Τεύχος 390

Στη σύγχρονη Πύλο μια Ιταλίδα πασχίζει να λυτρώσει τον αγαπημένο της από ό,τι κρυφό τον βασανίζει, ώσπου μπλέκεται σε ένα μυστήριο το οποίο καλείται να εξιχνιάσει και έρχεται αντιμέτωπη με φοβερές αποκαλύψεις.

Η ιστορία του Τζόζεφ Πωλ ΠΙΝΟ ΚΟΡΡΙΑΣ

Τζέρνιγκαν, που καταδικάστηκε σε θάνατο, εκτελέστηκε μετά δώδεκα χρόνια αναμονής στην πτέρυγα των θανατοποινιτών και «αναστήθηκε», μέσα στον κυβερνοχώρο. Μια συνταρακτική δημοσιογραφική έρευνα γύρω από μιαν απίστευτη, αληθινή περίπτωση.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ [f] PERUGIA

TINA ΖΩΓΟΠΟ\ΆΟΥ Λόντου 8 - Σόλωνος 116,106 81 Αθήνα Τηλ.: 3816559, 3803193, Fax: 3821158

ΕΠΙΚΑΙΡΙΚΑ 17 Best Seller 18 ΕπβτηοΙδα NoeuBolou 20 Boaxuvoadee 24 οτο πβοιθώοιο Επιμέλεια Λάμπρος Κουλβλής 2S ΕυκαιοΙαο δοθβίσησ Γοαφή και Μνήμη Γράφβι ο Βαγγέλης Πανταζής 28 Eic υνήυην Λιλή Ζωγράφου (1922-1998) 29 Eic υνήυην Πέτρος Χάρης (1902-1998) 30 Το Εένο &6ΑΙο Εημέλβια ΗλΙσς ΜσγκλΙνης 32 ΡβηοοτάΕ 50ή Διεθνής Έκθεση Βιβλίου στη Φρανκφούρτη Γράφβι ο Ηρακλής Παπαλέξης ΜΜΕ 48 ΕΕώστης Air Farce One Γράφβι ο Γιάννης Δβληολάνης ΧΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΖ 50 Σαλόνι Τάσος Παππάς: «Τις δύο χώρες χωρίζει αίμα» 40 ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ Συνεργάστηκαν α: Βαγγέ­ λης Αθαναρόπουλος, Ηλίας ΜαγκλΙνης, Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης, Σωτήρης Ντάλης, Χρί­ στος ΠαπαγβωργΙου, Γιάννης.Σ. Παπαδάτος, Βασίλης ΡούΒαλης, Αλέξης Σταμάτης, Δημήτρης Τσατσούλης, Αλκηστη Χρονάκη ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙΣ 65 Northrop Frye: Ανατομία της Κριτικής Γράφβι ο Δημήτρης Τσατσούλης 6 6 Γιουγκ Τσανγκ: Τρεις κόρες της Κίνας Γράφβι ο Βαγγέ­

Φ Ερνάπο

Πεσσύα

λης Αθανασόπουλος 67 HARPER'S: Εγκυκλοπαίδεια Μυστικιστικών και Παραφυσικών εμπει­ ριών Γράφβι ο Μουχάμαντ Σαμσαντίν Μβγαλομμάτης ΚΡΙΤΙΚΕΣ 70 Σβ ποώτο πρόσωπο Δημήτρης Πβτσβτίδης 71 Ελληνική ΠβΓόνοαφΙαΔηυήτοηο ΠβτσβτΙδήο: Ο Σαμηατές ζει και άλλες ιστορίες του γλυκού νερού Γράφβι ο Γ, Δ. Παγανός 76 Καλαμαράς 77 Ποίηση Βασίλης Καλαμαράς: Κουρδιστό παιχνίδι: Ευρώπη Γράφβι < Βέης 81 Ποίησή D. Η. Lawrence: Ποιήματα Γράφβι ο Βαγγέλης Αθαναστ Ray Monk: Λούντβιχ Βπγκβνστάιν. Το'χρέος της μψγαλοφυίας Γράφβι ΤΑ ΠΑΛΙΑ 92 Εένο διήνήυά Ρ, ΚΙπλινγκ: Λίσμπεθ 96 ΜυριΒήλης: Ο.Μαβίλης ΔΕΛΤΙΑ 100 ΒιΒλιονοοωκό ΜΗΝΑ Φερνάντο Πβσοόα (1888 - 1935) Επωέλβια: Ανδοέας Παγουλάτος Φερνάντο Πεσσόα (1888-1935) Επιλογή-βπιμέλβια: Ανδρέας ΠάγΟύλάτ Κάμπος: Πολεμική ωδή, Σύννεφα, Ρικάρντο Ρέις: Τέσσερις ω δ ές !

ΡΕΠΟΡΤΑΖ 50ή OisBvnc Μ έσ η ΒιΡθίου σιη Φρανκφούρτη

τος 127 Νάνος Βαλαωρήης: Φερνάντο Πεσσόα, ο προδρομκός I Ο Φερνάντο Πεσσόα, η ετερωνυμία και η δημιουργία προσώπουJ νταειδής: Σχόλια σχετικά με την περίπτωση Πεσσόα 137 μάτο κόσμο (αποσπάσματα) Μτφρ. Ανδρέας Παγουλάτος 142

& Μ Η Ν Ι Α Ι Α

£ Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η

Z& S1 Τ Ο Υ

Β Ι Β Λ Ι Ο Υ

No 390 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1998 ISSN 1106-1383 Σύνταξη:33.01.313-33.01.239 λογιστήριο:33.01.241 Διαφημίσεις: 33.01.313 Συνδρομές:33.01.315 Fax.-33P1.315 Ιδρυτής: ΠβρικλήςΑθανασόπουλος Διευθυντής: Ηρακλής Παπαλέξης Σύνταξη: Γιώργος Γαλώνιης, ΣοφίαΓβμονάκη, ΒασίληςΚαλαμαράς. Λϋμρος Κουλβλής, Νένη Ράις, ΒάσωΣπάθή. Υπεύθυνη οικονομικών: ΒάσωΣπάθή Συνδρομές: Αθανασία Σηοθή Διαφημίσεις: Ηρακλής Παιαλέξης Επιμέλεια - Διορθώσεις: ΒΙκυΚωτσοβέλου ι ί ιιχειοθεσία: Φωτβινή Βλασιώτου Ηλεκτρονική Σελιδοποίηση - Διαχωρισμοί: ΜαρίαΖαχαριουδάκη. ιηλ. και fax: 38.21.700 Φιλμ-Μοντάζ: ΜΥΡΙΚΗΓραφικές Τέχνες, Ζωοδόχου Πηγής36, τηλ.: 38.44.265-38.12.373 Εκτύπωση: Δ. ΠρΙφτης $ Υιοί ΟΕ.Σωνιέρου 6, τηλ; 5232323 Βιβλιοδεσία: Μ ΦουνταιλάκΓς, Παηανικολή 13, Αιγάλρω, τηλ.: 5987432 Διανομή: Νέο ΠρακτορβΙαΤύηου Ιδιοκτησία: Γιώργος Γαβαλάς& ΣΙΑΕ.Ε. Εκδότης: Γιώργος Γαλώνιης Κεντρική διά(kon: Αθήνα: «διαβάζω», Α.Μβταξά 26, Αθήνα 10681.Θβοοαλονίκη: ΒιΒλιοπωλβίο«Κέντροτου&ΒλΙου».Λαοσάνη9. τηλ 237.463 Καλλιτεχνική επιμέλεια - Σύνθεση εξωφύλλου: ΜαρίαΖαχαριουδάκη

Π ΡΟ ΣΦ Ο ΡΕΣ Π Ο

o m b p io v To περιοδικό

_

και οι εκδόσεις

προσφέρουν, στο τ€ύχος Δεκεμβρίου, τη δυνατότητα oc όλους τους αναγνώστες να διαβάσουν από το πρωτότυπο -με τη μέθοδο ILSκλασικά κείμενα της αγγλικής λογοτεχνίας.

Αποκτήστε δωρεάν μαζί με ίο διαβάζω Οεκεμβρίου ένα απέ ια παρακάτω βιβάία...

...ανάάογο με το επίπεδο των αγγάικών ooc ΠΙΣΗΣ ΣΤΟ OlflBflZQ ΟΕΚΕΙΤΙΒΡΙΟΜ OH ΣΑΣ ΑΠΑΓΓΕΙΛΟΨίίΙΕ

-

—« ΤΙ Ε ΙΝ ΑΙ TO ILS

ι

lit«Ι»»?*.

\M oO ^

S

1

To ILS (International Learning System) είναι μια πρωτοποριακή επινόηση των Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ω Ν Π Α Π Α ΖΗ ΖΗ που δίνει τη δυνατότητα σε κάθε αναγνώστη που διαθέτει μέτρια έως αρκετά καλή γνώση της Αγγλικής γλώσσας να διαβά­ σει από το πρωτότυπο χωρίς χρήση λεξικού κλασικά κείμενα της αγγλοσαξονικής λογοτε-

ΠΩΖ Στο κείμενο τονίζονται με πιο βαριά (bold) γράμματα οι άγνωστες λέξεις ή οι λέξεις που σπάνια συναντώνται. Ακριβώς απέναντι τους βρίσκεται η λέξη, ο όρος ή ο ιδιωματι­ σμός, ερμηνευμένα με πιο απλές και κατανοη­ τές λέξεις, συνώνυμα ή αντίθετα. Ακόμη, η κα­ τανόησή τους υποστηρίζεται και από μικρά ει­ κονίδια, όπου χρειάζεται, ενώ σε πολλούς τίτ­ λους ο αναγνώστης μπορεί να εξασκηθεί με τη βοήθεια ερωτήσεων και ασκήσεων που θα βρει στις τελευταίες σελίδες. Η σειρά ILS χωρίζεται σε 4 επίπεδα: • Lower Intermediate · Intermediate • Upper Intermediate · Advanced ΠΟΥ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ TO IIS ;

• Σε όλους εκείνους που θέλουν να βελτιώ­ σουν τα αγγλικά τους...

• Σε όλους εκείνους που θέλουν να διαβάσουν τα έργα μεγάλων συγγραφέων από το πρω­ τότυπο κείμενο...

νέα βιβλία ατιό τις ΕΚΔ Ο ΣΕΙΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ Ύστερα από τη βίαιη επίθεση που δέχεται ο κύριος Ρηβ -έ ν α ς εξηντάχρονος ομοφυλόφιλος δημόσιος υπάλληλοςαπό μια αρσενική πόρνη, ξυπνάει στο μελαγχολικό δωμάτιο ενός νοσοκομείου. Το γεγονός της επίθεσης και ο όμορφος νεα ρός ασθενής στο διπλανό κρεβάτι γίνονται αφορμή για ενδοσκόπηση και για ένα γλυκόπικρο ταξίδι στο παρελθόν: στη σκοτεινή περίοδο του μακαρθισμού, των διώξεων των ομοφυλόφιλων - και όχι μόνο.

Το Σπίτι του γίγαντα είναι μια ασυνήθιστη ιστορία αγάπης ανάμεσα σε μια βιβλιοθηκάριο και έναν έφηβο που πάσχει από γιγαντισμό. Σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Αμερικής, η παράξενη και μοναχική Πέγκυ Κορτ γνωρίζεται με τον Τζέιμς Σουήτ που είναι καταδικασμένος να γίνει ο ψηλότερος άνθρωπος του κόσμου. Μια τρυφερή ιστορία, όπου δύο σχεδόν απροσάρμοστα πλάσματα μαθαίνουν να στηρίζονται σε μία δύναμη, τη δύναμη της καρδιάς.

Ταϊλάνδη, παραισθησιογόνες ουσίες, χάρτες με απόμακρα, απρόσιτα νησιά και νεολαία από όλα τα μήκη και πλάτη της γης σε αναζήτηση του πρωτόγονου, της αληθινής περιπέτειας. Τρεις ταξιδιώτες θα αποφασίσουν να ενώσουν τις τύχες τους, αναζητώντας το ιδανικό μέρος, την παραλία των ονείρων τους. Μόνο που η ξεγνοιασιά και το αθώο παιχνίδι του καλοκαιριού θα μετατραπεί σε εφιάλτη, σε μια σύγκρουση με σχεδόν μεταφυσικές προεκτάσεις.

Απομονωμένη στην πόλη η Κίάρα θυμάται. Θυμάται τη μάνα της, τη χειραφετημένη μαμή του χωριού και την εκκεντρική πλούσια θεία της που την έβλεπαν πάντα σαν πριγκύησσα — κι ας ήταν απλώς η εξώγαμη κόρη του Φραντσέσκο ντ' Αουρια. Θυμάται και προσπαθεί να συγχωρέσει τον πατέρα της που και αυτός υπήρξε δέσμιος της κοινωνικής καθυστέρησης. Προπάντων όμως θυμάται τον καταδικασμένο έρωτά της για τον Σαβέριο.

Η Έμμα, αγγλίδα ταπεινής καταγωγής, παντρεύεται τον πρεσβευτή της Μ. Βρετανίας στη Νάπολη λόρδο Χάμιλτον. Ο λόρδος εκπαιδεύει τη σύζυγό του που γίνεται έμπιστη της βασίλισσας της Νάπολης. Από τα σαλόνια του ζεύγους παρελαύνουν προσωπικότητες, όπως ο μαρκήσιος ντε Σαντ, ο Γκαίτε, αλλά και ο ναύαρχος Νέλσων. Υπό την απειλή του ηφαιστείου και της απερχόμενης επανάστασης, η Έμμα ερωτεύεται παράφορα τον ναύαρχο.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Ο Δ Υ ΣΣΕΑ Σ ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΪΤΗ 3 -1 1 4 7 1 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 36.24.326, 36.25.575 - FAX 36.48.030 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 - ΤΗΛ. 32.12.111

Λογοτεχνία Εικαστικά Αρχιτεκτονική Θέατρο Κινηματογράφος Φωτογραφία Μουσική Χορος Λαογραφία Ιστορία Οικολογία Βιβλιοπαρουσίαση

Χαρίστε στους φίλους σας ένα δώρο διάρκειας Μια ετήσια συνδρομή στο περιοδικό ΕΡΕΙΣΜΑ Διεύθυνση για τις ταχυδρομικές επιταγές: Xj ίσχος Μαχαιρίδης * Περιοδικό ΕΡΕΙΣΜΑ, 8ης Δεκεμβρίου 64, Χανιά, Τ.Κ. 73110, Τ. ). 31 - Π ληροφορίες: τηλ. 0821 - 28473 Κεντρική Διάθεση: Βιβλιοπωλείο «Κατάρτι», Μ αυρομιχάλη 9, τηλ. 3604793

[ ΦΑΙΔΩΝ ΤΑΜΒΑΚΑΚΗΣ . , 01 ΝΑ ΥΑ ΓΟΙ Τ Η Σ Π Α ΣΙΦ ΑΗ Σ

νέα βιβλία από τις ΕΚΔ Ο ΣΕΙΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ Το τελευταίο μέρος της τριλογίας (Ζωντανοί ξανά, Το μάτι στην πόρτά) για τις φρικαλεότητες του πολέμου με το οποίο η Πατ Μπάρκερ κέρδισε το βραβείο B O O K E R 1995.

0 ΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΩΝ

Βασικοί ήρωες ο ποιητής Ό ουεν, ο αξιωματικός Μπίλυ Πράιορ και ο προοδευτικός ψυχίατρος Ουίλιαμ Ρίβερς. Ο Ρίβερς ξαναζεί την εποχή που βρισκόταν στη Μελανησία και μελετούσε ως ανθρωπολόγος τους κυνηγούς κεφαλών, ενώ ο αποθεραπευμένος Πράιορ καταγράφει στο ημερολόγιό του τις τελευταίες μάχες αυτού του αιματηρού πολέμου.

^ f ,

Τα τρία διηγήματα και το ατέλεστο μυθιστόρημα του Γιώργου Αριστηνού που περιλαμβάνονται σε αυτόν τον τόμο θέλουν να μιλήσουν για τους εφιάλτες -θηλιές ή βρόγχουςπου κατοικούν στα υπόγεια της ανθρώπινης ψυχής. Πνιγαλίωνες που για όσους έχουν σθένος να το παραδεχθούν ορίζουν και κατευθύνουν τη μοίρα του Προσώπου.

Γκάρο Σνάιντερ Η ποιητική και η πολιτική του τόπου

ίΜλ!ϊ^ΚΕΛΛ1(«'-Σ0’

&

Ε- —

3

Για πρώτη φορά παρουσιάζεται στην Ελλάδα το εύρος του έργου ενός σύγχρονου αμερικανοΰ ποιητή ως προς τις ασθητικές και κοινωνικές του διαστάσεις. Δοκίμια, ποιήματα, συνεντεύξεις, αλλά και άρθρα που αναφέρονται στο έργο του συνθέτουν την εικόνα ενός στοχαστή που μας προσκαλεί σε μια νέα ηθική, σε μια συμμετοχή στη σωστή διατήρηση του πλανήτη γη.

Την mo απάνθρωπη και φονική πορεία του Εμφυλίου και την αναμέτρηση με τ' αγριεμένα στοιχεία της φύσης, τα τανκς και τ' αεροπλάνα, χιλίων τριακοσίων ξυπόλυτων και πεινασμένων άοπλων «μαχητών» αφηγείται ο συγγραφέας που βίωσε αυτή την περιπέτεια, παλεύοντας ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο. Πρόκειται για την πορεία στον όλεθρο της «Ταξιαρχίας αόπλων Ρούμελης», αλλά και για τη μαρτυρική πορεία ολόκληρου του λαού στον Εμφύλιο.

από Δεκέμβρη

σε Δεκέμβρη

Ο καρδιοχειρουργός Χρήστος Λόλας αφηγείται τις εμπειρίες του που γεφυρώνουν τρεις γενιές. Μιλάει για τους ανθρώπους και τα γεγονότα που τον άγγιξαν ως επιστήμονα και ως άνθρωπο. Για καταστάσεις της μεταπολεμικής περιόδου και τις επιδράσεις από την ταχεία είσοδο της τεχνολογίας στη χώρα μας.

Τι ένιωθαν οι αρχαίοι Έλληνες όταν έρχονταν σε επαφή με ξένους πολιτισμούς; Περιέργεια, φόβο, σεβασμό, υπεροχή; Ο Albrecht Dihle αποδεικνύει πως οι Έλληνες παραμένουν βασικά ανοιχτοί και ανεκτικοί απέναντι στο διαφορετικό και τους ξένους και ούτε η εμπειρία των περσικών πολέμων κατάφερε ν' αλλάξει τη στάση τους. Η αλλαγή απέναντι στο ξένο, το αλλότριο, επέρχεται στα χρόνια της παρακμής της πόλης-κράτους, δηλαδή μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

ΕΚ Δ Ο Σ ΕΙΣ Ο Δ ΥΣΣΕΑ Σ ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΪΤΗ 3 - 114 71 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 36.24.326, 36.25.575 - FAX 36.48.030 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 - ΤΗΛ. 32.12.111

MAI ΡΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Ο ήλιος άργησε να βγει

Έλληνες Πεζογράφοι 95

Η Λίνα, η ηρωίδα, είναι μεγαλωμένη στο Βόλο από μια τυπική μικροαστική οκογένεια. Μ αθαίνει από μικρή να είναι το «καλό» κορίτσι τιον δεν έχει δικά της θέλω και όνειρα. Στα είκοσι δνο της χρόνια παντρεύεται τον Γιάννη, ένα δνναμικό και κοινωνικά καταξιω­ μένο άντρα και ζει στο περιθώριο της ζωής τον. Ώσπον η μίζερη ζωή της την αναγκάζει να βγει από το λήθαργο που ζει. Νιώθει να ασψνκτιά σ αυτό το γάμο και αρχίζει να κάνει ό­ νειρα για ν’ αντέξει. Ένα βράδυ που βρέχει, μαζεύει μερικά ρούχα, παίρνει το κοινό βιβλιάριο τραπέζης που έ­ χει με το Γιάννη και όση αξιοπρέπεια της απομένει και έρχεται στην Αθήνα, όπου κανείς δεν την ξέρει, για να χτίσει τη δική της καινούρια ζωή. Θα τα καταψέρει άραγε; Έ χει αρκετή δύναμη και πίστη στον εαυτό της και τη ζωή για να βρει την πραγματική ελευθερία που αρμόζει σε κάθε άτομο που γνωρίζει και σέβεται τον εαυτό τον και τους άλλους; Μ αίρη Γεωργίου

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

Φ I Λ I Π Π 0 Τ Η

r

r

Για το θαύμα, την αγάπη, το χρόνο...

23 σ υ γ γ ρ α φ ε ίς έ γ ρ α ψ α ν γ ια μ ε γ ά λ ο υ ς , ισ τ ο ρ ίε ς κ α ι π α ρ α μ υ θ ία γ ια τα Χ ρ ισ τ ο ύ γ ε ν ν α , δ ιη γ ή μ α τ α κ α ι δ ο κ ίμ ια γ ια το χ ρ όνο Μ . Β α μβουνάκη · Α. Βαρελλά · Μ . Β ελετά -Β ασ ιλειάδ ου · Β. Βογιατζόγλου · Ν τ. Γιαννακοπ ούλου · Κ . Γκιμ ο σ ο ύ λη ς · Σ . Δ ημητρίο υ · Ν . Ε υ θυ μ ιά δ η · 1. Κ α ρα τζαφ έρ η - Μ . Κοντολέω ν • Α. Κορδόση · Σ. Μ α λτέζο υ · Γ . Μ α νιώ τη ς · Κ . Μ ηχροπούλου · Μ . Μ ο υ ν τές · Γ . Ξα νθο ύλης · Μ . Λ αμπ α δα ρίδου -Π όθου · Α. Σα μαρ άκης · Ζ. Σαρρή · Α. Σ ιμ ιτ ζ ή ς · Α. Σου ρούν ης · X . Χ ω μ εν ίδ η ς · Ε . Χω ρ εάνθη

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑ 1999 Α φ ιερώ νεται σ’ όλους εκ είν ο υ ς που εξα κολουθο ύν να π ισ τεύουν ότι το ανθρώπινο ά γγιγμα α ξίζει περισσότερο από το πιο π λουμιστό παλάτι τη ς γης...

*

Γ Κ ΐ'Υ Ε ν Ρ

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

Έ ν α σ υλλεκτικό ημερολόγιο μ ε αποσπάσματα κ ειμ έν ω ν και εικονογρ αφ ήσ εις τη ς σ ειράς Γ καού ρ-Ταρ ζάν που άφησε εποχή.

ΑΓΚΥΡΑ

ΔΗΜ.ΑΠ.ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥΑ.Β.Ε.Ε. Λ.Κηφισού85,12241 Αιγάλεω, Τηλ.: 3478044-Fax:(01 >3474732 Κατάστημα Χονδρικής-Λιανικής Πώλησης: Πεσμαζάγλου 5 (Στοά Ορφέως) Τηλ.: 3213507

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΑΓΡΑ

AN TO NIO 'TABUCCftl Η ΓΡΑΜΜΗ ΤΟΥ ΟΡΙΖΟΝΤΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ Μ Π Ρ Α ΪΑ Ν Μ Ο Υ Ρ Η

Γ Υ Ν Α Ι Κ Α

ΤΟΥ

Μετάφραση: Καίτη Οικονόμου

ΜΑ ΓΟ Υ

Μετάφραση: Φανή Πανταζή

Μετάφραση: Λένα Ταχμαζίδου

Φ Γ ΙΥ Α Ρ ΙΑ ΡΑ Ν Ω Σ Τ Ο Π Γ 1 Ε ΙΠ 0

Ν Α Γ Κ 1 Μ Π Μ Α Χ Φ Ο Υ Ζ

Μετάφραση: Μίρκα Σκάρα

Μετάφραση: Πέρσα Κουμούτση

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ1 -10 6 79 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 36 02 53 5,3618 654, FAX. 01 - 36 40 683

Μετάφραση: Μαρία Χωρεάνθη

Για αναγνώστες με απαιτήσεις

ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ OPERA

ΣΥΝΤΟΜΑ ΣΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ Luis Sepulveda H o f Line Y acore

R o lo D ie z

M em po G iardinelli

To κορίτσι ήθελε το φεγγάρι

Φλογισμένη σελήνη

D a n ie l C h a v a rria

D a v id T o s c a n a

Αν με ξαναδείτε γράψτε μου

Το τρένο δεν θα περάσει από εδώ

Εκδόσεις opera, Κωλέττη 23Α, 106 77 Αθήνα - Τηλ. 330 45 46 - Fax: 330 36 34 e-mail: opera@acci.gr

ΤΑ ΓΝΩΣΤΑ - ΑΓΝΩΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ «ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΚΑΚΤΟΣ

476 ΤΟΜΟΙ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ - ΚΕΙΜΕΝΟ - ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ - ΣΧΟΛΙΑ

ΟΙ ΓΝΩΣΤΟΙ - ΑΓΝΩΣΤΟΙ

Ε Κ Δ Ο ΣΕ ΙΣ Κ Α Κ Τ Ο Σ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 46 Τ.Κ. 10678, ΤΗΛ.: 3844458-3840524, FAX: 3303098

15/9 έως 14/101998 9ο Μ. ΠΑΠΑΒΑΝΑΙΟΠΟΥΛΟΥ Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα ΠΑΤΑΚΗΣ Τα εμπορικότερα Βιβλία του μήνα, σύμφωνα μ« τα στοιχεία που μας παραχώρησαν 30 Βιβλιοπώλες, απ' όλη την Ελλάδα, δηλώνοντας ο καθένας τους τέσσερα Βιβλία που ίίχαν τις περισσότερες πωλήσίΐς.

Ζ. ΧΑΤΖΜΦΟΤΙΟΥ Η Τζένη Καρέζη όπως a n . μ

ΠΚΕΑΝΙΔΑ

Εγχειρίδιο του πολεμιστή του φωτός ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ

Π.ΜΑΤΕΣΙΣ Πάντα καλά ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ Ε.ΦΗΛΝΤΙΝΓΚ Μπρος γκρεμός και πίαω... ράφι 0ΚΕ14Α d r .T W K

Αγριόκυκνοι ΕΣΠΑ

8 ) Φ·ΓΕΡΜΑΝΟΣ γ , * . * ™ , Μ Β Μ & Α .Ρ 0 Ϊ Ο 8εός των μικρών πραγμάτων ΨΥΧΟΓΙΟΙ

g Μ. ΑΤΓΟΥΤ Το άλλο πρόσωπο της Γκρέις QKEANIM Ν. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Η Η Σ

Λ. ΖΩΓΡΑΦΟΥ Απβ τη Μήδ,ια βτη Σταχτοπούτα Α/'ΕίλΝΑΡΕΙΑ Q o Ε.ΤΡΙΒΕΑΣ 1 . 8· . » » ^

..

mm

©οΜ.ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗ « .ά γ . Μ Π.ΚΟΕΑΟ Ο αλχημιοτής ΝΕΑΣΪΒΟΡΑ Ν.ΜΑΧΦΟΥΖ Τ . έπος των Χάραφις ΨΥΧΟΓΙΟΙ Λ. ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΟΥ Η ιδιαιτέρα ΚΕΔΡΟΙ Ε Ν Τ .Α Σ Ε Ν Α Ο έρωτας ήταν στον καθρέφτη QKEANIM Αθηνά-Κορυδαλλός. ΑλεβιζόπουλοςΑργοστόλι. Αλεξανδρής-Καλλιθέα. Αριστοτέλης-ΑΘ. Βαγιονάκης-ΑΘ. Διάλογος-Βΰρονας. Ειρμός-Δράμα. Ελευθερουδάκης-Αθ. Ελπήνωρ-ΑΘ. Ενδοχώρα-ΑΘ. Εστία-ΑΘ. ΕυσταθίουΛάρισα. Ζαφειρίου-Νέα Λιόσια. Ιανόςθεσσ. Καραβίας-Ρουσσόπουλος-ΑΘ. Κεντρί-θεσσ. Κίντος-Κορωπί. Κρομμύδας-Χίος. ΛαμπρινούΡέθυμνο. Λοξίας-θεσσ. Μεθεν'ιτηςΠάτρα. Μιχαλάς-ΑΘ. ΜπεφάνηςΜέγαρα. Πειραϊκή Φωλιά-Πειραιάς. Πλαίσιο-Νάξος. Πλέθρον-Αθ. Πολιτεία-ΑΘ. Σάκης-Νέα Σμύρνη. Σύγχρονη Εποχή-ΑΘ. ΤοπαραθύριΚαλαμάκι.

best seller

Π.ΚΟΕΑΟ Το πέμπτο Βουνό ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ Γ. ΛΕΟΝΑΡΔΟΣ Το τραγούδι ά ψ υ χ η ς ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ

1 Α.ΚΑΚΟΥΡΗΠριμαρόλια ΕΣΤΙΑ

Κ.Μ ΟΥΡΣΕΛΑΣ■Γ.ΣΚΟΥΡΤΗΣ■Α.ΣΟΥΡΟΥΝΗΣ■Π.ΤΑΤΣΟΠΟΥΑΟΣ Το παιχνίδι των τεσσάρων

X.ΧΩΜ ΕΝΙΑΗΣ « φ ω ν ή

ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ

εστία

-W

>v κόσμο της λογοτεχνίας και της τέχνης

υτην Ελλάδα...

2 Νοεμβρίου 1911: Γεννιέται ο νομπελίστας ποι­ ητής Οδυσσέας Ελύτης (χρ. θαν. 19 96 ). «Ένα σώμα γυμνό είναι η μο­ ναδική προέκταση τη ς νοητής γραμμής που μας ενώνει με το μυστήριο», γρ άφ ει στη «Μαρία Ν ε­ φέλη».

2 Ν οευβρίου 1960: Πε­ θ α ίνει ο μ εγ άλο ς μ α έ­ στρος Δημήτρης Μητρό-

κολουθούν να βρίσκονται σε ένα κασονάκι στο οστεο­ φυλάκιο του ίδιου νεκροταφείου.

20 ΝοευΒοίου 1927: Γεννιέται ο πεζογράφος Γιώρ­ γος Ιωάννου (χρ. θαν. 1985). Το 1980 θα του απονεμηθεί το Κρατικό Βραβείο Πεζογραφίας.

20 ΝοευΒοίου 1978: Πεθαίνει ο ελληνικής καταγωγής ζωγράφος Τζόρτζιο ντε Κίρικο (χρ. γένν. 1882).

22 Νοεμβρίου 1927: Σε γράμμα του προς τον Μιλτιά­ δη Μαλακάση (1869-1943) ο Κώστας Καρυωτάκης (1896-1928) ζητάει συγνώμη. Αιτία της ρήξης τους το περιβόητο ποίημα του Καρυωτάκη, «Α κύριε Μαλακά­ ση ποιος τελευταίος θα γελάσει;»

πουλος (χρ. γένν. 1896).

8 ΝοευΒοίου 1895: Γεννιέται ο Φώτης Κόντογλου (χρ. θαν. 1965). Θα επισκεφτεί για πρώτη φορά το Άγιον Όρος το 1922 όπου μελετά τη βυζαντινή τέχνη. Την ίδια χρονιά γνωρίζεται με τους Ν. Καζαντζάκη, Φ. Πολίτη, Π. Πρεβελάκη και Δ. Πικιώνη.

12 ΝοευΒρίου 1944: Πεθαίνει ο Τέλλος Άγρας (χρ. γένν. 1899). Ο πρωθυπουργός Γ. Παπανδρέου φρό­ ντισε να παραχωρηθεί τάφος στο Α' Νεκροταφείο που του αφαίρεσε όμως η επόμενη κυβέρνηση, όταν ύστε­ ρα από τρία χρόνια έγινε η εκταφή. Τα οστά του εξα­

25 Νοεμβρίου 1922: Γεννιέται ο συγγραφέας, ποιητής, δοκιμιο­ γράφος και ψυχίατρος Αριστοτέ­ λης Νικολαίδης (χρ. θαν. 1996).

25 Νοεμβρίου 1925: Γεννιέται ο Μ ά νο ς Χ α τζ ιδ ά κ ις (χρ. θαν.

1994). «Υπήρξα ποιητικός με μια λογική αττική», έγραψε πολύ αρ­ γότερα.

28 Ν οεμ β ρ ίο υ 1912: Θάνατος του ποιητή Λ ορέντζο υ Μ αβίλη (χρ. γένν. 1860).

Τον Νοέμβριο το» 1821 ο Στρατηγός Μακρυγιάννης (1797-1864) με δικό του ασκέρι συμμετέχει στην πολιορκία της Αρτας. Αντιμάχεται τη συνήθεια του πλιάτσικου και τις Βιαιοπραγίες των αμάχων. Οι συμπολεμιστές του θα τον αποκαλέσουν Μακρυγιάννη για πρώτη φορά λόγω του ύψους και της θωριάς του. Τον ΝοέιιΒοιο του 1869 πεθαίνει ο Ανδρέας Κάλβος (χρ. γένν. 1792). Τον ΝοέμΒριο τοιι 1913 γεννιέται στα Ιωάννινα ο Δημήτρης Χατζής (χρ. θαν. 1981). Το καλοκαίρι του 1947 εξορίζεται στην Ικαρία όπου γνωρίζεται με το συγγραφέα Ανδρέα Φραγκιά.

α® ·

επετηρίδι

1 Ν ο ε υ β ρ ίο υ 1 9 72 : Π ε θ α ίν ε ι στην Ιταλία ο Αμερικανός ποιη­ τή ς Έ ζρ α Π ά ο υ ν τ (χρ. γένν .

1885). Ούτε η γυναίκα του ούτε ο γ ιο ς το υ ς θα π α ρ ευ ρ εθ ο ύ ν στην κηδεία. Και, φυσικά, κανέ­ νας Ιταλός ή Αμερικανός επίση­ μος εξαιτίας του φασιστικού πα­ ρελθόντος του.

2 Ν οεμβρίου 1950: Π εθαίνει ο Ιρ λανδός σ υγ γρ αφ έας Τ ζο ρ τζ Μπέρναρντ 2ο (χρ. γένν. 1856). «Αν πας στον παράδεισο δίχως να έχεις τα φυσικά προσόντα, δεν πρόκειται να το ευχαριστηθείς».

3 Νοεμβρίου 1901: Γεννιέται στο Παρίσι ο Α ντρ έ Μαλρό (χρ. θαν. 1976).

6 Νοεμβρίου 1880: Γ εννιέται στην Αυστρία ο Ρόμπερτ Μ ούζιλ (χρ. θαν. 1942).

7 Ν οεμβρίου 1838: Γεννιέται στη Βρετάνη ο Βιλιέ ντε λ’Ιλ Αντάμ (χρ. θαν. 1889).

7 Ν οευβρίου 1913: Γεννιέται ο νομπελίστας σ υγ­ γραφ έας Αλμπέρ Καμί (χρ. θαν. 1960). «Εκτός από τον ήλιο, τα φιλιά και τ ’ άγρια αρώ ματα, όλα μου φαίνονται επιπόλαια», θα γράψει στους «Γάμούς».

(χρ. θαν. 1994). «Τίποτα δεν με κάνει να νιώθω πε­ ρισσότερο απ αισιόδοξος όσο η πίεση που μου α­ σκούν οι άλλοι να μην είμαι απαισιόδοξος», είχε δη­ λώσει.

13 Νοευβρίου 1947: Απονέμεταιτο Βραβείο Νόμπελ στον Αντρέ Ζιντ, οχτώ ημέρες πριν από τα εβδομη­ κοστά όγδοα γενέθλιά του (χρ. θαν. 1951). «Ο πραγ­ ματικός υποκριτής», είχε γράψ ει, «είναι αυτός που παύει να αντιλαμβάνεται την υποκρισία του, αυτός που λέει ψέμματα με ειλικρίνεια».

18 Νοεπβοίου 1906: Γεννιέται ο συγγραφέας Κλάους Μαν (χρ. θαν. 1949).

18 Νοεμβρίου 1952: Πεθαίνει ο Πολ Ελιάρ (χρ. γένν.

1895).

22 Νοεμβρίου 1916: Αυτοκτονεί ο Αμερικανός συγ­ γραφέας Τζακ Λόντον (χρ. γένν. 1876).

27 Νοεμβρίου 1945: Ο Έ ζρα Πάουντ απαλλάσσεται από την κατηγορία της συνεργα­ σίας με τον εχθρό από αμερικα: νικό δικαστήριο λόγω ψυχοπά­ θειας. Μεταφέρεται στην κλινική «Α γία Ε λισ ά β ετ» τ η ς Ο υά σ ινγκτον, όπου θα ολοκληρώσει τα Cantos της Πίζας.

9 Ν οεμβρίου 1918: Π εθαίνει ο Γκιγιόμ Απ ολινέρ (χρ. γένν. 1880).

27 ΝοειιΒοίου 1953: Πεθαίνει ο Ευγένιος Ο ’Νιλ (χρ. γένν. 1888).

9 Ν οεμ β ρ ίο υ 1953: Π εθ αίν ει ο Ο υαλλός ποιητής Ντίλαν Τόμας (χρ. θαν. 1914), αφού είχε πέσει σε κώμα επί έξι ημέρες μετά από κατανάλωση μεγάλης ποσότητας αλκοόλ.

28 Ν ο ε μβρίου 1757: Γ εννιέται στο Λονδίνο ο Ο υίλιαμ Μ πλέικ (χρ. θαν. 1827).

10 Νοεμβρίου 1897: Πεθαίνει ο Αρθού ρος Ρεμπό (χρ. γένν. 1854).

11 Νοεμβρίου 1821: Γεννιέται σε νοσοκομείο από­ ρων της Μόσχας ο Φίοντορ Ντοστογιέφσκι (χρ. θαν.

1881).

13 Νοεμβρίου 1850: Γεννιέται στο Εδιμβούργο της Σκ ω τία ς ο Ρ ό μ π ερ τ Λ ο ύ ις Σ τ ίβ ε ν σ ο ν (χρ. θα ν.

1894).

13 Νοεμβρίου 1912: Γεννιέται ο Ρουμάνος θεατρ ι­ κός συγγραφέας του παραλόγου Ευγένιος Ιονέσκο

30 Νοευβρίου 1835: Γεννιέται στο Μιζούρι ο Μαρκ Τουέιν (χρ. θαν. 1910).

30 Ν οεμβρίου 1900: Πεθαίνει σε ένα άθλιο ξενοδο­ χείο του Παρισιού, ο Ιρλανδός συγγραφέας και ποιη­ τή ς Ό σ καρ Ουάιλντ (χρ. γένν. 1854). Τα τελευταία του λόγια αφορούσαν στην αισθητική της ταπετσα­ ρίας του δωματίου: «Ή αυτή θα φύγει ή εγώ».

30 Νοευβρίου 1935: Π εθαίνει ο Φ ερνάντο Πεσόα (χρ. γένν. 1888). Η τελευταία φράση που έγραψε ή­ τα ν στα αγγλικά: «Δεν γνωρίζω τ ι θα φ έρ ει το αύ­ ριο».

Τον Νοέμβριο του 1929 απονέμεται ιο Βραβείο Νόμπελ στον Τόμας Μαν (1875-1955). Τον Νοέμβριο του 1964 ο Αντρέ Μπρετόν (1896-1966) γράφει το κείμενο «Σ’αυτή την τιμή» όπου παρουσιάζει το ζωγράφο Σιλμτερμάν. Το κείμενο αυτό αποτελεί την πνευματική διαθήκη του Μπρετόν.

m

vno

(ΞΑΠΤΗΣ - ΒΙΒΛΙΟΠΠΑΕΙΟΠ ΤΗΣ (ΣΤΙΑΣ ΕΚΠΟΙΕΙΣ I0V ΙΙΙΟ ΡΦ Ο ΤΙΚΟ ΥΙΟ ΡΜ ΤΟ Σ ΕίϋΙΗΗΣ ΤΡΑΠΕΖΗΣ Το Δεκέμβριο, τον τελευταίο μήνα του χρόνου, ως ίίθισται, παρατηρείται εκδοτικός οργασμός. Οι εκδοτικοί οίκοι, ενόψει της εορτής των Χριστουγέννων, εμφανίζουν στους πάγκους των Βιβλιοπωλείων Βιβλία υψηλών αγοραστικών προσδοκιών, δεδομένου ότι εκτός από τους φιλαναγνώστες υπάρχουν και οι αγοραστές Βιβλίων-δώρων, ένα ποσοστό καθόλου ευκαταφρόνητο. Επιλέξαμε να παρουσιάσουμε τα υπό έκδοσιν Βιβλία του Δεκεμβρίου τριών εκδοτικών οίκων: του Εξάντα, του Βιβλιοπωλΐίου της Εστίας και του ΜΙΕΤ, διότι θεωρούμε ότι το εκδοτικό τους πρόγραμμα είναι άξιο προσοχής και κυρίως δεν υπακούει στις σειρήνες μιας, άνευ κριτηρίων, εμπορευματοποίησης.

ΕΞΑΝΤΑ! Α ντρ έ Κονί-Σπονβίλ:

Κατερίνα Στενού:

Εικόνες του άλλου. Μύθοι και ιστορίες της διαφοράς Η διαχρονική ιστορία τη ς μισαλλοδοξίας μέσα από κείμενα και εικ ονογράφ ησ η. Ε κτίθεντα ι οι μηχανι­ σ μοί δ η μ ιο υρ γία ς το υ π ολιτιστικού απ οκλεισμού και το ν ίζετα ι η ανάγκη υ ιοθέτησ ης νέων μεθόδω ν καταπολέμησης και πρόληψης. (Μτφρ. Μ. Παπαδήμα - Σ. Μπενβενίστε) Ο κτάβιο Παζ:

Διαδρομές Συλλογή κειμένων γ ια τη ζωή, τη ν τέχ ν η και το ν έρ ω τα . Το κ ύ κ ν ειο ά σ μ α τ ο υ μ εγ ά λ ο υ Μ εξικ αν ού δ ιανοητή. (Μ τφ ρ. Μ. Παπαδήμα)

Μικρή πραγματεία για τις μεγάλες αρετές Δεκαοκτώ κείμενα για τις αρ ετές τη ς ευγένειας και τη ς αγάπης. (Μτφρ. Α. Κλαμπατσέα) Τόμα ς Μαν:

Η Λότε στη Βαϊμάρη Σ ε πλήρη μετάφ ρασ η σ τα ελ­ λη νικά έν α μ ν ημειώ δες έρ γο το υ μεγ ά λο υ Γ ερμα νού σ υγ­ γ ρ α φ έ α . (Μ τ φ ρ . Θ . Π α ρ α σκευόπουλος) Έ κτορ Μπιανκιότι:

Το σιωπηλό βήμα του έρωτα Το π ρ ό σ φ α το μ υ θ ισ τό ρ η μ α το υ Αργεντινού σ υγγρ αφ έα που έγινε το 1996 δ ε­ κτός στη Γαλλική Ακαδημία. (Μτφρ. Ε. Κορόμηλά)

Βραχυγραφίες

Κώ διξ 5 Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας: Το μυθιστόρημα του Αλεξάνδρου Έ να χρόνο μ ετά τη ν κ υκλοφ ορία το υ π ολυτελούς χ ειρ ογρ άφ ου το υ ελληνικού Μυθιστορήματος του Αλεξάνδρου, με την πιστή αναπαραγωγή όλων των φ ύλλω ν το υ πρω τοτύπου σ ε φ υσ ικό μ έγ εθ ο ς , σε πλήρη τετραχρωμία και με εισαγωγή και λεζάντες σε ελληνικά και αγγλικά, κυκλοφορεί το απαραίτητο συ­

μπλήρωμά του: η μεταγραφή σε νέα ελληνική γλώσ­ σα του κειμένου το υ Μυθιστορήματος, δηλαδή τη ς αυθεντικής διή γησ ης τω ν περιπ ετειώ ν το υ Μ. Α λε­ ξάνδρου, τη ς οποίας η ανάγνωση από το χειρόγρα­ φο ήταν ιδ ιαίτερα δύσκολη ακόμη και για τον πεπει­ ραμένο επιστήμονα. Τώ ρα ο αναγνώστης θα μπορεί πλέον να διαβάζει την ιστορία σε ρέουσα γλώσσα ανατρέχοντας σπς εικόνες και τις λεζάντες.

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩΝ ΤΗΖ ΕΧΤΙΑΖ Σειρά: ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Κώ στας Αξελός:

Μ αρία Γαβαλά:

Μεταμορφώσεις

Παραθαλάσσιο θέρετρο

Κ είμ ενα που θ έ το υ ν ερ ω τή ­ ματα σ τις μ εγ ά λες Μεταμορ­ φώσεις το υ κόσμου. Ε ρω τή­ ματα γ ια το δ ρόμο που οδ ή­ γη σ ε από τη ν αρχαϊκή μυθ ο ­ λ ο γ ία σ τη μ ο ν τέρ ν α τ ε χ ν ο ­ λ ο γ ία , γ ια τ η ν π ε ρ ιπ έ τ ε ια τ η ς επ ισ τη μ ο ν ική ς τεχ ν ικ ή ς και γ ια το τέ λ ο ς τ η ς τέχ ν η ς σ ’ όλη τη ν ποιητική το υ δ ιάσ τασ η. (Μ τφ ρ. Κ. Δ ασκαλάκη)

Η ιστορία ενός εντεκάχρονου κοριτσιού που, αδυ­ νατώ ντας να ζήσει και να μεγαλώ σει κοντά στην αλ­ κοολική μάνα του, ξεκινά έναν αγώνα δρόμου σε α­ να ζήτησ η θ ε τή ς μ η τέρ α ς . Το τρ ίτο μυθισ τό ρ η μ α τη ς συγγραφέως. Ν ίκος Α. Καββαδίας:

Το Στοιχειό στο φύτεμα και άλλες ιστορίες Περιπ λάνηση στο χώρο και το χρόνο όπου η πραγ­ μ α τικό τητα , ά λ λο τε με τ α μά τια εν ό ς παιδιού και ά λλοτε από τη ν απ όσταση τη ς ω ρ ιμότητας, μ ετα ­ σ χηματίζετα ι σ ε σ ύντομες ή εκ τεν είς ισ το ρίες κα­ θημερινών ανθρώπων.

Σειρά: ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. ΔΟΚΙΜΙΟ. ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ Ζ αν Μ ισ έλ Αβιλάν: Κώστας Α ξελός: Βίος στοχαστικός - βιωμένη

σκέψη Έ να βιβλίο που εισ χω ρ εί στο σύμπαν το υ Α ξελού και στα τοπία τη ς σκέψης του, γραμμένο χωρίς διά­ θεση φ ιλοφ ροσ ύνης, μ ε ευα ισ θησ ία , ειρ ω νεία και χιούμορ. Συνιστά τη ν πρώτη πραγματική εισαγωγή στο έρ γο του , καλύπτοντας έτσ ι έν α μεγάλο κενό. (Μτφρ. Σ. Μανέ)

Βραχυγρι

Ζα ν Π ιερ Λ εφ έβ ρ - Π ιερ Μ αρσέ: Ο Χέγκελ και η κοινωνία Το βιβλίο απ οδεικν ύει πως η φ ιλ ο σ ο φ ία το υ Χ έ ­ γ κ ελ δ εν είν α ι τό σ ο δύσ κολη όσο π ολλοί π ισ τεύ­ ουν. Σημ αντικά χω ρία τ η ς φιλοσοφίας του δικαίου σ χετικά με την κοινωνία και τ ο κ ράτος (παρουσιά­ ζο ν τα ι γ ια πρώ τη φ ο ρ ά σ ε έ γ κ υ ρ η μ ετά φ ρ α σ η ) σ χ ολιάζονται π ρ οσ φ έροντα ς μιαν ομαλή μετά β α ­ ση π ρ ος τ ο ν δ ια λ εκ τικ ό σ το χ α σ μ ό το υ φ ιλ ο σ ό ­ φ ου, το υ οποίου τ α σ υγκεκριμένα χω ρία επ ηρ έα­ σαν κ α θο ρ ισ τικά το ν Μ α ρ ξ και το σ τοχασ μό κοι­ νω νιολόγων και πολιτικών επιστημόνων. (Μ τφ ρ. Γ. Φ αράκλας)

■3Β

Σειοά: ΘΕΑΤΡΟ

Σειοά: ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Μ ίλαν Κούντερα:

Η ταυτότητα Δ ια β ά ζ ο υ μ ε σ το ν N o u v e l O bse rva te u r μ ε α φ ο ρ μ ή το τ ε λ ε υ τ α ίο μ υ θ ισ τό ρ η μ α το υ Κούντερα: Η ανακάλυψη του Κ ού ντερα σ υν ίσ ταται π ερισ ­ σ ότερ ο, κι αυτό σ υνισ τά επί­ τ ε υ γ μ α , σ τη ν α ν επ α ίσ θ η τη δ ιολίσ θησ η από το ένα σ τοι­ χείο στο άλλο. Α φ ήνει το ν α­ ναγνώστη απ οσ ταθεροπ οιημένο, αλλά και σ ασ τι­ σ μένο, έκ θαμ βο γ ια τί π α γιδ εύτηκε από τη δ ιαβο­ λική ελ ευ θ ερ ία το υ μυθισ τορ ιογράφ ου . Πολύ με­ γά λη τέχνη.

Μ . Καραγάτσης: Κριτική θεάτρου 1946-19 60 Τα κείμενα τω ν κριτικών από τη Β ραδυνή -υ π ε ρ β α ίν ο υ ν τ ις 3 5 0 - εκδίδονται για πρώτη φο­ ρά στο σύνολό του ς και μας α­ ποκαλύπτουν μιαν άλλη διάστα­ ση το υ κ ο ρ υ φ α ίο υ π εζο γρ ά φ ου, ενώ π α ράλληλα εικ ον ο­ γραφ ούν την κρίσιμη δ εκαετία του ’50. Ο Καραγάτσης συγχαίρει, στηλιτεύει, αποδοκιμάζει ή ενθαρρύνει ηθοποιούς, σκηνοθέτες, σκηνογράφους, μουσικοσυνθέτες. Προβλέπει στις πρώτες εμφ ανί­ σεις τους τη λαμπρή σταδιοδρομία του Αλέξη Μινωτή , τη ς Έ λλης Λαμπέτη, το υ Μ άνου Χ ατζιδ άκι και πολλών άλλων. Προλογίζει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος και επιμε­ λείται ο Ιωσήφ Βιβιλάκης.

Αντον Τσέχωφ:

Διηγήματα Τ ρ ιά ν τα τρ ία δ ιη γ ή μ α τα το υ μεγάλο υ Ρώσου σ υγγρ αφ έα, ά γ ν ω σ τα τ α π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α σ το α ν α γ ν ω σ τ ικ ό κ ο ιν ό . Η ν ο σ τ α λ γ ία , η π ο ιη τικ ή δ ιά ­ σ τα σ η , α λ λ ά κ α ι ο σ τ ο χ α ­ σ μός το υ Τσ έχω φ για τ α μ ε­ γά λ α κοινω νικά π ρ οβλή ματα επ α ν έ ρ χ ο ν τ α ι σ ή μ ε ρ α σ τη ρωσική πραγματικότητα, ύσ τερ α από επτάμισι δ ε­ κ α ετίες σ οσιαλιστικού ρ εαλισ μού. (Μ τφ ρ. Β. Ντινόπουλος)

Πήτερ Μπρουκ:

Σαράντα τέσσερα χρόνια θεατρικής αναζήτησης (1946-1990) Αυτοβιογραφική αφήγηση ενός σημανπκού σκηνοθέ­ τη. Ο Πήτερ Μπρουκ γράφ ει για τ α ταξίδια του στην Αφρική, για το Δ ιεθνές Κέντρο Θεάτρου, για τις πα­ ραστάσεις τη ς ομάδας το υ που συγκεντρώνει ηθο­ ποιούς πολλών εθνοτήτων και αναζητεί με πάθος την επικοινωνία και τη ζωή, για τις αναζητήσεις, τις ανα­ κ αλύψεις και τις απορίες τους. (Μτφρ. Ε. Καραμπέτσου)

ΜΙΚΡΕΣ ΑΓΓΕΛΙΕΣ Εάν έχετε στη βιβλιοθήκη σας και δεν τα χρειάζεστε α. τα Γεωανικά του Βιργίλιου σε μτφρ. Κων/νου Θεοτόκη β. τον Απελλή του Κ. Θεοτόκη τηλεφωνήστε στο 36.13.876

ΒΙΒΛΙΟΔΕΣΙΑ: Αναλαμβάνω ποιοτική βιβλιοδεσία βιβλίων σας. Δερματόδετη στάχωση, καλλιτεχνική διακόσμηση. Πληροφορίες κ. Χρ. Α. Χαρισιάδη, τηλ. και fax: 67 74 581

2S -

Κυρία αναλαμβάνει μεταφράσεις αγγλικών και ισπανικών έργων. Τηλ. 2756829-2778835. ΠΩΛΕΙΤΑΙ η σειρά του περιοδικού ΘΕΑΤΡΟ (τεύχη 1 -6 8 ) χρονικής περιόδου 1961 -1981. Τηλ. 9 2 2 9 53 3 ,5 - 7 μ.μ. Επιμελητής εκδόσεων, διορθωτής, rewriter με 20ετή εμπειρία, αναλαμβάνει επεξεργασία βιβλίων μέσω Η/Υ κατ’ οίκον. Τηλ. 6203231, κ. Φιλίππου

Από γνωστό εκδοτικό οίκο ζητείται εικονογράφος παιδικών βιβλίων. Παρακαλείσθε να αποστείλετε βιογραφικό σας σημείωμα στον αρ. fax 01/3640683.

ΠΩΛΕΙΤΑΙ διαμέρισμα διόροφο, 62 μ2 (35+27) στην πλατεία Εξαρχείων, κατάλληλο για επαγγελματική στέγη (ιδανικό για εκδοτικό οίκο). Τηλ. 3625179

βραχυγραφκς

Η!

ΕΚΔΟΖΕΙΖ ΤΟΥ ΜΟΡΦΩΤΙΚΟΥ ΙΔΡΥΜΑΤΟΖ ΕΟΝΙΚΗΖ ΤΡΑΠΕΖΗΖ (ΜΙΕΤ)

Δανιήλ I. Ιακώβ:

Μ ιμικά Κρανάκη:

Η ποιητική της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας

Φιλέλληνες: Εικόσι τέσσερα γράμματα μιας Οδύσσειας

Ε ξε τά ζ ε τα ι η π ρ οέλευσ η τη ς α ρ χ α ία ς ελλην ική ς τραγω δίας και το περιεχόμενό τη ς σε σχέση με το δίπολο αλήθεια-ψ εύ δος. Ιδια ίτερ ο κεφ άλα ιο α φ ιε­ ρώνεται στις οικείες θεω ρητικές θέσ εις τη ς αριστο­ τελικής Ποιητικής. Λ εω νίδας Καλλιβρετάκης:

Η ζωή και ο θάνατος του Γουσταύου Φλουράνς Ο σύντομος αλλά πολυτάραχος βίος του Γ. Φ λου­ ράνς που από καθηγητής στο κολέγιο τη ς Γαλλίας βρέθηκε εθελοντής στην Κρητική Επανάσταση του 1868 και έχ α σ ε τη ζωή το υ κ ατά τη δ ιά ρ κεια τη ς παρισινής Κομμούνας.

Βραχυγραφί

Το 1945 μια καραβιά Ελλήνων υποτρόφων φ εύγ ει για τη Γαλ­ λία. Μ ε τ α χρόνια, με τις εμπει­ ρ ίες τη ς ξεν ιτιά ς και τη Μ εγά ­ λη Μ ετανάσ τευσ η τω ν Εθνών, ανακαλύπτουν πως στις μέρ ες μ α ς ολό κλ η ρ η η υ φ ή λ ιο ς κατο ικ είτα ι από Φιλέλληνες, δ η ­ λα δ ή αν θρ ώ π ο υς που α γ απ ού ν από μ α κ ρ ιά μια Ε λλάδα ιδανική, ο κ αθέν ας τη δίκιά το υ . Το μ υθ ι­ σ τόρ ημα τ η ς Μ. Κρανάκη κυκλοφ ορεί σε Β' έκ δο­ ση.

■ 2©

Η ανθρωπική αρχή ή η ύπαρξη σκοπιμότητας στο Σύμπαν Φαίνσαι όπ μέσα στην κατασκευή του Σύμπαντος υπάρχει η «λογική» του σεβασμού της ζωής. Είναι, λοιπόν, όχι «ηβικό», αλλά φυσικό να σεβαστεί κι ο άνθρωπος αυτή τη «λογική». Μ ε διάφορους τρόπους: από το να μην καταστρέφει την ανθρώπινη ζωή και το περιβάλλον μέχρι το να περιεργασθα με θαυμασμό και σοβαρότητα το Σύμπαν και τους νόμους του. Αλλιώς θα είναι ξένο σώμα μέσα σ' αυτό.

Αν κάποιος μπει σ ' ένα σπάι φιλόξενο κι αρχίσα και τα απάα. πόσο θα κρατήσα η φιλοξενία του μέσα σ' αυτό:

Ε ίναι κατανοητό ό τι ο άνθρωπος αισθάνεται το Σύμπαν εχθρικό κ α ι τον εαυτό του εξό­ ριστο σε μια γωνιά του. Εξόριστο για δύο λόγους: Πρώτα, γ ια τί το Σύμπαν εμφανίζεται απέραντα μεγάλο κ α ι με άπειρη ποικιλία μορφών ύλης. Δεύτερο, γ ια τί το Σύμπαν δεν έ­ χ ει κάποιον προφανή σκοπό. 0 πολύπλοκος μηχανισμός του, παρά τη θαυμαστή εσωτερι­ κή αλληλουχία του, φαίνεται να λειτουργεί ερήμην του ανθρώπου. Η προσεκτική, όμως, μελέτη κ α ι παρατήρηση του Σύμπαντος αποκαλύπτει, πιθανόν, κά­ ποια επιδέξια κρυμμένη σκοπιμότητα... ... Η ανθρωπική αρχή αλλά ζει την οπτική γωνία μας ως προς το Σύμπαν. Δεν είν α ι ό τι στη μακραίωνη εξέλ ιξή του το Σύμπαν δημιούργησε τυχαία τ ις κατάλληλες συνθήκες για να υπάρξει ανθρώπινη ζωή σ’ αυτόν εδώ, ή άλλους πλανήτες· αλλά, ίσα ίσα, η ύπαρ­ ξη του ανθρώπου προϋποθέτει ένα συγκεκριμένο Σύμπαν, από τ α πολλά δυνατά. Προς την εκπλήρωση του σκοπού αυτού, όσον αφορά σ τις τιμές των φυσικών σταθερών ή άλλων χαρακτηριστικών μεγεθών, δεν υπήρχαν μεγάλα περιθώρια επιλογής. Πράγματι, ας θυμηθούμε τα πρώτα λεπτά της δημιουργίας του Σύμπαντος· τό τε που στην αρχέγονη υπέρθερμη σφαίρα το ήλιο σ υν τίθ εται από το υδρογόνο. Υπολογισμοί δείχνουν ό τι μια πολύ μικρή μεταβολή στους παράγοντες που ρυθμίζουν την πυρηνοσύνθεση -κυρίω ς ό­ σον αφορά τη λεγάμενη «σταθερά λεπτής υφής» της Πυρηνικής Φ υσικής- αρκεί για να παραχθεί ένα τελείω ς διάφορο Σύμπαν. Που θ α περιείχε, δηλαδή, πολύ λίγο ήλιο ή πολύ λίγο υδρογόνο. Αστέρια όμως, τουλάχιστον όπως τ α ξέρομε, θ α ήταν αδύνατο τό τε να υ­ πάρχουν κ αι η ζωή θ α ήταν ανέφικτη. Ανάλογα ισχύουν κ αι για τη σταθερά βαρύτητας, που είναι η ίδ ια σε όλο το Σύμπαν και ρ υθμίζει τη βαρυτική έλξη ανάμεσα στα σώματα. Είδαμε ό τι τα αστέρια παράγουν ενέρ­ γεια, επειδή διαρκώς αγωνίζονται να εξουδετερώσουν τη βαρύτητα. Αν η ένταση της βα­ ρύτητας ήταν, για παράδειγμα, μερικές φορές μεγαλύτερη, η ενέργεια θα έπρεπε να παράγεται με εντατικότερο ρυθμό. Τα περισσότερα αστέρια θα ήσαν τότε «μπλε γίγαντες», αστέρια δηλαδή που δεν ζουν αρκετά για να έχουν τ η χρονική άνεση οι οργανισμοί να α­ ναπτυχθούν. Το ίδ ιο αν η ένταση της βαρύτητας ήταν μια τά ξη μεγέθους μικρότερη. Πολλά αστέρια θα ανήκαν τό τε στην κατηγορία των «ερυθρών νάνων», που εκπέμπουν λίγη ακτινοβολία. Η πιθανότητα να βρεθεί ένας πλανήτης στη στενή περιοχή αυτής της ακτινοβολίας θ α ήταν ελάχιστη... ... Σύμφωνα με τον Στ. Τραχανά, που έχ ει διατυπώσει μια ενδιαφέρουσα παραλλαγή του ανθρωπικού αξιώματος: «Όλοι οι φυσικοί νόμοι, χωρίς εξαίρεση, είν α ι βιολογικά ανα­ γκαίοι. Κανένας τους δεν είναι βιολογικά περιττός. Όλοι επιτελούν μια βιολογικά ζω τι­ κή λειτουργία». Μπορεί κανείς να συνεχίσει επί πολύ. Η παρουσία του ανθρώπου κ αι ο κόσμος γύρω του «ερμηνεύονται» με συνέπεια, ως αποτέλεσμα της κατάλληλης εκλογής των φυσικών νό­ μων κ αι των φυσικών σταθερών. (Γραμματικάκης Γ.: Η κόμη της Βερενίκης. 15η έκδοση. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1998. Σελίδες 116,117)

Κΐίμϊνα που γράφονται pc αφορμή cva β Γράφ» ο ΒΑΓΓΕΛΗ! ΠΑΝΤΑΖΗΖ

το υ ς κύκλους τω ν ειδικών, και ιδίω ς τω ν ειδικών περί το ομη­ ρικό ζήτημα, έχ ει πλήρως επικρατήσει η ιδέα πως οι άνθρωποι που ζούσαν σ ε προφορικούς πολιτισμούς, σ ε πολιτισμούς χω­ ρίς γρ αφ ή, ανέπτυσσαν τεχ ν ικές απ ομνημόνευσ ης-απ αγγελίας αδιανόητης αποτελεσματικότητας για τη σημερινή εποχή τη ς γρ αφ ής. Ο ι τεχνικές α υτές το υ ς επέτρεπαν να συγκρατούν και να απ αγγέλλουν «α υτολεξεί» μ εγάλα «κείμ ενα» α ρ κετά χρόνια μετά την εκμάθησή το υ ς. Έ τσι, υποτίθεται, τα ομηρικά έπη μπόρεσαν να σ υντεθούν και να επιβιώσουν μέσ α από τα εκπαιδευμένα σ τό­ ματα γενεώ ν ραψωδών επί αιώνες σχεδόν αναλλοίω τα μέχρι την γραπτή καταχώρισή του ς. Μ ε την ανάπτυξη τη ς γ ρ αφ ής οι ικανό­ τη τες α υτές χάθηκαν. Η εξω σωματική αποθήκευση πληροφοριώ ν αφ α ίρεσ ε από τ η μνήμη έναν προνομιακά δικό τη ς ζωτικό χώρο. Καθώ ς η καταγραφ ή των προφορικών παρακαταθηκών έκανε πε­ ριττή την απομνημόνευσή τους, η τεχνική τη ς τελ ευταίας στόνησε, οι ειδ ικοί τη ς απαγγελίας αραίω σαν και χάθηκαν και -προπάντωνη μνήμη, νοητική διεργασ ία κάποτε απ αραίτητη, αδράνησε και ατρόφ ησε. Δεν είναι πια απλώς αδύνατο να αναβιώ σουμε τις χαμέ­ νες μνημονικές ικανότητες και τα επ αγγέλματα που τις ενσάρκω­ ναν, είναι αδύνατο ακόμη και να συνειδητοποιήσουμε το εύρ ος και την επάρκεια αυτών τω ν χαμένων πια ικανοτήτων. Η υπόθεση πως η γρ αφ ή οδηγεί σε αδρανοποίηση τη ς μνήμης εί­ ναι ίσως τόσ ο παλιά, όσο και η ίδια η γρ αφ ή. Την πρώτη τ η ς γ ρ α ­ πτή διατύπωση τη βρίσ κουμε στον Π λάτω να .1 Π ρ όκ ειτα ι εν το ύ ­ τοις γ ια έναν εντελώ ς αβάσιμο μύθο: Αν ο Πλάτω νας και οι ραψω­ δ οί μπορούσαν να π αραστούν μά ρ τυ ρ ες τω ν πανελληνίω ν εισ α­ γω γικώ ν εξετάσ εω ν, θ α έμεναν έκπληκτοι που τόσ ο πολλοί νέοι μπορούν να επαναλαμβάνουν α υ το λεξεί και πανομοιότυπα τόσ α πολλά πεζά κείμενα. Και δεν θα μπορούσαν να απ οφύγουν το συ­ μπέρασμα: η πιστή απ ομνημόνευσ η δ εν τελείω σ ε με τη γρ αφ ή, άρ χισ ε μ’ αυτήν. Ο ι άνθρωποι που ζουν σ ’ έν α προφορικό πολιτισμό ασφαλώς παραλαμβάνουν και μεταδίδουν τις γνώσεις το υ ς από γενιά σ ε γενιά με τη βοήθεια τ η ς μνήμης. Ο ι γνώσεις εμπλουτίζονται και βελτιώ ­ νονται, η ποσότητα όμως τω ν πληροφοριώ ν που μεταφ έρονται με

ί

---------------------------------------------------------------a ©

Μάρκος Μέσκος

Οι εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ εκδίδουν ολόκληρο το έργο του Θεσσαλονικιού ποιητή. ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ

1.

ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ ΣΤΟΝ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟ

(Πεζά κείμενα) 2.

ΚΟΜΜΕΝΗ ΓΛΩΣΣΑ

(Νουβέλα) 3. ΤΑ ΦΑΝΤΑΣΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ

(Ποίηση) 4. ΑΝΘΗ ΣΤΟ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΟ ΦΙΔΙ

(Ποίηση) ΕΤΟΙΜΑΖΟΝΤΑΙ

ΜΑΥΡΟ ΔΑΣΟΣ

(Ποιήματα 1958-1980) ΣΤΟΝ ΙΣΚΙΟ ΤΗΣ ΓΗΣ

(Ποίηση) ΨΙΛΟΒΡΟΧΟ

(Ποίηση) ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΚΕΙΜΕΝΑ

(Αοκίμια) ΜΟΥΧΑΡΕΜ

(Πεζογραφήματα)

ΕΚΔΟΣΕΙ Σ ΝΕΦΕΛΗ ...η άλλη άποψη στο βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 - FAX: 36.23.093 e-mail: nefeli-p@otenet.gr.

τον τρόπο αστό δεν διογκώνεται κατ’ ανάγκη. Το κάθε ά τ ο μ ο β ιο λ ο γικά έ χ ε ι π ερ ιο ρ ισ μ έν ες δ υ ν α τό τη τ ες μνημονικής αποθήκευσης. Οι βελτιω μένες γνώσεις α­ ντικαθιστούν έτσ ι τις π αλιές με έν α τρόπο που δεν κά­ νει αισθητή την αλλοίωση που επ έρχ ετα ι από γ ε νεά σε γενεά . Κάποια βασικά σ τοιχεία αρχαίω ν παραδό­ σεων επιβιώνουν μαζί με νέα μέσα σε μια γενική ψ ευ­ δαίσθηση πως τίποτε δ εν έχ ει αλ λά ξει στην παράδο­ ση. Καθώς οι αποθήκες μνήμης είναι οι ίδιοι οι άνθρω­ ποι, η συλλογική μνήμη διογκώ νεται μόνο με τη ν αύ­ ξηση του πληθυσμού και την ανάπτυξη του καταμερι­ σμού. Τα μέλη τω ν προφορικών κοινωνιών δεν έχουν κανένα ενδιαφ έρον για τη ν αυ το λεξεί απομνημόνευση. Αν ε ­ ξα ιρ έσ ο υ μ ε κάπ οιες σ ύν το μ ες μ α γ ικ ές φ ό ρ μ ο υ λες που πρέπει να αναπαράγονται πιστά -χω ρ ίς κατ’ ανά­ γκην και να γίνεται α υ τ ό - δ εν έχουν κανένα κίνητρο να είναι απ όλυτα πιστοί σ ε κάποια συγκεκριμένη α ­ π αγγελία. ΓΓ α υτο ύς δ εν υπάρχει καν το πρότυπο ή πρωτότυπο κείμενο. Ό πως διαπίστωσε ο Μ. Parry και διατύπωσε ο A. Lord, κάθε «εκτέλεση» μουσικής αφ ή­ γησης είναι ισότιμη. Ό τα ν ο δόκιμος «τραγουδιστής ι­ στοριών» μαθητεύει κοντά σε κάποιον παλιστερο, δεν το κάνει για να μάθει αυτο λεξεί τα αρχαία τρ αγούδια το υ , αλλά για ν’ αποκτήσει την ικανότητα και την τ ε ­ χ νική τ η ς α υ τ ό μ α τ η ς κ α τα σ κ ευ ή ς τ ο υ ς τη ν ίδ ια τη στιγμή τη ς μουσικής αφ ήγησής τους. Οι σ ταθερ οί λο­ γότυποι μόνο αυτό το σκοπό υπηρετούν. Π έρ α από τη βασική διάκριση σ’ ένα παρελθόν και σ ’ έν α παρόν και σ ε μια δ ιά τα ξη το υ «ορατού» χρόνου σε βάθος τριώ ν περίπου γενεώ ν, η προφορική κοινω­ νία δ εν ξεχ ω ρίζει με σ αφ ήνεια και προπάντων μ ε α ­ κρίβεια τις δια βαθμίσ εις το υ χρόνου. Το παρελθόν ε ­ πιβιώνει σαν ζωντανό συστατικό του παρόντος και μό­ νον όσο σ υμμετέχει σ’ αυτό, ενώ το μέλλον δεν είναι παρά μια προοπτική που υπ άρχει τώ ρα . Π α ρελθόν, παρόν και μέλλον είναι άρ ρηκτα ενω μένα στο άτομο που τ α ζει κ ατά τρόπο άμεσο σ ’ έν α δ ιαρ κές μετακι­ νούμενο τώ ρα. Η ίδια η μνήμη δεν ξεχω ρίζει από τις ά λ λ ες δ ια ν ο η τικές εκδη λώ σ εις (μάθησ η, φ αν τασ ία κ,λπ.) σ τις οποίες επ εμβαίνει και οι οποίες επ εμβαί­ νουν αλλοιω τικά σ ’ α υτήν τό σ ο πιο εύ κ ο λα όσο πιο δυσδιάκριτες είναι. Η γ ρ α φ ή ή τα ν εκ είν η που δ ιεύ ρ υ ν ε ο υ σ ια σ τικ ά το χρόνο δίνοντας στο π αρελθόν μιαν υπόσταση αυτοτε­ λή, ανεξάρτητη από τ ο τώ ρα και από τα άτομα που το βιώ νουν και το εκπροσω πούν. Το κ είμενο μέν ει όχι μόνον ότα ν εκείνος που το έγ ρ α ψ ε σιγήσει και ξεχ αστεί, αλ λ’ ότα ν ακόμη σιγήσ ει και χ α θ εί ολόκληρη η κοινωνία στο πλαίσιο τη ς οποίας γράφηκε.

Η γρ α φ ή είν α ι π ρ ιν α π ’ όλα εξω σ ω μ α τικ ή μνήμη. Κ ατορθώ νει να παγώσει το ν φ ευγ α λ έο ήχο τ ο υ θνη­ το ύ λό γου και να το ν κάνει α θ άν ατο. Από τη στιγμή που ο λό γος γίνεται γ ρ αφ ή και η γρ αφ ή κείμενο, και τό τε μόνο, η μνήμη καλείται να απ οδείξει την ικανότη­ τά τ η ς αναμετρώ μενη μαζί του . Το κείμενο απ οτελεί το σ ταθερό σημείο αναφ οράς και το κριτήριο τη ς ικα­ νότητά ς τη ς. Χω ρίς αυτό οι ασ κήσ εις απ ομνημόνευ­ σ ης, οι οποίες άλλω ς δεν έχουν λόγο ύπαρξης, είναι υποτυπώδεις. Το κείμενο σ ημαίνει ακριβώ ς ό ,τι λ έει το όνομά του: «αυτό που κείται» αναλλοίω το, αυτό με το οποίο ο προφορικός λόγος οφ είλει να συγκρίνεται για ν’ απ οδείξει την α ξία του. Ο ι ο μηρ ισ τές επ ικαλούνται τη θ ε ά ή μούσ α τω ν ρ α­ ψωδών Μνημοσύνη ως απόδειξη του ρόλου που απέ­ δ ιδαν οι α γ ρ ά μ μ α το ι π οιητές σ την κ α λλ ιέρ γεια τ η ς μνήμης. Απ οτελεί ειρω νεία το ότι τα πράγματα συνέβησαν εν τελ ώ ς αν τίσ τροφ α: οι ρ αψ ω δοί που απ αγ­ γέλλουν « εξ υπολήψεως» και «με τη σειρά τους» τις ο­ μηρικές ω δές προϋποθέτουν ένα σ ταθερ ό κείμενο. Η ίδια η θε ότητα τη ς μνήμης υπήρξε δ ημιούργημα τη ς γρ αφ ής, όπως και η λέξη «κείμενο», το ίδιο το όνομά τη ς παραπέμπει στο «μνήμα», σ’ ένα αντικείμενο που «μένει» («μιμνήσκω» - «μνήμα») αναλλοίω το, ω ς εξω ­ τερικό τεκμήριο εκείνου που έζησ ε κάποτε. Η γραφ ή κατανικά το θάνατο κάνοντας δυνατή την αι­ ωνιότητα. Παράλληλα επιτρέπει στην προφορική μνή­ μη να αναπτυχθεί π αρέχοντάς τη ς το απόλυτο κριτή­ ριο σύγκρισης και σ ταθερό σημείο αναφοράς. Η απο­ μνημόνευση αποτελεί το στοίχημα τη ς ζωντανής μνή­ μης που επιχειρεί να αναμετρηθεί με την αξεπέραστη σ ταθερ ότητα του γραπ τού λόγου. Γι’ αυτό και προϋ­ ποθέτει την ύπαρξή του .2 Σ ημ ειώ σ εις 1.Φαιδρός 274b-279b.

2. Οι σκέψεις αυτές αναπτύχθηκαν σε αντιπαράθεση με τη γραμματεία που έχει καλλιεργηθεί στο ομηρικό ζήτημα από τη σχολή του Μ. Parry. Μια σχολή που έχει πλήρως επικρατήσει (βλ. Powell B./Morris I. A new Companion to Homer, 1997, Leiden - N.Y.), οδηγώντας το ομηρικό ζή­ τημα σ’ έναν αδιέξοδο μονόδρομο. Αυτό δεν σημαίνει πως τα έργα της σχολής αυτής δεν πρέπει να διαβα­ στούν. Ο γράφων πιστεύει ακράδαντα πως μόνον η αντί­ θετη άποψη εμπλουτίζει τη γνώση. Σημαντικά έργα πάνω και σ’ αυτό το θέμα, προσιτά στον Έλληνα αναγνώστη, είναι και τα: Γοαπτός και προφορικός λόγος στην αρχαία Ελλάδα (Rosalind Thomas, μετ. Δ. Κυρτάτας, Πανεπιστη­ μιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1996), Προφορικότητα και εγγραμματοσύνη (W. J. Ong, μετ. Κ. Χατζηκυριάκου, Πανε­ πιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1987), και Ιστο ρία και Μνήμη (ΖακΛε Γκοφ, μετ. Γ. Κουμπουρλή, εκδ. Νεφέλη, 1998).

ευ καιρ ία ς δοθεία ης.

ΝΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ

Με μια σαγηνευτική αφηγηματική ικανότητα, ανεπανάληπτο γλωσσικό πλούτο και μοναδικό χιούμορ, ο Ν.Β. με τα βιβλία του μας φέρνει στο νου τις μεγάλες στιγμές της ελληνικής πεζογραφίας. ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ: ΑΓΑΘΟΣ

(μυθιστόρημα) ΑΓΗΜΑ ΤΙΜΩΝ

(νουβέλα) Ο ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΟΣ

(μυθιστόρημα)

ΕΚΔΟΣΕΙ Σ ΝΕΦΕΛΗ ...η άλλη άποψη στο βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 - FAX: 36.23.093 e-mail: nefeli-p@otenet.gr

$ £ ]

Λιλή Ζωγράφου ■ Αι φ Φ η σ ε σ τ ις 2 Ο κ τω A ά pβρίου τη ν τε λ ε υ τ α ία τ η ς πνοή σ τη ν ιδ ια ίτε ρ η πατρίδα της, το Ηράκλειο Κρήτης, η γνω στή σ υγ­ γρ α φ έα ς Λ ιλή Ζω γράφ ου. Η Λιλή Ζω γράφ ου είχ ε υπ οσ τεί εγ κεφ α λικ ό επ εισόδιο και επ ί εν νέα η μ έ­ ρ ες ν ο σ η λ ευ ό τ α ν σ το Πανεπ ισ τημια κό Ν οσ ο κ ο ­ μείο Η ρακλείου.

λ ά ζ ο ν τ α ς σ υχ νό εκ δ ο τικ ή σ τέγη. Πιο γνω στά είναι: «Η Συβαρίτισσα», «Επάγγελμα: Πόρνη», «Ν ύχτω σ ε αγάπη μου, είναι χτες», οι μ ε ­ λ έ τ ε ς και κριτικές μ ο ν ο γρ α φ ίες: «Αντιγνώση, τα δ εκανίκια το υ καπιταλισμού», «Ο ηλιοπ ότη ς Ε λύτης», «Κ αρυω τάκης-Π ολυδούρη» κ.ά.

(1922-1998)

Γεννήθηκε το 19 22 . Από νω ρίς ασ χολήθηκε μ ε το γ ρ ά ψ ιμ ο και ε ρ γ ά σ τ η κ ε ω ς δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς σ ε περιοδικά και ε φ η μ ερ ίδ ες . Έ γινε γνω στή για το ν μαχητικό τρόπο με το ν οποίο εξέφ ρ α σ ε τις ιδ έες τη ς τό σ ο μέσ α από τα κείμενά τη ς όσο και μέσ α από το ν αντισ υμβ ατικό τρόπ ο μ ε το ν οποίο ζο ύ σ ε. Την πρώτη τ η ς εμ φ ά ν ισ η σ τα γρ ά μ μ α τα τη ν έ κ α ν ε τ ο 1 9 4 9 μ ε τ ο π εζ ο γ ρ ά φ η μ α «Αγάπη», η κ αθιέρω σ η όμω ς ή ρ θε δέκα χρόνια α ρ γό τερ α με τη μ ε λ έ τ η «Ν ίκος Κα ζαντζάκης, έν α ς τρ αγικό ς», αποσπώντας τα εγκώ μια τω ν κ. θ . Δημαρά και Απ. Σαχίνη. Α κ ο λο ύ θη σ α ν π ο λ υ ά ρ ιθμ ες ν ο υ β έ λ ε ς , μ υ θ ισ το ­ ρήματα και μ ε λ έ τε ς , μερικά από τα οποία έκαναν α λ λ επ ά λ λ η λ ε ς εκ δό σ εις και γνώρισαν μ εγ ά λη ε ­ μπορική επιτυχία, με αποκορύφ ω μα το πρόσφατο μ υ θ ισ τό ρ η μ ά τ η ς «Η αγάπ η ά ρ γ η σ ε μια μ έρ α » (19 94 ), που έγ ινε σίριαλ στην τηλ εόρ ασ η. Συνολικά, η Λ. Ζω γράφ ου ε ξέδ ω σ ε 24 βιβλία α λ ­

2 © ·

Το τ ε λ ε υ τ α ίο τη ς βιβλίο ή τα ν η μ ε λ έ τ η «Από τη Μ ήδεια στη Σταχτοπούτα, η ιστορία το υ φ αλλού» που αφ ορ ά στην πορεία που είχ ε η θέσ η τη ς γ υ ­ ναίκας σ την κοινωνία. Γενικά, η Λ. Ζω γράφ ου, τό ­ σ ο μέσ α από το έρ γο τη ς όσο και μ έοα από προ­ σ ωπικές παρεμβάσ εις, ασ χ ολ ήθηκ ε ενερ γ ά με το γυ ναικείο ζήτημα ισχυριζόμενη ω στόσο ότι ο φ ε ­ μ ιν ισ μ ό ς π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο κ ακό παρά κ α λ ό έ κ α ν ε στην υπόθεση τη ς γυ ναικείας χειρ αφ έτησ ης. Π ρ οκλητική, κυνική π ο λ λ ές φ ο ρ ές , με α ν επ τυ γ­ μένη πολιτική σ υνείδησ η, η Λ. Ζω γράφ ου δ εν δί­ σ ταζε να θίγει τα κακώς κείμενα τω ν καιρών μας, έτσ ι όπως η ίδια τα αντιλαμβα νότα ν. Ή ταν δ ε μια από τις σ π άνιες π ερ ιπ τώ σ εις σ υ γ γ ρ α φ έω ν που, παρά τ η ν επ ιτυχ ία που είχ α ν τα βιβλία τη ς , δ εν δ ίσ τασε να γράψει ότι «δ εν θεω ρ εί τον εα υ τό της λογοτέχνη». Απλώς γρ άφ ει για πράγματα που συνέβησ αν α λ ηθινό, και κ α τα θ έτει γεγονότα και σ υ­ μπτώ ματα τη ς εποχής. Η.Μ.

παρουσίαση

Π

έθ α νε στις 5 Οκτωβρί­ ο υ ο τ ο Ια τρ ικ ό Κ έ­ ντρ ο , όπου ν ο σ η λ ευ ό τ α ν εδ ώ και πολλούς μήνες, ο γ ν ω σ τ ό ς α κ α δ η μ α ϊκ ό ς , σ υ γ γ ρ α φ έα ς και κριτικό ς Π έτρος χ ά ρ η ς 0 Π, Χ άρ ης γ ε ν ν ή θ η κ ε το 19 02 στην Αθήνα και το πραγματικό το υ όνομα ή­ τα ν Ιω άννης Μ αρμαριάδης. Σπούδασε νομικά, α λ ­ λά πολύ γρήγορα οτράφ ηκε στο γράψιμο. Το 19 20 δημοσίευσε για πρώτη φ ορά διηγήματα στο περιο­ δικό «Νουμάς» και στη «Διάπλαση τω ν Παίδων», ε ­ νώ παράλληλα άρχισε να ερ γάζεται ως συντάκτης και φ ιλολογικός σ υνεργάτης αθηναϊκώ ν εφ η μ ερ ί­ δων. Δ ιαδέχτηκε το ν Δημήτρη Ταγκόπουλο, δ ιευ ­ θυντή το υ «Νουμά», στη γραμματεία τη ς Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών. Ό ταν απ οσύρθηκε ο Σω τή­ ρης Σκίπης, πήρε τη θέσ η το υ Γενικού Γραμματέα στο ίδιο Ίδρυμα επί τριάντα πέντε χρόνια περίπου. Το 1 9 24 ο Π έτρος Χάρης εξέδ ω σ ε το λογοτεχνικό περιοδικό «Νέα Γράμματα». Την ίδια χρονιά ε ξέ δ ω ­ σ ε τη σ υ λ λο γ ή δ ιη γ η μ ά τω ν «Η τ ε λ ε υ τ α ία νύ χτα τη ς γης» που είχε μεγάλη απήχηση, ενώ μ εταφ ρά­ στηκε και στο εξω τερικό. Το 19 33 , δ ιαδ εχ όμεν ος το ν Γρηγόριο Ξενόπουλο, α ν έλ α β ε δ ιευ θ υ ν τή ς τη ς «Ν έας Εστίας», όπου και παρέμεινε μέχρι το 1987. Το 1969 εκλέχθηκε μέλος της Ακαδημίας Αθηνών. Το 1976 διετέλεσ ε αντιπ ρόεδρος και το 1977 εκλέχθη­ κε πρόεδρος το υ Σώ ματος τω ν «Αθανάτων». Διετέλεσ ε επίσης πρόεδρος τη ς Ένωσης θεατρικών Μ ου­

σικών και Μ ουσικώ ν Κρητι­ κώ ν, μ έ λ ο ς τ η ς δ ιο ίκ η σ η ς του Εθνικού θεάτρ ου και μ έ­ λος το υ Φιλολογικού Συλλό­ γου «0 Παρνασσός». Για πολ­ λά χρ ό ν ια ή τα ν π ρ ό εδ ρ ο ς τη ς Εθνικής Εταιρείας Ε λλή­ νων Λογοτεχνών. Τιμήθηκε ακόμα με το ν τίτλ ο το υ Άρχοντος Δ ιδα­ σ κάλου του Γένους από τα πατριαρχεία Κωνσταντι­ νουπόλεω ς και Αλεξανδρείας, με βραβείο τη ς Ακα­ δ η μίας Α θηνώ ν (1 9 4 6 ) και με το σ τα υ ρ ό το υ Τα­ ξιάρχη το υ Τάγματος Γεωργίου το υ Α' (1963). Τα τε λ ε υ τ α ία χρόνια ο Π έτρος Χάρης δ ια τελ ο ύ σ ε πρόεδρος το υ Ιδ ρύματος Ουράνη. Το 19 78 εξέδ ω ­ σ ε το μυθισ τόρημα «Η μέρες οργής», ενώ το 1991 ε ξέδ ω σ ε το τε λ ε υ τ α ίο το υ μυθ ισ τό ρ η μ α «Π αλιοί και σ ημερ ινο ί π νευματικοί αγώνες». Ο Π έτρος Χ ά­ ρης έχει στο ενεργητικό του πλούσιο έργο: σ υλ λο­ γές διηγημάτω ν, δοκίμια, οχτώ βιβλία ταξιδιω τικών σημειώ σεων, μελετή μ α τα , κριτικά κείμενα κ.ά. Από σ υνέντευξή το υ στο διαβάζω (αρ. 161) αναδη­ μ οσ ιεύ ουμε: «Πεποίθησή μου είναι ότι ο λ ο γ ο τέ ­ χνης, αφ ού προβάλει με τα βιβλία το υ ό,τι είναι μ έ­ σα το υ συσ σ ω ρευμένο και τον βασανίζει, χρέος έ ­ χει να μας κάνει να νιώ σ ο υ μ ε β α θ ύ τερ α τα προ­ β λ ήματα το υ καιρού μας και να βοηθήσ ει, μ ε την ευαισ θησ ία του , ποτέ με διδ ακτικό τόνο, το ν ανα­ γνώστη να αγαπήσει περισσότερο τον άνθρωπο, ό ­ ποιον άνθρωπο, το ν λευκό, το ν μαύρο, το ν κίτρι­

Πέτρος Χάρης (1902-1998)

νο». Η .Μ .

€π·μ€λ«α: ΗΑΙΑΧ ΜΑΓΚΛΙΝΗΙ

Αυτή c i v a i η Αμβρική N o 1: N t c i B iv t Μ ά μ ε τ Διάσημος, ανά τον κόσμο για τα θεατρ ικά του έρ γα, αλλά και π ερ ιζήτητος στο Χ όλυγουντ για τα σ ενάριά το υ , ο Α μερικ α­ νός Ν τέιβ ιν τ Μ ά μ ετ παρουσίασε πρόσφατα ένα μυθιστόρημα βασ ισ μένο σ ε π ρ α γ μ α τικά γ ε γ ο ν ό τα που σ υ ν έβησ αν σ την Α μερική το 1914. Τίτλος του: «Η παλαιά θρησκεία» (The Old Religion, εκδ. Faber, σελ. 194). Έ να μυθισ τόρημα που αφορά σ τη ν τ ρ α γ ικ ή ισ τ ο ρ ία τ ο υ Ε β ρ α ίο υ ε ρ γ ο σ τ α σ ιά ρ χ η Λ ίο Φρανκ, που ζούσ ε στην Τζόρτζια και ο οποίος κατηγορήθηκε άδικα γ ια τ ο βιασμό και τη δολοφονία μιας από τις ερ γάτριές του. Ο Φρανκ συνελήφθη και καταδικάστηκε σε θάνατο- πριν όμω ς από την εκτέλεσ ή το υ έπεσε σ τα χέρ ια εν ός εξα γρ ιω ­ μένου πλήθους: αφού τον ευνούχισαν τον απαγχόνισαν σε έ ­ να δ έντρο. Η φ ω τογρ αφ ία το υ κρεμα σ μένου π ουλιόταν ως καρτ-ποστάλ για κάμποσο χρόνια σε τοπικά μαγαζιά του Αμε­ ρικανικού Νότου. Ακολο υθώ ντα ς μιαν αποσπασματική γρ αφ ή, ο Μ ά μ ετ κ α τα ­ γ ρ ά φ ει την αγωνία ενός ανθρώπου ο οποίος, έχ ο ντα ς στην ουσ ία π α ραδ οθ εί στη μοίρα το υ , προσπαθεί να ανακαλύψ ει αν αυτό είναι το πραγματικό πρόσωπο τη ς Αμερικής, καθώ ς και το β α θ ύ τερ ο νό η μ α το υ να είν α ι κ α ν είς Ε β ρ α ίο ς σ την Αμερική. Ο ι κριτικές που απέσπασε ο Μ άμετ για το βιβλίο το υ αυτό ή­ τα ν μεν ευνοϊκές, αλλά στην πλειονότητά το υ ς οι κριτικοί τον προτιμούν ως θεα τρ ικ ό σ υγγρ αφ έα, κάνοντας λόγο για ένα ενδιαφ έρον μυθισ τόρημα το οποίο όμως δύσκολα μπορεί να α γ γίξει τον αναγνώστη - παρά το πραγματικά συναρπαστικό θέμ α του.

3® -

ξένο Βιβλίο

Αυτή « ν α ι η Δμ<ρική No 2 : Νόρμαν MciAcp Ένας ογκώδης τόμος δύο χιλιάδων περίπου σελίδων είναι το νέο βιβλίο του διάσημου και αμφιλε­ γόμενου Νόρμαν Μ έιλερ. Τίτλος του: «Η εποχή της εποχής μας» (The Time of Our Time, εκδ. Little, Brown). Έ να βιβλίο στο οποίο ο Μ έιλερ ανθολογεί τον εαυτό του, καθώς συγκεντρώνει αποσπά­ σματα από όλα του σχεδόν τα βιβλία, σε χρονολογική μάλιστα σειρά. Στόχος του να παρουσιάσει τη σύγχρονη Αμερική σε όλες τη ς τις πλευρές και να δημιουργήσει μια λογοτεχνική αυτοπροσωπο­ γραφία. Ο τίτλος του βιβλίου παραπέμπει σε ένα παλαιότερο κεί­ μενο του συγγραφέα, που εκδόθηκε το 1959 και ονομα­ ζόταν «Διαφημίσεις γ ια τον εαυτό μου» (Advertisements for Myself). Σε αυτό υπήρχε ένα πενηντασέλιδο απόσπα­ σμα από ένα μυθιστόρημα που ο Μέιλερ επεξεργαζόταν εκείνη την εποχή και που, με τη σειρά του, ονομαζόταν «Η εποχή τη ς εποχής της» και αφορούσε στον παρά φ ύ­ ση βιασμό μιας Εβραιοπούλας φ οιτήτριας από έναν... ταυρομάχο. Ο ι λεπτομερείς π εριγραφές και η ωμότητα του Μέιλερ, όχι μόνο σε αυτή τη σκηνή αλλά και σε άλλα του βιβλία, έκαναν τον Γκορ Βιντάλ να το ν αποκαλέσει «υμνητή της βίας» - δήλωση για την οποία ένας μεθυσμέ­ νος Μέιλερ επιτέθηκε βίαια στον Βιντάλ κατά τη διάρκεια ενός τηλεοπτικού τοκ-σόου δίνοντάς του μια γερή κου­ τουλιά! Γεγονός είναι ότι το βιβλίο αυτό παρουσιάζει ανάγλυφα την εξέλιξη του Μέιλερ ως συγγραφέα, τό ­ σο στις δυνατές όσο και στις αδύναμες στιγμές του· την ίδια στιγμή όμως, είναι ένα βιβλίο όπου διαφαίνεται καθαρά η έπαρση του συγγραφέα - γι’ αυτό και κριτικοί στη Βρετανία έγραψαν ότι δεν έχει υπάρξει άλλος Βρετανός ή Αμερικανός συγγραφέας που να έχει γελοιοποιηθεί τόσο πολύ όσο ο Μέιλερ.

Αυτή « ν α ι η Α μερική No 3 : Κ ά ρλος O o u cvt cj Μια σειρά από εννέα ισ τορίες που συνδέονται χ αλαρά μεταξύ το υ ς αποτελούν το νέο μυθιστόρημα του Μ εξικανού συγγραφ έα Κάρλος Φ ουέντες, «Σύνορα α­ πό κρύσταλλο: Μ υθιστόρημα σ ε Εννέα Ιστορίες» (The Crystal Frontier: A Novel in Nine Stories, εκδ. Bloomsbury). Μ έσα από το μυθιστόρημα αυτό ο Φ ουέντες εμφανίζεται ιδιαίτερα κριτι­ κός και καυστικός απέναντι στη σύγχρονη Αμερική - σε βαθμό που να «αγιοποιούνται» οι Μεξικανοί ήρωές του, ακόμα και αυτοί που ζούνε στην Αμερική και είναι Μ εξικανοί δ εύτερ η ς ή τρ ίτη ς γενιάς. Ο ανθρωπισμός και η ευα ισ θησ ία το υ Μ εξικανού αντιπ αρα βάλλεται μ ε τον Α μερικανό που εμφ ανίζεται να είναι θύ μ α του καταναλωτισμού, τη ς αποξένωσης, αλλά και να έχει έντονα ρατσιστικά στοιχεία. Γενικά, ο Φ ουέντες αποπει­ ράται μια σύγκριση, σε ό,τι αφορά τη νοοτροπία και την κουλτούρα, ανά­ μεσα στο Μ εξικό και τις ΗΠΑ. Μ ονομερές μυθισ τόρημα όπου εκ φ ράζονται κάποιες εμμονές το υ σ υγ­ γρ αφ έα με έναν τρόπο μονοδιάστατο. Το πιο ενδιαφέρον σημείο το υ εί­ ναι το τελευταίο, το οποίο έχει να κάνει με τη βία των Αμερικανών ασ τυ­ νομικών κατά τω ν Μεξικανών μεταναστών στα σύνορα των δύο χωρών.

ξέν ο ΒιΒλίι

-© Ή

Η ελληνική συμμετοχή και το Νόμπελ Λογοτεχνίας

Ηρακλή Παπαλέξη

Φ ρανκφ ούρτη (7 -1 0 Ο κτω β ρίου ). Η παγκόσμια Έ κθεσ η τη ς Φ ρ α ν κ φ ο ύ ρ τη ς είναι μ είζον γ ε γ ο ν ό ς για ό λ ο υ ς όσοι α σ χ ο λο ύ ν τα ι μ ε τ η ν υ π ό θ εσ η τ ο υ βιβλίου. Τα 5 0 χ ρ ό ν ια τ η ς π α ρ ο υσ ία ς τ η ς α π ο τε λ ο ύ ν έ ν α ν α δ ιά ψ ε υ σ το δ είκ τη τη ς π ολιτισ τικής α ν ά π τυξη ς κ ά θ ε χ ώ ρ α ς και το υ εκτο π ίσ μ α το ς τ η ς ανά τ ο ν κόσμο. Κ α θ ώ ς ο θεσ μ ό ς α υ τό ς απ ο τε­ λ ε ί ή δ η το β α ρ ό μ ε τρ ο τ η ς δ ιεθ ν ο ύ ς β ιβ λιο π α ρ α γ ω γή ς και τ ω ν μ εγ ά λ ω ν οικο νομ ικώ ν σ υμ φ ε ρ ό ν τω ν (σ ε ευ ρ ε ία κλίμ ακα α γ ο ρ α π ω λη σ ίες και σ υγ χ ω ν εύ σ εις μ εγ ά λω ν ε κ δ ο τικ ώ ν οίκων), γίνεται σ α φ έ ς ότι το βιβλίο σ τη ν έντυ π η ή ηλεκ τρ ο ν ικ ή μ ορφ ή τ ο υ παίζει και θα παίξει σ το μ έλ λο ν το ρ ό λ ο εν ό ς ιδιότυπ ου μ π α λαντέρ σ τη ν τρ ά π ο υ λα π ου εκ τ ω ν πρ α γμ ά τω ν τα φ ύ λ λ α τ η ς μ οιρ ά ζοντα ι άνισα. Κ αι το ύ τ ο διό τι οι κ α ν ό ν ε ς το υ π αιχνιδιού ο ρίζονται, π ρώ τον, α π ό τη ν παγκόσμια οικονομία και, δ ε ύτερ ο ν , απ ό τ η ν παγκόσμια γλώ σσα, τ α α γ γ λικ ά (Β ρ ετα νία - ΗΠΑ), που α π ο ­ σ π ά γ ια τ ο ν ε α υ τ ό τ η ς τ η μ ε ρ ίδ α τ ο υ λ έ ο ν τ ο ς , μ α ζ ί μ ε τ η Γ ε ρ μ α ν ία κ α ι δ ε υ τ ε ρ ε υ ό ν τ ω ς τ η Γ α λ λ ία .

Η Φρανκφούρτη και η Έκθεση Για κάποιον που επ ισ κ έπ τετα ι γ ια πρώτη φ ο ρ ά τη Φρανκφούρτη οι εντυπώσεις είναι συνεχώς αλληλοαναιρούμενες. Κυμαίνονται μεταξύ του ωραίου και του π α ράξενου, το υ οικείου και το υ απ όμακρου. Σ ε μια πόλη όπου ο σφ υγμός του ευρωπαϊκού, οικονομικού διυλιστηρίου χτυπά δ υνατά δεν μπορεί παρά να προκα λεί στον Έ λληνα επισκέπτη σ υν αισ θημ ατικ ές πα­ λινδρομήσεις. Δίπ λα σε υπέροχα κτίρια του περασμέ­ νου αιώ να που δ ίνο υν έν α ν τό ν ο γ α λή ν η ς και η ρ ε ­ μίας, ξεφ υτρώ νουν σαν ζιζάνια θεόρα τοι γυάλινοι ου­ ρ ανοξύσ τες που για να δ εις την κορυφή το υ ς πρέπει το κεφ άλι σου να δ ιαγρά ψ ει πορεία 45 μοιρών προς τα πίσω. Το θέαμα, περί θεά­ ματος πρόκειται, προσ φ έρετα ι σ ε μ εγ ά λ ε ς δ όσ εις σ ε έ ­ ν α τ ό σ ο μ ικ ρ ό κ έ ν τ ρ ο . Η Φ ρ α ν κ φ ο ύ ρ τ η σ φ ύ ζ ε ι από ζωή την ημέρα, ενώ τη νύχτα μ έν ει α δ ρ α ν ή ς. Το π ρω ί χ ι­ λιάδ ες εργαζόμενοι, υπάλλη­ λ ο ι κ α ι σ τελ έχ η σ υν ω σ τίζο­ νται σ τα μέσ α συγκοινω νίας και σ τα αυτοκίνητά το υ ς και κ α τευ θ ύ ν ο ν τα ι σ την καρ δ ιά τη ς π όλης και το τρ ά φ ικ γ ί­ νετα ι ο απ όλυτος άρχων. Τα π ά ντα κ ιν ο ύ ν τα ι σ ε σ λό ο υμόσιον σ το υ ς δ ρ ό μ ο υς τη ς. Το ίδ ιο σ υ μ β α ίν ει και μ ε το σ χ ό λ α σ μ α . Α δ ύ ν α το ν ν α β ρ ε ις τ α ξ ί. Σ τ ις π ιά τσ ες οι ουρ ές ατέλειω τες. Ο ι Γερμα­ ν ο ί π ερ ιμ έν ο υ ν κ α ι π ε ρ ιμ έ ­ νο υν τη σ ειρ ά το υ ς μ ε υπο­ μον ή π ου θ α ζ ή λ ε υ ε κ α ι ο Ιώ β. Γ ια μ α ς π ά ν τω ς τ ο υ ς Έ λληνες αυτή η αναμονή χω ρίς ίχ νος δ ιαμα ρτυρίας και σχολίω ν ανήκει στη σφαίρα τ η ς φαντασίας. Η Φ ρανκφούρτη, εν κατακλείδι, με το ν ουρανοξύσ τη τη ς Τ ρ άπ εζα ς τη ς Ευρώ πης να δεσ π όζει επ ιβάλλο­ ν τας την παρουσία το υ σ’ όποιο σημείο τη ς πόλης κι αν βρίσκεσαι, φ αντάζει ως πόλη το υ μέλλοντος, που ο ύτε γ ια μια στιγμή ο βαρύς ουρανός τη ς δεν επιτρέ­ πει στον ήλιο να τη φωτίσει. Σ ’ ένα τέτο ιο κλίμα, κοντά στον κεντρικό σ ταθμό, και σ’ ένα τερ άσ τιο, δαιδαλώ δες, αλλά όχι ιδ ια ίτερ α ψη­ λό κτίρ ιο, η Φ ρανκφούρτη -π όλη το υ Γουτεμβέργιου και του Γ κ α ίτε - φ ιλοξενεί την 50ή Παγκόσμια Έ κθεση το υ Βιβλίου.

Ζτα πέριξ της Έκθεσης Οι απόψεις στον ελληνικό Τύπο για τη συνολική έκταση τη ς Έ κθεσης μετρημένη με ποδοσφαιρικά γήπεδα ποι­ κίλλουν. Άλλοι μιλούν για «έκταση περίπου 25 γηπέδων» κι άλλοι θέλουν η Έ κθεση να «καταλαμβάνει έκταση α­ νάλογη 40 γηπέδων». Έ χει σημασία; Φυσικά όχι, διότι η έκταση τη ς Έ κθεσ ης μετρημένη με τον παραδοσιακό τρόπο καταλαμβάνει ένα χώρο μεγαλύτερο από 177.000 τ.μ . Πώ ς να διασ χίσ εις αυτή την τερ ά σ τια έκθεσ η σε π ολλά επίπεδα χ ω ρ ίς να «π ανικοβληθείς» από το υ ς 366.336 τίτλους βιβλίων 6.758 εκδοτών από 105 χώρες του κόσμου; Κι όμως είναι τόσο απλό. Κάνεις τις επιλογές σου και με το σ χεδ ιάγραμ μα σ τα χέρια ξε κ ιν ά ς . Έ χ ε εμπ ισ τοσ ύνη στον εαυτό σου, διότι αν αφεθ ε ίς σ τα ειδ ικ ά κιόσκια που γράφ ουν με μεγάλα γράμμα­ τα «Πληροφορίες» και λάβεις υπόψη τις διευκολύ νσ εις (;) που σ ου π α ρ έχ ο υν , θ α χ α ­ θείς. Θα σου δείξουν με μειλί­ χιο τρόπο πώς να απομακρυν­ θ ε ίς από το στόχο σου. Και μάλισ τα θα σου δώσουν λ ά ­ θος πληροφορίες ψάχνοντας ε ιδ ικ ο ύ ς κ α τα λ ό γ ο υ ς . Η ε ­ μπειρία μας ήταν χ αρακτηρι­ σ τικ ή. Ρ ω τή σ α με τ έ σ σ ε ρ ις φ ο ρ έ ς πού σ τ ε γ ά ζ ε τ α ι η Ελβετία, η τιμώμενη χώρα της Έ κθεσης, και τέσσερις φορές πήραμε παραπλανητικές απα­ ντήσεις. Σ το τέλ ο ς βγάλα με από την τσ ά ν τα μας τ α σ χ εδ ιαγ ράμ­ μα τα κι εμ π ισ τευθήκα με τις ταμπέλες. Οι οργανωμένοι και πειθαναγκαστικά οργα­ νωτικοί Γερμανοί έριξαν αλλού το βάρος, αν εξαιρέσου­ με του ς καθαρά εκθεσιακούς χώρους με τα βιβλία. Δ ε­ κάδες υπαίθρια μπαράκια, αναψυκτήρια, καφέ, μπυραρίες, εστιατόρια ή φαστ φουντ και λουκανικάδικα έδιναν με οσμές, κυρίως, το παρόν του ς στους πολυάριθμους επισκέπτες. Μ ε μουσικές ή χωρίς ήταν οι μικρές οάσεις σ’ ένα επίπονο και χρονοβόρο γύρο στον κόσμο του βι­ βλίου. Ατέλειω τοι ηλεκτρικοί κυλιόμενοι διάδρομοι σε ξεκούραζαν από το συνεχές περπάτημα και μίνι μπας σε οδηγούσαν από το ένα κτιριακό συγκρότημα στο άλλο. Κιόσκια με αναμνηστικά εδώ κι εκ εί σου θύμιζαν ότι η Έ κθεση εκτός από μεγάλες μπίζνες είναι και ένα πανη-

γύρι που μπορείς να αγοράσεις από καρτ-ποστάλ μέχρι μπλουζάκια, «χαλί» για το ποντίκι του PC, στυλό, αρκου­ δάκια, παιδικά παιχνίδια, καραμέλες κι αλλού τσιγάρα, εφημερίδες, περιοδικά. Πολλές, τέλος, οι αίθουσες αλλά και οι κατά περίσταση διαμορφούμενοι χώροι για συζητήσεις με θέμα πάντοτε το βιβλίο. Συγγραφείς, εκδότες, μεταφ ραστές απ’ όλο τον κόσμο έστηναν ημερίδες, φυσικά προγραμματισμέ­ νες από καιρό, με συζητήσεις για το μέλλον τη ς λογοτε­ χνίας και τα μπεστ σέλερ ενόψει του 21ου αιώνα, για τα πνευματικά δικαιώ ματα στο πλαίσιο τη ς κοινωνίας της πληροφορικής. Και φυσικά πολλοί διάσημοι συγγραφείς, όπως ο Σαλμάν Ρούσνπ, ο Πήτερ Ουστίνοφ, ο Ζοζέ Σαραμάγκου, ο Λουίς Σεπούλβεδα, κυκλοφορούσαν στους διαδρόμους ως απλοί επισκέπτες όταν οι δημοσιογράφοι δεν τους ε ­ ντόπιζαν κι άλλοτε ως σταρ όταν τα φλας αναβόσβηναν. Τυχεροί οι δημοσιογράφοι απ’ όλο τον κόσμο. Μ ε την ταυτότητα στα χέρια έμπαιναν στο διεθνές γραφείο Τύ­ που όπου οι πληροφορίες και το υλικό ήταν υπεραρκετό για να γράψ εις πλήθος άρθρων. Ελεύθερα σερφάριζες στο Internet, έπαιρ­ νες όποια πληροφο­ ρ ία ζη τ ο ύ σ ε ς και σου τύπωναν όποια φ ω τογραφ ία χρ εια ­ ζόσουν. Επιπλέον, οι Ο ύγγροι σε γέμιζαν με αναπάντεχα δώ­ ρα, τιμώ μενη χώ ρα γ α ρ τ ο 1999: Έ νας κ αλα ίσ θητος φ άκ ε­ λ ο ς μ ε μον όφ υλλ α όπου σ ε ε ν η μ έρ ω ­ να ν γ ια τη ζω ή και το έργο 24 συγγρα­ φ έω ν μ ε τ ις φ ω το ­ γ ρ α φ ίε ς το υ ς , ενώ στο πίσω μέρ ος υπήρχαν αποσπάσματα από τα έρ γα τους. Σου πρόσφεραν επίσης ένα μικρό μπουκάλι ουγγαρέζικο κρασί και ένα CD με παραδοσιακά τραγούδια. Πώς να τους ξεχάσεις; Έκθεση της Φ ρανκφούρτης: Η ιστορία και το παρόν Πενήντα χρόνια πείρας δεν είναι λίγα για να εντοπίζεις τ α λά θη και τ ις π α ραλείψ εις σου, για να οργανώ νεις χρόνο με το χρόνο καλύτερα την Έ κθεση του Βιβλίου και να μπορείς να αντεπεξέρχεσαι στις απαιτήσεις μιας παγκόσμιας βιομηχανίας όπως αυτή του βιβλίου. Εκδο­

τικοί οίκοι κολοσσοί, κυρίως γερμανικοί, αμερικάνικοι, εγγλέζικοι και γαλλικοί, χρειάζονται τις καλύτερες προϋ­ ποθέσεις για να διαδώσουν στις χώρες του κόσμου τα προϊόντα τους. Μη φανταστείτε ότι οι διαπραγματεύσεις γίνονται με τρόπο διαφορετικό απ’ ό,τι αν κάποιος παζά­ ρ ευ ε τη ν απ οκλεισ τικότητα επίπλων, ηλεκτρικώ ν συ­ σκευών ή αυτοκινήτων. Μόνο το αποτέλεσμα αυτών των διαπραγματεύσεων έχει πολιτιστικό χαρακτήρα, δηλαδή όταν έν α βιβλίο μεταφ ρά ζετα ι σε άλλες γλώσσες. Ας μην ξεχνάμε ότι η Έκθεση έχει καθαρά εμπορικό χαρα­ κ τήρα . Από το 1959, λοιπόν, που σ τή θ η κε η πρώτη Έ κθεση Βιβλίου τη ς Φ ρανκφούρτης με νωπές τις μνή­ μ ες από την καταστροφή που υπέστη η Γερμανία με τη λήξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου ώς σήμερα, οι Γερμα­ νοί κατανόησαν τη σημασία της, τη διεθνή ακτινοβολία της και το κέρδος που θα αποκόμιζαν εμμέσω ς ή αμέ­ σως. Γι’ αυτούς τους λόγους υψηλού γοήτρου η Έ κθε­ ση της Φρανκφούρτης κάθε χρόνο γιγαντώνεται, καθώς νέα μέλη από τη διεθνή κοινότητα (χώρες και εκδότες) φροντίζουν να συμμετέχουν οι περισσότεροι για να κλείσουν βιβλία άλλων χωρών και οι λιγότεροι - ο ι ισχυροίγια να πουλήσουν. Γεγονός πάντως είναι ότι φ έτος στην Έκθεση της Φρανκφούρτης δεν υπήρξαν βιβλία περιζή­ τητα έτσι ώστε να ανεβαίνει η αδρεναλίνη με τους πλειο­ δότες. Ό λα κινήθηκαν σε κανονικούς ρυθμούς. Οι συμ­ φωνίες που είχαν γίνει πριν την Έ κθεση, κυρίως μέσω του Ίντερνετ, μεταξύ των ενδιαφερομένων μερών επικυ­ ρώθηκαν σε ήπιο κλίμα, ενώ οι πρώτες συζητήσεις κατά τη διάρκειά τη ς θα αποδώσουν καρπούς μετά τη λήξη της. Βραβείο «Ελευ θίρίας» στην Αϊσε Ζαρακολού Κατά τα άλλα δύο ήταν τα αξιοσημείω τα γεγονότα που τά ραξαν τη φαινομενική γαλήνη που επικρατούσε στην Έκθεση τη ς Φρανκφούρτης. Πρώτο το Βραβείο για την Ελευθερία του Εκδίδειν, που θεσπίστηκε για πρώτη φο­

ΙΕΠΟρτάζ

ρά φ έτος με αφορμή τα 50 χρόνια της Διεθνούς Έ κθε­ σης. Και φυσικά το Βραβείο Νόμπελ Λ ογοτεχνίας 1998, που συνέπεσε χρονικά με την Έκθεση. Η Δ ιεθ ν ή ς Ο μοσ π ονδία Ε κδοτώ ν και η Ο μοσ π ονδία Γερμανών Εκδοτώ ν τίμησ ε με τ ο βραβείο Ελευθερίας τη ν Τουρκάλα εκδότρια Α'ίσέ Νουρ Ζαρακολού (Εκδό­ σεις Beige), διότι με το έργο τη ς έγινε υπέρμαχος των ανθρωπίνων δικαιω μάτων. Δυστυχώς, όμως, η τιμώ με­ νη από την Έ κθεσ η τη ς Φ ρανκφούρτης εκδότρια, δεν μπόρεσε να παραστεί στην απονομή. Όπως έγινε γνω­ στό, αφού -μ ε τ ά από αλλεπάλληλες διαβουλεύσεις με τις τουρκικές αρχές που τη θεω ρούν πρόσωπο επικίν­ δ υνο- τη ς επετράπη η έξοδ ος από τη χώρα, η κ. Ζαρα­ κολού λίγο πριν αναχω ρήσει, π ληροφ ορ ήθηκε ό τι οι σ ω λ ήνες το υ α π ο χ ε τευ τικ ο ύ δ ικ τύ ο υ έσ π α σ α ν και π λ ημμύρ ισ αν δ ύο ό ρ ο φ ο ι το υ εκ δ ο τικ ο ύ τ η ς οίκου. Μ οιάζει με φάρσα, αλλά έτσ ι έγινε! ΓΓ αυτό αναγκά­ στηκε να π αραμείνει στη χώρα της. Ό χ ι θ α την άφηναν οι Τούρκοι να πάρει η ίδια το Βραβείο Ελευθερίας και υπό το φως των φωτογραφικών φ λας και τω ν τηλεοπτι­ κών καναλιώ ν όλου το υ κόσμου να π ρ οβεί σε δηλώ ­ σεις! Γιαβάς-γιαβάς, σκέφτηκαν. Μ ια πλημμύρα θα μας σώσει. Απτόητη όμως, παρά τις τέσ σ ερ ις σ υλλήψ εις στο πα­ ρελθόν, δηλώνει από το μετερίζι της: Έχω δει να εξαφα­

νίζονται άνθρωποι από τη μια στιγμή στην άλλη. Στην Τουρκία το δικαίωμα για ζωή αναγνωρίζεται τόσο λίγο, ό­ σο και το δικαίωμα για ελεύθερη έκφραση και δημοσίευ­ ση προσωπικών απόψεων. Το κουρδικό ζήτημα και η γενοκτονία των Αρμενίων είναι δύο από τα θέματα για τα οποία εκδίδει συνεχώς βιβλία. Βραβείο Νόμπελ Λ ο γο τεχνία ς 1 9 9 8 οτον Ζ . Ζαραμάγκου Το δ εύτερ ο και μεγαλύτερ ο γεγονός ήτα ν η απονομή του Βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας 1998 στον Π ορτο­ γάλο σ υγγραφ έα Ζοζέ Ζαραμάγκου. Ο Π ορ τογάλος σ υγγρ αφ έας ήταν παρών στο δ ιεθνές παζάρι τη ς Φρανκφούρτης. Και όπως είχ ε προγραμμα­ τίσει, θα αναχωρούσε το μεσημέρι για τη Μαδρίτη, την η μ έρ α δ ηλαδή τη ς απ ονομής. Η Σουηδική Α καδημία την ίδ ια μέρ α στις 8 Οκτω βρίου, στις 13.00 ώρα Γερ­ μανίας, ανακοινώ νει ό τι το βραβείο απονέμεται στον

Πορτογάλο συγγραφέα Ζοζέ Ζαραμάγκου, ο οποίος με φανταστικές αλληγορίες, με συναίσθημα και ειρωνεία κάνει πάντα κατανοητό το μέρος της πραγματικότητας που μας διαφεύγει. Το τι ακολούθησε μετά την αναγγελία δεν περιγράφεται. Στο π ορτογαλικό περίπτερο τη ς Έ κθεσ ης, που συμτττωματικά ήτα ν πίσω από το ελληνικό, εκ δ ό τες και

ρεπορτάζ

Γιννήθηκε το 1922 στην Αζινιάγκα της Πορτογαλίας, βόρεια της Λισαβόνας, από φτωχούς και αναλφάβητους γονείς Αναγκάστηκε να εγκαταλείψει το γυμνάσιο και να εργαστεί. Χειρώνακτας στην αρχή -σπούδασε μηχανικός- κατόρθωσε να γίνει πολιτικός σχολιαστής σε εφημερίδες, υπεύθυνος λογοτεχνικών σελίδων, βιβλιοκριτικός και μεταφραστής, υποδιευθυντής μεγάλης εφημερίδας στη Λισαβόνα. Το 1969 προσχωρείστο Κ.Κ. Πορτογαλίας στο οποίο ακόμα ανήκει. Από το 1976 αφοσιώθηκε στο συγγραφικό του έργο και έκτοτε ζει αποκλειστικά απ’ αυτό. Μόνιμος τόπος διαμονής του το Λανσαρότι των Καναρίων Νήσων. Το 1977 εκδίδεται το πρώτο του βιβλίο, το «Εγχειρίδιο στη ζωγραφική και την καλλιγραφία». Ακολουθείτο «Μπαλταζάρ Μπιλιμούντα» με το οποίο γίνεται παγκόσμια γνωστός. Ακολουθούν και άλλα επτά μυθιστορήματα (τα δυο είναι υπό έκδοσιν), τα οποία έχουν μεταφραστεί σε 25 γλώσσες και η διεθνής κριτική τα θεωρεί έργα μεγάλης πνοής. Εκτός από μυθιστορήματα έχει γράψει τρεις ποιητικές συλλογές, συλλογές δοκιμίων, έναν τόμο με διηγήματα, ένα ταξιδιωτικό ημερολόγιο και τρία θεατρικά έργα. Τηρεί δε την υπόσχεση που έχει δώσει στο αναγνωστικό κοινό να εκδίδει κάθε χρόνο έναν τόμο προσωπικού ημερολογίου, αλλά και σελίδες από τα προσεχή του έργα. Ο Ζ. Ζαραμάγκου είναι ένας άνθρωπος χωρίς εξάρσεις, αλλά με ριζοσπαστικές απόψεις Για τη στάση του

^

Ποιος «ναι ο Ζοζΐ Ζαραμάγκου

στη ζωή ο ίδιος χαρακτηριστικά αναφέρει: δεν περιφέρομαι με το χαμόγελο στα χείλη, δεν προσποιούμαι, δεν προσπαθώ να κάνω φιλίες αγκαλιάζοντας ανθρώπους. Είμαι σκεπτικιστής και συγκροτημένος. Τέσσερα μυθιστορήματά του κυκλοφορούν στα ελληνικά: «Ηχρονιά που πέθανε ο Ρικάρντο Ρέις» (Μτφρ. Α. Σπυράκου) από τις εκδόσεις Αλεξάνδρεια, «Το χρονικό των μοναστηριών» (Μτφρ. Κ. Σκορδίλη και Α. Σπυράκου) από τη Σύγχρονη Εποχή, και η «Ιστορία της πολιορκίας της Λισαβόνας», «Το κατά Ιησούν Ευαγγέλιο» (Βραβείο της Ένωσης Πορτογάλων Κριτικών) και τα δύο σε μετάφραση Αθηνάς Ψυλλιά από τον Καστανιώτη, ενώ είναι έτοιμο να κυκλοφορήσει και το «Περί τυφλότητας» από τον ίδιο εκδοτικό οίκο. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι τονΖ. Σαραμάγκου τον συγκρίνουν με τον Κολομβιανό Μάρκες για το ρεαλιστικό και ταυτόχρονα μυσπκιστικό ύφος της γραφής του. «Παραμυθάς της Ιβηρικής», «Έξοχος αφηγητής του Πεσσόα», «Ανατρεπτικός Ευαγγελιστής» είναι μερικοί από τους χαρακτηρισμούς που τον συνοδεύουν, διότι είτε γράφει για το Χριστό, για νς Σταυροφορίες, την Ιερά Εξέταση είτε για το κλίμα της Πορτογαλίας στο τέλος της εποχής του Σαλαζάρ, αποδίδει με τρόπο εξόχως πειστικό τις χρονικές εκείνες στιγμές και τους ανθρώπινους χαρακτήρες. Το Βατικανό, βεβαίως, δεν φαίνεται ικανοποιημένο από τη βράβευση του Ζ. Σαραμάγκου. Η εφημερίδα του Βατικανού γράφει για την εκλογή του «είναι ένα ακόμη ιδεολογικά παρεκκλίνον βραβείο», εννοώντας φυσικά και τον περσινό νομπελίστα ΝτάριοΦο. Ο Πορτογάλος συγγραφέας φαίνεται να υπερασπίζεται, παρ' όλες τις επιθέσεις από την Καθολική Εκκλησία που έχει δεχθεί κατά καιρούς, την κομμουνιστική του ιδεολογία, δηλώνοντας απερίφραστα: <Αν ήταν ο Πάπας στην Επιτροπή, δεν θα έπαιρνα το Βραβείο. Το Βατικανό σκανδαλίζεται εύκολα, ειδικά από ανθρώπους έξω απ’ αυτό. Θα έπρεπε να αφοσιωθούν στις προσεύχές τους και να αφήσουν τον κόσμο στην ησυχία του. Σέβομαι αυτούς που πιστεύουν, αλλά δεν τρέφω κανένα σεβασμό για το θεσμό».

'© &

κ ό σ μ ο ς π α νη γ ύ ρ ιζα ν κ αι η υπ έροχη π ο ρ το γ α λ ική γλώσσα αντηχούσε σ’ όλο τον όροφο. Ε υθύς αμέσω ς ο Πορτογάλος εκδό της το υ Ζοζέ Ολιβέιρα πήγε μέχρι το αερ οδ ρόμ ιο με σκοπό να φ έρ ει τον Ζ. Σαραμάγκου πίσω στην Έ κθεση, δηλώνοντας ό­ τι «είναι μια ευτυχισμένη στιγμή για τον εκδοτικό μας

οίκο Caminho και για την πορτογαλική λογοτεχνία. Εί­ ναι η πρώτη φορά που η Πορτογαλία κερδίζει το βρα­ βείο». Ώσπου ο Ζ. Σαραμάγκου να φ τάσει στο πορτογαλικό περίπτερο, Πορτογάλοι και Ισπανοί είχαν γίνει ένα. Οι απ όγονοι το υ Θ ερ β ά ν τες σ υ μ μ ετείχ α ν τό σ ο θ ε ρ μ ά στη χαρά των γειτόνων τους, σαν να είχε η χώρα του ς τιμηθεί με Νόμπελ.

Πού βρέθηκαν εκατοντάδες κόκκινα τριαντάφυλλα και μοιρ άστηκαν αυτοστιγμεί σε όλους του ς παρευρισκόμενους στον όροφ ο 9.1; Δημοσ ιογράφ οι απ’ όλο τον κόσμο με τις κά μ ερ ες σ τους ώ μους, με τ α μαγνητό­ φωνα έτοιμα στο play, με τις φ ω τογραφικές μηχανές, με τα μικρόφωνα στα χέρια ήταν πανέτοιμοι να αποθα­ νατίσουν σπάνιες στιγμές σαν κι αυτή τη ς άφ ιξης του νομπελίστα που θα έκανε τις πρώτες δηλώσεις του. Ο Ζ. Σα ρα μάγκου επ ιτέλους εμφ ανίσ τηκε και κ ατευθύνθηκε στο πορτογαλικό περίπτερο, αλλά ήταν αδύ­ νατον, από τον ασφυκτικό κλοιό των δημοσιογράφων, να αρθρώσει λέξη. Μ άτα ια ο εκ δ ό τη ς το υ προσπάθησε να επ ιβάλει την τά ξη. Μπρος σ’ αυτό το αδιέξοδο που θύμιζε πολλούς ΣΚΑΪ μαζί, αποφασίστηκε να δώσει σε μια αίθουσα συ­ νέντευξη Τύπου. Ε κεί οι δ ημοσ ιογρά φ οι πιο κόσμιοι και σε απόσταση ασ φ αλεία ς έκαναν ερω τήσ εις στον νομπελίστα. Εκείνος απαντούσε στα πορτογαλικά και δύο διερμηνείς μετάφραζαν τ α λόγια του στα αγγλικά και γερμανικά. Σε τυπικές έω ς ανόητες ερωτήσεις του

ρεπορτάζ

τύπου «Τι θα κάνετε τα λ εφ τά του Νόμπελ;», «Γιατί φ ύ­ γα τε πριν ανακοινω θεί το βραβείο;» ο Ζ. Σαραμάγκου απαντούσε με σ οβαρότητα και ούτε για μια στιγμή δεν χ αμογέλασ ε, ο ύτε έδειχνε να χαίρ ετα ι για τη ν ύψιστη τιμή τη ς Σου ηδικής Α καδημία ς. Στο τέ λ ο ς τη ς συνέ­ ντευξης κάλεσ ε το υ ς συμπατριώτες του δημοσ ιογρά­ φους, καθώ ς και το υ ς Ισπανούς, να παραμείνουν στην αίθουσα για συμπληρωματικές δηλώσεις. Λίγο αρ γότερα κι όταν τ α πνεύματα είχαν ηρεμήσει, ο Ζ. Σαραμάγκου επισκέφθηκε και πάλι το πορτογαλικό περίπτερο και οι φ ίλοι το υ νομπελίστα απολάμβαναν τη ν αναπάντεχη ευτυχ ία το υ ς. Φ ανερά κουρασ μένος από τη δ η μοσ ιότητα επ ισ κέφ θηκε το ελληνικό π ερ ί­ πτερο και τον Θανάση Καστανιώτη, υπογράφοντας έ ­ να από τα δύο βιβλία το υ που κυκλοφορούν στα ελλη­ νικά, το «Κατά Ιησούν Ευαγγέλιο». Σ ε απόσταση από τα τεκ τα ινό μ ενα , αλ λά με έκδηλη την ικανοποίησή του για τη βράβευση του Ζ. Σα ραμά­ γκου, ο Λ. Σεπούλβεδα. Τον πλησιάσαμε και του απο­ σπάσαμε την ακόλουθη δήλωση: Η απονομή του Βρα­

βείου Νόμπελ Λογοτεχνίας 1998 στον Ζ. Σαραμάγκου είναι μια δίκαιη βράβευση και μια θαυμάσια ευκαιρία όχι μόνον για τον Ζ. Σαραμάγκου, που είναι αδιαμφι­ σβήτητα ένας μεγάλος συγγραφέας, αλλά και για την πορ τογα λική γλώ σσα και τη λο γ ο τεχ ν ία που είναι γραμμένη στα πορτογαλικά, όπως είναι η βραζιλιάνικη, α υτή τη ς Μ οζαμβίκης, τη ς Αγκόλα, το υ Π ράσινου Ακρωτηρίου... Πιστεύω ότι όλη η κοινότητα σ ' όλο τον κόσμο που γρά­ φει και μιλάει πορτογαλικά είναι ιδιαίτερα ικανοποιημέ­ νη που απονεμήθηκε το βραβείο Νόμπελ στον φίλο μου Ζ. Σαραμάγκου. Ας μην ξεχνάμε ότι το Νόμπελ είναι ση­ μαντικό διότι επιβραβεύει σε παγκόσμια κλίμακα τη δουλειά ενός συγγραφέα. Ή ταν ήδη απόγευμα και η Έ κθεση τη ς Φρανκφούρτης

θα έκ λεινε τ ις π ύλες τη ς. Π ολλοί είπ αν o n μ ε τ ο Νό­ μπελ και με τον Ζ. Σαραμάγκου φούσκωσαν τ α πανιά « και δ όθηκε ένα εορταστικό κλίμα στον εμπορευματικό χαρακτήρα τη ς Έ κθεσ ης. Δ εν είχαν άδικο, Στην ενδοχώ ρα της Έ κθεσης Ο επισκέπτης που δ εν έχ ει τη ν πρόθεάηί ν ί δ ε ί κάτι συγκεκριμένο στην Έ κθεσ η τη ς Φ ρανκφούρτης, αλλά θέλει να διαμορφώσει μια γενική εικόνα για το τι συμ­ βαίνει παγκοσμίως στο χώρο το υ βιβλίου, θα βρ εθεί α­ πό τ α πρώτα ήδη βήματά του στο δίλημμα: Τι να πρωτοκοιτάξω ! Ο όγκος τω ν πληροφοριώ ν, οι τίτλοι που εκτίθενται, τα εθνικά περίπ τερα - τ ο καθένα με το δικό το υ χαρακτή-

Σχεδιάγραμμα της Εκθεσης ρ α -, οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για να προβλη­ θούν τα βιβλία, το πώς κλείνονται οι συμφωνίες για τ α δικαιώ ματα αποτελούν έν α φαινομενικά και σε πρώτο επ ίπ εδο απ λό σ ύ σ τη μ α σ χ έσ εω ν (β ιβ λ ία ή ρ θ α ν να πουλήσουν και να αγοράσουν), αλλά στη σύλληψη και στην εφ αρμογή του ιδ ιαίτερα πολύπλοκο. Η συνύπαρ­ ξη πολλών και δια φ ορ ετικώ ν χωρών με πολιτισμικές και ά λλες διαφ ορ ές καθρ εφ τίζει σ’ αυτή τη γιγαντιαία έκ θεσ η βιβλίου το ν πολυποίκιλο και ετερ ό κ λη το κό­ σμο μας. Σ ε γενικ ές γρ α μ μ ές οι εντυπώ σεις που απ οκομίζει έ ­ νας υποψιασμένος επισκέπτης είναι ότι: Η Αγγλία, οι ΗΠΑ, η Γερμανία, η Γαλλία έδειχναν μέ­ σω τη ς βιβλιοπαραγω γής το υ ς τις κατευθύνσ εις που στο εγ γύ ς μέλλον θα πάρουν τ α π ράγματα στο χώρο το υ βιβλίου, ενώ π α ράλληλα τόν ιζα ν το ν ηγεμονικό το υ ς ρόλο. Η Ισπανία και η Ιταλία, ανερχόμενες δυνάμεις, πολλά υποσχόμενες, δ εν φ άνηκε να είναι δ ια τ εθειμ ένες για άλματα . Η Ολλανδία, η Ε λβετία, η Δανία, η Σουηδία, το Βέλγιο, ήρ εμ ες και χωρίς εξά ρσ εις, διαχειρίζονται τα το υ οίκου τους. Η έκπληξη πιθανότατα θα έρ θει από τις πρώην ανατο-

ρεπορτάζ

------------------------------------------------------------------ © 5 7

λικές χώρες, Ουγγαρία - Πολωνία, που μπαίνουν δυνα­ μικά στο παιχνίδι τη ς παγκοσμιοποίησης. Ό σ ο για την Πορτογαλία, το Νόμπελ θα την ωφελήσει σίγουρα βραχυπρόθεσμα. Ειδικότερα: Η Ελβετία, τιμώ μενη χώ ρα φ έτος, απ ογοήτευσε σχε­ δόν όλους το υ ς επισκέπτες. Εκτός τόπου και χρόνου. Η πρόθεσή τη ς να παρουσιάσει ένα πρόσωπο ταπεινό, χ ω ρ ίς ψ ιμ ύ θ ια , ό χ ι μόν ο δ ε ν έ ­ φ ερ ε το ζη το ύ ­ μ εν ο α π ο τ έ λ ε ­ σμα, αλλά ισοπέ­ δω σ ε τ α π ά ντα . Σ ε μ ια α ίθ ο υ σ α με βαρ ιές κόκκι­ ν ε ς κ ο υ ρ τ ίν ε ς και κ εκλ ιμ έν ο υς π ά γκους-αναλόγ ια π ου θ ύ μ ιζ ε μ εσ α ιω ν ικ ό μ ο ­ ν α σ τή ρ ι, ή τα ν π α ρ α τ ετα γ μ έν α μ ε ο μ ο ιό μ ο ρ φ α μπ εζ εξώ φ υ λ λ α ό λ α τ α β ιβ λ ία . Αποχωρούσες α­ πό τη ν αίθο υσ α χω ρίς να έχ εις π ά ρει το παραμικρό μήνυμα. Και αυτός ακόμη ο μινιμαλισμός έχ ει τ α όριά του. Ακριβώς σ ε διπλανή α ίθουσ α με μα ύ ρ ες βα ρ ιές επί­

σης κ ουρτίνες και ημίφω ς η Ε λβετία παρουσίαζε ένα εντυπω σιακό θέ α μ α με π ροβολές που αξιοποιούσαν το σ υγγρ αφ ικό τη ς τετρά γλ ω σ σ ο δυναμικό. Σ το κέ­ ντρο ένας πολύπλοκος μηχανισμός με αρ γές κινήσεις ξεφ ύλλιζε ένα μεγάλο βιβλίο. Ό λ α ήταν υποτονικά, ό­ λα υπερβολικά ευθύγραμμα. Η Ελβετία δυστυχώς ατύχησε να παρουσιάσει την πραγματική τη ς εικόνα, διότι αυτό είναι το ζητούμενο σε εκθέσ εις μεγάλου βεληνεκούς. Το μέρος της έκ­ θ ε σ η ς που πα­ ρουσίαζε τις ε ξε­ λ ίξ ε ις τω ν η λ ε ­ κ τρ ο ν ικ ώ ν μ έ ­ σων (παραγωγή σε C D -R O M , 2 .0 0 0 π ερίπ ου εκθετώ ν) δεν εί­ χε να δείξει τίπο­ τ α το ιδ ια ίτερ ο, τίπ ο τα που δ εν γ ν ω ρ ίζο υ μ ε έ ­ στω και θεωρητι­ κά. Η μ οναδ ική έκπ ληξη το ψ η­ φ ια κ ό «β ιβλίο τσ έπ η ς», που μοιάζει με ηλεκτρονικό υπολογιστή και έχει χωρητικότη­ τα 4.000 σελίδων. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι στο εγγύς τουλάχιστον μέλλον οι έντυπες εκδόσεις φαίνεται να μην κινδυνεύουν. Ο μεγάλος «εχθρός» του παραδο-

m nm m isM M m sESjm m im im m snm Τα πνευματικά δικαιώματα στο πλαίσιο της κοινωνίας της πληροφορικής ήταν το αποκλειστικό θέμα συζήτησης της φετινής συνάντησης της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εκδοτών, που έγινε στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης. Οι Ευρωπαίοι Εκδότες εξέφρασαν την ανησυχία τους για την ανεξέλεγκτη εξάπλωση των δικτύων και της χρησιμοποίησης από το ΙΝΤΕΡΝΕΤ, τις εταιρείες πληροφορικής, καθώς και από τις βιβλιοθήκες και άλλους οργανισμούς των έργων των δημιουργών χωρίς περιορισμούς και υποχρεώσεις. Η συζήτηση περιεστράφη κυρίως γύρω από τη νέα οδηγία της Κομισιόν, η οποία θεσπίζει νέα νομοθεσία σχεπκά με τ α πνευματικά δικαιώματα των συγγραφέων και των δημιουργών στο πλαίσιο της κοινωνίας της πληροφορικής. Η οδηγία αυτή έχει ήδη διαβιβαστεί στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, αλλά συναντά μεγάλη αντίδραση από την πλευρά των παγκόσμιων δικτύων πληροφορικής και των συναφών εταιρειών. Οι εκδότες τόνισαν ότι οι θέσεις τους συμπίπτουν μ' εκείνες των Ενώσεων των Συγγραφέων και ότι από κοινού πρέπει να δοθείμεγάλη μάχη για την τελική ψήφιση από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο της νέας κοινοτικής οδηγίας, η οποία θα διασφαλίζει πανευρωπαϊκά τα πνευματικά δικαιώματα των δημιουργών.

σ ια κ ο ύ β ιβ λ ίο υ δ ε ν έ χ ε ι τ α κ ε φ ά λ ια τ η ς Λ ερ ν α ία ς Ύ δ ρας, όπως πολλοί πίστευαν. Θ εω ρούμε σωστή τη σκέψη των διοργανωτών το τμήμα αυτό να αποσπαστεί από τον κορμό της Έ κθεσης και να αυτονομηθεί βρίσκο­ ντας αλλού στέγη. Πολλά περίπτερα τη ς Ιαπωνίας ήταν άδεια . Η Ρωσία εξέπεμπε μιζέρια και κρίση, τα περίπτερα τη ς Μ. Ανατο­ λής θρησκευτικό φανατισμό και προσωπολατρία. Ίσως στο μόνο μέ­ ρος τη ς Έ κθεσ ης όπ ου ο επ ισ κ έ­ π της έβ λ επ ε σ υ ­ γκεντρω μένη την non fiction παγκό­ σ μ ια π α ρ α γ ω γ ή (β ιβ λ ία γ ια τ α ξ ί­ δ ια , μ α γ ειρ ικ ή , ζώ α, φ υ τά , σ ε ξ κ .ά .) υπ ήρ χ ε χ α ­ λ α ρ ή α τ μ ό σ φ α ι­ ρ α, μ ια α ίσ θ η σ η παιγνίου και άπ ειρες προσφορές. Αυτοκίνητα Μ ερσεντές και Άλφα Ρομέο με κλήρωση, προβολές βίντεο με σεξ, φ ιρμάτες πάνινες τσάντες, γλειφ ιτζούρια που δια­ φήμιζαν παιδικά βιβλία, σοκολατάκια που σε πληροφο­ ρούσαν γ ια τα τελ ευταία μπεστ σέλερ, σημειω ματάρια με εξώ φυλλα βιβλίων, στυλό, σελιδ οδείκτες, σπίρτα, ό­ λα δωρεάν και σε αφθονία. Εδώ η οικονομική κρίση - ο αντίκτυπος τη ς ήταν εμφανής σε όλη την Έ κ θεσ η - δεν είχ ε θέση. Αντ’ αυτής επ ικρατούσε έν α ς απρόσμενος ευδαιμονισμός και αχαλίνωτη φαντασία για την προώθη­ ση τω ν βιβλίων, που σε κανένα άλλο μέρ ος τ η ς Έ κ θε­ σ ης δ ε ν σ υ ν α ­ ντ ο ύ σ ες . Μ ήπως εν τέλ ει η ενασχό­ ληση με τη λο γο­ τεχνία και τις επισ τ ή μ ε ς κ ά νο υ ν το υ ς ανθρώ π ους σκυθρωπούς; Το ό τι η γλώ σ σ α παίζει τον κυρίαρ­ χ ο ρ ό λ ο σ την Έ κ θ εσ η τη ς Φ ρα νκφ ούρτης δεν αμφισβητείται από κανένα. Είναι αυτή κυρίω ς που καθορίζει αν μια χώρα έχει τις προϋποθέσεις να εξά γει τον έντυπο πολιτισμό τ η ς σε άλλες. Α ντιθέτω ς για τις

ρεπορτάζ

«μικρές» λεγάμενες γλώσσες, ο δρόμος είναι δι αν δεν δ ιαθέτουν μεγάλα ονόματα συγγραφέων ή σημα­ ντικά βιβλία, οι πιθανότητες να παίξουν καθοριστικό ρό­ λο είναι ελάχιστες έως μηδαμινές. Η ε λ λ η νικ ή παρουσία Το είπ ε κ αθα ρά ο δ ιευθ υντής τ η ς Δ ιεθνού ς Έ κθεσ ης τη ς Φρανκφούρτης, Πίτερ Βάπχάας, στα εγκαίνια του ελληνικού περιπτέρου: Πρέπει να βρείτε ένα νέο Καζαντζάκη. Εννοούσε προφανώς ότι στο παιχνίδι συμμετέ­

χ εις εν ερ γ ά , εφ όσ ον έχ εις να προβάλλεις μ εγάλο υς σ υγγραφ είς που θα αντέχουν στο βάρος του διεθνούς ανταγωνισμού. Δ ια θέτο υμ ε σ ήμερ α ένα τέτο ιο όνομα παγκόσμιας α­ κτινοβολίας; Φυσικά όχι. Τι θ α κάνει λοιπόν το 2001 η Ελλάδα, που θα είναι η τιμώμενη χώρα τη ς έκθεσης; Η ευκαιρία είναι μοναδική για να βγούμε από την απομό­ νωση. Κι αυτό φαίνεται ότι το έχουν αντιληφ θεί εγκαί­ ρ ω ς η Π α νελ λήν ια Ο μοσ π ονδία Εκδοτώ ν βιβλιοπω­ λών, ο Υπουργός Πολιτισμού, το ΕΚΕΒΙ και όσοι ασχο­ λ ο ύ ν τ α ι μ ε τ η ν π ρ οβολή τ η ς Ε λ λ ά δ α ς ε ν ό ψ ει το υ

2001. Τα πρώ τα σ ημαντικά βήμ α τα προς τη ν κ ατεύθυν σ η μ ια ς ε ξ ω σ τ ρ ε φ ο ύ ς π α ρ ο υ σ ία ς τ η ς Ε λ λ ά δ α ς σ την Έ κθεση έχουν ήδη γίνει. Η εμφάνιση κατ’ αρχάς του ελληνικού περιπτέρου φ έ­ το ς, κατά γενική ομολογία, ήταν μια, μη αναμενόμενη, έκπληξη. Η αισθητική αναβάθμιση σ ε σχέση με προη­ γο ύμενες χρονιές εντυπωσιακή. Τα 52 εκατ. δρχ. του Υ Π Π Ο έπιασαν τόπο (πέρσι 35 εκατ.) και ο Γερμανός, στον οποίο ανατέθηκε το έρ γο τη ς κατασκευής, απο­ τύπωσε μια Ελλάδα χαρούμενη, φωτεινή, αρκούντω ς τουριστική. Ο ι υπ ερβολές (πλαστικά σ ταφ ύ λια και κλημα ταρ ιές,

■3®

φ ω τογραφ ίες από νησιά) παραπέμπουν στον EOT πε­ ρασμένων χρόνων, αλλά τα πάντα είναι υπό έλεγχο. Βελτιώ σεις μπορούν εύκ ολα να γίνουν, έτσ ι ώστε του χρόνου το ελληνικό περίπτερο να είναι άψ ογο αισθη­ τικά, περισσότερο λειτουρ γικό και πιο φιλικό στον ξέ­ νο επισκέπτη. Ο ι εν α λλ α σ σ ό μ εν ες μ ε σ λά ιτς φ ω το­ γ ρ α φ ίε ς π α λαιότερ ω ν α λ λά και νέω ν σ υγ γρ α φ έω ν σ τους λ ε υ κ ο ύ ς το ίχ ο υ ς θ α κ άνει το υ ς π ερ ασ τικούς να κ ο ν το σ τέκ ο ν τα ι. Η α ν α δ ιά τ α ξη τω ν σ τα ν τ, που π ροβάλλουν τ α βιβλία, θ α δ ημιουρ γή σει οικείο περι­ βάλλον που θ α αγ καλιάζει τον επισκέπτη. Το ΕΚΕΒΙ σε περίοπτη θέση έδινε το παρόν του και η

εκδο τώ ν και βιβλιοπωλών, Έ λ λη ν ες και ξέν ο ι δημο­ σ ιογ ρά φ οι, ο π ρ έσ βης τη ς Ε λλ ά δ α ς στη Γ ερμα νία , Κ ώ σ τα ς Α ιλ ια ν ό ς , ο π ρ ό ξ ε ν ο ς τ η ς Ε λ λ ά δ α ς σ τη Φ ρανκφ ούρτη, Δ ημήτρης Λ έτσ ιος, ο δ ιευθ υντή ς τη ς Δ ιεθ νο ύ ς Έ κ θεσ η ς τη ς Φ ρανκφ ούρτης, Π ή τερ Βαϊτχάας, οι Π ρ όε­ δ ρ ο ι τ η ς Γ α λ λ ι­ κής Ο μοσπ ον­ δ ία ς Β ιβ λ ιο π ω ­ λώ ν, τ η ς Β ε λ γ ι­ κής, τ η ς Σ ο υ η δ ι­ κ ής, τ η ς Φ ινλανδ ικ ή ς κ α ι τ η ς Ο μ ο σ π ο ν δ ία ς Ε κδ ο τώ ν κ α ι Β ι­ β λ ιο π ω λώ ν τ η ς Ισπανίας. 5. Ο π ρ ό εδ ρ ο ς τη ς Π Ο Ε Β , Γ ιώ ρ γ ο ς Δ α ρ δ α ν ό ς , σ το ν ε ν α ρ κ τή ρ ιο λ ό γ ο τ ο υ τό ν ισ ε: Το

σύνδεση με τ ο Internet τη δ υνα τότητα πρόσβασης σε σ τοιχεία που αφ ορούσ αν στην Έ κθεση. Σ το ελληνικό περίπτερο υπήρχαν 1.500 βιβλία παρα­ γω γής τω ν δύο τελευταίω ν χρόνων. Απ’ αυτά τ α 90 ε ­ πιλεγμένα από επιτροπή τη ς ΠΟ ΕΒ ξεχώ ριζαν από τις καρτέλες που είχαν αναρ τηθεί σε κάθε βιβλίο ξεχω ρι­ στά. Ο κατάλογος στην αγγλική (έ­ να ολόκληρο βιβλίο) που στήριζε τα βιβλία α υτά περιείχε περίληψη του έρ γ ο υ , β ιο γ ρ α φ ικ ό γ ια κ ά θ ε σ υ γ­ γ ρ α φ έ α και τ α εξώ φ υ λ λ α τω ν β ι­ βλίων. Η δ ια ν ο μ ή το υ σ ε π ρ ά κ το ­ ρ ες συγγραφ ικώ ν δικαιω μάτω ν και σ ε ξέ ν ο υ ς ε κ δ ό τε ς ελ π ίζο υ μ ε ότι θα φ έρ ει τα αναμενόμενα απ οτελέ­ σμ α τα . Ά λ λο υ ς 3 0 0 τίτ λ ο υ ς είχ α ν π ρ ο τείνει οι ίδ ιοι οι εκ δ ό τες , όσοι φ υσ ικά αν ταπ οκρίθηκαν στο κά λε­ σ μα τ η ς Π Ο Ε Β . Και είν α ι απ ορία ς άξιο, για τί τόσ ο λίγοι εκ δ ό τες προ­ θυμοποιήθηκαν να συμμετέχουν. Σ τ α εγ κ α ίν ια το υ ελ λη ν ικο ύ π ερ ι­ π τέρου ήτα ν π α ρόν τες Έ λ λη ν ες και ξέν ο ι εκ δ ό τες, εκπρόσω ποι από π ολ λές ευρ ω π αϊκ ές ομοσ π ονδίες

2001 είναι για μας μια πρόκληση. Πρέπει να σπάσου­ με το φράγμα της απομόνωσης που μας επιβάλλει η γλώσσα μας, καθώς και ο πολιτιστικός ιμπεριαλισμός των μεγάλων χωρών. Θα κάνουμε, είμαστε αποφασι­ σμένοι, γνωστή την ελληνική παραγωγή στο παγκό­ σμιο κοινό. Θα δουλέψουμε σκληρά όλοι. Συγγρα ­ φείς, εκδότες, ΥΠΠΟ, ΕΚΕΒΙ και συναρμόδιες υπηρε­ σίες. Ο πρέσβης, κ. Αιλια νός, επεσήμανε τη σπουδαιότητα τη ς ελληνικής γλώ σσας σε όλους τ ο υ ς το μ είς τη ς φι­ λ ο σ ο φ ία ς κ α ι τ η ς επ ισ τή μ η ς και ο Δ ιευ θ υ ν τή ς τη ς Έ κ θεσ η ς τη ς Φ ρα νκφ ούρτης, Π. Β α ϊτχάα ς, δήλω σε «ενθουσιασμένος» από το ελληνικό περίπτερο και τόνισ ε ότι η τολμηρή

ελ λη ν ική π α ρ ο υσ ία φ έ το ς σ τη ν Έ κθεση είνα ι μια εγ γ ύ ησ η ότι το 2001 θ α είν α ι έ τ ο ς ε π ιτυ χ ία ς για την Ελλάδα. Το 1999 πρέπει να δ είξο υ μ ε κα θα ­ ρ ά τ ο π ρόσ ω π ό μ α ς μ ε εκ δ η λ ώ ­ σ εις, με τη σ υ μ μ ετο χ ή στη Φ ρ α ν­ κφούρτη Ελλήνων συγγραφ έω ν και με τη ν παρουσία κι άλλων εκδοτών. Α π ο μ ένει ν α γ ίν ε ι πολλή δ ο υ λ ε ιά για να π ετύχ ει η Ε λλάδ α το στόχο τη ς το 2001. Η ορ γανω τική επιτροπή και η επι­ τρ οπ ή π ερ ιεχ ο μ έν ο υ , που ήδ η έ ­ χουν σ υσ τα θεί, πρέπει να δ ουλεύουν με τα χύ τα το υς ρ υθμούς, τόλμη και φαντασία. □

ρεπορτάζ

Οι Έλληνες εκδότες στη Φρανκφούρτη και οι προτάσεις τους για το 2001 Ε π ειδή η π αρ ουσ ία α π λ ώ ς και μ ό νο ν το υ ελ λη ν ικο ύ π ε ρ ιπ τέρ ο υ και μεμ ονω μένω ν εκ δ ο τώ ν σ τη ν Έ κθεση τ η ς Φ ρ α ν κ φ ο ύ ρ τη ς δ ε ν α π ο τε λ ε ί π ανάκεια για τ η ν επι­ τυχ ημ ένη σ υμ μ ετοχή μ α ς ω ς χ ώ ρ α , ρ ω τή σ α μ ε εκ δ ό ­ τες , οι οποίοι εμ φ α νίσ τη κα ν μ ε δ ικά τ ο υ ς π ερ ίπ τερ α και ά λ λ ο υ ς π ου δ ε ν συμμετείχαν, α λ λ ά π ή γ α ν σ τη ν Φ ρ α νκφ ούρτη για να κλε ίσ ο υν βιβλία, για τ α α π ο τελ έ­ σ μ ατα τω ν επ α φ ώ ν το υ ς μ ε ξέ ν ο υ ς σ υ ν α δ έ λφ ο υ ς τους. Ζ η τή σ α μ ε επ ίσ η ς τη γνώμη τ ο υ ς για τη ν π αρ ουσ ία τ ο υ ελ λη ν ικο ύ π ερ ιπ τέρ ο υ φ έ το ς και απ οσ π άσ αμ ε τις π ρ ο τά σ εις το υ ς για το 2001, έ τ ο ς π ου η Ε λ λά δ α θ α είναι η τιμώμενη χ ώ ρ α σ τη ν Έ κθεση. Π ο λ λ έ ς απ ό τ ις α π α ν τή σ εις -π ρ ο τά σ εις π ου δ ημ οσ ιεύουμ ε π αρ ακάτω ο φ ε ίλο υ ν να λ ά β ο υ ν σ ο β α ρ ά υπόψ η οι αρμόδιοι φ ο ρ είς, διότι τ ο 2001 είναι π ρ ο τ ω ν πυλών.

Α ΓΡΑ (ΙΗταόπουλος)

Ποια βιβλία έκλεισε: • Φ ερν άν το Π εσ σ όα : Το βιβλίο της ανησυχίας, από την Πορτογαλία • Πρίμο Λ έβι: Αυτοί που πνίγηκαν κι αυτοί που σώθη­

καν Επίσης εκδη λώ θηκε έντονο ενδιαφ έρ ον από ξέν ο υς εκδό τες για βιβλία των Ρ έα Γαλανάκη, Ανδ ρέα Στάικου και Θανάση Βαλτινού. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜ Μ ΑΤΑ

(Παπαχριστοφίλου) Ποια βιβλία έκλεισε: • Ντ. Γκόλμαν: Η συναισθηματική νοημοσύνη στο χώ­ ρο της εργασίας, από την Αμερική • Ο υμπ έρτο Έ κο: Πέντε κείμενα για σύγχρονα προ­ βλήματα, από την Ιταλία • Έ να βιβλίο γενετικής και πολλά άλλα από το χώρο των επιστημών. Επίσης αμερικανικός εκδοτικός οίκος έκλεισε τη σειρ ά τη ς Β ούλας Μ άσ τορη: Απορίες παιδιών (τρία βιβλία) και τη σειρά από τέσ σ ερ α βιβλία το υ Ε. Τρ ιβιζά : Πα­

Προς το 2001: Η Ελλάδα πρέπει να αποφασίσει να δ είξει το σύγχρο­ νο πρόσωπό τη ς. Ν α εμφ ανίσ ει δηλαδή το πρόσωπο μια ς σ ύγχρ ονης αν απ τυσ σ όμενης χώ ρ ας σ ε όλ ους το υ ς τομείς (τέχνες, επιστήμες κ.τ.λ.). Επίσης οφείλει να εκμεταλλευτεί του ς Ολυμπιακούς α­ γώ νες του 2004 και να προσδώσει την πολιτιστική διά­ στασή τους. Για να γίνουν όμως αυτά πράξη, αρμόδιος φ ορέας δεν πρέπει να είναι μόνο το ΥΠ.Π Ο. αλλά και το Υπ. Εξωτε­ ρικών, Εμπορίου και Παιδείας. Δεν κρύβω ότι φοβάμαι την εμπλοκή του Κέντρου Βιβλίου, διότι το μόνο που θέλει είναι να ελέγχει τα πράγματα. Κ Α ΙΤ Α Ν ΙΩ Τ Η Ι

Ποια βιβλία έκλεισε: • Ρ εζίς Ντεμπρέ: Εξηγώντας τη δημοκρατία στην κό­ ρη μου, από τον γαλλικό εκδοτικό οίκο Seuil • Ζ ο ζέ Καρντόζο Π ίρες: Το δελφίνι, από την Π ορτο­ γαλία. Θεω ρείται το αριστούργημά του • Μ άρ ιο Βάργκα Λιόσα: Τα τετράδια του Δον Ντιγκο-

μπέρτο

ραμύθια ντορεμύθια. ρ£πορτάζ

■4Η]

• Ά μ ο ς Οζ: Πάνθηρας στο υπόγειο. Η ισ το ρία ενός παιδιού που το 1947 χαρακτηρίζεται προδότης • Χ ουάν Μ ανουέλ Πράδα: Η καταιγίδα, από Ισπανία • Χάρι Μ ούλις: Η διαδικασία, από την Ολλανδία • Ισαάκ Μ πάσεβις Σίγγελ: Σκιά στο Κότσον • Ζ ο ζέ Σαραμάγκου: Ό λα τα ονόματα, από την Π ορ­ τογαλία • Μ π έρ ιλ Μ π έρ μπ ριτς: Ο νεαρός Τζόρντι, από την Αγγλία • Τρία μυθιστορήματα του Αντρ έ Μαλρό: Οι κατακτητές, Η βασιλική οδός, Ο δαίμων του απόλυτου, από τη Γαλλία • Αντουά ν ντε Μ π εκέ (αρχισυντάκτης του cahier de

cinema) : Νουβέλ Βαγκ • Τη σ ειρά τω ν εκδόσεω ν Phaidon, από την Αγγλία. Π ρ όκειτα ι για την ισ τορία τ η ς τέχνης κατά ισ τορικές περιόδους και μονογραφίες ιστορικών προσώπων και καλλιτεχνών. Θ α κυκλοφορούν τρ εις τόμοι το χρόνο.

• G ianni Farinetti: Ένα σπιτίσιο έγκλημα και Το νησί που καίει, από την Ιταλία • Μ ακ Μπέιν: Ό λα τα βιβλία του Αμερικανού συγγρα­ φ έα αστυνομικών μυθιστορημάτων • Νόρ μπ ερ τ Γκέτλερ: Συνωμοσία στο Βατικανό, από τη Γερμανία. Έχουν εξασ φ αλιστεί πολλά τ α ξ ιδ ιω τ ικ ά β ιβ λ ία γ ια τη σ ειρά: «Μ α τιές και Τόποι» και βιβλία για τη «Γυναικεία σειρά». Οι δικές μας παραγωγές σε C D -R O M έκανα ν αίσθησ η. Για το Σταθμό τη ς τέχνης εκ δ ή λ ω σ α ν ε ν δ ια φ έ ρ ο ν Γάλλοι, Βρετανοί, Ταϋβανέζοι, Γιαπωνέζοι και Γερμα νοί εκδότες, ενώ για την Αυ-

• Ιωάννα Καρυστιάνη: Μικρά Αγγλία. Paul List/Claasen (Γερμανία), Gallim ard (Γαλλία), Klett-Cotta (Γερμανία), lletisim (Τουρκία), Seix Barral (Ισπανία), Carl Hanser (Γερμανία), Amaranto (Ισπανία), Contact (Ολλανδία) • Λ ένα Διβάνη: Οι γυναίκες της ζωής της. Alexander Fest (Γ ερ μ α ν ία ), lletisim (Τ ο υρ κία ), K ie p e n h e u e r+ Witsch (Γερμανία), Prometheus (Ολλανδία), Klett-Cotta (Γερμανία), Carl Hanser (Γερμανία), Insel (Γερμανία), Pushkin Press (Αγγλία) • Π α ύ λ ο ς Μ ά τ ε σ ις : Ο π α λα ιός τω ν ημερών.

Prometheus (Ολλανδία), Carl Hanser (Γερμανία) • Παύλος Μ άτεσ ις: Πάντα καλά. Amaranto (Ισπανία), Carl Hanser (Γερμανία), Gallim ard (Γαλλία) • Α λ έξη ς Πανσέληνος: Ζαΐδα ή η καμήλα στα χιόνια.

Alexander Fest (Γερμανία), Prometheus (Ολλανδία) • Κατερίνα Καριζώνη: Ο άγγελός μου ήταν έκπτωτος.

Alexander Fest (Γερμανία), lletisim (Τουρκία), Paul List/ C laasen (Γερ μαν ία), G allim ard (Γα λλία), Klett-Cotta (Γερμανία), Carl Hanser (Γερμανία), Am aranto (Ισπα­ νία), Insel (Γερμανία) • Α ν δ ρέα ς Μ ήτσου: Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιόπουλου. Ullstein (Γερμανία), Klett-Cotta (Γερμα­ νία), Seix Barral (Ισπανία), Feltrinelli (Ιταλία), Amaranto (Ισπανία) • Φ ρέντυ Γερμανός: Τερέζα. Prometheus (Ολλανδία) • Ζυρ άν να Ζατέλη: Και με

το φως του λύκου επανέρ­ χονται. S eix B arral (Ισπα­ νία), Sirvela (Ισπανία) • Γιάννης Ξα νθο ύλης: Πε­ θαμένο λικέρ. Carl Hanser (Γ ε ρ μ α ν ία ), 101 N o ites (Πορτογαλία) • Γ ιά ν ν η ς Ξ α ν θ ο ύ λ η ς :...

Ύστερα, ήρθαν οι μέλισσες.

C a rl H a n s e r ( Γ ε ρ μ α ν ία ), F e ltrin e lli (Ιτ α λ ία ), In s el (Γερμανία) • Ντόρα Γιαννακοπούλου:

τοματοποιητική Ήρωνα του Α λεξανδρινού υ π ή ρ ξε ε ν ­ δ ια φ έρ ο ν από Β ρ ετα νο ύ ς και Γερμανούς. Επίσης για ελληνικά βιβλία έδ ειξα ν έντονο ενδιαφέρον π ολλοί ξέν ο ι εκ δ ό τες. Ενδεικτικά αναφέρουμε: • Α μά ντα Μ ιχαλοπ ούλου: Γ ιά ν τες. C o n ta c t (Ο λ λ α ν ­ δία), Prometheus (Ολλανδία), Sirvela (Ισπανία), Push­ kin Press (Αγγλία), lletisim (Τουρκία) • Ν ίκ ο ς Π α π α ν δ ρ έο υ: Δέκα μύθοι και μία ιστορία.

Feltrinelli (Ιταλία), Amaranto (Ισπανία), lletisim (Τουρκία)

Η πρόβα το υ νυφικού.

Feltrinelli (Ιταλία) • Α π ό σ το λ ο ς Δ ο ξ ιά δ η ς : Τα τρία ανθρωπάκια. Insel (Γερμανία)

Η παρουσία του ελληνικού περιπτέρου: Το ελληνικό περίπτερο είχ ε αρ τιό τερ η εμφ άνισ η. Κι αυτό οφ είλετα ι φυσικά στην αύξηση το υ χρηματικού ποσού που δ ιέθ εσ ε το Υ Π .Π Ο . Επειδή στο ελληνικό

περίπτερο προβάλλεται η ελληνική παραγωγή βιβλίων, πρέπει να είναι έτσ ι οργανωμένο ώστε να μπορούν οι εκδό τες να κάνουν εκ εί τις συναντήσεις και τις συζη­ τή σ εις με το υ ς ξέν ο υ ς ε κ ­ δ ό τες. Γ ι’ αυτό απ αιτείται γρ αμμ ατεια κή υποστήριξη και κ α τά λ λη λο ι χ ώ ρ οι. Το Νόμπελ έκανε τον Ζοζέ Σαραμάγκου παγκόσμια ανα­ γκαίο. Η αγορά έχει ανάγκη από ο ν ό μ α τα και μ ’ α υ τ ά « α ν α σ α ίν ει». Έ τσ ι ο α ν α ­ γν ώ σ της μπ α ίνει α β ία σ τα στα βιβλιοπωλεία κι αυτό ω­ φ ελεί όλους μας. Η Έκθεση είναι χρήσιμη διότι οι εκδό­ τ ε ς έρ χο ντα ι σ ε επαφή με τη ν π αγκόσ μια κοινότητα. Εκτός από τις πωλήσεις και τις αγορές βιβλίων η συνύ­ π αρξη με ά λ λου ς εκ δ ό τες απ’ όλο το ν κόσμο δ είχ νει ευκρινώ ς τις δ υ ν α τό τη τες και τις προοπτικές σ ο υ 1 α­ ποτελεί ένα νέο κοίταγμα. Π ρ ος το 2001: Ο Έ λ λη ν α ς εκ δ ό τη ς π ά ει σ την Έ κ θεσ η τ η ς Φ ρα ν­ κφούρτης για τρ εις λόγους: 1) Για την αγορά δικαιω μάτων ξένων τίτλων 2) Για την προώθηση τη ς ελληνικής παραγωγής 3) Γ ια να συμμετέχει με αγορές και πωλήσεις στο χώ­ ρο των Multimedia. Γ Γ α υ τό οι κινήσ εις που π ρ έπ ει να γίνο υν π ρος το 2001 συνοψίζονται στα εξής: Το ΥΠ.Π Ο . πρέπει να αυξήσ ει τ α κονδύλια για τις με­ ταφ ράσ εις Ελλήνων συγγραφέων στο εξω τερικό και οι εκδότες να έχουν τη δυνατότητα να προτείνουν τ α δι­ κά τους βιβλία. Το Υ Π .Π Ο . πρέπει να βοηθήσ ει το σύνολο τω ν εκ δο­ τών που εκδίδουν ελληνικά βιβλία. Μ ε αφίσες, καταλό­ γους, περιλήψεις βιβλίων κ.ά. εξασφ αλίζεται η προβο­ λή μας σύμφωνα με τα πρότυπα ξένων εκδοτικών οί­ κων. Για παράδειγμα υπουργεία άλλων χωρών στην Έ κ θε­ ση δ ιέθεταν αιτήσ εις στους ενδιαφ ερομένους καθώ ς και έντυπο υλικό, στο οποίο αναφ ερόταν τ ο εκδοτικό και μ εταφ ρα σ τικ ό κ όσ τος τω ν βιβλίω ν. Ώ ς το 20 00 πρέπει να έχουν μεταφ ρα σ τεί σε καλούς εκδοτικούς οίκους τη ς Ευρώπης, με προτερ αιότητα την Αγγλία, Γερμα νία , Γαλλία, Ισπανία, Ιταλία, π ολλοί Έ λ λην ες

ρεπορτάζ

σ υγγρ αφ είς. Έ τσ ι θ α εξα σ φ α λίσ ο ύ ^ : τ ην«ταο ό υ σ ί ά Λ μας το 2001. Βάρος στον επόμενο χρόνο πρέπει το ελληνικό περί­ πτερο να δώσει και στα πο­ λυ μ έσ α , φ τιά χ ν ο ν τα ς έν α ειδικό τμήμα μ ε πολλούς υ­ π ο λ ο γ ισ τ έ ς π ^ ϋ Λ α Ί ΐε ίχ ν ο υ ν τη δ ο υ λ ε ιά μ α ς . Η στροφή προς το εκπαιδευ­ τικό λογισμικό, ενόψ ει τη ς εισαγω γής των πολυμέσων στην παιδεία, είναι απαραί­ τη τη . Και το σ υμπ έρ ασ μα είναι ότι σ ’ αυτό τον τομέα μπ ορ ούμε ε υ κ ο λ ό τερ α να εξά γ ο υ μ ε δ ιό τι έχ ο υ μ ε ως χώρα πολλά να προβάλλου­ με (ιστορία, μυθολογία, τ έ ­ χ ν ε ς , α ρ χ α ιό τ η τ ε ς κ .ά .). Ε ξάλλου υπάρχει εν δια φ έ­ ρον για κ α λές παραγω γές σε σ υ ν ερ γ α σ ία με ξέν ο υ ς εκδότες. Τέλος, για την αποτελεσμα­ τική προβολή μας, ο Παπαδιαμάντης π.χ., ο Καζαντζάκης και από του ς σύγχρονους ο Βασιλικός κι άλλοι πέ­ ντε το πολύ σ υγγραφ είς, είναι αρ κετοί και αναγκαίοι για να ανοίξουν το δρόμο και σ ε άλλους. Το 2001 η Φρανκφούρτη πρέπει να γιορτάζει ελληνικά με παράλ­ λη λες εκδηλώσεις (θέατρο, μουσική, ζωγραφική, γλυ­ πτική) δείχνοντα ς μ’ α υτό το ν τρόπο το πολιτιστικό μας πρόσωπο σε όλους το υ ς τομείς, σε όλα τ α επίπε­ δα. ΚΕΔ ΡΟ Σ (Λεμπεοη)

Ποια βιβλία έκλεισε: Υπάρχει έντονο ενδιαφ έρον για την ελληνική λο γοτε­ χνία και ιδ ιαιτέρως για το υ ς Έ λληνες λογοτέχνες του εκδοτικού μας οίκου, κυρίως από τη Γερμανία και άλ­ λες μικρές ευρωπαϊκές χώρες. Π ρ ος το 2001: Το 20 01, που η Ελλάδα θα είναι η τιμώμενη χώρα στην έκθεση της Φρανκφούρτης, θα μας ωφελήσει όλους. ΚΡΙΤΙΚΗ (Μ ίνογλου)

Ποια βιβλία έκλεισε: • Βιβλία για μπίσνες και μάνατζμεντ, από τις ΗΠΑ • Μ υθιστορήματα νέων λογοτεχνών από τη Γερμανία και Βρετανία.

4 ®

Π ρ ος το 2001: Θα τα καταφ έρει η Ελλάδα να μας βγάλει ασπροπρό­ σωπους. Ή δ η από την παρουσία τ η ς φ έτο ς φ αίνεται πως βρίσκεται σε καλό δρόμο.

OPERA (Μ υρίσιότης) Ποια βιβλία έκλεισε: • Μ ιγκ έλ Λ ιτίν Κου κουμίδη ς: Ο ταξιδιώτης των τεσ­ σάρων εποχών, από τη Χιλή. Ο Μ άρκες έχει γ ράψ ει έ ­ να διήγημα γι’ αυτόν.

• Σαντιάγο Γαμπόα: Το να χάνεις είναι ζήτημα μεθό­ δου, από την Κολομβία • Ο σ βάλτο Σοριάνο: Θλιμμένος, μόνος και έσ χατος, από την Αργεντινή • Λάουρα Γκριμάλντι: Η υποψία, από την Ιταλία • Αντόνιο Σαράμπια: Το κάλεσμα του ηφαιστείου, από το Μ εξικό • Φιλίπ Τιρό: Λούσι, από τη Γαλλία • Ε ρ β έ λε Τελ ιέ: Ο κλέφτης της νοσταλγίας, από τη Γαλλία • Ν τανιέλ Τσαβαρία: Το έκτο νησί και το μάτι της Κυ­ βέλης, από την Ο υρουγουάη • Το νέο βιβλίο του Λ ουίς Σεπούλβεδα • Ένα μυθιστόρημα του Φρανσίσκο Κολοάνε από τη Χιλή και • Επτά αστυνομικά μυθισ τορήματα του Μ αρ κ Βιλάρ από τη Γαλλία και πολλά ακόμη βιβλία.

Η παρουσία του ελληνικού περιπτέρου:

γ ρ α φ είς που θα δ ημιουργούσ αν θέμ α για να τρ α β ή ­ ξουμ ε έτσ ι την προσοχή των ξένων. Έ λειπε επίσης α­ πό την ελληνική παρουσία το ιδια ίτερο, το ξεχωριστό, αυτό που θα εντυπώσιαζε. Π ρ ος το 2001: Προπαντός όχι μικροψυχίες. Ο φ είλ ουμε να π ροβάλ­ λο υμε ονόματα που θα παρουσια στούν ως εκπρόσω­ ποί μας. Ο Αντώνης Σαμαράκης π.χ., ο Βασίλης Βασι­ λικός, ο Μ ένης Κουμανταρέας, η Ζυράννα Ζατέλη εί­ ναι σ υγγρ αφ είς που το όνομα και το έρ γο το υ ς «με­ τρ άει» στους ξένους. Να προσδιοριστεί τέλ ος η εθνική μας διάσταση και να γίνει το «σήμα κατατεθέν». ..

ΠΑΠΑΖΗΖΗΖ

Ποια βιβλία έκλεισε: • Ο εκδοτικός οίκος ανέλαβε επισήμως την εκπροσώ­ πηση τω ν εκδόσεω ν Council of E urope (Συμβουλίου τη ς Ευρώπης) ξεκινώντας με την έκδοση τη ς Κοινωνι­ κής Χάρτας της Ευρώπης, εκδο τικό π ρόγραμμα που θα ολοκληρω θεί μέχρι τ α μέσα του 1999 • O ffic e fo r O ffic ia l P u b lic a tio n s o f E u ro p e a n Communities - EUROSTAT. Συμφωνία γ ια έκδοση στα ελληνικά του τίτλου: Europe in Figures με στατιστικά στοιχεία του 1998 • Έ κδοση απομνημονευμάτων του Ram iz A lia (πρώ­ ην π ρόεδρος Αλβανίας) στα ελληνικά και στα αλβανι­ κά • U n iversity of M ichigan Press:

The C a lculus o f C onsent by

Η παρουσία μας ήταν αξιοπρεπής. Απέχουμε όμως α ­ πό το να έχ ο υ μ ε έν α π ερ ίπ τερ ο ε φ ά μ ιλ λ ο άλλω ν προηγμένων χωρών. Και το ύ το διότι δεν αξιοποιείται επαρκώς η εμπειρία μας. Απούσιαζαν οι Έ λληνες συγ­

Buchanan & Tullock. Έ κδοση του τίτλου στα ελληνικά για τα ελληνι­ κά πανεπιστήμια.

• Συμφω νίες εξα γω γής το υ I.L.S. σ τ ις ε ξ ή ς χ ώ ρ ες : Β έλ γ ιο Standaard Vitgevetij (με έδ ρα την Αμβέρσα), Γαλλία - Attica (Paris), Κ ρ ο α τ ία - A lg o rita m (Z a g r e b ), Γερμα νία - Petersen (H am burg), Ιτα λ ία - Libreria H oe pti (M ilan ), Ο λ λ α ν δ ία - S a m so n & W o lte rs K luw ez γ ια εκπροσώ πησ η σ την Κεντρική Ευρώπη, Γιουγκοσλαβία - Jugoslovenska Kujiga (Βελιγρά­ δ ι), Λ ιθ ο υ α ν ία - « G iliu k o » Knygynas (Κάουνας), Μ έση Ανατολή-Ινδία κ.λπ. - Booktraders Ltd-Peter W ard, Ο υγγα­ ρία - Elektra Kiadohaz (Βουδαπέστη). Η παρουσία του ελληνικού περιπτέρου: Καλύτερη από κάθε άλλη φορά.

Προς το 2001: Επειδή το πρόβλημα τη ς γλώσσας είναι δεδομένο, κα­ λό θα ήταν οι αρμόδιοι φορείς να ρίξουν το βάρος τους στα λευκώ ματα και τα βιβλία τέχνης, όπου προέχει το αισθητικό αποτέλεσμα και η εικόνα παρά το περιεχόμε­ νο. Και βεβαίως οι εκδό τες να αρχίσουν ήδη τις μετα­ φ ρ άσ εις ορισμένων τίτλω ν το υ ς κυρίως σ τα αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά ώστε να είναι έτοιμοι το 2001. „

ΠΑΤΑΚΗΖ

Ποια βιβλία έκλεισε: • Μ ά ρ τιν Γουάντελ: Who do you love (εκδ. W alker). Ε ικ ονογ ρ. Κ α μίλα Ά σ φ ορ ντ. Θ α εν τα χ θεί στη σ ειρά τω ν παιδικών βιβλίων • Ν τ έ ιβ ιν τ Μ ά μ ε τ: Σκηνοθετώ ­

π λήρη κ α τά λ ο γ ο τω ν βιβλ ίω ν μ ά ζ 1, π ερ ίλ η ψ η τ η ς πλοκής κ.τ,λ. γρ αμμένο στα αγγλικά.

Η παρουσία του ελληνικού περιπτέρου: Ή τα ν η πρώτη φ ο ρ ά που το ελληνικό περίπτερο ή ­ τα ν π ραγματικά καλό, εφ άμιλλο τω ν αντίστοιχων ευ­ ρωπαϊκών. Συ γχαρ ητήρ ια σε όλους όσ οι συνέβαλαν στο πολύ καλό αυτό αποτέλεσμα.

Προς το 2001: Απ’ όσο γνωρίζω η ΠΟΕΒ και το ΕΚΕΒΙ ετοιμάζονται για το 2001. Ω στόσο, δ ε νομίζω ότι ο θεσμ ός τ η ς «τι­ μώ μενης χώ ρας» π α ίζει τό σ ο μεγ άλο ρ όλο κατά τη διάρ κεια τη ς έκθεσ ης. Ό λο ι οι εκ δό τες πηγαίνουν ε ­

ντα ς κινη μ α το γρα φ ικές τα ιν ίες (δοκίμιο) • Τίμ π ο ρ Φ ίσ ερ: Κάτω από τον βάτραχο, από την Ο υγγα ρία • Ιρ έν Φ ριέν: Κλεοπάτρα, από τη Γ α λ λ ία . Μ υ θ ισ τ ο ρ η μ α τικ ή β ιο ­ γρ αφ ία τη ς βασίλισσας τη ς Αιγύ• Ό λ ο ς ο Τ εν -Τ εν από τις εκ δ ό ­ σεις Κάστερμαν • Η σ ειρ ά «Μ αρτίν» που είχ ε κυ­ κλοφ ορ ήσ ει παλιά από τις εκ δ ό ­ σ εις Παπαδόπουλος ως Λιλίκα Επίσης, όσον αφ ορ ά σ τα ελληνι­ κά βιβλία, υπάρχει μεγάλο ενδιαφ έρ ον για τα βιβλία τη ς Ζ ω ρ ζ Σ α ρ ρ ή από τη Γαλλία και τη ν Ιταλία, το υ Μ ά νο υ Κ ο ν το λ έω ν (έχ ουν ήδη κυκλ ο φ ο ρ ή σ ει δύο στα γαλλικά) • I. Δ. Ιω αννίδη: Ζαζάν - Όνειρα ελεφάντων και • I. Δ . Ιω αννίδη: Το κορίτσι με τις δύο μητέρες. Και τα δύο βιβλία θα κυκλοφορήσουν, το πιθανότερο, α­ πό ιαπωνικό εκδοτικό οίκο • Για τ α βιβλία τη ς Μ α ρ ία ς Σ κ ιαδ α ρέσ η έχουν εκδη­ λώ σει ενδιαφ έρ ον δύο γερμα νικοί οίκοι • Για το μ υθ ισ τό ρ η μ α τη ς Μ ά ιρ α ς Π α π α θ α ν α σ ο π ούλου Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα εν δ ια φ έρ ο ντα ι Ά γ γλ οι εκ δ ό τες. Ε ίχ αμε μ ετα φ ρ ά σ ει δ ύο κεφ ά λα ια του βιβλίου σ τα αγγλικά, αλλά εκείνο που έπ α ιξε το μεγαλύ τερ ο ρόλο ήτα ν ότι τ ο βιβλίο ήταν πρώτο στα best seller.

• Γερμα νικός εκ δο τικ ό ς οίκος θ έ λ ει μια α νθολογία με νο υ ά ρ κ είμ εν α από Έ λ λ η ν ες σ υ γ γ ρ α φ είς . Του δώ σ αμε το υ Γιώ ρ γου Μ α νιώ τη το ν Πάκμαν. Π ά ντα σε κ ά θ ε έ κ θ εσ η π η γ α ίν ο υ μ ε π ρ ο ετο ιμ α σ μ έν ο ι με

ρεπορτάζ

κεί για να κλείσουν ή να ολοκληρώ σουν συμφω νίες. Είναι υπ εραπ ασ χολημένοι και δ εν υπάρχει χρόνος. Εγώ προσωπικά θα προτιμούσα τα χρήμα τα που πά­ νε σ ’ αυτή την υπόθεση να δίνονταν σε ελληνικές βι­ βλιοθήκες. Θεω ρώ επίσης απαραίτητη την π ροσέγγι­ ση ξένω ν περιοδικώ ν γ ια το βιβλίο, καθώ ς και εφ η ­ μερίδω ν που αφ ιερώ νουν πολύ χώρο στο βιβλίο, έ ­ τσ ι ώ σ τε να είμα σ τε ενημερω μένοι για τις εξελ ίξε ις. Έ τσ ι φ τά νοντας στο 2001 να έχ ουμε σ φαιρική εικό­ να τη ς παγκόσμιας εκδο τικής παραγωγής. .

SC RIPTA (Γ« ω ρ γ α κ ο π ο ύ λ ο υ )

Ποια βιβλία έκλεισε: • Ία ν Κέρσοου: Βιογραφία τουΧίτλερ, από την Αγγλία • Μ ά γκ νο υς Μ ιλς: Το συγκρότημα των κτηνών, από τη ν Α γγλία. Το βιβλίο είναι υποψήφιο για το φ ετινό βρ αβείο Μπούκερ και ο σ υγ γρ α φ έα ς το υ είναι οδ η­ γό ς λεω φ ορείου • Στη σ ειρά «Προοπτικές» (δοκίμια) θα εκ δ ο θεί Η α­ λήθεια από τις εκδόσεις Hatier.

Η παρουσία του ελληνικού περιπτέρου:

r

ν η ς

Κ

ε

ς

^

ινικη •Π. Ριζάλ (Ιωσήφ Νεχαμά) Θεσσαλονίκη η περιπόθητη πόλη ■ΗΣκόπελος και η πνευματική της παράδοση: Κ. Δαπόντες, I. Δρακιώτης, Π. Νιρβάνας •Οι ζωγράφοι: Γκόγια, Γκρός, ΑΛάλεβιτς •Δοκίμια των Ε. Π. Τόμσον,Γκύ Ντεμπόρ, Λ. Μάμφορντ, X. Σεμπρούν, Ζ. Ελλύλ κ.α.

•Η φωτιά του Προμηθέα: Κριτικά δοκίμια για τον σύγχρονο τεχνολογικό πολιτισμό •Α. Ασσέο: Τί απέγιναν οι 70.000 εβραίοι της Θεσσαλονίκης X . Σεμπρούν: Η σιωπή είναι αβάσταχτη •Χάννα Αρεντ: Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς Ρόζα Λούξεμπουργκ, Βάλτερ Μπένγιαμιν, Μπέρτολτ Μπρέχτ >Α. Παπαδιαμάντη: Γουτού Γούπατού ιας Μπέρνχαρντ: Οι φτηνοφαγάδες Σαρίκας: Ψίχουλα

Καλή η ελληνική παρουσία αλλά με σοβαρές ελλείψ εις. Ζήτη σ α κατάλογο Ελλήνων σ υγγρ αφ έω ν που έχουν μεταφ ραστεί σε άλλες γλώσσες και η γραμματεία μου απάντησε πως δεν υπάρχει τέτοιος κατάλογος. Δεν ο­ φείλουμε ως χώρα να προβάλλουμε ό,τι ήδη έχει γίνει; Αυτό καταρχήν θα ήθελε να μάθει ένας ξένος.

Προς το 2001: Χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι καλή π ρ ο ετο ιμ α σ ία . Ν α α ν α π τυ χ θο ύ ν σ χέσ εις πριν από το 2001 με το υ ς Γερμανούς, αλλά και με άλλους εκ δό τες άλλων χωρών. Α ς λά βουμε υ­ πόψη την παρουσία τω ν Γερμανών στην Έ κθεσ η και τα π ροσεγμένα το υ ς περίπτερα. Αν κ ά θε χρόνο υπάρχει και ένα αφ ιέρω μα σ ε ένα ε ί­ δος τη ς ελληνικής π αραγω γής (λογοτεχνία, δοκίμια κ.τ.λ .) μπορούμε ευκ ο λ ό τερ α να π ρ οω θήσ ουμε την ελληνική εκδοτική φυσιογνω μία μας. Ω Κ ΕΑ Ν ΙΔ Α (Μ ίγ α π ά νο ς) ^ Η Η Η Β f f f r ποια βιβλία έκλεισε:

• Έ να μ υθισ τόρ ημα τη ς Λ ιν Ο ύλ μαν (κόρη τη ς Λιβ και το υ Μπέρκμαν), από τη ν Αγγλία • Ρ ίτα Λ έ β ι Μ ο ν τ α λ τ σ ίν ι: Ο ό σ ο ς σ το μανίκι του σκιάχτρου (παράφραση στίχου το υ Γέιτς). Η νομπε­ λίσ τα σ υ γ γ ρ α φ έα ς (Ν όμπ ελ Ια τρικής) ε ξ ε τ ά ζ ε ι τον ανθρώπινο εγκέφ α λο και τ α νευρικά κύττα ρα σε αν­ θρώπους προχωρημένης ηλικίας. Η παρουσία του ελληνικού περιπτέρου: Φ έτος το ελληνικό περίπτερο ή τα ν αισ θητά βελτιω ­ μ έν ο σ ε σ χ έσ η με τ ο π α ρ ε λ θ ό ν . Η π ρ ο β ο λ ή τ η ς Ελλάδας καλή, αν και επ ιδέχεται βελτιώ σεις.

Προς το 2001: 0 θ ε σ μ ό ς τ η ς τιμ ώ μ εν η ς χ ώ ρ ας σ την Έ κ θεσ η τη ς Φ ρα νκφ ούρτης είναι μια κίνηση που α φ ορ ά κυρίω ς το γερμανικό κοινό. Απ οτελεί φ υσικά μια πρώτης τά ξεω ς ευκαιρ ία για την Ελλάδα και γ ι’ αυτό πρέπει να προσ έξουμε ιδ ιαίτερα. Πρέπει τ α πάντα να δρομολο­ γη θούν από τώ ρα. Καλή προβολή σημαίνει να ξαναδ ούμε τον πολιτισμό μας, να σ τηρ ιχ θούμ ε σ ’ αυτόν, παράλληλα όμω ς να π ροβάλλουμε τη σύγχρονη Ελλάδα, τον τρόπο ζωής μας, την κ ουλτούρα μας σ ε όλα τ α επίπεδα. Ο φ είλ ο υμ ε να π λησιάσουμε, κυρίω ς, το υ ς Αμερικα­ νο ύς, δ ιότι εκ εί, σ τις ΗΠ Α, απ ουσιάζει η παγκόσμια λ ο γ ο τε χ ν ία . Π ρ έπ ει, τ έ λ ο ς , ν α ε π ισ τ ρ α τε ύ σ ο υ μ ε το υ ς ελληνισ τές απ’ όλο το ν κόσμο για να μιλήσουν (θετικά ή αρνητικά) για τη σύγχρονη Ελλάδα σε σχέ­ ση με τ ο ισ τορικό παρελθόν μας, τη γλώσσα μας, τις σ υνήθειές μας, τις τέχ ν ες, για ό,τι τελοσπάντω ν συν­ θ έ τει τ ο αληθινό μας πρόσωπο σ ήμερα. □

Q & --------------------------------------------------------------------------------------------- ρ«πορτάζ

Δ A I Δ A A Ο 2 I. Ζ Α Χ Α Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Α Ρ Χ Α ΙΟ Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Η Β Ι Β Λ ΙΟ Θ Η Κ Η

J .-P . V E R N A N T Μ ύ θος κ α ί Σκέψη στην ’Α ρ χα ία Ε λλά δ α Μτφρ. Στέλλα Γεωργούδη

J .-P . V E R N A N T - Ρ . V ID A L - N A Q U E T Μ ύ θος κ α ι Τ ρα γω δ ία στην ’Α ρ χ α ία Ε λ λ ά δ α Μτφρ. Στέλλα Γεωργούδη - ’Αριάδνη Τάττη

Μ . D E T IE N N E - J .-P . V E R N A N T Μ Η Τ I Σ Ή π ο λ ύ τ ρ ο π η νόη ση στην ’Α ρ χ α ία Ε λ λ ά δ α Μτφρ. Ιωάννα Παπαδοπούλου

Μ . A U ST IN - Ρ . V ID A L - N A Q U E T Ο ίκ ο νο μ ία κ α ί κ ο ιν ω ν ία στην ’Α ρ χα ία Ε λ λ ά δ α Μτφρ. Τάσος Κουκουλιός * Μ Α Ρ ΙΑ Δ Α Ρ Α Κ Η Ό Δ ιό ν υ σ ο ς κ α ί ή θεά γη * M A R T IN W E S T Κ ριτική τω ν κ ειμ ένω ν κ α ί τεχνική τω ν έκδόσεω ν Μτφρ. Γ. Παράσογλου ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Άρσάκη 6 - Τηλ. 3233271 - FAX: 3247791 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Πανεπιστημίου 18 - Τηλ. 3615011 - FAX: 3638536

από τον Γιάννη Δίληολάνη

A ir Force One α τελευταία χρόνια, στο λαμπερό πάνθεοντων χολιγουντιανών υπερπρώων έχει κάνει την εμφάνισή του ένας... επαναστατικός καινούριος χαρακτήρας, κάποιος που, μάλιστα, δεν χρειάζεται καν συγκεκριμένη τα υτότη τα (κάτι σαν τον σερίφη τω ν... πολύ παλιών γουέστερν): πρόκειται βεβαίως για τον Πρόεδρο των Η νω μένω ν Π ο λ ιτε ιώ ν ... Η τέχ ν η μ ιμ είτα ι τη ζω ή; Μάλλον, απλώς και χυδαία, «κολακεύει» την πραγματι­ κότητα, κρατώντας ζωντανή την αφελέστατη μα ισχυ­ ρότατη παράδοση ηρωοποίησης τω ν προτύπων της βορειοαμερικανικής πολιτικοκοινωνικής μυθολογίας. Τι έκανε, αλήθεια, ο πρόεδρός σας σήμερα; 0 Αμερικανός ηγέτης συνέτριψε τους εξω γήινους στην προπέρσινη Μέρα Ανεξαρτησίας, θριάμβευσε επί των Ρώσων (άντε, Τσετσένων) τρομοκρατών στο περσινό Air Force One, και γενικώς συμπεριφέρθηκε με τρόπο αρκούντως ηρω­ ικό, ώστε να κάνει οποιονδήποτε συνάδελφ ό του να ζηλέψει (όπως και να το κάνουμε, άλλο να κρέμεται από αεροπλάνο ο Χάρισον Φορντ κι άλλο ο Σημίτης): όλα αυτά, όμως, ώς πέρυσι. Φέτος κάτι άλλαξε, κάτι σημα­ ντικό, και μάλιστα... σε δημόσια θέα. Το '98 επιφύλαξε μια λιγότερο μυθοποιητική και σαφώ ς περισσότερο «ντοκιμαντερίστικη» αντιμετώπ ιση στον προεδρικό θεσμό: δύο ταινίες συνόδεψαν τα αληθινά «ροζ σκάνδα­ λα» του Μπιλ Κλίντον σαν παράδοξοι καθρέφ τες στην πραγματική ζωή. Πρόκειται για το περσινό Wag the Dog (περιγραφικά κι ευφάνταστα μεταφρασμένο ως Ο Πρόε­ δρος ένα Ροζ Σκάνδαλο και ένας Πόλεμος) του Μπάρι Λέβινσον, και το λίαν πρόσφατο Primary Colors (κι εδώ ο μ ετα φ ρ α σ τή ς τα 'δώ σ ε: Ό λες οι Γυναίκες του

Τ

& © -

Προέδρου) του Μάικ Νίκολς. «Σοβαροί» και βραβευμένοι σκηνοθέτες, σοβαρές και... διόλου ευφάνταστες ταινίες. Την εποχή που τα media παρουσίαζαν το σεξουαλικό «σκάνδαλο» Λιουίνσκι σε όλο του το νοσηρό μεγαλείο, ο Κλίντον απειλούσε βομβαρδισμούς στο Ιράκ· σαν αλλό­ κοτο αστείο, το Wag the Dog συνέπεσε χρονικά στις αίθουσες, αφηγούμενο μια ιστορία όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες σκηνοθετούν πόλεμο σε μια ανύποπτη χώρα (...την Αλβανία, παρεμπιπτόντως...) για να καλύψουν μιαν εξωσυζυγική περιπέτεια του προέδρου. Απίστευτο σαν σύμπτωση, μα ποιος θα το μάντευε πριν δυο χρό­ νια, όταν ξεκινούσε το σχέδιο του Dog; Αν όμως ο Ντάστιν Χόφμαν και ο Ρόμπερτ Ντε Νίρο παίρνουν την κεντρική θέση στα παράξενα παιχνίδια του Wag the Dog, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η εικόνα του Τζον Τραβόλτα ως προεδρικού υποψηφίου στις Γυναίκες του Προέδρου έχει βασιστεί σ' εκείνη του Μπιλ Κλίντον (όπως εξάλλου έκανε, με τον τρόπο του, κι ο έμμεσα σκανδαλοθηρικός ελληνικός τίτλος). Η «σύμπτωση» που θα μπορούσε να απ οτελεί το γερό χαρτί του Primary Colors για μια σπουδαία εμπορική καριέρα έγινε μπού­ μερανγκ κατά της ταινίας, ξαφνιάζοντάς μας για μια ακό­ μη φορά: ο κόσμος απλώς δεν ενδιαφ έρθηκε και το φιλμ γρήγορα εξαφανίστηκε από τις αίθουσες, στις ΗΠΑ όσο (πόσο μάλλον) και στην Ελλάδα. Κι όμως, ο Τρα­ βόλτα και η Έμα Τόμσον παρουσιάζονταν κι έπαιζαν α­ κριβώς σαν επίσημοι σωσίες του Μπιλ και της Χίλαρι Κλί­ ντον· αν αυτή η ιστορία έμοιαζε, όπως τόσο έντονα υ­ πονοεί η ταινία, με τη δική τους, τότε κάθε θεατής θα έ ­ πρεπε να μείνει με την πικρή βεβαιότητα ότι οι «δημοίξω ο τ η ς

διάθεσή του ο Κένεθ Σταρ, βιβλία που προορίζονται για αυτόματα best-sellers. Πλήρεις και συντομευμένες κα­ ταθέσεις του Κλίντον, σχόλια και συμπεράσματα των ει­ σαγγελέων θα βρουν τη θέση τους σε δερματόδετα ή βιβλία τσέπης - μια ιστορία παραφουσκωμένη, συχνά, σε μεγέθη Άρλεκιν, με ολοένα μικρότερη σχέοη με το αληθινό «αίσθημα», τον λόγο ύπαρξης -α ν θ έ λ ετε - των γεγονότων. Παίζοντας το θύμα και τον πικρά μετανοη­ μένο, ο Κλίντον κέρδισε ένα σημαντικό αν και φαινομε­ νικά άδοξο χαρτί: μετέτρεψε την όλη ιστορία από ένα θέμα κοινωνικής συμπεριφοράς του Προέδρου των ΗΠΑ σε θέμα ιδιωτικής ζωής του Μπιλ Κλίντον, αλλάζοντας το ρόλο του ηγέτη που καταχράται τη θέση του (εκτός κι αν αυτή δεν είχε ουδεμία σημασία για την ερωτοχτυπημένη παρθένο Μόνικα) μ' εκείνον ενός «απλού αν­ θρώπου σε μια στιγμή αδυναμίας». Όσο κι αν ο Σταρ ε ­ πέμενε πως η υπόθεση αφορά τον Πρόεδρο, τόσο πε­ ρισσότερο το κοινό έβλεπε, σα μαγική εικόνα, την «επί­ θεση» να κατευθύνεται προσωπικά κατά του Κλίντον. Τα Primary Colors χάσαν τη λάμψη το υ ς και κατέληξαν στον υπόνομο μαζί με το αιωνίως κατηφορικό ρεύμα των media, μια όχι ακριβώς πετυχημένη ταινία που, ό­ μως, πρόλαβε να αναγνωρίσει τον εχθρό στον επίσημο καθρέφτη της σύγχρονης Αμερικής - τα μέοα μαζικής ε ­ νημέρωσης.

κρατικοί μηχανισμοί» είναι μια άδεια από σημασία σύμ­ βαση, ο πρόεδρος ένας θεατρίνος κι η ειλικρίνεια αρετή που υπάρχει μόνο στο μυαλό των αφελών. Κι όμως... έ ­ να μικρό θαύμα συντελείται απαρατήρητο πίσω από τις διακριτικές και σχεδόν... απολογητικές «καταγγελίες» της ταινίας. Το θέμα, ήδη φθαρμένο από τις πολλαπλές και πρόθυμες να δημιουργήσουν εντυπώσεις επιθέσεις των media, έφτασε... πολύ αργά στα μάτια των κινημα­ τογραφικών θεατών, νικημένο ή υπερκερασμένο από την εξοντωτική υπερβολή πρωτοσέλιδων, ραδιοφώνων και τηλεοπτικών σταθμών: η μουντή εικόνα της εξο υ ­ σίας που κουβαλάει (...κάπως κουραστικά, είναι αλή­ θεια) το Primary Colors, η πίκρα και η παραίτηση από κά­ θε ιδεο-λογικό ρομαντισμό, πηγαίνουν ουσιαστικά χαμέ­ να. Το λαϊκό δικαστήριο των media ζύγισε μια υπόθεση «κατάχρησης εξουσίας» (;), βασισμένο σε κριτήρια πού­ ρων σε αυτοσχεδιασμούς και λόγιων ορισμών του στο­ ματικού σεξ- το κοινό μοιραία κουράστηκε από τη δημο­ σιογραφική επίθεση της γραφικότητας κι ά λ λα ξε τη στάση του σε forgive and forget υπέρ του Κλίντον. Το Primary Colors, με αληθινό θέμα τον τρόπο που η εξου­ σία και τα media διαφθείρουν τα πάντα (σ' έναν κόσμο που έτσι ή αλλιώς έχει πολλά να κρύψει), παρασύρθηκε στα απόνερα του πανηγυριού των tabloids. Στο μεταξύ, ήδη ετοιμάζονται βιβλία με τις καταθέσεις που έχει στη

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Φ Ι Λ Ο Σ Ο Φ Ι Α

S C R I P ΤΑ ·

Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

RAY MONK

ΛΟΥΝΤΒΙΧ ΒΙΤΓΚΕΝΣΤΑΪΝ Το χρέος της μεγαλοφυΐας Μτφρ. Γ. Ν. Κονδύλης Επιμέλεια: Κ. Μ. Κωβαίος Τίποτε δεν μπορεί να υποκαταστήσει την καλά τεκμηριωμένη αλή­ θεια. Η βιογραφία του Ray Monk μας βοηθάει όχι μόνο να κατανοή­ σουμε τις φιλοσοφικές και ανθρώπινες διαστάσεις του Wittgenstein, αλλά και να συνειδητοποιήσουμε το γεγονός ότι, τελικά, η πραγματι­ κά μεγάλη φιλοσοφία έχει πάντοτε εξομολογητικό χαρακτήρα.

ARTHUR C. DANTO, Times Literary Supplement Μια εξαιρετικά καλή βιογραφία, που διαπλέκει με ευφυή τρόπο «ζωή» και «σκέψη», κρατώντας αξιοπρεπή απόσταση από το αντικείμενό της.

MARY WARNOCK

εξώστης

-4 ®

ΕΛΛΑΔΑ - ΤΟΥΡΚΙΑ μια προαιώνια διαμάχη

Ελλάδα - Τουρκία Μια προαιώνια διαμάχη Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. ItX. 112

Tqooc flonnoc: "Tic δύο xiiipcc χωρίζει αίμα" Δ ια β ά ζ ω : Μ ε το β ιβλίο σ α ς

π ρ ο σ π α θείτε να «υπ οβάλλετε» μ ια σ ύγχρονη εξω τερ ικ ή π ολιτική, μ ια σ τρ α τη γ ικ ή εκ μ έρ ο υ ς τη ς Ελλάδας π ρος τη ν Τουρκία ή απλώς κ α τα γ ρ ά ψ ετε γεγονότα; Τ ά σ ο ς Π α π π ά ς: Η κ α τα γ ρ α φ ή γεγο νό τω ν, ό ­ τ α ν κ ά π ο ιο ς μ ε λ ε τ ά δ ια κ ρ α τ ικ έ ς σ χ έ σ ε ις , ε ίν α ι έ ν α σ η μ α ν τ ικ ό σ τ ο ιχ ε ίο α π α ρ α ίτ η τ ο γ ια τ η ν α ­ π ο σ α φ ή ν ισ η ο ρ ισ μ έ ν ω ν κ α τ α σ τ ά σ ε ω ν π ο υ έ ­ χ ο υ ν φ ο ρ τ ισ τ ε ί ε ξ α ιτ ία ς τ ω ν δ α ιμ ο ν ο λ ο γ ικ ώ ν π ρ ο σ ε γ γ ίσ ε ω ν ε ιδ ικ ώ ν κ α ι μ η . Τ ο σ η μ α ν τ ικ ό τ ε ­ ρ ο ό μ ω ς , κ α τ ά τ η γ ν ώ μ η μ ο υ , ε ίν α ι η ε ρ μ η ν ε ία α υ τ ώ ν τ ω ν γ ε γ ο ν ό τ ω ν . Σ τ ο π ε δ ίο α υ τ ό έ χ ο υ ν σ η μ ε ιω θ ε ί κ α ι ο ι μ ε γ α λ ύ τ ε ρ ε ς π α ρ ε ξ η γ ή σ ε ις , σ κ ό π ιμ ε ς ή ό χ ι. Η ε λ λ η ν ο κ ε ν τ ρ ικ ή μ α τ ιά μ π ο ­ ρ ε ί ν α ικ α ν ο π ο ιε ί τ ο υ ς ε γ χ ώ ρ ιο υ ς θ ε ρ μ ο κ έ φ α ­ λ ο υ ς , δ ε ν σ υ μ β ά λ λ ε ι ό μ ω ς σ τη δ ια δ ικ α σ ία « κ α ­ τ α ν ό η σ η ς » τ ω ν θ έ σ ε ω ν τ ο υ «Ά λ λ ο υ » . Μ ε τ ο β ι­

β λ ίο μ ο υ π ρ ο σ π ά θ η σ α ν α «φ ω τίσ ω » τ ο ν κ ύ κ λ ο ε κ ε ίν ω ν τ ω ν α ν θ ρ ώ π ω ν (π ο λ ιτ ικ ώ ν , δ η μ ο σ ιο ­ γ ρ ά φ ω ν , ε π ισ τ η μ ό ν ω ν ) π ο υ ε π ιχ ε ιρ ο ύ ν ν α ε κ ­ μ ε τ α λ λ ε υ τ ο ύ ν τ η ν α ν τ ιπ α ρ ά θ ε σ η Ε λ λ ά δ α ς Τ ο υ ρ κ ία ς , π ο υ κ ά ν ο υ ν τ ο π α ν γ ια ν α σ υ ν τ η ­ ρ ή σ ο υ ν έ ν α κ λ ίμ α έ ν τ α σ η ς κ α ι υ π ο ν ο μ ε ύ ο υ ν σ τη ν π ρ ά ξ η ό λ ε ς τ ι ς π ρ ω τ ο β ο υ λ ίε ς ε κ λ ο γ ίκ ε υ ­ σ η ς . Ε π ιπ ρ ο σ θ έ τ ω ς κ α τ έ θ ε σ α ο ρ ισ μ έ ν ε ς σ κ έ ­ ψ ε ις σ ε ό ,τ ι α φ ο ρ ά τ ο σ χ ε δ ία σ μ ά μ ια ς ε θ ν ικ ή ς σ τ ρ α τ η γ ικ ή ς , π ο λ λ έ ς ε κ τ ω ν ο π ο ίω ν φ α ν τ ά ­ ζ ο υ ν α υ τ ο ν ό η τ ε ς α κ ό μ η κ α ι κ ο ιν ό τ ο π ε ς , α λ λ ά ό μ ω ς γ ι α π ο ικ ίλ ο υ ς λ ό γ ο υ ς δ ε ν μ ε τ α φ ρ ά ζ ο ­ ν τ α ι σ ε τ ρ έ χ ο υ σ α π ο λ ιτ ικ ή . Τ ο ν α ν τίπ α λ ό σ ο υ γ ια ν α κ α τ α φ έ ρ ε ις ν α τ ο ν α ν τ ιμ ε τ ω π ίσ ε ις α π ο ­ τ ε λ ε σ μ α τ ικ ά π ρ έ π ε ι π ρ ώ τ α ν α τ ο ν γ ν ω ρ ίσ ε ις κ α λ ά . Σ τ η ν Ε λ λ ά δ α , π α ρ ά τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι φ ιλ ο ­ λ ο γ ο ύ μ ε α σ υ σ τ ό λ ω ς π ε ρ ί τ α ε λ λ η ν ο τ ο υ ρ κ ικ ά , γ ν ω ρ ίζ ο υ μ ε ε λ ά χ ισ τ α γ ια τ ι ς π ρ ο θ έ σ ε ις , τ ο υ ς φ ό β ο υ ς , τ ι ς ε π ιφ υ λ ά ξ ε ις α λ λ ά κ α ι τ ι ς δ υ ν α τ ό ­ τ η τ ε ς τ η ς Τ ο υ ρ κ ία ς .

Π ού οφ είλ εται η «προαιώνια διαμάχη» ανάμεσ α σ την Ελλάδα και σ την Τουρκία; Σ τις π ροκαταλήψεις και τω ν δύο λαών, σ τις πολιτικές, στρατιω τικές, οικονομικές σκοπ ιμότητες, σ τις βλέψ εις της διεθνούς κοινότητας;...

κ ιμ ή σ ε ι θ α έ χ ε ι ω ς α π ο τ έ λ ε σ μ α τ η ν α π ε λ ε υ θ έ ­ ρ ω σ η ο ικ ο ν ο μ ικ ώ ν π ό ρ ω ν κ α ι τ η δ ιά θ ε σ ή τ ο υ ς σ ε κ ο ιν ω ν ικ ο ύ ς σ κ ο π ο ύ ς . Α υ τ ή τ η ν π ρ ο ο π τικ ή π ο λ ε μ ο ύ ν κ α ι ο ι ε τ α ιρ ε ίε ς ό π λ ω ν κ α ι ο ι λ ο γ ή ς λ ο γ ή ς υ π ά λ λ η λ ο ί τ ο υ ς κ α ι ο ι θ ε ω ρ η τ ικ ο ί τ η ς α ­ δ ια λ λ α ξ ία ς , ο ι ο π ο ίο ι ε ίν α ι « α ιχ μ ά λ ω το ι» τ ο υ ε ­ κ λ ο γ ικ ο ύ α κ ρ ο α τ η ρ ίο υ τ ο υ ς .

Τ ις δ ύ ο χ ώ ρ ε ς χ ω ρ ίζ ε ι α ί μ α . Ν ω π έ ς ε ίν α ι ο ι μ ν ή μ ε ς ε θ ν ικ ώ ν κ α τ α σ τ ρ ο φ ώ ν κ α ι σ τ ις δ ύ ο π λ ε υ ρ έ ς . Ό σ ο δ ύ σ κ ο λ ο ε ίν α ι γ ια μ α ς ν α σ υ μ φ ι­ λ ιω θ ο ύ μ ε μ ε τ η ν ιδ έ α ό τ ι η Τ ο υ ρ κ ία ε ίν α ι υ π ε ύ ­ θ υ ν η γ ια τ η Μ ικ ρ α σ ια τ ικ ή κ α τ α σ τ ρ ο φ ή , τ ο ν ξ ε ­ ρ ιζω μ ό τ ο υ ε λ λ η ν ισ μ ο ύ απ ό τ η ν Π ό λ η κ α ι τ η δ ι­ χ ο τ ό μ η σ η τ η ς Κ ύ π ρ ο υ , ά λ λ ο τ ό σ ο δ ύ σ κ ο λ ο ε ί­ ν α ι κ α ι γ ια τ ο υ ς α π έν α ν τι να χ ω ν έψ ο υ ν ό τι απ ό τη ν Ε λ λ ά δ α ξ ε κ ίν η σ ε τ ο ξ ή λ ω μ α τ η ς α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία ς τ ο υ ς κ α ι ό τ ι η Ε λ λ ά δ α ε ίν α ι α υ τ ή π ο υ ε υ θ ύ ν ε τ α ι γ ια τ η δ ρ α μ α τ ι κ ή σ υ ρ ρ ίκ ν ω σ η τ ω ν ε δ α φ ικ ώ ν ο ρ ίω ν τ η ς χ ώ ρ α ς τ ο υ ς (Β α λ κ α ν ικ ο ί π ό λ ε μ ο ι). Τ α γ ε γ ο ν ό τ α α υ ­ τ ά β α ρ α ίν ο υ ν σ το σ υ λ λ ο γ ι­ κ ό φ α ν τ α σ ια κ ό . Π ρ έ π ε ι ν α κ α τ α β λ η θ ο ύ ν ε ιλ ικ ρ ιν ε ίς κ α ι φ ιλ ό τ ιμ ε ς π ρ ο σ π ά θ ε ιε ς γ ια να ε ξ α φ α ν ισ τ ο ύ ν οι π ρ ο κ α τ α λ ή ψ ε ις ή τ ο υ λ ά χ ι­ σ τ ο ν γ ι α ν α π ε ρ ιο ρ ισ τ ο ύ ν ο ι β λ α β ε ρ έ ς σ υ ν έ π ε ιέ ς τ ο υ ς . Σ ’ έ ν α τ έ τ ο ι ο π ε ρ ι­ β ά λ λ ο ν α μ ο ιβ α ία ς κ α χ υ π ο ­ ψ ία ς ο ι σ κ ο π ιμ ό τ η τ ε ς π ό ­ σ η ς φ ύ σ ε ω ς β ρ ίσ κ ο υ ν ε ύ κ ο λ α ο π α δ ο ύ ς . Π ρ ό ­ θ ε σ ή μ ο υ δ ε ν ή τ α ν ν α λ ε ιτ ο υ ρ γ ή σ ω ισ ο π ε δ ω τικ ά. Ε ίν α ι γ ια μ έ ν α σ α φ έ ς ό τ ι σ τη ν π ε ρ ίο δ ο π ο υ δ ια ν ύ ο υ μ ε η Ε λ λ ά δ α β ρ ίσ κ ε τ α ι σ τη θ έ σ η τ ο υ α ­ μ υ ν ό μ ε ν ο υ κ α ι η Τ ο υ ρ κ ία σ τη θ έ σ η τ ο υ ε π ιτ ιθ έ ­ μ ε ν ο υ . Α υ τ ό ό μ ω ς δ ε ν σ η μ α ίν ε ι ό τ ι δ ε ν π ρ έπ ει ν α σ υ ζ η τ ο ύ μ ε . Ε ίν α ι τ ε ρ ά σ τ ιο σ φ ά λ μ α ν α ε ν ο ­ χ ο π ο ιο ύ μ ε τ ο δ ιά λ ο γ ο , γ ι α τ ί ο δ ιά λ ο γ ο ς δ ε ν σ υ ν ε π ά γ ε τ α ι υ π ο χ ω ρ ή σ ε ις . Ε ισ έ ρ χ ε σ α ι σ ε μ ια δ ια δ ικ α σ ία δ ια λ ό γ ο υ κ α ι γ ι α ν α α π α ν τ ή σ ε ις σ τ ις α ιτ ή σ ε ις τ η ς δ ιε θ ν ο ύ ς κ ο ιν ό τ η τ α ς , κ α ι γ ια ν α α ν ιχ ν ε ύ σ ε ις τ ι ς μ ύ χ ιε ς π ρ ο θ έ σ ε ις τ ο υ α ν τ ι­ π ά λ ο υ , α λ λ ά κ α ι γ ια ν α ε π ιδ ιώ ξ ε ις τ η ν α π ο κ λ ιμ ά κ ω σ η τ η ς έ ν τ α σ η ς . Τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο ε ίν α ι κ α ι τ ο π ιο σ η μ α ν τικ ό , γ ια τ ί σ τη ν π ερ ίπ τω σ η π ο υ ε υ δ ο ­

σαλόνι

Το Κυπριακό τι ρόλο π αίζει σ τις σ χέσ εις Ελλάδας-Τουρκίας; Η Ε λ λ ά δ α λ έ ε ι ό τ ι τ ο Κ υ π ρ ια κ ό δ ε ν π ρ έ π ε ι ν α ε ν τ α χ θ ε ί σ το π α κ έ τ ο τω ν ε λ λ η ν ο τ ο υ ρ κ ικ ώ ν σ χέσ εω ν. Υ π ά ρ χει ό μ ω ς έ ­ σ τω κ α ι έ ν α ς ε χ έ φ ρ ω ν α ν α ­ λ υ τ ή ς π ο υ ν α υ π ο σ τ η ρ ίζ ε ι σ τ α σ ο β α ρ ά ό τ ι ε ίν α ι δ υ ν α ­ τ ό ν α λ υ θ ε ί τ ο Κ υ π ρ ια κ ό α ν π ρ οηγο υμένω ς δ εν έχ ουν β ε λ τ ιω θ ε ί ο ι σ χ έ σ ε ις Ε λ λ ά ­ δ α ς -Τ ο υ ρ κ ία ς ; Μ π ο ρ ε ί η Κ ύ π ρ ο ς ν α ε ίν α ι α ν ε ξ ά ρ τ η ­ το κ ρ ά το ς· όμω ς, τό σ ο η Ε λ λ ά δ α , ό σ ο κ α ι η Τ ο υ ρ κ ία έχ ο υ ν εμ π λ α κ εί μ ε το ν έ ­ ν α ν ή τ ο ν ά λ λ ο τ ρ ό π ο σ τ ις ε σ ω τ ε ρ ικ έ ς υ π ο θ έ σ ε ις τ η ς . Ε π η ρ ε ά ζ ο υ ν κ α θ ο ρ ισ τ ι κ ά τ ι ς α π ο φ ά σ ε ις τ ω ν η γ εσ ιώ ν τ ω ν δ ύ ο κ ο ιν ο τ ή τ ω ν κ α ι μπ ορούν να σ υμβά λουν σ τη ν εκ τό ν ω σ η τ η ς έ ν τ α ­ σ η ς . Ά λ λ ω σ τ ε η π α ρ ο υ σ ία τ η ς Τ ο υ ρ κ ία ς ε ίν α ι τ ό σ ο έ ­ ν τ ο ν η σ το ν η σ ί (σ τ ρ α τ ε ύ μ α τ α κ α τ ο χ ή ς , έπ ο ικο ι) π ο υ ο π ο ια δ ή π ο τ ε λ ύ σ η «π ερ ν ά » κ α ι μ έ σ α απ ό τ ι ς σ τ ρ α τ η γ ικ έ ς π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ έ ς τ η ς . Δ ε ν π ρ έ ­ π ει ο ύ τ ε σ τιγ μ ή ν α ξ ε χ ν ά μ ε ό τ ι τ ο Κ υ π ρ ια κ ό ε ί­ ν α ι π ρ ω τ ίσ τ ω ς π ρ ό β λ η μ α ε ισ β ο λ ή ς κ α ι κ α τ ο ­ χ ή ς κ α ι, γ ια ν α υ π ά ρ ξ ε ι α ξ ιο π ρ ε π ή ς κ α ι βιώ σ ιμ η λ ύ σ η π ο υ θ α π ε τ ύ χ ε ι τ η ν ε ιρ η ν ικ ή σ υ ν ύ π α ρ ξ η τ ω ν δ ύ ο κ ο ιν ο τ ή τ ω ν , α π α ιτ ε ίτ α ι ν α α π ο σ τ ρ α τ ιω τ ικ ο π ο ιη θ ε ί τ ο ν η σ ί. Κ α ι γ ι’ α υ τ ή ν ό μ ω ς τ η ν υ π ό θ ε σ η π ρ έ π ε ι ν α σ υ μ φ ω ν ή σ ο υ ν , ε κ τ ό ς απ ό τ ι ς δ ύ ο κ ο ιν ό τ η τ ε ς , η Ε λ λ ά δ α κ α ι η Τ ο υ ρ κ ία . Ν ά τ η π ά λ ι η εμ π λ ο κ ή τ ω ν δ ύ ο χ ω ρ ώ ν . Η σ τ ε γ α ν ο π ο ίη σ η τ ω ν θ ε μ ά τ ω ν π ο υ α π α σ χ ο λ ο ύ ν τ η ν Ε λ λ ά δ α κ α ι τ η ν Τ ο υ ρ κ ία δ ε ν έ χ ε ι π ρ ο σ φ έ ρ ε ι μ έ χ ρ ι τ ώ ρ α τ ίπ ο τ ε . □

«ιψ ΐλαα: ΗΡΑΚΛΗ! ΠΑΠΑΛΕΞΗΖ

B/A/AGGGODCIGG H B 2 © f f g & 0 Q A

Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα

Πήρε φως

ΜΑΪΡΑ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 307

ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 102

To ovcipo έχ ει

μια εκπ λη­ κτική ιδιότητα: όσο το ζεις, το πιστεύεις. Το πρόβλημα αρχίζει μετά, από τη στιγμή που ξυπ νάς, κι α ν α ρ ω τιέ­ σαι ποιος σ’ έμπλεξε σ’ αυ­ τή τη φ ο β ερ ή π ερ ιπ έ τεια που βίω σες, ενώ αναπαυό­ σουν αμέριμνος στο διπλό κρεβάτι. Μ ε αυτόν τον πο­ λύπλοκο μηχανισμό, που τόσ ο πολύ έχ ει να κάνει με το λόγο, καταπιάνεται σ’ αυτά τ α δεκαοχτώ κείμενα ο π οιητής Κώ στας Γ. Πα π αγεω ρ γίου. Ο σ υ γ γρ α φ έα ς χρησιμοποιεί ένα προσωπικό ιδίω μα, που συναντάμε με τον ένα ή τον άλλο τρόπο σε όλη την προηγούμενη δ ουλειά του, ως ποιητή αλλά και ως πεζογράφου. Το υλικό του Παπαγεωργίου είναι ο λόγος, και με αυτό το περιορισμένο εκ τω ν συνθηκών ερ γαλείο κ αλείται να π εριγράφει μια μη-λογική δομή. Δολιχοδρομώ ντας η γλώσσα υφίσταται όλες τις αλλοιώσεις που τις επιβάλ­ λει, με την π αραδοξότητά της, η ειδική αυτή κατάστα­ ση. Το τρ ο μ ερ ά ενδιαφ έρον σ’ αυτόν τον τρόπο γρ α ­ φ ής είναι το πώς η ίδια η γλώσσα παθαίνει. 'Οταν τρ ο ­ μάζει, οπισθοχωρεί ή και σ ταματά και η φράση μένει στη μέση, όταν παρασύρεται, αγνοεί κανόνες και ση­ μεία σ τίξεω ς και καλπ άζει, ότα ν σ τοχ άζεται, επανα­ λαμβάνεται κι ανακυκλώνεται με εμμονή. Ο συγγραφέ­ ας καταθέτει το ακατάληπτο δίχως εξηγήσ εις, τονίζο­ ν τα ς ακόμα πιο πολύ τη ν απ ροσ διόρισ τη α φ ετη ρ ία του. Έ τσ ι ο λόγος του Παπαγεωργίου ρ έει ελεύθερ α, όπως σ ’ ένα όνειρο, μεταφ έρο ντά ς μας σ ’ έναν κοινό τόπο φαντασίας που έχουμε νιώσει όλοι. Στο όνειρο. Εκεί που τα πάντα είναι βέβαια και διαρκή...

Ε κ ε ίν η το ν α γ ά π η σ ε, ε ­ κ είν ο ς τ η ν π α ν τρ εύ τη κ ε. Εκείνη του σ τάθηκε πιστή, εκ είν ο ς τη ν απ α το ύσ ε με την καλύτερ η φίλη τη ς. Κι ενώ εκείνη απλώς υποψιά­ ζ ε τ α ι, ε κ ε ίν ο ς σ υ ν ε χ ίζ ε ι τώ ρα να απατά και τις δύο με κάπ οια ν άλ λη. Και μ ε­ τά; Μ ετά εκείνη τα «φτιάχνει» (αν είναι δυνατόν!) με τον πρώην άντρα τη ς άλλης. Στη συνέχεια: Εκείνος τσ ακώ νεται με την άλλη και ε ­ π ισ τρέφ ει στο σπίτι, κι εκείνη ύσ τερ α από τερτίπ ια, υπ α να χω ρήσ εις κ.λπ. το ν εγ κ α τα λ είπ ει γ ια ν ’ ακ ο ­ λο υθήσ ει τ ο δρόμο τη ς καρδιάς τη ς με τον πρώην ά­ ντρ α τη ς άλλης. Ύ σ τερ α απ’ αυτή τη ν εξισ τόρησ η, σ ας πληροφορώ επιπροσθέτω ς, ότι το βιβλίο με αυ­ τό το story ή τα ν το best-seller το υ κ αλοκαιριού το υ 1988, καθώ ς πούλησε πολλές χιλιάδ ες αντίτυπα. Και αν υπ οτεθεί ότι προκύπτει ερώ τημα, η καλοπρο­ αίρετη απάντηση συνίσταται σε δύο συμπεράσματα: Αφ ενός στο καλοκαιρινό τη ς υπόθεσης και τη ς χρή­ σης και α φ ετέρου σ τα σπαρταριστά γεμ ά τα χιούμορ και ευρ ηματικότητα ελληνικά τ η ς συγγραφ έω ς. Ό σ ον α φ ο ρ ά τη ν αναγνω στική δ ιάθ εσ η το υ κοινού α ς μην π α ρ α ξενευ ό μ α σ τε, αφ ού κυρίαρχ ο είν α ι το «διαβάζουμε ό,τι μας αρέσει». Χρίστος Παπαγεωργίου

Α λέξης Σταμάτης

. μόλις κυκλοφόρησαν

Το δέκατο τρίτο τοπίο

• Μετά τη βροχή • Η παλιά φωτογραφία

ΤΑΣΟΣ ΡΟΥΣΣΟΣ

ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΙΤΣΙΛΙΔΗΙ Διηγήματα Αθήνα, Αρχιπέλαγος, 1997.

ItX.120______________________ A u S c k c i δ ιη γ ή μ α τα σ υν­ θέτο υν τις δύο α υτές σ υλ­ λ ο γ ές το υ Μ ιχάλη Πιτσιλίδη, με τις οποίες κάνει την ε μ φ ά ν ισ ή τ ο υ σ το χ ώ ρ ο τη ς π εζο γρ α φ ία ς. Η πρώ­ τη α π ο τελ είτα ι από ισ το ­ ρ ίες που δ ιαδ ρ αματίζον ται σ τα δύσ κολα χ ρόνια τη ς δ εκ α ετία ς το υ 7 0 , δίνο ντα ς έμφ ασ η σ τον ψ υχισμό ανθρώπων που αποστασιοπ οιούνται από τ α γεγον ό­ τα τη ς εποχής. Π ρ άγ μα όμω ς α δ ύ ν α το - γ ι’ αυτό και το τίμ η μ α που πληρώ νουν είν α ι η απ ώ λεια τ η ς επι­ κοινωνίας με το υ ς δικούς το υ ς ανθρώπους, αλλά και με την ίδια την πραγματικότητα. Ισ το ρίες που εσ τιά­ ζουν σ’ αυτήν τη ν έλλειψ η επικοινωνίας και διαπ ρο­ σωπικών σχέσεων, καθώ ς οι ήρω ες αρνούνται να ζήσουν τη ζωή το υ ς, εμ μ έν ο ντα ς ε ίτ ε σ ε π α ρ ελ θό ν τα γεγονότα είτε αναλαμβάνοντας να παραστήσουν κά­ ποιον άλλον. Η δ εύτερ η συλλογή α κ ολο υθεί έν α π αρόμοιο μοτίβο. Τα απ ο τελ έσ μ α τα πιο φ α ν ερ ά αυτή τη φ ο ρ ά , ο λ ό ­ γο ς πιο άμεσος. Ο ι έρ ω τες εκπληρώνονται αλλά δεν δικαιώ νουν το ν ερ ω τευμένο. Ανειλικρ ινείς και φ οβι­ σ μ έ ν ο ι π ε ρ ιμ έ ν ο υ ν ο ι ή ρ ω ε ς κ α θ ώ ς η σ η μ ερ ιν ή Ε λλάδα δ εν μπορεί να π ροσ φ έρει, δεν είν α ι η φ ιλ ό­ ξενη χώ ρα τω ν πρώτων χρόνω ν- α κ ο λο υ θεί σαν τον παππού τ η ς Σ ο φ ία ς , χ ω ρ ίς ν α π α ίρ ν ει π ρ ω το β ο υ­ λίες, για να καταλήξει στο θάνατο. Κ είμ εν α που π ρ ο σ εγ γ ίζο υ ν σ ύγ χ ρ ο ν α θ έ μ α τ α και πρωτοτυπούν στην παρουσίαση μιας σ υγκεκριμένης εποχής. Χωρίς π ροεκτάσ εις όμω ς, αφ ήνουν τον ανα­ γνώστη με ποικίλα ερ ω τήματα, με μια αίσθηση κενού και μοναξιά ς απ έραντης. Η έλλειψ η πολυφωνίας - ο ι α φ η γ η τές-ή ρ ω ες δ εν σ υν ομιλού ν με κανέναν ο ύ τε καν με το ν ίδιο το υ ς το ν ε α υ τ ό - επ ιβεβαιώ νει αυτή την αίσθηση. Η γρ αφ ή αρ κετά απλή κάνει τ α κείμενα ένα ευχάρισ το ανάγνωσμα, αλλά αυτό μόνο, και μας αφ ήνει να περιμένουμε κάτι παραπάνω, κάτι καλύτε­ ρο. Ά λκησ τη Χρονάκη

μόλις κυκλι

Επτά δ ιη γ ή μ α τ α σ υ ν θ έ ­ τ ο υ ν το τ ε λ ε υ τ α ίο βιβ λ ίο το υ Τ άσ ου Ρούσ σ ου που, γ ι’ α κ όμη μ ια φ ο ρ ά , αν αμ ετ ρ ά τ α ι με το φ α ν τα σ τι­ κό και τις εκδο χές του . Μ ε το τελ ευ τ α ίο και ομώ νυμο τη ς σ υλλογής διή γημά του ο σ υγ γρ αφ έας π ροσ θέτει μια νέα π α ράμετρο στη μέχ ρ ι σ ήμερ α θ ε μ α το λ ο γία του επί το υ φαντασ τικού: π αίζοντας π άντοτε με τον δ ισ τα γμ ό τό σ ο το υ ήρ ω α όσο και το υ αναγνώ στη, ως προς τη ν απ οδοχή το υ εξω π ραγματικού και απί­ θ α ν ο υ , θ έ τ ε ι επ ί τά π η το ς το π αλαιό ερ ώ τη μ α τ η ς σχέσ ης μ ετα ξύ φ ύσ ης και σ ημείου ή, αλλιώ ς, φ υσικοποίησης το υ σ ημείου. Μ όνο που εδώ η λεκτική α ­ ναπαράσταση, που δ ημιουρ γεί τ ο π ράγμα, αντικαθί­ σ τα τα ι από τη ν εικονική αναπ αράστασ η με τη ν ίδια δύναμη. Κατά πόσο, δηλαδή, ο ζω γραφ ικός πίνακας ω ς «εικό να»/ομοίω μα τη ς π ρ α γ μ α τικό τη τα ς μπορεί να μεταπ λασ τεί σε π ραγματικότητα; Και περαιτέρω : αν η ζω γραφική απ οτελεί σημείω ση τη ς φύσ ης, κατά πόσο η φ ύσ η μπ ορ εί να α π ο τελ έσ ει μια σημείω σ η το υ ομοιώ ματος της; Το δ ιήγημα θ έ τε ι τ α ερ ω τήμ α­ τ α α υτά (που κάποτε τέθ η κ α ν σε άλλο πλαίσιο και α­ πό το σ ουρρεαλισ τικό κίνημα), χω ρίς ωστόσο να δ ί­ νει και απ άντηση μ ένοντας σ υνεπ ές στη μόνη ιδ εο ­ λο γία το υ φ ανταστικού. «Ο μαχαιρόδοντας», έν α άλ­ λο διήγημα το υ βιβλίου, θ έ τε ι επίσης εν διαφ έρ οντα νέα ζη τή μ α τα αφ ού, το π οθετημένο μεν σ ε προϊσ το­ ρικό πλαίσιο, παραπέμπει σ ε μια πρωτόγονη κινημα­ τ ο γ ρ α φ ία με τη β ο ή θ ε ια τω ν α π ο τελ εσ μ ά τω ν το υ φ ω τισ μού (εδ ώ , τ η ς φ ω τιά ς!) που δ η μ ιο υ ρ γ ε ί τη ν «πρώτη» κινητή εικ όνα. Συνεπή στην τεχνική του φ α­ νταστικού τόσ ο η «Μ ητρόπολις» όσο και το «Η παρά­ σταση τω ν Χριστουγέννων», όπου το αρχικά π α ράξε­ νο καταλήγει στο αμ ιγές φ ανταστικό, αφ ού το αν συ­ νέβη ή όχι το εξω π ρ αγμα τικό σ υμβάν π α ραμένει α ­ να π άν τητο: οι ε ν δ ε ίξ ε ις σ υ ν η γο ρ ο ύ ν και π ρ ος τ ις δ ύο εκ δ ο χ ές . Α ν τίθ ετα , το δ ιή γ η μ α «Ο ι χ ρυσ α ετοί» ξεκ ιν ά από έν α π αρετυμολογικό παιχνίδι που κυριο­ λε κ τε ί: σ το ιχ είο κι α υ τ ό τ η ς φ α ν τα σ τ ικ ή ς λ ο γ ο τ ε ­ χνίας που διέπ εται από τη ν αρχή το υ π α ντετερμ ινισ μού, εδώ σ ε λε κ τικ ό επ ίπ εδο. Τ έλ ο ς , τό σ ο ο «Μ ιγκέλ» όσο και το «Ο ερ ημίτης τω ν κεραυνών» κινού-

νται στην κ ατηγορία το υ φ αν τασ τικού/θαυμασ τού, α­ φ ού κ αλού ν το ν αναγνώ στη να σ υ μ μ ερ ισ τεί κ α τα ­ σ τά σ ε ις που ξεπ ερ ν ο ύ ν τη ν τρ έ χ ο υ σ α λ ο γικ ή και γνώση το υ , αλ λά και που δ εν απ οκλείετα ι, κάποτε, να γίνουν π ραγματικές. Ο Ρούσσος, σχεδόν μοναδι­ κός συνεπής εκπρόσω πος το υ ελληνικού φ αντασ τι­ κού, δημιουργεί, σ ταδιακά, μια ολόκληρη βιβλιοθήκη φαντασ τικής λο γοτεχν ίας καλύπ τοντας ό λ ες τις εκ ­ δ οχές τ η ς με δημιουργική έμπνευση. Δ η μ ή τρ η ς Τσ ατσ ο ύλης

Τον Απρίλη χωρίς στέφανο ΧΡΥΣΟΥΛΑ ΨΙΜΟΥΛΗ Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1998. Σελ. 379

Η Φ ω τ ο ύ λ α , τ ο «π ίτσ κιο» από το ν Έ βρ ο, μ ε­ γά λω σ ε κι έγ ιν ε διάσ ημη, έγ ιν ε η Θ εώ νη Κομνηνού, η θ ο π ο ιό ς σ τη ν Α θ ή να . Η φ υγ ή όμω ς από το ν τόπ ο τη ς δ εν απ ο τελ εί φ υγή α­ πό το ν ε α υ τό τ η ς και από το π αρελθόν τη ς. Α ντίθετα , με τη ν πραγματοποίηση το υ ον είρ ο υ μ ο ιά ζει να χ ά ν ει και το λό γο ύ π α ρξή ς τ η ς και η πρ οσ ω π ικότητά τ η ς να μ ετ α β ά λ λ ετ α ι. Η διάσ ημη η θ οπ οιός είν α ι μια α χ άρ ισ τη νέα που δ εν χ ρω σ τάει τίπ οτα σ ε κανέναν, μια και η ίδ ια πέρ ασ ε πολύ δύσ κολα χρόνια. Εδώ όμως έγ κειτα ι και ο ρ εα ­ λισ μός του μυθισ τορήματος· η ηρω ίδα χάνει πια την αμέρισ τη σ υμπ άθειά μας, καθώ ς π α ραμένει άνθρω ­ πος κι όχι ηρω ίδα παραμυθιού. Τριτοπρόσωπη αφ ή­ γηση που αγ γίζει καίρια και διαχρονικά θέμ α τα , χω­ ρ ίς όμω ς να εμβα θύν ει στις συνέπειές το υ ς, με απο­ τέλ εσ μ α να μην αποφ εύγονται πλατειασ μοί και να αφ αιρείται από το, κ ατά τ ’ άλλα συγκινητικό και αξιό ­ λογο, μυθισ τόρημα μια διάσταση προβληματισμού. Άλκησ τη Χ ρονάκη

Ο Πανταλέων και οι Επισκέπτρκς ΜΑΡΙΟ ΒΑΡΓΚΑΣ ΠΟΣΑ Μτψρ.: Τασία ΧατζήNatividad Galvez Μήνα, Εξάντας, 1997. Σελ. 302

Το τέταρτο μυθ ισ τόρ ημα το υ Π ερουβιανού σ υγγρ α­ φ έα που μ ετ α φ ρ ά ζετα ι α ­ πό τ ι ς ε κ δ ό σ ε ις « Ε ξ ά ­ ντας». Σ το τροπικό δ άσ ος τ η ς π ερ ο υ β ια ν ή ς Α μ α ζό ­ νιός οι φ ρ ουροί τω ν συνό­ ρων βασ α νίζο ντα ι από ερ ω τική ασ ιτία, με α π οτέλ ε­ σμα να εκτρέπονται και να αποτελούν απειλή για την τιμή και τη ν υπόληψη όλων τω ν γυναικώ ν τη ς παρα­ μ εθ ο ρ ίο υ. Στο ν ν εα ρ ό λο χα γό Παντα λέω ν Π αντόχα ανατίθεται η αντιμετώπιση το υ προβλήματος. Μ ε τον τρόπο αυτόν, ο ηθικά ακέραιος, επιμελής, φιλόπονος και αφ οσιω μένος στο καθήκον αξιω μα τικός αναλαμ­ βάνει μιαν αποστολή που δεν τα ιριάζει στον έω ς εκεί­ νη τη στιγμή έντιμο βίο του: τη ν οργάνωση μιας παρ α σ φ α τιω τική ς υπηρεσίας πορνών που θα κατευνά­ ζουν τις ερω τικές επιθυμίες τω ν στρατιωτών. Ο λο χα γός αφ ιερώ νει τ ο οργανωτικό πνεύμα το υ και το αίσθημα καθήκοντος στη μελέτη τη ς λειτουρ γίας τω ν οίκων ανοχής, καταρ τίζει σ τατισ τικές τω ν ερ ω τι­ κών επιθυμιών τω ν στρατιωτών, επ ιλέγει και σ τρ ατο­ λ ο γεί πόρνες. Έ τσι, με την ευσ υνειδησ ία, τη μεθοδικότητα και την τερ ατώ δη εργατικότητά το υ κατορθώ­ νει να σ υσ τήσ ει τη ν Υπ ηρεσ ία Επισκεπτριώ ν, τη ν ο­ ποία αναδεικνύει στον πιο απ οτελεσματικό το μ έα των ενόπλων δυνάμεων το υ Περού. Μ ε αυτήν όμως την ε­ πιτυχία του, χωρίς να το έχ ει επιδιώξει, ο κ α θ’ όλα ά­ ψ ογος σ τρ ατιω τικός, ο καλός γιο ς και πιστός σ ύζυ­ γ ο ς, θ α α ν α δ ειχ θ ε ί σ τον ικ α ν ό τερ ο π ρ οαγω γό τη ς χώ ρας, γεγον ός που θα αποβεί μοιραίο για το ν ίδιο, τη ν ο ικ ο γ έ ν ειά το υ και γ ια τη ν Υ π ηρεσ ία που δ ημι­ ούργησε. Είναι ενδιαφ έρουσ α η υπηρεσιακή κωδικοποίηση τη ς ερ ω τικής δ ρα σ τηριότητα ς από έναν αξιω ματικό του σ τρατού: οι ιδ ια ιτερ ό τη τες τη ς ερ ω τικής π ρ άξης αποερωτικοποιούνται και αναδεικνύονται μέσ α από έ ­ ναν σ αρ κα σ τικό τόνο σ ε αντιπ ορνογραφ ικό α φ ηγη­ ματικό υλικό. Βαγγέλης Α θανασόπουλος

© 4-

μόλις κυκλοφόρησαν

Το σπίτι του ύπνου

Ο άρτος και ο φ όβος

ΤΖΟΝΑΘΑΝΚΟΟΥ

ΜΙΛΙΣΑΒ ΣΑΒΙΤΣ

Μτφρ.: Τριοεύγενη Παπαϊωάννου Επίμετρο: Δημητρης Τζιόβας Μήνα, Πόλις, 1998. Σελ. 432

Μτφρ.: Γκάγκα Ρόοιτς Επιμέλεια: Παύλος Μάτεοις Μήνα, Κοστανιώτης, 1997. Σελ. 141

«Γιο σ κ έ ψ ο υ να ανήκε στο κράτος / ο ύπνος I τα πράγματα θα 'τανε δύσκο­ λα», γ ρ ά φ ε ι σ το π ο ίη μ α

Ένα ακόμη

« Έ χ ο υ μ ε κ ά θ ε δ ικ α ίω μ α ν α κ ο ιμ ό μ α σ τ ε » ο Ν ίκ ο ς Κ α ρ ο ύ ζ ο ς. Ο ύπ νος, λ ο ι­ πόν, β ρ ίσ κ ετα ι σ το επ ίκεν τρ ο τ η ς π ρ ο β λη μ α τικ ή ς το υ μ υθ ισ τορ ήματο ς το υ δ ιάσ ημου πλέον, αν και ε ­ λα φ ρώ ς υπ ερτιμημένου, Β ρετανού σ υγ γρ α φ έα Τζόνα θα ν Κόου. Ο Κόου κάνει (για μια ακόμη φορά) μια ολομέτω π η επ ίθεσ η σ ε μια τεχ ν ο κρ α τική αντίληψ η ζω ής (νοοτροπ ία που εισ ή γ α γ ε στην βρ ετανική κοι­ νωνία η Θ ατσ ερική κυβέρνηση τω ν Συντηρητικώ ν τη δ εκ α ετία το υ ’8 0 ), η οποία θ έ λ ε ι να θυ σ ιά ζο υ μ ε τα π άντα σ το βω μό τ η ς π α ρ α γ ω γ ικ ό τη τα ς. Μ έσ α από α υ τ ό το π ρ ίσ μα, ο Κ όου π ρ ο σ δ ίδ ει σ το ν ύπνο τ ις συμβολικές εκ είν ες ιδ ιότητες, οι οποίες έκαναν τ ο υ ς Ρομαντικούς ποιητές τω ν αρχών το υ 19ου αιώνα, αλ­ λ ά και το υ ς Σ ο υ ρ εα λ ισ τ ές κ α λ λ ιτέ χ ν ες σ τις α ρ χ ές το υ 20ού, να θεω ρ ήσ ουν το ν ύπνο γενεσ ιου ργ ό δ ύ­ ναμη, πηγή έμπ νευσ ης και ονείρω ν. Κ ατά συνέπεια, οι «καλοί» στο «Σπίτι το υ ύπνου» είναι εκείνοι που έ­ χουν χάσ ει το ν ύπνο το υ ς , γ ι’ αυτό και υποφ έρουν, ενώ οι «κακοί» προσπαθούν να καταρ γήσο υν το ν ύ­ πνο έτσ ι ώ στε οι άνθρωποι να μη χάνουν χρόνο και να είναι πιο παραγωγικοί - αλλά και πιο καταναλω τι­ κοί. Η φ αινομενικά άναρχη φ όρ μα που α κ ολο υθεί ο σ υγ­ γ ρ α φ έα ς σ το βιβλίο απ ηχεί το ν χ αοτικό κόσμο τω ν ον είρω ν, τ ο ν ειρ μ ό τω ν σ κέψ εω ν κ α ι τω ν εικ όν ω ν που β ο μ β α ρ δ ίζο υ ν τ ο αν θρ ώ π ινο μ υ α λ ό κ α τά τη δ ιάρκεια του ύπνου. Όπω ς και στο «Τι ωραίο πλιάτσι­ κο!» (Π όλ ις), και εδώ , ο π ροβλη ματισ μός το υ Κόου είναι άμεσ α κοινωνικο-πολιτικός.

μυθισ τόρ ημα από την πρώην Γιουγκοσλαβία από έν α ν β ρ αβευμένο στην π ατρίδα το υ σ υγγρ α­ φ έα . Μ ε κ ύ ρ ιο ά ξ ο ν α τη ν παιδική ηλικία του κεντρικού προσώπου, την επιβεβλημέ­ νη λατρεία του Τίτο στους μαθητές ενός χωριού, την α­ πάλειψη κάθε υπόπτου ως ανπφρονούντος αλλά και τη μετέπειτα εξέλιξη αυτών των παιδιών, ο αφηγητής και ήρωας παρεμβάλλει εικόνες από την προσωπική του ζωή απευθυνόμενος συχνά στη σύζυγό του, από την οποία έ ­ χει πλέον χωρίσει. Εναλλάσσοντας την πρωτοπρόσωπη με την τριτοπρόσωπη αφήγηση, με συνεχείς αναλήψεις και προλήψεις που αποσπασματικοποιούν το λόγο, πα­ ρεμβάλλοντας στα πραγματικά γεγονότα τεμ άχια φαντασιακού λόγου, χρησιμοποιώντας άλλοτε ως αφορμή κάποια υπαρκτά πρόσωπα και την ιστορία το υ ς για να γεννήσ ει «ιστορία» μέσ α στην ιστορία, ο Σά βιτς δημι­ ουργεί ένα μοντέρνο μυθιστόρημα με επίκεντρο την ίδια τη γραφ ή από αυτά που σ ταδιακά γνωρίζουμε από τη λογοτεχνική παραγωγή τη ς γειτονικής χώρας που αποδεικνύεται κοιτίδα μοντερνισμού. Μετάφραση στρωτή α­ πό τα σερβοκροάτικα τη ς Γκάγκα Ρόσιτς, χωρίς, ωστό­ σο, σε τούτη τη δουλειά της, και παρά την επιμέλεια του Παύλου Μάτεσι, να έχουν αποφευχθεί κάποιες ατυχείς για την ελληνική εκφράσεις. Δημητρης Τσατσούλης

Όλγα ΚΙΑΡΑ ΤΖΟΚΙ Μτφρ.: Μαρίπ Πττροχα’λου Μήνα, Perugia, 1998. Σελ. 144

Το πρώτο βιβλίο

Η λίας Μ αγκ λίνης

μόλις κυκλοιρόρη<

τη ς νεα ­ ρ ή ς Ιτ α λ ίδ α ς (Β α ρ έ ζε , 1977), το οποίο γνώρισε επι­ τυχ ία , όχι βεβαίω ς για τη ν ποιότητα αλλά για την αμ ε­ σ ό τη τ α τ η ς π ρ ό ζα ς το υ . Π ρ όκειται γ ια ένα μυθιστόρ η μα-ημερ ολόγ ιο με πρω­ ταγωνίστρια τη μικρή Όλγα. Η απομίμηση τη ς σκέψης ε-

νός παιδιού είναι εξαιρετικά χαριτωμένη αλλά συχνά υ­ περβολική. Μοιάζει με το ημερολόγιο ενός μικρού παιδι­ ού που δεν ξέρει ακόμη να γράφ ει στο χαρτί αλλά μόνο στην ψυχή του. Προσπαθεί να αποδώσει την απλότητα της παιδικής αντίληψης με τρόπο πληθωρικό. Ο τρόπος με τον οποίο το κορίτσι περιγράφει (δηλαδή εξηγεί) όσα συμβαίνουν γύρω του παρουσιάζεται ως υπερβολικά α­ ναλογικός, ενώ στη διατύπωσή του φορτώνεται με υπεκ­ φ υγές - οι οποίες, ωστόσο, ομολογουμένως, είναι έξυ ­ πνες. Η Τζόκι κατορθώνει να αποδώσει την ακαταμάχη­ τη αφέλεια, αλλά χωρίς να μπορεί να κρύψει ότι αυτό γί­ νεται από τη σκοπιά ενός υποψιασμένου, ενώ συχνά χά­ νει το μέτρο και η αφ έλεια αυτή αποδίδεται γελοιογραφικά. Επιμένω στην εκτίμηση τη ς απόδοσης της παιδικής αντί­ ληψης όχι επειδή πιστεύω ότι από την επιτυχημένη σχε­ τική απόδοση θα εξαρτιόταν η αποτελεσματικότητα της αφήγησης, αλλ’ επειδή η επιλογή της παιδικής σκοπιάς αποτελεί το κύριο ή το αποκλειστικό εύρημα του βιβλί­ ου: μέσα από αυτήν όλα τα τρέχοντα προβλήματα (ναρ­ κωτικά, έιτζ, κρίση στις οικογενειακές σχέσεις, αρρώ­ στια, θάνατος, έρωτας, μοναξιά, διάβολος, άγγελοι) α­ ποκτούν μια καινούρια όψη που κατορθώνει να προβά­ λει το πρόβλημα σας πραγματικές του διαστάσεις, αλλά απαλλαγμένο από το υ ς μελοδραματικούς τόνους που χρησιμοποιούν οι ενήλικες, οι οποίοι με τον μελοδραμα­ τισμό τ ου ς -που απορρέει από του ς μαθημένους τρ ό ­ πους διήγησης- αντί να υπογραμμίζουν τη σοβαρότητα του προβλήματος, το υποβιβάζουν σε ένα θέμα για συζήτηση. Μ ε τον τρόπο αυτόν η ανάγνωση του βιβλίου γίνεται α­ πολαυστική έως και ανακουφιστική: από όλα τα προβλή­ ματα αφαιρείται η δραματικότητα και έτσι παρουσιάζο­ νται μέσα από ένα συνδυασμό τρυφερότητας και ρεαλι­ σμού. Η παιδική σκοπιά δικαιολογεί μια ανατρεπτική πε­ ριέργεια που εκφ ράζεται με εξυπνάδα και προκλητικό­ τητα. Η ματιά είναι αθώα και διερευνητική και μπορεί να διακρίνει τις καταστάσεις πίσω από τις συμβάσεις τους. Η συγγραφ έας προστατεύει την αθω ότητα τη ς Ό λγας από τον μελοδραματισμό με την καταλυτική κωμικότητα του ύφους, μια κωμικότητα ταιριασ ο) στην ειρωνική ά­ ποψη τη ς πραγματικότητας, η οποία αποτελεί την αιτία αλλά και τον ορίζοντα του βιβλίου.

tasxciaa Η Ατροπος των Ημερών ΣΤΑΥΡΟΣ ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ Μήνα, Νεφέλη, 1998. Σελ. 62 Έσχα τη π οιητική σ υ λ λο ­ γή γ ια το ν Θ εσ σ α λ ο νικιό ποιητή Στ. Ζ αφ ειριού η ανά χ είρ α ς, επ ιδεικνύουσ α σ τ α θ ε ρ ή , π ρ ο σ εκ τ ικ ή , ι­ σ ο ρ ρ ο π η μ ένη σ υ ν θ ετικ ή έ κ φ ρ α σ η , έ χ ο ν τ α ς σ το π α ρ ε λ θ ό ν α π ο δ ώ σ ε ι κι ά λ λο υ ς κ αρπ ούς εύ χ υ μ ο υ ς, έ ξ ι σ υ λ λο γ ές εκ δ ο θ είσ ες, ο ύσ ης α φ ετη ρ ια κή ς το «Ε υλύγισ το π έλμα» το 1 9 8 3 , σ το π λ α ίσ ιο τ η ς ο ύ τ ω ς ειπ είν « γ ε ν ιά ς τ ο υ ’80» κ αι τω ν μ ορ φ ολογ ικ ώ ν χα ρ α κ τη ρ ισ τικ ώ ν τη ς , δ ια κ ιν ο ύ μ εν ες σ ε π ολλαπ λά επ ίπ εδ α - από τη ν επώ δυνη κ α τα γ ρ α φ ή κι αντιμετώ π ισ η τ η ς ε ξ ω τ ε ρ ι­ κ ής ισ το ρ ικ ή ς σ τιγ μ ή ς έω ς τ ο ά φ ω το π ερ ίγ ρ α μ μ α τω ν εσ ω τερικώ ν σ υγκρούσ εω ν, τω ν ακρορίζω ν το υ ψ υχισμού. Η σ τερ εή «οπτική» κάλυψ η τω ν δ εδ ο μ έ­ νω ν το υ π α ρόν τος («δεν έχ ω τίπ οτα να επιοκεφτώ στο παρελθόν / γ ια τί όσα γνώριζα υπάρχουν και τώ­ ρα...») στο ποιητικό σ ώ μα το υ γ ίνετα ι απ έριττα, χω ­ ρ ίς φ λη ναφ ήμα τα ή σ ημασ ιο λογικές π α ρεκτρ οπ ές, ίσω ς κ α ι δ η λω τικ ά τ η ς ω ρ ίμ α νσ ή ς τ ο υ σ τη ν π ρ ό­ σληψ η το υ χρόνου ως γ ε νεσ ιο υ ρ γ ο ύ κι απ οκτείνοντο ς π α ράγοντα στο βίω μα και τη δράσ η («μια κι ε­

μείς είμαστε ο ίδιος ο χρόνος I κι ο χρόνος εκκρίνει τον χρόνο χάρη σ ’ εμάς»). Ο ι ποικίλοι άλλοι νη φ άλι­ οι υπαινιγμοί, η τρ ω τή αίσθηση τη ς π λησμονής που γεν ν ά η εμ π ειρ ία και το α ν ατρ έπ ον κοινό σ τοιχείο (συμβάν - εικόνα - το μ ή - ανακάλυψ η) σ υνέχονται ι­ δ ε α τ ά σ ε κ α θ ε μ ία από τ ις ε ν ό τ η τ ε ς («η λ ικ ία σ το φ ω ς» , «σ το σ ώ μα », «σ τη ν ύ χ τα » , «σ τη γλ ώ σ σ α» ) που ο ίδιος έ θ εσ ε εν προκειμένω . Β α σ ίλης Ρ ο ύβ α λ η ς

Βαγγέλης Αθανασόπουλος

θ

®.

μόλις κυκλι

urnm im

Ποιητικά Άπαντα F fD fR /C O GARCIA LORCA Μετάφραση-Σημειώοεις: Κοσμάς Πολίτης - Ρήγας Καπάτος Τόμοι Α'και Β' Μήνα, Εκάτη, 1997. Σελ. 268 και 226

Στοιχεία για την Ιστορία της Ιταλικής Λογοτεχνίας ΦΟΙΒΟΣ ΓΚΙΚΟΠΟΥΛΟΣ

Η πρώτη ποιητική μ α θ η ­ τεία! το υ Λ ό ρ κ α έγ ιν ε στο χώ ρο τω ν μοντερνισ τικώ ν τάσεω ν τ η ς εποχής το υ με τ α έ ρ γ α «Ε ντυπ ώ σ εις και τοπία» (Im pesiones y paisajes, 1918), «Το μάτιασ μα τ η ς (π ετα λο ύ δ α ς» (E l m a n le fa c io d e la m a rip o s a , 1920), «Βιβλίο ποιημάτων» (Libro de poem as, 1921). Η αγάπη το υ προς τις ιμπ ρεσ ιονισ τικές μ ετα φ ο ρ έ ς και η κλίση του προς τα λαϊκά και παιδικά θέμ α τα α­ πό τις π α ραδόσ εις τη ς Ανδ αλουσ ίας βρ ίσ κονται πί­ σω άπό τις σ υνθέσ εις το υ «Ποίημα το υ κάντε χόντο» (P o em a del ca n te jo n to , 1 9 2 1 -2 , δ η μ ο σ ιεύ τ η κ ε το 1931) και «Τραγούδ ια» (C ancio nes, 1921 -24 ), αλλά και σ τις δεκα οχτώ μπ α λάντες τη ς σ υλ λογ ής «Τσιγ­ γά νος Τρ αγο υδισ τής» (Rom ancero Gitano, 1928) ε ί­ να ι β γ α λ μ έ ν ες από τ ο υ ς θ ρ ύ λ ο υ ς και τ ις ισ το ρ ίες τω ν Τσιγγάνω ν τη ς Α ν δαλουσ ίας, σαν σ ύμβολα τη ς ε λ ευ θ ερ ία ς και τ η ς φ α ν τα σ ία ς που βρίσ κονται στο περιθώριο τω ν καθιερω μένω ν νόμων. Σ τα λυρικά τη ς Α μερικανικής π εριόδου, στον «Ποιητή στη Ν έα Υόρκη» (P oeta ein Nueva York, 19 29 -30 ), ο π οιητής κα­ τα γγ έλλ ει μιαν ανθρω πότητα που μασ τίζετα ι από τη μηχανοκρατία, ενώ τα υτόχ ρο να είναι εμφ αν ής και η επ ιρρ οή το υ W alt W h itm a n . Ο θ ά ν α το ς το υ φ ίλου το υ τα υρομά χ ου Ig nacio S anchez M ehias θ α το υ εμπνεύσει τον ομώ νυμο θρήνο και, τέλ ο ς, τ α ποιήμα­ τ α το υ «Δ ιβανιού το υ Τ α μ α ρ ίτ» (Divan del tam arit, 1940) είναι σ υν θέσ εις στη μνήμη τω ν Αράβω ν ποιη­ τώ ν τη ς Π ρανάδας και ακ ο λο υθο ύν δ υο α ρ α β ικ ο ύς τύ π ο υ ς σ τιχ ο υ ρ γ ία ς, «κασ ίντα» και «γκ α ζέλ α ». Τα «Άπαντα» εν ό ς μεγάλο υ ποιητή που η μ οίρ α το υ ή ­ τα ν ν α ε κ τ ε λ ε σ τ ε ί από τ ο υ ς ο π α δού ς το υ Φ ράνκο σ τις 19 Α υγούσ του 1936 και να θ α φ τεί σ ’ έναν ο μ α ­ δικό τά φ ο που δεν έχ ει β ρ εθεί μέχρι σ ήμερα. Α λ έξη ς Σ τα μάτης

μόλις κυκλοφόρηι

Μήνα, Παρατηρητής, 1997. Σελ. 119 Π ο λύ σ υ ν ο π τ ικ ή έω ς σ χηματοπ οιημένη (σε ό,τι α φ ο ρ ά ιδ ίω ς το ν εικ ο σ τό αιώνα) ιστορία τη ς ιταλικής λ ο γ ο τ ε χ ν ία ς από τ ο ν μ εσαίωνα (κυρίω ς τον 13ο αι­ ώνα) και τον Δάντη (12651321) έω ς την εποχή τη ς α­ ντίστασης και τις μέρες μας. Η πολύ συνοπτική μορφή τη ς φανερώ νει γνώση του αντικειμένου, επειδή προϋ­ π οθέτει τη δυνα τότητα σωστών επιλογών και τολ μη­ ρών παραλείψεων. Πρόκειται στην π ραγματικότητα, ό­ πως άλλω στε δηλώ νεται και από το ν τίτλο, για στοι­ χεία από την Ιστορία τη ς ιταλικής λογοτεχνίας τοπ οθε­ τημένα σε χρονολογική σειρά ή, αλλιώς, για ένα σχε­ δ ιάγρα μμα. Το σ χ εδ ιάγ ραμ μα είν α ι χρήσ ιμο γ ια μια πρώτη γνωριμία με τις φάσ εις και τις μορφ ές τη ς λο­ γοτεχνικής έκφ ρα σης το υ ιταλικού λαού, αλλά και ε ­ πειδή αφορά μια λογοτεχνία που άσκησε μεγάλη επιρ­ ροή στη νεότερη ελληνική λογοτεχνία - αν και ο συγ­ γρ αφ έα ς δεν υπεισέρχεται σε τέτο ια θέματα. Η απου­ σία πίνακα ονομάτων μειώ νει δραστικά τη λειτουργικό­ τη τα των Στοιχείων. Βαγγέλης Α θανασόπουλος

Me τους ήρωις του Παπαδιαμάντη ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΟΛΙΝΟΣ Μήνα, ΦιΑιππότης, 1998. Σελ. 128 Ο X . Μ ο λ ιν ό ς ε ξ ε τ ά ζ ε ι το υ ς ήρ ω ες που π αρελαύ­ νουν στα κείμενα του Σκια­ θίτη διηγηματογράφ ου πα­ ρ ο υ σ ιά ζο ν τα ς στην ε ρ γ α ­ σ ία το υ έν α ε υ ρ ύ φ ά σ μ α προσ ώ π ω ν. Μ ε χ ρ ό ν ια σπουδής και εγκύπ τοντας με ιδ ια ίτερο ζήλο στο έργο του Παπαδιαμάντη, έχει εντρυφήσει στους χαρακτήρες των πρωταγωνιστών του α γρεύ οντας από την πλούσια γκ άμα τω ν γκροτέσ κο,

------------------------------ — ------------------------------© 5 7

απλοϊκών μορφών τη ς μικροκοινωνίας του νησιού. Αυ­ τ έ ς οι χρησιμοποιούμενες φ υσιογνω μίες κατηγοριο­ π οιούνται, ωσάν φ ω το γρ α φ ικ ές απ οτυπώ σεις, ε ίτ ε π ροέρχονται απ ευθείας απ’ το σ κιαθίτικο κοινωνικό περιβάλλον είτε έχουν «κατασκευαστεί» απ’ τον Παπαδιαμάντη για να εξυπηρετήσουν τις ανάγκες ηθογρα­ φικών αποτυπώσεων στα κείμενά του: παπάδες, βαρ­ κάρηδες, βοσκοί, τοκογλύφ οι, καφ ετζήδ ες, γυναίκες του χωριού αλλά και τη ς πόλης, δημόσιοι υπάλληλοι, μικροαπατεώνες κι αγαθοί, όλοι το υ ς βρίσκουν θέση στο διη γηματικό σύμπαν του . Καταλογογραφ ούνται, αποδομούνται και παρουσιάζονται σε χαρακτηριστικά αποσπάσματα με όλη τη γλαφ υρότητα και την αποκοτιά το υ ς. Η αξιόλογη αυτή προσπάθεια δεν παύει ό­ μως να παραμένει μη εξαντλητική, καθώς οι χαρακτή­ ρ ες (αν όχι εν συνόλω, οπότε πιθανόν θ α πλατέιαζε η εργασία, αλλ’ εν βάθει) χρήζουν περαιτέρω επιστημο­ νικής ανάλυσης για να αναδεικνύεται η ιδ ιαιτερότητά το υ ς στη συγκρότηση του θεματικού π λέγματος στο εύρ ος του παπαδιαμαντικού κειμένου. Η συγκεκριμένη μελέτη αποκτά επιπλέον ενδιαφ έρον καθώ ς αποτελεί εναρκτήρια έκδοση τη ς νέας σειράς «Αρχείο Παπαδιαμαντικών Μελετών» του ανωτέρω εκδοτικού οίκου (με επιμέλεια του Χρήστου Γιανναρά) με εύλογη προσμο­ νή για τις επόμενες. Β. Ρ ούβαλης

Οδηγός των Βιβλίων για την αρχαία Ελλάδα ΣΤΕΛΙΟΣ ΦΑΝΟΣ Μήνα, Εκδόσεις Κίνηση Ιδεών, 1997. Σελ.256 Έ ν α ν οδηγό βιβλίω ν για την αρχαία Ελλάδα, προϊόν εξα ν τλ η τικ ή ς έρ ευ ν α ς , ε ­ τοίμασε ο Στέλιος Φανός, ο οποίος δ ιευθύνει το βιβλιο­ πωλείο «Κίνηση Ιδεών», χώ­ ρο προώθησης του βιβλίου γ ια τη ν αρ χ αία Ελλάδ α. Η εν λόγω έκδοση περιλαμβάνει έναν τερ άσ τιο αριθμό τίτλω ν και φ ιλοδ οξεί να καλύψει τ α πάντα σχετικά με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό: από τα Ομηρικά έργα, τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία και την ιστορία μέχρι έρ ­ γα και μελέτες γενικού ενδιαφέροντος για την αρχαία

m-

Ελλάδα, την ερωτική ζωή [των Ελλήνων, τη θρησκεία, τη γλώ σ σ α, τη ν τέχ ν η , το μαρ ξισ μ ό και τη ν αρ χ αία Ε λλάδα, β ιογρα φ ικά σ τοιχεία τω ν σ υγγρ αφ έω ν και των αρχαίω ν προσώπων κ,ο.κ. Η παρούσα εργασ ία εμπεριέχει ό,τι εκδόθηκε στα ελ­ ληνικά από τη δ εκα ετία του ’80 μέχρι τον Ιανουάριο το υ 1997. Καλύπ τει δ ε τη χρονική π ερίοδο από την προϊστορία έω ς το τέλ ο ς τη ς ύσ τερ ης αρ χαιότητας. Ό πω ς βεβαίω ς π α ραδ έχ εται ο ίδ ιος ο σ υγ γρ αφ έας, πρόκειται για έναν οδηγό που έχει ελλείψ εις. Ωστόσο, είναι μια ιδ ιαιτέρω ς σημαντική προσπάθεια, η οποία καλό θα είναι να μη σταματήσει εδώ, αλλά με τις απα­ ραίτητες διορθώ σεις και προσθήκες να εμπλουτιστεί και να επανακυκλοφορήσει εκ νέου. Η. Μαγκλίνης

ΕΜΜΑΝΟΥΗΛ ΚΡΙΑΡΑΣ Μήνα, Γκοβόστης, 1998. Σελ. 398 Ποιτς ή τ α ν οι α π ό ψ εις το υ Ξ εν όπ ουλ ου σ χ ετικ ά με το γλωσσικό κίνημα και το ν δημοτικισ μό, π οιες οι σ υγ κρ ούσ εις ή οι συμφ ω ­ ν ίε ς τ ο υ με το ν Φ υχ ά ρ η ; Π ο ιο ς ή τ α ν ο Ψ υ χ ά ρ η ς , ποια τ α έρ γα το υ και τι εκόμισ εν ώ στε η γλωσσική μ εταρρ ύθμισ η να γ ίνει κυρίαρχο αίτημα; Σ ε τ ι συνίσ ταται η γλωσσοπλαστική ικ ανότητα του Καζαντζάκη; Πώ ς ξεκ ίν η σ ε, π οια η ισ το ρ ία το υ και πώς συν τάσ σ ετα ι το ανεπανάληπτο «Λ εξικό τη ς Μ εσ αιω νι­ κ ή ς Ε λ λ η ν ικ ή ς Δ η μ ώ δ ο υ ς Γ ρ α μ μ α τ ε ία ς (1 1 0 0 1669)»; Πώ ς τοπ οθετείτα ι ο Ο δ υσ σ έας Ε λύτης μέσ α από τα κείμενα και τα π οιήματά του απέναντι στο κυρίαρχο όργανο τ η ς έκφ ρα σής του; Και όχι μόνον α υτά. Π λ ή θο ς πληροφ οριώ ν, μικρών και μεγάλω ν, αναμνήσεις και βιώματα, κρίσεις και ε ­ π ικ ρ ίσ εις, επ ισ το λ ές , α π όψ εις, σ υ ν ε ν τε ύ ξε ις , σ υ­ γκ ρ οτούν το ν τό μ ο με το ν τίτλ ο «Θ ητεία στη γλώ σ ­ σα» το υ Π α ν επ ισ τη μ ια κ ο ύ κ α θ η γ η τή Ε μ μ α ν ο υ ή λ Κριαρά, του φωτισμένου αυτού ανθρώπου, που έ θ ε ­ σε σκοπό τη ς ζω ής το υ να υπηρετήσει τη ν ελληνική γλώσσα. Και κάτι ακόμα: η βιβ λιογραφ ία και τα σχό-

μόλις κυκλι

λια, που π α ρατίθενται μέσω τω ν σημειώ σεων, προσ­ δ ίδουν στο βιβλίο μια επιπλέον χ ρησ τικότητα, αφ ού έτσ ι γίν ετα ι και οδ η γό ς προς χ ρήσ ιν π αντός εν δ ια ­ φ ερομένου. Χ ρίσ τος Π απ αγεω ργίου

Tore στην Καλαμάτα ΝΑΚΟΣ ΚΑΗΡΟΠΟΥΑΟΣ Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1997. Σίλ. 200

Τότε στην Καλαμάτα

Ο Ν. Κληρόπουλος, θ ε­ τικό ς επ ιστήμονας και εκ ­ π α ιδ ε υ τ ικ ό ς μ ε π ο λ υ ετή π είρα, γε νν ημένος και μεγα λω μένος στην Κ α λαμ ά­ τ α το υ μεσ ο π ο λ έμ ο υ, ξ ε ­ τ υ λ ίγ ε ι τ ο κ ο υ β ά ρ ι τω ν —·»"Ρ 3 προσωπικών το υ αναμνή­ σεων και με εντυπωσιακή λογοτεχνική πνοή μάς τ α ­ ξιδ εύ ει χ ρόνους πολλούς και δίσ εκτους πίσω. Μ έσ α από το βλέμμα ενός παιδιού στην Κατοχή βλέπουμε τη ζωή τω ν Καλαματιανώ ν τη ς εποχής. Π ολλές είναι οι προσωπικές μ α ρ τυ ρ ίες γ ια το υ ς ανθρώ π ους τη ς πόλης, το υ ς οποίους αναφ έρ ει ονομαστικά, για τ α ε ­ πα γγέλμα τα και τις σ υνήθειές το υ ς, τις σ υναλλαγές το υ ς, τις σ χέσ εις ολίγω ν με το ν κ ατακτητή και το υ ς α γ ώ ν ες όλω ν γ ια επ ιβίω σ η. Μ ε κ ρ ιτ ικ ό π ν εύ μ α ο σ υ γ γρ α φ έα ς σ τέκ ετα ι σ τα όσ α συνέβησ αν α ρ γ ό τε­ ρα, δ ίνοντας πολλές π ληροφ ορίες για τη ν κοινωνία, το ν πολιτισμό, τη ν οικονομική κατάσ τασ η και το ε ­ μπόριο στην πόλη που ζει και γνω ρίζει πολύ καλά. Το βιβλίο το υ Ν. Κληρόπουλου, το οποίο σ υνοδεύε­ τα ι και από ξεχασ μένο ή και σπάνιο αρχειακό φω το­ γρ α φ ικό υλικό, απ ο τελ εί π ραγματικά μια αξιόπιστη μ α ρ τυ ρ ία μ ε ιδ ια ίτερ η α ξ ία γ ια τη ν Κ α λα μ ά τα σ τα τα ραγ μέν α χρόνια από την Κατοχή και δώθε. Κ. Δ. Μ αλαφ άντης

μόλις κυκλοφόρηι

Λαϊκά Παραμύθια ΚΩΣΤΑΣ ΣΜΥΡΝΗΣ Μήνα, Νέα Σύνορα - A. Α. Λιβάνης, 1997. Σελ. 128

Το παραμύθι, πανάρχαιο λο γοτεχνικό είδ ο ς, που α ­ νή κει στην προφορική λα ϊ­ κή παράδοση, είναι μια πο­ λύ σ ο β α ρ ή υπ όθ εσ η από την άποψη τη ς επιστήμης, τ η ς τέχ ν η ς , τ η ς ζω ής. Τα ελληνικά παραμύθια έχουν, εκτός από ψυχαγωγική, και ιδιαίτερη ανθρωπολογική σημασία. Αυτή η συλλογή παραμυθιώ ν περιλαμβάνει λαϊκά πα­ ρ α μ ύ θ ια τη ς β ορ ειοδ υτικής Πελοποννήσου (Η λ εία ς και ορεινής Αρκαδίας), που περιέχουν και μακρινούς απόηχους από την περιοχή τη ς Σμύρνης, που η προ­ γιαγιά του συγγραφ έα διατήρησε στη μνήμη της. Σ τα π α ραμύ θια το υ βιβλίου αυτού π εριλαμβάνονται θρ ύλοι, π ερ ιπ έτειες, θα ύμ α τα , κατορ θώ ματα , μετα ­ μορφώ σεις, τέρ α τα , θ ε ρ ιά και υπερφυσικά στοιχεία, τα οποία η λαϊκή φαντασία τ α διέσωσε με τον προφο­ ρικό λό γο από γ ενιά σ ε γενιά , εμπ λουτισ μένα με τις π αραδόσεις και άλλων λαών, με του ς οποίους ήρθαν σε επαφή και επηρεάστηκαν οι 'Ελληνες. Κ. Δ. Μ αλαφ άντης

K 0 Q C ^ C T 0 & 0 ljm

Κοινωνική αισθητική και διαπολιτισμικότητα ΒΑΣΙΛΗΣ ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1997. Σίλ. 176

Γνωστό ό τι σ ε το ύ τ ο το μ ε τ α β α τ ικ ό π ο λ ιτισ μ ικ ό σ τ ά δ ιο π ου δ ιέ ρ χ ε τ α ι η ανθρω πότητα, η γενικ ό τε­ ρ η κ ρ ίσ η α ξ ιώ ν κ α ι η α ­ π ορ ρ ύ θμ ισ η τ η ς κοινω νι­ κής πρακτικής αντανακλά­ τα ι σ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς επ ιμέρ ους τ ο μ είς και στη σ φ αίρα τ η ς πολιτιστικής πρακτι­ κής. Μ ’ άλλα λό για , στη σ ύγχρονη πολυπολιτισμική

π ρ αγματικότητα κ αλείται και η αισθητική ως θεω ρία να νο ηματοδοτήσ ει ορ άματα, μέσα από τα κατάλλη­ λ α ερ γ α λ εία τη ς , τα οποία είναι ανάγκη να απ οκτή­ σ ουν διαπ ολιτισμική «συμπεριφορά». Τα επ ιμέρους κ εφ άλαια του βιβλίου που παρουσιάζουμε έχουν ένα μ ικ ρο δομικό χ α ρ α κ τή ρ α , ο οπ οίος, από τη σκοπιά τω ν Αντόρνο και Γκολντμάν που θεω ρητικοποίησαν αυτή τη ν έν νοια και με την π ερ αιτέρω εξειδ ίκευ σ η , ανάλυση και π ρ οσαρμογή από το σ υγγρ αφ έα, αντι­ τά σ σ ετα ι στην ήδη απ ορρυθμισ μένη κυρίαρχη σ υλ­ λο γισ τική και πρακτική που σ η μ α το δ ο τείτα ι από τη μεταμοντέρνα απ αισιοδοξία. Έ τσ ι, ο σ υ γ γ ρ α φ έα ς , μ ετ ά από μια εισ α γω γ ή στη σ ύγχρονη κριτική και κοινωνική αισ θητική, τη ν επι­ σήμανση τη ς ανάγκης προς ένα ολ ικό-μικρ οδομικό μοντέλο, ερ ευνώ ντα ς τ α ό ρ ια τη ς μ ον τέρ νας δ ημι­ ουρ γίας και διαπ ολιτισμικότητας, π ροτείνει τη δημι­ ουρ γία εν ό ς δ ικτύου με θέ μ α τη δ ιαλεκτική το υ ε λ ­ ληνικού πολιτισμού και τη ς Μ εσ ογείου, τη ς ιδ ια ιτερ ότητά ς το υ ς και τη ς δ υναμικής που π εριέχουν για μια ν έ α π ολιτιστική και κοινω νική ουτοπ ία, μ αζί με μια άλλη «ο ρθολογικότητα», την οποία σ ήμερ α έχει ανάγκη η π αγκόσμια σκέψη. Προϋπ όθεσ η βεβαίω ς, όπως το ν ίζετα ι αναλυτικά, για μια νέα αντίληψη και συνάμα πρακτική απ οτελεί η ανάπτυξη τη ς παιδείας και η αναδιοργάνωσή της. Π ρ όκ ειτα ι γ ια ένα πολύ σημαντικό βιβλίο για τη ν α­ νά π τυξη τ η ς σ κέψ ης σ τον τ ο μ έ α τ η ς α ισ θ η τικ ή ς και όχι μόνο. Ο Βα σ ίλης Φ ιο ρ α β ά ν τες, κ α θ η γ η τή ς το υ Πανεπ ισ τημίου Αιγαίου, και με τ α υπόλοιπ α βι­ βλία το υ έχ ει απ οδείξει ό τι π αρ’ όλα τα λιμνά ζοντα ύδατα - α ς «περιοριστούμε» τη ς ελληνικής σ κέψ ης-, είν α ι από τ ις ελ ά χ ισ τες φ ω νές που δ εν π α ύουν να κρίνουν δημιουρ γικά , ε ίν ’ α λ ή θ εια ά τ εγ κ τα - μ α δ ί­ κ α ια -, την πραγματικότη τα και οπλισμένοι θεω ρ ητι­ κά να π ροτείνουν απ λές, σ ημαντικές και συνάμα ορ α μ α τικ ές δ ιό δ ο υς και δ ιεξό δ ο υ ς σ το επίπεδο τη ς θεω ρ ίας και τη ς πράξης. Γιάννης Σ. Παπαδάτος

m-

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ και ΒΑΛΚΑΝΙΑ, EcvotpoBia και Ανάπτυξη ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΡΕΥΝΩΝ Μήνα, Αλεξάνδρεια, 1998. Σελ. 640 Η 8 ιιριύ νΐ|βΐ| του ξεν οφοβικού φαινομένου μέσω τ ο υ π ρ ο σ δ ιο ρ ισ μ ο ύ τ η ς «ετερότητας», δηλαδή του « ά λ λ ο υ » -« ξέν ο υ » απ ό τη μια π λευρά, και η αναπ τυξιακή δ ιαδ ικασ ία στην πε­ ριοχή τη ς Μ ακεδονίας, αποτελούν του ς βασικούς ά­ ξον ες σ τους οποίους επικεντρώ νεται αυτή η πολλαπλώς χρήσιμη εργασία. Ο αναγνώ στης έχ ει τη ν ευκ α ιρ ία να έλ θ ει σ ε επαφή με νέα εμπειρικά δ εδ ομένα και π ληροφ ορίες που α ­ φ ορ ούν μια μ εταβαλλόμενη κοινωνική π ραγματικό­ τητα. Όπω ς σημειώ νει στον πρόλογό τη ς η επικεφα­ λ ή ς το υ ε ρ ευ ν η τικ ο ύ π ρ ο γ ρ ά μ μ α το ς Αικ. Μ ιχ αλο πούλου, «από μεθοδολογική άποψη η ερ γασ ία αυτή υπ ή ρ ξε μια π ρ όκλησ η, κ αθώ ς χ ρ ειά σ τη κ ε να σ υν­ δ υασ τούν τρ ία δ ιαφ ορ ετικά επίπεδα εμπ ειρικής πα­ ρατήρησης και διερεύνησης: Μ ια κοινωνική έρ ευνα μεγάλης κλίμακας στον γενικό πληθυσ μό τ η ς Μ α κ εδ ο νία ς. Μ ία έ ρ ευ ν α π οιοτικού τύπ ου σ ε ο μ ά δ ες π λ ηροφ όρ ησ ης (εκπ αιδ ευτικο ύς, επ ιχειρ η μ α τίες , εκπροσώ πους δημοσίω ν και επ α γ­ γελματικώ ν φορέω ν κ.ά.). Και μια ανθρωπολογική έ ­ ρ ευ ν α σ ε π εριοχή τ η ς Μ α κ εδ ο ν ία ς με ιδ ια ίτερ η εθνοτική και πολιτισμική τα υ τό τη τα και οργάνωση τη ς καθημερινής ζωής». Οι συντελεστές αυτής τη ς μελέτης: Αικ. Μιχαλοπούλου, Π. Τσ άρ τας, Μ. Γιαννησοπούλου, Π. Κ αφ ετζής, Ευδ. Μ ανώ λογλου, Α. Μ άρ κου, Ε υαγ. Τσ ακίρ η, Στ. Α λειφ αντής και Ευάγ. Πρόντζας κατάφ εραν μ’ αυτή τη διεξοδ ική μελέτη να εμπλουτίσουν τον επιστημο­ νικό διάλογο γ ια περαιτέρω υποθέσ εις εργασ ίας γύ ­ ρω από τ α κρίσ ιμ α ζη τ ή μ α τα τ η ς ξεν ο φ ο β ία ς, του ρατσισμού, του εθνικισμού και τη ς ανάπτυξης, όπως αυτά εμφ ανίζονται σήμερα στην περιοχή τω ν Βαλκα­ νίων. Σ το πρώτο μ έρ ο ς τη ς ερ γ α σ ία ς π α ρουσ ιά ζο­ νται θεω ρ ητικές προσεγγίσεις του ξενοφ οβικού φ αι­ νομένου και στο δ εύτερ ο οι ερ ευνη τές πραγματεύο­ ντα ι το αν τικείμενο, το υ ς σ τόχους, τη μ εθοδο λογ ία και τ α κ υ ρ ιό τερ α ευ ρ ή μ α τ α τω ν τρ ιώ ν εμπ ειρικώ ν κοινωνικών διερευνήσεω ν: δηλαδή τη ς μεγάλη ς κλί-

. μόλις κυκλοφόριμ

μ ακ ας δ ειγ μ α το λ η π τική ς έρ ευ ν α ς, τ η ς έρ ευ ν α ς σ ε π λ η ρ ο φ ο ρ η τές-κ λειδ ιά και τ η ς ανθρ ω π ο λογικής έ ­ ρ ευνα ς. Η ερ γασ ία ολοκληρώ νεται με τη συνοπτική παρουσίαση των κυριοτέρω ν συμπερασμάτων τω ν ε ­ ρευνών. Σ ω τήρ ης Ντάλη ς

Ισότητα και Ελευθερία ΝΟΡΜΠΕΡΤΟ ΜΠΟΜΠΙΟ Εισαγωγή: Θανάσης Γιαλκέταης Μήνα, Πόλις, 1998. Σελ. 166 Μ έσα από μια δ ιεξοδ ικ ή ανάλυση τω ν αξιώ ν τη ς ε ­ λε υ θ ερ ία ς αφ ενός και τη ς ισ ότητας α φ ετέρου , ο Ιτα­ λό ς θεω ρητικός Νορμπέρτο Μπόμπιο αναζητά διαρ­ κώς τη σ ύν θεσ ή το υ ς , προκειμένου να τεκμηριώ σ ει τις αντιλήψεις το υ περί φ ιλ ελεύ θερ ου σοσιαλισμού. Γεννημένος το 1909, ο σ τοχαστής Μπόμπιο π ολέμη­ σε το φ ασ ισ μό, δ ια μ ο ρ φ ώ θ η κε με τ α ο ρ ά μ α τα τη ς δημοκρατίας και το υ σοσιαλισμού και εκ εί επάνω έ ­ χ τισ ε σ τα θ ερ ά το θεω ρ ητικ ό υπ όβαθρο τη ς π ολιτι­ κής το υ ιδεολογίας. Ακολουθώ ντας και εξελίσ σ οντας τη σκέψη παλαιότερων διανοητώ ν (Μ ιλλ, Ρ ά σ ελ κ .ά .), π ισ τεύει πως ο σ υνδυασμός τω ν αρχών το υ σοσιαλισμού με τις α ρ ­ χ ές το υ φ ιλ ελ ευ θ ερ ισ μ ο ύ μπ ορ εί να εξα νθ ρ ω π ίσ ει τις κοινωνίες τω ν πολιτών και να απ οβάλει τα καρκι­ νώ ματα, που γεννούν αυτά τα πολιτικά σ υσ τήματα α­ πό μόνα του ς. Α ς ελπ ίσ ο υμ ε πω ς σ τη δύσ η το υ 20 ο ύ αιώ να, που ζούμε, οι ιδ έες α υ τές θα απ οτελόσουν π α ρακαταθή­ κη, π ρ ο κειμ ένο υ να γίν ο υ ν π ρ ά ξη , έτσ ι ή αλ λιώ ς, στην ερ χό μενη χιλ ιετία . Κλείνοντας θ α ή θ ελ α να α­ ναφ έρω πως αυτό είναι το δ εύτερ ο βιβλίο το υ Μπόμπιο που έ χ ε ι μ ε τ α φ ρ α σ τ ε ί σ τη γ λ ώ σ σ α μ α ς . Το πρώτο μ ε το ν τίτλ ο «Δ εξιά και Α ρ ισ τερ ά» κυκλοφ ο­ ρ εί επίσης απ’ τις πολύ καλές εκδό σεις «Πόλις». Χρίστος Παπαγεωργίου Ζ ^ ζ \ξ £ Γ '

Ο τουρκικός λαβύρινθος Τ7ΒΜΣ ΠΕΤΙΦΕΡ Μτφρ.: Ε. Μπαρτζινόπουλος Μήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 350 Ανταποκριτής των Times στα Βαλκάνια, ο Τζέιμς Πέτιφερ είναι μέλος του Βασι­ λικού Ινσ τιτούτου Διεθνώ ν Υποθέσεων και έχει διδάξει στην Ο ξφόρδη. Σ το επ ίκεν τρ ο α υ τ ή ς τ η ς μ ε λ έ τ η ς τ ο υ β ρ ίσ κ ε τ α ι ο προβληματισμός για το σύγχρονο τουρκικό κράτος και την ικ ανότητά το υ να αντιμετωπίσει τις σ οβαρ ές πιέ­ σεις από τη δημογραφική έκρηξη, τη βιομηχανική και την αγροτική μεταρρύθμισ η, το κουρδικό ζήτημα και την άνοδο των ισλαμιστών. Αναπτύσσει επίσης τις από­ ψεις του για του ς δεσμούς τ η ς χώρας με την Ευρώπη και τ α γειτονικά τη ς έθνη και αναρωτιέται σε ποιο βαθ­ μό η Τουρκία έχ ει ξεφ ύ γ ει από το Οθω μανικό παρελ­ θόν της. Ο Π έτιφ ερ σ τέκετα ι σ’ ένα κεντρικό ζήτημα τη ς σ ύγ­ χρονης τουρκικής κοινωνίας, την επιβίωση τη ς κληρο­ νομιάς του ιδρυτή τη ς μοντέρνας Τουρκίας, Ατστούρκ, και τη σχέση τη ς κληρονομιάς αυτής με την αναβίωση του ισλαμισμού στη χώρα. Σω τήρης Ντάλης

Οι Παιδαγωγικές Ακαδημίες ΣΠΥΡΟΣ ΕΥΑΓΓΕΑΟΠΟΥΛ ΟΣ Μήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 218 Οι Π α ιδ α γ ω γ ικές Α κα­ δ η μ ίες ιδ ρ ύθηκαν το 1933 κ αι λ ε ιτο ύ ρ γ η σ α ν π ερ ισ ­ σ ό τερ ο από 50 χ ρόν ια δ ί­ νο ντα ς στο ελληνικό κρ ά ­ τ ο ς τ ο υ ς εκ π α ιδ ευ τικ ο ύ ς λ ε ιτ ο υ ρ γ ο ύ ς τ η ς π ρ ω το ­ β ά θ μ ια ς ε κ π α ίδ ε υ σ η ς . Ω στόσ ο, αν και οι Π α ιδ α γω γικές Α κ α δ η μ ίες χ α ρ α ­ κ τηρίζονταν ιδ ρ ύματα τρ ιτο β ά θμ ια ς εκπ αίδευσης, η όλη οργάνω σ ή το υ ς και το επίπεδο σπουδώ ν το υ ς θεω ρ ήθηκ ε μεταγυμνασ ιακό, γ ια τί η διάρ κεια σπου-

δών το υ ς ήταν μόνο δ ιετή ς. Στη δ ιάρ κεια τη ς υπερπ εντηκονταετούς λειτουρ γίας το υ ς οι Παιδαγω γικές Ακαδημίες, που δυστυχώς παρέμειναν στο ίδ ιο σχή­ μα το υ 1933 (της δ ιετο ύ ς μεταγυμ νασ ια κής φ ο ίτη ­ σης), συνάντησαν περιόδους ευμενείς, αλλά κυρίως δ υσ μενείς, όπως την π α ραμέλησ η-αδια φ ορία , αλλά και τον αυστηρό έλεγχο από την πλευρά τη ς πολιτεί­ ας, γεγονότα που δυσχέραιναν το έρ γο το υ ς και την α π ο τελ εσ μ α τικ ό τη τά το υ ς . Έ τσ ι σ υ μ β α ίνει σ υχνά σήμερα οι Παιδαγω γικές Α καδημίες να χαρακτηρίζο­ νται ή να αποτιμώνται αποσπασματικά, χωρίς πλήρη γνώση τη ς ισ το ρία ς και το υ έρ γου το υ ς, με επακό­ λο υθο την αδικία ή και τη δυσφήμησή τους. Το βιβλίο του Σπ. Ευαγγελόπουλου καλύπτει ένα ση­ μαντικό κενό στη βιβλιογραφία τη ς εκπαίδευσης των δασκάλων και σ κιαγραφ εί απ οτελεσ ματικά τη δομή, τις προσ π άθειες και το πραγματοπ οιηθέν έρ γο των Παιδαγωγικών Ακαδημιώ ν. Κ. Δ. Μ αλαφάντης

Η οργάνωση και ο σχεδιασμός του χώρου (νηπιαγωγείου) στο πλαίσιο του παιχνιδιού ΡΕΝΑ ΣΙΒΡΟΠΟΥΑΟΥ Μήνα, Πατάκης, 1997. Σελ. 148

Το παιχνίδι απ οτελεί το πιο βασικό στοιχείο του η­ μερήσιου προγράμματος α­ π α σ χ ό λ η σ η ς τω ν νηπίων σ το ν η π ια γ ω γ είο . Μ έσ ω του παιχνιδιού, που παίρνει πια επικοινωνιακή διάσ τα­ ση, τα παιδιά γίνονται ε ξ ε ­ ρ ευ ν η τές το υ π ερ ιβά λλ ο­ ντος τους, δημιουργοί νέων εμπειριών και ενεργοί συμ­ μέτοχοι στην ίδια το υ ς την ανάπτυξη. Ωστόσο, ο τρό­ πος δόμησης του παιχνιδιού στο νηπιαγωγείο και η ορ­ γάνωση του χώρου δεν είναι κάτι απλό. Στον τόμο προτείνεται συγκεκριμένη στρατηγική για την αποτελεσμα­ τικότερη μαθησιακή λειτουρ γία το υ παιχνιδιού, περιγράφονται οι επιδιώξεις, τα μέσα και επισημαίνονται οι προϋποθέσεις που πρέπει να εξασφαλίζονται για να ο­ λοκληρω θεί η προσπάθεια, ενώ παράλληλα γίνεται α­ ναφ ορά στον τρόπο που οργανώνεται και εξοπλίζεται ο χώ ρος και π εριγράφονται οι σ ημαντικότερ ες «γω­ νιές» του νηπιαγωγείου. Κ. Δ. Μ αλαφάντης

<32-

Αξιολόγηση και Βα8μολ< στο Δημοτικό Σχολείο ΑΧΙΛΛΕΑΣ Γ. ΚΑΨΑΛΗΣ Μήνα, Gutenberg, 1998. Σελ. 136 Η εκπαιδευτική α ξιο λό ­ γ η σ η β ρ ίσ κ ε τ α ι εδ ώ κ α ι π ολλά χ ρ ό ν ια σ το ε π ίκ ε­ ντρο συζητήσεων, ιδίω ς ε ­ πειδή σ χ ετίζε τα ι με τις ε ­ ξ ε τ ά σ ε ις εισ α γ ω γ ή ς τω ν υποψηφίω ν φ οιτητώ ν στα Α .Ε .Ι., α λ λ ά και π ρ όσ φ α­ τα , με τ ις ε ξ ε τ ά σ ε ις τω ν ίδ ιω ν τω ν εκ π αιδ ευτικώ ν, προκειμένου να διοριστούν στο Δημόσιο. Το βιβλίο του καθηγητή Αχ. Καψάλη δεν αναφ έρ εται γε ν ικ ά στο θ έ μ α τ η ς Ε κπ αιδ ευτικής Α ξιο λό γ η σ η ς, αλλά ασ χολείται με ορισ μένα θέμ α τα τη ς αξιολόγη­ σ ης το υ μαθητή του δ ημοτικού σ χολείου, τα οποία ή ρ θα ν στην επικαιρότητα και σ υζητιούνται πολύ τα τ ε λ ε υ τ α ία χ ρόν ια, με α φ ο ρ μ ή τ ις επ α νειλη μ μ έν ες ρυθμίσ εις του Υπουργείου Π α ιδ είας για τη ν αξιολό­ γηση στο δημοτικό. Στο βιβλίο ελέγχονται τα παιδα­ γω γικά, ψυχολογικά και κοινω νιολογικά επιχειρήμα­ τα που προβάλλονται, κατά τις σ χετικές συζητήσεις, ενώ διαλύονται ποικίλες πλάνες που έκαναν το υ ς εκ ­ π α ιδευτικούς να λειτουρ γο ύν μέχρ ι τώ ρα ως ερ ασ ι­ τέχ ν ες, καθώ ς οι ίδ ιοι είναι οι κατεξοχήν ειδ ικοί και π ρέπ ει η γνώ μη το υ ς να έ χ ε ι β αρ ύν ουσ α σ ημασ ία κατά τη λήψη των σχετικών αποφάσεων. Κ. Δ. Μ αλα φ άντης

Δραστηριότητα γλωσσικής αγωγής στο Νηπιαγωγείο ΣΩΦΡΟΝΗΣ ΧΑΤΙΗΣΑΒΒΙΔΗΣ Μήνα, Gutenberg, 1998. Σελ. 96

Το Β ιβλίο

α π ο τελ εί μια ο λ ο κ λ η ρ ω μ έν η π ρ ότασ η δ ιδ ασ κ αλίας τη ς νέ α ς ελ ­ λ η ν ικ ή ς ω ς μ η τ ρ ικ ή ς γ λ ώ σ σ α ς σ το Ν η π ια γ ω ­ γ ε ίο . Π ε ρ ιλ α μ β ά ν ε ι δ ύ ο μέρη: στο πρώτο δίνονται

μόλις κυκλοφόρησαν

πολύ σ υνοπ τικά ο ρ ισ μ έν α σ το ιχ εία , τ α οπ οία λ ε ι­ τουργούν ως τα απ αραίτητα δεδ ομένα για την κ ατα­ νόηση τω ν διδακτικών προτάσεω ν που ακολουθούν, εξε τ ά ζ ε τ α ι η θέση και η αναγ κα ιό τη τα τη ς γλω σσι­ κ ής αγ ω γ ή ς σ το Ν ηπ ιαγω γείο, π α ρ ο υσ ιά ζο ντα ι οι ψ υχολογικές, κοινω νικές και γλω σ σ ικές προϋποθέ­ σεις τω ν νηπίων, καθώ ς και το αναλυτικό π ρόγραμ­ μα το υ Υ π ουργείου. Σ το δ εύ τερ ο μ έρ ο ς π αρουσ ιά­ ζονται 25 διδ ακτικές δρα σ τηριότητες-π ορείες (προ­ φορικού λόγου, δομής, λογοτεχνίας, προαναγνωστικές, π ρ ο γρ α φ ικ ές), που λ ε ιτο υ ρ γ ο ύ ν ως δ είγ μ α τα γ ια το σ χεδ ίασ μά δ ιδ ακτικώ ν δρασ τηριοτήτω ν-π ορειώ ν γλωσσικής αγωγής, π ροσαρμοσμένες για παι­ διά προσχολικής ηλικίας. Κ. Δ. Μ αλα φ άντης

μίσησαν βαθιά, καθώ ς και για το υ ς Ρωμαίους, που ε­ κείνη την εποχή κυριαρχούσ αν στην Παλαιστίνη και το ν κόσμο. Ό λ α αυτά, που δεν έπαψαν για ολόκληρες χιλ ιετίες να συγκινούν και να πλημμυρίζουν τις ψυχές των αν­ θρώπων, είναι γρ αμμ ένα απλά και ζεστά, αλλά με τ έ ­ χνη, σαν να μ α ς τ α δ ιη γ είτα ι μια φωνή β α θ ιά , που έρ χεται από τα βάθη τω ν αιώνων. (Από 10 ετώ ν και άνω). Κ. Δ . Μ αλα φ άντης

Οι πρωτοπόροι της Ελληνικής Παιδικής Λογοτεχνίας (θέατρο) ΧΑΡΗΣ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ Μήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1997. Ιελ. 159

Ιστορίες από τη Βίβλο ΜΑΤΘΑΙΟΣ ΜΟΥΝΤΕΣ Μήνα, Καοτανιώτης, 1998.

1. Παλαιό Διαθήκη σελ. 144 2. Καινή Διαθήκη σελ. 128

Έ χ ο ν τ α ς ήδη δ η μ ο σ ιεύ ­ σ ε ι δ ύ ο β ιβ λ ία μ ε τ ο υ ς πρωτοπόρους τη ς Ελληνι­ κής Π α ιδική ς Ποίησ ης και Π ε ζ ο γ ρ α φ ία ς , ο Χ ά ρ η ς Σ α κελ λα ρίο υ με τον τρ ίτο

Ο γνωστός θεολόγος και π ο ιη τή ς Μ α τ θ α ίο ς Μ ο υ ­ ντές θεώ ρησ ε σκόπιμο και πραγματοπ οίησε τη μετα ­ γ ρ α φ ή Ισ το ρ ιώ ν τ η ς Β ί­ βλου σε νεανικά - εφ ηβικά αφ ηγήματα στη σ ειρ ά τη ς «Ν εα ν ικ ή ς Β ιβ λιο θ ή κ η ς». Τ α 4 9 επ ιμ έρ ο υ ς β ιβ λ ία

αυτό τό μ ο π α ρουσ ιάζει ε ­ κείνο υς το υ ς σ υγ γρ αφ είς που προσπάθησαν να θ ε­ μελιώσουν και να εκσυγχρονίσουν το Παιδικό και το Ν εα νικό θέ α τρ ο . Κ ά νοντας μια α ν αδ ρο μή σ το πα­ ρελθόν και διαπιστώνοντας πως η έννοια του Παιδι­ κού θεάτρ ου δ εν υπήρχε στην Α ρχαία Ε λλάδα ο ύτε όμω ς και α ρ γ ό τ ερ α , α ν α φ έρ ει π α ρ α σ τά σ εις όπου

που αποτελούν τη ν Π αλαιά Διαθήκη μάς δίνουν πολ­

παιδιά λάμβαναν μέρ ος. Σχ ολικές π α ρασ τάσ εις άρ ­ χισαν να δίνονται από το τέλ ο ς του 18ου αιώνα με ι­

λ έ ς π λ ηροφ ορ ίες για το πώς δ η μ ιο υρ γή θη κ ε ο κό­

σ τορικά κυρίως θέμ α τα . Μ ετά την εισαγω γή ο σ υγ­

σμος και ο άνθρωπος, πώς οι άνθρωποι ξέχασ αν το Θ εό , πώς ο ευ σ εβ ή ς Α βρ αά μ δ ια τή ρ η σ ε τη ν πίστη

γρ α φ έα ς σ ταχυολογεί σ υγγρ αφ είς που έγραψ αν θ έ ­ ατρο και για παιδιά π αραθέτοντας μάλιστα κάποια α­

σ τον έν α Θ εό και τη ν κ λη ρ ο δ ό τη σ ε σ το υ ς απ ογό­

πό τ α σ η μ α ν τικ ό τερ α έρ γ α το υ ς . Δ ημ. Καμπούρογλους, Γρηγ. Ξενόπουλος, Βασίλης Ρώτας αλλά και

νο υς το υ . Σ ’ αυτό το βιβλίο θα π α ρακολουθήσ ουμε επ ίσης το υ ς μ εγ ά λ ο υ ς ανθρ ώ π ο υς που κ ρ άτησ αν

Α ρ ισ τοτέλης Κουρτίδης και Ευφρ. Λ όντου-Δημητρα-

ζω ντανή μέσ α στην ψυχή τω ν Ισ ραηλιτώ ν τη ν α λ ή ­

κοπούλου είν α ι οι σ ημ α ν τικ ό τερ ο ι, ενώ α φ ιερώ νο­

θ ε ια και τη ν αγάπη για το ν έν α Θ εό, το Δ ημιουργό

ν τ α ς μ ια ά λ λη εν ό τ η τ α σ το υ ς π ρ ω το π ό ρ ο υς το υ Ελληνικού Κου κλοθέα τρο υ και το υ Θ εά τρ ο υ Σκιώ ν,

του ουρανού και τη ς γης. Η Καινή Δ ια θήκ η, το σ ύνολο τω ν 27 βιβλίω ν, π ερ ι­

α κ ο λο υ θεί και γ ι’ α υτο ύς τη ν ίδια λογική τη ς παρά­

γρ άφ ουν τη ζωή, τη δράση, τα θα ύματα, τη διδασκα­ λία, τα Πάθη και την Ανάσταση του Χριστού. Μ ας δί­ νουν π ληροφ ορ ίες γ ια το υ ς μ α θ η τές το υ , το υ ς αν­

το υ ς . Έ ν α ς χ ρ ή σ ιμ ο ς ο δ η γ ό ς γ ια τη ν ε ξ έ λ ιξ η το υ

θεσ η ς σύντομων βιογραφικών του ς, καθώ ς και έρ γα Παιδικού θεάτρ ου.

θρώπους που το ν αγάπησαν και τον πίστεψαν, αλλά και για του ς Φ αρισαίους και όλους εκείνους που τον

μόλις κυκλοφόρησαν

Δ η μ ήτρης Τσ ατσούλης

Γ«ννηθήκαμε ρατσιστές; ΝΤΕΝΟΥΣΠΡΟΣ Μτφρ.: Α. Παπααταύραυ Εικον.: Κρ. Μερλέν Μήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 144

Οι π ολυπ ολιτισμικές κοινω νίες που δ ιαμορ φ ώ ­ νο νται με τα χ ε ίς ρ υθμ ο ύς έχουν ανάγκη πολίτες που να διαπνέονται από γνώση τ η ς π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α ς , π νεύμα αγάπης, σ υνεργα­ σίας και αποδοχής τη ς ετερ ό τη τα ς του Άλλου. Μ ’ έ­ να τέτο ιο πνεύμα είναι γ ρ αμμ ένο και τού το το βιβλίο, το τέτα ρ το τη ς σ ειράς «Κορίτσια και αγόρια το υ σή­ μερα». (Τα υπόλοιπα βιβλία είναι: «Τα κορίτσια», «Τι είναι η αγάπη, τελικά;», «Οι γο νείς μου χωρίζουν και τώ ρα τ ι γίνεται»). Δια σαφ ηνίζονται, ανάμεσ α σ τ’ άλ­ λα, οι έννοιες τη ς φ υλής και τη ς ράτσ ας, παρουσιά­ ζονται οι δ ιά φ ο ρ ες ό ψ εις το υ ρατσισμού (λόγω φ υ­ λή ς ή έθ νο υς, ο αντισ ημιτισ μός, η δ ο υλεία , ο σ εξι­ σμός, η ξενοφ οβία, η μετανάσ τευσ η) και εξετ ά ζετ α ι

ο ρ ό λο ς τ η ς ισ το ρ ικ ή ς π ρ α γ μ α τικ ό τη τα ς στη δ ια ­ μόρφ ω σ η τ η ς σ η μ ερ ινή ς ρ α τσ ισ τική ς σ υμ π ερ ιφ ο ­ ρ ά ς. Τ έλ ο ς , επ ισ η μ α ίν ετα ι η α νάγκη ύπ α ρ ξη ς τη ς δ ια φ ο ρ ετικ ό τ η τα ς ω ς α π α ρ α ίτη τη ς π ρ οϋπ όθεσ ης για την ομαλή «λειτουργία» και εξέλ ιξη μια ς διαπολιτισ μ ικής σ υμπ εριφ οράς. Αυτό άλλω στε επιτάσσουν οι ανάγκες τ η ς εποχής μας. Είναι ένα βιβλίο που με αβίαστο τρόπο, σύντομα και εύσ το χα σ υμβάλλει στην άμβλυνση εγγενώ ν για το ν άνθρωπο αντιλήψεω ν και παρωχημένων στάσεων και συμπεριφορών απέναντι στο Άλλο. (Για μεγάλα π αιδιά και εφήβους) Γιάννης Σ. Παπ αδάτος

μόλις κυκλοφόρησαν

ixsm sm NORTHROP FRYE

Ανατομία της Κριτικής Ειααγωγή: Ζ.Ι. Σιαψλέκης Μετάφρααη-επιμέλεια: Μαριζέτα Γεωργουλέα Αθήνα, Gutenberg, 1996. Ιιλ . 379

Ι

αράντα χρόνια μετά την πρώτη του έκδοση (το 1957) και έχοντας γνωρίσει μια λαμπρή πορεία μέσα από άρ­ θρα και αναλύσεις που προκάλεσε η δημοσίευσή του, αρχι­ κά στον αγγλοσαξωνικό χώρο και στη συνέχεια στον ευρω­ παϊκό, το βιβλίο του καναδού θεωρητικού Νόρθροπ Φράυ μεταφράζεται και στα ελληνικά δυνάμενο, έστω και καθυ­ στερημένα, να αφυπνίσει την εντυπωσιολογική κριτική που επικρατεί στη χώρα μας ακόμη αφού, μη προβάλλοντας αυ­ στηρά επιστημονικά εργαλεία και προκαθορισμένες θεωρίες που τόσο ανατριχιάζουν το μεγαλύτερο μέρος της νεοελ­ ληνικής κριτικής πρακτικής, συνιστά, ωστόσο, μια πρόταση διεπιστημονικής προσέγγισης και ουσιαστικής ενεργοποίη­ σης των δεδομένων της Ιστορίας της Λογοτεχνίας. Κι αυτό διότι ο Φράυ, αν και εισηγητής μιας ποιητικής ολίγον εμπει­ ρικής για τα σημερινά θεωρητικά μας δεδομένα, τόνισε την ανάγκη εξέτασης της φιλολογικής Κριτικής μέσα στο ευρύ­ τερο πλαίσιο των πολιτισμικών σπουδών και επομένως την συνεξέταση του λογοτεχνικού έργου με τη βοήθεια της Φι­ λοσοφίας, της Κοινωνιολογίας, της Ανθρωπολογίας κ.λπ., εκκινώντας όμως πάντοτε από τα ίδια τα κείμενα. Έτσι, απέ­ ναντι στην οριζόντια διάταξη της ιστορίας της λογοτεχνίας με βάση χρονολογικούς πίνακες, διαδοχές ρευμάτων κι ονο­ μάτων κι έργων, (που δυστυχώς ακόμη υπερκαθορίζει την τρέχουσα ελληνική κριτική σκέψη) αντιπαραθέτει μια κάθετη οργάνωση βασισμένη στις διαπλοκές των συμβόλων, των

μύθων και των αρχετύπων μέσα στην παγκόσμια λογοτε­ χνία. Με την επιμονή του στα σύμβολα και στα αρχέτυπα που συναντώνται στα διάφορα λογοτεχνικά έργα που απο­ τελούν και τη βασική αρχή δόμησης του βιβλίου του, με τη θέση του ότι «η ποίηση πλάθεται από άλλα ποιήματα, τα μυθιστορήματα από άλλα μυθιστορήματα» συναντά την πλέον σύγχρονη σκέψη με την έννοια της διακειμενικότητας όπως αυτή αναπτύχθηκε μετά την ανακάλυψη του Μπαχτίν ενώ η μέθοδός του που επιτρέπει την ανακάλυψη κοινών δομικών στοιχείων στις κλασικές αριστοφανικές κωμωδίες και στα πλέον ευτελή σενάρια του σύγχρονου εμπορικού κι­ νηματογράφου θα αποκαρδιώσει όσους εμμένουν στις ελέω θεού αξιολογήσεις μεγάλων έργων ως μοναδικών αντι­ κειμένων ενασχόλησης της κριτικής. «Η ανατομία της Κριτι­ κής», ακόμη κι αν ελέγχεται σήμερα για τον εμπειρισμό της και προκαλεί αντιρρήσεις, δεν παύει να αποτελεί υπόδειγμα εισαγωγής στην Κριτική σκέψη τόσο μιας συγκριτολογικής μεθόδου όσο και μιας αναλυτικής απόπειρας του λογοτεχνι­ κού φαινομένου που θέτει ως καθήκον της Κριτικής την ανα­ κάλυψη και διατύπωση των νόμων που διέπουν το οργανω­ μένο σύμπαν της λογοτεχνίας. Ένα ιδιαίτερα ενδιαφέρον βι­ βλίο με κατατοπιστική εισαγωγή του υπεύθυνου της σειράς πανεπιστημιακού 1 . 1. Σιαφλέκη και ενδιαφέροντα πρόλογο της μεταφράστριας Μ. Γεωργουλέα. Δημήτρης Τσατσούλης

gscara [ma®oi?/a(3)i]fi\ ΓΙΟΥΝΓΚ ΤΣΑΝΓΚ

Αγριόκυκνοι. Τρας κόρες της Κίνας Μτφ. Καλλιόπη Καρούοη Αθήνα, Βιβλιοπωλών της «Εοτίας», 1997. Σελ. 726

ιστορία της Κίνας του 20ού αιώνα, από τις τελευταίες η­ μέρες της αυτοκρατορίας έως το τέλος της δεκαετίας του 70 , μέσα από την εξιστόρηση της ζωής τριών γυναικών που ανήκουν σε τρεις διαδοχικές γενιές: της αφηγήτριας (1952-), της μητέρας της (1931-) και της γιαγιάς της (19091969). Τρεις κόρες της Κίνας, τρεις αγριόκυκνοι που προσπα­ θούν να επιβιώσουν σε ένα αφύσικο κοινωνικό περιβάλλον που καθορίζεται από τον δύσκαμπτο τρόπο σκέψης των ανδρών, δηλαδή από τον πουριτανισμό τους, την ιδεοληψία, την προκατάληψη, το άκαμπτο σύστημα αξιών, τις απαράβατες αρχές που επιβάλλονται για να διευκολύνουν τη ζωή του αν­ θρώπου, αλλά που τελικά γίνονται απάνθρωπες. Μόνο ένας νόμος -που θα έπρεπε ταυτόχρονα να είναι φυσι­ κός και κοινωνικός- θα μπορούσε να κάνει ανεκτή τη ζωή του ανθρώπου στον πλανήτη: ο νόμος της αυθεντικής ανιδιοτε­ λούς αγάπης που θα έπρεπε με τρόπο άμεσο, όπως είναι ε ­ κείνος της φυσικής διαδικασίας, να αποτιμά και να αποδέχεται ή να απορρίπτει ό,τι συμβαίνει στην προσωπική ιστορία κάθε ατόμου ή στην ιστορία των λαών. Το μυθιστόρημα της Τσανγκ κάνει φανερό πως έναν τέτοιο νόμο μόνο οι γυναίκες θα μπο­ ρούσαν να συλλάβουν. Και είναι χαρακτηριστικό το γεγονός πως αυτό γίνεται φανερό μέσα από την ιστορία τριών γυναι­ κών, των οποίων η ζωή συντελέστηκε μέσα σε πολύ διαφο­ ρετικές συνθήκες: η γιαγιά ήταν παλλακίδα, μια από τις τελευ­

Η

ταίες Κινέζες με πόδια δεμένα, η μητέρα μεγάλωσε μέσα στην ευφορία του κομμουνιστικού οράματος που πίστεψε και υπηρέτησε, το οποίο όμως, ως κόμμα, την ταπείνωσε και τη διέσυρε κοινωνικά και ηθικά. Η αφηγήτρια ανήκει στη γενιά που λάτρεψε τη σκέψη του Μάο, για να περάσει στη συνέχεια στη συνειδητοποίηση του ολοκληρωτικού χαρακτήρα της. Αυ­ τό, άλλωστε, είναι και το εμφανές ιστορικό εξαγόμενο της α­ φήγησης της Τσανγκ για τον Ευρωπαίο αναγνώστη: η απομυ­ θοποίηση του Μάο. Στους Αγριόκυκνους ο αυστηρός χαρακτήρας της συλλογικότητας της Ιστορίας απαλύνεται από την αμεσότητα της οικο­ γενειακής ιστορίας. Η διαλεκτική του ιδιωτικού με το δημόσιο είναι καταλυτική για τη μορφή που έχει πάρει η Ιστορία στα χέρια των ανδρών. 'Οταν πεθαίνει ο πατέρας της, η αφηγήτρια συνειδητοποιεί ότι δεν ήθελε να πραγματοποιήσει σπουδαίες αποστολές στη ζωή της, δεν ήθελε «σκοπούς», ήθελε απλώς να ζήσεί: να ζήσει ήσυχα, ακόμη κι επιπόλαια. Οι γυναίκες, ως καλοί αγωγοί του συναισθήματος, γίνονται θετικοί παράγοντες της Ιστορίας στην καθημερινή διάστασή της. Αντίθετα, οι άνδρες, καθορζοντας τη δράση τους βάσει τεθειμένων αρχών, χάνουν την ευελιξία της πρακτικής σοφίας, γίνονται δύσκα­ μπτοι και αναποτελεσματικοί και το μόνο που τους απομένει είναι να υπερηφανεύονται πως επινόησαν την Ιστορία... Βαγγέλης Αθανασόπουλος

Εγκυκλοπαίδεια μυστικιστικών και παραφυσικών εμπειριών Τίτλος πρωτοτύπου: Horper's Encyclopedia of Mystical & Paranormal Experience, Rosemary Ellen Guiley, 1991 Πρόλογος: Marion Zimmer Bradley Μετάφραση: Στέλιος Μεταξάς Αθήνα, Άνουβις/Compupress S.A., 1998. Σελ. 911

Ο

ογκώδης αυτός τόμος είναι μία απαραίτητη και χρηστική έκδοση εν ός μάλλον λεξικού, το ο ­ ποίο έρχεται να ρίξει φω ς σε ένα το μ έα και ασαφή και παραμορφ ω μένο. Αυτό δ εν είναι ένα ελληνικό φαινόμενο, αλλά χαρακτηρίζει ολόκληρο τον κόσμο μετά την υποχώρηση της ιδεολογίας του μαρξισμούλενινιομού στα τέλ η της προηγούμενης δεκαετία ς. Όλοι μας γνωρίζουμε πως προέκυψαν ομάδες, ετα ι­ ρ είες, δίκτυα, οργανώ σεις, σ χολές και ψ ευτοϊερατεία, περιοδικά και γκρουπούσκουλα που όλα στόχο είχαν τη ν εκ μ ετά λλευ σ η τω ν απ ογοητεύσ εω ν (και α υτές δεν ήταν λίγες ή μικρές) και την ποδηγέτηση ιδεών και απόψεων, αν αναφ ερόμασ τε στις πιο αθώ ­ ες και ανώδυνες μορφές και όψεις του εν λόγω φ αι­ νομένου. Όλοι μας ξέρ ο υμ ε πολύ καλό πως μερικά επικίνδυνα στοιχεία παρουσ ιά ζονται ω ς γκουρ ού

μιας άοσμης και καλώς καλυμμένης σ υνειδητότητας και νοιάζονται για το καλό της Ελλάδας στην Ε λλά­ δα και για το καλό τη ς Γαλλίας στη Γαλλία, κάνοντας έναν ομαδικό διαλογισμό με τη βοήθεια του κρακ και κάποιων χόρτων. Οι καρκινοπάθειες και οι παράνοιες που επισυμβαίνουν, ως σ υνέπειες τέτο ια ς έκλυσης ψυχικών άρρω σ τω ν δ υνά μεω ν, στα εν λόγω μέλη τω ν σ υγκεκριμένω ν ομάδ ω ν, όπως και ο εθ ισ μ ό ς στα ναρκωτικά, είναι το βαρύ τίμημα της άγνοιας, ε ­ νώ ο κίνδυνος μερικές φ ορές εξικνείται μέχρι τις μα­ ζικές αυτοκτονίες, τις οποίες όλος ο κόσμος μαθαί­ νει μέσα σε ξαφνιασμό, αδικαιολόγητο ωστόσο, από την τηλεόρασ η. Η οικονομική βέβαια εκμετά λλευσ η τω ν δοκιμαζόμενω ν ψυχισμών είναι στην ημερήσια διάταξη αυτώ ν τω ν παραοργανώσεων, από τις οποί­ ες π ολλές δ ια θ έτο υ ν και εκδο τικούς οίκους και ε -

-057

Γ. Δ. ΠΑΓΑΝΟΣ ΤΡΕΙΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ Χ ρ ι σ τ ό φ ο ρ ο ς Μ η λ ιώ ν η ς - Ν ί κ ο ς Μ π α κ ό λ α ς Η . X . Π α π α δ η μ η τρ α κ ό π ο υ λ ο ς

Στο βιβλίο αυτό εξετάζεται το έργο των τριών σύγχρονων αξιόλογων πεζογράφων χωριστά του καθενός και συσχετικά. Η ιδιαίτερη εκτίμηση του συγγραφέα γ ι’ αυτούς, αλλά και οι κοινές περίπου εμπειρίες και αξίες που τους συνδέουν μαζί του, τον οδήγησαν στην απόφαση να συγκροτήσει αυτή τη μικρή «φιλολογική παρέα». Από τον παραλληλισμό τους αναδύεται, παρά τις διαφορετικές αισθητικές αφετηρίες, μια βαθύτερη συγγένεια που επηρεάζει το έργο τους.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ ... η άλλη άποψη στο βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 - FAX: 36.23.093 e-mail: nefeli-p@otenet.gr.

μπλοκή σε χρηματιστήρια (κλασική η περίπτωση της S cientology, οργάνω ση τη ν οποία κ α τή γ γ ειλ ε το Time και τη ς οποίας τη δράση απαγόρευσε στη Γερ­ μανία η γερμανική κυβέρνηση) και μυστική πανίσχυ­ ρη υποστήριξη από υψηλά κυβερνητικά σ τελέχη, ε ­ πίσης μέλη και, προφανώς, εξίσου ελεγχόμενα από τους ανίδεους και αμόρφω τους ψευτογκουρού. Το εν λόγω έργο λοιπόν καλύπτει με πολλή σοβα­ ρότητα και υπ ευθυνότητα ό λον αυτόν το ν το μ έα , δίνοντας στον μέσο αναγνώστη του μία εηιστημονικώς τεκμηριω μένη και έγκυρη πληροφόρηση για έ ­ να πλήθος από θέματα και με συχνή βιβλιογραφική κάλυψη. Έτσι απ οφ εύγει ο αναγνώ στης την κακή, ελλιπ ή ή και δ ιεσ τρ αμμέν η π ληροφόρηση από υ ­ σ τερ ό β ο υ λ ες πηγές, καθώ ς παίρνει μία βάση σω­ στής κατεύθυνσης. Λήμματα, όπως Γκουρτζίεφ, ο Άγιος Αυγουστίνος, ο Μ ιλα ρέπ α, ο Τεγιάρ ν τ ε Σα ρν τέν , ο Π λάτω να ς, η Αγία Βενεδικτίνη Χίλντεγκαρντ το υ Μπίνγκεν, ο Νοστράδαμος, ο Πυθαγόρας, η Μαντάμ Μπλαβάτσκυ, ο Ιησούς, ο Άγιος Γερμανός (Saint Germain), ο Μ ωά­ μεθ ή ο Μέρλιν, βρίσκονται δίπλα σε άλλα, όπως οι Εσσαίοι, ο Ελευθεροτεκτονισμός, το Τάγμα των Ναϊτώ ν, οι Ροδόσταυροι, η Αλχημεία, το βιβλίο τη ς Απο­ κάλυψης, οι Ιλ λουμ ινά τοι, οι Δ ρ υίδες, ο Γνωστικι­ σμός, ο Ταοϊσμός, ο Σαμανισμός και ο Σουφισμός, η Ερμητική, ή ακόμη και εξειδικευμένα λήμματα, όπως το Τρίγωνο τω ν Βερμούδω ν, τα Τσάκρας, η Ύπνω­ ση, το Φετίχ, η Φωτογραφία πνευμάτων, η Χρησμο­ λογία, η Ψυχική επίθεση, το Ωμ, το Συλλογικό ασ υ­ νείδητο, η Ραβδοσκοπία, το Πόλτεργκαϊστ, ο Πνευ­ μ α τισ μ ό ς, τα Ό νειρ α , η Ν έα Εποχή, ο Λ ω τό ς, οι γραμμές τη ς Νάζκα, τα Μυστήρια, οι Μ εγάλιθοι, οι Μάσκες, η Μ αγεία, οι Κρύσταλλοι, η Κουνταλίνι, η Κατοχή, η Καμπύλα, η θεοοοφ ία, η θεραπ εία μέσω α ν α δ ρ ο μ ή ς σ ε π ρ ο η γ ο ύ μ εν ες ζω ές, το Ζόμπι, η Εφαρμοσμένη Ψι, τα Επιθανάτια οράματα, το Ενερ­ γειακό σημείο ή η Αυτόματη γραφή. Ιδιαίτερα χρήσι­ μο είναι το λήμμα Εναλλακτικά θρησκευτικά κινήμα­ τα, όπου παρουσιάζονται και σχολιάζονται πολλά α­ πό τα υπαρκτά και στην Ελλάδα παραθρησκευτικά κινήματα που τόσο απασχολούν στις μέρες μας. Η ελληνική μετάφραση είναι σε γενικές γραμμές κα­ λή και το όλ ο έρ γο είναι ιδια ίτερ α κ αλαίσ θητο και ευπ αρουσίαστο με αρκετό, ας σ ημειω θεί, εποπτικό και φωτογραφικό υλικό. Είναι ένα επίτομο έργο ανα­ γκαίο σ ε όποιον θ έλει να έχει μία εισαγωγική ξεν ά ­ γηση στον κόσμο του Εσωτερισμού. Μ ουχάμαντ Σαμσ αντίν Μ εγα λομμά της

m

-

Σ

ύ γχρονες

Κ λ α σ ικ έ ς Ε

κ δ ό σ ε ις

Π

ο ιό τ η τ α ς

E.J.Kenney - W.V. Clausen Κ α θ η γ η τ έ ς Π α ν επ ισ τη μ ίο υ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Σ χ . 8ο Δ εμ ένο μ ε 1 .2 3 5 σ ελίδες και 4 εικό νες εκ τό ς κειμ ένο υ

Στο έργο συνεργάστηκαν και οι καθηγητές Πανεπιστημίων Μ. W interbottom - G. W illiam s - A.S. Gratwick - A. Dalzell L.P. W ilkinson - F.R.D. G oodyear - N . R u dd - G. Luck R.M. O gilvie - J. C. Bram ble - R. B row nin g - P. G. W alsh - M. D rury N. H orsfall - D. W illiam s - D .W .T .C . V essey - C.J. H erin g to n Εκδόσεις Π A Π A Δ Η M A Π ροσφορά στον η ο λιτισ μ ό και τ^ν πα ιδεία Ιηηοκράτονς 8 Αθήνα, 106 79, Τηλ.: 36.27.318

Ο Οημήιρηι; ΠεισετΙθης γράφει για το βιβϋίοτου 0 Inunnisc ζει κοι oflflec iQtopisc Θεωρώ δύσκολο πράγμα να μιλήσεις για to δικό σου βιβλίο, είναι προτιμότερο να αφήνεις να μιλάει αυτό για σένα, ακόμη κι αν τέτοιες αποφάσεις συνοδεύο­ νται όχι σπανίως με πληθώρα παρερμηνειών, παρανοή­ σεων, παρεξηγήσεων, και άλλων δυσαρέστων συνα­ φών. Και πάντα ταυτα διότι εσύ, ως συγγραφέας πολλάκις, άλλα θέλεις να πεις κι άλλα εννοεί ο ανα­ γνώστης. Ευνόητον είναι ότι τελικώς δεν έχει την πρωτεύουσα σημασία για το λογοτεχνικό παιχνίδι αυτό που θέλεις να πεις, αλλά ο τρόπος που λέγεται ό,τι λέγεται και παράλληλα ο τρόπος που αποσιωπάται ό,τι αποσιωπάται. Επομένως, έχω τη γνώμη ότι η οποιαδήποτε απόπειρα προς περιγραφή των περιεχομένων του βιβλίου μου «Ο Σαμπατές ζει» δεν θα μπορούσε να πείσει για τις προθέσεις μου, οι οποίες -ειρήσθω εν παρόδω- θέλω να πιστεύω ότι υπήρξαν αγαθότατες. Και, φυσικά, παντελώς αδιάφορες για τους τυχόν αναγνώστες μου. Έτσι, ας μου επιτραπεί να μιλήσω εν ολίγοις μόνο για τον τίτλο και μόνο περί του ομωνύμου διηγήματος. Ποιος ήταν ο Σαμπατές; Υπήρξε ή δεν υπήρξε, είναι δανεικό ή πλαστό το όνομα; Έχει κάποια σχέση με τον Καταλανό αναρχικό Φρανσίσκο Σαμπατέ ή είναι παραφθορά του λακωνικού ονόματος Σαμπάτης ή Σαμπατάκος; Μήπως έχει σχέση με τον Ζαπάτα; Και, ακόμη, ο Σαμπατές του ομωνύμου διηγήματος είναι ένας αγαθός χωρικός που περνάει στη σφαίρα

m ------------------------------

του θρύλου όταν τον εκτελούν ως αντάρτη ή είναι ο νεκρός αντάρτης που γίνεται άγιος και προστάτης για τους απανταχού χωρικούς; Μήπως η περίπτωση του αντάρτη Σαμπατέ είναι εκείνη του λαϊκού ήρωα, ο οποίος θεωρείται κακούργος από το κράτος και δίκαι­ ος αγωνιστής για τους κατοίκους της υπαίθρου, οι οποίοι αρνούνται να παραδεχτούν τον φυσικό αφανισμό του; Κι ύστερα τίνος είναι αυτό το κράνος που βρίσκουν στο τέλος οι ορειβάτες; Του πρώτου αξιωματικού, ο οποίος έριξε την κλοτσιά στο χιλιοτρυπημένο κουφά­ ρι ή του λοχαγού που πήγε να συλλάβει τον πατέρα του Σαμπατέ; Ίσως ο τυχών αναγνώστης να μπορού­ σε να υποβάλλει αρκετά ακόμη ερωτήματα σχετικά με τον τίτλο του βιβλίου και το πρόσωπο του αποκαλούμενου Σαμπατέ, ο οποίος, στο διήγημα, ονομάζε­ ται Βαγγέλης Γκεβάρας. (Μήπως εδώ εμφιλοχωρεί και ένα ανούσιο είδος λογοπαίγνιου, μήπως το όνομα Βαγγέλης «ευαγγελίζεται» κάτι; Όχι, προς Θεού, αντι­ παθώ τοιούτου είδους συμβολισμούς και λογοπαί­ γνια). Μήπως όμως το επώνυμο Γκεβάρας παραπέμπει στον Τσε; Γιατί όχι; Πάντα τα ανωτέρω είναι πράγματα για τα οποία θα μπορούσα να αποφανθώ με σαφήνεια προτού να κυκλοφορήσει το βιβλίο -έτσι νόμιζα- και που τώρα πια μου είναι αδύνατον να απαντήσω, αν ερωτηθώ, γιατί ομολογουμένως ούτε εγώ ο ίδιος ξέρω. κριτική

Η Μ ° Μ ? /* \© 0 /ϊ\ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΠΕΤΣΕΤΙΔΗΣ

Ο Ζαμπατες ζει και άλλες ιστορίες του γλυκού νερού Αθηνο, Νιφίλη, 1998. ItA. 156

Ένας πβζογράφος της μνήμης Ο

Δημήτρης Πετσετίδης ενσωματώνει στην τέχνη του ό,τι ουσιαστικότερο μας κληροδότησε η πεζογραφική μας παράδοση. Γεννημένος το 1940 έχει βιώσει σε τρυφ ερή ηλικία εμπειρίες από μια σκληρή εποχή, όπως ήταν ο Εμφύλιος, και μάλιστα στην επαρχία. Η ε ­ ποχή εκείνη, μυθική σχεδόν για το υ ς λο γοτέχνες που γεννήθηκαν μια τουλάχιστον δ εκαετία αργότερα, ήταν για όσους τη βίωσαν κάτι σαν καμίνι που ισχυροποίησε το χαρακτήρα τους. Απελευθέρωσε του ς ανθρώπους α­ πό τον ασφυκηκό εναγκαλισμό του ατομισμού, ενίσχυσε την πίστη του ς σε κοινωνικές αξίες, τους έκανε ευαίσθη­ τους απέναντι στην αδικία και τόνωσε τη διαθεσιμότητά τους σε έργα φιλαλληλίας. Διαμόρφωσε ακόμη η σκληρή εκείνη εποχή το ήθος και το ύφ ος το υ ς -σ το ιχ εία αναπόσπαστα σ υ ν δ εδ εμ ένα -

που του ς κάνουν να ξεχωρίζουν από του ς νεότερους ο­ μοτέχνους. Η σ οβαρότητα και η σ εμνότητα και όχι το ταλέντο είναι το στίγμα τους. Άλλωστε δεν είναι παρά το ήθος που καλλιεργεί και πολλαπλασιάζει με καιρό και με κόπο «το τη ς χάριτος τάλαντον», με το οποίο είναι προι­ κισμένοι οι αληθινοί καλλιτέχνες. Η έλλειψ η ήθους εξα ­ φανίζει τα όποια φυσικά τους χαρίσματα: τω γάρ έχονη παντί δοθήσεται και περισσευθήσεται, από δε του μη έχοντος και ο έχει αρθήσεται απ' αυτού .1 Είναι ευνόητο ότι πάντοτε θα υπάρχουν οι εξαιρέσεις α­ πό τον κανόνα. Ο Πετσετίδης ωστόσο διαθέτει και τάλα­ ντο και ήθος. Είναι προικισμένος με το φυσικό χάρισμα του αφηγητή. Καθώς όμως ήταν υποχρεωμένος ως μα­ θηματικός να χρησιμοποιεί μια διαφορετική συμβολική

ΝΕΦ ΕΛ Η - Μ Ο Υ ΣΙΚ Η

Άλφρεντ Μπρέντελ ΜΟΥΣΙΚΟΙ ΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΚΑΙ ΑΝΑΣΤΟΧΑΣΜΟΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΧΑΡΑ ΙΑΚΩΒΙΔΟΥ

γλώσσα, τις οίδε πόσο μόχθο θα κατέβαλε, για να κατα­ κτήσει και την άλλη γλώσσα, τη λογοτεχνική. Κι αν σκεφ τεί κανείς ότι από το 1983 ως σήμερα -σ ε μια χρονική περίοδο όπου έδωσε και τις τέσ σ ερις συλλογές διηγη­ μάτων το υ - ζει και εργάζεται σε μια επαρχιακή πόλη, τη Σπάρτη, καταλαβαίνει τι αποθέματα αντίστασης πρέπει να διαθέτει, για να φτάσει εκεί όπου έφτασε. Οι υποθέσεις αυτές για τις δυσκολίες που ανπμετώπισε επιβεβαιώ νονται και από την αργοπορημένη εμφάνισή του. Τα πρώτα του διηγήματα άρχισε να τα δημοσιεύει στην εφημερίδα «Τα Νέα» από το 1977, ενώ την πρώτη του συλλογή Δώδεκα στο δίφραγκο εξέδω σ ε τ ο 1986. Ακολούθησαν οι συλλογές Το παιχνίδι (1991), Επίλογος στα χιόνια (1993) και Ο Σαμπατές ζει και άλλες ιστορίες του γλυκού νερού (1998). Την τελευταία συγκροτούν δ ε­ κατέσσερα διηγήματα.2 Ο Π ετσ ετίδης είναι πεζογράφ ος τ η ς μνήμης. Στην τ ε ­ λευταία του συλλογή τα πέντε πρώτα διηγήματα σχετί­ ζονται με εικόνες και βιώ ματα τη ς παιδικής ηλικίας, ό­ πως για παράδειγμα οι αναμνήσεις του αφηγητή από το χωριό της γιαγιάς του και τον παραποτάμιο τεχνικό πο­ λιτισμό: τους υδρόμυλους, τις νεροτριβές, τα αρδευτικά

♦ Ο συγγραφέας κατορθώνει μέσα σε ένα σύγχρονο διήγημα να εκφράσει λαϊκές λαχτάρες κι όνειρα που Ένας από τους σημαντικότερους πιανίστες της εποχής μας, ο Alfred Brendel, μας προσκαλεί να ακολουθήσουμε την σκέψη του πάνω σε συνθέτες όπως ο Beethoven, ο Mozart, ο Schubert και το πιανιστικό τους έργο, πάνω στον Liszt και τον Busoni, καθώς και στη σχέση του πιανίστα με το κοινό, με τα πιάνα, τις ζωντανές ηχογραφήσεις, το χιούμορ και την μουσική.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦ ΕΛΗ ...η άλλη άπορη στο βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 - FAX: 36.23.093 e-m ail: n e fe li-p @ o te n e t.g r.

ανάγονται στον ηρωικό κόσμο του κλέφτικου τραγουδιού

αυλάκια, τις δέσες και τη φούρφουρη, όπου ξέδιναν κο­ λυμπώντας τ α παιδιά και οι νέοι («Νερό ποταμίσιο», «Η μύηση»). Τα υπόλοιπα διηγήματα συνδέονται με εμπειρίες από τη νεανική, τη φοιτητική και την επαγγελματική ζωή. Οι ι­ στορίες του είναι κοινότυπες, όπως και οι άνθρωποί του, χωρίς ιδιαιτερότητες. Στα πέντε πρώτα διηγήματα κατα­ γράφονται εικόνες από τον εμφύλιο, όπως τις έχει δια­ τηρήσει η παιδική μνήμη. Τοπικό πλαίσιο των ιστοριών είναι το χωριό, η επαρχιακή πόλη και, σπανιότερα, περι­ θωριακές περιοχές τη ς πρωτεύουσας. Πρωταγωνιστές είναι αγαπημένα συγγενικά πρόσωπα, όπως η τετραπέ­ ρατη εκείνη γιαγιά («Νερό ποταμίσιο»), ο αυστηρός πα-

κριτική

τέρ ας («Παραπόδας»), τα παιδιά («Η μύηση»), φοιτητές («Ρηνούλα», «Διφυλλάκι»), τύποι που θέλουν να πλουτί­ σουν από τις ανώμαλες καταστάσεις («Το σεβρολετάκι»), ευαίσθητοι λαϊκοί άνθρωποι («Το καναρίνι»), συμπα-

Σύγχρονη ελληνική πεζογραφία Κ Ω Σ Τ Α Σ Σ Ω Τ Η Ρ ΙΟ Υ

0 συγγραφέας δημιουργεί έναν

Κοντραπόστο αφηγήματα της πόλης

φανταστικό κόσμο συμπαγή και ομοιογενή τηρώντας με ευλάβεια όλες τις ρεαλιστικές συμβάσεις ♦ θείς περιθωριακοί («Χωρίς οικογένεια», «Ο μαύρος Πήτερ»), Ο ερωτισμός και τα ερωτικά ήθη είναι θέμα πολ­ λών διηγημάτων («Η μύηση», «Διφυλλάκι», «Ρηνούλα», «Το φολκσβάγκεντου Θανασάκη», «Ως πρόβατα»), Η θεματογραφία του παραπέμπει στο ρεαλισμό. Ο συγ­ γραφ έας, για να στήσει τα σκηνικά του, όπου εντάσσει τις κοινότυπες ισ τορίες του, βασίζεται στη γνώση των πραγμάτων. Δημιουργεί ένα φανταστικό κόσμο συμπα­ γή και ομοιογενή τηρώντας με ευλάβεια όλες τις ρεαλι­ στικές συμβάσεις. Επιχειρεί και στις ιστορίες, που έχουν χαρακτήρα αυτοαναφορικό, και στις άλλες, όπου αναφ έρεται σε άλλα πρόσωπα, να δώσει μια αντικειμενική παράσταση των πραγμάτων, να δείξει τα πράγματα, αποφεύγοντας τα σχόλια του αφηγητή, την επιτήδευση και την επίδειξη καινοφανών τεχνοτροπιών. Τα διηγήματά του χάρη στην οικονομία των μέσων, την αυστηρή οργάνωση του υλικού και, προπάντων, τη γλωσσική σα­ φήνεια και ακρίβεια κυλούν αβίαστα, όπως το νερό που αναβλύζει από μια φυσική πηγή. Ενδιαφέρον παρουσιάζει το παρά την προσδοκία τέλος τη ς ιστορίας που εμφανίζεται σε μερικά διηγήματα και που είναι άλλοτε μια βίαιη πράξη, όπως π.χ. οι εκτελέ­ σεις πολιτικών αντιπάλων («Νερό ποταμίσιο»), άλλοτε το θανατηφόρο ατύχημα («Το σεβρολετάκι»), άλλοτε η ο­ δυνηρή λύση αδιέξοδων καταστάσεων («Χωρίς οικογέ­ νεια», «Ως πρόβατον»). Δυο βασικά χαρακτηριστικά της συλλογής είναι το αυστηρό ήθος τω ν προσώπων που α­ ντανακλά το κλίμα της εποχής («Παραπόδας») και μια χι­ ουμοριστική διάθεση, η οποία εκφράζει μια αισιόδοξη α­ ντίληψη που μετριάζει το βάρος των καταστάσεων. Ο συγγραφέας συνδυάζοντας τον αυστηρό με τον ελαφρό τόνο αφήνει το λανθάνον αίσθημα να λειτουρ γεί υπό­ γεια και εξασφαλίζει ένα άρτιο αισθητικό αποτέλεσμα.

κριτική

24 άνθρωποι αφηγούνται- μιλούν για τον εαυτό τους, για τις στιγμές τους, για τη ζωή τους, για τις συμβάσεις τους. Το μόνο που τους συνδέει είναι η ίδια η πόλη- αυτό ακριβώς που τους διαφοροποιεί, τους αποξενώνει, τους ενοχλεί, τους αφομοιώνει, τους εμπαίζει... Έ ν α β ιβ λ ίο ε ξ α ιρ ε τ ικ ό

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ ... η άλλη άποψη στο βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 - FAX: 36.23.093 e-m ail: n e fe li-p @ o te n e t.g r.

Μ ε λιτά μέσα προβάλλει τη σκληρότητα ορισμένων κα­ ταστάσεων, οι οποίες φτάνουν κάποτε ως τον κυνισμό. Αυτό παρατηρείται λόγου χάρη στο διήγημα «Ως πρόβατον», όπου ο κορεσμένος αρσενικός παραδίδει ανάλ­

λογής: Ο Σαμπατές ζει. Το χρονικό πλαίσιο της ιστορίας είναι ο τριακονταετής Εμφύλιος: αρχίζει από το τέλ ο ς του και τελειώ νει μετά την πτώση τη ς δικτατορίας και τη μεταπολίτευση. Αναφέρεται στην εξόντωση του τελ ευ­

γητος στον αντικαταστάτη το θύμα του: ένα εγκαταλειμ­ μένο και παραστρατημένο νεαρό κορίτσι. Αντιγράφω το τέλος του διηγήματος:

ταίου αντάρτη τη ς περιοχής, που ακούει στο σημαδιακό όνομα Βαγγέλης Γκεβάρας ή Σαμπατές. Ο αντάρτης ύ­ στερα από προδοσία εξοντώνεται στο κρησφύγετό του με καταιγισμό πυρών:

- Κοίταξε, Άγγελε, έχω μια πάρα πολύ σοβαρή δουλειά [...] Θα μπορούσες να φιλοξενήσεις τη Σούλα για μερικές ημέρες; - Μετά χαράς, κάνει αμέσως αυτός, στρέφοντας το βλέμ­ μα του προς το μέρος του κοριτσιού, το οποίο στέκεται με σκυμμένο το κεφάλι και σταυρωμένα τα χέρια [...]

- Ωραία, λοιπόν, γεια σας! τους λέει ο Κώστας και κάνει μεταβολή προς την πόρτα. Ξεκινάει με φόρα, αλλά καθώς απομακρύνεται όλο και κοντοστέκεται, σε μια στιγμή, ενώ βρίσκεται στο μέσον της αίθουσας, σταματάει, ανάβει τσι­ γάρο, κάνει να γυρίσει το κεφάλι του, όμως το μετανιώνει και, περπατώντας με αργό βήμα τώρα, ανοίγει την πόρτα και χάνεται πίσω από τα θολά τζάμια. Ένα από τα ωραιότερα διηγήματα που γράφ τηκαν τ α τελευταία χρόνια είναι το ομώνυμο με τον τίτλο τη ς συλ-

Δημήτρης Σωτηρόπουλος BALL STATE UNIVERSITY Ο Ψυχάρης και η Φιληνάδα μας η Μιχτή

Ο Ψυχαρης η Φιληναδα μας η Μιχτη

Το γλωσσικό μας σαν τριτοκοσμικό φαινόμενο Κεντρική Διάθεση: Βιβλιοπωλείο: «Παηαδήμα» Ιπποκράτους 8 ΑΘΗΝΑ

Όμως, όταν αποχώρησε κι ο τελευταίος αξιωματικός από το κρησφύγετο του Σαμπατέ, αφού έριξε μια άγρια κλο­ τσιά στο χιλιοτρυπημένο κουφάρι, ο Βαγγέλης σηκώθηκε και αφού γλίστρησε σαν αίλουρος στην απότομη πλευρά των κοτρονιών, κατέβηκε στο χώμα από την αντίπερα με­ ριά και χάθηκε μέσα στα άγρια ρουμάνια που άρχιζαν από τη ρίζα των βράχων. Ο συγγραφέας διερμηνεύοντας επιθυμίες φοβισμένων και κατατρεγμένων ανθρώπων και εμπλέκοντας πραγμα­ τικά γεγονότα και φανταστικές αφηγήσεις φτάνει σε ένα επίτευγμα: τη διαθρύληση του ήρωα. Κατορθώνει δηλα­ δή μέσα σε ένα σύγχρονο διήγημα να εκφράσει λαϊκές λαχτάρες και όνειρα που ανάγονται στον ηρωικό κόσμο του κλέφτικου τραγουδιού: Τα πρώτα χρόνια μετά την άνιση εκείνη μάχη του στραπωτικού τμήματος με τον μοναχικό αντάρτη, όσο περνούσε ο καιρός, αντί οι χωριανοί του Βαγγέλη Γκεβάρα να το παίρ­ νουν απόφαση ότι πάει κι αυτός, τον έφαγαν, όπως και τό­ σους άλλους άλλωστε, αντί να τον ξεχάσουν και να πάψουν να ασχολούνται με την παρουσία ή απουσία του, α­ ντίθετα με διάφορα περιστατικά που συνέβαιναν πότε εδώ και πότε εκεί, είχαν πειστεί σχεδόν όλοι ότι ο Σαμπατές κυ­ κλοφορούσε στους λόγγους και τα ρουμάνια του χωριού. Και, τώρα, άρχισαν να ξεθάβουν ιστορίες και περιστατικά από τη ζωή του, να διηγούνται τα κατορθώματά του ακόμη και τότε που ήταν μικρό παιδί. Κάμποσοι άντρες του χωρι­ ού, μετά τη βραδινή προσευχή τους, χωρίς ποτέ να έχει μι­ λήσει σχετικά ο ένας στον άλλον, έγερναν στο ανοιχτό πα­ ράθυρο και ψιθύριζαν: «Βαγγέλη, βοήθα!» και, όταν ήσαν σίγουροι ότι δεν τους ακούει κανείς, φώναζαν δυνατότε­ ρα: «Βαγγέλη, να ’σαι καλά, βοήθα!». □ Σημειώσεις 1. Κατά Ματθαίον, ΚΕ', 28.

2.1. Νερό ποταμίσιο, 2. Παραπόδας, 3. Το σεβρολετάκι, 4 .0 Σαμπατές ζει, 5. Η μύηση, 6. Χωρίς οικογένεια, 7. Μετά τιμής, 8. Διφυλλάκι, 9. Ρηνούλα, 10. Το φολκσβάγκεντου Θανασάκη, 11. Ως πρόβατον, 12. Το καναρίνι, 13.0 μαύρος Πήτερ και 14. Φροντιστήριο Μαθηματικών «η οροφή».

------------------------------------------- κριτική

&

W w w g' &

v

A . I. B ezzerides

Η α γ ο ρ ά τω ν κλ€φ τώ ν M inette W alter s

Η ηχώ Elm o r e L e o n a r d

Α π όδρασ η σ το Μ α ϊά μ ι J enefer S hute

Εγκλήματα π άθους Law rence B lo ck

Α κ ό μ α και οι α χ ρ είο ι A n d r e w N e id e r m a n

Ο δ ικ η γ ό ρ ο ς του Δ ια β ό λο υ J o n a th a n H arr

Θ α ν ά σ ιμ ο ς κ ίν δ υ ν ο ς M a u d T a b a c h n ik

Ενα ν ο σ η ρ ό κ α λ ο κ α ίρ ι D ick F rancis

Η τιμή των Κ ίνλοχ

πατακη

σ

ε

ό λ α

α

β

ι

β

λ

ι

π

ω

λ

ε

ί

a

Ο ΒασίΠης Κοϋαμοράς γράφει γιο ίο βιβλίο ίου Ηουρδιοιο παιχνίδι: Ευρώπη Γ οάφω, έχοντας, πάντοτε, στον νου μου ένα «deμα». Μην πιστέψετε ότι από τα χρόνια της νεότητάς μου -εννοώ της πρώτης, της εφηβικής- είχα βρει το κέντρο όπου έμελλε αργότερα να στοχεύσω. Ούτε σήμερα ακόμη, που η απόσταση του χρόνου με βοη­ θάει να δω πιο καθαρά τις κατακτήσεις του παρελ­ θόντος, μπορώ να δω το βυθό, αν θεωρήσουμε ότι από εκεί αναδύονται τα βέλη, βέλη-λέξεις, όπου το βίωμα και η τέχνη συναντώνται. Ο βυθός, ο δημι­ ουργικός, ο οποίος ευρίσκεται εντός μας, δεν είναι τίποτε άλλο, από το βύθισμα σ’ αυτό που φαίνεται. Και το παράδοξο είναι -παράδοξο διότι δεν υπακού­ ει εις τους νόμους της λογικής-, ότι το φαίνεσθαι δεν είναι της τάξεω ς του ορατού διά γυμνού οφθαλμού, αλλά ούτε και της τάξεως του αόρατου, ούτε έχει ευθεία σχέση με φυσικά και μεταφυσικά φαινόμενα. Το κέντρο τοξεύεται -κι ας έχεις την ψευδή αίσθη­ ση ότι το τοξεύεις- με μια ριξιά, αρκεί το χέρι, το οποίο τοξεύει (βλέπε: γράφει) να έχει ασκηθεί στην ετοιμότητα της ψυχής. Και αυτή η ετοιμότητα δεν έχει σχέση με τις χιλιά­ δες, εκατομμύρια πληροφορίες, τις οποίες μάθαμε να εναποθέτουμε στα ατέλειωτα συρταράκια του μυαλού μας. Αν ήταν έτσι «κατασκευασμένη» η ετοι­ μότητα της ψυχής, θα ήταν ακόμη μία έννοια, επο­

μένως άλλη μία ψηφίδα στη χώρα της αφαίρεσης. Δεν θέλω να υποστηρίξω ότι η ποίηση αποκλειστικά και μόνον λειτούργησε δίκην ιατρού ψυχής, ότι έφερε την ισορροπία σ' έναν κλυδωνιζόμενο εαυτό, διότι αυτό θα αδικούσε τόσο εμένα, όσο και το αποτέλεσμα, το ποίημα. Πέρα ότι με έμαθε να αντέ­ χω και να υπομένω, με την καρτερία του ανθρώπου που γνωρίζει ότι η ύπαρξή του είναι πεπερασμένη, πέρα ότι μ’ έμαθε να αντιμετωπίζω τις δυσκολίες χωρίς να αμύνομαι, ούτε όμως και να επιτίθεμαι, μ’ έμαθε κυρίως να μη σβεννύω τον διαρκή και διακαή πόθο απέναντι στην ίδια τη ζωή, να στέκομαι ολόρ­ θος και να μην κατακλίνομαι, να λυγώ, όπως το λιγνό δεντράκι, όποτε χρειάζεται, χωρίς οι δουλείες να αλλοιώνουν την προσωπικότητά μου, μ’ έμαθε μ' έναν τρόπο μοναδικό να δημιουργώ συνθέσεις ποιη­ τικής επινόησης και προσανατολισμού. Ήθελα με απλό τρόπο, όπως απλά προσεγγίζουμε μια γυναίκα, η οποία μάς «καίει», να μιλήσω, αλλά κυρίως να αφουγκραστώ, μην επεμβαίνοντας στη φύση τόσο του ανθρώπου όσο και των πραγμάτων. Για μένα η ποίηση εξακολουθεί να είναι ένας δρό­ μος. Δεν γνωρίζω αν είναι ο καλύτερος ή ο χειρό­ τερος. Είναι, όμως, αυτός που γνωρίζω καλύτερα. Κι αυτόν ακριβώς το δρόμο ακολούθησα για να γράψω το «Κουρδιστό παιχνίδι: Ευρώπη».

. κριτική

ΟϋΘΟΕΜΧΙ ΒΑΣΙΛΗΣ Κ. ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ

Κουρδιστό Παιχνίδι: Ευρώπη Αθήνα, Καοτανιώτης, 1997. ItX. 40

Μία πθρίπτωσπ αναβίωσης αρχόγονων αρωτημάτων Γιώργου Βέη

«Lullaby.

Let nations rage, Let nations fall.»

Elizabeth Bishop (1946)

T

o π οιητικό εγ χ ε ίρ η μ α το υ Βασίλη Κ. Κ α λαμ αρά , όπως συνάγεται ευθέως από το δεύτερο βιβλίο του, το «Κουρδιστό Παιχνίδι: Ευρώπη», είναι από τη φύση το υ οριακό: θ έτο ντα ς αλλεπ άλληλα ερω τήμ ατα, που αφ ορούν κατεξοχήν στη γενικότερ η συνοχή αλλά και στην αποδοτική λειτουργικότητα του πλέγματος των κρί­ σιμων κοσμικών δομών, ανακαλεί έμμεσα πλην σαφέστα­ τα τόσο την αγωνία των προσωκρατικών φιλοσόφων, και

κριτική

δη του Ηρ άκλειτου, όσο και το τρ αγ ικό α δ ιέξοδ ο τω ν κορυφαίω ν μυστών τη ς Γνώσης των πρώτων χριστιανι­ κών χρόνων. Δίνοντας αντίστοιχα και το στίγμα της δικής μας, διάσημης πλέον, ψυχωσικής ετερότητας, ο Βασίλης Κ. Καλαμαράς δεν παύει να επικαλείται συνεχώς την ιδιάζουσα υφή ορισμένων κοινών τόπων άγους, όπως είναι, για παράδειγμα: το φάσμα της όλης απειλής που διακρί­ νει την αέναη διαπάλη του -φαντασ ιακού- Καλού και του -φαντασιακού, επίσης- Κακού, η ματαιότητα αλλά και η αναπόφευκτη σχετικότητα τη ς ανθρώπινης σοφίας, το σκληρό, ενίοτε απονενοημένο αίτημα της αυθυπέρβασης των ορίων αντοχής πάθους από την πλευρά τη ς ανθρώπι­ νης ύπαρξης, οι ολέθριες, τις περισσότερες φορές, τρι­ βές και έριδες που παρουσιάζουν στις σχέσεις τους γει-

■W

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ

ΤΡΕΙΣ ΑΔΕΙΕΣ ΚΑΡΕΚΛ ΕΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ

Τρεις άδειες καρέκλες

τονικοί και μη λαοί, και, φυσικά, το μέγο ηθικό κόστος που συνεπάγονται α υτές κα θεα υ τές οι εκφ άνσ εις τη ς γενικότερης αναπηρίας του συνήθως κάθετα διχασμένου εγώ. Ενός εγώ που αδημονεί να συλλάβει το νόημα του παντός, ενώ την ίδ ια στιγμή αδ υνατεί να ανιχνεύσει με ακρίβεια, ή με υποτυπώδη έστω προσέγγιση, τις δικές του εσωτερικές διαστάσεις, θύμα και άθυρμα εν πολλοίς των γνωστών αυτοκσταστροφικών, ανεξέλεγκτων ροπών του.

♦ Ο Β. Κ. Καλαμαράς ανακαλεί τόσο την αγωνία των προσωκρατικών φιλοσόφων, και δη του Ηράκλειτου, όσο και το τραγικό αδιέξοδο των κορυφαίων μυστών της Γνώσηςτων πρώτων χριστιανικών χρόνων ♦

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ

Τα επτά διηγήματα που απαρτίζουν το βιβλίο αυτό, αντανακλούν τη συγγραφική πορεία και πιστοποιούν τις κατακτήσεις του συγγραφέα στο χώρο της δημιουργικής πεζογραφίας: την ιλιγγιώδη γλώσσα, την υπονόμευση του ρεαλιστικού πεδίου, την αιώρηση μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, το ειρωνικό ιδιόλεκτο, το παιχνίδι. ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΩΣΤΙΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦ ΕΛΗ ... η άλλη άποψη στο βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ> 36.07.744 - FAX: 36.23.093 e-m ail: n e fe li-p @ o te n e t.g r.

Ο π αρμενιδικής κ αταβολής τρ ό μ ο ς το υ κενού (horror vacui) αλλά και τα όσα δεινά συνεπάγεται η οντολογική αγκύλωση του είναι συναποτελούν τον πυρήνα των ενδεικτικότερων ποιητικών αναφορών: «...έρχεται φως / Να φωτιστούμε να πάρει ταχύτητα I Το παιχνίδι του Κόσμου

να κινηθεί I Να πάψει επιτέλους να στέκει /Ακίνητο, να σταματήσει αυτή η/Ακινησία του συντρίβεσθαι /Ακινησία της σκουριάς εκρηκτικά I Ακούς το μέταλλο να καταρρέει I

Ακούς να αποσχίζεται σε κομμάτια I Το μέταλλο, τι τρα­ γούδι να βρεις» (βλ. σελ. 16 επ.). Θα μπορούσα, μάλιστα, π ρ οεκτείνοντας σ ’ ένα βαθμό τις π α ρατηρήσ εις μου αυτές, να ισχυριστώ ότι η μάλλον αναπόφευκτη καταγω­ γή μας από το χ άος, όπως ορίζεται ευκρινώς από του ς στίχους τη ς σελίδας 22 «... όταν εγείρεσαι ερχόμενος I

Από το χάος όταν μάχεσαι I Τον ίδιο τον εαυτό σου να βρεις την ισορροπία I Όταν η ζυγαριά έχει χάσει το ζύγι της / Και δεν ζυγίζει», είναι ακριβώς όμοια μ’ εκείνη που υπομνηματίζει με υποδειγματική νηφαλιότητα ο επάρκέστερος, απ’ όσα γνωρίζουμε έω ς σ ήμερα, των γνωστι­ κών, ο απροσδόκητος ποιητής Βαλεντίνος, που μας χάρι­ σε όντως μία από τις ευρηματικότερες ανθρωπογονίες. Εκεί μνημονεύεται, δεκαοκτώ ολόκληρους αιώνες πριν ο Κάρολος Γιουνγκ μιλήσει για το ομαδικό ασύνειδο, ο χαο­ τικός αλλά γενεσιουργός Βυθός ο οποίος διεκδικεί την κατευθείαν γραμμή καταγωγής μας. Η διαχρονικότητα αυτού του συγκεκριμένου, καθολικού

κριτική

πανικού που εμφιλοχωρεί προοδευτικά στα περισσότερα από τα αναπάντητα, ενίοτε σωτηριολογικού χαρακτήρα, ερωτήματα παρέχει το απαραίτητο εκείνο εννοιολογικό περίγραμμα εντός του οποίου οφείλουν να αναπτυχθούν τα επί μέρους δραστικά ιδεολογήματα του «Κουρδιστού Παιχνιδιού: Ευρώπη». Παραβάλλω:«... και ενώ/Πιστεύεις ότι όλα καθηλώθηκαν ότι όλα / Στρώθηκαν ότι όλα κουλουριάστηκαν επί των ποδών / Του Μεγάλου Ποιμένος» (σελ.

22) σε αντιπαραβολή με του ς εξή ς στίχους: «Ποιος ο

μέγας Καταστροφέας I Και ποιος ο αντίρροπος μέγας I Σωτήρ, ποιος ο Ισορροπιστής και I Ποιος ο Ανισόρροπος, ποιος ο /Δίκαιος και ποιος ο Άδικος;» (βλ. σελ. 36). Η ποι­ κιλία των ρητορικών αποριών και των συναφών μορφολογικών τύπων μάς θυμίζει, επίσης, εδώ την τεχνική των διε­ ξοδικών ρητορικών σπονδύλων μιας αυτοαναστρεφόμενης γραφής, που χαρακτηρίζει ε ξ ολοκλήρου τη σύνταξη κυρίως των ομιλιών αλλά και των άλλων ειδών επικοινω­ νίας των βυζαντινών χρόνων - βλ. εν προκειμένω την κειμενική ευλυγισ ία τη ς εικοσ τής ογδόης επιστολής του Μ εγάλου Βασιλείου προς την εκκλησία τη ς Νεοκαισαρείας, του 368: οι συμβατικές ή μη απαντήσεις προεξο­ φλούν σχεδόν τις αμέσως επόμενες αναγκαίες ή μη ερω­ τήσεις κ,ο.κ. Από αυτήν την άποψη το ακροτελεύτιο ερώ­ τημα που θέτει ο Βασίλης Κ. Καλαμαράς έχει οριοθετήσει τον μεγάλο εφιάλτη: «Ποιος θέλει κομμάτια το παιχνίδι μας I Ποιος κομματιάζει το παιχνίδι της Ζωής;» (βλ. σελ.

37). Εδώ το πρόσχημα δ ίνει τη θέση το υ στη ρ ητορεία του ε ξ αντικειμένου πραγματικού. Η κορύφωση της έντα­ σης είναι, τελικά, η καταξιωμένη ερώτηση. Η παρουσία του δαιμονικού συμπληρώνει την τοιχογρα­ φ ία τ η ς μ εγ ά λ η ς ρ ή ξη ς, ω ς α π α ρ α ίτη το ς δ ε ύ τε ρ ο ς πόλος των σχετικών αυτοαναφορών. Ε ξ ού και η απολυ­ τότητα του μανιχάίσμού «... και δαίμονας I Καβαλικεύει τη

ζωή μας σκαλώνει I Στην ράχη μας την γκρεμισμένη I Δεν μας αφήνει σε ησυχία/Δενμας δίνει ανάπαυση/Αλλά μας τυραννεί στο αυτονόητο I Μας τυραννεί στο νόημα των λέξεων / Και ποιος να απαντήσει στο ερώτημα» (βλ. σελ.

19). Ο Βασίλης Κ. Καλαμαράς διάλεξε πράγματι ένα δύσκολο, από υφολογική πλευρά, εννοώ, δρόμο. Ενώ θα μπορού­ σε, δηλαδή, να αρκεστεί σ’ αυτά που φαίνεται να προτι­ μούν οι ποιητές τη ς ηλικίας του, τις ατέρμονες ενδοσκο­ πήσεις, για π αράδειγμα, που συνεπάγονται συνήθως, λόγω απειρίας, άγονες διαδρομές στο χώρο τη ς γραφής, εκείνος προτίμησε ευρύτερες και κατ’ επέκτασιν απαιτη­ τικότερες αναζητήσεις. Η αυτοσυγκράτηση, η λεκτική, που έδ ειξε στο χειρισμό του θέματός του τον αποζημίω­ σε: το κουρδιστό παιχνίδι λειτούργησε χωρίς απρόοπτες βλ ά β ες. Ε ίμ α ι β έβ α ιο ς ό τι μελ λο ν τικ ά θ α μ α ς δ ώ σ ει ακόμη αρτιότερες κειμενικές συσκευές. □

Ε

Κ

Δ

Ο

Σ

Ε

Ι

Σ

ΠΑΚΤΠΛΟΣ ΒΙΒΛΙΑ γ ια ΧΡΗΜΑ Ν. Sky: Ο ΧΡΥΣΟΣ... & πώς να τον αποκτήσετε!

20,5x14 - σελ. 112. ISBN 960-7921-28-3 Τρόποι γ ια «χτίσιμο» π ερ ιουσ ίας σ ε χρυσ ό! Ρ άβδοι, π λάκες, λ ίρ ε ς και ά λ λα χ ρ υσ ά νο μί­ σ ματα, δ εν είναι πια «ταμπού» γ ια το ν Έ λ λη­ ν α επ ενδ υτή / επ ιχειρημα τία / συλλέκτη! - Η βασική σ χετική νο μοθεσ ία .

3 .0 0 0 δ ρχ.

Ν. Sky: OFFSHORE... Υπεράκτιες Εταιρείες 20,5x14 - σελ. 112. ISBN 960-7921-25-9 Α ν ά π τ υ ξη τ ο υ θ ε σ μ ο ύ τω ν T a x H a v e n χ ω ­ ρών (φ ο ρ ο λ ο γ ικ ά κ α τα φ ύ γ ια ) κ αι α ν α φ ο ρ ά σ ε 3 4 χ ώ ρ ες, όπου νό μ ιμ α π α ρ έχ ο ν τα ι φ ο ­ ρ ο λ ο γ ικ έ ς α π α λ λ α γ έ ς μ έχ ρ ι 1 0 0 % , σ ε ξ έ ­ νο υ ς επ ιχ ε ιρ η μ α τίες και εισ ο δ η μ α τίες. Υ π ε­ ρ ά κ τ ιες ε τ α ιρ ε ίε ς ε γ κ α θ ιδ ρ ύ ο ν τ α ι μ έσ α σ ε λίγα 24ω ρ α, από απ όσ τασ η, μ ’ ελ ά χ ισ το κό­ σ τος!

3 .0 0 0 δ ρχ.

Ν. Sky: «ΜΙ_Μ» Πολυεπίπεδο Μάρκετινγκ 20,5x14 - σελ. 120. ISBN 960-7923-00-6 Πλήρης ανάλυση της νέας (για την Ελλάδα) μεθόδου εμπορείας, με το σύστημα της δι­ κτύωσης συνεργατών / αντιπροσώπων. Είναι η μέθοδος που «αποδίδει» πολύ υ ψ η λ έ ς α ­ π ο δ ο χ ές στον επιχειρηματία, αλλά και στον συνεργαζόμενο ιδιώτη, που μπορεί να ξεκι­ νήσει χωρίς κεφάλαια, χωρίς πείρα ή εγκα­ ταστάσεις.

3 .0 0 0 δρχ.

ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΗ ΣΑΣ Ή ΑΠΕΥΘΕΙΑΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΗ

ΠΑΚΤΠΛΟΣ Χ Ο Ν Δ Ρ ΙΚ Η - Λ ΙΑ Ν ΙΚ Η Α Ρ ΙΣ Τ Ε ΙΔ Ο Υ 10-12 (7 ο ς όρ .) Α θή να 10559 ν 3 2 .3 1 .0 8 5

Σ ν ν ο μ ιΧ ία Ρε

Ιον

C a r lo M a r i a M a r t i n i

(Uiaalbeirtij

■ ^ 7 η λίγο

ΉκΑ- ·Ύ 6ι·//• //r p r /s /s

• Α κ α δ η μ ία ς 8 8 , 1 0 6 7 8 Α θ ή ν α . Τ η λ .: 3 3 0 2 4 1 5 , 3 8 2 0 6 1 2 - fa x : 3 8 3 6 6 5 8 • Β ιβ λ ι ο π ω λ ε ία : • Γ . Γ ε ν ν α δ ί ο υ 6 , 1 0 6 7 8 Α θ ή ν α . Τ η λ .: 3 8 1 7 8 2 6 , 3 8 0 6 6 6 1 - fa x : 3 8 3 6 6 5 8 • Σ τ ο ά Ο ρ φ έ ω ς , Σ τ ο ά Β ιβ λ ί ο υ

Ι Ι ε σ μ α ζ ό γ λ ο υ 5 , 1 0 5 5 9 Α θ ή ν α . Τ η λ .: 3 2 1 1 2 4 6

• Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η : Κ . Μ ε λ ε ν ί κ ο υ 3 0 , 5 4 6 3 5 . Τ η λ .: 2 4 5 2 2 2 , 2 4 5 9 5 0

f f l© D D O S r a D.H. LAWRENCE

Αθιίνη, Οδός Πανός, 1997. It>. 374

Η ποίηση ©νός μυθ ιστοριογράφου Βαγγέλη Αβανασόπουλου

0

Λ όρενς είναι, βεβαίως, γνω στός ω ς π εζογράφ ος και π ερ ισ σ ότερ ο ω ς σ υ γ γ ρ α φ έα ς τω ν μ υθισ το­ ρ η μ ά τω ν Γ ιοι και Ε ρα σ τές, Το Ο υράνιο Τόξο, Ε ρω τευμ ένες Γυνα ίκες κ α ι Ο Ε ρα σ τή ς τη ς λ α ίδ η ς Τσάττερλυ. Το ευ ρ ύ τερ ο ελληνικό αναγνω στικό κοινό είχε τη ν ευκ αιρ ία να τον γνω ρίσει και ως ποιητή μ ε τη μετάφ ρα σ η το υ ποιήματος «Το καρά βι το υ θανάτου» από τ ο ν Γιώ ρ γο Σ ε φ έ ρ η (Αντιγραφές, 19 8 5 ), μ ε 15 ποιήματα που μ ετέφ ρ α σ ε ο Ά ρ ης Δ ικτα ίος (Μεγάλες Στιγμ ές τ η ς Π οιήσεω ς, 1 9 6 7 ), μ ε ε ίκ ο σ ι π ο ιή μ α τα μεταφ ρα σ μένα από τη ν Ο λυμπία Καράγιω ργα (Είκοσι Ποιήματα, 1972) και με το π οίημα «Ίσκιοι» που μ ετ έ­ φ ρ α σ ε η Μ ερόπ η Ο ικ ο νό μ ο υ (Αγγλική Μ εταφ υσική Ποίηση, 1 9 7 5 ). Μ ε τ η μ ε τ ά φ ρ α σ η , επ ο μ ένω ς, τ ο υ

Κ ώ σ τα Ιω άννου μ ε τ α φ έ ρ ε τ α ι γ ια π ρώ τη φ ο ρ ά σ τη γλώ σ σ α μ α ς - σε δίγλωσση έκδο σ η - έν α σημαντικό μέρ ο ς από το π οιητικό έρ γ ο το υ Άγγλου μυθισ τοριογ ρ ά φ ο υ , τ ο οποίο αν τιπ ροσ ω π εύει ό λ ες τ ις π ερ ιό ­ δ ο υς τη ς πορείας το υ ω ς ποιητή. Από τ α 2 2 0 περίπ ου π οιήματα τ η ς π ρώ της π εριόδου (1 9 1 3 -1 9 1 8 ) έχ ο υ ν μ ετ α φ ρ α σ τεί 18 π οιήματα . Σ τη ν αρχή τη ς π εριόδου α υτής η ποίησή το υ έχ ει αυτοβιογρ αφ ικό χαρ ακτήρα και ακολο υθεί τη φ όρ μα τω ν ποι­ ητώ ν τ η ς ν εο ρ ο μ α ντική ς κ ίνησ ης τω ν Ά γ γλω ν ποιη­ τώ ν τη ς δ εύ τερ η ς δ εκα ετία ς το υ αιώνα μας, τω ν γνω­ σ τώ ν ω ς « G e o rg ia n s » (J o h n M a s e fie ld , L a s c e lle s A b e rc o m b ie , R u p e rt B ro o k e ), εν ώ κ α τ ά τ η δ ιε τ ία 19 1 4 -1 6 δ έχ ετα ι τη ν επ ιρρ οή τω ν Ιταλώ ν Φ ουτουρ ι-

στών, τω ν Αγγλοαμερικανώ ν Εικονιστών και το υ W alt W hitm a n. Το κλείσ ιμο τ η ς α υ τ ο β ιο γ ρ α φ ικ ή ς φ ά σ η ς γίνεται με τη σ υλλογή Look! We Have Come Through (1 9 1 7 ), η ο π οία α ν τιπ ρ ο σ ω π εύ ετα ι μ ε δ ύ ο από τ α δ έκα οκτώ μεταφ ρα σ μένα ποιήματα. Από τη συλλογή Birds, Beasts and Flowers (1923) έχουν μεταφ ρα σ τεί δύο ποιήματα, συμπληρώ νοντας έτσ ι το ν αρ ιθμό τω ν είκ ο σ ι π οιημάτω ν που α π ο τελ ο ύ ν τ ο Π ρ ώ το Μ έρ ο ς το υ βιβλ ίου που κ αλύ π τει τη ν πρώτη και μέσ η π ερίο­ ♦ δ ο τ η ς π ο ίη σ η ς τ ο υ Λ όρενς.

χ ο υ ν σ τη ν ελ λ η ν ικ ή μ ετ ά φ ρ α σ η κ αι π ο ιή μ α τα σ τα οπ ο ία μ ε τρ ό π ο π ο ιη τικ ά α ν ε π ε ξ έ ρ γ α σ τ ο δ ίν ε τ α ι σ υνοπ τικά, π υκνά και α π ο φ θεγ μ α τικ ά η φ ιλ ο σ ο φ ία το υ Λ ό ρ ε ν ς κ αι πιο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν α η εμ π ε ιρ ία το υ η σ χ ετικ ή μ ε τ η ν κ ρ ισ ιμ ό τερ η ανθρ ώ π ινη σ χέσ η: τη ν ερ ω τική. Τ α π οιήματα α υ τ ά - που έχ ο υν χ α ρ α κ τη ρ ι­ σ τεί από την κριτική ω ς ά τεχνα ή πεζολογικά - και πιο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ α θ α ή τα ν γ ια τ ο υ ς α ν α γ ν ώ σ τ ες τ ω ν μυθ ισ τορ ημάτω ν, α λ λά και τ η ν ε ικ ό ν α τ ο υ ω ς π ο ιη τή δ ε ν θ α έβ λ α π τ α ν , μ ια κ α ι α υ τ ή ο ύ τω ς ή ά λ λω ς είν α ι μ έτρια από τη στιγμή που η μετάφ ρα σ η τω ν ποιημάτω ν τ ο υ δ ε ν π ε ρ ιο ρ ίζ ε τ α ι σ τα Last Poem s (κα ι ιδ ια ίτ ε ρ α στο «Κ αράβι το υ Θ ανάτου» κ α ι σ τ ο υ ς « Ί σ κ ιο υ ς » ) κ α ι σ τα X III «[T h e M id -d a y V erse ]» κ α ι X IV « [T h e D aw n Verse]» από το μυθισ τόρημα The Plumed Serpent. Τ α ποιήματα, όμως, αυτά, που απ οφεύγονται από τον Έ λ λη ν α μ ετ α φ ρ α σ τή , ε κ φ ρ ά ζο υ ν και τ ις π ο ιη τικ ές α ρ χ ές το υ Λ ό ρ ε ν ς, μ ια κ αι α υ τ ό ς είν α ι γνω σ τό πως α δ ια φ ο ρ ο ύ σ ε για τη ν ποιητική φ ό ρ μ α σ ε σ χέσ η με τ η ν εμ π ειρ ία που ή θ ε λ ε ν α απ οκρ υσ ταλλώ σ ει μέσ α από α υ τή ν - κ αι η εμπ ειρία τη ν οποία ή θ ε λ ε να απο­ κρυσ τα λλώ σ ει με τ α π οιήματα α υ τ ή ς τ η ς σ υλ λογ ής είναι γνωστή, δ εδομένου ότι απ οτελούν ποιητική απο­ τύ π ω σ η τ ο υ ερ ω τ ικ ο ύ δ ε σ μ ο ύ τ ο υ μ ε τ η ν F r ie d a W e e k le y , σ ύ ζυ γ ο τ ο υ κ α θ η γ η τή τ ο υ τ η ς Γ α λ λ ικ ή ς Φ ιλολογίας στο πανεπιστήμιο. Σ ε α ρ κ ε τ έ ς π ερ ιπ τώ σ εις η ελ λ η ν ικ ή απ όδοσ η δ εν είναι ακριβής, ιδ ια ίτερ α σ τα ποιήματα με ομοιο κατα­ λ η ξία . Π ρ α γ μ α τικ ά , η π ρ ο σ π ά θ εια α π ό δ ο σ η ς τ η ς ο μ ο ιο καταλ ηξίας σ υχνά απ οβαίνει μοιρ αία. Θ α ή τα ν π ροτιμό τερ η η απ όδοση σ ε ε λ εύ θ ερ ο στίχο (ανάλο­ γ ο με εκ είν ο ν τ ο υ Λ ό ρ ε ν ς σ τα Last Poems) απ ό τη δ ια τή ρ η σ η τ η ς ρ ίμ α ς που κ αι τ ο ελ λ η ν ικ ό κ είμ εν ο ε υ τ ε λ ίζ ε ι α λ λ ά κ α ι τ η ν π ο ιη τ ικ ή φ ό ρ μ α - τ ω ν Ά γ γ λ ω ν , ω ς π α ρ ά δ ε ιγ μ α , ν ε ο ρ ο μ α ν τικ ώ ν - ε ίν α ι αδ ύνατο ν α αποδώσει. Ό σ ο κακή - δ η λα δ ή άτεχ νη - κ αι αν είν α ι η ποίηση τ ο υ Λ ό ρ ε ν ς , σ τ α θ έ μ α τ α τ η ς ο μ ο ιο κ α τ α λ η ξ ία ς τη ρ ο ύν τα ι ο ι βασικοί κανόνες, όπως εκ είν ος σύμφ ω ­ να μ ε το ν οποίο το ρήμα είναι π ρ οτιμότερο να ομοιοκ α τ α λ η κ τ ε ί μ ε σ ύ ν δ ε σ μ ο ή ε π ίρ ρ η μ α κ α ι ό χ ι μ ε ρήμα. Α υ τό βεβα ίω ς, είν α ι πολύ δ υσ κο λ ό τερ ο σ την ελληνική , γ ι’ α υ τ ό είν α ι π ρ ο τιμ ό τερ ο να μην το επι­ χ ε ιρ ο ύ μ ε μ ε τ ρ ό π ο υ ς σ υ μ β α τ ικ ο ύ ς π ο υ α π λ ώ ς «δ ιεκπεραιώ νουν» μ ια ρ ίμ α και δ εν π ρ οσ έχουν πως

Χρήσιμη έκδοση που καλύπτει ένα

Σ το Δ εύ τ ερ ο Μ έρ ο ς μ ετα ­ φ ρ ά ζο ν τα ι έν τεκ α π οιήμα­ τ α που έχ ουν επ ιλεγεί από έν α σ ύνολο 5 2 ποιημάτω ν τ η ς π ερ ιό δ ο υ 1 9 1 0 -1 9 2 9 , π ου δ η μ ο σ ιε ύ τ η κ α ν σ ε περιοδικά και αν θολ ογίες ή βρ έθηκαν σ τα κατάλοιπα το υ σ υγγρ αφ έα. Το Τ ρ ίτο Μ έρ ο ς περιλαμβάνει πέντε από τ α 5 2 π οιήμτα που βρίσκονται στο μυθισ τόρ ημα The Plumed Serpent (1926), ενώ στο Τέτα ρ το Μ έρ ο ς μεταφ ρά ζονται 31 ποιήματα από τη συλλογή Pansies (1929) και More Pansies που κ υκλοφ όρη σ ε μ ετά το ν θ ά ν α τό το υ μ ε 2 0 3 π ο ιή μ α τα που β ρ έθ η κ α ν σ ε έν α τετρ ά δ ιο . Το Πέμπτο Μ έρ ο ς το υ βιβλίου απ οτελείται από δ εκα ο κτώ π οιή μ α τα που αντιπ ροσ ω π εύουν τη σ υλλογή Last Poems που π ερ ιλαμβάνει 6 7 ποιήματα τω ν τελευταίω ν μηνών τη ς ζω ής του , τ α οποία β ρ έθη­ καν μ ετά το θά να τό το υ σ ε έν α δ εύ τερ ο τετρ ά δ ιο με αιπ όγραφ α. Σ χ ετικά με τα ποιήματα που μεταφ ρά σ τηκα ν πρέπει ν α π α ρ α τ η ρ ή σ ο υ μ ε πω ς ε π ε λ έ γ η σ α ν ε κ ε ίν α που έχ ο υ ν μ ια φ ιλ ο λ ο γ ικ ή δ ιά σ τα σ η , ενώ α γ ν ο ή θ η κ α ν εκείνα σ τα οποία η εκφ ρα ζόμενη εμπ ειρία είναι τόσ ο έν το νη ώ σ τε ν α μη μπ ορ εί ή ν α μην α ισ θ ά ν ετα ι τη ν ανάγκη να συμβιβασ τεί μ ε τις απ αιτήσεις μιας ποιητι­ κής φ ό ρ μ α ς. Τ α α υτο β ιο γ ρ α φ ικά π οιήματα τη ς σ υλ­ λο γής Look! We Have Come Through, μ ε το ρεαλισ τι­ κό έω ς και αντιποιητικό χ αρ ακ τήρα το υ ς, βρίσκονται πολύ πιο κοντά σ ε α υτό που μέσ α από τη ν ανάγνωση τω ν - γνω σ τώ ν το υ λά χ ισ το ν - μυθ ισ τορ ημάτω ν το υ θεω ρ ο ύμ ε ω ς φ ιλοσ οφ ία, τρόπ ο αντίληψ ης και τόν ο το υ Λ ό ρ ενς. Θ α ή τα ν πρ οτιμό τερ η μια επιλογή π οιη­ μάτω ν που θ α ή τα ν ε ν δ εικτική τ ο υ π οιητή α λ λά και επ εξη γη μ α τικ ή το υ μ υ θ ισ το ρ ιο γ ρ ά φ ο υ Λ ό ρ ενς, μια κ α ι α υ τ ό γ ια τ ο ο π ο ίο κ α τ έ χ ε ι τ η θ έ σ η τ ο υ σ τη ν παγκόσ μια λο γοτεχν ία δ εν είναι ο ύ τε η ποίηση, ο ύτε τ α δοκίμια, ο ύ τε τ α θ εα τρ ικ ά έρ γα, ο ύτε οι τα ξιδ ιω τι­ κές εντυπώ σεις του . Θ α έπρεπε, επομένω ς, να υπάρ­

βασικό κενό στη σχετική ελληνική βιβλιογραφία ♦

©S-

κριτική

στην ηχητική ομοιότητα των λέξεων που ριμάρουν αντιστοιχεί και μια νοηματική σχέση αναλογίας ή συμπλήρωσης. Θα δώσω ένα παράδειγμα από το απλό ποιηματάκι «Rebuked». Η ομοιοκαταληξία του δεύτερου με τον τέταρτο στίχο της πρώτης στροφής («the shadows lie» - «it flutters by») γίνεται προσπάθεια να αποδοθεί ως ρίμα μετά «μπερδεύει» - «κοροϊδεύει». Η αντίστοι­ χη της δεύτερης στροφής «mean» - «between» επιχειρείται να αποδοθεί με τη ρίμα «γνέφουν» - «στρέ­ φουν». Στο βωμό της απόδοσης της ρίμας θυσιάζεται και ο ρυθμός: ο τελευταίος στίχος της πρώτης στρο­ φής είναι «Mock as it flutters by?», και η ελληνική από­ δοση: «Που φτεροκοπά περνώντας με κοροϊδεύει;»! Άλλη λανθασμένη τακτική του μεταφραστή αποτελεί η ασυνείδητη, μάλλον, λυρικοποίηση της εικονοποιίας του Λόρενς. Έναν σχετικό τρόπο αποτελεί η λανθάνουσα προσωποποίηση. Στο ίδιο ποίημα, ως παρά­ δειγμα, το «The white of the moon» αποδίδεται ως «η λευκή σελήνη». Άλλον σχετικό τρόπο αποτελούν οι κλισαρισμένες ποιητικές εκφράσεις: το αγγλικό «and the shallows cut clear // into the setting sun!» αποδίδε­ ται με το «και τα χελιδόνια φαίνονται καθαρά // πάνω σιης δύσης τον δίσκο». Η έκδοση συμπληρώνεται με Σημειώσεις (σσ. 157179) που δίνουν πληροφορίες σχετικά με το χρόνο και τόπο δημοσίευσης του κάθε ποιήματος, καθώς και πληροφορίες εγκυκλοπαιδικού χαρακτήρα (όπως για την αρχαία Τύρο, ή τον φιλόσοφο Μάξιμο, ή τον α γγειογρ άφ ο Ε ξηκία, ή τον Θ εό των Αζτέκω ν Κουετζακοάτλ, ή την Κορδιλιέρα των Βραχωδών Ορέων). Στις Σημειώσεις, επίσης, σχολιάζονται με τον τρόπο σχολικού εγχειριδίου λέξεις, φράσεις, μετρικά σχήματα και άλλα παρόμοια και δίνονται εξηγήσεις σχετικές με την ελληνική απόδοση. Σε αρκετές περι­ πτώσεις επαναλαμβάνονται όσα αναφέρονται στον Πρόλογο και στα Σχόλια, ενώ δεν λείπει η περιφρόνη­ ση καθιερωμένων κριτικών όρων (το enjambments εξηγείται περιφραστικά ως «στίχοι που η έννοιά τους επεκτείνεται και στον επόμενο στίχο» και δεν χρησι­ μοποιείται ο όρος «διασκελισμός»), καθώς και τα τυπογραφικά λάθη, ιδίως στα πνεύματα. Παρ’ όλες τις σχετικώς μικρές ατέλειες, η μετάφραση της επιλογής των ποιημάτων του Λόρενς από τον Κώστα Ιωάννου είναι πολύ χρήσιμη, επειδή καλύπτει ένα βασικό κενό στη σχετική ελληνική βιβλιογραφία. Θα μπορούσε, μάλιστα, να γίνει ακόμη χρησιμότερη, αν σε μια δεύτερη έκδοσή της περιελάμβανε περισ­ σότερα ποιήματα από τις συλλογές Look! We Have Come Through και Last Poems. □ κριτική

ΕΝΘΥΜ ΗΜ ΑΤΑ ΕΝΟΣ Χ Ω Ρ ΙΑ Τ Ο Π Α ΙΔ Ο Υ ΣΧΕΤΙΚΑΜΕΤΗΧΩΡΙΑΤΙΚΗΖΩΗ ΑΠΙΣΤΕΥΤΑΚΙ ΟΜΩΣΑΛΗΘΙΝΑ

Λ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ

!& &

ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΥ 7, 106 78 Α ΘΗΝΑ, τηλ. 33 04 196 - 38 30 604, fax: 38 19 439

ΕΛΕΝΗΣ ΛΑΔΙΑ

Ο ΕΤΤΜΟΣ ΛΟΓΟΣ Διηγήματα ... Ό ανώνυμος άνθρωπος ένιωσε να χάνεται σ’ εναν άγνωστο κόσμο. Μέ βαθιά συναίσθηση πώς δεν θυμόταν τό δικό του όνομα, θέλησε νά μάθει τό όνομα αυτής τής πολίχνης, στην οποία βρέθηκε από μια παραξενιά τής τύχης του. - Πώς λέγεται αυτή ή πολίχνη; Κανείς από τους κατοίκους πού ακόυ­ σαν, δεν απάντησε. Τον κοίταξαν μόνο απορημένοι, λες καί ρωτούσε τό πιο εύλογο πού υπάρχει πάνω στη γή. Εκείνος έπανέλαβε μέ φωνή παρακλη­ τική τήν ερώτηση. Τότε ό σάλος ζητιά­ νος πού χειρονομούσε άκατάπαυστα σε μιά φανταστική συζήτηση, τον ακούσε καί απάντησε χωρίς νά τον κοιτάξει. - Τό όνομα τής πόλης αύτής λέγεται 'Υπομονή. Ό ανώνυμος άνθρωπος αναστέναξε στο άκουσμα τής λέξης καί σκέφτηκε. Σωστά, πρέπει νά λέγεται 'Υπομονή, γιατί μόνο έτσι αντέχουν αυτοί πού τήν κατοικούν...

ΩΡΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΛΕΝΗΣ ΛΑΔΙΑ

ΕΛΕΝΗΣ ΛΑΔΙΑ

ΤΑ ΑΛΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΣΕΦΟΝΗΣ

ΩΡΟΓΡΑΦΙΑ

Μυθιστόρημα

Διηγήματα (Βραβείο Ούράνη τής ’Ακαδημίας ’Αθηνών)

ΕΛΕΝΗΣ ΛΑΔΙΑ

ΕΞ ΑΙΓΥΠΤΟΥ "Αγιοι των Κοπτών

RAY MONK

Λούντβιχ Βιτγκενστάιν To χρέος της μεγαλοψυιας Μτφρ.: Γρήγορης Ν. Κονδύλης Επιμ.: Κοατής Μ. Κωβαίος Αθήνα, Scripto.1998. ItX. 744

Το χρβος απόναντι στον βαυτό μας Παναγιώτη Τοιαμούρα

μολογώ ότι οι π ρώ τες σ κέψ εις μου για τ ο βιβλίο ήτα ν επ ιφ ύλα ξη έω ς και υποψ ία. Α υ τή η στάσ η σ χ ετιζό τα ν π ερ ισ σ ότερ ο μ ε τις άκ ρω ς α ν τιθ ετι­ κ ές, και π ολ ω μέν ες, μ ε τ α ξύ τ ο υ ς θ έ σ ε ις , α λ λ ά και δυσ τυχώ ς τόσ ο σ υχνές στον σ ημερινό χ ώ ρο τη ς βιο­ γ ρ α φ ία ς , ώ σ τε έχ ο υ ν γ ίν ει π λέον μόδ α , κ α ι π η γ α ί­ νουν από τη ν άκρη τη ς π λήρους μυθοποίησης και αγιοποίησης στην άλλη άκρη, μια ς έντονη ς επ ιθυμίας «γκ ρ εμ ίσ μ α το ς» το υ μ ύ θ ο υ , απ οκά λυψ ης γ α ρ γ α λ ι­ στικών και απ όκρυφων εμπειριών, εκείνης τω ν σκαν­ δ α λ ο θ η ρ ιώ ν επιλογών. Π ρ α γ μ α τικά , τ ο π ρ όβλη μα

Ο

κριτική

σ την περίπ τωση το υ L. W ittgenstein φ αινότα ν ν α γ ί­ νε τα ι ακ όμα πιο εμ φ α ν ές, επειδή η ζωή και η σκέψη το υ δ είχνουν δ εκτικ ές, να υπ οσ τεί κ α θεμ ιά το υ ς τις σ υ ν έπ ειες τό σ ο π ερ ιο ρ ισ τικ ώ ν π α ρ ο υ σ ιά σ εω ν . Η προσωπική ζωή, αντισυμβατική και πολύπλευρη, το υ Α υστριακού διανοητή π ρ οσ φ έρει π άμπολλες τέτ ο ιες ευ κ α ιρ ίες εκ μ ετά λλευ σ η ς τω ν βιω μάτω ν το υ από α­ δ ιά κ ρ ιτο υ ς χ ρ ο ν ικ ο γ ρ ά φ ο υ ς κ αι σ κ α ν δ α λ ο θ ή ρ ες . Ά λλω σ τε και η φ ιλοσ οφ ική σ κέψη το υ , που π έρ ασ ε από δ ιά φ ο ρ ε ς π ερ ιό δ ο υ ς και φ ά σ εις, σ τά θ η κ ε μια σ κέψ η μη σ υ μ β α τικ ή , δ ύ σ κο λ η σ τη ν π ροσ π έλασ ή

------------------------------ m

τ η ς . Α ν τίθ ετα , η ανάγνω σ η τ ο υ τό μ ο υ ευ τ υ χ ώ ς με δ ιέψ ευσ ε και επισήμανε τη δ υνα τότητα μιας φιλοσο­ φ ικής βιογ ρα φ ίας, η οποία θ α σ έβ ετα ι μ ε το ν καλύ­ τε ρ ο τρόπ ο το υπ οκείμενο έρ ευ ν α ς, χ ω ρ ίς ν α π αγι­

αντικείμενα στοχασ μού και έρ ευ ν α ς που απ ασχόλη­ σ αν το ν L. W ittgenstein και κ α τέχ ει τ α απ αιτού μενα εννοιο λογ ικά ερ γ α λ εία (ο R. M onk είν α ι κ α θη γ η τή ς φ ιλ ο σ ο φ ία ς κ αι δ ιευ θ υ ν τ ή ς το υ Κ έντρ ου Ύ σ τερ η ς

δ εύ ετα ι σ τη γ ο η τεία τ ο υ μύ θ ο υ . Έ χ ο υ μ ε σ τα χ έρ ια μ α ς έν α υπ όδειγμα φ ιλοσ οφ ική ς βιογ ρα φ ίας που υ­ π ογ ρα μμίζει δ ύο σ ημαν τικ ές όσ ο και α λ λ η λ έν δ ετες π α ρ α μ έ τρ ο υ ς τ η ς αξιοπ ρ επ ούς έρ ευ να ς: τ ο ν απαιτο ύ μ ε ν ο σ εβ α σ μ ό κ αι τη ν ♦ α ν α γ κα ία α ν τικ ειμ εν ικ ό τη ­ τα , τό σ ο π ρ ο ς τ ο α ν τικ είμ εν ο -υ π ο κ είμ εν ο έ ρ ε υ ν α ς όσ ο και π ρ ος τ ο ν αναγνώ ­ στη.

Αναλυτικής Φ ιλοσοφ ίας, και έχ ει ερ γα σ τεί πάνω στη φ ιλοσ οφ ία τω ν μαθηματικώ ν το υ L. W ittgenstein). Την ανάγνω ση και ερ μ η νεία τη ς σ κέψ ης το υ L. Witt­ genstein που π ρ ο τίθ ετα ι να υ π οσ τηρίξει ο R. M onk τη ν απ οκα λύπ τει ήδ η από τ ο e x e r g u e -: γ ια τ ο ν L. W ittgenstein λο γική κ αι η ­ θική είν α ι έν α και το α υ τό π ρ ά γ μ α . Η φ ρ ά σ η τ ο υ Ο.

W eininger «λογική και η θ ι­ κή είναι κ α τά βάση το ίδ ιο π ρ ά γ μ α : τίπ ο τα π ερ ισ σ ό ­ τε ρ ο από το χ ρ έο ς μ α ς α­ π έν αν τι σ το ν ε α υ τό μας», υ π ο σ τ η ρ ίζ ε ι σ χ ε δ ό ν π ά ­ ν τ ο τ ε ρ η τ ά τ η ν ερ μ η ν ε ία που π ρ οσ φ έρει ο R. Monk. Κ α ι σ το ν Ο . W e in in g e r ε ­ π α ν έ ρ χ ε τα ι σ υ χ ν ά γ ια να το ν σ υνδέσ ει μ ε τ α βιώ μα­ τα , τη σ υμπ εριφ ορά και τις σ κ έ ψ ε ις τ ο υ L. W it t g e n ­ ste in (:τη ν εβ ρ α ϊκ ή κ α τα ­

0 R. Monk ακολουθώντας σταθερά,

βήμα βήμα, και συνοδευόμενος από

Τ ο έ ρ γ ο το υ R. M o n k μ ά ς π ρ ο σ φ έρ ει έν α L. W ittgen­ stein γή ινο, απ ομυθοπ οιημένο και βαθ ιά ανθρώπινο, μ ε τις α δ υ ν α μ ίες , τ ις εσ ω ­ τ ε ρ ικ έ ς α ν τιθ έσ εις, τ ις με­ τ α φ υ σ ικ έ ς α ν η σ υ χ ίε ς κ αι τ ις υ π α ρ ξια κ έ ς ε ν τά σ ε ις . Κ α ι τ ο ύ τ ο ε ίν α ι απ ό μόνο το υ π ολύτιμο, όπω ς πολύ­ τιμ ο κ α θισ τά και τ ο ν τό μ ο . Ο R. M onk κ α τα γ ρ ά φ ει τ α προσωπικά βιώ ματα και τις καθη μ ερ ιν ές εμπ ειρίες το υ ♦ L. W ittg e n s te in μ ό ν ο σ το β α θ μ ό που το υ π α ρέχ ουν τη δ υ ν α τό τη τα κ α τα ν ό η ­ σης τ η ς προσωπικότητάς το υ μέσ α σ τον «διαλεκτικό σ υ σ χ ετισ μ ό κρίσ ιμ ω ν γ ε γ ο ν ό τω ν τ η ς ζω ή ς τ ο υ L. W ittgenstein και βασικώ ν θε μ ά τω ν τ η ς φ ιλ ο σ ο φ ία ς του».

γω γή το υ , αλλά και το έ ­ ντο νο α ν τισ ημιτικ ό ρ α τσ ι­ στικό πνεύμα το υ , το ν ακρα ίο μισ ογυνισ μό το υ , την α υ τα ρ χική σ υ μ π ερ ιφ ο ρ ά που σ υχνά επ έδ ειχν ε, τις τά σ ε ις α υ το κ τ ο ν ία ς , τη ν α ρ ισ το κ ρ α τικ ή φ ύσ η τ η ς γνώ σ ης, τη ν έντονη επ ιθυμία αγάπ ης και σ υγχώ ρεσης).

Ε ντούτοις, και το ύ το πρέπει ν α υπ ογραμμισ θεί ιδιαι­ τέρ ω ς, η ομολογουμένω ς κοπιαστική ερ γασ ία το υ R. M o n k δ εν α π ο τελ εί μ ο ν ά χ α μ ια β ιο γ ρ α φ ία κ αι μια π α ρουσ ία σ η τ η ς φ ιλ ο σ ο φ ικ ή ς σ κ έ ψ η ς το υ L. W itt­ genstein. Συ νισ τά τα υ τό χ ρ ο ν α μια έξο χ η εισ α γω γή σ τη φ ιλ ο σ ο φ ική σ κέψ η το υ L. W ittgens tein κ αι μια ερ μ η ν εία το υ έρ γ ο υ και τ η ς σ κέψ η ς τ ο υ - γ ια τ ο ύ το σ υχ νά ο σ υ γ γ ρ α φ έα ς σ χ ολιά ζει τις φ ιλ ο σ ο φ ικές α­ π ό ψ εις κ αι α ν τιλ ή ψ εις κ α ι ά λ λω ν π ρω ταγω νισ τώ ν τ η ς ε π ο χ ή ς κ α ι σ υ χ ν ά σ υ ν ο δ ο ιπ ό ρ ω ν τ ο υ L. W ittgenstein, προχω ρά σ ε σ ύν το μ ες κ ριτικές σ ημει­ ώ σεις πάνω σ ε ζητή μ α τα που απ ασχόλησαν τ η σ κέ­ ψη το υ L. W ittgenstein. Μ ια τ έ τ ο ια δ υνα τό τη τα προ­ έρ χ ετα ι και αιτιολογείται και από τη ν οικ ειότητα που ο ίδιος ο R. M onk έχ ει με ζη τήματα μαθηματικής λ ο ­ γικής και αναλυτικής φ ιλοσ οφ ίας, καθώ ς γνω ρίζει τα

Η α ν η σ υ χ ία τ ο υ R. M o n k ε ίν α ι ν α α ν α δ ε ίξ ε ι το ν L. W ittgenstein σ ε μια απόλυτη ηθική μορφ ή, να επισημάνει τ η ν αγωνία το υ ν α ενώ σ ει ηθική και λόγο, σ κέ­ ψη και π ράξη. Πα ρα δόξω ς, και α υτό είναι εξα ιρ ετικ ά ενδιαφ έρον, και σ ε αντίθεσ η μ ε ό,τι πολλοί λο γικοί εμπ ειρισ τές θεω ρ ούσ αν ω ς αντίφ αση ή και ασυνέπεια από τη μερ ιά το υ L. W ittgenstein, θεω ρ ούμε, και α υ ­ τ ό ε π ιβ ε β α ιώ ν ε τ α ι κ α ι μ έ σ α απ ό τ ο έ ρ γ ο τ ο υ R. M onk, ό τι ο L. W ittgenstein υ π ήρ ξε έν α ς εξα ιρ ε τικ ά σ υνεπής σ τοχασ τής στην προοπτική τη ς ηθικής. Αν οι ν ε ο θετικισ τές έβρ ισ κα ν π α ράδ οξο και ερ μ ή νευ α ν ω ς π α ραφ ω νία απ οφ άνσ εις σ ολιψ ισ τικής φ ύσ ης, ό ­ πως «ο κόσ μος και η ζωή είναι ένα», «εγώ είμα ι ο κό­ σ μος... Το υποκείμενο δεν ανήκει στον κόσμο, αλ λά είναι το όριο το υ κόσμου... Για ό,τι δ εν μπ ορούμε να μιλ ή σ ο υμ ε ο φ είλ ο υ μ ε ν α σιω πούμε», δ εν ή τα ν ο L.

ένα πρωτοφανή πλούτο

ντοκουμέντων, πληροφοριών και

προσωπικών μαρτυριών κατορθώνει να εξηγήσει την πολλαπλότητα και

τον πλούτο της προσωπικότητας και της ζωής του L Wittgenstein

@<3-

κριτική

W ittgenstein που είχ ε π ροδώ σ ει το ν λο γικό εμπ ειρι­ σμό· ήτα ν η ίδια η σ κέψη το υ που αν τιδ ρ ο ύσ ε σ ε α­ π όλ υτες σ χ ηματο π οιήσ εις και ε ξέ φ ρ α ζ ε μ ε το ν τ ρ ό ­ πο α υ τό τις ε ν τά σ εις μια ς ο λ ό κλ η ρ η ς επ οχής. Ό σ ο και αν μπορεί να θε ω ρ η θ εί π α ράξενο, η π ρω ταρχικότη τ α τ η ς π ρ ά ξη ς (δ εικνύναι) απ έναντι σ το λό γο και στην ομιλία (λέγειν), τη ν οποία ο L. W ittgenstein απα­ ντά και στη γνω στή θέσ η το υ J. W . G oeth e «Εν αρχή ην η πράξη», κινείται σ την προοπτική τ η ς φ ιλοσ οφ ι­ κής σιω πής το υ Tractatus. Το πέρ ασ μα από τη ν προ­ σ π ά θ εια κ α τ α σ κ ε υ ή ς μ ια ς φ ιλ ο σ ο φ ικ ή ς θ ε ω ρ ία ς σ τη ν ά ρ νη σ η κ αι σ τη ν κ α τη γ ο ρ η μ α τικ ή α π όρρ ιψ η κ ά θ ε θεω ρ ία ς και εξή γ η σ η ς κ ά θε άλλο π α ρά απ ότο­ μο και α ν εξή γ η το είναι. Και πάλι η σιωπή και η π ράξη (το η θ ικ ό δ εικ νύν α ι) μ π ορ ούν ν α απ ο τελ ό σ ο υν το ν κοινό π α ρονομασ τή. Δ εν υπ ά ρχ ει ουσ ια σ τικ ά, σ ύ μ ­ φ ω να μ ε το ν σ υγ γρ α φ έα , μια αντίθεσ η και ρ ή ξη ανά­ μεσ α σ τον L. W ittgenstein το υ Tractatus και σ ε εκείνο τω ν Φιλοσοφικών ερευνών, όσ ο μια στάσ η σ υνέχειας και σ υνέπειας, η α υτή σ τα θ ερ ή και επίμονη προσπά­ θε ια επ ίλυσ ης τω ν σημαντικών, αν όχι όλων, τω ν φ ι­ λο σο φ ικώ ν π ρ οβλημάτω ν. Ο ίδ ιο ς ο L. W ittgenstein ε ξ ά λ λ ο υ δ ή λ ω ν ε ό τ ι α υ τ ό π ο υ δ ε ν έ χ ε ι «π ει σ το

LAURIE FOOS

E x liter® Μια μήτρα χάνεται, ένας κόλπος κλείνει, τα κανάλια στήνουν εκπομπές, τα ριάλιτι οόου παίρνουν συνεντεύξεις, γυναίκες κατεβαίνουν σε πορείες, εμπορικά κέντρα πολιορκούνται. Ανδρες και γυναίκες βρίσκο­ νται στα πρόθυρα νευρικής πάρει επιδημικές διαστάσεις. Ένα πρωτότυπο μυθιστόρημα "Ένα αριστούργημα από μία νέα συγγραφέα, που συνδυάζει μοναδικά σύγχρονης ίο παράδοξο του Κάφκα ναικείας λογοτεχνίας’’. και το φεμιν ισμό ιης Έρικα ίίόνγκ.

Fay Weldon.

1

της-

ι

Συγγραφέας

Tractatus ε ίν α ι πιο σ η μ α ν τικ ό απ ό εκ είν ο π ου έ χ ε ι πει». Έ χ ο υμ ε λοιπόν τη σύνδεσ η λο γικής και μυστικισ μού: η ά φ α τη α λ ή θ ε ια που δ ε φ α ν ερ ώ ν ετ α ι μόνη τη ς, δ ε λ έ γ ετ α ι π αρά δ είχνεται. Μ έ σ α απ ό τ ο έ ρ γ ο τ ο υ R. M o n k π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ μ ε τις προσωπικές και φ ιλοσ οφ ικές σ χέσ εις, όχι πάντο­ τ ε ο μ α λ ές , τ ο υ L. W ittg en s tein μ ε ο ρ ισ μ έν ο υ ς από το υ ς κ υ ρ ιό τερ ο υ ς π ρ ω ταγω νισ τές τ η ς σ κ έψ η ς το υ εικοσ τού αιώ να (Β. Russell, G . Ε. M oore, G. Frege, F. Ram sey, P. Sraffa), τ η ν π νευματική το υ α ν έλιξη , τις επ ιδρ άσ εις, όχι μόνο από το χ ώ ρ ο τ η ς φ ιλοσ οφ ίας, π ου ά σ κ η σ α ν πάνω τ ο υ δ ιά φ ο ρ ο ι σ υ γ γ ρ α φ ε ίς (Ο .

W eininger, L. Tolstoi, J. W . G oeth e, F. Dostoyevski), τ ις δ ιά φ ο ρ ες προσω πικές εμ π ε ιρ ίες το υ (τη σ υ μ μ ε­ το χ ή τ ο υ σ το υ ς δ ύ ο π ο λ έμ ο υ ς , τη θ η τ ε ία τ ο υ σ τα σ χ ο λεία το υ Τ ρ ά ττενμ π α χ και τ ο υ Ό ττ ε ρ τ α λ , και το τ α ξίδ ι σ τη Σοβ ιετικ ή Έ νω σ η), υπ ογρ αμμίζοντα ι οι ε ­ ντά σ εις ανά μ εσ α σ το υποκείμενο και τ ο ν κόσμο που το ν π ερ ιβ ά λλ ει, η σ η μ α σ ία τ ο υ ισ το ρ ικ ο ύ π λαισ ίου τ η ς Βιέννης σ το γύ ρ ισ μ α αιώ να και το ισ τορικό πλαί­ σιο μια ς ο λ ό κλ η ρ η ς επ οχής (οι κοινω νικές σ χ έσ εις, οι π ολ ιτικές κ αι κοινω νικές εν τά σ εις , το πανεπιστη­ μια κό κατεσ τη μ ένο κ.λπ.) α ν α σ υγ κρ ο τείτα ι έξο χ α α-

ΑΝΔΡΕΑΣ ΦΛΟΥΡΑΚΗΣ tv

T o jv '

T\jjL£^ccry'

Ένα αιγαιοπελαγίτικο νησί, ο υπάλληλος του κυλικείου, ένας έρωτος που έσβησε. Οι σκέψεις, οι αναμνήσεις, τα συναισθήματα, οι επιθυμίες πλημμυρίζουν τη ψυχή του νέου άνδρα, δρουν αποφασιστικά στη ζωή του και την αναθεωρούν. Το ίδιο καταλυτική είναι και μια συχνή γυναικεία παρουσία στο κυλικείο του. Ξαφνικά ο χρόνος αποκτά άλλη σημασία, ο έρωτας κάνει Ένα συναρπαστικό πάλι την εμφάνισή του και ο ταξίδι ήρωας αποχαιρετά τη “νύχτα" της χιυχής του ξεκινώντας σε πρόσωπα, ακό'.τς, ένα νέο ταξίδι και τόπους στο φως της ημέρας. )τμάτο τητγκινήοεις

Ε Κ Δ Ο ΣΕ ΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ Αηοστολοπούλου 64, 152 31 Χαλάνδρι, Τηλ: 6775.147, email: apr^compulink.gr

πό το ν R. M onk θέτο ντα ς σ ε πρώτη θέση τη φιλοσο­ φική και πνευματική πάλη το υ L. W ittgenstein ενάντια στην κατεσ τημένη σκέψη τη ς εποχής το υ , την υπαρ­ ξια κή π ροσ π άθειά το υ εν αντίον όλω ν τω ν κ α τεσ τη ­ μένων ηθικώ ν, αισθητικών και πνευματικών κ ατεσ τη­ μένων αξιώ ν και τη ς κυρίαρχης υποκρισίας, ώ σ τε να κ α τα σ τεί κ αταν οητό ς και ο κ εντρ ικός ά ξο να ς και οι σ υ γ κεκ ρ ιμ ένες π α ρ ά μ ετρ ο ι μια ς π νευματικής π ερ ι­ π έτεια ς, όπου η ηθ ική απ οκτο ύσ ε π ρ ω τεύουσ α και κυρίαρχη λειτουρ γία. Ο R. M onk φ α ίνετα ι έτσ ι να π ρ οσ φ έρει τ η ν απ άντη­ ση σ ε πολλά ερ ω τημ ατικά γύ ρω από τ η ν π νευματική εξέλ ιξη και π ορεία το υ αυσ τρια κού σ τοχαστή. Η πο­ ρ εία το υ L. W ittgenstein προς τη ν ηθική (από τη λο γι­ κή σ την ηθική, ή κ α λύ τερ α από τη λο γική α υ σ τηρό­ τη τ α σ τη θρ η σ κ ευ τικ ό τη τα ), αν δ εν ο φ είλ ετα ι ε ξ ο­ λο κλήρου, τουλάχισ τον επιταχύνθηκε, κατά τ η διάρ­ κ εια τ η ς εμ π ειρ ία ς το υ Α' πα γκόσ μιου π ολ έμου, ε ­ μπ ειρία ο ύτω ς ή άλ λω ς κ αθορ ισ τική, γ ια τ ο ύ το και σ ε π ολλούς π ρ οηγο ύμενου ς φ ίλους το υ φ ά ν τα ζε α ­ νεξήγητη και ακ ατανόητη. Αυ τό ήτα ν που κατέσ τη σε και τ ο πρώτο έρ γο το υ , το Tractatus ακατα νόητο σ ε ό σ ο υ ς σ υ ν α ντο ύ σ α ν τ ο ν L. W ittg en s tein , μ ε τ ά το ν πρώ το π αγκόσ μιο π όλεμο. Ο L. W ittgenstein δ εν ή ­ τα ν πια ο ίδιος. Γιατί η εμπ ειρία τ ο υ πρώτου παγκό­ σμιου πολέμου ήτα ν μια εμπ ειρία θα νά του. Για το ν L. W ittgenstein όμω ς η εμπ ειρία τ η ς εγ ελια νής εγ γύτη­ τ α ς το υ θ α ν ά το υ σ τά θ η κ ε πάνω από ό λ α μ ια θ ρ η ­ σ κ ε υ τικ ή εμ π ε ιρ ία . Ε δώ σ υ ν α ν τ ά μ ε τ η ν επ ίδ ρ α σ η το υ L. Tolstoi πάνω σ τον L. W ittgenstein. To Gospel in brief («Το Ε υαγγέλιο σ ε π ερίληψη») το υ ρώσου λ ο ­ γο τέχνη «μεταμόρφ ω σ ε» το έρ γο το υ L. W ittgenstein «από ανάλυσ η το υ λο γικού σ υμβολισ μού σ το π νεύ­ μ α το υ Frege και το υ Russell στο π ερίφ ημο υβριδικό έρ γ ο που γν ω ρ ίζου με σ ήμερ α, το οποίο ω ς γνω στό σ υν δυά ζει τη λο γική θ εω ρ ία με το θρ η σ κ ευτικ ό μυστικισμό». Η σ κέψ η το υ L. W ittg en s tein σ τά θ η κ ε π ά ντο τε μια βαθιά θρ ησ κευτική (όχι, όμω ς, δογματική ή αποκλει­ σ τικ ά καθολική) σ κέψ η. Ο β α θ ύ τερ ο ς π υρ ήνας τ η ς μ ετα φ υ σ ικ ή ς και θ ρ η σ κ ευ τικ ή ς η θ ικ ή ς το υ L. W itt­ g e n s te in γ ίν ε τ α ι π λ ή ρ ω ς κ α τα ν ο η τό ς απ ό τ ο ν G. Lukacs, ο οποίος στο Οντολογία του κοινωνικού είναι το ύ αφ ιερ ώ νει έν α μικρό κ εφ άλα ιο, το οποίο προη­ γ ε ίτ α ι εκείνω ν που α ν α φ έρ ο ντα ι σ τον «Υπαρξισμό» και σ τη «Σύγχρονη φ ιλοσ οφ ία και η θρ ησ κευτική α­ νάγκη». Ο ι μεταφ υσ ικ ές ανησ υχίες και οι εσ ω τερικές εν τά σ εις , εκ είν ες το ν ο δ ήγησ α ν σ το μονασ τήρ ι και εκ είν ες το ν ώ θησ αν ν α θ έ λ ε ι να γίν ει ιε ρ έ α ς και να διαβά ζει τη Βίβλο μαζί με τα παιδιά. Και στη Ρωσία ε ­

ξά λλ ου γ ια τ ο ύ το έσ τρ εψ ε τ ο β λ έμμα το υ και τ ο εν­ δ ια φ έρ ο ν τ ο υ : γ ια ν α α ν α κ α λύ ψ ει τη ν έ α θ ρ η σ κ εία που τ ο υ π ερ ιέγρα ψ ε ο J. Μ. Keynes και που μισούσε ο Β. Russell. Ποιο είναι τ ο χ ρ έο ς μια ς μ εγαλο φ υίας; Μ α ακριβώ ς ν α α π ο τελ έσ ει μ ια ο λ ό τη τα σ κ έ ψ η ς κ αι βιώ μ α το ς, λ ο γ ικ ή ς κ αι η θ ικ ή ς , θ ε ω ρ ία ς κ αι π ρ ά ξη ς, ν α κ ά νει π ράξη τ α πιστεύω το υ . Η φ ιλοσ οφ ία και η λογική ως π λήρες κ αθημερινό βίω μα (ηθική) και η ανάδ ειξη του βιώ ματο ς σ ε φ ιλοσ οφ ία. Σ την περίπτωση τ η ς μ εγ α ­ λο φ υίας, το δίλ η μμα μεγαλοσύνη ή ανυπ αρξία μπαί­ ν ει έν το να και μ ε δ ρα ματικό τρόπ ο. Γιατί η μ εγαλο φ υ ία δ εν μ π ορ εί να ικαν ο π ο ιη θ εί π α ρά μόνο μ ε το τέ λ ε ιο και α υ τό απ αιτεί τό σ ο από το υ ς ά λ λο υ ς όσο και από το ν εα υ τό τη ς. Εδώ, λοιπόν, φ ανερώ νεται η σ ημασ ία τη ς ηθικής πράξης, η π ρ οτερ αιότητα το υ η­ θικού δ εικνύναι απ έναντι σ το λέγειν. Η σ υνεχή ς κα­ τεδ ά φ ισ η τη ς έπ αρσ ης και η επ ιθυμία τη ς λύτρω σ ης ανήκουν στην ίδια τη ν αναζήτηση τ η ς ηθικότητας και τ η ς τ ε λ ε ιό τ η τ α ς . Δ εν ε ίχ ε ά δ ικ ο ο Β. Russell ό τα ν δ ια π ίσ τω ν ε τη ν « κ α λ λ ιτεχ ν ικ ή σ υ ν είδ η σ η » τ ο υ L. W ittgenstein σ την απ ροθυμία το υ να κα τα γ ρ ά ψ ει τ ο α τ ελ ές . Ο R. C a rna p άλλω σ τε δήλω νε ό τι ο L. W itt­ g e nstein έ μ ο ια ζε π ερ ισ σ ό τερ ο μ ε κ α λλ ιτέχν η (τη ς ζω ής), με μ άγ ο και π ρ οφ ήτη π α ρά μ ε επ ιστήμονα, και μια τέτ ο ια άποψη μάλλον σ υμμερίζονταν και πολ­ λ ο ί από το ν Κύκλο τ η ς Βιέννης, οι οποίοι είχαν παρεξη γ ή σ ει τη ν ουσ ία τ η ς φ ιλ ο σ ο φ ία ς το υ L. W ittg en ­ stein. Την ένωση λο γικού και ηθ ικής, αισθητικού, ψυχικού και ν ο ή μ α το ς ζω ής, που είδ α μ ε σ τον Ο. W eininger, τη βρίσ κουμε και στον A. S chopenhauer, από το ν ο­ ποίο και εκκινά ο φ ιλοσ οφ ικό ς και σ υναισ θημ ατικός σ ολιψισμός (η υποκειμενικότητα) το υ L. Wittgenstein (βλ. «Ο κ ό σ μ ο ς ω ς βούλησ η και ω ς π α ράσ τασ η»). Μ ε αυτή ακριβώ ς τη σολιψιστική αντίληψη επιχείρη­ σ ε να σ υν δέσ ει τ ο ρ εαλισ μό το υ G. Frege. Από τη ν άλλη, ο εσ ω τερικός υποκειμενισμός το ν έ τρ εψ ε ενά­ ντια σ τον Β. Russell και επ ρ ό κ ειτο γ ια μια σ φ οδ ρή διαμάχη στην οποία τα φιλοσοφ ικά επ ιχειρήματα συ­ μπλέκονταν με προσωπικά εν διαφ έρ οντα και με δ ια­ φ ο ρ ετικ ές κ οσ μοαντιλήψ εις. Ε υτυχώ ς, ο R. M onk έ ­ χοντας στη δ ιάθεσ ή το υ άφ θονο αρ χειακό υλικό κα­ τα γ ρ ά φ ει στιγμή προς στιγμή αυτή τη «σύγκρουση» τω ν δ ύο φιλοσόφων. Μ π ορεί ν α διαφ ω νήσ ει κανείς μ ε το ν L. W ittgenstein (κα λύτερα , δ εν είναι κ αθόλου δύσ κολο να διαφ ω νή­ σ ει κανείς μ αζί το υ ) γ ια τ ις αντιλήψ εις το υ π ερί η θ ι­ κής, γ ια το ζή τη μ α τ η ς ε γ κ υ ρ ό τη τ α ς ή τ η ς απ όρρι­ ψ η ς τ η ς επ ιστημονικής γνώ σ ης και τ η ς επιστημονι-

κής λογικότητας, όπως και γ ύ ρω από τις μετα φ υσ ι­ κ ές και θ ρ η σ κ ευ τικ ές ανησ υχ ίες το υ , α λ λά σ ε κ ά θε περίπτωση δεν μπορούμε να απ οκρύψουμε τ ο γε γ ο ­ νό ς ότι ο ίδιος προσπάθησε να είναι όσο το δυνα τό συνεπής στις ιδ έες το υ και π ρος αυτή τη ν κατεύθ υν­ ση (εκείνη τη ς α λ ή θεια ς και τ η ς συνέπειας) έσπρω­ χνε το υ ς μ α θ η τές το υ . Το αίτημα και το κ άλεσ μα τη ς η θ ικ ή ς ξεπ ρ ο β ά λ λ ει ά λ λ ω σ τε κ α ι σ το υ ς π ο λ λο ύ ς προσωπικούς και φ ιλικούς δ εσ μούς του . Ο R. M onk ακολο υθώ ντα ς σ τα θ ερ ά , βήμα βήμα, και σ υ ν ο δ ε υ ό μ εν ο ς από έν α π ρ ω τοφ ανή π λ ο ύτο ν το ­ κ ουμέντω ν, π ληροφ ορ ιώ ν και προσωπικών μ α ρ τυ ­ ριώ ν κ ατορθώ νει να εξη γ ή σ ει τη ν πολλαπλότητα και το ν πλούτο τη ς προσωπικότητας και τ η ς ζω ής το υ L. W ittgenstein. Η ευκ α ιρ ία που είχ ε ο σ υ γ γρ α φ έα ς να έλ θ ει σ ε άμεση και προσωπική επαφή με π ολλούς α­ πό τ ο υ ς π ροσ ω π ικούς κ αι σ τε ν ο ύ ς φ ίλ ο υ ς τ ο υ L. W ittgenstein, ν α α ν α τρ έ ξε ι σ τα προσω πικά α ρ χ εία το υ ς , το υ π α ρέχ ουν τη δ υ ν α τό τη τα μια ς κ α τα γ ρ α ­ φ ής ζωντανών βιω μάτων και εντυπώσεων, τις οποίες και π ροσ φ έρει απλόχερα, αλλά και με τη ν πρέπουσα προσοχή. Π ετυ χ α ίν ετα ι μ ε τ ο ν τρ όπ ο α υ τό η κ α τα ­ νόηση και όσων στιγμών και θέσεω ν είχαν, κατά την π ερίοδο εκείνη, θε ω ρ η θ εί ω ς «π αράλογες τρ ε λ έ ς ι­ δ έες» τ ο υ και αιτιολογείται γ ια τί έν α τό σ ο σημαντικό έρ γο συνάντησ ε εξα ιρ ε τικ ές δ υσ κολίες στη βα θ ύ τε­ ρη φιλοσοφική κατανόησή του. Μ ια τα ραγ μέν η και τρ αγική μορφ ή ο L. Wittgensteinκαι ο σ υγ γρ α φ έα ς καταβ άλλει σ οβ α ρ ές προσπάθει­ ε ς γ ια να μην ξεπ έσ ει ο ύτε στη σκανδαλολογία ο ύτε στη μυθοποίηση. Π ρ ο ς αυτή τη ν κατεύθυνσ η ερ μ η ­ νεύονται η αντιπ αραβολή και η σύγκριση τω ν πληρο­ φ ορ ιώ ν και τω ν μ αρ τυρ ιώ ν ή και τω ν σ υμπ ερ ασ μά­ τ ω ν τ ο υ μ ε ε κ ε ίν α ά λ λ ω ν β ιο γ ρ ά φ ω ν τ ο υ L. W ittgenstein, ιδ ια ίτερ α μ ε τ α ό σ α «αποκαλύπτει» ο W . W . Bartley III, σ χ ετικ ά μ ε τη ν ομοφ υλόφ ιλη δ ρ α ­ σ τηρ ιότη τα το υ L. W ittgenstein, και που π ρ αγματικά σ τιγμάτισαν και επίσκιασαν την αυθεντική φιλοσ οφ ι­ κή π ρ ο σ φ ο ρ ά το υ κ α τά τη δ ε κ α ε τία το υ ο γ δ ό ν τα , σ αν να είχ ε τη ν π α ραμικρή σ ημασ ία μια τό σ ο προ­ σωπική επιλογή. Ο R. M onk δ εν απ ορρίπτει κατηγο­ ρ ηματικά τις κ ατηγορίες το υ W . W . Bartley III γ ια τις ομοφ υλοφ ιλικές εμπ ειρίες το υ L. W ittgenstein, αλλά κινείται απ έναντι το υ ς με αρ κετό σκεπτικισμό και με α ρ κετές επ ιφ υλάξεις, καθώ ς «είναι πιθανή η ύπαρξη χ ειρογράφω ν από τις χ ρονιές 1919-20». Ό μω ς, ποιο σοβαρό μελετητή μπορεί να εν δια φ έρ ει π ραγματικά έν α τέτο ιο και τόσ ο προσωπικό γεγονός; Η θέση του Colin W ilson σ ύμφ ω να με τη ν οποία «μόνο μ ετά την ανάγνωση τ ο υ βιβλίου το υ Bartley ένιωσε να καταλα-

Χ ρ ή σ ιμ ε ς Ε κ δ ό σ ε ις Σ

ε ιρ ά

:

Β ιβλιογραφ ία

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Δ ε λ τ ίο “ 2 8 ος χρόνος” Με Φιλολογικά, Λογοτεχνικά, Ιστορικά, Φιλοσοφικά, Παιδαγωγικά, Σχολικά Βοηθήματα νεότερων και σύγχρονων εκδόσεων

Μ ΜΑΔΗΜΑ

Μ ε 95 σ ελ ίδ ε ς κα ι 2 7 6 4 τ ί τ λ ο υ ς β ιβ λ ίω ν

Προσφέρεται και αποστέλλεται δωρεάν από τις Εκδόσεις και το Βιβλιοπωλείο μας

Ε

Κ Δ Ο Σ Ε I Σ

ΠΑΠΑΔΗΜΑ Προσφορά στον Πολιτισμό

κριτική

Ιπποκράτους 8 Αθήνα Τηλ.: 36.27.318

βαίνει τ η δ ουλειά τ ο υ W ittgenstein» δ ε σ τερ είται μό­ νο φ ιλ οσ οφ ική ς ε γ κ υ ρ ό τη τα ς, α λ λά και σ ο β α ρ ό τη ­ τα ς . Άλλω σ τε ο ίδ ιος ο L. W ittgenstein είχ ε αποκλεί­ σ ει κ ά θε σ αφή ή υπονοούμενη σχέση τη ς ομοφ υλο­ φ ιλίας του με τη φιλοσοφική ιδιότητά του. Π α ρ ά το γ ε γ ο ν ό ς ό τι σ το έρ γ ο αν α π ό φ ευκτα τ ίθ ε ­ νται και ζητήματα λογικής και μαθηματικής φύσ ης, ο R. M onk π ετυχαίνει να τ α κ ατασ τήσ ει απλά και προ­ σπελάσιμα, στο μ έτρο το υ δυνατού, ώ στε να δ ο θ εί η ευ κ α ιρ ία σ τον αναγνώ στη, που δ εν έχ ει ο ικ ειό τη τα με ζη τήματα τέτ ο ια ς μορ φ ής, ν α εντοπίσει εκείνους τ ο υ ς σ υ ν δ ετικ ο ύ ς κ ρ ίκ ο υ ς μ ε τ α ξύ τ η ς σ κέψ η ς και τ η ς κ α θη μ ερ ιν ό τη τα ς, μ ετα ξύ τω ν διαφ όρ ω ν π λευ­ ρών το υ L. W ittgenstein, που σ υνέδεαν τις ισ τορικές εμπ ειρίες με το φιλ οσοφ ικό στοχασμό. Ό σ ο α φ ο ρ ά σ την ελληνική έκ δο σ η , θ α υπ ογρ αμμί­ σ ουμε τη ν έξο χ η μ ετάφ ρα σ η. Το κείμενο ρ έει αβίασ τα και καθόλου π ληκτικά και οι π α ρ ατηρήσ εις το υ Έ λ λη ν α μ ετα φ ρ α σ τή και το υ Έ λ λη ν α επ ιμελητή (ο Κ. Μ. Κω βαίος σ υγκα τα λ έγετα ι μ ετα ξύ εκείνω ν οι ο­ ποίοι συνέβαλαν αποφασιστικά στη διάδοση και στη μελ έτη τη ς σ κέψ ης το υ L. W ittgenstein σ την Ε λλά­ δα) είναι πολύ κατατοπιστικές και ω φ έλιμες. Ακόμα,

ΧΡΗΣΤΟΥ

οι σ υν τελεσ τές τ η ς ελληνικής έκδο ση ς εμπλούτισαν το ήδη εκ τεν ές αγγλικό πρωτότυπο με εκ ατον τάδ ες π α ρ ατηρήσ εις και διευκρινίσ εις, ώ σ τε να ελ αχ ισ το­ π ο ιηθούν τ ο δ υ ν α τό τ α όποια α σ α φ ή και δ ύσ κο λ α σ ημεία το υ κειμένου σ ε ερμηνευτικό και φιλοσοφικό επίπεδο. Χρησιμοποιώ ντας επίσης έν α σ ύσ τημα πα­ ραπομπών και σ ημειώ σεω ν απ λούσ τερο από εκείνο το υ R. M onk κ α τέσ τη σ α ν το κείμ εν ο α κ ό μ α πιο ο ι­ κείο και προσιτό σ τους Έ λ λην ες αναγνώ στες (αν και δ εν μπ ορ ούμε ν α δ ικ α ιο λ ο γή σ ο υ μ ε π λήρω ς τη ν ύ­ π αρξη αρ κετώ ν σ ημειώ σεω ν και επ εξηγήσ εω ν στον π όδα τ η ς σ ελ ίδ α ς και όχι σ το τέ λ ο ς , σ την εν ό τη τα τω ν σχολίω ν). Προσ π ερ νώ ντα ς τις υπ ερ β ο λ ές το υ τύπ ου «ο Lud­ wig W ittgenstein είναι, κ α τά γενική ομολογία, ο σ η­ μαντικότερ ος φ ιλόσ οφ ος το υ αιώνα μας» (άποψη ε ­ ξά λ λ ο υ σ υζη τή σ ιμ η και φ ιλ ο σ ο φ ικά ύποπτη, α λ λά και τ η ν οποία η επ ιμελής και υπεύθυνη ερ γασ ία το υ R. M onk δ ε χρειάζεται) το σ υγκεκριμένο έρ γο απευ­ θύ νετα ι σ ε έν α ευ ρ ύ τερ ο κοινό και όχι μόνο σ τους ά­ μεσ α ενδιαφ ερ ομένους, το υ ς μ ελ ετη τές το υ L. Witt­ genstein, το υ ς φ ιλοσ όφ ους τη ς επ ιστήμης και το υ ς ισ τορικούς τω ν ιδεών. Και είθ ε ν α ευτυχήσει. □

0.

ΠΑΝΑΓΟΥ

ΕΠΙΤΙΜΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (Ε.Β.Ε.Α.)

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΣ ΜΕ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, ΠΡΟΕΔΡΟΥ TOY Ε.Β.Ε.Α. Πολλές και ποικίλες είναι οι γνώμες που ακούγονται τελευταία τόοο από τον ημερήσιο και περιοδικό τύπο της χώρας οαο και από τα Μ.Μ.Ε. για την πορεία της οικονομίας μας με αλληλοουγκρουόμενες συνήθως απόψεις. Το επίμαχο τούτο θέμα με το βιλίο αυτό που μόλις τώρα κυκλοφορήθηκε, αντιμετωπίζεται κατά τέτοιο τρόπο, ώστε με τη νηφάλια σκέψη του συγ­ γραφέα, που διατρέχει ήδη την τελευταία 10ετία της εκατονταετίας στη ζωή του, να δίνεται η ορθή και πρέπουσα λύση, καρπός και απόσταγμα της μακρόχρονης εμπειρίας του.

m -

κριτική

ί / ζ χ ψ ΤΌίC J i

< ίψ ρ θ < ί{Τ /1 αονταρά*κα* 4

ΙΖΑΜΠΕΛ ΑΛΙΕΝΤΕ Α φ ρ ο δ ίτ η . Ιστορίες, συνταγές και άλλα αφροδισιακά

Η ΠΑΓΙΔΑ

Για πς δύο «κινητήριες δυνάμεις της Ιστορίας», το φαγητό και τον έρωτα, μιλάει η Ιζαμπέλ Αλιέντε στο νέο γοητευτικό βιβλίο της, συνδυάζοντας με χιούμορ και οξυδέρκεια σύντομες ιστορίες, προσωπικές αναμνήσεις και αφροδισιακές συνταγές.

A

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

ΝΙΚΟΛΑΣ ΕΒΑΝΣ Η π α γ ίδ α Μετά το μεγάλο του μπεστ σέλλερ, Ο γητευτής των αλόγων, ο Νίκολας Έβανς μας γυρίζει ξανά στη Μοντάνα. Η βιολόγος Έλεν Ρος αγωνίζεται να σώσει τους τελευταίους, προστατευόμενους λύκους. Ταυτόχρονα ένας τρυφερός έρωτας επουλώνει μέσα της μια βαθιά πληγή...

ΡΟΜΠΙΝ ΜΑΞΟΥΕΛ Χ ί λ ιε ς μ έ ρ ε ς β α σ ίλ ισ σ α Στο κρυφό ημερολόγιο της Άννας Μπόλεϋν, η κόρη της, Ελισάβετ Α', διαβάζει την αλήθεια για τη μητέρα της και βρίσκει τον εαυτό της. Γίνεται η ισχυρότερη, ίσως, γυναίκα όλων των εποχών.

Άγνωστα διηγήματα διάσημων ξένων συγγραφέων α π ό τ ο α ρ χ ε ίο τ ο υ Γ ιώ ρ γου Ζ εβ ελά κ η

Ράντγιαρντ Κ λινγκ(1865-1936) ίπ Συνδέουμε συνήθως τονΆγγλο συγγραφέαμε το γνωστό ποίημά του «Αν» που δενμπορούμε να το θεωρήσουμε αντιπροσωπευτικό ό λ ο υ του τεράστιου ποσοτικά και αξιόλογου ποιοτικά έργου του. 0 Κίπλινγκ έγραψε πολλές ποιητικές συλλογέςμε «μια γλώσσαπλούσια και διαλεχτή, γεμάτη χρώμα και ηχηρότατα, με μια καταπληκτική ποικιλίαρυθμώνκαι μέτρωνκαι μια ασυνήθιστη πατριωτική έξαρση». Εκτός από αυτούς· τουςχαρακτηρισμούς, οΛέων Κουκούλας τον θεωρεί έναν απόστολο του βρετανικού ιμπεριαλισμού. Πολλά είναι και ταβιβλία τουμε μυθιστορήματα και διηγήματα. Από πολλούς θεωρήθηκε ένας αριστοτέχνης της πρόζας και του σύντομου διηγήματος: πεζός λόγος διαυγής, έντονος, ζωντανός, με αξιοθαύμαστη μυθοπλασία. Στο διήγημά του «Αίσπεθ» περιγράφει την άτυχη ιστορίαμιας κοπέλας τωνλόφων. Είναι από τα προσφιλή του θέματα και δείχνει την άνεση που έχει όταν σκιαγραφεί τηναγγλοϊνδική κοινωνική ζωή, καθώς και το πόσο βαθιά γνωρίζει την ψυχολογία του ντόπιου πληθυσμού. Ηματιά του παρακολουθείμε ευαισθησία τις περιπέτειες της «Αρτέμιδας» τωνλόφωνμε την αγνή πρωτόγονη ψυχή, που η υποκρισία και η ψευτιά του ζεύγους της ιεραποστολής την γερνάει πρόωρα: η ωραία θεά με το ανάστημα ένα κι εβδομήνταπέντε γίνεται η ζαρωμένη γριάμε τα πρησμέναμάτια.

Γ.Ζ.

Ρ. ΚΙΠΛΙΓΚ

ΛΙΖΠΕΘ

ΔΙΗΓΗΜΑ Εφ. 0 Τύπος 4 Ιανουάριου 1938

/ Τ

Τ τ α ν κόρη το υ Σόνου, ενός ανθρώπου τω ν Λόφων, και τη ς Ζαντέ, τη ς γυ ναίκας

I

I του.

I Έ να χρόνο η σ οδειά του καλαμποκιού κατασ τράφηκε και δυο αρ κο ύδες πέραJ L Α σ α ν τη νύκτα από το μοναδικό χω ράφ ι το υ ς που είχαν σπείρει π απαρούνες, α ­ κριβώς πάνω από τον κάμπο του Σούτλεϊ, στις πλαγιές το υ Κοτγκάρ. Έ τσ ι τη ν ερχόμενη εποχή γίνηκαν χριστιανοί και έφ ερ α ν το μοναχοπαίδι το υ ς στην ιερα­ ποστολή για να το βαφτίσουν. Ο παππάς το υ Κοτγκάρ τη ν έβγ αλε Ελισάβετ που σ τα «παχαρί», τη διάλεκτο τω ν Λόφων, π ροφ έρεται «Λίσπεθ». Α ρ γότερα έπεσε χ ολέρ α στον κάμπο το υ Κοτγκάρ και πήρε το Σόνου και τη Ζαντέ. Η Λί­ σπεθ έγινε γ ια τη γυναίκα το υ παππά το υ Κοτγκάρ κάτι σαν υπηρέτρια και σαν σύντρο­ φος. Αυ τά γινόταν την εποχή τω ν μοραβώ ν ιεραποστόλων, αλλά πριν το Κοτγκάρ ξεχ άσ ει τ ε ­ λείω ς το ν τίτλο το υ ω ς «βασιλεύουσα τω ν Λόφων το υ Βορρά». Ο χριστιανισμός έφ ερ ε τύχη στη Λίσπεθ; Ή οι θ εο ί το υ λα ού τη ς θ α έκαναν πάντα τ α ίδια γ ι’ αυτήν; Δ εν το ξέρω . Γεγονός είνε πως έγινε πολύ ωραία. Ό τα ν μια κοπέλα τω ν Λ όφ ω ν π άει να γίνη ω ραία, α ξίζει να κάμη κανείς πενήντα μίλια δρόμο σ τα κατσάβραχα για να τη θαυμάσει.

ξένο διήγημα

Η Λίοπεθ είχε ένα πρόσωπο ελληνικής θεάς, ένα από κείνα τα πρόσωπα που τα ζωγραφί­ ζουν συχνά, αλλά τα συναντά κανείς πολύ σπάνια. Είχε ένα πρόσωπο ωχρό, σαν φιλτισένιο. Για την φυλή τη ς ή ταν εξαιρετικά ψηλή. Είχε ακόμη υπέροχα μάτια και, αν δε φορούσε τα απαίσια φουστάνια που δίνουν οι ιερα­ ποστολές, αν την συναντούσε κανείς ξαφνικά στην πλαγιά τω ν Λόφων, θ α την έπαιρνε για Αρτέμιδα που ξεκινούσε για κυνήγι. Η Λίσπεθ έγινε πολύ σοβαρή χριστιανή. Δ εν εγκατέλειψ ε αυτή τη θρησ κεία όταν έγινε γυ ναίκα όπως κάνουν τό σ α κορίτσια τω ν Λ ό­ φων. Ο ι συμπατριώτες τ η ς τη μισούσαν γιατί, έλεγαν, έγινε «μεσαχίμπ» (συγκοπή του «μαντάμ σαχίμπ»: Ευρωπαία) και πλενόταν κάθε μέ­ ρα. Η γυναίκα το υ παππά δεν ή ξερ ε πώς να τη χρησιμοποιήση. Όπως και νάνε δ ε μπορεί κανείς να ζητήση από μια ωραία θεά, που έχει α­ νάστημα ένα κι εβδομήντα πέντε, με τα παπούτσια της, να πλύνη τα πιάτα. Έπαιζε με τα παιδιά το υ παππά και πήγαινε στο Κυριακάτικο σχο­ λείο. Δ ιάβαζε όλα τα βιβλία το υ παππά και γινόταν διαρκώ ς (ομορ­ φ ότερη σαν τις βασιλοπούλες τω ν παραμυθιώ ν. Η γυναίκα του παππά είχε τη γνώμη πως η νέα έπρεπε να πάη στη Σίμλα να γίνη νταντά ή για καμμιά άλλη «καθώς πρέπει» θέσι. Η Λί­ σπεθ όμω ς δεν θεω ρ ούσ ε απ αραίτητο να βρη θέσι. Ή τα ν ευτυχ ι­ σμένη όπως ήταν. Ό τα ν τα ξιδιώ τες -δ ε ν ήσαν πολλοί εκείνη την επ οχή- ερχόταν στο Κστγκάρ, η Λίσπεθ συνήθιζε να κλείνεται στην κάμαρά τη ς από φόβο μήπως την πάρουν στη Σίμλα ή κάπου αλλού στον άγνωστο κόσμο. Μιαν ημέρα, λίγους μήνες αφ ού συμπλήρωσε τ α δ έκα επτά χρόνια της, η Λίσπεθ βγήκε

Ράντγιαρντ Κίπλινγκ

για να πάη περίπατο. Δεν περπατούσε όπως αι Αγγλίδες κυρίες που πάνε ενάμιση μίλι κι έπειτα γυρίζουν με το αμάξι. Έ κανε είκοσι-τριάντα μίλια στους μικρούς περιπ άτους τη ς, εδώ κι εκ εί ανάμεσα στο Κστγκάρ και το Ναρκούντα. Εκείνη την η μέρ α γύρισ ε αρ γά τη ν ώρα που νύκτωνε, κατεβαίνοντας την απότομη πλαγιά του Κοτγκάρ, με ένα βαρύ φορτίο στον ώμο. Η γυναίκα του παππά ήταν στο σαλόνι όταν η Λίσπεθ μπήκε τσακισμένη από την κούραΆφησε το φ ορτίο τη ς πάνω στον καναπέ και είπ ε απλά: - Αυτός είνε ο άντρας μου! Τον βρήκα στο δρόμο το υ Μπάγκι. Είνε πληγωμένος. Θ α τον περιποιηθούμε κι ό ταν γίνη καλά θ α μας ενώση ο άντρας σας. Ή ταν η πρώτη φ ορά που η Λίσπεθ μιλούσε για γάμο. Η γυναίκα το υ παππά έβγαλε μια κραυγή τρόμου. Πρώτα όμως έπρεπε να κυττά ξουν τον άνθρωπο, που ήταν ξαπλωμένος στον καναπέ. Ή ταν ένας νεαρός Ά γγλος και το κεφάλι το υ ήταν σπασμένο βαθειά. Η Λίσπεθ αφ ηγήθηκε πώς το ν βρήκε κάτω από το Κουντ (χαράδρα). Γι’ αυτό τον έφ ερ ε στο σπίτι. Ανέπνεε δύσκολα κ αι ήταν αναίσθητος. Τον έβαλαν σ’ ένα κρεββάτι και το ν νοσήλευσε ο παππάς με τις λίγες γνώσεις ιατρικής που είχε και η Λίσπεθ π ερίμενε πίσω από την πόρτα μήπως την χρειασθούν. Εξήγησε στον παππά πως ήταν ο άνθρωπος που ήθελε να παντρευθή. Ο παππάς και η γυναίκα το υ τη ς έκαμαν α υ σ τηρές π αρατηρήσ εις για την ανάρμοστη διαγωγή της.

ξένο διήγημα

-0 S

Η Λίσπεθ το υ ς άκουσε ήσυχα και επανελάμβανε όσα είχε πη προηγουμένως. Χρειάζεται μεγάλη δόσις χριστιανισμού για να σβύση τα απολίτιστα ένσπκτα του Ανατο­ λίτη και, ειδικά, το ένστικτο του να ερω τεύεται με την πρώτη ματιά. Η Λίσπεθ που βρήκε τον άνθρωπο που λά τρ ευε δεν έβλεπε καμμιά ανάγκη να κρύψη την εκλογή της. Δεν είχε καν σκοπό να την διώξουν. Θ α περιποιούνταν τον Άγγλο ως που να γίνη καλά για να τον παντρευθή. Αυτό ήταν το πρόγραμμά της. Έ πειτα από δ έκα πέντε ημέρ ες με ελαφ ρό πυρετό, ο Άγγλος ξαναβρήκε την υγεία του. Ευχαρίσπισε τον παππά και τη γυναίκα του, καθώ ς και τη Λίσπεθ -κυ ρίω ς τη Λ ίσ π εθ- για την καλωσύνη τους. Ταξίδ ευε στην Ανατολή, είπε, και είχε έλ θει στη Ντάρα Ντουν για να μαζέψη φ υτά και να κυνηγήση π εταλούδες στους λόφ ους τη ς Σίμλας. Κανείς δεν τον εγνώ ριζε στη Σίμλα. Κανείς δ εν ή ξερ ε τίποτε γ ι’ αστόν. Θ α έπεσε στη χ αρ άδρα ενώ προσπαθούσε να ξερριζώση ένα φ υτό και οι κούληδες, α­ φού έκλεψ αν τις αποσκευές του, έφυγαν. Σκεπτόταν να κατέβη προς τη Σίμλα όπου θ α γινόταν τελείω ς καλά. Δ εν είχε πια επιθυμία να συνέχιση τις εξερευνήσ εις του. Δεν βιαζόταν να φύγη. Δυνάμωνε αργά. Η Λίσπεθ αρνήθηκε ν’ ακούση τις συμβουλές του παππά και τη ς γυναίκας του. Η τελ ευ ­ τα ία λοιπόν μίλησε στον Άγγλο και το υ είπε το αίσθημα τη ς Λίσπεθ. Αυτός γέλασ ε πολύ. Βρήκε πως ήταν ωραίο, πολύ μυθιστορηματικό, ένα τέτοιο ειδύλλιο στα Ιμαλάια· αλλά, καθώ ς ήταν αρραβωνιασμένος με μια νέα στην Αγγλία, είχε τη γνώμη πως δεν μπορούσε να γίνη τίποτε. Φυσικά θ α φερνόταν ευγενικά. Αστό και έκαμε. Εύρισκε όμως πολύ ευχάριστο να κουβεντιάζη με τη Λίσπεθ, να πηγαίνη περίπατο με τη Λίσπεθ, να τ η ς λέη ευγενικά πράγματα, να τη ς δίνη χαϊδευτικά ονόματα όλον τον καιρό που έμενε εκεί, περιμένοντας ν ’ ανακτήση τις δ υνάμεις το υ για να φύγη. ΓΓ αυτόν, όλα αυτά δ εν είχαν καμμιά σημασία. Για τη Λίσπεθ σήμαιναν τα πάντα. 'Ηταν πολύ ευτυχισμένη αυτές τις δ έκα πέντε η μέρες, γιατί βρήκε τον άνθρωπο που θ ’ α­ γαπούσε. Αγρια από καταγωγής, δεν φ ρόντιζε καθόλου να κρύψη τα αισθήματά τ η ς κι αυτό δια­ σκέδαζε τον Άγγλο. Ό τα ν αυτός έφ υγε, η Λίσπεθ τον συνώδευσε πάνω στο λόφο ώς τη Ναρκούντα, τα ραγ­ μένη και δυστυχισμένη. Η γυναίκα του παππά, που ήταν καλή και ανππαθούσε κάθε τι που έμοιαζε με σκάνδαλον -κ α ι η Λίσπεθ ξέφ ευ γε τελείω ς από την επιρροή τ η ς - είχε παρακαλέσει τον Ά γγλο να πη στη Λίσπεθ πως θα ξαναρχόταν να την παντρευθή.

- Είνε παιδί, βλέπετε και, κατά βάθος, την θεωρώ ειδωλολάτρισσα, έλ εγε η γυναίκα του παππά. Λοιπόν σ’ όλον τον ανήφορο, δώδεκα μίλια, ο Άγγλος, κρατώντας τη Λίσπεθ από τη μέ­ ση, τη διαβεβαίω νε πως θα ξαναρχόταν να την παντρευθή. Η Λίσπεθ τον έβαλε να επαναλάβη πολλές φ ορές την υπόσχεσί του. Έ κλαψε, ορθή στα βράχια του Ναρκούντα, ως που δεν τον έβλεπε πια στο μονοπάτι του Μουτιόνι. Τότε σκούπισε τα δάκρυά τη ς και ξαναγύρισε στο Κστγκάρ. Είπε στη γυναίκα του παππά: - Θ αρ θή να με παντρευθή. Πήγε να βρη το υ ς γονείς του και να του ς το πη. Η γυναίκα του παππά την παρηγόρησε και τη ς είπε: - Θαρθή. Έ πειτα από δυο μήνες, η Λίσπεθ έγινε ανυπόμονη και τη ς είπαν πως ο Άγγλος πήγε πέ­ ρα από τις θάλασσες, στην Αγγλία.

ξένο διήγημα

Ή ξερε πού ήταν η Αγγλία, γιατί είχε διαβάσει μικρές γεωγραφίες, αλλά φυσικά, σαν πραγματικό κορίτσι των Λόφων, δεν είχε καμμιάν ιδέα για τη θάλασσα. Τη νύκτα άνοιγε κλαίοντας τον χάρτη και προσπαθούσε να μαντέψη πού ήταν ο Άγγλος. Καθώς δεν είχε ιδέα από αποστάσεις ούτε από βαπόρια, οι αντιλήψεις της ήσαν κάπως λαθεμένες. Αλλά και σωστές νάσαν δεν θα μετέβαλλον τίποτε γιατί ο Άγγλος δεν είχε κα­ θόλου σκοπό να γυρίση για να παντρευθή μια κόρη των Λόφων. Την είχε τελείους ξεχάσει, ενώ κυνηγούσε ακόμη πεταλούδες στο Ασσάμ. Αργότερα έγραψε ένα βιβλίο για την Ανατολή: το όνομα της Λίσπεθ ούτε καν ανεφέρετο. Έπειτα από τρεις μήνες, η Λίσπεθ άρχισε να πηγαίνη κάθε μέρα στο Ναρκούντα για να δη μήπως ερχόταν ο Άγγλος της. Αυτό την παρηγορούσε και η γυναίκα του παππά, βλέποντάς την εύθυμη, σκέφθηκε πως της πέρασε η βάρβαρη και τελείως απολίτιστη τρέλλα της. Λίγο αργότερα οι περίπατοι έπαψαν να παρηγορούν τη Λίσπεθ που έγινε πολύ μελαγχολική. Η γυναίκα του παππά νόμισε πως ήταν η κατάλληλη στιγμή για να της πη την αλήθεια. Της είπε πως ο Άγγλος τής υποσχέθηκε πως την αγαπά μόνον για να την καθησυχάση, πως δεν είχε ποτέ σοβαρό σκοπό και πως ήταν «κακό και ανάρμοστο» εκ μέρους της Λί­ σπεθ να σκέπτεται να παντρευθή ένα Άγγλο, ένα ανώτερο άνθρωπο που, επί πλέον, ήταν αρραβωνιασμένος με μια νέα της φυλής του. Η Λίσπεθ απάντησε πως όλα αυτά ήσαν απολύτως αδύνατα, αφού της είπε πως την αγα­ πά και αφού η γυναίκα του παππά την είχε διαβεβαιώσει, με τα ίδια της τα χείλη, πως ο Άγγλος θα ξαναρχόταν.

- Πώς μπορέσατε, αυτός και σεις, να μη πήτε αλήθεια; ρώτησε η Λίσπεθ.

- Τα είπαμε για να σε παρηγορήσουμε, παιδί μου, είπε η γυναίκα του παππά.

- Ώστε μου είπατε ψέμματα, σεις κι αυτός, συνεπέρανε η Λίσπεθ. Η γυναίκα του παππά έσκυψε το κεφάλι και δεν είπε τίποτε. Και η Λίσπεθ σώπασε για λίγο. Έπειτα κατέβηκε στον κάμπο και ξαναγύρισε ντυμένη σαν κορίτσι των Λόφων, με ένα φουστάνι τρομερά βρώμικο, αλλά χωρίς δακτυλίδια στη μύτη ούτε στα αυτιά. Είχε πλέξει τα μαλλιά της μακρυά κοτσίδα, δεμένη στην άκρη με μαύρη κλωστή, όπως κάνουν οι γυναίκες των Λόφων.

- Πάω πίσω στους δικούς μου, είπε. Εσκστώσατε τη Λίσπεθ. Μένει πια μόνο η κόρη της γρηάς Ζαντέ, η κόρη ενός «παχαρί» και η δούλη του Τάρκα Ντέβι. Εσείς, οι Άγγλοι, είσθε όλοι ψεύτες! Πριν να συνέλθη η γυναίκα του παππά, έντρομη από την είδησι πως η Λίσπεθ ξαναγύριζε στους θεούς της μητέρας της, η νέα είχε εξαφανισθή. Δεν ξαναγύρισε ποτέ. Αφωσιώθηκε στους λυγδιασμένους συμπατριώτες της, σαν να ήθελε να τους αποζημιώση γιατί τους εγκατέλειψε και, έπειτα από λίγο, παντρεύθηκε ένα ξυλοκόπο που την έ ­ δερνε όπως οι παχαρί. Η ωμορφιά της έσβυσε γρήγορα. Δεν υπάρχει νόμος που να μπορή να εξηγήση τις ιδιοτροπίες μιας ειδωλολάτρισσας, εί­ πε η γυναίκα του παππά και πιστεύω πως η Λίσπεθ έμεινε πάντα κατά βάθος άπιστη. Αν σκεφθή κανείς πως έλαβε τις πρώτες ευλογίες της Αγγλικανικής Εκκλησίας, όταν ή­ ταν μόλις πέντε εβδομάδων, αυτή η κρίσις δεν τιμά πολύ τη γυναίκα του παππά. Η Λίσπεθ ήταν πολύ γρηά όταν πέθανε. Ήξερε πάντα λαμπρά τα αγγλικά και όταν ήταν αρκετά μεθυσμένη, μπορούσε κανείς να την βάλη ν’ αφηγηθή την ιστορία των πρώτων ερώτων της. Τότε ήταν δύσκολο να φαντασθή κανείς πως αυτή η ζαρωμένη γρηά με τα πρησμένα μά­ τια ήταν η Λίσπεθ της ιεραποστολής του Κστγκάρ. □ ξένο διήγημι

ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΔΙΑΒΑΖΩ: Στον παραμυθένιο κόσμο της μακρινής Ανατολής μάς μεταφέρει το διήγημα του Πιερ Λοτί που θα δημοσιευτεί στο άλλο τεύχος. Η μετάφραση είναι του Γιωσέφ Ελιγιά. Τίτλος: «Το τραγούδι των γερόντων».

Φιλολογικά χρονογραφήματα για πρόσωπα της «λληνικής λογοτ«χνίας από το αρχείο του Γιώργου ΖεΒελάκπ

Λορέντζος Μ βίλη(1860-1912) α Ένανάλλο Μαβίλη ανέδειξε η ανθολόγηση του Μανόλη Αναγνωστάκη «Χαμηλή Φωνή» τωνεκδόσεων Νεφέλη (1990). Οποιητής τωνεθνικώνεπετείωνκαι τωνπατριωτικώνεξάρσεων, εμφανίζεται ερωτικός σ’ ένα σύγχρονο τοπίο. Μιλάει γιαμπαρ, για σωφέρ και αυτοκίνητα. Τηνξεχασμένη αυτή μορφή της ποιητικής μας παράδοσης ζωντανεύει στοχρονογράφημά του οΣτρατής Μυρώήλης. Περιγράφει τις τρεις συναντήσεις τουμε τονποιητή, «που πότισεμε το φλογερό του αίμα τα υψώματα τουΔρίσκου».

0 επικός τόνος της διήγησης γίνεται πιο ανθρώπινος όταν αναφέρεται στο συνάδελφό του ΓεράσιμοΣπαταλά - ειδικότηταμουλαράς-με τον οποίο κλέβουν από έναμικρομάγαζο τωνΒοδενώνένα τεύχος των «Παναθηναίων» αφιερωμένο στονΜαβίλη. Γ .Ζ .

ΣΤΡΑΤΗΣ ΜΥΡΙΒΗΛΗΣ

Εφ. ΕΘΝΙΚΗ 29 Νοεμβρίου 1938

©©■

άνω στο γραφ είο ένα γράμμα-έγγραφο. Είναι από τον ποιητή Μαλακάση, ως πρόεδρο της «Εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών»: «Την ερχόμενη Τρίτη, στις 29 Νοεμβρίου, ώρα 11 και μισή, θα γίνουν, ωργανωμένα από την Εταιρία μας τ ’ αποκαλυπτήρια της π ροτομής του Μαβίλη, που στήνεται στην Αθήνα με τη μέριμνά μας, δαπάνη του Υπουργείου Πρωτευούσης. Η 29 Νοεμβρίου είναι η επ έτειος του ηρωικού θανάτου του στο Δρίσκο, και η απόφασις να στηθή η προτομή είχε αναγγελθή από πέρσι την ίδια μέρα, όταν κάμα­ με στο Βασιλικό Θέατρο το φιλολογικό μνημόσυνο για τα 25 χρόνια που πέρασαν από το θάνατό του. Παρακαλούμε να γράψ ετε κείνη τη μέρα ό,τι νομίζετε πως πρέπει...». Μα χωρίς άλλο, είναι πολλά που με κάνει ν’ αναθυμηθώ τούτο το γράμ­ μα, και πολλά ν’ ανιστορήσω. Γιατί αυτή τη φορά ο ήρωας μας ανήκει. Ανήκει στα Γ ράμματα όσο και στην Εθνική Ελευθερία. Και ανήκει δυο φορές στην Εθνική Ελευθερία, γιατί πολέμησε για τη γλωσσική απελευθέρωσι του Έθνους όσο και για την εθνική. Το αίμα του αγίασε το διπλόν αγώνα με την ίδια πίστη και με την ίδια γενναιότητα. Είναι καλό και ευεργετικό για τις άρρωστες και τις σακάτισσες ψυχές, που παρα­ δέρνουν τ α τελ ευ τα ία τού τα χρόνια μέσα στην αμφιβολία να σηκώ­ σουν τα μάτια εκεί προς τα υψώματα του Δρίσκου, όπου ένας ποιητής

Π

φιλολογικά χρονογραφήματα

- παλληκάρι πότισε τα χώματα με τας λειβάς του φλογερού του αίμα­ τος. Και υπάρχουν μέσα στη σύγχρονη πνευματική Ελλάδα κάμποσες τέτοιες ψυχές, με μειωμένη την πίστη για τα δυο ιδανικά που σάρκωσε ο Μαβίλης. Εικοσιέξ χρόνια, μου θυ μ ίζει η Ετα ιρ ία Λογοτεχνών, πέρασαν από τότε. Εικοσιέξ χρόνια. Μια νέα γενεά Ελληνόπαιδα ανδρώθηκαν εν τω μεταξύ, και μένα μου φαίνεται σαν χτεσινή η θύμισι. Τρεις μέρες μού μένουν στη μνήμη δυνατά σ η μαδεμένες με τ ’ όνομα και με τη μορφή του. Αυτές θα σημειώσω κάνοντας από τούτη τη στήλη το πνευματικό του μνημόσυνο. Η πρώτη ή τα ν ε στην Ελληνική Βουλή. Π ρ ω το ετείς φ ο ιτη τα ί εμείς, όλοι της «Φοιτητικής Συντροφιάς», με την καρδιά φουντω­ μένη από τα αψ ιά κρασιά τη ς Μ εγάλης Ιδέα ς και τ η ς άλλης, αυτής που τη λέγαμε απλώς «Ιδέα». Ή ταν αυτή η επισημοποίησι της εθνικής γλώσσας, που κατεδιώκετο ακόμα από το Κράτος σαν αίρεσ ις. Πάνω στα λαϊκά θεω ρ εία εμ είς, κάτω στο βήμα Αυτός. Ωραίος, ευγενικός, αστράφ τοντας μπροστά στα μάτια μας μέσα στο φωτοστέφανο της λογοτεχνικής του δόξας. Προ­ σπαθούσε να δώση στους «πατέρες του Έ θνους» να κατα λά­ βουν το θανάσιμο λάθος του ς και την ενότητα την αδιάσπαστη Πατρίδας - Γλώσσας. Τονέ ζητωκραυγάσαμε και φυσικά χτυπη­ θήκαμε με το υ ς τρ αμπ ούκους εγ κα θέτο υ ς των πολιτικών του αντιπάλων. Εμείς είμαστε μικροί και λίγοι. Αυτοί ήσαν πελώριοι κομματικοί μολοσσοί, κοπάδι ολόκληρο. Θυμάμαι ακόμη τον ποι­ ητή Κώστα Κόντο, νομίζω σε κάποια διεύθυνσ ιτου Υπουργείου Παιδείας είναι σήμερα, μικροκαμωμένον και αδύνατο, να γροθοχτυπιέται από τρ εις μαζύ γλωσσαμύντορας. Η δεύτερη φορά ήτανε στη Μελούνα. Λίγες μέρ ες ύστερα από την πρώτη φορά. Πάλι εμείς οι πρωτοετείς, οι εταίροι της «Φοι­ τητικής Συντροφιάς» και Κείνος. Εμείς εθελοντές για τον πόλε­ μο. Και Κείνος το ίδιο. Δ εν μας ή ξερ ε από κοντά. Τον ξέρ α μ ε πάρα πολύ από μακρυά. Εμείς μέσα στους ταχτικούς στρατιώ­ τες. Α υτός με το υ ς ερ υθρ οχίτω ν ές του. Α νεβαίναμε κουρασμένοι, φορτωμένοι, ασυνήθιστοι, δεκαπέντε μερών στρατιωτάκια. Και ένας μας λέει ξαφνικά: -Γ ια δ ε ς ! Ο Μαβίλης! Σταματήσαμε και χαιρετήσαμε στρατιωτικά, να προσπεράση. Ανέβαινε παχύς - παχύς, με το πιλήκιο ριχμένο πίσω, μ’ ένα στενό ζωστήρα στη μέση κι από πίσω του τ ’ ασκέρια του τ ’ απειθάρχητα. Ή ταν η πρώτη φορά που τον είδα από τόσο κοντά. Η τρ ίτη θ ύ μησ ί το υ , πάλι στον π όλεμο. Ε ίμασ τε σ τα Β οδενά σαν μαθεύ τηκε ο ηρωικός του θάνατος. Τα «Παναθήναια» έβγαλαν ένα ωραίο τεύ χο ς αφιερω μένο στη μνήμη του. Βρεθήκαμε έξω από ένα χαρτοπωλείο μαζύ με τον ποιητή Σπαταλά -μεταγω γικός υπηρετούσε στα μουλάρια- να φλερτάρουμε το φυλλάδιο εκτεθειμένο πίσω από το τζάμι του μικρομάγαζου. Τι καϋμός! Είχαμε τόσους μήνες να δούμε έντυπο και μάλιστα λογοτεχνία. Και ξαφνικά να βρ εθούμε μπροστά στο λαμπρότερο λογοτεχνικό περιοδικό, μιαν έκδοσι πολυτελή, με όλα τα σονέττα του Μαβίλη και ένα σωρό μελέτες για το έργο του. Ούτε εγώ, ούτε ο Σπαταλάς κρατούσαμε δεκάρα τσακιστή. Μ όλις είχαμε φιλολογικά χρονογρι

γυρίσει από την εκστρατεία της Φλώρι­ να ς, π εινα σ μ ένο ι και κ ο υ ρ ελ ή δ ες . Αποφασίσαμε λοιπόν να κλέψ ουμε το π εριπ όθητο τεύ χ ο ς . Μ π ήκαμε μέσ α στο μαγαζάκι και ενώ εγώ απασχολού­ σα το χαρτοπώλη, βάζοντάς τον να μου κατεβάζη, τάχα για ν’ αγοράσω, λογής - λογής τεφ τέρια, ο Σπάταλός έκρυψε το θησαυρό κάτω από το χιτώνιό του. Θυμούμαι ακόμα την πιλάλα και το χτυ­ ποκάρδι, ώσπου να βρεθούμε μακρυά από το μαγαζάκι. Βγάλαμε μετά φόβου Θεού τ α «Παναθήναια», χαρήκαμε το φ υλλάδιο με αληθινό μεθύσι, και στο Ο Μυριβήλης παρέα pf τους Καστανάκη, Τΐρζάκη, Βΐνέζ·), την τέλο ς ξεπρόβαλε το ζήτημα ποιος θα ΐποχή που έγραφτ τα χρονογραφήματα (πττρότντα) στην tip. η Εθνική. το πάρη. Κανένας μας δεν υποχωρού­ σε. Το χωρίσαμε λοιπόν στα δυο. Ήταν ήδη και στην ύλη χωρισμένο. Το μισό βιογραφικά σημειώ ματα, κριτι­ ΣΤΟ ΕΠΟΜΕΝΟ ΔΙΑΒΑΖΩ κές και μ ελέτες, το άλλο μισό τα σονέττα. Βρέθηκα ο πιο τυ χερ ός.

0 Παύλος Νιρβάνας θυμάται Μου έλαχαν τα σονέττα. Τα είχα στο γυλιό ώς το τέλος του πολέμου. τον Περικλή Γιαννόπουλο να Σαν σήμερα λοιπόν χύθηκε το αίμα του Μαβίλη. παίζει χαρτιά μια παλιά Οι Έλληνες λογοτέχνες, ας σταθούμε άξιοι του ώς το τέλος. Ο ήρωάς πρωτοχρονιά. μας δε θα ζητούσε τίποτ’ άλλο. □ Τίτλος «πάνε άλα»

Έχδόσεις Αρμός

©©■

φιλολογικά χρονογραφήι

e P H C K G IX

B

K O IN C D N IX

epeV N ec C T H C Y rxP O N H 0P H C K eiO \O riK H ckgY h

Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ τον Βιβλίων yivcTdi μι Βάση τβ γνωστό Δτκαβικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Δελτίο συντάσσεται με την πολύτιμη συνεργασία του Βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Αρ. 390 1Σεπτεμβρίου - 30 Σεπτεμβρίου 1998

Γενικά Έργα Λεξικά ΒΟΣΚΟΠΟΥΛΟ! Γ. Αγγλο-ελληνικό γλωσσάριο στρατηγικών και στρατιωτικών όρων των Ενόπλων Δυνάμεων. Αθήνα, 1998. Σελ. 223. Δρχ. 3.640. Γνώση - μάθηση ΠΟΛΙΤΗΣ Α. Υποσημειώσεις και παραπομπές. Ηράκλειο, Πανεπιστη­ μιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1998. Σελ.

30. Δρχ. 400. ISBN 960-524-048-3.

Φιλοσοφίι Γενικά

Σελ. 414. Δρχ. 5.2 0 0 . ISBN 9607164-97-0. Εγώ, ο Άλμπερτ Αϊνστάιν... Επιμ. Α.

Calaprice. Αθήνα, Κάτοπτρο, 1998. Σελ. 267. Δρχ. 6.5 5 0 . ISBN 9607778-23-5.

JELLOUN Τ.Β. Ο ρατσισμός όπως του εξήγησα στην κόρη μου. Μετ. Α. Βερυκοκάκη. Αθήνα, Ν έα Σύνορα, 1998. Σελ. 108. Δρχ. 2.200. ISBN 960-236-917-5. ΜΑΡΚΟΥΖΕ X. Η αισθητική διάστα­ ση. Μετ. Σ. Χρυσάνθης. Αθήνα, Κα­ θρέφτης, 1998. Σελ. 79. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-86001-5-4.

MOUTSOPOULOS Ε. Philosophie de la culture grecque. Athenes, Academ ie d ’Ath^nes, 1998. Pag. 415.

Drs. 7.280. ISBN 960-7099-57-5.

Αλληλογραφία Θ εόφιλου Καΐρη. Μ έρος Γ', τόμος Α': 1808 -1 8 3 9 . Ά νδρ ος, Κ α ίρ ε ιο ς Β ιβ λ ιο θ ή κ η , 1998. Σελ. 325. Δρχ. 5.200.

ROUX J.-P. To αίμα. Μύθοι, σύμβο­ λα και πραγματικότητα. Μετ. Α. Κλαμπατσέα. Αθήνα, Ν έ α Σ ύ ν ο ρ α , 1998. Σελ. 500. Δρχ. 5.200. ISBN 960-236-941-8.

ΓΙΑΝΝΟΥΛΑΚΗΣ Γ. Κούφια γη. Αθήνα, Ανιχνευτές, 1998. Σελ. 301. Δρχ. 5.000. ISBN 960-7298-12-4.

JAPPE Α.Μ. Γκυ Ντεμπόρ. Μετ. Ν. Κούρκουλος. Αθήνα, Ελεύθερος Τ ύ­ πος, 1998. Σελ. 206. Δρχ. 2.080.

ΔΕΛΛΗΣ Ι.Γ. Η συμβολή της αρχαί­ ας ατομικής θεωρίας στην πρόοδο της φυσικής του 17ο αιώνα. Πάτρα, Πανεπιστήμιο Πατρών, 1998. Σελ.

125. Δρχ. 2.080. ISBN 960-530022-2. ΠΙΕΡΡΗΣ Α.Λ. Χώρος και ιστορία. Τόμος Α': Καθολικά πεδία δυνάμε­ ων. Πάτρα, Αχαϊκές Εκδόσεις, 1998.

f t »

Αποκρυφισμός ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ Θ. Μύστες και μάγοι στην Αρχαία Ελλάδα. Αθήνα, Ν έα Θέσις, 1998. Σελ. 366. Δρχ. 5.200. ΜΠΟΥΡΑΤΙΝΟΣ Α. Μιυωϊκή θρη­ σκεία. Αθήνα, Α ρ σ ενίδ η ς , 1998. Σελ. 117. Δρχ. 2.0 8 0 . ISBN 960253-061-8.

επιμέλεια: ΕΦΗ ΑΠΑΚΗ

KIT W.K. Σαολίν - Κουνγκ Φου. Αθήνα, Πύρινος Κόσμος, 1998. Σελ.

295. Δρχ. 4 .9 9 0 . ISBN 960-430060-1.

KHUNRATH Η. Το αμφιθέατρο της αιώνιας σοφίας. Μετ. Δ. Πολύχρο­ νης. Αθήνα, Πύρινος Κόσμος, 1998. Σελ. 461. Δρχ. 7.280. ISBN 960430-059-9.

BLOFELD I. Ταό. Μυστικισμός και φιλοσοφία. Μετ. Α. Λυμπερόπουλος. Αθήνα, Κ έδ ρ ος, 1998. Σελ. 379. Δρχ. 3.500. ISBN 960-04-419-Χ.

Ψυχολογία Εφαρμοσμένη ψυχολογία ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΤΑΙΡΕΙΑ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΙΕΙΝΗΣ ΚΑΙ ΝΕΥΡΟΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΟΥ. Μεγαλώνοντας σε ίδρυμα. Επιμ. Θ. Καλλιυικάκη. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 107. ISBN 960-344-506-1. ΚΟΥΛΑΚΟΓΛΟΥ Κ. Ψυχομετρία και ψυχολογική αξιολόγηση. Αθήνα, Παπαζήσης, 1998. Σελ. 430. Δρχ.

7.280. ISBN 960-02-1270-8.

LEADER D. Γιατί οι γυναίκες γρά­ φουν περισσότερα γράμματα απ’ ό­ σα στέλνουν. Μετ. Μ. Κιτροέφ. Αθή­ να, Π ό λ ις , 1998. Σελ. 3 18. Δρχ.

3.800. ISBN 960-7478-58-4.

MARCOS L.R. Ο χωρισμός στο ζευ­ γάρι. Μετ. Μ. Φούρναρη - Ν.

βιβλιογραφικό δελτίο

Galvez. Αθήνα, Αίολος, 1998. Σελ.

171. Δρχ. 3 .120. ISBN 960 -5 2 1 022-3.

MILNER Μ. Όταν δεν μπορείς να ζω γραφίσεις. Μετ. Α. Πουρνάρη. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 223. Δρχ. 4.160. ISBN 960344-534-7.

HAPPE F. Αυτισμός. Εισ.-μετ.-γλωσ. επιμ. Δ. Στασινός. Αθήνα, Gutenberg, 1998. Σελ. 275. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-01-0768-8. Παραψυχολογία CHOPRA D. Ο δρόμος της αγάπης. Μετ. Τ. Κοβαλένκο. Αθήνα, Ασημάκης, 1998. Σελ. 252. Δρχ. 6.000.

ISBN 960-7582-17-9.

Κοινωνιολογία

Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης

ΚΑΛΑΙΝΑΚΗ Θ. Κοινωνική εργασία. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 236. Δρχ. 3 .3 2 5 . ISBN 960344-526-6.

ΣΑΠΟΥΝΑΣ Α.Δ. Τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης και η αγωγή. Θεσσα­ λονίκη, 1998. Σελ. 184. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-317-037-2.

ΚΛΗΜΗΣ Ο.-Κ. Κοινωνιολογία του κερκυράίκού λαού. Αθήνα, Παπαζήσης, 1998. Σελ. 138. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-02-1279-1. ΣΥΝΔΕΣΜΟΣ ΓΙΑ ΤΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ - ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ. Εργασία, συνδικαλι­ σμός και ισότητα των φυλών. Ειση­ γήσεις Σεμιναρίου. Επιμ. I. Μαγγανάρα. Αθήνα, Οδυσσέας, 1998. Σελ.

302. Δρχ. 3 .6 4 0 . ISBN 960 -2 1 0 326-4. Πολιτική

Θρησκεία Γενικά ΚΥΠΡΙΑΝΟΣ (ΜΟΝΑΧΟΣ). Χαιρετι­ σμοί εις τον Ιερόν Α υγουστίνον. Θεσσαλονίκη, Π ου ρ ν α ρ ά ς, 1998. Σελ. 60. Δρχ. 830. ISBN 960-242148-7.

MIGNE J.-P. Ελληνική Πατρολογία. Τόμος 146. Αθήνα, Κέντρο Πατερικώ ν Ε κδ ό σ εω ν, 1998. Σελ. 298. Δρχ. 4.370. Μυθολογία ΒΕΡΕΤΤΑΣ Μ., Μέγα εταιρικόν. Αθήνα, 1998. Σελ. 256. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-7756-14-2.

ΑΔΜΠΑΝΗΣ Ε.Β. Παγκοσμιοποίη­ ση. Αθήνα, Τρ οχα λία, 1998. Σελ.

339. Δρχ. 4.785. ISBN 960-780932-7. ΗΛΙΑΔΗΣ Μ. Οι τουρκικές μυστικές υπηρεσίες και η ΜΙΤ. Αθήνα, Λαβύ­ ρινθος, 1998. Σελ. 556. Δρχ. 7.280.

ISBN 960-7663-05-5. ΚΩΦΟΣ Ε. Το Κοσσυφοπέδιο και η αλβανική ολοκλήρωση. Αθήνα, Π α π α ζήσ ης, 199 8 . Σελ. 141. Δ ρχ.

1.560. ISBN 960-02-1269-4. ΣΚΛΗΡΟΣ Γ. - ΓΑΗΝΟΣ Δ. - ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ I. Η Αριστερά και το Ανα­ τολικό Ζήτημα. Αθήνα, Εναλλακτικές Ε κ δ ό σ εις , 199 8 . Σελ. 170. Δρχ.

3.120. ISBN 960-427-058-3.

CAMPBELL J. Η δύναμη του μύθου. Μετ. Ε. Παπαδοπούλου. Αθήνα, Ιά μ­ βλιχος, 1998. Σελ. 398. Δρχ. 5.000.

ISBN 960-288-121-7.

ΧΟΑΕΒΑΣ Ι.Κ. Τι στοίχισε στην Ελλάδα η προς αυτή «πολιτική των ί­ σων αποστάσεων». Αθήνα, Π ε λ α ­ σγός, 1998. Σελ. 441. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-522-028-8.

LANG Α. Παραμυθία από την ελλη­ νική μυθολογία. Μετ. Δ. Κερεβάντη Γ. Βαλοόρδος. Αθήνα, Απόπειρα, 1998. Σελ. 139. Δρχ. 2.600. ISBN 960-537-006-9.

RAMONET I. Γεωπολιτική του χά ­ ους. Μετ. Ε. Τσερεζόλε. Αθήνα, Π ό ­ λ ις, 1998. Σελ. 2 0 0 . Δρχ. 3 .8 0 0 .

ISBN 960-7478-59-2.

Λαογραφία ΑΛΕΞΑΚΗΣ Ε.Π. Μάνη. Γένη και οικογένεια. Β' έκδοση. Αθήνα, Τρο­ χαλία, 1998. Σελ. 343. Δρχ. 7.280.

ISBN 960-7809-38-6. ΓΕΩΡΓΟΥΣΗΣ X. Κυκλάδες. Αθή­ να, Φιλιππότης, 1998. Σελ. 203. ΓΕΩΡΓΟΥΣΗΣ X. Κυκλάδες. Πάρος - Αντίπαρος. Αθήνα, Φιλιππότης, 1998. Σελ. 219. ΚΑΣΣΗΣ Κ.Δ. Διακόσιοι Μανιάτες λαογράφοι. Αθήνα, 1998. Σελ. 186. Δρχ. 3.120. ΜΑΚΡΗΣ Σ. Το δημοτικό τραγούδι. Βίωμα και μεράκι. Τρίπολη, Παπα­ να σ τασ ίου, 1998. Σελ. 269. Δρχ.

4.160. Παραμύθια από το Θιβέτ. Μετ. Δ. Κερεβάντη - Γ. Βαλούρδος. Αθήνα, Α π όπ ειρ α, 1998. Σελ. 173. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-539-009-7.

Παιδαγωγική-Εκπαίδευση Γενικά ΚΑΦΤΑΝΤΖΗΣ Γ. Το Πανεπιστήμιο της Θεσσαλονίκης στον καιρό της Κατοχής. Θεσσαλονίκη, Παρατηρη­ τής, 1998. Σελ. 2 20. Δρχ. 2 .7 0 0 .

ISBN 960-260-971-0.

HERBERT Μ. Η κακή συμπεριφορά. Μετ. Γ. Μωραΐτη. Αθήνα, Ελληνικά Γ ρ ά μ μ α τα , 1 9 9 8 . Σελ. 74. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-344-517-7.

Γλώσσα

Οικονομία

Κοινωνικές επιστήμες Γενικά ΝΑΙΡΝ Τ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Εθνικισμός. Ο σύγχρονος Ιανός. Αθήνα, Στοχα­ στής, 1998. Σελ. 176. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-303-069-4.

Βιβλιογραφικό δελτίο

Γενικά

ΙΩΑΚΕΙΜΟΓΛΟΥ Η. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Ανεργία. Μύθοι και πραγματικότητα. Α θήνα, Ε ν α λ λ α κ τ ικ έ ς Ε κ δ ό σ εις , 1998. Σελ. 159. Δρχ. 2.600. ISBN 960-427-057-5.

ΖΑΜΠΕΛΙΟΣ Σ. Λόγιοι και γλώσσαι της ΙΔ' εγκατονταετηρίδος. Αθήναι, Ί ν δ ικ τ ο ς , 1 998. Σελ. 121. Δ ρχ.

2.080.

ISBN 960-518-022-7.

SILBIGER S. MBA 10 ημερών. Μετ. Α. Ίκκος. Αθήνα, Κριηκή, 1998. Σελ.

420. Δρχ. 6.500. ISBN 960-218-156-7.

ΜΗΤΣΗΣ Ν.Σ. Στοιχειώδεις αρχές και μέθο δ ο ι της εφ α ρ μοσμ ένης γλωσσολογίας. Αθήνα, Gutenberg,

■ iK M

1998. Σελ. 349. Δρχ. 6.240. ISBN 960-01-0766-1.

Θηικίς επιστήμες Φυσική FEYNMAN R.P. Έξι εύκολα κομμά­ τια. Μει. Α. Τσαγκογέωργα. Αθήνα, Κάτοπτρο, 1998. Σελ. 197. Δρχ.

6.240. ISBN 960-7778-22-7. Ζωολογία LANE Μ. Το Γιορκσάιρ τεριέ. Αθή­ να, Βασδέκης, 1998. Σελ. 154. Δρχ.

3.640. ISBN 960-7370-52-Χ.

πιδράσεις στη μεταβυζαντινή ζωγρα­ φική. Τόμος Α'. Αθήνα, ΜπάσταςΠ λ έσ σ α ς, 199 8 . Σελ. 4 0 5 . Δ ρχ.

7.280. ISBN 960-7418-11-Χ. Γλυπτική Λουκία Γεωργαντή, η Αθηναία γλύπτρια. Αθήνα, Δ ή μ ο ς Α θ η ν α ίω ν . Σελ. 122. Δρχ. 7 .080. ISBN 9607401-03-4. Μουσική Οι Rolling Stones και τα τραγούδια τους. Μετ. Δ. Τριανταφύλλου. Θεσ­ σαλονίκη, Κατσάνος. Σελ. 182. Δρχ.

2.080.

JONES Η.Α. Το Πομεράνιαν. Αθή­ να, Βασδέκης, 1998. Σελ. 154. Δρχ.

3.640. ISBN 960-7370-50-3.

Ενασχολήσεις

Σελ. 99. Δρχ. 2.900. ISBN 960-600248-2. ΟΡΦΕΑΣ. Αργοναυτικά - Λιθικά. Αθήναι, Ιδ εο θ έα τρ ο ν , 1998. Σελ.

140. Δρχ. 3.120. ISBN 960-792119-4. ΠΟΡΦΥΡΙΟΣ. Περί του εν Οδύσ­ σεια των Νυμφών άντρου. Εισ.-απόδ.-σχόλ. Π. Μαρίνης. Αθήναι, Ιδε­ ο θ έα τρ ο ν , 1998. Σελ. 130. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-7921-27-5. ΠΛΑΤΩΝ. Απολογία Σωκράτους. Αθήναι, Ιδ εο θ έα τρ ο ν , 1998. Σελ.

177. Δρχ. 2.600. ISBN 960-792126-7. ΣΕΞΤΟΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ. Απαντα. Τόμοι 5ος, 6ος, 7ος. Μετ. Α.-Μ. Καραστάθη. Αθήνα, Κάκτος, 1998. Σελ.

437+387+301. Δρχ.

5.200+4.160+ 3.120.

Αθλητισμός

Εφαρμοσμένες επιστήμες Ιατρική Πρακτική Ιατρική Εγκυκλοπαίδεια. Αθήνα, Γνώση και Ζω ή. Σελ. 312. Δρχ. 5.200. ΜΗΤΑΚΟΣ Δ. Διατροφής Τέχνη. Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 405. Δρχ. 3.800. ISBN 960-04-1416-5.

KLATZ R. - GOLDMAN R. Σταματή­ στε το χρ όνο. Αθήνα, Βασδέκης, 1998. Σελ. 447. Δρχ. 6.240. ISBN 960-7370-44-9. Οργάνωση επιχειρήσεων GEORGES Ρ. - ΕΥΘΥΜΙΑΔΟΥ Α.Γ.

- ΤΣΙΤΟΣ Δ. Πρακτικός προσανατο­ λισμός στο σ ύγχρονο μάνατζμεντ. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 121. Δρχ. 2.600. ISBN 960-344480-4.

Τέχνες Λευκώματα ΚΙΜΟΥΛΑΚΗΣ Γ.Α. Σύμη. Αθήνα, Σ ιδ έ ρ η ς , 1998. Σελ. 23 7 . Δρχ.

16.640.

ISBN 960-08-0146-0. Ζωγραφική ΡΗΓΟΠΟΥΛΟΣ Γ. Φλαμανδικές ε­

ΣΚΙΑΔΑΣ Ε.Γ. Γυναικείος αθλητι σμός στη σύγχρονη Ελλάδα. Αθήνα Πανελλήνιο Αθλητικό Σωματείο Γυ να ικ ώ ν «Η Κ αλλιπ άτειρα», 1998 Σελ. 318. Δρχ. 20.000. ISBN 960 85466-9-9.

Λογοτεχνία Γενικά ΒΑΛΕΤΑΣ Κ. Κείμενα λόγου. 19971998. Αθήνα, Α ιο λικ ά Γράμματα. Σελ. 232. Δρχ. 2.600. Ποίηση

Αρχαίοι συγγραφείς ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ. Λυσιστράτη. Μετ.εισ. Γ. Βαρβέρης. Αθήνα, Πατάκης. Σελ. 93. Δρχ. 2.900. ISBN 960-600562-3. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ. Απαντα. Τόμοι 15ος, 16ος, 17ος. Εισ.-μετ.σχόλ. Φιλολογική Ομάδα Κάκτου. Α θήνα, Κ ά κτο ς, 199 8 . Σελ.

334 + 325 +270. Δ ρχ.

4.160+4.160+3.120. ΔΙΟΔΩΡΟΣ ΣΙΚΕΛΙΩΤΗΣ. Άπαντα. Τόμοι 18ος, 19ος. Εισ.-μετ.-σχόλ. Φιλολογική Ομάδα Κάκτου. Αθήνα, Κάκτος, 1998. Σελ. 286+275. ΔΟΡΜΠΑΡΑΚΗΣ Π.Χ. Ορατίου ω­ δές. Β' έκδοση. Αθήνα, 1998. Σελ.

107. Δρχ. 2.500. ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ. Μήδεια. Εικονογράφη­ ση: Ν. Γιαμαλάκης. Αθήνα, Ιάμβλι­ χος. Σελ. 48. ΜΕΝΑΝΔΡΟΣ. Επιτρέποντες. Μετ.εισ. Γ. Βαρβέρης. Αθήνα, Πατάκης.

Άδωνις. Χρόνος, τόποι, δοξαστικά. Αθήναι, Ί ν δ ικ το ς, 1998. Σελ. 79. Δρχ. 2.080. ISBN 960-518-035-9. ΚΑΡΤΕΡΗΣ Γ. Επιθέματα. Ποίηση. Αθήνα, Περιτεχνών, 1998. Σελ. 69.

ISBN 960-8411-07-6. ΚΟΥΤΣΟΥΝΗΣ Σ. Παραλλαγές του μαύρου. Α θήνα, Δ ε λ φ ίν ι, 1 998. Σελ. 45. Δρχ. 1.500. ISBN 960-309383-1. ΜΕΣΚΟΣ Μ. Άνθη στο καταραμένο φίδι. Αθήνα, Ν εφ έ λ η , 1998. Σελ.

35. Δ ρ χ. 1 .5 6 0 . ISBN 9 6 0 -2 1 1 396-0. ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ Κ. Παλίρροια. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1998. Σελ. 58. ΤΣΙΛΕΝΗΣ Σ.Ε. 6 + 1 σχέδια σ χε­ δίας κλειστής θαλάσσης. Ποιήματα. Αθήνα, 1998. Σελ. 79. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-7579-07-9. ΧΑΡΚΙΑΝΑΚΗΣ Σ.Σ. Επιφυλάξεις. Ποιήματα. Α θήνα, Δ ό μ ο ς, 1998. Σελ. 138. Δρχ. 2 .080. ISBN 960353-049-2.

Βιβλιογραφικό δελτίο

ΧΟΥΒΑΡΔΑΣ I. Η αναζήτηση της ο­ μορφιάς. Ποιήματα. Θεσσαλονίκη, Τα Τραμάκια, 1998. Σελ. 30. ISBN 960-7757-18-1.

ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΥ Ε. Με φόντο τη Θεσσαλονίκη, και άλλα διηγήματα. Θεσσαλονίκη, Τ α Τρ αμάκια, 1998. Σελ. 90.

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Ποιήματα. Γ ' έκδοση. Θεσσαλονίκη, Δ ια γώ ­ νιος, 1998. Σελ. 422.

ΞΗΡΟΓΙΑΝΝΗΣ Γ. Να παγιδεύσεις μια όαση. Αθήνα, Στάχυ, 1998. Σελ.

222. Δρχ. 3.300. ISBN 960-715183-6.

ΨΥΡΡΑΣ Θ. Τα ψάρια της Πανα­ γίας. Θεσσαλονίκη, Τ α Τρ αμάκια, 1998. Σελ. 59. Πεζογραφία ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Τ. Το Βιβλίο φά­ ντασμα. Νουβέλες, Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1998. Σελ. 115. Δρχ. 2.080.

ΟΙΚΟΝΟΜΙΔΗΣ Γ. Ζωές απόμακρα χτισμένες. 12 διηγήματα. Αθήνα, Έ ν νο ια , 1 998. Σελ. 127. Δρχ.

2.080. ISBN 960-7722-33-7. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Μ. Ειρήνη. Μυ­ θιστόρημα. Β' έκδοση. Αθήνα, Άγρα, 1998. Σελ. 156. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-325-251-4.

ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗΣ Α. Απογευματινό φως. Αθήνα, Κ έδρ ος, 1998. Σελ.

181. Δ ρχ. 2 .2 0 0 . ISBN 9 6 0 -0 4 1446-7.

ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΗΣ Χ.Θ. Διλήμματα. Αθήνα, Εντός, 1998. Σελ. 95. ISBN 960-8472-21-0.

ΒΑΡΒΑΡΗΓΟΣ Δ. Με το ίδιο χρώμα η νύχτα και η σιωπή. Αθήνα, Δαρδανό ς, 1998. Σελ. 263. Δρχ. 3.500.

ISBN 960-380-051-1.

ΣΑΡΑΦΗ Α. Το παράδοξο ταξίδι της εφηβείας της. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 134.· Δρχ.

2.080. ISBN 960-03-2176-0.

ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ Β. Τα δώρα της αγά­ πης. Αθήνα, Ν έ α Σ ύ ν ο ρ α , 1998. Σελ. 253. Δρχ. 2.800. ISBN 960236-946-9.

ΣΕΧΙΔΟΥ Γ. Ο φανταστικός κομ­ μουνιστής. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 498. Δρχ.

5.200. ISBN 960-03-2206-6.

ΒΑΣΣΟΣ Ν. Μπίκοβικ (Αφήγημα). Αθήνα, Εκάτη, 1998. Σελ. 58. ISBN 960-7437-50-0.

ΣΤΑΜΑΤΗΣ Α. Ο έβδομος ελέφα­ ντας. Αθήνα, Κ έδρ ος, 1998. Σελ.

2 0 4 . Δ ρχ. 2 .3 0 0 . ISBN 9 6 0 -0 4 1493-9.

ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΣ Ε. Ολεμάν. Αθή­ να, Αλεξάνδ ρεια, 1998. Σελ. 284. Δρχ. 3.500. ISBN 960-221-126-6. ΒΡΑΧΙΜΗΣ Ν. Ο άγνωστος. Λευκω­ σία, Πολιτιστικές Υπηρεσίες Υπουρ­ γ ε ίο υ Π α ιδ ε ία ς κ α ι Π ο λ ιτισ μ ο ύ , 1997. Σελ. 348. Δρχ. 4.680. ISBN 9963-0-00-63-0. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Γ. Ανθρώπινα και απάνθρωπα. Αθήνα, Δω δώνη, 1998. Σελ. 172. Δρχ. 2.600. ISBN 960-248-911-1. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΥ Α. Ό ταν γκρέμισε ο γυάλινος τοίχος. Μυθι­ στόρημα. Αθήνα, 1998. Σελ. 222. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7579-10-0. ΙΣΑΡΗΣ Α. Ανάμεσά τους η μουσι­ κή. Β' έκδοση. Αθήνα, Ν ε φ έ λ η , 1998. Σελ. 67. Δρχ. 1.560. ISBN 960-211-387-1. ΚΟΥΒΑΤΣΟΥ Η. Το χρονικό ενός ανήθικου έρωτα. Νουβέλα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 101. ISBN 960-03-2179-5.

Βιβλιογραφικό δελτίο

ΣΤΑΥΡΙΑΝΟΣ Γ. Το τρυφερό παρα­ μύθι του κόσμου. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώ της, 1998. Σελ.

245. ISBN 960-03-2133-3. ΣΤΑΥΡΙΔΗΣ Γ. Το φεγγάρι ήτανε μισό. Αθήνα, Δίαυλος, 1998. Σελ.

108. Δρχ. 1.245. ISBN 960-531054-6. ΧΑΤΖΗΘΕΟΚΛΗΤΟΣ Κ. Έλληνας στη Δύση. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 374. ISBN 960-03-2114-0. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Β. Κάτοικος Πατρών. Μυθιστόρημα. Α θήνα, Κ έ­ δρος, 1998. Σελ. 246. Δρχ. 2.500.

ISBN 960-04-1458-0.

ALESSANDRINI J. Ο ντέτεκτιβ του μεσονυχτιού. Αθήνα, Δ αρ δ αν ός, 1998. Σελ. 197. ISBN 9 6 0 -3 8 0 050-3.

ASENA D. Ο έρωτας ήταν στον κα­ θρέφτη. Μετ. Σ. Βρετού-Σοφιανίδου. Αθήνα, Ω κεανίδα, 1998. Σελ. 435.

Δρχ. 4.500. ISBN 960-410-081-5.

VAN GULIK R. To φάντασμα του ναού. Μετ. Ν. Ζάχου. Αθήνα, Θ εμέ­ λιο, 1998. Σελ. 2 52. Δρχ. 2.900.

ISBN 960-310-237-7.

GANESAN I. Οι γάμοι των αισθήσε­ ων και της ψυχής. Μετ. Ν. Σιδέρη. Α θήνα, Ν έ α Σ ύ ν ο ρ α , 1998. Σελ.

256. Δρχ. 3 .0 0 0 . ISBN 9 6 0-236905-3.

GARLAND Α. Η παραλία. Μετ. Μ. Αθανασιάδου. Αθήνα, Ο δυσσέας, 1998. Σελ. 430. Δρχ. 4.680. ISBN 960-210-331-0.

WARREN Ρ. Χρόνια χαμένα. Μετ. Π. Μοσχοπούλου. Αθήνα, Ω κεα νί­ δ α, 1998. Σελ. 3 6 1 . Δρχ. 4 .3 0 0 .

ISBN 960-410-079-3.

ELLROY J. Λος Άντζελες εμπιστευτικό. Μετ. Α. Αποστολίδης. Αθήνα, Άγρα, 1998. Σελ. 593. Δρχ. 6.240.

ISBN 960-325-254-9.

THORPE R. Ο ονειρευτής. Μετ. Γ. Κουτσιώνη. Α θήνα, Έ σ οπ τρον, 1998. Σελ. 237. Δρχ. 3.325. ISBN 960-7228-39-1. ΙΣΤΡΑΤΗ Π. Κύρα Κυραλίνα. Μετ. Α. Χουρμούζιος. Αθήναι, Τνδικτος, 1998. Σελ. 293. Δρχ. 3.640. ISBN 960-518-034-0.

CAMUS Α. Ο ξένος. Μυθιστόρημα. Μετ. Ν. Καρακίτσου-Ντουζέ. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 140. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-03-2199-Χ.

CATHER W. Ο θανάσιμος εχθρός μου. Μυθιστόρημα. Μετ. Κ. Σχινά. Αθήνα, Ν εφ έ λ η , 1998. Σελ. 102. Δρχ. 1.560. ISBN 960-211-394-4.

KEELEY Ε. Η σπονδή. Μετ. X. Τσακαλίδου. Αθήνα, Ε ξάν τας, 1998. Σελ. 367. Δρχ. 4 .160. ISBN 960256-358-3.

KESHAVJEE S. Ο βασιλιάς... ο σο­ φός και ο γελωτοποιός. Μετ. Ε. Ψυ­ χούλη. Αθήνα, Ν έα Σύνορα, 1998. Σελ. 337. Δρχ. 3.500. ISBN 960236-553-3.

KING S. Οργή. Μετ. Β. Κιζηλός. Αθήνα, Κ έδ ρ ος, 1998. Σελ. 261. Δρχ. 3.200. ISBN 960-04-1401-7.

COELHO Ρ. Το εγχειρίδιο του Πο­ λεμιστή του φωτός. Μετ. Λ. Ταχματζίδου. Αθήνα, Ν έα Σύνορα, 1998. Σελ. 162. Δρχ. 2.200. ISBN 960236-960-4.

ΚΟΡΝΤΥ Μ. Το κλειδί της ζωής.

Met. Α. Μανωλίδης. Αθήνα, Ωκεανίδ α, 1998. Σελ. 489. Δρχ. 4 .5 0 0 .

ISBN 960-410-078-5.

ΜΟΥΖΙΛ Ρ. Το μαγεμένο σπίτι. Η Γκρίτζα. Μετ.-εισ.-σημ. Α. Ίσαρης. Αθήνα, Ε ξάντας, 1998. Σελ. 110. Δρχ. 2.285. ISBN 960-256-356-7.

λευταία υπόκλιση. Μετ. Α. Παπασταθοπούλου. Αθήνα, Ερατώ, 1998. Σελ. 407. Δρχ. 4.370. ISBN 960209-095-1.

COOPER Ε. Αυτός που περπατούσε στα σύννεφα. Μετ. Ε. Αστεριού. Αθή­ να, Space. Σελ. 248. Δρχ. 2.285.

MOODY R. Παγοθύελλα. Μετ. Γ. Ευαγγελίδης. Αθήνα, Σέλας, 1998. Σελ. 287. Δρχ. 3.7 0 0 . ISBN 9607246-34-9.

ΝΤΡΑΜΠΑ Μ. Φωτεινά μονοπάτια. Μετ. Β. Μαργαρίτη. Αθήνα, Ν εφ έ­ λη, 1998. Σελ. 531. ISBN 960-211395-2.

MOORCOCK Μ. Ο ταξιδιώτης στις θάλασσες της μοίρας. Μετ.-πρόλ. Θ. Μαστακούρης. Αθήνα, Α ίο λ ο ς, 1998. Σελ. 334. Δρχ. 4.3 60. ISBN 960-521-012-6.

ΝΤΥΡΕΝΜΑΤ Φ. Ο δικαστής και ο δήμιός του. Αθήνα, Μ εταμεσ ο νύ­ κ τιες Ε κ δ ό σ εις, 1998. Σελ. 140. Δρχ. 2.300. ISBN 960-7800-03-6.

ΚΡΙΣΤΙ Α. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ Έγκλημα στο τραίνο. Ανθολόγηση: Π. Χέηνινγκ. Μετ. Ν. Ανδρίτσου - Π. Ισμυρίδου. Αθήνα, Bell, 1998. Σελ. 731. Δρχ.

3.500. ISBN 960-620-416-2.

LEAVITT C. Ζώντας άλλες ζωές. Μετ. Ν. Οικονομοπούλου. Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 398. Δρχ. 4.500. ISBN 960-04-4417-3.

LIM C. Η κόρη της λίμνης. Μετ.-απόδ. Α. Παπασταύρου. Αθήνα, Τροπι­ κός, 1998. Σελ. 431. Δρχ. 4.300.

ISBN 960-261-825-6. ΛΟΠΙΝΟ Ζ. Η αγριλιά. Μυθιστόρη­ μα. Γ' έκδοση. Αθήνα, Α ρχιπέλα­ γο ς, 1998. Σελ. 366. ISBN 9607911-14-8.

MacKAY S. Φωτιά στο περιβόλι. Μυ­ θιστόρημα. Μετ. Ρ. Χάτχουτ. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 329. Δρχ.

5.200.

ISBN 960-03-2180-9.

MacCABE Ρ. Το νεκρό σχολειό. Μετ.

X. Τσαλικίδου. Αθήνα, Ε ξάντας, 1998. Σελ. 325. Δρχ. 4.680. ISBN 960-256-064-9.

MANCHETTE J.-P. - BASTID J.-P. Αφήστε τα πτώματα να μαυρίσουν στον ήλιο. Μυθιστόρημα. Μετ. Ρ. Χάτ­ χουτ. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 167. Δρχ. 2.600. ISBN 960-032193-0.

BEZZERIDES Α.Ι. Η αγορά των κλε­ φτών. Μετ. X. Παπαδημητρίου. Αθή­ να, Πατάκης, 1998. Σελ. 312. Δρχ.

3.800. ISBN 960-600-467-8. ΜΠΕΚΕΤ Σ. Πρόζες 1945-1980. Μετ. Ε. Μαρωνίτη. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 315. Δρχ. 3.500. ISBN 960-600-257-8. ΒΟΒΙΝ C. Η φάλαινα με τα πράσινα μάτια. Μετ. Ε. Τρίσου-Μπασάνη. Α θήνα, Ε ξά ν τα ς, 1998. Σελ. 77. Δρχ. 1.560. ISBN 960-256-328-1.

BULL D. Οι μαρμελάδες του χωρι­ σμού. Μετ. Μ. Κουμπαρέλη. Αθήνα, Ε λ λ η ν ικ ά Γρ ά μ μ α τα , 1998. Σελ.

149. Δρχ. 2.6 0 0 . ISBN 960-344472-3.

BOWEN Ε. Ο θάνατος της καρδιάς. Μετ. Π. Ισμυρίδου. Αθήνα, Νεφέλη, 1998. Σελ. 4 0 9 . ISBN 9 6 0 -2 1 1 327-8.

BRITE Ρ.Ζ. Χαμένες ψυχές. Μετ. Β. Τόμπρου. Αθήνα, Το Κλειδί, 1998. Σελ. 484. Δρχ. 4.200. ISBN 960237-141-2.

AUBRY Ο. D.R.E.A.M.S. Μετ. Ρ. Ζερβού. Αθήνα, Μ π ουκουμάνης, 1998. Σελ. 304. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7458-20-6. ΠΕΡΑ Π. Το ημερολόγιο μιας Λολίτας. Μετ. Τ. Τσάκου-Κονβερτίνο. Αθήνα, Ψυχογιός, 1998. Σελ. 320. Δρχ. 3.600. ISBN 960-274-222-4. ΠΕΡΥ Α. Κάιν ο αδελφός του. Μετ. Μ.-Ε. Αλεβίζου. Αθήνα, Κανάκης, 1998. Σελ. 336. Δρχ. 3.640. ISBN 960-7420-43-8. ΡΑΣΕ Γ. Ο Χέοψ και η Πυραμίδα του Ήλιου. Μετ. Β. Κοκκίνου. Αθή­ να, Μπουκουμάνης, 1998. Σελ. 317. Δρχ. 4.680. ISBN 960-7458-21-9.

REZVANI C. Το αίνιγμα. Μετ. Α. Κυριακίδης. Αθήνα, Opera, 1998. Σελ.

312. Δρχ. 4.000. ISBN 960-707343-6.

REYNOLDS S. Η έκσταση του Χα­ ναάν. Μετ. Μ. Περαντάκου-Cook. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 314. Δρχ. 4.160. ISBN 960344-468-5. ΡΟΖ Π. Αόρατη καταδίωξη. Μετ. Μ. Φιλίππου. Αθήνα, Κ έδρος, 1998. Σελ. 141. Δρχ. 1.900. ISBN 960-041452-1.

MISTRY R. Λεπτή ισορροπία. Μετ. Κ. Οικονόμου. Αθήνα, Ενάλιος, 1998. Σελ. 734. Δρχ. 6.860. ISBN 960-536020-9.

NEIL Β. Η γη της Ντέλια Σάδερλαντ. Μετ. X. Νονοτά. Αθήνα, Ν έα Σύνο­ ρα, 1998. Σελ. 488. Δρχ. 4.2 0 0 .

ISBN 960-236-954-Χ.

MOLINA Α.Μ. Ο φύλακας του μυστι­ κού. Μετ. Α. Σπυράκου. Αθήνα, Αλε­ ξά νδ ρ εια , 1998. Σελ. 157. Δρχ.

2.390. ISBN 960-221-151-2.

NOZIERE J.P. Εκδίκηση Τίτος. Αθή­ να, Δ α ρ δ α ν ό ς, 1998. Σελ. 176.

ISBN 960-380-046-5.

ROBERTS J.M. Εφτά φόνοι στο Φό­ ρουμ. Μετ. Γ. Μπαρμπάκης. Αθήνα, Περίπ λους, 1998. Σελ. 428. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-7131-69-Χ.

ΝΤΕΠΕΝΤ Β. Γάμησέ με. Μετ. Τ. Αλμπούρα. Αθήνα, L ib ro , 1998. Σελ. 226. Δρχ. 4.000. ISBN 960490-019-6.

SALLENAVE D. Βιασμός. Μυθιστό­ ρημα. Μετ. Ρ. Χάτχουτ. Αθήνα, Κα­ στανιώ της, 1998. Σελ. 145. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-03-2196-7.

DI LASCIA Μ. Μια ζωή στη σκιά. Μετ. Λ. Ταχματζίδου. Αθήνα, Οδυσσέας, 1998. Σελ. 335. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-210-324-8.

SELL Μ. Ο τελευταίος εραστής. Μετ. Λ. Μητσάκου. Αθήνα, Ν έα Σύνορα, 1998. Σελ. 235. Δρχ. 3.200. ISBN 960-236-935-3.

ΝΤΟΫΛ Α.Κ. Σέρλοκ Χολμς, η τε­

SEPULVEDA L. Αν δεν έχεις πού να

MORALES Α.Ο. Η σιωπή της καρ­ διάς. Μετ. Ε. Λογοθέτη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1998. Σελ. 509. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-236-555-8.

MORTMAN D. Οι δρόμοι της τύχης. Μετ. Π. Κωνσταντέας. Αθήνα, Bell, 1998. Σελ. 640. Δρχ. 1.600. ISBN 960-450-590-4.

κλάψεις. Διηγήματα. Μετ. Α. Κυριακίδης. Αθήνα, O pera, 1998. Σελ.

293. Δρχ. 4.160. ISBN 960-707345-2.

SIMON Υ. Ο επόμενος έρωτας. Μετ. Β. Κοκκίνου. Αθήνα, Ν έα Σύνορα, 1998. Σελ. 392. Δρχ. 4.200. ISBN 960-236-951-5.

SCALI S.C. Συμμαχία αίνιγμα. Αθή­ να, Δ α ρ δ α ν ό ς, 1998. Σελ. 143.

ISBN 960-380-047-3.

SCALI S.C. Τρόμος κάτω από την πόλη. Αθήνα, Δαρδανός, 1998. Σελ.

190. ISBN 960-380-049-Χ.

FOOS L. Ex utero. Μετ. Α. Δήμου. Αθήνα, Ανατολικός, 1998. Σελ. 190. Δρχ. 3.120. ISBN 960-8429-00-2. ΧΑΜΙΛΤΟΝ Τ. Ενοχή και προδοσία. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Αγγελίδου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ.

5 7 2 . Δρχ. 6 .2 4 0 . ISBN 9 6 0 -0 3 2204-Χ. ΧΑΜΜΕΤ Ν. Ο αδύνατος άντρας. Μετ. Γ.-Ι. Μπαμπασάκης. Αθήνα, Ερατώ, 1998. Σελ. 43. Δρχ. 4.370.

ISBN 960-209-106-0.

HAMSUN Κ. Βικτωρία. Μετ. Α. Ράδιτσα. Αθήνα, Printa, 1998. Σελ. 191. Δρχ. 2.290. ISBN 960-7408-16-0.

SMITH W. Οι κουρσάροι. Μετ. Α. Μιαοόλης. Αθήνα, Bell, 1998. Σελ.

768. Δ ρχ. 2.2 0 0 . ISBN 960-450591-2.

HOWARD R.E. Conan ο καταχτη­ τής. Μετ. Μ. Χειμώνα. Αθήνα, Space. Σελ. 279. Δρχ. 2.495.

SOARES Ζ. Μια σάμπα για τον Σέρλοκ Χολμς. Μετ. Δ. Μήλας. Αθήνα, Ε ν ά λ ιο ς, 1998. Σελ. 351. Δρχ.

3.950. ISBN 960-538-032-2.

HUSTON Ν. Τα εργαλεία του σκό­ τους. Μυθιστόρημα. Μετ. Ρ. Χάτχουτ. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 329. Δρχ. 5.200. ISBN 960-03-2197-3.

JACQ C. Φράγμα στο Νείλο. Μετ. Α. Καραστάθη. Αθήνα, Τ ρ ο π ικ ό ς, 1998. Σελ. 466. Δρχ. 4.800. ISBN 960-261-833-7.

TIMM U. Ποιος ανακάλυψε το λου­ κάνικο με κάρι. Μυθιστόρημα. Αθή­ να, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 204. Δρχ. 3.640. ISBN 960-03-2198-1. ΤΟΜΕΟ X. Αγαπημένο τέρας. Μετ. Β. Φωτοποόλου. Αθήνα, Σ έ λ α ς , 1998. Σελ. 127. Δρχ. 2.200. ISBN 960-7246-33-0. ΤΟΥΡΓΚΕΝΙΕΦ I. Η Μουμοΰ. Μετ. Ε. Κορόμηλά. Αθήνα, Απ όπειρα, 1998. Σελ. 72. Δρχ. 2.600. ISBN 960-537-007-7.

CHAVARIA D. Χαιρετίσματα στο θείο. Μετ. Κ.Ήλιόπουλος. Αθήνα, Opera, 1998. Σελ. 592. Δρχ. 5.500.

ISBN 960-7073-44-6.

FONTANIERES Η. Ο δολοφ όνος σέρνει το χορό. Αθήνα, Δαρδανός, 1998. Σελ. 144. ISBN 960 -3 8 0 048-1.

βιβλιογραφικό ScAti'o

Έργα ΠΑΠΑΤΣΑΡΟΥΧΑΣ Π. Η αρπανή της Πριγκίπισσας Αιώρας. Αθήνα, Ε λλ η ν ικ ά Γ ρ ά μ μ α τα , 1998. Σελ.

165. Δρχ. 2 .600. ISBN 960-344521-5.

Ιατορία Γενικά ΜΟΑΤΣΟΣ Γ. Πορφύρα. Αθήνα, Τροχαλία, 1998. Σελ. 2 77. Δρχ.

4.680. ISBN 960-7809-11-4. ΣΠΑΝΔΩΝΗΣ Γ. 'Οταν ο Μενέλα­ ος... Αθήνα, Φιλίστωρ, 1998. Σελ.

175. Δρχ. 2 .6 0 0 . ISBN 960-369026-0. Μαρτυρίες

Μελέτες ΑΝΔΡΕΙΩΜΕΝΟΣ Γ. Λογοτεχνικά περιοδικά της αριστερός και Διονύ­ σιος Σολωμός (1924-1967). Αθήνα, Σ υ λ λ ο γ ές , 1998. Σελ. 79. Δρχ.

5.200.

ISBN 960-7463-16-1. ΣΑΙΤΑΚΗΣ Γ. Το χιούμορ και η τρα­ γικότητα στον Ιωάννη Κονδυλάκη. Αθήνα, Βιβλιοεκδοτική, 1998. Σελ.

331. Δρχ. 4.160.

ROZA Α.Α. Ιστορία της Ιταλικής λο­ γοτεχνίας. Μετ. Ζ. Ζωγραφίδου. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1998. Σελ. 724. Δρχ. 10.200. ISBN 960260-833-1.

ΚΟΥΤΣΟΥΚΑΛΗΣ Α. Το χρονικό μιας τραγωδίας. 1945-1949. Αθήνα, Ιωλκός, 1998. Σελ. 285. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-426-093-6.

SANCTON Τ. - MacLEOD S. Ο θά­ νατος μιας πριγκίπισσας. Μετ. Α. Σοκοδήμος. Αθήνα, Το ΚΛειδί, 1998. Σελ. 500. Δρχ. 4.500. ISBN 960-237140-4. Βιογραφίες Μητέρα Τερέζα. Ένα απλό μονοπά­ τι. Μετ. Α. Νάνου-Τσάκαλη. Αθήνα, Πύ ρινος Κόσμος, 1998. Σελ. 159. Δρχ. 3.120. ISBN 960-430-061-Χ. Ελληνική Ιστορία

Δοκίμια ΔΑΣΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Νίκος Γκάτσος. Έ νας αφοσιωμένος. Αθήνα, Μπιλιέτο, Σελ. 16. Δρχ. 1.000. ΠΛΕΥΡΗΣ Κ.Α. Ο γέλως στην αρ­ χαία Ελλάδα. Αθήνα, Κόκκινη Μ η ­ λιά, 1998. Σελ. 172. Δρχ. 2.600.

FORD R. Κομμάτι από την καρδιά μου. Εισ.-μετ. Α. Δημητριάδου. Αθή­ να, Ο λ κό ς, 1998. Σελ. 402. Δρχ.

5.930. ISBN 960-7169-80-8.

FUENTES C. Μακρινές συγγένειες. Μετ. X. Κόμη-Καλλίνικου. Αθήνα, θ ε μ έ λ ιο , 1998. Σελ. 283. Δρχ.

3.740. ISBN 960-310-236-9.

Αθήνα, Συλλογές, 1998. Σελ. 30. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7463-11-0.

ΒΕΛΟΠΟΥΑΟΣ Κ. Αλέξανδρος, ο μέγιστος των Ελλήνων. Θεσσαλονί­ κη, Ιστοριογνωσία. Σελ. 432. Δρχ.

5.200. ΔΑΛΙΑΝΗΣ Α.Ι. Υάμπολις - Βαλτέτσι - Καλαπόδι. Αθήνα, Α ρ σ εν ίδ η ς , 1998. Σελ. 351. Δρχ. 5.200. ISBN 960-253-058-8.

Γενικά

ΚΑΡΔΑΡΑΣ X. Ιωακείμ Γ' - Χαρ. Τρικούπης. Η αντιπαράθεση. Αθή­ να, Τροχαλία, 1998. Σελ. 308. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-7809-34-3.

ΠΑΤΕΡΑΣ X. Το θέατρο στην Αθή­ να. «Η Αθηναϊκή Επιθεώρηση».

ΚΟΝΤΕΛΛΗΣ Κ.Χ. Το Πορτιανού της Λήμνου. Αθήνα, 1998. Σελ. 320.

Θέατρο

Δρχ. 4.680. ISBN 960-90898-01-1. ΚΡΕΜΜΥΔΑΣ Β.Ν. Πολεμικά σύμ­ μεικτα του ’40-’41. Αθήνα, Δήμος Αθηναίων. Σελ. 52. Δρχ. 520. ISBN 960-7401-04-2. ΜΟΝΕΜΒΑΣΙΩΤΙΚΟΣ ΟΜΙΛΟΣ. Η εκστρατεία του Morosini και το «Regno di Morea». Γ' Συμπόσιο Ιστορίας και Τέχνης. Επιμ. X. Καλλιγά. Αθήνα, Εστία, 1998. Σελ. 267. Δρχ. 5.000. ISBN 960-05-0803-8. ΜΠΑΡΜΠΗΣ Κ.Ν. Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος-Δραγάσης. Αθήνα, Λογοθέτης. Σελ. 390. Δρχ. 5.200. ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ Η.Ι. Αρματωλοί και Κλέφται. Αθήνα, Ελεύθερη Σκέψις, 1998. Σελ. 336. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-7931-10-6. ΠΑΠΠΑΣ Α.Α. Ο ιστορικός Ιλισσός. Αθήνα, Δήμος Αθηναίων. Σελ. 286. Δρχ. 3.640. ISBN 960-7401-05-0. ΦΙΛΑΡΕΤΟΣ Γ.Ν. Δείπνα και συ­ μπόσια των αρχαίων Ελλήνων. Αθή­ να, Ε κά τη, 1998. Σελ. 136. Δρχ.

1.870. ISBN 960-7437-53-5.

ΝΤΑΝ Κ. Τα ζώα του δάσους Φάρδιγκ. Μέρος β'. Μετ. Β. Μάστορη. Αθήνα, Π ατάκης, 1998. Σελ. 200. Δρχ. 1.900. ISBN 960-600-832-3.

SAKADE F. Ιαπωνικά παραμύθια. Μετ. Γ. Τσούλια. Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 120. Δρχ. 3.5 00. ISBN 960-04-1413-6. ΦΑΡΙΑΣ X. Ο κόσμος του Πάμπλο. Μετ. Σ. Καραγιάννης. Αθήνα, Πατά­ κ ης, 1998. Σελ. 60. Δρχ. 1.100.

ISBN 960-600-475-9.

Ε λλά δα

ΑΚΤΗ. Περιοδικό λογοτεχνίας και κριτικής. Τεύχος 35. Δρχ. 1.250. ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ. Τεύχος 89. Δρχ. 1.500. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. Μηνιαία επιθεώρη­ ση. Τεύχος 358. Δρχ. 500. ΑΝΑΠΤΥΞΗ Ε.Β.Ε.Α. Τεύχος 6. ΑΝΤΙΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ. Τεύχη 21, 22. Δρχ. 800.

ΓΛΩΣΣΑ ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΣ ΓΛΩΣΣΑ. Τεύχος 2. Δρχ. 1.700. ΓΡΑΦΗ. Περιοδικό πνευματικού προσανατολισμού. Τεύχος 38. Δρχ.

1 .000 .

ΣΑΜΨΩΝ Α. Περιηγητές και γεω­ γράφοι στις Βόρειες Σποράδες. Σκό­ πελος, Λ αογραφ ικό Μ ουσ είο Σποράδων, 1997. Σελ. 202. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-85614-1-8.

ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ­ χος 200-201. Δρχ. 1.500.

ΤΣΙΠΗΡΑΣ Κ.Σ. Στα ελληνικά βου­ νά. Όλυμπος. Αθήνα, Ν έα Σύνορα, 1998. Σελ. 260. Δρχ. 4.500. ISBN 960-236-949-3.

ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Τεύχος 389. Δρχ. 1.500.

ΔΕΛΤΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΑΡΘΡΟΓΡΑΦΙΑΣ. Τεύχος 12.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ. Μηνιαία πολιτιστική ε­ πιθεώρηση. Τεύχος 107.

Παιδικά Ελεύθερα αναγνώσματα ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ Μ. Οι άθλοι της Μαριάννας και του χαζομπαμπά της. Λάρνακα, Ελισώ, 1998. Σελ. 131.

ISBN 9963-7532-1-3. ΕΣΤΡΑΔΑ Ρ. Ο βασιλιάς Μοναχού­ λης. Μετ. Σ. Καραγιάννης. Αθήνα, Π α τά κ η ς, 1998. Σελ. 60. Δρχ.

1.100. ISBN 960-600-477-5.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΕΠΙ­ ΘΕΩΡΗΣΗ. Τεύχος 44. Δρχ. 2.000. ΗΧΟΣ ΚΑΙ HI-FI. Τεύχος 306. Δρχ.

1.000. ΙΘΩΜΗ. Τεύχος 41-42. ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ. Τεύχη 361,362. Δρχ. 1.000. ΙΣΤΟΡΙΚΟΓΈΩΓΡΑΦΙΚΑ. Τόμος 6ος, 1998. Δρχ. 6.240. ΙΑΤΡΙΚΗ. Μηνιαία έκδοση. Τόμος 73,

Περιοδι

ΠΑΤΙ. Τεύχος 279. Δρχ. 700.

Ταξίδια

και γλώσσας. Τεύχος 321. Δρχ. 700.

ΙΒΥΚΟΣ. Τρίμηνη επιθεώρηση. Τεύ­ χος 1. Δρχ. 1.500.

MAZI-TOGETHER. Τεύχος 71. Δρχ.

40. Ο ΜΗΧΑΝΙΚΟΣ ΑΕΡΟΠΛΑΝΩΝ. Φύλλο 55. ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ ΝΕΑ. Φύλλο 43. Δρχ.

200. Η ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΗ. Μηνιαία εφημερί­ δα. Φύλλο 106. ΤΑ ΝΕΑ ΤΟΥ Ε.Λ.Ι.Α. Τεύχος 51. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Πνευματική επιθεώ­ ρηση της Κοζάνης. Τεύχος 103. Δρχ.

300. ΠΑΡΟΥΣΙΑ. Επιθεώρηση λόγου και τέχνης. Τεύχος 4. Δρχ. 1.200. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ. Τεύχος 122. Δρχ. 1.000. ΠΟΡΦΥΡΑΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 87. Δρχ. 2.050. ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ. Τεύχος 408-409. Δρχ. 700. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Δίμηνη επιθεώρηση. Τεύχος 101. Δρχ. 1.500. ΤΕΤΡΑΔΙΑ. Τεύχος 42. Δρχ. 1.200.

ΕΛΕΥΣΙΣ. Τρίμηνη πολιτιστική έκ­ δοση. Τεύχος 19. Δρχ. 1.300.

Ο ΤΥΠΟΣ. Μηνιαία δημοσιογραφική επιθεώρησις. Τεύχος 97. Δρχ. 1.000.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΕΘΝΗΣ ΓΛΩΣΣΑ. Τεύχος 6. Δρχ. 900.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ. Επετηρίς του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Φιλοσοφίας. Τεύχος 2 7-28, 1 9 97-1998. Δρχ.

9.360.

ΕΝΔΟΧΩΡΑ. Τεύχος 57-58. Δρχ.

1.000 .

L’ATEUER DU ROMAN. No 15.

ΕΠΕΤΗΡΙΣ ΙΔΡΥΜΑΤΟΣ ΝΕΟΕΛ­ ΛΗΝΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Τόμος 10ος, 1997-1998. Δρχ. 5.200.

EXIT ΣΤΗΝ ΚΕΡΚΥΡΑ. Τεύχος 17. Δρχ. 500.

ΕΠΙΓΝΩΣΗ. Τεύχος 66. Δρχ. 2.

PRINT. Τεύχος 12.

ΕΥΘΥΝΗ. Περιοδικό ελευθερίας

UNICEF ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ. Τεύχος 34.

βιβλιογραφικό 6cXxio

■ ΚιΡΑΤ,Ι,ΚνΟ Μ ιτικογραφία πτριλαμβάνονται όλίς οι τπώνυμτς βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάοτις των ΐλληνικών «κδόατων που δημοοιτύονται στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο

Αρ. 390

1Χεπτεμβρίου - 30 Σεπτεμβρίου 1998

Φιλοσοφία Επίκτητος: Διατριβή Δ' - Εγχειρίδιον (Σ.Ι. Αρτεμάκης, Ναυτεμπορι­ κή, 6/9/98) Κονδύλης Π.: Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης (Κ. Καρακωτιάς, Εξουσία, 28/9/98) Κοΰμας Κ.: Εισαγωγή. Θεμελιώδης φ ιλοσ οφ ία (Γ. Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 13/9/98) Ρηγόπουλος Γ.: Κείμενο και εικό­ να. Όρια και δυνατότητες της σύ­ γκρισης (Μ. Στεφανίδης, Ε λευθε­ ροτυπία, 18/9/98) Γκάνταμερ Χ.Γκ.: Το πρόβλημα της ιστορικής συνείδησης (Γ. Ν. Μπα­ σκόζος, Εξπρές, 20/9/98) Μαρκούζε X.: Η αισθητική διάστα­ ση (Ν. Σεβαστάκης, Ελευθεροτυπία, 11/9/98) Μ πλούμ ενμ π εργκ X.: Die Vollzahigkeit der Sterne (Θ. Γεωρ­ γίου, Ελευθεροτυπία, 25/9/98) Μπλόφελντ Τζ.: ΤΑΟ. Μυσπκισμός και φιλοσοφία (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 13/9/98) Ντεκάρτ Ρ.: Τα πάθη της ψυχής (Θ. Γεωργίου, Ελευθεροτυπία, 18/9/98) Σέλινγκ Φ.: Έρευνες για την ουσία της ανθρώ πινης ελευθερίας (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 25/9/98) Φράιερ X.: Τεχνοκρατία και ουτο­ πία (Σ. Ντάλης, Οικονομικός Ταχυ­ δρόμος, 17/9/98) Χάνκινς Τ.: Επιστήμη και Διαφωτι­ σμός (Θ. Αραμπατζής-Γ. Χριστιανίδης, Ελευθεροτυπία, 25/9/98)

θρησκεία Γεωργίου Θ.: Πού έχουν δίκιο οι μάρτυρες του Ιεχωβά και πού δεν έχουν (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 22/9/98)

Θανασέκος Λ.: Οι περιπέτειες του Θεού (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 20/9/98) Μοναχός Νικόδημος: Τα ιερά κεί­ μενα ενός μοναχού (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 27/9/98) Σλάιερμάιερ Φρ.: Για τη θρησκεία. Λόγοι προς τους μορφωμένους περ ιφ ρονη τές της (Δ. Μήττα, Το Βήμα, 13/9/98)

Ψυχολογία Κουλάκογλου Κ.: Ψυχομετρία και ψυχολογική αξιολόγηση (Χρ. Καρμής, Ημερήσια, 25/9/98) Παπαθεοφίλου Ρ., Βοσνιάδου Σ. (επιμ.): Η εγκατάλειψη του σχολεί­ ου. Αίτια, επιπτώσεις, προτάσεις (Κ.Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 388) Βιγκότσκι Λ.Σ.: Νους στην κοινω­ νία. Η ανάπτυξη των ανώτερων ψυ­ χολογικών διαδικασιών (Κ.Δ. Μα­ λαφάντης, διαβάζω, 388)

Κοινωνιολογία Κοιλιάρη Α.: Ο ξένος στην Ελλάδα. Μετανάστες. Γλώσσα και κοινωνική ένταξη (Μ. Φάις, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τύπος, 13/9/98) Μαθιοπούλου Μ.: Η κλειστή κοινω­ νία και οι φίλοι της (Ξ. Ζολώτας, Το Βήμα, 6/9/98) Μαρκόπουλος Χρ.: Τάξη και αναρ­ χία - Προκλήσεις και αδιέξοδα στις κοινωνίες της αθλιότητας (Ε. Γκίκα, Έθνος, 13/9/98) Τσιτσελίκης Κ., Χριστόπουλος Δ. (επιμ.): Το μειονοτικό φαινόμενο στην Ελλάδα. Μια συμβολή των κοινωνικών επιστημών (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 13/9/98) Αλτβάτερ Ε., Μάχνκοπφ Μη.: Όρια της παγκοσμιοποίησης - Οικονο­

επιμέλεια: ΗΛΙΑΖ ΜΑΓΚΑΙΝΗΙ

μία, οικολογία και πολιτική στην παγκόσμια κοινωνία (Σ. Χιωτάκης, Το Βήμα, 6/9/98) Γκάλμπρεϊθ Τζ.: Η καλή κοινωνία (Φ. Ν ικ ο λό π ο υ λο ς, Το Βήμα, 13/9/98) Ελίας Ν.: Αθλητισμός και ελεύθε­ ρος χρόνος στην εξέλιξη του πολιτι­ σμού (Κ. Καρακωτιάς, Εξουσία, 7/9/98) Μπόμπιο Ν.: Ισότητα και ελευθερία (Σ. Ντάλης, Αυγή, 6/9/98), (Ν. Σε­ βαστάκης, Ελευθεροτυπία, 18/9/98) Τέιλορ Τσ.: Πολυπολιτισμικότητα (Μ. Φάις, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τύπος, 13/9/98)

Δεμερτζής Ν ., Σκαμνάκης Α. (ε πιμ.): Περιφερειακά ΜΜΕ στην Ευ ρώπη (Σ. Χ αλιώρης, Κ έρ δ ο ς 4/9/98) Τζάνος Ν.: Ο λόγος που ένας δια φημιστής χρειάζεται να «μιλάει» ελ ληνικά (Χρ. Καρμής, Ημερήσια 26/9/98)

Πολιτική Α βδούλος Σ.: Το φ αινόμενο Μα­ κ ρ ό νη σ ο ς (Γ.Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 27/9/98) Βενιζέλος Ε.: Η αναθεώρηση του συντάγματος: Συνολικό σχέδιο για την Ελλάδα του 2 1 ο υ αιώνα (Σ. Ντάλης, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 17/9/98) Γεράσης Γ.: Μεταπολίτευση, ενοχή και υποτέλεια (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 4/9/98) Εκδ. Στοχαστής: Τα ελληνικά Συ­ ντάγματα 1 8 2 2 -1 9 7 5 /1 9 8 6 (Τ. Παππάς, διαβάζω, 388) Ελεφάντης Ά.: Δια γυμνού οφθαλ-

μου (Κ. Καρακωτιάς, Εξουσία, 28/9/98) Ιω ακειμίδης Π.Κ.: Ευρωπαϊκή Ένωση και ελληνικό κράτος (Τ. Παππάς, διαβάζω, 388) Κούκιας Δ.: Η τραγική περίμετρος της προόδου (πολιτιστικές προϋ­ π οθ έσ εις της δημοκρατίας) (Ν. Σ εβαστάκης, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ία , 4/9/98) Μπαμπίλης X.: «Τις πταίει;» Το παράλυτο κράτος και το χάσμα με­ ταξύ λόγων και έργων (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 10/9/98) Νικολοπούλου Αλ. (επιμ.): Κράτος και διαφθορά (Θ.Π. Λιανός, Το Βήμα, 2 0 /9 /9 8 ), (Σ. Χ αλιώρης, Κέρδος, 4/9/98) Π αξιμαδοπούλου-Σταυρινού Μ.: Η Δυτική Θράκη στην εξωτερική πολιτική της Βουλγαρίας. Το ζήτη­ μα της Βουλγαρικής οικονομικής διεξόδου στο Αιγαίο (1919-1923) (Α. Τούντα-Φεργάδη, Τετράδια, 42) Παππάς Τ.: Ελλάδα - Τουρκία. Μια προαιώνια διαμάχη (Κ. Λειβαδίτης, Η μ ερή σια, 1 4 /9 /9 8 ), (Ρ. Σωμερίτης, Το Βήμα, 6/9/98) Παππούλιας Δ., Τσούκας Χρ.: Κα­ τευθύνσεις για τη μεταρρύθμιση του κράτους (Σ. Χαλιώρης, Κ έρ­ δος, 10/9/98) Στοφορόπουλος Θ., Μακρυδημήτρης Α.: Το σύστημα της ελληνι­ κής εξωτερικής πολιτικής (Σ. Ντάλης, Το Βήμα, 6/9/98) Τσάτσος Δ.: Ελληνική πολιτεία 1974-1997 (Τ. Παππάς, διαβάζω, 388) Χαραλάμπης Δ.: Δημοκρατία και παγκοσμιοποίηση (Γ. Μανιάτης, Το Βήμα, 6/9/98), (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 19/9/98) Χατζηδάκης Κ.: Ελλάδα και Ευρώ­ πη: Ποιο κοινωνικό κράτος; (Σ. Ντάλης, Ο ικονομικός Τ αχυδρό­ μος, 10/9/98), (Σ. Χαλιώρης, Κέρ­ δος, 4/9/98) Χριστοδουλίδης Θ., Μπουραντώνης Δ. (επιμ.): Ο ΟΗΕ στο κατώ­ φλι της Μεταψυχροπολεμικής ε­ ποχής (Σ. Ντάλης, Αντί, 25/9/98) Ψ υ χοπ αίδ η ς Κ.: Πολιτική μέσα στις έννοιες (Φ. Τερζάκης, Καθη­ μερινή, 1/9/98)

Ώ Θ © -------------------------------------

Εσποζίτο Φ., Σ6οκ Ρ. (επιμ.): Η α­ σφάλεια στην Ευρώπη. Πρακτικά του Συμποσίου Λάτση (Σ. Ντάλης, Αντί, 25/ 9/98), (Σ. Ντάλης, Το Βή­ μα, 27/9/98) Μαρξ Κ., Έ νγκελς Φρ.: Το κομ­ μουνιστικό μανιφέστο (Τ. Παππάς, διαβάζω, 388) Μπιράντ Μ.: The General’s Coup in Turkey: An inside story of 12 September 1980 (Μ. Ευρυβιάδης, Τετράδια, 42) Μ πόφα Tz.: L’ultima illusione.

L’O ccid en te e la vittoria sul com m unism o (Θ. Γιαλκέτσης, Ελευθεροτυπία, 18/9/98) Πέτιφερ Tz., Βίκερς Μ.: Αλβανία: από την αναρχία σε μια βαλκανική ταυτότητα (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύ­ πος, 13/9/98) Πέτιφερ Τζ.: Ο τουρκικός λαβύριν­ θος. Ο Ατατούρκ και το νέο Ισλάμ (Γ.Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 27/9/98) Ραμονέ I.: Γεωπολιτική του χάους (Σ. Ντάλης, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 24/9/98), (Σ. Χαλιώρης, Κέρ­ δος, 10/9/98), (Α. Χουλιαράς, Το Βήμα, 27/9/98) Τιμπ Μπ.: Ν έο ξεκίνημα στο Βό­ σπορο. Η Τουρκία μεταξύ της Ευ­ ρώπης και του ισλαμισμού (Κ. Γώγος, Ελευθεροτυπία, 4/9/98) Τσέλικ Σ.: Το κράτος συμμορία (Ντ. Σιώτης, Το Βήμα, 20/9/98)

Σεφερτζή Ε.: Καινοτομία. Περιοχές - σύστημα, μεταφορά τεχνολογίας και καινοτομική ανάπτυξη στην Ελλάδα (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 12/9/98) Σταμάτης Γ.: Θεωρία της αξίας και της υπεραξίας (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 20/9/98) Υψηλάντης Π.: Επιχειρησιακή έ ­ ρευνα: λήψη επιχειρηματικών απο­ φ άσεω ν (Σ. Χαλιώρης, Κ έρδος, 10/9/98) Φράγκος Χρ.: Οικονομικά μαθημα­ τικά (Σ. Χαλιώρης, Κ έρδ ο ς, 10/9/98) Χαραμής Γ.: Επενδυτικές επιλογές του μέσου Έλληνα (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 5/9/98) Νιούμαυ Π. (επιμ.): The New Palgrave Dictionary of Economics & the Law (Α. Χατζής, Ελευθεροτυπία, 4/9/98) Πόσνερ P.: Economic analysis of Law (Α. Χατζής, Ελευθεροτυπία, 4/9/98) Σίλμπινκερ Σ.: MBA 10 ημερών (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 10/9/98)

Εργασία Λ αφ οντέον Ό ., Μ ιούλερ Κ.: Μη φοβάστε την παγκοσμιοποίηση. Ευημερία και εργασία για όλους (Σ. Χιωτάκης, Το Βήμα, 6/9/98)

Λαογραφία Οικονομία Βαμβούκας Γ.: Ανάπτυξη και στα­ θεροποίηση της ελληνικής οικονο­ μίας (Σ. Χαλιώρης, Κ έρδος, 24/9/98) Ηγουμενάκης Ν., Καραβαρίτης Κ., Λύτρας Π.: Εισαγωγή στον τουρι­ σ μό (Σ. Χαλιώρης, Κ έρδ ο ς, 24/9/98) Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών Σχέσεων: Η διεθνής αναπτυξιακή βοήθεια προς του 21ο αιώνα (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 20/9/98), (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 26/9/98) Καλλιώρας Η.: Διεθνής πολιτική οι­ κονομία: θεωρητικές προσεγγίσεις ισχύος και πλούτου σε διεθνικό ε­ πίπεδο (Σ. Χαλιώρης, Κ έρδ ο ς, 24/9/98)

Οικονομίδης Δ.: Από τα δημοτικά μας τραγούδια (Κ.Δ. Μαλαφάυτης, διαβάζω, 388)

Δίκαιο Κιάντος Β.: Ασφαλιστικό δίκαιο (Χ.Ζ. Καρανίκας, Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 24/9/98) Μαγγανάς Α., Λάζος Γρ.: Ο ποινι­ κός κώδικας για τον πολίτη (I. Πα­ παζήση, Ισοτιμία, 26/9/98)

Διοίκηση-Οργάνωση Ευθυμιάδης Γ., Τσίτος Δ., Τζορτζ Π.: Πρακτικός προσανατολισμός στο σύγχρονο μάνατζμεντ (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 26/9/98)

κριτικογραφία

Εκπαίδευση Γαροφαλάκη Μ.: Φαντασία και αυ­ τενέργεια. Ένας πρακτικός οδηγός για την προσχολική και πρώτη σχο­ λικό ηλικία (Κ.Δ. Μαλαφόντης, δια­ βάζω, 388) Εκδ. Σχολή Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου: Επιστημονική συνάντηση. Η συνθετική δημιουργική εργασία στο σχολικό πρόγραμμα - θεωρία και πράξη (Κ.Δ. Μαλαφάντης, δια­ βάζω, 388) Κουτσουβάνου Ε. (επιμ.): Θεωρία και μεθοδολογία της προσχολικής εκπαίδευσης (Χ.Ζ. Καρανίκας, Οι­ κονομικός Ταχυδρόμος, 17/9/98) Σπυροπούλου Ζ.: Πραγματικότητα και οράματα για την παιδεία (Χ.Ζ. Καρανίκας, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 10/9/98)

Οικολογία-Περιβάλλον Μοδινός Μ.: Η αρχαιολογία της α­ νάπτυξης: Πράσινες προοπτικές (Β. Στογιάννης, Τετράδια, 42) Περράκης Σ., Γρηγορίου Π.: Περι­ βάλλον και διεθνές συμβατικό δί­ καιο (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 388) Γκρίναγουεϊ Τ.: Ζωή στη ζούγκλα (Ν. ΜολυΒιάτης, διαβάζω, 388) Μόργκαν Μ.: Το μήνυμα (Κ. Πετρόπουλος, Exodos, 18/9/98)

Τέχνες Φωρ Ε.: Ιστορία της τέχνης (Β. Χαρ αλαμ π ίδου, Θ εσσα λο νίκη , 19/9/98)

Αρχιτεκτονική Εκδ. Άμμος: Κοσμική μεσαιωνική αρχιτεκτονική στα Βαλκάνια και η διατήρησή της 1300-1500 (Α. Καραδήμου-Γερολύμπου, Το Βήμα, 20/9/98)

Γλώσσα Εκδ. Εστία: Η Δίκη των Τόνων. Η πειθαρχική δίωξη του καθηγητή Ι.Θ. Κακριδή (Γ.Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 13/9/98) Ζαμπέλιος Σ.: Λόγιοι και γλώσσαι

κριτικογρι

της ΙΔ' Εκατονταετηρίδος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 6/9/98)

Κλασική Φιλολογία Γρόλλιος Κ.: Οράτιος. Οι Ωδές Βι­ βλίο III (Κ. Σχινά, Κ αθημερινή, 27/9/98) Κουρτίδης Κ.: Αρχαία ελληνικά μυ­ στήρια (X. Δημακοποόλου, Εστία, 10/9/98) Σπυρόπουλος Η.: Τα ερωτικά και τα αιμοσταγή του Ηροδότου (Ε. Γκίκα, Έθνος, 27/9/98) Μπερνάν Α.: Έλληνες μάγοι (X. Δη­ μακοποόλου, Εστία, 10/9/98)

Ανθολογίες Γαραντοόδης Ε.: Ανθολογία νεότε­ ρης ελληνικής ποίησης 1980-1997 (Γ. Παναγιώτου, Εποχή, 20/9/98) Εκδ. Αιολικά Γράμματα: Κείμενα Λόγου 1997-1998 (Κ. Βαλέτας, Ρα­ διοτηλεόραση, 19/9/98) Εκδ. Οξύ: Disco Biscuits. Διηγήματα της χημικής γενιάς (Λ. Κέζα, Το Βή­ μα, 6/9/98) Εκδ. Περίπλους: Περί του έρωτα (X. Δημακοπούλου, Εστία, 10/9/98) Εκδ. Bell: Ανθολογία αστυνομικού μυθιστορήματος (Μ. Αργυροκαστρίτης, Exit στην Κέρκυρα, 17) Τζίβας Π. (επιμ.): Τραγούδια από τους αγώ νες του ελληνικού λαού (Αρ. Ε λληνούδη, Ριζοσπάστης, 10/9/98)

ποίηση Α θανασίου Έ .: Έ ξο δο ς προς τη νέα εποχή (Α. Βαρόπουλος, Ίβυ­ κος, 1) Αρκάδη Σ.: Γράμματα στον Αλέξαν­ δρο (Α. Βαρόπουλος, Ίβυκος, 1) ΒλαΒιανός X.: Ο άγγελος της ιστο­ ρίας (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθερο­ τυπία, 27/9/98) Βότση Μ.: Το βάθος της ψυχής μου (Α. Βαρόπουλος, Ίβυκος, 1) Βρατσάλης Μ.: Ιχνηλασία φωτός (Γ. Αλπέντζος, Ίβυκος, 1) Γαβριηλίδου I.: Οδοιπορικό (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 15/9/98) Ελευθερίου Μ.: Το νεκρό καφενείο (Γ. Βέης, διαβάζω, 388)

Ιωαννίδης Κ.: Ερωτικό φορτίο (Α. Βαρόπουλος, Ίβυκος, 1) Καμπούρης Σ.: Η Αίρεσις του Δεν (Τ. Ν ατσούλης, Ε λ εύ θ ερ ο ς , 15/9/98) Καραβίτης Β.: Το αγαθό σκοτάδι (Α. Βαρόπουλος, Ίβυκος, 1) Καρτέρης Γ.: Επιθέματα (Κ. Βαλέ­ τας, Ραδιοτηλεόραση, 26/9/98) Κατελάνη-Κούλεϋ Β.: Ο θηλυκός Π ά νας (Γ. Κ αραβίδας, Ριζοσπάστης, 17/9/98) Κελεσίδου Α.: Κράσις (Α. Βαρό­ πουλος, Ίβυκος, 1) Λόγιος Η.: Της γυναικογυναίκας (Β. Χ ατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 27/9/98) Λαμπρόπουλος Β.Α.: Αναπαλμός μυθολογίας (Τ. Νατσούλης, Ελεύ­ θερος, 15/9/98) Μιχαηλίδης Αλ.: Αλεξανδρινού Ει­ δύλλια (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 22/9/98) Μιχελής Ντ.: Άσμα εσώτερον / Δί­ σεχτη εποχή / Το χάος και το φως (Λ. Κωνσταντέλλου, Ίβυκος, 1) Μπαμπασάκης Γ.Ι.: Η μουσική των γεγονότω ν (Β. Χ ατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 27/9/98) Μπελλές Χρ.: Φρυκτωρία (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 6/9/98) Μπλάνας Γ.: Άννα (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 27/9/98) Παλαμάς Κ.: Ο τάφος (Γ. Καζανάς, Καθημερινή, 1/9/98) Πατσέλης Θ.: Ρίψασπις (Φ. ΖαμπάΘα-Παγουλάτου, Ριζοσπάστης, 17/9/98) Παυλάκου Δ.: Η ευχή του Λυχνικού (Σ. Δημούλης, Αυγή, 13/9/98) Πουγουνιάς Γ.: Πολύπτυχο Ρωμιο­ σύνης (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 15/9/98) Πούλιος Λ.: Το διπλανό δωμάτιο (Μ. Θ εο δ ο σ ο π ο ό λ ο υ , Ε ποχή, 13/9/98) Στεργιόπουλος Κ.: Παλίρροια (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 27/9/98) Τσετσέκος Φ.: Κραδασμοί (Γ. Κα­ ραβίδας, Ριζοσπάστης, 17/9/98) Τσιάκας Σ.: Ο Μάης των γιασεμιών (Α. Βαρόπουλος, Ίβυκος, 1) Φλωρόπουλος Π.: Άγος (Σ. Σταυρίδης, Ίβυκος, 1) Χατζόπουλος Θ.: Ρήματα για το ρό­ δο / Κ ανόνας (Γ. Τσιώλης, Α ν π,

---------------------------------- - 4 Β ®

1 1 /9 /9 8 ), (Β. Χ ατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 18/9/98) Άσμπερι Τζ., Κοχ Κ.: Στη σκιά του τρένου (Χρ. Παπαγεωργίου, διαβά­ ζω, 388) Μπλε'ικ Ο.: Οι γόμοι του Ουρανού και της Κόλασης (Σ. Ρ οζά νη ς, Ελευθεροτυπία, 18/9/98) Ντέι6ι Ο.: Η Δίκη του Πυθαγόρα και άλλα ποιήματα (Τ. Νατσοΰλης, Ελεύθερος, 22/9/98) Χικμέτ Ν.: Τα έργα του (Χρ. Παπα­ γεωργίου, διαβάζω, 388)

πεζογραφία Αναστασέα Ν.: Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε (Π. Μπουκάλας, Κα­ θημερινά, 29/9/98) Α νδρ ουλάκ ης Μ.: Το χ α μ ένο μπλουζ (Ειρ. Μπελλά, Ακρόπολις, 13/9/98) Α ρβανιτάκης Α.: Α πογευματινό φως (Μ. Θεοδοσοπούλου, Το Βή­ μα, 6/9/98) Βγενόπουλος Ε.: Ολεμάν (Ν. Παπανικολάου, Ακρόπολις, 27/9/98) Βιζυηνός Γ.: Το αμάρτημα της μητρός μου (Α. Ξύδη, Μετρά, Σεπτ. ’98) Γαλανάκη Ρ.: Ελένη ή ο Κανένας (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 6/9/98), (Τ. Μενδράκος, Αυγή, 6/9/98), (Γ. Ξένος, Γυναίκα, Σεπτ. ’98) Γ κιμοσούλης Κ.: Ανατολή (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 22/9/98) Δημοπούλου Μ.: Λέγε με Αννα (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, Σεπτ. ’98) Δροσίνης Γ.: Αγροτικοί Επιστολαί / Διηγήματα (Μ.Γ. Μερακλής, Το Βή­ μα, 27/9/98) Ζαχαράτου Σ.: Πανσέληνος παρά κάτι (Τ. Βασιλειάδου, Επενδυτής, 12/9/98) Θέμελης Ν.: Η αναζήτηση (Κ. Καρακωτιάς, Εξουσία, 21/9/98) Κακούρη Α.: Πριμαρόλια (X. Δημακοπούλου, Εστία, 5/9 /9 8 ), (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 27/9/98), (Δ. Τερζής, Nemecis, Σεπτ. ’98) Καρυδάκης Σ.: Ο ένας με μαχαίρι (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 22/9/98) Καρυπίδης Γ.: Η διάλεκτος του σκορπιού (Μ. Πανώριος, Καθημε­ ρινή, 1/9/98)

Ώ ΰ © ---------------------------------------

Κατσουλάρης Κ.: Το σύνδρομο της Μαργαρίτας (Κ. Μπόγδανος, Bazar, Σεπτ. ’98 ), (Χρ. Π απαγεωργίου, Αυγή, 13/9/98) Κοντοσταύλου-Σταυράκη Μ.: Τα γιασεμιά του Αυγούστου (Ε. Ζω­ γράφου, Ριζοσπάστης, 10/9/98) Λιαρούτσος Μ.: Δρόμοι παλιοί (Ν. Μολυβιάτης, διαβάζω, 388) Μακρόπουλος Μ.: Η Ιουλία είχε έ­ να πόδι (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνρραμα, 11/9/98) Μαριδάκης Μ.: Σταβέντο (Α. Παναγόπουλος, Καθημερινή, 8/9/98) Μαρκάκης Μ.: Ιστορίες των βρά­ χω ν (Δ. Κούρτοβικ, Τα Ν έα, 29/9/98) Μαρτινίδης Π.: Κατά συρροήν (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 388) Μάτεσις Π.: Πάντα καλά (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 15/9/98), (Σ. Χαϊμαντά, Ημερησία, 22/9/98) Μήτσου Α.: Γέλια (Μ. Θ εο δ ο σο ­ πούλου, Το Βήμα, 13/9/98) Μ οσχοπούλου Ειρ.: Με φόντο τη Θεσσαλονίκη και άλλα διηγήματα (Κ. Π απαγιώ ργης, Α θη νόραμα , 4/9/98) Μουρσελάς Κ., Σκούρτης Γ., Σουρούνη ς Α., Τατσόπουλος Π.: Το παιχνίδι των τεσσάρων (Ό. Σελλά, διαβάζω, 388) Μπακόλας Ν.: Μπέσα για μπέσα ή ο άλλος Φώτης (Μ. Θεοδοσοπού­ λου, Το Βήμα, 20/9/98) Μπεζερίδης Α.: Η αγορά των κλε­ φτών (Κ. Καρακωτιάς, Εξουσία, 14/9/98), (Ν.Γ. Ξυδάκης, Madame Figaro, Σεπτ. ’98), (Ν. Παπανικολάου, Ακρόπολις, 13/9 /9 8 ), (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 15/ 9/98) Ο μηρόλη Ε.: Σεισάχθεια (Ειρ. Μπελλά, Ακρόπολις, 13/9/98) Πάνου Γ.: Ιστορία των Μεταμορφώ­ σεων (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 8/9/98), (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευ­ θεροτυπία, 11/9/98) Παπαθανασοπούλου Μ.: Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα (Δ. Μουρατίδης, 1 0 /9 /9 8 ), (Γ.Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 2 7 /9 /9 8 ), (Ειρ. Μπελλά, Ακρόπολις, 13/9/98) Πατρίκιος Τ.: Στην Ίσαλο Γραμμή (Μ. Τσάτσου, Κ α θη μ ερ ινή , 29/9/98) Π ιπίνου Τ.: Για να θυμάσαι τη

Λοΐδα (Κ.Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 388) Ριζιώτη Γ.: Το ροζ της Ταϊλάνδης (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 27/9/98) Ρούσσος Τ.: Το δέκατο τρίτο τοπίο (Ε. Γκίκα, Έθνος, 27/9/98) Σάρρας Ν.: Τα 3 (Κ. Κωστίου, Κα­ θημερινή, 6/9/98) Σεχίδου Γ.: Ο φανταστικός κομ­ μουνιστής (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευ­ τος Τύπος, 25/9/98) Σκαμπαρδώνης Γ.: Η ψίχα της μεταλαβιάς - Ακριανή λωρίδα (Ν.Γ. Ξυδάκης, M adame Figaro, Σεπτ. ’98) Σκληβανιώτης Γ.: Μουσικά παρα­ κείμενα (Χρ. Παπαγεωργίου, δια­ βάζω, 388) Σολομός Α.: Ο αρχιμάγειρος της Ανδραβίδας και άλλα ιστορήματα (Ε. Ζω γράφου, Ρ ιζοσπάστης, 17/9/98) Σπυροπούλου Ζ.: Εποχή ματαίων ε­ π ιδόσ εω ν (Ε. Γκίκα, Έ θ νο ς, 6/9/98) Σταμάτης Α.: Ο έβδομος ελέφαντας (Π. Κ ουνενάκη, Κ α θη μ ερ ινή , 20/9/98) Συμπάρδης Γ.: Ο άχρηστος Δημήτρης (Δ. Κούρτοβικ, Τα Ν έα, 29/9/98) Σωτηροπούλου Έ.: Ο βασιλιάς του φλίπερ (Ντ. Σιώτης, Το Βήμα, 6/9/98) Τριανταφύλλου Σ.: Ο υπόγειος ου­ ρανός (Λ. Εξαρχοπούλου, διαβάζω, 3 8 8 ), (Γ. Ξ ένο ς, Γυναίκα, Σεπτ. ’98), (Έ. Χουζούρη, Καθημερινή, 27/9/98) Τσάκαλος Γ.: Η άθλια οικειότητα του έρωτα (Χρ. Παπαγεω ργίου, διαβάζω, 388) Χουλιαράς Ν.: Μια μέρα πριν, δυο μέρες μετά (Γ.Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 13/9/98) Χ ουρμουζιάδου Ε.: Η ιδιαιτέρα (Χρ. Π α παγεω ργίου, Α υ γή , 27/9/98) Αγκέεφ Μ.: Ιστορία με κοκαΐνη (Β. Ραπτόπουλος, Κλικ, Σεπτ. ’98) Ακουτάγκουα Ρ.: Το κορίτσι με το κόκκινο καπέλο (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 13/9/98) Ά λεν Γ.: Ω ραίος και σέξι (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 6/9/98) Αμάντο Ζ.: Ο πόλεμος των αγίων

κριτικογραφία

(Κ. Π απαγιώ ργης, Α θ η νόρ αμα , 11/9/98) Ανταχάιζι Φ.: Ο ανατόμος (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 26/9/98) Ανωνύμου: Τα χρόνια της νεότητάς μου (Κ. Πετρόπουλος, Diva, Σεπτ. ’98) Βάιν Μπ.: Η νύχτα δεν είναι αρκετά μεγάλη (Ν. Βατόπουλος, Καθημερι­ νή, 12/9/98) Βαλερύ Π.: Επιλογή από το έργο του (Κ. Κωστίου, Καθημερινή, 13/9/98) Βιντάλ Γκ.: Ιουλιανός (Ε. Γκίκα, Έθνος, 6/9/98), (Μ. Φάις, Ελεύθε­ ρος Τύπος, 13/9/98) Βίντσι Σ.: Παιδικές ακρότητες (Ε. Γκίκα, Έθνος, 27/9/98) Γιόσα Μ.Β.: Ο Πανταλέων και οι επισκέπτριες / Ποιος σκότωσε τον Παλομένο Μολέρο 1 / 0 Λιτούρα στις Ανδεις (Ε. Μαχαίρα, Επενδυτής, 19/9/98) Γκάρλαντ Α.: Η παραλία (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 13/9/98) Γκριν Τζ. Ντ.: Τι αξία έχει η αλήθεια ερημίτη μου; (Δ. Μουρατίδης, Νέο Βήμα, 13/9/98) Γκρίσαμ Τζ.: Ο συνεταίρος (Κ. Πε­ τρόπουλος, Exodos, 4/9/98) Εκδ. Σπανός: Λέρμοντοφ (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 12/9/98) Έλιοτ Τζ.: Ανασηκώνοντας το πέπλο (Γ. Ξένος, Γυναίκα, Σεπτ. ’98) Έ φρον Ν.: Οι δεκατρείς συνταγές της απιστίας (Ε. Γκίκα, Έ θνος, 20/9/98) Ζακ Κ.: Φράγμα στον Νείλο (Χρ. Σιάφκος, Α δέσμ ευτος Τύπος, 20/9/98) Ζουρντάν Ε.: Αίμα (Ε. Γκίκα, Έθνος, 13/9/98) Ιζκουιέρντο Α.: Καθαρός έρωτας (Β. Αθανασόπουλος, Ελευθεροτυπία, 11/9/98) Κάκελ Σ.: Ο Βασιλιάς της απάτης (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 27/9/98) ΚαλΒίνο Ί.: Το μονοπάτι με τις αρα­ χνοφωλιές (Α. Σταμάτης, διαβάζω, 388) Κέτσαμ Τζ.: Το κορίτσι της διπλανής πόρτας (Β. Ραπτόπουλος, Κλικ, Σεπτ. ’98) Κινγκ Τζ.: Εργοστάσιο ποδοσφαίρου (Κ. Παπαγιώργης, Το Βήμα, 27/9/98)

κριτικογραφία

Κόνελι Μ.: Η σκοτεινή ηχώ (Ειρ. Μπελλά, Ακρόπολις, 13/9/98) Κόνραντ Τζ.: Τυφώνας (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 27/9/98) Κόου Τζ.: Το σπίτι του ύπνου (Δ. Μαστρογιαννίτης, Yes, 24/9/98), (Ντ. Τσιμπούκη, Το Βήμα, 13/9/98) Κόρνγουελ Π.: Φάρμα της σιωπής (Ε. Γκίκα, Έ θνος, 2 7 /9 /9 8 ), (Μ. Αργυροκαστρίτης, Exit στην Κέρκυ­ ρα, 17), (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 18/9/98) Κόρντι Μ.: Το κλειδί της ζωής (Σ. Γκανιάτσου, Cosm opolitan, Σεπτ. ’98) ΚρίστεΒα Τζ.: Εμμονές (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 18/9/98) Λεμπλάν Α.: Μια γέφυρα ανάμεσα σε δύο όχθες (Δ. Τερζής, Nemecis, Σεπτ. ’98) Λέρμοντοφ Μ.: Έ νας ήρωας του καιρού μας (Β. ΧατζηΒασιλείου, Ελευθεροτυπία, 13/9/98) Λε Τουζ Γκ.: Ξάφνιασέ με (Σ. Ντάλης, Ο ικο νο μικό ς Τ αχυδρόμος, 10/9/98) Λιντοκουίστ Μ.: Θλιμμένες ταινίες (X. Καρμής, Ημερήσια, 23/9/98) Λοπινό Ζ.: Η αγριλιά (Σ. Γκανιά­ τσου, Cosmopolitan, Σεπτ. ’98) Λουί Π.: Τα τρία κοριτσάκια της μα­ μάς τους (Β. ΡούΒαλης, διαβάζω, 388) Μακντόναλντ Γκ.: Ο γενναίος (Β. Ραπτόπουλος, Κλικ, Σεπτ. ’98) Μαρτίνι Σ.: Ο δικαστής (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 12/9/98) Μίλερ Ά.: Ο λυτρωτής π όνος (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 20/9/98) Μόρισον Τ.: Sula (Τ. Μενδράκος, Αυγή, 20/9/98) Μούλις X.: Η απόπειρα (Χρ. Σιάφ­ κος, Αδέσμευτος Τύπος, 25/9/98) Μπαστίντ Ζ.Π.: Η Παναγία των νέ­ γρω ν (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 6/9/98) Μπέκετ Σ.: Πρόζες 1945-1980 (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 6/9/98) Μ πέλοου Σ.: Η μοναδική (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 20/9/98) Μπέρνχαρντ Τ.: Οι φτηνοφαγάδες (Γ. Κ οροπούλης, Κ α θη μ ερ ινή , 29/9/98) Μπουλ Ντ.: Οι μαρμελάδες του χω­ ρισμού (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 13/9/98)

Μπρινκ Α.: Ονειροφαντασίες της άμμου (Ε. Γκίκα, Έ θνος, 6/9/98), (Ε. Γκίκα, Έθνος, 13/9/98), (Κ. Πε­ τρόπουλος, Exodos, 11/9/98) Ναγκάι Κ.: Το μυστικό της μικρής κάμαρας (Γ.Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 13/9/98) Νοζιέρ Ζ.Π.: Εκδίκηση Τίτος (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 15/9/98) Ντε Κέιρος Ε.: Το έγκλημα του Πάδρε Αμάρο (Β. Α θανασόπουλος, διαβάζω, 388) Ντε Κουίνσι Τ.: Οι τελευταίες ημέ­ ρες του Ιμμάνουελ Καντ (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω, 388) Ντε Μονμπρόν Ζ.Σ.Φ.: Μαργκώ η μανταρίστρα (Β. Αθανασόπουλος, διαβάζω, 388) Ντεόν Μ.: Η αυλή των μεγάλων (Ε. Γκίκα, Έθνος, 20/9/98), (Κ. Πετρό­ πουλος, Exodos, 18/9/98) Ντίρενματ Φρ.: Ο δικαστής και ο δήμιός του (Ε. Γκίκα, Έ θ νο ς, 20/9/98), (Π. Μπουκάλας, Καθημε­ ρινή , 1 5 /9 / 98 ), (Ν.Γ. Ξυδάκης, Madame Figaro, Σεπτ. ’98), (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 12/9/98) Ντοστογιέφσκι Φ.: Ένα γλυκό κο­ ρίτσι (Χρ. Σιάφκος, Α δέσμευτος Τύπος. 25/9/98) Ντραμπλ Μ.: Φωτεινά μονοπάτια (Ν. Μπακουνάκης, Marie Claire, Σεπτ. ’98), (Γ. Ξένος, Γυναίκα, Σεπτ. ’98), (Σ. Π απασπύρου, Μετρά, Σεπτ. ’98) Όμπρι Ο.: D.R.E.A.M.S. (Φ. Φιλίπ­ που, Το Βήμα, 20/9/98) Ο υ ό ρ εν Π.: Χ ρόνια χα μένα (Σ. Γκανιάτσου, Cosmopolitan, Σεπτ. ’98) Ουόρτον Έ .: Καλοκαίρι (Ε. Γκίκα, Έθνος, 20/9/98) Πέρα Π.: Το ημερολόγιο μιας Λολίτας (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόρα­ μα, 18/9/98) Πιζάνι Λ.: Ο κατάσκοπος και ο ποι­ ητής (Κ. Καρακωτιάς, Εξουσία, 1 4 /9 / 9 8 ), (Κ. Π ετρ όπ ουλος, Exodos, 11/9/98) Πλέιν Μπ.: Έρωτας άνεμος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 20/9/98) Πόε Έ.Ά.: Μερικές κουβέντες με μια μούμια / Χ ειρόγραφο σ ’ ένα μπουκάλι (Α. Σταμάτης, διαβάζω, 388) Ρασέ Γκ.: Χέοψ και η Πυραμίδα

m

του Ηλίου (Γ.Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές, 27/9/98) Ρεζβανί: Το αίνιγμα (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 15/9/98), (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 13/9/98) Ρόι Α.: Ο Θεός των μικρών πραγμά­ των (Δ. Μάργαρης, Status, Σεπτ. ’98) Ρόμπερτς Τζ. Μ.: Εφτά φόνοι στο Forum (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 15/9/98), (Μ. Αργυροκαστρίτης, Exit στην Κέρκυρα, 17) Σατλέ Ν.: Η κυρία με τα μπλε (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 27/9/98), (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 18/9/ 98) Σαραμάγκου 2.: Ιστορία της πολιορ­ κίας της Λισαβόνας (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 25/9/98) Σλινκ Μπ.: Διαβάζοντας στη Χάννα (Κ. Καλημέρης, Μακεδονία, 27/9/ 98) Σμιθ Ο.: Το πουλί του ήλιου (Κ. Πετρόπουλος, Exodos, 4/9/98) Σοάρες Ζ.: Μια σάμπα για τον Σέρλοκ Χολμς (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 20/9/98) Σουίφτ Γκ.: Τελευταίες εντολές (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 4/9/98) Ταμποάκι Α.: Η χαμένη κεφαλή του Νταμασένου Μοντέιρου (Ν. Παπανικολάου, Ακρόηολις, 6/9/98), (Κ. Πετρόπουλος, Exodos, 25/9/98), (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 15/9/98) Τζόις Γκ.: Η νεράιδα των δοντιών (Μ. Αργυροκαστρίτης, Exit στην Κέρκυρα, 17) Τσαβαρία Ντ.: Χαιρετίσματα στο θείο (Φ. Φιλίππου, Ελευθεροτυπία, 25/9/ 98) Τσάιλντ Λ.: Κλοιός θανάτου (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 12/9/98) Φίλνπνγκ Έ : Μπρος γκρεμός και πί­ σω... ράφι (Δ. Μουρατίδης, Νέο Βή­ μα, 3/9/98), (Κ. Μπόγδανος, Bazar, Σεπτ. ’98) Χάνσεν Ε.Φ.: Ψαλμοί στο τέλος του ταξιδιού (Ε. Γκίκα, Έθνος, 13/9/98) Χέινινγκ Π.: Έγκλημα στο τρένο (Κ. Πετρόπουλος, Diva, 25/9/98) Χόλινγκερστ Ά.: Τα σκοτεινά μονο­ πάτια του έρωτα (Χρ. Σιάφκος, Αδέ­ σμευτος Τύπος, 13/9/98)

Μελέτες Αλεξίου Σ.: Σολωμιστές και Σολωμός (Β. Καραλής, διαβάζω, 388)

Ό Ώ 2 - -----------------------------------

Αμπατζή Ε., Τοσούλας Μ.: Ινδοπρεπών αποκάλυψη (Από την Ινδία του ε­ ξωτισμού στη λαϊκή μούσα των Ελλή­ νων) (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 27/9/98) Εκδ. Ε Λ ΙΑ : Το παιδικό βιβλίο στην Ελλάδα τον 19ο αιώνα (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 388) Εκδ. Κατάρτι: Μαρτυρίες σε ηχητικές και κινούμενες αποτυπώσεις ως πηγή της ιστορίας (Ε. Γκίκα, Έθνος, 13/9/ 98) Εκδ. Παπαδήμας: Όρνιθες. Όψεις και αναγνώσεις μιας αριστοφανικής κωμωδίας (X. Δημακοπούλου, Εστία, 13/9/98) Ευαγγέλου I.: Ο χαρακτήρας του Έλληνα (Κ. Βαλαβάνης, Ελεύθερη Ώρα, 24/9/98) Καψάλης Γ.: Οι παροιμίες του Θεσπρωτού λόγιου Κώστα Αθ. Μιχαηλίδη (Κ.Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 388) Κστιώνης Ζ.: Το ερώτημα της καταγω­ γής στο έργο του Δημήτρη Πικιώνη (Δ. Φιλιππίδης, Αντί, 25/9/98) Μπουστρούς Τζ.: Διήγησις Κρονίκας Κύπρου (Κ. Κωστίου, Καθημερινή, 29/9/98) Παπαλεοντίου Λ.: Λογοτεχνικές μετα­ φράσεις του μείζονος ελληνισμού (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 13/9/98) Προγκίδης Λ.: Η κατάχτηση του μυθι­ στορήματος (Α. Μαραγκόπουλος, Το Βήμα, 6/9/98), (Α. Πανταζόπουλος, Αυγή, 3/9/98) Σπανόπουλος Γ.: Παπαδιαμαντικά (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 12/9/ 98) Στένου Κ.: Images de l’autre. La difference: du mythe au prejuge (Z.I. Σιαφλέκης, To Βήμα, 13/9/98) Χασάνδρα A.: Για το Μονόγραμμα του Ελύτη (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεό­ ραση, 12/9/98) Αλμπερόνι Φ.: ...περί έρωτος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 13/9/98), (Κ. Μπόγδανος, Bazar, Σεπτ. ’98), (Μ. Αργυροκαστρίτης, Exit στην Κέρκυρα, 17), (Κ. Πετρόπουλος, Diva, Σεπτ. ’98) Άλμπρεχτ Μ.: Ιστορία της ρωμαϊκής λογοτεχνίας (Μ. Τσάτσου, Καθημερι­ νή, 6/9/98) Αντλέρ Μ., Βαν Ντόρεν Τσ.: Πώς να διαβάζετε ένα βιβλίο (Σ. Χαϊμαντά, Ημερήσια, 30/9/98) Αργκάν Τζ.: Η μοντέρνα τέχνη (Ν. Δασκαλοθανάσης, Το Βήμα, 27/9/98)

Μανγκέλ Α.: Η ιστορία της ανάγνω­ σης (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 22/9/98) Χάιντεγκερ Μ.: Ο Χαίλντερλιν και η ουσία της ποίησης (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 11/9/98)

Δοκίμια Βαλαωρίτης Ν.: Μοντερνισμός, πρω­ τοπορία και «Πάλι» (Χρ. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 388) Πλασκοβίτης Σ.: Γραφές και συναντή­ σεις (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 20/9/98) Τσατσούλης Δ.: Η περιπέτεια της α­ φήγησης: Δοκίμια αφηγηματολογίας για την ελληνική και ξένη πεζογραφία (Θ. Ντόκος, Καθημερινή, 8/9/98) Γιάκομπσον Ρ.: Δοκίμια για τη γλώσ­ σα της λογοτεχνίας (Μ. Φάις, Ελεύθε­ ρος Τύπος, 13/9/98) Λήντερ Ντ.: Γιατί οι γυναίκες γράφουν περισσότερα γράμματα απ’ όσα στέλ­ νουν (Ν. Μπακουνάκης, Made Claire, Σεπτ. ’98) ΜοσκοΒίτσι Σ.: Τεχνική και φύση στον ευρωπαϊκό πολιτισμό (Α. Σταμάτης, διαβάζω, 388)

Παιδικά Γαλανοπούλου Γ.: Η μαγική κάπα του Άλμπεριχ (Μ. Κοντολέων, Καθημερι­ νή, 1/9/98), (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 388) Γιαννακοπούλου X.: Λητώ (Μ. Κοντο­ λέων, Καθημερινή, 1/9/98) Εκδ. Πατάκη: Παροιμίες απ’ όλο τον κόσμο (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 18/9/98) Κωνσταντινίδης Α.: Σπουργιτάκια / Χελιδόνια (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 20/9/98) Μανδραβέλης Π.: Η ιστορία των υπο­ λογιστών (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 8/9/98) Ομάδα Διάπλασης Παιδικής Φαντα­ σίας: Το μελισσάκι Μπάγκυ Μελάκι / Το λυκάκι που το λέγαν Σοφοκλή / Η περιπέτεια της Δροσούλας / Η ιστορία της Χιονούλας (Γ. Παπαδάτος, διαβά­ ζω, 388) Πόθος Μ.: Ταξίδια πέρα από το διά­ στημα (Ε. Γκίκα, Έθνος, 20/9/98) Τσίρος Σ.: Η βάρκα με τις πεταλίδες (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 25/9/ 98)

κριτικογραφία

Ψαραύτη Λ.: Το μυστικό τετράδιο (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 10/9/98) Κάρεϊ Π.: Πώς να τα βγάζεις πέρα με τους φίλους σου (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 8/9/98) Ντουβάλ Μ.: Η κοκκινοσκουφίτσα / Αλάνην / Ο κοντορεβιθούλης (Γ. Δα­ νιήλ, διαβάζω, 388) Πενάκ Ντ.: Αξιότιμοι κύριοι παιδιά (Σ. Χαϊμαντά, Ημερήσια, 16/9/98) Πφίστερ Μ.: Ο Πιγκουινίνος (Γ. Δα­ νιήλ, διαβάζω, 388) Ρόζεν Μ. & Λάγκλεϊ Τζ.: Ο υπναράς! (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 20/ 9/98) Χουντ Σ.: Ένα ταξίδι στη ζούγκλα: Οι αριθμοί (Γ. Δανιήλ, διαβάζω, 388)

θέατρο Αριστοφάνης: Λυσισιράτη (X. Δημακοπούλου, Εστία, 10/9/98) Ευριπίδης: Ελένη (X. Δημακοπούλου, Εστία, 10/9/98) Μένανδρος: Οι επιτρέποντες (X. Δη­ μακοπούλου, Εστία, 10/9/98)

Ιστορία Αρσενίου Λ.: Το έπος των Θεσσαλών αγροτών και οι εξεγέρσεις τους, 18811993 (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 19/9/98) Βλάχος Γ.: Η συνείδηση ενάντια στο Νόμο. Επαναστατικές σέκτες και ουτοπισιικές αιρέσεις στον 16ο και 17ο αιώνα (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 4/9/98), (Μ. Τριανταφύλλου, Πολίτης, 25/9/98) Βόρνινγκ Α.: Μια σύντομη ιστορία του ελληνικού πολιτισμού (Αρ. Ελληνούδη, Ριζοσπάστης, 13/9/98) Εκδ. Κανάκη: Κείμενα Βυζαντινής ι­ στοριογραφίας (Ά. Τόττολος, Καθημε­ ρινή, 1/9/98) Εκδ. Ριζοσπάστης - Σύγχρονη Εποχή: Η τρίχρονη εποποιία του Δημοκρατι­ κού Στρατού Ελλάδας 1946-1949 (Χρ. Τσιντζιλώνης, Ριζοσπάστης, 13/9/98) Ηρόδοτος: Η γυναίκα του Κανδαύλη (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω, 388) Καραδήμου-Γερόλυμπου Α.: Μεταξύ Ανατολής και Δύσης (Βορειοελλαδι­ κές πόλεις στην περίοδο των οθωμα­ νικών μεταρρυθμίσεων) (Γ. Κίζης, Το Βήμα, 27/9/98)

κριτικογραφία

Καρπόζηλος Α.: Βυζαντινοί ιστορικοί και χρονογράφοι (Γ. Βάσσης, Καθη­ μερινή, 1/9/98), (Σ. Χαϊμαντά, Ημερή­ σια, 2/9/98) Κεσσίδης Θ.: Η ιστορική πορεία των Ελληνοποντίων (Β. Κύρκος, Καθημε­ ρινή, 1/9/98) Κραντονέλλη Α.: Ιστορία της πειρατεί­ ας (Σ. Αποσιολίδης, Ελευθεροτυπία, 18/9/98) Κρεμμυδάς Β.: Εισαγωγή στην οικο­ νομική ιστορία της Ευρώπης. 16ος20ός αιώνας (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 5/9/98) Παπαστάμος Γ.: Κάρολος Φαβιέρος και το χρονικό της εκστρατείας του στην Εύβοια, 1826 (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 11/9/98) Πισιμίσης Γ.: Το Δωρικό πρόβλημα και η καταστροφή του Μυκηναϊκού πολιτισμού (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 18/9/98) Πιττούλη-Κίτσου Χρ.: Οι ελληνοαλβανικές σχέσεις και το βορειοηπειρωτικό ζήτημα κατά την περίοδο 1907-1914 (Τ. Παππάς, διαβάζω, 388) Σακελλαρόπουλος Σ.: Τα αίτια του Απριλιανού πραξικοπήματος 19491967 (Π. Σωτήρης, Θέσεις, 64) Σταυρινός Μ.: Το Βαλκανικό Σύμφω­ νο Ασφαλείας και η Ελλάδα, 19251926 (Α. Τούντα-Φεργάδη, Τετράδια, 42) Τζερμιάς Π.: Η εικόνα της Ελλάδας στον ξένο κόσμο (Ν. Γάγγας, Καθημε­ ρινή, 20/9/98) Κέλσι Τ.: Δερβίσηδες (Χ.Ζ. Καρανίκας, Ο ικονομικός Ταχυδρόμος, 10/9/98) Μπροντέλ Φ.: Μεσόγειος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 6/9/98) Ντε Γκολ Κ.: Β' Παγκόσμιος Πόλεμος 1940-1946 (Τ. Παππάς, διαβάζω, 388) Τάουνσεντ Ρ.: Οι Αζτέκοι (Χρ. Καρμής, Ημερήσια, 24/9/98) Τσβάιχ Σ.: Αμέρικο, αναδρομή σε ένα ιστορικό λάθος (Σ. Ντάλης, Οικονομι­ κός Ταχυδρόμος, 10/9/98) Χάμπιχτ Κ.: Ελληνιστική Αθήνα (Μ. Τριανταφύλλου, Αυγή, 10/9/98)

Μαρτυρίες Βάλβη Κ.Ρ.: Της ελαφίνας κόρη (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 1/9/98)

Δήμα Κ.: Μικροί πρίγκιπες (Ν.Γ. Ξυδάκης, Madame Figaro, Σεπι. ’98) Παραρά-Ευτυχίδου Ν.: Τα βουρλά μας καίγονται (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 1/9/98)

Βιογραφίες-Αυτοβιογραφίες Γιαρένη Σ.: Η ιστορία μου (Λ. Πετμεζάς, Ελεύθερη Ώρα, 6/9/98) Καργάκος Σ.: Ζαχαρίας Μπαρμπιτσιώτης (Δ. Στεργίου, Οικονομικός Ταχυ­ δρόμος, 17/9/98) Λαδικός Α.: Παύλος Σιδηρόπουλος Πού να γυρίζεις (Ν. Μπακουνάκης, Δίφωνο, Σεπι. ’98) Μεγαλοκονόμος Ν.: Η ώρα της πορ­ φύρας (Δ. Τερζής, Nemecis, Σεπτ. ’98) Χωριανόπουλος Μ.: Κορυφαίες μορ­ φές της νεοελληνικής λογοτεχνίας (Σ.Ι. Αρτεμάκης, Ναυτεμπορική, 20/9/98) Άμπερν Έ.: Η κρυφή ζωή του Τζακ Κέρουακ (Μ. Ντίκσταϊν, Το Βήμα, 27/9/98) Άνιερσον Κ.: Jagger (Ν. Μπακουνάκης, Δίφωνο, Σεπι. ’98) Γκάνα Μ.: Αυτοβιογραφία (Ε. Γκίκα, Έθνος, 6/9/98) Κρόουλεϊ Μ.: Ο Νίξον τον χειμώνα (Γκ. Ουίλς, Το Βήμα, 20/9/98) Μονκ Ρ.: Βίτγκενσταϊν - Το χρέος της μεγαλοφυΐας (Ν. Μπακουνάκης, Marie Claire, Σεπτ. ’98) Μπερλίν Α.: Καρλ Μαρξ (Τ. Παππάς, διαβάζω, 388) Ντε Πιαν Λ.: Εμένα κοιτάνε (Χρ. Παπαγεωργίου, διαβάζω, 388) Ντολτό Φρ.: Αυτοπροσωπογραφία μιας ψυχαναλύτριας (Σ. Ροζάνης, Ελευθεροτυπία, 4/9/98)

Ταξιδιωτικά-Οδοιπορικά Ανδριανόπουλος Α.: Στην καρδιά του Ισλάμ (Γ. Λεονάρδος, Ελευθεροτυπία, 4/9/98) Εκδ. Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ιωαννίνων: Νομός Ιωαννίνων. Σύγχρο­ νη Πολιτισμική Γεωγραφία (X. Δημα­ κοπούλου, Εστία, 17/9/98) Κουφός Γ.: Η Αιτωλική παραχελωίπδα (Δ. Στεργίου, Οικονομικός Ταχυ­ δρόμος, 24/9/98) Λάνγκε Έ.: Θα σε περιμένω στην

Ινδία (Δ. Μαστρογιαννίτης, Yes, 17/ 9/98) Παρασκευόπουλος Γ.Π.: Η Μεγά­ λη Ελλάς (X. Δ η μα κοπ ούλου, Εστία, 17/9/98), (Σ. I. Αριεμάκης, Ναυτεμπορική, 27/9/98) Τριανταφυλλόπουλος Ν.: Ανύπαρ­ κτο λιμάνι (Μ. Θεοδοσοπούλου, Το Βήμα, 27/9/98) Χατζηαναγνώστου Τ.: Μακαρία (Κ. Βαλέτας, Ρ αδ ιοτη λεό ρα ση , 19/9/98) Ψημένος Σ.: Ανεξερεύνητη Πελο­ πόννησος (Η.Χ. Παπαδημητρακόπουλος, Ελευθεροτυπία, 18/9/98) Νουζίγ Ζ.: Τρανσυλβανία. Χώρος επαφών και αγώνων (X. Δημακοπούλου, Εστία, 17/9/98)

Αλληηογραφία-Επισχολές

Πανεπιστημίου Πατρών: Πάτρα, μια πάλη σε 13 ιστορίες (Κ. Δενδρινού, Το Βήμα, 20/9/98) Εκδ. Aperture: Witness to History, the ph otograp hs of Y evgeny Khaldel (Φ.Δ. Δ ρα κονταειδής, Ελευθεροτυπία, 11/9/98) Εκδ. The A ssociated Press / Abrams: The A ssociated Press covers the world (Κ. Γιαννούτσου, Ελευθεροτυπία, 11/9/98) Μίλερ P.: Magnum. Fifty years at the front line of History (Κ. Γιαν­ νούτσου, Ελευθεροτυπία, 11/9/98) Μ όρις Tz.: Get the picture, a personal history of photojournalism (Κ. Γιαννούτσου, Ελευθεροτυπία, 11/9/98)

Λευκώματα

Δέλτα Π.: Αλληλογραφία (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 27/9/98)

Φωτογραφία N elly’s: Από την Αθήνα στη Νέα Υόρκη / Ένα βλέμμα σε επαγγέλμα­ τα του αστικού χώρου τον μεσοπόλε­ μο (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 8/9/98) Φωτογραφική Ομάδα Φοιτητών

Γαλατά Π.: Εδώ το φως έχει άλλο μέτρο (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 13/9/98) Δαράκη Π.: Η Λεσβιακή άνοιξη (Κ. Βαλέτας, Ρ αδ ιο τη λεό ρα ση , 19/9/98) Εκδ. Δημιουργία: Η ελιά, η τρελλή, η ιερή. Η εικόνα της στην ελληνική ποίηση (X. Δημακοπούλου, Εστία, 24/ 9/98)

ΓΡΑΦΤΕΙΤΕ ΣΥΝ Δ ΡΟ Μ ΗΤΕΣ...

S ;.'.

§Ρ

·. I

Μακκάς Ν.: Ο Ελληνικός στόλος στις αρχές του 20ού αιώνα (X. Δη­ μακοπούλου, Εστία, 24/9/98) Μωραΐτης Κ.: Έλλη. Ο τορπιλισμός της ντροπής (X. Δημακοπούλου, Εστία, 2 4 /9 /9 8 ), (Χρ. Σιάφκος, Αδέσμευτος Τύπος, 27/9/98) Σκιαδά Ε.: Γυναικείος αθλητισμός στη σύγχρονη Ελλάδα (X. Δημακο­ πούλου, Εστία, 24/9/98)

Χιούμορ Εκδ. Καστανιώτη: ΛοΓομαγειρέμα τα (Μ. Τράτσα, Το Βήμα, 27/9/98) (Γ. Ν. Μ πασκόζος, Εξπρές 20/9/98) Μολυβιάτης Ν.: Επικίνδυνες απο στολές (Δ. Μουρατίδης, Νέο Βήμα 25/9/98)

Αποκρυφισμός Γιαννουλάκης Π.: Κούφια γη (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 6/9/98)

Ενασχολήσεις Μητάκος Δ.: Διατροφής τέχνη (Γ.Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 6/9/98)

ΣΑΣ ΣΥΜ ΦΕΡΕΙ

Συνδρομές εσωτερικού και Κύπρου Ετήσια: 1 5.000 δρχ. Σπουδαστική: 1 3.000 δρχ. Εξάμηνη: 8.000 δρχ. Σπουδαστική: 7.0 0 0 δρχ. Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα: 20.0 00 δρχ. Συνδρομές εξωτερικού Ετήσια 85 δολ. ΗΠΑ Σπουδαστική 80 δολ. ΗΠΑ Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα: 115 δολ. ΗΠΑ Παλιά τεύχη Δεκαπενθήμερα: 1.000 δρχ., μηνιαία τεύχη 1.500 δρχ. Εμβάσματα στη διεύθυνση: Α. Σπάθη, Αν. Μ εταξύ 2 6 ,1 0 6 81 ΑΘΗΝΑ Fax: 3 3.0 1.3 15

m

κριτιι

|

>ία

Φ Ε ΡΝ Α Ν Τ Ο Π ΕΣΣΟ Α

Ζ Ο Ζ Ε ΣΑΡΑΜ Α ΓΚ Ο ΒΡ ΑΒΕΙ Ο Ν ΟΜΠΕΛ το Β ιβλίο

1998

Α νησυχίας

Δύο μεγάλοι Πορτογάλοι συγγραφείς στις εκδόσεις Αλεξάνδρεια Ένα από τα φανταστικά πρόσωπα (τους «ετερώνυμους») του Φερνάντο Πεσσόα, ο γιατρός και ποιητής Ρικάρντο Ρέις, φαίνεται να επεβίωσε του δημιουρ­ γού του. Ο Ζοζέ Σαραμάγκο τον βρίσκει να περιπλανιέται στην υποβλητική Λισαβώνα του ’36, να παρασύρεται στη δίνη της πολιτικής και κοινωνικής κρίσης, να ερωτεύεται γυναίκες με σάρκα και οστά, αλλά και να συνομιλεί με το φάντασμα του Πεσσόα για την τέχνη της μυθοπλασίας και της ζωής.

,

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΛΙΑΘΕΣΗ: ΣΟΛΠΝΟΣ 133,106 77 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 3806 305, 3821 813, fax 3838173, e -m a il: alexcom @ otenet.gr ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΣΤΗ ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ: ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 / ΣΤΑΔΙΟΥ 44,105 64 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 3311 719

Τα τελευταία είκοσι χρόνια με την έκδοση διαφόρων ανέκδοτων κειμένων του (πεζά, ποιήματα, θεατρικά έργα) οε ολοκληρωμένες εκδόσεις, όπως Το β ιβλίο της ανησυχίας, ο Φάουατ κ.ά., με τη συστηματική, πολύτομη έκδοση μεταφράσεων των έργων του σε πολλές γλώσσες και με τις μελέτες, τις αναλύσεις, τις θεωρητικές προσεγγίσεις του μοναδικού σε πλούτο και ποικιλία πολυδιάστατου έργου του, που όλο και πληθαίνουν με την πάροδο του χρόνου, ο Πορτογάλος ποιητής, συγγραφέας και στοχαστής Φερνάντο Πεσσόα καθιερώνεται ως μία από τις πιο σημαίνουσες προσωπικότητες του 20ού αιώνα στο χώρο της λογοτεχνίας. Οι μεταφράσεις χαρακτηριστικών ποιημάτων του Φ. Πεσσόα με την υπογραφή δύο Βασικών ετερωνύμων του φέρνουν τον αναγνώστη σε μια πρώτη επαφή με το έργο του Πορτογάλου ποιητή, ενώ τα άρθρα που ακολουθούν αναφέρονται: • στην ιδιότυπη σχέση του Φ. Πεσσόα με τα πρώτα μοντερνιστικά κινήματα του αιώνα, με την απαγκίστρωσή του από το θέμα κ α ι τη στροφή του προς μια έκφ ραση στη γλω σσική λειτουργία,

• στην προδρομικότητα του έργου του (σχέσεις με φουτουρισμό, θέατρο του παραλόγου κ.ά.), • στο σύνθετο φαινόμενο της ετερωνυμίας που αποτελεί θεμελιακό και δομικό χαρακτηριστικό για τη συνολική του ετερώνυμη και ορθώνυμη γραφή. Από μιαν άλλη σκοπιά διατυπώνεται η άποψη ότι η εμμο νή στη διαρκή σύνδεση των « ετερω νύμω ν» μ ε τον Πεσσόα σ υσκοτίζει την α ξία κ ά θε «ετερωνύμου» αυτοτελώς και περιορίζει τη σ υνολική σ υμβολή του στα στενά πλαίσια μιας π αράδοξης περίπτωσης.

Τέλος, το δοκίμιο του Αντόνιο Ταμπούκι υπογραμμίζει τη μεγάλη συνεισφορά του Φ. Πεσσόα στη λογοτεχνία του 20ού αιώνα με την εισαγωγή και την καθιέρωση νέων θεμάτων και τρόπων χαρακτηριστικών των μοντερνιστικών τάσεων της εποχής μας: Το εγώ και ο λαβύρινθός του, η μεταφυσική και υπαρξιακή μοναξιά, η τρέλα συνυφασμένη με ορισμένα στοιχεία της ετερωνυμίας συνθέτουν μια νέα, ριζοσπαστική αντίληψη για τη γλώσσα και την ποίηση. Επιμέλεια αφιερώματος: Ανδρέας Παγουλάτος Ευχαριστούμε θερμ ά το ν π ορτογαλικό εκθο τικό οίκο A S S IR IO & A L V IM για το εικονο γρα ψ ικό υ λικό που μας παραχώρησε.

m

μήι

M

f l j f l i u

a

ΦΕΡΙΠΤΟ ntllflfl _ ΧρΟΥΟίΙόγίΟ (1888-1935) ___ βπιλογή, βπιμόλΘία:___

II II

Με μαύρα πλάγια, κάτω από κάθε χρονολογία, αναφέρονται τα ιστορικά και λογοτεχνικά γεγονότα της εποχής.

1887. Γέννηση, κατά τον Φερνάντο Πεσσόα, ενός από τα τρία βασικά ετε­ ρώνυμό του, του Ρικάρντο Ρέις, ποιητή των Ωδών, που ο Πεσσόα τού δίνει πολλά από τα χαρακτηριστικά του καθηγητή λατινικών, ανθρωπιστή και δι­ ευθυντή στο Durban High School της Νότιας Αφρικής, όπου εφοίτησε. Μεταθανάτια έκδοση του μοναδικού βιβλίου του Cesario Verde (18551886), ποιητή που ο Πεσσόα θεωρούσε, μαζί με τον Camilo Pessanha, σαν τους προδρόμους της σύγχρονης πορτογαλικής ποίησης.

«

1888. Γέννηση, στις 13 Ιουνίου, στη Λισαβόνα του Fernando Antonio Nogueira Pessoa, πρώτου παιδιού του Joaquim de Seabra Pessoa, δημοοίου υπαλλήλου οτο Υπουργείο Δικαιοσύνης και κριτικού της μουσικής, και της Maria Madalena Xavier Pinheiro Nogueira. Γέννηση του ετερωνύμου του Alexander Search, που ο Πεσσόα εδημιούργησε μερικά χρόνια αργότερα.

1889. Γέννηση, στις 16 Απριλίου, κατά τον Φ.Π., του βασικού ετερωνύμου του, Αλμηέρτο Καέιρο, που θα τον κάνει Δάσκαλο των δύο άλλων σημαντι­ κών ετερωνύμων, αλλά και του ίδιου.

II

Θερμοκήπια του Maeterlinck.

1890. Γέννηση, στις 15 Οκτωβρίου, στηνΤαβίρα (Αλγκάρβε), κατά τον Φ.Π., του βασικού ετερωνύμου του, φουτουριστή ποιητή και υπέρμαχου των μοντερνιστικών ιδεών, Άλβαρο ντε Κάμπος. || Θάνατος του σημαντικού μυθιστοριογράφου Camilo Castelo Branco. Τε-

m

θέμα του μήνα

I λεσίγραφο της Μεγάλης Βρετανίας, που ανάγκασε

I

την Πορτογαλία να παραιτηθεί από την επέκτασή

αγγλική λογοτεχνία. Επινόηση ενός αγγλικού ετερω νύ­ μου του (Alexander Search).

I της στην Αφρική.

1900. Συ νεχ ίζει με επιτυχία τις σπ ουδές το υ στο Durban High School.

1891.

Γέννηση στη Λισαβόνα του μελλοντικού φίλου και συνδιευθυντή του Πεσσόα στο μοντερνιστικό πε­ ριοδικό Ο ρ φ έας (1915), ποιητή και συγγραφέα Μάριο ντε Σα-Καρνέιρο. Θάνατος του Ρεμπό. Εκεί κάτω του J. Κ. Huysmans.

I I Θάνατος, στο Παρίσι, του σημαντικού Πορτογάλου

1893. θ ά να το ς το υ πατέρα το υ από φυματίωση, σε ηλικία 43 ετών.

1894. Η μητέρα του γνωρίζει τον Joao Miguel Rosa, που θα τον παντρευτεί την επόμενη χρονιά. 0 Πεσσόα δημιουργεί τα πρώτα ετερώ νυμα : ο «Chevalier de Pas» και ο «Capitaine Thibeaut».

Υπόθεση Ντρέιφους. Στίχοι και πρόζα του Μαλαρμέ.

1 8 9 5 . Η γιαγιά του Ντιονίζια μπαίνει σε ψυχιατρικό νοσοκομείο. Πρώτο ποίημά του στα πορτο­ γαλικά αφιερωμένο στη μητέρα του. Η μητέρα του πα­ ντρεύεται τον Joao Miguel Rosa, που έχει πάρει τον τίτ­ λο του προξένου της Πορτογαλίας στη Νότια Αφρική (Durban).

1 8 9 6 . Αναχώρηση του Φερνάντο Πεσσόα και της μη­ τέρας του για το Durban της Νότιας Αφρικής. Ο Πεσσόα μπαίνει στο σχολείο της Μονής της Αγίας Οικογένειας, όπου θα ολοκληρώ σει την πρωτοβάθμια εκπαίδευσή του. Γέννηση της αδελφ ής του Henriqueta Madalena. | Θάνατος του Βερλέν. Ο ποιητής Guerra Junqueiro

|

μυθιστοριογράφου Ega de Queiroz και του ποιητή Antonio Nobre. Θάνατος του Νίτσε.

1901. Επιτυχαίνει στα διαγωνίσματα του Cape School Higher Certificate. Αρχίζει να γράφει ποιήματα στα αγ­ γλικά. Διακοπές εν ός χρόνου για όλη την οικογένεια στην Πορτογαλία.

«

Στη Βουλή, ορεπουμηλικάνοςβουλευτής Αφόνσο Κόστα ζητά την κατάργηση των μοναρχικών πολιτι­ κών θεσμών.

1902.

Επιστροφή στο Durban. Εμπορικές σπουδές.

(γεννημένος το 1850) δημοσιεύει τη συλλογή του

I Πατρίδα.

1897.

Οι γήινες τροφ ές του Αντρέ Ζιντ.

1898.

Γέννηση της αδελφής του Madalena Henriqueta.

I I Θάνατος του Μαλαρμέ.

1899. Γράφεται στο Durban High School. Δέχεται μια επίδραση από τον καθηγητή λατινικών W. Η. Nicolas, που θα τον μυήσει στους λατίνους κλασικούς και στην

θέμα του μήνα

1903. Κερδίζει το Βραβείο της Βασιλίσσης-Βικτωρίας, στο Πανεπιστήμιο του Ακρωτηρίου. Διαβάζει Πλάτωνα, Αριστοτέλη, Σαίξπηρ, Μολιέρο, Βολταίρο, Σέλλεϋ, Βύ­ ρωνα, Κητς, Σοπενάουερ, Τολστόι κ.ά.

1904. Γράφει ποιήματα και πεζά στα αγγλικά. Δημο­ σ ιεύει στην εφ ημερ ίδ α το υ λυκείου ένα δοκίμιο για τον Macaulay, κι αυτό στα αγγλικά.

1905. Επιστρέφει οριστικά στη Λισαβόνα, όπου θα γ ρ α φ εί στη Φ ιλολογική Σχολή. Διαβάζει Μ ποντλέρ,

------------------------------------------- :------------------- Ο Ώ ©

Μ ίλτω να, Σεζάρ ιο Β έρ ντε κ.ά. Σ υ νεχ ίζει να γρ άφ ει ποιήματα και πεζά στα αγγλικά.

Δημοσίευση του βιβλίου Βάρβαρα πεζά του Ega de Queiroz.

1 9 0 9 . Γράφει ποιήματα και πεζά στα πορτογαλικά, στα γαλλικά και στα αγγλικά. Επιδράσεις από το γα λ­ λικό συμβολισμό.

1 9 1 0 . Κ α ινο ύ ρ ια π ο ιή μ α τα σ τα π ο ρ το γ α λ ικ ά

(Όραμα).

1 9 0 6 . Επίσκεψη της οικογένειας του στη Λισαβόνα, όπου θα περάσουν μερικούς μήνες μαζί του . Αρχίζει ένα φανταστικό διήγημα στα αγγλικά (The Door), που θα το τελειώ σ ει την επόμενη χρονιά.

I Διακήρυξη της Δημοκρατίας, οτις 5 Οκτωβρίου. Ο

I

Teofilo Braga γίνεται Πρόεδρος της Δημοκρατίας. Ίδρυση, οτο Πόρτο, του περιοδικού Ο Αϊτός (Α

I Aguia).

1 9 0 7 . Εγκαταλείπει τις σ πουδές του . Συνεχίζει τις μετακομίσεις του. Την περίοδο αυτή, ζει στο σπίτι της γιαγιάς το υ Ντιονίζια, που πάσχει από έν τονες ψυχι­ κές διαταραχές και θα πεθάνει τον Ιούνιο, αφήνοντάς το υ μια μικρή κληρονομιά, με την οποία προσπαθεί να οργανώσει μια τυπογραφική και εκδοτική επιχείρη­ ση («Empresa Ibis»), που θα χρεοκοπήσει.

Ο κυβισμός. Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν του Πικάσο. Δικτατορία του Joao Franco.

1 9 0 8 . Διαδοχικές μετακομίσεις. Αρχίζει να εργάζεται σαν ξένος ανταποκριτής σε πολλούς εμπορικούς οί­

1911. Σχέδια μ' έναν Αμερικανό εκδότη για μιαν αν­ θολογία δημιουργών από τον παγκόσμιο χώρο, μ ετα­ φρασμένω ν στα πορτογαλικά από τον ίδιο, που τ ε λ ι­ κά δεν θα πραγματοποιηθεί. Γράφει το ποίημα Ανάλυ­

ση.

1912. Δημοσιεύει στο περιοδικό Ο Αϊτός, που έγινε το όργανο το υ κινήματος Πορτογαλική Αναγέννηση, μια σειρά από άρθρα του για την «καινούρια πορτογα­ λική ποίηση». Συλλαμβάνει για πρώτη φορά την ιδέα δ ημιουργίας τω ν ετερ ω νύμ ω ν και ιδια ίτερ α το υ Ρικάρντο Ρέις. Συνεχίζει να γράφει τον Φάουστ.

II I I II

Ίδρυση, στο Πόρτο, του κινήματος Πορτογαλική Αναγέννηση με όργανό του το περιοδικό που ήδη υπήρχε Ο Αϊτός.

1913. Γράφ ει μερ ικά από τα πρώτα σημαντικά το υ ποιήματα (Εντυπώσεις από το λυκόφως, Παράλογη ώρα), κα­ θώ ς και το πρώτο ποίημα το υ βασικού του ετερω νύμου Άλβαρο ντε Κάμπος. Τον Οκτώβριο ολοκληρώ νει το «στατικό δράμα» του Ο θαλασσινός. | | Η Ιερ ο τελεσ τία της Άνοιξης του I I Στραβίνοκι. Αλκοόλ του Απολινέρ.

κους. Δέχεται επιδράσεις από τον Έντγκαρ Άλαν Πόε, τον Μποντλέρ και τον Σεζάριο Βέρντε. Αρχίζει να γρά­ φει τον Φάουστ.

I

Δολοφονία του βασιλιά Κάρλος Α' και του πρωτότο­ κου γιου του, Λουίς. Ο Μανουέλ Β' ανεβαίνει στο θρόνο.

1 9 1 4 . Επινόηση, που καταλ ήγ ει στη δημιουργία, τω ν βασικών ετερω νύμω ν: Ρικάρντο Ρέις (29 Ια νουάριου), Αλμπέρτο Καέιρο (8 Μ αρτίου), που γράφει ποιήματα από τη συλλογή του Ο φύλακας τω ν κοπαδιών, Άλβαρο ντε Κάμπος. Γρά­ φ ει το ποίημά του Πλάγια βροχή, τη Θριαμβική ωδή το υ Κάμπος, τις πρώ τες Ω δές το υ Ρέις. Δημοσ ιεύει π ο ιή μ α τά τ ο υ σ το π ερ ιο δ ικ ό Αναγέννηση

(Renascenga). θέμα του μήνα

Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Διασκορπισμός (ποι­ ήματα) και η Εξομολόγηση του Λούσιο (αφήγημα) του Σα-καρνέιρο.

μετά το θάνατο του συζύγου της. Τελευταία μετακό­ μιση: εγκατάσταση στο σπίτι της μητέρας του. Κατά­ θλιψη. Ρήξη με την Οφηλία.

1 9 1 5 . Συμμετέχει ενεργά στη δημιουργία και τη δ ι­ εύθυνση (2ο τεύχος) του μοντερνιστικού περιοδικού Ορφέας, που προκαλεί αγανακτισμένες αντιδράσεις και που η έκδοσή το υ σ ταματά μετά το 2ο τεύ χος, ε λ λ ε ίψ ε ι χ ρ η μ ά τω ν . Δ η μ ο σ ιε ύ ει: Ο θαλασσινός, Θριαμβική ωδή του Κάμπος (Ορφέας 1), Πλάγια βρο­ χή, Θαλασσινή ωδή του Κάμπος (Ορφέ­ ας 2). Γράφει: Πέρασμα των ωρώντ ου Κάμπος, Ωδές του Ρέις.

Το Θαλασσινό νεκροταφείο του Πολ Βαλερί. Κλε­ ψύδρα του Καμίλο Πεσσάνια. Τραγούδια του Αντόνιο Μπότο.

1921.

Μ αζί με φ ίλους του δ ημιουργεί τις εκδόσεις

Olisipo, όπου, ανάμεσα στα άλλα, θα εκδώσει τα δικά

Διαμονή της Σόνια και του Ρομπέρ Ντελονέ στην Πορτογαλία, όπου θα έρθουν σ' επαφή με την ομάδα του Ορφέα.

1916. Αρ κετές διαδοχικές μετα κο μ ί­ σεις. Δημοσιεύει 14 αποκρυφιστικά σο­ νέτα («Passos da Cruz»), στο περιοδικό

Κένταυρος. Αυτοκτονία του Σα-Καρνέιρο οτο Πα­ ρίσι (26 Απριλίου). Η Πορτογαλία μπαίνει στον πόλεμο οτο πλευρό των Συμμάχων.

1 9 1 7 . Καινούρια μετακόμιοη. Δημοσιεύει το Τελεσί­ γραφο το υ Κάμπος σ το π εριοδικό Φουτουριστική

Πορτογαλία. Ένα πορτογαλικό εκοτρατευτικό σώμα στέλνεται στο μέτωπο. Φουτουριστικό τελεσίγραφο του Αλμάντα Νεγκρέιρος. Η Νέα Μοίρα του Πολ Βαλερί.

1 9 1 8 . Καινούρια μετακόμιση. Εκδίδει δύο σ υλλογές του στα αγγλικά: Αντίνους και Τριάντα πέντε σονέτα με δικά του έξοδα. '

Άποψη της Λισαβόνας το 1911 του Αγγλικά ποιήματα I, II και Αγγλικά ποιήματα III.

Δημιουργία του περιοδικού Καινούρια συγκομιδή. Έξι πρόσωπα αναζητούν συγγραφέα του Πιραντέλο.

1 9 2 2 . Γράφει πολλά καινούργια ποιήματα και δημο­ σ ιεύει ποιήματα, πεζά (Ο αναρχικός τραπεζίτης) και άρθρα σε διάφορα περιοδικά. Υπερασπίζεται με δημοσιεύματά του τη συλλογή Τραγούδια του ομοφ υ­ λόφιλου ποιητή Αντόνιο Μπότο. Οδυσσέας του Τζέιμς Τζόις. Θάνατος του Μαροέλ

Δολοφονία του Σιντόνιο Πάις, προέδρου της «επα­ ναστατικής χούντας» και αποστόλου του μεσσιανι­ κού εθνικισμού. Ανακωχή.

1 9 1 9 . Γράφει: Ασύνδετα ποιήματα του Καέιρο. Π ε­ θαίνει ο πατριός του. Καινούρια μετακόμιση.

1 9 2 0 . Συνάντηση με την Οφηλία. Πρώτα ερω τικά γράμματα. Επιστροφή της μητέρας του στη Λισαβόνα

θέμα του μήνα

Προυστ.

1 9 2 3 . Δημοσιεύει τα γαλλικά ποιήματά του Τρία νε­ κρά τραγούδια. Γράφει καινούριες Ο δ έςτο υ Ρέις.

1 9 2 4 . Δ ημιουργεί το περιοδικό Ath§na, νεο-κλασικής έμπνευσης, όπου θα δημοσιεύσει Ωδές του Ρέις, δοκίμια του Κάμπος, καθώς και ποιήματα του ορθωνύμου Πεσσόα.

4Μ ]

κυρίως, μετά από την επιβολή από τον Σαλαζάρ του «Νέου Κράτους».

|

| Ο στρατάρχης Καρμόνα εκλέγετα ι Πρόεδρος της Δημοκρατίας και ονομάζει τον Σαλαζάρ υπουργό I των οικονομικών.

1929. Καινούρια συνάντηση με την Οφηλία. Ετοιμάζει μια ανθολογία συγχρόνων Πορτογάλων ποιητών, ηου θα εκδοθεί μετά το θάνατό του. Γράφει: πολλά νέα κεί­ μενα του Κάμπος.

|

| Βιογραφία του Ζοζέ Ρέζιο. Εκουαντόρ του Ανρί Μι­ σό. Ο Joao Caspar Simoes γράφει το πρώτο κριτικό I δοκίμιο για την ποίηση του Πεσαόα.

1930. Γράφει: ποιήματα του Καέιρο, ω δές του Ρέις, κείμενα του Κάμπος και 75 ορθώνυμα ποιήματα. Επίσκε­ ψη και εξαφάνιση του «μάγου» Aleister Crowley.

1931. Γράφει: ωδές του Ρέις, ποιήματα του Κάμπος και 48 ορθώνυμα ποιήματα. Καινούρια ρήξη με την Οφηλία.

1 9 2 5 . Δημοσιεύει στην Athena 23 ποιήματα από τη συλλογή 0 φύλακας των κοπαδιών και Ασύνδετα ποι­ ήματα του Αλμπέρτο Καέιρο. Μ εγάλη θλίψ η από το θάνατο της μητέρας του.

1 9 2 6 . Δημιουργεί ένα περιοδικό για το εμπόριο. Δη­ μοσιεύει διάφορα ποιήματά του.

I Θάνατος του Ρίλκε. Επίσκεψη του Βαλερί Λαρμπό στην Πορτογαλία. Πραξικόπημα. Αρχή της δικτατοI ρίας.

I

1932. Συνεχίζει να γράφει Το βιβλίο της ανησυχίας και να δημοσιεύει αποσπάσματά του σε διάφορα περιοδικά. Βάζει υποψηφιότητα για μια θέση συντηρητή σε μια δη­ μόσια βιβλιοθήκη, χωρίς, όμως, επιτυχία.

II Κυβέρνηση Σαλαζάρ.

1933. Περνάει μια περίοδο έντονης ψυχολογικής κρί­ σης. Γράφει: κείμενα του Ρέις και του Κάμπος και 51 ορ­ θώνυμα ποιήματα. Δημοσιεύει το ποίημα του Κάμπος Καπνοπωλείο στο περιοδικό Παρουσία (Presenga). Με­

ταφράσεις ποιημάτων του στα γαλλικά από τον Πιερ Ουρκάντ.

II Αρχή του «Νέου Κράτους».

1927. Δημοσιεύει ποιήματα και κείμενα (των ετερ ω ­ νύμων και του ορθωνύμου) στο περιοδικό Παρουσία

(Presenga). Δημιουργία, στην Κοίμπρα, του περιοδικού Παρου­ σία (Presenga).

1928. Γράφει: Ωδές το υ Ρέις, το Καπνοπωλείο και ά λ λα ποιήματα το υ Κάμπος. Δημοσ ιεύει την μπρο­ σούρα Η Μεοοβαοιλεία, Υπεράσηιαη και Δικαιολογία της στρατιωτικής Δικτατορίας στην Πορτογαλία, που με πολλές από τις θέσεις της θα πάψει να συμφωνεί,

1934. Εκδίδεται το βιβλίο του Μήνυμα, για το οποίο του απονέμεται ένα βραβείο (δεύτερης, όμως, κατηγο­ ρίας) από τη Γραμματεία Εθνικής Προπαγάνδας.

1935. Σημαντικό γράμμα στον Adolfo Casais Monteiro για τη γένεση των ετερωνύμων. Άρθρο του για την υπε­ ράσπιση των μυστικών εταιρειώ ν και ιδιαίτερα του τ ε ­ κτονισμού. Δημοσιεύει ένα σαρκαστικό ποίημα εναντίον του Σαλαζάρ. Μπαίνει στο νοσοκομείο με έντονους ηπατικούς πόνους, στις 29 Νοεμβρίου. Πεθαίνει στις 30 Νοεμβρίου.

Φ€ΡΠΟΠΤΟ ΙΚΣΣΟΟ

ΟΜΟΡΟ κτε κοκιηοι ΠοΑεμική ωδή Σύννεφο

ρικορπιο m

Τέσσερις ωδές μετάφρασηαπό ____ ταπορτογαλικά:_____ Ανδρέας Παγουλάτος

α α βα ροπτ£κίΐιηποι ΠΟΛΕίϊΙΙΗΗ ΩΒΗ Αναρίθμητο ποτάμι χωρίς νερό - μονάχα άνθρωποι και πράγματα, Με τρόμο χωρίς νερό! Ηχούν μακρυνά ταμπούρλα στ' αυτιά μου, Και δεν ξέρω αν βλέπω το ποτάμι αν ακούω τα ταμπούρλα, Σαν να μην μπορούσα ν' ακούω και ταυτόχρονα να βλέπω! Εεεεεεί Άι! Εεεεεε! Άι! Η ραπτομηχανή της φτώχιάς χήρας νεκρής από ξιφολόγχη... Έραβε το βράδυ ασταμάτητα... Το τραπέζι όπου παίζαν οι γέροι, Όλα ανακατεμένα, όλα ανακατεμένα με κορμιά, μ' αίματα, Όλα ένα μόνο ποτάμι, ένα μόνο ρεύμα, μια μόνο φρίκη που κυλάει. Εεεεεε! Άι! Εεεεεε! Άι! θέμα νου μήνα

Ξέθαψα το τρένο του παιδιού το πατημένο στη μέση του δρόμου, Κι έκλαψα καθώς όλες οι μάνες του κόσμου για τη φρίκη της ζωής. Τα πανθεϊστικά μου πόδια οκοντάψαν στη ραπτομηχανή της χήρας που τη σκότωσαν με ξιφολόγχη Κι αυτό το φτωχό όργανο ειρήνης έστειλε μια λόγχη στην καρδιά μου. Ναι, ήμουν εγώ ο ένοχος σε όλα, ήμουν εγώ ο στρατιώτης όλοι αυτοί Που ακότωαε, βίασε, έκαψε κι έσπασε, Ήμουν εγώ και η ντροπή μου και οι τύψεις μου με δύσμορφη σκιά Διασχίζουν όλον τον κόομο καθώς ο Ααβέρο, Μα πίσω από τα βήματά μου ηχούν βήματα με τη διάσταση του απείρου. Κι ένας φυσικός τρόμος να συναντήσω τον Θεό με κάνει ξάφνου να κλείσω τα μάτια. Παράλογος Χριστός της εξιλέωσης για όλα τα εγκλήματα, όλες τις βιαιότητες, Ο σταυρός μου είναι μέσα μου, άκαμπτος, φλογερός, έτοιμος να σπάσει Κι όλα πληγώνουν την ψυχή μου τη μεγάλη σαν το Σάμπαν. Άρπαξα το φτωχό παιχνίδι απ' τα χέρια του παιδιού και το έδειρα. Τα φοβισμένα του μάτια του παιδιού που ίσως θ' αποκτήσω και θα το σκοτώσουν κι αυτό. Μ' ικέτεψαν χωρίς να ξέρουν καθώς ολόκληρο το έλεος για όλους. Απ' το δωμάτιο της γριάς άρπαξα την προσωπογραφία του γιού της και την έσχισα, Αυτή, γεμάτη φόβο, έκλαιγε και δεν έκανε τίποτε... Ένιωσα ξάφνου πως ήταν η μάνα μου κι απ' τη σπονδυλική μου στήλη πέρασε η ανάσα του Θεού. Έσπασα τη ραπτομηχανή της φτώχιάς χήρας. Έκλαιγε σε μια γωνιά χωρίς να σκέφτεται τη ραπτομηχανή. Θα υπάρξει άλλος κόσμος όπου θα πρέπει να έχω μια κόρη χήρα που θα της συμβούν όλα αυτά; Αρχηγός, ζήτησα, να εκτελέσουν τους φοβισμένους χωρικούς, Άφησα να βιάσουν τις κόρες όλων των πατεράδων που τους δέσαν σε δέντρα, Τώρα βλέπω πως ήταν μέσα στην καρδιά μου που όλα τούτα έγιναν, Κι όλα καίγονται και με πνίγουν και παρ' όλες τις κινήσεις μου τίποτε δεν αλλάζει.

0 Θεός να με σπλαχνιστεί εμένα που δεν σπλαχνίστηκα κανένα!

θεμα του μήνα

flABflPOΠ Τ£Kflmnoi

mm

Στη θλιμμένη μέρα η καρδιά μου πιο θλιμμένη απ' τη μέρα... Ηθικές και κοινωνικές υποχρεώσεις; Πολυπλοκότητα καθηκόντων, συνεπειών; Όχι, τίποτε... Η θλιμμένη μέρα, η λίγη θέληση για τόοο... Τίποτε... Άλλοι ταξιδεύουν (κι εγώ ταξίδεψα), άλλοι είναι στον ήλιο (Κι εγώ ήμουν οτον ήλιο, ή υπέθετα ότι ήμουν), Όλοι έχουν δίκιο, ή ζωή, ή συμμετρική άγνοια, θάρρος, χαρά και κοινωνικότητα, Και μεταναστεύουν για να γυρίσουν, ή να μη γυρίσουν, Με ηλοία που απλά τους μεταφέρουν. Δεν νιώθουν πως υπάρχει θάνατος σε κάθε αναχώρηση, Μυστήριο σε κάθε επιστροφή, Κάτι τρομακτικό σε κάθε τι το νέο... Δεν νιώθουν: γι' αυτό είναι βουλευτές και επιχειρηματίες, Χορεύουν και είναι εμπορικοί υπάλληλοι, Πάνε σ' όλα τα θέατρα και γνωρίζουν κόσμο... Δεν νιώθουν: γιατί θα έπρεπε να νιώθουν; Κοπάδι ντυμένο από τους στάβλους των θεών, Άφησέ το να περάσει με τις γιρλάντες του για τη θυσία Κάτω απ'τον ήλιο, τον πληθωρικό, ζωντανό, ευχαριστημένο να νιώθει τον εαυτό του... Αφήστε το να περάσει, μα αλί μου, πάω μαζί του χωρίς γιρλάντα Για το ίδιο πεπρωμένο! Πάω μαζί του χωρίς τον ήλιο που νιώθω, χωρίς τη ζωή που έχω, Πάω μαζί του γνωρίζοντας... Στη θλιμμένη μέρα η καρδιά μου πιο θλιμμένη απ' τη μέρα... Στη θλιμμένη μέρα όλες οι μέρες... Στην τόσο θλιμμένη μέρα...

ΡΗΜΙΟΡΕΤί ΤΕΣΣΕΡΙΣ Οϋίί Να θέλεις λίγα: θα τα έχεις όλα. Τίποτε να μη θέλεις: θα είσαι ελεύθερος. Ο ίδιος ο έρωτας που νιώθουν Για μας, μας απαιτεί, μας καταπιέζει.

Για να είσαι μεγάλος, να είσαι ακέραιος: Τίποτε Δικό σου να μην υπερβάλλεις ή να μη διαγρά­ φεις. Να είσαι όλα σε κάθε πράγμα. Να βάζεις όσα είσαι Και στο ελάχιστο που κάνεις. Έτσι σε κάθε λίμνη ολόκληρη η σελήνη Λάμπει, γιατί ζει ψηλά.

Αναρίθμητοι ζουν μέσα μας, Αν σκέφτομαι ή αν νιώθω, αγνοώ Ποιος μέσα μου σκέφτεται ή νιώθει. Είμαι μονάχα ο τόπος Όπου νιώθουν ή σκέφτονται.

Έχω περισσότερες από μια ψυχές. Υπάρχουν περισσότερα εγώ απ' το ίδιο το εγώ μου. Υπάρχω ωστόσο Αδιάφορος για όλους, Τους κάνω να σιωπούν: εγώ μιλάω. Οι διασταυρωμένες παρορμήσεις Όσων νιώθω ή δεν νιώθω Πολεμούν μες σ' αυτόν που είμαι. Τις αγνοώ. Τίποτε δεν υπαγορεύουν Σ' αυτόν που γνωρίζω ότι είμαι: εγώ γράφω.

Ο θεός Παν δεν πέθανε, Σε κάθε κάμπο που δείχνει Στα χαμόγελα του Απόλλωνα Τα γυμνά στήθη της Δήμητρας Αργά ή γρήγορα θα δείτε Να εμφανίζεται εκεί Ο θεός Παν, ο αθάνατος.

Όχι δε σκότωσε άλλους θεούς Ο θλιμμένος χριστιανός θεός. Ο Χριστός είναι ένας ακόμη θεός, Ίσως ένας που έλειπε.

0 Παν συνεχίζει να δίνει Τους ήχους απ' τον αυλό του Στ' αυτιά της Δήμητρας Που καμαρώνει στους κάμπους. Οι θεοί είναι οι ίδιοι, Πάντοτε λαμπεροί και γαλήνιοι, Γεμάτοι από αιωνιότητα Και περιφρόνηση για μας, Φέρνοντας τη μέρα και την νύχτα Και τις χρυσαφένιες σοδειές Όχι για να μας δώσουν Τη μέρα και την νύχτα και το στάρι Μα για άλλον και θείο Τυχαίο σκοπό.

Σημείω ση 0 Άλβαρο ντε Κάμπος και ο Ρικάρνχο Ρέις, μαζί με χον Αλμπέρτο Καέιρο, αποτελούν χα κύρια και βασικά ετερώνυμα του Φερνάνχο Πεσσόα, σχο χώρο, κυρίως, χης ποίησης. 0 ίδιος ο Πεσσόα, σε μια βιβλιογραφία χου, που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Παρουσία (Presenga), 17, χο 1928, γράφει: «Τα γραπτά χου Φερνάνχο Πεσσόα ανήκουν σε δύο κατηγορίες, που ονομάζουμε ορθώνυμα και ετερώνυμα έργα. Δεν μπορούμε να μιλήσουμε για ανώνυμο ή για ψευδώνυμο, γιατί δεν πρόκειται γι' αυτό. Στην περίπτωση χου ψευδωνύμου, χο έργο είναι χου δημιουργού προσωπικά, αλλά υπογεγραμμένο μ' ένα όνομα που δεν είναι χο δικό χου· χο ετερώνυμο έργο είναι χου δημιουργού έξω από χο πρόσωπό χου, είναι μιας πλήρους προσωπικότητας, που έπλα­ σε ο ίδιος, όπως θα ήταν χα λόγια ενός προσώπου σ' ένα δράμα χου». Και σημειώνουμε ακόμη πως «Pessoa» στα πορτογαλικά σημαίνει «Πρόσωπο».

θέμα του μήνα

I.U IH J.IIB IIW l

ΦερνΑπο ΠεοοΑα, ο npofipopiKAc π ορεί να πει κανείς όχι κ άθε κριτική για το ν Φ ερνάντο Πεσσόα π ερισσεύει, αφ ού έχ ει κάνει ο ίδιος προκαταβολικά τη ν κριτική το υ προσδοκώ ντας το μ έλ λ ο ν με άγχος ά ν ευ π ρ οηγο υμένου. Υπήρξε ένας μέσα σ ε πολλούς και π ολλοί μέσα σ' έναν, έτσι ώ ­ σ τε να υπάρξουν σχόλια επί σχολίω ν του έργου το υ μέσα στα ί­ δια τα ποιήματά το υ και τα πεζά το υ από το υ ς ίδ ιους του , το υ ς εα υ το ύς τω ν ετερω νύμω ν.

Από το πιο φηλό παράθυρο του σπιτιού μου Μ ' ένα άσπρο μαντίλι αποχαιρετώ τους στίχους μου που φεύγουν προς την ανθρωπότητα Αλμπέρχο Καέιρο, Ο Φύλακας τω ν Κοπαδιών, ποίημα 48 0 Πεσσόα είναι ίσως ο πρώτος σύγχρονος και μοντέρ νος ποιητής με α ­ ντιφατικά πολυστοχαστικό περιεχόμενο. Με τον ένα ή το ν ά λ λ ο τρόπο

Κότα πώς τυχαίνει να βγει ή να μη βγει Μερικές φ ορές έχοντας τη δυνατότητα να λέω ό,τι σκέφτομαι Κι ά λλ ες φ ορές λέγοντας τα άσχημα ή ακάθαρτα Εξακολουθώ να γράφω τους στίχους μου άθελά μου Σαν το γράφιμο να μη γινόταν από χειρονομίες Σαν νάταν το γράφιμο ένα γεγονός που μου συμβαίνει Σαν να δίνομαι στον ήλιο απέξω. ( ) Ποίημα 46, της ίδιας ενότητας 0 Πεσσόα έχει προβλέψει τα πάντα, το υ ς επαίνους και τις αντιρρήσεις για το έρ γο το υ μ ε τρόπο τε λ ε ίω ς α υτοαν αιρ ετικ ό. 0 μηδ ενισ μός το υ που σ υνδέει τις «περσόνες» τω ν ετερ ω νύ μ ω ν κ υριαρχεί παρ' ό λ ες τις υμνητικές σ τιγμές ενθουσ ιασ μού, που δ εν είναι βέβαιο αν είναι ή δ εν ε ί­ ναι παρωδιακές μάσκες, θέατρ ο. Εκείνο που είναι μόνιμο στην πεσσοίκή

θέμα Του ΗΦ

& £7

γραφή είναι ο διαλογισμός, ή δ ιάλογος με το ν ε α υ ­ τό του

Οι αρχαίοι χαλούσαν τις μούσες Εμείς καλούμε τον εα υ τό μας 3 Γενάρη 1935 Ενώ το υποκείμενο τω ν ποιημάτω ν εξο μ ο λο γ είτα ι, εξορ κίζει, διαλ αλ εί, εξορ γίζετα ι, μετανιώ νει, τα π ει­ νώ νεται, κατηγορεί, ε ξ ε υ τ ε λ ίζ ε ι, όλ α μάταια για τί δ εν υπάρχει ανταπ όκριση απ' τη ν π αράξενη α υτή μούσα. Κι ότα ν ο α φ ηγ ητής το υ ποιήματος κοιτάει μ ες στο πηγάδι και φ ω νάζει ένα «ααα» ελπ ίζοντας ν' ακούσει μιαν ηχώ, χωρίς ν' αναδίδεται τίποτα.

«Μόνο θολό ένα πρόσωπο Που πρέπει νάναι το δικό μου αφού δεν μπορεί νάναι κανενός άλλου...» «Τι Μούσα!», επαναλαμβάνει στο τέλ ο ς το υ

Στις αγορές του μέλλοντος - ίδιες με τις δικές μας - ποια ελιξήρια θα πουλιούνται με φω νές του δρόμου; Η φ ιλομετα φ υσ ική κι αντιμεταφ υσ ική ιδιοτυπία του δ η μ ιο υ ρ γεί τη λεγά μ ενη από το υ ς Α γγλους παραδοξολογική επινόηση (Conceit). Το κυρίαρχο ποιητι­ κό τέχνασμα τη ς Αναγέννησης, που όμω ς διαφ ορ ο­ ποιείται από την κλασική αυτή παράδοση μια ς μπα­ ρόκ γραφ ής, με το πεσσοϊκό ύφ ος. Αφ ενός δ ια λ ύ ε­ ται η μορφ ή το υ κλασικού στίχου. Πότε μακραίνει, πότε μικραίνει, η ομοιοκαταληξία λείπει.

Δεν μ' ενδιαφέρουν οι ρίμες. Σπάνιες φορές. Υπάρχουν δύο δέντρα ίδια, το ένα δίπλα στο άλλο... Ποίημα 14 του Α. Καέιρο

ποιήματος. Αν ο Αλμπέρτο ΚαεΤρο εμφ ανίζεται να απ οκλείει τα πάντα, τη μεταφ υσική, την έμπνευση, το μυστήριο, και γράφ ει μια γυμνή ποίηση, ο Αλβάρο ντε Κάμπος τα εναγκαλίζεται όλα όπως ο Ο υόλτ Ουίτμαν, με τη μόνη δ ιαφ ορ ά πως ο Α λβάρο Ν τε Κάμπος είναι α ­ παισιόδοξος. Πρόκειται για αντιφατικά ρητορικά τ ε ­ χνάσματα.

Λίγο μ' ενδιαφέρει Λίγο μ' ενδιαφέρει τι. Δεν ξέρω. Λίγο μ’ ενδιαφέρει Ασύνδετα ποιήματα Κι ενώ ο ΚαεΤρο δεν σκοτίζεται για τίποτα, ο Αλβάρο Ν τε Κάμπος σ κο τίζετα ι για τα πάντα. Είναι α κ ό ρ ε­ στος.

0 Πεσσόα αυτο-απ οδομείται διαρκώς στα ποιήματά το υ προλαβαίνοντας τις α ν αιρ ετικές και δ υσ μενείς κριτικές ακόμα και τις ευνοϊκές. Είναι ο δημιουργός και ο επικριτής το υ συνάμα, με μια πυκνότητα κι ε ­ πιμονή που μοιάζει αυτοκαταστροφ ική. Κι όμω ς δεν απ οκλείεται να είναι ένα ρητορικό τέχνασ μα για να περάσει η ποίησή του στο κοινό το υ μέλλοντος.

Λατρεύω όλα τα πράγματα Κι η καρδιά μου είναι ένα καταφύγιο ανοιχτό όλη τη νύχτα Έχω για τη ζωή ένα ακόρεστο ενδιαφέρον Που φάχνει να την καταλάβει νιώθοντας τη βαθειά Αγαπάω τα πάντα ζωντανεύω τα πάντα, τα κάνω όλα ανθρώπινα Τους ανθρώπους, τις πέτρες, τις ψυχές, τις μηχανές, Για να μεγαλώσω μ ' αυτά την προσωπικότητά μου. Αλβάρο ντε Κάμπος 0 Πεσσόα είναι έν ας φ υγόκεντρ ος ποιητής που γυ ­ ρ ίζει γύρω γύρω από το ν εα υ τό το υ σαν σβούρα. Έχει κανείς την εντύπω ση ότι θέ λ ει ν' απαγκιστρω-

Φυλακή του Είναι, πώς θα λυτρωθούμε από σένα, Φυλακή της σκέψης, πώς θα ελευθερω θούμε από σένα, Αλβάρο ντε Κάμπος Κι α λ λο ύ στο ποίημα τη ς 3 Φεβ. 27,

«Και οι μεταφυσικές χαμένες στις γωνιές τω ν καφενείω ν ό λου του κόσμου...» Σ' ένα ά λ λ ο κομμάτι απ' το ποίημα 1 Μαρτίου 1917,

θ ε ί απ' τη ν υπ οκειμενικότητά το υ . Το κάνει σ υσ τη­ ματικά μ ε πείσμα και με ό,τι μέσ α μπορεί να ε φ ε ύ ­ ρει. Το θέμ α τη ς ανυπαρξίας μ ες στη ζω ή, κ α τά γ ε­ τα ι από τα δ ρ ά μ α τα το υ Ίψ εν και το υ Τ οέχ οφ , και π ερνάνε στον πρώτο Τζόις τω ν «Δ ουβλινέζω ν» και ουγχω νεύονται κατόπιν στον «Οδυσσέα», όπου α λ ­ λά ζουν χροιά γιατί αρχίζει να κυριαρχεί η γλώσσα. 0 Πεσσόα κινείται στο ίδιο κλίμα αλ λά αρχίζει κι αυτός να χρησιμοποιεί παρωδιακά στοιχεία, να υπ ονομεύ­ ει το ν φ ο υτο υρ ισ μ ό και τη ν προσήλω σή το υ στην τα χύτητα , τον π όλεμο και γενικά στα αρσενικά πρό­ τυπα επ ιθετικής εν έρ γ εια ς , καθώ ς και το σ υμ β ο λ ι­ σμό το υ τ έ λ ο υ ς το υ 19 ου, με τα κλαυ θμηρ ίσ ματά του . Η απαγκίστρωση του Πεσσόα από το «θέμα» ε ί­ ναι μια σημαντική στροφ ή τη ς μοντερνιοτικής ποίη­ σης προς μια έμφ ασ η στη γλωσσική λειτουρ γία, έ ­ ναν νιτσεΐσμό χωρίς μεταφυσική.

Αλήθεια, ψέμα, βεβαιότητα, αβεβαιότητα Ο τυφ λό ς στο δρόμο ε κ ε ί πέρα ξέρει κι αυτός α υτές τις λέξεις... Ασύνδετα Ποιήματα Και πιο πέρα κάνει μια διαπίστωση που χτυπάει στην καρδιά τη ς μεταφ υσ ικής, θα μπορούσαμε να πούμε ότι έχει μια μεταφυσική χωρίς μεταφυσική.

θέμα του μήνα

Η ψυχή μου με πυρώνει σαν νάταν ένα χέρι οργανικό Σκοντάφτω σ ' όλους τους περαστικούς οτο δρόμο Ανάμεσα σε μένα και το εξοχικό μου Υπάρχει λιγότερο από ένα τρένο, ένα αμάξι, μια απόφαση να φύγω Έτσι μένω, μένω Είμαι α υτός που θέλει πάντοτε να φύγει Και πάντοτε μένει, πάντοτε μένει, πάντοτε μένει Ως τον θάνατό του μένει, ακόμα κι αν φεύγει μένει, μένει, μένει. Το πέρασμα των Ωρών Π ισ τεύω πως το α ίσ θημα τη ς π α ραλυσ ίας που το σ υν α ντο ύμ ε σ το υς Π ορ τογ άλ ους, το υ ς Ιρ λα νδ ούς και το υ ς Έ λληνες, δ εν είναι τυχαίο. Τρεις χώ ρες μι­ κρές π εριθω ριοπ οιημένες, που έχ ουν χάσει τη δ ύ ­ ναμή το υ ς, ή τη ν α ν εξα ρ τη σ ία το υ ς , οι δ ύο μ ετ α π οικιακές, ε ξ ω θ η μ έ ν ε ς σ' έν α ν επ α ρχιω τισ μό και μια πολιτική και οικονομική εξά ρ τη σ η , όπου εκ δ η ­ λώ νοντα ι υ π ερεθνικισ μοί παραληρ ηματικοί, κι α υ ­ ταρχικά κ αθεσ τώ τα, χώ ρες που έχουν χάσει τη βού­ λησή το υ ς ν' αλ λά ξο υν . Ο Τζόις ονομάζει αυτή την κατάσ τασ η «η κ αφ ετιά παράλυση» σ το υς «Δουβλινέζο υς» , και π α ρόμοιες δ η λ ώ σ εις υπ άρχουν στον Καρυω τάκη στο ποίημα «Πρέβεζα», και το απόσπα­ σμα α υ τό το υ Π εσσόα είναι χ αρ ακτηρισ τικό τη ς ί­ δ ιας «σ υλλογικής» ψ υχικής κ ατάσ τασ ης. Μ άλισ τα σ την Ιρ λα νδ ία, ο Σ ά μ ο υ ελ Μ π έκετ, θα κάνει α υτή τη ν παράλυσ η τη ς θ έ λ η σ η ς το κεντρ ικό θέ μ α το υ έργου του . Ακόμα κι ο σκεπτικισμός, η ειρω νεία κι η α π α ισ ιο δ ο ξία τ ο υ Καβάφ η κ α τά γ ετα ι απ ' τ ο ίδιο σ υλ λογ ικό σ ύνδρ ομο τη ς μεταπ οικιακής κ α τά σ τα ­ σης. Του Πεσσόα η ιδ ιοσυγκρασία είναι π ερισ σ ότε­ ρο κυκλοθυμική. Από την έξα ρσ η περνάει σχεδόν α ­ μέσω ς στην κατάθλιψη χωρίς ενδιάμεσ ο. Η σωτηρία

υπ ονομεύει τη φ ουτουριστική ιδ εολογία τη ς μηχα­ νής και τη ς ταχύτητας:

Έλα, Εε Εε, αυτοκίνητο, αεροπλάνο, αγωνία μου. Ταχύτητα, ενσωματώσου σ ' ό λες τις ιδέες, Συγκρούσου με ό λα τα όνειρα και σύντριψέ τα Τσουρούφλισε ό λα τα ανθρωπιστικά και χρήσιμα ιδεώδη Αναποδογύρισε όλα τα φυσιολογικά, ευπρεπή, συνομολογημένα αισθήματα, Άρπαξε, καθώς γυρίζεις το ιλιγγιώδες και βαρύ τιμόνι σου, Τα σώματα όλω ν τω ν φιλοσοφιών, τα τεχνάσματα όλω ν τω ν ποιημάτων Πλήγωσέ τα και μείνε μόνος, αφηρημένο τιμόνι στον αέρα Μεταλλική διέγερση, υπέρτατος, άρχοντας της ευρωπαϊκής ώρας Το Πέρασμα των ωρών

το υ είν α ι μια μακρ ινή φ ω νή απ' έξω . Στο π οίημα που έχει τίτλ ο 11 Μαΐου 1928, γράφει:

Στο τιμόνι τη ς CHEVROLET, στο δρόμο προς τη Σίντρα Στο φεγγαρόφω το και σ τ' όνειρο στον έρημο δρόμο Μονάχος οδηγώ, οδηγώ σχεδόν αργά, και λίγο Μου φαίνεται ή λίγο πιέζομαι να μου φ ανεί Ότι ακολουθώ ά λλο δρόμο, σ ' ά λλο όνειρο σ ’ ά λλ ο κόσμο... Ότι ακολουθώ χωρίς νάχω αφήσει πίσω μου τη Λισσαβώνα ή νάχω να πάω στη Σίντρα Ότι ακολουθώ, και τι ά λλο μπορώ να κάνω παρά να μη σταματώ, α λλά να ακολουθώ. Το απόσπασμα α υ τό με τις α ν τιφ ά σ εις το υ και την επιθυμία φ υγής μετακίνησ ης και σ υγχρόνω ς τη ν α ­ νικανότητα κίνησης, είναι ίσως το πιο χαρακτηριστι­ κό καφκικό σ ύνδρομο εφ ια λτικής ακινησίας. Ό μω ς ο αφ ηγητής π αλεύει να υπερνικήσει την αδράνεια και να πάει μπροστά α λ λά προς τι, αφ ού θα μετανιώ οει σ ε λίγ ο που δ ε ν έ μ ε ιν ε σ τη Λ ισ σ α β ώ να . Κι εδ ώ μπαίνει το υπαρξιακό σ τοιχείο όπως θα δ ο ύ μ ε πα­ ρακάτω. Υπάρχει όμω ς και η υποψία ότι, ό τα ν ο Π εσσόα με το ν ετε ρ ώ ν υ μ ο Α λβάρ ο Ν τε Κάμπος, α ν α φ έρ ετα ι σ την τα χ ύ τη τα τω ν μηχανικώ ν μέσ ω ν μ ετα φ ο ρ ά ς,

Το απόσπασμα αυτό σ υνδέεται θεματικά μ ε την α υ ­ τοκ ιν η τά δ α προς τη Σίντρα, και εδ ώ οι προτροπές απ ηχούν πιστά, και υ π ερβολικά ακόμα το υ ς φ ο υ του ρισ τές, α λ λά με κάποια υπονομευτική πρόθεση και κ αταλήγουν σε μια δήλω σ η ανεξαρ τησ ίας όπου μ όν ος ρ ίχ νετα ι σ ε μια Β αλπ ουργκις Ν αχτ, μια καβαλλαρία μαγισσών, όπου ο ποιητής αυτοχαρακτηρίζεται ως: «Το ελαστικό μου Είναι, έλασμα, βελόνα κι ανυπο­

μονησία» Κι εδ ώ φ αίνεται ότι ο Πεσοόα σ υνειδητά α κ ο λο υ θεί τη μόδα, τω ν Φ ουτουρ ο-Ν ταντά το υ 1 9 1 0 -1 8 , αλλά τη ν π αραλλάζει και την ιδιοπ οιεί τον ίζον τας το μηδενιστικό κι αντιφ ατικό στοιχείο που ενυπάρχει σ' ό ­ λα τα κινήματα τα ποιητικά, α λ λ ά και τα «κινήματα τη ς ψυχής», όπως λ έει ο δικός μας ποιητής. 0 Πεσ ­ σόα αυτά δ εν τα καταργεί κι έτσι γίνεται ο πρόδρο­ μος μια ς ά λ λη ς πρωτοπορίας, εκείνης το υ υπαρξια­ κού παραλόγου, που εμφ ανίσ τηκε μετά το Δ εύτερο Παγκόσμιο Π ό λ εμ ο , με το υ ς Μ π έκετ, Ιον έοκ ο, Πίντερ, το Ν έο Γαλλικό Μ υθισ τόρημα κ.ο.κ. Το πεοσοϊκό άγχος τη ς προσδοκίας προβλέπει ένα μ έλ λο ν τραγικό που δ εν πρόλαβε να το ζήσει, αλλά που κιόλας προσπαθεί να το εξορ κίσ ει, να το προ­ λάβει με κάποιο τρόπο ώ στε να το ιδιοποιηθεί, τ ο υ ­ λάχιστον με το έργο του . □

U j | ll,K U H !I.B e p

Ο Φερνάντο Πεσσόα, η ετερωνυμία και η δημιουργία προσώπου

□ ο ερώ τημα ποιος είμαι;, διατυπωμένο με άμεσο ή έμμεσ ο τρόπο, η ευρ ύτερ η προβληματική για μια εσωτερική τα υτότητα, με τις διάφο­ ρες παραλλαγές της, μια αβεβαιότητα ή μια ανασφάλεια μπροστά στο πεπρωμένο, έρχονται και ξανάρχονται, κάθε τόσο, στο έργο του Φ ερ­ νάντο Πεσσόα, τόσο στα ποιήματα και κείμενα του ορθωνύμου, όσο και σ' εκείνα τω ν ετερωνύμων:

Τι ξέρω για το τι θα είμαι, εγώ που δεν ξέρω ποιος είμαι; Να είμαι ό,τι σκέφτομαι;... Άλβαρο ντε Κάμπος, Καπνοπωλείο1 Ή ακόμη:

Πόσες φορές έγειρα Πάνω απ' το πηγάδι που πιστεύω ότι είμαι Και βέλαξα «Άαα» για να ακούσω μιαν ηχώ, Και δεν άκουσα παρά εκείνο που έβλεπα Το σκοτεινό θολό φέγγος που ακτινοβολάει το νερό Εκεί στην αχρηστία του βυθού... Καμία ηχώ για μένα... Μόνο θολά ένα πρόσωπο, Που πρέπει νάναι το δικό μου, αφού δεν μπορεί να είναι κανενός άλλου. Άλβαρο ντε Κάμπος, Οι αρχαίοι χαλούσαν τις Μούσες

θέμα του μήνα

Τον ίδιο αυτό μηδενισμό, την αυτοπεριφρόνηση και αυ­ τοταπείνωση συναντάμε και σε αρκετά άλλα ποιήματα του λεγάμενου φουτουριστικού ετερω νύμου του Πεσ­ σόα, του Αλβαρο ντε Κάμπος, ακόμη και σε μερικά, ό­ που δεσπόζουν οι έντονα φουτουριστικοί ύμνοι στις μηχανές, στην τα χύτητα , στα υπερωκεάνια, στη μο­ ντέρνα ζωή τω ν μεγαλουπόλεων κ,λπ. (Θριαμβική ωδή, Θαλασσινή ωδή). Σ' αυτές τις περιπτώσεις, η προβλη­ ματική του που προαναφέραμε εκφράζεται σαν εναγώ­ νια αναζήτηση μιας δύσκολης ισορροπίας, μέσα σ' έναν κόσμο που σ ημαδεύεται και χαρακτηρίζεται, όλο και περισσότερο, από την τεχνική και τεχνολογική ανάπτυ­ ξη κι εξέλιξη. Η φουτουριστική, μάλιστα, επινοητικότη­ τα και η εκφραστική δεινότητα του Άλβαρο ντε Κάμπος αποκτά εξα ιτία ς ορισμένω ν το υ «παρεκβάσεων» στο χώρο της πεζής, τετριμμένης πραγματικότητας, μιαν ι­ διότυπη, παρωδιακή διάσταση, που του δίνει μια μονα­ δικότητα μες στους μοντερνιστές εκείνης της εποχής, αφού οι «φιλοπρόοδες» κι ανοιχτές στο μέλλον διατυ­ πώσεις του, με τις μουσικές διακυμάνσεις της γλώσσας

και τις στοχαστικές κι έμμεσα κριτικές του σημάνσεις Ή στην περίπτωση του Ρικάρντο Ρέις:

Φοβάμαι Λύδια, το πεπρωμένο. Τίποτε δεν είναι βέβαιο. Σε οποιαδήποτε ώρα μπορεί να μας συμβεί Ό,τι μας τα αλλάζει όλα. Πέρα από το γνωστό είναι παράδοξο το βήμα Που κάνουμε... Και ο Πεσσόα επανέρχεται, επίσης, πολλές φορές, σ' αυτό το θέμα, όπως στις «Προσωπικές σημειώσεις» του π.χ„ όπου γράφει:

Δεν ξέρω ποιος είμαι, τι φυχή έχω... Η προβληματική αυτή συνδυάζεται άλ λοτε με μια βα­ θιά μηδενιστική αίσθηση κενού2 ή μια συνείδηση ανεκ­ πλήρωτων επιθυμιών και φιλοδοξιών ή ακόμη με μια υ­ περβολική, εξομολογητική αυτοπεριφρόνηση, ά λλοτε με μια στωική ενατένιση της ύπαρξης και της ζωής, ηου συμπληρώνει μια ιδιότυπη επικούρεια στάση ή μια παγανιστικού τύπου «διάλυση» μέσα στη Φύση, που ξ ε ­ περνάει τις διάφορες μεταφυσικές ή τις επιστημονικές θεω ρ ίες και γνώσεις (όπως στην ποίηση κυρίως του Αλμπέρτο Καέιρο).

Δεν είμαι τίποτε. Ποτέ δε θα είμαι τίποτε. Δεν μπορώ να θέλω να είμαι τίποτε... Και στο ίδιο ποίημα, παρακάτω: Απέτυχα σε όλα. Καθώς δεν έκανα κανένα σχέδιο,

ίσως όήα να ήταν τίποτε... Άλβαρο ντε Κάμπος, Καπνοπωλεία

διαθέτουν έναν πολύ προσωπικό κι ιδιαίτερο τόνο. Κάτω από την αγχωμένη και πυρετική αναζήτησή του, όμως, υπάρχει ένα ακόμη πιο κεφαλαιώ δους οημασίας ζήτημα που τίθεται κι έχει να κάνει με τις πρωτογενείς πηγές τω ν ποιητικών και τω ν ποιήσεων, συνολικά, του Πεσσόα, δηλαδή με την ετερωνυμία, στις περίπλοκες σχέσεις της με το «πρόσωπο», αλλά και με τις μάσκες και τις προσωπίδες, που φορούν, πολλές φορές, τα ί­ δια τα ετερώνυμα. Αυτό σημαίνει ότι ο απαραίτητος και αναγκαίος σχεδόν, για να υπάρξει το πρόσωπο, διαχω­ ρισμός -ή πολλαπλασιασμός- του προσώπου, που κα­ ταλήγει σε άλλα τρία βασικά «ετερώνυμα» πρόσωπα, οδ ηγεί και στο «δημιουργικό» πρόβλημα της ολοκλή­ ρωσης του καθενός από αυτά, μέσα από την έκφραση, τη γραφή και την επεξεργασία ενός όσο γίνεται πιο ιδιό­ τυπου, κάθε φορά και σχεδόν ιδιοσύστατου ποιητικού λόγου. Και μονάχα με τη «σύνθεση» και ανασύνθεση, σ' ένα νοερό θέατρο των υπάρξεων, όλων τω ν αντιφάσε­ ων, αντιθέσεων και συγκρούσεων, που μπορεί να προκαλούνται ανάμεσά τους, αλλά και των ιδιαιτέρων τά­ σεων και δυναμικών του καθενός, γίνεται δυνατή, πα­ ράλληλα, μια δύσκολη, ωστόσο ουσιαστική επιβεβαίω­

ση του προσώπου και της ενότητας-ταυτότητάς του, παρ' όλες τις μάσκες και τις προσωπίδες, που φόρεσε κι εξακολουθεί να φορά, μαζί με τα αποκριάτικα ρούχα του:

Το ντόμινο που φόρεσα ήταν λάθος Με πήραν από μακριά για κάποιον που δεν ήμουν και δεν το διέφευσα και χάθηκα.

Σα θέλησα να βγάλω τη μάσκα, Ήτανε κολλημένη στο πρόσωπό μου. Σαν την έβγαλα και κοιτάχτηκα στον καθρέφτη, Είχα κιόλας γεράσει. Ήμουν μεθυσμένος, δεν ήξερα πια να φορέσω το ντόμινο που δεν είχα βγάλει. Έριξα μακρυά τη μάσκα και κοιμήθηκα στο βεστιάριο... ...Και θα γράφω αυτήν την ιστορία για ν' αποδείξω πως είμαι υπέροχος. Πρέπει, εδώ , να τονίσ ουμε το γεγονός ότι τα βασικά και σημαίνοντα ποιήματα το υ ορθω νύμου Φ ερνάντο Πεσσόα θα γραφούν και αυτά, όταν, ήδη, έχουν δημιουργηθεί και γεννηθεί τα ετερώ νυμα κι έχουν αρχίσει να γράφουν και να ολοκληρώ νουν τα πρώτα σημαντι­ κά το υ ς έργα: κι όλα αυτά, κυρίως, με αφ ετηρία την περίοδο από το 1912 έω ς το 19154, χρονιά που θα κυ­ κλοφορήσει το πρώτο τεύχος του μοντερνιστικού πε­ ριοδικού Ορφέας (26 Μ αρτίου 1915), που προετοίμα­ σαν και διηύθυναν ο Φερνάντο Πεσσόα και ο φίλος του ποιητής Εα-Καρνέιρο, που κάλυπτε οικονομικά την έκ­ δοσή του. θ α κυκλοφορήσει άλ λο ένα, δ εύτερ ο τ ε ύ ­ χος, ενώ ένα τρίτο, που ήταν έτο ιμο, δ εν τυπ ώ θηκε ποτέ, εξα ιτία ς τη ς έλ λειψ ης χρημάτω ν και τη ς α υτο ­ κτονίας το υ Σ α -Κ αρ νέιρο σ το Παρίσι (26 Απ ριλίου 1916). Κοινή είναι, επίσης, στον ορθώνυμο και στους ε ­ τερώ νυμους ποιητές, η διαπίστωση ενός πληθυντικού εγώ: ότι, δηλαδή, μέσα στον καθένα τους περιμένουν να εκφραστούν και (οι) άλλοι. Υπάρχει, όμως, μια δια­ φορετική στάση απέναντι σ' αυτό το γεγονός και ένας διαφορετικός αισθητικά τρόπος γραφής των στοιχείων που το σ υνθέτουν. Στην περίπτωση το υ Άλβαρο ντε Κάμπος π.χ., αλλού αυτό εκφράζεται σα μια επιτακτική

που την αντιμετωπίζει, όμως, με τελ είω ς διαφορετικό τρόπο:

Αναρίθμητοι ζουν μέσα μαςΑν σκέφτομαι ή αισθάνομαι, αγνοώ Ποιος μέσα μου σκέφτεται ή αισθάνεται... ... Έχω περισσότερες από μια φυχή. Υπάρχουν περισσότερα εγώ από το ίδιο το εγώ μου. Υπάρχω ωστόσο Αδιάφορος για όλους. Τους κάνω να σιωπούν: εγώ μιλάω. Και ο ορθώνυμος ποιητής Πεσσόα:

Σπάζω την φυχή σε κομμάτια Και σε διάφορα πρόσωπα...

επιθυμία: Α το όπιο να είσαι ένα άλλο οποιοδήποτε

πρόσωπο! Ή ακόμη: Α να μπορούσα να είμαι όλος ο κόσμος κι

όλοι οι τόποι του κόσμου! Αλλού, επίσης, εκφ έρεται με τον ουσιώ δη τρόπο μιας επιβεβαίωσης: Και αλλού:

Πολλαπλασιάστηκα για να νιώοω ότι υπάρχω... Ή επίσης:

Περισσότερο θα αισθανθώ, περισσότερο θα αισθανθώ καθώς διάφορα πρόσωπα Περισσότερες προσωπικότητες θα έχω... Μια ανάλογη κατάσταση καταγράφ εται με οικονομία μέσων και λιτότητα και στην ποίηση του Ρικάρντο Ρέις,

θέμα του μήνα

Αλλάζω προσωπικότητα, πλουτίζω λίγο λίγο (...) την ικανότητά μου να δημιουργώ καινούρ­ γιες προσωπικότητες, καινούργιους τρόπους για να υποκρίνομαι ότι καταλαβαίνω τον κόσμο, ή, μάλλον, για να υποκρίνομαι ότι είναι δυνα­ τόν να τον καταλάβω. Υποκρίνομαι σημαίνει γνωρίζω τον εαυτό μου.

41®®

0α πρέπει να επισημάνουμε στο σημείο αυτό τον προδρομικό χαρακτήρα, που διαθέτουν οι αφετηρίες αυτές της ετερωνυμίας και, φυσικά, τα διάφορα έργα που δημιουργήθηκαν στην εξέλιξή της, από τον ορθώνυμο και

και αν το τότε ολοκληρωμένο πρόσωπό του διαρκορπίστηκε «έσπασε ο καθρέφτης όπου κοιταζόμουν ανάλλαχτος...».

τους ετερώ νυμους ποιητές, σε σχέση με την ευρωπαϊ­ κή λογοτεχνία, το θέατρο, αλλά και τις ά λ λ ες τέχνες. Το θέατρο του παραλόγου, π.χ., του Μπέκετ, του Ανταμόφ ή το υ Ιονέσκο σχετίζεται ιδιαίτερα με το στατικό -εκστατικό- δράμα του Πεσσόα Ο θαλασσινός ή με αρ­ κετό ποιήματα του ίδιου ή του Άλβαρο ντε Κάμπος. Πα­ ρουσιάζουν επίσης καταπληκτικές αναλογίες οι θέσεις του Πεσσόα μ' εκείνες του Ιονέσκο, που, μιλώντας για τις Καρέκλεςτ ου, γράφει: «Ο κόσμος μου εμφανίζεται μερικές στιγμές σαν κενός από νόημα, η ύπαρξη είναι ανύπαρκτη. Το αίσθημα αυτό το υ ανύπαρκτου, την α­ ναζήτηση μιας ουσιαστικής ύπαρξης, ξεχασμένης, ακα­ τονόμαστης -που έξω από αυτήν δεν νιώθω ότι υπάρ­ χω - θέλησ α να εκφράσω μέσα από τα πρόσωπά μου που πλανιώ νται μες στην ασυναρτησία και δ ε δ ια θ έ­ τουν τίποτε πιο ξεκάθαρο από τις αγωνίες τους, τις τ ύ ­ ψεις τους, τις αποτυχίες τους, το κενό της ζω ής τους. Υπάρξεις πνιγμένες μ ες στην απουσία τη ς αίσθησης, δ εν μπορούν παρά να είναι χονδροειδείς. Αφού ο κό­ σ μος είναι α κ α τα νό η το ς, π ερ ιμένω να μου ε ξ η γ ή ­ σουν...».

η «καταδίκη», κατά κάποιο τρόπο) ενός ποιητή όπως ο Πεσσόα, θα είναι, επίσης, η ετερωνυμία, μέσα από την «ποιητική ολοκλήρωση» του καθενός από τα ετερώ νυ­ μα και την παράλληλη, παρά τις έντονες αφετηριακές και θεσμικού τύπου αντιθέσ εις τους, τάση εναρμόνι­ σης. Η έννοια, όμως, εναρμόνιση θα πρέπει να θεω ρεί­ ται εδώ σαν ένα είδος εσωτερικής ισορροπίας τω ν α­ ντιθέτω ν, που κρατούν, πάντως, τα αντινομικά, αλλά και συμπληρωματικά, ιδιαίτερα χαρακτηριστικά τους. Από την περίοδο που δημιουργούνται τα ετερώ νυμα, ο ίδιος ο ορθώ νυμος ποιητής είναι σαν να νιώθει πιο ε ­ λεύθερος, πιο αδέσμευτος κι ανεξάρτητος. Έτσι, μέοα από ένα πολύπλοκο, μερικές, τουλάχιστον, φορές, παι­ χνίδι αντιθέσ εω ν και εσω τερικής διαπάλης, μέσα από μια σειρ ά «στοχαστικών συνδυασμών» θα ο δ εύει, με τη ν απαραίτητη συνεργασία τω ν ετερω νύμω ν, προς την ολοκλήρωση ενός προσώπου, που ήταν απαραίτη­ το, πρώτα, να δ ια ιρ εθ εί - ή να π ολλαπ λασ ιασ τεί- σε τέσσερα διαφορετικά πρόσωπα, ώστε το καθένα τους

Η ετερωνυμία σημαίνει λοιπόν την πιο ριζοσπαστική συ­ νεισφορά του Πεσσόα στις πρωτοπορίες και το υ ς μο­ ντερνισμούς του 20ού αιώνα. Μ ε τη δημιουργία τω ν ε ­ τερ ω ν ύμ ω ν, ο π ολ υσ ύνθ ετος ποιητής ανοίγει έναν πλάγιο, δύσκολο ίσως, α λ λά αποτελεσματικό δρόμο για να ο δ η γ η θ ε ί σε μια β α θ ύ τερ η δ ιερ εύ ν η σ η τη ς Ύπαρξης, σε μια εσωτερική ταυτότητα. Όλα αυτά τα ε ­ τερώ νυμα και ιδίως ο Άλβαρο ντε Κάμπος, που ξεπ ερ­ νάει προκλητικά τις αναστολές και αυτολογοκρισίες του ορθωνύμου Πεσσόα, με μια γεμάτη ενθουσιασμό φ ου­ τουριστική εκφραστική δεινότητα, ο στοχαστικός -κα ι δέσμιος, μερικές φ ορ ές της παιδείας και τη ς σκέψης τ ο υ - επικούρειος και στωικός νεοπαγανιστής Ρικάρντο Ρέις και ο γαλήνιος Ε λευθερ ω τής-α π ό κάθε μαα φ υσ ική, θρησκευτική και επιστημονική σύμβαση- και Δάσκα­ λος και τω ν τριώ ν άλλων, ο Αλμπέρτο Καέιρο, εκφρά­ ζουν αντιθετικές και αντινομικές αισθήσεις και ιδέες, με διαφορετικούς ποιητικούς τρόπους. Ζουν και βιώ νουν με τον τρόπο του ο καθένας τα αισθήματα του ορθω ­ νύμου, αλλά και όσα διαγράφει ή αποφεύγει να αισθαν­ θ ε ί και να νιώσει ο ίδιος και έτσι, διερευνώντας βαθύτε­ ρα τον κόσμο τω ν έλ ξεω ν και τω ν επιθυμιών, τις πιο λεπ τές αποχρώσεις και τις πιο κρυμμένες δυναμικές της ύπαρξης, φέρνουν στο φως στοιχεία από αυτό που ήταν: «πιο κοντά στην αρχή των πραγμάτων...», έστω

Η διαφυγή και αργή -μ ετα θαν άτια;- δικαίωση (αλλά και

να υπάρξει σαν πρόσωπο, με τον ποιητικά ιδιόμορφο και «ιδιοσύστατο» λόγο του. Οι ποιήσεις, δηλαδή, δε θα σταματήσουν, στη διάρκεια ολόκληρης τη ς ζω ής του, να του προσφέρουν τους αναγκαίους πόρους, να του φέρνουν όλα τα απαραίτητα στοιχεία και υλικά, για να σ υ ν τελε ο τεί με ιερ οτελ εσ τικ ή βρ αδύτητα, α λ λά και σταθερά, η δημιουργία του προσώπου... Ο Σημειώ σεις 1. Όλες οι μεταφράσεις που εμπεριέχονται ο' αυτήν τη μελέ­ τη έχουν γίνει από τα πορτογαλικά από τον Αντρέα Παγουλάτο. Δες και το αφιέρωμα στον Φερνάντο Πεσσόα στο πε­ ριοδικό ΣΥΝΤΕΛΕΙΑ, 1, Άνοιξη-Καλοκαίρι 1990 (Εξάντας), κα­ θώς και το περιοδικό ΠΟΛΙΤΗΣ, 9, Παρασκευή 14 Ιουλίου 1995.

2. Δες π.χ. παρακάτω τ' αποσπάσματα από το Καπνοπωλείο του Άλβαρο ντε Κάμπος.

5. Δες ακόμη: «Τίποτε απ' ό,τι υπάρχει Δεν αξίζει να του προσφέρουν Μια οδυνηρή προσοχή...» Ρικάρντο Ρέις Ή επίσης: «Το να ζεις κάνει κακό, δεν είμαι τίποτε που ν' αξίζει τον κόπο. Μένω στάσιμος γιατί σκέφτο­ μαι και όλα γκρεμίζονται...» Φερνάντο Πεσσόα 4. Για περισσότερες πληροφορίες και διασαφηνίσεις δες το χρονολόγιο.

8έμα του μήνα

ΣχόΑια_ _ _ _ _ _ σχετιηά ρε την περίπτωση Πεσσάα / τ τ \ Φερνάντο Πεσοόα είθισται να εξετάζεται ως πρωτοφανές φαινόμενο της παγκόσμιας λογοτεχνίας, επειδή είναι η μοναδική περίπτωση συγ­ γραφέα στα δυτικοευρωπαϊκά γράμματα, που δημιούργησε παραλλα­ γές και συμπληρώσεις του εαυ τού του μέσω φανταστικών μορφών θ ' ποιητών, πεζογράφων, κριτικών, σχολιαστών και διανοουμένων, των οποίων η παραγωγή είναι ευ ρ ύ τερ η από εκείνη το υ ίδιου το υ γενήτο ρά τους. Αυτό το τέχνασμα του Πεσσόα δεν φαίνεται να είναι ένα κάποιο παιχνί­ δι, αλλά μια βασανιστική ψυχολογική ανάγκη ενός ατόμου, που από την πε­ ρίοδο τη ς εφηβείας του ως τα τέλ η του βίου του είναι σε θέση να υπάρχει, επειδή συνομιλεί και συμβιώνει με κομμάτια του εαυτού του, έκαστο των ο­ ποίων μπορεί να ζήοει αυτοτελώ ς, αλλά μόνο το διαρκώς μεταβαλλόμενο και επεκτεινόμενο σύνολό τους επιτρέπει στον ίδιο τον Πεσσόα να ζήσει. Οι «ετερώνυμοι» δεν προσφέρουν λογοτεχνικό έργο κατ' απαίτηση του Πεσ­ σόα: ανήκουν σε λογοτεχνική σχολή ή λογοτεχνικό κίνημα, έχουν εργογραφία, λεπτομερές βιογραφικό σημείω μα και μοίρα στο ταρό, αλληλοσυμπληρώνονται ή αλληλοϋποβλέπονται και αλληλοκατηγορούνται. Αυτή η κανονι­ κότητα τους εντάσσει στην πραγματικότητα: είναι ολοκληρωμένα και φυσιο­ λογικό όντα, σε αντίθεση με τον Πεσσόα, που δεν έχει άλλον ορίζοντα εκτός εκείνου του ταπεινού χώρου εργασίας του και τω ν ταπεινών διαμερισμάτων, όπου ζει μόνος του. Το παράδοξο τη ς τύχης είναι πως στα πορτογαλικά η λέξη «πεσσόα» (προφέρεται «πσόα») σημαίνει «πρόσωπο» και ηχεί όπως πε­ ρίπου το personna, αλλά και το «κανείς» (personnel. Αυτή είναι μία πλευρά της σημασίας τω ν «ετερώνυμων», που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για ψυχολογικές αναλύσεις και ψυχαναλυτικές προσεγγίσεις, α λ ­ λά και για συγκρίσεις τω ν έργω ν τω ν κυριότερω ν «ετερώνυμων» μεταξύ

θέμα του μήνα

στην ανατροπή της στοιχειώδους σύμβασης στη λογο­ τεχνία της Δυτικής Ευρώπης, που αποδίδει σε χαρακτή­ ρες, δηλαδή σε φ τιαχτές φωνές, τις σκέψεις του συγ­ γραφ έα, καθιστώντας εν προκειμένω τον συγγραφέα εκφραστή και φ ερέφ ω νο τω ν σκέψεών του, οι οποίες προσωποποιούνται και ορθώνονται απέναντι του , όχι κατ' ανάγκη φιλικές, αλλά οπωσδήποτε επαρμένες και μεγαλόψυχες, αν ο συγγραφέας λυγίσει υπό το βάρος τους. Εδώ, αντιθέτως, έχουμε να κάνουμε με παράταξη «αληθινών» προσώπων, που προσδιορίζουν το «άτομο» (pessoa/personne) του συγγραφέα.

τους, καθώς και σε σχέση με ίο έργο που ο Πεσσόα έ ­ χει υπογράφει με το όνομά του. Τέτοιες συγκρίσεις επι­ τρέπουν το συμπέρασμα πως το συνολικό έργο τω ν «ε­ τερωνύμων» και του Πεσσόα διακρίνεται για την εσω τε­ ρική του συνοχή, που οδηγεί από έναν εκρηκτικό παγα­ νισμό (στα ποιήματα του Αλμπέρτο Καέιρο) σε μια στο­ χαστική αναδίπλωση, που δεν στερείται μεγαλοπρέπει­ ας (στο Βιβλίο της Ανησυχίας! ου Μπερνάρντο Σουάρς). Αυτή η συνοχή, που σε κάθε περίπτωση υποστηρίζεται και αναδεικνύεται από έναν πλούσιο, χειμαρρώδη και πηγαίο λόγο υπερβαίνει τις σ υμβάσεις το υ σ υμβολι­ σμού ή του υπερρεαλισμού (σχολών που μοιάζουν να έχουν συγγένειες με το έργο του Πεσσόα), τονίζοντας με εμμονή το δέος του ποιητή μπροστά στο θαύμα του κόσμου, μπροστά στα απ οκαλυπτόμενα σε ώ ρες έκ ­ στασης ή ονείρου, μπροστά στα μικρά και κρυμμένα, που η αποκάλυψή τους δίνει άλλη εικόνα του κόσμου, μπροστά στις ελάχισ τες δονήσεις, ικανές ωστόσο να μεταβάλλουν την υφή, τη σύσταση και την πεμπτουσία τω ν πραγμάτω ν. Υπό α υτή τη ν έννοια , το έρ γο του Πεσσόα ο φ είλ ει να διαβά ζετα ι ως ένα σ ύνολο, που συμβαίνει να χρωματίζεται κατά τις απόψεις τω ν «ετε­ ρώνυμων», τω ν οποίων το έργο δεν είναι τυχαίο, αλλά επί ορισμένης τροχιάς, έτσι που ένα ολόκληρο πλανη­ τικό σύστημα ισορροπεί. Αν λοιπόν θεωρήσουμε πως η περίπτωση Πεσσόα ως δημιουργού ενός συνολικού έρ ­ γου είναι ένα φαινόμενο, η μοναδικότητά του οφείλεται

Από αυτή την άποψη, το έργο του Πεσσόα απορρυθμίζει τον αναγνώστη, που η λογοτεχνική παραγωγή της Ευρώπης έχει εξοικειώ σει να άγεται από το συγγρα­ φ έα, και τον υποχρεώνει να είναι εκείνος ο ρυθμιστής της πορείας προς συνάντηση προσώπων, λες και προ­ χωρώντας σε ένα Λαβύρινθο, έχει την επιλογή της εξό­ δου. Έτσι, ο αναγνώστης δεν αναμένει να συναντήσει κάποιο Μινώταυρο, αλλά μορφές και εκλεκχικές συγγέ­ νειες. Αν οι μορφές αυτές φ έρουν ονόματα όπως, για παράδειγμα, Αλμπέρτο Καέιρο, Ρικάρντο Ρέις, Μπερνάντο Σουάρς, οι εκλεκχικές συγγένειες μπορεί να περιο­ ρίζονται σε μία από αυτές τις μορφές ή σε περισσότε­ ρες. Εξίσου σημαντικοί είναι οι «υπο-ετερώνυμοι», δηλαδή πρόσωπα που εμφανίζονται για λίγο, καταλείπ ουν μι­ κρό σε έκταση έργο ή συμμετέχουν σε κάποια ομάδα ή διαμάχη. Αυτά τα πρόσωπα, ω ς α δ ιέξο δ α ή ως σ υ­ μπληρώματα, αποτελούν τη διακόσμηση ή το περίβλη­ μα του έργου, είναι κάτι το αξιοπερίεργο και, εντέλει, μία συνοδεία τω ν βασικών προσώπων. Η εμμονή στη διαρκή σύνδεση τω ν «ετερώνυμων» με τον Πεσσόα συσκοτίζει την αξία κάθε «ετερώνυμου» α υτο τελ ώ ς και περιορίζει τη συνολική σ υμβολή του Πεσσόα στα στενά πλαίσια μιας παράδοξης περίπτω­ σης. Αποτρέπει επίσης από την παρατήρηση πως το συνολικό έργο, συχνά απλωμένο εν θερμώ στο χαρτί, κουβαλάει σκωρίες και ξένα σώματα, που αν εκπλήσ­ σουν με την παρουσία τους, δεν είναι δυνατό να κα­ τα τά ξο υ ν το ν Πεσσόα στη χορεία τω ν σ υγγραφ έω ν που βασανίζουν το λόγο, όπως συμβαίνει με τον Καβάφη, αλλά είναι δυνατό να τον τοπ οθετήσ ουν στην παρέα του Ρεμπό (Εκήάμφεις) ή του Λοτρεαμόν (ία ά ­ σματα του Μαλντορόρ). Αν σε αυτή την άποψη υπάρ­ χει ίχνος αλ ήθειας, τό τ ε ο Πεσσόα είναι συγγραφέας το υ 19 ο υ αιώ να σ ύμφ ω να μ ε το στίχο το υ Ρεμπό: «Πρέπει να είναι κανείς απ οφασιστικά μοντέρνος». Έτσι ίσως εξηγείται και η «ανακάλυψή» του εκτός των ορίων της Πορτογαλίας, πενήντα περίπου χρόνια μετά το θάνατό του. □

θέμα του μήνα

m

υ .α _ τ -θ .υ _ υ .ή

ΑΠΤΟΠΙΟ TDBUCCHI Ένα μπαοΑϋο γεμάτο κόσμο (αποσπάσματα) noioc ή τα ν λοιπόν ο Πεσσόα: Αλλά εάν, παρά τη σκεπτικιστική και παγωμένη ειρωνεία του, το πραγματικό δεν ήταν ούτε άχρηστο ούτε παράλογο; Αν ο Πεοοόα, τελικά, είχε απρόσμε­ να βρει, πιο πέρα, αυτό το Πραγματικό, σταθερό αντικείμενο της αναζήτησής του, που έχοντάς το για αφετηρία, είναι δυνατόν να σκύψουμε, όπως μπρο­ στά σ' ένα καθρέφτη, στο αξιοκαταφρόνητο πραγματικό που φθείρεται; Φα­ νταζόμαστε ώς ποιο σημείο θα τον διασκέδαζε, αυτήν την ημέρα του 1942, πίσω από τα γυαλιά του με τα χοντρά τζάμια, το θέαμα τω ν φίλων του, αντι­ μέτωπων με το μπαούλο του. Γιατί τα ανέκδοτα, αν επιβεβαιώνουν και διευ­ ρύνουν τη μορφή τω ν τριώ ν κυρίων ετερω νύμω ν ώς το σημείο να παρου­ σιαστούν τέσσερα ξεχωριστά ποιητικά έργα, την ευρεία και σύνθετη διάρ­ θρωση (Καέιρο, Κάμπος, Ρέις, συν το ορθώνυμο), αν μεγαλώνουν τη μορφή του ετερω νύμου πεζογράφου Μπερνάντο Σούρες, αποκαλύπτουν επίσης την ύπαρξη δύο φιλοσόφων, του Ραφαέλ Μπαλντάγια και του Αντόνιο Μ ό­ ρα, που τα γραφτά τους δε διαδόθηκαν παρά μονάχα πρόσφατα. Επιπλέον, αυτά τα ανέκδοτα αποκαλύπτουν τις δραστηριότητες του ορθωνύμου που δεν υποπτευόμαστε: ένας Πεσσόα που ασχολείται με ζητήματα αισθητικής, λογοτεχνικός κριτικός, δημιουργός ενός ημερολογίου και αστυνομικών αφη­ γήσεων. Ολόκληρο ένα μυστηριώ δες και γοητευτικό πλήθος αρχίζει επίσης να παίρνει σάρκα και οστά: Jean Seul και Thomas Crosse, Charles Robert Anon και Charles Search, Alexander Search και Barao de Teive, Pantaleao, A. A.

θέμα του μήνα

Crosse, C. Pacheco... Στα οποία θα μπορούσαμε να προ­ σ θέσουμε τις αυτοαναλύσεις με ψυχαναλυτικό ύφος, τις αυτοδιαγνώ σεις μέσα στα πρόχειρα γραμμάτω ν (που στάλθηκαν ή όχι;) σε ψυχίατρους, τις προκλητι­

Η τρ έλα , αυτή η παλιά Φίλη Η ερώτηση χωρίς απάντηση αναπήδησε ώς εμάς: με την αμηχανία που τη συνοδεύει. Χωρίς αμφιβολία θα μπορούσαμε μερικά να την εξουδετερώ σ ουμε, κάνο­

κές σ υνεντεύξεις το υ Κάμπος, τις δ ιεν έξεις ανάμεσα σ ε ετε ρ ώ ν υ μ α , το υ ς επ α ίνους το υ ς ή τα αμοιβαία το υ ς ξετινάγματα, τα ωροσκόπια το υ Καέιρο και του Κάμπος· χ ω ρ ίς να ξ ε χ ν ά μ ε τ ο επ ισ κ επ τή ρ ιο το υ Raphael Baldaya, τις κ α λ λ ιγ ρ α φ ικ ές δ ο κιμ ές εν ός Robert Anon που δ εν έμ α θ ε ακόμη να τα ιριάζει μια γραφ ή με τ ' όνομά του , τη ν επιτακτική, θελημα τική και κατηγορηματική υπογραφή το υ Κάμπος, τη γα λή­ νια γραφή του Δασκάλου Καέιρο. Τέλος: τις εσω τερικιστικές αβύσσους, τ' αστρικά οράματα και το τόσ ο διαυγές ημερολόγιο, με μιαν απίστευτη και ανελέητη αντικειμενικότητα, άξια μιας κλινικής έκθεσης. Εκείνη τη στιγμή, οι φίλοι που πίστευαν ότι το ν γνώ­ ριζαν, α υ το ί για το υ ς οποίους δ εν ήταν οικείο μόνο το δημόσιο πρόσωπο το υ διανοούμενου, α λ λά που είχαν ακόμη προσεγγίσει το ν άνθρω πο μέσ α στην

ντας δική μας την προϋπόθεση ενός από τους πιο λ ε ­ πτούς κριτικούς του , που ανοίγει την πρόσφατη βιο­ γρ αφ ία το υ Π οιητή μ ε μιαν επιγραφ ική φράση: «0 συγγραφέας αυτώ ν τω ν σελίδων δέχεται αμέσω ς να αναγνωρίσει στον Πεσσόα μιαν ιδιοφυή φύση, με όλα όσα α υτό π ροϋπ οθέτει. Οποιοσδήποτε έχει γνώση τω ν αναλύσεων που προκάλεσε το έργο του Ποιητή ξέρ ει ότι παρόμοια αθω ότητα δεν είναι κοινή: μα δε θα το υ ξεφ ύγ ει, ωστόσο, ότι η φαινομενική ευκολία αυτής της αποδοχής δ ε λύνει κανένα πρόβλημα». Η ι­ διοφυία (που δ ε φ έρνει λύση στα προβλήματα), φ υ ­ σικά· μα θα πρόσθετα ακόμη την τρ έλα . Όχι εξαιτίας τη ς συμπ ληρω ματικότητας τω ν όρων, ή από παρα­ χώρηση στη διάσημη εξίσωση το υ Lombroso ανάμε­ σα σε ιδιοφυία και τρέλα· αλλά γιατί η τρ έλα ξεπ ρο­ βάλ λει κι εξα φ ανίζετα ι, κυκλοφ ορεί με λα νθάνοντα τρόπ ο ή φ α ν ερ ά μ ες σ τη ζω ή κ αί το έρ γο το υ Π εσ σ όα . Μ ες σ τη ζω ή το υ στριφογυρίζει κάτω από διάφορες μορ­ φ ές. Αναφαίνεται μες στην καρδιά της μοναχικής παιδικής ηλικίας, όταν μέσα απ ό το φ α ν τα σ ια κ ό πρόσ ω π ο τ ο υ Chevalier de Pas, ο μικρός Φ ερνάντο γράφει στον εαυτό του γράμματα· είναι παρούσα σαν οικογενειακή τραγω δία, πριν από τ η ν α ν α χ ώ ρ η σ η για το Durban, όταν οι γονείς το υ νιώθουν υ­ ποχρεωμένοι να κλείσουν τη γιαγιά του από τη μεριά το υ πατέρα του , που υ ­ π οφ έρει από σοβαρ ές ψυχικές δ ια τα ­ ραχές, σ' ένα ψυχιατρείο τη ς Λισαβό­ νας· ξαναεμφανίζεται στη διάρκεια της νοτιοαφρικανικής εφηβείας, με τη δημι­ ο υ ρ γ ία τ ο υ ε τε ρ ω ν ύ μ ο υ A le x a n d e r Search, που εγκαταλείπ ει το λογοτεχνι­ κό δ ιάσ τημα για να α ν α μ ιχ θ εί στη ζω ή, αρχίζοντας μιαν α λληλογρ αφ ία με τον Πεσσόα· δ ιαφ αίνεται με καθαρότητα, παρότι κρατημένη κάτω από ένα διαυγή έλεγχο, σ' αυτήν τη ν υσ τερ ική-νευρασ θένεια που ο σ υγγρ αφ έας κάνει τη διάγνω σή τη ς σ' ένα γράμμα προορισμένο (αλλά χωρίς αμφιβολία ποτέ σταλμένο) σ ε δ ύο πολύ γνω οτούς τό τ ε Γά λλους ψυχίατρους, το υ ς ια τρούς Hector και Henri Durville· μοιάζει να ε ­ λευθερ ώ ν ετα ι στις «εσωτερικιστικές» περιόδους, ό ­ ταν ο Φερνάντο καταγράφει τα αστρικά και αιθέρια οράματά του, όταν σημειώ νει τις ραδιοσκοπικές δυνά­

καθημερινή το υ ζωή, τη διαμορφ ω μένη πάνω «στον ελ άσ σ ονα τό ν ο μιας κ ατάσ τασ ης υπ α λλ ή λο υ που σ έβεται παθολογικά το τελετουργικό », κατά τη δ ια ­ τύπ ω σ η τη ς Luciana S tega gno Picchio, α υ τ ο ί που γνώριζαν την αδιατάραχτη ρουτίνα αυτού του υπαλ­ λή λου γραφ είου (με το καπέλο του, το σκούρο του κοστούμι, το νοικιασμένο το υ δ ω μάτιο, τις στάσεις του στο καφενείο -π άντοτε το ίδ ιο- για λίγη σ υζήτη­ ση), α υ το ί οι σπάνιοι φίλοι θα πρέπει τό τ ε να έν ιω ­ σαν αποπροσανατόλιστοι. Ο Πεσσόα: μα ποιος ήταν λοιπόν;

μεις της όρασής του και έναν εσωτερικό συντονισμό στο μήκος κύματος ενός αγνώστου Δασκάλου. Αλλά η τρέλα, απ' ό,τι φαίνεται, κυκλοφορεί ακόμη και μες στο έργο του. Δεν έχει να κάνει τόοο μ' α υτές τις καταδύσεις στον εσωτερισμό, στον ερμητισμό που σ' ορισμένα ορθώνυμα ποιήματα αγγίζει τα όρια τη ς ν ε ­ κρομαντείας, αλλά αφορά μάλλον το σκελετό ενός έρ ­ γου που στηρίζεται πάνω σε πρόσωπα προικισμένα με μια μεγάλη αυτονομία, πολύ διαφορετικά τα μεν από τα δε, σε σημείο να ανατίθενται μερικές φ ορές έντονα. Δεν μπορούμε παρά να υπογραμμίσουμε τη σχολαστι­ κή και μανιακή φροντίδα με την οποία τους έδωσε ζωή, καθένα όντας εφ οδιασμένο με μια ληξιαρχική πράξη, με μια σωματική μοναδικότητα, με μια ιδιοσυγκρασία, με τικ και με προτιμήσεις. Αν όλα αυτά μπορούν να μοιάζουν με σήματα τρέλας, πειθόμαστε σύντομα πως κανένα πρόβλημα δε βρίσκεται λυ μένο μ' αυτόν τον τρόπο -πράγμα που σημείω νε ήδη ο Eduardo Lourengo αναφορικά με την ιδιοφυία. Μέσα στις πραγματοποιή­ σεις της, η ετερωνυμία λειτουργεί άλλω στε τέλεια· με άλλα λόγια, αν ο μηχανισμός που προκαλεί τη διάσπα­ ση μπορεί να μας αφήνει αμήχανους, είμαστε υποχρε­ ωμένοι να διαπιστώσουμε ότι σε κάθε πρόσωπο επαλη θεύετοι στη συνέχεια ένας αληθινός ποιητής, α ν ε­ ξάρτητος και τέλειος. Η τρ έλα είναι λοιπόν εξω τερική από το έργο - που εσωτερικά εμφανίζεται θεραπ ευμέ­ νο και υποταγμένο στον ορθολογισμό. Επομένως, ο στόχος μας οφ είλει να μετατοπιστεί στο πεδίο τη ς φαντασίας που κυριαρχεί στο λογοτεχνικό γεγονός. Στη δημιουργία ανύπαρκτων προσώπων που είναι το χαρακτηριστικό της λογοτεχνίας, σ' αυτήν την παράξενη παρτίδα του τένις, όπου το μπαλάκι ρίχνεται από το δημιουργό μόνο, ενώ το πρόσωπο κρατιέται α­ πό την άλλη μεριά του διχτιού και δεν έχει άλλη λει­ τουργία παρά να είναι εκεί για να του ρίχνονται τα μπα­ λάκια, ο Πεσσόα δέχτηκε να παίξει ώς στο τέλος. Μαζί του, η παρτίδα διεξήχθηκε και στις δύο κατευθύνσεις: σε μια δ εδ ομένη στιγμή αυτός, ή μάλλον α υ το ί που βρίσκονταν από την άλλη μεριά του διχτιού ανταποκρίθηκαν. Και ο Πεσσόα, έντιμα, έπαιξε. Δεν υπάρχει καμιά κλινική περίπτωση για ν' ανακαλύψουμε στην ετερω νυ­ μία του Πεσσόα, παρά μόνον μια «απλή τρέλα» - αλλά η λογοτεχνία δεν είναι πιθανόν παρά «απλή τρέλα». Για να εξηγήσουν τον Πεσσόα, κι ίσως ακόμη για να εξο υ­ δ ετερώσουν τη μεταδοτική του ανησυχία, μίλησαν για διαταραχές και τραύματα, για συναισθηματική ανεπάρ­ κεια, για Οιδιπόδειο σύμπλεγμα, για απωθημένη ομο­ φυλοφιλία. Είναι δυνατόν όλα αυτά τα επιχειρήματα να είναι βάσιμα - ή αβάσιμα: αλ λά δ ε βρίσκεται εκ εί το πρόβλημα και δεν είναι αυτό που μετράει. Μετράει, μας

θέμα του μήνα

λέει ο Πεσσόα, «ότι η λογοτεχνία, καθώς ολόκληρη η τέχνη, είναι η απόδειξη πως η ζωή δεν αρκεί». Η καταπακτή και οι μαίανδροι Με τον Πεσσόα μία από τις μεγάλες έγνοιες της λογο­ τεχνίας του καιρού μας, το Εγώ, μπαίνει στη σκηνή και αρχζει να μιλάει για τον εαυτό του, να στοχάζεται την τύχη του. Μέσα στη λεπτόλογη διαρρύθμισή της, άξια μιας ψυχαναλυτικής έκθεσης, η ετερω νυμία δεν είναι παρά η λαμπερή λογοτεχνική μετάφραση όλων αυτών τω ν ανθρώπων που ένα ευφ υές και διαυγές άτομο υ­ ποψιάζεται την παρουσία του ς μέσα του. θα μπορού­ σαμε άλλω σ τε να προσθέσουμε πως ποτέ άλλοτε, ό­ πως στην εποχή μας, ένας ευφ υής και διαυγής άνθρω­ πος δεν είχε το αίσθημα ότι είναι τόσοι άνθρωποι τα υ ­ τόχρονα. Μια υποψία που ο Νερβάλ είχε τον καιρό να ψιθυρίσει αντίκρυ στο κοινό, ενώ η αυλαία έπεφτε πά­ νω στο 19ο αιώνα («Εγώ είμαι ο άλλος»), και το στοιχειό ο Ρεμπό, διασχίζοντας τη λογοτεχνική σκηνή με τον τρόπο ενός μετεώ ρ ου, είχε ανατρεπτικά δια κηρύξει στο γράμμα του στον Πολ Ντεμενί στις 15 ΜαΤου 1871: «Εγώ είναι ένας άλλος». Βέβαια, είναι φανερό πως συντάσσοντας με φροντίδα τα διάφορα σενάρια που εμπι­ στεύεται στον καθένα από τους άλλους του (τους έτερούς του), ο Πεσσόα δεν εξελίσσεται και πολύ στον κά­ θετο άξονα της ανευθυνότητας του δημιουργού, ποιη­

τικό σύμπτωμα το υ όψιμου ρομαντισμού. Γιατί ακόμη και αν το ανορθολογικό και ανεξέλεγκτο στοιχείο περι­ βάλλει τις θεμελιώ δεις στιγμές του έργου του (κυρίως ο αυτοματισμός της γραφής που αποδίδεται στο πρώ­ το ετερώ νυμο), ο Πεσσόα ενεργεί μάλλον με τον τρό­ πο το υ δημιουργού που γίνεται υπεύθυνος και κύριος μιας αρχικά ανεύθυνης πράξης, και που κινείται στο ορι­ ζόντιο πεδίο ενός συστήματος. Μ πορούμε να πούμε σχετικά μ' αυτό ότι διανέμοντας τους ρόλους του συ­ στήματος του, ο Πεσσόα συνόψισε από τα πρ/νμια από τις προβληματικές που συναντιώ νται πιο συχνά στον 20ό αιώνα. Λέω από τα πριν, γιατί η θριαμβευτική ημέ­ ρα της ζωής του, όταν, προηγούμενος από τον Κάμπος και τον Ρέις, ο Καέιρο βγαίνει από τα σκοτάδια κι αρχίζει να συνθέτει ποιήματα, είναι το Μάρτιο 1914: αυτήν την ημερομηνία, ο 20ός αιώνας τω ν ανθρώπων, που θα σηκώσουν την καταπακτή τη ς λογοτεχνίας για να γλι­ στρήσουν στα υπόγεια του Εγώ, δεν έχει ακόμη επινοη­ θ ε ί (σκέφτομαι τον Μπρετόν κι αυτούς που τον ακολου­ θο ύν από τη μια μεριά· τον Σβέβο του Συνείδηση του Ζένο, τον Πιραντέλο του Ένας, κανένας και εκατό χιλιά­ δ ε ς τον Τζόις το υ Finnegans Wake και τον Μασάντο του Χουάν ντε Μαιρένα από την άλλη). Η ετερωνυμία, ή ο πληθυντικός άνθρωπος - αλλά μπορούμε να δούμε ακόμη σ' αυτό, με παράδοξο κι αδιαχώριστο τρόπο, μια παθολογία και μια θεραπεία τη ς μοναξιάς. Μοναξιά ό­ που αποκαλύπτεται η άλλη σημαίνουσα όψη του ετερωνυμικού ρυσ τήματος, και που απ οτελεί ά λλω σ τε, μαζί με το Εγώ που είναι η άμεση συνέπειά του, τον άλ­ λο μεγάλο πρωταγωνιστή του 20ού αιώνα. Γιατί μαζί με το Εγώ, ολοφάνερα, secundum non datur: το Εγώ είναι ένα βλέμμα προς τα μέσα, και σ' αυτή μονάχα τη διεύ­ θυνση: ο μικρόκοσμος γίνεται μακρόκοσμος, το υποκεί­ μενο διαγράφει το αντικείμενο, ή μάλλον γίνεται το ιδι­ αίτερό του αντικείμενο, τοπ οθετώντας τον εαυτό του σαν τον άλλο του (τον έτερό του). Δεν υπάρχει άλλος, αλλά ένα alter ego: το ετερώ νυμο. Η ετερω νυμία, μέ­ σα στο πλήθος της, είναι αληθινά μια μοναξιά που πρέ­ πει ν' αποδέχεται μια μεταφυσική διάσταση και που α­ ποτελεί χωρίς αμφιβολία ένα εστιακό σημείο του πολι­ τισμού του αιώνα μας (Κάφκα, Χάιντεγγερ, Καμύ, Μπέκετ).

Είμαι μόνος καθώς κανένας ποτέ δεν ήταν, Κενός μέσα μου, χωρίς πριν ούτε μετά. Αυτοί οι στίχοι βρίσκονται σ' ένα από τα πρώτα ποιήμα­ τα (1917) του Άλβαρο ντε Κάμπος. Αυτός ο ίδιος ο Κά­ μπος που στο Πέρασμα των Ωρών μας αποκαλύπτει με μεγαλειώ δη και σχεδόν θηριώδη τρόπο το μυστικό του πλήθους του:

Πολλαπλασιάστηκα για να με νιώθω,

Για να με νιώθω, χρειάζεται όλα να τα νιώθω. Ξεχείλισα, δεν έκανα τίποτε άλλο παρά να ξεπερνώ τα όρια, Γδύθηκα, δόθηκα, Και υπάρχει σε κάθε γωνιά της ψυχής μου ένας βωμός για ένα διαφορετικό θεό. Αλλά η μεταφυσική μοναξιά δεν είναι παρά το «ευγενές» μέρος της μοναξιάς αυτού του αινιγματικού Πορ­ τογ άλ ου που, στην αρχή το υ αιώνα, αποτύπωσε σε ποίηση τα πιο αγωνιώδη θέματα της μελλοντικής λογο­ τεχνίας: σε μιαν κατώτερη κλίμακα, συναντάμε επίσης τη μοναξιά του ανθρώπου, τη μονότονη ζωή του ταπει­ νού υπαλλήλου, που γίνεται η μεταφορά μιας υπαρξια­ κής μοναξιάς, σ τερ ημένης από κάθε ανθρώπινη σ υ­ ντροφιά, ιδεολογική ή θρησκευτική. Εδώ, μια συνάντη­ ση με τη βιογραφία του Πεσσόα είναι χωρίς αμφιβολία απαραίτητη, ακόμη κι αν δεν θα μπορούσαμε να επισκεφ τούμε χωρίς δυσφορία την ύπαρξη ενός τέτοιου προσώπου, καθώς εάν νιώθαμε ένοχοι βεβήλωσης του προπετάσματος από γκρίζα κερατίνη που επεξεργάστη­ κε με πείσμα και κάτω από το οποίο έζησε την ανεπαί­ σθητη ζωή του μικροαστού εντόμου... Λείπει πάντοτε κάτι Όσο για να πούμε, όπως υποστήριξαν μερικές φορές,

θέμα του μήνα

πως κάθε ετερώ νυμο είναι ένα κεφάλαιο ενός μοναδι­ κού Ποιήματος, μια στιγμή ζω ής, είναι όχι μόνο ένας λόγος που δ εν θα μπορούσε να θεω ρ είτα ι έγκυρος, τουλάχιστον σ ήμερα, παρά για τα κύρια ετερώ νυμα , αλλά είναι προπαντός μία προσέγγιση που δε μας ικα­ νοποιεί παρά μερικά, γιατί το «Ποίημα» του Πεοσόα α­ ναπτύσσεται μέσα σ ε μια συγχρονική διάσταση: οι ό­ ψεις το υ έργου του διαμορφώνονται η μία δίπλα στην άλλη και όχι η μία μετά την άλλη, ωσάν ο χρόνος να εί­ χε ρευστοποιηθεί. Έτσι, τη στιγμή που ο Πεοσόα ζητάει από τον Καέιρο να περιγράφει έναν πραγματικό στόχο που προσφέρει όψεις στις οποίες να μπορούν να πιστέ­ ψουν, ο Κάμπος έχει ήδη καταβροχθίσει τις όψεις και έ ­ χει πάει στην αποδεκτικότητά τους, ο επικούρειος Ρέις έχει ήδη ικανοποιηθεί απ' ό,τι του προσφέρει το πραγ­ ματικό, και ο ορθώ νυμος Πεοσόα έχει ήδη αποφύγει αυτό το πραγματικό για να ψάξει αλλού μιαν απάντηση και ένα λόγο. Παρόμοιος κατά κάποιον τρόπο με τον Αδρανή Παρατηρητή μέσα στη θεωρία του Αϊνστάιν για τη Σχετικότητα (με την οποία ο Άλβαρο ντε Κάμπος συ­ γκρίνει άλλω στε την Όχι αριστοτελική αισθητική του), ο Πεσοόα τοποθετείται σαν Αδρανής Παρατηρητής της ί­ διας το υ τη ς ζωής: κατορθώ νει να ζει συγχρονικά τη διαχρονία του. Πράγμα που σημαίνει ότι ζει ολόκληρη την ύπαρξη πάντοτε και αμέσως. Αλλά πόσες ζω ές υπάρχουν μέσα σε μια ζωή; Ας προ­ σπαθήσουμε να παρατηρήοουμε τη ζωή ενός προσώ­ που μέσα από τις προσωπογραφίες του που έγιναν σε διαφορετικές περιόδους: είναι δυνατόν να μη μας διατρέξει ένα ρίγος τρόμου; Είναι το ίδιο πρόσωπο τεμαχι­ σ μένο σ ε μερικούς χρόνους, ή είναι ο χρόνος τεμ αχι­ σ μένος σε μερικά πρόσωπα; Και αυτοί οι άνθρωποι που γερνούν μα που το πρόσωπό το υ ς διατηρεί τα χαρα­ κτηριστικά της παιδικής ηλικίας, δε μας εμπνέουν κι αυ­ τ ο ί επίσης κάποιο τρόμο; Και έπειτα: πόσο δ ιαρ κεί ο χρόνος μιας ζωής; Από το ληξιαρχείο ή το Τζίνι του Χί­ λιες και Μία Νύχτες το κλεισμένο σ' ένα μπουκάλι, ποι­ ος έχει δίκιο; «Αιώνες αιώνων και είναι μονάχα στο παρόν που παράγονται τα γεγονότα· αναρίθμητοι άνθρωποι μέσα στους α έρ ες, οτη γη και στη θάλασσα, κι όλα όσα γίνονται πραγματικά είναι όσα μου συμβαίνουν εμένα...» Αυτή τη διαπίστωση της στενότητας, στην οποία μας υποχρεώ­ νει η μοναδικότητα του είναι, η αναγκαστική κατοικία στο hie και nunc που τρ οφ οδοτεί το λυπημένο στοχα­ σμό ενός προσώπου του Μπόρχες στο Ο κήπος στα μο­ νοπάτια που διακλαδώνονται, ο Πεσοόα την αποφεύγει όντας άλλος και μερικοί: ο πιο μεγάλος δυνατός αριθ­ μός άλλω ν συγχρόνως. Εδώ βρίσκεται ένα τεράστιο α ­ μάρτημα, μία ιεροσυλία που ακόμη και οι Έ λληνες θεοί

θέμα του μήι

θα είχαν τιμωρήσει μ' ένα φρικτό βασανιστήριο. Και ο Ντάντε επίσης θα είχε συλλάβει για αυτό μια ποινή άξια για μια τόσο μεγάλη ύβρη. Αλλά ο Πεοσόα δεν ξέφ υγε την οργή του θεού που προκάλεσε, και δεν έχει καμία ανάγκη από ένα θρησκευτικό σύστημα για να βρει την τιμωρία που του ανήκει. Μ ε τη συνηθισμένη του διαύ­ γεια, την ίδια τη στιγμή όπου διαπράττει το αμάρτημά του, με το να γίνεται ό,τι δεν του δόθηκε να είναι, ξέρει πολύ καλά ότι «λείπει πάντοτε κάτι, ένα ποτήρι, μια αύ­ ρα, μια φράση, / και η ζωή πληγώνει τόσο περισσότε­ ρο, όσο περισσότερο τη χαιρόμαστε κι όσο περισσότε­ ρο την επινοούμε».

■ JJJiilJllil.ll.MUU.l.ll.ll·· του OcpvavTO Πεοσόα Ποιήματα του ΑΑμπέρτο Καέιρο Εισαγωγή - Μ ετάφραση (από δίγλωσση έκδοση: πορτογαλικά-ισπανικά): Φ. Δ. Δρακονταειδής Αθήνα, Γνώση, 1982 Σελ. 120

ΒιΒλίο της ανησυχίας Επιλογή-Πρόλογος: Κώστας Τσιρόπουλος Μετάφραση: Σόνια Κουμαντάρου Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη, 1987 Σελ. 100

Το ΒιΒλίο της ανησυχίας Επιλογή κειμένων, πρόλογος, μετάφραση: ΑννυΣπυράκου Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1989 (Δεύτερη έκδοση 1997) Σελ. 192

Ο αναρχικός τραπεζίτης Μετάφραση: Γά ννης Κοίλης Αθήνα, Γαόμματα, 1989 Σελ. 84

Χωρίς μάσκες Μετάφραση-Εισαγωγή: Αλέξανδρος Βέλιος Αθήνα, Printa, 1994 Σελ. 128 Ο

αναρχικός τραπεζίτης

Μετάφραση: Μαρία Παπαδήμα Αθήνα, Νεφέλη, 1997 Σελ. 60

To διαβάζω δημοσιεύει επιστολές εφόσον είναι ενυπόγραφες. Η σύνταξη του περιοδικού διατηρεί το δικαίωμα - όταν το κρίνει σκόπιμο - να συντομεύει τα κείμενα.

Προς τον Διευθυντή της NET κ. Νικηφόρο Αντωνόπουλο Κοινοποίηση: Πρόεδρο ΕΡΤ ΑΕ, κ. Παναγιώτη Παναγιώτου Διευθυντή Γοαμμάτων ΥΠΠΟ, κ. Κωνσταντίνο Καρούλη Μέλος Ραδιοφωνικού Συμβουλίου, κ. Μυρσίνη Ζορμπά Διευθυντή περιοδικού διαβάζω, κ. Ηρακλή Παπαλέξη Αξιότιμε Κύριε Διευθυντά, με ιδιαίτερη έκπληξη και ειλικρινή ανησυχία πληροφορηθή καμε τη διακοπή τη ς εκπομπής του κ. Β. Βασιλικού Αξιόν Εστί από το καινούργιο πρόγραμμα της NET. Η εί­ δηση ήρ θε σ τ’ αυτιά μας ενώ βρισκόμασταν στη Φραν­ κφούρτη, στο πλαίσιο τη ς Διεθνούς Έ κθεσης Βιβλίου, με την υπόλοιπη ελληνική αποστολή. Και βρισκόμασταν εκεί, ακριβώς για να διαφημίσουμε σ’ όλο τον κόσμο (υ­ ποθέτω, γνω ρίζετε τις διαστάσεις και την ολκή αυτής τη ς Έκθεσης) την ελληνική βιβλιοπαραγωγή, καθώς και για να προωθήσουμε κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο την ήδη κερδισμένη υπόθεση τη ς ανάδειξης τη ς Ελλά­ δας για πρώτη φορά στην πολυετή ιστορία του θεσμού, ως Τιμώμενης Χώρας για το 2001. Το ελληνικό βιβλίο, κ. Διευθυντά, μετά από συντονισμέ­ νες προσπάθειες και αγώνες δεκαετιών, βγαίνει σιγά σι­ γ ά από την απομόνωση. Γίνεται οργανικό κομμάτι του διεθνούς στερεώματος και σκοπεύει να μείνει τέτοιο. Ή δη, εντός των συνόρων, η εικόνα που είχε για το βι­ βλίο ο λεγόμενος μέσος πολίτης άλλαξε δραματικά - και καθόλου τυχαία. Το βιβλίο έπαψε ν’ αποτελεί προνόμιο λίγω ν οι εκδιδόμενοι τίτλοι πολλαπλασιάζονται εκπλη­ κτικά χρόνο με το χρόνο- οι αναγνώστες γίνονται ολοέ­ να και απαιτητικότεροι- η κριτική ξεφ εύγει από τα, κα­ θιερω μένα ως λίγα χρόνια πριν, καλούπια τη ς άνευρης παρουσίασης- οι δύο μεγαλύτερες εφ ημερίδες μας, το Βήμα και η Ελευθεροτυπία αφιερώ νουν πλέον 16 ολό­ κληρες σελίδες ειδικά και μόνο στο βιβλίο. Γιατί το βιβλίο, κ. Διευθυντά, στην Ελλάδα ενηλικιώθηκε. Κι έχει πάψει πια να αποτελεί προνόμιο των κατεξοχήν διανοουμένων: σ ήμερα είναι δ είγ μα πολιτισμού όλου του ελληνικού λαού. Κι αύριο θα είναι πολύ παραπάνω από απλώς χρήσιμο: θα γίνει απαραίτητο. Όμω ς, και παρ’ όλ’ αυτά, η κρατική τηλεόρασ η θέλει, φαίνεται, για δικούς τη ς λόγους, να διαφοροποιηθεί!... Μ α όντως - δεν καταλαβαίνουμε το γιατί.

Εξηγούμαι αμέσως: α) Μια εποχή κατά την οποία γίνεται τόσ ος λό γος για την ανάγκη ανάπτυξης της NET - για ανάγκη επανάκτησης μέρους, έστω, του χαμένου εδάφουςβ) Μια εποχή κατά την οποία δε χρειάζεται πλέον επιχει­ ρήματα η άποψη ότι η κρατική τηλεόραση δεν είναι δυ­ νατόν να «παίξει» στο χαμηλό, αμιγώς εμπορικό επίπεδο όπου κινούνται τα μεγάλα, ιδίως, ιδιωτικά κανάλιαγ) Μ ια εποχή κατά την οποία η NET, τώ ρα παρά ποτέ, μπορεί και πρέπει να συμπήξει γύρω από τις συχνότητές τη ς ένα αδιάρρηκτο τηλεοπτικό κοινό - ανθρώπων υψη­ λού μορφωτικού επιπέδου κυρίως, και, κατά δεύτερον, οικονομικού και επαγγελματικού.

Μια τέτοια εποχή, λοιπόν, αντί η NET να εντείνει τις προσπάθειές της για δημιουργία ακόμη περισσότερων εκπο­ μπών λόγου και άποψης (και για την προβολή τους σε λο­ γικές ώρες και όχι όταν η πόλη κοιμάται - βλ. «Συνεικόνες»...), κόβει και τη μοναδική εκπομπή βιβλίου που είχε μέχρι σήμερα! Πραγματικά, αυτό είναι από κείνα τα αξιοπερίεργα που δίνουν λαβή στον καθένα -δ ικ α ίω ς- να λέει ότι Μ Ο ΝΟ στην Ελλάδα συμβαίνουν. Κύριε Διευθυντά, δεν χρειάζεται, εδώ, να αναλύσουμε το προφανές της ό­ λης καταστάσεως - η NET προσπαθεί να μεταμφ ιεστεί είτε σε «ψυχαγωγικό» κανάλι ιδιωτικού τύπου είτε ευελπιστεί να μεταβληθεί σε τηλεοπτική ΕΡΑ-ΣΠΟΡ. Σας λέ­ με μονάχα το εξής: Το βιβλίο, με τη δυναμική που εμπερικλείει, και εν πολλοίς αναδίδει, εκπέμπει, πρέπει να προβάλλεται μονίμως από τ α ΜΜΕ - ακόμη κι αν ο μόνος λόγος γι’ αυτό ήταν η στήριξη των ίδιων των Μέσων! Το βιβλίο, κ. Διευθυντά, έχει πια μόνο «ιστορικά» την α­ νάγκη του Τύπου: ο Τύπος, όμως, έχει την ανάγκη του βιβλίου για να επιβιώσει. Μ έσο μαζικής ενημέρω σης χωρίς άποψη και χώρο για το βιβλίο θα θεωρείται πάρα πολύ σύντομα προϊόν θνη­ σιγενούς υποκουλτούρας. Μ ε μια λέξη, δε θα λογαριά­ ζεται καν. ΓΓ αυτό και επιτρέψτε μου να τελειώ σω κάνοντάς σας μια πρόταση μακράς πνοής, που μακάρι να τη συζητή­ σουμε με λεπτομέρειες από κοντά. Δημιουργήστε εκπομπές για το βιβλίο' αποκτήστε τους ανθρώπους που το γνωρίζουν, κι αφήστε του ς να μιλή-

σουν γι’ αυτό, να συζητήσουν γι’ αυτό, και να το κριτικάρουν ζωντανά και με ενδιαφέρον μπροστά στην κάμερα, Κι ακόμα: συμπεριλάβετε τις παρουσιάσεις των νέων βιβλίων στον κορμό του κεντρικού Δελτίου των Ειδήσεων σας. Αλλά με άποψη, με σωστή σφαιρική κάλυψη - και για τούτο γνώση χρειάζεται μοναχά, όχι χρήματα. Τα κέρδη που θα έχει το κανάλι σας θα είναι μεγάλα και

σε βάθος χρόνου. Δε θα είναι διαφημίσεις (που κι αυτές θα έρθουν), αλλά η εκτίμηση ενός ολοένα και διογκούμενού μέρους τη ς κοινωνίας μας.

Σας ευχαριστώ Γιώργος Δ αρδανός

Δημοσιεύουμΐ ολόκληρη την επιστολή του Προέδρου της Π.Ο.Ε.Β. κ. Γ. Δαρδανού, διότι θεωρούμε ότι οι συλλογισμοί του επιστολογράφου θέτουν επί τάπητος την αυθαίρετη τακτική της NET να «κόβει» εκπομπές όπως αυτή του Β. Βασιλικού. Όσο για τα άλλα θέματα που θίγει, το Βιαβάζω συμφωνεί και προσυπογράφει.

Αγαπητέ κ. Παπαλέξη, Μ ε ικανοποίηση είδα τη δημοσίευση τη ς επιστολής μου, γιατί, όπως και να τ ο κάνουμε, χρειάζεται γ ι’ αυτό μια κάποια παρρησία, μια εντιμότητα, γνωρίσματα τ α οποία δείχνετε να τα έχετε. Οι απόψεις μου, όπως λέτε στο σχόλιό σας, δεν κατατί­ θενται με θυμό, αλλά με απόλυτα καθαρή και αντικειμε­ νική ματιά, γιατί όπως σας είπ α στο χώρο τη ς λο γοτε­ χνίας είμαι απλή αναγνώστρια και παρατηρήτρια. Είναι γεγονός λοιπόν πως έτσι έχουν τα πράγματα στη λογο­ τεχνία κι εσείς το ξέρ ετε καλύτερα από μένα. Πολλά α­ πό τ α βιβλία που έχουν μεγάλη αγοραστική κίνηση δεν έχ ο υν π οιότητα , είν α ι θ έ μ α δημοσίω ν σχέσ εω ν τω ν «συγγραφέων» τους και πολλών άλλων παραγόντων. Εί­ ναι λοιπόν καιρός, όπως πολύ εύστοχα λ έει και ο ποιη­ τή ς Νίκος Φωκάς στις πρώτες σ ελίδες του περιοδικού σας, να πάψει η κριτική να λέει «το κακό μέτριο και το μέτριο καλό», στο χώρο τη ς λογοτεχνίας αυτές οι δισταχπκές ή φιλικές καλοσύνες εμποδίζουν τα τολμηρά και δυνατά γραψίματα να φανούν και επιτρέπουν σε κάποια βιβλία φτηνά να καταλαμβάνουν την πρωτιά σε κάτι θλι­ βερές λίστες. Ό σ ο γ ι’ αυτό που λέτε πως δε θ ’ απολογηθείτε για τον Φ. Γερμανό, ασφαλώς και έχ ετε το δικαίω­ μα, εφ ’ όσον ανήκει στις επιλογές σας. Είναι όμως έτσι; Στο σχόλιό σας λέτε ακόμα πως απλώς αναθεματίζω και δεν προτείνω. Δεν είναι αλήθεια. Στην προηγούμενη επι­ στολή μου υπάρχει μια πολύ σ υγκεκριμένη πρόταση, που αφορά μάλιστα τα λογοτεχνικά περιοδικά και το ρό­ λο που μπορούν να παίξουν. Γράφω πως πρέπει να ε ­ ρευνούν το χώρο τη ς λογοτεχνίας, πράγμα που σημαί­ νει πως το πλήθος των βιβλίων που λέτε πως σας κατα­ κλύζει καθημερινά, κάποιοι πρέπει να τ α ξεφυλλίζουν, και είμαι σίγουρη, το λέω από προσωπική εμπειρία, πως διαβάζοντας 5, 6 σελίδες είναι σε θέση να κάνουν αμέ­ σως μια πρώτη επιλογή και να ξεχω ρίσ ουν α υτά που φαίνονται να έχουν ενδιαφέρον από τα άλλα που πρέπει να αγνοηθούν, οπότε σε μια δεύτερη φάση θ α ξεχω ρί­ σουν τα αξιόλογα βιβλία· και το λέω αυτό, γιατί πιστεύω

αλληλογραφία.

πως δεν υπάρχει ένα τέτοιο ξεφύλλισμα. Να, σ’ εμένα προσωπικά αυτό το ψάξιμο έγινε η αιτία πριν λίγο καιρό να διαβάσω ένα βιβλίο που μ’ ενθουσίασε. Μου φάνηκε παράξενο, αλλά συγχρόνω ς και απ όλυτα κατανοητό, γιατί αυτός ο συγγραφέας δεν είναι μέσα στα πρώτα ο­ νόματα στην Ελλάδα· είναι η συνωμοσία των χρυσωμέ­ νων μετριοτήτων που σας ανέφ ερα στην προηγούμενη επιστολή μου. Δεν αφήνουν να ξεπηδήσει η ποιότητα, γιατί τότε θα λειτουργήσει η σύγκριση και τη φοβούνται τη σύγκριση. Πρόκειται λοιπόν για το βιβλίο «Η άθλια οι­ κειότητα του έρωτα» του Γεράσιμου Τσάκαλου, που το βρήκα στις εκδόσεις Καστανιώτη. Για μένα είναι το κα­ λύτερο νεοελληνικό μυθιστόρημα που έχω διαβάσει τα τελ ευτα ία χρόνια. Τόση αίσθηση μου προκάλεσε αυτό το βιβλίο, ώστε αναζήτησα και τα άλλα έρ γα του συγ­ γραφέα. Δεν τα βρήκα σε κανένα βιβλιοπωλείο και κατέ­ φ υγα στην Εθνική βιβλιοθήκη. Ο θαυμασμός μου υπήρ­ ξ ε ο ίδιος και για τα άλλα βιβλία του, αλλά ένιωσα συγ­ χρόνως και πολύ άσχημα, μια αγανάκτηση και μια ενοχή μαζί, ενοχή παράλογη βέβαια, αφού δεν είμαι παρά μό­ νο αναγνώστρια. Το λέω γιατί διαπίστωσα πως αυτός ο συγγραφέας γρ άφ ει εδώ και τριάντα χρόνια περίπου κι όμως δεν έχει ακουστεί, είναι άγνωστος σε μας του ς α­ ναγνώστες. Δ ε μου δ ιέφ υγε βέβαια πως στο περιοδικό σας υπάρχει μια αναφορά στο τελευταίο του βιβλίο στη σελίδα «Μόλις κυκλοφόρησαν», αλλά επιτρέψτε μου να σας πω, πως αυτό δε σας απαλλάσσει από την ευθύνη που έχετε κι εσείς για την παραγνώριση αυτού του συγ­ γραφέα- η τόσο μικρή σε έκταση αναφορά δεν είναι α­ ντάξια ενός τόσο σπουδαίου βιβλίου και τελικά, παρ’ ό­ λο που η άποψη του κριτικού είναι απόλυτα θετική για το βιβλίο, δεν προβάλλεται μ’ αυτόν τον τρόπο. Αργότερα, αν έχω κάτι ενδιαφέρον να προτείνω γύρω α­ πό τη λογοτεχνία, θα σας ξαναγράψω. Σα ς χαιρετώ Φιλικά Νανά Ρωμανού

^ n /an @ /^ i no mm DtKtmBPiov

oviAiom mnflTACP r t i n Γράφουν oi: Iniipoc HUibnoviloc: Meats και Koilo|ioipi|c (Σχέδιο δοκιμίου με αφορμή τα Ξωτικά Περά)

BpouiSoc Kopoiliic: Προϋεγόμενα στην ανάγνωση ενόί οποκρυφίστικού έργου (UJ. Β. Yeats, fl. Vision) lilipioc Βύρων PaTznc: 0 Γέικ; και το θέατρο 111. Β. VeatS: 9ποιήματα (μτφρ.-Σριύοειι:: Σοφία Σκουάικάρη) κοι ανέκδοτο διήγημα του 111. Β. Veats: Το προσκύνημα των ΙΒύγων (ίΐΐΐφρ. η . ίϊίαγκίΐίνπς - ς . Σκουάικάρη)

mmm Συνέντευξη του Έντμουντ Kirti στο Χρήστο Αρνομάίϋΐη

JLo βιβλίο αυτό έχει μια αυτοκέφαλη σχέση με τον εαυτό του κι αυτό διότι εκπροσωπεί τον χώρο όλων των αποτελεσμάτων των έργων των ανθρώπων στη γη, από καταβολής των γραφών του κόσμου, έως σήμερα και πέρα από το σήμερα. Παρουσιάστηκε για να αποκαλυψει το “γιατί” και το “εγώ” του κάθε ατόμου στη γη, που έχουν δυο παράλληλες ατομικότητες οι οποίες οδηγουν τον άνθρωπο στην συμπλεγματική κατάσταση των νοσημάτων, όπου κυρίαρχος αφέντης τους είναι το ασυνείδητο. Αυτό λειτουργεί τόσο αθόρυβα και κυριαρχικά μέσα στη βιολογική του ψυχολογία που ο άνθρωπος ^ ^ βρίσκεται δέσμιος στις μάζες των συνδρόμων του βιολογικού W ^^ του στοιχειωματος.

^ / V Α * <>

Ιωάννης Γ. Τσάτσαρης

Μια περιπέτεια εποχής. Ένα ζωντανό μυθιστόρημα πλημμυρισμένο από εικόνες, δάση και νερά, καυτά και δροσερά, και καμιά φορά θαυματουργά. Τρεις άντρες αναζητούν τα εβδομήντα θαυματουργά αγιάσματα. Στην πορεία όδα κρίνονται: πίστη, ταυτότητα, ερωτική συμπεριφορά.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ β Κ Ε Δ Ρ Ο Ι