωστές αποτυχημένες μεταγραφικές επενδύσεις. Υποκειμενική άποψη σε κάποιες περιπτώσεις, μπορεί (τι μπορεί, είναι βέβαιο ότι αφήσαμε και κάποιες πίσω). Θα υπάρχουν πάντα και θα συζητιούνται, πολλές μάλιστα περισσότερο κι από τις επιτυχίες και τα λαβράκια. Και συγχωρέστε μας επίσης για την επανάληψη για 100ή φορά της λέξης εκατομμύρια. Ας βρεθεί ένα συνώνυμο καλέ.

EconomyToday 87

ΘΕΜΑ

88 EconomyToday

ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ

ΝΤΟΝΑΛΝΤ

ΤΡΑΜΠ

Αδιαμφισβήτητα, πρόκειται για ένα από τα πιο αμφιλεγόμενα πρόσωπα της τελευταίας δεκαετίας. Άλλωστε, είναι γνωστός για τις ατάκες του, στο πλαίσιο των δηλώσεών του, και για τις αναρτήσεις του στον λογαριασμό που διατηρεί στο Twitter, αλλά και για τις απρόβλεπτες πολιτικές του κινήσεις και αποφάσεις. Έχει καταφέρει, μέσα σε μικρό χρονικό διάστημα, να κεντρίσει το ενδιαφέρον ανά το παγκόσμιο αλλά και να «αναγεννηθεί» πολλάκις. Ο λόγος για τον εκκεντρικό πλανητάρχη Donald (John) Trump, ο οποίος συνεχίζει να πρωταγωνιστεί με τον βίο και την πολιτεία του και να κερδίζει εκατομμύρια πουλώντας το όνομά του με κάθε κόστος. ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΚΡΙΘΑΡΙΔΟΥ

Ο

Trump γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1946 και έχει καταγωγή από τη Γερμανία και τη Σκωτία. Παράλληλα με τις σπουδές του στη Σχολή Γουάρτον στο Πανεπιστήμιο της Πενσυλβάνια, δούλεψε στην κτηματομεσιτική εταιρεία του πατέρα του, στην οποία εντάχθηκε επίσημα το 1968. Ανέλαβε την ηγεσία της το 1971 και την μετονόμασε σε «The Trump Organization». Έπειτα, άρχισε να ασχολείται με την κατασκευή μεγάλου μεγέθους κτιρίων. Οι αλλαγές στις τιμές των ακινήτων στα τέλη της δεκαετίας του 1980 οδήγησαν την εταιρεία του στα πρόθυρα της καταστροφής. Το 1988, ο Trump έλαβε δάνειο $245 εκατομμυρίων για να αγοράσει τα αεροπλάνα και τις διαδρομές της Eastern Air Shuttle, ωστόσο η αεροπορική εταιρεία δεν έβγαζε αρκετά χρήματα για να καλύψει τη μηνιαία πληρωμή τόκων, ύψους $1 εκατομμυρίου, στο δάνειό του και εν τέλει ο Trump παρέδωσε την κυριότητα της αεροπορικής εταιρείας στους πιστωτές του. Κατά τη διάρκεια της ύφεσης στις αρχές της δεκαετίας του 1990, τέσσερις από τις υπερχρεωμένες επιχειρήσεις του κήρυξαν χρεοκοπία – τρία καζίνο στο Atlantic City και το ξενοδοχείο Plaza στη Νέα Υόρκη. Άλλες επιχειρήσεις του επιβίωσαν (περιοδικό Trump Style και Trump Steaks) διότι πωλήθηκαν. Ένας άλλος λόγος ήταν και το γεγονός ότι οι πιστωτές του Trump πίστευαν ότι αξίζει να σώσουν τις επιχειρήσεις του και του επέτρεψαν να διαγράψει τεράστια χρέη. Ακολούθησαν πολλές κατασκευές και ανακαινίσεις κτιρίων και ουρανοξυστών, όπως η αναπαλαίωση του νεοκλασικού ουρανοξύστη 40 Wall Street, ο οποίος έχει και ως δευτερεύουσα ονομασία το The Trump Building, καθώς και η κατασκευή του Trump World Tower, ύψους 262 μέτρων.

EconomyToday 89

ΘΕΜΑ

Μάλιστα, ο Trump έκανε καριέρα και στην τηλεόραση, παρουσιάζοντας διάφορα shows, όπως το «The Apprentice». Οι απολαβές του για το συγκεκριμένο show, ανά επεισόδιο, την πρώτη σεζόν ήταν $50.000, ενώ την επόμενη σεζόν πληρωνόταν $1 εκατομμύριο. Δεν αρκέστηκε μόνο στην παρουσίαση, καθώς έκανε και διάφορα guest σε ταινίες όπως το «Μόνος στο Σπίτι 2: Χαμένος στη Νέα Υόρκη». Όσον αφορά την πολιτική, οι πρώτες προσπάθειες του Trump να θέσει υποψηφιότητα για Πρόεδρος των ΗΠΑ ξεκίνησαν από το 1988. Το 1999 ήταν υποψήφιος για το χρίσμα του Ρεπουμπλικανικού Κόμματος, καταφέρνοντας να κερδίσει στις προκριματικές στην Καλιφόρνια και το Michigan. Ωστόσο, το χρίσμα του κόμματος πήρε ο George Bush. Το 2012 ενεπλάκη με το κόμμα των Ρεπουμπλικανών για να κατέλθει ως υποψήφιος Πρόεδρος των ΗΠΑ. Έχοντας ως αντίπαλο τον Ted Cruz για το χρίσμα των Ρεπουμπλικανών, ο Trump κέρδισε με ποσοστό 44,9% έναντι 25,1% του Cruz. Στις 16 Ιουνίου 2015, ο Trump ανακοίνωσε επίσημα την υποψηφιότητά του για την προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών στις εκλογές του 2016. Όντας επικεφαλής των Ρεπουμπλικανών στις προεδρικές εκλογές, ο Donald Trump κέρδισε στις 8 Νοεμβρίου 2016 τη Hillary Clinton λόγω περισσότερων εκλεκτόρων. O Trump ορκίστηκε Πρόεδρος των ΗΠΑ στις 20 Ιανουαρίου 2017.

Το 1988, ο Trump έλαβε δάνειο $245 εκατ. για να αγοράσει τα αεροπλάνα και τις διαδρομές της Eastern Air Shuttle, ωστόσο η αεροπορική εταιρεία δεν έβγαζε αρκετά χρήματα για να καλύψει τη μηνιαία πληρωμή τόκων, ύψους $1 εκατ., και ο Trump παρέδωσε την κυριότητά της στους πιστωτές του

Οι viral δηλώσεις Ο πλανητάρχης είναι γνωστός για τις «πικάντικες» δηλώσεις του. Μια από εκείνες που έχουν ξεχωρίσει ήταν κατά την περίοδο της έξαρσης του κορωνοϊού, όταν είχε την «ευφάνταστη» ιδέα των ενέσεων με απολυμαντικά. Μετά τον σάλο που προκάλεσαν στην επιστημονική κοινότητα οι δηλώσεις του για τη χρήση απολυμαντικών εντός του σώματος των ασθενών ως πιθανή θεραπεία, ο Αμερικανός Πρόεδρος υποστήριξε ότι η πρόταση αυτή ήταν «σαρκαστική». Εσχάτως, η 55χρονη συνυποψήφια του Joe Biden, Γερουσιαστής Kamala Harris, έγινε η πρώτη Αφροαμερικανίδα που διεκδικεί το αξίωμα της Αντιπροέδρου της χώρας και θεωρείται από πολλούς το υπερ-όπλο που θα εκτοπίσει τον Donald Trump από τον Λευκό Οίκο. Ο Αμερικανός Πρόεδρος εξαπέλυσε πυρά εναντίον της, χαρακτηρίζοντάς την πιο μοχθηρή και από την Ποκαχόντας.

Η «μετάνοια» για τις αναρτήσεις στο Twitter Πρόσφατα, ο Trump αποκάλυψε ότι έχει κάνει δεύτερες σκέψεις για τις αναρτήσεις του στο Twitter. Ωστόσο, δεν παρέλειψε να επιρρίψει την ευθύνη και σε τρίτους, καθώς σημείωσε ότι τα περισσότερα προβλήματα προκαλούνται από τα retweets. «Σχεδόν πάντα τα retweets είναι αυτά που σε βάζουν σε μπελάδες. Τον παλιό καιρό, πριν από αυτό, έγραφες μια επιστολή και έλεγες “αυτή η επιστολή είναι πραγματικά κακή” και την έβαζες στο γραφείο σου και την ξανακοίταζες την επομένη και σκεφτόσουν “χαίρομαι που δεν την έστειλα”. Εντούτοις, δεν το κάνουμε αυτό με το Twitter, έτσι δεν είναι; Βγάζουμε τις αναρτήσεις αμέσως».

Η διαβεβαίωση για τις επερχόμενες αμερικανικές εκλογές Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ έχει υπογραμμίσει ότι θα ασχοληθεί με άλλα πράγματα εάν χάσει στις εκλογές της 3ης Νοεμβρίου, αφότου ο Δημοκρατικός αντίπαλός του, Joe Biden, σημείωσε ότι ο Ρεπουμπλικανός ενδέχεται να «κλέψει» και να αρνηθεί να αποχωρήσει από τον Λευκό Οίκο. Σε συνέντευξη που παραχώρησε στο Fox News Channel, ο Trump διαβεβαίωσε: «Ασφαλώς, εάν δεν νικήσω, δεν θα νικήσω. Αυτό που εννοώ, ξέρετε, είναι ότι θα συνεχίσω και θα κάνω άλλα πράγματα». ET 90 EconomyToday

H «θορυβώδης» προσωπική ζωή

Η πολυτάραχη προσωπική ζωή του Προέδρου των ΗΠΑ μετρά δύο διαζύγια. Η πρώτη του σύζυγος, Ivana Trump, δούλευε ως μοντέλο όταν γνώρισε τον Trump. Οι δυο τους παντρεύτηκαν τον Απρίλιο του 1977 και ο γάμος τους κράτησε 14 ολόκληρα χρόνια. Μαζί απέκτησαν τρία παιδιά (Ivanka Trump, Eric Trump και Donald Trump Jr.). Σύμφωνα με το Vanity Fair, το διαζύγιο κόστισε στον Trump $14 εκατομμύρια, ένα διαμέρισμα στο Plaza, ένα ακίνητο στο Connecticut με 45 δωμάτια, καθώς και πρόσβαση στο

Η Melania έχει δεχθεί δριμεία κριτική για τις στιλιστικές της επιλογές. Στη συνάντηση των G7 στην Ιταλία, φόρεσε ένα Dolce & Gabbana jacket αξίας

$51.500,

ενώ, σε συνάντηση που είχε με τη Michelle Obama στον λαχανόκηπό της, η Πρώτη Κυρία επέλεξε να φορέσει ένα πουκάμισο αξίας

$1.380.

σπίτι του στη Florida, που χρησιμεύει επίσης ως ιδιωτική λέσχη. Η επόμενη σύζυγος του Trump ήταν η Marla Maples. Αφότου έκαναν σχέση, ο Τrump τής έκανε πρόταση γάμου τρία χρόνια αργότερα. Από τον γάμο τους (1993) απέκτησαν μία κόρη, την Tiffany Trump. Ο γάμος τους κράτησε έξι χρόνια. Το διαζύγιο με τη δεύτερη σύζυγό του κόστισε στον Trump $2 εκατομμύρια. Και κάπως έτσι φτάνουμε στην τωρινή Πρώτη Κυρία των ΗΠΑ, Melania. Η πρώτη επαφή μεταξύ τους έγινε σε ένα πάρτι κατά τη διάρκεια της εβδομάδας μόδας στη Νέα Υόρκη, το 1998. Ο Trump ζήτησε από τη Melania να του δώσει τον αριθμό τηλεφώνου της και αυτή αρχικά αρνήθηκε. Αυτό όμως άλλαξε και τελικά δέχτηκε. Ο Trump και η Melania παντρεύτηκαν το 2005 και απέκτησαν τον Barron Trump. Η οικογένεια Trump έμενε αρχικά στον πύργο Trump, αλλά, λόγω της εκλογής του, ο Trump μετακόμισε στον Λευκό Οίκο και η σύζυγός του παρέμεινε στον πύργο μαζί με τον γιο της, έως ότου αυτός ολοκληρώσει τις σχολικές του υποχρεώσεις. Μάλιστα, σύμφωνα με εκτενές ρεπορτάζ του Vanity Fair, η Melania δέχτηκε πιέσεις από τον σύζυγό της να μην κάνει άλλο παιδί.

EconomyToday 91

ν ε α π ρ ο ϊ ο ν τα

Ολοκλήρωση και παράδοση ακόμη δύο φωτοβολταϊκών πάρκων Ακόμη δύο φωτοβολταϊκά πάρκα, συνολικής δυναμικότητας 2,5 MW, ολοκληρώθηκαν από την L&T Sun Power Ltd και συνδέθηκαν με το δίκτυο της ΑΗΚ. Τα δύο πάρκα αποτελούν μέρος ενός μεγαλύτερου προγράμματος ανάπτυξης φωτοβολταϊκών πάρκων της εταιρείας, με στόχο την παραγωγή ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές, συνολικής δυναμικότητας 10 ΜW. Η L&T Sun Power Ltd συνδυάζει τις προσπάθειες και τον κοινό στόχο των επενδυτών και μετόχων της εταιρείας, της Justy Business Ltd των δρος Kirill Zimarin και κ. Andrey Vedenkov, της Lanitis Energy Ltd της οικογένειας Λανίτη και της T.P.Timotheou Ltd του κ. Τιμόθεου Τιμοθέου, για συνεχή προσφορά και εμπλουτισμό του ισοζυγίου παραγωγής ενέργειας στην

Κύπρο από πηγές φιλικές προς το περιβάλλον. Η συγκεκριμένη αυτοχρηματοδοτούμενη επένδυση συνεισφέρει σημαντικά στις προσπάθειες της Κύπρου να συμβαδίσει με τους στόχους που τίθενται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για αύξηση της παραγωγής «πράσινης» ενέργειας. Τα δύο πάρκα που συνδέθηκαν πρόσφατα, ένα στο Δάλι 1,5 MW και ένα στο Γέρι 1 MW, έρχονται να συνεισφέρουν σε σημαντικό βαθμό στην περαιτέρω παραγωγή και προσφορά ενέργειας από ανανεώσιμες πηγές ενέργειας στην Κύπρο. Θα ακολουθήσει σε σύντομο χρονικό διάστημα η αποπεράτωση τριών επιπλέον πάρκων, που θα ανεβάσουν τη συνολική προσφορά ενέργειας στα 10 MW. Συγκεκριμένα, στα δύο πάρκα εγκαταστάθηκαν 6.228 φωτο-

βολταϊκά πλαίσια και 40 μετατροπείς τάσης, σε 46.900 τετραγωνικά μέτρα. Η λειτουργία των δύο φωτοβολταϊκών συστημάτων θα μπορεί να τροφοδοτεί περίπου 650 κατοικίες με καθαρή ενέργεια και θα συμβάλει στην εξοικονόμηση εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα της τάξης των 3.000 τόνων περίπου ετησίως, που θα χρειάζονταν 85.000 δέντρα για να τους απορροφήσουν.

Τα Public στο σχέδιο «Ανταμοιβή» της Τράπεζας Κύπρου

90 ΧΡΟΝΙΑ CATERPILLAR ΣΤΗΝ ΚΥΠΡΟ ΜΕ ΤΗ CTC

Συμπληρώθηκαν φέτος 90 χρόνια συνεχούς παρουσίας της φημισμένης Caterpillar (CAT) στην Κύπρο. Ιδρύθηκε το 1925 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Αντιπρόσωπός της στην Κύπρο από το 1930 ήταν η Cyprus Trading Corporation Ltd, η οποία ιδρύθηκε στις 22 Απριλίου 1927, έχοντας τον αριθμό 18. Το σημαντικό είναι ότι, όλα αυτά τα 90 χρόνια που πέρασαν, αντιπρόσωπος της CAT στην Κύπρο εξακολουθεί να είναι η CTC. H CAT είναι ο ηγετικός παγκόσμιος κατασκευαστής μηχανημάτων, συστημάτων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, μηχανών θαλάσσης και φωτοβολταϊκών, με ευρεία γκάμα ποιοτικών προϊόντων σε όλους τους τομείς. Σύνθημά της «οι λύσεις που προσφέρουμε βοηθούν τους πελάτες μας να χτίσουν έναν καλύτερο κόσμο». Τα 90χρονα γιορτάστηκαν με μια εκδήλωση σε υπαίθριο χώρο μπροστά από τα γραφεία της CTC στη Λευκωσία, στην οποία παρουσιάστηκαν τα πιο πρόσφατα μοντέλα CAT. 92 EconomyToday

Tα Public συμμετέχουν στο σχέδιο «Ανταμοιβή» της Τράπεζας Κύπρου, με τη νέα συνεργασία να στοχεύει στην επιβράβευση των καταναλωτών-πελατών τους. Η αλυσίδα τεχνολογίας, ψυχαγωγίας και πολιτισμού προσφέρει αξία στους πελάτες της, ενισχύοντας παράλληλα το ευέλικτο μοντέλο της απόλυτης retail εμπειρίας που προσφέρει. Σε συνεργασία με την Τράπεζα Κύπρου, τα Public θα ανταμείβουν τις αγορές των καταναλωτών. Συγκεκριμένα, για κάθε αγορά προϊόντων αξίας €5 θα πιστώνονται 4 βαθμοί σε όλα τα μέλη του σχεδίου «Ανταμοιβή». Στα Public, το κοινό μπορεί να πιστωθεί με βαθμούς ανταμοιβής επιλέγοντας ανάμεσα σε χιλιάδες επώνυμα προϊόντα τεχνολογίας και πολιτισμού. Στους διαδρόμους των έξι καταστημάτων Public σε όλη την Κύπρο και στο public-cyprus.com.cy, μικροί και μεγάλοι μπορούν να βρουν tablets, smartphones, laptops, τηλεοράσεις, action cameras, βιβλία, παιχνίδια, σχολικά είδη, χαρτικά και γραφική ύλη, ταινίες, μουσική, video games και όσα κάνουν τη ζωή μας πιο άνετη και πιο ενδιαφέρουσα. Στο πρόγραμμα συμμετέχουν πέραν των 250 επιχειρήσεων από όλους τους κλάδους σε όλη την Κύπρο. Στο σχέδιο «Aνταμοιβή» (www.antamivi.com.cy) δικαίωμα συμμετοχής έχουν οι αγορές με όλες τις κάρτες της Τράπεζας Κύπρου, πιστωτικές ή χρεωστικές, προσωπικές ή εταιρικές. Εκτός από βαθμούς, με συναλλαγές σε επιχειρήσεις που συμμετέχουν στο σχέδιο, οι καταναλωτές διεκδικούν μοναδικές εμπειρίες ζωής, όπως ταξίδια, φεστιβάλ, συναυλίες και κορυφαίες αθλητικές διοργανώσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό.

ν ε α π ρ ο ϊ ο ν τα

Leptos Armonia Beach Villas: Η ομορφιά στην άκρη της θάλασσας

Σε μια μοναδική και συνάμα ιδανική τοποθεσία δίπλα στην άκρη της θάλασσας, μεταξύ του ιστορικού λιμανιού της Πάφου και του βραβευμένου με γαλάζια σημαία μαγευτικού Κόλπου των Κοραλλίων, βρίσκεται το Armonia Beach Villas, ένα από τα τελευταία πολυτελή θέρετρα της Leptos Estates στην Πάφο. Το μοναδικό αυτό στο είδος του αναπτυξιακό συγκρότημα προσφέρει στους αγοραστές και επενδυτές μια εξαιρετική εμπειρία διαβίωσης και ξεκούρασης. Η σύγχρονη αρχιτεκτονική του χαρακτηρίζεται από καθαρές γραμμές και εκτεταμένα πάνελ που ανοίγουν σε μεγάλες ηλιόλουστες βεράντες και φτάνουν σ’ όλους τους εξωτερικούς χώρους. Ο κομψός και εκλεπτυσμένος σχεδιασμός των μοναδικών αυτών επαύλεων συνδυάζεται τέλεια με την υπερσύγχρονη τεχνολογία. Αν θέλετε μια βουτιά στην ιδιωτική σας πισίνα ή να περάσετε το βράδυ σας στην ηρεμία των καταπράσινων και συνάμα πολύχρωμα διαμορφωμένων κήπων δίπλα στο ΒΒQ με τους φίλους και την οικογένειά σας, μπορείτε να έχετε όλα αυτά στα πόδια σας. Οι απαλές υφές και μια αναζωογονητική παλέτα χρωμάτων κάνουν το Leptos Armonia Beach Villas ένα ευχάριστο καταφύγιο, όπου μπορείτε να απολαύσετε μια υπερσύγχρονη διαβίωση σε έναν χαλαρωτικό ρυθμό. Βυθιστείτε στην ομορφιά της ζωής δίπλα στη θάλασσα, στην ηρεμία του τοπίου και στη μοναδική θέα. Ξυπνήστε με τον χαλαρωτικό ήχο των κυμάτων και απολαύστε τα ειδυλλιακά ηλιοβασιλέματα, παρέα με αγαπημένα πρόσωπα.

AstroBank: Στο πλευρό του δοκιμαζόμενου λαού του Λιβάνου

Με το ποσό των €100.000 στήριξε η AstroBank τον δοκιμαζόμενο λαό του γειτονικού Λιβάνου και ειδικά τους πληγέντες από τη φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού στις 4 Αυγούστου 2020. Βαθιά συγκλονισμένοι από τις δραματικές εικόνες και τους αριθμούς των νεκρών, τραυματιών και αστέγων που άφησε πίσω της η τραγωδία, τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου της AstroBank προχώρησαν άμεσα σε έμπρακτη, στοχευμένη οικονομική βοήθεια, στο πλαίσιο της στρατηγικής Εταιρικής Κοινωνικής Ευθύνης. Επιπρόσθετα, η AstroBank, ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα του Επιτρόπου Εθελοντισμού της Κύπρου, συμμετέχει ενεργά στην προσπάθεια συλλογής τροφίμων, με τη συμβολή του προσωπικού της στα κατά τόπους υποκαταστήματά της. Σε δηλώσεις του, ο Διευθύνων Σύμβουλος και Πρόεδρος της Εκτελεστικής Επιτροπής της AstroBank, Κωνσταντίνος Λοϊζίδης, υπογράμμισε την ετοιμότητα της Τράπεζας να βοηθήσει με όποιο άλλο τρόπο μπορεί τη γείτονα χώρα. «Στεκόμαστε αλληλέγγυοι δίπλα στον πολύπαθο και για ακόμα μια φορά δοκιμαζόμενο λαό του Λιβάνου και ενώνουμε τις δυνάμεις μας με όλους τους φορείς και οργανισμούς που συνεισφέρουν στην προσπάθεια για αντιμετώπιση και άμβλυνση των συνεπειών της τεραστίων διαστάσεων καταστροφής που έπληξε τη Βηρυτό», σημείωσε.

94 EconomyToday

Ελληνική Τράπεζα:

Στηρίζει τους άστεγους του Λιβάνου

Στο πλευρό του λαού του Λιβάνου στέκεται η Ελληνική Τράπεζα, ανταποκρινόμενη στο κάλεσμα του Επιτρόπου Εθελοντισμού και Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων για στήριξη των χιλιάδων αστέγων μετά τη φονική έκρηξη στο λιμάνι της Βηρυτού στις 4 Αυγούστου. Η κινητοποίηση της Ελληνικής Τράπεζας ήταν άμεση, συνδράμοντας στις επείγουσες και τεράστιες ανάγκες σίτισης που δημιουργήθηκαν. Μεγάλες ποσότητες ξηράς τροφής παραδόθηκαν από μέλη της ομάδας εθελοντών της Ελληνικής Τράπεζας στο Παγκύπριο Κέντρο Διαχείρισης Ανθρωπιστικής Βοήθειας, το οποίο συντονίζει το Γραφείο του Επιτρόπου Εθελοντισμού και Μη Κυβερνητικών Οργανώσεων, κ. Γιαννάκη Γιαννάκη.

Η ομάδα εθελοντών της Ελληνικής Τράπεζας, κατά την επίσκεψή της στο Κέντρο Διαχείρισης Ανθρωπιστικής Βοήθειας στις εγκαταστάσεις της Κρατικής Έκθεσης στη Λευκωσία, βοήθησε και στον διαχωρισμό και στην κατανομή των τροφίμων σε κιβώτια, προκειμένου να σταλούν άμεσα σε αυτούς που τα έχουν ανάγκη. Η αγάπη και η προσφορά αντικατοπτρίζουν τη δράση της ομάδας εθελοντών της Ελληνικής Τράπεζας, η οποία θα συνεχίσει να στηρίζει τους άστεγους της γειτονικής χώρας στη βάση των αναγκών που θα προκύπτουν, σε συνεννόηση πάντα με το Γραφείο του Επιτρόπου Εθελοντισμού και Μη Κερδοσκοπικών Οργανώσεων.

GADGETS

ΕΞΥΠΝΑ ΚΑΙ ΔΙΑΣΚΕΔΑΣΤΙΚΑ GADGETS ΓΙΑ ΤΟ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙ

1

ΒΑΣΗ ΟΘΟΝΗΣ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΗ

Ένα μεγάλο πρόβλημα με τους σταθερούς υπολογιστές είναι ότι η οθόνη καταλαμβάνει αρκετό χώρο πάνω στο γραφείο. Ωστόσο, η χρήση μιας βάσης, όπως αυτή της εικόνας, βοηθά στο να απελευθερώσουμε αρκετό χώρο στην επιφάνεια του γραφείου. Η BL-050 είναι κατασκευασμένη από κράμα αλουμινίου και έχει διαστάσεις 55x16,8x5 εκατοστά. Ο κενός χώρος έχει ύψος 4 εκατοστά και επιτρέπει την αποθήκευση του πληκτρολογίου, ώστε να μην πιάνει χώρο όταν δεν το χρησιμοποιούμε. Επιπλέον, η βάση λειτουργεί και ως USB hub, καθώς στη μία πλευρά έχει 4 θύρες USB.

ΕΞΥΠΝΟ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟ USB HUB

Τα USB hub είναι ιδιαίτερα χρήσιμες συσκευές, ειδικά αν έχουμε laptop που συνήθως δεν διαθέτουν πολλές θύρες. Αντίστοιχα χρήσιμο μπορεί να μας φανεί ένα USB hub στο κινητό ή το tablet σε ποικίλες περιπτώσεις. Για παράδειγμα, ίσως θέλουμε να χρησιμοποιήσουμε το tablet ως οθόνη για να παίζουμε παιχνίδια από την κονσόλα που διαθέτουμε. Ή, θέλουμε να κάνουμε ανάγνωση του περιεχομένου μιας κάρτας μνήμης από το κινητό. Στη διεκπεραίωση αυτών και ακόμα περισσότερων εργασιών, θα μας βοηθήσει το Baseus 7 in 1, το οποίο είναι συμβατό με τα περισσότερα laptop, tablet και κινητά της αγοράς. Το Baseus 7 in 1 διαθέτει USB type-C αρσενικό, θύρα USB type-C PD, δύο θύρες USB 3.0, θύρα HDMI με υποστήριξη 4K, θύρα RJ45 και αναγνώστη καρτών μνήμης microSD.

2 ΙΔΟΥ ΤΟ ΝΕΟ OPPO WATCH

Το νέο Global Oppo Watch είναι πλέον κοντά μας και έρχεται με δύο chipsets: το Qualcomm Snapdragon 3100 Wear, το οποίο το βοηθά να τρέχει το Wear OS, και το Ambiq Micro Apollo 3, το οποίο τροφοδοτεί το ιδιόκτητο σύστημα, που η Oppo αναφέρει πως εξασφαλίζει μια ειδική λειτουργία χαμηλής κατανάλωσης. Το Oppo Watch διατίθεται σε δύο μεγέθη, 46 mm και 41 mm, με το πρώτο να έχει οθόνη 1,91 ιντσών, τεχνολογίας AMOLED, με ανάλυση 402 x 476 pixels, ενώ το άλλο διαθέτει OLED 1,6 ιντσών, με ανάλυση 320 x 360 pixels. Στη μεγαλύτερη έκδοση, το σώμα είναι κατασκευασμένο από κράμα αλουμινίου 6000, ενώ η πίσω επιφάνεια είναι πλαστική και κεραμική. Το ρολόι των 41 mm έχει μόνο πλαστικό και τίποτα άλλο. Και οι δύο εκδόσεις είναι με λουράκι «fluororubber». Τα Oppo Watch 46 mm και 41 mm έχουν εκδόσεις μόνο Wi-Fi, ενώ η μεγαλύτερη προσφέρεται επίσης με υποστήριξη LTE με ένα chip eSIM στο εσωτερικό.

96 EconomyToday

3

4 ΕΚΤΥΠΩΤΗΣ… «ΤΣΕΠΗΣ»

Αν και η εκτύπωση εγγράφων και φωτογραφιών έχει σχεδόν εκλείψει, υπάρχουν ακόμα κάποιοι πιο... ρομαντικοί, οι οποίοι τυπώνουν τις φωτογραφίες τους. Ο Xiaomi Mijia Photo Printer αποτελεί μια ιδανική επιλογή για να τυπώνει κανείς εύκολα και γρήγορα. Πρόκειται για έναν φορητό ασύρματο εκτυπωτή φωτογραφιών με ιδιαίτερα μικρές διαστάσεις, που επιτρέπει την εκτύπωση σε χαρτί διαστάσεων με διαγώνιο 6 ιντσών.

ADVERTORIAL

Ύψιστης σημασίας η μετάβαση εταιρειών στο διαδικτυακό περιβάλλον μετά την πανδημία

Αυτή η κρίση αποδείχθηκε ότι ενθαρρύνει την καινοτομία, ενώ δημιουργεί νέες επενδυτικές ευκαιρίες, ιδίως σε νέες τεχνολογίες και νεοσύστατες επιχειρήσεις. Του Nick Michaelides Επιχειρηματία / Σύμβουλου επενδύσεων

E

νώ ο βραχυπρόθεσμος προσανατολισμός είναι το κλειδί για την επιβίωση των επιχειρήσεων, γίνεται ολοένα και πιο ξεκάθαρο ότι η πανδημία θα διαμορφώσει μόνιμα την κοινωνική, οικονομική, προσωπική και εταιρική τάξη του μέλλοντος, όπως έχει συμβεί και με άλλες κρίσεις στο παρελθόν. Οι περισσότερες επιχειρήσεις έχουν κατανοήσει πλήρως ότι ο ψηφιακός κόσμος δεν μπορεί πλέον να μπει σε δεύτερη μοίρα και είναι γεγονός ότι οι εταιρείες οι οποίες επενδύουν στην online επιχείρησή τους έχουν περισσότερες πιθανότητες να εμφανιστούν ως market leaders στον τομέα τους. Ενώ η τεχνολογία φαίνεται πως αποτελούσε υποστηρικτική υπηρεσία ή επένδυση για ορισμένους πριν από την πανδημία, η διαδικτυακή παρουσία κρίνεται πλέον ως ύψιστης σημασίας.

ΕΥΚΑΙΡΙΕΣ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΡΙΣΗ

Η βιομηχανία λιανικής πώλησης έχει αποδείξει αυτή την εξέλιξη – μέσω της δημιουργίας e-shops βλέπουμε τη μεταφορά του καταναλωτισμού στο διαδίκτυο με θετικές

επιπτώσεις. Άλλοι κλάδοι θα πρέπει να βρουν πιο καινοτόμες λύσεις για την αντιμετώπιση αυτών των πρόσφατων προκλήσεων. Φαίνεται ότι, παρά τις απειλές, την αβεβαιότητα και τον αγώνα, αυτή η κρίση αποδείχθηκε ότι ενθαρρύνει την καινοτομία, ενώ δημιουργεί νέες επενδυτικές ευκαιρίες, ιδίως σε νέες τεχνολογίες και νεοσύστατες επιχειρήσεις. Οι επενδυτές αναζητούν τώρα καινούργιες κατευθύνσεις, πέρα από τους παραδοσιακούς επενδυτικούς τομείς της ενέργειας και των ακινήτων, και πιο καινοτόμους τρόπους για να επενδύσουν στις παραδοσιακές βιομηχανίες, δηλαδή μέσω ψηφιακών πλατφορμών εναλλακτικών μηχανισμών χρηματοδότησης επενδύσεων.

ΛΥΣΕΙΣ ΓΙΑ ΒΕΛΤΙΩΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ Η πανδημία θα διαμορφώσει μόνιμα την κοινωνική, οικονομική, προσωπική και εταιρική τάξη του μέλλοντος, όπως έχει συμβεί και με άλλες κρίσεις στο παρελθόν

Μια πρόκληση που είναι ορατή το τελευταίο διάστημα είναι αναμφίβολα η ανάγκη τροποποίησης των επενδύσεων και της φιλοσοφίας που τις διέπει. Για παράδειγμα, οι ξένες επενδύσεις στην Κύπρο απαιτούν πολύ συχνά mobility, δηλαδή την αναγκαιότητα να επισκεφθεί ο επενδυτής το περιβάλλον στο οποίο θα επενδύσει, κάτι το οποίο περιορίζει η παρούσα κατάσταση. Η καινοτομία μπορεί να βοηθήσει στην ελαχιστοποίηση των επιπτώσεων των ταξιδιωτικών απαγορεύσεων, ώστε να γίνεται η πραγματοποίηση επενδύσεων από απόσταση. Αυτό σημαίνει τη δημιουργία λύσεων, όπως καλής ποιότητας virtual tours και νομικές υπηρεσίες μέσω διαδικτύου, την αναβάθμιση του δημόσιου τομέα μέσω e-governance και τη μεταφορά του επιχειρείν online.

EconomyToday 97

ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΝΟΣ BRAND

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ

McDONALD’S™

1940

Η Ι ΣΤοΤπρώτο Ο Ρ Ι εστιατόριο Α Ε Ν ΟMcDonald’s Σ BRAND άνοιξε το 1940 στο Σαν Μπερναρντίνο στην Καλιφόρνια από τους αδελφούς McDonald.

1954

Το 1954, ο Ray Kroc επισκέφθηκε το εστιατόριο McDonald’s στο Σαν Μπερναρντίνο στην Καλιφόρνια. Εκεί βρέθηκε μπροστά σ’ ένα μικρό αλλά επιτυχημένο εστιατόριο που λειτουργούσε από τους αδελφούς Dick και Mac McDonald. Ετοίμαζαν ένα μικρό μενού, δίνοντας έμφαση σε λίγα είδη -burger, τηγανητές πατάτες και αναψυκτικά-, κάτι που τους επέτρεπε να εστιάζουν στην ποιότητα και τη γρήγορη εξυπηρέτηση.

1955

Ο Ray Kroc, εντυπωσιασμένος από τις υπηρεσίες και την εξυπηρέτηση των αδελφών, τους παρότρυνε να δημιουργήσουν και να αναπτύξουν το δικό τους δίκτυο franchise.

1958

Το 1958, η McDonald’s πούλησε το 100.000.000ό hamburger.

1960

Δύο χρόνια αργότερα, ο Kroc άνοιξε το 100ό εστιατόριο.

1961

Η εταιρεία McDonald’s System, Inc. αποκτά τα δικαιώματα από τα αδέλφια McDonald έναντι 2,7 εκατομμυρίων δολαρίων.

1968

Το Big MacTM, εισάγεται στο μενού της McDonald’s. Το Big MacTM ήταν μία δημιουργία του Jim Deligatti, ενός από τους πρώτους που άνοιξαν εστιατόριο McDonald’s μέσω franchise.

1975

Το Egg McMuffin® προστίθεται στο μενού.

98 EconomyToday

1983

Τα Chicken McNuggets™ εισάγονται σε όλα τα εστιατόρια των ΗΠΑ.

1993

Το πρώτο McCafé® παγκοσμίως ανοίγει στη Μελβούρνη της Αυστραλίας.

1995

Τα παγωτά McFlurry®, δημιουργία του Ron McLellan, ιδιοκτήτη εστιατορίου στον Καναδά, προστίθενται στο μενού των εστιατορίων της ίδιας χώρας.

1997

Ανοίγει το πρώτο εστιατόριο McDonald’s στην Κύπρο, το οποίο ξεκίνησε τη λειτουργία του στη Λεωφόρο Αθηνών (Φοινικούδες), στη Λάρνακα. Σύντομα ακολούθησε το εστιατόριο (με υπηρεσία Drive-Thru) στην Έγκωμη, στη Λευκωσία, ενώ σήμερα λειτουργούν 18 εστιατόρια McDonald’s σε όλο το νησί, απασχολώντας περισσότερα από 1.000 άτομα.

2003

Η πρώτη παγκόσμια διαφημιστική καμπάνια της McDonald’s «I’m lovin’ it» λανσάρεται στο Μόναχο της Γερμανίας, το Σεπτέμβριο.

2011

H McDonald’s δημιουργεί το πρώτο McCafé στη Σκαρίνου με σκοπό να γίνει ένας σταθμός άμεσης πρόσβασης σε απολαυστικά κρύα και ζεστά ροφήματα. Σήμερα λειτουργούν 9 McCafé σε ολόκληρη την Κύπρο.

2014

Η McDonald’s εισάγει την υπηρεσία McDelivery™ δίνοντας τη δυνατότητα στους πελάτες της να απολαμβάνουν τα αγαπημένα τους γεύματα από την άνεση του σπιτιού τους, παραγγέλλοντας μέσω της ιστοσελίδας www.mcdelivery.com.cy ή μέσω της εφαρμογής McDelivery Cyprus.

2019

Η McDonald’s λανσάρει στην Κύπρο την εφαρμογή McDonald’s App (mobile app), μέσα από την οποία οι πελάτες έχουν τη δυνατότητα να απολαμβάνουν καθημερινά, μοναδικές και αποκλειστικές προσφορές με βάση πάντα τις δικές τους προτιμήσεις. Παράλληλα, έχουν πρόσβαση σε νέα, διαγωνισμούς και δώρα.