Τεύχος 526 by Diavazo.gr

Ε Κ Δ Ο ΣΕ ΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ www.patakis.gr

ΠΑΝΑΓΗ ΤΙΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΟΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38,104 3? ΑΘΗΝΑ,ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr

Η γνώμη μου

ε αυτόν το στίχο του 'Ελιοτ κλείνει ένα σύντομο συγκλονιστικό αυτοβιογραφικό σημείωμα του Θόδωρου Αγγελόπουλου (Επίλογος 2010), που έφυγε άδικα από κοντά μας πριν λίγες μέρες. Ήταν άνθρωπος των εικόνων, αλλά εκ κινούσε από τις λέξεις. Ξεκίνησε από τον Μπρεχτ για να καταλήξει στον Αριστοτέλη. Βαθιά ποτισμένος από την αρχαία τραγωδία, την ανήγαγε σε ερμηνευτικό κλειδί τού σήμερα. Αγαπούσε τον Έλιοτ, τον Σεφέρη, τον Λαπαθιώτη, τον Κατσαρό... Χρόνια πριν, φοιτητής ων, θυμάμαι τις πρώ τες του ταινίες να μας παρουσιάζουν μια άλλη Ελλάδα. Μιλούσε με έναν κινηματογράφο που δεν είχε σχέση με τα χοντρά κα λαμπούρια και τις γλυκερές ρομάντζες. Οι ταινίες του προκαλούσαν συζητήσεις, οι εφημερίδες διοργάνωναν στρογγυλά τραπέζια για να τις εξηγήσουν. Οι κριτικοί έγρα φαν σελίδες επί σελίδων, ανοίγοντας χρόνιες διαμάχες για την εξήγηση ενός πλάνου, μιας ιδέας που τον κατέτρυχε. Σε όλες τις ταινίες του, που ήταν μία γι’ αυτόν, παρελαύνουν οι εμμονές του: ο πατέ ρας, το ταξίδι, τα σύνορα, η αιώνια επιστροφή, η αναμέτρηση με την ιστορία. «Όλες μου οι εμμονές μπαίνουν και βγαίνουν στις ταινίες μου, όπω ς μπαίνουν και βγαίνουν, όπω ς σωπαίνουν για να ξαναεμφανιστούν αργότερα, τα όργανα της ορχήστρας». Το απόσταγμά του ένα ποίημα από το ίδιο σημείωμα:

«Να ’μαι λοιπόν πιο πέρα, πιο μακριά από του δρόμου τα μισό Τα χρόνια μου σπαταλημένα, τα πιο πολλά ανάμεσα σε θυμούς της ιστορίας, πασχίζοντας ακόμα να μάθω να χρησιμοποιώ εικόνες. Και κάθε μου προσπάθεια μια καινούργια αρχή και μια μορφή αποτυχίας, γιατί μαθαίνουμε μόνον όταν δεν χρειάζεται να εκφραστούμε πια. Έτσι το κάθε τόλμημα, ένα ξεκίνημα καινούργιο μέσα στης ανακρίβειας των αισθημάτων τον γενικό χαμό. Μέσα στου πάθους τις ασύντακτες ορδές Μια έφοδος στο άναρθρο Να βρεθεί ξανά αυτό που χάθηκε, και βρέθηκε, και χάθηκε πάλι. Να βρεθεί ξανά In m y end is m y beginning»

Γιάννης N. Μπασκόζος

στήλες: 01. Η γνώμη

μου Γιάννης Ν. Μπασκόζος |

0 6 . Σχόλια 110. Από

μήνα σε

28. Ως αναγνώστης

Κώστας Μποτόπουλος |

30.

Για τα παιδιά Μαρίζα

Ντεκάστρο | 32 ■ Χωρίς προϋπηρεσία Γιώργος =ενάριος | 1 1 0 . Βιβλιοθήκες-βιβλιοπωλεία Νάσος Χριστογιαννόπουλος. |

113. Ο

περιοδεύων Σπύρος Κακουριώτης | 114. Comics

Λήδα Τσενέ | 116■ Διαβολιάδα Κουρούμπαλης | 118. Στο μυαλό του συγγραφέα Κωστής ΠατακόςΙ

119. A chat room o f her own anadysi | 120.

Book in a frame Αλεξία Οθωναίου

συναντήσεις: 34 . Αλέξης Πανσέληνος. Ένα πρωί στην Κηφισιά. Γιάννης Ν. Μπασκό ζος

σ υνεντεύξεις: 36. ΑΛΕ=ΗΣ ΠΑΝΣΕΛΗΝΟΣ: Ο «κακός» είναι η ίδια η ζωή. Συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο | 42 . ΠΙΤΕΡ ΚΑΡΕΪ: Στον δικό μου κόσμο, ο ρεαλισμός δεν υπάρ χει. Συνέντευξη στον Θανάση Μήνα

βιβλιοκριτική: 48 .

ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΟΝΑΡΔΟΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΛΙΒΑΝΗ Η Αλεξανδρινή ραψωδία συνθέτει ένα συναρπαστικό μυθιστόρημα στη μαγευτική Αλεξάνδρεια των χρόνων του Φαρούκ και uis navioxupns τότε ελληνική5 κοινότητα5. Ένα μωσαϊκό γεγονότων, εξελίξεων, προσωπικών ιστοριών, ρίσκου κι επιτυχία5, ευτυχία5 και Suoaixias. 'Evas έρωτα5 μεταξύ δύο παιδιών που η θεά τύχη τού5 χάρισε πολλέ5 χαρέ5 και μεγάλε$ λύπε5...

Κ ΥΚ Λ Ο Φ Ο ΡΕ Ι Α Π Ο ΤΟΝ Ε Κ Δ Ο ΤΙΚ Ο Ο ΡΓΑΝ ΙΣΜ Ο Λ ΙΒ Α Ν Η

ΔΙΑΒΑΖΩ ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 526 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2012 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Εκδδτρια Χριστιάνα Μυγδάλη Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Λευτέρης Καλοσπύρος Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης Λήδα Τσενέ Νόσος Χριστογιαννόπουλος

δ :

περιεχόμενα

βιβλιοπαρουσίαση: 74. αφιέρω μα: 79.

ΟΨΕΙΣ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ: Ελληνική λογοτε

χνία και φιλοσοφικός στοχασμός | 80 . Τα πρόσωπα της νεο ελληνικής παρακμής. Λευτέρης Καλοσπύρος 188. Η ελληνική πεζογραφία μπροστά στην κρίση (τώρα και άλλοτε). Βαγγέλης

92. Για ένα «πρόσωπο του Καιρού». Γιάν 96 . Πως βλέπω την κρίση στο έργο μου.

Χατζηβασιλείου | νης Δούκας |

Έκλεισε το παράθυρο αισιοδοξίας. Νίκος Παναγιωτόπουλος |

97.

Πιο έτοιμοι από μένα οι ήρωές μου. Ιωάννα Μπουραζο-

πούλου | 98. Βρισκόμαστε μπροστά σε καμπή. Μάκης Καραγιάννης |

100.

0 νεωτερικός «μύθος» της κρίσης. Νίκος

Ταγκούλης

κριτικογραφία: 104. Θοδωρής Πέρσης ευπώλητα: 107.

Σύμβουλος Έκδοσης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς Κριτικογραφία Θοδωρής Πέρσης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Ειρήνη Πολυκρέτη Συνδρομές Ειρήνη Πολυκρέτη

>ο,|

——

Ο 4

Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr

νοπούλου | Πίτερ Κάρεϊ | Λίλα Κονομάρα | Κουρούμπαλης

ΛΡ Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr

Μήνας | Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης | Γιάννης Ν. Μπα

Εκτύπωση Sky printing A. Ε. ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία)

Μαυροκορδάτου 9, ΑΘΗΝΑ, 106 78 Τηλ.: 210 33 88 008, 210 38 01 284 Fax: 210 38 01 284 e-mail: info@diavazo.gr

Εκδόσεις

τηΕ Σ

Ε Υ Ρ Ι Π Ι Δ Ο Υ 84, Α Θ Η Ν Α 105 53, Τ ΗΛ. : 2 10 32 1 3907, w w w . h e s t i a . g r

Ο Μίρεκ που αναζητεί τα γράμματα που είχε γράψει στην ερωμένη του, η Τάμινα που αυτοεξόριστη στη Δύση επιχειρεί να σώσει την εικόνα του νεκρού άντρα της από τη λήθη, ο χορός του Ελυάρ στον ουρανό πάνω από την Πράγα που στέλνει στην αγχόνη τους πολιτικούς της αντιπάλους, ο Κούντερα που γράφει με ψευδώνυμο ωροσκόπια για να ειπζήσει. Το πιο ιδιόμορφο έργο του Κούντερα.

«Η Γιασμίνα Ρεζά λέει πιο πολλά για την κοινωνία μας, τους κομφορμισμούς της, τον σχολαστικισμό της, τη χίμαιρα μιας κουλτούρας «προπυργίου-κατά-της-βαρβαρότητας», για τον ρατσισμό, για τη βία από ό,τι οι βαθυστόχαστοι δοκι μιογράφοι του καιρού μας. Η Γιασμίνα Ρεζά είναι η καλύτε ρη μας συγγραφέας σύγχρονης δραματουργίας.»

Le Figaro litteraire

Σε ό λ α τα β ι β λ ι ο π ω λ ε ί α

Ε κ δ ό σ εις Ε στία

σχόλια ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΥ

Δεν a v a io to i ίδια

Ητιμή της τιμής Στα έντυπα, αλλά ακόμα περισσότερο στο Διαδίκτυο, τους τελευταίους μήνες εξαπλώθηκε μια μεγάλη σ υζήτηση για το βιβλίο, την κρίση του και κυρίως την τιμή του. Σε αυτήν παρενέβησαν πολλοί ανα γνώστες, ορισμένοι εκδότες, βιβλιοπώ λες, τυπογράφοι, επιμελητές, μεταφραστές, άνθρωποι του χώρου. Το ότι υπάρχει αυτή η συζήτηση επί τόσο διάστημα σημαίνει ότι υπάρχει και πρό βλημα. Το αν είναι φ θηνό ή ακριβό ένα βιβλίο είναι φανερό ότι απασχολεί τους βιβλιόφιλους, αυτούς που αγοράζουν πάνω από 15 βιβλία τον χρόνο. Σε αυ τούς, λοιπόν, το λαϊκίστικο επιχείρημα ότι και άλλα είδη είναι ακριβά, όπω ς ο φ ραπέ που κάνει 6 ευρώ, το πότο σ το μπαρ που κάνει 10 ευρώ κ.λπ. είναι εκ του πονηρού, γιατί αυτοί είναι ικανοί να στερηθούν πολ λούς φ ραπέδες και ποτά για να αγορά σουν όχι ένα αλλά πολλά βιβλία. Δεν είναι διατεθειμένοι να αγοράσουν ακριβά ένα μέτριο βιβλίο της μιας βραδιάς.

Επίσης ο βιβλιόφιλος, όσο καλή διάθεση και να έχει, δεν μπορεί να ξέρει τα ζόρια που τραβάει ω ς επιχειρηματίας ο εκδότης ή ο βιβλιοπώλης. Σκέφτεται ω ς αγορα σ τής και θα πάει να αγοράσει εκεί που πουλούν το ίδιο βιβλίο φ θηνότερα, πιθα νόν σ το Διαδίκτυο. Φυσικά, αυτού του εί δου ς ο βιβλιόφιλος είναι ένας έξυπνος άνθρωπος. Ξέρει ότι χρειάζεται να υπάρ χουν καλοί εκδότες για να βγάζουν καλά βιβλία και καλοί βιβλιοπώλες για να μπο ρεί να τα βρίσκει. Άρα η κριτική που κάνει ο αναγνώστης για μια σειρά βιβλία που είναι ακριβά δεν απευθύνεται σε όλους τους εκδότες ή βιβλιοπώλες αλλά πρω τίστως σε εκείνους που στρεβλώνουν την αγορά.

Η ενιαία τιμή του βιβλίου Αρκετοί, ανάμεσά τους ο Β. Τρικεριώτπς της Πρωτοπορίας, θύμισε την ενιαία τιμή του βιβλίου, λέγοντας ότι αν καταργηθεί αμέσως θα πέσουν οι τιμές των βιβλίων. Τα σχόλια δικά σας.

4θ.οοο για τον καπιταλισμό Το βιβλίο Είναι ο καπιταλισμός, ηλίθιε! (Λιβάνης) του δημοσιογράφου Νίκου Μπογιόπουλου έφτασε τα 40.000 αντίτυπα, αριθμός-ρεκόρ για βιβλίο που ασχολείται με την οικονομία. Εκλαϊκευτικό, με πολλά στοιχεία, έγινε γνωστό από στόμα σε στόμα ως ένα βιβλίο που εξηγεί το πού βρισκόμαστε και πώς πορευόμαστε. Κι άλλα βιβλία για την οικονομία έκαναν τέτοιες πωλήσεις, όπως π.χ. τα δύο βιβλία του Μαρκ Ρος για τις τράπεζες και το χρηματιστικό κεφάλαιο (Μεταίχμιο). Ίσως ήρθε π εποχή της πε ρίσκεψης και της γνώσης.

Οπαθσγεναες Η αλήθεια είναι ότι τα τελευταία χρόνια έχουν βγει πολλά καλά και καλοτυπωμένα βιβλία. Ό μω ς ο χώ ρος έχει τις παθογένειές του, όπω ς μεγάλο αριθμό εκδοτών που προσπαθούν να πάρουν κομμάτι από μια ούτως π άλλως μικρή πίτα, χιλιάδες εκδό σεις τίτλων που από ένα σπμείο και μετά εξυπηρετούσαν μόνον τπν παρουσία του εκδότπ σ τον πάγκο, βιβλιοπωλεία που μεγεθύνθπκαν ραγδαία τπν περίοδο των π α χιών αγελάδων και σήμερα στενάζουν καθώς έκλεισε π τραπεζική στρόφιγγα των

Βασίλη

Τσχαμπούση

ΣΑΛΤΟ ΜΟΡΤΑΛΕ

Σ Α )\ τ ο Μ Ο Ι

Τ Α Λ [

Ω χ Ο

δανείων και ανυπαρξία εναλλακτικής αγο ράς (βιβλιοθήκες). Αν σ ε αυτά π ροσθέσετε τπ συνδικαλιστική πολυδιάσπασπ, δηλαδή την ελλιπή εκπροσώπηση του χώρου, θα δείτε ότι σε αυτό το δυσμενές κλίμα ο κα θένας πορεύεται μόνος του. Κι όπου βγει. Θα ρωτήσετε: η πολιτεία τι κάνει; Το άλλο με τον Τοτό το ξέρετε;

Μ .

Βασίλης Τσιαμπούσης

Έρωτας, χρήμ α, θ ά να τος, μνήμη: στιγμιότυπα ζωής αποκαλυπτικά, διεισδυτικά, σπαρταριστά, δ ο σ μ ένα με θεατρική γλαφυρότητα και καυστικό χιούμ ορ.

w w w .m e ta ix m io .g r

€ σχόλια

Απώλειες Ο Γιάννης Βαρβέρης και ο Θ όδω ρος Αγγελόηουλος (υπάρχει και το τεύχος 457, με αφιέρωμα στο έργο του), καλοί φίλοι του περιοδικού μας, έφυγαν πρόσφατα από κοντά μας και θα μας λείψουν. Τε λευταία φ ορά τους είδα μαζί στη γιορτή για τα 500 τεύχη του περιοδικού. Ποιος θα το πίστευε ότι μέσα σε λίγους μήνες θα έφευγαν ξαφνικά, αφήνοντας μεγάλα κενά σ τους φίλους, τους αγαπημένους τους και στην χώρα ολόκληρη;

Βήματα σ ε στάση Video art και θέατρο περιλαμβάνει η πα ράσταση «Βήματα σε στάση» που έγραψε και σκηνοθετεί η συνεργάτιδά μας Φρατζέσκα Ντόγκα. Ενα ωραίο ποιητικό κεί μενο σ ας περιμένει σ τις 5 & 6 Μαρτίου στο ΒΕΤΟΝ 7 (Πύδνας 7, Βοτανικός).

Meeting Points 6 Έ χω μεγάλη περιέργεια να παρακολου θήσω αυτό το διεθνές πρότζεκτ που τιτ λοφορείται M eeting Points 6 και το περιμένουμε να έρθει από το Βερολίνο για να παρουσιαστεί στη Στέγη. Πρόκειται για ένα φεστιβάλ σύγχρονης τέχνης από τον αραβικό κόσμο που πραγματοποιείται σε πρω τεύουσες της Μέσης Ανατολής και της Βόρειας Αφρικής, στις Βρυξέλλες και το Βερολίνο, με πρωτοβουλία του Tarek Abou El Fetouh και του Young Arab The atre F und (YATF). Θέατρο, μουσική, χορός, εικαστικά, συζητήσεις, προβολές και διαλέξεις καλλιτεχνών από το Κάιρο, τη Δαμασκό, το Αμάν, τη Βηρυτό, την Τύνιδα, το Λονδίνο και το Παρίσι θα μετα τρέψουν για μία εβδομάδα τη Στέγη σε διεθνή πλατφόρμα καλλιτεχνικής δημι ουργίας και πολιτικού στοχασμού.

Ντίνος Χριοτιανσπουλος Πήρε το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο για το σύνολο του έργου του. Είπε «δεν το θέλω, δεν δίνω συνεντεύξεις». Υπενθύμισε σε όλους το κείμενό του «εναντίον» των βρα βεύσεων, αλλά μόλις πρόσφατα είχε δεχτεί με χαρά τπν τιμητική διάκριση από το Πανεπιστήμιο. Έδωσε ένα σωρό συνεντεύξεις, καταπλήσσοντας τις άτυχες παρουσιάστριες των πρωινών τηλεοπτικών εκπομπών που νόμισαν ότι είναι απλώς γραφι κός και μπορούσαν να παίξουν μαζί του. Δηκτικός, οξύνους, χρησιμοποίησε τη βράβευσή του για ένα σώου. Χρειαζόταν; Δεν ξέρω. Αλλά αυτός είναι ο κύριος Χριστιανόπουλος.

Free Thinking Zone Άνοιξε το Free Thinking Zone, ένα concept βιβλιοπωλείο για τη σύγχρονη σ κέψη και τέχνη που φιλοδοξεί να αποτελέσει χώρο δημιουργικής συζήτησης ακόμα και διαμά χης. Δανείζεται τον τρόπο λειτουργίας των μουσείων, παρουσιάζοντας μόνιμες συλ λογές βιβλίων, καθώς και περιοδικές που δημιουργούνται ανάλογα με το «καυτό» θέμα της επικαιρότητας το οποίο φιλοξε νείται κατά καιρούς στον χώρο. Εκπρόσω ποι της σ ύγχρονης ελληνικής και ξένης

διανόησης, πολιτικοί, δημοσιογράφοι και άλλοι καλούνται να υποστηρίζουν ζων τανά διαφορετικές και ανατρεπτικές από ψεις, αναζητώντας την ανοχή και τη σύνθεση ως μονόδρομο προόδου για τη χώρα μας. Πού; Κάπου μεταξύ Εξαρχείων και Κολωνακίου, δηλαδή Σκουφά 64 και Γριβαίων.

ΜεταιχΜίο

δ :από μήνα σε μήνα ΤΗΣ ΜΑΡΘΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Ενα βήμα πιο κοντά στον θαυμαστό κόσμο της λογοτεχνίας και της ποίησης μας φέρνουν οι δράσεις που θα λάβουν χώρα μέσα στο μήνα. Το γνωστό πλέον Παζάρι του Βιβλίου της πλατείας Κλαυθμώνος θα κάνει και φέτος αίσθηση, δίνοντας κίνητρο για αγορά βιβλίων σε πολύ χαμηλές τιμές, ενώ ένας πρωτότυπος κύκλος ποιητικών συναντήσεων άνοιξε τις πύλες του για τους φίλους της ποίησης και όχι μόνο. Στην εκπνοή του χειμώνα και εν αναμονή της άνοιξης, η διάθεση για «άνθηση» όλο και αυξάνει. Ας ελπίσουμε ότι αυτά είναι μόνο αρχή και τα καλύτερα είναι καθ’ οδόν...

5 ΐανουαρίσυ Ραντεβού με την ελληνική και ξένη ποίηση θα δίνουν κάθε μήνα ο Κύκλος Ποιητών και το Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, από τον Ιανουάριο έως τον Ιούνιο. Οι ποιητικές συ ναντήσεις θα λαμβάνουν χώρα κάθε δεύτερη Δευτέρα κάθε μήνα, από τις 7.00 μ.μ. έως τις 8.30 μ.μ., στο Πνευματικό Κέν τρο του Δήμου Αθηναίων, στην οδό Ακαδημίας, στο κέντρο της Αθήνας. Στόχος των συναντή σεων είναι να γνωρίσει το ενδια φερόμενο κοινό τη ζωή και το έργο έξι από τους σ πουδαιότε ρους έλληνες και ξένους ποι ητές, γεγονός που θα επιτευχθεί μέσα από αναγνώσεις των ποι ημάτων τους, εισηγήσεις κριτι κών, αλλά και άλλων ποιητών, καθώς και προβολή ντοκιμαν τέρ και άλλου οπτικοακουστικού υλικού. Η ποιητική αυτή διαδρομή ξεκίνησε τη Δευτέρα 9 Ιανουάριου και θα ολοκληρω θεί στις 11 Ιουνίου. Αντικείμενο

των τριών πρώτων συναντή σεων είναι τρεις μεγάλοι έλλη νες μεταπολεμικοί ποιητές, ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο Γιάννης Δάλλας και ο Τίτος Πατρίκιος, ενώ από τον Απρίλιο οι συναν τήσεις θα πραγματευτούν τη ζωή και το έργο τριών ξένων ποιητών του μοντερνισμού, δύο βορειοαμερικανών, του ’Εζρα Πάουντ και του Ουάλας Στίβενς, και του αργεντινού Χόρχε Λουίς Μ πόρχες. Το επερχόμενο πρό γραμμα των συναντήσεων έχει ως εξής: Δευτέρα 13 Φεβρουά ριου: Γιάννης Δάλλας, εισήγηση: Γιώργος Μπλάνας, Δευτέρα 12 Μαρτίου: Τίτος Πατρίκιος, εισή γηση: Αναστάσης Βιστωνίτης, Δευτέρα 9 Απριλίου: 'Εζρα Πά ουντ, εισήγηση: Γιώργος Μπλά νας, Δευτέρα 14 Μαΐου: Χόρχε Λουίς Μπόρχες, εισήγηση: Δημήτρης Καλοκύρης, Δευτέρα 11 Ιουνίου: Ουάλας Στίβενς, εισή γηση: Γιώργος Χουλιάρας.

ηΐανουαριου Για έναν ακόμη χρόνο η «Εκποί ηση - Παζάρι Βιβλίου 2012» ορ γανώνεται στην Πλατεία Κλαυθ μώνος από τον Σύνδεσμο Εκδο τών Βιβλίου (ΣΕΚΒ) και το Επαγ γελματικό Σωματείο Εκδοτών Βιβλιοπωλών Ελλάδος (ΕΣΕΒΕ) από τις 20 Ιανουάριου μέχρι τις 8 Φεβρουάριου 2012. Πεντακό σιες χιλιάδες βιβλία πρόκειται να εκποιηθούν από 150 εκδοτι κούς οίκους σε τιμές που αρχί ζουν από 0,50 ευρώ. Από τα βι βλία που θα διατεθούν φέτος, το 50% θα έχει τιμή πώλησης κάτω από 3 ευρώ, ενώ το 90% έχει τιμή πώλησης κάτω των 5 ευρώ. Τα βιβλία που θα βρί σκονται προς πώληση είναι από εκδόσεις που πραγματοποιήθη καν αυστηρά μέχρι το 2006, θα υπάρχει όμως απεριόριστη ποι κιλία σε είδη, για όλα τα γούστα και όλες τις ηλικίες. Οι διοργα νωτές αυτήν τη χρονιά έχουν καταβάλει τη μεγαλύτερη δυ νατή προσπάθεια να αποφευχ

θεί η μεγάλη αναμονή του κοι νού στα ταμεία, αυξάνοντας τον αριθμό τους. Παρά την υποτυ πώδη ταλαιπωρία όμως, από τη μεγάλη προσέλευση του ανα γνωστικού κοινού, αξίζει μια επίστεψη! Το παζάρι θα λειτουρ γεί καθημερινά από τις 10.00 το πρωί μέχρι τις 22.00 το βράδυ, μέχρι τις 8 Φεβρουάριου.

η Ιανουάριου Οι Ντίνος Χριστιανόπουλος, Θωμάς Κοροβίνης, Χρηστός Οι κονόμου και Γιώργος Μαρκόπουλος κέρδισαν τα μεγάλα Κρατικά Βραβεία Λογοτεχνίας για το 2011, Γραμμάτων, Μυθι

στορήματος, Διηγήματος-Νουβέλας και Ποίησης αντίστοιχα, σύμφωνα με την απόφαση της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων του υπουργείου Πολιτισμού. Παράλληλα και ένα πλήθος λογο τεχνών βραβεύτηκε για το έργο του σ τις λοιπές κατηγορίες. Να θυμίσουμε ότι η επιτροπή των Βραβείων απαρτίζεται από τους: Νίκο Δαββέτα, συγγραφέα και κριτικό λογοτεχνίας (πρόεδρος), Λίζυ Τσιριμώκου, καθηγήτρια Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης (αντιπρόεδρος), Χρίστο Αστεριού, συγγραφέα, Δημήτρη Καργιώτη, επίκουρο καθηγητή Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Τίνα Μανδηλαρά, κριτικό

λογοτεχνίας, Δημήτρη Μίγγα, συγγραφέα, Ανδρέα Μήτσου, συγγραφέα και Λίνα Πανταλέων, κριτικό λογοτεχνίας. Ωστόσο, ιδιαίτερη αίσθηση στους λογοτεχνικούς κύκλους έχει προκαλέσει η άρνηση του Ντίνου Χριστιανόπουλου να παραλάβει το βραβείο, αλλά και το χρηματικό ποσό που το συνο δεύει ω ς έπαθλο. «Ούτε θα εμ φανιστώ ούτε θα απλώσω το χέρι για να το πάρω. Δεν θέλω ούτε τα βραβεία ούτε τα λεφτά τους», δήλωσε στο Αθηναϊκό Πρακτορείο Ειδήσεων ο δ ίχρ ο νος ποιητής από τη Θεσσαλο νίκη. 1

δ: ρεπορτάζ

Ο ψηφιακός πολπισμός στην εποχή της κρίσης συζήτηση με τίτλο «Ο ψηφιακός πολιτισμός στην εποχή της κρί σης: Ταυτότητες, αγορές και αντιστά σεις» έχει σκοπό να θέσει προβλημα τισμούς που απορρέουν από τπν ψηφιακή/διαδικτυακή εποχή. Ερωτήμα τα όπως: Ποια είναι π θέση μας και ποιοι τελικά επωφελούνται από την ψηφιακή κουλτούρα; Ποιες είναι οι συνδέσεις ανάμεσα στα δίκτυα επι κοινωνίας και στους οικονομικούς, κοινωνικούς και πολιτιστικούς κόμ

INFO Στέγη, Talk Forward, 2ΐ Φεβρουάριου 2οΐ2, ig.oo, Χώρος πολλαπλών λειτουργιών

βους και πώ ς οι ψπφιακές τεχνολογίες συσχετίζονται με την παγκόσμια κρίσπ; Στόχος της συζήτησης είναι να αναζητηθούν απαντήσεις, εναλλακτι κές προσεγγίσεις και τακτικές χρήσπς που προκύπτουν από τπ διερεύνπση των δομών της σύγχρονης παραγω γής αξιών και επικοινωνίας. Μήπως, αν σκεφτούμε διαφορετικά, οι δομές λειτουργήσουν κι αυτές διαφορετικά; Συντονισμός συζήτπσης: Δάφνη Δραγώνα, Ηλίας Μαρμαράς.

Η βιογραφία της Ακρόπολης ταν μιλάμε για την Ακρόπολη, έχουμε στο νου μας είτε την επο χή που χτίστηκε ο Παρθενώνας είτε την εποχή που άρχισε το μνημείο να υμνείται ω ς σύμβολο του σύγχρονου πολιτισμού. Μεσολάβπσαν όμως πάνω από είκοσι αιώνες -ένα μάλλον άγνω στο ταξίδι στο χρόνο, στο οποίο γνώ ρισε ποικίλους κατακτπτές, μικρές και μεγάλες περιπέτειες, κινδύνους αφανισμού και δύσκολες διασώσεις. Είναι η άγνωστη βιογραφία ενός διάσημου μνημείου της ανθρωπότητας.

δ Hi

-------- ----------------INFO

2g ο

Στέγη, 29 Φεβρουάριου 2012, ig.oo-2i.oo, Μικρή Σκηνή

Ομιλητές: Δημήτρης Πλάντζος, επί κουρος καθηγπτής Κλασικής Αρχαι ολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, Γιάννπς Χαμπλάκπς, καθηγπτής Αρ χαιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Σαουθάμπτον της Αγγλίας και Χρήστος Χρυσόπουλος, συγγραφέας, δο κιμιογράφος. Συντονίζει ο Αναστάσιος-Ιωαννής Μεταξάς, ομότιμος κα θηγητής Πολιτικής Επιστήμης και πρόεδρος του Επιστημονικού Συμ βουλίου του Εργαστηρίου Πολιτικής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

Ελεύθερο Εργαστήρι Μουσικής Παιδείας INFO Μέγαρον Plus, Αίθουσα Διδασκαλίας Μεγάλης Μουσικής Βιβλιοθήκης, ι Φεβρουάριου 2012, ιδ.οο

ν και οι θέσεις έχουν ή δη καλυ φ θεί, υ πάρχουν τυχεροί που θα παρ ακο λ ο υθήσ ο υν τα σεμινάρια μουσικής που οργανώνει το Μέγα ρον Plus μαζί με την Μεγάλη Μου σική Βιβλιοθήκη τη ς Ελλάδος «Λί-

λιαν Βουδούρη». Ο πρώ τος κύκλος αρχίζει την 1η Φ εβρουάριου με τον Ρομαντισμό και καθηγητή τον Κώ στα Χάρδα, λέκτορα στο Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΘ. ΜΠΑΛΤΑΣ

Διάλεξη Γιάννη Κόκκου

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΩΣ ΤΟ 1821 ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, 1821-2004

ριν από τη συναυλία «Γιάννης Κόκ κος: Εν λευκώ» (Αίθουσα Δημήτρης Μ ητρόπουλος, 20.30), ο διάσημος σ κη νοθέτης, σ κηνογράφ ος και ενδυματολόγος θα μιλήσει για το έργο του και θα σχολιάσει τα αποσπάσματα που θα π ρ ο βληθούν από τις παραστάσεις: Τρώες του Η. Berlioz (παραγω γή τη ς Ό περ ας C hatelet του Παρισιού), Ορέστεια του I. Ξενάκη και Όρνιθες του Α ριστοφάνη (πα ρα γω γή το υ G rand T h e a tre de Geneve).

INFO Μέγαρον Plus, Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, 4 Φεβρουάριου 2012, ι 8.οο. Ελεύθερη είσοδος με δελτία προτεραιότητας

Στέλιος Ράμφος φιλόσοφος Στέλιος Ράμφος μιλάει για την «ελληνική αίσθηση του χρό νου» σε μια διάλεξη που αφορά τη σημε ρινή μας εποχή.

INFO Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος, ι 6 Φεβρουάριου 2012, lg.oo. Ελεύθερη είσοδος με δελτία προτεραιότητας

Στα δυο βιβλία παρουσιάζεται συνοπτικά όλη η ελλη νική ιστορία βασισμένη στα σημαντικότερα γεγονότα εκτεθειμένα κατά έτη και, όπου ήταν δυνατόν, κατά μήνες και ημέρες. Τα γεγονότα ακολουθούν τη χρονο λογική διαδοχή τους χωρίς να χωρίζονται σε πολιτικά, πολεμικά ή διπλωματικά, ενώ εμπλουτίζονται και με άλλα, π.χ. με τη γέννηση ή τον θάνατο σημαντικών προ σώπων, με την οικοδόμηση σπουδαίων ναών, ακόμη και με την εκδήλωση ακραίων φυσικών φαινομένων, σεισμών, πυρκαγιών ή επιδημιών.

# Από το 1960 ΕΚ ΔΟΣΕΙΣ Δ. Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑ Προσφορά στον Πολιτισμό και στην Παιδεία Ιπποκράτονς 8 · Αθήνα Τ.Κ. 10679 · Τηλ.: 210.36.27.318 www.papadimasbooks.gr · info@papadimasbooks.gr

δ: ρεπορτάζ

Social Fiction II Στις 16 Φεβρουάριου ξεκινάει ο δεύτερος κύκλος του σεμιναρίου δημιουρ γικής γραφής Social Fiction που διοργανώνει το Διαβάζω με οδηγό τη Δανάη Δάσκα. τον πρώ το κύκλο κάναμε μια πε ριήγηση στις αφηγηματικές φω νές, τους χαρακτήρες, την κοσμογο νία, το χρόνο και τα συστατικά της γραφής, αλλά και μια βόλτα στη ζωή μας με τον φακό της μυθοπλασίας να δείχνει τα σημεία της καταστροφής και της αλλαγής του κόσμου. Στον δεύτερό μας κύκλο έχουμε μαζί μας έναν βασικό χάρτη για να μη χαθού με, έναν καθρέφτη για αντιπερισπα σμό και έναν «πόλεμο» για επέκταση των συνόρων και των δυνατοτήτων μας! Η γραφή γίνεται το εισιτήριο, το κλει δί, το παρασύνθημα και ο κωδικός που σπάει το ακατάληπτο παραλήρη μα της πραγματικότητας έτσι όπως μας την αφηγείται η ειδησεογραφία, η ανάλυση και η ερμηνεία και ανοίγει την πόρτα στον μαγικό εκείνο τόπο όπου όλα μπορούν να ειπωθούν από την αρχή. Σε έναν κόσμο παλιό και κουρασμένο, το βλέμμα μας είναι το μόνο που ίσως αλλάζει πραγματικά

Μ1

Το εργαστήρι εν ώρα συνεργασίας,

επάνω του. Για άλλες 10 λοιπόν συ ναντήσεις, θα κάνουμε μια σειρά ασκήσεων συλλογικών και ατομικών για να περπατήσουμε στην εποχή της κρίσης, της απομυθοποίησης, της οπωσθεσπέστη πραγματικότητας που αποκάλυψε τις «προθέσεις» της τα τε λευταία τρία χρόνια σε όλους σχεδόν τους κατοίκους του πλανήτη -μ ε εμάς ειδικά να βρισκόμαστε στο κέντρο ενίοτε του στόχου και ενίοτε των εξε λίξεων. Και θα περπατήσουμε χωρίς κρίση, με μύθο και με άπειρα ονόμα τα, ουσιαστικά κι επίθετα. Οι θέσεις είναι ιδιαίτερα περιορισμέ νες, μιας και οι συμμετέχοντες στον πρώ το κύκλο έχουν προτεραιότητα, αλλά όσοι ενδιαφέρεστε να ανακαλύ ψετε περισσότερα για το Social Fic tion και ασχολείστε ήδη με τη γραφή, μπορείτε να στείλετε δείγματα κειμέ νων και το CV σας στο writing@diavazo.gr μέχρι την 1η Φεβρουάριου! 10 δίωρες συναντήσεις: Ασκήσεις αφήγησης, μυθοπλασίας, θάρρους, ομαδικές και ατομικές, ποίησης, πο λιτικής γραφής, λογοτεχνίας του φαν ταστικού, συγγραφής κειμένων δημό σιας ανάγνωσης κ.ά. θα χρειαστείτε: Ηλεκτρονικό υπολογιστή, προσωπικό χρόνο, μικρό σημειωματάριο, στυλό και χαρτί και δυνατότητα έκθεσης σε ανοίκεια βλέμματα. Τα μαθήματα θα γίνονται από τις 16 Φεβρουάριου και κάθε Πέμπτη 8.00 το βράδυ στο μεγάλο τραπέζι του πε ριοδικού Διαβάζω. ■

ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Α.Ε. ΜΠΑΤΡΑΣ ΝΙΚΟΣ 120σελ./14,006

ΟΙ ΕΛΕΥΘΕΡΕΣ ΦΩΝΕΣ ΜΠΑΤΡΑΣ ΝΙΚΟΣ 192 σελ./14,006

ΕΓΩΜΑΝΙΑ ΜΠΑΤΡΑΣ ΝΙΚΟΣ 204 σελ./12,006

Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ Α.Ε. συνδυάζει την ψυχολογία, τη φιλοσοφίακαι τη βιολογίακαι έχειπρακτικέςεφαρ μογέςστηνκαθημερινή μαςζωή.Σκοπόςαυτούτου εγχειρήματοςείναιναξεκαθαρίσουμετιθέλουμενα κάνουμε στη ζωή μας για να είμαστε ευτυχισμένοι και πώς μπορούμε να το επιτύχουμε σεβόμενοι, πάντα, τουςσυνανθρώπους μας και τοπεριβάλλον.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ δεν σημαίνει να έχουμε επιλογές στη ζωή μας. Ελευθερία σημαίνει να γνωρίζουμε τον εαυτό μας και να ακολουθούμε τον ένα και μονα δικόδρόμοπουμαςταιριάζει.

Στοβιβλίοαυτόεξετάζεται ηφύσητου Εγώκαι πώς αυτό επηρεάζει τη συμπεριφορά του ανθρώπου, τόσο στηνπροσωπική, όσο και στην κοινωνικήτου ζωή.

Β' βραβείο στον 27ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Λογοτεχνίας (2008)

A' βραβείο στον 28ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Λογοτεχνίας(2009)

ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ ASPERGER GILLBERGCHRISTOPHER 268 σελ./25,006

ΣΥΝΔΡΟΜΑ - ΣΗΜΕΙΑ - ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΙΣΤΟΣ 400 σελ./45,00 6

Ο Οδηγός για το Σύνδρομο Asperger είναι ένα προσιτά εγχειρίδιο για όλους όσους αφορά το σύνδρομο Asperger, μιααπό τις πιο συνηθισμένες μορφέςτωνδιαταραχώνπουεντάσσονται στοαποκαλούμενοαυτιστικόφάσμα. Ένα βιβλίο που προορίζεται για το ευρύ αναγνω στικάκοινό.

Τοβιβλίοαυτόπεριέχει όλαταΣύνδρομα,ταΣημεία και ταΣυμπτώματα τωννόσων και δημιουργήθηκε διαβλέποντας την ανάγκη γνωριμίας των φοιτητών της ιατρικής, ειδικευομένων ιατρών αλλά και αρ γότερα ειδικευμένων συναδέλφων με τη σωρεία σημαντικών εννοιών και των αντιστοίχων περιεχο μένωντους.

|κδόσεις Συμμετρία

ΙΩΑΝΝΟΥ ΘΕΟΛΟΓΟΥ 80, ΖΩΓΡΑΦΟΥ ΤΗΛ.: 2107707114 · FAX: 2107710581 e-mail: ekdoseissimmetria@yahoo.gr www.simmetria.gr

διπαρα-στάσεις ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΧΟΥΖΟΥΡΗ

Ποίηση, θ έα τρ ο Χρόνο;

ίδα και άκουσα την όπερα του Βέρντι Ένας χορός μεταμφιε σμένων στη Λυρική Σκηνή σε σκηνοθεσία Δημήτρη Μαυρίκιου. Έργο γραμμένο το 1859, πραγμα τεύεται τη δύναμη της εξουσίας, τον έρωτα και την προδοσία. Βασίζεται στο πραγματικό γεγονός της δολοφο νίας του βασιλιά της Σουηδίας, Γουσταύου Γ' το 1792, σ’ έναν χορό με ταμφιεσμένων. Είχε λογοκριθεί κατά την πρώτη παρουσίασή της. Εμείς την είδαμε και την απολαύσαμε στη μη λογοκριμένη της εκδοχή. Εξαίρεση η με τριότατη ερμηνεία του ρώσου τενό ρου Βίκτωρ Αφανασένκο. Το πυκνό σε νοήματα ποιητικό κείμενο του Αντόνιο Σόμμα, βασισμένο στο αρχικό λιμπρέτο της όπερας, απέδωσε άρτια ο Δημήτρης Μαυρίκιος.

16 8S

Από την παράσταση Γrατί σκότωσα τηνκαλύτερή μου φίλη.

Είδα τη Νίκη της Λούλας Αναγνωστάκη στο Εθνικό Θέατρο, σε σκη νοθεσία Βίκτωρα Αρδίττη. Έ ργο του 1978 με αντοχές διαχρονικές. Η με τανάστευση, ο ξεριζωμός, τα οικογε νειακά πάθη, η βία της Ιστορίας. Κο ρυφαία η Ρένη Πιττακή, κόρη το 1978 (Θέατρο Τέχνης, Κουν), γιαγιά το 2012. Μέχρι τις 12 Φεβρουάριου. Είδα την, για πρώ τη φορά εν Αθήνησι, έκθεση ζωγραφικής του ση μαντικότατου, εκ μακεδονικού βορρά, ποιητή Μ άρκου Μέσκου, στον πολυχώρο των εκδόσεων Γαβριηλίδης. Τριάντα ένα πίνακες με τον γενικό τίτλο Χαρμολύπη, έμπλεοι χρωμάτων από το μακεδονικό τοπίο, μια άλλη προσέγγιση -εικονοποίη σ η - της ποίησης του Μέσκου. Θα δω οπω σδήποτε την πιο σκοτεινή σαιξπηρική τραγωδία: Μακμπέθ, στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών, σε σκηνοθεσία Θωμά Μ οσχόπουλου. Έ ργο γραμμένο σε μια εποχή δρα ματικών κρίσεων και ανατροπών σε Βρετανία και Ευρώπη, άρα... σύγ χρονο. Με εκλεκτό επιτελείο ηθο ποιών, όπως: Ξένια Καλογεροπούλου, Αργύρης Ξάφης, Αννα Μόσχα και άλ λους. Μέχρι τις 25 Φεβρουάριου. Θα δω και θ’ ακούσω την όπερα του Γκλουκ Ο θρίαμβος της Κλέλιας στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών σε σκη νοθεσία και σκηνικά Nigel Lowery. Το περίφημο λιμπρέτο του Πιέτρο Μεταστάζιο παρουσιάζεται μέσα από μια νέα κριτική έκδοση του παλιού

χειρογράφου της Μπολόνια, ειδικά για τις ανάγκες της πρώ της αυτής αναβίωσης της όπερας. Με Καμεράτα και διευθυντή τον Γιώργο Πέ τρου και μια πλειάδα εξαιρετικών ερ μηνευτών διεθνούς φήμης. Στις 14 και 15 Φεβρουάριου. Θα παρευρεθώ στο... «Μουσικό σα λόνι της Γεωργίας Σάνδη», μια συ νάντηση μουσικής και λογοτεχνίας στο Παρίσι του 19ου αιώνα με Σοπέν και Λιστ. Στα καθ’ ημάς, σ το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, στις 6 Φ εβρουά ριου. Στο πιάνο ο Δημήτρης Τουφεξής, αφήγηση Κλειώ-Δανάη Οθωναίου.

ΚΑΘΕ ΠΕΜΠΤΗ

Θα δω τη θεατρική διασκευή του μυ θιστορήματος της Αμάντας Μιχαλοπούλου Γιατί σκότωσα την καλύτερη μου φίλη στον πολυχώρο «104», σε σκηνοθεσία Βάσιας Ατταριάν. Μέχρι τις 10 Φεβρουάριου. Θα παρακολουθήσω τη διάλεξη του Στέλιου Ράμφου «Η ελληνική αί σθηση του χρόνου». Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, 16 Φεβρουάριου. Χάρηκα που η έκθεση ζωγραφικής του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη παρατή θηκε λόγω αυξημένης προσέλευσης του κοινού έως τις 11 Φεβρουάριου. Γκαλερί Καλφαγιάν, Χάριτος 11, Κολωνάκι. 1

ΤΟΝ ΜΑΡΤΙΟ

ΤΕΣΣΕΡΙΣ ΕΚΔΟΤΙΚΟΙ ΟΙΚΟΙ ΚΕΔΡΟΣ - ΠΟΛΙΣ - ΠΑΠΥΡΟΣ - ΑΠΟΠΕΙΡΑ

ΚΑΙ ΤΕΣΣΕΡΑ ΜΟΥΣΙΚΑ ΣΧΗΜΑΤΑ

ΠΡΟΛΟΓΙΖΟΥΝ ΘΑΝΑΣΗΣ ΜΗΝΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΚΑΡΟΣ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ

ΕΣΤΙΑΤΟΡΙΟ - ΜΠΑΡ RIFIFI - ΡΙΦΙΦΙ ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 69Α ΕΞΑΡΧΕΙΑ, ΑΘΗΝΑ. ΤΗΛ. 210 3300237

δ:θερμιδω ριανά οξύτονα ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΗΡΑ

Να φ ύγουμε αλλά όχι να αποδράσουμε, να φύγουμε αλλάζοντας ιάβαζα πριν από λίγες μέρες ένα ά ρ θρ ο το υ Γιώργου Γραμματικάκπ, ένα ά ρθρο που αναρτάθπκε σ το ιστολόγιο Protagon, με τον τίτλο «Το exit». Σ’ αυτό ο Γ. Γραμματικ άκης, ένα ς από το υ ς ελάχιστους, κατά τπ γνώ μπ μου, τπ ς ακαδημαϊκός μας παιδείας που έχει δπμόσιο λόγο σημαίν οντα και δεν είναι περιχαρακω μένος σ τπ φ οβικά ή σ τπ συμφ εροντολογικά αυτάρκεια τω ν εκατοντάδω ν ανά τ ο ηανελλάνιο συναδέλφ ω ν του, υπογραμμί ζει με έντασπ τπν ανάγκπ να βγούμε από τπ ν α δράνεια. Να ξεκολλάσουμε ω ς κοι νωνία, ω ς πολίτες, εντέλει, που πρέπει κάποια στιγμά να θυμπθούμε το ρόλο μας και να αναλάβουμε τις ευθύ νες μας, από τπ ν κα τάστασπ τω ν χαριτω μένω ν αλλά γεμάτω ν δεισιδαιμονίες σ υγχω ρια νών του Α στερίξ π ου περιμένουν να π έ σει ο ο υρα νός σ το κεφάλι τους. Ή , επί το λογιότερο και πιο παραδειγματικό: από τπ ν κα τάστασπ τω ν κατοίκων τπ ς γνω στό ς καβαφ ικός πό λπ ς που μουδια σ μένα περιμένει τπ ν έλευσπ τω ν βαρ βάρων, για να αποδειχθεί τελικά ότι ο φ ό β ο ς για το υ ς β αρβάρους (ας πούμε, για το χειρότερο που πανικόβλπτοι πι στεύουμε ότι επίκειται και σε μας) είναι φ ω λιασμένος σ τπν ίδια τπν αυτοκατασ τροφ ικά λογικά μας που δ εν μοιάζει να έχει αλλάξει, όσο και αν τα φαινόμενα τπ ς κρίσης έχουν πολλαπλασιαστεί και απλωθεί παντού. Θα πα ραθέσω μερικά αποσπάσματα από το άρθρο του Γ. Γραμματικάκη, πρώ τα-πρώ τα γιατί θ ε

ω ρώ γενικώ ς τα κείμενά του υποδείγ ματα δοκιμιακού λόγου, με εμφ ανά την αφ ηγηματικά του ς παιδεία. Έ π ειτα γιατί το άρ θρ ο αυτό, όπω ς και άλλα δικά του που έτυχε να διαβάσω σ τον ηλεκτρο νικό τύπο, εστιάζεται σ ’ ένα κομβικό ση μείο του ά θου ς μας, ω ς κοινωνίας και ω ς ατόμων, σ το ζάτημα τη ς αλλαγάς ν οο τρ οπ ίας και σ το ζάτημα τη ς εν γένει αλ λαγής μας απέναντι στον κώ δικα αξιών. Γιατί αν σ ηκώ σουμε λίγο τη φ λούδα του πανικού και τω ν ενοχώ ν και τη ς εύκολης απ όδοσ ης ευθυνών σ το πολιτικό και μόνο σύστημα, εύκολα θα διαπιστώ σ ουμε ότι, δεξιά και αριστερά, είμαστε στην πλειονότητά μας μια κοινωνία που νοσταλγεί αφ όρ ητα την λυδικά παθητικότητά της, την άκριτη επισ τροφ ά σ τον α ν δρ εο π α π α ν δρ εϊκ ό λαϊκισμό. Αλλά σ τις αλλαγές νοοτρ οπία ς αμφιβάλλω αν αρκεί και μόνο αυτά η πα ρότρυνση του Γ. Γραμματικάκη, το exit. «Να εξέλθω λοιπόν. Α υτό επιθυμώ. Έ χω μάλιστα την υ ποψ ία ότι αυτό επιθυμούν και πολλοί άλλοι. Αυτό επιθυμούμε για τον καινούργιο χρόνο, που μετρά άδη τα πρώ τα του βάματα. Να εξέλθομε. Διότι, αντί η κρίση να φέρει σ την χώ ρα την σο β αρότητα και την ευθύνη, έχει εκτραπεί σ ε μια περιδίνηση π ερί τ ο μηδέν, σε μια αφ όρητη φ λυαρία με λίγο περιεχόμενο. Τον τόνο δίδουν πάλι οι πολιτικοί και οι πολ ιτικάντηδες, οι διανοούμενοι τη ς εγω πάθειας, οι αναλυτές τη ς δυστυχίας μας. Ό πω ς ένα ποτάμι, που παρασύρει στην ορμητικά ροά του σκουπίδια και

λάσπες και στο τέλος κυριαρχείται από αυτά. Η μόνα λοιπόν λύσπ είναι: To exit. Δεν αντέχεται άλλο μια καθπμερινότπτα, που ενώ π “κρίσπ” εκδπλώνεται σ ε κάθε τπ ς γωνία, επιμένει επίσπς να μιλά ασταμάτητα για τπν κρίσπ. Αρνούμαι στο εξής να ακούσω ό σ ους επαγγέλλονται διαρκώς την “σωτηρία” μας [...] Με εξοργίζουν εκείνοι που δήθεν υ περα

σπίζονται τα ιερά και τα όσια του τόπου - ή την εθνική κυριαρχία μ α ς- ενώ είμα σ τε οι Έ λληνες που τον παραδώσαμε στο μπετόν και την ασχήμια. Δεν με συγκινεί πια ο θρήνος τω ν συνδικαλιστών και τω ν λογής “εκπροσώπων”: την εξου σία τους υπερασπίζονται μόνον, για την δική τους βολή ενδιαφέρονται συνή θως». 1

για αυτοδιβασκαΠία - γρήγορη και εύκοθη εκμάθηση τπς γλώσσας ■αρθή απόβαση προφοράς · Βεν απαιτούνται προηγούμενες γνώσεις

\ ΣΥΓΧΡΟΝΑ-ΠΡΑΚΤΙΚΑ 1

Σ Τ Η

■

■*

Ρ Α

Ξ Η ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ Marla Rapaccluolo (Τόμος, οεϋ. 45D)

" “ —% J

ΣΥΓΧΡΟΝΑ - ΠΡΑΚΤΙΚΑ - ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΑΠΟ ΓΝδΣΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Προσφέρουν: Αυτοδιδασκαλία, ορθή απόδοση προφοράς, πρακτική εξάσκηση, κάλυψη καθημερινών αναγκών, πλούτο γνώσεων για όλα τα επίπεδα FCE, DELF, MITTELSTUFE, CELI, DBE. • Παρουσιάζουν αναλυτικά όλη τη δομή Tns ξένης γλώσσας. ■ Η εκφώνηση έχει γίνει από ξένους καθηγητές ορθοφωνίας. ■ Η προσεκτική κλιμάκωση Tns CiXns συντελεί στην αφομοίωση Tns γλώσσας. • 0 συνδυασμ05 Βιβλίου και συμβάλλει στην αποτελεσματική και εύκολη εκμάθηση. • Χιλιάδες χρήστες πέτυχαν άμεσα αποτελέσματα.

Το κάθε σετ περιλαμβάνει

1 τόμο και 4 cd Ανδρέα Μεταξύ 28, Εξάρχεια - ιοά 8ι Αθήνα I Τηλ.: 210 3301101-3, Fax: 210 3301164 e-mail: info@siderisbooKs.gr, http://www.siderisbooKs.gr |

δ :ένα βήμα μπρος δύο βήματα πίσω ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Στην αυγτί ενός νέου ποιητικού τοπίου

ε καιρούς που το μυθιστόρημα έχει κατορθώσει για μια ακόμα φορά να τραβήξει επάνω του τα φώτα της δημοσιότητας (όλοι ψάχνουμε τώρα να βρούμε τον βαθμό της ετοιμότητάς του απέναντι στην κρίση), θέλω να κάνουμε ένα διάλειμμα και να σ κεφτούμε την ποί ηση: όχι για να αποκαταστήσουμε την οποιαδήποτε ισορροπία (μυθιστόρημα και ποίηση συνιστούν, ούτως ή άλλως, δύο εντελώς διαφορετικά μεγέθη), ούτε για να τιμήσουμε την ευγενή αφάνεια μιας εκ των ηροτέρων υψηλής τέχνης (η ποί ηση μπορεί κάλλιστα να αποδειχθεί ό,τι αποδεικνύεται κατά περίπτωση και το μυ θιστόρημα: μια τέχνη περιορισμένων αξιώσεων), αλλά επειδή κάτι φαίνεται να αλλάξει δραστικά στις ημέρες μας στο ποιητικό πεδίο. Παρακολουθώντας τη δουλειά των νεό τερων ποιητών (όσων βρίσκονται ανά μεσα στα είκοσι πέντε και τα σαράντα πέντε τους χρόνια), έχω την αίσθηση πω ς οι περισσότεροι έχουν αρχίσει να απομα κρύνονται με σταθερό βήμα από το πα ράδειγμα των προηγούμενω ν γενεών, που έκαναν την πρώ τη τους εμφάνιση στα γράμματα κατά τη διάρκεια τω ν δε καετιών του 1970 και του 1980. Θα ξεκινούσα λέγοντας πω ς μια χαρα κτηριστική τάση της νεότερης ποίησης εί ναι η επιστροφή στην αφηγηματικότητα και στον διαλογικό ή τον εξομολογητικό τόνο, που καλλιεργήθηκαν από την πρώτη και τη δεύτερη μεταπολεμική γε νιά, αλλά έλειψαν εντυπωσιακά από τις γενιές του 1970 και του 1980. Και επειδή

η επιστροφή δεν ταυτίζεται ποτέ με την επανάληψη, οι νεότεροι μοιάζει να έχουν από μια τέτοια άποψη πολύ μικρή σχέση με τους πρώ τους και τους δ εύτερους με ταπολεμικούς. Η εξομολογητικότητα και η διάθεσή τους για εξιστόρηση δεν αντα νακλούν επ’ ουδενί το αίσθημα ήττας και αποστέρησης που έθρεψε την απογυ μνωμένη έκφ ρασ η τω ν πρ οκατόχω ν τους. Κεντημένες με πολλαπλές διακει μενικές παραπομπές και ενισχυμένες με πλήθος συμβολικές διασυνδέσεις, οι ιστο ρίες που γράφουν οι σημερινοί ποιητές στρέφονται στο εξωτερικό περιβάλλον όχι για να θρηνήσουν την κατάρρευση των αξιών και της συνοχής του αλλά για να συλλάβουν κάτι από τον ραγδαίο ρυθμό των ανακατατάξεων και των μετα βολών του. Έτσι, όμως, η εξωστρέφεια πάει να μετατραπεί από παθητική στάση σε δυναμική κινητοποίηση. Μια άλλη τάση της νεότερης ποιητικής παραγω γής είναι η προσαρμογή των μον τέρνων και των μεταμοντέρνων μεθόδων, στις οποίες θήτευσαν κατά κόρον οι εκ πρόσωποι τω ν γενεών του 1970 και του 1980, σε μιαν εμφανώς γειωμένη και εξανθρωπισμένη σφαίρα, χωρίς, εντού τοις, να μειώνεται εξ αυτού ούτε κατ’ ελάχιστον η ένταση της διαταραχής που προ ϋποθέτουν η έκρηξη της φόρμας και η καλλιτεχνική αυτοβιογραφία (τα απαρα γνώριστα συστατικά όλων των πρω τοπο ριών του 20ού αιώνα). Φαίνεται απλό, αλλά δεν είναι ούτε εύκολο ούτε αυτο νόητο. Χρειάζεται α ρκετή σοφία και φ αν τασία, όπω ς και μπόλικη τεχνική ηροηαί-

δεια ή προετοιμασία, για να χαραχτεί ένας κύκλος σαν κι αυτόν, που έχει ως απαραίτητο όρο του μια προηγμένη συ νομιλία με το προγενέστερο ποιητικό corpus. Διαβλέπω και μια τρίτη τάση στους κόλπους των νεότερων ποιητών: την προσχώρηση σ’ ένα αυτοδύναμο και συνάμα περίκλειστο γλωσσικό σύμπαν, που ρέπει προς την εσκεμμένη ερ μητικότητα και την ηθελημένη πλην στιλπνή ασάφεια. Ξέρω την ένσταση: μα, αυτό δεν έπραξαν κατ’ επανάληψη οι ποιητές του 1970 και του 1980, οδη γώντας κάθε τόσο στα όριά του τον λόγο τους; Δεν είναι ακριβώς το ίδιο. Εκείνο που συμβαίνει με τους νεότε ρους είναι πω ς έχουν αποδραματοποιήσει στον υπέρτατο βαθμό την κρυπτικότητά τους. Δεν είναι η λέξη-σπασμός για τον σπασμωδικό τρόπο της ύπαρ ξης, αλλά η λέξη για τον ακατάληπτα λαμπερό και λαμπρό μύθο της. Αν συνεχίσω με αυτόν τον τρόπο, δεν θα τελειώσουμε ποτέ. Θα χρειαστούμε πιο συγκεκριμένες κατηγορίες και ομα δοποιήσεις, περισσότερο εξειδικευμένες παρατηρήσεις, λεπτότερες διακρί σεις και διαφοροποιήσεις. Σ κοπός μου, ωστόσο, δεν είναι να στήσω ένα γραμ ματολογικό διάγραμμα που θα γεμίσει με νέα ονόματα και άπειρους τίτλους καινούργιων ποιητικών συλλογών, αλλά να δώσω ένα ερέθισμα για περαιτέρω συζήτηση. Προς μιαν ανάλογη κατεύ θυνση, το δικό μου προσωρινό συμπέ ρασμα λέει πω ς οι νεότεροι ποιητές δεν σπεύδουν να δηλώσουν την παρουσία τους με παράτες και ναρκισσιστικά τινάγματα του κεφαλιού, όπως έχει συχνά συμβεί στο παρελθόν, αλλά με πλήρη επίγνωση τόσο των αποθηκευμένων πυρομαχικών τους όσο και του μεγέθους ή του είδους της παιδιάς που μπορεί να οργανωθεί με τη σ υνδρομή τους. ■

Epuias, avaiponcs, πάθη στην Ejjoda του x$cs και του σόμορα

Μ ε φόντο πάνω από διακόσια χρόνια ιστορίας τη ς Λάρισας, οι ζω ές δύο ανθρώπων σνναντώνται. Πονούν, αδικούνται, αγαπούν και πεθαίνουν, ενώ γύρω τους ο τόπος αλλάζει. Ζ ω ές που εναλλάσσονται, πρωταγωνιστές τον χθες που δίνουν τη θέση τους σ ’αυτούς τον σήμερα. Στάχνα που χάνονται στο χρόνο... Και η ζωή ένα ατελείωτο μω σαϊκό που αφήνει ανεζίτηλα τα ίχνη τη ς καθώς η ιστορία εξελίσσεται και διαγράφει τους δικούς της κύκλους.

Εκδόσεις Διόπτρα www.dioptra.gr Αγ. Παρασκευής 40, Περιστέρι, Τηλ.: 210 3302828

δ:γράμματα από μακριά ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΧΙΝΑ

Οι κάρτες της Άντζελα Κάρτερ ίκοσι χρόνια κλείνουν φέτος από τον θάνατο της Άντζελα Κάρτερ, αυτής της πληθωρικής συγγραφέως που έδωσε νέες διαστάσεις στη «γυναικεία γραφή», μπολιάζοντάς την με μια γερή δόση μαγικού ρεαλισμού και πικαρέσκο αφήγησης, που καταπιάστηκε με όλα τα είδη του λόγου και επηρέασε, μέσα από τη διδασκαλία της στο περίφημο Πανεπιστή μιο East Anglia, γενιές νεότερων πεζογράφων. Πέθανε πολύ νωρίς, μόλις στα 51 της χρόνια, από έναν επιθετικό καρκίνο των πνευμόνων και μέσα σε τρεις μέρες ο εκ δοτικός της οίκος, Virago, ξεπούλησε όλα της τα βιβλία και υποχρεώθηκε σε επανεκδόσεις. Όχι βέβαια πω ς π πεζογραφία τπς Κάρτερ παραγνωρίστηκε όσο ζούσε -είχε τους πιστούς τπς, το φανατικό της milieu, ένα γενναίο μερίδιο σε λογοτεχνικά δείπνα και εμφανίσεις στπν τηλεόραση. Ό μως δεν επιδοκιμάστηκε τόσο όσο άφησαν να δια φανεί οι πολλές της νεκρολογίες. Ήταν δέκα χρόνια μεγαλύτερη και πολύ «γυναι κεία» για να συγκαταλέγει ανάμεσα στον Μάρτιν Ειμις, τον Ίαν Μακγιούαν, τον Τζούλιαν Μπαρνς, πυλώνες τότε, στα μέσα τπς δεκαετίας του ’80 και στις αρχές του ’90, του νέου βρετανικού μυθιστορήματος. Και ήταν είκοσι χρόνια νεότερη για να ανήκει σ’ αυτό που η ίδια θεωρούσε «εναλλακτικό πάνθεον», στη γενιά της Άιρις Μέρντοχ, της Ντόρις Λέσινγκ και της Μιούριελ Σπαρκ. Ζούσε, με τον άντρα της και τους δυο γιους της, στο Κλάπαμ, σ’ ένα σπίτι με βιολετί και πορτοκαλί τοίχους, ανάμεσα σε βιβλία, τόξα, χαρταετούς και κεραμικά, με τα που λιά να κυκλοφορούν ελεύθερα στα δωμά τια, αφού κάθε πρωί η Κάρτερ άνοιγε την

πόρτα του κλουβιού τους· ωστόσο το γρα φείο τπς αποτελούσε το άκρο αντίθετο αυ τής τπς γιορτής της φαντασίας που ήταν το σαλόνι της. Λιτό, σχεδόν γυμνό, απόλυτα τακτοποιημένο. Έτσι το βρήκε η φίλη της Σουζάνα Κλαπ, στην οποία λίγο πριν πεθάνει η συγγραφέας είχε αναθέσει τη διαχεί ριση των πνευματικών τπς δικαιωμάτων. Όμως στα συρτάρια της Κάρτερ καραδο κούσαν εκπλήξεις. Όχι, βέβαια, κάποιο ημι τελές μυθιστόρημα, αλλά ένας, ήδη γνω στός στην Κλαπ, ισχνός τόμος διπγπμάτων, που θα δημοσιεύονταν αργότερα με τίτλο

Αμερικανικά φαντάσματα και θαύματα του παλιού κόσμου, ένα κόκκινο τετραδιάκι όπου η Κάρτερ σημείωνε έσοδα και έξοδα, στριμωγμένες ανάμεσα στους φακέλους δεκάδες πλούσια χρωματισμένες ζωγρα φιές που απεικόνιζαν λουλούδια, γάτες, το πρόσωπο του μικρού της γιου και, βέβαια, σωρούς από ημερολόγια: απλά σχολικά τε τράδια, στα οποία η συγγραφέας είχε αρ χίσει να σημειώνει σκέψεις και σπαράγ ματα ζωής στη διάρκεια της δεκαετίας του ’60 και τα οποία κάλυπταν σχεδόν τριάντα χρόνια. Διακοσμούσε τα εξώφυλλα όπως συνήθιζαν να στολίζουν τα κορίτσια τπς γε νιάς τπς τα σχολικά τους βιβλία: λουλούδια, φύλλα, αγγελάκια και πότε-πότε η προσε κτικά κομμένη εικόνα του ναύτη από τα τσιγάρα Players. Η Κλαπ αναρωτήθπκε τι θα μπορούσε να τα κάνει, αλλά κατέληξε πω ς την απωθούσε π ιδέα της έκδοσης. Ήταν πολύ προσω πικά, πολύ ιδιαίτερα: η περιγραφή μιας «θο λής χρυσής μέρας» κάπου στα 1966’ ένας κατάλογος με τα διαφορετικά είδη πιθή κω ν μια συνταγή για σούπα με κύριο συ στατικό «άρχεις κόκορα»· σημειώσεις από

• επίκεντρο σ το ε π ίκ ε ν τ ρ ο τ η ς γ ν ώ σ η ς ...

διαλέξεις για τον Σαίξπηρ· λίστες και πάλι λίστες από βιβλία και ταινίες (καθώς φαί νεται, τπς άρεσε πολύ ο Γκοντάρ)· λυρι κές περιγραφές τπς φύσπς και ζοφερά παραλειπόμενα τπς λογοτεχνίας. Και, βέ βαια, ποιήματα, νεανικοί στίχοι που με τον πλούτο τπς έκφρασπς, τον φεμινι σμό τους και τπν δεξιοτεχνική χρήση των μύθων προοιωνίζονταν τα μυθιστορήματά τπς. Η Κλαπ προτίμπσε να τα αφήσει εκεί που τα βρήκε. Αυτό που αξιοποίπσε ωστόσο, και τώρα το προσφέρει στους αναγνώ στες με τπ μορφή μιας συγκινπτικής αναδρομής στπ φιλία τπς με τπν Κάρτερ, ήταν οι πολλές καρτ ποστάλ, «τα email του 20ού αιώνα», όπως τις χαρακτηρίζει, που τπς έστελνε η συγγραφέας με κάθε ευκαιρία. Εύγλωττες ακόμπ κι όταν τα μηνύματά τους είναι τρεις λέξεις μόνο, οι καρτ ποστάλ «συλλαμβάνουν την Άντζελα στο φτερό», καθώς λέει η Κλαπ, αναδεικνύοντας το χάρισμά της για την περιεκτική φράση, για «την ιστορία με μια λέξη». Ακόμα και οι εικόνες, στην μπροστινή πλευρά, που άλλοτε ενι σχύουν και άλλοτε αντικρούουν τα σύν τομα μηνύματα που τις συνοδεύουν, πε ριέχουν κρυμμένες ιστορίες: πολλές ανα τρέχουν σε ένα επεισόδιο της ζωής της ή υπαινίσσονται μια συνομιλία με την Κλαπ που έμεινε ανοιχτή. Αυτά τα τεκμήρια φιλίας δημοσιεύει σχολιασμένα στο βιβλίο της Μια κάρτα από την Άντζελα Κάρτερ η Σουζάνα Κλαπ. Είναι, με άλλα λόγια, μια ιδιότυπη βιογραφία -ίσ ω ς όχι πιο πλήρης, πάντως ουσιαστική και σίγουρα πιο πρωτότυπη από τις σχολαστικά συνθεμένες αφηγή σεις ζωής που τόσο αρέσουν στους Βρε τανούς. Ενα εικονογραφημένο ταξίδι σε μια πλούσια ζωή που ωστόσο, όπω ς η ίδια η Κάρτερ είχε γράφει, «το fin της ήρθε κάπως νωρίς σε τούτον τον siecle».

αντεθνι κώς δρώντες...

flllllEM E» Η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία γίνονται πράξη Κέντρο Διανομής Ασπροπύργου Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασττρόπυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείου Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ31Γ Γ' Είσοδος, 52 022 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννήματα 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μ αγούλα Τ: 210 55 17 880-881 F: 210 55 51 770

δ:ζενερ ίκ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ-ΙΚΑΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ

Για την αγάπη της φιλοσοφίας

Η Γκαράνς ρωτάει: «Δηλαδή, αν κατά λαβα καλά, όλοι εσείς εδώ είστε φιλόσο φοι;» Ο Λασεναίρ απαντά: «Γιατί όχι;» Η Γκαράνς αναφωνεί: «Α! Τι ωραία! Είναι χαρούμενη, είναι όμορφη, είναι καθαρή η φιλοσοφία!» Μετά, ένα πρωτοπαλίκαρο του Λασεναίρ τού προτείνει να διώξουν κάποιον που δεν έπρεπε να βρίσκεται εκεί. Αρπάζουν τον ανεπιθύμητο και τον πετάνε έξω, σπάζοντας τη βιτρίνα. δ 26

Μαρσέλ Καρνέ - Ζακ Πρεβέρ, Τα παιδιά

της γαλαρίας Ο μύθος, παντελώς ανυπόστατος και γε λοίος, ότι οι διανοούμενοι, οι καλλιτέχνες, οι λογοτέχνες, οι σκακιστές και οι φιλό σοφοι είναι κάτι όντα καχεκτικά, ασθε νικά, ευάλωτα, έχει καταρρεύσει από καιρό. Τ αχέως καταρρέει και ο μύθος ότι δεν σχετίζεται π λογοτεχνία με τη φιλο σοφία, ότι πρόκειται για δύο ασύνδετα επιτηδεύματα ή, μάλλον, πάθη. Μύθος αβάσιμος, που κατά καιρούς λησμονιό ταν κι ύστερα επανερχόταν στην έμπλεη μύθων χώ ρα μας.

Ο Μισέλ Φουκώ, όπω ς είναι γνωστό, αρ χίζει το βαρυσήμαντο έργο του Οι λέξεις και τα πράγματα (μτιρρ. Κωστής Παπαγιώργης, Γνώση) με ένα εκτενές παρά θεμα από τον par excellence βασιλέα της λογοτεχνίας, τον Χόρχε Λούις Μπόρχες. Π αρεμπιπτόντως, είναι εξόχω ς καλο γραμμένο, πυκνό και λίαν διαφωτιστικό το βιβλίο Φουκώ. Η σκέψη του, η προ σωπικότητά του, του ιστορικού Πωλ Βεν που μόλις κυκλοφόρησε (μτφρ. Γιώργος Καράμπελας, εκδ. Εστία). Ο Ζαν-Πολ Σαρτρ, πάντα διάκονος τόσο της φιλοσοφίας όσο και της λογοτεχνίας, θα μείνει οπω σδήποτε στο μυαλό και την καρδιά μας για τις Λέξεις (μτφρ. Ειρήνη Τσολακέλλη, Άγρα) και τη Ναυτία (μτφρ. Ειρήνη Τσολακέλλη, Πατάκης) και σε κα μία περίπτωση για την Κριτική του διαλε κτικού Λόγου και άλλα δικαίως ξεχα σμένα, αναιτίως ογκώδη αρρωστουργή-

ματα. Τα θυμηθήκαμε όλα αυτά τις προάλλες, μια παρέα πολυσυλλεκτική και πολυπολιτισμική, όπω ς θα έλεγε και κάποιος po litically correct χρονικογράφος (εμείς θα

λέγαμε απλώς: μια παρέα από ωραία, λίαν καλλιεργαμένα ρεμάλια), φίλοι από παλιά και από ποικίλες μεριές (είχαμε λογοτέ χνες, έναν μουσουργό, έναν ιστορικό τέχνπς, δύο φιλοσόφους, έναν φωτογράφο, ενώ δεν έλειπαν και οι εικαστικοί), για να κόψουμε κι εμείς μια βασιλόπιτα και να πούμε τις κουβέντες μας. Εκεί, ξέσπασε αίφνπς καβγάς μεγάλος, σ τον οποίο συμ μετείχαμε όλοι, ακούστηκαν πολλά και πολύ ενδιαφέροντα μες στην ένταση, και με θρυαλλίδα μια φ ράση του φιλόσοφου Λούντβιχ Βίτγκενσταϊν για τον λογοτέχνη Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Ο καβγάς έφτασε σε ντεσιμπέλ που θα ζήλευαν κι εκείνα τα τρομερά μηχανή ματα του φουτουριστή μουσικού Λουίτζι Ρούσολο, οι «θορυβοποιοί». Α πανωτές λύσεις σε πολλά από όσα εθίγησαν στη διάρκεια του καβγά και κατασίγαση των πιο ηχηρών εηιχειρηματολογούντων έφ ε ραν ορισμένες, καλοδιαλεγμένες παρά γραφοι αντλημένες επί τόπου από το πο λύτιμο Φιλοσοφικό λεξικό του Cam bridge, τις 1.381 σελίδες του οποίου επιμελήθηκε ο Robert Audi. Ο τόμος αυτός, που προσφ άτω ς κυκλοφόρησε από τις

εκδόσεις Κέδρος, με την φροντίδα των εκλεκτών Στέλιου Βιρβιδάκη και Γιώργου Ξηροπαΐδη, είναι φυσικά απαραίτητο συμπλήρωμα στη βιβλιοθήκη κάθε φίλου που ακόμα και σ’ ένα σκοτεινό καπηλειό έχει την έκλαμψη να φλυαρήσει και να καβγαδίσει για τον Βίτγκενσταϊν, για τον Αντόρνο, τον Χούσερλ, τον Θωμά τον Ακινάτη, την τελεστική θεωρία των επιρ ρημάτων ή το παράδοξο του απρόσμενου διαγωνίσματος. Σχεδόν εφ τά πυκνο γραμμένες είναι οι σελίδες που καλύ πτουν το λήμμα Χέγκελ, στο εν λόγω λε ξικό, ενώ δεν απουσιάζουν λιγότερο επι φανείς φιλόσοφοι, όπω ς ο τόσο μακρινός Βέλγος Ερρίκος της Γάνδης (1217-1293), ο Φινλανδός Ζάακο Χίντικκα (γεν. 1929) ή ο Κινέζος Χσι Φου-κουάν (1903-1982). Για την αγάπη της φιλοσοφίας, λοιπόν, το Φιλοσοφικό λεξικό του Cambridge, από τον Κέδρο. Για μιαν αγάπη που αναπό δραστα προξενεί και αντιμαχίες έντονες, πάντα όμως εποικοδομητικές, και εντέλει βαίνουσες σε μιαν ωραία συμφιλίωση μέχρι τον επόμενο καβγά! Μαρούσι, 16 Ιανουάριου 2012

Θ Ο Λ Ω ΡΗ Σ Κ Α Λ Λ ΙΦ Α Τ ΙΔ Η Σ ΘΟΑίΙΡΗΣ ΚΑΛΛΙΦΑΤ1ΑΗΣ

Ο Άγιος Ηρακλής

Ά γ ι ο ς

Η ρ α κ λ ή ς

0 Θοδωρής Καλλιφατίδης, με τον γνωστό προσωπικό του τρόπο, αφηγείται τη ζωή του πιο αγαπημένου ήρωα της Ελληνικής Μυθολογίας. Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΓΑ Β ΡΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

τηλ.

210 3 22 88 39 , w w w .g a v r ie lid e s b o o k s .g r

ως αναγνώστης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

Είδη εκρήξεων

Νταβίντ Γκρόσμαν Στο τέλος της γης Μετάφραση: Λουίζα Μιζάν Καστανιώτης, 2011 σελ. 755, € 19,17

αφνικά, μετά την τριακοσιοστή σεI- I λίδα ενός ώ ς τότε μάλλον κουραστικού μυθιστορήματος, δυο εικό νες - επεισόδια αλλάζουν το ρυθμό στο αίμα του αναγνώστη. Το πρώ το είναι μια ανάμνηση της αφηγήτριας για το μικρό γιο της, τότε που ήταν δεκαοκτώ μηνών: τον παρατηρεί ένα πρωί να σηκώνεται από το κρεβατάκι του, να βγαίνει στον κήπο του ξενοδοχείου όπου μένουν και να παρατηρεί έκθαμβος το ηλεκτρικό πο τιστήρι. Στέκεται κάπως μακριά για να αποφεύγει τον κύκλο του νερού, κάποια στιγμή όμως τον παίρνουν τα σκάγια και γίνεται μούσκεμα. Η μητέρα στέκεται και τον παρατηρεί, καταπολεμώ ντας την τάση της να επέμβει, θέλοντας, για πρώτη ίσως φορά, να τον αφήσει να ανακαλύψει τα μυστήρια της ζωής μόνος του. Ο μι

κρός διστάζει ανάμεσα στη σκέτη πίκρα και το κλάμα, όταν την προσοχή του απο σπά ένα δεύτερο θαύμα: στον δρόμο περνά ένα γέρικο άλογο, που σέρνει, ή το σέρνει, ένας ακόμα πιο γέρος καβαλάρης, συλλέκτης παλιοσίδερων και σκουπιδιών. Ο μικρός λατρεύει το θέαμα και τα πρό σωπα, ξεχνά ποτιστήρια, μουσκέματα, ξε νοδοχεία και γονείς και αρχίζει να ακο λουθεί τη γέρικη κομπανία. Η μητέρα ανησυχεί, αλλά κάτι τη σπρώχνει να μην βάλει τέλος, απλώς ακολουθεί κι αυτή, προσπαθώντας να μείνει απαρατήρητη. Ο μικρός περπατά συνεπαρμένος, οι γέροι, η φύση και η φυγή τον γεμίζουν και τον ηρεμούν. Η μητέρα βλέπει το δόσιμό του και τη δύναμή του και νιώθει το πρώ το σφίξιμο από τα πολλά που ξέρει ότι θα νιώσει για τα παιδιά της: με ξέχασε, δεν με χρειάζεται, θα μου φύγει, η ζωή του εί ναι αλλού. Τότε ο μικρός, σαν να την άκουσε αλλά και σαν να ήξερε από πάντα ότι τον ακολουθεί, εγκαταλείπει τους νέ ους φίλους του, γυρίζει προς τη μεριά της, ανοίγει τα μάτια και την αγκαλιά του και της φωνάζει: Μαμά, ένα κουνέλι (στα παιδικά του βιβλία όλα τα ζώα με μεγάλα αυτιά ήταν κουνέλια). Η δεύτερη εικόνα, αμέσως μετά, δεν εί ναι φλας μπακ. Η αφηγήτρια, μεσήλικας πια, με τον πρώην μπόμπιρα να έχει καταταγεί στο στρατό και να περιμένει να πάει στο μέτωπο, βρίσκεται σε μια εκ δρομή στο βιβλικό τοπίο της Γαλιλαίος, με έναν εγκάρδιο φίλο και πρώην εραστή της, με τον οποίο μιλά κυρίως για το γιο

της (για να ξορκίσει το φ όβ ο της και να τον κρατήσει ζωντανό, ας αποκαλύψω αυτό μόνο το μυστικό). Ενώ μιλούν ακούγονται αλυχτίσματα και γρήγορα βρί σκονται περικυκλωμένοι από μια αγέλη άγριων και αγριεμένων σκύλων. Προ σπαθούν να αμυνθούν, ο άντρας τής λέει να μείνει ακίνητη, να πιάσει ένα μεγάλο ξύλο και να είναι έτοιμη, εκείνη παγώνει και το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να βυθιστεί σ το παρελθόν. Τ ης έρχεται πάλι στο μυαλό ο γιος της, φοβάται ότι αν στα ματήσει να τον σκέφτεται κάτι πολύ κακό θα του συμβεί, αλλά της έρχεται και μια ανάμνηση απροσδιόριστη, αρχέγονη. Αρχίζει να σφυρίζει, σαν να ήταν κι η ίδια σκυλί ή γητευτής και τα άγρια σκυλιά κον τοστέκονται, σαν να ηρεμούν π ρ ο ς στιγ μήν. Όταν όμως σταματά για ανάσα, ένας μαύρος σκύλος, προφ ανώ ς αρχηγός της αγέλης, της επιτίθεται. Δεν κάνει τίποτα, αλλά ο άντρας ορμάει και τον διώχνει με φ ω νές και πέτρες. Η γυναίκα ξανασφυρί-

ζει και τα σκυλιά σιγά-σιγά απομακρύ νονται, εκτός από ένα, μια σκύλα, που τους ακολουθεί από διακριτική απόσταση και λίγο αργότερο θα φάει από τα χέρια της. Ο φόβος, η απειλή της βίας, η επι βίωση γέμισαν τα κορμιά των ανθρώπων, που μέχρι τότε τρέφονταν μόνο με λόγια. Κι αν αντιστέκονται να πέσουν αμέσως ο ένας στην αγκαλιά του άλλου είναι γιατί οι αναμνήσεις τους και η σκιά ενός μελ λοντικού θανάτου τούς βαραίνουν. Το τελευταίο βιβλίο του Νταβίντ Γκρόσμαν είναι άνισο. Προσπάθησε να χωρέσει στην ιστορία της Όρα, του γιου της και των δύο εραστών της, όλη την ιστο ρία του Ισραήλ, της διαρκούς κατάστα σης πολέμου, ανασφάλειας και πύκνωσης των αισθήσεων. Και για δυο σκηνές, που συνδυάζουν την τρυφερότητα με την απελπισία, την αθω ότητα με τον αισθη σιασμό, το ατομικό με το συλλογικό και το σύμβολο με την πραγματική ζωή, σ χε δόν το κατάφερε. 1

Π ΕΤΡΟ Σ

M A P K ΑΡΗ Σ

Π ερ α ίω σ α Τι θα κάναμε όλοι εμείς, που σηκώνουμε καθημερινά ,\Trnm το φορτίο της κρίσης, αν κάποιος που υπογράφει σαν «εθνι ■PB· κός φοροεισπράκτορας» άρχιζε να σκοτώνει φοροφυγάδες,

III JL ^

«' - -

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

για να γεμίσει τα ταμεία του κράτους; Πώς θα αντιδρούσαμε; Η Π ερ α ίω σ η είναι το δεύτερο μυθιστόρημα της Τ ρ ιλ ο γ ία ς τ η ς Κ ρ ίσ εω ς του Πέτρου Μάρκαρη. Και είναι ένα μυθιστόρημα «κρίσεως» ανάμεσα στο καθήκον και στη συνείδηση.

Γ Α Β ΡΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

τηλ.

210 322 88 39 , w w w .g a v r ie lid e s b o o k s .g r

δ για τα παιδιά ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Αναγνώσεις: ιστορίες και εικόνες που ξεχωρίζουν Catherine Zarcate, Το βου βάλι και το πουλί, Εικόνες: Olivier Charpentier, Μετά φραση: Γεωργία Τσάκωνα, Ηλίβατον, 2011

Τ ο παραμύθι: Μια φ ορά κι έναν καιρό ήταν δυο φίλοι: ένα τεράστιο βουβάλι κι ενα μικρό κίτρινο πουλί. Το βουβάλι πλα τσούριζε στα νερά μιας λίμνης και το πουλί, καθισμένο πάνω στο κέρατό του, το συντρόφευε τραγουδώντας. Ό ταν ο άνθρωπος λέει στο βουβάλι ότι υπάρχει δουλειά να γίνει, οι δυο φίλοι πηγαίνουν μαζί: το βουβάλι σέρνει το αλέτρι και το πουλί τού κελαϊδάει. Και περνάει ο και ρός... και φτάνει η ώρα της συγκομιδής. Το πουλί τσιμπολογάει μερικούς σπόρους ρύζι, ο άνθρω πος δυσανασχετεί και το βουβάλι παρεμβαίνει εξηγώντας ότι ο φίλος του δούλεψε μαζί τους για να πά ρουν τη σοδειά. Απλό, απλούστατο πα ραμύθι, γεμάτο σοφία και νοήματα, που μιλάει σε όλους, ανεξάρτητα από την ηλι κία τους, για τη δικαιοσύνη και τη χαρά της δουλειάς, για τη μοιρασιά και την αλ ληλεγγύη, για τη θέση των μικρών στην κοινωνία. Η Catherine Zarcate είναι γαλλίδα παραμυθού και τα τελευταία χρόνια συγγραφέας παραμυθιών για μικρούς και μεγάλους. Το παραμύθι της διατηρεί την προφορικότητά του, η γλώσσα έχει ρυθμό και μοιάζει σαν να έχει μεταφερθεί στο χαρτί η επικοινωνία που δημιουργείται με το κοινό που παρακολουθεί τη ζων τανή αφήγηση. Οι εικόνες: Σε μια συνέντευξή του ο ει-

κονογράφος είπε ότι πήρε ένα «ανεπε ξέργαστο» κείμενο και προσπάθησε να οργανώσει γύρω του ένα περιβάλλον που να μιλάει. Πράγματι, τα έντονα χρώματα στις μεγάλες διπλές σελίδες, οι λεπτομέ ρειες που δίνουν ερεθίσματα για τον χα ρακτήρα των ηρώων, όπω ς τα αραβουρ γήματα που ξεπηδούν από το στόμα του πουλιού και οι στάσεις του ανθρώπου και των ζώων, οι νύξεις για το χώρο όπου δια δραματίζεται η ιστορία, οι ορυζώνες, το φως, η φύση που καλείται ο άνθρωπος να δαμάσει και η οποία τον αποζημιώνει με τους καρπούς της, οι εικονογραφικές αναφορές στις αγροτικές εργασίες κά νουν το παραμύθι πλουσιότερο και δίνουν κλειδιά για περισσότερες αναζητήσεις.

I B B jfS fl

Αμάντα Μιχαλοπούλου, Τ+Υ = Αγάπη για πάντα, Εικόνες: Σοφία Τουλιάτου, Πατάκης, 2011

Η ιστορία: Σ’ ένα σπίτι, μια φορά, ένα λαπτοπ και μια τηλεόραση αγαπήθηκαν και αποφάσισαν να κλεφτούν για να ζήσουν την αγάπη τους και να απαλλαγούν από την πολύωρη λειτουργία που τους επι βάλλουν οι ιδιοκτήτες τους. Τα αντικεί μενα της τεχνολογίας αποκτούν ανθρώ πινη υπόσταση και κρίνουν τη ζωή στο σπίτι των ανθρώπων. Αφήνουν λοιπόν ένα γράμμα προτρέποντάς τους να βρουν άλλες διεξόδους για να ομορφύνουν τις μέρες τους. Η κυριαρχία της τηλεόρασης

στην καθημερινότητα και η ενασχόληση με τον υπολογιστή από μικρούς και με γάλους είναι θέματα με τα οποία έχουν καταπιαστεί συγγραφείς και συγγραφείς στο χώρο του παιδικού βιβλίου. Όλα τα παρόμοια βιβλία έχουν σκοπό να πείσουν τους αναγνώστες ότι, καλά όλα αυτά, όμως η ζωή είναι αλλού. Στο ίδιο κατα λήγει και η Αμάντα Μιχαλοπούλου, αλλά απέχει έτη φωτός από τους συναδέλφους της. Η εμπειρία της στη λογοτεχνία την οδηγεί, σ ’ αυτό το βιβλίο, στην τολμηρή επιλογή να αφαιρέσει από τη γραφή της όλα τα παιδικότροπα στοιχεία, παρόλο που απευθύνεται σε παιδικό κοινό. Έτσι ανατρέπει δημιουργικά την ιδέα «γράφω παιδικά για τα παιδιά», και μάλιστα σε μια σειρά για μικρά παιδιά που πρωτοξεκινούν το διάβασμα. Γράφει λοιπόν απλά, λιτά και έντονα, χτίζοντας μια σχέση ίσος προς ίσον ανάμεσα στους χαρακτήρες της ιστορίας και στους αναγνώστες. Οι εικόνες: Η εικονογράφηση της Σοφίας Τουλιάτου ενισχύει το κείμενο, οργανώ νοντας στις σελίδες περιβάλλοντα που

δημιουργούν από μόνα τους εννοιολογικές ενότητες. Το επιτυγχάνει συνδυάζον τας το αιχμηρό σχέδιο στις μορφές, τις μι κρές εικονογραφικές λεπτομέρειες που σχολιάζουν τα γεγονότα, το κολάζ εδώ κι εκεί που μας θυμίζει ότι η ιστορία που δια βάζουμε είναι δική μας και δεν στερείται αλήθειας και φυσικά τα χρώματα, που επίσης προσφέρουν με τους συμβολι σμούς τους, όπω ς π.χ. το μαύρο φόντο των σελ. 20-21, όπου τα μηχανήματα αναρωτιούνται για το σκοπό της ύπαρξής τους, ή το ροζ της σελ. 32, που τονίζει την τρυφ ερή συγκέντρωση της οικογέ νειας μακριά από την τηλεόραση. Αξιοπρόσεχτα βιβλία απ’ όλες τις από ψεις, αν και πολύ διαφορετικά! Το μεν δί δυμο Zarcate/Charpentier επιβεβαιώνει ότι το παραδοσιακό παραμύθι δεν έχει πεθάνει και μπορεί να γίνει πηγή έμπνευ σης για τους σημερινούς δημιουργούς, οι δε Μιχαλοπούλου/Τουλιάτου προτείνουν έναν γόνιμο μοντερνισμό κάνοντας μια τομή στο χώρο των βιβλίων για την πρώ τη σχολική ηλικία. 1

Ποιήματα Σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ικ ή έκδοσ"/}

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΓΑ Β ΡΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

τηλ

210 3 228839, w w w .g a v r ie lid e s b o o k s .g r

δ:χω ρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

Διονύσης Μαρίνος

Χαμένα κορμιά ετά την Ελευθερία Δημητρο- σης, να προβάλει η γραφή την αυτομανωλάκη, πριν από μερικά συνειδησία της, διατηρεί την ανωνυ χρόνια, και τον Δημήτρη Οι μία των ηρώων του σε όλο το μήκος κονόμου, λίγο πιο πρόσφατα, ήρθε η του κειμένου. Ω στόσο η μετάβαση σειρά ενός τρίτου πρωτοεμφανιςόμε- από το αφηρημένο στο συγκεκρι νου, του Διονύση Μαρίνου, να γράψει μένο, από το ανώνυμο πρόσωπο ένα πεζογράφημα πολιτικής φ αντα στον ονομασμένο ήρωα με σάρκα σ ίας με μετακαταστροφική ατμό και οστά, σημαίνει και τη μετάβαση σφαιρα, που σ τόχο έχει, πέρα από το του συγγραφέα σε μια ωριμότερη προφ ανές πολιτικό σχόλιο, να προσ- διαχείριση του πραγματολογικού υλι δώσει και μια υπαρξιακή χροιά στον κού του. Έτσι, οι ήρωες του Μαρίνου προβληματισμό που θέτει. Και αν το μένουν κάπως μετέωροι, αναποφά πολιτικό, για προφανείς λόγους, έχει σιστοι ανάμεσα στην ύπαρξη και την επανεμφανιστεί με ιδιαίτερη ένταση ανυπαρξία. τον τελευταίο καιρό, η υπαρξιακή διά Ο Μαρίνος τηρεί με ευλάβεια, σε σταση δεν είναι λιγότερο παρούσα όλες τις πτυχές της αφήγησής του, στην πρόσφατη πεζογραφική παρα την απόσταση από το υλικό του. Εύ γωγή. στοχη επιλογή για ένα κείμενο μεταΣτα Χαμένα κορμιά μερικές αδικαιο καταστροφικής χροιάς, όπου η ει λόγητες, αναίτιες εξαφανίσεις πυρο ρωνεία είναι εκ των ων ουκ άνευ δοτούν αλυσιδωτές αντιδράσεις στο προκειμένου να αποδοθεί η ατμό κοινωνικό σώμα, στην εκτελεστική σφαιρα ενός τέλους εποχής. Επίσης και δικαστική εξουσία. Στη γενική εκμεταλλεύεται ορισμένες οικείες αναστάτωση που ακολουθεί, οι ατο σκηνές, για να σχολιάσει πτυχές της μικοί βίοι των (ανώνυμων) πρωταγω καθημερινότητας ή τον παραλογισμό νιστών διαπλέκονται με στιγμιότυπα της δημόσιας ζω ής μας, ενώ με τον της συλλογικής ζωής, άλλοτε σε ει ψυχρό τριτοπρόσω πο (ή, ενίοτε, σε ρωνικό και άλλοτε σε πλαγίως καταγ- α' πληθυντικό πρόσωπο) αφηγητή γελτικό τόνο, μέχρι να επέλθει η κά του χειρίζεται εύστοχα τις καταστά θαρση με τη μορφή της σιωπής. Το σεις. παρελθόν μας διά παντός υπονομευ Τα Χαμένα κορμιά αφήνουν μια υπό μένο. σχεση. Έ να πιο εύφλεκτο λογοτε Ο συγγραφέας, πιστός σ’ ένα από τα χνικό ταπεραμέντο κρύβεται πίσω ιδρυτικά χούγια του μοντερνισμού - από τις αράδες τους, που τα, κάπως αλλά και της μεταμοντέρνας αντίλη στενά και ψυχρά, όρια της πολιτικής ψ η ς - που θέλει τον ήρωα να χάνεται αλληγορίας μοιάζουν να το συγκρα προκειμένου, σ το σύνολο της αφήγη τούν.

Τετράγωνο, 2011 σελ. 157 € 14,90

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Ν

ΝΑΓΚΙΜΠ ΜΑΧΦΟΤΖ ΣΤΗΝ ΚΑΡΔΙΑ ΤΗΣ ΝΥΧΤΑΣ

Ο Γκάαφαρ Ιμπραήμ Σάγιεντ ελ Ράουι έχει ένα μότο: «Είθε η ιερή παράνοιανα γεμίζει τη ζωή μας ως την τελευταία μας πνοή». Μια βραδιά, σ’ ένα καφενείο στο παλιό Κάιρο, αποφασίζει να μιλήσει για όσα πέρασε. Έπειτα από κάποιες όλότελα λανθασμένες αποφάσεις, έχει χάσει τα πάντα: την οικογένειάτου, τη θέση του στην κοινωνία, την περιουσίατου. Οδηγημένος από τα πάθη του, παντρεύτηκε από έρωτα μιαπάμφτωχη νομάδα και αναγκάστηκε να πληρώσει ένα υψηλό τίμημα. Από μιαζωή γεμάτη ανέσεις και με το μέλλον του εγγυημένο από τον πλούσιο παππού του, κατέληξε, μετά την αποκλήρωσή του, ζητιάνος.

1916-1956. Στην καρδιάτης Ανατολής, τέσσερις οικογένειες -μια εβραϊκή, μιαπαλαιστινιακή, μια ιρακινή και μιααιγυπτιακή-, πρόσωπα εύθραυστα και δυνατά, ευαίσθητα και συνάμα μαχητικά, προσπαθούν να επιβιώσουν από το ναυάγιο στο οποίο τους έχει οδηγήσει η Δόση. Χιλιάδες χιλιόμετρα από εκεί, ένας Γάλλος διπλωμάτης παρατηρεί, αδύναμος, τα προεόρτια της καταστροφής, ενώ στο μυαλότου αντηχεί μιατελευταία ερώτηση: ο θόρυβος από τις βόμβες θα καλύψει για πάντα την πνοή του γιασεμιού;

ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

ΠΟΛΥΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Μ ε αυτό το συναρπαστικό μυθιστόρημα, ο Ζιλμπέρ Σινουέ δείχνει πώς, από την αλαζονεία κάποιων, μια ολόκληρη περιοχή του κόσμου βυθίστηκε στον πόνο και στη δυστυχία.

Αναζητήστε περισσότερους από 300 τίτλους e-book στο www .psichogios.gr! ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Εσείς κι εμείς πάντα σ’επαφή!

Ό τ α ν κ λ ε ίν ε ι έ ν α Β ιβ λ ίο , α ν ο ίγ ε ι έ ν α ς κ ύ κ λ ο ς

www.psichogios.gr

ε π ικ ο ιν ω ν ί α ς !

Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr Ακαλώντας χωρίς χρέωση στο 800 11 6464 64 και κερδίστε προνόμια και δώρα.

ρψτησεις , ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ

ο ραντεβού ήταν στο σπίτι του στην Κηφισιά. Πρωινό με σ υν νεφ ιά και κα θα ρ ή ατμ ό σφαιρα. «Θυμάσαι να έρθεις;», με ρώ τησ ε σ το τηλέφ ω νο, και σ υμπλή ρωσε: «Βάλε σημάδι τη στρογγυλή πολυκατοικία μετά το δά σ ο ς των Αναβρύτων». Πώς να ξεχάσω αυτό το έκτρωμα; Σε υ ποδέχεται το σπίτι και ο κήπος. Μ εγάλος, αναρχικός. «Μισώ το γκαζόν», λέει. Βλέπω τα οπω ρ ο φ όρα, αλλά το μάτι αιχμαλωτίζει μια μεγάλη γέρικη -δη λ α δ ή τι γέρικη, 150 χρόνω ν και β ά λ ε- ελιά. «Κάποτε εδώ υπήρχαν μόνο χώμα και δένδρα. Η πρώ τη εκδοχή του σπιτιού που βλέ πεις ήταν μια παράγκα, με έφερναν τα καλοκαίρια για καθαρό αέρα, υπήρχε, βλέπεις, και η φυματίω ση τότε. Παλιότερα απέναντι έβλεπα το δάσος, η χούντα όμω ς επέτρεψ ε και κτίστηκαν αυτά τα μ πετονένια θηρία. Οπότε μου ’μείνε ο κήπος να τον διατηρώ με νύ χια και δόντια». Ο Αλέξης είχε να βγάλει μυθιστόρημα από το 2002. Θυμηθήκαμε π ότε πρωτογνωριστήκαμε. Ή ταν η εποχή της Μεγάλης πομπής, του πρώ του μυθι σ τορήματος που αναφ ερόταν στην εποχή τω ν γεγονότω ν του Π ολυτε χνείου και λίγο μετά. «Υπήρχε ένα κλίμα πνευματικό, τότε, και στην ΚΝΕ. Τα νέα παιδιά είχαν μια ανάγκη να δουν τα πράγματα από μια άλλη σκοπιά, όχι μόνον την πολιτική». Θυ μάται μάλιστα ότι τον είχε καλέσει να τον γνωρίσει η Ρούλα Κουκούλου, από το Π.Γ. του ΚΚΕ. «Με έστησε στον τοίχο, γιατί το μυθιστόρημα, κατά τη γνώ μη της, δεν έδινε πρ ο οπτική. Αυτό είναι δικό σ ας καθήκον, θυμάμαι τη ς είπα. Φ οβερές εποχές»,

συμπληρώνει, «αλλά αυτοί επικράτη σαν γιατί είχαν τους μηχανισμούς στα χέρια τους». Συζητάμε για το πώ ς λί γ ες εκατοντάδες που ήρθαν από την εξορία κα τά φ ερα ν να υποτάξου ν σ την αντιδημοκρ ατική ν οοτρ οπία το υ ς τις γενιές που είχαν μεγαλώσει με το ροκ αλλά και με τον θαυμασμό σ τους αγώνες τη ς αριστερός. Ο λό γο ς έρχεται στο αδιέξοδο σήμερα. «Ξέρεις γιατί ο κόσ μος δεν θέλει τις εκλογές; Ό χι λόγω τη ς οικονομικής κρίσης, αλλά δεν ξέρει τι να ψ ηφ ί σει». Είναι φιλικός, λίγο σκεπτικός. Ο χαμό ς της γυναίκας του δεν τον έχει αφήσει ανεπηρέαστο. Μιλάει συχνά για την Αύρα του σαν να ζει ακόμα σε αυτό το σπίτι. Μιλώντας για το τελευ ταίο του βιβλίο Σκοτεινές επιγραφές λέει σκεπτικός: «γνωρίζεις μέσα από τον θάνατο τω ν κοντινών σου αν θρώ πω ν και το δικό σου θάνατο». Του αναφ έρω ότι και ο ή ρω ας του τε λευταίου το υ μυ θισ τορ ήματος, ο Γιάννης, έχει χάσει τη δική του γυ ναίκα, τη Χλόη. «Έ χεις δίκιο», σ υμ φωνεί, «ο Γιάννης ίσως είμαι εγώ, αλλά ίσως είμαι και η Χλόη και πολ λοί άλλοι ήρω ές μου μαζί». Ακολού θησε μια εκτενής συνέντευξη για το τελευταίο του βιβλίο Σκοτεινές επι γραφές. Μου είπε ότι έδω σε μεγάλη πρ ο σ ο χή στην αλλαγή τη ς φ όρμας. Τον είχε συνεπάρει. Ο προσω ρινός αποχαιρετισμός έγινε και πάλι στον κήπο. Έ παιρνε γλυκές πόζες πάνω στο πέτρινο παγκάκι για να φ ο τ ο γραφ ηθεί με φ όντο την αγαπημένη του ελιά. Η συννεφιά σ τεφ άνω νε τη μέρα.

δ : συνέντευξη ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟ

Τ ο ν έ ο τ ο υ μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α Σκοτεινές επιγραφές είνα ι έ ν α π ο λ υ π ρ ό σ ω π ο έ ρ γ ο π ο υ κ ιν είτα ι σ τ η ν Α θ ή ν α τ ο υ σ ή μ ε ρ α . Μ ε π ο λ λ έ ς εν— δ ια φ έ ρ ο υ σ ε ς μ ο ρ φ ο λ ο γ ικ έ ς κ α ιν ο τ ο μ ίε ς σ ε σ χ έ σ η μ ε π α λ ιό τ ε ρ α 36 έ ρ γ α τ ο υ , ο Α λ έ ξ η ς Π α ν σ έ λ η ν ο ς α ν ο ίγ ε ι τ α μ υ θ ισ τ ο ρ η μ α τ ικ ά τ ο υ | | χ α ρ τ ιά κ α ι μ α ς ξ ε ν α γ ε ί σ τ α σ κ ο τ ε ιν ά μ ο ν ο π ά τ ια τ η ς α ν θ ρ ώ π ιν η ς | ψ υ χ ή ς κ α ι τ ις υ π ό γ ε ιε ς δ ια σ υ ν δ έ σ ε ις τ η ς μ ε α ν θ ρ ώ π ο υ ς κ α ι γ ε γ ο 8 νότα . Γιατί τιτλοφορήσατε το βιβλίο σας Σκοτεινές επιγραφές-, Είχα σκεφτεί στην αρχή να το πω «Γιάννης και Χλόη» κατά το Δάφνις και Χλόη, είχα σκεφτεί κι άλλα. Κατέληξα στις Σκοτεινές επιγραφές γιατί έδινε πε ρισσότερο το κλίμα του βιβλίου. Ξέρεις, τα τελευταία χρόνια υπάρχει ένα κυνήγι

για τον πιασάρικο τίτλο. Αλλά αν σκεφτείς κάποια βιβλία που έχουν μείνει στους αιώνες, π.χ. Πόλεμος και ειρήνη, ο τίτλος του είναι μάλλον ηλίθιος και δεν παίξει κανέναν ρόλο. Ούτε τα εξώ φυλλα παίξουν ρόλο, τα βιβλία του Γκαλιμάρ έχουν χρόνια μόνο τον τίτλο και τον συγγραφέα σε άσπρο φόντο.

Σας παίδεψε αυτό το βιβλίο; Ναι, όπω ς φαίνεται -κα ι νομίζω ότι φαίνεται- το θέμα μοό υπαγόρευσε και αλλαγή ύφους, δομής και στυλ, και μέ χρι να πεισθώ ότι δεν έκανα ένα άτσαλο κολάζ πέρασε πολύ καιρός, με πολλά γραψίματα, μέχρι που πείστηκα ότι έφτασα στα όριά μου και το παρέ δωσα. Νομίζω όμως ότι υπάρχει μια γραμμή που ενώνει αυτό το βιβλίο με τα προηγούμενα, τις Βραδιές μπαλέτου, τον Κουτσό άγγελο, ή όχι; Βεβαίως υπάρχει. Πολλοί λένε ότι τα βιβλία μου δεν μοιάζουν το ένα με το άλλο. Στο βάθος μοιάζουν πολύ με ταξύ τους. Έ να σημαντικό κεντρικό σημείο είμαι εγώ, ο συγγραφέας. Ο άν θρω πος πίσω από το βιβλίο που δοκι μάζει διάφορους τρόπους ανάπτυξης του ίδιου θέματος με πολλές παραλ λαγές και πολλές διαφοροποιήσεις. Δεν χάνεται μέσα στα βιβλία μου η φωνή και η προσωπικότητα του συγ γραφέα. Τρεις ήρωες υπάρχουν στις Βραδιές μπαλέτου, αλλά και ο νεαρός Νότης Σεβαστόπουλος της Μεγάλης πομπής υπάρχει στα παιδιά του Γαλα τσίου που αναφέρω. Ποια είναι η διαφορά των ση μερινών ηρώων σας από τους παλιότερους; Αυτή τη φορά οι βασικοί ήρω ές μου έχουν χάσει το παιχνίδι και το συνει δητοποιούν μέσα από την εξέλιξη της ιστορίας. Είναι η προετοιμασία τους για την έξοδο. Νομίζω ότι στο Σκοτεινές επιγραφές είχα μια μεγαλύτερη προ

σωπική ελευθερία. Παίζω με τη φόρμα, παρεμβάλλω ποιητικές στιγμές, δύο ξεκάρφω τες φράσεις που αποτελούν μια ενότητα, ανακατεύω τις αφηγημα τικές φωνές, με τριτοπρόσω πη αλλά και πρω τοπρόσωπη αφήγηση, ακόμα υπάρχουν στιγμές που ο συγγραφέας γυρίζει απευθείας και μιλάει στον ανα γνώστη. Μια ελευθερία που δεν την είχα τολμήσει παλιότερα, αλλά σε αυτό το βιβλίο με διευκόλυνε και το θέμα. Διαπιστώνω ότι σε αυτό το μυ θιστόρημα κινείτε ένα μεγάλο αριθμό προσώπων, δεν έχει κάποια ιδιαίτερη δυσκολία αυτό; Το μυθιστόρημα είναι πολυπρόσωπο εκ των πραγμάτων. Κινώ πολλά πρ ό σωπα ταυτοχρόνως και νομίζω ότι αυτό σημαίνει μυθιστόρημα. Μπορεί να ξεκινήσω από 2-3 ή 4 ήρωες αλλά, καθώ ς γυρίζω πίσω στο παρελθόν τους, βλέπω να αναπτύσσονται πλάι τους κι άλλα πρόσωπα. Ο καθένας από αυτούς έχει μια ιστορία. Οι ιστορίες τους δεν σχετίζονται υποχρεωτικά με ταξύ τους, κάπου όμως ακουμπούν. Έ να από τα μοτίβα του μυθιστορήμα το ς είναι ότι παίζουν ρόλο άνθρωποι στη ζωή μας που μπορεί ποτέ να μην τους γνωρίσουμε. Ο μυθιστοριογράφος, κοιτώντας από πάνω, μπορεί να δει αυτές τις συνάψεις ανθρώπων. Μήπως όμως χάνονται οι επιμέρους χαρακτήρες μέσα στο πλή θος; Ναι, κάποιοι χάνονται. Η αίσθηση που θέλω να μεταδώσω είναι αυτή του άγνωστου και του απροσπέλαστου. Δεν με ενδιαφέρει τόσο να δώ σω προ-

δ: συνέντευξη

σ οχή σε κάθε χαρακτήρα και να τον αναλύσω όσο το να δώ σω μια σκιά που περνάει δίπλα από τη ζωή κά ποιου, που μπορεί και να την επηρε άζει στον έναν ή άλλο βαθμό.

Αλέξης Πανσέληνος Σκοτεινές επιγραφές Μεταίχμιο, 2011 σελ. 543, € 18,80

Πώς θα χαρακτηρίζατε τους τρεις βασικούς σας ήρωες; Οι τρεις βασικοί μου χαρακτήρες εί ναι άνθρωποι με ελαττώματα, που στη γεροντική ηλικία γίνονται πιο έν τονα. Δεν είναι αρνητικοί χαρακτή ρες, δηλαδή κακοί. Ο «κακός» του μυθιστορήματος είναι η ίδια η ζωή, η οποία μας φέρνει χωρίς να ξέρουμε «το γιατί και πώς» και μας παίρνει επίσης χωρίς να ξέρουμε «το γιατί και πώς». Βέβαια και ο θ άνατος είναι μια ολοκλήρωση και μια ratio για τη ζωή. Πώς τους φτιάχνετε; Οι ήρω ές μου συντίθενται από πολ λούς ανθρώπους. Βεβαίως, ο μόνος άνθρωπος που γνωρίζω σε βάθος εί ναι ο εαυτός μου. Παίρνω λοιπόν από μένα και σκέφτομαι «πώς θα αντιδρούσα αν ήμουν ο Γιάννης, ο Πίπης, η Χλόη...» Δεν επέμεινα πολύ στην ψυχογραφία των ανθρώπων όσο στη συμπεριφορά τους, στον τρόπο που κινούνται και αντιδρούν, ήθελα πιο πολύ να κρατήσω το «από πάνω βλέμμα». Στα βιβλία σας υπάρχει πάντα ένα πολιτικό φόντο. Γνωρίζω ότι πάντα βάζετε πολιτική στα έργα σας. Το προαποφασίζετε; Ό ταν περιγράφεις μια συγκεκριμένη εποχή δεν μπορείς να αγνοήσεις πράγμ ατα που σ υμβαίνουν γύρω

σου. Στους ηλικιωμένους ανθρώπους η πολιτική παίζει κι έναν άλλο ρόλο, συμβάλλει στο άγχος τους. Στο άγ χος του θανάτου, στην αίσθηση ότι δεν μπορούν να ελέγξουν τίποτα και ότι τα πράγματα σκάνε γύρω τους και τους οδηγούν στον προσωπικό τους θάνατο. Η πολιτική στο έργο μου μπαίνει μισή ρεαλιστική, μισή φαν ταστική, δηλαδή κάποια συμβαίνουν στο μυαλό του Γιάννη, χωρίς να ξέρει αν είναι πραγματικά γεγονότα ή όχι. Θυμάμαι ότι ο πατέρας μου [Ασημάκης Πανσέληνος], λίγο πριν πεθάνει, έβλεπε όνειρα περίεργα. Μου έλεγε ότι βλέπει τον εαυτό του σε ένα ταξί μαζί με τον Χομεϊνί να τον κυνηγάνε οι μουτζαχεντίν. Ή ταν ένας προσω πικός εφιάλτης, ο θάνατος που εισέ βαλλε μέσα του και έπαιρνε αυτή τη μορφή. Υπάρχει ένα μετέωρο τέλος, πώς το σκεφτήκατε; Ή θελα να αποφύγω μια θανατερή ατμόσφαιρα, να τελειώνει το βιβλίο και να μην υπάρχει η αίσθηση του θα νάτου, να υπάρχουν διαφυγές. Η αναμονή της συνάντησης του Γιάννη με τη Χλόη να λειτουργεί κατευναστικά. Νομίζω ότι το μυθιστόρημα αναπτύσσεται βασικά γύρω από τη σχέση Γιάννη και Χλόης, ή όχι; Η απώλεια της Χλόης, η αίσθηση του ανθρώπου που φεύγει από πλάι σου, που εν μέρει το αισθάνεσαι και σαν προδοσία, ξυπνάει μέσα σου και τις αναμνήσεις της σχέσης, μιας σχέσης που, όπω ς ξέρουμε, ποτέ δεν είναι η

πλήρης κατάκτηση του άλλου. Πάν τοτε ο άλλος είναι ένα σόμπαν που από ένα σημείο και μετά δεν κατα κτιέται. Αυτή είναι και η βάσανος του έρωτα και η διαρκής προσπάθεια του έρωτα για την κατάκτηση του άλλου. Για άλλους τελειώνει με έναν συμβι βασμό και για άλλους παραμένει μια εσαεί αναζήτηση. Ό λες οι σχέσεις εί ναι η προσπάθεια προσέγγισης δύο μοναχικών ανθρώπων, που παραμέ νουν μοναχικοί. Α κουμπάνε ο ένας τον άλλον, αγγίζουν σημεία, αλλά μέ νει ανέγγιχτος ο πυρήνας του καθέ νας. Οι Σκοτεινές επιγραφές αφο ρούν πολύ την Αθήνα. Νομίζω ότι λίγοι συγγραφείς ασχολούνται με την Αθήνα, επί της ουσίας. Πώς εντάσσεται η Αθήνα στο έργο σας; Υπάρχει ένα κομμάτι στο μυθιστό ρημα, που τιτλοφορείται μάλιστα «γε ωγραφική παρένθεση», το οποίο είχε γραφτεί σε μια στιγμή αμηχανίας αλλά τελικά έγινε οργανικό. Είναι η από πάνω θεώρηση όπου ο αφηγη τής περιγράφει μια πόλη, πολλές γει τονιές της και την πορεία της μετάλ λαξής τους. Είναι τα κομμάτια «Η θέα από πάνω», 1 και 2. Μοιάζει λίγο με κινηματογρα φικό τράβελινγκ... Ό σο κι αν αρνούμαστε την πρω το καθεδρία της εικόνας, ο κινηματο γράφ ος μάς έχει μάθει ορισμένα πράγματα που ίσως κι αυτός τα έχει ξεσηκώσει από την παλιότερη λογο τεχνία ή τη ζωγραφική. Εγώ, για πα

ράδειγμα, χρησιμοποιώ συχνά τα φλας μπακ στο παρελθόν, δεν μπορώ να γράψω χωρίς αυτά. Λέει ο Γιάννης κάπου για τη γενιά του ’4 0 ότι ήταν ένας «σιχαμένος αχταρμάς», δεν μπο ρούμε να το πούμε και για το σή μερα; Για οποιαδήποτε γενιά μπορεί να ει πωθεί. Ο καθένας κρίνει τη δίκιά του. Οπωσδήποτε η γενιά του ’40 ήταν πε ρίεργη, είχε πολλές γωνίες, πέρασαν πολλά. Οι παλιότεροι από αυτούς πέ ρασαν χειρότερα. Πάρε τον πατέρα μου, γεννήθηκε το 1903 στη Μυτι λήνη, που ανήκε ακόμα στην Τουρ κία, ελευθερώνεται το Ί 3 , έχουν τον διχασμό, τη μικρασιατική κατα στροφή, τον Κονδϋλη, τον Μεταξά, την Κατοχή, τον Εμφύλιο, τη χούντα... Κι όμως, αυτές οι γενιές ήταν πιο συγκροτημένες από τις επό μενες, γιατί όταν ο άνθρωπος δοκι μάζεται σε ακραίες καταστάσεις φεύ γουν τα περιττά και παραμένουν τα ουσιαστικά. Γι’ αυτό αυτές οι γενιές δημιούργησαν σε όλους τους τομείς

δ:συνέντευξη

και καθόρισαν ουσιαστικά το σημε ρινό μας υπόβαθρο. Οι νεότερες γε νιές που πέρασαν πιο άνετα χαλάρω ναν, χαλάρωναν ...μέχρι που έφ τα σαν σε μια νιρβάνα πνευματική. Σήμερα πώς χαρακτηρίζετε την εποχή μας; Το παρήγορο και ελπιδοφόρο είναι η αποστασιοποίηση της νεολαίας από τις δικές μας γενιές. Νομίζω μας έχουν γυρίσει ολοκληρωτικά την πλάτη και προσπαθούν να το υπο γραμμίσουν από το ντύσιμο, τη μου σική που ακούνε και κυρίως από την απέχθειά τους στην κακομοιριά μας, τη νοοτροπία της αρηαχτής κ.λη. Εί ναι γενιές πιο τίμιες, ευθείες, ανοι κτές, που αντιμετωπίζουν με αγάπη και καλοσύνη τον κόσμο. Και με μια ευγένεια που δεν την έχουμε εμείς οι ηαλιότεροι. Αυτό που μπορούν να κάνουν οι νέοι είναι να γυρίσουν την πλάτη σ ε αυτό που είμαστε εμείς και στον κόσμο που τους αφήσαμε.

Υπάρχει στο βιβλίο σας μια αί σθηση φθοράς... Το βιβλίο είναι και μια τοιχογραφία της φ θοράς από τον πόλεμο και μετά, βγαίνει από την ατμόσφαιρα, σα μυρωδιά, σαν αίσθηση. Νομίζω ότι στο μέλλον θα υπάρξουν μεγάλες αλλαγές. Ακόμα και οι καπιταλιστές σ υνειδητοποιούν ότι αφ ήνοντας ελεύθερο το χρηματιστικό κεφάλαιο έχουν βάλει το κεφάλι τους στο στόμα του λιονταριού. Βέβαια, και το ίδιο το κεφάλαιο είναι αυτοκτονικό. Αυτά θα οδηγήσουν σε μια επανεκτί

μηση για το τι εννοούμε δημοκρατία και τι εννοούμε ελεύθερη αγορά. Ελεύθερη ναι, αλλά όχι ασύδοτη. Δεν μπορείς να αφαιρέσεις το κράτος από την οικονομία. Το κράτος, ως γνωστόν, είναι ένα από τα μέρη του περίφ ημ ου «κοινωνικού σ υμβο λαίου», η συμφωνία που κάνει ο πο λίτης με έναν ευρύτερο φ ορέα που του αναθέτει ορισμένα βασικά πράγ ματα, όπω ς την παιδεία, την υγεία, τις υποδομές κ.λπ. Αν το κράτος στη σο σιαλιστική του εκδοχή φαλίρισε δεν σημαίνει ότι δεν χρειάζεται πια, η εφαρμογή του χρεοκόπησε όχι η ανάγκη του. Και οι ελευθερίες; Η άλλη πλευρά του θέματος είναι οι προσ ω πικές ελευθερίες. Κάποια στιγμή πρέπει να θυσιάσουμε πολλές από αυτές και να μπούμε σε μια πει θαρχία, όπου ο ένας θα σέβεται την ελευθερία τού άλλου. Δεν μπορείς να διαλύεις τις κοινωνικές τάξεις με το «έτσι θέλω», διότι πιστεύεις ότι είσαι ελεύθερος να το κάνεις επειδή θέλεις αενάως να κερδίζεις. Κάπου πρέπει να πληρώσεις. Φθάσαμε εδώ που φτάσαμε επειδή -τ ο ξέραμε άλλω σ τε - η Ελλάδα ήταν ο πιο αδύναμος κρίκος, γι’ αυτό και βρώμισε με τη μία. Βλέπεις όμως πώ ς τα βιβλία οδη γούν τη συζήτηση σε πολύ γενικό τερα ζητήματα. Ό μως αυτά που συ ζητάμε περιέχονται υπογείως στο μυθιστόρημά μου. Ευχαριστώ πολύ για την ωραία συζήτηση. ■

Α Ν Θ Ο Λ Ο Γ ΙΟ Κ Ε ΙΜ Ε Ν Ω Ν ΤΟΥ

G. W. F. HEG EL Π Ο ΙΟ Σ ΣΚΕΠΤΕΤΑΙ ΑΦΗΡΗΜ ΕΝΑ;

ΕΠΙΛΟΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΑΣΜΟΣ:

Δημήτρης Τζωρτζόπουλος

w w w .d a rd a n o s n e t.g r

ΤΟ ΒΙΒΛ ΙΟ Π ΕΡΙΛ ΑΜ ΒΑΝ ΕΙ:

• Εισαγωγή στη φιλοσοφία του Hegel • Επιλογή αντιπροσωπευτικών κειμένων της σκέψης του Hegel • Λεξικό βασικών εννοιών της εγελιανής φιλοσοφίας

(jEutenijerg Διδότου 37, Αθήνα,Τ.Κ. 106 80,τηλ.:3642003, info@dardanosnet.gr

Εκδόσεις· Βιβλιοπω λείο

δ:συνέντευξη ΣΤΟΝ ΘΑΝΑΣΗ ΜΗΝΑ

ΠπερΚάρεϊ Στον δικό μου κόσμο, ο ρεαλισμός δεν υπάρχει Ε ξ ή ν τα ε π τ ά ε τ ώ ν σ ή μ ε ρ α , τ ιμ η μ έ ν ο ς δ ύ ο φ ο ρ έ ς μ ε τ ο β ρ α β ε ίο B o o k e r γ ια τ α μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α τ ά τ ο υ Όσκαρ και Λουσίντα (1988) κ α ι Η αληθινή ιστορία της συμμορίας Κέλι (2 0 0 1 ), ο Α υ σ τ ρ α λ ό ς σ τ η ν κ α τ α γ ω γ ή (κα ι ν υ ν κ ά τ ο ικ ο ς Ν έ α ς Υ ό ρ κ η ς ) Π ίτε ρ Κ ά ρ ε ϊ θ ε ω ρ ε ίτ α ι δ ίκ α ια μία α π ό τ ις π ιο α ξ ιό λ ο γ ε ς φ ω ν έ ς τ ο υ μ ε τ α μ ο ν τ έ ρ ν ο υ . Η σ υ ζ ή τ η σ η π ο υ α κ ο λ ο υ θ ε ί έ γ ιν ε μ ε α φ ο ρ μ ή τ η ν π ρ ό σ φ α τ η κ υ κ λ ο φ ο ρ ία σ τ α ελ λ η ν ικ ά τ ο υ α π ο λ α υ σ τ ικ ο ύ , π ικ α ρ έ σ κ ο υ μ υ θ ι σ τ ο ρ ή μ α τ ο ς Ο Παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική (Ψ υ χ ο γ ιό ς , μ τ φ . Α ρ γ υ ρ ώ Μ α ν τό γ λ ο υ ). Κύριε Κάρεϊ, το τελευταίο σας μυθιστόρημα Ο Παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική είναι εμπνευ σμένο από το ταξίδι του Αλεξίς ντε Τοκβίλ στις ΗΠΑ, απ’ όπου προέκυψε το κλασικό έργο πολιτικής

φιλοσοφίας Η Δημοκρατία στην Αμερική. Τι ήταν αυτό που βρήκατε τόσο συναρπαστικό στην ιστορία του ντε Τοκβίλ ώστε να αποφασί σετε να την αναδιηγηθείτε; Αδιαμφισβήτητα επηρεάστηκα από το

Η Δημοκρατία στην Αμερική, αλλά συ νέλαβα την ιδέα πριν να διαβάσω έστω και μια γραμμή από αυτό το βι βλίο: ακούγοντας τους Αμερικανούς να μνημονεύουν συνεχώς τον Τοκβίλ. Αν κάποιος βασιστεί σ’ αυτά τα αφη γηματικά θραύσματα, θα μπορούσε να συμπεράνει ότι ο Τοκβίλ ερωτεύτηκε σφόδρα τη νεαρή αμερικανική δημο κρατία, ότι κατάλαβε την Αμερική. Λοιπόν, οπω σδήποτε και κατάλαβε την Αμερική, αλλά όχι πάντα με τον τρόπο με τον οποίο νομίζουν οι Αμε ρικανοί. Για παράδειγμα, ή δη από τότε ο Τοκβίλ εξέφρασε τους φόβους του για τη διάρρηξη του κοινωνικού ιστού και για την καταστροφική επίδραση του καπιταλισμού στην κουλτούρα. Μπορεί λοιπόν ο Τοκβίλ να έγραφε για την Αμερική του 1830, όμως μπόρεσε ήδη από τότε να δει τον ερχομό της Σάρα Πέιλιν και του Τζορτζ Μπους. Ωστόσο δεν πρόκειται για ιστο ρικό μυθιστόρημα. Εννοώ ότι ο Ολιβιέ δεν είναι ο Τοκβίλ κι ο Πα παγάλος με τη σειρά του δεν είναι ο Μπομόν, ο σύντροφος του Τοκβίλ σ’ εκείνο το ταξίδι. Όχι, ο Ολιβιέ δεν είναι ο Τοκβίλ και ο Περοκέ δεν είναι ο Μπομόν. Το Η Δη μοκρατία στην Αμερική είναι το απο τέλεσμα των συζητήσεων μεταξύ δύο αριστοκρατών. Εγώ δεν ήθελα να πε ριοριστούν αυτές οι συζητήσεις μεταξύ δύο αριστοκρατών. Ή θελα μια έντονη, αστεία και ανταγωνιστική λογομαχία ανάμεσα σ ’ έναν αριστοκράτη και στον υπηρέτη του. Με αυτόν τον τρόπο πι στεύω ότι οι δύο χαρακτήρες ανταηοκρίνονται καλύτερα στις προσλαμβά-

νουσες του μοντέρνου αναγνώστη. Ή θελα ένα βιβλίο με ζωή, έρωτα, απώ λεια, γέλιο, με όλα αυτά που συνθέ τουν το DNA της Αμερικής. Κάνατε εκτεταμένη ιστορική έρευνα πάνω στη ζωή του Τοκβίλ; Αν ναι, ανακαλύψατε κάποια άγνω στη πτυχή της που να έχει ενδια φέρον; Δεν ήταν επιδίωξή μου να μάθω τα πάντα για τον Τοκβίλ (αυτό θα ήταν το καθήκον ενός ιστορικού). Επιδίωξα όμως να μάθω ποια γνώμη είχαν οι Αμε ρικανοί για τον Τοκβίλ και να συγκρίνω τις απόψεις τους με όσα έγραψε ο ίδιος. Ή θελα να αντιπαραβάλω τα κείμενα του Τοκβίλ για την Αμερική με τη ση μερινή Αμερική, προκειμένου να κατα δείξω ότι ο Τοκβίλ ήταν πολύ πιο αιχ μηρός στην κριτική του για την Αμερική απ’ ό,τι πιστεύεται, στοιχείο που συνή θως ηαραβλέπεται. Ο Τοκβίλ ανησυ χούσε για διάφορα θέματα τα οποία κα νονικά δεν διδάσκονται στα αμερικα νικά γυμνάσια και κολέγια. Για παρά δειγμα, τι μπορεί να συμβεί όταν την εξουσία κατέχει ένας ηλίθιος πρόεδρος; Λοιπόν, δεν είμαι με κανένα τρόπο γάλλος αριστοκράτης και δεν είχα γεν νηθεί σ τις αρχές του 19ου αιώνα. Επο μένως, η έρευνα ήταν απαραίτητη για τη δουλειά μου. Κατά πόσο ανταποκρίνεται π δική μου ιδέα για τον Ολιβιέ στο πρότυπο του αριστοκράτη της εποχής; Πώς ήταν για ένα παιδί το να μένει σ’ έναν πύργο; Εξαρχής μού δημιουργήθηκε η αίσθηση ότι έπρεπε να παρουσιάσω τον Ολιβιέ σαν ένα παιδί αριστοκρατών που επέζησαν της Γαλ λικής Επανάστασης, όπω ς και οι γονείς

δ:συνέντευξη

του Τοκβίλ. Αυτό ήταν βασικό στοι χείο προκειμένου να φωτίσω τις πτυ χές του χαρακτήρα του. Η ερευνά μου ήταν συνεχής και πολύ εκτετα μένη για να την περιγράφω.

Ως υιοθετημένος Νεοϋορκέζος, κατά πόσο η εικόνα που έχουν οι ήρωές σας για την Αμε ρική ταυτίζεται με τη δική σας; Και κατά πόσο έχει αλλάξει η δική σας εικόνα στα είκοσι περίπου χρόνια που μένετε εκεί; Λοιπόν, είμαι αμερικανός πολίτης και πατέρας δύο αμερικανών παι διών. Ό μω ς συγχρόνω ς είμαι και αυσ τραλός πολίτης. Είμαι από αυτούς τους Ν εοϋορκέςους που έχουν την καρδιά τους σε δύο τόπους. Έτσι, όσο και αν μου είναι προσφ ιλής η Α μερική (ή τουλά χιστον η Νέα Υόρκη), μεγάλα κομμάτια της εξα κολουθούν να μου φαίνονται ξένα και τρελά. Η Αμερική εξακολουθεί να μου προκαλεί σ υγχρόνω ς μεγάλη τρ υ φ ερ ό τη τα αλλά και μεγάλο τρόμο. Κατά κάποιον τρόπο είμαι συγχρόνω ς και ο αριστοκράτης και ο υπηρέτης του βιβλίου, δύο ξένοι που αντικρίζουν την Αμερική με δυο ζευγάρια διαφορετικά μάτια. Ό ταν π ρω τοήρθα σ την Α μερική την αντιμετώπιζα με τα μάτια ενός ξέ νου, αλλά ύ στερα από είκοσι χρόνια η αντίληψή μου για τη χώρα οξύνθηκε. Τώρα πια ξέρω τη Νέα Υόρκη. Αγαπώ τη Νέα Υόρκη. Η αλήθεια εί ναι κυβιστική. Η σχέση του Παπαγάλου και του Ολιβιέ, δύο ολότελα διαφο

ρετικών τύπων, είναι το κύριο θέμα του βιβλίου. Οι δυο τους μοιράζονται τον ρόλο του αφη γητή εξίσου, όμως ο χαρακτήρας του Παπαγάλου μού φαίνεται πιο σύνθετος και μυστηριώδης, ©α έλεγα ότι δείχνετε να τον συμπα θείτε περισσότερο, σωστά; Επινοώντας τον χαρακτήρα του Πα παγάλου, τον γιο ενός περιπλανώμενου τυπογράφου, επινόησα ένα πρό σωπο που είναι πιο κοντά στη δική μου κουλτούρα. Ο Παπαγάλος έχει κάτι το εξωτικό ή και το εξωπραγμα τικό (για την εποχή του), είναι ένας καλλιτέχνης που όμως προέρχεται από την εργατική τάξη. Απόλαυσα το να γράφω γι’ αυτόν, όχι όμως περισσότερο απ’ ό,τι απόλαυσα γράφοντας για τον Ολιβιέ, αυτόν τον οξύθυμο σνομπ αριστοκράτη. Είναι ένας τύπος που ερωτεύεται, που πλη γώνεται, που ματώνει (Θεέ μου, πόσο ματώνει). Ό πω ς και ο Παπαγάλος, κι αυτός εκπέμπει μεγάλες ποσότητες ηλεκτρισμού. Δυσκολευτήκατε να αποδώ σετε πειστικά τις διαφορές στον τρόπο συμπεριφοράς και ομιλίας ενός γάλλου αριστοκράτη και ενός άγγλου υπηρέτη; Το κλειδί και στις δύο περιπτώσεις ήταν να καταλάβω τις ταξικές κατα βολές τους και το φυσικό και πολι τικό περιβάλλον στο οποίο ανατρά φηκαν. Θα μπορούσα να αναλύσω το πώ ς οι κινήσεις τους και τα αισθήματά τους υπαγορεύονται από πολι τικές και ψυχολογικές πιέσεις (αλλά αυτό θα μπορούσε να απογοητεύσει

τους αναγνώστες, επομένως δεν θα το κάνω). Σε ό,τι αφορά τις ταξικές διαφορές τους, έχω μεγάλη εμπειρία ω ς κατά σκοπος και στις δύο πλευρές. Μεγά λωσα σε μια εργατική οικογένεια σε μια μικρή πόλη της Αυστραλίας, αλλά μορφώθηκα στη σχολή Geelong Gram mar, που είναι ό,τι πιο κοντινό στο Ίτον διαθέτει η Αυστραλία. Θα μπο ρούσες λοιπόν να πεις ότι μορφώθηκα για να γράψω για τον χαρακτήρα του Ολιβιέ. Γεννήθηκα όμως για να γράψω τον χαρακτήρα του Παπαγάλου. Συμφωνείτε ότι το μυθιστό ρημα είναι σε μεγάλο βαθμό αυτό που λέμε πικαρέσκο; Το πικαρέσκο μυθιστόρημα είναι μια παράδοση που απολαμβάνω. Αισθά νομαι ότι η ροπή μου προς το πικαρέσκο είναι κομμάτι από το αυστρα λέζικο αίμα μου. Ο Παπαγάλος στο βιβλίο είναι ένας πολύ αυστραλός Αγ γλος. Δηλώσατε κάποτε ότι στο πα ρελθόν διαβάζατε μοντέρνα λο γοτεχνία (Τζόυς, Κέρουακ, Φώκνερ κλπ.) και ότι δεν διαβάζατε ιδιαίτερα λογοτεχνία του 19ου αι ώνα. Το τελευταίο σας μυθιστό ρημα όμως σε σημεία φέρνει λίγο στα βιβλία του Ντίκενς ή ακόμα και στο Τρίσταμ Σάντυ. Οι συνδέσεις αυτές έγιναν όχι από εμένα αλλά από αναγνώστες μου. Έ χουν βάση και μπορούν να βοηθή σουν στην καλύτερη ανάγνωση/κατανόηση των βιβλίων μου. Δεν είναι όμως πρωταρχικές επιλογές.

Οι ήρωες στα μυθιστορήματά σας είναι συνήθως τύποι περιθω ριακοί και παρίες (ο Τζακ Μαγκς, ο Νεντ Κέλι κλπ.). Τι σας τραβάει σ’ αυτούς τύπους; Παρόλα αυτά, η οπτική σας τις περισσότερες φο ρές είναι μάλλον αισιόδοξη. Η γνώμη μου για το μέλλον του πλα νήτη είναι δυσοίωνη. Δεν μπορώ να φανταστώ ότι ο hom o sapiens θα συ νεχίσει τη λεηλασία του για πολύ ακόμη. Παρόλα αυτά, ζω, γελάω, αγαπάω και με συγκινεί η γέννηση, ο θάνατος, η σπουδαία τέχνη. Κάθε μέρα που ξημερώνει προσπαθώ να βρω κάτι που να αξίζει να κρατήσω. Τον τελευταίο καιρό, πολλοί διατυπώνουν την άποψη ότι ο μεταμοντερνισμός έχει εξαντλήσει τη δυναμική του και προτείνουν ένα είδος επιστροφής στον κλα σικό ρεαλισμό του 19ου αιώνα. Ποια είναι η δική σας γνώμη; Πι στεύετε ίσως ότι ο κλασικός ρεα λισμός είναι ανεπαρκής για να πε ριγράφει' μια εποχή τόσο σύνθετη όσο η σημερινή; Στον δικό μου κόσμο, ο ρεαλισμός δεν υπάρχει. Επινοώ πράγματα. Αυτό οφείλουν να κάνουν οι καλλιτέχνες. Πριν από αρκετά χρόνια εργα στήκατε ως γραφιάς σε διαφημι στική εταιρεία. Κατά πόσο αυτή η εμπειρία σάς έκανε καλύτερο συγγραφέα; Όλοι οι δακτυλογράφοι στην πρώτη μου δουλειά έγραφαν μυθιστορή ματα και διηγήματα. Ή ταν οι δάσκα λοί μου από κάθε άποψη. Τρεις προ-

Πίτερ Κάρεϊ Ο Παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική Μετάφραση: Αργυρά) Μαντόγλου Ψυχογιός, 2011 σελ. 527, € 18,80

δ: συνέντευξη

ϊστάμενοί μου ήταν πρώην κομμου νιστές. Πέρα όμως από αυτό, ο κό σμος της διαφήμισης δεν είχε καμία άλλη επιρροή πάνω μου. Μυθιστορήματά σας (Bliss, Η αληθινή ιστορία της οικογένειας Κέλι) έχουν μεταφερθεί στον κι νηματογράφο. Έχετε επίσης γρά ψει το σενάριο για την ταινία Μ έ χρι το τέλος του κόσμου του Βιμ Βέντερς. Απολαμβάνετε τη συγ γραφή σεναρίων; Το φιλμ για τον Νεντ Κέλι δεν βασί στηκε στο δικό μου βιβλίο. Επιπλέον, ποτέ δεν ισχυρίστηκα ότι είμαι σενα ριογράφος. Παρόλα αυτά, οι αποτυ χίες μου με έχουν διδάξει πολλά. Ένα παράδειγμα: γράφοντας σενάρια, κα τάλαβα ότι οι καλύτεροι διάλογοι αποτυηώνονται στη σελίδα ως απο τέλεσμα των μετακινήσεων των τε κτονικών πλακών του δράματος.

Δηλώσατε κάποτε ότι αισθά νεστε ότι ανήκετε στην ίδια κατη γορία με άλλους συγγραφείς της μετα-αποικιοκρατικής περιόδου, όπως ο Σάλμαν Ρούσντι και ο Ντέρεκ Γουόλκοτ. Αυτό συνδέεται με το γεγονός ότι όλοι σας προ έρχεστε από πρώην βρετανικές αποικίες; Το γεγονός ότι είστε Αυ στραλός με ποιον τρόπο επηρέ ασε τη μυθοπλασία σας; Με κάθε πιθανό τρόπο. Εμείς οι Αυ στραλοί συνειδητοποιούμε ότι προ ερχόμαστε από μια χώρα που αποικίστηκε παράνομα. Μέχρι την πε ρίοδο της βρετανικής κυριαρχίας, η

ιθαγενής κουλτούρα ήταν τελείως απομονω μένη -γ ια μια περίοδο 50.000 χρόνων, η οποία τερματί στηκε όταν κατέφθασαν οι πρώτοι εξόριστοι κατάδικοι στον Κόλπο Μπότανι. Οι αυτόχθονες έπεσαν θύ ματα γενοκτονίας και συνεχίζουν να ζουν με αυτό το τραύμα μέχρι σή μερα. Όσοι καταγόμαστε από τους πρώ τους ιδρυτές της Αυστραλίας έχουμε δικά μας θέματα να αντιμε τωπίσουμε. Οι πρώτοι άποικοι δεν ήταν Προσκυνητές, αλλά κατάδικοι και στρατιώτες. Οι κατάδικοι αυτοί εί χαν ξεριζωθεί από την πατρίδα τους και οι στρατιώτες δεν διέφεραν και πολύ. Αυτή η ιδρυτική πράξη συνεχί ζει να επηρεάζει την ιστορία μας χρόνο με το χρόνο, σε συνδυασμό με τα διαδοχικά μεταναστευτικά κύματα πρ ος την Αυστραλία (από χώ ρες όπω ς η Ελλάδα, για παράδειγμα). Μπορεί ένας έλληνας μετανάστης να επηρεαστεί από το τραύμα των αγ γλικών θηριωδιών του 1776; Η καλύ τερη απάντηση είναι μια άλλη ερώ τηση: μπορούν οι μετανάστες στην Αμερική να επηρεαστούν από τις αφηγήσεις σχετικά με την περίοδο της δουλείας, με τους Προσκυνητές ή με τη λεγάμενη Αγρια Δύση; Βε βαίως και μπορούν. Ο αναγνώστης μπορεί να δει την προσπάθειά μου να αντιμετωπίσω το παρελθόν σε μυθι στορήματα όπω ς τα Η αληθινή ιστο

ρία m g συμμορίας Κέλι, ΤζακΜαγκς και Όσκαρ και Λουσίντα. Και αναμέ νονται κι άλλα. Σας ευχαριστώ πολύ. 1

7-11 ΜΑΡΤΙΟΥ 2012

Meeting Points 6 ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ

Locus Agonistes: Πρακτικές και λογικές της κοινωνίας των πολιτών Φεστιβάλ Σύγχρονης Τέχνης από τον Αραβικό Κόσμο Καλλιτεχνική επιμέλεια: O kw ui Enwezor

-b I Meeting Points

ΜΟΥΣΙΚΗ & ΝΕΑ ΜΕΣΑ 6 Μαρτίου I Μικρή Σκηνή T a re k A to u i (Βηρυτός)

ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ-ΔΙΑΛΕΞΕΙΣ / ΠΡΟΒΟΛΕΣ 9 Μαρτίου Δ ια λ έξ ε ις από του ς

ΘΕΑΤΡΟ

O k w u i E nw ezor, M o n a H a to u m ,

7-8 Μαρτίου | Κεντρική Σκηνή

A h d a f S o u e if & A d a n ia Shibli

Fadhel Ja'i'bi & Jalila Baccar (Τύνιδα)

Π ρ ο βο λή ταινιώ ν του

Amnesia

O m a r A m ira la i (Συρία)

ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

ΧΟΡΟΣ / ΘΕΑΤΡΟ / ΕΙΚΑΣΤΙΚΑ

7-11 Μαρτίου

10-11 Μαρτίου

M o n a H a to u m

Μαραθώνιος περφόρμανς

(Παλαιστίνη / Λ ονδίνο)

(Δαμασκός, Βηρυτός, Τύνιδα, Αμάν, Κάιρο)

Με τΠν υποστήριξη:

· · BRITISH

Λ. ΣΥΓΓΡΟΥ 107 (απέναντι από το Πάντειο Πανεπιστήμιο) Parking εντός του κτιρίου της Στέγης

ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ: 210 900 5 800

sgt.gr

δ: βιβλιοκριτική

Κομψοτεχνήματα της μέσ α ζω ής

Αλέξης Ζήρας

Μαρία Κέντρου2 Αγαθοπούλου Μ Η Ευρυδίκη με το τσιγάρο στο μπαλκόνι Γαβριηλίδης σελ. 126, € 10,65

εν θυμάμαι τη στιγμή αυτή άλλη μαστόρισσα ανάμεσα σ τους συγγραφ είς τη ς γενιάς τη ς όσ ο τη Μαρία Κέντρου. Το ότι είναι μαστόρισσα το έδειξε από τα πρώ τα πεςογραφ ικά βιβλία της, Στο δωμάτιο (1999) και ιδίως στην Πα ραίτηση (2002), εμμένοντας έκτοτε στις μικρές αφηγηματικές φ όρμες, που κατά γενική ομολογία είναι οι δυσκολότερες, καθώ ς σε ελάχιστες σ ελίδες μια επιμέρους κατάσταση πραγμάτων ή μια κατάσταση ψυ χική πρέπει να ανοίξουν τον στενό ορίζοντα τη ς μικροαφήγησης. Με σκοπό να προσκαλέσουν και να δε χτούν τον άλλο, ως άλλο εαυτό. Κάτι που προφ ανώ ς δεν είναι κα θό λου εύκολο, όσο κι αν φαίνεται. Η μαστορική τη ς Κέντρου, που και άλ λες φ ο ρ ές προσ πάθησα να δείξω, εντοπίζεται κυρίως σε τούτο: στο ότι συναιρεί πραγματολογικά και συνειρμικά στοιχεία. Δεδομένα μιας επο χής αλλά και δεδομένα π ου αντ λούνται από την εσω τερική ζω ή του ανθρώπου: αγωνίες, φ όβους, χαρ ές και απορίες, αισθησιακές κορ υ φ ώ σεις και ψυχικές καταβυθίσεις, κα ταστάσεις, με άλλα λόγια, που υπάρ χουν ανεξάρτητα από τη χρονική στιγμή, όσ ο υπάρχει συνείδηση, αί σ θηση και φαντασία. Αλλά η συναί ρ εση γίνεται με τέτοιο τρ ό π ο ώστε να μη χάνεται ούτε η υγρασία και η

θερμότητα του σ υναισθήματος ούτε η διαπεραστική οξύτητα της πα ρα τήρησης. Βέβαια οι αναλογίες αυ τώ ν τω ν δύο κατά βάση «αξόνων» γύρω από τους οποίους χτίζονται οι ιστορίες τη ς σ υγγραφ έω ς δεν είναι πάντοτε οι ίδιες. Ποικίλλουν σε κάθε πεζογραφ ικό τη ς βιβλίο, όπω ς ποι κίλλουν και στην Ευρυδίκη με το τσιγάρο στο μπαλκόνι. Αλλα πεζά

Δεδομένα μιας εποχής αλλά και δεδομένα που αντλούνται από την εσωτερική ζωή του ανθρώπου: αγωνίες, φόβους, χαρές και απορίες, αισθησιακές κορυφώσεις και ψυχικές καταβυθίσεις, καταστάσεις, με άλλα λόγια, που υπάρχουν ανεξάρτητα από τη χρονική στιγμή, όσο υπάρχει συνείδηση, αίσθηση και φαντασία.

τη ς γέρνουν εδώ π ερισσότερο π ρ ος την ενδοσκόπηση, την εκ τω ν έσω περιγραφ ή (τέτοια είναι λ.χ. η «Με ταστροφ ή», «Το νόημα της ζω ής της», το «Αυτός και ο άλλος»). Ενώ άλλα τείνουν π ρ ος την πιο «εξ αντι κειμένου» περιγραφή, όπω ς γινόταν με τα πεζογραφ ήματα του Γιώργου Ιωάννου, με πιο ευκρινή πρόσωπα, με τη φαντασία να επινοεί μια αλ ληλουχία περιστατικών που είναι δεμένα με μια συγκεκριμένη εποχή -τέ το ια είναι η «Οδός Χαμπαρόφσκι», ο «Περίπατος», που μάλλον

ανακαλεί τα θρυλικά νεανικά χρόνια της ποιήτριας Ζωής Καρέλλη, το αυτοαναφορικό «Στη θεία Μαρίκα», γεμάτο από αναμνήσεις ευδίας της παιδικής ηλικίας που ανακαλούνται με νοσταλγική διάθεση και παριστάνονται με ιδιαίτερη χάρη και ψυ χική ευφορία κ.ά. Η αλήθεια είναι ότι πρ οϊόντος του χρόνου τα εσω στρεφ ή πεζά της Μαρίας Κέντρου έπαψ αν να είναι τόσ ο πυκνά και κάπω ς δυσκίνητα, όσο τουλάχιστον ήταν στο δεύτερο βιβλίο της, Στο δωμάτιο. Εκεί ηαρασ ύρονταν από την ακινησία του προσώ που που χρησίμευε ω ς διά μεσο της συγγραφ έω ς. Η φαντασία και η μνήμη ακολουθούσαν τους ελικοειδείς δρόμ ους μιας αφήγησης

που ήταν ρευστά τα όριά της, με κι νήσεις παλινδρομικές και με βασικό γνώ ρισμα ότι απεικόνιζε καταστά σεις φευγαλέες, εν πολλοίς α σ ύνδε τες μεταξύ τους. Στα επόμενα βι βλία και τώ ρα στην Ευρυδίκη με το τσιγάρο στο μπαλκόνι τα πράγματα άλλαξαν. Και βέβαια εξακολουθούν να εμφανίζονται πεζά όπου κάποια γυναικεία πρόσωπα αναστοχάζονται τη ζωή τους, σ υνδέοντας συνειρ μικά το παρελθόν με το παρόν τους. Αλλά ενώ κατά τη διάρκεια αυτού του αναστοχασμού δεν συμβαίνει τί ποτε το ιδιαίτερο και όλα είναι από μια άποψη ακύμαντα και στατικά, η αίσθηση της ερημιάς και τη ς θλίψης έχει τώ ρα δώ σει τη θέση τη ς σε μια ψυχική ευκινησία που δείχνει ζων-

Social Media Monitoring 8 *® » ^ Υπηρεσίες Αποδελτίωσης Εντύπων, Social Media, Internet, Τηλεόρασης, Ραδιοφώνου και Διεθνών Μέσων

W m iw

w ww.clipnew s.gr

Μετρήστε τη δημοσιότητά σας στα Social Media

Δωρεάν Δοκιμή

u, □

l ΑΘΗΝΑ: Φρύνης 7, Παγκράτι,Τ.Κ. 116 34-Τηλ. Κέντρο: 210 70.111.43, Fax: 210 70.111.47 · sales@clipnews.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Μοναστηριού 90,Τ.Κ. 546 27-Τηλ. Κέντρο: 2310 50.15.75, Fax: 2310 50.15.73 · info@ciipnews.gr

-ν '

τάνια, εύχυμη διάθεση, ακόμα και αιχμηρή σάτιρα, ό πω ς η καθόλα τσ εχω φ ική σ υζήτηση τω ν τριώ ν αδελφ ώ ν μετά το θάνατο τη ς μητέ ρας το υ ς («Οι κατσαρίδες»). Δεν ξεπηδάει από πουθενά τώ ρα εκείνη η παλιά τρ α χύ τη τα τη ς μοναξιάς. Κατά περίεργο τρόπο, η οριστική α πομάκρυνση από την εποχή της νεότητας ή και τη ς πρώ της ωριμό τητα ς έχει χαρίσει σ τις περσ όνες τη ς Μ αρίας Κ έντρου μια θαυμαστή αυτεξουσιότητα. Λες και η ίδια ω ς μήτρα το υ ς μπορεί και στέκεται με μεγαλύτερη σιγουριά στα πόδια της, λοιδορώ ντας το πέρασμα του χρ ό νου, την ηλικία που μεγαλώνει και την ίδια τη γραμμή του βιολογικού ορίζοντα που ολοένα και κλείνει πιο πολύ. Δεν λέω ότι όλα τα πεζά τη ς Ευρυ

δίκης με το τσιγάρο στο μπαλκόνι

5°

είναι στο ίδιο ύψ ος. Και δεν θα μπο ρ ούσαν να είναι. Αλλά είναι τουλά χιστον εκπληκτικό το πώ ς κατα φ έρνει η Κ έντρου και τιθασεύει αυτό το χείμαρρο τω ν συνειρμικών εικόνων, τις ενίοτε παλιλλογικές φράσ εις που επαναλαμβάνουν με παραπλήσιο τ ρόπο τα ίδια, τις εκτε νέστατες, χ ω ρίς τελεία φ ράσ εις που μοιάζουν με κέντημα ψιλό, το ανυ πότακτο πέταγμα και στριφογύρισμα της σ κέψ ης που σε άλλους συγ γρ αφ είς δημιουργεί ανία και έλ λειψη ενδιαφ έροντος από τον ανα γνώ στη. Β εβαίως, υπάρ χου ν κά ποιες σ ταθερές, η εξοικείωση με το περιβάλλον, με τον «δικό τη ς χώρο» όπου μπορεί και κινείται με κλειστά μάτια και όπου ακόμα και τα πιο ελάχιστα τω ν πραγμάτω ν είναι δικό τη ς κορμί και τη ς μιλούν μια γλώ σσα που μόνη εκείνη καταλα

βαίνει. Και έπειτα ο εθισμός του τσι γάρου, αυτής της ημιαπαγορευμέν ης ουσίας πλέον, που ασφ αλώ ς εί ναι ένα ς οικείος προθάλαμος του ρεμβασμού και τη ς ανασκευής του παρελθόντος. Παρά ταύτα, η φ αν τασία, όσο και ελεύθερη απολύτως να τη νομίζουμε, δεν κινείται άτακτα σε αυτά τα πεζά. Παράδειγμα, ένα λιλιπούτειο, πυκνό στην ύφ ανσ η αφήγημα, τη ς μιάμισης μόλις σελί δας, το «Γεύση από χώμα και ου ρανό»: είναι ίσως το αριστούργημα του βιβλίου, γιατί προλαβαίνει σε τόσ η λίγη έκταση να βάλει μπροστά τη φαντασία και να αναδημιουργή σει μια παλιά ερωτική ανάμνηση όχι στα καθέκαστά τη ς τόσ ο όσο σε αυτό το μούδιασμα του π ά θους που κυριεύει το σώμα και εξαφανίζει το νου! Γιατί οπω σδήποτε η Κέντρου μέσω τη ς π ερσ όνα ς της ξαναζεί αυ τήν την ένταση του πάθους, την ίδια όμω ς στιγμή παρατηρεί ω ς άλλος εαυτός το «θυμίσου σώμα». Λ ες και βάζει ανάμεσα σ’ εκείνη και στη μνήμη τη ς ένα κάτοπτρο που τη βοηθάει να «νιώθει» και πάλι, κρ α τώ ντας εντούτοις την απαραίτητη απόσταση. Νεανική σβελτάδα, ευφ ρόσ υνη διά θεση, αλλά και αισθησιασμός και ερω τισμός β αθύτατος, μεταμορφώ νουν το άνυδρο του παρόντος! Δια βάζοντας τα πεζά τη ς Μαρίας Κέντρου-Α γαθοπούλου μπορεί να κα ταλάβει κανείς ότι το βασικό στην αφ ηγηματική λ ογοτεχνία είναι η φαντασία. Η τεχνική είναι κάτι που επιδέχεται αναρίθμητες βελτιώσεις, αλλά αν δεν υπάρχει ο ζω τικός πυ ρήνας, η δημιουργός μέσα ζωή που σπαρταράει έω ς θανάτου, καμιά πα ραμυθία δεν σώζει την τέχνη. ■

ΤΟ ΝΕΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ME TON

ΣΕΡΛΟΚ ΧΟΛΜΣ <0

{0ΪΜ <* ζον

ρΜΜ^ ^

«Μηορεί να μας εκη, ο Horowitz; Μηορβέ μας ενθουσιάσει απάντηση είναι ένα εμψατικό Ναι!» - Guardian «Ο H orowitz πέτυχε απόλυτα - η οικεία αψήγηση, τα ε συμπεράσματα, ι ενεργός ρόλος τΜ Γουάτσον και μ it, περίπλοκη σειρά μυστηρίων που η λυθούν

ANTHONY HOROWITZ

ΓΙΑΤΧΝΙΔΙίΑΒΧΙΖΕΙ! Anubis

Κεντρική Διάθεση: Σουλτάνη 17, Αθήνα, Τηλ.: 210 3801487, Fax: 210 3841095, e-m ail: ordersOcompupress.gr

δ:βιβλιοκριτική

Γεωμετρία εναντίον νομικής ...και κόρη ενα ντίο ν πατέρα

Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Σώτη Τριανταφύλλου Για την αγάπη της γεωμετρίας Πατάκης, 2011 σελ. 349, € 15

πίνακας «La salita» των Rafael Solbes και Manuel Valdes (1970) σε βεραμάν φόντο στη ρίζεται στο «Las Meninas» του Diego Velazquez (1656), ο οποίος απεικονίζει την οικογένεια του Φιλίππου IV τπς Ισπανίας. Η επιλογή αυτή για εξώφυλλο του μυθιστορήματος αντικατοπτρίζει πολύ εύγλωττα τον ασφυκτικό κλοιό στον οποίο ζει η αφηγήτρια, μια σύγ χρονα Infanta Margarita. Αν η αφηγήτρια, ίδιας ηλικίας και κο σμοαντίληψης με τη συγγραφέα, είναι κατά κάποιον τρόπο η Σώτη Τριανταφύλλου, τότε η συγγραφέας χτίζει μια βιογραφία και μαζί μια αυτοβιογραφία. Η εναλλαγή πρωτοπρόσωπης αφήγη σης από την Ανατολή Μπότσαρη και τριτοπρόσωπης από έναν παντογνώ στη αφηγητή φωτίζει τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά την κεντρική ηρωίδα. Έτσι προβάλλονται τα αυτοβιογραφικά στοιχεία, αλλά συνάμα δια τηρείται η απόσταση, ώστε να δοθεί ταυτόχρονα με υποκειμενικό και αντι κειμενικό τρόπ ο- η εκρηκτική εφηβεία και η αναβράζουσα εποχή της δικτα τορίας και της μεταπολίτευσης. Το οικογενειακό περιβάλλον αποτελείται από τον αριστερό πατέρα, δικη γόρο, την άχρωμη μητέρα και τον μι κρότερο αδελφό, που έμεινε μουγκός από το σοκ όταν είδε τον πατέρα να ξεσπά τα νεύρα του δέρνοντας τη μη τέρα αλλά και την κόρη. Η δεκατετράχρονη αφηγήτρια μεγαλώνει ακούγοντας ροκ μουσική και χορεύοντας

τουίστ, τα φτιάχνει με τον Παύλο, υφίσταται την πίεση της οικογένειας να ακολουθήσει νομικές σπουδές, ακούει δεξιά κι αριστερά κομμουνιστικές θε ωρίες, συχνά του γλυκού νερού, και ονειρεύεται ταξίδια, αμάξια και γεω μετρικά σχήματα. Η Σ. Τριανταφύλλου -σ ε παραλληλία με τη λίγο μεγαλύτερή της Έρση Σωτηροπούλου, που στο πρώτο διήγημα της πρόσφατης συλλογής της πραγ ματεύεται την επίσκεψη της εηαναστατημένης έφηβης στον ψυχολόγο τ η ς - καταπιάνεται με την αγία ελλη νική οικογένεια της δεκαετίας του 70 . Ο πατέρας οξύθυμος και αυταρχικός, με τα κομμουνιστικά κόμπλεξ να τον οιστρηλατούν, η μητέρα εύθραυστη και ανήμπορη, κι η κόρη να αποπει ράται να αυτοκτονήσει, όχι από ερω τική απογοήτευση, όπως θα ήθελαν να προβάλλουν προς τα έξω, αλλά από την ασφυξία μέσα σε ένα περιβάλλον που δεν την αγαπά, αλλά την καταπιέ ζει. Στο γιατρό που την παρακολουθεί αναπτύσσει την οπτική της απέναντι στην οικογένειά της, η οποία μοιάζει με τους αγέλαστους ανθρώπους που κυνηγάνε μάγισσες στον πίνακα «American Gothic» (1930) του Grant Wood. Ο καθωσπρεπισμός και οι φι λοσοβιετικές ιδέες τους δεν μπορούν να καλύψουν, αν δεν συντηρούν κιό λας, το νοσηρό κλίμα μέσα στο οποίο γαλουχούνται τα δυο παιδιά. Το κείμενο δεν βασίζεται στην αυ στηρή συνεκτικότητα και γι’ αυτό με-

ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ρικές φορές κάνει κοιλιά. Αλλά το ουσια στικό είναι η ατμόσφαιρα η οποία απορ ροφά τον αναγνώστπ και του μεταδίδει αυτούσια αισθήματα και κραδασμούς. Η μικρά μεγαλώνει βρίσκοντας παρπγοριά και κίνπτρο στα μαθπματικά και, παρόλο που δεν φτάνει σε μια συνταρακτική απόδειξη, καταφέρνει και κρατιέται έξω από τα όρια τπς τρέλας χάρπ σ’ αυτά. Το μυθιστόρπμα τπ ς Σ. Τριανταφύλλου ξεπήδησε από την αυτοβιογραφία της που δημοσίευσε το 2009 με τίτλο Ο χρό νος πάλι. 'Οποιος την έχει διαβάσει ανα γνωρίζει τις ομοιότητες αλλά και την προ σπάθεια να γίνουν τα βιώματα μυθιστό ρημα με ενότητα και λογοτεχνική οικο νομία. Οι διακειμενικές αναφορές, οι καλλιτεχνικοί παραλληλισμοί και οι στιχουργικές ενθέσεις συνοδεύουν τις εμ πειρίες της, για να δείξουν με ποιο πρίσμα μια έφηβη βλέπει την πατριαρχική κοι νωνία1όλα αυτά μαζί συμβάλλουν στο να μεταφερθεί στον αναγνώστη η συγκί νηση και η οργή, η νεανική απόγνωση και η διάθεση της Ανατολής να βγει από το κλουβί στο οποίο έτυχε να μεγαλώσει. Είτε δούμε τη μυθιστορηματική αυτή αυ τοβιογραφία ως τη διαπεραστική κραυγή της γυναίκας που πνίγεται μέσα στην αυταρχικότητα του πατέρα ή του άνδρα είτε τη δούμε ω ς εμετική αντίδραση στην κομμουνιστική μονολιθικότητα είτε, τέ λος, συνεκδοχικά ω ς την αναφυλαξία απέναντι στο κλειστό περιβάλλον, στη στασιμότητα της ελλαδικής περιφέρειας και στην αποτελμάτωση, κοινωνική και επιστημονική, της μικρής επαρχίας που λέγεται Ελλάδα, η Σ. Τριανταφύλλου κα τορθώνει να συλλάβει τον αναγνώστη στα δίχτυα της αφήγησής της. Μυθιστορηματοποιώντας τον εαυτό της και φτιά χνοντας μια μικρή Ελληνίδα που θα μπο ρούσε να εξελιχθεί σε μαθηματικό αστέρι πρώτης γραμμής, αν δεν ανακοητόταν από το τυραννικό περιβάλλον της, ξαναθέτει το θέμα του ατομικού και εθνικού ευνουχισμού σε άλλη βάση. 1

Οι διαπροσωπικές σχέ σεις μεταξύ ανθρώπων διαφορετικής κουλ τούρας, η προστασία του περιβάλλοντος και κυρίως η έννοια της φιλίας είναι θέματα που θίγονται με τρόπο διακριτικό αλλά και ιδιαίτερα εύστοχο από τη συγγραφέα Ντιάνα Νασιοπούλου. Σελίδες: 98 Διάσταση: 14 x 21 ISBN 978-960-9499-75-0

ίσως ναι... ίσως όχι... ΜΑΙΡΗ ΛΑΚΟΥΜΕΝΤΑ

Δυο νουβέλες που φέρνουν στο προσκήνιο τη ζωή του καθενός μας. Οιιστορίες τριών γυναικών και ενός άντρα πλεγμένες με ιδιαίτερη μαεστρία από τη συγγραφέα, αφήνουν μια γεύση πίκρας αλλά και ανακούφισης.

Σελίδες: 186 Διάσταση: 14 χ 21 ISBN 978-960-9607-14-8

δ: βιβλιοκριτική

Σ υρραφ ές μ ε εικό νες

Χρίστος Παπαγεωργίου

§ I

Βασίλης Τσιαμπούσης Σάλτο μορτάλε Μεταίχμιο, 2011 σελ. 284, € 14,40

αρά το γεγονός ότι ο αξιολογότατος δραμινός συγγρα φ έας Βασίλης Τσιαμπούσης καθυστέρησε επτά ολόκληρα χρόνια για να δημοσιεύσει καινούργια του δουλειά, πράγμα που σημαίνει ότι θα άγγιζε και πάλι τις πιο ανώτερες αι σθητικές μας χορδές, η συνολική αποτίμηση δεν μας αφήνει απόλυτα ικανοποιημένους. Και τούτο το λέω για δύο κυρίως λόγους: καταρχάς λεί πει το αλάτι της δημιουργίας του, το χιούμορ, συστατικό άκρως απαραί τητο προκειμένου να λειτουργήσει συνειδησιακά τόσο ο ίδιος όσο και η μικρή κοινωνία την οποία ανατέμνει. Και, δεύτερον, το κλείσιμο της συλ λογής, δηλαδή τα πέντε τελευταία κείμενα, όχι μόνο δεν μπορούν να χα ρακτηριστούν «διηγήματα» αλλά ούτε καν προσχέδια ή σχεδιάσματα για μελλοντικές ενασχολήσεις. Αντί θετα, σ τα θετικά του τόμου η έντονη θεατρικότητα, που σε τρία διηγή ματα, το «Βορινό παράθυρο», το «Με λένε Γιώργο» και το «Αγρύπνια», μετατρέπεται σε αυτοτελή μονόπρα κτα έτοιμα και χωρίς παρέμβαση να παιχτούν στη σκηνή. Επίσης ο ρεαλι σμός των υπολοίπων κειμένων, όχι ίσως ολοκληρωτικά όσο ω ς λεπτο μέρεια, από την οποία κινείται όλη η διαδικασία της συγγραφής. Συμπε ρασματικά, ένα αποτέλεσμα που μας ταξιδεύει και σε αναλλοίωτες προθέ σεις γλωσσικές, ω ς επί το πλείστον

πειραματικές, όσο και σε θεματολο γίες ικανές να προσελκύσουν πρω τόγνωρες εμπειρίες. Ο Τσιαμπούσης ανήκει στην κατηγο ρία των συγγραφέων της περιφέ ρειας, οι οποίοι τόσα έχουν δώσει στον τομέα του διηγήματος και οι οποίοι μένουν στις ιδιαίτερες πατρί δες τους, αρνούμενοι να κονιορτο ποιηθούν στα γρανάζια της πρω τεύουσας. Έτσι, γνωρίσματα όπως: το υπαρξιακό της πόλης, ιδιαίτερες περιθω ριακές φιγούρες, γεγονότα που για την επαρχία αποτελούν ση μαντικές διεργασίες, η πρόσφατη και παλαιότερη ιστορία όπω ς διήλθε του τόπου, φανταστικοί ήρωες, που στις σελίδες κάποιου βιβλίου απέδωσαν τα μέγιστα, ο μικροαστισμός που κυ ριαρχεί σε μέρη με λίγους κατοίκους και διάφορα επεισόδια και στιγμιό τυπα που στο μυαλό του συγγραφέα αποκτούν τεράστια αξία, γίνονται διηγήματα, ιστοριούλες, αφηγήσεις και παραμύθια έτοιμα να καταναλω θούν. Το ελάχιστο, που συντροφεύει αυτούς τους αληθινούς δημιουργούς της περιφέρειας, γιγαντώνεται κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης ή πάλι, αν παραμείνει μικρό, τότε σίγουρα είναι και όμορφο. Με την αληθοφάνεια και τη φαντασία της, η κατακλείδα βρίσκει στη συλ λογή, πέραν των βασανιστικών και μοιραίων, και ευχάριστες ή δυσάρε σ τες ανθρώπινες εμπλοκές. ■

^Νηπιαγωγεία (/

ΕΠΙΛΥΣΗ ΤΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΗΣ ΔΙΕΝΕΞΗΣ

παγκόσμιος ιδέας

ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΗΤΉΣΙΣΤΟΡΙΑΣ

Κοινωνίες και νηπιαγωγεία Επιμ.: R. WOLLONS, Επ. επιμ.: ΕΥΓΕΝΙΑ ΚΟΥΤΣΟΥΒΑΝΟΥ Μία συλλογή κειμένων κορυφαίων ακαδημαϊκών για οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να προωθήσει την ευημερία των μικρών παιδιών.

Διακυβέρνηση και διαφθορά Επ. επιμ.: ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΒΟΥΡΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΙΡΗΣ

Επίλυση της κυπριακής διένεξης Διαπραγμάτευση της ιστορίας Μ ΙΧΑΛΗΣ Σ. ΜΙΧΑΗΛ

Η διερεύνηση ορισμένων πλευρών της διακυβέρνησης και της διαφθοράς στο δημόσιο τομέα, γενικά, αλλά και στο επίπεδο της Ελλάδας.

Συστηματική καταγραφή και κριτική ανάλυση των μακρών διαπραγματεύσεων σε μιακρίσιμη για την Κύπρο περίοδο.

ΤΕΚΜΗΡΙΩΜΕΝΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Η μεταρρύθμιση του κράτους στην εποχή των μεγάλων προκλήσεων Σ Χ . ΣΩΤΗΡΕΛΗΣ, Θ.Γ. ΞΗΡΟΣ, Μ.Ν. ΠΙΚΡΑΜΕΝΟΣ Μία συμβολή στον ευρύτατο ήδη διάλογο για την μεταρρύθμιση του κράτους λαμβάνοντας υπόψη της ραγδαίες εξελίξεις και τα νέα δεδομένα.

Επιστημονικά τεκμηριωμένη ψυχοθεραπεία ΙΩΑΝΝΑ Δ. ΚΟΥΣΤΕΝΗ Πώς ορίζεται η σύγχρονη, δυτικού τύπου, ψυχοθεραπεία; Πώς τεκμηριώνε ται η αποτελεσματικότητά της για τις ψυχικές διαταραχές; Η κριτική ερευνη τών και θεραπευτών για το κίνημα.

Π ΕΚΔΟΣΕΙΣ! ΠΑΠΑΖΗΣΗ από το 1929

Καλλικράτης. Μοντέλα βιώσιμης περιφερειακής ανάπτυξης Επψ.-.ΣΗΦΗΣ ΒΑΛΥΡΑΚΗΣ, ΣΤΕΡΓΙΟΣ ΜΠΑΜΠΑΝΑΣΗΣ Η κρίση που βιώνει η χώρα μας καθι στά αναγκαία τη δημιουργία και υλο ποίηση νέων αναπτυξιακών μοντέλων, σε εθνικό και περιφερειακό επίπεδο.

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπενάκη, 106 78 Αθήνα τηλ.: 210 3838020, 210 3822496 | fax: 210 3809150 www.papazisi.gr | email: papazisi@otenet.gr

δ: βιβλιοκριτική

Η μοιραία ελληνίδα φ οιτήτρια

Φίλιππος Φιλίππου

ς γνωστόν, η μεγάλη κυρία της αγγλικής αστυνομικής λογοτεχνίας, η Άγκαθα Κρί σ η, εργάστηκε σε νοσοκομείο, στην παραγωγή φαρμάκων, και γνώριζε από δηλητήρια, κάτι που χρησιμο ποίησε κατά κόρον στα βιβλία της. Αναλογικά, η Μαρία Αντωνίου, γεν νημένη στην Αμμόχωστο, με σπου δές στο Λονδίνο, όπου ειδικεύτηκε στην παρασιτολογία, επίκουρη καθηγήτρια στην Ιατρική Σχολή του πα νεπιστημίου Κρήτης, έγραψε το ιδιό τυπο αστυνομικό μυθιστόρημα Εγώ

σκότωσα τον καθηγητή Μάλεντερ

Μαρία Αντωνίου Εγώ σκότωσα τον καθηγητή Μάλεντερ Κέδρος, 2011 σελ. 518, € 18

βασίζοντας την πλοκή του στις γνώ σεις της πάνω στους παρασιτικούς έλμινθες, τα σκουλήκια που παρασι τούν στον άνθρωπο και στα ζώα, αλλά και στη φασιολίαση, μια νόσο του ήπατος. Η υπόθεση του μυθι στορήματος αφορά τον θάνατο του Ντέρικ Μάλεντερ, καθηγητή μαθη ματικών στο Μάντσεστερ, ο οποίος απεβίωσε σε αγγλικό νοσοκομείο ύστερα από ένα ταξίδι αναψυχής στην Αίγυπτο με την ερωτική του σύντροφο, την Αντζέλικα, μια αμερικανίδα δημοσιογράφο. Την υπόθεση αναλαμβάνει ο Σον Μακάλεν, ένας άνθρωπος με προσωπικά προβλή ματα, ενώ κυριότεροι ύποπτοι για τη δολοφονία είναι η Ντόροθι, μνηστή του νεκρού, ο Ρος, ο πρώην σύζυγός της, η Αντζέλικα και ο Μάικλ, ο αδελ

φ ός του. Ωστόσο, δίπλα σε όλους αυ τούς δρα μια ελληνίδα φοιτήτρια στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, το Ιμπίριαλ Κόλετζ, η ωραία Μελίνα Ζαχαρέα, φίλη του καθηγητή, που φιλο δοξεί να κάνει καριέρα στο θέατρο παίζοντας Σαίξπηρ. Η Μελίνα αποτε λεί το πρόσωπο-κλειδί στη λύση του αινίγματος. Η πλοκή της ιστορίας διαδραματίζεται την περίοδο 197071, εποχή της δικτατορίας στην Ελ λάδα, για την οποία όμως δεν γίνεται καμιά μνεία, ενώ αντιθέτως μνημο νεύεται ο τότε πρω θυπουργός της Βρετανίας, ο Έντουαρντ Χιθ. Η Με λίνα ενδέχεται να είναι το alter ego της συγγραφέως, αν την ίδια περίοδο σπούδαζε στην Αγγλία, στο ίδιο πα νεπιστήμιο. Σε κάθε περίπτωση, χάρη στη Μελίνα ο αναγνώστης μα θαίνει αρκετά πράγματα για την ελ ληνική νοοτροπία και τα ήθη -τ ό τ ε στην Ελλάδα, όπω ς είναι το ζήτημα της παρθενίας της γυναίκας πριν από το γάμο, η ανατολίτικη συμπεριφορά των αντρών απέναντι στις γυναίκες, η απόσταση που κρατούν από τις «εύκολες». Η δολοφονία διαπράττεται για λόγους ερωτικούς, είναι δη λαδή έγκλημα πάθους και όχι συμ φ έροντος, μολονότι ένας ήρωας λέει στον Μακάλεν «τα λεφτά ήταν και παραμένουν το κίνητρο νούμερο ένα στην πλειονότητα των φόνων». ■

Ο ήχος τω ν λέξεω ν

ταν ένα μυθιστόρημα έχει soundtrack (κυριολεκτικά μι λώντας, αφού στη συγκεκρι μένη περίπτωση κάθε αντίτυπο έχει μαζί και το cd με τα τραγούδια του βι βλίου), καταλαβαίνεις αυτομάτως ότι δεν πρόκειται για μια απλή ιστορία, αλλά ότι είναι πέρα για πέρα μια ζων τανή αφήγηση δουλεμένη πάνω σ’ ένα μουσικό τοπίο. Και όχι μόνο. Ο Α. Βιλλιώτης δίνει όλο του το μεράκι και κα ταγράφει την πιο απλή ιστορία απ’ αρ χής της λογοτεχνίας: μια ιστορία αγά πης. Λονδίνο. Σεπτέμβρης. Βροχή. Τι άλλο; Κι ο Φώτης πίνει τον τελευταίο του καφέ στην πόλη. Και την βλέπει έξω από τη τζαμαρία. Και βέβαια τη χάνει. Μέχρι που μια μέρα θα χτυπή σει το τηλέφωνό του και θα είναι αυτή. Η ζωή του δεν θα είναι ποτέ ίδια πια. Γιατί η Ιωάννα είναι η περιπέτεια στη ζωή του, το οξυγόνο και η μου σική. Και η μουσική για τον Φώτη εί ναι η πεμπτουσία της ζωής. Ο συγγραφέας μιλά την απλή γλώσσα προσαρμοσμένη στο σήμερα. Χωρίς φιοριτούρες, με χρήση της αγγλικής, γιατί, ναι, πλέον μιλάμε κι αγγλικά στην καθημερινότητά μας, με εκφρά σεις που η λέξη αργκό δεν συνοψίζει ακριβώς την έννοια. Χρησιμοποιεί και τα τραγούδια ή συγκεκριμένους στί χους για να μιλήσει και να μεταδώσει αυτό που έχει να πει, και αυτό, πλέον,

σήμερα, είναι υπεραρκετό. Η πλοκή Έλσα Καραγιαννοπούλου απλή. Σα μια ιστορία αγάπης. Ευτυχώς χωρίς μελοδράματα. Ευτυχώς χωρίς κυνηγητά μέσα στη βροχή και άδο ξους χωρισμούς. Μια ιστορία που θα μπορούσες να ακούσεις για το νεαρό ζευγάρι γειτόνων που μόλις μετακό μισαν στο διπλανό διαμέρισμα. Αυτό που σου ανεβάζει ακόμα περισσότερο το ηθικό είναι το εξής: ένας νέος συγ γραφέας μιλά για την αγάπη και τον έρωτα με όλη την αθωότητα που θα πίστευες ότι έχει χαθεί. Αν περιμένεις περιγραφές του Λονδί νου δε θα τις βρεις. Ο Α. Βιλλιώτης σου δίνει απλώς το στίγμα. Μιλά σε μια νέα γενιά αναγνωστών. Μιλά σ’ αυτούς που όταν τους λες Waterstones στην Oxford, ξέρουν ακριβώς και σε ποιο ράφι θα βρουν τις αγαπη μένες τους νέες κυκλοφορίες. Σύγ χρονη λογοτεχνία. Σύντομη, περιε κτική, μεθυστική, συμπαγής, σαν μία φλοίδα Listerine που μπαίνει στο Αντώνης Βιλλιώτης στόμα και που ακουμπά, πλημυρίζει Τι εστί βερίκοκο με το άρωμά της μέχρι τα μέσα. Μουσική λοιπόν, έρωτας, παρέες, Τετράγωνο, 2011 σελ. 176, € 19,90 Λονδίνο, μπύρες, μπαράκια, ταξίδια, δουλειά, βαρετή δουλειά, σχέσεις που τελειώνουν, φιλίες που δεν έχεις προσδιορίσει ακόμα τι γίνεται πραγ ματικά, βόλτες, κολλητοί, γέλια. Τι πιο μαγικό από την αρχή ενός αληθινού έρωτα σε ένα στενάκι της Αθήνας; Σε κάθε γωνία θα βρεις μία... ■

δ: βιβλιοκριτική

Πρω τεϊκά πάθη στην Κρήτη

'Ελσα Καραγιαννοπούλου

Ευτυχία Καλλιτεράκη Αμπελώνες χωρίς ορίζοντα Ψυχογιός, 2011 σελ. 223, € 12,20

ο βιβλίο, από το εξώφυλλό του ακόμη, μυρίζει Κρήτη. Ό πω ς όταν κατεβαίνεις από το πλοίο και, πριν καλά-καλά πατήσεις το πόδι σου στη Σούδα, σε πυρπολούν οι μυ ρωδιές των βοτάνων τη ς1 μυρωδιές που έχουν ταυτιστεί με το νησί. Η Ρωξάνη είναι η πρωταγωνίστρια του πρώτου μέρους. Μια φιγούρα που εν σαρκώνει την απόλυτη αφοσίωση, την απόλυτη εθελούσια εκχώρηση του εγώ σ τον άλλο, τον Μάρκο συγκεκρι μένα. Ο Μάρκος, ένας πλούσιος μεσήλικος γαιοκτήμονας, άντρας στιβαρός και απόμακρος, ανταποκρίνεται σιωπηλά. Χωρίς να ορίζει τι είναι αυτό που τον κρατά τα βράδια στην αγκα λιά της, χωρίς να ονοματίσει τα συναισθήματά του. Η Ρωξάνη μένει έγ κυος... Στο δεύτερο μέρος έρχεται η Μερόπη. Η Μερόπη είναι δώδεκα χρό νων όταν ερωτεύεται τον Μάρκο. Η Μερόπη είναι η εγγονή του. Το κείμενο κατακλύζεται από κρυμ μένα νοήματα, από συμβολισμούς και καταστάσεις ανοιχτές σε ποικίλες ερ μηνείες, κοινωνικές, λογοτεχνικές, υπαρξιακές. Πολυεπίπεδο μυθιστό ρημα. Η Ε. Καλλιτεράκη δεν επιβαρύ νει το κείμενο με περιττό λυρισμό, λυγ μούς και υπερβολές, αντιθέτως, ακο λουθεί πιστά τις επιταγές της καταγω γής της, που τη θέλουν αγνή, πρωτό γονη, αληθινή, ένα με την πραγματικό τητα. Έτσι λοιπόν έχουμε να κάνουμε με μια

πολυνοηματική εκδοχή μιας αφήγησης που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ακόμη και διαστροφική, ένας παππούς να ερωτεύεται την εγγονή του και να ανταποκρίνεται κι εκείνη. Οχι όμως όταν η συγγραφέας πίσω από τα φαι νόμενα κρύβει μια ειλικρίνεια. Οταν ο Μάρκος ερωτεύεται τη Μερόπη δεν κά νει τίποτε άλλο επί της ουσίας από το να ερωτεύεται τον εαυτό του. Η Με ρόπη, είναι ίδια στο χαρακτήρα με τον παππού της και ταυτόχρονα, εξωτερικά μοιάζει με τη γυναίκα του. Ο Μάρκος βλέπει τον εαυτό του στα μάτια της. Εί ναι η ανικανότητα ενός ανθρώπου να δώσει άνευ όρων τον εαυτό του σε κά ποιον άλλο παρά... στον εαυτό του. Η μητρότητα είναι μια άλλη θεματική που στηρίζει τον κεντρικό άξονα του μυθιστορήματος. Θεμελιώδης έννοια, που η Ε. Καλλιτεράκη αποδομεί με σκοπό να δείξει κάθε της πλευρά, ακόμα και την πιο σκοτεινή. Η σχέση μητέρας-κόρης διαθλάται μέσα από τη γραφή της στα διαφορετικά χρώματα που θα μπορούσε να έχει, και δεν είναι όλα τους ευχάριστα. Αμπελώνες χωρίς ορίζοντα. Με σημειολογική σημασία και οι τρεις λέξεις. Κρασί, αρχέγονο, πηγή ζωής, έρωτα, θρησκευτικότητας, κι όχι με τη χρι στιανική έννοια μόνο. Ορίζοντας, απέ ραντος από μόνος του. Χωρίς: αυτοα ναίρεση; Επιβεβαίωση του προφανούς; Ο τίτλος δεν είναι τυχαίος. Ψυχή του ανθρώπου σημαίνει. 1

Ξεχωριστές προσωπικότητες σε ξεχωριστές συνεντεύξεις

Κάθε Σάββατο και Κυριακή 12.00-13.00 Αυτοπροσώπως

με τον Νίκο

Θρασυβούλου

Καλεσμένοι τον Φεβρουάριο:

4/2 Γιώργος Κοτανίδης (Καστανιώτης) 5/2 Μιχάλης Γκανάς (Μελάνι) 11 /2 Δημήτρης Κουτσούκης (Καστανιώτης) 18/2 Δανάη Παπουτσή (Κέδρος) 25/2 Γιώργος Ξενάριος - Κανή Καραβά (Κέδρος)

δ: βιβλιοκριτική

Τα δικαιώ ματα ω ς γνώ ση

Αθανάσιος Αλεξανδρίδης

Άννα Μερτζάνη Έχω δικαίωμα να πω μια ιστορία; Μυθιστόρημα για παιδιά άνω των 10 ετών Εικονογράφηση: Ίρις Σαμαρτζή Απόπειρα, 2011 σελ. 159, € 15,98

Ο Δρ Αθανάσιος Αλεξανδρίδης είναι Παιδοψυχίατρος, Ψυχαναλυτής

ο βιβλίο της Άννας Μερτζάνη

Έχω δικαίωμα να πω μια ιστο ρία; εντάσσεται στην πιο σύγ

χρονη αντίληψη της παιδαγωγικής, η οποία στοχεύει μέσα από μυθιστορη ματικές αφηγήσεις και διαδραστικές βιωματικές συνθήκες να φέρει σε επαφή τα παιδιά με μείζονα θέματα της ατομικής και της συλλογικής ζωής. Το νοηματικό άξονα ανάπτυξης του βιβλίου αποτελεί η Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Παιδιού. Το περιε χόμενό της μοιράζεται δραματοποιημένο, μέσα από τις περιπέτειες μιας παρέας παιδιών, σε πέντε κεφάλαια που αναπτύσσουν το δικαίωμα στην Ταυτότητα, στην Οικογένεια, στη Ζωή, στην Υγεία, στον Σεβασμό των Πολιτικών και των Θρησκευτικών Απόψεων, στην Προστασία από τη Βία και την Εκμετάλλευση. Το βιβλίο λειτουργεί αποτελεσματικά χάρη στη δομή του. Αναφέρω χαρα κτηριστικά: 1. την γραμμική αφήγηση των περιπετειών της παρέας διακό πτουν πολλαπλές ιστορίες οι οποίες φωτίζουν ιδιαίτερα σημεία, ενώ με την αναστολή της κύριας δράσης, διεγεί ρουν το ενδιαφέρον για τη συνέχεια. 2. εκτός από τον κύριο αφηγητή, υπάρ χουν πολλοί δευτερεύοντες «ήρωες», συνθήκη που επιτρέπει ένα ευρύ φά σμα ταυτίσεων για τον αναγνώστη. 3. η ύπαρξη πολλών και πετυχημένων δια λόγων, δεν ασκεί μόνο στη διαλεκτική

σκέψη και συσχέτιση με τον άλλο, αλλά και προσδίδει μια θεατρικότητα στο κείμενο, κάνοντάς το πρόσφορο για την ενδοψυχική ή σκηνική αναπα ράστασή του. 4. η αναζήτηση της «κα ταγωγής» των λέξεων εφαρμόζει την αρχαιοελληνική θέση «αρχή σοφίας η επίσκεψις των ονομάτων». Το βιβλίο συνοδεύεται από Παράρ τημα στο οποίο υπάρχουν ασκήσεις εμπέδωσης του θέματος, το πλήρες κείμενο της Σύμβασης για τα Δικαιώ ματα του Παιδιού, η οποία αποτελεί και νόμο του Ελληνικού κράτους, και χρήσιμα τηλέφωνα όπου μπορεί να αναζητηθεί βοήθεια όταν παιδιά και δικαιώματα κινδυνεύουν. Το βιβλίο, χωρίς να χάνει τη μαγεία που προ σφέρει η ατομική ανάγνωση, αποτελεί ένα εξαιρετικό βοήθημα για συλλο γική ανάγνωση μέσα σε ομάδες, όπως η οικογένεια και η σχολική τάξη. Θα τους επιτρέψει να εφαρμόσουν την βασική αρχή του βιβλίου ότι «η ανα γνώριση και η επίλυση των συγκρού σεων επιφέρει γνώση». Εδώ η συγ γραφέας γίνεται άκρως ψυχαναλυτική (χωρίς ποτέ να το δηλώνει!) μια και αναγνωρίζει ότι στην σύγκρουση με τον άλλο, τις περισσότερες φορές, προβάλλω πάνω του το μέρος του εαυτού μου το οποίο αγνοώ αλλά του οποίου η γνώση μου είναι απαραίτητη αν επιθυμώ να ολοκληρωθώ ω ς άν θρωπος με δική μου ταυτότητα. ■

Είμαι έν α κάθαρμα

ίμαι τη ς γνώ μης ότι τα έργα του βέλγου στυλίστα, στα οποία απουσιάζει ο Μαιγκρέ

(Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν, Ο ανθρωπάκος από το Αρχαγγέλσκ, Οι άγνωστοι μέσα στο σπίτι, Τρία δωμάτια στο Μανχάτταν κ.λπ.), υ περτερούν λογοτεχνικά σε σύγκριση με τις πιο τυπικές αστυ νομικές ιστορίες του Σιμενόν με ήρω α τον διάσημο ορ θο λο γιστή επιθεω ρ ητή. Δ ιαβάζοντας κα νείς π ρ οσ εκτικ ά τις π ε ρ ιπ έτειες του Μαιγκρέ, μπορεί να σ υμπεράνει ότι ο Σιμενόν περιορίζεται από τις σ υμ βάσεις πάνω σ τις οποίες έχει χτίσει την περσ όνα του ήρω ά του. Αντιθέτω ς, στα εκτό ς σειρά ς βιβλία του, ο σ υγγραφ έα ς έχει την ελευ θερία να μοιράσει το ν χρόνο συμ μετοχής σε μια σειρά αντισυμβατικώ ν χαρ ακ τήρ ω ν, το υ ς ο πο ίο υς αναπτύσσει με ζηλευτή δεξιοτεχνία. Ό μω ς ακόμα και μ’ αυτό το κρ α τούμενο, Το χιόνι ήταν βρόμικο, μυ θισ τόρ η μ α χ ω ρ ίς το ν Μ αιγκρέ, αξιώνει μια δική του ξεχω ριστή θέση στην εργογραφία του Σιμενόν. Καταρχάς δεν πρόκειται για αστυ νομικό μυθιστόρημα, όχι τυπικά τουλάχιστον. Αν κατατάσσεται στο νουάρ, αυτό οφείλεται στο γεγο νό ς ότι όλοι οι χαρακ τήρες κινούνται σ τις σκιές και, κυρίως, σ το ότι πα ρακολουθούμε τα πάντα μέσα από

την οπτική ε νό ς «πολύ κακού αν θρώ που που ζει σε πολύ σκοτεινούς καιρούς». Η ισ τορία εκτυ λίσσ εται σ ε μια πόλη, πο υ δεν κατονομάζεται, η οποία τελεί υπό ξένη κατοχή. Θα μ πορούσε να είναι μια οποιαδήποτε γαλλική πόλη τη ς περιόδου του Β* Π αγκοσμίου πολέμου, εντούτοις, τα ο νό μ α τα τω ν περ ισ σ ό τερ ω ν ηρώων (Λόττε, Φρανκ, Φρεντ) πα ραπέμπουν περ ισ σότερ ο σε γερμ α νόφ ω νους. Ο κεντρικός ήρω ας, ο Ιδ χ ρ ο ν ο ς Φ ρανκ Φ ριντμάιερ, δεν δίνει δεκάρα για την ξένη κατοχή στη χώ ρα του. Ζει με τη μητέρα του, η οποία διατηρεί οίκο ανοχής που πρ ο σ φ έρ ει υπηρεσίες σ τους κατακτητές ή σ τους σ υνεργάτες τους· η Λόττε σπιτώ νει και εκμε ταλλεύεται νεαρά κορίτσια που δεν έχουν άλλη επιλογή από το σ τρ α φ ούν στην πορνεία για να επιβιώ σουν. Τα κέρ δη που απ οφ έρει ο οί κ ο ς ανοχής, σε συνδυασμό με τα κ έ ρ δη από τις σ υναλ λαγές του Φ ρανκ με ένα κύκλωμα δω σίλογων του υποκόσ μου, επιτρέπουν στον ίδιο και τη μητέρα του να ζουν άνετα - σ ε αντίθεση με το υ ς γείτονές το υ ς, οι οποίοι τα φ έρνουν βόλτα πολύ δύσκολα ή και απει λούνται με λιμοκτονία. Α ναπόφ ευ κτα, ο Φ ρανκ κι η Λόττε σταμπάρονται από το υ ς περ ίοικους ω ς

Θανάσης Μήνας

Georges Simenon Το χιόνι ήταν βρόμικο Μετάφραση: Αργυρώ Μακάρωφ Άγρα, 2011 σελ. 339, € 15

δ: βιβλιοκριτική

Το εξώφυλλο του περιοδικού La Libre Match με αφιέρωμα στον Georges Simenon.

δ 62 "δ

αμοραλιστές, π ρ ο δ ό τες, υ πηρ έτες τη ς ξένης δύ ναμης κατοχής. Ό μω ς ο Φ ρανκ κάποια στιγμή υπερβαίνει τα εσκαμμένα. Μοιραία συλλαμβάνεται. Στο δ εύτερο και, κυρίως, στο τρίτο μ έρος του βιβλίου, πα ρακο λουθούμε την πολυήμερη κράτησή του και την εξουθενωτική ανάκριση σ την οποία υποβάλλεται. Ω ς α φ η γηματική τεχνική ο Σιμενόν επιλέ γει εδώ το ν εσω τερικό μονόλογο και τη ροή τη ς σ υνείδησ ης του ήρω ά του, και μας χαρίζει ορισμέ ν ες από τις κ α λύτερες σ ελίδες του. Ό πω ς σ ω στά επισημαίνεται σ το οπισθόφ υλλο του βιβλίου, Το χιόνι ήταν βρόμικο συγκρίνεται συνήθως με τ ο ν Ξένο του Καμύ. Πράγματι, ο Φ ρανκ Φριντμάιερ, όμοια με τον Μ ερσώ του Ξένου, είναι ένα ς άν θρ ω π ο ς πο υ «ζει σ ’ ένα είδος νάρ κης, σε μια παράξενη αδιαφορία»·

αδιαφ ορεί για το περιβάλλον στο οποίο ζει ή α κόμα και το σιχαίνεται. Αν επιλέγει να συνδιαλέγεται με του ς κα τακτητές, αυτό δεν οφ είλε ται στο ότι ταυτίζεται ιδεολογικά μαζί τους. Το κάνει απλώ ς επειδή θεω ρεί ότι δεν έχει τίποτα καλύ τερ ο ή πιο χρήσιμο να κάνει. Στο ξεκίνημα κιόλας του μυθιστορήμα το ς, ο Φ ρανκ, σ αν ένα ς άλλος Μερσώ, σκοτώνει κι αυτός έναν άν τρα, όχι επειδή τον μισεί, όχι τόσ ο επειδή θέλει να τον ληστέψει· σ κο τώνει τον άντρα «μόνο για να τον δει να πεθαίνει» -γ ια να θυμη θούμε του ς σ τίχους από το «Fol som P rison Blues» του Jo h n n y Cash. Χαρακτηριστικά κλειστοφοβικό μυ θιστόρημα, Το χιόνι ήταν βρόμικο (1948) είναι σ υγχρόνω ς κι ένα σ χό λιο πάνω σ το ζήτημα του δωσιλογισμού: μετά την απελευθέρω ση τη ς Γαλλίας ο Σιμενόν κατηγορήθηκε όχι ακριβώ ς ω ς π ρ οδ ότη ς αλλά ω ς ένας από αυτούς που υπέμειναν αδ ιάφ ορα ή και πρόθυμα τη γερμανική κατοχή, επειδή σ υνερ γάστηκε με εφ ημερ ίδες που υ πο στήριζαν το κα θεσ τώ ς του Βισύ την ίδια εποχή που πλ ήθος άλλων Γάλλων, που επίσ ης ένιπταν τας χείρ ας του ς, εξαγνίζονταν μέσα από την αμφ ισβητούμενη σ υμμε το χή του ς στην Α ντίσταση. Ο Σιμενόν υπαινίσσεται ότι, εκτός από αυ τού ς που κρίθηκαν ένοχοι, πολλοί όψιμοι πα τριώ τες είχαν επίσ ης λε ρωμένη τη φωλιά του ς στα χρόνια τη ς κατοχής. Ο ήρω ας του Σιμενόν είναι τουλάχιστον πιο ειλικρινής: «Δεν είμαι φανατικός, ούτε ταρα χοποιός, ούτε πατριώτης. Είμαι ένα κάθαρμα». Εξαιρετική και πάλι η μετάφ ρασ η τη ς Α ργυρώ ς Μ ακάρωφ. 1

I ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

I ΕΤΗΣΙΟ ΚΟΣΤΟΣ

Εσωτερικού Φυσικά Π ρόσωπα Φοιτητές, Σπουδαστές Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα Φιλική Συνδρομή

50,00 € 40,00 € 90,00 € 200,00 €

Κύπρου Φυσικά Πρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

95,00 € 125,00 €

Ευρώπης Φυσικά Πρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

120,00 € 170,00 €

Υπόλοιπες χώ ρες Φυσικά Π ρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Π ρόσωπα Τιμή τεύχους Παλιά τεύχη, εφόσον δεν έχουν εξαντληθεί, πλέον ταχυδρομικών τελών

Στις τιμές των συνδρομών συμπεριλαμβάνονται ταχυδρομικά τέλη. Η συνδρομή διακόπτεται αυτόματα, τρεις μήνες μετά τη λήξη της. |ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

140 $ ΗΠΑ 190 $ ΗΠΑ 6,00 €

10,00 €

δ διαβάζω

Ρ Ο ω συνδρομητής / τρία γιι

|ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΠΛΗΡΩΣΕΤΕ Α. Με κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό: ALPHA BANK Επωνυμία: ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Αριθμός λογαριασμού: 121002320007785 ΙΒΑΝ: GR17 0140 1210 1210 0232 0007 785 SWIFT: CRBAGRAAXXX Β. Με αποστολή ταχυδρομικής επιταγής σ τη διεύθυνση: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΒΑΖΩ, Μ αυροκορδάτου 9 ,1 0 6 78, Αθήνα. Γ. Με επίσκεψη σ τα γραφεία μας.

Ε Π ΙΚ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ |κα Ειρήνη

Πολυκρέτη I Μαυροκορδάτου 9,106 78, Αθήνα | Τ. 210 33 88 008, 210 3801284 | F. 210 3801284

Μ Η

δ: βιβλιοκριτική

Ο περίπατος ω ς λογοτεχνικό ταξίδι

Λίλα Κονομάρα

Walser Robert Ο περίπατος Μετάφραση: ©. Βότσος Γαβριηλίδης, 2011 σελ. 269, € 15,34

ουσώ, Μπωντλέρ, Μπένγιαμιν, Απολλιναίρ, Ζέμπαλντ, μα και τόσοι άλλοι καταδεικνύουν τόσο μέσα από τη ςωή τους όσο και από το έργο τους το πόσ ο συνυφαίνεται η περιπλάνηση με την καλλιτε χνική δημιουργία. Π αραβαίνοντας τη λογική της χρησιμότητας, ο περιπα τητής αφήνεται στην απρογραμμάτι στη τυχαιότητα εικόνων και συναν τήσεων, παρατηρεί, στοχάζεται, απο καλύπτει νέες σημασίες συγκροτών τας ένα διαφορετικό τοπίο. Στον Περίπατο, που δημοσιεύεται το 1917, ο ελβετός συγγραφέας Ρόμπερτ Βάλςερ, «αριστοκράτης αλήτης, εκλεπτυσμένος πλάνητας και χασο μέρης, αργόσχολος και αλάνης», πε ριγράφει μέσω του ήρωά του έναν περίπατο, εξηγώντας παράλληλα την πολλαπλή σημασία που αυτός έχει για ένα δημιουργό. Λόγοι ψυχικής ισορροπίας καταρχήν ωθούν το συγ γραφέα να εγκαταλείψει το δωμάτιο που γράφει, «το δωμάτιο των φαντα σμάτων» όπω ς το αποκαλεί, για να αναζητήσει σ ’ έναν περίπατο ανα ψ υχή και ευχαρίστηση αλλά και ιδέες, «χιλιάδες χρήσιμες και ωφέλι μες σκέψεις», «αναρίθμητα μικρά και μεγάλα θέματα» που θα του χρη σιμεύσουν ω ς υλικό. «Η απώλεια του εαυτού μέσα στα πράγματα», δημι ουργώντας «φωτεινές εκλάμψεις», θα του επιτρέψει να αποκαλύψει τα

«ζωντανά ποιήματα» που κρύβονται γύρω μας, τις συνδέσεις ανάμεσα στο ιδιωτικό και το δημόσιο, ανά μεσα στις ποικίλες όψεις της αστικής ζω ής και των φυσικών τοπίων. Ήχοι, εικόνες, μυρωδιές, αιφνίδιες ή προγραμμ ατισ μένες συναντήσεις οδηγούν σε αλεπάλληλους στοχα σμούς τόσο γύρω από τη φύση του ίδιου του αφηγητή-συγγραφέα όσο και γύρω από την ομορφιά, το θά νατο, τον έρωτα, τη λογοτεχνία. Μια επίσκεψη στο ράφτη, στον τραπεζίτη ή τον εφοριακό είναι αποκαλυπτική της οικονομικής δυσχέρειας που τα λάνιζε τον Βάλζερ, αλλά και της δυ σκολίας που παρουσιάζουν γι’ αυτόν οι ανθρώπινες συναναστροφές. Συ χνά, οι άλλοι τον πνίγουν, «είναι έτοι μος να πάθει ασφυξία» και όταν απο φασίζει να απελευθερωθεί απ’ αυ τούς ή να βρει το δίκιο του, συνειδη τοποιεί ότι του είναι αδύνατον να επι τύχει το παραμικρό και «αποσύρει τα στρατεύματά του, εγκαταλείποντας ντροπιασμένος το πεδίο της μάχης». Με μάχη παρομοιάζει και την έκδοση ενός βιβλίου, «πράξη που αντιμετω πίζεται ω ς πρόκληση και ω ς εκ τού του προκαλεί ιδιαίτερα ισχυρές αντε πιθέσεις, ...κριτικές που καταλήγουν να είναι τόσο μοχθηρές, που το βι βλίο πρέπει να πεθάνει και ο συγ γραφ έας του να οδηγηθεί στην από γνωση». Συγχρόνως θέτει σε έναν βι-

βλιοπώλη to πάντα επίκαιρο ερώ τημα αν το πλέον επιτυχημένο βι βλίο, «εκείνο με τη μεγαλύτερη δια κίνηση», είναι και πραγματικά καλό βιβλίο. Το αστικό τοπίο αντιμετωπίζεται από το συγγραφέα διττά: σε αντιπαρά θεση με τη φύση, η σύγχρονη πραγ ματικότητα του εμπνέει φ όβο και εχθρικότητα όταν διαπιστώνει στους ανθρώπους γύρω του απώλεια της «αυθεντικότητας, της ολιγάρκειας, της αξιοπρέπειας». Δεν διστάζει να τα βάλει μ’ αυτούς τους «αγροίκους και χοντροκέφαλους» που μεγαλοπιάνονται και επιδεικνύουν κραυγα-

Ο συγγραφέας μιλώντας για τα γρήγορα αυτοκίνητα αδυνατεί να καταλάβει πώς μπορεί «να αποτελεί απόλαυση να προσπερνάς με ταχύτητα όλα τα σχήματα και τα αντικείμενα που μας επιδεικνύει η όμορφη γη μας»

Κέα τον πλουτισμό αλλά και την ασημαντότητά τους, καθώς και με την εποχή του που τους επικροτεί. Η ολο ένα αυξανόμενη ταχύτητα της ζωής και των οχημάτων τού προκαλεί δυ σφορία και αδυνατεί να καταλάβει πώ ς μπορεί «να αποτελεί απόλαυση να προσπερνάς με ταχύτητα όλα τα σχήματα και τα αντικείμενα που μας επιδεικνύει η όμορφη γη μας». Πα ράλληλα όμως μ’ αυτήν τη ρομαντική προσέγγιση της πραγματικότητας, επιστρατεύοντας ενίοτε το χιούμορ και τον αυτοσαρκασμό, επιχειρεί μια άλλη ανάγνωση της πόλης, αποτυπώνει την αισθητική απόλαυση που του πρ οσ φ έρει ένα σπίτι ή ένα κομψό μαγαζάκι με γυναικεία στολί δια, ένα κρεοπωλείο ή επιγραφές και

διαφημίσεις ό πω ς «Αξεπέραστες σούπες Μάτζι», δηλώνοντας ότι «το ζωγραφισμένο τοπίο στο μέσον ενός αληθινού τοπίου αποτελεί μια πικάν τικη ιδιορρυθμία». Ο συγγραφέας προσεγγίζει τις μικροσκοπικές πτυχές της πραγματι κότητας εμμένοντας στη λεπτομέ ρεια, στην προσπάθειά του να βρει τον συνεκτικό ιστό ανάμεσα στα πράγματα προκειμένου να αποκαταστήσει τη χαμένη ολότητα του κό σμου, αφενός, και να χαθεί εντός του, αφετέρου. Δεν είναι τυχαίο ότι από το 1929, που αποφασίζει τον εκούσιο εγκλεισμό του σε ψυχια τρικό ίδρυμα, αρχίζει να γράφει με μικροσκοπικά γράμματα που δεν μπο ρούν να διαβαστούν παρά μόνο με μεγεθυντικό φ ακό, επιθυμώ ντας, όπω ς έλεγε ο ίδιος, να μικρύνει ωσότου «απομείνει ένα ολοστρόγγυλο μηδενικό». Λίγα χρόνια αργότερα η έμπνευσή του όντω ς στερεύει. Απαντά σ’ αυτό με το γνωστό του αυ τοσαρκασμό ότι στο άσυλο βρίσκε ται «όχι για να γράφει αλλά για να εί ναι τρελός». Ο Βάλζερ πέθανε το 1956, ανήμερα τα Χριστούγεννα. Έ παθε ανακοπή κατά τη διάρκεια ενός περιπάτου και βρέθηκε παγω μένος απ’ το χιόνι, ακριβώς όπω ς το είχε ελπίσει και οραματιστεί πριν από τόσα χρόνια στον Περίπατο. «Θα πρέπει να είναι γλυκό να είσαι νεκρός εδώ και να κείτεσαι αφανής στο δροσερό χώμα του δάσους». Η πρόζα του Βάλζερ, η οποία προκάλεσε τα θαυμαστικά σχόλια του Κάφκα, του Έ σσε, του Κανέτι και του Μπένγιαμιν, αποδίδεται έξοχα σε όλη της την πρωτοτυπία, την κομψότητα και την ιδιαίτερη ποιητικότητα από τη μετάφραση των Τεό Βότσου και Α γορίτσας Μ πακοδήμου. ■

δ: βιβλιοκριτική

«Η ζωή μας είναι η ιστορία που είπαμε στους άλλους»

Αργυρώ Μαντόγλου

Τζούλιαν Μπαρνς Ένα κάποιο τέλος Μετάφραση: Θωμάς Σκάσσης Μεταίχμιο, 2011 σελ. 210, € 13,30

,τι μένει σ τη μνήμη δεν είναι πάντοτε αυτό που αντίκ ρισαν τα μάτια σου» θα δηλώσει ο Τόνι Γουέμπσ τερ, κεντρικός α φ ηγητής σ το Ένα κάποιο τέλος, για το οποίο ο Τζούλιαν Μ παρνς απέσ πασ ε το βραβείο Μ πούκερ το 2011. Α πό την αρχή ο αναγνώ στης πληροφ ορείται πω ς ο σ υγγραφ έα ς, για μια ακόμα φ ορά, εξερευνά τα προσ φ ιλή του θέματα: την κατασκευή τω ν αναμνήσεω ν, την ατελή ερμηνεία τη ς πραγματι κότητας, τη σ χέσ η μας με το πα ρελθόν αλλά και τη φ ευγαλέα φ ύση τη ς αλήθειας -θ έ μ α τα με τα οποία είχε καταπιαστεί από τα πρώ τα του μυθιστορήματα. Η ερμηνεία, η ανα κω χή με το πα ρελθόν και η σαρωτική δύναμη του χρόνου υπήρξαν πά ντα οι κύριες σ υγγραφ ικές εμμο ν ές του. Στον Παπαγάλο του Φλομπέρ και στην Ιστορία του κόσμου σε 10 Ά κεφάλαια περ ιέγρ αφ ε την αδυναμία τη ς π λήρους κα τανόησης τη ς Ιστορίας, ενώ σ το Ένα κάποιο τέλος υπαινίσσεται π ω ς εξίσου αδύ νατη είναι και η κατανόηση τη ς δι κ ής μας προσ ω πικής ιστορίας. Οι άνθρωποι προκειμένου να αντέξουν το πα ρόν το υ ς την παρ αμορ φ ώ νουν, την εμπλουτίζουν ή αφαιρ ούν πληροφ ορίες, την κόβουν και τη ράβουν στα μέρα τους, δημι ουργώ ντας τη δική το υ ς προσωπική

μυθολογία -ανάλ ογη της δικής τους πορείας. Ο Τόνι Γουέμπστερ αποδεικνύεται εν πολλοίς αναξιόπιστος αφηγητής όχι γιατί αποφασίζει να μας παραπλανή σει αλλά γιατί ο ίδιος διαθέτει ελλιπή κατανόηση των γεγονότων. Όλα όσα έχουν συμβεί στη ζωή του έχουν πε ράσει μέσα από τα δικά του φίλτρα, ώστε να μας παρουσιάζει την εκδοχή που ο ίδιος κατασκεύασε, αποκλεί οντας από τη μνήμη τις δικές του αξιόποινες πράξεις, τις μικρότητες και τις βλάβες που ο ίδιος έχει προκαλέσει στους άλλους. Από την αρχή δηλώνει πω ς θα μας διηγηθεί τη δική του ιστορία: «την ερμηνεία που δίνω τώρα σε κάτι που συνέβη τότε, ή μάλλον ό,τι θυμάμαι σήμερα από τον τρόπο με τον οποίο είχα ερμηνεύσει αυτά που είχαν συμβεί εκείνον τον καιρό». Στη συνέχεια ο Τόνι όχι μόνο αναθεωρεί την πρώ τη δική του εκ δοχή αλλά θα λειτουργήσει ω ς ντετέκτιβ, προκειμένου να κατασκοπεύσει τον νεότερο εαυτό του, σαν αυ τός να είναι κάποιος άγνωστός του. Η κατανόηση των κινήτρων του, ο εντοπισμός των λόγων και η βαθύ τερη αλήθεια αποδεικνύεται εξίσου δύσκολη διαδικασία. Ο Τόνι, τώρα στα εξήντα του, μετά από ένα διαζύγιο, διατηρεί φιλικές σχέσεις με τη σύζυγό του και τη μο ναδική του κόρη. Η ζωή του κύλησε

ομαλά και, παρότι δεν κατάφερε να βιώσει τις έντονες συγκινήσεις και τις περιπέτειες που ονειρευόταν, έχει συνθηκολογήσει με την πραγματικό τητα και απολαμβάνει την ηρεμία του. Στο πρώ το μέρος του μυθιστο ρήματος ο Τόνι κάνει τον απολογι σμό της νεανικής και της φοιτητικής του ζωής, προβάλλοντας την αδεξιότητά του, την καταπίεση που είχε υποστεί ο ίδιος και οι συμμαθητές του, καθώ ς και τη δυσκολία δημι ουργίας στενότερων σχέσεων με τα κορίτσια της εποχής του. Κεντρική θέση στις αναμνήσεις του κατέχει ένας νεοφερμένος, ο Έιντριαν Φιν, ο πιο υποψιασμένος και καλλιεργημένος της παρέας, το π ρ ό τυπο του ιδεολόγου και του στοχα στικού παρατηρητή. Α ναγνώ στης απαιτητικών βιβλίων φιλοσοφίας και φανατικός του Καμύ, ο Έιντριαν είναι ο μόνος που έγινε δεκτός στο πανε πιστήμιο του Κέιμηριτζ, ενώ οι υπό λοιποι φοίτησαν σε δευτεροκλασάτα πανεπιστήμια. Ο Τόνι θα σχετιστεί με μια αινιγματική κοπέλα, τη Βερόνικα Φορντ. Η σχέση τους είναι χλιαρή και η σεξουαλική τους επαφ ή δεν ολο κληρώνεται. Χωρίζουν και μερικούς μήνες αργότερα ο Έιντριαν θα του γράψει ζητώντας την άδειά του για να βγει μαζί της. Ό λως αιφνιδίως, μετά από κάποιο διάστημα, ο Έιντριαν θα αυτοκτονήσει, μόλις στα είκοσι δύο του χρόνια, αφήνοντας ένα σημεί ωμα στο οποίο στήριζε φιλοσοφικά τους λόγους που είχε επιλέξει το θά νατο από τη ζωή. Ο Τόνι, σαράντα χρόνια αργότερα, λαμβάνει μια επιστολή από ένα δικη γορικό γραφείο, όπου και πληροφ ο ρείται πω ς η Σάρα Φορντ, μητέρα της Βερόνικα Φορντ, την οποία είχε συ ναντήσει μόνο μια φορά, είχε αφήσει στη διαθήκη της πεντακόσιες λίρες

και το ημερολόγιο του Ειντριαν. Ό ταν, όμως, πάει να το παραλάβει μαθαίνει πω ς η Βερόνικα αρνείται να το ηαραδώσει και αντ’ αυτού απο στέλλει ένα δικό του γράμμα στον Έιντριαν, σε απάντηση του γράμμα το ς όπου ζητούσε την άδειά του για να βγει μαζί της. Μέσα από τα γραφ όμενά του παρουσιάζεται ένας ιδι αίτερα σ κληρός ά νθρωπος, χαιρέκα κος και εκδικητικός, που δεν έχει κα μία σχέση με τον άνθρωπο που έχει γίνει σήμερα. Σε ποιο βαθμό είναι ο ίδιος υπεύθυ νος για την παραμόρφωση της αλή θειας, πόσ ες πληροφορίες και γεγο νότα έχει αποκρύψει για να κατα σκευάσει έναν ανεκτό σ τον ίδιο εαυτό; Με ποιο τρόπο, μετά από τό σ ες δεκαετίες, μετά από τόσ ες πρ ο σαρμογές, περικοπές και αλλοιώσεις, θα μπορούσε να αποκατασταθεί η αλήθεια; Σ’ αυτό το σύντομο σε όγκο αλλά πυ κνό σε νοήματα μυθιστόρημα πρ ο βάλλει η υποψία πω ς είμαστε οι πλέον επιτήδειοι λογοκριτές της ιστο ρ ίας μας. Επιπλέον, «όσο λιγο στεύουν εκείνοι από τους γύρω μας που θα μπορούσαν να αμφισβητή σουν την εξιστόρησή μας, να μας θυ μίσουν πω ς η ζωή μας δεν είναι η ζωή μας, αλλά η ιστορία που είπαμε στους άλλους, κυρίως όμως στον εαυτό μας», τόσο πιο ευφάνταστοι γινόμα στε, τόσο περισσότερες εκδοχές της ζω ής μας πλάθουμε, τις οποίες αβα σάνιστα υιοθετούμε ω ς πραγματι κές. Ίσως α υτός να είναι και ο μονα δικός τρόπος για να αντέξουμε αυτό που έχουμε γίνει, η μοναδική μας οχύρω ση απέναντι στον εαυτό που αποφασίσαμε να αφήσουμε κάπου στο δρόμο. ■

δ: βιβλιοκριτική

Α κραία σπαρακτικό

Γιώργος Βαϊλάκης

3 1 μ

Ουίλιαμ Σ. Μπάροουζ Queer, η οριστική έκδοση Μετάφραση: Γιώργος Μπέτσος Τόπος, 2011 σελ. 272, € 16

ταν ένας αξεπέραστος πειρα ματιστής του λόγου που ωθούσε -μ ε θαυμαστή ευρηματικότητα- τις ιδέες του στα άκρα. Προηγουμένως, όμως, καταδύθηκε σε ανεξερεύνητα και ιλιγγιώδη βάθη απόγνωσης, πολύ πριν κατορθώσει να δημιουργήσει τη δική του επιβλητική μυθολογία. Ο λόγος για τον Ουίλιαμ Μπάροουζ (1914-1997), την προσω ποποίηση της επαναστατικής γενιάς των αμερικανών μπιτ ποιητών και πεςογράφων, στις αρχές της δεκαετίας του ’50. Έ χοντας ζήσει σχεδόν εξω πραγματικά, ο Μπάροουζ δεν δίσταζε να δοκιμάζει τα πάντα -τ α ναρκωτικά και το σεξ ήταν οι απόλυτες σταθερές τ ο υ - και μετά να τα καταγράφει στα βιβλία του, σοκάροντας με την ωμό τητα του λόγου και τις επιλογές των χαρακτήρων του. Για τον Μπάροουζ το κείμενο λειτουργεί ω ς ένα απέ ραντο -και κυρίως περίπλοκο- δίκτυο μηχανισμών, αλλά και ω ς μία σωρεία εντυπωσιακών συνειρμικών συνθέ σεων. Πάντως, το πρόβλημα για τον αμερικανό συγγραφέα βρίσκεται στη δυσαρμονία που υπάρχει ανάμεσα στο μυαλό και το σώμα, την προσω πική ταυτότητα και την κατάδυση σε ανεξερεύνητα ψυχικά τοπία -συχνά, μέσα από τη χρήση ναρκωτικών ου σιών. Μια εμπειρία που ταλαιπώρησε τον συγγραφέα σε όλη σχεδόν τη ζωή του, ο οποίος με το δικό του απαρά μιλλο στυλ κατάφερε κάτι ιδιαίτερα

τρομακτικό: Αφού αντίκρισε την άβυσσο, γύρισε πίσω για να την περι γράφει -ό π ω ς διαφαίνεται και σε με ρικά από τα πιο πολυσυζητημένα έργα του: Το Τζάνκι, τις Πόλεις της κόκκι νης νύχτας και το Γυμνό γεύμα. Αυτή η σχέση ανάμεσα στη νοητική κατά σταση και τις επιθυμίες του σώματος είναι το θέμα του και στο Queer, ένα έργο που ολοκληρώθηκε το 1952 για να παραμείνει στο συρτάρι του θρυλι κού συγγραφέα επειδή, μεταξύ άλλων, περιέγραφε χωρίς περιστροφές τον πόθο ενός ομοφυλόφιλου. Με σκη νικό την διεφθαρμένη Πόλη του Μεξι κού της δεκαετίας του ’40, το μυθι στόρημα αφηγείται τη ζωή του Ουί λιαμ Λι, ενός άντρα που βασανίζεται στην προσπάθειά του να κόψει την ηρωίνη, αλλά και από τον ανεκπλή ρωτο ερωτικό του πόθο για έναν άλλο χρήστη. Κατά τα άλλα, η αφήγηση εί ναι για ακόμη μία φορά διάσπαρτη με ευφυείς κωμικούς μονολόγους, τρα γελαφικά περιστατικά, κάποιες εξω φρενικές καταστάσεις που κινούνται ανάμεσα στη φαντασίωση και την ασύλληπτη πραγματικότητα. Αλλά, πάνω απ’ όλα, πρόκειται για ένα σπα ρακτικό αυτοβιογραφικό πορτρέτο, το οποίο, παράλληλα, αποτελεί και μια οξυδερκή διερεύνηση της σχέσης του σώματος με τις πιο ανατριχιαστικές φοβίες -ο ι οποίες, τελικά, γίνονται με τη σειρά τους μία μάλλον αναπόδρα στη συνθήκη... ■

Ό λη η Ν εοελληνική Φ ιλολογία ...σε 3 3 6 σ ελίδες

ι χρειάζεται να γνω ρίζει όποιος θέλει να ασχοληθεί με τη Νεοελληνική Φιλολογία; Ποια στοιχεία απαρτίζουν την επι στημονική σκευή, ποιο το περιεχό μενο της επιστήμης και με ποια ερ γαλεία μπορεί κανείς να το μελετή σει; Πιο συγκεκριμένα, ο νεοεισαχθείς στο Τμήμα Φιλολογίας πώ ς θα μυηθεί στον κλάδο που αφορά τα νε οελληνικά γράμματα και πάνω σε ποιες βάσεις μπορεί να χτίσει το επι στημονικό του οικοδόμημα; Την απάντηση αυτή δίνει σε ένα επί τομο έργο ο καθηγητής Δημήτρης Αγγελάτος, αξιοποιώντας την πείρα του από τη διδασκαλία του αντικει μένου σε τρία πανεπιστημιακά ιδρύ ματα της Ελλάδας και της Κύπρου. Το έργο έρχεται να συνεχίσει και σε μεγάλο βαθμό να εκσυγχρονίσει τα εγχειρίδια, αφενός, του Π. Μαστροδημήτρη Εισαγωγή στη Νεοελληνική Φιλολογία και, αφετέρου, του Αλ. Πο λίτη Εγχειρίδιο του νεοελληνιστή, έργα που με διαφορετική στόχευση θεωρούνταν ώ ς τώ ρα βιβλία αναφο ράς για τον νεαρό φιλόλογο. Ο Δ. Αγγελάτος είναι το ίδιο συστη ματικός και οργανωμένος με τους προηγούμενους και γι’ αυτό κατα φέρνει να καλύψει ένα μεγάλο εύρος των νεοελληνικών σπουδών. Ξεκι νώντας από γενικές επιστημολογικές διευκρινίσεις και συνεχίζοντας στον

προσδιορισμό της ίδιας της επιστή μης και του αντικειμένου της, ο κα θηγητής μιλάει τόσ ο γενικότερα για τη Φιλολογία όσο και ειδικότερα για τον κλάδο της που αναφέρεται στη νεοελληνική λογοτεχνία, καλύπτον τας, φυσικά σε σύνοψη, θέματα όπω ς είναι η γλώσσα, τα σχήματα λό γου, η μετρική, οι όροι της αφηγηματολογίας και οι ιδέες που ανέθρε ψαν δημιουργούς και αναγνώστες. Ο συγγραφέας, λοιπόν, πραγματευόμε νος τόσο την ποίηση όσο και την πε ζογραφία, δεν παραλείπει να αναλύ σει τα χρονικά τους όρια αλλά και τις γεω γραφ ικές το υ ς συντεταγμένες. Φυσικά υπάρχουν κεφάλαια για την παράδοση των κειμένων και την εκ δοτική αλλά και για τις Ιστορίες της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, η γνώση των οποίων είναι απαραίτητη για την εμπέδωση όλου του σώματος μιας φιλολογικής δουλειάς, από την έκ δοσ η ενός έργου μέχρι τη διαμόρ φ ω σ η του Κανόνα. Ο Δ. Αγγελάτος δεν μένει μόνο στα παραδοσιακά σχήματα, αλλά επεκτείνεται -εύλο γα σε μια εποχή όπου η θεωρία της λογοτεχνίας είναι εκ των ω ν ουκ ά ν ευ- σε θέματα ιστορι κότητας και λογοτεχνικότητας, αναφερόμενος σε ρεύματα και σχολές, σε ζητήματα κριτικής, στο αντικεί μενο και τις μεθόδους τη ς συγκριτι κής φιλολογίας, σε τρόπους βιβλιο-

Πώργος Ν. Περαντωνάκης

Δημήτρης Αγγελάτος Η Άλφα Βήτα του Νεοελληνιστή Οδηγός για το εισαγωγικό μάθημα στην επιστήμη της Νεοελληνικής Φιλολογίας Gutenberg, 2011 σελ. 336, € 25,00

δ: βιβλιοκριτική

γραφικής καταγραφής κ.λπ.- μια σύν δεση εδώ της Φιλολογίας με τις Πο λιτισμικές Σπουδές, οι οποίες έχουν πρόσφατα εμφανιστεί και στην Ελ λάδα, δεν θα ήταν άσκοπη, αφού σύγχρονες θεωρητικές τάσεις θέ λουν τη λογοτεχνία να συνεξετάζεται με άλλα είδη λόγου και κουλτούρας. Σε όλα αυτά τα κεφάλαια παρατίθεν ται και εξηγούνται όροι, παρουσιά ζονται -ό π ο υ κρίνεται σ κόπιμο- ονό ματα μελετητών και συγγραφέω ν αλλά και αποσπάσματα εν είδει πα ραδειγμάτων από λογοτεχνικά και άλλα έργα, με τον Δ. Σολωμό να κα ταλαμβάνει προεξάρχουσα θέση. Στο τέλος κάθε ενότητας μια μικρή αλλά περιεκτική και γι’ αυτό χρήσιμη βι βλιογραφία με έργα αναφοράς που αποτελούν αναγκαίες βιβλιογραφι κές παραπομπές ολοκληρώνει με

προεκτάσεις σε περαιτέρω μελέτες το όλο σκεπτικό, υλικό χρήσιμο για όποιον πραγματικά θέλει να εμβαθύνει και να αναζητήσει μόνος του ακόμα περισσότερες πληροφορίες. Η πληρότητα και η οργάνωση είναι δεδομένα αξιοσημείωτα σε ένα τέ τοιο έργο και όντως δεν λείπουν από την Άλφα Βήτα, που έρχεται με αξιώ σεις να καλύψει όλα όσα χρειάζεται να ξέρει ο νεαρός φιλόλογος. Για την πληρότητα του βιβλίου, θα μπορούσε να γραφεί επιπλέον ένα κεφάλαιο για τον τρόπο σύνθεσης μιας επιστημο νικής εργασίας στη Νεοελληνική Φι λολογία, από την επιλογή του θέμα το ς ώ ς την έρευνα και την εκπόνηση της μελέτης, διαδικασία που εύλογα δεν κατέχεται από τους νεαρούς φοι τητές της Φιλολογίας. Από εκεί και έπειτα, το μεγάλο μειονέκτημα που κατά τη γνώμη μου βαραίνει το βι βλίο συνδέεται με το σκοπό της συγ γραφ ής του. Στην προσπάθειά του ο Δ. Αγγελάτος να είναι πλήρης και ακριβής, καταφεύγει στη χρήση πυ κνού ύ φ ους και σε υψηλή πληροφορητικότητα λόγου, με μεγάλες περιό δους γεμάτες επίθετα και παρενθετι κές φράσεις. Αυτό όμως κάνει το κεί μενο πιο δυσνόητο και, ειδικά αν ληφθεί υπόψη η αδαημοσύνη των πρω τοετών φοιτητών πάνω στο θέμα, εν μέρει βαρύ για να θεωρηθεί η άλφα βήτα της μύησής τους. Κανείς φυσικά δεν μπορεί να αγνοή σει ότι πρόκειται πραγματικά για μια εισαγωγή της οποίας η πληρότητα και η πολυμέρεια, η συστηματικό τητα και η οργάνωση, η τοποθέτηση των πραγμάτων στη θέση τους, ώστε να χαρτογραφηθεί ο χώρος, καθι στούν το βιβλίο πολύτιμο οδηγό στο ταξίδι στις φιλολογικές και δη στις νεοελληνικές σπουδές. ■

ερώματα

σε θ έ μ α τ α . . της γραφής / 438 ση στη λογοτεχνία/ 282 >οκαι λογοτεχνία /508

* Τα τεύχη που σ η μειώ νο νται με ασ τερ ίσ κο έχο υ ν ε ξα ν τλ η θ ε ί. Όσοι επιθυμούν να προμηθευτούν παλιά τεύχη, μπορούν να επικοινωνούν με το Διαβάζω, Μαυροκορδάτου 9, Αθήνα, 106 78 · Τηλ. 210 3801284 · email: info@diavazo.gr Τα κείμενα που είναι χρήσιμα στους αναγνώστες μας και περιέχονται σε εξαντλημένα τεύχη δίνονται σε φωτοαντίγραφα.

6: βιβλιοκριτική

Πορεία πολέμου στο Α ιγαίο

Σπύρος Κακουριώτης

Γιώργος Πασπάτης Τυφλή πορεία Απομνημονεύματα από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο στο Αιγαίο Εισαγωγή: Πάτρικ Λη Φέρμορ Μετάφραση: Μιχάλης Μάτσας Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2011 σελ. 312, € 22

πορεία του εικοσάχρονου, τότε, Γ. Πασπάτη από την κατεχόμενη Αθήνα του 1941 μέ χρι την Αλεξάνδρεια, όπου ανασυγκρο τούνταν υπό την εποπτεία των Βρετα νών οι ελληνικές ένοπλες δυνάμεις, μπορεί να στάθηκε περιπετειώδης, κάθε άλλο παρά «τυφλή» όμως υπήρξε: ακολουθώντας το δρόμο πολλών αξιω ματικών ή αστικής καταγωγής νέων, επιχειρεί να περάσει στην Τουρκία, όμως συλλαμβάνεται από τους Ιταλούς και φυλακίζεται στη Σύρο, στη Ρόδο και στη Σάμο, παραμένοντας στη φυλακή σε κατάσταση λιμοκτονίας, έως ότου καταφέρνει να αποδράσει και να περά σει στη Μ. Ανατολή. Εκεί κατατάσσεται στο Βρετανικό Ναυ τικό και, γνωρίζοντας από ιστιοπλοΐα, γίνεται καπετάνιος σε ένα από τα οπλι σμένα καΐκια του Στολίσκου Ημιολιών, που είχαν αποστολή να παρενοχλούν τους Γερμανούς στα νησιά του Αιγαίου. Από την Αλεξάνδρεια ώς τις Σποράδες, σε νερά επικίνδυνα και χωρίς όργανα ναυσιπλοΐας, κρυμμένοι διαρκώς, θα παραμείνουν σε μια πραγματικά «τυ φλή» πορεία, επιτιθέμενοι σε γερμανικά φυλάκια ή και πλοία, μέχρι το 1944 και την επιστροφή στην απελευθερωμένη πρωτεύουσα. Όπως σημειώνει στον πρόλογό του ο μακαρίτης Πάτρικ Λη Φέρμορ, που γνώριζε τον συγγραφέα και την παρέα των φίλων που πρωταγωνιστούν, «όλα τα πρόσωπα που συμμετέχουν ήταν

τότε λίγο παραπάνω από είκοσι χρόνων και ο συγγραφέας αποδίδει θαυμάσια το αίσθημα και τους ρυθμούς αυτής της τρελής ηλικίας». Αυτό το άρωμα αναδίδεται από την δραματική αφήγηση, που δεν χάνει στιγμή το στυλ και το χι ούμορ της -κάτι στο οποίο αναμφίβολα συνέβαλε η επιμελήτρια της πρώτης (αγγλικής) έκδοσης και φίλη του συγ γραφέα ΚάρολΣάουδερν, μακαρίτισσα κι αυτή πια, που μετέτρεψε ένα «δυσα νάγνωστο, πρόχειρο και συχνά ημιτελές ημερολόγιο» σε μαρτυρία με λογοτε χνικές αξιώσεις. Η έκδοσή της πρώτα στα αγγλικά νο μίζω πως αναδεικνύει την πρόσληψη της αντίστασης στη χώρα μας κατά την τελευταία τριακονταετία: Τα ελληνικά στρατεύματα της Μ. Ανατολής, που ση μαδεύτηκαν αλλά και προέκυψαν από την ανταρσία των φιλο-ΕΑΜικών τα ξιαρχιών και την καταστολή της (στην οποία ο συγγραφέας αφιερώνει ένα κε φάλαιο) διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στην εμφύλια σύγκρουση που ακολούθησε, τον Δεκέμβρη του 1944. Κάτι που είχε ως συνέπεια, μετά το 1980, η ιστορία αυτών των σωμάτων να παραδοθεί στη λήθη και σταδιακά να εξοριστεί από τη δημόσια ιστορία. Σή μερα, που η πρόσληψη της δεκαετίας του 1940 έχει και πάλι διαφοροποιηθεί, μαρτυρίες σαν αυτές συμβάλλουν στην ανάδειξη ενός εξίσου ηρωικού και, για τους περισσότερους, άδολου αντιφασι στικού πατριωτισμού. ■

Διαχρονική Πηνελόπη Δ έλτα

ο Στο κοτέτσι είναι ένα «άγνωστο» παραμύθι της συγγρ α φ έω ς, πο υ πρω τοεκδόθηκε το 1922 στο παιδικό περιοδικό Παιδική Χαρά. Ό πω ς μαθαίνουμε από το σχετικό σπμείωμα στο οπι σθόφυλλο του βιβλίου, το παραμύθι προορίζονταν για τπν ανιψιό της Δέλτα, Ειρήνη Μπενάκη, «θέλοντας να τη ς διδάξει κάποια πολύ σημαν τικά πράγματα με τον τρόπο των πα ραμυθιών». Ο τετραπέρατος Κικιρής είναι το μικρό ηετειναράκι τη ς ιστο ρίας, που η επιθυμία του να γνωρίσει τη ζωή έξω από τα όρια του κοτε τσιού που μοιράζεται με τα άλλα πουλερικά (παπάκια, φ ραγκόκοτες, κότες και γαλοπούλες) τον οδηγεί σε περιπέτειες που θέτουν σε κίνδυνο τη ζωή όχι μόνο τη δική του αλλά και τω ν άλλων φίλων του στο κοτέ τσι. Ετσι, η απερίσκεπτη πράξη του να παρασύρει τα άλλα ζώα σε ένα ανελέητο φαγοπότι ε κτός κοτετσιού οδηγεί στην απώλεια του φ τερώ μα το ς τους, μία αυστηρή τιμωρία από την οποία όμω ς ο Κικιρής γλυτώνει την τελευταία στιγμή. Χωρίς να πα ραδειγματιστεί καθόλου από την τύχη των άλλων πουλιών, εγκατα λείπει το κοτέτσι για δεύτερη φορά και έρχεται αντιμέτω πος με μια θύελλα, ένα φίδι και μία αλεπού που με το ζόρι γλυτώνει από τα νύχια της. Στο τέλος, το ατίθασο κοκοράκι

καταλήγει μισοπεθαμένο στα χέρια τη ς κυράς του, η οποία αφού το συ νεφέρνει το τοποθετεί πάλι στο κο τέτσι ανάμεσα στους παλιούς του φί λους. Μ αντέψτε όμως... Το κοκο ράκι αποπειράται να το σκάσει για τρίτη φορά! Χρειάζεται λοιπόν μια πιο δραστική λύση προκειμένου να συνετιστεί ο μικρός μας φίλος και να πάψει να παίζει κορώνα-γράμματα τη ζωούλα του. Την τελική αυτή λύση τη δίνει η κυρά του κοτετσιού που του είχε σώσει προηγουμένω ς τη ζωή. Του κόβει λοιπόν τα φ τερά και ο Κικιρής, αντί να λυπηθεί, είναι πολύ χαρούμενος που γλύτωσε επι τέλους από τις περιπέτειες που του προξενούσε η ίδια η ατίθαση φύση του. Αν και δεν θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί αλληγορικό, τα ζώα-τύποι του βιβλίου ξεφεύγουν τελικά από τη παγίδα του στερεότυπου και γί νονται χαρακτήρες που σκέφτονται και κρίνουν ή αντιδρούν σε κατα στάσεις ενώ διδάσκονται και σω φρονίζονται με τα παθήματά τους. Βιβλίο που οπω σδήποτε δεν μπορεί να διαβαστεί στο πνεύμα της εποχής μας. Π ρέπει, περισσότερο, να το κα τανοήσουμε ω ς τεκμήριο μιας αλλοτινής εποχής. Μεγάλο ατού του βιβλίου η παρα στατική εικονογράφ ησή του από την Γεωργία Στύλου. ■

Νίνα Χαρπάτου

Πηνελόπη Δέλτα Στο κοτέτσι Επιμέλεια: Μίτση Πικραμένου Εικονογράφηση: Γεωργία Στύλου Τετράγωνο, 2011 σελ. 64, € 14,90

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Βαγγέλης Βουτσινάκης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Κλαίρη Ν. Αγγελίδου

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Ρούλα Σαμαϊλίδου

Λάβε τα μέτρα σου

Κωδικός; Αταλάντη

Πέρα από το νησί

Παρουσία, 2010 σ. 225, €15,14

Διόπτρα, 2011 σ. 159, €13

Σιδέρης, 2011 σ. 461, € 17

ειρά κειμένων, εν είδει επι φυλλίδων, που δημοσιεύτη καν από τον συγγραφέα στο ιστολόγιό του. Τα κείμενά του, ως αρ μόζει σε σχολιογραφικές επιφυλλί δες, είναι μικρά. Χωρίζονται σε ενό τητες όπως «Προσοχή σχολικό», «Τυχαία πατρίδα», «Η γειτονιά μας», «Ο ήλιος λάμπει στο πανεπιστή μιο», «Ζούμε μαζί; Ζοϋμε μαζί», «Στιγμές που θα ’θελα να ξαναζή σω», «Έρωτας χάρισμα», «Τα λόγια της σιωπής». Ο συγγραφέας είναι ένας παρατηρητής του μέσα και του έξω κόσμου. Βλέπει τα παιδιά στο σχολικό, τους φοιτητές στα πανεπιστήμια, τους γείτονές του, τυ χαίους περαστικούς αλλά και τους φίλους του, τους συγγενείς του, τους αγαπημένους του, τον ίδιο του τον εαυτό. Φράσεις μικρές, κοφτές, με παρατηρήσεις απλές, που σε κά νουν να σκεφτείς.

να μυθιστόρημα με φόντο την Κύπρο. Η πρωταγωνίστρια είναι ένα νέο κορίτσι που μεγαλώνει στη διάρκεια της αγγλικής κατοχής στο νησί. Ο απελευθερωτικός αγώνας συνεπαίρνει τους νέους και η ηρωίδα μπαίνει στην αντίσταση, στην ΕΟΚΑ. Το κωδικό της όνομα είναι Αταλάντη -εξ ου και ο τίτλος του μυ θιστορήματος. Όμως η ζωή είναι πο λύπλοκη. Η Αταλάντη θα αγαπήσει τον Λευτέρη, έναν αγωνιστή, θα γί νει σύζυγος και μητέρα, αλλά και θα ενταχθεί στο επάγγελμά της ως καθηγήτρια. Θα μεταβληθεί σε μια κοι νωνική αγωνίστρια. Οι αγωνίες και οι αγώνες πολλοί, θα σημαδέψουν για πάντα τη ζωή της και μετά την κατάκτηση του μισού νησιού από τους Τούρκους. Πολλά στοιχεία και ντοκουμέντα με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία, ένα ακόμα μαρ τυρολογίο για το χρυσοπράσινο φύλλο.

ο τέταρτο βιβλίο της συγ γραφέαν; διαπραγματεύεται τα παράξενα παιχνίδια της ζωής, όπου το παραμύθι γίνεται εφιάλτης και τούμπαλιν. Η «κυρία μαμά» που γίνεται μαμά, το ασχημόπαπο που γίνεται κύκνος, η οικογένεια που διασκορπίζεται, μια αγάπη δίχως μέλλον, τα χαμένα όνειρα και η προδοσία, πλέκουν τον ιστό της ζωής των ηρωίδων. Κλειδί για την εξέλιξη του έργου, αλλά και την ολοκλήρωση των ηρώων, μια συγ κλονιστική αγάπη που θα ανοίξει την πόρτα της ευτυχίας και θα δώ σει διέξοδο σε καταστάσεις που έχουν προκαλέσει πόνο και οργή. Ενδιαφέρουσα προσπάθεια της Ρούλας Σαμαϊλίδου, η οποία επι μένει, σε εποχές όπου κυριαρχεί το φαίνεσθαι, να ασχολείται με το εί ναι των ανθρώπων και μέσα από τις ζωές των ηρώων της να προ τείνει αισιόδοξες και ελπιδοφόρες λύσεις.

[Μ. Α.]

[Δ. Β. Τ.]

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Συλλογικό

Τζον Ο’ Μπράιαν

Ira Trivedi

7.30 μ.μ. στην οδό Μασσαλίας

Αφήνοντας το Λας Βέγκας

Δεν υπάρχει αγάπη στη Wall Street

Μετάφραση: Αλέξης Καλοφωλιάς Νάρκισσος, 2011 σ. 224, € 15

Οσελάτος, 2009 σ. 160, € 12,06

την οδό Μασσαλίας φιλοξε νούνται έξι γυναίκες, έξι δημι ουργοί ιστοριών που μας ταξιδεύουν από το μακρινό παρελθόν στο ύστε ρο παρόν και στο ακόμα πιο μακρι νό μέλλον. Πονήματα χειρός, ψυχής και θύμησης τα διηγήματά τους, κα ταγράφονται και αποκρυπτογραφούν τις σχέσεις των ανθρώπων. Μη νύματα της πόλης, άμεσα ή έμμεσα. Κρυφές σκέψεις και ενέργειες, μυ στικά που παραμένουν στο σκοτάδι και άλλα που φανερώνονται. Φευγα λέες ματιές στο απαγορευμένο, βια στικοί επισκέπτες, ταξιδιώτες, όνει ρα της ημέρας και της νύχτας. Η κάθε μία, από τη δική της διαφορετική σκοπιά, φανερώνει χωρισμούς, απο χαιρετισμούς, όνειρα για ένα νέο ξε κίνημα και το ταξίδι εντός αλλά και εκτός συνόρων. Με συντροφιά το δει λό φως του απογεύματος στην οδό Μασσαλίας, σε συνδυασμό με τα λογοτεχνικά ίχνη που απέχουν από τον καθαρά πεζό λόγο, η συλλογή αυτή αφήνει τους αναγνώστες να συμπαρασυρθούν και να ταξιδέψουν στις στιγμές εκείνες που τα βλέμμα τα των ανθρώπων συναντώνται.

[I. Στ.]

ο μυθιστόρημα μεταφέρθηκε με επιτυχία στην μεγάλη οθό νη από τον Μάικ Φίγκις με τον Νίκολας Κέιτζ στο ρόλο του αλκοολι κού Μπεν και την Ελίζαμπεθ Σου στο ρόλο της πόρνης Σέρα. Η συνάντη ση των δύο, ύστερα από τις περι πλανήσεις τους σ’ έναν κόσμο έρω τα και βίας, αλλάζει τον ψυχισμό τους, καθώς ανακαλύπτουν πως ο ένας είναι πλασμένος για το άλλον. Η ιστορία αυτών των ανθρώπων, οι οποίοι ξοδεύουν τις μέρες τους στα μπαρ, τα καζίνο, τα μοτέλ και τους σκοτεινούς δρόμους του Λος Άν τζελες, του Χόλιγουντ και του Λας Βέγκας, περνάει από διάφορες φά σεις για να καταλήξει σε δράμα Πρό κειται για την απομυθοποίηση του αμερικανικού τρόπου ζωής. Ο συγ γραφέας, αλκοολικός, όπως ο Μπεν, γεννήθπκε το 1960 και αυτοκτόνπσε το 1994, μετά τπν υπογραφή του συμβολαίου με τπν εταιρεία παρα γωγής.

[Φ. Φ.]

Μετάφραση: Γιώργος Στάμου Κλειδάριθμος, 2011, σ. 393, € 14,90

ραμμένο με αφοπλιστική ειλι κρίνεια, το μυθιστόρπμα αυτό περιγράφει το σαγηνευτικό μα και σκληρό κόσμο των τραπεζικών επενδύσεων, εκεί όπου η δυνατό τητα να ξοδεύεις χωρίς να πληρώ νεις έχει πάντα το ανάλογο τίμημα. Η ηρωίδα της Ira Trivendi, η Ρία Τζέιν, είναι ερωτευμένη με τη χλιδάτη ζωή που ζουν οι επίδοξες τρα πεζικές επενδύτριες και αποφασίζει να εγκαταλείψει για πάντα τις σπου δές της στην ιατρική για να ασχο ληθεί με τον μαγικό κόσμο των επενδύσεων. Παρά τα όνειρά τπς, η πραγματικότπτα είναι πολύ διαφο ρετική. Η ηρωίδα αρχίζει να ζει μέσα σε μια κόλαση και μόνο ένας πρώην επενδυτής και νυν δημοσιο γράφος δείχνει να είναι ο μοναδικός άνθρωπος στον περίγυρό της που τα έχει βρει με τον εαυτό του. Επίκαι ρο, καλογραμμένο και ενδιαφέρον ανάγνωσμα, δεν θα αφήσει ασυγκί νητο τον αναγνώστη.

[Δ . Β. Τ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Julia Driver

ΔΟΚΙΜΙΟ Νίκος Κουνένης

ΔΟΚΙΜΙΟ Ευτυχής Μπιτσάκης

Ηθική φιλοσοφία

Περί δημοκρατίας

Ένα φάντασμα πλανιέται

Οι βασικές της αρχές

Μεταίχμιο 2011 σ 195, € 13,30

ΚΨΜ, 2011 σ. 337, €18

J L πολαυστικό σατιρικό αφήγημα σχετικά με τους όρους, τα όρια, τους μύθους και τις αποτελε σματικές μεταμφιέσεις του δημο κρατικού πολιτεύματος της εποχής μας. Ο Νίκος Κουνένης, στο έβδο μο αυτό βιβλίο του, συνεχίζει να καυ τηριάζει τα ήθη και τους θεσμούς της σύγχρονης ιστορίας. Με γλώσ σα δηκτική και δεικτική, ο συγγρα φέας αναλύει θεσμούς, νοοτροπίες, συμπεριφορές όλου του κοινωνικού φάσματος, επικεντρώνει όμως την κριτική του στο πολιτικό κατεστη μένο και τα παρακολουθήματά του. Οι εκλογές και το εκλογικό σύστη μα, το φορολογικό σύστημα, η μιντιοκρατία, η διαπλοκή, οι στρεβλώ σεις της κοινωνικής ζωής, είναι στο στόχαστρο του Νίκου Κουνένη, που παραδίδει στον αναγνώστη ένα ανά γνωσμα το οποίο, εκτός από διασκεδαστικό, είναι και μια πρώτης τάξεως ευκαιρία για αναστοχασμό.

■ J · ίκοσι χρόνια μετά την πρώτη ^ Μ το υ κυκλοφορία, με νέο πρό λογο - εισαγωγή του συγγραφέα, επανακυκλοφορεί το δοκίμιο του Ευτύχη Μηιτσάκη, κεντρικό θέμα του οποίου είναι η κατάρρευση των κοι νωνιών του «υπαρκτού σοσιαλι σμού», αλλά και η μαρξιστική αντί ληψη περί σοσιαλισμού ως δυνατό τητας της ανθρώπινης ιστορίας. Ο συγγραφέας, ξεκινώντας από τον θρίαμβο της Οκτωβριανής Επανά στασης, φτάνει μέχρι την κατάρ ρευση του συστήματος, πριν από δύο δεκαετίες. Μέσα από αναλύσεις των σοσιαλιστικών κοινωνιών, δια κρίνει τις στρεβλώσεις και προσ διορίζει τα αίτια των κοσμογονικών αυτών αλλαγών που συγκλόνι σαν τον κόσμο. Εξαιρετικά ενδια φέρων είναι ο επίλογος του βιβλίου με τίτλο «Ο ρεαλισμός της ουτο πίας», ο οποίος, ουσιαστικά αποτε λεί και το credo του συγγραφέα.

[Δ. Β. Τ.]

Μετάφραση-επιμ.: I. Μαρκόπουλος University Studio Press, 2011 σ. 246, € 22

πορεί να δοθεί μία σαφής και ικανοποιητική απάντηση στο ερώτημα «πώς πρέπει να ζει ο άν θρωπος»; Υπάρχει ένα αντικειμενι κό κριτήριο που να ορίζει τι είναι δί καιο ή άδικο, ορθό ή εσφαλμένο, ηθικό ή ανήθικο; Η συγγραφέας του παρόντος βιβλίου καταπιάνεται με τα παραπάνω ερωτήματα διερευνώντας, κατά τρόπο εύληπτο και κα τανοητό, τις βασικότερες θεωρίες της ηθικής φιλοσοφίας, όπως αυτήν του σχετικισμού, της θεϊκής προ σταγής, της αρετολογίας, της δε οντολογίας, του ωφελιμισμού κ,ο.κ. Διατρέχει την ιστορία της ηθικής φι λοσοφίας, όχι τόσο ιστορικά όσο συ στηματικά, αναδεικνύοντας, αφενός, τη σχετικότητα του αγαθού (αδυ ναμία καθολικής αποδοχής των ηθι κών προτάσεων), αφετέρου, την πολλαπλότητα των επιλογών για την πραγμάτωσή του. Τέλος, κατα φέρνει να συνθέσει ένα πολύτιμο βοήθημα για τους σπουδαστές των ανθρωπιστικών επιστημών, αλλά και για όσους επιζητούν μια πρώτη γνωριμία με έναν από τους πλέον αμφισβητούμενους κλάδους της φιλοσοφίας. [Ν. Τ.]

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ Αν-Ντοφίν Ζίλιαν

ΘΕΑΤΡΟ Γιασμίνα Ρεζά

Βήματα στην άμμο

Ο θεός της σφαγής

Μετάφραση: Κρίστυ Κουνινιώτη Ψυχογιός, 2012 σ. 276, € 12,20

Μετάφραση: Πώργος Βούρος Εστία, 2011 σ. 114, € 9,50

να βιβλίο της σειράς «Αληθινές ιστορίες», που μερικές φορές πέρα από το γενικό ενδιαφέρον προκαλούν ανάμικτα συναισθήμα τα, πίκρας και αγάπης, εξιλέωσης και πόνου. Εδώ η συγγραφέας πα ρατηρεί μια ημέρα την μικρή κόρη να δυσκολεύεται να βαδίσει στην άμμο. Οι γιατροί αποφαίνονται ότι έχει πολύ λίγο χρόνο να ςήσει ακό μα, η ασθένειά της είναι εκφυλιστική και δεν έχει αναστροφή. Η μη τέρα υπόσχεται στην κόρη της αλλά και στον εαυτό της να την βοηθήσει να ςήσει ευτυχισμένα αυτά τα λίγα χρόνια που της απομένουν. Γύρω της πολλοί άνθρωποι, φίλοι, συγγε νείς, γιατροί, θα λάβουν το μήνυμα και θα αγαπήσουν το μικρό κορι τσάκι, την Ταΐς, που αργοσβήνει. Ντοκουμέντο για το κουράγιο, την υπομονή, αλλά κυρίως την αγάπη που μπορεί να απαλύνει τους πόνους και να κάνει τη ςωή γλυκιά ακόμα και σε αυτούς που νιώθουν μεγάλο πόνο.

[Μ. Α.]

ΜΕΛΛΟΝΤΟΛΟΓΙΑ Γιάννης Ζαννής

11 ε φόντο μια πλατεία στο Παρίσι και με αφορμή τη συμ πλοκή δύο ανήλικων παιδιών, η Γιασμίνα Ρεςά μιλάει, στο θεατρικό της αυτό έργο, για τους κομφορμι σμούς, το σχολαστικισμό, τις χί μαιρες της σύγχρονης αστικής κουλ τούρας, αλλά και για τον ρατσισμό, τη βία και την ανισορροπία ανάμε σα στη μικρότητα του ανθρώπου και τις φιλοδοξίες του. Έργο βαθύτατα ανθρώπινο, που εκτός από τις αν θρώπινες σχέσεις και συμπεριφορές εξετάζει και το ρόλο της τέχνης στη ςωή του ανθρώπου. Η συγγρα φέας έχει κατασταλαγμένη άποψη γι’ αυτό και μέσα από τους διαλόγους των ηρώων αναρωτιέται σε τι ωφε λεί η τέχνη, αν δεν βελτιώνει τον άν θρωπο, αν δεν τον κάνει να αναζη τεί την τελειότητά του; Οι απαντή σεις που δίνει μπορεί να σοκάρουν αρχικά τον θεατή, στο τέλος όμως τον υποχρεώνουν να σκεφτεί. [Δ. Β. Τ.]

Η «Ημέρα» που ο ήλιος δεν ανέτειλε Φίλντισι, 2011 σ. 52, € 10

κέψεις από το μέλλον του πλα νήτη με γνώση, επίγνωση και χιούμορ. Το βιβλίο περιγράφει την προετοιμασία για αντιμετώπιση μιας σταδιακής ή και ξαφνικής κατάρ ρευσης των συνθηκών διαβίωσης στον πλανήτη, αλλά και της αναμε νόμενης ομαδικής συμπεριφοράς των επιγόνων μας, όπως την εκτιμά ο συγγραφέας του, όταν αυτή θα εί ναι γεγονός. Τα «συμβάντα» που αναφέρονται είναι ίσως φανταστικά. Το βέβαιο, όμως, είναι ότι πολλά από αυτά που περιγράφονται θα συμ βούν, πιθανόν σε παραπλήσια μορ φή, στο απώτερο μέλλον, με μαθη ματική βεβαιότητα. Το βιβλίο έρχε ται να συμπληρώσει ένα κενό που σήμερα υπάρχει στις πανεπιστη μιακές σχολές όλου του πλανήτη.

[Δ. Β. Τ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΕΦΗΒΙΚΟ Anthony Horowitz

ΕΦΗΒΙΚΟ

ΠΑΙΔΙΚΟ

Νίκος Πιλάβιος

Νάντια Λιαρέλλη

Ο οίκος του Μεταξιού

Ιστορίες της καρδιάς

Μετάφραση: Βασίλης Αθανασιάδης Anubis, 2012, σ. 360, € 14,90

Καστανιώτης, 2011 σ. 185, €10,65

Παραμύθια... απ’ το σεντούκι της Αγγελικώς

ια πρώτη φορά μετά το θάνα το του δημιουργού του, ο Σέρλοκ Χολμς επιστρέφει σε ένα μυθι στόρημα υπό την αιγίδα του Arthur Conan Doyle Estate, του ιδρύματος που διαχειρίζεται την πνευματική κληρονομιά του μεγάλου βρετανού συγγραφέα. Ο Χόροβιτς ανέ λαβε το μεγάλο έργο της συνέχειας και όλοι λένε ότι το πέτυχε. Η ιστο ρία αρχίζει με έναν απρόσκλητο επι σκέπτη του Σέρλοκ Χολμς που ζητά τη βοήθεια του ντετέκτιβ για να ξε φορτωθεί κάποιον με σημαδεμένο πρόσωπο που τον παρακολουθεί. Ο Χολμς και ο βοηθός του Γουάτσον καλούνται να εξηγήσουν μια σειρά παράξενων γεγονότων και έρχονται αντιμέτωποι με τον Οίκο του Μετα ξιού, μια μυστηριώδη οργάνωση που κρύβεται πίσω από μια παγκό σμια συνωμοσία και απειλεί να γκρε μίσει τα θεμέλια της ίδιας της κοι νωνίας.

ταν φτάνει στα χέρια σου το βιβλίο του Νίκου Πιλάβιου, που το όνομά του έχει συνδεθεί με τα παραμύθια, αναμένεις να μαγευ τείς. Οι Ιστορίες της καρδιάς επιβε βαιώνουν αυτήν την προσδοκία. Κάθε ιστορία καρδιάς και μια αφή γηση ζωής. Κάθε κεφάλαιο και ένα αναπάντεχο μυστικό που αριστουργηματικά καλύπτουν οι προ ηγούμενες γραμμές. Λίγο πριν το τέ λος κάθε ιστορίας θα ριγήσεις αν το νόημά της επαναλαμβάνεται σε μία διαφορετική επόμενη ιστορία Τα γη ρατειά συναντούν τα νιάτα και προ σφέρουν σοφία. Η παιδική αφέλεια συναντάει την απερισκεψία των με γάλων και ευδοκιμεί ο σκεπτικι σμός. Η ιστορία συγκρούεται με το ψέμα και η επανόρθωση δεν αργεί να έρθει. Το νόημα της ζωής ανα δύεται με την κατανόηση της δια φορετικότητας. Βία και απόλαυση ενοχοποιούνται, η αλληγορία τους δί νει πάτημα να διαχωριστούν. Ζωή και θάνατος κυριεύουν την ψυχή του ατόμου και η κάθε ιστορία της καρ διάς σημαίνει κι ένα νέο σημείο εκ κίνησης.

[Μ. Α.]

Αιολίδα, 2011 σ. 152, € 20

[Α. Ντ.]

ια φορά κι έναν καιρό... μέσα από το σεντούκι της Αγγελικώς ξεπηδούν δράκοι, πρίγκιπες, μά γισσες και κάθε λογής άλλοι χαρα κτήρες, συνθέτοντας ένα παραμύθι που διαφέρει από τα υπόλοιπα. Ένα ταξίδι από το μύθο μέχρι και τα γε γονότα που συχνά εκτυλίσσονται και στην πραγματικότητα συνδυάζουν πρόσωπα φανταστικά αλλά και πραγματικά. Εκεί που οι κηπουροί συναντούν τους βασιλιάδες που ακόμα και οι τζαναμπέτηδες βρί σκουν ταίρι και οι σπαγκοραμμένοι γίνονται γαλαντόμοι, το παραμύθι γί νεται διδακτικό. Κάθε ιστορία κι από μία διδαχή μέσα από την πλο κή του παραμυθιού. Οι ιστορίες ποικίλλουν και απευθύνονται σε μι κρές αλλά και σε μεγαλύτερες ηλι κίες. Γιατί τα παραμύθια, πολλές φο ρές, δεν είναι μόνο για παιδιά.

[I. Στ.]

Ελληνική λογοτεχνία και φ ιλοσοφ ικός στοχασμός

δ:αφιέρωμα

Τα πρόσωπα

της νεοελληνικής παρακμής Λεύτερης Καλοσπύρος

■■■έσσερα βιβλία, τρία μυθιστορήματα και μια συλλογή διηγημά των, από ισάριθμους εμβληματικούς συγγραφείς της ελληνικής μεταπολε μικής λογοτεχνίας, συνθέτουν άτυπα μια μικρή ιστορία της νεοελληνικής παρακμής, που ξεκινάει από τον με σ οπόλεμο και καταλήγει στο «βρώ μικο ’89». Στα έργα αυτά, στο Τέλος της μικρής μας πόλης του Δημήτρη Χατζή, στη Βιοτεχνία υαλικών του Μένη Κουμανταρέα, σ τη Φανταστική περιπέτεια του Αλέξανδρου Κοτζιά και στο Εις τον πάτο της εικόνας της Μάρως Δούκα, αποτυπώνονται κοι νωνικές δομές, ατομικές και συλλο γικές συμπεριφορές, καθώς και χα ρακτηριστικοί ανθρωπότυποι που, τουλάχιστον μέχρι το ξέσπασμα της τωρινής οικονομικής κρίσης και το αναπόφευκτο ξεψάχνισμα των πολι τισμικών και ηθικών αιτιών της, λί μναζαν κρυμμένοι σε φιλόδοξες δια τριβές πρόω ρα λησμονημένες και πρόχειρα τακτοποιημένες σ τα ράφια των βιβλιοθηκών των αντίστοιχων φι λολογικών τμημάτων. Η αρθρογραφία που προσπαθεί να αποδομήσει με πλεονάζουσα αυτοπεποίθηση τα αίτια της κρίσης την τελευταία διετία βαυκαλίζεται, ξαφνιασμένη και υπο κριτικά σκανδαλισμένη, ότι φέρνει στο φ ω ς τις ιστορίες της γενικευμένης ανομίας και της ηθικής αθλιότη τας που ο νεοέλληνας επέλεγε τόσα χρόνια να αγνοεί κάνοντας τα στρα βά μάτια στη δράση των υβριστών μεγαλοεπιχειρηματιών και των κου τοπόνηρω ν μικροαστών με τη νοο τροπία δωσίλογου. Ό πω ς όμως θα φανεί πιο κάτω, οι ιστορίες και οι νο

Ιοί Ό ψ εις της κρίσης

80 οβ 1

οτροπίες αυτές έχουν ήδη επισημανθεί και καταγραφεί από τους τέσσε ρις αυτούς κορυφαίους συγγραφείς (φυσικά και η «Μεγάλη Αφήγηση» της αξιακής παρακμής, που με τον έναν ή τον άλλο τρόπο οδήγησε κα ι- στη σημερινή οικονομική κρίση, δεν είναι προνόμιο μονάχα των τεσ σάρων αυτών συγγραφέων -τ α βι βλία που παρουσιάζονται εδώ επιλέχτηκαν με κριτήριο τόσο τη λογοτε χνική τους αξία όσο και τη θεματική τους συνάφεια) και μάλιστα με τη δέ ουσα ψυχραιμία, αποστασιοποίηση και κριτική σκέψη, που απουσιάζουν από την πλειονότητα των σημερινών κειμένων γύρω από την κρίση.

«Και μεγάλωσε, μπήκε στη δουλειά, παντρεύτηκε κ’έφκιασε δική του φα μίλια κ’έμεινε πάντα με την ψυχή του γεμάτη κλειστή περηφάνια, ατράντα χτη αυτάρκεια κι αδυσώπητη κατα φρόνια για κάθε καινούριο. Κάθε νε ωτερισμός ήταν ξιπασμός.» (Ο Δημήτρης Χατζής συνοψίζει σε λί γες αράδες την ιστορία του νεοέλλη να στο διήγημά του «Ο Σιούλας ο τα μπάκος».) Ο Σιούλας ο ταμπάκος, από το ομό τιτλο πρώ το διήγημα στο Τέλος της μικρής μας πόλης, ανήκει στην κλει στή, απομονωμένη κάστα των τα μπάκον, οι ιστορικές ρίζες της οποί ας ανάγονται στα βυζαντινά χρόνια, γεγονός που υποτίθεται π ω ς προσδί δει αριστοκρατικό χαρακτήρα στην τάξη τους1, μια ιδιότυπη συντεχνία που απαρτίζεται από ανθρώπους που

αρνούνται όχι απλά να καταλάβουν ή να αποδεχτούν αλλά ούτε καν να συμβιβαστούν με τις ραγδαίες τε χνολογικές εξελίξεις που επιφέρουν οι μεγάλες επιστημονικές επαναστά σεις στα τέλη του 19ου και στις αρ χές του 20ού αιώνα. Είναι τέτοια η υπεροπτική πίστη και η χαιρέκακη σι γουριά τους στις δυνάμεις της συ ντήρησης και της αδράνειας, ώστε ο Σιούλας, ακόμη και όταν η συντεχνία του καταρρέει έπειτα από την ταχύ τατη εκμηχάνιση της παραγωγής, δεν πάει να κάνει αυτό που φαντάζει το πιο λογικό, να προσαρμοστεί δη λαδή στις νέες αλλαγές που έχουν επέλθει στο επάγγελμά του, ούτε επι χειρεί να αλλάξει επάγγελμα, αντίθε τα, η πρώτη ιδέα που του έρχεται στο μυαλό για να εξασφαλίσει τα προς το ζην είναι να πουλήσει όπω ς-όπως το πολύτιμο βέλγικο δίκαννό του. Ο κό σμος του Σιούλα του ταμπάκου είναι ο κόσμος των σκουριασμένων ανα μνήσεων ενός καταχρηστικά ένδο ξου παρελθόντος που λιώνει στο κα ζάνι τω ν ιστορικών μεταβολών. Όμως η απότομη αλλαγή στον τρόπο ζωής του και η υπαρκτή πλέον απει λή της πείνας και της εξαθλίωσης για την οικογένειά του καταλήγει να έχει και μια θετική επίδραση στη ζωή του: ο Σιούλας, έπειτα από δεκαετίες πε ριφρόνησης πρ ο ς όλους εκείνους που δεν ανήκαν στην κόστα του, και ειδικότερα τους φ τωχούς και καταφρονεμένους, όχι μόνο καταδέχεται να πλησιάσει έναν γύφτο για να του πουλήσει το δίκαννό του αλλά ακόμη κι όταν χαμηλώνει το βλέμμα του από ντροπή που ο γύφ τος τον παρο

ΟΔημήτρης Χατζής από τους πρώτους που αισθάνθηκαν τους κραδασμούς της κρίσης.

τρύνει να το κρατήσει για να θρέφει με αυτό την οικογένειά του κυνηγώ ντας, και του δίνει κι από πάνω κι ένα κατοστάρικο, εκείνος δεν ενοχλείται, δεν αντιδρά, δεν θυμώνει, δεν αι σθάνεται ταπεινωμένος, μόνο «το κράταγε μέσα στη χούφτα του και μια γλύκα περνούσε σ’ όλη του την ψυχή, ώ ς το κορμί του την ένιωθε, σα μια ζέστα. Οχι που θα το πήγαινε σπί τι. Πιο πολύ για αυτή τη γνωριμία των ανθρώπων» (σ. 17). Αντίθετα, ο Α ντώνης ο Τσιάγαλος, ο ήρωας του «Τάφου», του δεύτερου διηγήματος της συλλογής, ιδιοκτήτης ενός «ψωριασμένου ζαχαροπλαστεί ου» το χειμώνα και μιας αυτοσχέδιας εκδοχής αναψυκτηρίου της εποχής του μεσοπολέμου το καλοκαίρι, δη λαδή μιας παράγκας με λίγα σιδερέ-

Ι©5 Ό ψ εις της κρίσης

δ:αψιέρωμα

82 Μθ

νια τραπεζάκια τριγύρω της, έχει επενδύσει όλες τις ελπίδες του για το μέλλον στην εδώ και χρόνια πρ ο γραμματισμένη διάνοιξη του δημόσι ου δρόμου που θα συνδέει το ποτά μι δίπλα στο οποίο βρίσκεται η παράγκα του με το κέντρο της μικρής επαρχιακής του πόλης. Ο Τσιάγαλος δεν αφήνει τον εαυτό του να παρα συρθεί από τη βασανιστική ευφορία της παρατεταμένης προσμονής για την υλοποίηση του δρόμου, αλλά επείγεται να εξολοθρεύσει τον αντα γωνιστή του, τον αλαφρόίσκιωτο ιδιοκτήτη της απέναντι παράγκας, που ονομάζεται, όχι τυχαία, Σπούργος, ο οποίος δεν δείχνει να ενδιαφέρεται στο ελάχιστο για την τύχη του μαγαζιού του και του φτάνει να δουλεύει όσο χρειάζεται για να βγά ζει οριακά τα πρ ο ς το ζην. Ο Τσιάγαλος εκμεταλλεύεται τις προσωπικές σχέσεις του με συμπολίτες του σε νευραλγικά πόστα της τοπικής διοί κησης προκειμένου να εμπλέξει τον Σπούργο σε μια σκευωρία που συν δέεται με μια άλυτη οικογενειακή υπόθεση του παρελθόντος, με άγρι ους φόνους και ασύλληπτους δρά στες. Η σ κευω ρία πετυχαίνει: ο Σπούργος, καίτοι αθώ ος, ενοχοποιεί ται για εγκλήματα που δεν διέπραξε ποτέ και φυλακίζεται. Ό μω ς εκεί που δεν το περιμένει κανείς, και ειδικά ο Τσιάγαλος, ο δρόμος που θα κατα σκευαστεί για να συνδέσει τη μικρή πόλη με την Αθήνα και ο οποίος θα περάσει κι από το ποτάμι, φέρνει μα ζί του κι ένα καινούργιο μαγαζί, αναψυκτήριο και βενζινάδικο μαζί, σύγ χρονο, όμορφο, σαφέστατα πιο θελ

κτικό από το μίζερο μαγαζάκι του Τσιάγαλου. Το πρώ το σχέδιο πόλης που εκπονή θηκε για τα Ιωάννινα, τη μια από τις δύο πόλεις, μαζί με την Άρτα, που οι μελετητές του έργου του Χατζή υπο δεικνύουν ω ς μοντέλα πάνω στα οποία βασίστηκε ο συγγραφέας για να κατασκευάσει τις «μικρές του π ό λεις»2, εκπονήθηκε μόλις το 1915, επομένως η αστικοποίηση σε μια τέ τοια πόλη δεν θα μπορούσε παρά να πραγματοποιηθεί άγαρμπα και βια στικά, προκειμένου να συντονιστεί με τις τεχνολογικές αλλαγές που με ταμορφώ νουν την Αθήνα στην επο χή του μεσοπολέμου. Ο Τσιάγαλος δεν κοίταξε να ανακαινίσει το μαγα ζί του, να προσαρμοστεί στις νέες κα ταστάσεις που επέβαλλε η άνιση και βεβιασμένη αστικοποίηση της επαρ χιακής πόλης του -τη ν οποία, στην προκειμένη περίπτωση, επιτάχυνε ο αναπτυσσόμενος τουρ ισμ ός- παρά μόνο αφιέρωσε όλες του τις δυνάμεις στην εξόντωση του, ούτως ή άλλως ακίνδυνου, ανταγωνιστή του. Έτσι, μοιραία, κατέληξε να βουλιάζει μό νος και άραχλος στο έλος της κακο μοιριάς του. Ποιος μπορεί, αλήθεια, να λυπηθεί τον Τσιάγαλο για την κα κή του τύχη; Ποιος μπορεί να αι σθανθεί για τον Τσιάγαλο τη συμπά θεια που νιώθει σ το τέλος για τον Σιούλα τον ταμπάκο, που, σε τελική ανάλυση, το μόνο του αδίκημα ήταν η μεταφυσική πίστη του σε ένα μονίμως απαρχαιωμένο κι αμετάβλητο παρόν;

«Στην Ελλάδα, συνέχισε, ο κόσμος

δεν ξέρει να ζήσει. Δεν έχουμε φιλο δοξίες σαν λαός, μας φτάνει να κερ δίζουμε ίσα-ίσα τα έξοδα της μέρας, που τα πίνουμε στο καφενείο της γει τονίας μας πολιτικολογώντας με την παλιοπαρέα και αναθεματίζοντας τον τόπο. Κοιμόμαστε με μεγάλα όνειρα και το πρωί ξυπνάμε σκλάβοι.» (Απόσπασμα από το λογύδριο του βιομήχανου Πουλόπουλου προς τους γοητευμένους από τις ιδέες του Ραχούτη και Μαλακατέ.) Ο Μένης Κουμανταρέας περιβάλλει με συμπάθεια και κατανόηση τους Βάσο Ραχούτη και Σπύρο Μαλακατέ, τους δυο ήρω ες στη Βιοτεχνία υαλι κών που, από μόνιμοι κομπάρσοι της ζωής, προσπαθούν, χωρίς να έχουν κανένα προσόν, αρπάζοντας απλώς την πρώτη ευκαιρία που θα εμφανι στεί μπροστά τους, να γίνουν πρω ταγωνιστές της. Ο Ραχούτης κι ο Μαλακατές εργάζονται ω ς υπάλληλοι στη βιοτεχνία υαλικών που διατη ρούν στο Γκάζι, εκεί στις αρχές-μέσα της δεκαετίας του 7 0 , ο Βλάσης και η Μπέμπα Ταντή. Είναι δυο άχρωμοι, άοσμοι, άγευστοι εργένηδες, η ζωή των οποίων περιστρέφεται αποκλει στικά γύρω από την εργασία τους και την παρέα τους με τους Ταντήδες. «Έμεναν με τα μάτια καρφωμένα στους Ταντήδες, καραδοκώντας για ένα βλέμμα τους, αρπάζοντας την καλησπέρα τους όπως οι πεινασμένοι την μπουκιά» (ο. 15). Αυτοί οι δύο ήρω ες λοιπόν, που δεν έχουν να ελ πίζουν σε πολλά από τη ζωή, θα φτά σουν κάποια στιγμή να αναλάβουν τη

διαχείριση της βιοτεχνίας, αφού ο Βλάσης Ταντής θα νοσηλευτεί σε ιδιωτική ψυχιατρική κλινική στο Νέο Ψυχικό όταν η υφέρπουσα κατάθλι ψη, που καθημερινά τέντωνε τον άσκοπο ελεύθερο χρόνο του ώ ς το σημείο εκείνο που δεν υπάρχει επι στροφή, θα βρει διέξοδο να ξεσπάσει με όλη της τη μανία μέσω ενός ακραίου ψυχωτικού επεισοδίου που θα του συμβεί κατά τη διάρκεια ενός επαγγελματικού ταξιδιού στις Σέρ ρες, και η Μπέμπα Ταντή θα ερωτευ τεί το Μίμη Ρογκάκη, έναν υπολοχαγό του Πυροβολικού, και θα φύγει μαζί του πρ ο ς άγνωστη κατεύθυνση για άγνωστο χρονικό διάστημα. Μια τυχαία επίσκεψη στο μαγαζί από το βιομήχανο Πουλόπουλο, με τον οποίο ο Μαλακατές είχε πολεμήσει μαζί στην Κορέα, θα αποδειχθεί το καταλυτικό γεγονός που θα σακατέ ψει τις ζω ές των ανθρώπων της βιο τεχνίας. Ο Πουλόπουλος προσκαλεί τους δυο παλιόφιλους στη βίλα του στα Μελίσσια κι εκεί, αφού πρώτα το υ ς επικρίνει για τις μηδενικές προσδοκίες τους από τη δουλειά τους, «Μεταπράτες είσαστε, γυρολό γοι, με άλλα λόγια ψιλικατζήδες» (σ. 88), τους ρίχνει την ιδέα να εκμεταλ λευτούν την απουσία της Μπέμπας και να επενδύσουν σε ένα φιλόδοξο επιχειρηματικό σχέδιο που θα μετα μορφώσει τη «Βιοτεχνία Υαλικών» σε μια «Μεγάλη Εμπορία Υάλινων Ειδών και Φωτιστικών». Ο Πουλόπουλος τους προτείνει να αγοράσουν δικό τους τόρνο, καθώς και κορδέλες από αλουμίνιο, για να κατασκευάσουν μόνοι τους ροζέτες και στεφάνια για

!©ί Ό ψ εις της κρίσης

δ:αφιέρωμα

84 Οπ

τους πολυελαίους, τους παροτρύνει να χαράξουν σχέδια με τον τόρνο στο γυαλί -και γενικά να κάνουν όλες εκείνες τις μελετημένες επιχειρημα τικές κινήσεις που η εμπειρία του στη βιομηχανία πλαστικών έχει δείξει ότι οδηγούν άκοπα και γρήγορα σ τη με γιστοποίηση του κέρδους. Οι Ραχούτης και Μ αλακατές εκτελούν βήμα πρ ο ς βήμα τις οδηγίες του Πουλόπουλου, αγοράζουν τον τόρνο με πί στωση, προσλαμβάνουν κι έναν νεα ρό βοηθό, όμως πολύ σύντομα θα δουν το όραμά τους να γκρεμίζεται σχεδόν εν τη γενέσει του. Η τεχνο γνωσία που διαθέτουν δεν επαρκεί για να εγγυηθεί την ποιότητα στην αυξημένη παραγωγή των φωτιστι κών, ενώ και ο τόρνος γρήγορα εμ φανίζει προβλήματα λειτουργίας: πολλά κομμάτια θα αποδειχθούν ελαττωματικά και θα επιστραφούν αμέσως από τους θυμωμένους εμπό ρους. Τα χρέη πολύ σύντομα θα γί νουν βουνό, η έλλειψη ρευστού θα τους αναγκάσει να πουλήσουν τα χρυσαφικά της Μ πέμπας και να δώ σουν τις μετοχές της στον Πουλόπουλο, όμω ς κανένα μέτρο δεν μπο ρεί να εμποδίσει το αναπόδραστο: τα μηχανήματά τους θα κατασχεθούν από τους πιστω τές τους, ενώ ακόμη κι ο βολιώτης πιτσιρικάς που έχουν προσλάβει ως βοηθό θα τους κάνει μήνυση επειδή δεν του κολλούσαν τα ένσημα στο βιβλιάριο. Μια μέρα σαν όλες τις άλλες, η Μπέμπα επιστρέφει στην Αθήνα, για να βρει την επιχεί ρ ησή της κυριολεκτικά ρημαγμένη. Ο Κουμανταρέας δεν έχει καμιά διά θεση να γίνει ο αμείλικτος δικαστής

σε μια φανταστική δίκη με μηνύτρια την Μπέμπα Ταντή. Αναγνωρίζει ότι το βασικό λάθος των Ραχούτη και Μαλακατέ ήταν ότι υπερεκτίμησαν τις δυνάμεις τους. Και ποιοι άλλοι θα μπορούσε άραγε να πέσουν τόσο εύ κολα έξω σ τους υπολογισμούς τους, ποιοι άλλοι θα υπερεκτιμούσαν τις δυνατότητάς τους, αν όχι δυο ήρωες σαν κι αυτούς, που, στερημένοι από τις συγκινήσεις και τις χαρές μιας φ υ σιολογικής προσωπικής ζωής, επέν δυσαν τα τελευταία αποθέματα των ελπίδων τους στην πρώτη -και, όπως πολύ καλά γνώριζαν, τελευταία- ευ καιρία που θα παρουσιαζόταν μπρο στά τους για να αλλάξουν τη μοίρα τους; Πόσοι νεοέλληνες άραγε δεν μεγαλοπιάστηκαν στις τρεις τελευ ταίες δεκαετίες ακολουθώντας τα ίδια βήματα και κάνοντας τα ίδια λά θη με τους Ραχούτη και Μαλακατέ, εμμένοντας σε αποφάσεις και παίρ νοντας ρίσκα που δεν ήθελαν να πι στέψουν πω ς θα μπορούσε να έχουν οποιαδήποτε άλλη κατάληξη πλην της επίτευξης του στόχου της αιώ νιας ευημερίας;

«Δηλαδή, ουσιαστικώς, αργομισθία ο Σέργιος! Για να εισπράττει το μισθό του επισκέπτεται κάθε δεκαπενθή μερο το υπουργείο, και ούτε καν ν’ ανέβει στο γραφείο μου, να μου πει: τα σέβη μου, κύριε Διευθυντή! Μόνον το ταμείο επισκέπτεται. Και αυτή την ατασθαλία την καλύπτω εγώ... υπο γράφω ότι ανελλιπώς εργάστηκε ο κύριος Σέργιος, το ξέρει η Φανή αφού κάθε μήνα δακτυλογραφεί την ψευδή βεβαίωση.»

(Ουδείς αχαριστότερος του ευεργετηθέντος, φωνάζει ο Αλέξανδρος Καπάνταης για τον σεπτό βιογράφο του.) Ο Αλέξανδρος Καπάνταης της Φα νταστικής περιπέτειας του Αλέξαν δρου Κοτςιά, αυτής της εκρηκτικής και σπαρταριστής μοντερνιστικής σάτιρας, που ο Μιχάλης Μ όσχος στην κριτική του εκτίμησε ότι μέσα στις σελίδες της «ο αναγνώστης ανα γνωρίζει ένα κομμάτι της προσωπι κής του νεοελληνικής καταισχύνης»3, είναι ένας ήρωας που δεν διαθέτει κανένα ηθικό, υπαρξιακό, κοινωνικό κέντρο βάρους. Είναι όλα και τίποτα. Πηγαίνει όπου φυσάει ο άνεμος. Ανερμάτιστος, διαιρεμένος σε δεκά δες εαυτούς, οι οποίοι, τοποθετημέ νοι ο ένας δίπλα στον άλλον, συ γκροτούν ένα πρότυπο νεοελληνικό τέρας. Είναι «μεγάλος» λογοτέχνης και ελπιδοφόρος στα νιάτα του πο δοσφαιριστής. Είναι αριστερός αγω νιστής και δημοκράτης και ταυτό χρονα παρασημοφορημένος με το Φοίνικα από τη χούντα. Πολέμησε στο Γράμμο και ταυτόχρονα συνεχί ζει να πολεμάει καθημερινά τους εχθρούς του παηανδρεϊκού σοσιαλι σμού από το πόστο του δημοσίου υπαλλήλου σε κάποιο υπουργείο στο οποίο έχει διοριστεί προφανώς με μέ σον. Δυο πράγματα απασχολούν πραγματικά τον Καπάνταη, και αυτά δεν είναι τα συζυγικά παράπονα της γυναίκας του, της Κοραλίας, δεν είναι οι ακκισμοί και τα κλαψουρίσματα της χαζοχαρούμενης ερωμένης του, δεν είναι ο Σάββας, ο αδερφικός του

Η πεζογραφία του Αλέξανδρου Κοτζιά αγγίζει τα προβλήματα της πρώτης μεταπολιτευτικής περιόδου.

φίλος που ψυχορραγεί στο νοσοκο μείο, δεν είναι η περιπέτεια του λιπο τάκτη γιου του ή της τρελαμένης κό ρης του, που επιμένει να διαλύσει το γάμο της για ιδεολογικούς λόγους. Τον Καπάνταη τον απασχολούν μο νάχα η επικείμενη βράβευσή του με το αργυρό μετάλλιο του Δήμου Α θη ναίων για το σύνολο του έργου του το απόγευμα της 21ης Απριλίου του 1983 (φυσικά, όλα τα βιβλία του Κα πάνταη είναι αυτοεκδόσεις, και μάλι στα για το τελευταίο του βιβλίο χρω στάει ακόμη τα λεφτά στον βιβλιο δέτη), καθώς και η βιογραφία του, την οποία ετοιμάζει πυρετωδώς ένας υπάλληλος-φάντασμα, ο Σέργιος, ο οποίος έχει έρθει στο υπουργείο με απόσπαση από το Ληξιαρχείο Ελευ σίνας και δεν πατάει ποτέ το πόδι του

\Oi[Ο ψ εις της κρίσης

δ:αφιέρωμα

crto γραφείο, προκειμένου να ολο κληρώσει απερίσπαστος το θεάρε στο έργο της σ υγγραφής της ιστο ρίας του ευεργέτη του. Ο Καπάνταης είναι ένας θλιβερός, θρασύδειλος μι κροαστός της δεκαετίας του ’80, που ξεσπάει οργισμένος εναντίον οηοιουδήηοτε τολμάει να αγνοεί το όνομά του και το «ασύγκριτο» λογο τεχνικό του έργο, την ίδια στιγμή που αντιμετωπίζει με εξωφρενική απά θεια τις τραγωδίες που πλήττουν τα πρόσωπα του οικογενειακού του π ε ριβάλλοντος. Θα είναι άδικος κόπος να ψάξει κανείς σήμερα να εντοπίσει τον νέο Καπάνταη να σαπίζει από τη βαρεμάρα και την έπαρση σε κάποια προνομιακή, αχαρτογράφητη υπη ρεσία του Δημοσίου. Να είστε σίγου ροι ότι ο Καπάνταης του σήμερα έχει ήδη συνταξιοδοτηθεί με εθελούσια έξοδο, προκειμένου να αφοσιωθεί στην προώ θηση των λογοτεχνικών του πονημάτων μέσω των κοινωνι κών δικτύων στο Ίντερνετ, τα οποία φυσικά υπάρχουν διαθέσιμα μονάχα σε μορφή pdf.

«Φασίστας ο Αντώνης Λύτρας, που τα ’δώσε όλα για την αβασίλευτη δη μοκρατία; Ακόμη και την ψυχή του για το ΠΑΣΟΚ. Να προσκυνούμε και να δοξάζουμε τον Παπανδρέου, τους φώναζε στο σωματείο. Αν φύγει και μας αφήσει, χαθήκαμε. (...) Λίγο το ’χ ετε να χτυπηθούν τα παλιά τζάκια, οι λάμιες; Λίγο το ’χ εις να ξεπαστρέ ψεις τις λάμιες που πίνουνε το αίμα του λαού; με πετρέλαιο να κάψεις τις λερναίες ύδρες. Καλά τους κάνει η 17 Νοέμβρη. (...) Να ζήσεις Χρυσόστο

με, Κουρή, αθάνατε. Εσύ τα λες, ποι ος να σε ακούσει σ ’ ετούτη την ξε φτιλισμένη κοινωνία, εσύ τους ξε σκεπάζεις τους μασκαράδες. Δεν τους συμφέρει να τ ’ ακούνε, γι’ αυτό ωρύονται. Οι ξεπλυμένοι οι αριστε ροί, σου λένε ήρθε η ώρα να διαλύσουμε το ΠΑΣΟΚ. Ξεχνούνε οι ρε μπεσκέδες ότι ο Παπανδρέου τους έδωσε θέσεις και οφίτσια.» (Ο Αντώνης Λύτρας σε ένα τυπικό παραλήρημα μικροαστικού φονταμενταλισμού στα τέλη της δεκαετίας του ’80.) Ο Α ντώνης Λ ύτρας, ο ταξιτζής ήρωας του Εις τον πάτο της εικόνας της Μάρως Δούκα, ενός εκ των αρτιότε ρων, δομικά και υφολογικά, σύγχρο νων μυθιστορημάτων της λογοτε χνίας μας, είναι ένας ήρωας που λό γω εποχής - η δράση τοποθετείται λί γο πριν το «βρώμικο ’89» των δυσω δών πολιτικών σκανδάλω ν- έχει κά ποια κοινά στοιχεία με τον Καπά νταη, με την ουσιώδη διαφορά όμως πω ς, ενώ κι αυτός συχνά-πυκνά πα ραληρεί και ξεσπαθώνει εναντίον όλων, είναι πολύ πιο σ υγκροτημένος ω ς χαρακτήρας, γι’ αυτό και πολλα πλάσια επικίνδυνος. Υπάρχει κάτι το σκοτεινό, το μοχθηρό, το ύπουλο στις κινήσεις και στα λόγια αυτού του θεματοφύλακα του μικροαστισμού του ’80, ένας φανατισμός που, όσο κι αν προσπαθεί, δεν μπορεί να βρει πρόσ φ ορο έδαφ ος να καλλιεργηθεί στον αφελή, στοιχειωμένο από τις δεισιδαιμονίες ψυχισμό του Καπά νταη, και ο οποίος μοιάζει να οδηγεί

φυσιολογικά τον Λύτρα στο έγκλημα που θα διαπράξει πρ ο ς το τέλος του βιβλίου. Έ να από τα ιδιοφυή τεχνά σματα του μυθιστορήματος είναι ότι ο Λύτρας δεν είναι ο προνομιακός ήρωας της Μάρως Δούκα, αλλά ο ήρωας του Α λέξανδρου Παπαδάκου, ενός τριαντάχρονου δικηγόρου που προσπαθεί να γράφει το πρώ το του μυθιστόρημα, ενώ παράλληλα αφηγείται την ιστορία της ζω ής του στην φίλη του Ηώ. Ανάμεσα στα δύο μυ θιστορήματα, εκείνο της Δούκα με ήρωα τον Παπαδάκο, και εκείνο του Παπαδάκου με ήρωα τον Λύτρα, υπάρχουν ομοιότητες, ενώ και οι π ο ρείες που ακολουθούν κεντρικοί ήρω ες των δύο βιβλίων είναι κοινές, ωστόσο ο χαρακτήρας του Λύτρα ξε χωρίζει με άνεση από τους υπόλοι πους. Ο απεχθής και φαύλος Λύτρας είναι ο ήρωας ενός «μυθιστορήματος μέσα στο μυθιστόρημα» και όχι ο ήρωας ενός απλού μυθιστορήματος της Δούκα, για τον λόγο ότι μόνο μέ σω της λογοτεχνικής νομιμοποίησής του -και αυτή μπορεί να συμβεί μο νάχα μέσα από την αμερόληπτη εξέ τασή του από τον Παπαδάκο, στον οποίο η Δούκα έχει παραχωρήσει την ευθύνη της αφήγησης της ιστορίας το υ - μπορεί ένας τέτοιος ήρωας να φανεί πραγματικός στα μάτια του αναγνώστη, και ειδικότερα του ανα γνώστη του 1990, που σιγοψηνόταν στον πυρετό της εποχής σ το πλευρό των ηρώων του βιβλίου. Είναι τόσο χαοτική και παράλογη η περίοδος του δεύτερου μισού της δεκαετίας του ’80, με την αισθητική αθλιότητα να συναγωνίζεται την ηθική, και την

ίδια στιγμή να συνασπίζονται για να συνθέσουν μαζί το έπος της νεοελ ληνικής φαυλότητας, ώ στε ένας ήρω ας σαν τον Λύτρα δεν θα μπορούσε ποτέ να είναι πραγματικός εφόσον ήταν απλώς ένας ακόμη ήρωας ενός μυθιστορήματος που ω ς βασικό πρ ο γραμματικό του σ τόχο θα είχε τη ρε αλιστική καταγραφή της εποχής του. Το τέχνασμα τη ς Δούκα εκτόξευσε τον Λύτρα από τον στενό πυρήνα του ρεαλισμού και τον έθεσε να κινείται σε σ ταθερή τροχιά γύρω από το έτος 1989, που σ ηματοδοτεί τη σύγχρονη κορύφωση της νεοελληνικής καται σχύνης. Φυσικά, ο κύκλος της φαυ λότητας δεν σταματάει εδώ: στη δε καετία του ’90 η φαυλότητα θα γυα λιστεί και θα φτιασιδωθεί όπω ς-όπως μέσα από τις ρετουσαρισμένες φ ω τογραφίες των lifestyle περιοδικών και τις ελαφρόμυαλες παστέλ εικόνες των τηλεοπτικών εκπομπών που θα κατακλύσουν τη σκηνή και το φαντασιακό της ελληνικής πραγματικό τητας. Αλλά αυτή είναι μια άλλη ιστορία.

ι Φουσκαρίνης, Αντρέας, Ηανολοκλήρωτη

κοινωνία του μεσοπολέμου, στο βιβλίο του Δημήτρη Χατζή Τοτέλοςτης μικρής μας πόλης. Πάτρα, Αχαϊκές Εκδόσεις, 1990,0.74 2 Ό.π.,σ.26 3 Η Καθημερινή, 22 Σεπτ. 1992. με τίτλο: «Εικόνα νεοελληνικής καταισχύνης. Αλέξανδρου Κοτζιά, Φανταστική

περιπέτεια».

δ:αφιέρωμα

Η ελληνική πεζογραφία μπροστά στην κρίση

(τώρα και άλλοτε)

!©ο Ό ψ εις της κρίσης

Βαγγέλης Χατζήβασιλείου

κρίση έκανε ολοφάνερη την πα ρουσία της στην ελληνική πεζο γραφία κατά τη διάρκεια της χρονιάς που πέρασε: από τον Πέτρο Μάρκαρη, την Ιωάννα Καρυστιάνη, τον Σω τήρη Δημητρίου και τον Νίκο Παναγιωτόπουλο μέχρι τον Τάκη Θεοδωρόπουλο, τον Γιώργο Ξενάριο, τον Μάκη Καραγιάννη και τον Γιώργο Δενδρινό. Με το μυθιστόρημά του Περαίωσα (δεύτερος τόμος μιας τριλογίας που επιγράφεται «Η Τριλογία της Κρίσεως»), ο Μάρκαρης θα βάλει έναν εξεγερμένο φοροεισπράκτορα να τα κτοποιήσει με τον πιο στυγνό τρόπο τους ανοιχτούς λογαριασμούς δια φ όρω ν φοροφ υγάδω ν, δείχνοντας πω ς ο συγγραφέας μπορεί κάποτε να παρακολουθήσει δίκην ελεύθερου ρεπορτάζ την πραγματικότητα, χω ρίς, ευτυχώς, να καταλήξει στη δη μοσιογραφία. Κρατώντας μεγαλύτε ρη απόσταση από την πραγματικό τητα, η Καρυστιάνη θα προτιμήσει με τη συλλογή διηγημάτων της Καιρός σκεπτικός να προχω ρήσει σε μια διάγνωση των συμπτωμάτων της κρί σης στο επίπεδο της καθημερινής ζωής, με πρόσωπα που αγωνίζονται να τα βγάλουν πέρα μέσα σ ’ έναν εξαιρετικά δύσκολο οικονομικό και κοινωνικό περίγυρο. Ο Π αναγιωτόπουλος, ο Καραγιάννης και ο Δενδρινός θα προσπαθήσουν από τη μεριά τους να ρίξουν φω ς στα ιστορικά αίτια της σημερινής πα θο λογίας, ανατρέχοντας στα φαινόμενα που άρχισαν να ριζώνουν στο σώμα της ελληνικής κοινωνίας ήδη από το 1974. Με το μυθιστόρημά του Τα παι

διά τουΚάιν, ο Π αναγιωτόπουλος θα δείξει τις νοοτροπίες που προδιέγραψαν την κρίση και προετοίμασαν επί δεκαετίες την τωρινή της κατάληξη χωρίς κανένας να είναι σε θέση να το καταλάβει. Σε αντίστοιχη κατεύθυν ση και ο Καραγιάννης, με το μυθι στόρημά του Το όνειρο του Οδυσσέα, όπου ο ήρωας θα μεταμορφωθεί από αντικαθεστωτικό φοιτητή την εποχή της χούντας σε διεφθαρμένο πανεπιστημιακό τη ς Ελλάδας του 21ου αιώνα: μια χώρα όπου οι πολί τες το μόνο που ζητούν είναι εύκολες και μεγάλες περιουσίες συνοδευμένες από μιαν ισχυρή δημόσια εικόνα. Με τη μυθιστορηματική μαύρη κω μωδία του Μαύρες οχιές μας ζώσανε, ο Δενδρινός θα περάσει από τις τε ρατωδίες του ΕΣΥ, που απασχόλη σαν διά μακρών το αμέσως προη γούμενο βιβλίο του, στις τερατογενέσεις του ελληνικού δημοσίου υπό την ευρύτερη έννοια: αρχής γενομένης από την αστυνομία, τις κρατικές τράπεζες και τις αγροτικές επιδοτή σεις και φ τάνοντας μέχρι τις συντά ξεις των στρατιωτικών, τις άδειες των δημοσίων υπαλλήλων και τις απερ γίες του ΟΛΠ. Παρακάμπτοντας την άμεση πραγ ματικότητα και την ιστορική της γε νεαλογία, ο Θεοδωρόπουλος, ο Δη μητρίου και ο Ξενάριος θα κινηθούν στο χώ ρο της ουτοπίας και της φ α ντασίας, για επιστρέφουν, ωστόσο, γρήγορα και πάλι στη διακεκαυμένη ζώνη της κρίσης. Με το σύντομο πε ζό του Η επιδημία, ο Θ εοδωρόπου λος θα οδηγήσει τα βήματα ενός δευ τεροκλασάτου θεού της ελληνικής

αρχαιότητας στη σύγχρονη Αθήνα, για να στήσει μια δηλητηριώδη πολι τικοκοινωνική σάτιρα της ρημαγμέ νης της καθημερινότητας (ένα ρημα διό στο οποίο θα πάρουν ευχαρίστως μέρος οι πάντες, ενώ κανένας δεν θα θελήσει να αναγνωρίσει την ευθύνη του). Με το επίσης σύντομο πεζό του Η σιωπή του ξερόχορτου ο Δημητρίου θα ψάξει για μια διέξοδο από το τοπίο της καθημερινής ασφυξίας, επινοώντας μιαν ουτοπική πολιτεία που θα επιζητήσει να απαλλαγεί από όλα τα προγενέστερα δεσμό της (η κρίση μπορεί να εμπνεύσει και απο δράσεις). Τέλος, με το ογκώδες μυ θιστόρημά του Στην άκρη του κό σμου, ο Ξενάριος θα εμπνευστεί επί σης μιαν ουτοπική πολιτεία, με τη διαφορά ότι θα πάει σ τους αντίποδες του Δημητρίου. Ανακατεύοντας την ιστορία των Βαλκανικών πολέμων με μια πολύχρωμη εσχατολογική φ α ντασία, ο Ξενάριος θα κάνει ένα πα ράπλευρο σχόλιο για την κρίση, βυ θίζοντας τους ήρωές του στην παρά νοια και την καταστροφή.

Σκοτεινοί προάγγελοι Ξέρω πω ς ο κριτικός διατρέχει υπό τις τρέχουσες περιστάσεις έναν πολύ σοβαρό κίνδυνο: να αναγάγει όλη τη λογοτεχνική παραγωγή σε παρακο λούθημα της κρίσης, εντάσσοντας στο καθεστώς της και κείμενα που κάτω από διαφορετικές συνθήκες θα ερμήνευε ενδεχομένω ς διαφορετικά (τα βιβλία του Δημητρίου και του Ξενάριου, για παράδειγμα, όπω ς, υπό μία έννοια, κι εκείνα του Παναγιωτό-

ΟΓιώργης Γιατρομανωλάκης στο «Χρονικό του Δαρείου» σφάζει με το μπαμπάκι την περίοδο Ανδρέα Παπανδρέου.

πουλου ή του Καραγιάννη, έχουν σί γουρα κι άλλα επίπεδα ανάγνωσης). Σοβαρότερος γίνεται ο κίνδυνος για τον κριτικό όταν καλείται να ανακα λύψει τα προανακρούσματα της κρί σης στο α πώτερο ή και στο απώτατο λογοτεχνικό παρελθόν. Δεν μπορώ, παρόλα αυτά, να μη σκεφτώ προς μια τέτοια κατεύθυνση κάποιους συγ γραφείς που υπέδειξαν σε ανύποπτο χρόνο όχι την ίδια την κρίση αλλά μια κοινωνία σε ανησυχητικά κρίσιμο βρασμό. Από την πρόσφ ατη εργογραφία θα θυμίσω τη συλλογή διη γημάτων Τώρα θα δεις (2010) του Χρήστου Οικονόμου και τα μυθιστο ρήματα Το χρονικό του Δαρείου (2008) του Γιώργη Γιατρομανωλάκη, Από τη μία εικόνα στην άλλη (2003) του Δημήτρη Νόλλα και Γιατί σκότω σα την καλύτερη μου φίλη (2003) της Αμάντας Μιχαλοπούλου. Από τη δε καετία του 1980, οφείλω να μνημο νεύσω την πολυσυζητημένη μυθι στορηματική σύνθεση της Μάρως Δούκα Εις τον πάτον της εικόνας (1990). Χάρη σ’ έναν ιδιαιτέρως ευέλικτο να τουραλισμό, ο Οικονόμου θα κατα-

;©>|Όψεις της κρίσης

δ:αφιέρωμα

φέρει να αποκαλύψει στο βιβλίο του έναν χορό προδομένω ν και απελπι σμένων, οδπγπμένο στο χείλος του γκρεμού από τις απολύσεις, τπ φ τώ χεια, την ανεργία και την εγκλπματικότητα. Από τπν πλευρά του, ο Γιατρομανωλάκης θα καταφύγει στο Χρονικό του Δαρείου στην πολιτική παρωδία, για να εικονογραφήσει τα έργα και τις ημέρες της παράταξης η οποία κυριάρχησε στην πολιτική σκηνή της τελευταίας τριακονταε τίας, χτίζοντας αργά αλλά σταθερά το οικοδόμημα που κατέρρευσε στα χέρια των εξίσου αμαρτωλών αντι πάλων της πριν από δύο χρόνια. Με το Από τη μία εικόνα στην άλλη, ο Νόλλας θα μιλήσει ευθέως για τις ψευδεπίγραφες επικλήσεις της αριστεροσύνης, πίσω από τις οποίες θα κρυφτούν οι πιο απίθανες λοβιτού ρες. Αριστερή ιδεολογία που εκβάλ λει σε μιαν απαστράπτουσα επαγγελ ματική επιτυχία θα συναντήσουμε και στο Γιατί σκότωσα την καλύτερη μου φίλη της Μιχαλοπούλου, που θα δει τη γενιά του Νόλλα από τη σκοπιά των νεοτέρων, για να συναγάγει τα ίδια περίπου συμπεράσματα. Πηγαί νοντας μιαν εικοσαετία και πλέον πί σω, θα βρούμε τη Δούκα με το Εις τον πάτον της εικόνας να εστιάζει τον φ ακό της στην παράταξη στην οποία θα εστιάσει και τον δικό του φακό ο Γιατρομανωλάκης. Η Δούκα θα φιλοτεχνήσει εδώ ένα κοινωνικό σύμπαν πρόω ρης διαφθοράς, πα ρακμής και πτώσης -ένα ν σκοτεινό προάγγελο των τωρινών ελληνικών δεινών.

Ενα βα ρ ιά ύ π ο π το π α ρ ε λ θ ό ν Να, λοιπόν, που οι έλληνες συγγρα φ είς δεν μοιάζουν και τόσο ανίδεοι για την κοινωνία η οποία τους περιέ βαλλε τις τελευταίες δεκαετίες, διαψεύδοντας όσους έσπευσαν εν μέσω κρίσεως να τους μεμφθούν για πρ ο σχώ ρηση στον γενικευμένο ατομικι σμό ο οποίος επικράτησε στη χώρα από το 1974 και μετά. Όχι πω ς το εγώ, το άτομο και η αυστηρά ιδιωτι κή περιοχή δεν κυριάρχησαν στην πεζογραφία του τελευταίου τέταρτου του 20ού αιώνα. Ποιο εγώ, όμως, ακριβώς, ποιο άτομο και ποια ιδιωτι κή περιοχή; Ας δοκιμάσουμε να το σκεφτούμε σε μιαν ευρύτερη προο πτική. Την αποσάθρω ση της συλλογικότητας ω ς καταβαράθρωση και του ατομικού στοιχείου δεν είδαν στον περίγυρό τους οι πεζογράφοι που έκαναν το ντεμπούτο τους κατά την πρώτη περίοδο της μεταπολίτευ σ ης (Μ. Δούκα, Αλέξης Πανσέληνος, Δ. Νόλλας, Γ. Γιατρομανωλάκης, Φί λιππος Δ. Δρακονταειδής); Το ιδιωτι κό ως έσχατο σκαλοπάτι ενός σαπι σμένου και πέρα για πέρα χαλασμέ νου κοινωνικού ιστού δεν διέκριναν στο περιβάλλον τους ακόμα και οι αρχιερείς του ατομικισμού, οι πεζογράφοι της γενιάς του 1980, μαζί με τους προγόνους και τους επιγόνους τους (από τον Βαγγέλη Ραπτόπουλο, τον Πέτρο Τ ατσόπουλο, τον Χρήστο Βακαλόπουλο και την Έ ρση Σωτηροπούλου μέχρι τον Παύλο Μάτεσι, τον Αντώνη Σουρούνη, τον Μιχάλη Φακίνο, τον Νίκο Βασιλειάδη, τον

Διονύση Χαριτόπουλο, τη Γαλάτεια Ριζιώτη, τη Σοφία Νικολα'ίδου, τον Χρήστο Χωμενίδη και τον Μιχάλη Μιχαηλίδη); Και για να επιστρέφουμε στις συλλογικότητες, οι οποίες ουδέ ποτε απούσιασαν από το πεδίο της σύγχρονης ελληνικής πεζογραφίας, ένα κοινωνικό τοπίο εγκλωβισμένο στις παραδεδομένες του αδράνειες, κλεισμένο στην εθνική και τη φυλε τική του αυτάρκεια και απρόθυμο να ενσωματώσει το οποιοδήηοτε αίτημα ριζικού εκσυγχρονισμού δεν παρα τήρησαν και στη νεότερη ελληνική ιστορία οι ιστορικοί μυθιστοριογράφοι από το 1990 και μετά (Ρέα Γαλανάκη, Μάρω Δούκα, Αλ. Πανσέλη νος, Νίκος Θέμελης); Και για να φύγουμε από την Ιστορία και να εγκατασταθούμε ξανά στο πα ρόν, τον ξένο που θα παραμείνει για πάντα πρόσ φ υγας και ξένος δεν εντόπισαν όσοι έστρεψαν το βλέμμα τους στην παρουσία του Άλλου στην Ελλάδα της προσωρινής ευημερίας και της απατηλής ανάπτυξης (από τον Τηλέμαχο Κώτσια, τον Χρήστο Χαρτοματσίδη και τον Βασίλη Γκουρογιάννη μέχρι τον Δ. Νόλλα, τον Θα νάση Χειμωνά και τον Σ. Δημητρίου); Και το αστυνομικό μυθιστόρημα; Μή πω ς δεν κατόρθωσε από το μετερίζι του να συλλάβει με έναν απρόσμενα έγκαιρο τρόπο τα φαινόμενα της εξαχρείωσης, της κομπίνας και της πολιτικής διαπλοκής (από τον Π. Μάρκαρη και τον Ανδρέα Αποστολίδη μέχρι τον Φίλιππο Φιλίππου και τον Πέτρο Μαρτινίδη); Και για να τελειώνουμε, ακόμα και η πεζογραφία του φανταστικού δεν

πρόλαβε να ιχνηλατήσει έναν κόσμο σε επικίνδυνη και εντελώς επίφοβη αιώρηση (από τον Ν. Παναγιωτόπουλο, τον Νίκο Παπανδρέου και τον Δημήτρη Σωτάκη μέχρι τον Γιώργο Ζαρκαδάκη, τον Αριστείδη Αντονά και την Ιωάννα Μ πουραζοπούλου); Δεν εκπροσωπούν, φυσικά, όπω ς το έλεγα και πρωτύτερα, οι πάντες και τα πάντα την κρίση. Στις αναφορές μου, άλλωστε, δεν συγκαταλέγεται ούτε η μισή από την πεζογραφία των τελευταίων τριάντα χρόνων (ακόμα και από τις κατηγορίες που αναφέρονται, έχουν αφαιρεθεί όσοι δεν σχετίζονται επιτακτικά με το θέμα μας). Εκείνο που προσπαθώ όλο κι όλο να πω είναι ότι οι υποψίες και η ανησυχία για την Ελλάδα της κρίσης δεν έλειψαν ποτέ από την ελληνική λογοτεχνία της περιόδου των παχιών αγελάδων. Είναι, πιστεύω, ένα δεδο μένο το οποίο θα πρέπει να λάβουμε στα σοβαρά υπόψη σε όλες τις μελ λοντικές μας συζητήσεις -α ν θέλου με να κατανοήσουμε με κάποια νη φ αλιότητα και χωρίς ετοιμοπαράδο τα σ χήματα τα πράγματα.

Τα έργα του Νίκου Θέμελη εμβαθύνουν στα αίτια της ελληνικής κακοδαιμονίας.

δ:αφιέρωμα

Για ένα

«πρόσωπο του Καιρού»1

!©s Ό ψ εις της κρίσης

Γιάννης Δούκας

92 οθ

io CD

Μιλώντας κανείς για την οικονομική κρίση των τελευταίων χρόνων, στην Ελλάδα και στον κόσμο, είναι αυτο νόητο ότι θα όφειλε να επιχειρήσει μια, όσο το δυνατόν, συνολική προ σέγγιση, προκειμένου να καλύψει όλες τις διαστάσεις του φαινομένου, το εύρος και το βάθος το υ - θα έπρε πε να επεκταθεί πρακτικά σε όλα τα πεδία και τις ενδογενείς διεργασίες τη ς ανθρώ πινης δραστηριότητας, στη δημόσια και την ιδιωτική τους έκ φραση. Ωστόσο, μια τέτοια προσέγγιση θα ήταν έξω από το βεληνεκές του κει μένου μας1 ταυτόχρονα, η εσωστρέ φεια του σύγχρονου ποιητικού λόγου και η αποστασιοποίησή του από τη «δύσμορφη / πραγματικότητα»2 κα θιστά, πολλές φορές, δυσδιάκριτη την αιτιώδη συνάφειά του με τον κό σμο από τον οποίον εκπορεύεται. Προτιμήσαμε, λοιπόν, να παρακο λουθήσουμε με χρονολογική σειρά την ποιητική πορεία του Λευτέρη Πούλιου (γ. 1944), της πιο εξατομικευμένης, κατά τον Δ ημοσθένη Κούρτοβικ3, από τις φ ωνές των νέων ποιητών της Μ εταπολίτευσης. Καλύπτοντας ένα φάσμα σαράντα σχεδόν ετών, από το 1969 έως το 2008, η ποίηση του Πούλιου βρήκε την αρχική της διατύπωση «σ’ έναν εντελώς προσωπικό, ηλεκτρισμένο λόγο»4, «με έντονες πολιτικές και κοι νωνικές διαστάσεις»5. Αργότερα, φ ά νηκαν να τροποποιούνται οι -επ ιφ α νειακοί τουλάχιστον- όροι της έκ φ ρασής του και το σχήμα που τους περιέβαλλε1έγινε ολοφάνερη η «γρή γορη εξάντληση μιας ποιητικής συ

νείδησης που αναλώνεται από την ίδια τη φωτιά της»6 ή, όπω ς ο ίδιος αναγνώριζε, «μια περίοδος αναδί πλωσης στον εαυτό»7 του. Ακολουθώντας το νήμα της ποίησής του, θα προσπαθήσουμε να σκιαγρα φήσουμε, στο μέτρο του δυνατού, σταθερά ή μεταβαλλόμενα χαρακτη ριστικά της προσωπικής ευαισθη σίας μέσα από την πρόσληψη ιστο ρικών γεγονότων και κοινωνικών τά σεων, αλλά και μέσα από την αποτύ πωση της καθημερινής ζωής στις αδιόρατες, όσο και ριζικές, μετατο πίσεις και ανασυντάξεις της. Πρωτοεμφανιζόμενος, λοιπόν, στα 1969 (Ποίηση, 1), τρίτο χρόνο της δι κτατορίας των συνταγματαρχών: ο λόγος του είναι πλούσιος σε αναφο ρές και συνδιαλέγεται ανοιχτά και επίμονα με το παγκόσμιο γίγνεσθαι, στη συγχρονία του, καθώς και με τη μαζική κουλτούρα και τις συνδηλώ σεις της. Ακόμη και αναπόφευκτα υπαινικτικός, διατυπώνει επίκαιρα αι τήματα («εμποδίστε τον πόλεμο»8) ή ανατρέχει σ τους εύγλωττους συμβο λισμούς του δημοτικού τραγουδιού («ακόμη τούτη η άνοιξη ραγιάδες ρα γιάδες / σάλεψε το χορτάρι κάτω απ’ τη μπότα»9). Τον απασχολεί η αλλο τρίωση και ο συμβιβασμός με το «σύ στημα»- αναφέρεται στον Bob Dylan, ο οποίος «στην αγκαλιά / της πόρνης εκμετάλλευσης / κατέληξε / νικημέ νος / πια», «πάνω σε τζάμια σε γρα νάζια σε μάνατζερς»10. Στην επόμενη συλλογή του, τέσσερα χρόνια αργότερα (Ποίηση, 2, 1973), εντείνεται η υπαρξιακή αγωνία («Αι σθάνομαι σαν κουτί γεμάτο / καλώ

δια και μπαταρίες»11), καθώς βρίσκει την έκφρασή της η «σύγκρουση της συνείδησης μ’ έναν πλήρως μηχανο ποιημένο κι εμπορευματοποιημένο κόσμο και η εναγώνια προσπάθειά της να κερδίσει την ελευθερία της αφομοιώνοντας το τραχύ υλικό αυ τού του κόσμου»12, συνυφασμένη με την ένταξη του ποιητή σε μια συλλογικότητα ηρωτίστως ηλικιακή και σε μια κατεπείγουσα, ςέουσα, θα λέγα με, αίσθηση εηικαιρότητας. Σε μια εποχή που «ξεροσταλιάζει κάτω απ’ το νάυλον φ ω ς / του χασάπικου»13, με «το τρεμάμενο χέρι του καιρού μου δοσμένο σ ε μια / υστερική επαι τεία»14, ο ποιητής απευθύνει εντέλει ένα κάλεσμα, απεγνωσμένο και απε ρίφραστο: «Γενιά μου ανάπηρη κοίτα σε μένα / την κατάντια σου σα σε κα θρέφ τη1 και / χειρονόμα όπω ς εγώ 1 με δίχως χέρια / δίχως ασπίδα δίχως αύριο»15. Στη συλλογή του Ο γυμνός ομιλητής (1977), κομβική από πολλές πλευρές για τον τρόπο με τον οποίον απο κρυσταλλώνονται τα κεντρικά χαρα κτηριστικά του λόγου του, βρίσκο ντας την ιδανική τους λεκτική ενδυ μασία, ο Πούλιος τοποθετείται εκ νέ ου, τόσο ως προς την αντίληψή του για την ποιητική λειτουργία όσο και ω ς προς τη σχέση της με την πραγ ματικότητα που την τροφοδοτεί. «Εί μαι δω για να ηροφητέψω »16, δηλώ νει, «καρφωμένος στην καθημερινό τητα όπω ς ο Χριστός στο σταυρό Του»17. Κλαίει «για την αλλοτρίω ση»18, βιώνοντας την εποχή του «σ’ εμπόλεμη κατάσταση»19 και αντιμε τωπίζοντας την ποίηση ω ς «ακαθο

δήγητο αντάρτικο»20. Ή δη τα ιδανικά και τα οράματα έχουν αρχίσει να διαψεύδονται και να καταρρέουν: «Αλ λά το Ευαγγέλιο πέρασε / το σ φυρο δρέπανο πέρασε / όλα πέρασαν»21. Ωστόσο, η καθημερινότητα της πό λης παραμένει φορτισμένη από τη συγκατοίκηση της πρόσφ ατης ιστο ρίας με την ηαλαιότερη, ενώ είναι εντονότατη και η αίσθηση αλληλεγ γύης, ταύτισης σ χεδόν, με τα πολιτι κά και κοινωνικά κινήματα όπου γης, από τους Μ αύρους Πάνθηρες έως την Άνοιξη της Πράγας και από τον αγώνα των Παλαιστινίων μέχρι το δυ τικοευρωπαϊκό αντάρτικο πόλης -και όλα αυτά με μια έντονη δυσφορία προς τις εκδηλώσεις της κομματικής ορθοδοξίας22. 0 Πούλιος καταδικάζει την καταναλωτική κοινωνία, όπου όλα μετρώνται με βάση την αξία τους στην αγορά («Τα βρόμικα / εσώ ρου χα της Μπορντό αξίζουν όσο ένας Ρέμηραντ»23) και αποφαίνεται, όχι χω ρίς απελπισία: «Αυτός είναι ο καιρός μας. / Και τώρα η ώρα των διακυ μάνσεων σ’ έναν πλανήτη / σε μια αι ωνιότητα ηυροβολημένη»24. Έναν μόλις χρόνο μετά, στη συλλο γή Το αλληγορικό σχολείο, γίνεται ήδη εμφανής μια καμπή της ποιητι κής φωνής, εκδηλωμένη ως αίσθηση «τέλους των ημερών», μάταιη ανα ζήτηση για το «έσχατο καταφύγιο / πριν απ’ τον κατακλυσμό»25. Η άρνη ση και η αποστροφή δείχνουν να επι κρατούν στον τρόπο με τον οποίο γί νεται αντιληπτή η πραγματικότητα: «Η σκέψη νούλα η τέχνη πατσαβού ρα / και η Δημοκρατία μ’ ένα ημίψη λο / φοδραρισμένο με μηατσαρία /

δ:αφιέρωμα

\ο>[Οψεις της κρίσης

Λεύτερης Πούλιος, μια ξεχωριστή αντικομφορμιστική φωνή της δεκαετίας του ’70.

94 8®

σε μια γη ζεστή από δάκρυα κι από αγώνες»26. Εδώ υπάρχει κάτι το βα θιά αδικαίωτο, ένα ς κοινωνικός εγκλεισμός, θα λέγαμε, που δεν βρί σκει χώρο και τρόπο για να λυτρωθεί. Μια δεκαετία αργότερα27, στη συλ λογή Τα επουσιώδη (1988), έχει πλέ ον συντελεστεί μια ραγδαία μετατό πιση. Ενώ παραμένει σταθερό περι βάλλον της ποίησής του το ασφυκτι κό αστικό τοπίο, κυριαρχεί εντός του η αίσθηση μιας αλλοιωμένης καθη μερινότητας. Ο σύγχρονος άνθρω πος, εγκλωβισμένος «στο κέντρο της παγκόσμιας μοναξιάς»28, καθιστάς μπροστά «στο ζεστό φ ω ς της τηλεοράσεως»29, «σ’ έναν ω κεανό άγχους, εκπεσμού κι ενοχής, / παραδέρνει. / Έχει σκοτώσει μέσα του το θεό του»30. Ακόμη και η ατμοσφαιρική μόλυνση - π ο υ θα μπορούσε να συν δεθεί και με τα πρώτα φανερώματα των οικολογικών ανησυχιών στην Ελλάδα εκείνη την ε π ο χ ή - εδώ είναι κάτι που εσωτερικεύεται σε κυτταρι κό βαθμό και καταλήγει να διατυπώ νεται ω ς υπαρξιακή αλληγορία: «Κά τω απ’ τα πόδια μου σκουπίδια που καγχάζουν, / στο χέρι μου, το κου τάλι είναι πλαστικό, / εισπνέω την αιθαλομίχλη / τ’ αυτοκίνητα τρέχουν ουρλιάζοντας / στον αλαζόνα δρόμο / και γω ξερνάω λάστιχο»31. Μια ακόμη δεκαετία περνά και λίγο πριν από το γύρισμα του αιώνα (Το διπλανό δωμάτιο, 1998) δεν έχει αλ λάξει κάτι: «Στον βρόμικο αέρα / ο θόρυβος των μηχανών / κι η αδυνα μία ενός ανθρώπου / μες στην απο στασία του»32. Υπ’ αυτές τις συνθή κες, έχει μετατεθεί τελείως και η ποι

ητική στοχοθεσία, όπω ς διατυπώνε ται, φτάνοντας ώ ς εμάς σαν αλαλαγ μός: «κι εμείς μοχθούμε με λέξεις να υφάνουμε / έναν ουρανό / έξω απ’ το πραγματικό! Εξω απ’ το πραγματι κό!»33 Αυτή θα είναι πλέον η θερμοκρασία του λόγου του και οι όροι της έντα ξής του στον κόσμο, μια ιδιώτευση, που θα μπορούσε όμως εκ των υστέ ρων να θεωρηθεί έως και προφητικά διαυγής. Εν μέσω δημόσιων έργων και ολυμπιακών προεόρτιων γράφει: «Ζούμε στην ψεύτικη ζωή, / με την ασίγαστη δίψα / και την τρελή σκο πιμότητα»34, ενώ λίγο αργότερα η διάγνωσή του είναι: «παντού τριγύρω παρακμή. / Η χώρα μου μ’ όλα της ζει / τα χαμηλά. / Στο δρόμο πετα μένα / τα μυστικά της ψυχής. / Το μπα'ίλντισμα του ραδιοφώνου / η χαζορροή της τηλεόρασης»35. Εντέλει, ας μην ξεχνούμε ότι μια στάση άρ νησης απέναντι σ’ έναν κόσμο «δια λυμένο»36 ή «ανέκφραστο»37 αποτε λεί και αυτή τρόπο πρόσληψής του. Ο Πούλιος έχει εξάλλου δηλώσει ότι δεν έπαψ ε ποτέ να τον «ενδιαφέρει μια ποίηση όπου το εσωτερικό αδιέ ξοδο γίνεται κοινωνική κραυγή και τα παγκόσμια προβλήματα ατομικό αί τημα»38. Διατρέχοντας, λοιπόν, τα σαράντα χρόνια της ποιητικής διαδρομής του Λευτέρη Πούλιου, στο βαθμό που αντικατοπτρίζουν την πρόσ φ ατη ιστορία και το πέρασμα από τον ένα αιώνα στον άλλο, παρατηρούμε μια συνειδησιακή μετεξέλιξη σε πλήρη αντιστοιχία με τις σ ύγχρονες κοινω νικές μετατοπίσεις και μεταλλάξεις,

την έκπτωση δηλαδή των πνευματι κών αξιών, την υποχώρηση του επί της ουσίας πολιτικού, την αποδόμηση των συλλογικοτήτων και την πρ ό ταξη της ατομικότητας. Ταυτόχρονα, οι θεματικοί άξονες του, ακόμη και όταν έχει αναδιπλωθεί σε σχέση με την αρχική του έκφραση, φανερώ

Βιβλιο γραφια

νουν μια διαρκή συναίσθηση του γύ ρω κόσμου*1άλλοτε ω ς εντύπωση και στιγμιότυπο, άλλοτε ω ς πλαίσιο μέσα στο οποίο τίθεται ο λόγος του και άλ λοτε ω ς κάτι που πια δεν είναι δυνα τόν να αγγιχτεί: «Θλιμμένο, το πέρα απ’ τις γνώσεις μου / πρόσωπο του Καιρού»39.

Μωσαϊκό, Αθήνα: Κέδρος, 2θθ 7 Συλλαβές για τον άνεμο, Αθήνα: Κέδρος,

Τα έργα του Λευτέρη Πούλιου

2003

Ποίηση. 7,2, Αθήνα: Κέδρος, 1975

Το θεώρημα, Αθήνα: Κέδρος, 2005

Ο γυμνός ομιλητής, Αθήνα: Κέδρος, 7977

Ηκρυφή συλλογή, Αθήνα: Κέδρος, 2008

Το αλληγορικό σχολείο, Αθήνα: Κέδρος, 1978

Αναφορές

Ενάντια, Αθήνα: Κέδρος, 7983

Κούρτοβικ, Δημοσθένης, Έλληνες μεταπολεμικοί συγγραφείς. Ένας κριτικός οδηγός, Αθήνα: Πατάκης, 7995

Τα επουσιώδη, Αθήνα: Κέδρος, 7988 Αντί της σιωπής, Αθήνα: Καστανιώτης, 7993 Το διπλανό δωμάτιο, Αθήνα: Κέδρος, 7998

Σ η μ ειώ σ ε ις

1 Πούλιος (2005), 31, στ. 4· 2Πούλιος (2008), 4ΐ. στ. 7-2. 3Κούρτοβικ (7995). 1894Ό.π. =Παπαγεωργίου (7989), 8ο. 6Κούρτοβικ (7995). ΐ 9θ. 7Πούλιος (7993). 32. συνέντευξη στον Μισέλ Φάις.

8Πούλιος (7975). 66, στ. 22. 9Ό.π., 27, στ. 6-7,0Ό.π., 36, στ. 72-76 και 22. " Πούλιος (7975). 8ο, στ. 7-2. “ Κούρτοβικ (7995), i 8g. 13Πούλιος (7975). 74, στ. 72-73. «Ό.π.,στ.7-2. 15Ό.π., 75. στ. 7-4. 16Πούλιος (7977), 25, στ. 8. 17Ό.π., 42, στ. 24-25*Ό.π..75.στ.73. ^Ό.π.,τδ, στ. 24-

Παπαγεωργίου, Κώστας Γ., Η Γενιά του >ο. Ιστορία - ποιητικές διαδρομές, Αθήνα: Κέδρος, 7989

“ Ό.π.,75, στ. 27. ’ Ό . π., 8, στ. 7-9“ Ό.Π., 72-7423Ό.π., 36. στ. 9-77. 24Ό.π.,7,στ.79-27. 25Πούλιος (7978), 27. στ. 2-3. 26Ό.π., 38, στ. 73-76. ^Έχει μεσολαβήσει και η συλλογή Ενάντια (1983)· 28Πούλιος (1988), 38, στ. 4· 29Ό.π., στ-7-2. 3°Ό.π.,27,στ.6-8. 3,Ό.π.,7θ, στ.3-8. 32Πούλιος (7998), 79. στ. 8-77. =Ό.π.,38,στ.749· 34Πούλιος (2003), 49, στ. 3-5· 35Πούλιος (2005), 25. στ. 7-736Πούλιος (2008), 45. στ. 437Ό.π„55.σ τ.7. 38Πούλιος (7993), 3539Πούλιος (2005). 31. στ. 3-4·

δ:αφιέρω μα

Πω ς βλέπω την κρίση στο έργο μου

Έ κ λ εισ ε το π α ρ ά θ υ ρ ο α ισ ιοδ οξία ς

Νίκος Παναγκοτόπουλος

■ Ξ εκίνησ α να γράφω το τελευταίο ■■■βιβλίο μου, Τα παιδιά του Κάιν (Μεταίχμιο), μέσα στο κλίμα της γενικευμένης ευφορίας που επικρατούσε στη χώρα το καλοκαίρι του 2004. Εί χα ολοκληρωμένη στο μυαλό μου την ιστορία πέντε φίλων που επιστρέ φουν για το τριήμερο του Αγίου Πνεύ ματος στον τόπο των εφηβικών τους διακοπών. Ανάμεσα στην πρώτη και την τελευταία τους επίσκεψη στο θέ ρετρο του Ιονίου έχουν μεσολαβήσει τριάντα χρόνια, τα πιο ήρεμα -σ υ γκριτικά- χρόνια της σύγχρονης ελ ληνικής ιστορίας. Ήμουν πεπεισμένος πω ς πάνω σ’ αυτόν τον καμβά, περιγράφοντας δηλαδή τη μετάλλαξη που υπέστη ο τόπος, θα μπορούσα να ιχνογραφήσω τις διαδρομές ανθρώ πων που, όπω ς κι εγώ, ανδρώθηκαν στα χρόνια της Μεταπολίτευσης. Την επερχόμενη κρίση δεν μπορούσα, φυσικά, να την φανταστώ. Εκ των υστέρων όμως φαίνεται πω ς μιλούσα για όλα όσα μας οδήγησαν ώς εδώ. Για το ηθικό έλλειμμα που άρχισε να σω ρεύεται στα μέσα της δεκαετίας του ’80 για να διογκωθεί -μ ε γεωμετρική, μάλιστα, πρ ό ο δ ο - στις αμέσως επό μενες. Για το ιδεολογικό κενό που επέ τρεψε την απόλυτη επικράτηση της αισθητικής του αχαλίνωτου χαβαλέ και του χλιδάτου κιτς που σφράγισε τις μέρες της νεοηλουτίστικης ευημε ρίας μας. Για το άδοξο τέλος της επο χής των συλλογικών αιτημάτων και το απότομο πέρασμα στα χρόνια της απενοχοποίησης των ατομικών επι διώξεων. Για τις κοινωνικές ανισότη

τες που γιγαντώνονταν, ενόσω επεν δύαμε σε μετοχές-φούσκες ή πανηγυ ρίζαμε για στημένα πρωταθλήματα και ντοπέ μετάλλια. Για το γενναίο κούρεμα που υπέστησαν αξίες όπω ς η ανθρωπιά, το φιλότιμο και η αλληλεγ γύη -για τη θλιβερή αναδιάρθρωση του αξιακού μας κώδικα. Χρειάστηκα επτά χρόνια για να ολο κληρώσω το βιβλίο (παραπάνω, αν συ νυπολογίσω το χρόνο επώασης της βασικής ιδέας). Δεν το λέω για να εκβιάσω τη συμπόνια του αναγνώστη -τ ο λέω για να εξηγήσω πώς με πρό λαβε η κρίση. Το ξέσπασμά της ήρθε να διαλύσει και την παραμικρή ψευ δαίσθηση πω ς θα μπορούσα να αφήσω ανοιχτό ένα παράθυρο αισιοδο ξίας. Μου έδωσε, ταυτοχρόνως, την ευκαιρία να αποκρυσταλλώσω την οργανωτική αρχή πίσω από το αφη γηματικό μου πλάνο: οι πέντε φίλοι της παρέας του βιβλίου μου τα έχουν καταφέρει μια χαρά -καθένας για την πάρτη του- όλοι μαζί όμως απέτυχαν οικτρά. Το χειρότερο: δεν έχουν κα νένα παράπονο από τον εαυτό τους κι ας παραδίδουν στα παιδιά τους τη χώ ρα χρεοκοπημένη, την κοινωνία κα τακερματισμένη κι αποπροσανατολι σμένη, ένα πολιτικό σύστημα σαθρό, προοπτικές αποκεφαλισμένες. Τελείωσα το βιβλίο στις αρχές του 2010, τη στιγμή που η κρίση έδειχνε για τα καλά τα δόντια της. Ό σο μεγά λος κι αν ήταν ο πειρασμός, το ξέ σπασμα της κρίσης έμεινε συνειδητά εκτός -μυθιστορηματικού- κάδρου. Μια ηρωίδα μονάχα αναφέρεται στη

ζοφερή συνέχεια, κι αυτό εν παρόδω, σε ένα ξέσπασμά της. Ο συγγραφέας βιώνει την κρίση εξί σου οδυνηρά με κάθε άλλον πολίτη αυτής της χώρας. Διαβάζει κι εκείνος κάθε μέρα για επιτόκια δανεισμού και ασφάλιστρα κινδύνου· παρακολουθεί με κομμένη την ανάσα την πρόοδο των διαπραγματεύσεων για το PSI· προβληματίζεται και, ενίοτε, επιχειρη ματολογεί ως προς την ανάγκη έκδο σης ευρω ομολόγων ανησυχεί για την εκρηκτική αύξηση του αριθμού των αστέγων... Ίσως, μάλιστα, να κρατάει και σημειώσεις για μελλοντική εκμε τάλλευση, για ένα άλλο μυθιστόρημα που θα διαδραματίζεται στην καρδιά της κρίσης. Αυτό που βλέπουμε να συμβαίνει γύ ρω μας ετούτη τη στιγμή μας φέρνει αναγκαστικά αντιμέτωπους με τις ηθι κές μας αντοχές, μας υποχρεώνει να διαπραγματευτούμε -σχεδό ν από μη δενική β άση- τους κοινωνικούς συ

σχετισμούς, μας σπρώχνει να αναλογιστούμε τη θέση μας στον κόσμο και να προσαρμόσουμε τη στάση μας απέναντι του. Νομίζω πω ς γι’ αυτούς τους λόγους η εκάστοτε κρίση μπορεί να αποτελέσει μια πρώτης τάξεως αφορμή και, γιατί όχι, το γόνιμο έδα φος για την ανάδειξη του μυθιστορη ματικού υλικού. Μόνον που, ακόμα κι έτσι, η κρίση δεν θα είναι παρά το σκηνικό, το κάδρο (όπως στα Παιδιά του Κάιν το κάδρο ήταν η τριακονταετία 1979-2009). Στο επίκεντρο, σε πρώτο πλάνο, θα βρί σκεται πάντα η περιπέτεια ενός αν θρώπου, η εσωτερική -τις περισσότε ρες φ ο ρ έ ς- διαδρομή που απ’ τη μια επιτρέπει στους μυθιστορηματικούς ήρωες να εξερευνήσουν τις απάτητες γωνιές της ύπαρξής τους και απ’ την άλλη δίνει στους συγγραφείς την ευ καιρία να προσθέσουν -σ τη ν καλύτε ρη περίπτωση- μια μικροσκοπική ψη φίδα στο αχανές μωσαϊκό της ανθρώ πινης συνθήκης.

Πιο έτοιμοι α π ό μ έν α οι ή ρ ω έ ς μ ου κρίση, ω ς φαινόμενο παρακμής θεσμών και αντιλήψεων και ταυ τόχρονα ως προϋπόθεση κοινωνικής μεταβολής, απαντάται συχνά στα έργα μου -ειδικά τα δύο τελευταία θα μπο ρούσαν ίσως και να θεωρηθούν γκροτέσκ περιγραφές ενός συστήματος σε κρίση και συμπεριφορών ατόμων και ομάδων μέσα σε αυτήν. Βέβαια, τα πο λιτικοκοινωνικά συστήματα των βι βλίων μου είναι ολωσδιόλου φανταστι κά αλλά, επειδή ακριβώς δείχνουν δια

μετρικά αντίθετα από τα ισχύοντα, κα ταλήγουν απολύτως ανάλογα. Η σήψη, η αλλοτρίωση και η ευτέλεια από ένα σημείο και μετά αλλάζουν φορά και ενεργοποιούν ανανεωτικές δυνάμεις, που θα ανατρέψουν τις κατεστημένες νόρμες και θα επιβάλουν την καινούρ για «αλήθεια». Οι ήρωες θα οδηγηθούν σε αδιέξοδο, θα βιώσουν την υπαρξια κή σύγκρουση ως πολιτική (και το αντί στροφο), θα απελευθερωθούν από το γεγονός ότι δεν έχουν τίποτε πλέον να

Ιωάννα Μπουραζοπούλου

δ:αφ ιέρω μα

χάσουν (γιατί τα έχουν ήδη παραδώσει όλα) και θα ανακτήσουν τον έλεγχο του πεπρωμένου τους. Οπότε η κρίση αντιμετωπίζεται μάλλον ως φυσιολογική -α ν όχι θετική- συνέ πεια της διαλεκτικής σχέσης μεταξύ ατόμου και κοινωνίας, αποκαθιστώντας, έστω και προσωρινά, την ισορ ροπία σε μία σχέση που διαρκώς δοκι μάζεται. Επιλέγω να υποστηρίζω στα βιβλία μου ότι κανένα σύστημα δεν εί ναι άτρωτο και ότι η δύναμή του είναι τόση όση η ανοχή εκείνων που το υφίστανται. Εντέλει το άτομο θα θριαμ βεύσει, έστω κι αν συντρίβει. Αυτά του λάχιστον έγραφα μέχρι σήμερα. Η λογοτεχνική ομοιοπαθητική ελάχι στα με προετοίμασε - ή με εφοδίασεγια την κρίση που εφόρμησε ρεαλιστι κότατα στην καθημερινότητά μου τα δύο τελευταία χρόνια. Οι ήρωες των βι βλίων μου αποδείχτηκαν πολύ πιο έτοι μοι, πιο αποφασισμένοι και πιο ριψο κίνδυνοι από τον δικό μου κοινωνικό εαυτό, και τώρα πια βρίσκω αξιοθαύ μαστα την καθαρότητα της σκέψης

τους και την ικανότητά τους να δρουν εν μέσω σύγχυσης και αβεβαιότητας. Ο εμπνευστής τους δεν αποδείχτηκε τόσο καλός εκτελεστής. Το να επινοείς σε εποχές νηνεμίας συ στήματα σε κρίση μοιάζει τελικά πιο απλό από το να διαχειρίζεσαι την έμπνευσή σου εν μέσω κρίσης. Καθώς το αντίστροφο είναι προφανώς ανώ φελο -τ ο να επινοείς κοινωνίες σε ευ φορία όταν π δική σου δοκιμάζεταικαι π αναπαραγωγή τπς κρίσης είναι ήδη ανεπίκαιρη, γιατί εκφυλίζεται η μυθοπλασία όταν γίνεται ρεπορτάζ, αναζητείται το όραμα τπ ς σύγχρονπς τέχνπς. Τώρα που αποκαλύφθπκε π γύμνια των λέξεων και η κενότητα των εννοιών, δεν φαίνεται να μας απα σχολεί τόσο το θέμα του επόμενου βι βλίου όσο γλώσσα για να το αποδώ σουμε. Πιστεύω ότι στο άμεσο μέλλον η ανεύρεσπ μιας καινούργιας εκφρα στικής ταυτότπτας θα αποτελέσει ση μαντικότερο προτεραιότητα από την ανεύρεση γοητευτικών θεμάτων.

Β ρ ισ κ ό μ α σ τε μ π ρ ο σ τά σ ε καμπή μ

Μάκης Καραγιάννης

ταν το 2005 ξεκίνησα να γράφω το μυθιστόρημα έγραψα ω ς πρό χειρο τίτλο: «Το μυθιστόρπμα της με ταπολίτευσης». Ήθελα να κάνω την τοιχογραφία αυτής της εποχής, να ανιχνεύσω το πρόσωπο τπς σύγχρονπς Ελλάδας, γιατί μέσα μου είχε κατα σταλάξει ένα αρνπτικό συναίσθπμα αγανάκτησπς και απογοήτευσπς για όσα συνέβαιναν. Ήταν μια επιλογή συ νειδητή και προγραμματική. Πιστεύω στο μεγάλο κοινωνικό μυθιστόρπμα

που ακουμπάει στην ιστορία. Ασφα λώς, η πρώ τπ ύλπ τπς λογοτεχνίας εί ναι οι περιπέτειες των ανθρώπων και των αισθπμάτων. Το ερώτημα είναι αν αυτές εκτυλίσσονται σε ένα περιβάλ λον δωματίου ή μέσα στο κοινωνικό πεδίο που τις διαβρέχει από παντού. Νομίζω ότι δεν μπορούμε να κατα νοήσουμε τον άνθρωπο έξω από τα κοινωνικά του συμφραζόμενα. Σε αυτήν τπν επιλογή έφτασα μετά από μια σημαντική διαπίστωση. Τα τε

λευταία χρόνια ασχολήθηκα αρκετά με την ξένη πεζογραφία. Είδα π.χ. την κεντρική θέση που έχει το κοινωνικό μυθιστόρημα στην αμερικάνικη πεζο γραφία. Ο Ντον Ντελίλλο μιλούσε για την παγκοσμιοποίηση και τις χρηματογορές, ο Φίλιπ Ροθ έκανε με την τρι λογία του την τοιχογραφία της Αμερι κής ξεκινώντας από τον μακαρθισμό της δεκαετίας του ’50, περνώντας στον πόλεμο του Βιετνάμ και φτάνο ντας στην Αμερική του Κλίντον, την ώρα που ελληνική πεζογραφία πο λιορκούσε το «εγώ» από όλες τις οπτι κές ή έκανε μια ιδιότυπη φυγή στο ιστορικό παρελθόν. Ωστόσο, ο Βαγγέλης Χατζηβασιλείου επεσήμανε ήδη από το Σεπτέμβρη του 2010 μια αλλαγή του τοπίου και στην ελληνική λογοτεχνία. Την υποχώρηση του ατομικού και την εμφάνιση μυθι στορημάτων με έντονη πολιτική και κοινωνική χροιά. Εγώ θα προχωρήσω ένα βήμα παραπάνω, θέτοντας μια υπόθεση εργασίας. Πιστεύω ότι δεν πρόκειται μόνον για αλλαγή τοπίου, αλ λά ίσως να βρισκόμαστε μπροστά σε μια μεγάλη καμπή, σε μια στροφή της ελληνικής λογοτεχνίας. Μπροστά στο τέλος μιας περιόδου στην ελληνική πε ζογραφία που ξεκίνησε περίπου το 1980, είχε συγκεκριμένα χαρακτηριστι κά και τελειώνει στις μέρες μας. Την εγκατάλειψη της πολιτικής, των ιδεο λογιών και των εθνικών μύθων, τη στροφή στην ατομικότητα και τον μικρόκοσμο της καθημερινότητας. Αυτό δηλαδή που πιο εύστοχα στην ποίηση αποκλήθηκε «γενιά του ιδιωτικού ορά ματος». Δεν μιλάμε για χαρακτηριστικά με την έννοια της «γενιάς» ή των τάσε ων, αλλά για το έδαφος στο οποίο ανα

πτύσσεται η λογοτεχνία, για την περιρρέουσα ατμόσφαιρα, τον πολιτισμικό κώδικα στον οποίο αναπνέουν και δη μιουργούν οι συγγραφείς. Ασφαλώς για ένα διάστημα θα συνυ πάρχουν το παλιό με το καινούργιο, μέχρι να κλείσει ο ιστορικός αυτός κύ κλος. Πιστεύω όμως ότι η δυναμική των πραγμάτων και η κρίση διεθνώς είναι εκρηκτική ώστε, ακόμη κι αν δεν μπορούμε να προδικάσουμε τα χαρα κτηριστικά του καινούργιου κύκλου, μπορούμε να πούμε ότι αυτή τη φορά το εκκρεμές ανάμεσα στο ατομικό και το συλλογικό θα γείρει περισσότερο προς το δεύτερο. Το μοτίβο του εγώ που πλήττει μέσα στο σκηνικό της με γαλούπολης, το life style, το σεξ, η κα τανάλωση, η ελαφρότητα, θα δώσουν τη θέση τους σε μια ατομικότητα που συνθλίβεται χωρίς δικαιώματα, που ασφυκτιά πνιγμένη στα προβλήματα και τους δαιδάλους μιας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας. Δεν πρόκειται για κάτι καινούργιο ή επαναστατικό. Απλώς το μυθιστόρημα θα ξαναθυμηθεί την παλιά τέχνη του Μπαλζάκ που έχει ξεχάσει. «Μελετώ την πορεία της εποχής μου και τυπώνω αυτό το βι βλίο», έγραφε στον πρόλογο από τους Χωριάτες. Γιατί το μυθιστόρημα ήταν πάντα η μεγάλη τέχνη για τον στοχα σμό πάνω στον άνθρωπο και την κοι νωνία. Ό πως συνέβαινε όταν ο Σταντάλ περιέγραφε στο Κόκκινο και το μαύρο τη γαλλική κοινωνία και την υποκρισία της την εποχή της παλινόρ θωσης ή όταν ο Μπαλζάκ περιέγραφε στις Χαμένες ψευδαισθήσεις την εκπόρνευση των εφημερίδων ή όταν ο Φλωμπέρ περιέγραφε στην Αισθημα τική αγωγή την επανάσταση του 1848.

δ:αφιέρω μα

Ο νεω τερικός

«μύθος» της κρίσης Νίκος Τανκούλης

πό τη σωκρατική περίοδο και εξής, π φιλοσοφία αρχίζει να αρθρώνει κριτικό λόγο απέναντι στα κοινά και δπμόσια πράγματα. Στπν Απολογία του, ο σ ο φ ό ς Α θπναίος Σω κράτπς παρομοιάζει το σινάφι του με τπν αλογόμυγα (30c-31c) που έχει ω ς αποστολή τη ς να αφυπνίσει και να εγείρει από τον χαυνώ δη ύ π νο το ράθυμο και δυσκίνητο σώμα του αλόγου. Την ίδια στιγμή, πάλι, η φ ιλοσοφ ία εμφανίζεται ω ς τέχνη βίου, υπό την έννοια ότι πρ α γ ματώνει τη συνάφεια θεωρίας και πράξης. Π ροϊόντος του χρ όνου, όμως, αναγνωρίζεται περισσότερο ω ς μια θεωρητική σπουδή, ανίκανη να επέμβει πρα κτικά επί του ιστορικού γίγνεσθαι και η συστη ματική απαξίωσή της ήρθε ω ς φ υ σικό επακόλουθο. Τα όσα προηγήθηκαν, δίκην προοι μίου, σκοπό έχουν να συνδεθούν με την καθ’ ημάς πραγματικότητα, με τη ζοφ ερή πραγματικότητα της σύγ χ ρ ο νης ελληνικής κοινωνίας που επέβαλε τον ηαραγκω νισμό του φιλοσοφείν και τον εξοβελισμό του από τη δημόσια συζήτηση. Οταν η φιλοσοφ ική σκέψ η αναμετριόταν καιρό τώρα με τις «ασθένειες» της νεοελληνικής δημοκρατίας, η πλειο νότητα τω ν πολιτών δεν διέθετε ευήκοα ώτα. Η σημερινή κρίση φ έρ νει ξανά στην επικαιρότητα δύο κεί μενα ελλήνων στοχαστών (σημειωτέον ότι αμφότεροι διέπρεψαν στο εξωτερικό) που ανέδειξαν και επεσήμαναν έγκαιρα τις παθογένειες και τις αγκυλώσεις της νεοελληνικής κοινω νίας.

Το πρώ το κείμενο φέρει την υπογρα φή του Κώστα Αξελού. Η μοίρα της σύγχρονης Ελλάδας είναι ο τίτλος του και επανεκδίδεται από τις εκδόσεις Νεφέλη. Δημοσιεύεται για πρώτη φ ο ρά τον Ιούλιο του 1954 στο γαλλικό περιοδικό Esprit και, είκοσι τέσσερα χρόνια μετά, μεταφράζεται και δημο σιεύεται στο περιοδικό Εποπτεία με τον τίτλο «Ο εμφύλιος πόλεμος της Ελλάδας». Ο τότε τριαντάχρονος στοχαστής θέ τει ερωτήματα που σήμερα θέτουμε κατόπιν εορτής. Αναμετράται με το νεοελληνικό πρόβλημα, προτού αυτό γιγαντωθεί σε βαθμό τέτοιο που σή μερα να μας συνταράζει συθέμελα, την εποχή ακόμη που η ισότιμη συμ μετοχή στη νεωτερική συνθήκη διανοιγόταν ω ς μια ρεαλιστική προοπτι κή. «Με τι ζει η σύγχρονη Ελλάδα;» διερωτάται ο Αξελός, ο οποίος δεν αρνείται την ένταξη της Ελλάδας στη συνομοταξία εκείνη των νεωτερικών χωρών. Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. Θα πρέπει συνεχώς να επιβεβαιώνει πω ς μετέχει της νεωτερικότητας, πω ς μετέχει δηλαδή της παραγωγής πρω τότυπων επιτευγμάτων. Ιδού ο ορι σμός που δίδει ο έλληνας διανοητής για τη νεωτερικότητα: «Νεωτερικό εί ναι αυτό που είναι θεμελιωμένο στη δρώσα υποκειμενικότητα, στην αυτο συνείδηση η οποία ερμηνεύει τον εαυτό της και τον κόσμο- η νεωτερι κότητα τρέφεται από τη θέληση για δύναμη που ρίχνεται στην κατάκτηση του κόσμου». Τέλος, «νεωτερικός σημαίνει ισχυρός, συνειδητός, οργα νωτικός και τεχνικός». Ιδού και η δια

πίστωση για το νεοελληνικό ζήτημα: «Η σύγχρονη Ελλάδα τρέφεται με τη δυτική σκέψη, [...] αλλά προσπαθεί απεγνωσμένα να χωνέψει τις ξένες επιστημονικές επιτεύξεις. Στην πραγ ματικότητα, η δίδυμη αδελφή της επιστήμης, η τεχνική, λείπει παντε λώς. Οι Νεοέλληνες δεν κατασκευά ζουν τον κόσμο, ούτε καν την ίδια τη χώρα τους. Δεν ξέρουν να “φτιά χνουν”... κοπιάζουν αλλά δεν παρά γουν έργο. Μεγάλα έργα - τ η ς σκέ ψ ης ή της επιστήμης, της τεχνικής ή της τέ χν η ς- δεν βλέπουν το φ ω ς της ημέρας. Ο ό ρ ο ς δυνατότητα κατέλη ξε να σημαίνει τον ευσεβή πόθο. Και ούτε καν φθάνει στη γλώσσα η νεο ελληνική αρνητικότητα, αλλά πολύ συχνά μένει στα όρια του απλώς αρ νητικού». Στην έλλειψη δημιουργικής φ αντα σίας και τη νωθρή κινητικότητα του νεοέλληνα έρχονται να προστεθούν και οι πολυάριθμες αυταπάτες της αυτοσυνείδησης του έθνους, όπω ς ο ελληνοκεντρισμός που ο υδέποτε πραγματώθηκε σε πολιτικό, πολιτι σμικό ή αισθητικό επίπεδο. Η ελλη νοκεντρική αντίληψη ήταν αυτή που απέτρεψε τον νεοέλληνα από την αυτοσυνειδησία. Δεν του εηέτρεψε να αποσαφηνίσει το άρρητο περιεχόμε νο του ονόματος που δίνει στον εαυ τό του, να σκεφτεί το πεπρωμένο του, έτσι ώστε να το εκφράσει μέσω της γλώσσας, να παρουσιάσει ένα νέο άνοιγμα στον κόσμο, να μετα τρέψει μια ενορμητική αναπαράστα ση ή ένα όνειρο σε μια ιδέα με ισχυ ρή αλήθεια που καθιστά το μεγαλείο της πραγματικό. Για τον λόγο τούτο,

η Ελλάδα παραμένει ο φ τω χός συγγενής, όπου, επαναπαυμένη στο μι-

ο Κώστας Αξελός δ.ερεύνησετη μοίρα

μητισμό της και στην προγονοπληξία της, δεν έχει να επιδείξει τίποτα και νούργιο. Τέλος, κατά τον Αξελό, οι σημερινοί Ελληνες δεν κατάφεραν να εναρμο νίσουν το ιδιωτικό με το δημόσιο, γε γονός που απέκλεισε την όποια δυ νατότητα ένταξης της όλης τους δραστηριότητας σε ένα «υπερπρο σωπικό πλαίσιο». Αυτό σήμαινε πω ς το κράτος ουδέποτε έγινε μορφή με περιεχόμενο, αποτυγχάνοντας να διαηλάσει τα άτομα από τα οποία αποτελείται σε πολίτες με νεωτερική συνείδηση. Το δεύτερο κείμενο, που επανεκδόθηκε τη χρονιά που μας πέρασε, εί-

Ελλάδας Ρ° νης

ο οο[Ο ψ εις της κρίσης

:αφιερωμα

ναι αυτό του Παναγιώτη Κονδϋλη. Ο τίτλος του είναι Οι αιτίες της παρακ μής της σύγχρονης Ελλάδας και ο υπότιτλός του «Η καχεξία του αστι κού στοιχείου στη νεοελληνική κοι νωνία και ιδεολογία». Το κείμενο αυ τό, αποσπασμένο τώρα πια σε ένα κομψό τομίδιο, αποτελούσε ουσια στικά την εισαγωγή της ελληνικής έκ δοσ ης στο περίφημο βιβλίο του συγ γραφέα Η παρακμή του αστικού πο λιτισμού, που εκδόθηκε το 1991, πά λι από τις εκδόσεις Θεμέλιο. Ή δη ο υπότιτλος του έργου μάς δίδει το ερμηνευτικό σ χήμα μέσα στο οποίο θα κινπθεί η κριτική σκέψπ του έλληνα διανοητή. Εξετάζει το πώ ς στην Ελλάδα οι έννοιες «αστικός πο λιτισμός», «αστική τάξπ» ή «αστικό κοινωνικό καθεστώς» απέκτησαν τε λείως διαφορετικό σημασιολογικό περιεχόμενο από εκείνο που τους αποδίδει η δυτικοευρωπαϊκή παρά δοση. Κι αν, στην υπόλοιπη Δύση, η εμφάνιση και ανάπτυξη της αστικής κουλτούρας συνδέθηκε στη συλλογι κή συνείδηση ω ς το αντίπαλο δέος της αριστοκρατίας και της κληρικοκρατίας, στον ελλαδικό χώ ρο ετέθη στον αντίποδα της εργατικής τάξης. Ω ς εκ τούτου, δημιουργήθηκε μια «χαλαρή και ετερογενής κοινωνική συνομάδωση» αποτελούμενη από πλουτοκράτες, εύπορους πολίτες, νοικοκυραίους, αντιδραστικούς ή εχθρούς του σοσιαλισμού, υπέρμαχοι όλοι τους τπ ς καπιταλιστικής οι κονομίας. Η φερόμενη ω ς αστική τάξη δεν διέρρπξε στο ελάχιστο τους δεσμούς της με το φεουδαρχικό μο ντέλο κοινωνικής οργάνωσης. Του

ναντίον, διατηρήθηκε στο ακέραιο το πατριαρχικό σχήμα εξουσίας (σχέση πατέρα-γιου, πολιτικού-ψηφοφόρου, ή αλλιώς σχέση υπακοής-προστασίας). Αφ’ ης στιγμής ο πολιτικός άνδρας εκποιεί το κράτος στους ψηφοφ όρους, αλλοιώνεται ανεπανόρ θωτα η υφ ή και π σκοποθεσία του κοινοβουλευτισμού. Ο ίδιος διατηρεί αποκλειστικά τπν εξουσία να διανέ μει θέσεις, αξιώματα, αγαθά, με αντάλλαγμα να ικανοποιεί τα σ υμφέ ροντα των ψ ηφοφόρων. Τα πάντα πλέον ρυθμίζονται με ό ρους πελατει ακής πολιτικής, όπου τα πλάγια μέσα (ρουσφέτι, μέσο, παραθυράκι) νομι μοποιούνται και τίθενται στην ημε ρήσια διάταξη. Το κράτος αρχίζει να διογκώνεται με την είσοδο μια μεγά λης μάζας υπαλλήλων χαμηλού μορ φωτικού επιπέδου, γ εγονός που επέ συρε σοβαρές επιπτώσεις στον τρό πο λειτουργίας της κρατικής μηχα νής, η οποία εφεξής προσκρούει στην αγραμματοσύνη, τη στενοκεφαλιά, την κουτοπονηριά και τη συμπλεγματικότητα. Αποτέλεσμα, η πο σοτική ενδυνάμωση του κράτους να μην εκφράζει τον ποιοτικό διαφορισμό από την κοινωνία και τη βούλη σή του να της επιβληθεί ω ς κατεξοχήν φ ορέας οικονομικής ανάπτυξης και θεσμικού εκσυγχρονισμού, αλλά να απηχεί τον βαθμό στον οποίο μια κοινωνία, στο σύνολό τη ς μάλλον αδρανής, απομυζά τον κρατικό μη χανισμό για να αυτοδιαιωνισθεί. Ο Κονδύλης εμμένει στην αναγκαιό τητα δημιουργίας ενός σαφ ώ ς προσ διορισμένου αστικού ήθους, συμηορευόμενου εννοιολογικά με τα ειδο-

Ο Παναγιώτης Κονδύλης φώτισε πρόωρα τα προβλήματα του ελληνικού σύγχρονου πολιτισμού.

ποιά γνωρίσματα του ευρωπαϊκού αστικού πολιτισμού. Ο τελευταίος εμ φανίζεται μες στον ιστορικό ορίζοντα ω ς εναλλακτική βιοθεωρία στο φ ε ουδαρχικό μοντέλο, ω ς μια δημιουρ γός δύναμη τόσ ο σε ιδεολογικό όσο και παραγωγικό επίπεδο, ικανή να διατυπώσει οράματα μακροχρόνιας ισχύος. Εν κατακλείδι, η ελληνική αστική πραγματικότητα ανέδειξε τη στρεβλή υιοθέτηση ενό ς όρου όπου το σημαινόμενό του δεν ταυτίστηκε ουδέ ποτε με το σημαίνον, την αυθαίρετη εισαγωγή ξένων ιδεολογικών και θε ωρητικών ερμηνευτικών σχημάτων που απέτυχαν παταγωδώ ς να περι γράφουν, να αξιολογήσουν και να επιλύσουν επιτυχώς τα εδώ κοινωνι κά και οικονομικά ζητήματα. Και με τα λόγια του Κονδύλη: «η κοινωνική ζύμωση δεν γεννούσε η ίδια τις διά φ ο ρ ε ς θεω ρητικές ή ιδεολογικές μορφές, με τις οποίες περνούσε στις

συνειδήσεις, παρά οι μορφ ές αυτές έρχονται απ’ έξω ω ς έτοιμα αγγεία, όπου χύνονταν τα επιτόπια εμπράγ ματα προβλήματα παίρνοντας το αντίστοιχο θεωρητικό ή ιδεολογικό σχήμα». Συνοψίζοντας τις παραπάνω θέσεις, παρατηρούμε ότι οι δύο στοχαστές συμφωνούν, μεταξύ άλλων, ω ς π ρος αυτό: ο μεταπρατικός χαρακτήρας της νεοελληνικής κοινωνίας λειτούρ γησε ω ς τροχοπέδη για την εξέλιξη και ανάπτυξη του τόπου κατά τα πρό τυπα του νεω τερικού κόσμου. Η άκριτη και εν πολλοίς αυθαίρετη υιο θέτηση ξένων θεσμών και ιδεών, δί χω ς να λαμβάνονται υπ’ όψιν οι ιδι αιτερότητες ή ιδιομορφίες της ελλη νικής κοινωνίας, οδήγησε σε τερατογενή φαινόμενα. Συνεπώς, το ερώτη μα τίθεται ω ς εξής: δύναται η μεταπρατική Ελλάδα να μετεξελιχθεί σε δημιουργό-παραγωγό της προσωπι κής της μοίρας;

δ:κριτικογραφία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΟΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ ΧΟΡΗΓΟΣ: CLIP NEWS wwwclipnews.gr ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗΣ

Κ Ρ ΙΤ ΙΚ Ο Γ Ρ Α Φ ΙΑ Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Υ 2011

Σφυρίδης Περικλής: Το πάρτι και άλλα διηγήματα (Μ. Θεοδοσοπούλομ, Ελευ θεροτυπία, 22.12.11)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Σωτηροπούλου Έρση: Να νιώθεις μπλε, να ντύνεσαι κόκκινα (Μ. Θεοδοσοπού λομ, Ελευθεροτυπία, 10.12.11)

Θεοδωρόπουλος Τάκης: Η επιδημία (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 11.12.11, Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 18.12.11, Τ. Μαράτος, Εστία, 24.12.11) Καραγιάννης Μάκης: Το όνειρο του Οδυσσέα (Δ. Κόκορης, Αυγή, 4.12.11) Καρτεράς Θανάσης: Το τελευταίο τραμ (Ν. Κουνενής, Αυγή, 18.12.11) Καρυστιάνη Ιωάννα: Καιρός σκεπτικός (Μ. Τσελέντη, Κόσμος του Επενδυτή, 3.12.11) Μπάκας Βαγγέλης: Φετίχ (Δ. Αθηνάκης, Αυγή, 13.12.11) Ξενάριας Γιώργος: Στην άκρη του κό σμου (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 4.12.11,

Φακίνου Ευγενία: Το τρένο των νεφών (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 5.12.11) Χαρπαντίδης Κοσμάς: Κρυφές αντοχές (X. Παπαγεωργίου, Διαβάζω, 12/11) Χατζόπουλος Μιλτιάδης: Νόστου πάθη (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 25.12.11)

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Βάλζερ Ρόμπερτ: Ο περίπατος (Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 31.12.11) Βίλλα-Μάτας Ενρίκε: Δουβλινιάδα (Ε. Γιαννοπούλου, Καθημερινή, 18.12.11) Γκοντέ Λοράν: Στο έλεος του κυκλώνα (Γ. Μπέκος, Βήμα, 4.12.11)

Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 12/11)

Γουάλλας Νταίηβιντ Φόστερ: Αμερικά νικη λήθη (Δ. Πολιτάκης, Νέα, 3.12.11)

Παναγιωτόηουλος Νίκος: Τα παιδιά του Κάιν (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 4.12.11, Ν. Κουρμούλης,, Αυγή, 6.12.11)

Έκο Ουμπέρτο: Εξομολογήσεις ενός νε αρού μυθιστοριογράφου (Β. Καλαμα ράς, Ελευθεροτυπία, 12.12.11) Ίρβινγκ Τζον: Χήρα για ένα χρόνο (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 4.12.11)

___

Πανσέληνος Αλέξης: Σκοτεινές επι γραφές (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 18.12.11, Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 24.12.11) Παπαγεωργίου Κώστας: Νερό (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 4.12.11)

Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος: Άπαντα

1 0 4 (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 4.12.11 και 8®

11.12.11)

Μg £ 2

Παπαμόσχος Ηλίας: Ο μυς της καρδιάς (Μ. Θεοδοσοπούλομ, Ελευθεροτυπία, 17.12.11)

Πέτσα Βασιλική: Θυμάμαι (Δ. Ρουμπούλα, Εθνος, 12.12.11)

Κάιλζον Χανς: Κωμωδία σε ελάσσονα κλίμακα (Γ. Μπέκος, Βήμα, 25.12.11) Κάρεϊ Πίτερ: Ο παπαγάλος και ο Ολιβιέ στην Αμερική (Γ. Μπέκος, Βήμα, 4.12.11) Κέλμαν Στίβεν: Αγρια παιδιά (Θ. Γρηγοριάδης, Νέα, 3.12.11, Ε. Καρκίτη, Αγγε λιοφόρος, 4,12.11, Ν. Μακρή, Καθημε ρινή, 24.12.11) Κίσι Κεν: Στη φωλιά του κούκου (Γ. Ζουμπουλάκης, Βήμα, 25.12.11)

Ρούφος Ρόδης: Η χάλκινη εποχή (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 25.12.11) Σκαμπαρδώνης Γιώργος: Περιπολών περί πολλών τυρβάζω (Γ. Μπασκόζος,

Λαμπ Γουόλλυ: Η ωραιότερη ευχή (Κ. Καλφόπουλος, Καθημερινή, 18.12.11) Λόντον Τζακ: Το σιδερένιο τακούνι (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 4.12.11, Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 8.12.11, Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 10.12.11)

Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 8.12.11, Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω, 12/11)

Μπάρυ Σεμπάστιαν: Εις γην Χαναάν (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 3.12.11)

Σμυρλή Ανγελική: Η διάψευση (Α. Ζήρας, Αυγή, 11.12.11)

Ντε Μποττόν Αλαίν: Μια βδομάδα στο αεροδρόμιο (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνό

ραμα, 1.12.11) Ντοστονιέφσκι Φιοντόρ: Αδελφοί Καραμάζοφ (Ε. Γιαννοπούλου, Καθημε ρινή, 24.12.11) Πεσόα Φερνάντο: Υπόθεση Βάργκας (Γ. Μπέκος, Βήμα, 18.12.11) Σέτσινγκ Φρανκ: Limit (Ο. Σελλά, Κα θημερινή, 10.12.11, Φ. Φιλίππου, Βήμα, 18.12.11) Στάινμπεκ Τζων: Τα σταφύλια της οργής (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 18.12.11) Τσέχωφ Άντον: Η κυρία με το σκυλάκι (Β. Ζωγράφου, Αυγή, 11.12.11) Φουέντες Κάρλος: Η θέληση και η τύχη (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 24.12.11) Garcia Tristan: Η καλύτερη πλευρά των ανθρώπων (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 4.12.11) Greene Graham: Ο τρίτος άνθρωπος Η πτώση ενός ειδώλου (X. Σπυροπούλου, Ελευθεροτυπία, 10.12.11) Larsson Asa: Ηλιακή καταιγίδα (Ε. Καρ κίτη, Αγγελιοφόρος, 24.12.11) Martin George: Το τραγούδι του πάγου και της φωτιάς (Λ. Τσενέ, Διαβάζω, 12/11) Maturin Charles: Μέλμοθ ο περιπλανώμενος (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 31.12.11) Neville Stuart: Συνωμοσία της φωτιάς (Φ. Φιλίππου, Βήμα, 4.12.11) Padura Leonardo: Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά (Κ. Καρπόζηλος, Νέα, 3.12.11) Pujade-Renaud Claude: Οι γυναίκες του λαθροθήρα (Μ. Κυριακοπούλου, Διαβάζω, 12/11)

ΠΟΙΗΣΗ Αρσενίου Ελισάβετ: Χιλιάδα (Π. Πολυμένης, Ελευθεροτυπία, 10.12.11) Αρχιμανδρίτου Μαρία: Χώρα ιχθυόεσσα (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 11.12.11) Βαρβέρης Γιάννης: Βαθέος γήρατος (Π. Πολυμένης, Ελευθεροτυπία, 10.12.11) Βλαβιανός Χάρης: Η ιστορία της δυτι κής φιλοσοφίας σε 100 χαϊκού (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 18.12.11)

Γαραντούδης Ευριπίδης: Ονειρεύτηκα τη Genova (Γ. Δρύκας, Διαβάζω, 12/11) Δάλλας Γιάννης: Αρχαίοι λυρικοί (Μ. Cazzulp. Αυγή, 18.12.11) Λαουτίδης Ζαχαρίας: Ίων (Π. Πολυμένης, Ελευθεροτυπία, 10.12.11) Παμπούδη Παυλίνα: Το σπίτι στους 40 δρόμους (Γ. Δούκας, Διαβάζω, 12/11) Πατρίκιος Τίτος: Συγκατοίκηση με το παρόν (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 25.12.11) Πεσσόα Φερνάντο: Η ώρα του διαβό λου (Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 24.12.11) Ριζάκης Κώστας: Τα τελευταία ονόματα (X. Σπυρέλη, Αυγή, 13.12.11) Χουζούρη Έλενα: Οι τρυφεροί άντρες και άλλα ποιήματα (Γ. Δούκας, Διαβάζω, 12/11) Soyinka Wole: Η Σαμαρκάνδη και άλλα ποιήματα (Π. Πολυμένης, Ελευθεροτυ πία, 10.12.11)

ΔΟΚΙΜΑ Γκούρεβιτς Φίλιπ (επιμ.): Η τέχνη της γραφής (Β. Ζωνράφου, Αυγή, 25.12.11) Έκο Ουμπέρτο: Κατασκευάζοντας τον εχθρό (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 11.12.11) Κιουρτσάκης Γιάννης: Το ζητούμενο του ανθρώπου (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 4.12.11, X. Τριανταφύλλου, Αυγή, 4.12.11) Μπαλασόπουλος Αντώνης: Το βιβλίο των μικρών συλλογισμών (Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 31.12.11) Eagleton Terry: Λογική, πίστη και επα νάσταση (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 18.12.11)

Αυγή, 4.12.11) Καραμπελιάς Γιώργος: Η ανολοκλήρωτη επανάσταση του Ρήγα Βελεστινλή (X. Δημακοπούλου, Εστία, 10.12.11) Κολοκοτρώνης Ιωάννης: Ελληνικά υπο μνήματα (X. Δημακοπούλου, Εστία, 17.12.11) Κουζινόπουλος Σπύρος: Δράμα 1941 (Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 4.12.11) Λιάκος Αντώνης: Αποκάλυψη, ουτοπία και ιστορία (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 18.12.11) Παλαιολογόπουλος Δημήτρης: ΤοΛαϊκό Πελοποννήσου (Π.-Ι.

Διδασκαλείο

Στανγκανέλλης, Αυγή, 11.12.11) Πρίγκιψ φον Πύκλερ-Μούσκαου: Ιόνιο 1836 (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/11) Ράιμπακ Τίμοθι: Η βιβλιοθήκη του Χίτλερ (Δ. Ρουμπούλα, Εθνος, 19.12.11, Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 22.12.11) Φωτίου Θανάσης: Η ναζιστική τρομο κρατία στην Ελλάδα (Σ. Αρτεμισιώτης, Δρόμος της Αριστερός, 3.12.11, Δ. Μα νιάτης, Νέα, 3.12.11, Ν. Μαραντζίδης, Βήμα, 4.12.11) Healy Mark: Η μάχη του Κουρσκ (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 17.12.11) Hill Christopher: Ο αιώνας της επανά στασης 1603-1714 (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/11) Van Gent Amalia: Τουρκικά ρήγματα (Θ. Βερέμης, Καθημερινή, 24.12.11) Winkler Heinrich: Βαϊμάρη, η ανάπηρη δημοκρατία 1918-1933 (Γ. Σιακαντάρης, Νέα, 3.12.11, Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 4.12.11)

Μ ΕΛΕΤΕΣ Βαρθαλίτης Γιώργος: Ο καθρέφτης της Ηρωδιάδος (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 4.12.11) Δημητρόπουλος Δημήτρης - Κακλαμάνης Στέφανος - Μελάς Βίκτωρ - Μπελαβίλας Νίκος Στουραίτη Αναστασία - Τόλιος Γιώργος:

Το Αιγαίο Πέλαγος, χαρτογραφία και ιστορία 15ος-17ος αιώνας (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/11) Λαμπρέλλης Δημήτρης: Η ανακλαστική διαλεκτική του λόγου και της βίας στο Θουκυδίδη (Ζ. Σαμαρά, Ελευθεροτυπία, 10.12.11) Μαχαίρα Ελένη: Το μαύρο τετράγωνο του Καζιμίρ Μαλέβιτς (Π. Ρηγοπούλου, Αυγή, 18.12.11) Παπακώστας Γιάννης: Ο Emile Legrand και η ελληνική βιβλιογραφία (X. Δημα κοπούλου, Εατία, 31.12.11) Συλλογικό: Στους μουσικούς βηματι σμούς του νεοελληνικού διαφωτισμού (Μ. Δοντάς, Καθημερινή, 11.12.11) Burger Peter: Θεωρία της πρωτοπορίας (Λ. Τσιριμώκου, Νέα, 10.12.11)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Διαμαντόπουλος Θανάσης: Το δημοψή φισμα ως θεσμός και πολιτική πράξη (D.

ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ Ανδρειωμένος Γιώργος: Πάλι με χρόνια με καιρούς... (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/11) Ζιν Χάουαρντ: Ιστορία του λαού των Ηνωμένων Πολιτειών (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 8.12.11) Θεοδούλου Χρίστος: Η Ελλάδα και η Αντάντ (X. Δημακοπούλου, Εστία, 3.12.11) Θουκυδίδης: Ιστορία (Γ. Μερτίκας,

Τουσίνκα Αγκάτα: Βιέρα Γ<ραν (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 27.12.11) Χίτσενς Κρίστοφερ: Hitch 22 (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 4.12.11, Κ. Σχινά, Καθη μερινή, 18.12.11, Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 25.12.11)

Landsman, Βήμα, 18.12.11) Μουρακάμι Χαρούκι: Για τι πράγμα μιλάω όταν μιλάω για το τρέξιμο (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 4.12.11, Δ. Δουλνερίδης, Νέα, 10.12.11) Νούτσος Χαράλαμπος: Η Ρόζα και η Κλειώ (X. Αθανασιάδης, Αυγή, 18.12.11) Τζιακοπίνι Βιτόριο: Βασιλιάς σε κατα δίωξη (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 11.12.11)

Ινγκράσιο Πιέτρο: Η αγανάκτηση δεν αρκεί (Κ. Καρακώτιας, Καθημερινή, 11.12.11) Κασιμάτης Γιώργος: Οι παράνομες συμ βάσεις δανεισμού της Ελλάδας (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 10.12.11) Λυγερός Σταύρος: Από την κλεπτοκρατία στη χρεωκοπία (Ν. Ξυδάκης, Καθη μερινή, 18.12.11)

δ:κριτικογραφία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ

Hobsbawm Eric: Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο (Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 18.12,11) Salvador! Massimo: Η ιδέα της προόδου (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 18.12.11)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΟΙΝΟΜΟΛΟΠΑ Πιλάβιος Νίκος: Τα ευτυχισμένα παιδιά θέλουν γονείς χωρίς «εγώ» (Σ. Βούλ γαρη, Καθημερινή, 10.12.11) Ραμονέ Ιγνάσιο: Η έκρηξη της δημο σιογραφίας (Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 11.12.11) Σιακαντάρης Γιώργος: Οι μεγάλες απουσίες (Η. Κανέλλης, Νέα, 10.12.11) Jarvis Jeff: Τι θα έκανε η Google; (Τ. Καφαντάρης, Βήμα, 4.12.11) Kaufmann Jean Claude: Η γυναικεία τσάντα (Κ. Καλφόπουλος, Καθημερινή, 3.12.11)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ Κοκοτός Γιώργος: Τζια - Θερμιά (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 18.12.11)

___

Σαλάμοφ Βαρλάμ: Ιστορίες από την Κολιμά (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 22.12.11) Τζέντα Φάμπιο: Στη θάλασσα κολυμ πάνε κροκόδειλοι (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 11.12.11)

δ 1 0 6 ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ β5

ο | Ο

Καστοριάδης Κορνήλιος: Η ελληνική ίδι αιτερότητα (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 3.12.11) Ντε Μποβουάρ Σιμόν: Το δεύτερο φύλο (X. Δημακοπούλου, Εστία, 3.12.11) Σπινόζα: Ηθική (Κ. Παπανιώργης, Lifo, 1.12.11) Marion Jean Luc: Επιπροσθέτως (B. Znλάκος, Ελευθεροτυπία, 10.12.11)

ΠΑΙΔΙΚΟ - ΕΦΗΒΙΚΟ Μπόιν Τζον: Ο Νόα το έσκασε (Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 18.12.11) Τσίτας Μάκης: Γατί δε μετράς προβα τάκια; (Ε. Ιντζέμπελης, Διαβάζω, 12/11)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Μηλιάς Γιάννης - Σωτηρόπουλος Δημήτρης: Ιμπεριαλισμός, χρηματοπιστωτι κές αγορές, κρίση (Γ. Δραγασάκης, Αυγή, 25.12.11) Μπακανάκης Σωτήρης - Λίτσης Μωυσής - Καϊταντζίδης Μιχάλης: Πετρέλαιο (Λ. Βατικιώτης, Πριν, 24.12.11) Τσίμας Παύλος: Το ημερολόγιο της κρί σης (Α. Νταραδήμου, Ελεύθερος Τύπος, 11.12.11, Θ. Βασιλείου, Καθημε ρινή, 24.12.11)

ΛΕΥΚΩΜΑ Γεωργίου Κώστας-Ηρακλής: Η τέχνη στο εφήμερο (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 18.12.11) Λιλιμπάκη-Ακαμάτη Μαρία - Ακαμάτης Ιωάννης - Χρυσοστόμου Παύλος - Χρυ σοστόμου Αναστασία: Το Αρχαιολογικό Μουσείο Πέλλας (Γ. Συκκά, Καθημε ρινή, 23.12.11) Μπεληγιάννης Γιώργος - Μπεληγιάννη Εύη: Τα πέτρινα τοξωτά γεφύρια της Ελλάδας (Μ. Θερμού, Βήμα, 25.12.11) Ναρ Λέων - Γερόλυμπος Γιώργης: Θεσσαλονίκη 1912-2012 (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 20.12.11) Σταματόπουλος Κώστας: Τατόι (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 9.12.11, X. Δημα κοπούλου, Εστία, 24.12.11) Συλλογικό: Το έργο της ΓΜικής Επι στημονικής Αποστολής του Μόριά 18291838 (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 7.12.11)

ΤΑΞΙΔΙ - ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Μασσαβέτας Αλέξανδρος: Κωνσταντι νούπολη (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 11.12.11, Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 15.12.11) Morris Jan: Τεργέστη (Ν. Κουφάκης, Αυγή, 25.12.11) ΘΡΗΣΚΕΙΑ Πατριάρχης Βαρθολομαίος: Πατριαρχι κός λόγος (Θ. Φωσκαρίνης, Ελευθερο τυπία, 10.12.11)

ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Χατζηαναστασίου Τάσος: Το σχολείο είναι γυρισμένο ανάποδα (Σ. Αρτεμισιώτης, Δρόμος της Αριστερός, 17.12.11) Mialaret Gaston: Περί παιδαγωγικής και εκπαίδευσης (Γ. Νέδας, Διαβάζω, 12/11) ΜΟΥΣΙΚΗ Γαρουφαλής Αρης - Ξανθουδάκης Χάρης (επιμ.): Ο Δημήτρης Μητρόπουλος και το Ωδείον Αθηνών (Δ. Μουσμούτης, Ελευθεροτυπία, 10.12.11, I. Τουλάτου, Βήμα, 18.12.11, Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/11)

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Μπόζης Γιώργος - Μπόζη Σούλα: Από το Παρίσι στο Πέραν (Σ. Ελληνιάδης, Δρόμος της Αριστερός, 23.12.11) Πολύδωρος Άγγελος: Χλαμύδα (Γ. Ζουμπουλάκης, Βήμα, 18.12.11)

ΧΡΟΝΙΚΟ Σάριν Τζέρομ: Πινγκ πονγκ (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 15.12.11)

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Κουμανούδης Στέφανος: Ανέκδοτα κεί μενα 1837-1845 (Ρ. Αργυροπούλου, Βήμα, 18.12.11) ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Γρηγοριάδου Έφη: Εδεσματολόγιον Χριστουγέννων και αλησμόνητων πα τρίδων (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 24.12.11)

Πετρουλάκης Ανδρέας: openGAP.gr (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 29.12.11) Mansbach Adam/ Κοιμήσου γαμώτο κι όνειρα γλυκά (Τ. Τσιλιμένη, Διαβάζω, 12/ 11) ■

δ:ευπώλητα Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Σ 2011

Ελληνική λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ΠΕΡΑΙΩΣΗ ΧΤΥΠΟΚΑΡΔΙΑ ΣΤΟ ΚΡΑΝΙΟ ΚΑΙΡΟΣ ΣΚΕΠΤΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΑΝΕΜΩΛΙΑ Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ ΑΓΙΟΙ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΕΣ. ΕΙΣ ΤΑΝ ΠΟΛΙΝ ΤΟ ΤΑΝΓΚΟ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΜΑΡΚΑΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΑΚΡΙΤΑ ΕΛΕΝΑ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ ΙΩΑΝΝΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΣΩΤΗ ΖΟΥΡΓΟΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΔΗΜΟΥΛΙΔΟΥ ΧΡΥΣΗΙΔΑ ΚΑΛΠΟΥΖΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΤΕΥΚΡΟΣ

ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΟΛΙΣ

=ένη λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ΤΟ ΝΗΜΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΠΙΝΟΖΑ ΕΝΑ ΚΑΠΟΙΟ ΤΕΛΟΣ ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ ΝΕΜΕΣΙΣ ΑΛΕΦ ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΛΙΓΟ ΠΙΟ ΚΟΝΤΑ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ Ο ΧΑΡΤΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ Ο ΜΙΚΡΟΣ ΕΚΤΟΡΑΣ ΚΑΙ ΤΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΙΣΛΟΠ ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΓΙΑΛΟΜ ΙΡΒΙΝ ΜΠΑΡΝΣ ΤΖΟΥΛΙΑΝ ΕΚΟ ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΝΕΣΜΠΟ ΤΖΟ ΚΟΕΛΙΟ ΠΑΟΛΟ ΓΙΑΛΟΜ ΙΡΒΙΝ ΠΑΔΟΥΡΑ ΛΕΟΝΑΡΔΟ ΟΥΕΛΜΠΕΚ ΜΙΣΕΛ

ΔΙΟΠΤΡΑ ΑΓΡΑ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΛΙΒΑΝΗΣ ΑΓΡΑ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ ΕΣΤΙΑ

ΛΕΛΟΡ ΦΡΑΝΣΟΥΑ

ΠΑΤΑΚΗΣ

Ποίηση

Γενικός πίνακας

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1

2 4 3

5 6 7 8 9

ΔΥΣΠΝΟΥΣ ΙΚΑΝΩ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΕ 100 ΧΑΪΚΟΥ ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ Η ΔΕΥΤΕΡΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑ ΑΜΟΡΓΟΣ ΒΑΘΕΟΣ ΓΗΡΑΤΟΣ ΟΛΑ ΤΑ ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΥΜΝΟΙ ΣΤΗ ΝΥΧΤΑ ΜΟΝΟ ΓΙΑΤΙ Μ ΑΓΑΠΗΣΕΣ. ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΝΕΣΤΩΡΑΣ ΝΙΚΟΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ ΧΑΡΗΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ΤΙΤΟΣ ΝΕΡΟΥΛΑ ΠΑΜΠΛΟ ΡΙΛΚΕ ΡΑΪΝΕΡ ΜΑΡΙΑ ΓΚΑΤΣΟΣ ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΒΕΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΓΚΑΤΣΟΣ ΝΙΚΟΣ ΝΟΒΑΛΙΣ - NOVALIS ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ ΜΑΡΙΑ

ΚΕΔΡΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΙΧΛΗ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΕΔΡΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΠΕΡΙΣΠΩΜΕΝ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοι χεία «Ευπώλητα Δεκέμβριος 2011» είναι: ΑΝΑΓΝΩ ΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 26510 349Π - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 210 3615077 - ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ,

Ίλιον, 210 2618156 - ΛΟΓΟΠΑΙΓΝΙΟ, Κυπαρισσία, 27610 22420 - ΝΕΣΤΩΡ, Κατερίνη, 23510 36024 ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310 67276 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα,

210-3650000

Η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία γίνονται πράξη Κέντρο Διανομής Ασττροττύργου Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασπρόττυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείου Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ 31Γ Τ' Είσοδος, 52 022 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννήματα 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μ αγούλα Τ: 210 55 17 880-881 F: 210 55 51 770

Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Σ 2011

Δοκίμια Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 2 3 4 5 β 7

8 9

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΕΠΤΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ΗΛΙΘΙΕ! Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΙΑΣ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΔΙΚΙΟ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ OFF THE RECORD ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΒΡΕΤΑΝΙΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ & ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΟΪΤΑΛΙΚΟ ΠΟΛΕΜΟ ΒΑΙΜΑΡΗ, Η ΑΝΑΠΗΡΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ 1918-1933 ΝΙΤΣΕ: 99 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΤΥΦΛΗ ΠΟΡΕΙΑ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΛΥΓΕΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΡΑΜΦΟΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡΑΡΤΟΥΡ ΚΟΤΤΑΚΗΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΤΣΙΜΑΣ ΠΑΥΛΟΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ ΛΙΒΑΝΗΣ ΑΡΜΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΛΙΒΑΝΗΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

ΠΕΤΡΑΚΗ ΜΑΡΙΝΑ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΒΙΝΚΛΕΡ ΧΑΙΝΡΙΧ

ΠΟΛΙΣ

ΠΕΡΣΥ ΑΛΛΑΝ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΠΑΣΠΑΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ - ΜΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΑ ΜΕΡΗ

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΣΠΑΣΙΚΛΑ 6 ΗΡΘΑΝ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΚΑΙ Η ΠΡΩΤΟΧΡΟΝΙΑ ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ ΤΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΕΝΑ ΣΑΚΙ ΜΑΛΛΙΑ ΤΑ ΜΑΓΙΚΑ ΜΑΞΙΛΑΡΙΑ ΜΑΪΚ Ο ΦΑΣΟΛΑΚΗΣ, ΤΑ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΑ... ΦΡΙΚΑΝΤΕΛΑ Η ΜΑΓΙΣΣΑ ΠΟΥ ΜΙΣΟΥΣΕ ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΝΕΪΤ ΞΑΝΑΧΤΥΠΑ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΞΕΝΕΡΩΤΗΣ 2

3 4 5

6 7

8 9

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ-ΕΞΥΠΕΡΙ ΑΝΤΟΥΑΝ ΚΙΝΥ ΜΑΙΚΛ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΝΙΚΑ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΚΑΛΙΟΤΣΟΣ ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΤΡΙΒΙΖΑΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΥ MAPI

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΠΟΝΤΩΝ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΟΥ ΟΣΕΣ ΓΕΥΣΕΙΣ ΦΕΡΝΕΙ Ο ΧΡΟΝΟΣ

ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΑ ΕΙΔΩΛΑ

30ΛΕΠΤΑ ΓΕΥΜΑΤΑ OPENGAP.GR 772 ΗΜΕΡΕΣ Ο ΘΑΝΟΣ ΚΙ Ο ΜΙΚΡΟΥΤΣΙΚΟΣ ΕΓΩ, Ο ΣΤΙΒ ΤΖΟΜΠΣ ΤΟ ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ ΤΟΥ ΑΙΩΝΟΒΙΟΥ ΑΡΓΥΡΩ: ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ

1 2

6 7

8 9

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΛΙΒΑΝΗΣ

ΤΡΙΒΙΖΑΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ

ΚΑΛΕΝΤΗΣ

ΠΙΡΣ ΛΙΝΚΟΛΝ ΡΑΣΕΛ ΡΕΙΤΣΕΛ ΡΕΝΕ

ΛΙΒΑΝΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Γενικός πίνακας

Διάφορα Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΕΣΤΙΑ

Γενικός πίνακας

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΕΚΟ ΟΥΜΠΕΡΤΟ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΒΟΥΤΣΙΝΑ ΕΥΗ ΣΩΤΗΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΟΛΙΒΕΡ ΤΖΕΪΜΙ ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΗΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΒΕΑΗΜ GEORGE (επιμ.) ΜΠΕΝΕΤΟΣ ΘΑΝΟΣ ΜΠΑΡΜΠΑΡΙΓΟΥ ΑΡΓΥΡΩ

ΚΑΡΑΚΩΤΣΟΓΛΟΥ ΤΟΠΟΣ ΔΙΟΠΤΡΑ ΠΟΤΑΜΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΛΥΜΠΕΡΗΣ

δ : βι βλιοθήκες-βι βλιοπωλεία ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΣΟ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ

Για μεταλαμπάδευση της γνώ σης ιδιότυπη Βασιλική Βιβλιοθή κη του Βελγίου ονομάστηκε έτσι το 1837, μετά την ίδρυ ση του βελγικού κράτους (1830), αλλ’ έχει ρίζες στον 15ο αιώνα, όταν οι δούκες της Βουργουνδίας προσέφεραν μοναδική συλλογή χειρογρά φ ων που σύντομα έφτασαν τον αριθ μό εννιακόσια κι αποτέλεσαν τον πυ ρήνα της Βιβλιοθήκης της Βουργουν δίας. Ακολούθησαν μεταβολές ανά λογες με την περιπετειώδη ιστορία του Βελγίου, τα αποκτήματα μετα φέρθηκαν στο Παρίσι, όταν οι Βρυ ξέλλες καταλήφθηκαν από τον γαλ λικό στρατό, επαναπατρίστηκαν μετά την οριστική ήττα του Ναπολέοντος και το Συνέδριο της Βιέννης (1815) και κατέληξαν στο σημερινό πλαίσιο ύστερα από αλλεπάλληλες νομικές και χωροταξικές ανακατατάξεις. Πρόκειται για βιβλιοθήκη δίγλωσση, λόγω του ειδικού γλωσσικού καθε

στώτος που διέπει τον πληθυσμό του Βελγίου, διαθέτει το προνόμιο να εί ναι παρακαταθήκη όλων ανεξαιρέτως των εντύπων που εκδίδονται στην επικράτεια, είναι ανοικτή έξι μέρες την εβδομάδα και προσβάσιμη στους πάντες, υπό τον όρο ότι αποκτούν δελτίο αναγνώστη έναντι συμβολικού χρηματικού τιμήματος. Οι συλλογές έχουν καταλογογραφηθεί με βάση τις πιο σύγχρονες μεθόδους βιβλιοθη κονομίας, η ανεύρεσή τους είναι ευ χερέστατη και η μελέτη ιδιαίτερα ευ χάριστη, σε αναγνωστήρια και αί θουσες άνετες, φωτεινές, μεγάλης χωρητικότητας, με απρόσκοπτη χρή ση υπολογιστών, απόλυτη ησυχία, σεβασμό των ερευνητών, εξυπηρετι κούς και προσηνείς υπαλλήλους. Περιλαμβάνει πάνω από πέντε εκα τομμύρια λήμματα, μεταξύ αυτών δε γεωγραφικούς χάρτες και τοπογραφικά σχέδια πόλεων, νομίσματα και

Ετυμολογικό Λεξικό της Ελληνικής (τόμοι 2).

Λεξικό της Ελληνικής και Λατινικής Μυθολογίας (τόμοι 3). Νεοελληνική Γραμματική. Ιστορία της Νεοελληνικής Γλώσσας. (Οταν τέτοια ξενόγλωσσα βιβλία κο σμούν βιβλιοθήκες εκτός Ελλάδος, εί ναι τάχα υπερβολική κάποια εγωιστική ικανοποίηση;) Ποια, όμως, τελικά η ιδιοτυπία; Η Βα σιλική Βιβλιοθήκη δεν περιορίζεται στο πλαίσιο της τεκμηρίωσης καθεαυτή, αλλά αναπτύσσει δραστηριότητες και σε παρεμφερείς τομείς. Επεξεργάζεται το Αρχείο της Γαλλικής Λ ογοτεχνίας (το αντίστοιχο της φλαμανδικής βρίσκεται στην Αμβέρσα), περιλαμβάνει Θεατρικό Τμήμα με χει ρόγραφα, επιστολές και φ ωτογραφίες σχετίζόμενες με την τέχνη του θεά-

ο ©

μετάλλια, μουσικές παρτιτούρες. Επι πλέον, όντας «επιστημονική» κι όχι μόνο «βιβλιοθήκη τεκμηρίωσης», έχει δυνατότητα να αποκτά υπό μορφή αγοράς, δανείου ή ανταλλαγής, και να θέτει στη διάθεση των αναγνωστών της διεθνείς δημοσιεύσεις σε όλους τους κλάδους της επιστήμης. Οι πληροφορίες αυτές, βέβαια, συνιστούν διαπιστώσεις κοινότοπες για μια βιβλιοθήκη μεγάλης εμβέλειας, όπω ς η συγκεκριμένη. Πριν φτάσει, όμως, ένα ελληνικό μάτι στην ιδιοτυπία της, υποκύπτει στον πειρασμό να αναφέρει τέσσερις τίτλους, ανάμεσα σε άλλους πολλούς, πο υ κα λύπτουν θέματα «εθνικού» χαρακτήρα.

δ : βι βλιοθήκες-βι βλιοπωλεία

δ 112 Ο®

τρου, διαθέτει ειδική Υπηρεσία Επε ξεργασίας Φωτογραφικού Υλικού, υποστηρίζει Μουσείο Χαλκογραφίας κι ακόμη διοργανώνει εκθέσεις και άλλες συναφείς εκδηλώσεις. Στις πρώ τες εντάσσεται μια πρό σφατη έκθεση που παρουσιάζει μι νιατούρες, οι οποίες κοσμούσαν παλαιότερα τα χειρόγραφα, μα και τα τυπωμένα βιβλία. Η εν λόγω παρου σίαση έγινε σε συνεργασία με τη Γαλ λική Εθνική Βιβλιοθήκη και θα συνε χίσει τον βίο της στο Παρίσι την άνοι ξη του 2012. Στις «συναφείς εκδηλώσεις» ανήκει μια, πράγματι, εντυπωσιακή προβολή της ιστορίας του βιβλίου, κατάλληλη τόσο για ενημέρωση ενηλίκων όσο και για διδασκαλία σχολικών τάξεων διαφόρων βαθμιδών εκπαίδευσης, υπό το όνομα Librarium. Ο προσδιο ρισμός της βιβλιοθήκης λατινιστί επι διώκει να συμβολίσει τη σφαιρική και παγκόσμια αξία του γραπτού λόγου και της γραπτής έκφρασης, διά μέ σου της διαδραστικής αναδρομής σε πανάρχαιες πη γές που ανάγονται στην 5η χιλιετία π.Χ. Σε κατάλληλα διαμορφωμένο χώρο και με υποβλητικό ημίφως αρχίζει ένα είδος κινηματογραφικής μετάδο σης εικόνων από βιβλιοστάτες, φ ω τογραφίες επιστημόνων, αντίγραφα αρχαίων αγαλματιδίων και άλλα δείγ ματα της ανά τους αιώνες πορείας των κάθε λογής μεθόδων αποτύπω σης σκέψης, που καταλήγει στη ση μερινή ηλεκτρονική και ρομποτική εξέλιξη. Επιγραφές, χειρόγραφα, κεί μενα αλληλογραφίας, μουσικές παρ τιτούρες, εφημερίδες, χάρτες και άτλαντες εμφανίζονται και χάνονται σε οθόνες, καθώς ένα λατινικό ρητό επι μένει να παρεμβάλλεται: «ο tem pora, ο mores». Μπορεί η χρήση του να μη συνιστά επακριβή απόδοση της αρ χικής έννοιας του, αλλά το μήνυμα

που εμπεριέχεται σχετικά με την αν θρώπινη εξέλιξη δεν διαφεύγει της προσοχής του επισκέπτη. Προχωρώντας σε αίθουσες που είναι εξίσου υπαινικτικά φωτισμένες, αντι κρίζει κανείς ιδιωτικά σπουδαστήρια και βιβλιοθήκες, δω ρεές ολόκληρων δωματίων με τα βιβλία, τα έπιπλα και όλα τα αντικείμενα τα οποία συνό δευαν κάποτε τους δω ρητές μελετη τές, κατά τον χρόνο της ενασχόλη σής τους με την επιστημονική, ποι ητική ή λογοτεχνική αναζήτηση. Σε άλλα σημεία παρεμβάλλονται προ τομές εργατών του λόγου, όπω ς του Ομήρου ή του Μολιέρου, και περι λαμβάνονται εκθέματα κάπως ιδιάζοντος περιεχομένου, όπως αιγυπτια κός πάπυρος του έτους 1000 π.Χ. υπό τον τίτλο «Βιβλίο των Νεκρών» που παραπέμπει στο τυπικό της κηδείας και της ταφής αρχαίων, επιφανών Αι γυπτίων. Με στόχο δε να αγγίξει ευαί σθητες χορδές των εκπροσώπων της νέας γενιάς, το Ubrarium παρουσιάζει διαφάνειες που, καθώς μετακινείται ο επισκέπτης, απεικονίζουν εναλλάξ πρόσωπα της παλαιότερης και της σύγχρονης εποχής: αρχαίο μελετητή των χρόνων των Φαραώ που μετα βάλλεται σε σημερινή γυναίκα με μα κριούς βοστρύχους, βουδιστή μοναχό στη στάση του λωτού και με ακάλυ πτο στομάχι το οποίο δίνει τη θέση του σε σύγχρονη οθόνη παρακολού θησης ακτινολογικής εξέτασης του εν λόγω οργάνου. Και μια φράση, που υποστηρίζει ότι η βιβλιοθήκη είναι το σταυροδρόμι όπου συναντώνται τα όνειρα της αν θρωπότητας, επισφραγίζει τη σημα σία την οποία αποδίδει η Βασιλική Βι βλιοθήκη του Βελγίου τόσο στην εμ πέδωση όσο και στην περαιτέρω προώ θηση της ιδέας πω ς το βιβλίο είναι απαραίτητος σύντροφος του αν θρώπου. 1

δ:περιοδεύω ν ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ «Πλανιέται κάποια πιθανότητα θανάτου / [ . . . ] / Βοή σε απόσταση μηνών ακόμη, αλλά / διακρίνονται ήδη τα ρουθούνια κόκκινα που πολύ / θέλουν ποτέ πια να μην είσαι.»

απουσία Τριάντα χρόνια απουσίας του ποιητή Τάκη Σινόπουλου (όχι όμως και της ποιητικής φωνής του) συμπληρώθηκαν κατά το διαρρεύπαρουσία ...και μάλιστα εικοσιπενσαν έτος. Μνημονεύοντας την επέταο, ταετής, συνεπής και αδιάκοπη. Δεν εί λίγο πριν την εκπνοή του 2011, το Τετραμηνιαίο πεβο&κό για την τέχνη και ναι λίγο πράγμα να το καταφέρνεις τη ζωή ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, στο 45ο αυτό σε μια μικρή σχετικά πόλη της ελληνικής περιφέρειας -με όλα τα θε τεύχος του, αφιερώνει μεγάλο μέρος τικά, αλλά και όλα τα αρνητικά της, σε της ύλης του στη δημοσίευση και τον ό,τι αφορά πολιτιστικά θέματα- ακό σχολιασμό της ανέκδοτης αλληλο μη κι αν αυτή η πόλη είναι η Κοζάνη, γραφίας του ποιητή με τον ζωγράφο Δανιήλ, στην οποία περιλαμβάνονται ακόμη κι αν αυτός που το καταφέρ νει είναι Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, η Πνευμα 45 επιστολές του, εκ των οποίων τική επιθεώρηση της πόλης, που αι τρεις προς την ποιήτρια Κ. Αγγελάκησίως έφθασε, το περασμένο φθινό Ρουκ, καθώς και τρεις ανέκδοτες επι στολές του Ν. Καχτίτση προς τον ζω πωρο, τα 160 τεύχη. Ως «αντίδωρο» για τις φιλόξενες σελίδες της και την γράφο. Τα επιστολικά τεκμήρια συ νοδεύονται από μια παρουσίαση του αντοχή της, «25 φιλίες δυνάμεις», ποι ητικές, εννοείται -τι άλλο;- συνθέτουν Σινόπουλου ως κριτικού πεζογραφίας ένα «Εγκάρδιον ανθολόγιον», προαπό τον Γ. Αράγη, ενώ οι Μ. Στεφανίκειμένου με αυτό να φιλέψουν τους δης και Π. Αραπίνης γράφουν για αναγνώστες και την «ψυχή» του πε τον Δανιήλ, που έργα του κοσμούν το ριοδικού, τον Β. Π. Καραγιάννη. Την τεύχος. Από την πλούσια λοιπή ύλη ξε λοιπή ύλη θα την ανακαλύψετε οι ανα χωρίζουν η μελέτη του θ . Μαρκόγνώστες διαβάζοντας. Εμείς μόνο να πουλου για τη σχέση Ντ. Χριστιανόευχηθούμε «καλή δύναμη και καλή πουλου - Αν. Ευαγγέλου και του Γ. Κασυνέχεια» μπορούμε... τσαντώνη για τη «βία ως μέσο μετα βολής της συνείδησης» στο θεατρικό [Η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, X. Μούκα 1,501 00, έργο 4.48 ψύχωση της Σάρας Κέην. Κοζάνη, τηλ: 24610-34691, http:/i paremvasi.blogspot.com] [ΜΑΝΔΡΑΓΟΡΑΣ, Θεμιστοκλέ ους 100,106 81, Αθήνα, τηλ.: 21082.20.294, mandragoras_magazine@yahoo.gr, http:/0nandragorasmagazine.wordpress.com]

ουσία: Με μια έκδοση-λεύκωμα, αφιε ρωμένη εξ ολοκλήρου στον «αιώνα του Οδυσσέα Ελύτη», συμμετέχει η Τριμηνιαία επιθεώρηση ΦΙΛΕΛΕΥ ΘΕΡΗ ΕΜΦΑΣΗ, που εκδίδει το Ινστπούτο Δημοκρατίας Κ. Καραμανλής, στην εκατονταετηρίδα του νομπελί στα Ένα τεύχος (49ο) που προλογίζει ο πρόεδρος της Ν.Δ. και προσωπικός φίλος του ποιητή Αντώνης Σαμαράς και όπου συμμετέχουν με πρωτότυπες αναλύσεις τους οι Γ. Μπαμπινιώτης, Ευρ. Γαραντούδης, Στρ. Πασχάλης, Δ. Τσομώκος, Θ. Χατζόπουλος, Γ. Ανδρεάδης, Φ. Φιλίππου και Δ. Δαββέτας, εξετάζοντας ποικίλες πλευρές της ποιητικής και προσωπικής διαδρο μής του Ελύτη. Ακόμη, ιδιαίτερο εν διαφέρον παρουσιάζουν οι μαρτυρίες δύο μεταφραστών του, των Xavier Bordes και Ingemar Rhedin, καθώς και η αναδημοσίευση ενός εργοβιογραφικού σχεδιάσματος του ποιητή από τον Τάσο Λιγνάδα Οι σελίδες του τεύ χους πλαισιώνονται από πλούσιο φω τογραφικό υλικό από τη ζωή του Οδυσσέα Ελύτη, καθώς και έργα ση μαντικών ελλήνων εικαστικών, μετα ξύ των οποίων και του Γιάννη Τσαρούχη, στο οποίο απεικονίζεται ο Οδυσσέας Ελύτης με στολή αξιωμα τικού του στρατού. [ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΗ ΕΜΦΑΣΗ, Ρηγίλλης 18,106 74 Αθήνα, τηλ.: 210-72.57.495, wwwidkaramanlis.gr]

6:com ics ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΤΣΕΝΕ

Τ ο Ζ εν του Steve Jobs Steve Jobs υπήρξε αναμφι σβήτητα μια από τις πιο σπμαντικές πρ ο σ ω π ικότπ τες τπ ς εποχής μας. Καινοτόμος επιχειρπματίας, οραματιστής, επιτυχημένο ς businessm an, υ πέρμαχος της υψηλής αισθητικής. Ο θάνατός του συγκλόνισε την υφήλιο και για πολ λούς θεωρήθηκε τέλος εποχής. Εφη μερίδες και περιοδικά αφιέρωσαν τεύχη και σελίδες μιλώντας γι’ αυτόν τον ξεχωριστό άνθρωπο, τα tw eets και τα σχόλια στα υπόλοιπα μέσα κοι νωνικής δικτύωσης άγγιξαν επταψή φιους αριθμούς... Πριν από λίγο καιρό, ο Steve Jobs αποτέλεσε τη θεματική και ενός graphic novel το οποίο πρόσφ ατα κυκλοφόρησε και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Παπασωτηρίου. Το Ζεν

δ 114 οθ

του Steve Jobs, σε σενάριο Caleb Melby και δημιουργική αποτύπωση από την ομάδα Jess3 (την οποία σας συνιστώ να τσεκάρετε στο Διαδί κτυο), είναι ένα 80σέλιδο comic το οποίο ουσιαστικά επανακατασκευάςει την περίοδο της ζω ής του Jobs όταν είχε απολυθεί από την Apple στα μέσα τη ς δεκαετίας του ’80. Εκείνη ακριβώς την περίοδο ήταν και που σ τράφηκε στο βουδισμό που γνώρισε έναν άνθρωπο που του άλ λαξε τη ζωή: τον Kobun Chino Otogawa. O Kobun ήταν ένας βουδιστής ιερέας ο οποίος μετανάστευσε στις ΗΠΑ από την Ιαπωνία στις αρχές του 7 0 . Καινοτόμα προσωπικότητα με πά θος για την τέχνη και το design, ο Kobun ήταν για τον βουδισμό ό,τι ο Jobs για τη βιομηχανία τω ν υπολογι στών και της τεχνολογίας. Οι δυο τους δεν άργησαν να γίνουν φίλοι και ο ένας να επηρεάσει τον άλλο. Το Ζεν του Steve Jobs ανασκευάςει αυτή ακριβώ ς τπ φιλία. Η ιστορία κι νείται μπρος και πίσω στο χρόνο, από το 1970 μέχρι και το 2011, δίνοντας όμω ς έμφ ασ π σ την περίοδο τη ς «εξορίας» του Jobs από την Apple το 1985. Ο συγγραφέας του graphic novel, Calb Melby, ξεκαθαρίζει από την αρχή ότι αυτά που περιγράφει δεν εί ναι πραγματικά γεγονότα. Συνδυάζει υπάρχουσες συνεντεύξεις των δύο προσωπικοτήτων και βιογραφίες, κα θώ ς και συνεντεύξεις που έκανε ο ίδιος με μ αθητές του Kobun. Το απο τέλεσμα, εμπλουτισμένο με τη φαν-

HOU HOU

CaptainBook.gr

Είσαι απαιτητικός; ^ • Παράδοση σε μία μέρα με τ α φτηνότερα μεταφορικά • Λωρεάν αποστολή σ ε όλη την Ελλάδα y<a π α ρ α γ γ ε λ ίε ς άνω των so ευρώ τασία του Melby, είναι μια πραγματικά ενδιαφέρουσα ιστορία. Ό πω ς αναφέρει πολύ χαρακτηριστικά ο Michael Grothaus, «στο graphic novel, ο Jobs και ο Kobun έχουν μια σχέση όπω ς αυτή του Luke Skywalker και του Yoda και καθώς η ιστορία εξελίσσεται ο ανα γνώ στης μπορεί να διακρίνει καθαρά πώ ς οι αρχές του βουδισμού επηρέασαν την αισθητική και τη φιλοσοφία της Ap ple μετά την επιστροφή του Jobs». Το σχέδιο είναι επίσης ιδιαίτερο, υπηρε τώντας άριστα την ιστορία. Εξάλλου, η δημιουργική ομάδα της Jess3 φημίζεται και για τη διαφορετική, αν μη τι άλλο, ματιά της. Το βιβλίο ολοκληρώνεται με ένα πλού σιο επιπρόσθετο υλικό, το οποίο περι λαμβάνει έναν επίλογο από το συγγρα φέα, όπου και εξηγεί για ποιους λόγους θέλησε να ζωντανέψει τον Steve Jobs με μορφή comic, μια μίνι βιογραφία του Kobun, καθώς και κάποιες ενδιαφέρου σ ες πληροφορίες για το πώ ς προέκυψε η όλη ιδέα. Αν σας γοήτευε η ζωή και η φιλοσοφία του Jobs, αυτή είναι μια ιστορία που σί γουρα θα θέλετε να διαβάσετε. 1

• 6 άτοκες δόσεις γ\α με πιστωτική κάρτα

συγγραφέας

Είσαι Book on d e m a n d (μπορείς να

αγορές

σ τα μ έτρ α αοο!

ekSwozis το

βιβλίο σου

σε όσα τεμάχια επιθυμείς)

vvv.capfainbook.gr ...more than a bookstore/ τηλεφωνικές π α ρ α γ γ ε λ ίε ς : 210-3846305 vvv.capfainbook.gr I info@captainbook.gr

δ:διαβολιάδα ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΟΥΡΟΥΜΠΑΛΗΣ

Η γνω ριμία

διάβολος έχει στην κατοχή Καλό είναι το παθητικό που υπα του όλα τα βιβλία που έχουν κούει στη Λογική. Κακό είναι το εκδοθεί. Γνωρίζει προσ ω ενεργητικό που πηγάζει από την πικά πολλούς συγγραφ είς και εκδό Ενέργεια. Η Ενέργεια είναι Αιώνια τες και ενίοτε τους επισκέπτεται για Ηδονή»*. να συζητήσει μαζί τους, π ώ ς να φερ Γέρνει πίσω το ωραίο κεφάλι του και θούν και τι να πράξουν. Είναι ένας σκέφ τεται ένα έθνος σε κρίση. Φαν πολύ καλός φίλος του βιβλίου. Και ο τάζεται την ιστορία αυτού του λαού ίδιος δεν είναι κα κός. Υ ποφέρει κα τάφ ορτη με λαμπρά παραδείγ μόνο από μια ιδιότροπη φαντασία ματα και ένδοξες στιγμές που θα και από την φ λογερή επιθυμία του μπορούσαν να οικοδομήσουν ισχυ να πραγματοποιεί ό,τι αυτή του υπα ρούς πολιτισμούς. Κι έπειτα φ αντά γορεύει. Είναι ψηλόλιγνος και γοη ζεται το αντίθετο, ανικανότητα, τευτικός, σαν κάτι εστέτ πενηντά απαισιοδοξία κι οργή. Δεν χρειάζεται ρηδες που σου δίνουν την αίσθηση να προσπαθήσει πολύ, οι σκέψεις του αέρα που φυσάει στα φύλλα, του υλοποιούνται από μόνες τους. όταν περπατούν. Έ χει ωραία μακριά Δημιουργείται ένα αφ όρητο χάος. δάχτυλα και κατακόκκινη γλώσσα, Μέσα στο χά ος βλέπει δυο καλλί χαρακτηριστικά που παραμένουν γραμμα πόδια, από αυτά που του ακέραια όταν αλλάζει μορφ ές. Έχει αρέσουν, να βαδίζουν αδιάφορα. Η ένα μεγάλο τζάκι που αυτοτροφο- φασαρία καταλαγιάζει, ακούγεται δοτείται και γύρω του έβαλε να του μόνο ο ήχος των βημάτων. Όλοι κοι χτίσουν μια ψηλή, επιβλητική βι τούν, όλοι ακούν. Οι σφυγμοί είναι βλιοθήκη, όπου κρατάει όλες τις ακανόνιστοι. Το μυαλό τω ν ανθρώ αγαπημένες του εκδόσεις, δερμα τό πω ν του έθνους πλημμυρίζει από δετες. Κάθε φ ο ρ ά που διαβάζει σ’ την επιθυμία για το κακό: ενεργούν ένα βιβλίο μια σκέψ η που του κάνει όλοι μαζί, ανατρέπουν τα προγνω εντύπωση, την υπογραμμίζει με το στικά και υπερισχύουν. Γελώντας νύχι του κι έπειτα αφήνει το μυαλό ηδονικά απολαμβάνουν του ς καρ του ελεύθερο να γεννήσει συνειρ πού ς τη ς αντίδρασής τους. μούς. Ο διάβολος κλείνει το βιβλίο, ανάβει Σήμερα διαβάζει και υπογραμμίζει: ένα τσιγάρο και σκέφτεται ότι δεν «Χωρίς Α ντίθετα δεν υπάρχει Εξέ θέλει πια να λέγεται διάβολος, γιατί λιξη. Έλξη και Απώθηση, Λογική και έτσι δεν τον παίρνει κανείς στα σ ο Ενέργεια, Α γάπη και Μίσος, είναι β αρ ά1 μισοκλείνει τα μάτια και δια αναγκαία στην Α νθρώπινη ύπαρξη. λέγει ένα καινούργιο όνομα. Του Από αυτά τα αντίθετα πηγάζει ό,τι οι αρέσει. Έ τσι θα λέγεται εις το εξής πιστοί ονομάζουν Καλό και Κακό. και για την στήλη αυτή: κ. Σιμπλύ. ■

* Η φράση προέρχεται από το βιβλίο του William Blake,

Οι γόμοι του ουρανού και της κόλασης, μτφ. Χάρης Βλαβιανός, Νεφέλη 1997. σελ. 107, 8,18 ευρώ

δ:σ το μυαλό του συγγραφέα ΤΟΥ ΚΟΣΤΗ ΠΑΤΤΑΚΟΥ

a la maniere de ...

W eim arer

Φωνές από τη Βαϊμάρη, Μετάφραση: Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος Ύψιλον, 2011, σελ. 84, € 10

παραλία που καθόταν ο Αποστολής Κ ήταν έρημη. Μέχρι και οι ψ α ράδες που συνήθως βρίσκονταν στο σημείο είχαν εξαφανιστεί εδώ και μέρες. Ο καιρός χαλούσε όλο και περισσότερο, και ο Αποστολής Κ πίεζε τον εαυτό του να μείνει, σαν να πίστευε ότι δεν είχε πού αλλού να πάει. Στον ορίζοντα φάνηκε ένα μικρό αντικείμενο να πλησιάζει την ακτή πα λεύοντας με τα κύματα. Ή ταν ένα μπουκάλι, μεγάλο και λευκό, και όταν πλησίασε αρκετά και μπόρεσε να το ηιάσει είδε ότι είχε αρκετά χαρτιά μέσα. Γύρισε στην ακτή και το άνοιξε. Τα χαρτιά διαλύονταν σ τα χέρια του. Κατάφερε να διαβάσει ένα μικρό απόκομμα που σώθηκε. Ήταν σε μια παράξενη γλώσσα που δεν αναγνώριζε, αλλά που για κάποιο λόγο μπορούσε να καταλάβει. «...ότι όσο η έννοια της ασφάλειας καταποντίζεται τόσο διακυβεύεται και η αίσθηση της αστικής ταυτότητας. Γιατί οι άνθρωποι που συσσω ρεύτηκαν σ τις πόλεις με κίνητρο το να εμπλακούν σ τα μεγάλα οικονο μικά παιχνίδια έπρεπε να θεωρήσουν δεδομένο ένα βασικό επίπεδο ασφάλειας προκειμένου να δραστηριοποιηθούν. Τώρα όμως ο κ όσμος που γνωρίζουν αλλάζει, όχι μόνο γιατί η οικονομία προκαλεί άγχος στον πρώ το αλλά και στον τελευταίο τροχό τη ς αμάξης αλλά και για δύο λό γους ακόμα: Π ρώτον, γιατί η ανασφάλεια φέρνει εγκληματικότητα, και ο φιλήσυχος οικογενειάρχης σήμερα, μπορεί να είναι σκλάβος σε κά ποιο λιμάνι αύριο. Και, δεύτερον, γιατί ο κόσ μος διευρύνεται, οι ορί ζοντες απλώνονται, δεν υπάρχει όριο στον κόσμο μας. Οι άνθρωποι έτσι χάνουν την αίσθηση ότι ανήκουν στην πόλη, ανήκουν πια στον κόσμο, και αυτό τους κάνει να νιώθουν όλο και πιο μικροί μπροστά στο δέος της πραγματικότητας, μπροστά σε τόσα πολλά που δεν καταλαβαίνουν, σε τόσα πολλά που είναι ξένα, άρα και ίσως επικίνδυνα. Και την επιρροή των αλλαγών αυτών τη βλέπουμε σε όλους τους το μείς της ανθρώπινης δραστηριότητας. Οι σ τοχαστές τού σήμερα στα ματούν να ασχολούνται με τον κόσμο τω ν ιδεών, όπω ς οι παλιοί, και προτείνουν τρόπους αντιμετώπισης μιας σκληρής καθημερινότητας. Οι θεότητες του κόσμου τείνουν σε συγχώνευση, και παίρνουν πιο λυ τρωτικό χαρακτήρα. Οι τοπικές γλώ σσες μπαίνουν σε δεύτερη μοίρα, και μαζί τους κινδυνεύουν και οι τοπικές κουλτούρες...» Το χαρτί άρχιζε να διαλύεται στα χέρια του από τον άνεμο και ο Απο στολής Κ το ξαναέβαλε βιαστικά μέσα στο μπουκάλι, μαζί με τα υπό λοιπα κομμάτια χαρτιού που δε διαβάζονταν πια, και το ξαναπέταξε στη θάλασσα. Ίσως, σκέφτηκε, αν ξαναχάνονταν αυτά τα λόγια στο χρόνο, να σταματούσαν να ισχύουν. 1

6 :a chat room o f her own ΓΡΑΦΕΙ H ANADYSI

th ere's nothing lik e London in the rain έμπαινες σε μια πόλη ξημερώματα, τα σύννεφα ήταν μαύρα κ βαριά, τα κτήρια έμοιαζαν πελώρια πανό, μια αίσθηση εσωτερικής ατομικής ελευθερίας, αυτή που λέμε liberty, όχι freedom, προχώραγες στο δρόμο, συναντούσες μια λακκούβα, έπεφτες μέσα και σε ρούφανε σαν θάνατος, ξύπναγες τρομαγμένος κ μου έλεγες Λονδίνο. μικρή ντορίτ, μεγάλος συγγραφέας σου ο Ντίκενς. οι ή ρωές σας ονειρεύονται κ ξύπνιοι. ‘he leaned upon the sill of the long low window and looking o ut upon the blackened forest of chimneys again, began to dream, for it h ad been the uniform tendency of this m an’s life -so m uch was waiting in it to think about, so m uch th at might h ave been better directed, and happier to speculate u p o n - to make him a dream er after all’ δε μεταφράζω, θα το κάνουμε μαζί, ξέρω πω ς ονειρεύεσαι σε μια παγκόσμια γλώσσα έτσι κι αλλιώς, αν ήταν να συνεννοούμαστε στον ύπνο μας, θα τα είχαμε όλα λύσει, στον ξύπνιο διαφωνούν οι λέξεις κ οι φράσεις μας. ωστόσο έχω κάτι να προτείνω: there is a blog out there, where people go and deposit their dreams. δεξαμενή ονείρων, λειτουργεί ω ς εξής: κοιμάσαι το βράδυ, βλέπεις όνειρο, σηκώνεσαι το πρωί, πας κ το καταγράφεις, σε όποια γλώσσα θέλεις, polyglotte sou leo. όλα τα όνειρα ανεβαίνουν αυτόματα κ ανώνυμα, σαν να ’χουν φύγει απ’ τον ίδιο ονειρευτή:

http://dreamographs. wordpress.com μπες αύριο το πρωί κ γράψε τ’ όνειρό σου. μη φοβάσαι, δεν θα στο πραγματοποιήσει κανείς.

there’s nothing lik e fa llin g from a m oving train . ...R...

Simon Saad/ Saleh D ahdal “ΛΑΒΩΜΕΝΗ ΑΘΩΟΤΗΤΑ'/ΕκδόσεΐΒ Η π·;5 Αλέξια5 Οθωναίου

ONIVERSTTY STDDIO PRESS ■ ■

ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ Α Π Ο ΤΙΣ 18 ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ & ΤΕΧΝΩΝ

ΜΑΚΜ

του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ

Μετάφραση: Α ημήτρης Λ ημητριάδης Σκηνοθεσία: Θωμάς Μοσχόπουλος Πρωταγωνιστούν: Ξ ένια Καλογεροπούλου, Αργυρής Ξάφης, Άννα Μάσχα ΚΑΘΕ Π Ε Μ Π Τ Η & ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ 01 ΠΑΡΑΣΤΑΣΕΙΣ ΚΑΙ ΜΕ ΑΓΓΑΙΚΟΥΣ ΥΠΕΡΤΙΤΑΟΥΣ Λ, ΣΥΓΓΡΟΥ107-109 (απέναντι από το Parking εντός του κτιρίου της Στέγης

· βε

Πανεπιστήμιο)

ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ: 210 900 5 800

ΕΚΔΟΣΕΙΣ» Κ ΕΔ ΡΟ Σ

___

w w w . k e d r o s .a r

ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ

Βραβείο Ποίησης 2011 Ιδρύματος Κώστα & Ελένης Ουράνη Ακαδημίας Αθηνών

για το σύνολο του έργου Κρατικό Βραβείο Ποίησης 2011

για τη συλλογή ΚΡΥΦΟΣ ΚΥΝΗΓΟΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ

ΚΟΤΖΙΑΣ Φανταστική περιπέτεια

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ

ΦΑΝΤΑΣΤΙΚΗ

ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ

πρόλογος: Ηλίας Μαγκλίνης Κρατικό Βραβείο Μυθιστορήματος 1986

Το επίκαιρο μυθιστόρημα για την αποσύνθεση του δημόσιου βίου σε επανέκδοση. Αντιπροσωπευτικοί τύποι της μεταπολίτευσης, διαπεραστική σάτιρα ενός αποδιοργανωμένου κρατικού μηχανισμού, σπαρακτική αποτύπωση μιας κοινωνίας που παγιδεύτηκε ανεπιστρεπτί σε ψευδαισθήσεις μεγαλείου.

ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ

ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΟΝ Μας αρέσει - δεν μας αρέσει, είμαστε αναγκασμένοι να συγκατοικούμε με το παρόν, γιατί μόνον έτσι μπορούμε να δούμε πού βρισκόμαστε και ενδεχομένως να χαράξουμε, έστω αμυδρά, έναν δρόμο για το πού θα πάμε. Έχω την αίσθηση ότι η ανάκληση του παρελθόντος γίνεται πια όχι για να το επισκοπήσουμε κριτικά αλλά για να το νοσταλγήσουμε και κατά έναν φαντασιακό τρόπο να επιστρέφουμε στο παρελθόν. Από συνέντευξη του Τίτου Πατρικού στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 20.11.11

1 3 Facebook.com/kedros.gr

twitter.eom/#l/ekdoseis_kedros