Τεύχος 525 by Diavazo.gr

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

525

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ

2012

ΤΙ ΔΙΑΒΑΣΑΜΕ ΤΟ 2011 τάσεις και προεκτάσεις

Τ Ζ Ε Φ Ρ Υ Ε Υ ΓΕ Ν ΙΔ Η Σ | Τ Ζ Ο Ν Λ Ε ΚΑΡΕ | ΡΟ Μ ΠΕΡΤΟ Μ Π Ο Λ Α Ν ΙΟ | Α Λ Α ΙΝ ΝΤΕ Μ Π Ο ΤΟ Ν | ΕΡΗ ΣΤ Α Υ Ρ Ο Π Ο Υ Α Ο Υ IlS SN

H D b-13 fl3 D l

ΚΩ ΣΤΑΣ

ΜΟ ΤΡΣΕΛΑΣ

στην άκρη της νύχτας Ποια είναι π άγνωστη γυναίκα που κοιμάται δίπήα στον συγγραφέα ΜανωλόπουόΙο και πώε αυτή η ευκαιριακή σχέση μέσα σε μια νύχτα μεταβάήήεται σε Jfa ασίγαστο πάθοε; Και πώε γίνεται έναε άήλοε απ’ τουε ήρωεε του ^ΜουρσεΑά -ο Παπαδιαμάντηε εν προκειμένωνα είναι συγχρόνωε και αμαρτωήόε και

ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟ Φ Ο ΡΗΣΕ

αναμάρτητοε και πώε οι επιθυμίεε του για μια γυναίκα μετατρέπονται σε τόσο βασανιστικέε τύψειε; Ακόμα, ποιοε ο λόγοε που ο Λούηε -είκοσι χρόνια μετά τα Βαμμένα κόκκιναμαήήιάδιεισδύει στιε ερωτικέε του ιστορίεε;

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ www.patakis.gr

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38,104 3? ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr

Η γνώμη μου

Καλή χρονιά!

Παρακολουθώ το tw itter μιας φίλης. Αντιγράφω: «Καλημερούδια, ώρα για καφέ» / «Μμμμ. Πείνασα. Καιρός για τοστ» / «Λέω να μη βγω το πρωί» / «Καλύτερα χουχούλιασμα και tv» /«κρυώνω, θα φορέσω κάτι ζεστό» / «Δεν έχω όρεξη να μιλήσω στο τηλέφωνο» / «Θα διαβάσω ένα αστυνομικό» / «βαρέθηκα, πάω στην tv» / «θεέ μου, τι βλακείες...» / «κτυπάει το τηλέ φωνο, δεν το σηκώνω»... Πλήρης περιγραφή ανά μισάωρο της ημέρας της. Ειλικρινά μένω έκπληκτος. Το συζητάω με φίλους. Πολλές δια πιστώσεις: «υποφέρει», «είναι κλειστοφοβική», «κατάθλιψη βαριά»... Μα, είναι μόνον 23 ετών, φρέσκια, δυνατή, με δημι ουργικό επάγγελμα. Μπαίνουμε σε μια καινούργια, πιο δύσκολη χρονιά. Τα μηχανά κια μας κλέβουν χρόνο, τον μασάνε, τον διαλύουν και κυρίως τον απενεργοποιούν. Βλέπω πόσοι άνθρωποι γύρω μου κυκλο φορούν με μια θλίψη στο πρόσωπο. Σκέφτομαι τους παλιότερους που μου λένε ότι «έχουμε περάσει και χειρότερα». Δεν βρί σκω απάντηση, προσωρινά. Είμαστε ακόμα στην αρχή ενός αιώνα που δεν ξέρουμε κατά πού τραβάει. Η αισιοδοξία του 2000 έδωσε τη θέση της στην απαισιοδοξία του 2010. Μια καινούργια χρονιά προσφέρεται για αναστοχασμό των πράξεών μας, αναθεώρηση τω ν σκέψεων αλλά και των αξιών μας -κάποιες φορές. Ας τολμήσουμε για να μπορούμε να ελπίζουμε.

Γιάννης Ν. Μ πασκόζος

στήλες: 01. Η γνώμη μου Γιάννης N. Μπασκόζος | 0 6 ■Σχόλια 110 ■Από μήνα σε μήνα Μάρθα Κυριακοπούλου 112. Ρεπορτάζ 113. Παρα-στάσειςΈλενα Χουζούρη | 16. Θερμιδωριανά οξύτονα Αλέξης Ζήρας 11 8 . Ένα βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω Βαγγέλης Χατζηβασιλείου |

2 0 . Γράμματα από μακριά Κατερίνα Σχινά | 2 4 . Ζενερίκ Γιώργος-Ίκαρος 26 . Ως αναγνώστης Κώστας Μποτόπουλος | 28. Για τα παιδιά Μαρίζα

Μπαμπασάκης|

Ντεκάστρο | 30 . Χωρίς προϋπηρεσία Γιώργος =ενάριος | 108. Βιβλιοθήκες-βιβλιοπωλεία IC© CM

Νάσος Χριστογιαννόπουλος. 112. Δανάη Λάσκα 1115■Ο περιοδεύων Σπύρος Κακουριώτης 1116. Comics Λήδα Τσενέ 1118■ Στο μυαλό του συγγραφέα Κωστής Πατακός | 119. A chat room o f her own anadysi | 120. Book in a frame Αλεξία Οθωναίου

συναντήσεις: 32. Με τον Βασιλικό στην «Τρελή Ροδιά». Γιάννης Ν. Μπασκόζος συνεντεύξεις: 34. ΕΡΗ ΣΤΑΥΡΟΠΟΥΛΟΥ: Μια οικογενειακή εξέγερση. Συνέντευξη στην Χριστιάνα Μυγδάλη | 4 0 . ΑΛΑΙΝ ΝΤΕ ΜΠΟΤΟΝ: «Η άφιξη σε ένα αεροδρόμιο είναι πάντα μια περίπλοκη, ενδιαφέρουσα στιγμή». Συνέντευξη στον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη

πρόσωπα: 4 6 .

«Σκηνές από ένα γάμο». Λευτέρης Καλοσπύρος | 5 0 . Το Μέρος που

αφορά τον Μπολάνιο Παναγιώτης Γαβριήλογλου | Αθως Δημουλάς

5 4 . Ό ταν

οι κατάσκοποι ζωντανεύουν

λεβάντα στο 8εκέμβρη ΠΟΙΗΣΗ

η κ ο μ η τεία το υ χά λ εϊ και ά λλο ι κ ο μ ή τε ς η ζωή του, έλεγε, δεν είχε τίποτα να επιδείξει σ’ άλλους έτυχαν οι λιμοί κι οι σεισμοί σ’ αυτόν έλαχαν δυο κομήτες αυτό μια ζωή κι αυτός να κυνηγάει την ουρά του σαν σκυλί ακούς, σαν σκυλί

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΙΣ I

Βιβλιοπωλείο: ΑΙΟΛΟΥ 33, τηλ.: 210 36 43 382,e-mail: info@polis-ed.gr

Μπορείτε να μας βρείτε και στο facebook στις διευθύνσεις Polis Editions και Εκδόσεις Πόλις

δ : περιεχόμενα I TOY ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141

βιβλιοκριτική: 58.

ΤΕΥΧΟΣ S2S ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012

βιβλιοπαρουσίαση: 76.

Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Εκδότρια Χριστιάνα Μυγδάλη

αφ ιέρω μα: 85.

α π ο τ ίμ η σ η

της

χ ρ ο ν ιά ς

που

ΕΦΥΓΕ: ποίηση - πεζογραφία | 86 Απολογισμός πεζογραφικής παραγωγής 2011. Γιώργος Ξενάριος | 9 3 . Η ελληνική ποίηση το 2011. Γιάννης Δούκας

Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Λευτέρης Καλοσπύρος Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης Λήδα Τσενέ Νάσος Χριστογιαννόπουλος

κριτικογραψία: 101

Θοδωρής Πέρσης

ευπώλητα: 105.

Σύμβουλος Έκδοσης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς Κριτικογραψία θοδωρής Πέρσης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Ειρήνη Πολυκρέτη Συνδρομές Ειρήνη Πολυκρέτη

Ο Α_ ο> ωο | ο Μ

Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr

dtp Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr

λου | Ρενέ Μαλτέζου | Αργυρώ Μαντόγλου | Θανάσης

Εκτύπωση Sky printing A. Ε.

σκόζος | Αλαίν ντε Μποτόν | Κώστας Μποτόπουλος | Χρι-

ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) ΔΙΑΒΑΖΩ Μαυροκορδάτου 9, ΑΘΗΝΑ. 106 78 Τηλ.; 210 33 88 008, 210 38 01 284 Fax: 210 38 01 284 e-mail: info@diavazo.gr

τηΕ Σ

εκδόσεις Σύγχρονη ελληνική πεζογραφία

Ε κ δ ό σ ε ις Ε σ τ ία

Σ ε ό λ α τα β ιβ λ ιο π ω λ ε ία

σχόλια ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΥ

Πώς ξεκίνησε η Εταιρεία Συγγραφέων Ο ποιητής Γιάννης Κοντός είχε την καλο σύνη, διαβάζοντας το editorial του προ ηγούμενου τεύχους για τα τριάντα χρόνια της Εταιρείας Συγγραφέων, να μου δώσει μερικές διευκρινίσεις: «Οι πρώτες συζη τήσεις για τη δημιουργία μιας νέας Εται ρείας Συγγραφέων ξεκίνησαν στη διάρκεια της χούντας, γύρω στο 1970. Την αρχική ιδέα είχε ο Στρατής Τσίρκας, την οποία και συζήτησε με τον Αλέξαν δρο Κοτζιά, τον Τάκη Σινόηουλο και τον Αλέκο Αργυρίου. Στο σπίτι του Τ. Σινόπουλου έγινε το 1973 μια πρώτη συζή τηση γι’ αυτό το θέμα. Παραβρέθηκαν επίσης ο Β. Στεργιάδης και εγώ, ως νεα ρότερος», διηγείται ο Γ. Κοντός. «Οι συ ζητήσεις συνεχίζονταν στην ταβέρνα

Σβίγγος, στην Αγίας Ζώνης. Η πτώση της δικτατορίας έφερε το θέμα στο προσκή νιο. Την αρχική ομάδα πλησίασαν ο Μα νώλης Αναγνωστάκης, ο Μάριος Πλωρίτης, η Ρούλα Κακλαμανάκη, η Τα τιάνα Μιλλιέξ, ο Κώστας Ταχτσής, ο Γιώρ γος Ιωάννου, η Τζένη Μαστοράκη, ο Τίτος Πατρίκιος, ο Γιάννης Αγγέλου κ.ά.»

Η πρώτη σύσκεψη «Η πρώτη ανοικτή σύσκεψη», συνεχίζει ο Γ. Κοντός, «έγινε στην γκαλερί Ώρα του Ασαντούρ Μηαχαριάν. Θα ήταν ’78 ή ’79. Ήμασταν 40-50 συγγραφείς και πρό εδρος της μάζωξης ανακηρύχτηκε δια βοής ο Μανώλης Αναγνωστάκης. Οι συ ζητήσεις είχαν και τα ευτράπελα, τις αν τεγκλήσεις και τις έντονες διαφωνίες. Οταν μιλούσε ο Κώστας Ταχτσής γινόταν χαμός. Σε μια δεύτερη συγκέντρωση στην Ώρα αηοφασίστηκε να συσταθεί ένα άτυπο Διοικητικό Συμβούλιο που θα ανα λάμβανε τα νομικά ζητήματα. Σε αυτό, αν θυμάμαι καλά, συμμετείχαν ο Τίτος Πα τρίκιος, ο Αλέξανδρος Κοτζιάς, ο Σττύρος

Πατταδιαμάντης για πάντα Τελείωσε το έτος Παπαδιαμάντη και ελπίζω να ήταν η αφορμή να σκύψουν πιο πολ λοί πάνω στον σκιαθίτη συγγραφέα. Οι εκδηλώσεις μάς εξέπληξαν, διοργανώθηκαν από τα κάτω και κυρίευσαν την χώρα. Σε σχολεία, πανεπιστήμια, εκκλησίες, πολιτι στικά ιδρύματα, έμοιαζε σαν μια θετική επιδημία που μας ανάγκασε να ξαναδούμε τον Παπαδιαμάντη και τις αξίες του. Για να δικαιωθεί ο Ελύτης που έγραφε: «Μια μέρα το παρελθόν θα μας αιφνιδιάσει με τη δύναμη της επικαιρότητάς του. Δεν θα έχει αλλάξει εκείνο αλλά το μυαλό μας».

Τσακνιάς, ο Βασίλης Στεργιάδης, η Ρούλα Κακλαμανάκη, η Τςένη Μαστοράκη κι εγώ». Οι πρώτες εκλογές έγιναν τον Νοέμ βριο του 1981 στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών και πρώτος πρόεδρος εξελέγη ο Μάριος Πλωρίτης, με μέλη τους Αλ. Κοτςιά, Α. Αργυρίου, Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλιέξ, Παύλο Ζάννα, Γ. Κοντό, Χρ. Μηλιώνη, Σπ. Τσακνιά, Τςένη Μαστοράκη.

Σιην Πάτρα Η τέταρτη κατά σειρά Συνάντηση Πεςογράφων στην Πάτρα, λόγω οικονομίας, είχε μικρότερη διάρκεια αλλά όχι και μι

κρότερο ενδιαφέρον. Η συςήτηση για «το πολιτικό στοιχείο στη λογοτεχνία» (Ιωάννα Μπουραςοπούλου, Νίκος Παναγιωτόπουλος, Μάκης Καραγιάννης, Βασίλης Λαδάς, Βαγγέλης Χατςηβασιλείου και ο υπογράφων τη στήλη) κράτησε σχεδόν δυόμισι ώρες, χωρίς μάλιστα να υπάρξουν εισηγή σεις. Ο διάλογος άρχισε ανάμεσα στους ομιλητές για να επεκταθεί και στο ακροα τήριο. Διατυπώθηκαν πολλές απόψεις, με στοιχεία διαχρονικά αλλά και ςητήματα που θέτει η συγκυρία. Η τιμητική εκδή λωση για τον Βασίλη Βασιλικό (Σάββατο, 10 Δεκεμβρίου) είχε την επισημότητα που της ταιριάςει (τα υπόλοιπα στη στήλη «Συ ναντήσεις»).

ΜεταιχΜίο r-

Το ακριβό και το φτηνό βιβλίο

Έ να bazaar π ο υ κατέπληξε Εκατοντάδες κόσμου για έξι μέρες έκα ναν τεράστιες ουρές για να αγοράσουν καλά και φθηνά βιβλία (μόλις ένα ευρώ το ένα) συμμετέχοντας σε ένα βιβλιοφιλικό μαραθώνιο αγάπης που διοργάνωσε 1522 Δεκεμβρίου ο Βήμα FM στο Golden Hall, στο Μαρούσι. Τα χρήματα θα πάνε στις οικογένειες που σιτίζονται στα Κέ ντρα Αλληλεγγύης των Δήμων Αθήνας και Καλλιθέας. Τελικά πουλήθηκαν 120.000 τίτλοι ενώ το συνολικό ηοσόν που θα διατεθεί στα Κέντρα Αλληλεγγύης έχει φτάσει τα 130.000 ευρώ. Η ατμό σφαιρα ήταν χριστουγεννιάτικη και πολ λοί καλλιτέχνες βρέθηκαν εκεί να συνομιλούν με τον κόσμο, αλλά να φεύ γουν κι αυτοί φορτωμένοι με βιβλία.

Μου έλεγαν ότι οι προσερχόμενοι στο bazaar στο Golden Hall (τι ειρωνεία! Τα πιο φθηνά βιβλία στον χώρο των πιο ακριβών καταστημάτων) έδειχναν να τα εξετάζουν, να σκέπτονται, να ανατρέχουν σε σημειώσεις στα οπισθόφυλλα και τα αυτιά των βιβλίων. Δηλαδή δεν ήταν πε ραστικοί αλλά άνθρωποι που ήξεραν την αξία του βιβλίου κι έσπευσαν σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία να αποκτήσουν ένα καλό βιβλίο. Αυτό που έδειξε, λοιπόν, η τεράστια προσέλευση του κόσμου στο Βήμα FM είναι ότι υπάρχει ανάγκη για καλό αλλά προσιτό στην τιμή βιβλίο. Η συζήτηση περί ακριβού βιβλίου στο Βήμα online έδειξε ότι οι σταθεροί αναγνώστες βιβλίων εξοργίζονται με τα καψόνια που τους κάνει η αγορά. Λεπτομέρειες στο http://www.tovima.gr/opinions/article/?aid=435382&hl=true

ΚοντρεςγιατοΦ ΠΑ Το Λουξεμβούργο αποφάσισε να μειώσει τον ΦΠΑ στο ηλεκτρονικό βιβλίο από 15% στο 3%. Αυτό ξεσήκωσε τους επικεφαλής των μεγάλων αλυσίδων στη Βρετανία,

καθώς θεώρησαν ότι αυτή η ενέργεια έδωσε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στην Amazon να διεισδόσει με το Kindle στη βρετανική αγορά. Αυτό συμβαίνει γιατί στο Λουξεμβούργο έχουν την έδρα των ευρωπαϊκών τους δραστηριοτήτων τόσο το Amazon όσο και η Apple. Επίσης, σύμ φωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία, κατά τις πωλήσεις αγαθών και υπηρεσιών ο ΦΠΑ υπολογίζεται με βάση την έδρα του πωλητή και όχι του αγοραστή. Ανοίγει έτσι ο δρόμος για το Amazon, αλλά και το iBookstore της Apple να πωλούν ebooks με ΦΠΑ κατά πολύ μικρότερο απ’ όλες τις άλλες χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης και να έχουν μεγάλο ανταγωνιστικό πλεονέ κτημα σε σχέση με τοπικά βιβλιοπωλεία

ΜεταιχΜίο ί -

ΛΑΡΣΟΝ ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ ΜΕ ΤΑ ΘΗΡΙΑ

ΕΝΑΣΥΝΑΡΠΑΣΤΙΚΟΧΡΟΝΙΚΟΤΗΣΑΝΟΔΟΥΤΟΥΤΡΙΤΟΥΡΑΪΧ

που θα πρέπει να αποδίδουν τον κατά πολύ υψηλότερο ΦΠΑ της χώρας τους.

Στη Γαλλία Από την άλλη στη Γαλλία ανακοινώθηκε ότι ο ΦΠΑ των ηλεκτρονικών βιβλίων θα εξομοιωθεί με αυτόν των έντυπων και από το 19,6% θα πέσει στο 7% (από τον Απρί λιο 2012, σήμερα είναι 5,5%). Το τι θα κά νουν οι άλλες ευρωπαϊκές χώρες είναι άδηλο ακόμα, αλλά θα εξαρτηθεί και από τις εθνικές στρατηγικές. Στην Ελλάδα ο ΦΠΑ για τα τυπωμένα βιβλία είναι 6,5%, αλλά για τα e-books είναι 23%, καθώς σύμ φωνα με την ευρωπαϊκή νομοθεσία το e-book θεωρείται υπηρεσία και όχι βιβλίο.

Έ ρ ικ Λ ά ρ σ ο ν

ΣΤΟΝ ΚΗΠΟ ΜΕΤΑ ΘΗΡΙΑ Ένα συναρπαστικό χρονικό της ανόδου του Τρίτου Ράιχ Μια αληθινή ιστορία για τη σαγήνη που άσκησε στα πρώτα χρόνια του ο ναζισμός. Μια απάντηση στο ερώτημα γιατί ο κόσμος στο σύνολό του δεν διέβλεψε εγκαίρως την εγκληματική υφή του χιτλερικού καθεστώτος. Το πλέον γοητευτικό έργο του Λάρσον...

New York Times

w w w .m etaixm io.

6 :από μήνα σε μήνα ΤΗΣ ΜΑΡΘΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Νέο έτος, νέα όνειρα, νέες ελπίδες, νέα σχέδια... νέα βιβλία! Πάει ο παλιός ο χρόνος και επίσπμα λοιπόν, δπμιουργώντας μας μια τεράστια εσωτερικά ανάγκπ να διαγράφουμε διά παντός από το νου μας τα γεγονότα τπς περσινός χρονιάς. Και εκεί που σχεδόν τα έχουμε καταφέρει και αρχίζουμε τις ευχές για το νέο έτος, ανακαλύπτουμε ότι δεν μπήκε μια τυχαία χρονιά, αλλά το 2012. Οπότε έχουμε και τπν συντέλεια του κόσμου στο φετινό πρόγραμμα! Ό σον αφορά φυσικά τα δικά μας θέματα, τα λογοτεχνικά, είναι προφανές πω ς το μέλλον είναι αβέβαιο, όπω ς παντού άλλωστε. Παρά ταύτα π αγάππ μας για το βιβλίο είναι δεδομένα και πάντα θα ελπίζουμε στπν εξυγίανση του χώρου και θα στηρίζουμε ό,τι καινούριο και αξιόλογο αναδύεται στη λογοτεχνική επιφάνεια. Καλή χρονιά σε όλους!

7 Δεκεμβρίου Όπως κάθε χρόνο, έτσι και φέ τος δόθηκε το Βραβείο Αναγνω στών 2011 του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, αυτή την φορά στο βι βλίο Ανεμώλια του Ισίδωρου Ζουργού, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πατάκη. 'Οπως αναφέρει χαρακτηριστικά και το ΕΚΕΒΙ, το συγκεκριμένο μυθι στόρημα είχε πολύ έντονη υπο στήριξη και από τις 40 αναγνω στικές λέσχες ανά την Ελλάδα που έλαβαν μέρος στην ψηφο φορία, αλλά και από το αναγνω στικό κοινό γενικότερα, λαμβάνοντας 2.569 ψήφους. Ο Ισίδω ρος Ζουργός κατάγεται από την Θεσσαλονίκη και αυτό είναι το έκτο κατά σειρά μυθιστόρημα που εκδίδει. Το βιβλίο πραγμα τεύεται το «οδοιπορικό πέντε φίλων με ιστιοπλοϊκό σκάφος, οι οποίοι αναζητούν τη διά σταση της πραγματικότητας μέσα από το βλέμμα των 45 χρόνων τους, τη συναισθημα τική αναμόχλευση που τους δη μιουργεί το παρελθόν, την επι θυμία της χαράς σήμερα και τη ζεστασιά της συντροφικότη τας». Αξια λόγου ήταν και τα βι βλία που τερμάτισαν στις δύο επόμενες θέσεις, συμπληρώνον

τας τη νικητήρια τριάδα. Στην δεύτερη θέση ψηφίστηκε το Τα σακιά της Ιωάννας Καρυστιάνη (Καστανιώτης) και στην τρίτη το Για μια χούφτα βινύλια της Χίλντας Παπαδημητρίου (Μεταίχ μιο). Τέλος, για την ιστορία να αναφέρουμε ότι το Βραβείο Αναγνωστών απονέμεται τα τε λευταία επτά χρόνια, από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου σε συ νεργασία με την ΕΡΤ, ενώ η τε λική απόφαση παίρνεται λαμβάνοντας υπόψη κατά 50% την ψήφο του αναγνωστικού κοινού και 50% την ψήφο από τις λέ σχες ανάγνωσης ανά την Ελ λάδα.

ίο Δεκεμβρίου Διεξήχθη με μεγάλη επιτυχία για πρώτη χρονιά φέτος το Φεστι βάλ Νέων Λογοτεχνών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, που έληξε με τη βράβευση τριών νέων και ταλαντούχων λογοτε χνών. Το ένθερμο κοινό που πα ρακολούθησε την εκδήλωση, που έλαβε χώρα στο Ίδρυμα Μιχάλης Κακογιάννης, «αγκά λιασε» τους τρεις βραβευθέντες Μαρία Ξυλούρη, Θοδωρή Ρακόπουλο και Δημήτρη Τανούδη, επιβεβαιώνοντας και έμπρακτα

τις επιλογές της ειδικής επιτρο πής που απαρτίστηκε από τον συγγραφέα-δημοσιογράφο Σπύρο Γιανναρά, την κριτικό λο γοτεχνίας Λίνα Πανταλέων και τη συγγραφέα Έρση Σωτηροπούλου. Μεταξύ άλλων, η επι τροπή δήλωσε τη σημαντικότητα της εμπειρίας που αποκό μισε μετά από αυτό το εγχεί ρημα, ενώ τόνισε πως τα έργα που διάβασε την εντυπώσιασαν στο σύνολό τους, όχι μόνο ως προς την θεματική ποικιλία αλλά και ως προς την εξαιρε τική έκφραση και χρήση της γλώσσας από τους νέους συγ γραφείς. Επιπλέον η επιτροπή δήλωσε: «Κοινή μας επιθυμία εί ναι όλοι οι συμμετέχοντες στο Φεστιβάλ, και όχι μόνο οι τρεις βραβευμένοι, να θεωρήσουν αυτή την διημερίδα ειλικρινή απόπειρα ενθάρρυνσης των λο γοτεχνικών τους προσπαθειών», υπογραμμίζοντας την ανάγκη να αποκτούν οι νέοι λογοτέχνες αυτοπεποίθηση και να προ ωθούν το έργο τους. Η διευθύν τρια του ΕΚΕΒΙ Κατρίν Βελισσάρη, ανακοινώνοντας τη λήξη της πρώτης διοργάνωσης του Φεστιβάλ Νέων Λογοτεχνών, δήλωσε ότι «αποδίδεται απο-

κλειστικά στους νέους συγγρα φείς το ιστολόγιο του ΕΚΕΒΙ, ώστε να αξιοποιηθεί από την πένα τους, να γίνει σημείο ανα φοράς για φρέσκιες ιδέες, πρω τοποριακές απόψεις, δημιουρ γικό διάλογο με τη νέα εποχή (http://ekebi.wordpress.com).

20 Δεκεμβρίου Την Τρίτη 20 Δεκεμβρίου έφυγε ο Βασίλης Διοσκουρίδης, ένας επίμονος άνθρωπος της τέχνης της τυπογραφίας. Ο Διοσκουρίδης εργάστηκε ως επιμελητής στον Ίκαρο, όπου μεταξύ άλλων επιμελήθηκε την Α’ έκδοση των δοκιμίων Ανοιχτά χαρτιά του Ελύτη. Το 1978 εξέδωσε το πε ριοδικό Εκηβόλος, το οποίο

«έςησε» μέχρι το 1997 εκδίδοντας 18 τεύχη. Στο περιοδικό δη μοσιεύτηκαν σημαντικά κείμενα της ελληνικής γραμματείας από τους Ζήσιμο Λορεντςάτο, Οδυσσέα Ελύτη, Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλο κ.ά. Μετά τον Εκηβόλο ο Β. Διοσκουρίδης ήταν, μαζί με τη γυναίκα του Τζούλια Τσα κίρη, η ψυχή του καλού εκδοτι κού οίκου «Το Ροδακιό».

25 Δεκεμβρίου Ανήμερα των Χριστουγέννων έφυγε από ανακοπή καρδιάς ο ποιητής Αργύρης Χιόνης, σε ηλι κία 68 ετών. Είχε έρθει στην Αθήνα από το χωριό όπου ςούσε τα τελευταία χρόνια, το Θροφαρί της ορεινής Κορινθίας,

για να περάσει τις γιορτές με αγαπημένα του πρόσωπα. Το 2007 ο Χιόνης έλαβε το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω για το βιβλίο του 'Οντα και μη όντα (2006), ενώ το 2009 τιμήθηκε με το Κρατικό βραβείο διηγήμα τος για το βιβλίο του Το οριζόν τιο ύψος και άλλες αφύσικες ιστορίες. Τον τελευταίο καιρό έδειχνε καταβεβλημένος, όπως μας λένε πρόσωπα του στενού του περιβάλλοντος, αλλά ήταν και αγχωμένος με την έκδοση του καινούργιου του βιβλίου Έχων σώας τα φρένας κι άλλες τρελές ιστορίες που θα εξέδιδε από τις εκδόσεις Κίχλη, με τις οποίες συνεργαζόταν τα τελευ ταία χρόνια. ■

Asa Larsson Η ΛΙΑΚΗ ΚΑΤΑΙΓΙΔΑ

ΜεταιχΜίο ί -

Κανείς δεν μπορεί να ξεφύγει από τις παγίδες που στήνει η ενοχή... Μια αντισυμβατική ηρωίδααστυνομικός βρίσκεται αντιμέτωπη με μια σατανική πλεκτάνη και έναν απρόβλεπτο δολοφόνο! Η τέχνη της αφήγησης στο απόγειό της... Independent

w w w .m e ta ix m io .

δ:ρεπορτάζ

4η Συνάντηση Πεζσνράφων στην Πάτρα

λούσιος προβληματισμός για την επιστροφή της πολιτικής στο μυθιστόρημα απασχό λησε το Σάββατο 10 Δεκεμβρίου τη 4ην Συνάντηση Πεςογράφων που πραγματοποιήθηκε στο Δημοτικό Θέατρο «Απόλλων» και τιμώμενος συγγραφέας ήταν ο Βασίλης Βασιλι κός. Στην πρωινή συνεδρία μίλησαν οι συγγραφείς Μάκης Καραγιάννης, Ιωάννα Μπουραςοποϋλου, Νίκος Παναγιωτόπουλος και ο πατρινός ποι ητής και συγγραφέας Βασίλης Λα δάς. Επίσης, ο κριτικός λογοτεχνίας Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, ενώ τη συζήτηση συντόνισε ο διευθυντής του Διαβάζω Γιάννης Μπασκόζος. Στην απογευματινή συνεδρία, η οποία ήταν αφιερωμένη εξολοκλήρου στον Βασίλη Βασιλικό, μίλησαν για τον συγγραφέα ο λέκτορας στο Τμήμα Θεατρικών Σπουδών του Πα

δ 12

Ο Δήμαρχος Πατρέων Γ. Δημαράς απονέμει τιμητική πλακέτα στον Β. Βασιλικό. Ανάμεσάτους ο Γ. Παππάς, πρόεδρος του Συνδέσμου Φιλολόγων Πάτρας.

νεπιστημίου Αθηνών Θανάσης Αγα θός και ο φιλόλογος Αριστοτέλης Σαΐνης. Κείμενα του Βασίλη Βασιλι κού διάβασε ο ηθοποιός και καλλιτε χνικός διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Πά τρας Γιάννης Βόγλης. Τον Βασίλη Βα σιλικό τίμησε για την προσφορά του στα ελληνικά γράμματα και τον πολι τισμό ο δήμαρχος Πατρέων Γιάννης Δημαράς. Ο Βασίλης Βασιλικός μί λησε για την ατομικότητα και τη συλλογικότητα που χαρακτηρίζουν πολ λά μυθιστορήματα, αναφέρθηκε στην εξέλιξη της γλώσσας, αλλά και την απώλεια της ρίζας των λέξεων που συμβαίνει μερικές φορές, όταν οι συνθήκες οδηγούν στη αλλαγή του τρόπου έκφρασης, και σημείωσε: «Η πεζογραφία είναι η έκφραση της αν θρώπινης ύπαρξης. Με την πολιτική συνδέεται κι άλλοτε δεν συνδέεται. Τώρα που περνάμε από την εποχή της λογοτεχνίας στην εποχή της τε χνολογίας, τη γλώσσα έχουμε και πάλι ως οδηγό. Λόγος από τη μια, τέ χνη από την άλλη. Η λογοτεχνία είναι μεν ουραγός της τεχνολογίας, διότι το μήνυμα περνά μέσα από το μέσο και διαμορφώνεται, η λογοτεχνία όμως ποτέ δεν θα καταργηθεί». Διορ γανωτές της συνάντησης ήταν ο Σύν δεσμος Φιλολόγων Πάτρας, το πε ριοδικό Διαβάζω και οι εκδόσεις και το ηλεκτρονικό λογοτεχνικό περιο δικό Διαπολιτισμός και πραγματο ποιήθηκε με τη συνεργασία του ΔΗ ΠΕΘΕ Πάτρας. ■

δ:παρα-στάσεις

Από τη φόνισσα στον Σκαρίμπα

ΙΔΑ την Φόνισσα του Παηαδιαμάντη σε σκηνοθεσία Στάθη Λιβαθηνού και την Μπέτυ Αρβανίτη στο ρόλο της Φραγκογιανούς. Στο «Θέατρο της οδού Κεφαλληνίας». Μια καινούργια ματιά στο πολυδύναμο, πολυδιάστατο και πολύμορφο αυτό έργο του Παπαδιαμάντη. Με έμφαση στο αφηγηματικό θέατρο, όπου λόγος και θεατρική πράξη διασταυρώνονται, ο Λιβαθηνός ανέδειξε επί σκηνής όλες τις πλευρές του εμβληματικού αυτού έρ γου της νεοελληνικής πεζογραφίας. Εξαιρετική στον ρόλο της Φραγκογιαννούς η Μπέτυ Αρβανίτη, όπως δεν την έχουμε δει μέχρι σήμερα. ΕΙΔΑ θεατροποιημένα και σκηνοθετημένα από την Αντζελα Μπρού σκου τα ημερολόγια της Μαργαρίτας

Καραπάνου και το τελευταίο της μυ θιστόρημα, Μαμά και Η ζωή είναι αγρίως απίθανη σε μία παράσταση, στη «Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών». Επώδυνο, σκοτεινό, διαχρονικό θέμα η σχέση μάνας κόρης, προσφέρεται για τολμηρούς νέους σκηνοθέτες, όπως η Μπρούσκου. Στο όριο μυθο πλασίας και πραγματικότητας. Με την δημιουργική αρωγή οπτικοακουστικού υλικού. ΘΑ ΔΩ τον Ερωτόκριτο, τριάντα πέντε (!) χρόνια μετά την εντυπωσιακή πα ράσταση του «Αμφιθεάτρου» σε σκη νοθεσία Σπύρου Ευαγγελάτου. Αυτή τη φορά, τολμών το κονταροχτύπημα με τον Βιτσέντζο Κορνάρο, ο Στάθης Λιβαθηνός. Κατά την άποψη του Λιβαθηνού ο Ερωτόκριτος περιέχει το αρχέτυπο της ελληνικής λογοτεχνίας

Κ υκλοφορεί η νέα ποιητική σ υλλογή του Γιώργου Κ ιουρτίδη, Όρβηλος

δ :παρα-στάσεις

και της ποίησης. Μεγάλη πρόκληση για τον σημερινό θεατή οι αξίες του ιπποτικού, επικολυρικού, πολύστιχου αφηγηματικού ποιήματος της Κρητι κής αναγέννησης του 16ου αιώνα. Αρετούσα η Μαρία Ναυπλιώτου. Στο θέατρο «Ακροπόλ». ΘΑ ΔΩ και ΘΑ ΑΚΟΥΣΩ το διπλό αφιέρωμα στον αιρετικό της νεοελ ληνικής λογοτεχνίας Γιάννη Σκαρίμπα, στις 16 Ιανουάριου, στο Μέ γαρο Μουσικής Αθηνών. Θέμα του απογευματινού (6 μ.μ.) συμποσίου «Η ποίηση του Γιάννη Σκαρίμπα σή μερα» με ομιλητές Κατερίνα Κωστίου, Σάββα Παύλου, Γ. Παγανό και Συ μεών Σταμπουλού. Συντονίζει ο Νό σος Βαγενάς. «Εαυτούληδες» είναι ο τίτλος της βραδινής (8.30 μ.μ.) μου σικής παράστασης βασισμένης στην

ομώνυμη ποιητική συλλογή του Γ. Σκαρίμπα, με μελοποιημένα ποιήματά του από τον Διονύση Τσακνή. ΘΑ ΔΩ την έκθεση με έργα του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη στην γκαλερί Kalfayan (Χάρητος 11). Συνάντηση με την άλλη πλευρά του σημαντικότατου αυτού νεωτερικού θεσσαλονικέα πεζογράφου και ποιητή. Ζωγράφος αυτοδίδακτος, ο Πεντζίκης συνδύασε στα έργα του την παράδοση με τον μετα-ιμπρεσιονισμό, διατυπώνοντας μια εντελώς προσωπική πρόταση. ΘΑ παρακολουθήσω το αφιέρωμα στην κορυφαία ελληνίστρια και θε ραπαινίδα της αρχαίας ελληνικής γλώσσας και σκέψης Jacqueline de Romilly, στο Μέγαρο Μουσικής Αθη νών, στις 25 Ιανουάριου, στο πλαίσιο του Megaron Plus. ■

]] Blues

[ 02 / 02 / 2012 ]

]] 1882 δ 14 ο>

Ulysses 1922 Υπάρχει μια σύμπτωση μετα ξύ γενεθλίων και των βιβλίων μου ] ] , 0 1 /1 1 /1 9 2 1

Την Πέμπτη, 2 Φ εβρουάριου 2012, στο μπαρ bacaro (Σοφοκλέους I & Αριστείδου I I) στις 12.00 το μεσημέρι, ο Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, συνεπικουρούμενος από ομάδα φίλων, τιμά την 130ή επέτειο γεννήσεως του James Joyce και την 90ή επέτειο εκδόσεω ς του Ulysses με έναν υπερμαραθώνιο ανάγνωσης/απαγγελίας των 8 16 σελίδων του θρυλικού μυθιστορήματος. Η ανάγνωση/απαγγελία θα γίνει non stop, η φωνή θα φέρει, αναπόδραστα, ίχνη κοπώσεως, αλλά εδώ έγκειται το αγέρω χο blues της προσπάθειας και του φ όρου τιμής στον James Joyce. Προβλεπόμενη διάρκεια: 24 ώ ρες (ο χρ όνος ακριβώς της δράσης του μυθιστορήματος). Στηρίζουν το περιοδικό Διαβάζω και οι εκδόσεις ΤΟΠΟΣ.

Ξεχωριστές προσωπικότητες σε ξεχωριστές συνεντεύξεις

Κάθε Σάββατο και Κυριακή 12:00-13:00

Αυτοπροσώπως με τον Ν ίκ ο Θ ρ α σ υ β ο ύ λο υ

Καλεσμένοι τον Ιανουάριο: 8/1 Φιλομήλα Ααπατά (Καστανιώτης) 14/1 Χίλντα Παπαδημητρι'ου (Μεταίχμιο) 21/1 Αλέξης Πανσέληνος (Μεταίχμιο) 29/1 Νίκος Σιδέρης (Μεταίχμιο)

δ:θερμιδω ριανα οξύτονα ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΗΡΑ

Η κατάρρευση της πολυπολιτισμικής ουτοπίας

ρο ημερών διάβασα μια συνέντευξη της αγγλίδας μυθιστοριογράφου Βικτόρια Χίσλοπ, πασίγνωστης και στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό για το ευπώλητο Νησί της. Αναφερόταν εν παρόδω στο θέμα της πολυπολιτισμικότητας και υποστήριζε ότι ένα τέτοιο ηαμμέγιστο κοι νωνικό δίχτυ, μια τέτοια εκτεταμένη σύν θεση νοοτροπιών, συνηθειών, παραδόσεων, δεν μπορεί να υπάρξει αν δεν έχει ηροηγηθεί μια εδραιωμένη κατάσταση ισορροπίας ανάμεσα στις ποικίλες εθνοτικές ομάδες που συγκροτούν τις διόλου καλά συναρμο σμένες ψηφίδες της σύγχρονης ανοιχτής κοινωνίας της Δύσης. Πολύ σωστή παρατή ρηση. Η οποία μπορεί να πηγαίνει αντίθετα στις αυταπάτες των θεωριών περί πολιτικής ορθότητας που υποστήριξε την τελευταία ει κοσαετία χωρίς ιδιαίτερη σκέψη και με αρ κετή επιπολαιότητα το ιερατείο της Ευρω παϊκής Ένωσης, ευαγγελιζόμενο μια Ευ ρώπη των λαών που αυτορυθμίζεται και ρυθμίζει τις ζωές των παιδιών της με μια υποτιθέμενη μητρική στοργή. Μια φούσκα που έσκασε με τα πρώτα μηνύματα της οι κονομικής κρίσης. Αλλά μας εξηγεί ταυτό χρονα, τουλάχιστον έως ένα σημείο, τα όσα συντελούνται σήμερα στα κογκλάβια των Βρυξελλών. Αυτό που συμβαίνει και που δυ στυχώς δεν το αντιλαμβανόμαστε, καθώς ο ορίζοντάς μας δεν επιτρέπει την πολυτέλεια να σκεφθούμε κάτι άλλο πέρα από τις άμε σες εκταμιεύσεις του ΔΝΤ, είναι το ακριβώς αντίθετο του οράματος μιας Ευρώπης των λαών. Ήδη ο ηγεμονικός ρόλος της Γερμα νίας προδίδει αυτό που κανένας ευρωπαιολάγνος δεν θέλει ακόμα και τώρα να πα

ραδεχθεί: την αναβίωση ενός κρατικού εθνικισμού. Εκ του μη όντος; Όχι βέβαια! Αρκεί να σκεφθούμε ότι είναι η χώρα που διατήρησε την τεχνολογική και την παρα γωγική της υποδομή σε σημαντικό βαθμό. Ότι είναι η χώρα που δεν έπαψε ούτε στιγμή να δομείται πάνω σε έναν ορίζοντα αυτάρκειας. Και μάλιστα από εκείνα τα χρόνια που η αποδόμηση αποτελούσε το διαλυτικό ηρόταγμα της πολυπολιτισμικής κουρελούς με το οποίο όλοι οι ιδεολογικοί μηχανισμοί της Ε.Ε. είχαν βαλθεί να ηείσουν τον ευρωπαϊκό και τον βαλκάνιο νότο για τα καλά της αποδόμησης! Όπως επίσης είναι η χώρα (αν όχι η μόνη, πάντως ανάμεσα σε δυο-τρεις του Βορρά) που είχε πρωτοστατήσει στη δε καετία του ’90 στην επιχείρηση πλήρους αποβιομηχάνισης και μεταφοράς της παρα γωγής στη φθηνή Ασία. Ενεργώντας ως δούρειος ίππος του τραπεζικού κεφαλαίου και υποστηρίζοντας ότι έτσι θα αποδε σμεύονταν ενδημικά κεφάλαια που ήταν, υποτίθεται, νεκρά, με σκοπό να εξαχθούν και να επενδυθούν αλλού. Και στην ουσία διατηρώντας σχεδόν αναλλοίωτη την οικο νομική και την κοινωνική της συνοχή. Η Ευ ρώπη των δυο ταχυτήτων δεν είναι απλώς επί θύραις, είναι γεγονός. Όμως, όπως έχουν κιόλας αρχίσει να δυσανασχετούν οι ίδιες οι «αγορές», το γερμανικό όνειρο της δημιουργίας μιας τοπικής Κίνας ή Ινδίας που θα περιλαμβάνει τον «άτακτο» μεσογειακό Νότο είναι, κυρίως, απολύτως ουτοπικό. Κα θώς έχει πια γίνει σαφές ότι η ανισορροπία και η βαθύτερη αιτία της κρίσης οφείλονται στη συσσώρευση κεφαλαίων του δήθεν φι λελεύθερου Βορρά. ■

10 ς Κοίλα Μι» Δήμητρα Κωτίδοι Μα ίρ η Λούσ η Μαρί α Μαμούρη Ει ρήνη Μαργαρί τ Απόστολος Φράγ

20 Ιανουάριου 2012 Αίθουσα BlackBox Έναρξη: 21.30

Μια Performance Δέκα Μητροπολιτικές Ιστορίες

EMPLOYED

δ :ένα βήμα μπρος δύο βήματα πίσω ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Πολιτική ανυπακοή ή το χάος της ύπαρξης;

ιστορία έχει περίπου ως εξής: ένας κατώτερος υπάλληλος της υπηρεσίας Ανεπίδοτων Επιστο λών στην Ουάσιγκτον των μέσων του 19ου αιώνα ψάχνει για καινούργια δου λειά και προσλαμβάνεται ως γραφέας από έναν επιτυχημένο δικηγόρο της Wall Street, που ποντάρει πολλά στη συν δρομή του. Σύντομα, όμως, ο δικηγόρος θα βρεθεί μπροστά σ’ ένα μεγάλο και άλυτο πρόβλημα. Ο γραφέας δεν θα δε χτεί να εκτελέσει ποτέ την οποιαδήποτε παραγγελία, αντιτάσσοντας ένα ξερό «Θα προτιμούσα όχι» όποτε του ζητούν να αντιγράψει κάποιο δικόγραφο, και ο δικηγόρος θα βρει τον μπελά του επειδή ο υπάλληλός του θα σκανδαλίσει όχι μόνο τον ίδιο αλλά και ολόκληρη τη Wall Street με τη στάση του: θα μείνει στο γραφείο και μετά την αποχώρηση του ερ γοδότη του, που θα προσπαθήσει πάση θυσία να απαλλαγεί από την παρουσία του (μολονότι θα παγιδευτεί στην παρά ξενη σαγήνη του) και θα καταλήξει να πεθάνει στη φυλακή από ασιτία. Η ιστορία επιγράφεται Μπάρτλμπυ, ο γραφέας, έχει τον χαρακτηριστικό υπότιτλο Μια ιστο ρία της Wall Street, είναι γραμμένη το 1853 και ανήκει στον Χέρμαν Μέλβιλ, τον εμπνευστή του μηδενιστικού έπους του Μόμπυ Ντικ (ο Μπάρτλμπυ κυκλοφό ρησε στα ελληνικά πέρσι από την Αγρα, σε εξαιρετική μετάφραση της Αθηνάς Δημητριάδου). Ο Μπάρτλμπυ έχει τον τελευταίο καιρό την τιμητική του, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, ιδίως μετά την εμφά

νιση του κινήματος Occupy the Wall Street στις ΗΠΑ. Εύλογη η ανταπόκριση, μια και ο ήρωας του Μέλβιλ μπορεί εύ κολα να συσχετιστεί με την παθητική αν τίσταση και την ανυπακοή, που ελκύουν όλο και περισσότερους ανθρώπους στο ζοφερό τοπίο των ημερών μας. Αλλά με τα λογοτεχνικά κείμενα χρειάζεται πάντα μεγάλη προσοχή, γιατί μπορεί να απο δειχτούν εύκολα μπούμερανγκ και να υπονομεύσουν αποκαρδιωτικά το νόημα το οποίο βιαζόμαστε να τους αποσπά σουμε. Σίγουρα ο Μπάρτλμπυ αηοσυντονίζει εν τυπωσιακά τον δικηγόρο και τον τακτο ποιημένο του κόσμο, προκαλώντας τρο μακτικές ρωγμές σ ’ ένα σύστημα το οποίο δεν ανέχεται την παραμικρή από κλιση ή δυσλειτουργία. Σίγουρα η σιω πηλή του αντίδραση είναι πολύ πιο δρα στική από την οιανδήποτε μορφή συλ λογικής κινητοποίησης ή καταγγελίας. Αυτό κάνει, όμως, όντως ο Μπάρτλμπυ; Επινοεί μια ριζική μέθοδο αντίστασης στην εξουσία, για να την τρομάξει όσο δεν το κατάφερε κανένας πιο πριν, ή εκ προσωπεί μιαν εξαρχής απόβλητη και εκμηδενισμένη οντότητα, βυθισμένη στο απέραντο εσωτερικό της κενό και στερημένη από κάθε ταυτότητα; Είναι ο Μπάρτλμπυ ένα πρόσωπο που έχει κερ δίσει το δικαίωμα να επιβιώνει, όπως έχει παρατηρήσει ο Gilles Deleuze (βλ. το επίμετρο της ελληνικής έκδοσης), ή μοιάζει πιο πολύ με μπεκετικό ήρωα που έχει ταυτιστεί με το απόλυτο τίποτε (βλ. και πάλι στο επίμετρο της ελληνικής έκ-

δόσης το σημείωμα της μεταφρά στριας); Η δική μου ερμηνεία είναι πως ο Μπάρτλμπυ δεν εκφράζει την κίνηση και τη δράση, που αποτελούν τις απαραίτητες προϋποθέσεις για να αναγνωρίσουμε την ύπαρξη ανυπακοής ή παθητικής αν τίστασης, αλλά μια βαθιά, πέρα για πέρα παραλυτική ακινησία. Ο Μέλβιλ δείχνει με τον Μ πάρτλμπυ την έξοδο από το πεδίο των ζωντανών όντων και την εγκατάσταση στην επικράτεια της απόλυτης απουσίας. Στο σύμπαν του Μπάρτλμπυ δεν διενεργούνται πράξεις και η σιωπή του δεν είναι σημαίνουσα, αλλά αδιαβάθμητη, ατιμολόγητη και εγγενώς χαώδης. Κανένας δεν ξέρει πώς να τη χειριστεί και να την αντιμετωπίσει κι όλοι κινδυνεύουν να παρασυρθούν στο τυφλό πηγάδι της με την προοπτική

να μην αντικρύσουν ούτε ένα ελάχιστο σημάδι παρηγοριάς. Φυσικά, η λογοτεχνία δεν είναι ένα προ καθορισμένο σώμα σημασιών: η συνεχής ερμηνεία και επανερμηνεία της αποτελεί τη μοναδική εγγύηση για τα όποια θέ σφατά της και καμία αλήθεια της δεν μπορεί να ισχύσει διά παντός. Έχω, πα ρόλα αυτά, την υποψία πως οι παρηγο ρητικές ερμηνείες της, όπως συμβαίνει υπό τις σημερινές περιστάσεις με την ερ μηνεία του Μπάρτλμπυ, δεν κάνουν καλό ούτε στην ίδια ούτε σε όσους αναζητούν την ανακούφιση στα γραπτά της. Η ανα κούφιση είναι πιθανόν, αν μοιράσουμε διαφορετικά τα χαρτιά, να εξελιχθεί σε εφιάλτη, και ν’ αδειάσουν ξαφνικά τα μά τια μας, όπως το έλεγε ο Σεφέρης, από όλο το φως της ημέρας και να σταματή σουν ξαφνικά κι όλα μαζί τα τζιτζίκια. ■

για ουτοδιδοσκοήίο · γρήγορη και εύκοήη εκμάθηση της γήώσσος • ορθή απόδοση προφοράς-δεν απαιτούνται προηγούμενες γνώσεις

\ ΣΥΓΧΡΟΝΑ - Π ΡΑΚΤΙΚΑ /ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΙΤ Α Λ ΙΚ Α ΙΣ Π Α Ν ΙΚ Α ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

π η ν πράξη

Maria Rapacciuolo

ΣΥΓΧΡΟΝΑ - ΠΡΑΚΤΙΚΑ - ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΑΠΟ ΓΝΒΣΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Προσφέρουν: Αυτοδιδασκαλία, ορθή απόδοση προφοράς, πρακτική εξάσκηση, κάλυψη καθημερινών αναγκών, πλούτο γνώσεων για όλα τα επίπεδα FCE, DELF, MITTELSTUFE, CEU, DBE. • Παρουσιάζουν αναλυτικά όλη τη δομή uis ξένης γλώσσας. • Η εκφώνηση έχει γίνει από ξένους καθηγητές ορθοφωνίας. • Η προσεκτική κλιμάκωση ακ ύλης συντελεί στην αφομοίωση ins γλώσσας. • Ο συνδυασμός Βιβλίου και ήχου συμβάλλει στην αποτελεσματική και εύκολη εκμάθηση. • Χιλιάδες χρήστες πέτυχαν άμεσα αποτελέσματα.

Ανδρέα Μεταξά 28, Εξάρχεια - ιο6 8ι Αθήνα I Τηϋ.: 2ΐο 3301161-3, Fax: 210 3301164 I e-mail: info@siderisbooKs.gr, http://www.siderisbooks.gr |

Σιδερη

δ:γράμματα από μακριά ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΧΙΝΑ

Περμένοντας τον Ντικενς ιαβάζω τη συνέντευξη της Κλαιρ Τόμαλιν στην εφημερίδα Guardian με αφορμή την πρόσφατη έκδοση μιας ακόμα βιογραφίας της -του Τσαρλς Ντικενς αυτή τη φορά- και στέκομαι σε λίγες φρά σεις της, χαρακτηριστικές του ήθους και του έθους της: «Μου λένε ότι ήρθε ο καιρός να γράφω την αυτοβιογραφία μου, αλλά δεν νομίζω ότι μπορώ. Κι αυτό γιατί δεν έχω ιδι αίτερα οξυμένη αίσθηση του εαυτού μου. Το ξέρω πως ακούγεται αξιοθρήνητο, αλλά δεν ξέρω ποια είμαι. Ένα από τα πράγματα που συνέβησαν αφότου καταπιάστηκα με το εί δος της βιογραφίας είναι ότι ζω μέσα από τους ανθρώπους για τους οποίους γράφω. Οι ζωές τους προεκτείνουν τη δική μου. Όπως είπε και η Κάθριν Μάνσφιλντ, “Μια ζωή δεν είναι αρκετή”». Νομίζω πως αυτή η φράση αποτυπώνει, δί χως συμπλέγματα, το έλλειμμα που ανιχνεύουν οι επικριτές του είδους σε όσους το ασκούν. Θυμάμαι, για παράδειγμα, με πόσο μένος έχουν καταφερθεί εναντίον της βιο γραφίας τόσο η Ζερμαίν Γκριρ όσο και η Α. Σ. Μπάιατ. Η πρώτη, παγιδευμένη στις σε λίδες μιας μάλλον αηδιαστικής και οπωσ δήποτε μη εγκεκριμένης από την ίδια βιο γραφίας της με τον εύγλωττο τίτλο The un tam ed shrew («Η αδάμαστη - ή ίσως η ανε ξημέρωτη- στρίγκλα», αναφορά στο θεα τρικό έργο του Σαίξπηρ The taming o f the shrew), εκδομένη στα μέσα της δεκαετίας του ’80, θα καταχωρίσει έκτοτε τους βιο γράφους στις τάξεις των παρασίτων που λυ μαίνονται τα λείψανα ζωών πολύ σημαντι κότερων από τις δικές τους. Η δεύτερη δεν θα πάψει να επανέρχεται στην προσφιλή της μεταφορά: η βιογραφία είναι σαν το junk food, λέει η Μπάιατ, ένα φτηνό (αν και

νόστιμο) υποκατάστατο, που απομακρύνει τους αναγνώστες από το εύχυμο και θρε πτικό ψαχνό της λογοτεχνίας. Αν η βιογρα φία ανθεί και πολλαπλασιάζεται, είναι με τον τρόπο των McDonalds. Απευθύνεται στους βιαστικούς και τους ακατέργαστους, που θεωρούν χαμένο χρόνο ένα ωραίο τελε τουργικό δείπνο. Κι όμως, είναι τόσο ωραία τα δείπνα που πα ραθέτει η Κλαιρ Τόμαλιν! Εβδομήντα οκτώ ετών σήμερα, σύζυγος του μυθιστοριογράφου και θεατρικού συγγραφέα Μάικλ Φρέιν, άνθρωπος των περιοδικών και των εφημε ρίδων -έχει περάσει από την Evening Stan dard, τον N ew Statesman, τους Sunday Times- και βέβαια σπουδαία συγγραφέας, έχει στο ενεργητικό της βιογραφίες της Μέρι Γούλστονκραφτ, της Τζέιν Ώστιν, του Σάμιουελ Πέπις (για την οποία βραβεύτηκε με το Costa Award) και του Τόμας Χάρντι. Ο Ντικενς της έφτασε έγκαιρα: το 2012, και δη η 7η Φεβρουάριου, είναι η διακοσιοστή επέτειος της γέννησής του και οι εορτασμοί ανά τον κόσμο -από το Αζερμπαϊτζάν ώς την Ζιμπάμπουε γράφει ο Guardian- έχουν αρχίσει να οργανώνονται από καιρό. Στο Βερολίνο, τον Ιανουάριο, μια ανοιχτή συζή τηση με θέμα «Τι θα έγραφε σήμερα ο Ντίκενς» προτίθεται να διερευνήσει ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης στον σύγχρονο κόσμο· τον Φεβρουάριο ο αγγλικός θίασος Punchdrunk θα παρουσιάσει στη Λαχώρη και το Καρότσι τον Αναεμπορικό ταξιδιώτη, έργο βασισμένο σε μερικές από τις λιγό τερο γνωστές δημοσιογραφικές σελίδες του Ντικενς· στην Κίνα, το Βρετανικό Συμ βούλιο διοργανώνει ένα πρόγραμμα δημι ουργικής γραφής με τίτλο «Sketches with Βοζ», το οποίο θα διεξαχθεί μέσω του QQ,

του κινέζικου ισοδύναμου του Twitter. Και, φυσικά, θα έχουμε και τη νέα κινηματο γραφική εκδοχή των Μεγάλων προσδοκιών από τον Μάικ Νιούελ με την Ε. ΜπόναμΚάρτερ και τον Ρ. Φάινς στους πρωταγωνι στικούς ρόλους. Η Κλαιρ Τόμαλιν, πάντως, εκμυστηρεύεται στον Guardian πόας είναι εξουθενωμένη, σχεδόν τρομοκρατημένη, μετά την έκδοση του βιβλίου της. Ίσως γιατί περιμένει τις αν τιδράσεις των «ντικενσιανών», των θερμών αμυντόρων του Ντίκενς, που δεν ανέχονται λέξη για την αδιαφορία του απέναντι στην σύζυγό του Κάθριν Χόγκαρντ ή για την αέ ναα επιτιμητική στάση απέναντι στα παιδιά του και προσπαθούν να υποβαθμίσουν τη σχέση του με την Ιδχρονη ηθοποιό Νέλυ Τέρναν, από την οποία τον χώριζαν 27 χρό νια. Η Τόμαλιν προσθέτει αρκετές σκιές στην στυλιζαρισμένη εικόνα του καλοκά γαθου βικτωριανού. «Η βιογραφία της», σημειώνει ο Γουίλιαμ Μπόιντ στον Guardian, «διεξέρχεται με μεγάλη προσοχή και εντιμότητα όσα είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, όσα μπορούμε να συνάγουμε και όσα είναι καθαρές εικασίες, και δημι ουργεί την προσωπογραφία ενός πολύπλο κου και απαιτητικού ανθρώπου. Ο Ντίκενς της είναι ολοζώντανος και γοητευτικός, χα

ρισματικός και αλτρουιστής, προικισμένος με ακατάβλητη ενέργεια (είναι χαρακτηρι στικό ότι το 1838 έγραφε ταυτόχρονα τον Όλιβερ Τουίστ και τον Νίκολας Νίκελμπι). Ταυτόχρονα, όμως είναι επίσης -σ ε σχεδόν σχιζοειδή βαθμό- βασανισμένος εσωτε ρικά, δεσηοτικός, εκδικητικός και αδιάλ λακτος, ακόμη κι όταν έκανε λάθη». Ναι, η Νέλυ κατέχει περίοπτη θέση στη βιο γραφία της Τόμαλιν (αντίθετα απ’ ό,τι στη βιογραφία του Πήτερ Ακρόιντ, ο οποίος προτίμησε να την αγνοήσει), όπως επίσης και η τυπικά βικτωριανή και εν πολλοίς απάνθρωπη σχέση του Ντίκενς με τη νό μιμη σύζυγό του, την οποία πρώτα απομά κρυνε και ύστερα χώρισε, απαγορεύοντάς της μάλιστα να βλέπει τα παιδιά της, ακόμη και την αδελφή της, Τζορτζίνα. Όμως, κα θώς έγραψε ο Άντονι Μπέρτζες, σχολιά ζοντας το 1990 την «αποκαθαρμένη» βιο γραφία του Ακρόιντ, «όλοι οι συγγραφείς συμπεριφέρονται άσχημα. Όλοι οι άνθρω ποι συμπεριφέρονται άσχημα». Η Τόμαλιν απογυμνώνει τον Ντίκενς από το χρύσωμα της αγιογραφίας και μας τον παραδίδει ανυ πόφορο, εγωπαθή, καταθλιπτικό ώς και πα ρανοϊκό προς το τέλος, αλλά και συναρπα στικό, ευάλωτο και κυρίως ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο. ■

ΘΟΔΟΡΗΣ ΚΑΛΑ ΙΦ AT Ι Δ Η Σ ΘΟΛΟΡΗΣ ΚΑΛΛ1ΦΑΤ1ΑΗΣ

Ο Αγ to g Η ρ α κ λ ή ς

Ο Ά γιος Ηρακλής Ο Θοδωρής Καλλιφατίδης, με τον γνωστό προσωπικό του τρόπο, αφηγείται τη ζωή του πιο αγαπημένου ηρώα της Ελληνικής Μυθολογίας.

Ε Κ ΔΟ Σ Ε ΙΣ

Γ Α Β Ρ Ι Η Λ Ι Δ Η Σ τηλ. 21 0 3 2 2 8 8 3 9 , w w w . g a v r i e l i d e s b o o k s . g r

ΙΙΙΙΐΗΙΙΙΜΙίΐφ Η α π ο τε λ ε σ μ α τικ ό τη τα κα ι η α ξιο π ισ τία γ ίν ο ν τ α ι π ρά ξη

Κέντρο Διανομής Ασπροττύργοο Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασττρόττυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείου Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ31Γ Γ' Είσοδος, 52 022 Θ εσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννήματα 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μ αγούλα Τ: 210 55 17 880-881 F: 210 55 51 770

δ:ζενερίκ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ-ΙΚΑΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ

Αίσιον και ευτυχές το έτος Μπολάνιο

Η λέξη μοίρα χρησιμοποιήθηκε δέκα φ ο ρές ενώ η φιλία χρησιμοποιήθηκε εικοσιτέσσερις. Ρομπέρτο Μπολάνιο, 2666

Ο Μπολάνιο μπορεί να κάνει τα πάντα και, για μια στιγμή τουλάχιστον, να δώσει όνομα στο ακατονόμαστο. Τζόναθαν Λέθεμ

Εδώ και μήνες τα σκόρπια αλλά κάμποσο, και αντιστρόφως, δημοσιεύματα που μι λούσαν περί επερχόμενης «μπολανιομανίας» μοϋ προκαλούσαν έναν εύθυμο (μεν) εκνευρισμό (δε). Φυσικά, ήσαν γραμ μένα από ανθρώπους που δεν είχαν δια βάσει λέξη από το έργο του χιλιανού παίκτη/ρέκτη, απλώς αναπαρήγαν άλλα δη μοσιεύματα άλλων επίσης εντελώς εκτός λογοτεχνικού σύμπαντος. Τι θα πει «μπολανιομανία»; Ό,τι και «πυντσονμανία», «μπιτλομανία», «εγελομανία» και πάει λέ γοντας. Ήγουν, τίποτε απολύτως. Εντυ πώσεις, και δη αβαρείς, αβαθείς, άσχετες και, ναι, ανάρμοστες.

Ο Μπολάνιο (1953-2003) είναι, απλούστατα, ένας πολύπτυχος δημιουργός, προικισμένος με μια βαθιά, συνεπώς και μελαγχολική, γνώση της ιστορίας του ει κοστού αιώνα, των ταραχών που ταλάνι σαν και απογείωσαν κοινωνίες ολόκλη ρες, και με μια επίσης βαθιά, και συνάμα τρυφερότατη, αίσθηση του χιούμορ. Είναι ένας πείσμων ποιητής, καθώς πάντοτε η ματιά του παραμένει σε κάθε του αράδα ποιητική, τα πεςογραφήματά του είναι παρατεταμένα ποιήματα, είναι μπαλάντες και μπλουζ που επεκτείνονται ατέρμονα, γίνονται το σάουντρακ ενός πολυήμερου ξεφαντώματος. Ξεκοκαλίζοντας, μετά την Τελευταία νύ χτα στη Χιλή (μτφρ. Χριστίνα Θεοδωροπούλου, Μεταίχμιο), το Μακρινό αστέρι (μτφρ. Αγγελική Αλεξοπούλου, Καστανιώτης), τις Πουτάνες φόνισσες (μτφρ. Έφη Γιαννοπούλου, Άγρα), τα Τηλεφω νήματα (μτφρ. Έφη Γιαννοπούλου, Αγρα), τους Άγριους ντετέκτιβ (μτφρ. Κώ στας Αθανασίου, Καστανιώτης), σπεύδει ο αναγνώστης που ξέρει από τέρψη, με πάθος και με σκέψη, να χωθεί και να χα θεί, ώστε και πάλι λυτρωτικά να βρεθεί, στις γαίες του 2666 (μτφρ. Κριτών Ηλιόπουλος, Άγρα). Θα καταπιαστούμε με την έκταση και την έκσταση του συνταρακτικού αυτού πεντάπτυχου μυθιστορήματος, όπου συναν τάμε κάθε τόσο φράσεις παλλόμενες από πίκρα και πόνο, από πάθος και πόθο, από την ποίηση της περιπέτειας και την περι πέτεια της ποίησης. Φράσεις σαν κι αυτή: «Οι εικονίζόμενοι παρατηρούσαν με την

αθωότητα των νεκρών, οι οποίοι δεν νοι άζονται πια αν τους παρατηρούν» (σ. 46). Σαν ετούτη: «Λένε τσίου τσίου, γαβ γαβ. Νιάου νιάου, γιατί είναι ανίκανοι να φαν ταστούν ένα ζώο κολοσσιαίων διαστά σεων ή την απουσία αυτού του ζώου» (σ. 169). Ή την άλλη: «Ο ουρανός, το σού ρουπο, έμοιαζε σαν σαρκοφάγο λου λούδι» (σ. 179). Μέχρι τότε, και αφού ευχηθούμε αίσιον και ευτυχές το 2012, έχουμε την ελπίδα ότι, όσο κι αν μας τριβελίζουν οι άγριες ημέρες και καταστάσεις γύρω μας, λαμ πρύνεται ο κόσμος του βιβλίου και έχουν πλούσιο υλικό προς δημιουργική καταβρόχθιση οι φίλοι του διαβάσματος. Το 26 6 6 είναι η λοκομοτίβα που φέρνει τα χέως και δυναμικά κοντά μας μεγάλα και σπουδαία μυθιστορήματα. Μαζί με το magnum opus του Μπολάνιο, πυργώνεται στο γραφείο ή στο κομοδίνο μια γερή πα ρέα που το βλέμμα την περιβάλλει με θάμβος και θάλπος, με αδημονία: Το μεγαλό πνοο εγχείρημα του Ροζέ Μαρτέν ντυ Γκαρ (1881-1958) Οι Τιμπώ (λεπταίσθητη μετάφραση ακρίβειας από τον Γ. Νίκα,

Εστία), όπου παρακολουθούμε, μέσα από την μυθιστορηματική ανάπλαση, την ιστο ρία της Γαλλίας από την αυγή του εικο στού αιώνα έως το ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου -ακόμα μία φιλό δοξη αρχαιολογία της γνώ σης όσων έμελλε να χαράξουν ανεξίτηλα τις λέξεις «φόβος», «τρέλα», «μακελειό» στο πετσί των καιρών μας. Το ταραχώδες έπος Α δελφ οί Καραμάζοφ (διαπρέπει και πάλι η μεταφράστρια Ελένη Μπακοπούλου, Ίνδικτος) του Φιόντορ Ντοστογιέφσκι (18211881), «το πλουσιότερο σε διανοήματα και σημαντικότερο από φιλοσοφικής απόψεως», όπως ορθά τονίζει ο Μανώλης Βελιτζανίδης. Κι ακόμα, ο τόμος Αμερικα νική λήθη με οχτώ εκτεταμένα διηγήματα του σπουδαίου Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας (1962-2008) που μετέφρασε δεξιοτεχνικά ο Γιάννος Πολυκανδριώτης και κόσμησε με ένα αξιέπαινο επίμετρο ο Λευτέρης Καλοσπύρος (Κέδρος). Οι βιβλιόφιλοι έχουν πολύτιμους λόγους να χαμογελάνε πλατιά. Ευχές! Μαρούσι, 19 Δεκεμβρίου 2011

ΠΕΤΡΟΣ

ΜΑΡΚΑΡΗΣ

Περαίωση Τ ι θ α κ ά ν α μ ε ό λ ο ι ε μ ε ίς , π ο υ σ η κ ώ ν ο υ μ ε κ α θ η μ ε ρ ιν ά τ ο φ ο ρ τ ίο τ η ς κ ρ ίσ η ς , α ν κ ά π ο ιο ς π ο υ υ π ο γ ρ ά φ ε ι σ α ν « ε θ ν ι κ ό ς φ ο ρ ο ε ισ π ρ ά κ τ ο ρ α ς » ά ρ χ ι ζ ε ν α σ κ ο τ ώ ν ε ι φ ο ρ ο φ υ γ ά δ ε ς , γ ια να γ ε μ ίσ ε ι τ α τ α μ ε ία το υ κ ρ ά τ ο υ ς;

- JH

Π ώ ς θ α α ν τ ιδ ρ ο ύ σ α μ ε ; Η Π ε ρ α ί ω σ η ε ίν α ι τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α τ η ς Τ ρ ιλ ο γ ία ς τ η ς Κ ρ ίσ εω ς το υ Π έτρ ο υ Μ ά ρ κ α ρ η . Κ α ι ε ίν α ι έ ν α μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α « κ ρ ίσ ε ω ς » α ν ά μ ε σ α σ τ ο κ α θ ή κ ο ν κ α ι σ τ η σ υ ν ε ίδ η σ η .

Ε Κ ΔΟ Σ Ε ΙΣ

Γ Α ΒΡΙΗ Λ ΙΔΗ Σ

τηλ. 21 0 3 2 2 8 8 3 9 ,

w w w g a v r i e l i d e s b o o k s gr

ως αναγνώστης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

Στο τέλος, λίγο πριν το τέλος ν και ανέκαθεν φιλευρωπαϊστής, δεν ήμουν, μέχρι πριν από λίγο καιρό, φεντεραλιστής. Ως μαθη τής του Δημήτρη Τσάτσου, πίστευα -και πιστεύω- ότι την πολιτική και αισθητική ομορφιά της ευρωπαϊκής ιδέας κάνει κυ ρίως η «συνεργασία μέσα στη διαφορετι κότητα» και ότι η ευρωπαϊκή ιδιαιτερό τητα του πολλαπλού -και πολλών επιπέ δω ν- συνδέσμου κρατών και λαών θα έχανε αν εγκαταλειπόταν για χάρη του πιο γραμμικού σχήματος της ομοσπον δίας. Τον καιρό που υπηρετούσα στο Ευ ρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η επίσημη ομάδα των φεντεραλιστών, με πρόεδρο έναν εγγλέζο (όλα γίνονται στη ζωή) βραδύ γλωσσο φιλελεύθερο Λόρδο, είχε αρκε τές φορές επιχειρήσει να με προσηλυτί σει. Τους παρακολουθούσα με προσοχή αλλά πάντα αντιστεκόμουν. Τώρα που δεν είμαι πια εκεί, θα προσχωρούσα με τα χίλια. Γιατί, εν τω μεταξύ, συνέβησαν το 2010 και το 2011, χρονιές που άλλαξαν οριστικά, τουλάχιστον για όσους την αγαπάμε, την αντίληψη και τις ανάγκες της Ευρώπης. Ο φεντεραλισμός είναι πια η ιδέα, ίσως η μόνη ιδέα, για να ξεφύγει η Ευρώπη από τον φαύλο κύκλο των «μικρών βημάτων», δηλαδή της αναβολής λύσεων, και να επαναδημιουργήσει τις προϋποθέσεις για την επιβίωσή της: η κρίση έδειξε ότι χω ρίς κοινά όργανα, εργαλεία και πολτικές, τουλάχιστον για τα πιο κρίσιμα θέματα, τα εθνικά αντανακλαστικά των κρατώνμελών και οι εγγενείς αδυναμίες των κοι νοτικών θεσμών θα αποτρέπουν την

κοινή πορεία. Και παρόλο που αυτή δεν είναι μια καινούργια ιδέα, πρέπει να τη δούμε με καινούργιο μάτι: η συζήτηση για «Ενωμένες Πολιτείες της Ευρώπης» έπαψε να είναι παραληρηματική ή εντε λώς φανταστική τη χρονιά που πέρασε. Για να αντιληφθεί κανείς το δρόμο που διανύθηκε σε μικρό χρόνο, πρέπει να ανατρέξει σε κείμενα που εγκαίρως έδει χναν το δρόμο. Κι επειδή δεν έχει πολύ νόημα να ανατρέξουμε στον Ουγκώ, τον Τσώρτσιλ και τον Μονέ, στον αστερισμό των οποίων ρητά εγγράφεται, ή να βρούμε τις εκθέσεις Φουσέ (1961), Τίντεμανς (1975), Σπινέλι (1984), που πρότειναν άλλες Ενωμένες Πολιτείες για άλλες εποχές, η χρονιά που τελειώνει μπορεί κάλλιστα να είναι αυτή στην οποία θα πρέπει να ανακαλύψουμε εκ νέου και να σκεφτούμε σοβαρά τις Ηνωμένες Πολι τείες του Γκι Φερχόσφσταντ. Το 2006, την επαύριο των χαμένων για το Ευρωσύνταγμα δημοψηφισμάτων στη Γαλλία και την Ολλανδία, ο τότε βέλγος πρωθυπουργός και νυν επικεφαλής της ομάδας των Φιλελεύθερων στο Ευρω παϊκό Κοινοβούλιο είχε γράψει ένα μικρό βιβλίο 75 σελίδων (ο ίδιος το ονομάζει «μανιφέστο»), απευθείας στα αγγλικά (στη ζωή όλα υπομένονται), στο οποίο μι λούσε για την κρίση πριν την κρίση και για τους τομείς στους οποίους ήταν (και είναι ακόμα περισσότερο) αναγκαίο να αναληφθεί δράση σε επίπεδο ευρωπαϊκής «πολιτείας»: κοινωνική και οικονομική «διακυβέρνηση», κοινή πολιτική έρευνας και ανάπτυξης, κοινό πεδίο δικαιοσύνης

και ασφάλειας, δημιουργία ευρωπαϊκής διπλωματίας και στρατού. Η Συνθήκη της Λισαβώνας, η οποία τέθηκε σε εφαρμογή τρία χρόνια μετά την έκδοση του βιβλίου, υποτίθεται ότι «απάντησε» και πάντως έλαβε υπόψη αυτές τις προκλήσεις: μί λησε, απλώς, για «οικονομική διακυβέρ νηση», ενέταξε την έρευνα και την ανά πτυξη στις κοινές πολιτικές, προέβλεψε νέο χώρο δικαιοσύνης και ασφάλειας με ειδικούς κανόνες, δημιούργησε θέση «υπουργού Εξωτερικών» της Ένωσης και ενιαίας διπλωματικής υπηρεσίας, έδωσε δυνατότητα για εμβάθυνση της κοινής αμυντικής πολιτικής. Το αποτέλε σμα είναι γνωστό: η Ένωση είναι πιο αδύ ναμη από ποτέ, οι «κοινές» πολιτικές πα

ραμένουν απόλυτα εξαρτημένες από τον εθνικό περίγυρο, οι αρχηγοί κρατών και οι «ιδιαιτερότητές» τους επηρεάζουν και αποφασίζουν για τα πάντα. Η συνταγή Φερχόφσταντ έχει τα πλεονε κτήματα και τα μεινοκτήματα της μεγά λης απλότητας: μιλάει για τη μεταβίβαση κυριαρχίας, για τη συνύπαρξη ενός (πραγ ματικού) ευρωπαϊκού πυρήνα κρατών γύρω από το κοινό νόμισμα με μια «συ νομοσπονδία» (εκτός ευρώ) κρατών, για νέα χρηματοδότηση της Ένωσης και για άλλου είδους σχέση (νομιμοποιημένη μέσα από ένα πανευρωπαϊκό δημοψήφι σμα) με τους πολίτες, σαν να ήταν τα πιο απλά πράγματα. Δεν είναι. Γι’ αυτό πρέπει να τα προσπαθήσουμε.·

Μ ΑΡΚΟΣ Μ\ΡΚΟΤ \lt>ΚΟν ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΥΡΟ ΛΛΧΟε I

^ I Ρ

ΜΑΡΚΟΣΜΕΣΚΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΑΥΡΟ ΔΑΣΟΣ II

Μ ΕΣΚΟΣ

Ποιήματα Σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ικ ή έκ δοσ η

Ε Κ ΔΟ ΣΕ ΙΣ

ΓΑ Β Ρ ΙΗ Λ ΙΔ Ή Σ

ιλ. 2 1 0 3 2 2 8 8 3 9 ,

i e l i d e s b o o k s .j

για τα παιδιά

ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Γράφοντας για νέους και για τους νέους,*. νεανική ηλικία έχει πολλές επιμέρους περιόδους, καθεμιά με τα δικά της χαρακτηριστικά: των κοριτσιών που είναι πιο ώριμα, των αγοριών που καθυστερούν λίγο σε σχέση με τα κο ρίτσια, τους νέους ενηλίκους που πλη σιάζουν στους μεγάλους... άρα τι θα πει εφηβικό μυθιστόρημα και για ποιους ακριβώς; Εφηβικά είναι τα βιβλία που ασχολούνται με προβλήματα και τους προβληματισμούς της όποιας εφηβικής ηλικίας και έχουν ήρωες εφήβους, όπως τα Στη διαπασών (Παηαθεοδώρου, Καστανιώτης) και Ύαινες (Μανδηλαράς, Πατάκης); Ή μήπως είναι η δική μας ματιά και η προσπάθεια ερμηνείας καταστά σεων που αφορούν τους εφήβους; Ακραία δείγματα το Α ς μιλήσουμε για τον Κέβιν (Αάιονελ Σράιβερ, Μεταίχμιο) όπου μέσα από την αφήγηση της μητέρας δια γράφεται η προσωπικότητα του νεαρού δολοφόνου, και το πρόσφατο, Άγρια παι διά (Στίβεν Κέλμαν, Μεταίχμιο) που εικο νογραφεί πιστά τη νεανική ηαραβατικότητα η οποία ενδημεί στις μεγαλουηόλεις και ταρακουνάει την κοινωνική τάξη; Μπορούν οι έφηβοι να διαβάσουν τα δύο παραπάνω μυθιστορήματα; Πόσο βαθιά μπορεί να μπει ο συγγραφέας; Ποια πλευρά να ηιάσει; Μόνο ό,τι έχει σχέση με κοινωνικά θέματα ή μπορεί να αφεθεί και να γράψει ευχάριστες καθημερινές ιστο ρίες; Ακόυσα μια εκπαιδευτικό να λέει σε ένα σεμινάριο για τη λογοτεχνία στο σχολείο: «Στην τάξη μου, Β' Γυμνασίου, με ρώτη

δ 28

σαν γιατί όλα τα βιβλία που προτείνω εί ναι τόσο θλιβερά. Δεν βρήκα όμως κάτι πειστικό να τους απαντήσω!» Ας διαβάσουμε τι προτείνουν οι δημιουρ γοί, εάν απαντούν και πώς στο ερώτημα. Ο κοινωνικά ευαίσθητος Μόνος Κοντο λέων απαντά γράφοντας ανθρώπινα για τα δύσκολα της ζωής -θυμηθείτε το Μια ιστορία του Φιοντόρ για τους οικονομι κούς μετανάστες. Στο Δ ε μ ε λένε Ρεγγίνα... Ά λεχ μ ε Λένε γράφει για τη σε ξουαλική εκμετάλλευση των νέων σε μια κοινωνία που αξίες και δικαιώματα έχουν διαρραγεί από τον πόλεμο και οδηγεί σε κανιβαλισμό για την επιβίωση και ευθύνες ασήκωτες για τους ώμους τους. Δύο πα ράλληλες ιστορίες, από την πλευρά του κοριτσιού και του αγοριού, καθρέφτης ο ένας του άλλου, που μπαίνουν στο κύ κλωμα της πορνείας για να μπορέσουν να αντεηεξέλθουν στα νέα δεδομένα που ορίζουν τη ζωή τους σε συνθήκες που τα ξεπερνούν. Η πορεία τους προς την εξα θλίωση κοινή, κορυφώνεται μέσω της επανάληψης των ίδιων λόγων, βλεμμάτων και κινήσεων που παγιδεύουν τα θύματα. Ακραίες καταστάσεις, οπωσδήποτε υπαρ κτές και το παιχνίδι χαμένο! Αρκεί μια βόλτα στο κέντρο της Αθήνας, πολύ κοντά μας. Ο Κοντολέων είναι από τους συγγραφείς που σπάνια έχουν ψυχογρα φήσει με τόση ευαισθησία και αποχρώ σεις τους χαρακτήρες των ηρώων σε μυ θιστόρημα για εφήβους. Το στυλ της Τζάκλιν Ουίλσον είναι εντε λώς διαφορετικό, όπως στο μυθιστόρημα

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Το φιλί. Αν κάτι χαρακτηρίζει τα έργα της, είναι η ελαφράδα με την οποία προσεγγίζει τα θέματά της, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι είναι ο εύκολος τρόπος για να μιλήσεις για την ομοφυλοφιλία, θέμα του συγκεκριμένου μυθιστορή ματος. Εδώ όλα συμβαίνουν στο περι βάλλον μιας «κανονικής» ζωής: μια υποστηρικτική οικογένεια, οι παρέες, το σχολείο και τα περί αυτού. Η Σύλβι και ο Καρλ λένε πως είναι φίλοι για πάντα και σκέφτονται να φτιάξουν μαζί το μέλλον τους. Έτσι νομίζουν τα παι διά κι όλοι οι υπόλοιποι. Η ανακάλυψη της διαφορετικής σεξουαλικής επιλο γής του αγοριού αλλάζει τη φύση της σχέσης τους και αναστατώνει τους ήρωες, που τελικά συμφιλιώνονται με την πραγματικότητα, σε μια κοινωνία που ανέχεται τη διαφορετικότητα. Διαβάσαμε το Α ψεγάδιαστη (Sara Shepard, Λιβάνης), best seller στις ΗΠΑ, με τίτλο σειράς Ό μορφες μικρές ψεύτρες. Το ροζ εξώφυλλο δημιουργεί λάθος εντύπωση! Το μυθιστόρημα είναι ένα δραματικό θρίλερ, μια ιστορία μυ στικών και εκβιασμών ανάμεσα σε εφήβους. Πίσω από το λούστρο των κι νητών τελευταίας τεχνολογίας, τις τσάντες Prada, τα σανδάλια MiuMiu και τα κασμιρένια πουλόβερ, και διαβά ζοντας κάτω από τις γραμμές, μπήκαμε σε ένα περιβάλλον τρομακτικής βίας, σε ξεχαρβαλωμένες οικογένειες, στην αγωνία για αποδοχή, σε ανταγωνισμούς και κακίες, στον πυρήνα του χαώδους κόσμου μέσα στο οποίο ζουν τα αμερικανόηουλα του βιβλίου. Τι να προκρίνεις/ηροτείνεις όταν η ανάγνωση πρέπει να ανοίγει τα μυαλά αλλά και να ψυχαγωγεί; ■

ANGELIKI Ε. LAIOU Πανεπιστήμιο Χ άρβαρντ και Ακαδημία Αθηνών

CECILE MORRISSON Εθνικό Κέντρο Επιστημονικής Έ ρευνα ς, Παρίσι

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Μετάφραση Δημ. Κυρίτσης Επιμέλεια Χαρ. Α. Μπάλτας Σχ. 8ο, σελ. 373 με 7 χάρτες, 2 διαγράμματα και 2 πίνακες Μια συνοπτική επισκόπηση της οικονομίας της βυζαντινής αυτοκρατορίας από τον 4ο αιώνα ως την άλωση. Στο ε'ργο εξετάζονται οι βασικοί τομείς της βυζαντινής οικονομίας, γεωργία, εμπόριο, δημογραφία, μεταποίηση και νομισμα τικές εξελίξεις, με έμφαση στον παραγωγικό ρόλο των γαι οκτημόνων, των αργυραμοιβών, των τεχνιτών, και στο ρόλο του κράτους, της πόλης και της επαρχίας. Από το 1960

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δ. Ν. ΙΙΑΗΑΔΗΜΑ Προσφορά στον Πολιτισμό και την Παιδεία Ιπποκράτους 8 · Αθήνα Τ.Κ. 10679 · Τηλ.: 210.36.27318 www.papadimasbooks.gr · info@papadimasbooks.gr

δ:χω ρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

Δ η μ ιτιρ η ςΤ α ν ο ύ δ η ς

Σπασμός τιθάσευση της μορφής -ό σ ο , και εάν, ισχύει πια η παλιο μοδίτικη διάκριση ανάμεσα σε μορφή και περιεχόμενο- δεν εί ναι απλώς ένα από τα μελήματα του συγγραφέα. Η επιλογή της συνιστά την πρώτη, ιδρυτική, χειρονομία για το λογοτεχνικό έργο, το Σημείο Μη δέν απ’ όπου εκκινεί. Πριν από αυτήν (την επιλογή) - η οποία δεν γίνεται προγραμματικά, αλλά τελεί εν προόδω σε όλπ τπ διάρκεια τπς σύνθε σης του έρ γο υ- υπάρχει το πολιτι σμικό χάος, ένα ατάκτως ερριμμένο προ-λογοτεχνικό υλικό. Μετά από αυτήν αρχίζει και μπαίνει τάξη σ’ αυτό το χάος -αρχή τάξης σ’ ένα άναρχο πολιτισμικό σόμπαν. Δεν ξέρω αν είχε στο νου του όλα αυτά ο πρωτοεμφανιζόμενος Δημήτρης Τανούδης, όταν αποφάσιζε να μας προτείνει τη δική του εκδοχή της κοσμογονίας. Δεν ξέρω καν αν η τελική διαμόρφωση της μορφής εί ναι επιγενόμενη απόφαση του συγ γραφέα πάνω σ’ ένα προϋπάρχον υλικό ή αν το υλικό, κατά μία μόνο έννοια αυτοδημιουργούμενο, επι βάλλει αυτό την αρμόδια μορφή. Όπως και να ’χει, το βέβαιο είναι ότι, για τα μέτρα του ίδιου του κειμένου, ο Σπασμός βρήκε την εντελέστερη μορφή του. Πρόκειται για έναν εξοντωτικό με τωπικό μονόλογο, δίχως τη μεσολά βηση φανερού αφηγητή, το προ ηγούμενο του οποίου ανιχνεύεται, νομίζω - σ ε ό,τι αφορά τουλάχιστον

Νεφέλη, 2011 σελ. 124 €9,50

στα καθ’ ημάς- στο Πεθαίνω σα χώρα του Δ. Δημητριάδη και, κάπως λιγότερο, στα έργα του Γ. Χειμωνά. Αντικείμενό του: μια εκδοχή της ανθρωπογονίας- μέσον του: ένας συ νεχούς ροής, απολύτως ρευστός μονόλογος· υλικό του: εξίσου ρευ στό- χώρος όπου κινείται: από τις λατρευτικές, μυητικές τελετές της αρχαιότητας μέχρι τη μεταφυσική και τις παρυφές της ιατρικής και της βιολογίας- χρόνος: το δευτερόλε πτο όπου το σπερματοζωάριο δι εισδύει στο ωάριο για να το γονιμοποιήσει - ή η εξ αυτού προκύπτουσα αιωνιότητα. Εν κατακλείδι: ο συγγραφέας μάς προτείνει ένα πεζογράφημα-αφήγημα που φιλοδοξεί να μας οδηγή σει, με αντίστροφη φορά, στη γέν νηση και, από εκεί, στο καταγωγικό σκοτάδι της ύπαρξης. Και μολονότι στην πορεία αυτή συμπαρασύρει κι άλλες φερτές ύλες, τα καταφέρνει άριστα. Πρόκειται για μια σπάνια, ιδωμένη εκ των ένδον, τερατώδη κύηση, μια λογοτεχνικά διατυπω μένη περιπέτεια στο εσωτερικό του ανθρώπου, ακριβώς δίπλα από τα εντόσθια. Το μόνο ερώτημα που εκκρεμεί είναι τι θα τα κάνει όλα αυτά στο επόμενο βιβλίο του. ■

μοιραίο ραντεβού to us, εκείνο που 0ο tous κάνει να ορίζουν ατη Γη ins Αγάπην Στη ΓΗ ΤΗΣΑΓΑΠΗΣοι lipcuss ίου Βιβλίου Βα δώσουν ιην κορυφαία tous παράοιαση, ιην ποράοιαοη ins zuns tous. Έχουν Βιώοει ιον έρωτα αλλά και ίο pioos, ίο n00os αλλά και ιην αδιαφορία, ίο μιαεμό, ιην οδύνη. Τώρα opcos όλοι είναι απελευθερωμένοι και σοφοί και θα συναντηθούν σε ένα και μόνο συναίσθημα, ιην αγάπη, όπωε οι μεαημβρινοί συναντιούνται σε ένα και μόνο σημείο ins fns. ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΛΙΒΑΝΗ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΑΠΟ ΤΟΝ ΕΚΔΟΤΙΚΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΛΙΒΑΝΗ

συναντήσεις ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ

άββατο βραδύ στην «Τρελή Ρο φων είναι ότι έχουν τις λέξεις αλλά δεν διά», ένα ατμοσφαιρικό μπαράκι έχουν το υλικό. Έχουμε το σημαίνον στην Πάτρα. Έχουμε δοκιμάσει αλλά όχι το σημαινόμενο. Γι’ αυτό η ποί να πάμε στο «Νότο», αλλά παραείναι ηση σε μας είναι πιο καλή, δεν χρειάζε φασαριόζικο για την παρέα που θέλει να ται το υλικό μέρος της λέξης». Ξαναμιλήσει, να σχολιάσει. Κινούμαστε στα γυρνάμε στις απίθανες ιστορίες που μας σοκάκια της πόλης, ο Βασίλης Βασιλι λέει. Θυμήθηκα ότι στην εκπομπή «Το κός φοράει ένα ωραίο -καινούργιο υπο σκοτεινό τρυγόνι» είχε πει ότι στην Αμε θέτω- μαλακό καστόρινο καπέλο. Με ρική είχε συναντήσει τον Χριστοδουλή, το μακρύ παλτό και την πίπα είναι μια έναν ήρωα από το διήγημα του Αλέξαν φιγούρα αλλοτινή ανάμεσα στα παιδιά δρου Παπαδιαμάντη «Ολόγυρα στη λί με τα μαύρα ρούχα και τα στενά μίνι που μνη». «Οι ημερομηνίες δεν βγαίνουν», κυκλοφορούν γύρω του. Λίγες ώρες τον προκαλώ, «αποκλείεται να ήταν ο πριν βραβεύτηκε για το σύνολο του έρ ίδιος». «Πράγματι, μου λέει, όταν παί γου του από τον δήμαρχο της Πάτρας, χτηκε η εκπομπή με πήραν τηλέφωνο στο πλαίσιο της ετήσιας Συνάντησης και μου το ανέφεραν». Σταματάει, γε Πεζογράφων. Διηγείται απίστευτες ιστο λάει... «έτσι είμαστε εμείς οι συγγρα ρίες. «Κάποτε στη χούντα κάποιοι κα φείς, λέμε και καμιά κουβέντα παρα ταγγείλανε μια οικογένεια ως αντιστα πάνω». Μιλάει συνεχώς. Ο μαγαζάτορας σιακούς. Οι αστυνομικοί πάνε για εξα τον αναγνωρίζει και τον ευχαριστεί γιατί κρίβωση. Κτυπάνε την πόρτα: “Ασφά μεγάλωσε με τα έργα του. Τα παιδιά στο λεια, ανοίξτε!” Το ζευγάρι κοιτάει μήπως απέναντι τραπέζι δεν δείχνουν να τους έχει κάτι ενοχοποιητικό και ανακαλύπτει ενδιαφέρει η παρέα μας. Οι μεγαλύτεροι στη βιβλιοθήκη το Ζ. Δεν προλαβαίνουν στην μπάρα τον ξέρουν, κρυφορίχνουν να το κρύψουν και το ρίχνουν μέσα στη ματιές. Είναι χαρούμενος. Κυκλοφο σούπα, μια κακαβιά που έβραζε στο ρούν και πάλι τρία βιβλία του. Το Ζ, με μάτι της κουζίνας. Οι ασφαλίτες κάνουν δώρο το dvd της ομώνυμης ταινίας του έλεγχο, δεν βρίσκουν τίποτα και ενώ Γαβρά, το Η διήγηση του Ιάσονα και ένα ετοιμάζονται να φύγουν τους μυρίζει η βιβλίο με τον Νίκο Παπανδρέου. Λέει σούπα. “Δοκιμάστε”, τους προτρέπουν ιστορίες για τον Ανδρέα, τον Φελίνι, τον οι ιδιοκτήτες. Οι ασφαλίτες νιώθουν Γαβρά, γελάει, ρουφάει τον καπνό του. άσχημα που τους ταλαιπώρησαν και δο Οι ιστορίες του παίζονται στη Ρώμη, το κιμάζουν από ευγένεια. “Ωραία είναι, Παρίσι, τη Νέα Υόρκη, την Αθήνα. Μοι μάλλον έχει πολλά μελανούρια”, απο- άζει να μην ανήκει σε καμία πόλη αλλά φαίνονται. Ήταν το μελάνι από το βι και σε όλες μαζί. Μόνο όταν μιλάει για βλίο», λέει γελώντας ο Βασιλικός. Η την Θάσο και την Καβάλα νιώθεις ότι αι κουβέντα γυρίζει σε αυτά που είπε στην σθάνεται κάτοικος εκείνων των τόπων. ευχαριστήρια ομιλία του για τη σημασία Οι μισοί νυστάζουν. Ο Βασίλης είναι της ελληνικής γλώσσας. «Εχουμε μια απτόητος, θα μας λέει ιστορίες μέχρι να πολύ πλούσια γλώσσα, η έλλειψή μας εί πέσουμε όλοι κάτω. Λίγο πριν τις τέσ ναι ότι δεν έχουμε τα αντίστοιχα προϊ σερις επιστρέφουμε στο ξενοδοχείο. όντα. Για παράδειγμα: όλοι λένε tele Μας υποδέχεται μια γλυκιά, μαλακή νύ phone, αλλά εμείς που έχουμε τη λέξη χτα. «τηλέφωνο» δεν έχουμε την παραγωγή Πάτρα, 10 Δεκεμβρίου 2011 του. Η δυσκολία των ελλήνων πεζογρά-

δισυνέντευξη ΣΤΗ ΧΡΙΣΤ1ΑΝΑ ΜΥΓΔΑΛΗ

Η Έρη Σταυροπούλου μιλάει στο Διαβάζω για την περιπέτεια τπς ανασύ στασης του μέχρι τώρα αγνώστου χειρογράφου τπς Διδώς Σωτηρίου, Τα Παιδιά του Σπάρτακου. Το μυθιστόρημα μόλις κυκλοφόρησε από τις εκ δόσεις Κέδρος.

34 °ι

Τα π α ιδ ιά τ ο υ Σ π ά ρ τ α κ ο υ ·. Κυρία Σταυροπούλου, από τον τίτλο και μόνο του μυθιστορήματος, προκύ πτουν δύο ερωτήματα. Πρώτον, ποιος ο ρόλος του συμβολισμού στο συγκεκριμένο μυθιστόρημα και γενικότερα στο έργο της Διδώς Σωτηρίου και, δεύτερον, πώς προ σεγγίζει η συγγραφέας το θέμα της οικογένειας και γενικότερα της γε νεαλογίας στον τρόπο που συνθέτει την πλοκή των μυθιστορημάτων της; Ο συμβολισμός στα πρώτα έργα της Σωτηρίου, όπως για παράδειγμα στα

Ματωμένα χώματα, δεν είναι, κατά τη γνώμη μου, ορατός. Μπορεί να υπάρ χουν κάποιοι μικροί επιμέρους συμβο λισμοί, αλλά η κυρίαρχη αφηγηματική διάθεση είναι ρεαλιστική. Τους περισ σότερους συμβολισμούς θα τους έβρι σκα στο Κατεδαφιζόμεθα, το οποίο πρέπει να γράφεται περίπου την ίδια εποχή με Τα παιδιά του Σπάρτακου και είναι κι αυτό ελλαδίτικο μυθιστόρημα, όχι μικρασιατικό δηλαδή. Όμως στο Κατεδαφιζόμεθα, σ ε εκείνο το παλιό σπίτι, στο οποίο μένει ο νεαρός ήρωας με τις θείες του, κι όλο σκέφτονται να

το γκρεμίσουν ή όχι, κι αυτός όταν θυ μώνει ονειρεύεται να του βάλει φωτιά και να το κάψει, βρίσκεται ένας πολύ ορατός συμβολισμός. Ότι, δηλαδή, αν δεν γκρεμιστεί αυτό το καταπιεστικό ιδεολογικό πλέγμα που τον βαραίνει οι θείες κι η ιστορία του πατέρα του, η Δεξιά και η Αριστερά- αυτός δεν θα πάει μπροστά, δεν θα μπορέσει να ελευθερωθεί. Τώρα, στα Παιδιά του Σπάρτακου, ο συμβολισμός έγκειται στην ομώνυμη οργάνωση που συστή νει ο ήρωας, ο Νεόφυτος, ενώ από κει και πέρα κινείται κι αυτό σε ρεαλιστική βάση. Αλλά τα παιδιά του Σπάρτακου και η εξέγερσή τους συμβολίζουν τις περιπέτειες των αριστερών στην Ελ λάδα. Θα έλεγα ότι το περισσότερο μοντερνιστικό στη γραφή και με συμ βολισμούς μεγάλους και αναγκαίους για να κατανοήσεις την ιστορία είναι το Κατεδαφίζόμεθα. Τώρα, για την έννοια της γενεαλογίας, θα μπορούσαμε να πούμε ότι σε όλα της τα μυθιστορήματα υπάρχει η οικο γένεια, γι’ αυτό κι εγώ λέω ότι Τα παι διά του Σπάρτακου είναι ένα έργο που μιλάει για μια οικογένεια. Και στο Οι νε κροί περιμένουν και στα Ματωμένα χώ ματα και στο Κατεδαφίζόμεθα, η βάση είναι μία οικογενειακή ιστορία. Την ενδιέφερε πάρα πολύ τι γίνεται μέσα στο χώρο της οικογένειας. Πάρα πολύ στα Ματωμένα χώματα, που το κάθε αδέλφι έχει τη δική του ιστορία, και στο Κατεδαφιζόμεθα, που ο φυλακισμένος θείος του ήρωα θέλει να του πει την οικογε νειακή ιστορία από την άλλη μεριά, τη μεριά της μάνας, και βέβαια υπάρχουν κι άλλες περιφερειακές οικογένειες, τις οποίες συναντάει ο ήρωας. Υπάρχει έν

τονα η έννοια του απογόνου, και τι κά νει απέναντι στους προγόνους του. Ίσως και η δική της οικογενειακή ιστο ρία, που τη δίχαζε ανάμεσα στο σπίτι των πλούσιων θείων της, όπου ζούσε, και εκείνο των γονιών της με τα αδέλ φια της που επισκεπτόταν, να έπαιξαν ρόλο σε αυτή της την επιλογή. Οι περιπέτειες των χειρογρά φων της Σωτηρίου, όπως καταγρά φονται στην εισαγωγή σας, είναι συναρπαστικές. Αλλα μείναν για χρόνια σε τραπεζικές θυρίδες, άλλα τα έκρυβε και τα δούλευε σε εντελώς απρόβλεπτους χώρους, κι άλλα τα έφαγαν τα ποντίκια! Το ίδιο συναρπαστική πρέπει να ήταν και η δική σας περιπέτεια, καθώς αναλάβατε να ανασυστήσετε το συγκεκριμένο χειρόγραφο. Η ιστορία της ανασύστασης αυτού του μυθιστορήματος ήταν, πέρα από τις δυσκολίες, ένα απρόσμενο δώρο, από εκείνα που θεωρούμε συνήθως ότι παίρνουν περισσότερο μελετητές παλαιότερων εποχών, μεσαιωνικών χει ρογράφων, γιατί είναι σχεδόν απίθανο πια να ελπίζουμε ότι ένας κλασικός φι λόλογος θα βρει τα χειρόγραφα και θα μπορέσει να κάνει την ανασύσταση μιας αρχαίας τραγωδίας! Όταν το αρ χείο της Διδώς Σωτηρίου πήγε στο ΕΛΙΑ, μου είχαν δώσει ορισμένα διη γήματα να επιμεληθώ, στα οποία πρόσθεσα και κάποια δημοσιευμένα σε πε ριοδικά, που βρήκα, προκειμένου να εκδοθεί η συλλογή Τυχαίο συναπάντημα και άλλες ιστορίες, το 2004. Μέσα σ’ αυτά υπήρχε ένα κομμάτι από Τα παιδιά του Σπάρτακου. Υπήρχε επί-

δισυνέντευξη

σης μία δημοσίευση στο Δέντρο το 1991, με την ένδειξη «απόσπασμα από ανέκδοτο μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου». Είχαμε δηλαδή εν δείξεις ότι υπήρχε κάπου μέσα στο αρχείο της κάτι μεγαλύτερο, που δεν είχε ποτέ εκδοθεί. Όμως το αρχείο ήταν τεράστιο, και εντελώς ακατά στατο, κι έπρεπε πρώτα να ταξινο μηθεί. Ένα μέρος του υλικού βρέ θηκε στο πατάρι του σπιτιού της. Σταδιακά, καθώς η τακτοποίηση του αρχείου προχωρούσε, βρίσκονταν και άλλες σελίδες, όμως συνέχιζα να θεωρώ το έργο αποσπασματικό. Οταν συγκεντρώθηκαν όλα τα σχε τικά χειρόγραφα (γύρω στα 620) και δύο σημειωματάρια με ποικίλο υλικό, άρχισα τη συστηματική μελέτη τους. Ο Νίκος Μηελογιάννης επιμελήθηκε την ηλεκτρονική μεταγραφή των χει ρογράφων σε συνεννόηση με τις εκ δόσεις Κέδρος, που ανέλαβαν να εκδώσουν αυτό το μυθιστόρημα. Κατό πιν πήρα εγώ τις σελίδες και τις έβαλα σε μία θεματική σειρά. Στη συ νέχεια διαμόρφωσα με βάση το υηάρχον υλικό το κάθε κεφάλαιο, επιλέγοντας την καλύτερη και πλη ρέστερη μορφή, όπου υπήρχαν πε ρισσότερες από μία. Τα κεφάλαια το ποθετήθηκαν σε σειρά με βάση ένα σχετικό σχέδιο της Σωτηρίου και τις εσωτερικές ενδείξεις. Δική μου είναι η προσθήκη της διάταξης των κεφα λαίων σε Α' και Β’ μέρος, Σουφλί Αθήνα. Υπήρχαν πολλές γραφές κάθε κεφαλαίου, άλλες ήταν ολο κληρωμένες και άλλες, οι περισσότε ρες, περιλάμβαναν μόνο την αρχή. Εκεί έπρεπε να αποφασίσω ποια

γραφή θα κρατήσω. Πρόβλημα δημι ουργούσαν και τα ονόματα των παι διών, ιδίως των κοριτσιών, τα οποία τα άλλαζε! Εκεί έπρεπε επίσης να γί νουν επιλογές. Για τα αγόρια ήταν λίγο πιο σίγουρη! Σε πολλά κεφάλαια γράφει την αρχή και δεν γράφει το τέλος καθόλου ή το γράφει πρόχειρα και περιληπτικά. Γιατί νομίζετε ότι το κάνει αυτό; Πιστεύω επειδή το τέλος θα ήταν δυ σάρεστο. Και το τέλος κάθε κεφα λαίου, αλλά και το τέλος του μυθι στορήματος. Έχασε στην πορεία και τις δύο γυναίκες που την τροφοδο τούσαν με υλικό και δεν ολοκλήρωσε το μυθιστόρημα. Θεωρώ ότι αν το είχε ολοκληρώσει θα ήταν το καλύ τερο έργο της, θα ήταν μεγάλο σε έκταση, με πολλές περιπέτειες, ένα σημαντικό θέμα από τη σύγχρονη ελ ληνική ιστορία και κάποιους πολύ εν διαφέροντες χαρακτήρες. Στα σημει ωματάρια, όπου κατέγραφε όσα της έλεγαν θρακιώτισσες πολιτικές κρα τούμενες, έχει καταγράψει λέξεις θρακιώτικες, τραγούδια, στοιχεία για τη σηροτροφία και τις απεργίες των σηροτρόφων, έχει ζωγραφίσει τα θρακιώτικα νυφιάτικα ρούχα -τόσες λεπτομέρειες, Με ποιους τρόπους είναι πα ρούσα η Σωτηρίου στο συγκεκρι μένο μυθιστόρημα; Με ποιους χα ρακτήρες, κατά τη γνώμη σας, ταυτίζεται και με ποιους συνδια λέγεται; Το πρωταγωνιστικό ζευγάρι, ο Νεό

φυτος και η Αλίκη, που είναι γνωστή με το όνομα Δεσποϋλα -γιατί οι δύο πρωταγωνιστές είναι σε συνθήκες παρανομίας και δεν ξέρουν ο ένας το πραγματικό όνομα του άλλου- είναι εμπνευσμένο από την αδελφή της Έλλη Παππά και το Νίκο Μπελογιάννη. Όταν είχα πρωτοβρεί ένα κε φάλαιο, «Το μπλόκο», πίστευα πως αναφέρεται στον πόλεμο, πως δια δραματίζεται στην Καισαριανή και έμπαιναν οι Γερμανοί να κάνουν μπλόκο. Μετά, προς το τέλος της δουλειάς μου, βρήκα τη φράση της αρχής του κεφαλαίου: «αυτή η συ νοικία στα κρόσια Αθήνας και Πει ραιά» και κατάλαβα ότι δεν ήταν η Καισαριανή. Και βέβαια δεν είναι ούτε στον πόλεμο, ούτε καν στον εμ φύλιο, είναι μετά το ’50. Γιατί κάποιοι ήρωες λένε «πήγαμε και στην πρώτη προεκλογική συγκέντρωση της Αρι στερός», υπάρχουν στοιχεία που το ποθετούν τη δράση σαφώς στις αρ χές της δεκαετίας του ’50. Οπότε, ο Νεόφυτος και η Δεσπούλα είναι το ιδανικό αγωνιστικό ζευγάρι της Αρι στερός. Ο Νεόφυτος θέλει βέβαια τα ζητήματα να λυθούν με συνεννόηση, δεν είναι φανατισμένος, ο εμφύλιος έχει ήδη χαθεί και στην Αθήνα η ζωή επανέρχεται σε κανονική μορφή. Αυτή είναι η πρόταση της Σωτηρίου. Τώρα, ανάμεσα στα πρόσωπα υπάρ χει ο πάτερ-φαμίλιας, ο αμόρφωτος και απλός χωρικός, ο κυρ-Ανέστης, που δεν καταλαβαίνει πώς και γιατί έχουν συμβεί όλα αυτά στην οικογένειά του. Θυμίζει λίγο τον πατέρα στη Φωτιά του Χατζή, αλλά δεν είναι τόσο μαχητικός. Στα αθηναϊκά κε

φάλαια, τα πιο ενδιαφέροντα πρό σωπα είναι ο Αλέξανδρος Βελίδης, ένας μηχανικός, που υπό την επιρροή του Νεόφυτου είχε γίνει αριστερός, αλλά που, καθώς παντρεύεται και πλουτίζει, αλλοτριώνεται, φοβάται και αποσύρεται. Σηματοδοτεί όλους τους ανθρώπους που, ενώ ήταν αρι στεροί ένα διάστημα, εξελίχτηκαν διαφορετικά, και προσπαθεί να βρει δικαιολογία για τον εαυτό του. Μάλι στα στο τέλος, στην προσπάθειά του να σώσει τον Νεόφυτο, τον ρίχνει άθελά του στο στόμα του λύκου και στα νύχια της Ρένας Ρενιέρη. Πάρα πολύ μ’ αρέσει και το πρόσωπο του καθηγητή, του Αριστοτέλη Λεμπέση, που εμφανίζεται και σε άλλα της έργα. Είναι ένας πολύ μαλακός χα ρακτήρας, πολύ ευγενής, που παρα χωρεί όλα του τα δικαιώματα στους άλλους και κρατάει μόνο τις υποχρε ώσεις, πρόσωπο που νομίζω ότι το έχει εμπνευστεί από τον άντρα της, που ήταν πολύ καλός, αγαθός, ευγε νικός και τρυφερός άνθρωπος. Ένα αστείο με αυτόν το χαρακτήρα, είναι το όνομα της κόρης του, Κάτια Λεμ πέση. Ο άντρας της Σωτηρίου δίδα σκε στη Σχολή Αηδονοπούλου. Οταν θέλησε να βρει η Σωτηρίου ένα αθη ναϊκό όνομα για μια ηρωίδα, φυλλο μέτρησε, φαίνεται, τον κατάλογο με τις μαθήτριες του άντρα της, στον οποίο εκείνος σημείωνε και τα χαϊ δευτικά τους, για να ξέρει πώς να τις φωνάζει, και βρήκε το όνομα Κάτια Λεμπέση! Και, πώς τα έφερε η ζωή, τόσα χρόνια αργότερα, η ίδια η Κάτια Λεμπέση εκδίδει το μυθιστόρημα της Διδώς Σωτηρίου! Και βέβαια

Διδώ Σωτηρίου Τα παιδιά του Σπάρτακου Πρόλογος-Επιμέλεια: Έρη Σταυροπούλου Κέδρος. 2011 σελ. 304, € 15

δ:συνέντευξη

υπάρχει και ο χαρακτήρας του δά σκαλου, που είναι ο Πλουμπίδπς. Το τέλος του βέβαια δεν αναφέρεται, αλλά τα άλλα στοιχεία, π μοναχική ζωή του καθοδπγπτή και τα προβλή ματα υγείας, παραπέμπουν στον Πλουμπίδη. Μου έκανε τρομερή εντύπωση αυτό που διάβασα στο εισαγω γικό σας σημείωμα, ότι δηλαδή η Σωτηρίου έχει πολλές γραφές, πολύ διαφορετικές μεταξύ τους, για τα περισσότερα εναρκτήρια επεισόδια κάθε κεφαλαίου του βι βλίου, ενώ δυσκολεύεται να ολο κληρώσει τις τελικές τους σκηνές. Εν μέρει, το αποδίδετε αυτό στην αδυναμία της να μιλήσει για το τραύμα του εμφυλίου και εν μέρει το ερμηνεύετε ως μία στάση της τέχνης που παραπέμπει στην αναγκαστική σιωπή μετά το Ολο καύτωμα. Θέλετε να μου πείτε πε ρισσότερα γι’ αυτό; Όπως σας είπα, στα περισσότερα κε φάλαια θα έπρεπε να φτάνει σε θά νατο, κι αυτούς τους θανάτους δεν τους περιγράφει, παρά μόνο περιλη πτικά, όπως τη δίκη του ζευγαριού ή την τύχη του δασκάλου ή την περι πέτεια μίας φυλακισμένης κόρης που στο σχέδιό της λέει πώς σκοτώνεται. Ίσως επειδή αυτούς τους χαρακτήρες τους είχε πλάσει με βάση υπαρκτά πρόσωπα, να μην ήθελε ή να μην άντεχε να γράψει γι’ αυτούς τους θανά τους, την πονούσε και την ίδια πιθα νότατα. Από την άλλη, βέβαια, κά ποια πράγματα που λέω, με βάση και τη φράση του Αντόρνο ότι «το να

γράψεις μετά το Ολοκαύτωμα έστω και ένα ποίημα είναι βαρβαρότητα», τα λέω περισσότερο και για τη δική μας δεκτικότητα, δηλαδή των ανα γνωστών. Έτσι δηλαδή, με το ανοιχτό τέλος, με κάποια ασάφεια ως προς την τύχη κάποιων ηρώων, αυτοί οι χα ρακτήρες δεν πεθαίνουν για μας, αλλά μοιάζουν να χάνονται μέσα στο πλή θος, και να έχουν στη συνέχεια μία δική τους ζωή. Αυτό ίσως να είναι ανακουφιστικό και για την ίδια και για τον αναγνώστη, όπως το αντιμετωπί ζει και η αφηγήτρια συγγραφέας στην Εξιλέωση του Ίαν Μακ Γιούαν. Ωστόσο, τι τεχνική ήθελε να χρησι μοποιήσει, τι ανθρώπινη αντοχή είχε, τι ιδεολογική θέση ήθελε να πάρει η συγγραφέας, δεν το ξέρουμε. Εγώ θέ λησα να αντιπαραθέσω την πραγματι κότητα, ότι δηλαδή δεν ολοκλήρωσε ορισμένα κεφάλαια, με την ικανότητα του σύγχρονου αναγνώστη να δεχτεί αυτήν την αποσπασματικότητα, που δεν είναι και τόσο μεγάλη τελικά. Εί μαστε δηλαδή, οι σύγχρονοι αναγνώ στες, πιο εκπαιδευμένοι, είτε στο να συμπληρώσουμε ό,τι λείπει και να κα ταλήγουμε εμείς σε κάποιο τέλος είτε να αποδεχτούμε ότι δεν υπάρχει τέ λος. Τη δουλειά που κάνατε την αφιερώνετε στους φοιτητές σας, κι αυτό είναι πολύ συγκινητικό. Ήθελα να σας ρωτήσω αν τη δια βάζουν με όρεξη τη Σωτηρίου οι νέοι άνθρωποι στο πανεπιστή μιο, αν αισθάνονται ότι αυτό που έχει να τους πει τους αφορά σή μερα.

Οι φοιτητές την ξέρουν οπωσδή ποτε, που σημαίνει ότι την έχουν διαβάσει, ίσως στο σχολείο, ίσως μόνο τα Ματωμένα χώματα. Το Κατεδαφίζόμεθα, που είναι το έργο της που αναφέρεται κατεξοχήν σε νέ ους, είναι εκείνο που ξέρουν λιγό τερο, αλλά έχω παρατηρήσει, επι χειρώντας να διδάξω και άλλα έργα με νεανικά θέματα, όπως την Ερόικα του Κοσμά Πολίτη, ότι δεν τα πολυξέρουν. Ξέρουν βέβαια καλά τη Ζωρζ Σαρή, που γράφει εφηβικά μυ θιστορήματα, αλλά ίσως δεν τους συγκινούν όλα τα έργα που αφο ρούν τη νεότητα. Τώρα που η εποχή των χειρο γράφων παρέρχεται, πώς φαντά ζεστε ένα ανάλογο εγχείρημα για τον μελλοντικό φιλόλογο; Νομίζω πως δεν θα υπάρχουν στο μέλλον τέτοιες ευκαιρίες για τον φι λόλογο. Αν κάποιος γράφει στον υπολογιστή, ενδέχεται να μην έχει καμία προηγούμενη γραφή, αν δου λεύει πάντα στο ίδιο αρχείο, σώζει μόνο την τελική εκδοχή του κειμέ νου, η οποία και δημοσιεύεται. Γιατί, κι αν υποθέσουμε ακόμα ότι σώ ζον ται κάποιες πρώτες γραφές ή κάποια αποσπάσματα έργων σε ηλεκτρο νική μορφή στον υπολογιστή κά ποιου συγγραφέα, σε μία δεκαετία δεν θα μπορούμε να ανοίξουμε αυ τούς τους υπολογιστές με τα παλιά προγράμματα. Ας πούμε, είχα ακού σει ότι ο Φραγκιάς, με τον οποίο έχω ασχοληθεί, είχε στον υπολογιστή του υλικό, αλλά αν το βρήκε κανείς, αν το έσωσε, δεν ξέρω...

Πολύ απογοητευτικό είναι αυτό. Δεν θα έχουμε δηλαδή άλλες πε ριπέτειες; Δεν θα έχουμε άλλες περιπέτειες χει ρογράφων και επιμελητών. Κι εγώ σκέ φτομαι πάντα εκείνη την ωραία νου βέλα του Χένρυ Τζέιμς, Τα χαρτιά του Άσπερν, με τον άντρα που πηγαίνει στη Βενετία και βρίσκει δύο ηλικιωμέ νες γυναίκες, εκ των οποίων η μία έχει αλληλογραφία με ένα διάσημο συγ γραφέα κι αυτός τη θέλει, και για να την πάρει του υποδεικνύεται ότι ίσως θα πρέπει να παντρευτεί τη νεότερη. Η ηλεκτρονική μας αλληλο γραφία θα υπάρχει, και τα blogs, στα οποία οι συγγραφείς διοχε τεύουν υλικό που δεν περνάει στις έντυπες μορφές των κειμένων τους. Πράγματι, αυτό είναι σωστό και είναι μια άλλη μορφή επικοινωνίας του συγγραφέα με τους αναγνώστες του. Όταν δεν ξέραμε αν υπάρχει τέλος στα Παιδιά του Σπάρτακου, είχα σκεφτεί να κάνουμε ένα διαγωνισμό στο Ίντερνετ για το καλύτερο τέλος! Το τέλος του μυθιστορήματος είναι ανοιχτό; Ναι, και έβαλα στο τέλος ένα κομμάτι που βρήκα με τίτλο «Μιλάει η Βασι λιά), σήμερα». Τα όσα λέει η ηρωίδα με ήρεμο ύφος μάς δείχνουν ότι αυ τοί οι αντιπροσωπευτικοί χαρακτή ρες, όσοι επέζησαν τουλάχιστον, παρά τα όσα πέρασαν, κατόρθωσαν να σταθούν όρθιοι. Σας ευχαριστώ πολύ για όλα! ■

δ : συνέντευξη ΣΤΟΝ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟ ΙΝΤΖΕΜΠΕΛΗ

ΑλαίνντεΜπσΐΌν «Η άφιξη σε ένα αεροδρόμιο είναι πάντα μια περίπλοκη, ενδιαφέρουσα στιγμή» Ο Αλαίν ντε Μποτόν είναι ένας φιλόσοφος του καιρού μας, του εφήμερου και του τυχαίου. Έγινε γνωστός για τα εκλαϊκευμένα βιβλία του για την εργασία, την ευτυχία, την καθημερινότητα της ζωής μας. Γεννήθηκε στη Ζυρίχη και μεγάλωσε στην Ελβετία και την Αγγλία. Το πρώτο του βιβλίο, Π ώ ς ο Π ρ ο υ σ τ μ π ο ρ εί να α λλά ξει τη ζωή σου, πρωτοεκδόθηκε το 1997 και ήταν μια παγκόσμια επιτυχία. Με την περάτωση του Επιβατικού Σταθμού 5, της νέας υπερσύγχρονης πτέρυγας του αεροδρομίου του Χίθροου στο Λονδίνο, προτάθηκε στον συγγραφέα από την εταιρεία που δια χειρίζεται το αεροδρόμιο να διαμείνει μια εβδομάδα μέσα στις εγ καταστάσεις του και να καταγράφει όσα βλέπει και αισθάνεται. Το βιβλίο με τις εμπειρίες του στο αεροδρόμιο, με τίτλο Μια β δ ο μάδα στο αερο δ ρ ό μ ιο (εκδόσεις Πατάκη), ήταν η αφορμή για τη συνέντευξη που ακολουθεί.

Φτάνοντας μετά την προσγεί ωση του αεροπλάνου στο αερο δρόμιο του Χίθροου, νομίζεις πως ανοίγεις την πόρτα ενός σύγχρο νου κόσμου. Αφήνουμε τη ρομαν τική διάθεση και γνωρίζουμε την πολυπλοκότητα ενός πολυδαίδα λου συγκροτήματος; Η άφιξη σε ένα αεροδρόμιο είναι πάντα μια περίπλοκη, ενδιαφέρουσα στιγμή. Εν μέρει διότι φτάνουμε πάρα πολύ γρήγορα. Στο παρελθόν χρειαζό ταν χρόνος για να φτάσεις σε έναν προορισμό. Τώρα βρίσκεσαι την Τρίτη στο Ρίο και την Τετάρτη σε κάποια μα κρινή πύλη του νέου επιβατικού σταθ μού στο Χίθροου. Παρά την εξάντληση του ταξιδιώτη, οι αισθήσεις του βρί σκονται σε εγρήγορση, καταγράφον τας τα πάντα -τ ο φως, τη σηματοδό τηση, το χρώμα των δερμάτων, τους μεταλλικούς ήχους, τις διαφημίσειςτόσο έντονα λες κι είναι υπό την επή ρεια ναρκωτικών ή νεογέννητο ή ο Τολστόι. Τα αεροδρόμια, μέσα στην όλη φασαρία, το ενδιαφέρον και την ομορφιά τους, γιατί αποτελούν τα μοντέρνα κέντρα του πολιτισμού μας; Διότι εδώ είναι που θα πρέπει να έρθει κανείς για να ανακαλύψει, σε συγκε κριμένη μορφή, όλα τα θέματα της σύγχρονης εποχής που, διαφορετικά, τα βρίσκει μόνο σε αφηρημένη μορφή στα ΜΜΕ. Εδώ βλέπεις την παγκο σμιοποίηση, την περιβαλλοντική κα ταστροφή, τον άκρατο καταναλωτι σμό, τις διαλυμένες οικογένειες, το σύγχρονο μεγαλείο σ ε δράση.

Οι κόσμοι του εμπορίου και της τέχνης συχνά έχουν αποδειχθεί αταίριαστο ζευγάρι. Με ποιο τρόπο η λογοτεχνία εμπνέει μια επιχεί ρηση; Οι επιχειρήσεις είναι, γενικά, άκρως μυστικοπαθείς. Δεν τους αρέσει να τις περιτριγυρίζουν συγγραφείς, διότι φ ο βούνται μήπως παρατηρήσουν κάποιο σκάνδαλο και ηροσελκύσουν αρνητική δημοσιότητα. Οι συγγραφείς όμως εί ναι πολύτιμοι μάρτυρες των εξελίξεων στον σύγχρονο κόσμο. Τους χρειαζό μαστε στα αεροδρόμια, αλλά ίσως επί σης και στα νοσοκομεία, στις τράπε ζες, στα σουπερμάρκετ, στα σχολεία κ.ο.κ. Θα πρέπει να προσέχουμε ώστε η αναφορά στη συναισθηματική ζωή να μην είναι η μοναδική επιλογή που τους αφήνουμε. Παρατηρώντας τους επιβάτες που διέρχονται από τους διαδρό μους του αεροδρομίου βλέπουμε ότι άλλοι κουβαλούν πολλές απο σκευές και άλλοι ελάχιστες. Αυτή η επιλογή έχει κάποια σχέση με το κοινωνικό στάτους των επιβατών ή εκτιμάτε ότι είναι τυχαία; Τις παλιότερες εποχές, θα φανταζόταν κανείς ότι αυτοί που κουβαλούσαν τις περισσότερες αποσκευές ήταν και οι πλουσιότεροι. Αν όμως πας σε ένα αε ροδρόμιο σήμερα, η εξίσωση έχει αντιστραφεί. Οι εύποροι ταξιδεύουν με λίγες αποσκευές. Έχουν την οικονο μική δυνατότητα να αγοράσουν κάτι που θα χρειαστούν σε οποιοδήποτε μέ ρος, έχουν πολλά σπίτια σε διαφορε τικά μέρη και δεν θέλουν να περιμέ νουν για να παραλάβουν τις αηο-

δ : συνέντευξη

σκευές τους. Από την άλλη, οι φτω χότεροι είναι εκείνοι που κουβαλούν ένα σωρό πράγματα, φέρνοντας συ χνά στην οικογένειά τους από το εξωτερικό καταναλωτικά αγαθά που δεν υπάρχουν στη χώρα τους.

Αλα ίν ντε Μποτόν Μια βδομάδα στο αεροδρόμιο Πατάκης, 2011 σελ. 147, € 9

Πολλές φορές που έχουμε κα θυστέρηση στην πτήση νιώθουμε μια ευχαρίστηση, γιατί μας δίνε ται η δυνατότητα να διερευνήσουμε πολλά μέρη του αεροδρο μίου. Αυτή η επιλογή αποτελεί απλώς μια ευχαρίστηση ή είναι μία ευκαιρία να κάνουμε «shop ping therapy»; Ίσως και μόνο το να παρακολουθείς είναι ευχάριστο -χωρίς να αγοράσεις κάτι. Τα αεροδρόμια είναι εξαιρετικά μέρη για να παρακολουθείς τον κό σμο χωρίς να κινδυνεύεις να αντιληφθούν ότι τους «κατασκοπεύεις». Εί ναι μέρη όπου η υψηλή τεχνολογία συναντά την καταναλωτική κουλ τούρα -ό πο υ νιώθουμε την παρουσία του τεράστιου συλλογικού νου του σύγχρονου κόσμου. Αρκετά συχνά βρισκόμαστε σε περιβάλλοντα που δεν έχουν αλλάξει πολύ από τον 19ο αιώνα και, ξαφνικά, στο αεροδρόμιο βλέπουμε τις υποσχέσεις της σύγ χρονης εποχής: την υπόσχεση για τα χύτητα, για μεταμόρφωση, την κό λαση της γραφειοκρατίας και την εφιαλτική απώλεια της ατομικότητας. Είναι ένα μίγμα τρόμου και ομορφιάς, το οποίο, ως καλλιτέχνης, μπορεί κα νείς να το εκθειάσει ή να το θρηνήσει. Από τις ωραίες στιγμές είναι οι εικόνες του αποχαιρετισμού. Οι

αγκαλιές, τα φιλιά αποτελούν έκ φραση ή είναι μια δόση αγάπης σε έναν κόσμο που είναι σκληρός και δύσκολος. Μήπως όμως το τα ξίδι δημιουργεί την αίσθηση του φόβου ή της απώλειας; Ναι, ασυναίσθητα γνωρίζουμε όλοι μας ότι βάζουμε σε πειρασμό τους θεούς, ότι ανεβαίνουμε στους ουρα νούς, όπου βρίσκεται το σπίτι τους και ότι μπορεί να χαλάσει μια μηχανή ή να σπάσει ένα φτερό και με απί στευτη ευκολία να τυλιχτούμε στις φλόγες. Δεν μιλάμε γι’ αυτό, αλλά εί ναι αδύνατο για το μυαλό να μην έχει αυτή τη σκέψη κάπου μέσα στις νευρωνικές διεργασίες του. Γι’ αυτό αγο ράζουμε διάφορα πράγματα στα αε ροδρόμια -τα αφορολόγητα είναι μια προσπάθεια να δραπετεύσουμε από τη λύπη μας για το πόσο σύντομη και εύθραυστη είναι η ζωή. Σε μια φωτογραφία στο βι βλίο, σας βλέπουμε να κάθεστε σε ένα γραφείο. Αναρωτιέμαι τι κάνετε εκεί. Πώς σας αντιμετώπι σαν οι άλλοι επιβάτες, σας πλη σίασαν, σας ρώτησαν κάτι; Σχεδόν όλοι τους θεωρούσαν ότι ήμουν απλώς κάποιος εργαζόμενος στο αεροδρόμιο, ένας συνηθισμένος υπάλληλος -κι έτσι έρχονταν να τους βοηθήσω στο τσεκ-ιν ή με ρωτούσαν πού είναι οι τουαλέτες. Όπως αντι λαμβάνεστε, ήταν πολύ δύσκολο να προσπαθώ να τους εξηγήσω ότι ήμουν φιλοξενούμενος συγγραφέας, δεδομένου ότι δεν συναντά κανείς και πολλούς τέτοιους χαρακτήρες στα αεροδρόμια. Ωστόσο, μόλις τους

εξηγούσα, ήταν πολύ θερμοί και φιλικοί. Αρκετές φορές μάλιστα μου έλεγαν τις ιστορίες τους με μια πραγματικά συναι σθηματική, εκ βαθέων, ειλικρίνεια. Ο Ντάντλεϋ Μάστερς, που βρι σκόταν στον ίδιο όροφο με εσάς, πέ ρασε τριάντα χρόνια στο αεροδρό μιο γυαλίζοντας παπούτσια. Ακόμη τονίζετε πως, αν ο Μάστερς έγραφε τις εμπειρίες του σε βιβλίο, τότε θα έφτιαχνε το πιο συναρπαστικό αφή γημα. Σε ποιο βαθμό είναι η ζωή πηγή έμπνευσης; Υπάρχει πάρα πολύ υλικό στην καθημε ρινή ζωή. Αυτό που κάνει έναν συγγρα φέα μεγάλο δεν είναι τελικά η ποιότητα του υλικού, αλλά ο τρόπος που το ερ μηνεύει. Γι’ αυτό μερικές φορές συναν τάμε περίεργες καταστάσεις, όπου κά ποιος που έχει δει τα πάντα -όπω ς ένας πρωθυπουργός, για παράδειγμα- να μην μπορεί να γράψει καθόλου καλά, ενώ κάποιος που πέρασε το μεγαλύτερο μέ ρος της ζωής του στο κρεβάτι να γράφει υπέροχα πράγματα. Αναφέρομαι στον Μαρσέλ Προυστ, φυσικά. Σ το αεροπλάνο οι εύποροι κά θονται στην πρώτη θέση, ενώ οι υπό λοιποι στη δεύτερη. Αυτό όμως δεν συνέβαινε και παλαιότερα στα υπε ρωκεάνια; Μήπως η ιστορία επανα λαμβάνεται σε διαφορετικές περιό δους; Ναι, φυσικά, πάντοτε υπήρχαν οι τάξεις. Μας αρέσει να θεωρούμε ότι οι ταξικές διαφορές έχουν εξαφανιστεί κι ότι τώρα ζούμε σε μια δημοκρατία όπου δεν εί μαστε και τόσο διαχωρισμένοι. Το αε ροδρόμιο όμως μας θυμίζει γρήγορα ότι

Απόψε θα χιονίσει, θα το δεις... Ανάμεσα σε λάθη, τύψεις, ενοχές, πάθη και χωρισμούς... Η Ίλια ωριμάζει, ερωτεύεται, πληγώνει και πληγώνεται... Αλλά δεν ξεχνά ποτέ άτι μία καινούργια αρχή κρύβεται σε κάθε γωνία...

δ:συνέντευξη

αυτό είναι μύθος. Η ενδιαφέρουσα λεπτομέρεια είναι τι σημαίνει «τάξη» σήμερα. Σ’ ένα αεροπλάνο, οι πλου σιότεροι επιβάτες πληρώνουν εξω φρενικά ποσά για κάτι που δεν είναι και πιο ευρύχωρο από μια συνηθι σμένη πολυθρόνα. Έχει τη θέληση η κοινωνία να προσφέρει εκείνες τις παροχές που θα δώσουν τη δυνατότητα και στα ασθενέστερα μέλη της να αποκτήσουν ίσες ευκαιρίες στην εκπαίδευση αλλά και στην εργα-

44 ° ι

Ευχαριστίες για τη μετάφραση στον κ. Περικλή Τάγκα, αν. καθηγητή του Τμ. Εφαρμογών Ξένων Γλωσσών στη Διοίκηση και το Εμπόριο, ΤΕΙ Ηπείρου.

Η κοινωνία παραμένει βαθιά διχα σμένη -κι αυτό το βλέπουμε καθαρά στα αεροδρόμια. Την ίδια στιγμή, τα αεροδρόμια μας προσκαλούν να ονει ρευτούμε έναν τέλειο κόσμο κάπου αλλού. Μας βοηθούν να έρθουμε σε επαφή με την ιδέα των εναλλακτικών πραγματικοτήτων -και την έννοια της σχετικότητας. Μας κάνουν να σκεφτόμαστε ότι ακριβώς αυτή τη στιγμή, είτε είναι 10 το πρωί είτε 3 το απόγευμα, κάπου στην άλλη πλευρά της γης συμβαίνουν πολύ διαφορε τικά πράγματα. Έχουν αυτή τη βα σική επίδραση, όπως και τα μέρη στα οποία ταξιδεύουμε: μας ταρακουνούν ώστε να θυμηθούμε ότι ο κόσμος εί ναι πιο παράξενος, συναρπαστικός και ποικιλόμορφος απ’ ό,τι τον φαν ταζόμαστε όταν βρισκόμαστε σε οι κείο περιβάλλον και ότι κινδυνεύουμε από την πλήξη και τη ρουτίνα. Επτά μέρες στο αεροδρόμιο... μοιάζει σαν ταξίδι σε ένα νέο κό

σμο. Και, όπως λέει ο ποιητής Κωνσταντίνος Καβάφης, «...να εύχεσαι να ’ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις». Σ’ εσάς τι πρόσφερε αυτή η εμπειρία; Για μένα ήταν μια ευκαιρία να φύγω από το σπίτι, να εργαστώ με τους αν θρώπους, να γίνω συγγραφέας του κόσμου κι όχι του γραφείου. Την τε λευταία μέρα μου στο αεροδρόμιο, ανησύχησα ότι ίσως και να μην ξα νάβρισκα λόγο πια να βγω από το σπίτι μου. Ένιωσα πόσο δύσκολο εί ναι, πρακτικά και θεωρητικά, να δει κανείς έξω από τα εγχώρια ή τα ιστο ρικά γεγονότα και, κατ’ επέκταση, πόσο οι προσωπικές εμπειρίες ή τα αρχεία εξακολουθούν να περιορί ζουν τη λογοτεχνία. Ονειρεύτηκα κι άλλους πιθανούς προορισμούς για φιλοξενούμενους συγγραφείς σε θε σμικούς χώρους με κεντρικό ρόλο στη σύγχρονη ζωή, όπως οι τράπε ζες, οι πυρηνικοί σταθμοί, οι κυβερ νήσεις, τα γηροκομεία -και μια μορφή γραφής που θα μπορούσε να μεταφέρει στον κόσμο αυτό που συμβαίνει στους χώρους αυτούς, παραμένοντας ωστόσο αμέτοχη, υπο κειμενική και ιδιάζουσα. Στο μυαλό μου έφερα καλοσυνάτους χορηγούς που θα μπορούσαν κι εκείνοι να μου προσφέρουν ένα γραφείο για να γράψω. Σας ευχαριστώ για την ενδια φέρουσα συνέντευξη. Κι εγώ ευχαριστώ για τις ωραίες ερω τήσεις. 1

ΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΜΕ ΤΟΝ

ΣΕΡΛΟΚ ΧΟΛΜΣ

«Μπορεί να μας ε ο Horowitz; A μας ενθουσιάσει; 1 απάντηση είναι ένα εμτραχικό N ail ■G u ardian

)

ΐ &

ίϋ \)

«Ο Horowitz πέτυχε απόλυτα - η οικεία αχρηγηση, τα συμπεράσματα, ενεργός ρόλος τ< Γουάτσον και μ\ περίπλοκη σειρι μυστηρίων που λυθούν., ^οι θα\

re e k ly

A N T H O N Y H O R O W IT Z

ϋ® m

ΠΑΊΧΝΙΔΊίΑΒΧΙΖΕΙ!

Anubis

Κεντρική Διάθεση: Σουλτάνα 17, Αθήνα, Τηλ.: 2 10 3801487, Fax: 210 3841095. e-m ail: orders©compupress.gr

διπρόσωπα

«Σκηνές α πό ένα γάμο»

Λεύτερης Καλοσπύρος

Knopf Canada, 2011 σελ. 416

ο 1993, ο Ντέιβιντ Φόστερ Γουάλας, ο συγγραφέας με τη μεγαλύτερη επιρροή στην αμερικάνικη λογοτεχνία τα τελευ ταία είκοσι χρόνια, και συνάμα το πρόσωπο στο οποίο βασίστηκε ο Τζέφρυ Ευγενίδης για να πλάσει τον Leonard Bankhead του The Mar riage Plot1, δημοσίευσε στο περιο δικό The R e view o f C ontem porary Fiction ένα άρθρο με τίτλο «Ε Unibus Pluram: Television and U.S. Fiction», στο οποίο ακτινογράφησε τις καρκινικές μεταστάσεις της τυμπανιαίας ειρωνείας που ανέβλυςε από κάθε πόρο της αμερικάνικης κοινωνίας και είχε εμποτίσει τόσο τον κινηματογράφο και τα sitcom όσ ο και τα περισσότερα κινήματα της αμερικάνικης λογοτεχνίας, με προεξάρχον το κίνημα του λογοτε χνικού μεταμοντερνισμού, ήδη από τη δεκαετία του ’60. Ο Γουάλας έκλεισε τότε το άρθρο του με μια πρόβλεψη εν είδει ευχής, που στο τέλος της επόμ ενη ς δεκαετίας έμελλε να αποδειχθεί προφητική: οι αυθεντικοί επαναστάτες λογοτέχνες από εδώ και στο εξής θα ήταν εκεί νοι που θα επέλεγαν τη μοναχική οδό της απόρριψης του κατεστημέ νου μεταμοντερνισμού, θα καθάρι ζαν τα κείμενά τους από τις ασυγ κράτητες ειρωνικές εκκρίσεις και, έχοντας αποτινάξει από πάνω τους

το βάρος του ψυχαναγκασμού για πρωτοπόρες δημιουργίες, θα άνοι γαν χώρους στα μυθιστορήματά τους για ηθικά σκεπτόμενους ήρωες με γόνιμες κοινωνικοπολιτικές ανα ζητήσεις. Εννιά χρόνια μετά τη συντριπτική επιτυχία του Middlesex, ο Τζέφρυ Ευγενίδης επιστρέφει με ένα νέο μυ θιστόρημα, το οποίο έχει λίγα κοινά στοιχεία με το ντεμπούτο του Αυτόχειρες παρθένοι και ακόμη λιγό τερο με το M iddlesex, θυμίζει ωστόσο αρκετά την ομογάλακτη Ελευθερία του Τζόναθαν Φράνζεν, με τη διαφορά πως το Marriage Plot παρότι, όπως και η Ελευθερία, εκ πληρώνει την προφητεία του Γουά λας ώς ένα βαθμό, είναι ένα καθα ρόαιμο ρεαλιστικό μυθιστόρημα τύ που 19ου αιώνα, το οποίο δεν φιλο δοξεί να σχολιάσει φανερά ή υπαι νικτικά την εποχή στην οποία τοπο θετείται η ιστορία του, όπως το βι βλίο του Φράνζεν. Το στάρι του The Marriage Plot είναι περιγεγραμμένο στο σκαληνό ερω τικό τρίγωνο που διαγράφεται με κορυφές τρεις τελειόφοιτους του Πανεπιστημίου Brown το 1982. Η Madeleine Hanna, μια αξιαγάπητη, ρομαντική, κακομαθημένη νεαρή γυναίκα, κόρη σκληροπυρηνικών ρεπουμπλικάνων, σπουδάζει Αγ γλική Φιλολογία, αγαπώντας εξίσου

την Τςέιν Ώστιν και τους γάλλους δομιστές και αποδομιστές, και ειδι κότερα τον Ρολάν Μπαρτ και τα Αποσπάσματα του ερωτικού λόγου, ένα βιβλίο που την ερεθίζει πνευμα τικά και την παιδεύει αφάνταστα, αφού πολλά σημεία τής φαίνονται δυσνόητα, ω στόσο σύντομα θα αηοδειχθεί αποφασιστικής σημα σίας στη διαμόρφωση της αισθημα τικής αγωγής της. Η Madeleine γνω ρίζει κι ερωτεύεται στο μάθημα της Σημειολογίας τον βιολόγο Leonard Bankhead, έναν πανύψηλο τύπο με μακριά μαλλιά, που συνήθως τα πιάνει κοτσίδα, φοράει μηαντάνα, μασουλάει καπνό τον οποίο φτύνει σε τενεκεδάκια (το ίδιο κουσούρι που έχει για ένα διάστημα και ο Ρί-

τσαρντ Κατζ της Ελευθερίας), δια βάζει Πίντσον και Γκάντις και είναι δεινός γνώστης της σύγχρονης φι λοσοφίας -αυτά και άλλα στοιχεία του Leonard παραπέμπουν απελπι στικά στον Γουάλας. Σύντομα μετά την αποφοίτησή τους, και αφού η Madeleine υπομείνει και αποδεχθεί τις κάθετες μεταπτώσεις της διάθε σης του Leonard, τα μανιοκαταθλιπτικά του ξεσπάσματα και τους ουροβ όρους αυτο-οικτιρμούς του, συμπτώματα και ταυτόχρονα συνέ πειες της διπολικής διαταραχής από την οποία πάσχει, οι δυο τους θα με τακομίσουν στο Cape Cod, όπου ο Leonard θα αποδεχθεί τη θέση ερευνητή σε εργαστήριο και, παρά τα εμπόδια που βάζει στο δρόμο

Οι Εκδόσεις Αλλότροπο συστήνουν στον'Ελληνα αναγνώστη τον Μίρτσεα Καρταρέσκου και αυτοσυστήνονται

ότρο-r

www.allotropo.gr infoS)allotropo.gr

Ο Jeffrey Eugenides.

διπρόσωπα

' Στην αρχή, και παρά τις δεκάδες κριτικές στα αμερικάνικα μέσα, που επεσήμαναν τις εκπληκτικές ομοιότητες ανάμεσα στους Leonard και Γουάλας, ο Ευγενίδης αρνήθηκε πεισματικά κάθε σχέση ανάμεσα στους δυο ήρωες, απαντώντας ότι ο Leonard βασίστηκε στον Axl Rose, τον τραγουδιστή του θρυλικού ροκ συγκροτήματος Guns ‘π Roses, που, σαν τους Leonard και Γουάλας φορούσε επίσης μπαντάνα και είχε αυτοκαταστροφικές τάσεις, όμως μόλις πρόσφατα ανασκεύασε και αναγκάστηκε να παραδεχτεί στη ραδιοφωνική εκπομπή Bookworm του Michael Silverblatt ότι ο ήρωάς του έχει βασιστεί όντως στον Γουάλας.

τους π μητέρα της Madeleine, γρή γορα θα παντρευτούν. Η τρίτη κορυφή του menage a trois, ο ελληνικής καταγωγής (και alter ego του Ευγενίδη) Mitchell Gram maticus, είναι ένας ήρεμος, οξυδερ κής και παράξενος νεαρός συμφοι τητής τους που σπουδάζει Θεολογία και ο οποίος αγαπάει παθολογικά την Madeleine, πιστεύοντας ότι είναι γραφτό τους να παντρευτούν και να ςήσουν μαζί για πάντα. Η Madeleine ανταποκρίνεται, εν μέρει, στον έρωτά του, προσπαθώντας να κρα τήσει τις μεταξύ τους ισορροπίες μέσω της επιβολής ενός είδους πλα τωνικού έρωτα ανάμεσά τους, που φυσικά αφήνει τον Mitchell τραυμα τισμένο, να πλέει σε πελάγη ζηλοφθονίας για τον Leonard και την καλή του τύχη. Αποκαρδιωμένος από την απόρριψη της Madeleine και ταυτόχρονα ανικανοποίητος από τις υπάρχουσες θεωρητικές απαντήσεις στους μείζονες προβλη ματισμούς του γύρω από τη φύση της πίστης του και το πλαίσιο των ηθικών καθηκόντων του στην εγκό σμια ζωή, ο Mitchell θα εγκαταλείψει την Αμερική και θα ξεκινήσει ένα ταξίδι μύησης και οριστικής ενηλικίωσης με προορισμό την Καλκούτα και την κλινική που έχει χτί σει εκεί η Μητέρα Τερέζα για να προσφέρει σε αυτήν τις εθελοντικές υπηρεσίες του. Ενδιάμεσα, θα κάνει ένα πέρασμα από την Αθήνα, το οποίο θα αποδειχθεί καταλυτικό στην πορεία του προς την ωρίμανση, καθότι στην ασφυκτική από το καυσαέριο και τις συνεχείς δια δηλώσεις μεταπολιτευτική Αθήνα του 1982, ο Mitchell, παρατηρώντας τους κατοίκους της πόλης και τις συνήθειές τους, θα συνειδητοποιή σει πόσ ο διαφορετικός είναι σε

σχέση με τους προγόνους του, θα απαρνηθεί οριστικά τις ανατολίτι κες, ελληνορθόδοξες ρίζες του και, συμφιλιωμένος με τον μιγαδικό αγγλοσαξωνικό χαρακτήρα του, θα αγκαλιάσει οριστικά τον καθολικι σμό. Στο μεταξύ, στο Cape Cod οι εκρήξεις του Leonard έχουν αρχίσει να πυκνώνουν και να είναι ολοένα πιο απρόβλεπτες και καταιγιστικές, την ίδια στιγμή που η Madeleine δεν έχει βγάλει από το μυαλό της τον Mitchell, με τον οποίο αλληλογρα φεί σποραδικά, χωρίς ω στόσο να εγκαταλείπει τις προσπάθειές της για να σώσει το γάμο της με τον εξαρτημένο από το λίθιο Leonard. Ο Γουάλας στο «Ε Unibus Pluram» είχε προειδοποιήσει τους αμερικάνους συγγραφείς για τα αδιέξοδα του μεταμοντερνισμού, χωρίς να υποδείξει ω στόσο την επιστροφή στο ρεαλισμό ως την αναγκαία αγωγή για τη θεραπεία της μάστιγας της ρηχής θεματολογίας που ταλαι πωρούσε τη σύγχρονη αμερικάνικη λογοτεχνία. Το άρθρο του ήταν πε ρισσότερο μια παρότρυνση προς τους συναδέλφους του ώστε να επαναφέρουν τον ηθικό στοχασμό στο επίκεντρο των θεαματικών, πολυπρισματικών, αλλά εντέλει ακυ βέρνητων και υπεροπτικών μυθι στορημάτων τους. Ο Ευγενίδης λοι πόν κατέφυγε στις συμβάσεις του ρεαλισμού με σκοπό να αποδείξει ότι μπορούσε να αφηγηθεί μια απλή ερωτική ιστορία μέσα από μια γραμ μική αφήγηση απαλλαγμένη από συγγραφικά κόλπα και φτηνούς εν τυπωσιασμούς. Η επιστροφή του στο 19ο αιώνα υπαγορεύτηκε επο μένως περισσότερο από λόγους αι σθητικής φύσεως και λιγότερο από επιταγές νοηματικής ανανέωσης. Το αποτέλεσμα δεν τον δικαιώνει. Και

Ολοκληρώθηκε η τριλογία

δεν τον δικαιώνει διότι σε μια εποχή σαν τη σημερινή, στην οποία ο κό σμος δημιουργείται και γκρεμίζεται με κάθε log in και log out στην αρχή και στο τέλος της κάθε ημέρας, ο τρόπος με τον οποίο επέλεξε να αφηγηθεί την ιστορία του καταλύει το συμβόλαιο που έχει υπογράψει με τον αναγνώστη, το οποίο, στο πλαίσιο της άνευ όρων υιοθέτησης των ρεαλιστικών πρακτικών, τον υποχρεώνει να είναι θανάσιμα ειλι κρινής απέναντι του. Πώς όμως να τηρήσει το συμβόλαιό του ο Ευγενίδης όταν στο The Marriage Plot, οχυρωμένος πίσω από μια αυτάρε σκα απλή πρόζα και μια κινηματο γραφικά προβλέψιμη αφήγηση, πα ριστάνει ότι αγνοεί το γ εγονός ότι ο αναγνώστης του σήμερα έχει ήδη δει εκατοντάδες ταινίες και έχει δια βάσει δεκάδες βιβλία με παρόμοια ερωτικά τρίγωνα με εκείνο του The Marriage Plot, Μπορεί το μυθιστό ρημά του να είναι συναρπαστικό, και θα ήμουν ψεύτης αν δεν παρα δεχόμουν ότι πέρασα καλά διαβάζοντάς το, μπορεί οι τρεις ήρωες να είναι πειστικοί και αληθοφανείς, ω στόσο εδώ ο στεγνός ρεαλισμός αποδεικνύεται πανηγυρικά ανεπαρ κής για να απογειώσει μια ιστορία που, σε σημεία, μοιάζει να έχει γρα φτεί σαν σενάριο για κάποια ποι οτική λογοτεχνίζουσα σειρά του κα ναλιού ΗΒΟ. Ο Ευγενίδης δήλωσε πρόσφατα σε μια συνέντευξή του ότι αναγκάστηκε να θυσιάσει την πρόζα του στο βωμό της αληθοφά νειας των ηρώων του. Αναρωτιέμαι, οι ήρωες της γλωσσικά πολύτρο πης, καλειδοσκοπικής Λολίτας του Ναμπόκοβ δεν είναι τρισδιάστατοι και αληθοφανείς; 1

Μ Π Ο ΡΑ Θ , Τ Ο Μ Υ ΣΤΙΚ Ο Ο Π ΛΟ

του Γιάννη Καμπουρόηουλου

ΜΠΟΡΑΘ

Μ ΠΟΡΑΘ' TT “ V

' ° '™ 0 Λ° _

α περιπέτεια επιστημονικής φαντασίας, με έναν εξ ολοκλήρου δικό της κόσμο, δικές της γλώσσες και δικό της πολιτισμό.

rH<5 του Θανάση Λιακόπουλου ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ...δεκάξι διηγήματα καυστικά, ανατρεπτικά, ιδιόρρυθμα και ρηξικέλευθα. Το καθένα ξεχωριστό. Μια διαφορετική .ένα βιβλίο για

Ανθρωποι της διπλανής πόρτας

. Άνθρωποι της διπλανής πόρτας

της Ναταλίας Ηλία

ΝΑΤΑΛΙΑ ΗΑΙΑ

Κεντρική διάθεση: εκδόσεις Οσελότος ΤΗΛ.:

2106431108

I |

διπρόσωπα

Το Μ έρος που α φ ο ρ ά τον Μπολάνιο

Παναγιώτης Γαβριήλσγλου

-< > Ρομπέρτο Μπολάνιο ο 2666 Μετάφραση: Κρίτων Ηλιόπουλος Άγρα, 2011 σελ. 1166, € 37

ο πρώτο πτώμα βρέθηκε στις 2 3 /01/1993. Το όνομά της ήταν Alma Chavira Farel. Αν και κανείς δεν το ήξερε τότε, η Farel θα γινόταν το πρώτο θύμα σε μία σειρά φόνων που συνεχίζεται μέχρι σήμερα με αμείωτο ρυθμό. Στην πόλη της Juarez κάθε χρόνο βρί σκονται 30 με 50 κοπέλες σε διά φορα στάδια αποσύνθεσης. Οι ηλι κίες τους κυμαίνονται από 13 έως 22 χρόνων. Τα πτώματα ανακαλύπτονται σε εγκαταλειμμένα εργοστάσια, σε κάποια από τις πολλές νόμιμες ή πα ράνομες χωματερές ή στην έρημο που περιβάλλει την πόλη. Κάποια αναγνωρίζονται, κάποια άλλα όχι. Πα ραμένουν στα αζήτητα και τελικά κα ταλήγουν στον κοινό τάφο των από ρων. Σαράντα χρόνια πριν την έναρξη των εγκλημάτων, στις 28 Απριλίου του 1953, γεννήθηκε στο Σαντιάγο της Χι λής ο Ρομπέρτο Μπολάνιο Άβολος, γιος ενός οδηγού φορτηγών και μίας δασκάλας. Αν και κανείς δεν το ήξερε τότε, ο Μπολάνιο θα γινόταν, μετά από μια μακρά πορεία μαθητείας, ο κύριος, αν και όχι ο ακριβέστερος, χρονικογράφος των φόνων της Ciu dad Juarez. To 2 6 6 6 εκδόθηκε το 2004 στα ισπα νικά. Αποτελείται από περισσότερες από 1.100 σελίδες και χωρίζεται σε πέντε Μέρη. Καθένα από αυτά έχει

σαν κέντρο, άμεσα ή έμμεσα, τους φόνους της Ciudad Juarez, που στο βιβλίο ονομάζεται Santa Teresa. Οι ιστορίες αγάπης είναι ατελείς. Αν θρωποι εξαφανίζονται χωρίς να αφήσουν ίχνη. Παίρνουν το δρόμο προς την τρέλα ή την ιδιαίτερη πατρίδα τους (προορισμοί που πολλές φορές συμπίπτουν). Αφήνουν πίσω ελάχιστα σημάδια και καμία εξήγηση. Η έρη μος που σβήνει τα πάντα περιβάλλει τα πάντα. Η Santa Teresa βρίσκεται μετέωρη ανάμεσα στη μίζερη ύπαρξή της και τους φόνους που σηματοδο τούν την αρχή του τέλους της. Το 2 6 6 6 είναι ένα μυθιστόρημα για το τέ λος του κόσμου, αυτήν την εμμονή του τέλους κάθε χιλιετίας, ένα βιβλίο στο οποίο συμπυκνώνεται ο τρόμος του 20ού αιώνα. Η γλώσσα του είναι ταυτόχρονα αποστασιοποιημένη και αποπνικτική. Χωρίς άσκοπους λυρι σμούς, η απόγνωση που θα έπρεπε να αισθάνεται κάθε άνθρωπος μπρο στά στην παρούσα κατάσταση των συνανθρώπων του αναδύεται φαινο μενικά χωρίς προσπάθεια. Αντιθέτως, από την πλευρά του αναγνώστη το κόστος είναι τεράστιο. Αν και θεός δεν διακρίνεται πουθενά στο 2666, ένας προφήτης βρίσκεται κρυμμένος πίσω από κάθε σελίδα: ο μυστηριώδης γερμανός συγγραφέας Μπέννο φον Αρτσιμπόλντι, του οποίου την αληθινή ταυτότητα δεν

γνωρίζει κανείς, πέρα από τον εκδότπ του. Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο όταν ένας χιλιανός συγγραφέας που μεγάλωσε στο Μεξικό και μετά από μια περιπα τητικά ζωή κατέλπξε στην Ισπανία, στην κωμόπολπ Μπλάνες, κοντά στπ Βαρκελώνη. Ο ίδιος έχει πει ότι ήταν ένα κοκαλιάρικο, μυωπικό, δυσλεξικό παιδί. Πέρασε τπν παιδική του ηλικία στη Νότια Χιλή. Το 1968 μετακόμισε με τους γονείς του στο Μεξικό. Λίγο μετά παράτησε το σχολείο, ασχολή θηκε με τη δημοσιογραφία κι άρχισε να κλίνει σοβαρά προς την Αριστερά. Το 1973 πήγε, υποτίθεται, στη Χιλή για να στηρίξει τον νεοεκλεγέντα αρι στερό πρόεδρο Σαλβαντόρ Αλιέντε. Για τους λατινοαμερικανούς αριστε ρούς αυτή η περίοδος, μαζί με το επα κόλουθο πραξικόπημα του Αουγκούστο Πινοσέτ, είναι το καθοριστικό γε γονός της γενιάς τους. Ο Μπολάνιο έχει πει ότι συνελήφθη κι έμεινε στη φυλακή για οκτώ μέρες, περιμένοντας τον βασάνισμά και την εκτέλεσή του. Τον έβγαλαν από τη φυλακή δύο αστυνομικοί που δούλευαν για τη χούντα του Πινοσέτ, οι οποίοι ήταν συμμαθητές του στο Γυμνάσιο και τον αναγνώρισαν στις φυλακές του Estadio Nacional. Μετά την επιστροφή του στο Μεξικό ο Μπολάνιο ξεκίνησε την περιπλά νησή του. Έζησε στο Ελ Σαλβαδόρ, τη Γαλλία και την Ισπανία. Εποχιακός εργάτης στα χωράφια. Φύλακας σε κάμπινγκ. Λαντζέρης. Γκρουμ. Σκου πιδιάρης. Αστεγος. Ίσως ηρωινομανής. Τα βράδια ποιητής. Τα ηοιήματά του εκδίδονταν σταθερά σε διάφορα περιοδικά, χωρίς όμως το όνομά του να γίνει ευρέως γνωστό. Στα τέλη της δεκαετίας του ’80 απο φάσισε να ξεκινήσει να γράφει διη γήματα και μυθιστορήματα. Υπέ

βαλλε τα διηγήματά του σε λογοτεχνικούς διαγωνισμούς. Όταν κάποιο κέρδιζε, εισέπραττε το ποσό του βρα βείου, άλλαζε τον τίτλο και το έστελνε ξανά σε άλλο διαγωνισμό. Παράλληλα με την ποίηση, την οποία ποτέ δεν εγκατέλειψε, μέσα σε μια δεκαετία κατάφερε να γράψει πάνω από δέκα βιβλία. Τα έργα του, εκτός από το 2666, εί ναι τα Los Detectives Salvajes (Άγριοι ντετέκτιβ, Καστανιώτης, 2009), Noctum o de Chile, Literatura Nazi en America, Amuleto, Pista del Hielo, Amberes, Putas Asesinas (Πουτάνες φόνισσες, Αγρα, 2008), Estrella Distante (Μακρινό αστέρι, Καστανιώτης, 2007), El Gaucho Insufrible, El Secreto del Mai, Antwerp, Entre Parenteses. To 1999 κέρδισε το βραβείο Romulo Gallegos, το κορυφαίο λογοτεχνικό βραβείο της λατινοαμερικάνικης λο γοτεχνίας, για τους Άγριους ντετέκτιβ, το οποίο πολλοί θεωρούν σαν μια εισαγωγή στο 2666. Γενικά, οι χα ρακτήρες του μπαινοβγαίνουν στις ιστορίες του σαν πελάτες που μπαι νοβγαίνουν από περιστρεφόμενες πόρτες σ’ ένα τεράστιο οικοδόμημα. Στο κέντρο του, εκεί που θα βρί σκονταν οι μηχανές αν τα κτίρια είχαν και αυτά μηχανές για να μπορούν να ταξιδεύουν, ηάλλεται το 2666. Το 2 666 χρειάζεται μεγάλη προσοχή. Είναι οι εφιάλτες που ονειρεύονται τα

Black Hole Sun

διπρόσωπα

άλλα βιβλία τις δύσκολες νύχτες, συμ πυκνωμένοι σ’ ένα υπερμυθιστόρημα. Είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από το δη μιουργό του, με τον τρόπο που ένας καθεδρικός καταλήγει να είναι κάτι πολύ μεγαλύτερο από τον αρχιτέ κτονα που τον σχέδιασε, τους εργάτες που τον έχτισαν, την πέτρα που θυ σιάστηκε για να πάρει το σχήμα του. Ο Ρομπέρτο Μπολάνιο πέθανε στις 15 Ιουλίου του 2003 από αδιευκρίνιστη ηπατική νόσο. Η Ciudad Juarez είναι πλέον η βιαιό τερη πόλη στον κόσμο εκτός εμπό λεμης ζώνης. Στο έργο του Μπολάνιο, οι προειδο ποιήσεις όπως «μην κοιτάξεις κάτω» χάνουν το νόημά τους. Η άβυσσος εί ναι τόσο μεγάλη που γίνεται ολόκλη ρος ο κόσμος, και η γέφυρα τόσο λε πτή, που θα μπορούσε να υπάρχει μόνο στη φαντασία. Είναι σημαντικό να ξέρει κάποιος από πριν ότι το τέταρτο Μέρος, Το Μ έρος που αφορά τα Εγκλήματα, ασχολείται από την αρχή μέχρι το τέλος, επί τε τρακόσιες σελίδες, σχεδόν αποκλει στικά με άγριους φόνους γυναικών. Μετά από λίγο αποκτούν τις διαστά σεις ενός απέραντου τοπίου. Επειδή αναφέρονται και αναλύονται διαρ κώς, η λογική υπαγορεύει ότι μετά από λίγο θα ερχόταν η απευαισθητο ποίηση. Αντίθετα, ο αναγνώστης στα ματάει να τους δίνει σημασία, νιώθει ένα αδιόρατο συναίσθημα, κάτι με ταξύ λύπησης και απόγνωσης, και οι φόνοι γίνονται αιώνιοι και αναπόφευ κτοι, σαν τα βουνά. Μετά από λίγο όλα τα κορίτσια, οι γυναίκες, οι εργά τριες, οι πόρνες, οι ναρκομανείς κι οι νοικοκυρές που παρελαύνουν, εκτός σκηνής, κάτω από τα μαχαίρια των δολοφόνων, και τα πτώματά τους που αφήνονται για να τα βρούμε εμείς, με ταφρασμένα σε λέξεις, αρχίζουν να

χάνουν τα όρια και την ανθρώπινη υπόστασή τους. Ίσως να ήταν νεκρές από πριν, σκεφτόμαστε. Ίσως να μην πόνεσαν, λέμε, έτσι ώστε να πονέ σουμε κι εμείς όσο γίνεται λιγότερο. Το 266 6 είναι ένα βιβλίο που έρχεται από τον ορίζοντα σαν ρουκέτα V-2. Πριν ακούσουμε το υπερκόσμιο ουρ λιαχτό του, έχει προσγειωθεί ήδη καταστρέφοντας ό,τι βρέθηκε στην άκρη της τροχιάς του. Θα προσπα θήσουμε να ανεγείρουμε κάτι για να ανακόψουμε την επέλασή του, αλλά τίποτε δεν θα είναι αρκετό. Δεν έχω ξεκινήσει ακόμη το πέμπτο Μέρος, Το Μ έρος που αφορά τον Αρτσιμπόλνπ. Θέλω να πιστεύω ότι όλα θα εξηγηθούν και ότι όλα, με κάποιο τρόπο, θα διορθωθούν ή τουλάχιστον θα τους αποδοθεί δικαιοσύνη. Τα νε κρά κορίτσια όλα θα σηκωθούν και θα χορέψουν μέσα στην έρημο που τα ξέβρασε, ο Αρτσιμπόλντι θα πάρει το Νόμπελ και θα πάει στη Στοκ χόλμη, ο Πελλετιέρι και ο Εσπινόζα θα ξαναβρούν τον έρωτα, ο Μορίνι θα σηκωθεί από την αναπηρική καρέ κλα, ή ίσως όλοι αυτοί θα τύχουν μιας αξιοπρεπούς ταφής και δεν θα εξα φανιστούν σε κάποια ανώνυμη έρημο του μυαλού, στο τέρμα αδιέξοδων δρόμων, σε απελπισμένες εσωτερικές αυλές χωρίς διέξοδο με δυο φονιάδες στο κατόπι τους, σε πλυσταριά φυ λακών, σε στημένες δίκες, πολύ μα κριά από οποιαδήποτε βοήθεια, πολύ μακριά από οποιονδήποτε μπορεί να ακούσει τα ουρλιαχτά τους και να φέ ρει βοήθεια. Θέλω να πιστεύω ότι όλα θα πάνε καλά. Αλλά δε νομίζω ότι τα πράγματα θα γίνουν έτσι. Το 2009 ανακαλύφθηκε στο αρχείο του συγγραφέα το έκτο Μ έρος του 2666. Κανείς δεν φαίνεται να γνωρί ζει πόσα Μέρη υπάρχουν ακόμη. 1

Μ ΟΛΙΣ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο ΡΗ ΣΑ Ν Α Π Ο ΤΙΣ ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ ΣΥ Μ Μ Ε ΤΡ ΙΑ

ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΙΣΤΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜ Α - ΣΗΜΕΙΑ - ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ Σχήμα βιβλίου 14 χ 24, 400 σελ. / 45,00 € ISBN 9 7 8 -9 6 0 -2 6 6 -3 4 3 -1

Το βιβλίο αυτό περιέχει όλα τα Σύνδρομα, τα Σημεία και τα Συμπτώματα των νόσω ν και δημιουργήθηκε διαβλέποντας την ανάγκη γνωριμίας των φοιτη τών της ιατρικής, ειδικευομένων ιατρών αλλά και αργότερα ειδικευμένων συναδέλφ ω ν με τη σωρεία σημαντικών εννοιώ ν και των αντιστοίχων περιεχομέ νω ν τους. Πρόκειται για έννοιες που ο σημερινός ιατρός απαντά καθημερινά στην ιατρική του πράξη, την ιατρι κή σκέψη και τον αγώ να των γνώ σεω ν για την επίτευ ξη πάντοτε μιάς ασφ α λούς διάγνω σης για τον ίδιο και τον ασθενή του.

GILLBERG CHRISTOPHER ΟΔΗΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΣΥΝΔΡΟΜΟ A SPE R G E R Σχήμα βιβλίου 17 χ 24, 268 σελ. / 25,00 € ISBN 9 7 8 - 9 6 0 - 1 1 - 0 0 1 9 - 7

ΣΥΝΔΡΟΜΟ ASPERGER

C H R IS T O P H E R G IL L B E R G

Ο Οδηγός για το Σύνδρομο Asperger είναι ένα προ σιτό εγχειρίδιο για όλους όσους αφορά το σύνδρομο Asperger, μια από τις πιο συνηθισμένες μορφές των διαταραχών που εντάσσονται στο αποκαλούμενο αυτιστικό φάσμα. Σε αυτόν ο Christopher Gillberg, μια διεθνώς αναγνω ρισμένη αυθεντία στον τομέα, παρέχει μια σε βάθος θεώρηση των συμπτωμάτων, της διάγνωσης, της επι κράτησης, των υποκείμενων παραγόντων, της πρόγνωσης και της παρέμβασης. Το βιβλίο προορίζεται για ευρύ αναγνωστικό κοινό που περιλαμβάνει εκείνους που έχου ν το σύνδρομο, τις οικογένειές τους, τους κλινικούς που εργάζονται με παιδιά, τους εφήβους και τους ενήλικες με ψυχολο γικές, αναπτυξιακές, συμπεριφορικές ή ψυχιατρικές δυσκολίες.

διπρόσωπα

Ό τα ν οι κατάσκοποι ζωντανεύουν

Αθως Δημουλάς

> ο

Τζον Λε Καρέ Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι Μετάφραση: Μιχάλης Μακρόηουλος Καστανιώτης, 2011 σελ. 406, € 19,17

πό τη δεκαετία του ’60 μέχρι σήμερα, τα μυθιστορήματα του Τζον Λε Καρέ μεταφέρονται τακτικά στην μεγάλη οθόνη, άλλοτε επιτυχώς και άλλοτε όχι. Τε λευταίο παράδειγμα το Tinker, tailor, soldier, sp y, που έρχεται σε λίγες μέ ρες στις ελληνικές αίθουσες.

Η περιγραφή της απόδρασης του Άλεκ Λίμας από το Ανατολικό στο Δυτικό Βερολίνο, όπως αποτυπώνεται στο μυθιστόρπμα The s p y who cam e in from cold (1963), είναι πιθα νόν η πιο αναγνωρίσιμα στιγμή αυτού που σήμερα, ανάμεσα στα αμέτρπτα λογοτεχνικά genres, ονομάζουμε «spy novel». Έχει όλα τα χαρακτη ριστικά: αγωνία, συνωμοσίες, αδιέ ξοδα, δύο (ή περισσότερους) κό σμους που συγκρούονται. Αντίστοι χ ο ς, όταν το βιβλίο του Τζον Λε Καρέ μεταφέρθηκε στον κινηματο γράφο το 1965, η ίδια σκηνή, με τον Ρίτσαρντ Μπάρτον ως Ά λεκ Λίμας να στέκεται μετέωρος στην κορυφή του τείχους, είναι επίσης μια απ’ τις χαρακτπριστικότερες στπν ιστορία των κατασκοπευτικών ταινιών και συγχρόνως η σφραγίδα στπν αφετη ρία μιας έντονης σχέσης ανάμεσα στα μυθιστορήματα του βρετανού συγγραφέα και το σινεμά. Ό λα αυτά, εν αναμονή του κλασικού Tinker, tai lor, soldier, s p y (1974) που έρχεται

στις ελληνικές αίθουσες καθυστερη μένα στα μέσα Φεβρουάριου, σε σκηνοθεσία Τόμας Άλφρεντσον, και θα είναι το υπ" αριθμόν έντεκα μυθι στόρημα του Λε Καρέ που μεταφέρεται στπ μεγάλπ ή τπ μικρή οθόνη -ήδη γυρίζεται και το δωδέκατο, το A m o st w anted man. Είναι μια λογική σχέση, αναμενό μενη, καθώς τα κινηματογραφικά στούντιο βρίσκουν στα μυθιστορή ματα του Λε Καρέ το τέλειο σενάριο. Μια κατά κανόνα διεθνή περιπέτεια δηλαδή, με φόντο την εκάστοτε πο λιτική και κοινωνική κατάσταση, με εμπλεκόμενους ανθρώπους με εξου σία και προσωπικές αδυναμίες και όλα αυτά με μια γαρνιτούρα πολυπλοκότητας και με, κυρίως, μια ατμό σφαιρα πολύ δελεαστική, που μετα μορφώνει όλα τα παραπάνω σε ένα ποιοτικό προϊόν. To Tinker, tailor, soldier, s p y αποτελεί στπ βιβλιογρα φία του Λε Καρέ το πρώτο μέρος τπς άτυππς «τριλογίας του Κάρλα», μιας σειράς δηλαδή τριών διαφορετικών υποθέσεων στις οποίες το alter ego του συγγραφέα, ο Τζορτζ Σμάιλι, μέ λος των βρετανικών μυστικών υπη ρεσιών, βρίσκεται αντιμέτωπος -με τον σοβιετικό ομόλογό του, μια αι νιγματική φιγούρα με το κωδικό όνομα Κάρλα. Εν προκειμένω, σε αυτό το πρώτο μέρος ο Σμάιλι ανα λαμβάνει να «ξετρυπώσει» έναν «τυ-

φλοττόντικα»: μια απόπειρα μυθο πλασίας πάνω στη δράσπ του διαβόητου διπλού πράκτορα Κιμ Φίλμπι, ο οποίος όταν αυτομόλπσε στπ Σο βιετικά Ένωση έδωσε, μεταξύ άλ λων, και το όνομα του Ντέιβιντ Κόρνγουελ, όπως ονομάζεται δηλαδή στπν πραγματικότητα ο Τζον Λε Καρέ, ο οποίος μέχρι εκείνη τη στιγμή εργαζόταν και ο ίδιος ως κα τάσκοπος. Πρόκειται για ένα δαιδαλώδες μυθιστόρημα, με έναν καται γισμό ονομάτων και πληροφοριών και ένα διαρκές ηηγαινέλα στο χρόνο, έτσι ώστε ο αναγνώστης όχι μόνο να καταλάβει ποιος ήταν τελικά ο «τυφλοπόντικας», που είναι το ζη τούμενο της πλοκής, αλλά και να συ ναισθανθεί το πολιτικό αδιέξοδο της εποχής, που αποτελεί το πάγιο και ουσιαστικό ζητούμενο για τον Λε Καρέ. Το ερώτημα που τίθεται είναι προ φανές: πώς χωρούν όλα αυτά στα 127 λεπτά της ταινίας; Το 1979 το BBC χρειάστηκε επτά επεισόδια για να το μεταφέρει στην τηλεόραση, σε μια σειρά που έμεινε στην ιστορία, αφενός, ως μία απ’ τις καλύτερες βρετανικές παραγωγές και, αφετέ ρου, για την εξαιρετική ερμηνεία του Άλεκ Γκίνες στο ρόλο του εγκεφαλι κού αντιήρωα Τζορτζ Σμάιλι. Στην ει

σαγωγή που υπογράφει ο ίδιος ο Λε Καρέ στο Sm iley’s people (1979) -τ ο τρίτο μέρος της τριλογίας, που έχει επίσης γυριστεί από το BBC- αναφέ ρει ότι, αν δεν ήταν η σειρά, η κόν τρα του Σμάιλι με τον Κάρλα θα είχε ολοκληρωθεί σε πολύ περισσότερα βιβλία. «Ο Τζόρτζ Σμάιλι, είτε μου άρεσε είτε όχι, ήταν έκτοτε ο Αλεκ Γκίνες- η φωνή του, οι χειρονομίες του, τα πάντα. Και μου άρεσε. Μου άρεσε πολύ. Μια φορά στη ζωή ενός συγγραφέα, αν είναι τυχερός, ένας ηθοποιός υποδύεται τέλεια κάποιο χαρακτήρα του», γράφει ο Λε Καρέ και συνεχίζει ολοκληρώνοντας το σκεπτικό του: «Ήταν πολύ παράξενη αίσθηση και καθόλου ευχάριστη, όταν παίρνοντας τον χαρακτήρα μου πίσω, όταν ο Αλεκ τελείωσε μαζί του, ανακάλυψα πως μου εηιστρεφόταν μεταχειρισμένος. Νομίζω ότι ένιωσα έως και λίγο προδομένος».

Καλές σάρες, άγευστες ταινίες Η αλήθεια είναι, βέβαια, ότι όσο πι στή κι αν είναι η μεταφορά ενός βι βλίου στο σινεμά ή στην τηλεόραση, το αποτέλεσμα είναι κάτι εντελώς διαφορετικό. Το 1987 και πάλι το BBC διασκεύασε το A perfect s p y (1986) -τ ο σημαντικότερο ίσως βι-

διπρόσωπα

Τζον Λε Καρέ

Τζον Λε Καρέ Ο κατάσκοπος που γύρισε απ’ το κρύο Μετάφραση: Μαρίνα Κουλουμούνδα Bell/Χάρλενικ Ελλάς 20 04 σελ. 272, € 14

βλίο του Λε Καρέ- και ήταν και πάλι μια συνεπέστατη προσπάθεια, με τον Πίτερ Έγκαν να υποδύεται άριστα τον Μάγκνους Πιμ. Ως θεατής, όμως, άκουσα μονάχα ψιθύρους και όχι την κραυγή αγωνίας που επιχειρεί να αρ θρώσει ο Λε Καρέ στο λυκόφως της ψυχροπολεμικής εποχής. Αλλωστε, αποτιμώντας συνολικά τις κινηματο γραφικές διασκευές του Λε Καρέ, πρέπει να παραδεχτούμε ότι στις πε ρισσότερες περιπτώσεις έχουμε να κάνουμε με μάλλον άγευστες περι λήψεις των βιβλίων του, σε ταινίες που διατηρούν την πλοκή και τους χαρακτήρες αλλά αδυνατούν να απο δώσουν ό,τι ο συγγραφέας πετυχαί νει μέσα από την πυκνή γραφή και την εμμονική επιμονή του στις λε πτομέρειες. Μετά την τεράστια επιτυχία του The s p y who came in from cold ακολού θησε το 1966 το σχετικά αδιάφορο A d eadly affair του Σίντνεϊ Λιούμετ, ενώ τρία χρόνια αργότερα ο Φρανκ Πίρσον γύρισε μάλλον άστοχα το The looking glass war. To 1984 ο Τςορτς Ρόι Χιλ σκηνοθέτησε το The little drum m er girl με ένα εξαιρετικό καστ (Κλάους Κίνκσκι, Νταιάν Κίτον κ.ά.), χωρίς όμως να αποτυπώσει ιδιαίτερα αρμονικά την πρώτη απόπειρα του Λε Καρέ να ασχοληθεί με τις μυστι κές υπηρεσίες του Ισραήλ, ενώ το 1990 ο Φρεντ Σκέπιζι γύρισε το The Russia House, με τον Σον Κόνερι και τη Μισέλ Φάκρερ να κερδίζουν τις εν τυπώσεις σε μια όμως χαληλών τό νων ταινία. Ακολούθησε το συμπα θητικό A m urder o f quality το 1991, που προβλήθηκε μόνο στην τηλεό ραση, και το The tailor o f Panama του Τζον Μπούρμαν δέκα χρόνια αρ γότερα, το οποίο, παρά την παρουσία του Τζέφρι Ρας, ήταν ίσως η μεγαλύ τερη αποτυχία από όλες, επιλέγοντας

μια σχεδόν ενοχλητικά επιφανειακή προσέγγιση. Η καλύτερη ταινία που προέκυψε ποτέ από βιβλίο του Λε Καρέ ήταν το The constant gardener, ένα από τα λι γότερο κατασκοπικά μυθιστορήματά του, που μετέτρεψε σε τεράστια κι νηματογραφική επιτυχία το 2005 ο Φερνάντο Μεϊρέλες, με τον Ρέι Φάινς να ανακαλύπτει μια διεθνή συνωμο σία πίσω απ’ την δολοφονία της συ ζύγου του, Ρέιτσελ Βάις. Τα δημοσι εύματα από το εξωτερικό, όπου το Tinker, tailor, soldier, s p y έχει ήδη προβληθεί, κάνουν λόγο για κάτι ακόμα καλύτερο, κρίνουν τον Γκάρι Όλντμαν ως ισάξιο του τηλεοπτικού Γκίνες και συνολικά αναφέρουν ότι αποτυπώθηκε με τον καλύτερο τρόπο το μυστηριώδες κατασκοπικό σύμπαν του μυθιστορήματος. Σε κάθε πάντως περίπτωση ας κρατή σουμε ότι συνήθως ισχύει η all time classic ατάκα, ότι «το βιβλίο είναι κα λύτερο απ’ την ταινία», αλλά με πάσα επιφύλαξη ότι εν προκειμένω ενδέ χεται να έχουμε να κάνουμε με την εξαίρεση που επιβεβαιώνει τον κα νόνα. ■ INFO The spy who came in from cold: O κατάσκοπος που γύρισε απ' το κρύο, Bell/Χάρλενικ Ελλάς Tinker, tailor, soldier, spy. Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι, Καστανιώτης A most wanted man: O Not καταζητούμενος, Bell/Χάρλενικ Ελλάς Smiley's people: Οι άνθρωποι του Σμάιλι, Καστανιώτης A perfect spy. Ένας τέλειος κατάσκοπος, Bell/Χάρλενικ Ελλάς A murder of quality. Ο ποιοτικός φόνος, Καστανιώτης The tailor of Panama: Ο ράφτης του Παναμά, Bell/Χάρλενικ Ελλάς The constant gardener. Ο επίμονος κηπουρός, Bell/Χάρλενικ Ελλάς

iSSWN i r

an6 tnv

Ι Ι ελληνοεκδοτικη

OHapKotj

*ι Ρόζα και w ΣτϊΑΑα... ΑΑΑάζόνν τον

κόαμο

* nmop ws-AMiKei

. ; Μ Α Ρ Ο Υ Σ Ω ΓΚΙΚΑΚΗ

Σ Ο Φ ΙΑ Π ΑΡΑ ΣΧ Ο Υ

ΚΥΡΙΑΚΟΣ Μ Ο Υ Ρ Τ Ζ Η Σ

Μελίνα και Μιράντα

Στα ίχνη του Θησαυρού των θησαυρών!

Ο Μ ά ρ κ ο ς , η Ρ ό ζα

Εικονοιραφηςη: Βανέσσα Ιωάννου

Α λ λ ά ζ ο υ ν τ ο ν κό σ μ ο ,ΐικοΝοτϊΙλΦΗΣΗ: Θανάσης Γκιόκας

Δ ύ ο Μικρές Κυρίες στην κατασκήνωση

κ α ι η Σ τ έ λ λ α ...

Μ ονογράφηση: Βανέσσα Ιωάννου

Το βραβευμένο graphic novel

^ /fiO v o /o v tO r η*^ο^οτ«ι/ίι«ονλΑ και τ&. t Trce U itei a id

1)010$ 0K0TUHTS

τον κύριο X;

I ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΛΑΔΗ

Δ ΙΟ Ν Υ Σ Η Ι ΒΑΛΕΡΙΑΝΟΣ

Φ λώ ρα.

Ο Π ρ ιο ν ό δ ο ν τ ο ς , η

Α κο λο υ θώ ντα ς

Χ ορ ο π η δη χτο ΰλα και

τ η μ α γ ικ ή π υ ξ ίδ α .Μ ονογράφηση: Θανάσης Γκιόκας

τ α ε π τά Κ α τ σ ικ ά κ ια Εικονογράφηση: Θανάσης Γκιόκας ,;

Ξεφυλλίστε τα βιβλία μας online χτην ιστοσελίδα μας! w w w . e I l i n o e k d o t i k i . g r

δ : βιβλιοκριτική

Η δ ιδ α σ κα λία ω ς σχέση έλλογα ερωτική

ΑλέξηςΖήρας

Μαρία Στασινοπούλου Κυρία, με θυμάστε; Κίχλη, 2010 σελ. 104, € 11

ευφημισμός δεν ήταν το αγαπημένο μου σχήμα λόγου. Ποτέ δεν με φόβιζαν οι λέξεις περισσότερο από τα ίδια τα πράγματα ή τα γεγο νότα». Με αυτήν την απόφανση αρ χίζει η Μαρία Στασινοπούλου το επί μετρό της, τα «Αποστάγματα» όπως τα λέει, δένοντας κατά κάποιον τρόπο τις είκοσι εννιά μικρές ιστο ρίες που προηγήθηκαν και που όλες είναι άμεσα σχετικές με τις διδακτι κές της εμπειρίες. Προπάντων όμως με τις εμπειρίες που απόκτησε και που ήταν, όπως φαίνεται, διαπλαστι κές ακόμα και για την ίδια, λόγω της καθημερινής της συνάφειας με τους εφήβους μαθητές και τις μαθήτριες. Το προφανές σε τούτο το σχετικά λιγοσέλιδο μα εκτυπωτικά πολύ κομψό βιβλίο είναι ότι περιλαμβάνει στιγ μιότυπα, αντλημένα από την παιδα γωγική θητεία της Μαρίας Στασινοπούλου στα χρόνια του ’60, του 7 0 και του ’80, σε γυμνάσια και λύκεια της μέσης και της νότιας Ελλάδας. Αν διάβασα σωστά, οι κειμενικές ανα φορές σε τόπους ή σε χρονικές στιγ μές αφορούν τα Καλάβρυτα, τα Μέ γαρα, το Μενίδε ιδίως όμως την ευ ρύτερη περιμετρική της Αθήνας. Χω ρίς πάντως να αποκλείονται και άλλες πόλεις, καθώς οι λιλιηούτειες, συχνά τής μίας ή δύο σελίδων ιστορίες, εί ναι αυστηρά ανθρωποκεντρικές. Δη

λαδή, εστιάζονται στα πρόσωπα, σ’ αυτό της αφηγήτριας-δασκάλας ή σε εκείνα των μαθητών της και συνήθως μέσα από τα πρόσωπα υπονοούνται ή διαγράφονται τα περιβάλλοντα, οι τόποι και οι ιδιομορφίες τους. Η επιλογή της Στασινοπούλου να ονομάζει τα πράγματα και να μην τα υπονοεί δεν μου είναι άγνωστη· όποιος θελήσει να δει το βιβλίο της Πίσω από τις γραμμές (2005), μια συ ναγωγή των βιβλιοκρισιών της που σχεδόν έμεινε αφανής, θα καταλάβει αμέσως τι εννοώ. Δεν είναι μόνο ο πειθαρχημένος λόγος της που υπάρ χει εκεί όσο και εδώ, είναι και η δο μική του συγκρότηση που ακολουθεί ένα σχέδιο, μια διαδικασία πορείας. Αυτό, τηρουμένων των αναλογιών, και στο Κυρία, μ ε θυμάστε; Ερωτευ μένη, ίσως και εξ ιδιοσυγκρασίας, με το ευσύνοπτο, με το μεστό νοήμα τος, αποφεύγει συνειδητά να αφεθεί στη συγκινημένη γλώσσα της μνή μης, στην κατά τα λοιπά συγκεχυ μένη ροή των περιστατικών που σί γουρα της άφησαν έντονες συναι σθηματικές αποτυπώσεις. Αφήνει την ταραχή όπως και την αγάπη της να περάσουν εν μέτρω στο κείμενο, όπως κατ’ αναλογίαν, το λέει και η ίδια, τις άφηνε να περάσουν στις ώρες της εκπαιδευτικής θητείας και της προσωπικής μαθητείας της στη σχολική ζωή.

Η δομική σύσταση που λίγο ώς πολύ υπάρχει στο κάθε αφήγημα υπάρχει και στο βιβλίο. Η Στασινοπούλου ξε κινά από τη γενική σκηνή στην οποία διαδραματίστηκε το επεισόδιο ή, in medias res, από ελάχιστα πραγματο λογικά και φυσιογνωμικά που εξοι κειώνουν τον αναγνώστη με τον μα θητή ή τη μαθήτρια και τον βάζουν σε μια ατμόσφαιρα, για να περάσει έπειτα ταχύτατα, με σβελτάδα, με χιούμορ αλλά και με μια ακραία αίσθηση του απολύτως αρκετού, στο δρώμενο, στην εξιστόρηση του γεγονότος. Για να κλείσει με λίγες αράδες, με μια ατάκα, συνήθως κάτι ακαριαίο που λέ γεται από κάποιο παιδί και που υπο δηλώνει με τη συχνότητα που το συ ναντούμε την εφηβική ευαισθησία και οξύνοια. Το ίδιο συμβαίνει στο Κυρία, με θυμάστε; ως σύνολο. Ένα λιτό ει σαγωγικό μέρος, γραμμένο με ψυχική ευφορία αλλά και κάποια νοσταλγία για μερικά από τα σχολικά συμβάντα που έζησε, και στο τέλος ένα επίμετρο εν είδει αηολόγου, όπου η συγγρα φέας κάνει ένα ακόμα προσκλητήριο μνήμης στους αλλοτινούς εφήβους που μοιραία μπερδεύτηκαν με τη ζωή της. Ενός απολόγου όπου συμπεραίνει πάντοτε εκ πείρας και συστήνει ουδέ ποτε εκ καθέδρας. Έτσι, η απουσία της «κατ’ ευφημισμόν αφήγησης» θα έλεγα ότι συνιστά μια θέση καταρχάς προσωπική και στη συνέχεια μια στάση συγγραφική. Και πάντως δια τρέχει αναδρομικά ως ύφος όλα τα σύντομα πεζά της Στασινοπούλου. Ξεκαθαρίζοντάς μας μάλλον και το γιατί αυτή η συνεχής, έντονη αδρότητα, η συγκρατημένη διάχυση, η αγάπη στην κυριολεξία, ή επίσης η σχετική έκλειψη του λυρικοπαθητικού τόνου που υπό άλλες προϋποθέσεις θα ήταν εύλογα παρών σ’ ένα βιβλίο τόσο αυτοαναφορικό.

Υποθέτω, όχι ακροβατώντας, ότι αυτή π φυγή από το φόβο της περισσολογίας προέρχεται από τη βούληση της συγγραφέως να μείνει στο κεντρικό κάδρο του κάθε αφηγήματος. Δεν θέ λει να σπαταλήσει το χρόνο της σε πα ρεκβάσεις και να χάσει από το βλέμμα τπς το απολύτως ζητούμενο: τη σχέση ή μάλλον την αμφίπλευρη επι κοινωνία δασκάλου και μαθητή. Και πράγματι, εκτός από τα κάπως πιο με γάλα αφηγήματα, στα οποία ανασαί νει περισσότερο η ιστορία και π επινόπση ανοίγει πιο πολύ τα φτερά της, τα υπόλοιπα, αν και ρεαλιστικής τε χνικής, μοιάζει να ακολουθούν τρο χάδην ένα πυκνό ρυθμό αναμνημόνευσης. Πολλές φορές πυκνό ομοι όμορφα, σαν μια μορφή παραλλαγής, έτσι ώστε να μπν αλλάζει ο τόνος από το ένα στο άλλο αφήγημα. Αυτό το άρπαγμα από το σκιτσάρισμα του πα ρόντος, του περιστατικού, νομίζω ότι δπμιουργεί ενδεχομένως στον ανα γνώστη του Κυρία, με θυμάστε; την ψευδαίσθηση ότι παρακολουθεί περι στατικά εκ των πραγμάτων αληθινά ώς την τελευταία τους λεπτομέρεια. Ενώ θα έλεγα ότι εκτός από μια αρ χική, βιωματική και πραγματολογική κοίτη, από όπου ξεκινούν οι αναμνή σεις της αφηγήτριας, σ’ αυτά τα πεζά δεν παίζει καθόλου μικρό ρόλο η επι νόησα. Με αυτήν γεμίζουν τα όποια κενά, με αυτήν δένεται τελικά ως σύ νολο η κάθε ιστορία, με αυτήν τα σπα ράγματα των διαλόγων που έμειναν στπ μνήμη αποκτούν συνοχή. Με την επινόηση, που π Στασινοπούλου τπ χρησιμοποιεί σ’ αυτό το χαριτωμένο, πνευματώδες και τελικά ευφρόσυνο βιβλίο της με αρκετή μαστοριά, ανα σύρει και κρατάει τις καλές και γόνι μες πλευρές της θητείας της και προ βάλλει κάθε φορά στο τέλος το πθικό της επιμύθιο! 1

δ : βιβλιοκριτική

Ο Α 7 sEFO: Η γενιά τω ν 7 0 ά ρ η δ ω ν α ν α φ τεί το χαμένο της νόημα

Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

60 ο> “ο μ

Αλέξης Πανσέληνος Σκοτεινές επιγραφές Μεταίχμιο, 2011 σελ. 543, € 18,80

ώς μπορεί κανείς να εξηγήσει τη μαζική εμφάνιση, ειδικά μέσα στο 2011, μυθιστορη μάτων που παραμερίζουν το ένα ή τα δύο πρόσωπα και συστήνουν πολυ πρόσωπες ιστορίες, με παρέες ή με γενιές, και παράλληλα αφήνουν τη μονόδρομη αφήγηση, έστω και με αναχρονίες, για να συνθέσουν πολυ δαίδαλα ψηφιδωτά με πολλά κέντρα, παράλληλα, διακλαδωτά, αλληλοπλεκόμενα, αλληλοαναιρούμενα κ,ο.κ.; Ο Γ. Ξενάριος (Στην άκρη του κό σμου), ο Ισ. Ζουργός (Ανεμώλια), ο Γ. Συμπάρδης ( Υπόσχεση γάμου), ο Ν. Παναγιωτόπουλος (Παιδιά του Κάιν) κ.ά. περιθωριοποιούν το πρόσωπο και τονίζουν την πανοραμική θέαση της ομάδας καταρχάς, αλλά γρήγορα και της κοινωνίας, της εποχής και ενίοτε της ανθρωπότητας. Ο αναγνώστης χάνει τις λεπτομέρειες αλλά -σ α ν σε εικαστικό υπερθέαμα- μένει εντέλει στο σύνολο, στην εντύπωση της σή ψης, της αδυναμίας του ατόμου μέσα στη μάζα, στην κοινωνικοπολιτική συλλογικότητα, στη συνολική πορεία που άλλοτε φαντάζει πρόοδος και άλ λοτε οπισθοδρόμηση. Συχνά βλέπει τα πράγματα από ψηλά και δεν προ σέχει το μερικό, παρόλο που αυτό βα ραίνει εξίσου, αλλά, προσπερνώντας βιαστικά το επιμέρους, κρατάει το συ νολικό, το συνιστάμενο από πολλά μι κρά νήματα αφήγησης και ιδεολο γίας, συμβόλων και ερμηνειών. Κάτι ανάλογο συμβαίνει και στις Σκο

τεινές επιγραφές του Αλέξη Πανσέ ληνου, όπου τρεις ηλικιωμένοι φίλοι επιχειρούν να προσδιορίσουν τις σχέ σεις τόσο μεταξύ τους και με τις ανα μνήσεις τους όσο και με τη νέα γενιά που ορθώνεται μυστήρια και εν μέρει αδιάφορη γι’ αυτούς ή και -κατά μία εκδοχή- απειλητική, αν και στο βά θος ίδια με τη δική τους νιότη. Η γε νιά του Αλ. Πανσέληνου, εκεί γύρω στα εβδομήντα, συνομιλεί με τη νέα γενιά, μια γενιά αινιγματική και αλλό κοτη στα μάτια της, αλλά και με την προηγούμενη που έζησε στον μεσο πόλεμο και μετέφερε τη δική της αποφορά στα παιδιά της. Κατά βάση όλα ξεκινάνε από τον Γιάννη, ο οποίος, ερεθισμένος από γκράφιτι στον τοίχο με τα κωδικοποιημένα ψηφία ΟΑ7 sEFO, προσπαθεί να βρει τι σημαίνει και ποιο μήνυμα εκπέμπει η γενιά των 17άρηδων που το έγραψε. Δίπλα του οι συνομήλικοί του Στάθης και Πίπης, από κοντά οι γυναίκες των δύο πρώτων που έχουν πεθάνει ή οι ερωμένες που πέρασαν από τη ζωή τους, οι φοιτητικές τους γνωριμίες και οι αναμνήσεις από τις δεκαετίες του ’60 και του 7 0 , όταν αυτοί μεσουρανούσαν ερωτικά. Το πρωτογενές αυτό επίπεδο πλαισιώνε ται από τη γενιά των γονιών τους, που λειτούργησε ως μηχανή επώασης, με τις ίδιες συνήθειες και τρόπο ζωής. Και φυσικά η νέα γενιά, τα παιδιά τους που μεγαλώνουν με άλλους κώδικες και ηθική, με άλλες ιδεολογίες και

ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜ ΟΣ

τρόπο συμπεριφοράς, και οι έφηβοι του σήμερα που έρχονται καταπέλτες να κλο νίσουν τα θεμέλια του χθες. Ο Αλ. Πανσέληνος άλλοτε μένει στα δια χρονικά στοιχεία των γενιών κι άλλοτε ιστορικοποιεί τη δράση, είτε με αναφορές στις πολιτισμικές συνθήκες (Σαββόπουλος, Γκοντάρ κ.ά.) είτε με άμεσες ή έμ μεσες καταγραφές ιστορικών δεδομένων, όπως η χούντα ή το θέμα των Σκοπιών. Αυτή η ανατομία της Ελλάδας βασίζεται πάνω σε μια εμφανή απογοήτευση, που απαρτίζεται από μικρές αποτυχίες και συμβιβασμούς, τόσο σε ερωτικό επίπεδο όσο και σε επαγγελματικό ή διαπροσω πικό. Ο πιο κεντρικός από τους χαρα κτήρες, ο Γιάννης, με αφορμή το σύν θημα στον τοίχο, προσπαθεί να καταλά βει τη νέα γενιά, θυμάται τη γυναίκα του και ζει με τις αναμνήσεις του, επιχειρεί να συνδεθεί μάταια με τους φίλους του, ψάχνει νέα συντροφιά, έστω και ξανα ζεσταμένη, πέφτει πάνω σε εθνικιστικές οργανώσεις, αλλά πουθενά δεν βρίσκει ασφάλεια και σιγουριά, ούτε καν στη προδομένη ζωγραφική στην οποία δεν έμεινε πιστός. Το πρόβλημα με τα πολυπρόσωπα και πολυεπίπεδα έργα, όπως αυτό, είναι ότι δημιουργούν μια θρυμματισμένη εικόνα της πραγματικότητας (σ’ αυτό επικου ρούν τα ένθετα δοκιμιακά σχόλια, οι γε ωγραφικές περιγραφές, οι ημερολογια κές καταγραφές κ.λπ.) και ρίχνουν τον αναγνώστη στο πέλαγος της πλουραλιστικής ασάφειας και της αποσπασματι κής πολυσημίας. Ο τελευταίος οφείλει να δράσει «με μολύβι και χαρτί», ασχέτως αν δεν ενδιαφέρει το συνολικό περί γραμμα αλλά μόνο η εντύπωσή του. Τα πρόσωπα και η εποχή αναπλάθονται σαν παζλ, ενώ η μυθιστορηματική πραγματι κότητα συγκολλάται σαν μωσαϊκό, μέσα στο οποίο εισπράττεται η απόγνωση χα μένων ερώτων σε έναν μεταμοντέρνο κόσμο που δεν στέργει να περιθάλψει τα όνειρα ολόκληρων γενιών. ■

Το πρώτο βιβλίο της βραβευμένης σειράς f l αστυνομικών μυθιστορημάτων της

A w Κληβς

με πρωταγωνίστρια την ιδιόρρυθμη

ντετέκτιβ ανακρίτρια Βέρα Στάνχοουπ .

Ένας επιτηδευμένος φόνος φέρνει στην επιφάνεια τα πιο βαθιά και σκοτεινά μυστικά των κατοίκων μιας αγγλικής επαρχίας και προσελκύει τη ντετέκτιβ Βέρα Στάνχοουπ στα ίχνη του δολοφόνου που μετατρέπει το θάνατο σε τέχνη

θα το βρείτε σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και ίιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Πεσμαζογλου 5, ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, 210-3300104, Fax: 210-3841021, e-mail: sales@klidarithmos.gr

6 : βιβλιοκριτική

Α νθρω ποκεντρι κά αφηγήματα

Χρίστος Παπαγεωργίου

Ιωάννα Καρυστιάννη Καιρός σκεπτικός Καστανιώτης, 2011 σελ. 200, € 12,78

ε τον όρο ανθρωποκεντρικά αφηγήματα ο καθένας μπο ρεί να σημειώσει την τερά στιας έκτασης αναπαράσταση, απει κόνιση και διερεύνηση των ανθρώπι νων σχέσεων, του ψυχικού κόσμου, της ατομικής συμπεριφοράς και της μαζικής κατάθλιψης, έτσι ώστε οι ήρωες που παρελαύνουν να αποτε λούν τουλάχιστον ευγενή πειραματό ζωα. Η Καρυστιάνη, βαθύτατη γνώ στης των πλαισίων μέσα στα οποία οι διηγηματογραφικοί πρωταγωνιστές επιλαμβάνονται της απορίας του να υπάρχουν, βάσει όχι κάποιας ανώτε ρης δύναμης αλλά ως προσωπικότη τες βαρύτατα τραυματικές, επιφέρει ένα ακόμα λογοτεχνικό λάκτισμα, επιμένοντας να εγείρει συνειδήσεις εφησυχασμένες. Πράγματι, ολόκληρος ο τόμος δονείται από συναισθήματα, συγκίνηση, πίκρες, αγωνίες, δάκρυα και υπαρξιακούς λυγμούς, κυρίως της τρίτης ηλικίας, η οποία εκτιμάται πολύ περισσότερο από τις άλλες, λόγω του γεγονότος της αφόρητης αδυναμίας και μοναξιάς που βιώνει, χτυπημένη από αρρώστιες και άλλα δεινά. Και όλα αυτά μέσα στη δίνη της οικονο μικής κρίσης που τα πάντα ανατρέπονται. Προγραμματισμοί, νοικοκυ ριά, ανεργία, δάνεια, χαράτσια. Και πάντα με φόντο τις εορτές των Χρι στουγέννων, όπου όλοι μας χαλαρώ νουμε και απολαμβάνουμε σαν παιδιά τις τρυφερές αυτές μέρες· που για

πολλούς αντιπροσωπεύουν αναμνή σεις, θύμησες, μνήμες, παράλληλα όμως με το παρόν, όπου η ανάγκη για εορτασμό γίνεται ευρέως μεγαλύτερη, σε μία προσπάθεια να σβηστούν απ’ το μυαλό μας τα οικονομικά θύματα. Είναι γεγονός ότι η συγγραφέας Ιωάννα Καρυστιάνη σε όλα της τα έργα εμφανίζει τόσο θεματολογικές πρωτοπορίες όσο και τρομερά δεμένη εκφραστική εκφορά. Απ’ την Κυρία Κατάκη ακόμη, την πρώτη της από πειρα, είχε κάνει εμφανές ότι πέρα από συνηθισμένες, ρεαλιστικές, κα θημερινές και άχρονες πρακτικές, την ενδιέφερε πολύ και η μυθοπλασία, το πλασάρισμα δηλαδή του μύθου, ώστε αυτός να γίνει ανεκτός και ουσιαστικά αποδεκτός. Στις πολύ περίεργες όμως παραμυθίες, όπως για παράδειγμα το αφήγημα «Στα μανταλάκια», η δημι ουργός αφήνει εντελώς ξέφραγη τη φαντασία της, παίζει με θέσεις που εί ναι βαθιά χαραγμένες στο συλλογικό υποσυνείδητο και τελικώς δρομολο γεί, με τη βοήθεια του λογοτεχνικού ψεύδους, απίστευτα ιδιαίτερες πεζογραφικές εκτροπές. Βαθιά, επιπλέον, είναι η πεποίθησή της πως οι οικονο μικοί μετανάστες όχι απλώς συνδρά μουν τη χώρα μας στις μεγάλες δυ σκολίες που αντιμετωπίζει αλλά, πολύ περισσότερο, παίζουν καθοριστικό και σημαντικό ρόλο στη ζωή μας, εί ναι ένα μαζί μας και παράλληλα η απο δοχή είναι ολοκληρωτική, πηγαία,

γνήσια και προοδευτική. Σε όλα σχε δόν τα διηγήματα, όλο και κάποια αναφορά θα γίνει γι’ αυτούς, πέρα βέ βαια από τον «Μπάρδο», που είναι αφιερωμένο, με θλιβερή κατάληξη. Ενώ οι άνθρωποι οι ηλικιωμένοι, που ταλανίζονται από ασθένειες και βιώνουν τη μοναξιά, που ζουν σε άδειες κάμαρες και επιθυμούν να αγγίξουν ανθρώπινο δέρμα, προσεγγίζονται από τη συγγραφέα με πολύ υψηλή προσοχή, αγάπη, συμπόνοια και συμ παράσταση· έτσι ώστε και η τελική πράξη, το λογοτεχνικό αποτέλεσμα, να οριοθετείται ως μία ανθρώπινη δο κιμασία, στην οποία δεν υπάρχουν άγνωστοι παράγοντες και δεν εκκρίνονται ψεύτικα δάκρυα. Το να χαρακτηρίσει κανείς με ένα με γαλόσχημο επίθετο τη συγγραφέα

Ιωάννα Καρυστιάνη και τη δουλειά της είναι, νομίζω, πλεονασμός. Η συγ κεκριμένη δημιουργός έχει παρου σιάσει την αξία της σε όλα τα είδη, σε όλα τα επίπεδα του πεζού λόγου. Ενώ κάθε της νέα παρουσία, όπως τώρα με το Καιρός σκεπτικός, γίνεται αντικεί μενο συζητήσεων για μεγάλο διά στημα ακόμα, κυρίως για τους λαϊ κούς τύπους που επεξεργάζεται, δίνοντάς τους την ευκαιρία να υπάρ ξουν, να προωθηθούν στο προσκήνιο και να δημιουργήσουν, έστω και μέσα από τις σελίδες ενός βιβλίου. Η Καρυστιάνη εδώ και καιρό μας υπενθυ μίζει πως ο διπλανός μας είναι τόσο διαφορετικός από εμάς όσο και πα νομοιότυπος, είναι τόσο άλλος όσο και μοναδικός, είναι τόσο δραματικός όσο και εμπειρικά πρακτικός.·

ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ Ο ι ε κ δ ό σ ε ις

ΜΙΧΑΛΗ ΣΙΔΕΡΗ σ ε σ υ ν ε ρ γ α σ ία IANOS κ α ι τ ο π ε ρ ιο δ ι κ ό ΔΙΑΒΑΖΩ

μ ε τ α β ιβ λ ιο π ω λ ε ία

σ α ς π ρ ο σ κ α λ ο ύ ν σ τ η ν ε κ δ ή λ ω σ η π α ρ ο υ σ ία σ η ς τ ο υ β ιβ λ ίο υ το υ

Κωνσταντίνου Καλοφωλιά

“Το Μεταναστευτικό ζήτημα ortn Μεσόγειο (Ισπανία - Ιταλία - Ελλάδα)” τ η ν Παρασκευή 13 Ιανουαρίου 2012 κ α ι ώρα 18:00 σ το χ ώ ρ ο τ ο υ κ α φ έ β ιβ λ ιο π ω λ ε ίο υ I A N 0 S

(Σταδίου 24 στον ψιόροφο).

Γ ια τ ο β ιβ λ ίο θ α μ ιλ ή σ ο υ ν :

Πάσχος Μανδραβέλης (Δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς τ η ς ε φ η μ ερ . καθ η μ εριν ή ). Γιάννης Τριάντης (Δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς τ η ς ε φ η μ ε ρ . ελευθεροτυπία). Τ η ν ε κ δ ή λ ω σ η σ υ ν τ ο ν ίζ ε ι ο δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς

Κώστας Παπαχλιμίντζος.

Με την παρουσία σας θα τιμήσετε την εκδήλωσή μας.

Ανδρέα Μειαξή 28, Εξάρχεια - ιοδ 8ι Αθήνα Tnfl.: 2ΐο 3301161-3, Fax: 210 3301164 e-mail: info@siderisboolis.gr http://www.sMerisboohs.gr

IANOS

δ : βιβλιοκριτική

Πότε παλιώνει το όνειρο

Νίκος Κυριαζής

Ισίδωρος Ζουρνάς Ανεμώλια Πατάκης, 2011 σελ. 458, € 19,90

νώρισα λογοτεχνικά τον Ισί δωρο Ζουργό από την Αηδονόπιτα, για μένα ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα των τελευ ταίων χρόνων. Στο Ανεμώλια ο συγγραφέας δεν γράφει ιστορικό, αλλά σύγχρονο βι βλίο, με έμπνευση όμως, όπως φαί νεται από επίθετα που χρησιμοποιεί και το όνομα του σκάφους «Θερσί της» (είναι ο «δημοκρατικός» ήρωας της Ιλιάδας, εκπρόσωπος των απλών πολεμιστών), από την Ιλιάδα και πε ρισσότερο, την Οδύσσεια. Είναι ένα μυθιστόρημα για την αν δρική φιλία και φυγή, όπου οι ήρωες, πέντε φίλοι από τα σχολικά χρόνια, αποφασίζουν να κάνουν ένα ταξίδι εγκαταλείποντας την παλιά τους ζωή, οικογένεια κ.λπ. Στο ταξίδι έχουν πρώτο στόχο να ξανακερδίσουν την ωραία Ελένη, φίλη του ενός, παντρε μένη τώρα σε γάμο που την πνίγει, στην Μυτιλήνη, που θέλει να επι στρέφει σε έναν από τους φίλους της παρέας (που αντιστοιχεί στον Μενέ λαο της Ιλιάδας, ενώ ο αδελφός του, αρχηγός της παρέας και κυβερνήτης του σκάφους, είναι ο «άναξ ανδρών Μυκηναίος» και αντιστοιχεί στον Αγαμέμνονα). Οι περιπέτειες και τα απρόοπτα αλληλοδιαδέχονται κρατώντας τον ανα γνώστη σε εγρήγορση, που διαβάζει «τρέχοντος» το Ανεμώλια. Οι ήρωες

προσπαθούν να διαφύγουν από την απελπισία τους, να αποδράσουν από την ασφυκτική καθημερινότητα (βά θος του έργου είναι ο νεοελληνικός μηδενισμός και η οικονομική ύφεση), με τη δίψα για την αναζήτηση της νε ότητας και της ομορφιάς, ώσπου μέσα από τραγικά γεγονότα θα δια πιστώσουν πως δεν μπορούν να ξεφύγουν από ό,τι φέρουν μέσα τους. Το Ανεμώλια είναι τελικά ένα μελαγχολικό και πολύ καλογραμμένο βι βλίο, με έντονες εικόνες και στοχα-

«Το σημαντικό είναι να καταλαβαίνεις πότε ένα όνειρο παλιώνει κι ύστερα να βγάζεις ένα νέο από το κουτί, να βάζεις το παλιό στην αποθήκη και να χαίρεσαι το καινούργιο».

σμούς, όπως: «Αναρωτιέμαι πολλές φορές, μετά τον θάνατο ενός ζευγα ριού, που πάνε τα τρυφερά τους λό για... Δεν είναι λόγια προσευχής να τα φυλάξουν οι άγγελοι, ούτε ποιήματα εμπνευσμένων ανδρών για να σκύ ψουν πάνω τους ύστερα από χρόνια οι σοφοί. Θρηνώ για τον χαμό τους τον αναπόφευκτο» (σελ. 140-141). «Το σημαντικό είναι να καταλαβαί νεις πότε ένα όνειρο παλιώνει κι ύστερα να βγάζεις ένα νέο από το κουτί, να βάζεις το παλιό στην απο θήκη και να χαίρεσαι το καινούργιο» (σελ. 433). ■

Ο Παναγιώτης καιη Εσθήρ

α τελευταία χρόνια γράφονται και εκδίδονται στην Ελλάδα μυθιστορήματα με τη σφρα γίδα του μοντέρνου, που επιχειρούν δηλαδή να ανανεώσουν το παραδο σιακό στυλ της αφήγησης με κάτι και νούργιο, το οποίο συνδέεται με τον ήρωα (μπορεί να είναι υπαρκτό πρό σωπο), με τον χρόνο (μπορεί η ιστορία να διαδραματίζεται στο παρελθόν αλλά ο αφηγητής να είναι σύγχρονος) ή με το περιεχόμενο (ενίοτε αποτελείται από ντοκουμέντα, επιστολές, δη μοσιεύματα εφημερίδων κ.λπ.) Στο μυ θιστόρημα, ή μυθιστορία, Κάποτε στην Άρτα ο νεωτερισμός, που ωστόσο παραπέμπει σε εικονογραφη μένα μυθιστορήματα του 19ου αιώνα, κυρίως ξένα, εντοπίζεται στις φωτο γραφίες, οι οποίες απεικονίζουν τους ήρωές τους και τους χώρους όπου έδρασαν. Ο συγγραφέας του, ο Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης, με καταγωγή από τη Λέσβο, αλλά γεννημένος στην Αθήνα, κάτοικος Μενιδίου Αιτωλοα καρνανίας (κοντά στην Αρτα), αφηγείται την ιστορία ενός ανεκπλήρωτου έρωτα ανάμεσα σ’ ένα Ρωμιό και μια Εβραία. Η πλοκή διαδραματίζεται στην Άρτα του Μεσοπολέμου. Χρησι μοποιώντας ένα παλιό λογοτεχνικό τέ χνασμα, εκείνο της ανεύρεσης και δη μοσίευσης ενός ημερολογίου αποθανόντος, ο Ιντζέμπελης (το 2010 εξέ δωσε τη νουβέλα Μια απρόσμενη συ

νάντηση Αινστάιν-Καραθεοδωρή), μας μεταφέρει στη Λέσβο την εποχή που ακλούθησε την Μικρασιατική Κατα στροφή. Κεντρικός ήρωάς του είναι ο Παναγιώτης, ο οποίος έγραφε ημερο λόγιο το οποίο υποτίθεται πως πε ριήλθε σε κάποια δικηγόρο μετά τον θάνατο της Εσθήρ Σαμπίνου. Ο Πανα γιώτης καταγόταν από την Άνασσα της Λέσβου κι είχε έναν αδελφό, τον Ευριπίδη. Τα δυο αδέλφια πήραν το καράβι για τον Πειραιά και αργότερα ο Παναγιώτης βρέθηκε στην Άρτα, όπου σύντομα έπιασε δουλειά στο εμ πορικό ενός Εβραίου, ο οποίος είχε μια μοναχοκόρη, την Εσθήρ. Μετά τον θά νατο του αφεντικού του, ο Παναγιώ της ανέλαβε το μαγαζί, μα δεν κατάφερε να παντρευτεί την Εσθήρ, διότι αντέδρασαν οι συγγενείς της που την έστειλαν στην Αγγλία. Ο Παναγιώτης στρατεύτηκε, πήγε στο αλβανικό μέ τωπο, επέστρεφε ταλαιπωρημένος και μετά την εισβολή των Γερμανών στην Ελλάδα στάλθηκε σε στρατόπεδο συγ κέντρωσης, στο Νταχάου, όπου είχε συγκροτούμενο το Νίκο Ζαχαρώδη, τον γενικό γραμματέα του ΚΚΕ. Τε λικά, γύρισε στην Ελλάδα, ανταμώ νοντας ξανά την αγαπημένη του. Το Κάποτε στην Άρτα, ένα τρυφερό ανά γνωσμα παλαιό κοπής (χωρίς όμως όλα τα απαραίτητα στοιχεία ενός αυ θεντικού ημερολογίου), είναι περιπε τειώδες, συγκινεί και τέρπει. ■

Φίλιππος Φιλίππου

Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης Κάποτε στην Άρτα Στοχαστής, 2011 σελ. 126, € 10,65

δ : βιβλιοκριτική

Μυθιστόρημα ιδεών

Λίλα Κονομάρα

> ο

Tristan Garcia Η καλύτερη πλευρά των ανθρώπων Μετάφραση: Μαρία Γαβαλά Πόλις, 2011 σελ. 355, € 18

υθιστόρημα ιδεών, roman a cle, Η καλύτερη πλευρά των ανθρώπων του πρωτοεμφανιζόμενου Τριστάν Γκαρσιά κυκλο φόρησε στη Γαλλία το 2008 και τι μήθηκε με το Prix de Flore. Μέσα από την ιστορία δύο ζευγαριών, ο συγγραφέας επιχειρεί να ανασυνθέσει το πνεύμα της δεκαετίας του ’80. Οι ήρωές του παραπέμπουν σε πραγματικά πρόσωπα της εποχής: στο πρόσωπο του Ζαν-Μισέλ Λεμποβίτς, αριστερού διανοούμενου που σταδιακά παρεκκλίνει προς τα δεξιά, όλοι αναγνώρισαν το γνωστό φιλό σοφο Alain Finkielkraut. Ο Ντομινίκ Ροσί, στρατευμένος ομοφυλόφιλος, δημοσιογράφος στη Liberation, ο οποίος στην πορεία αποκτά ένα προ φίλ «καθώς πρέπει» σοσιαλιστή, δεν είναι άλλος από τον Didier Lestrade, παλιό συνεργάτη της Liberation και ιδρυτή του γαλλικού Act up. Ο Γουίλιαμ Μιλέρ, εκκεντρικός ομοφυλόφι λος που δηλώνει ότι το AIDS είναι μια ασθένεια που επινοήθηκε για να σκο τώσει τη σεξουαλικότητα και ο οποίος υπερασπίζεται το «bareback» (έρωτα χωρίς προφυλάξεις) παρα πέμπει ευθέως στον Guillaume Dustan, συγγραφέα που έχει προκαλέσει διάφορα σκάνδαλα και ο οποίος υπε ρασπίζεται τις ίδιες θέσεις. Τελευ ταία, η Ελιζαμπέτ Λεβαλουά, φίλη του Γουίλιαμ, συνάδελφος του Ντο

μινίκ και ερωμένη του Λεμποβίτς, η οποία είναι και η αφηγήτρια της ιστορίας. Εξιστορώντας τις σχέσεις των τεσ σάρων αυτών χαρακτήρων, τον έρωτα, τη φιλία, τις σταδιακές εκ πτώσεις, τις μικρές και μεγάλες προ δοσίες, ο Γκαρσιά αποτυπώνει αυτή την εποχή που έπαιξε τόσο αποφα σιστικό ρόλο στην ιστορία της σε ξουαλικότητας και της πολιτικής στη Δύση. Η δεκαετία του ’80 ξεκινάει σαν μια περίοδος «μεγάλης χαράς» και απελευθέρωσης, μια περίοδος όπου οι μειονότητες αποκτούν δύ ναμη, οι ομοφυλόφιλοι διεκδικούν και κατακτούν μια άλλη θέση στο κοινωνικό γίγνεσθαι, όπου η ηδονή και το να κάνεις «αυτό που γουστά ρεις» ήταν το ζητούμενο. «Καθετί που η μόρφωσή μου, καθετί που ο πατέρας μου θα θεωρούσε βλακώ δες, ασήμαντο, επιπόλαιο ή εγωι στικό, αυτό γινόταν ως δια μαγείας ευφυές, αποφασιστικό, βαθύ και πο λιτικό», λέει ο Γουίλι. «Είχαμε παρα τήσει τα κόμματα, τον Τρότσκι, τις συζητήσεις και τους “εργάτες”. Όλα ήταν χαρούμενα. Και επιπλέον το λέ γαμε φανερά, αυτό ήταν πολιτική. Γαμούσαμε, κι αυτό ήταν πολιτική». Το τέλος της πολιτικής στράτευσης, η μεταστροφή της αριστερός προς τον οικονομικό φιλελευθερισμό, η αναδυόμενη εξουσία της εικόνας,

της επικαιρότητας, το κυνήγι της διασημότητας, της μόδας, της μανίας με οτιδήποτε το νεωτεριστικό, στο όνομα του οποίου αναπτύσσεται μια ασύλληπτη ανεκτικότητα απέναντι στο καθετί, όλα τα συστατικά της εποχής εκείνης είναι παρόντα στο μυθιστόρημα. «Ζούμε σε μια κοινω νία», λέει ο Γουίλι, «όπου το μίσος εί ναι σούπερ υποβαθμισμένο... Κοίτα, όταν κάποιος δεν νιώθει πια μίσος, δεν έχει προτίμηση για τίποτα, δεν διαλέγει τίποτα, δεν κάνει τίποτα...» Το αποτέλεσμα της έκρηξης που συντελέστηκε στη δεκαετία του ’80 είναι η κρίση των ιδεολογιών, η συν-

Το αποτέλεσμα της έκρηξης που συντελέστηκε στη δεκαετία του '8ο είναι η κρίση των ιδεολογιών, η συνθηκολόγηση και η επιστροφή σε συντηρητικές και καθώς πρέπει συμπεριφορές για αρκετούς.

θηκολόγηση και η επιστροφή σε συντηρητικές και καθώς πρέπει συμ περιφορές για αρκετούς. Για άλλους, η συνεχιζόμενη αντίδραση, η αυτο καταστροφή και η σταδιακή περιθω ριοποίηση που θα καταλήξει στον όλεθρο του AIDS. «Το σεξ τελείωσε, δικέ μου», λέει ο Γουίλι, όλα έχουν χάσει τη σημασία τους, το μόνο που απομένει είναι ο θάνατος. Ως διδάκτωρ της φιλοσοφίας, ο Γκαρσιά συλλαμβάνει -είναι η αλή θεια- το πνεύμα της εποχής με με γάλη οξυδέρκεια. Γιατί όμως έχουμε συχνά την εντύπωση ότι δεν διαβά ζουμε μυθιστόρημα αλλά παράθεση απόψεων που θα μπορούσαν κάλλιστα να αποτελούν αντικείμενο μιας κοινωνιολογικής μελέτης; Είναι βέ βαιο ότι το τι συνιστά λογοτεχνία δεν

προσδιορίζεται με συγκεκριμένες ιδιότητες, καθότι τα χαρακτηριστικά που θεωρούμε ότι καθιστούν ένα έργο λογοτεχνικό είναι ευμετάβλητα. Ακόμα όμως και σε ένα μυθιστόρημα ιδεών, οι ήρωες δεν θα έπρεπε να ζωντανεύουν με το χαρακτήρα τους, τις αντιδράσεις τους και τις επιλογές τους τις ιδέες των οποίων είναι φο ρείς και όχι απλώς να τις ανακοινώ νουν; Από τους τέσσερις χαρακτήρες του βιβλίου, ο Γουίλι είναι ο μόνος που σκιαγραφείται πιο αδρά και κα ταφέρνει κατά διαστήματα να γίνει πειστικός. Οι άλλοι τρεις, με αποκο ρύφωμα την αφηγήτρια, μοιάζουν μάλλον με χάρτινες, επίπεδες φιγού ρες. Ανύπαρκτη προσωπικότητα, προσχηματικός χαρακτήρας, η Λΐζ, με εξαίρεση τα τελευταία κεφάλαια, σπάνια εκφέρει άποψη ή εκδηλώνει συναίσθημα, απλώς υπομένει ανεξή γητα τις εξοργιστικές συχνά συμπε ριφορές των τριών ανδρών και τις με ταφέρει σαν τρίτος. Αυτή είναι άραγε η άποψη του Γκαρσιά για το ρόλο της γυναίκας τη δεκαετία του ’80 και τις ετερόφυλες σχέσεις ή μήπως πρό κειται απλώς για αδυναμία του κειμέ νου; Ένα φαινόμενο που παρατηρείται τε λευταία στη σύγχρονη γαλλική λογο τεχνία είναι το ότι κυκλοφορούν βι βλία τα οποία διακατέχονται από έν τονη επιστημοσύνη, απόρροια προ φανώς του θετικιστικού πνεύματος που χαρακτηρίζει την εποχή μας. Οι συγγραφείς τους είναι συνήθως ακα δημαϊκοί ή τεχνοκράτες και το έργο τους δίνει την εντύπωση ενός κομ ψότατου εγκεφαλικού κατασκευά σματος που συχνά εξαντλείται σε μια ωραία ιδέα χωρίς ψυχή. 1

δίβιβλιοκριτική

Το τίμημα της αναζήτησης μιας θέσης στον κόσμο

Αργυρώ Μαντάγλου

Κέιτ Σοπέν Η αφύπνιση Μετάφραση: Μαρία Αναστασοπούλου Καστανιώτης, 20Π σελ. 207, € 12,78

Αφύπνιση της Κέιτ Σοπέν υπήρξε ένα «τολμηρό» για την εποχή του έργο, το οποίο αρχικά προκάλεσε αντιδράσεις και στη συνέχεια ξεχάστηκε για να έρθει στην επιφάνεια τη δεκαετία του ’60, όταν η κριτική διέκρινε σε αυτό πολ λές κρυμμένες διαστάσεις και αρετές. Στο πρόσωπο της Έντνα, της ηρωίδας, αναγνώρισαν μια εμβληματική γυναικεία φωνή του δεκάτου ενάτου αιώνα που διεκδικεί μια θέση για τον εαυτό της, αντίστοιχη με τη Τζέιν Έιρ της Σαρλότ Μπροντέ. Μια ηρωίδα σύμβολο των γυναικών που αγωνί ζονται για έναν εαυτό ολοκληρωμένο, όπου η αφύπνιση της συνείδησης ακολουθείται από την αφύπνιση των αισθήσεων και δεν διστάζει να έρθει σε ρήξη με το περιβάλλον προκειμένου να κατακτήσει την ελευθερία της, αψηφώντας το κόστος. Καθώς η Έντνα ξυπνάει από τον επι βεβλημένο λήθαργο που έχει περιπέσει, μοιάζει με όλες εκείνες τις ηρωίδες που βιώνουν μια απρόσμενη απο κάλυψη, καθώς τα ψέματα που την εί χαν ναρκώσει αποτελούσαν και μέρος της ύπαρξής της. Το μικρό σε όγκο μυθιστόρημα -σύμ φωνα με τα κριτήρια της εποχήςόταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1899 σχολιάστηκε αρνητικά από τους κριτι κούς, οι οποίοι δεν διέκριναν ούτε τα αιτήματα της ηρωίδας, το ιδιαίτερό της βλέμμα, την αμφισβήτηση του πε

ριορισμένου γυναικείου ρόλου ως μη τέρας και συζύγου, αλλά έστιασαν μο νάχα στο ανικανοποίητο της ηρωίδας και στο ερωτικό της ξύπνημα. Παρέ καμψαν τις συγκλονιστικές σκηνές που αποτυπώνεται ο αγώνας της να βρει μια θέση στον κόσμο, εικόνες που ακόμα και σήμερα εξακολουθούν να ξαφνιάζουν τον αναγνώστη με τη λιτότητα της γραφής, την οικονομία της γλώσσας, αλλά και την τόλμη της να εκθέσει θέματα τόσο προσωπικά, χωρίς να γλιστράει στην ευκολία του κλισέ. Ο πόθος, η αφύπνιση των αι σθήσεων, η ερωτική συγκίνηση, η αποκήρυξη της μητρότητας ως γυναι κείου προορισμού είναι κάποια θέματα ταμπού ακόμα και σήμερα και δύ σκολα γράφει κανείς γι’ αυτά χωρίς να ρισκάρει να υποπέσει σε κοινοτοπίες. Η Αφύπνιση περιγράφει τη προσπά θεια μιας γυναίκας της προνομιούχας τάξης να βρει και να εξερευνήσει τον αληθινό της εαυτό. Το επίμονο αίτημά της δημιουργεί συγκρούσεις με την οι κογένεια και το περιβάλλον και αναγ κάζεται να έρθει αντιμέτωπη με τις κυ ρίαρχες αξίες της εποχής της. Η ιστορία της Έντνα Ποντελιέ λαμ βάνει χώρα το 1890, στη μεγαλοα στική κοινότητα των κρεολών της Λουίζιάνας. Η Έντνα, ο σύζυγός της Αεόν και τα δυο τους παιδιά περνούν τις θερινές τους διακοπές στο Γκραντ Αισλ κοντά στη Νέα Ορλεάνη. Εκεί γνωρίζει και αρχίζει να συναναστρέ

φεται τη Μαντάμ Ρατινιόλ, επιτομή της «μητρικής γυναίκας», η οποία με χαρά θυσιάζει τη δική της προσωπική ταυ τότητα για να αφοσιωθεί εξολοκλήρου στη φροντίδα των παιδιών και του συ ζύγου της. Στον αντίποδα της Μαντάμ Ροτινιόλ βρίσκεται η Μαντμαζέλ Ράις, μια ταλαντούχα πιανίστρια που κάνει εκεί τις διακοπές της. Η μουσική της Ράις συγκινεί βαθιά την Έντνα, όπως και η τρυφερότητα της Μαντάμ Ρατινιόλ, αφυπνίζοντας την ικανότητά της να αισθανθεί το πάθος, κι αυτό υποκι νεί τη διαδικασία της προσωπικής χει ραφέτησής της. Στο θέρετρο περιφέ ρεται ένας ακόμα παραθεριστής, ο νε αρός Ρόμπερτ Λεμπράν, ο οποίος αφιερώνει κάθε καλοκαίρι του σε μια διαφορετική γυναίκα, συνήθως παν τρεμένη, αν και καμία δεν παίρνει στα σοβαρά το επιπόλαιο φλερτ του. Εκείνο το καλοκαίρι η Έντνα γίνεται το αντικείμενο του ενδιαφέροντος του Ρόμπερτ, εποχή που έχουν μέσα της κινητοποιηθεί άγνωστες, τρομερές δυ νάμεις και βρίσκεται στη διαδικασία ανακάλυψης του πραγματικού εαυτού της. Ο Ρόμπερτ άθελά του ενθαρρύνει αυτήν την αναζήτηση, ξυπνώντας τις αισθήσεις της. Μέχρι το τέλος του κα λοκαιριού η κατάσταση έχει ξεφύγει από τον έλεγχο και δεν μπορεί πλέον να επιστρέφει στην προηγούμενη ζωή της. Εκείνος μόλις αντιλαμβάνεται τη σοβαρότητα της κατάστασης αναχω ρεί για το Μεξικό. Μετά τη φυγή του η Έντνα παραμένει ερωτευμένη αλλά, μεθυσμένη από την ανακάλυψη των άλλων εαυτών που κρύβονται μέσα της, επαναστατεί και διεκδικεί την εκ πλήρωση των επιθυμιών της. Αρχίζει να καλλιεργεί την παλιά της κλίση για τη ζωγραφική, να ενθαρρύνει διάφο ρους θαυμαστές της παραμελώντας τα κοινωνικά της καθήκοντα, μέχρι που μισθώνει και έναν αποκλειστικά δικό της χώρο, αποκτώντας συμβο

λικά και το «δικό της δωμάτιο», αλλά δυστυχώς ούτε και αυτό θα τη χωρέσει, θα ηεριπλανηθεί και ως τραγική ηρωίδα θα γίνει παρανάλωμα της δι κής της φωτιάς. Η Αφύπνιση, που κατέστρεψε και τη λογοτεχνική καριέρα της Σοπέν, θε ωρείται σήμερα ένα από τα κλασικά έργα αμερικανικής λογοτεχνίας, κα θώς το ερώτημα που θέτει είναι πολύ ευρύτερο και διαχρονικό και επ’ ουδενί περιορίζεται στη σεξουαλική αφύπνιση της ηρωίδας. Η Σοπέν, με πλήθος υπαινιγμών και συμβόλων, καταγίνεται με τα όρια της ελευθε ρίας, της προσωπικής εκπλήρωσης αλλά και του ιδιωτικού χώρου: Ποιο είναι αυτό το μέρος που μπορεί κα νείς να αποκαλέσει σπίτι του. Η Έντνα Ποντελιέ δεν αισθάνεται κα νένα χώρο δικό της. Η ίδια δεν νιώθει καλά με τον εαυτό της στην έπαυλη που κατοικεί. Αυτή τη γυναίκα θα ήθελε να την αφήσει πίσω. Στο μυθι στόρημα μοιάζει να περνάει από το ένα σκηνικό στο επόμενο, αναζητών τας απεγνωσμένα τον πραγματικό της εαυτό. Αισθάνεται μια προσωρινή ανακούφιση σε διαφορετικούς χώ ρους, αλλά σύντομα ακολουθεί η διά ψευση και η αναπόφευκτη θλίψη. Σύ ζυγος δεν επιθυμεί να είναι, καλλιτέ χνης θέλει να είναι αλλά δεν διαθέτει την απαραίτητη θέρμη, μητέρα είναι αλλά η δέσμευση την πνίγει. Στο πα ραθαλάσσιο θέρετρο νιώθει άνετα και γαλήνια και τα θαλασσινά τοπία τής προσφέρουν μια προσωρινή γαλήνη. Εκεί θα καταφύγει, με αυτήν θα ενω θεί στην τελευταία σκηνή του μυθι στορήματος, αποτινάζοντας με τρόπο σπαρακτικό ενοχές και περιο ρισμούς. Με αυτήν την αλληγορική χειρονομία η Έντνα αγκαλιάζει και την ελευθερία της. Στη θάλασσα και σε ό,τι αυτή συμβολίζει θα βρει κι εκείνη το δικό της δωμάτιο. ■

δ : βιβλιοκριτική

Σαν παραμύθι

Γκόρνος Βα'ιλάκης

> δ

William Morris Το πηγάδι στο τέλος του κόσμου Βιβλίο IV: Ο δρόμος της επιστροφής Μετάφραση: Νίκος Βλαντής Μαγικό Κουτί & Fata Morgana, 2011 σελ. 336, € 14,94

μυθιστορία ως λογοτεχνικό είδος συνδέεται -σχεδόν απο κλειστικά- με τη μεσαιωνική αφηγηματική τέχνη που έμελλε να αποτελέσει την κυρίαρχη μυθιστορη ματική μορφή περίπου μέχρι τις αρχές του 17ου αιώνα. Αυτό που εντυπω σιάζει με τις μυθιστορίες είναι ότι ως αφηγήσεις παραμένουν βαθύτατα υποκειμενικές, με την εξάρτησή μας από τον αφηγητή να καθίσταται επι τακτική και την τέρψη μας να εξαρτάται άμεσα από την πρόθυμη υπο ταγή μας στη δύναμή του. Άλλωστε, το σημαντικότερο ίσως θέλγητρο της μυθιστορίας είναι το λυτρωτικό ξάφ νιασμα, συνδυασμένο με μία μεθυ στική αίσθηση της παντοδυναμίας του συγγραφέα. Πάντως, αυτό που χα ρακτηρίζει τις μεσαιωνικές μυθιστο ρίες είναι ο τρόπος που ανοίγουν με τη μία όλα τα θέματα που τις απασχο λούν -είτε πρόκειται για το κυνήγι του θησαυρού ή του Δισκοπότηρου, για χρυσάφι ή για λάφυρα δράκου, το αν τικείμενο της αναζήτησης είναι αρ κετά συναρπαστικό από μόνο του και συμπληρώνει, κατά κανόνα, μια με γάλη ερωτική περιπέτεια που επίσης εκτυλίσσεται. Μετά τον 17ο αιώνα, η μυθιστορία πέ ρασε σταδιακά στην ανυποληψία. Ώσπου στην Αγγλία του 19ου αιώνα αρχίζει πάλι να κερδίζει έδαφος και να δέχεται καινούργιες ερμηνείες. Οταν λοιπόν ο Γουίλλιαμ Μόρρις έγραψε

την ουτοπιστική κριτική του για την αγγλική κοινωνία Ειδήσεις από το Πουθενά (1890), χρησιμοποίησε την τεχνική που είχε μάθει από τις μυθι στορίες. Το σημαντικότερο δίδαγμα που είχε αποκομίσει από αυτές ήταν η απόλυτα συγκεκριμένη παρουσίαση του ιδεατού. Στην πραγματικότητα ο Μόρρις δεν αρνήθηκε την εποχή του, αλλά προσπαθεί να αλλάξει τις αξίες της, γύρισε την πλάτη του στην επεκτεινόμενη εκβιομηχάνιση και αναζή τησε στο παρελθόν τις ποικίλες μορ φές του ωραίου, χρησιμοποιώντας τις πηγές του εκλεκτικά και διασώζοντας, ταυτόχρονα, την ουσία τους. Στο εξαι ρετικό Το πηγάδι στο τέλος του κό σμου - σ ε υποδειγματική μετάφραση του Νίκου Βλαντή- χρησιμοποιεί και πάλι στοιχεία των μεσαιωνικών αφη γήσεων για να αποδώσει το συναρπα στικό ταξίδι του νεαρού ιππότη Ραλφ προς την αναζήτηση του πηγαδιού που αποτελεί τη μυστηριώδη πηγή της ζωής: όποιος πιει από αυτό θα έχει την αιώνια νιότη και ευτυχία. Στον δρόμο για το πηγάδι θα ερωτευτεί μια κοπέλα που έχει πιει από αυτό και στην επι στροφή τους θα ζήσουν φανταστικές περιπέτειες, αρκετές από τις οποίες ενέπνευσαν τον Τόλκιν στο να γράψει τον Άρχοντα των Δακτυλιδιών. Αυτό είναι το τέταρτο και τελευταίο μέρος ενός μαγευτικού μύθου που πρέπει να διαβάζεται φωναχτά και τραγουδιστά, όπως τα παλιά παραμύθια... ■

Στο μυαλό ενός άγριου παιδιού

να άγριο, βίαιο, εχθρικό και άγνωστο Λονδίνο υποδέχεται τον μικρό Χάρι Οπόκου, μετα νάστη από την Γκάνα, που μόλις έχει μετακομίσει εκεί με τη μητέρα του και τη μεγαλύτερη αδερφή του. Την ίδια στιγμή η πόλη, αλλά και η ίδια η ζωή, του εξιτάρει την περιέργεια, αλλά και τη φαντασία, όπου ανακαλύπτει ολο ένα και καινούργια πράγματα βιώνοντας διάφορες καθημερινές καταστά σεις. Στην αφιλόξενη γειτονιά που ζει, μα χαιρώνεται και σκοτώνεται στο δρόμο ένα παιδί από το σχολείο του και ο Χάρι ευαισθητοποιείται τόσο που απο φασίζει να διεξάγει έρευνα μαζί με τον κολλητό του φίλο για να βρουν μόνοι τους το δολοφόνο. Παράλληλα, ο μι κρός πρωταγωνιστής ερωτεύεται, κοντράρεται συνεχώς με την αδερφή του, κάνει φίλους, διαπρέπει στον αθλητισμό και προσπαθεί να ενταχτεί στην μικρή κοινωνία του σχολείου, αλλά και της καινούργιας πόλης. Εμ πόδιο στην καθημερινότητά του, όμως, στέκεται διαρκώς μια παρέα από παραβατικούς πιτσιρικάδες, ο φόβος και ο τρόμος όλων των σχολιαρόπαιδων, που κλέβουν και χτυ πούν όποιον βρεθεί στο διάβα τους. Το πολυδιάστατο αυτό μυθιστόρημα με μεγάλη δεξιοτεχνία θίγει ταυτό χρονα πολλά φλέγοντα προβλήματα της σύγχρονης κοινωνίας, όπως το μεταναστευτικό, ο ρατσισμός, το bul

lying στα σχολεία, οι συμμορίες, η βία και η παραβατική συμπεριφορά των εφήβων της Αγγλίας. Την ίδια στιγμή, μέσα από το λόγο και τη σκέψη του παιδιού ξεπροβάλλει όλη η κουλ τούρα της πατρίδας του, της Γκάνας, οι παραδόσεις και συνήθειες της κα θημερινότητας, οι αντιλήψεις, ακόμα και ο τρόπος ζωής. Χαρακτηριστική είναι επίσης και η αναφορά της μετα φράστριας στο επίμετρο του βιβλίου, η οποία τονίζει πως στο κείμενο στα αγγλικά διαφαίνονται και διάφοροι ιδιωματισμοί στην γλώσσα, που ήταν αδύνατον να αποδοθούν στα ελλη νικά. Είναι τρομακτικά δύσκολο, ως ενήλι κες πλέον, να σκεφτούμε όπως σκέ φτεται ένα παιδικό μυαλό. Όσο κι αν βιώσαμε την παιδική ηλικία, την έχουμε αφήσει πίσω μας και ο τρόπος που βλέπαμε τα πράγματα ως παιδιά απέχει παρασάγγας από τον τρόπο που τα βλέπουμε ως «μεγάλοι». Ο Στίβεν Κέλμαν όχι μόνο καταφέρνει να μπει στο μυαλό ενός παιδιού αλλά ει σέρχεται σ’ ολόκληρο τον κόσμο του. Στις 354 σελίδες που γράφει, αποτυπώνει με εξαιρετική μαεστρία την αθωότητα, την απορία, τον φόβο και τη χαρά του μικρού πρωταγωνιστή. Το βιβλίο ήταν υποψήφιο για το φε τινό Man Booker Prize, αλλά δεν επελέγη, παρά τις υψηλές προσδοκίες του λογοτεχνικού τύπου και του ανα γνωστικού κοινού. ■

Μάρθα Κυριακοπούλου

Στίβεν Κέλμαν Άγρια παιδιά Μετάφραση: Κατερίνα Σχινά Μεταίχμιο, 2011 σελ. 366, € 16,60

δ : βιβλιοκριτική

Η επανεμφάνιση του συγγραφέα;

Θανάσης Μήνας

| ο

Ενρίκε Βίλα-Μάτας Δουβλινιάδα Μετάφραση: Ναννά Παπανικολάου Καστανιώτης, 2011 σελ. 308, € 17,04

ν στο μεταίχμιο του μεταμοντερνισμού και της επόμενης μέρας της λογοτεχνίας τα όρια μεταξύ μυθοπλασίας και λογο τεχνικού δοκιμίου φαίνονται δυσδιά κριτα, τότε σ’ αυτήν ακριβώς τη με τέωρη -προσώ ρας- δοκό προσπα θούν να ισορροπήσουν συγγραφείς σαν τον Ενρίκε Βίλα-Μάτας (Μπάρτλεμπυ και Σία, Το κάθετο ταξίδι, Η νό σ ος του Μοντάνο, Το Παρίσι δεν τε λειώνει ποτέ, Δόκτωρ Πασαβέντο όλα απ’ τις εκδόσεις Καστανιώτη). Το στάρι, αν μπορεί χαρακτηριστεί στόρι, είναι το εξής: ο συνταξιούχος εκδότης Σαμουέλ Ρίβα, στο προσω πικό σύμπαν του οποίου τα πάντα πε ριστρέφονται γύρω από τις προτιμή σεις του στη λογοτεχνία, τη μουσική, τον κινηματογράφο κ.λπ., δηλαδή στον εαυτό του, προτείνει σε τέσσε ρις φίλους του συγγραφείς, αταίρια στους μεταξύ τους, να ταξιδέψουν στο Δουβλίνο για να περάσουν την 16η Ιουνίου (Bloomsday) με παρό μοιο τρόπο όπως οι ήρωες του Οδυσσέα. Στην πρώτη κιόλας σελίδα του βι βλίου ο Ρίβα βιώνει μια παρατεταμένη αίσθηση fin de siecle, «μια διαρκή αί σθηση τέλους εποχής και τέλους του κόσμου» (της εποχής του Γουτεμβέργιου, της λογοτεχνίας κατ’ επέ κταση), ενώ μερικές σελίδες πιο κάτω ο ίδιος ήρωας επεξεργάζεται μια όχι-

ακριβώς-πρωτότυπη προσωπική θε ωρία για τη λογοτεχνία- η πιο βασική από τις αρχές που πρέπει να τη διέπουν είναι η διακειμενικότητα. Στο υπόλοιπο του βιβλίου ο Ρίβα (ΒίλαΜάτας), εκτός από το να προσπαθεί να κατευνάσει τη λαχτάρα του για το αλκοόλ, συνομιλεί προνομιακά με τον Τζέημς Τζόυς και με τον Σάμουελ Μπέκετ, κ.ά. Βασικός του προβλημα τισμός είναι ο διακηρυγμένος από τον μεταμοντερνισμό «θάνατος του συγ γραφέα». Το αίτημα, ενδεχομένως, του Βίλα-Μάτας είναι ένας νέος μον τερνισμός, ένας μοντερνισμός όμως ανόμοιος μ’ εκείνον των κορυφαίων των αρχών του 20ού αιώνα, που συ νεπάγεται μια ανανέωση της ανανέω σης- έστω και αυτή η ανανέωση περνά μέσα από το τέλος της λογο τεχνίας όπως την ξέραμε. Αδιαμφισβήτητα ο Βίλα-Μάτας είναι ένας συγγραφέας με κατεκτημένο προσωπικό ύφος. Παρόλα αυτά, ως αναγνώστης έπιασα τον εαυτό μου να ενδιαφέρεται περισσότερο για τη συ νομιλία του με τον Τζόυς, για τα το πωνύμια, τα πρόσωπα και φυσικά τα αποσπάσματα που χρησιμοποιεί από τον Οδυσσέα, παρά για τους ήρωες ή για τις ιδέες του Βίλα-Μάτας. Απο λαυστικό ανάγνωσμα (για τους θαυ μαστές του Τζόυς), όμως έχω επιφυ λάξεις αν πρόκειται για κανονικό μυ θιστόρημα. ■

Ένα ξωτικό

ίχα ένα χαμόγελο που εκτεινό■ ■ ταν από το ένα αυτί στο άλλο B r i l και τα μάτια μου λαμπίριζαν τόσο που η πωλήτρια στο ταμείο με ρώτησε αν είμαι καλά. «Ναι», της απάντησα σαν να είχα φιλήσει βά τραχο που έγινε πρίγκιπας, «είμαι πολύ χαρούμενη με την αγορά μου». Ενιωσα ηλίθια μετά από αυτήν την ατάκα και προσπάθησα να κρύψω το καινούργιο μου βιβλίο στη σακούλα -για να μην μου κλέψει κανείς την ιδέα- αλλά ο ενθουσιασμός μου νί κησε τη ντροπή και μετά από μια παύση επέστρεψα στον πάγκο για να γραπώσω άλλο ένα αντίτυπο, σαν ήταν το τελευταίο σοκολατάκι σε γιορτινό μπουφέ. «Είναι για δώρο», δικαιολογήθηκα στην ταμία. Αν είναι να το κάνεις, καν’ το με την ψυχή σου, είπα από μέσα μου, νιώ θοντας ότι ο David Sedans συνωμο τεί σ’ αυτό. Το έργο που καθιέρωσε τον συγγρα φέα στο ευρύ κοινό και δημοσιεύτηκε το 1997 στις ΗΠΑ, ταξίδεψε τον προ ηγούμενο μήνα στα ελληνικά βιβλιο πωλεία από τις εκδόσεις Μελάνι και, παρότι φαίνεται ότι η κρίση το έφερε στις βιβλιοθήκες μας, είναι για καλό. Είναι τριαντάρης και άνεργος. Ονει ρεύεται να γίνει πετυχημένος σενα ριογράφος, αλλά θα έκανε τα πάντα για μια δουλίτσα, εκτός από ένα: να μοιράζει φυλλάδια στο δρόμο φο

ρώντας στολή τάκο ή χοτ ντογκ. Γλυ τώνοντας εν μέρει από τον εφιάλτη του, ο Sedans ενσαρκώνει την πρά σινη βελούδινη στολή του και γίνεται ξωτικό στο χωριό των Χριστουγέν νων του Macy’s της Νέας Υόρκης. Τη μια μέρα ξωτικό φωτογράφος, την άλλη ξωτικό ψύκτη, ξωτικό νησιού, λαβυρίνθου, εισόδου, εξόδου κινδύ νου, ώσπου να περάσουν οι γιορτές και να λυθούν τα μάγια. Στις αίθουσες του μεγάλου εμπορικού κέντρου απο μυθοποιεί τα Χριστούγεννα, τους Αγι ους Βασίληδες και ξεγυμνώνει εμάς, τους πελάτες. Γι’ αυτούς που αγαπούν τον Sedans τα λόγια είναι φτώχεια, εκτός από τα δικά του. Ας πούμε ότι είναι από αυ τούς τους συγγραφείς που ξεκινάς να περιγράψεις το έργο τους σε κάποιον που τόλμησε δειλά να ρωτήσει «τι διαβάζεις;» και καταλήγεις να του δια βάζεις μανιωδώς αποσπάσματα, για να κάνεις μια παύση λίγο πριν την τε λευταία σελίδα και να ξεστομίσεις το ασυγχώρητο «ε, το τέλος δεν θέλω να στο αποκαλύψω, αλλά κατάλαβες πε ρίπου». Ο Sedans θέλει να έχεις χιούμορ. Είναι κυνικός και σαρκαστικός και μπορεί να γίνει καυστικός και σατανικός, να σε κάνει να γελάσεις ενοχικά, αλλά και απελευθερωτικά, να λυπηθείς και να το ξεχάσεις, να γελάσεις με τα χάλια σου. Το θέμα είναι εσύ αν θέλεις. 1

Ρενέ Μαλτέζου

David Sedaris Ημερολόγια από τη χώρα των Χριστουγέννων Μετάφραση: Μυρσίνη Γκανά Μελάνι, 2011 σελ. 82, € 9,5

δ : βιβλιοκριτική

Ευρυθμίες και αρρυθμίες της ελληνικής κοινωνίας

Δημιπρης Β. Τριανταψυλλίδης

-< > ο

Μιχάλης Α. Τιβέριος Ελεύθερος σκοπευτής Gutenberg, 2011 σελ. 453, € 26,63

καθηγητής Κλασικής Αρ χαιολογίας στο Πανεπιστή μιο Θεσσαλονίκης Μιχάλης Τιβέριος, εγνωσμένης επιστημοσύ νης και ευρυμάθειας διανοητής της επ οχής μας, δεν περιορίζει τη δράση του μόνο στο στενό πεδίο της γνώσης που διακονεί εδώ και δεκαετίες, μα με παρρησία διατυ πώνει, δημοσίως, τις σκέψεις, τους προβληματισμούς και τις προτάσεις του για φλέγοντα ζητήματα της σύγ χρονης ζωής. Ο Ελεύθερος σκοπευτής είναι 92 κείμενα που δημοσίευσε ο Μιχάλης Τιβέριος, η συντριπτική πλειονό τητα των οποίων είναι επιφυλλίδες που δημοσιεύτηκαν στο Βήμα και έχουν κατηγοριοποιηθεί σε τρία μέρη. Στο πρώτο περιλαμβάνονται στοχασμοί πάνω σε ζητήματα παι δείας και έρευνας, στο δεύτερο κεί μενα που σχολιάζουν ποικίλα ιστο ρικά, αρχαιολογικά και πολιτιστικά θέματα, στο τρίτο σκέψεις πάνω σε «πολιτισμένες και απολίτιστες» εκ δηλώσεις, σε κοινωνικά ζητήματα, αλλά και πρόσωπα. Παρά το γεγονός ότι πολλά κείμενα στόχευαν στο σχολιασμό καταστά σεων, συμπεριφορών ή φαινομένων χρόνων που έχουν παρέλθει, και θα νόμιζε κανείς πως έχουν «παλιώ σει», εντούτοις ο αναγνώστης δια πιστώνει πως η σκέψη και ο προ

βληματισμός του Μιχάλη Τιβέριου διακρίνονται από μια διαχρονική ουσία και πολλά από αυτά τα κεί μενα διατηρούν στο ακέραιο τον επίκαιρο χαρακτήρα τους. Είναι προφανές ότι η βαθιά γνώση της ιστορίας βοηθάει τον Μιχάλη Τιβέριο να διακρίνει μέσα στα φαινό μενα του σύγχρονου βίου τις αρχετυπικές τους καταγωγές, η ανά δειξη των οποίων αποτελεί τον βα θύτερο στόχο του συγγραφέα, προκειμένου να βοηθήσει τους συγκαι ρινούς του να συνειδητοποιήσουν και να κατανοήσουν καλύτερα το σύγχρονο βίο. Μέσα από τις σελίδες του βιβλίου ο αναγνώστης θα βρει πληροφορίες σχετικά με τα επιτεύγματα της αρ χαιότητας αλλά και τους προβλημα τισμούς του συγγραφέα σχετικά με τις παθογένειες της σύγχρονης οι κονομικής, κοινωνικής και πολιτι κής ζωής της χώρας. Στόχος του εί ναι να προβληματίσει τον αναγνώ στη για τις ευρυθμίες και τις αρρυθ μίες της σύγχρονης ελληνικής κοι νωνίας, θέλοντας με ειλικρίνεια και τόλμη να τον βοηθήσει να συνειδη τοποιήσει τα ελαττώματα αλλά, πα ράλληλα, να αναδείξει τη σημασία που έχει η ευρύτερη ανθρωπιστική παιδεία στην κατάκτηση της ατομι κής και συλλογικής ευδαιμονίας. ■

Εικόνες και λέξεις

ν θες να δωρίσεις σε ένα παιδί τη θέα στον κόσμο, φέρ’ το σε επαφή με ένα παραμύθι. Συνάμα θα του έχεις δώσει τη δύ ναμη της σκέψης, του συλλογισμού, της αναπαράστασης. Τα παιδιά είθισται, προτού έρθουν σε επαφή με τις λέξεις, να ξεφυλλίζουν τις σελίδες ενός εικονογραφημένου βιβλίου και να φτιάχνουν τη δική τους ιστορία με τις εικόνες που βρίσκουν εκεί. Κι έπειτα οι λέξεις αρχίζουν να του διη γούνται για ένα πριγκιπόπουλο με το φανταστικό όνομα «Ανδριανός», που ήταν, λέει, αδύναμος να αναλάβει τα ηνία της βασιλείας του. Μεγάλωσε με ξεγνοιασιά και ανεμελιά, πώς να τα αποχωριστεί; Λέξεις και εικόνες προχωράνε μαζί. Είμαι μεγάλη και ξεκινώ από τις λέξεις, οι εικόνες μου εμ πλουτίζουν την ιστορία, δίνουν τροφή στη φαντασία μου. Λένε πως τα παιδιά, όταν βλέπουν ένα έργο τέ χνης, δυσκολεύονται να το διαχωρί σουν από την πραγματικότητα, μια γάτα στη σελίδα 10 γίνεται το κατοι κίδιο τους, ο κόκορας στη σελίδα 12 λαλεί και πλημμυρίζει με ήχο το χώρο τους. Ο Arheim τονίζει πως, αν κάποια σκέψη περιλαμβάνει εικόνες, τότε μια κατάλληλη οπτική εμπειρία θα είναι ουσιαστική για μια αποτελε σματική εκπαίδευση. Και τότε πώς να ζωγραφίσω τη δύναμη, πώς να χρω ματίσω τη σκέψη; Με λέξεις κατάλ

ληλα τοποθετημένες τη μια δίπλα στην άλλη, έτσι όπως μπορεί μόνο ένας άνθρωπος που γράφει παραμύ θια για τα παιδιά του, αυτό μας το αποδεικνύει η Κωνσταντίνα Αρμενιάκου. Ο Νικόλας Ανδρικόπουλος με την εικονογράφησή του εντυπώνει ακόμα πιο βαθιά στο μυαλό μας τα νοήματα της ιστορίας. Αυτό άλλωστε κάνουν πάντα λέξεις και εικόνες, σφι χταγκαλιάζονται και ισορροπούν στο νου μας. Με τη γραφή επιθυμούμε, μεταξύ άλ λων, να χωρέσουμε τον κόσμο σε λέ ξεις. Άραγε με την εικονογράφηση τι επιθυμεί ο δημιουργός; Ο Gipson έλεγε πως «...δεν υπάρχει τίποτα που να προσεγγίζει την επιστήμη της απεικόνισης. Αυτό που οι καλλιτέ χνες, οι κριτικοί και οι φιλόσοφοι της τέχνης έχουν να πουν για τις εικόνες έχει πολύ λίγα κοινά με αυτό που λένε γι’ αυτές οι φωτογράφοι, οι οφθαλμίατροι και οι τοπογράφοι. Μοιάζει σαν να μη μιλάνε για το ίδιο θέμα. Φαίνεται πως κανένας δε γνω ρίζει τι είναι η εικόνα». Προτείνω να δωρίσουμε σε ένα παιδί τη Δύναμή μου και ίσως μας ψιθυρίσει τις πρω ταρχικές και αβίαστες εντυπώσεις του, τόσο για τις εικόνες όσο και για τις λέξεις. ■

Ανίσα Ντούρα

Κωνσταντίνα Αρμενιάκου Η δύναμή μου Εικονογράφηση: Νικόλας Ανδρικόπουλος Μεταίχμιο, 2011 σελ. 32, € 11,10

δ : βιβλιοκριτική

Το παρασκήνιο της κατάρρευσης

ΔημπτρηςΒ. Τρκανταφυλλίδης

-< > ο

Victor Sebestyen Η πτώση της σοβιετικής αυτοκρατορίας Μετάφραση: Γιώργος-Ί καρος Μπαμπασάκης Ψυχογιός, 2011 σελ. 545, € 22,20

πτώση της σοβιετικής αυτο κρατορίας μπορεί να αποτέλεσε έκπληξη πρώτου μεγέ θους για εκείνους που είτε παρακο λουθούσαν την ιστορία από μακριά είτε την έβλεπαν μέσα από τα ιδεοληπτικά γυαλιά μιας παρωχημένης αντίληψης του φαινομένου. Ωστό σο, πριν από 22 χρόνια, το φαινο μενικά πανίσχυρο σύστημα της σ ο βιετικής εξουσίας, που εγκαθιδρύθηκε με το πραξικόπημα των μπολ σεβίκων το 1917, κατέρρευσε μέσα σε μια νύχτα, σαν πύργος από τρα πουλόχαρτα. Ο Βίκτορ Σεμπέστιεν, ως δημοσιο γράφος, υπήρξε σε πολλές περι πτώσεις αυτόπτης μάρτυρας των γε γονότων που σηματοδότησαν την πτώση της σοβιετικής αυτοκρατο ρίας και στο βιβλίο του αυτό ανασυνθέτει και εξιστορεί αυτή την κα θοριστική στιγμή της σύγχρονης ιστορίας. Με την μαεστρία που δια κρίνει τον λόγο της αγγλοσαξωνικής δημοσιογραφίας, την ευρυμάθεια, αλλά και την πίστη στις βασικές αρ χές της αφήγησης, ο Βίκτορ Σεμπέ στιεν, μέσα από το πολυσέλιδο αυτό έργο, περιγράφει λεπτό προς λεπτό τα γεγονότα στις αρχές του 1989 που έμελλε να αλλάξουν για άλλη μια φορά τον παγκόσμιο χάρτη.

Το τέλος του Ψυχρού Πολέμου, με την κατάρρευση της σοβιετικής αυ τοκρατορίας, δεν μπορεί να ερμη νευτεί με αποσπασματικές ματιές. Θα πρέπει να ιδωθεί μέσα από το πρίσμα μιας μακρόχρονης διαδικα σίας αποσύνθεσης που ξεκίνησε αμέσως μετά την βίαιη κατάληψη της εξουσίας από τους οπαδούς του Β. I. Λένιν. Το στοιχείο που καθιστά το βιβλίο του Βίκτορ Σεμπέστιεν συγκλονι στικό ανάγνωσμα είναι η πλούσια περιγραφή του παρασκηνίου που προηγήθηκε της κατάρρευσης αλλά και τα εξαιρετικά πορτρέτα των δι κτατόρων ηγετών των κομμουνιστι κών κομμάτων, στα οποία ανατέ θηκε η εξουσία από το μητροπολιτικό κέντρο της Μόσχας, μετά την λήξη του Β' Παγκοσμίου πολέμου. Η βελούδινη επανάσταση σε έξι χώ ρες του σοβιετικού στρατοπέδου σηματοδότησε την πτώση της αυ τοκρατορίας. Ο συγγραφέας, με επι μέλεια και σχολαστικότητα που θυ μίζει μεσαιωνικό χρονικογράφο, κα ταγράφει τα γεγονότα, αναλύει την ιστορική διαδικασία και προσφέρει στον αναγνώστη μια συναρπαστική αφήγηση της πτώσης ενός συστή ματος που μέχρι πριν λίγα χρόνια φάνταζε παντοδύναμο και αιώνιο. ■

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Βενετία Πιτσιλαδή-Σουάρτ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Διονύσης Μαρίνος

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Κώστας Λυμπούρης

Η θεατρίνα της ζωής

Χαμένα κορμιά

Για μια μικρή παύλα

Σαββάλας, 2011 σ. 394, € 17,70

Τετράγωνο, 2011 σ 158, € 14,90

Κέδρος, 2011 σ. 416, € 16

■■V ο πρώτο μυθιστόρημα της κυm ρίας Πιτσιλαδή-Σουάρτ είναι μια ευχάριστη έκπληξη γιατί συν δυάζει με επιτυχία το ερωτικό θέμα με την ψυχολογία (που η ίδια, ως ψυ χολόγος, κατέχει) και ορισμένα ιστο ρικά και λαογραφικά στοιχεία από τη Μυτιλήνη της πρώτης δεκαετίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Πρωταγωνίστρια είναι η Αλεξάν δρα, η «θεατρίνα της ζωής», που ςει σαν να παίζει θέατρο και παίζει θέ ατρο σαν να είναι ο ρόλος της ζωής της. Η συγγραφέας μάς ταξιδεύει συγχρόνως και στο βάθος του υπο συνείδητου της Αλεξάνδρας, όπου βρίσκονται θαμμένα οικογενειακά σκάνδαλα και μυστικά που θα ανα καλύψει στο ταξίδι της ζωής, όπου θα περιπλανυθεί, κάπως σαν σύγ χρονος Οδυσσέας, σε διαφορετι κούς τόπους και θα γνωρίσει και θα ερωτευθεί και θα την ερωτευθούν ξεχωριστοί άνδρες, όπως ο Νικόλας και ο αυτοαποκαλούμενος ζωγρά φος «Ναυαγός». [Ν. Κ. Κ.]

. * W P οντά στο νου και η απόγνώση» παραφράζει ο πρωτοεμφανίζόμενος Διονύσης Μα ρίνος, σε ένα μυθιστόρημα που πε ριγράφει μία πόλη σε στιγμές φρί κης. Οι πολίτες της στην αρχή αδια φορούν. Η αποξένωση δεν τους αφήνει να ξαφνιαστούν από την εξαφάνιση του διπλανού τους. Οι δι πλανοί απόντες πολλαπλασιάζονται μέρα τη μέρα Η φήμη εξαπλώνεται. Η εξαφάνιση αφορά τους πάντες, δεν υπάρχει δείκτης που να σου δί νει τη βεβαιότητα πως είσαι άτρω τος. Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο έχεις να κάνεις με το άγνωστο και το άγνωστο τρομάζει τόσο όσο και ο θάνατος. Τα συμπτώματα απλά, τα νιώθεις και ως αναγνώστης, σε ση μείο τέτοιο που νομίζεις πως στο επόμενο κεφάλαιο θα είσαι εσύ εκείνος που θα έχει για ακόμη μια φορά εξαφανιστεί και δεν θα έχεις καν τρόπο να πεις το πώς. [Αν. Ντ.]

υλλογή διηγημάτων του Κύ πριου λογοτέχνη όπου η έννοια της ανατροπής παρουσιάζεται άλ λοτε ως ανάγκη για «μικρές» ή «με γάλες» αποφάσεις, έτσι όπως τις φέρνει το πλήρωμα του χρόνου, και άλλοτε ως στιγμιαία πλην όμως αναπόδραστη εξέλιξη. Σε όλες τις πε ριπτώσεις, η σημασία της απόφασης έχει να κάνει με την ανάγκη του ήρωα να «αποδράσει» από τους πε ριορισμούς που τον καθηλώνουν. Ο τίτλος του βιβλίου προέρχεται από το ομώνυμο διήγημα, όπου ο ήρωάς του αποφασίζει να διορθώσει μια ανορθογραφία στην πινακίδα του δρόμου. Είναι μια απλή προσθήκη, μια μικρή παύλα, ασήμαντη ίσως για τους πολλούς μα τόσο σημαντική για τον ίδιο. Ουσιαστικά, με την κίνησή του αυτή «διορθώνει» την ίδια του τη ζωή, κάνοντας, σε προχωρημένη μά λιστα ηλικία, την υπέρβασή του.

[Δ. Β. Τ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Κωνσταντίνα Τασσοπούλου

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Δώρα Κασκάλη

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Βασίλης Βασιλικός

Το καλοκαίρι του Ευκλείδη

Κάτω

Οσελότος, 2011 σ. 62, € 9,00

Γαβριηλίδης, 2011 σ. 183, €14,38

Διόπτρα, 2011 σ. 512, € 17

πατέρας του Ευκλείδη είναι μαθηματικός. Ο καλύτερος μαθηματικός στον κόσμο, σύμφω να με το γιο του. Περνούν μαζί το κα λοκαίρι τους, κατά τη διάρκεια του οποίου ο πατέρας τον μυεί στην επι στήμη των μαθηματικών, καθώς αυτή ξεδιπλώνεται μπροστά τους μέσα από την καθημερινότητά τους. Δεν πρόκειται για την παράθεση έξυ πνων προβλημάτων και εξυπνότε ρων λύσεων, παρά για το βαθύτερο νόημα των μαθηματικών και της γε ωμετρίας. Βλέποντας τα μαθηματι κά να εφαρμόζονται ώστε να λυθούν καθημερινά προβλήματα, αλλά και για να εξελιχθεί ο τρόπος σκέψης σε έναν περίπλοκο μηχανισμό συλλο γισμού, κατανοούμε γιατί η επιστή μη αυτή υπήρξε θεμέλιος λίθος των επιστημών. Η περιήγηση με όχημα τα αξιώματα του Ευκλείδη δένει πατέρα και γιο, με τον πρώτο να κλη ροδοτεί στον δεύτερο τη δική του προσωπική αντίληψη του κόσμου ή αλλιώς τον κόσμο ολόκληρο.

α μπορούσε να το εντάξει κά ποιος στη «λογοτεχνία γυναι κών» (αν βέβαια δεχτεί ότι υπάρχει τέτοιος όρος). Η αλήθεια είναι ότι πρόκειται για μυθιστόρημα με πρω ταγωνίστριες γυναίκες. Κάθε κε φάλαιο αναφέρεται σε μια γυναίκα και τα του βίου της. Όλες με προ βλήματα προσπαθούν να βγουν από δύσκολες καταστάσεις. Το φόντο είναι ένα ερειπωμένο χωριό, στα ορεινά ενός νησιού. Οι μικρές ιστορίες συμπλέκονται, οι ήρωες μπαίνουν ο ένας μέσα στην ιστορία του άλλου. Η αφήγηση εξαπλώνεται σε ένα μεγάλο χρονικό διάστημα δύο σχεδόν αιώνων, αλλά όλες οι ιστορίες καταλήγουν στο παρόν. Το παρόν που γνωρίζουμε με την κρί ση, τη διαφθορά, την απαξίωση του ανθρώπινου παράγοντα, μέσα στο οποίο οι γυναίκες καλούνται να λάβουν θέση αποκτώντας τη δύνα μη του πολίτη.

Βασίλης Βασιλικός είναι ο πρώτος έλληνας συγγραφέας που εμπνευσμένος από τον Καπότε (Εν φυχρώ) γράφει το πρώτο ελλη νικό doc fiction μυθιστόρημα με αφορμή τη δολοφονία του βουλευ τή της αριστερός Γρηγόρη Λαμπράκη. Ο συγγραφέας εξηγεί ότι το Ζ «υπακούει στους νόμους ενός έρ γου φαντασίας, έχει δική του νομο τέλεια, αυτόνομη, μόνο που τυχαίνει όλα αυτά να μην είναι διόλου φαν ταστικά, αλλά μια πιστή και υπεύ θυνη αντιγραφή της πραγματικότη τα ς».^ Ζ διέτρεξε μια διεθνή πο ρεία, αφού η υπόθεση Λαμπράκη είχε συγκινήσει τον προοδευτικό κόσμο όπου γης κι ενέπνευσε τον σκηνοθέτη Κώστα Γαβρά να γυρίσει την ομώνυμη ταινία. Στην τωρινή έκ δοση περιλαμβάνεται και το dvd της ταινίας, πράγμα που δίνει τη δυνα τότητα στον αναγνώστη να συγ κρίνει τις αποκλίσεις και τις συγκλί σεις ταινίας και βιβλίου.

[Δ. Κ.]

[Μ. Α.]

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Φώτης Κατσιμπούρης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Λιλή Μιχαηλίδου

Ο Όρκος

Η πόλη δεν θέλει συστάσεις

Ωκεανός (Ενάλιος), 2011 σ. 432, € 18

Μελάνι, 2011 σ. 126, € 11

υθιστόρημα που στηρίζεται εν πολλοίς στον μύθο του Κωνσταντή και της Αρετής. Ενας με σαιωνικός μύθος γνωστός με πα ραλλαγές σε πολλά βαλκανικά κρά τη, δίνει το έναυσμα στο συγγραφέα για να τον αναπλάσει και να στήσει τον δικό του μυθιστορηματικό, μυ θοπλαστικό κόσμο. Η Αρετή θα ερωτευθεί έναν ξένο, ο μόνος από την οικογένεια που θα υποστηρίξει τον έρωτά της θα είναι ο αδερφός της, ο Κωνσταντής. Εκείνη θα ακο λουθήσει τον αγαπημένο της στην πατρίδα του και θα ζήσει μαζί του την απόλυτη ευτυχία, ενώ ο Κων σταντής θα δώσει όρκο στη μητέρα τους ότι, αν ποτέ τη χρειαστεί, θα πάει να τη φέρει από τα ξένα. Θα ακολουθήσουν σκληρά χρόνια και ο Κωνσταντής θα αναγκαστεί να εκ πληρώσει την υπόσχεσή του, ξεκι νώντας το προς βορρά ταξίδι του. [Μ. Α.]

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Δημήτρης Κουκούλάς

Τα φορτηγά και άλλες ιστορίες Απόπειρα, 2011 σ. 232, € 12,78

νωστή κύπρια ποιήτρια η Λίλη Μιχαηλίδου, καταθέτει με το μι κρό αυτό βιβλίο της μια σειρά κει μένων, τα οποία διακρίνονται για τη συντομία μα και την ευαισθησία τους. Μικρές εικόνες από ταξίδια σε άλλες χώρες αλλά και την ενδοχώρα του ποιητή, που διακρίνει σε μι κρές λεπτομέρειες και γεγονότα την θρυαλλίδα της έμπνευσης. Πα ράλληλα, με γενναιοδωρία μοιρά ζεται με τον αναγνώστη της σκέ ψεις, συναισθήματα, εικόνες από διάφορα μέρη που επισκέφτηκε, καθιστώντας τον κοινωνό της έσω επικράτειας του δημιουργού. Η Λίλη Μιχαηλίδου ζει κι εργάζεται στη Λευκωσία. Έχει εκδώσεις τέσσερις ποιητικές συλλογές, ενώ παράλλη λα οργανώνει ποιητικές συναντήσεις στην Κύπρο και το εξωτερικό με τη συμμετοχή ποιητών από όλο τον κό σμο. Ποιήματά της έχουν μετα φραστεί στα αγγλικά, ιταλικά, τουρ κικά, γαλλικά, σουηδικά και σέρβι κα.

[Δ. Β. T.]

Δημήτρης Κουκούλάς (1947) επιχειρεί να ανασυνθέσει την επαρχιακή ζωή σε ένα χωριό της Μεσσηνίας τις δεκαετίες ’50 και ’60. Σε τρεις ενότητες με τίτλους «Τα φορτηγά», «Τα θεάματα» και «Τα μπάνια», ο συγγραφέας περιγράφει τα ήθη, τη νοοτροπία και τις συμ περιφορές μιας ομάδας αγοριών που ασφυκτιούν στο χώρο που ζουν. Από τις σελίδες του βιβλίου περνά ει η μετεμφυλιακή αγροτική Ελλάδα με τα οξυμένα πολιτικά πάθη που πλήττουν τους οπαδούς της Αρι στερός, καθώς οι άλλοι, εκείνοι της Δεξιάς, βρίσκουν την ευκαιρία να ξε σπαθώσουν εναντίον των ηττημένων του εμφυλίου. Τα φορτηγά αυτοκί νητα που γίνονται αντικείμενο προ σοχής, τα κινηματογραφικά θεά ματα που ξυπνούν ερωτικές ανησυ χίες και τα θαλάσσια μπάνια που κρύβουν την εφηβική έξαψη για τα θηλυκά είναι οι αφορμές για την πε ριγραφή εκείνης της εποχής της αθωότητας. [Φ. Φ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΑΣΤΥΝΟΜΙΚΟ

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΗ ΦΑΝΤΑΣΙΑ

Rawi Hage

Ann Cleeves

Haldeman Joe

Η κατσαρίδα

Υγρός θάνατος

Ο αιώνιος πόλεμος

Μετάφραση.'Ελενα Τσουκαλά Πάπυρος, 2011 σ. 382

Μετάφραση: Κέλλη Ουσαντζοπούλου Κλειδάριθμος, 2011, σ 456, € 17,50

Μετάφραση: Βασίλης Αθανασιάδης Anubis, 2010, σ. 336, € 17,90

■■■ ο δεύτερο βιβλίου ενός νέου Λ συγγραφέα πλάνητα, ο οποίος γεννήθηκε στον Λίβανο και μετά από πολλές περιπέτειες κατέληξε να ζει στον Καναδά. Ο ήρωας του βι βλίου, ένας μετανάστης από τη Μέση Ανατολή, αφού σώζεται την τελευταία στιγμή από μια απόπειρα αυτοκτονίας, υποχρεώνεται να πα ρακολουθεί συνεδρίες με μια καλο προαίρετη αλλά αφελή ψυχαναλύτρια, στην οποία αφηγείται τη γε μάτη ένταση ιστορία του. Ο ανα γνώστης περιπλανιέται μαζί με τον ήρωα σε μια χώρα πληγωμένη από τον πόλεμο, αλλά και στην καθημε ρινή, μίζερη ζωή των μεταναστών στις σύγχρονες μεγαλουπόλεις. Το Η κατσαρίδα είναι το ταξίδι ενός με τανάστη που παλεύει να βρει τη θέση του στον κόσμο, μια φυγή από το σκοτάδι του παρελθόντος, οι πε ριπλανήσεις ενός ανθρώπου που σαν κατσαρίδα τρυπώνει στη ζωή των άλλων.

Τζούλι Άρμστρογκ, εγκατα λειμμένη σύζυγος, επιστρέ φει στο σπίτι της, μετά από μια νυ χτερινή έξοδο μ’ έναν άντρα και βρί σκει τον γιό της, τον Λουκ, νεκρό στη μπανιέρα, και την κόρη της, τη Λόρα, να κοιμάται. Η Φελίσιτι Κάλβερτ, παντρεμένη με τέσσερα παι διά, σκέφτεται το σεξ σαν να ήταν έφηβη. Όταν μια φοιτήτρια βρίσκε ται νεκρή, στραγγαλισμένη, όπως ακριβώς ο Λουκ, η Φελίσιτι υπο πτεύεται τον άντρα της, τον Πίτερ, καθηγητή στο πανεπιστήμιο. Τα δύο εγκλήματα αναλαμβάνει να εξι χνιάσει η ντετέκτιβ της αστυνομίας Βέρα Στάνχοουπ, μια χοντρή και μο ναχική γεροντοκόρη. Όλοι οι πρω ταγωνιστές είναι ύποπτοι για τους φόνους, αφού όλοι έχουν κάτι να κρύψουν. Η συγγραφέας ανανεώνει το αστυνομικό μυθιστόρημα στο οποίο διέπρεψε η Αγκαθα Κρίση.

ια τους φίλους της επιστημονι κής φαντασίας ένας έπος εμ πνευσμένο από τον πόλεμο του Βιετνάμ. Ο Γουίλιαμ Μοντέλα είναι ένας απρόθυμος ήρωας στον πρώ το διαστρικό πόλεμο της ανθρω πότητας. Μέλος μιας επίλεκτης μο νάδας στρατιωτών, θα διασχίσει έτη φωτός για να ανακρούσει στο δικό τους έδαφος τους εξωγήινους Ταυριανούς, έναν εχθρό μυστηριώ δη και ακατανίκητο. Ο ίδιος και οι συμπολεμιστές του θα βάλουν τα δυνατά τους για να εκπληρώσουν το καθήκον τους και να γυρίσουν ζων τανοί στην πατρίδα, παρά τις τρο μερές αντιξοότητες. Όμως η επι στροφή στη Γη ίσως αποδειχθεί ένα έργο ακόμη δυσκολότερο. Λόγω της διαστολής του χρόνου κατά τη διάρκεια των διαστρικών ταξιδιών, κάθε φορά που οι στρατιώ τες επιστρέφουν έχουν περάσει χρόνια ή και αιώνες στη Γη και ο Μοντέλα βρίσκεται να μάχεται για μία πατρίδα που δεν έχει πλέον τί ποτα το γνώριμο.

[Δ. Β. Τ.]

[Φ. Φ.]

[Μ. Α.]

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Χρηστός Ζάγκος

Πολιτική, τύπος και τόπος Οι κοινοβουλευτικές εκλογές στη Φλώρινα (1926 - 2009) Επίκεντρο, 2011, σ. 710, € 47

ντικείμενο της μελέτης αυτής είναι η διεξοδική παρουσίαση και ανάλυση των 28 εκλογικών ανα μετρήσεων που έλαβαν χώρα από το 1926 μέχρι το 2009 και η ενδελεχής ανάλυση του περιεχομένου των το πικών εφημερίδων, ώστε να διακρι βωθεί η σχέση αλληλεξάρτησης με ταξύ τύπου και πολιτικής. Παράλ ληλα, ο συγγραφέας διαπραγμα τεύεται τη διαχρονική συγκριτική ανάλυση της γεωγραφικής κατανο μής της ψήφου στα κόμματα, τη διερεύνηση της εκλογικής τους φυ σιογνωμίας και τις επαγόμενες σχέ σεις του κομματικού ανταγωνισμού στην εκλογική περιφέρεια του νομού Φλωρίνης. Πέραν της αυτονόητης χρησιμότητας παρόμοιων μελετών, το βιβλίο αυτό βοηθάει τον ανα γνώστη να ανατρέξει στην πολιτική και εκλογική ιστορία του ακριτικού νομού και να κατανοήσει καλύτερα τις ιδιομορφίες της σχέσης μεταξύ της πολιτικής, του τύπου και του τό που.

[Δ. Β. Τ.]

ΙΣΤΟΡΙΑ Γ. Βούλγαρης, Η. Νικολακόπουλος, Σ. Ριζάς, Τ. Σακελλαρόπουλος, I. Στεφανίδης

Ελληνική πολιτική ιστορία 1 9 5 0 -2 0 0 4 θεμέλιο, 2011, σ. 159, € 13,84

έσα από το ευσύνοπτο αυτό εγχειρίδιο οι συγγραφείς του, πολιτικοί επιστήμονες και ιστορικοί, παρουσιάζουν με τρόπο συστημα τικό την πολιτική ιστορία της χώρας από το τέλος του εμφυλίου πολέμου μέχρι, σχεδόν, τις μέρες μας. Η πυ κνή σε γεγονότα και ιστορικές διερ γασίες αυτή περίοδος, που χονδρι κά ταυτίζεται με αυτήν του Ψυχρού πολέμου, εξετάζεται με βάση πέντε θεματικούς και χρονολογικούς άξο νες: τα χρόνια από το 1950 μέχρι τη δικτατορία, την επταετία της χούν τας, την αντιδικτατορική αντίσταση, την ιστορία του Κυπριακού (που αποτελεί ξεχωριστό αντικείμενο δια πραγμάτευσης, η οποία ξεκινά από τα τέλη του 1949 μέχρι την κρίση του 1974) και, τέλος, την περίοδο από τη μεταπολίτευση μέχρι το 2004, την πτώση δηλαδή της κυ βέρνησης Σημίτη... [Σ. Κ.]

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ Στάθης Γιώτας

Μνήμες και στοχασμοί, από την δικτατορία και την μεταπολίτευση Παπαζήσης, 2011, σ. 537, € 26,63

ξομολογητικό κείμενο ενός πο λιτικού που διακρίθηκε για τη μετριοπάθεια και την ειλικρίνειά του στη μακρά πορεία που είχε στα δημόσια πράγματα της χώρας. Η αφήγηση ξεκινάει με την κήρυξη της δικτατορίας του 1967 και ολο κληρώνεται στα χρόνια μετά τη με ταπολίτευση. Ιδιαίτερα συγκινητικό είναι το κείμενο για την πολιτική δια δρομή και τον θάνατο του Αλέκου Παναγούλη. Σελίδα τη σελίδα ο αναγνώστης είτε ζει για πρώτη φορά (αν είναι νέος) είτε ξαναθυμάται τα χρόνια όπου η χώρα στέναζε κάτω από το τυραννικό καθεστώς και τις προσπάθειες που έκαναν λιγοστοί πατριώτες να αντισταθούν στη χούν τα των συνταγματαρχών. Ο Στάθης Γιώτας, με θητεία στο Κοινοβούλιο αλλά και σε υπουργικές θέσεις, κα ταθέτει με τόλμη και ειλικρίνεια τις σκέψεις και τους στοχασμούς του για τις βαθύτερες αιτίες που το οι κοδόμημα της μεταπολίτευσης κατέρρευσε σαν χάρτινος πύργος.

[Δ. Β. Τ. ]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΜΕΛΕΤΗ Αλέξιος Πέτρου

ΚΟΜΙΚΣ Θοδωρής Ανδριόπουλος

Η αισθητική των αρχαίων Ελλήνων

Ποιος σκότωσε τον κύριο X;

Συνάντηση με το Μυστήριο

Ελληνοεκδοτική, 2011 σ, 176, € 16,16

Ζήτρος, 2011 ο. 558, € 23

| W αισθητική των αρχαίων ΕλλήΠ νων, αποτελώντας ένα κομμάτι της φιλοσοφίας, έθεσε τις βάσεις της μετέπειτα αισθητικής θεωρίας από τους κλασικούς, τον Κοντ, τον Χέ-γκελ, τον Καντ και τη θεμελίωσή της ως επιστήμης από τον Μπαουμγκάρντεν. Ο συγγραφέας μελετάει αναλυτικά την αισθητική των αρ χαίων Ελλήνων, ξεκινώντας από την αρχαϊκή εποχή για να προχωρήσει στην αισθητική των κλασικών χρό νων με τους μεγάλους τραγικούς. Κατόπιν μελετάει την αισθητική του Πυθαγόρα, του Ηράκλειτου, του Δημόκριτου, για να καταλήξει στους σοφιστές, τον Πλάτωνα και τον Αρι στοτέλη. Το βιβλίο περιλαμβάνει αποσπάσματα από τους φιλοσό φους που αναφέρονται, σε μια προ σπάθεια να έχει ο αναγνώστης τις αυθεντικές ρήσεις. Επίσης περιλαμ βάνονται αναλυτικές σημειώσεις και σχόλια. [Μ. Α.]

ΘΕΟΛΟΓΙΑ Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος Μετάφραση: Πολυξένη ΤσαλίκηΚιοσόγλου Ακρίτας, 2011, σ, 359, €16

μαθηματικός Κύριος X βρί σκεται νεκρός στο ξενοδοχείο του κατά τη διάρκεια της expo του 1900 στο Παρίσι και διάφοροι διά σημοι συνάδελφοί του είναι ύποπτοι για το φόνο. Η εξιχνίαση του εγ κλήματος γίνεται και η ίδια μαθη ματικό πρόβλημα, και ο αναγνώστης καλείται να το λύσει για να συμμετάσχει στην έρευνα. Το βιβλίο αυτό αποτελεί μαθησιακό υλικό για τη δι δασκαλία των μαθηματικών, αλλά με τρόπο που τραβάει την προσοχή του μαθητή: Μέσα από μια εξιστόρηση εικονογραφημένη από τον Θανάση Γκιόκα, που χρησιμοποιεί στοιχεία noir, ο Θοδωρής Ανδριόπουλος και προτρέπει πειστικά τον μαθητήαναγνώστη να εμπλακεί στις ασκή σεις που ενσωματώνει, αλλά και περνάει την αγάπη του για τα μα θηματικά, μέσα από τη γνωριμία με μεγάλες προσωπικότητες του χώ ρου. Το κόμικ αυτό είναι βραβευ μένο με το 3ο Βραβείο στο 6ο Πα νευρωπαϊκό Forum Πρωτοπόρων Καθηγητών του προγράμματος «Συ νεργάτες στη μάθηση» της εταιρεί ας Microsoft.

[Κ. Π.]

ροσωπική κατάθεση και μαρ τυρία του Οικουμενικού Πα τριάρχη Βαρθολομαίου σχετικά με επίκαιρα προβλήματα της εποχής μας. Με τόλμη και ευθυκρισία, ο συγγραφέας αναφέρεται στην κρί ση αξιών και βούλησης του ελληνι σμού και στην ανάγκη της ανασυγ κρότησής του. Ο συγγραφέας επι σημαίνει ότι ο χώρος της ελληνικής ορθόδοξης Εκκλησίας βιώνει την ίδια ακριβώς κρίση, αν μάλιστα, υπολογίσει κανείς ότι η πλειονότη τα των νεοελλήνων αδιαφορεί ή παρακάμπτει την Εκκλησία, ενώ πολλοί από εκείνους που ισχυρί ζονται ότι ανήκουν σ’ αυτήν αρκούνται να την εκθειάζουν και να μι λούν με εθνική υπερηφάνεια για την πορεία της, αντί να την βιώνουν. Επί καιρο κείμενο, σε μια ταραγμένη εποχή, που δίνει τις δικές του απαν τήσεις σε όλους εκείνους που ανα ζητούν την ελπίδα.

[Δ. Β. Τ.]

ΘΕΡΑΠΕΙΕΣ

ΟΙΝΟΠΟΙΙΑ

Dr Michael Evans - lain Rodger

Αλέξανδρος Αλεξάκης

Εισαγωγή στην ανθρωποσοφική ιατρική

Το κρασί και η παραγωγή του

Μετάφραση: Λούλη Τσαμαντάνη Αναστασία Γαρδέλη Οσελότος, 2011, σ. 199, €18,00

Μ. Σιδέρης, 2011 σ. 220, €12,26

κλασική δυτική ιατρική αναμ φισβήτητα έχει πραγματο ποιήσει άλματα τον τελευταίο αιώνα στην πρόληψη και αντιμετώπιση των ασθενειών. Κύριο χαρακτηρι στικό της είναι η θεώρηση της νό σου ως ένα σύνολο συμπτωμά των. Στις αρχές του 20ού αιώνα ο Rudolf Steiner διατύπωσε την πε ποίθησή του ότι η περιορισμένη, υλιστική προσέγγιση της συμβατι κής ιατρικής οφείλει να διευρυνθεί λαμβάνοντας υπ’ όψιν τόσο το σώμα όσο και την ψυχή και το πνεύ μα. Η «ανθρωποσοφική» αυτή προ σέγγιση στοχεύει στη βαθύτερη γνώση του εαυτού μας μέσω της πνευματικής σοφίας και την ενερ γοποίηση των θεραπευτικών ικα νοτήτων του ίδιου του ασθενούς. Δρώντας συμπληρωματικά με τη συμβατική θεραπεία, η ανθρωπο σοφική ιατρική σκοπό έχει την ίαση ολόκληρου του ανθρώπου κι όχι απλώς την εξάλειψη των σω ματικών συμπτωμάτων. Το παρόν βιβλίο αποτελεί μια εξαιρετική ει σαγωγή στο θέμα, ενώ προσφέρει πληθώρα πηγών για περαιτέρω διερεύνηση. [Δ. Κ.]

να βιβλίο εισαγωγής mm στα μυστικά του κρα σιού. Απευθύνεται κυρίως σε αυτούς που θα ήθελαν να μάθουν να φτιάχνουν το δικό τους κρασί, που εί ναι, ας πούμε, μερακλήδες, έχουν χρόνο για ένα τέτοιο χόμπυ, αλλά πα ράλληλα χρειάζεται να γνωρίζουν κάποια μυστικά του κρασιού που έρχονται από το βάθος του χρόνου. Το βιβλίο περιέχει στοιχεία για το σταφύλι, τον τρυ γητό, το μούστο και τη χη μεία του, τις δεξαμενές ζύμωσης που χρειάζον ται, τα προβλήματα με το χημείο, τα χαρακτηριστικά των ελληνικών αμπελώ νων και του ελληνικού κρασιού. Από κει και πέρα υπάρχουν αναλυτικές οδη γίες για το πώς φτιάχνει κάποιος το δικό του κρα[Μ. Α.]

ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Fabrizio Silei

Το λεωφορείο της Ρόζος Εικονογράφηση: Maurizio A.C. Quarello Μετάφραση: Δημήτρης Λυμηερόπουλος Κόκκινο, 2011, σ. 38, € 13,40

■■* ο πανέμορφο αυτό βιβλίο μας ταξιδεύει Α στην Αμερική του 1955, όταν οι φυλε τικές διακρίσεις ανάμεσα σε έγχρωμους και λευκούς έκαναν τα όνειρα πολλών ανθρώπων ασπρόμαυρα. Η εκπληκτική εικονογράφηση του Ιταλού Maurizio Quarello, που θυμίζει Έντουαρντ Χόπερ, συνοδεύει την αφήγηση της ιστορίας ενός παππού που πηγαίνει το εγγόνι του στο Μουσείο της Φορντ για να του μι λήσει για το σκληρό παρελθόν των έγχρωμων της Αμερικής, το ρατσισμό, την αδικία, μα πάνω απ’ όλα για την ευκαιρία που μας δίνει η ζωή να υψώσουμε το ανάστημά μας και να αλλάξουμε τον κόσμο. Του αφηγείται την πραγματική ιστορία της Ρόζα Παρκς, μιας μαύ ρης μοδίστρας που αρνήθηκε να σηκωθεί από τη θέση της σε ένα λεωφορείο και είπε «όχι» στον «κανόνα» που επέβαλλε στους έγχρω μους της Αμερικής να δίνουν υποχρεωτικά τις θέσεις τους στους λευκούς επιβάτες. Το λε ωφορείο της Ρόζας και το «όχι» της στο πα ράλογο άλλαξε τη ζωή των έγχρωμων της Αμερικής για πάντα, αφού, με αυτήν την αφορμή, απαγορεύτηκαν δια νόμου οι φυλε τικές διακρίσεις. Το βιβλίο εκδόθηκε με την υποστήριξη του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Αμνηστίας και είναι ένας εξαιρετι κός τρόπος για να μάθουν τα παιδιά πως οι πραγματικοί ήρωες έχουν μόνο την υπερδύναμη του θάρρους τους. [Δ. Δ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Γιώργος Κωνσταντινίδης Κάποτε στη Μελωδιούπολη

ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Beatrice Alemagna

Robert C. O’Brien

Το γιγάντιο πραγματάκι

Η κυρία Φρίζμπι και οι μεταλλαγμένοι αρουραίοι

Εικόνες: Ακης Μελάχρης Άγκυρα, 2011, σ. 31, € 8,90

Μετάφραση: Γιώργος Κουραβέλος Κόκκινο, 2011 σ. 35, €17

Εικονογράφηση: Zena Bernstein Κλειδάριθμος, 2011, σ. 304, € 13,50

πως δηλώνει ο συγγραφέας, «τα παιδιά θέλουν να γνωρί σουν τη μουσική σαν παραμύθι». Και αυτός είναι ο βασικός στόχος του βι βλίου, να μυήσει τα παιδιά στο χώρο της μουσικής και ταυτόχρονα να τα μάθει να αποδέχονται τη δια φορετικότητα. Στη Μελωδιούπολη ζουν όλα τα όργανα μονοιασμένα μέχρι που άρχισαν να ζηλεύουν το ένα το άλλο και να εύχονται να γί νουν κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι. Τελικά μαθαίνουν πόσο ση μαντικό είναι που το καθένα είναι ξε χωριστό και ότι πρέπει να γίνονται όλοι αποδεκτοί γι’ αυτό που είναι. Το βιβλίο συνοδεύεται από CD με την αφήγηση της ιστορίας, 5 τραγούδια σε στίχους του Γιώργου Κωνσταντινίδη και μουσική της Αναστασίας Παπαδημητρίου, μαζί με τις μελω δίες των τραγουδιών σε μορφή karaoke, τις παρτιτούρες των τραγουδιών και τους ήρωες του βιβλί ου σε ψηφιακή μορφή.

ι εκδόσεις Κόκκινο, αν και εί ναι σχετικά νέες, εκδίδουν προσεγμένα και πραγματικά μονα δικά βιβλία. Τούτο το βιβλίο ακο λουθεί πιστά την παράδοση του εκδοτικού οίκου. Μιλά για το γιγάντιο πραγματάκι που ονομάζου με ευτυχία, ένα πραγματάκι μικρό και φευγαλέο που όμως είναι πραγ ματικά γιγάντιο. Το παρακολου θούμε να δροσίζει τους ανθρώπους με τη βροχή, να γλιστρά στις καλο καιρινές διακοπές, να γεμίζει με νοσταλγία κάποιον άντρα, να φω λιάζει με ένα μωρό σε μια αγκαλιά, αλλά και να περνά απαρατήρητο από ανθρώπους που έπαψαν πια να το ξεχωρίζουν ανάμεσα στα υπό λοιπα πράγματα της καθημερινής τους ζωής. Πρόκειται για ένα βιβλίο προορισμένο για επαναλαμβανό μενες αλλά και πολλαπλές αναγνώ σεις, καθώς επίσης και για υλικό συ ζήτησης με τους μικρούς αναγνώ στες.

χει έρθει η άνοιξη και ο κύριος Φπςγκίμπον είναι έτοιμος να αρ χίσει το όργωμα του χωραφιού του. Δε γνωρίζει πόσο μεγάλη ανησυχία και στεναχώρια προκαλεί σε μια οι κογένεια ποντικών που έχει φτιάξει το σπίτι της σε ένα τσιμεντότουβλο στο χωράφι. Ο μικρότερος γιος της οικογένειας, ο Τίμοθι, είναι άρρω στος με πνευμονία και δεν πρέπει να μετακινηθεί. Μη έχοντας άλλες επι λογές και με το χρόνο να πιέζει, η μη τέρα του Τίμοθι, η κυρία Φρίζμπι, ζη τάει τη βοήθεια των μεταλλαγμένων αρουραίων. Αυτά τα πανέξυπνα πλάσματα, πειραματόζωα των ερ γαστηρίων του Ιδρύματος Ψυχικών Ερευνών, θα την βοηθήσουν να βρει μια λύση στο πρόβλημά της. Ο Robert C. O’Brien καταφέρνει να με ταφέρει τον αναγνώστη στο κόσμο των ποντικών, όπου η ανησυχία και η αγάπη μιας μητέρας για το γιο της υπερνικάει τους φόβους της για τις απειλές που έχει να αντιμετωπίσει.

[Α. Δ.]

[Δ. Κ.]

[Α. Δ.]

δ:αφιέρωμα

Αποτίμηση τη ς χ ρ ο ν ιά ς που έ φ υ γ ε ποίηση - πεζογραφία

δ:αφιέρω μα

Απολογισμός

πεζογραφικής παραγωγής 2011 Γιώργος Ξενάριος

uourtiiouy |<

αστερισμός κάτω από τον οποίο επιχειρείται ο φετινός απολογι σμός δεν είναι ευοίωνος. Με την οι κονομία και την κοινωνία της χώρας σε βαθιά κρίση, η -ταραγμένη ή ατά ραχη- λογοτεχνία, αφενός, επιχειρεί να αποτυπώσει την πρόσφατη ιστο ρική διαδρομή που μας οδήγησε ώς εδώ και, αφετέρου, να παρηγορήσει -ό σ ο πια της είναι επιτρεπτό και εφι κ τό- το πιο ευάλωτο κομμάτι του κοι νού με αφηγήσεις που μοιάζουν να προέρχονται από ένα, ολοένα περισ σότερο μυθολογούμενο, παρελθόν. Πριν όμως προχωρήσουμε στα επιμέρους, ίσως να μην ήταν περιττό να δούμε από λίγο πιο κοντά τη σχέση ιστορίας-λογοτεχνίας και τη συναφή ελληνική ιδιαιτερότητα: Ο βαθμός ωριμότητας μιας εθνικής λογοτεχνίας κρίνεται και από το είδος της σχέσης που διατηρεί με την Ιστο ρία, απώτερη και εγγύτερη, αλλά και με τις επιμέρους αφηγήσεις που συν θέτουν το όλο εθνικό αφήγημα. Πα ράλληλα, στη σχέση αυτή αποτυπώνεται η αντίληψη που τρέφει το λο γοτεχνικό σύστημα περί χρηστικότητος: όσο πιο ανώριμη είναι μια λογο τεχνία τόσο περισσότερο οι επιμέ ρους συντελεστές της βλέπουν σε αυτήν έναν εν δυνάμει καταγραφέα της Ιστορίας (όχι μόνο του παρελ θόντος αλλά και του παρόντος), ακόμη χειρότερα: μια άλλη δυνατό τητα της Ιστορίας να εισχωρήσει στο συλλογικό φαντασιακό. Μια τέτοια όμως χρήση της λογοτεχνίας, πέρα από το ότι υποκρύπτει μια κλειστή, αυτιστική σχέση με τον εαυτό της, υποδηλώνει και μια μονόχορδη, μο

νόπαντη σχέση με την Ιστορία: γεγονός-καταγραφή-ιστόρηση, σχέση όπου το υλικό της Ιστορίας, αυτομά τως και μονοσήμαντα, μετατρέπεται σε πραγματολογικό υλικό της λογο τεχνικής αφήγησης. Με άλλα λόγια, οι ώριμες εθνικές λογοτεχνίες, όταν καταπιάνονται με την Ιστορία, δεν τη μεταφράζουν αυτόματα σε αφήγηση αλλά, διαθλώντας την, την επεξεργά ζονται φαντασιακό, ενώ οι ανώριμες, αδύναμες λογοτεχνίες, όπως η ελλη νική, ανακαλύπτουν σε αυτήν ένα έτοιμο, τετελεσμένο πραγματολογικό υλικό. Έτσι λοιπόν, υπό την πίεση της τρέ χουσας κρίσης, βλέπουμε να γεννι ούνται και να πληθύνονται τα μυθι στορήματα με θέμα τη Μεταπολί τευση -τη ν ερμηνεία της οποίας μια άκριτα δημοσιολογούσα άποψη έχει αναβαθμίσει σε ερμηνευτικό κλειδί διά πάσαν νό σ ο ν- και αυτή η τάση, ας μας επιτραπεί η πρόβλεψη, ολο ένα θα ενισχύεται. Από την άλλη, σ’ ένα χώρο που δεν είναι ακριβώς λογοτεχνία συνεχίζουν να εμφανίζονται παρηγορητικές αφη γήσεις που επιχειρούν να θεραπεύ σουν τον εθνικό μας εγωισμό με εκ δρομές στα παράλια της Μικρός Ασίας, αναδρομές στις «χαμένες πα τρίδες» και σε κωνσταντινουπολίτικα φαντάσματα, κολακεύοντας έναν επαναγεννημένο εθνολάίκισμό και τον πανταχού παρόντα μέσο όρο. Μια άλλη συνθήκη υπό την οποία επιχειρείται ο φετινός απολογισμός εί ναι, βέβαια, η γιγάντωση της παραλογοτεχνίας. Εκατοντάδες τίτλοι, χι-

λιάδες αντίτυπα φορτωμένα με ιστο ρίες αγάπης, success stories ή, ξανά, ψευδο-εθνο-ιστορικές διηγήσεις κα ταλαμβάνουν τους πάγκους των βι βλιοπωλείων, εξωθώντας τούς, λιγότερους πια, πραγματικούς συγγρα φείς στα ψηλά ράφια, κοιτάζοντάς τους ειρωνικά, από χαμηλά, και οδη γώντας τη λογοτεχνία σε ασφυξία. Ειδικά τα τελευταία χρόνια το κακό έχει ηαραγίνει: στην άνιση μάχη με τη λογοτεχνία, η παραλογοτεχνία έχει πάρει κεφάλι: η Μαίρη Παπαδοηούλου-Πετράκη φιλοξενείται σε με γάλες βιβλιοηωλικές αλυσίδες για να κάνει, ενώπιον του κοινού, την κατά θεση ψυχής που προϋποθέτει και συ νεπάγεται το κείμενό της, ενώ στην Άνω Ποταμούλα Ημαθίας, στο καφε νείο του χωριού, όλο και κάποιος δη μοφιλής συγγραφέας θα κάνει και αυτός την ανάλογη κατάθεση στο (σίγουρο) ταμείο της εθνολαϊκιστικής αφέλειας -κι όλα αυτά συνοδευμένα, βέβαια, από χιλιάδες αντίτυπα. Τίτλοι επί τίτλων που υποδύονται τη λογο τεχνία έχουν υηοκαταστήσει στη συ νείδηση ενός τμήματος του ευρέος κοινού την πραγματική λογοτεχνική αφήγηση με τα θλιβερά υποκατά στατα άλλοτε μιας πληκτικά επανα λαμβανόμενης αισθηματολογίας και άλλοτε μιας εθνο-λάίκιστικής εξάρσεως και ιστοριολαγνικής ψιμυθίωσης, οδηγώντας το σε μια, ανέκ κλητη φοβάμαι, αλλοίωση της αντί ληψης για το τι είναι λογοτεχνία. Και ας μη φέρει κανείς ως αντεπιχεί ρημα το κοινολεκτούμενο ότι, τάχα, αν ένας υποψήφιος αναγνώστης προ σεγγίσει την ανάγνωση μέσω ενός τέ

Ο Μένης Κουμανταρέας εξέπληξε με ένα νεανικό του, δροσερό κείμενο.

τοιου βιβλίου, μπορεί, αργότερα, να διαβάσει κάτι π|ο σοβαρό. Ουδέν ψευδέστερον: η παραλογοτεχνία εί ναι τοξική, μολυσματική, όπως λέει ένας φίλος: κολακευμένος που διά βασε -και «κατάλαβε»- ένα «εύλη πτο», «κατανοητό» βιβλίο, ο ανα γνώστης κλείνει θυμωμένος όποιο βι βλίο, απλώς, δεν βεβηλώνει το προ φανές και δεν του δίνει τη δυνατό τητα να ταυτιστεί με κάποιον από τους ήρωες του «μυθιστορήματος», δηλαδή δεν του επιτρέπει τον αυτο θαυμασμό μέσ’ από τις σελίδες του. Ιδιαίτερα αν πρόκειται για κάποιον από τους συγγραφείς που θεωρούν ται «δύσκολοι»...

:αφιερωμα

ραλογοτεχνίας και να ανατάξει το χα μένο γόητρο της αυθεντικής λογοτε χνικής αφήγησης.

!©sI Αποτίμηση

Ο Μένης Κουμανταρέας (Οι αλεπού δες του Γκόσπορτ, Κέδρος) επανέρ χεται σ’ ένα νεανικό του γραπτό και, χωρίς επιγενόμενες επεμβάσεις, το παρουσιάζει για πρώτη φορά στο αναγνωστικό κοινό. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα μαθητείας με χώρο δράσης την Αγγλία, όπου είχε πάει, νεαρός, ο συγγραφέας. Φρέσκο, νε ανικό και δροσερό, με πραγματικούς πρωταγωνιστές, παρουσιάζει μια εν διαφέρουσα, νεανική, πτυχή του γνω στού συγγραφέα.

ο>

Βεβαίως το φαινόμενο της παραλογοτεχνίας ούτε καινούργιο είναι ούτε ελληνική αποκλειστικότητα αποτελεί. Ωστόσο τον τελευταίο καιρό στη χώρα μας έχει πάρει, βοηθούντων των λεγάμενων κοινωνικών δικτύων στο Διαδίκτυο, γιγαντιαίες διαστά σεις. Κι ενώ οι προηγμένες εθνικές λογοτεχνίες διατηρούν πάντα ένα ευρύ κοινό που ενδιαφέρεται για την αυθεντική λογοτεχνική αφήγηση, η ελληνική φαίνεται να χάνει τη μάχη από την παραλογοτεχνία -ό χι χωρίς συνευθύνη του ελληνικού λογοτεχνι κού συστήματος (ευθύνη που θα προσπαθήσω να καταδείξω σε προ σεχές σημείωμά μου). Ας ευχηθούμε τουλάχιστον η βαθιά κρίση που διερ χόμαστε να αναταράξει κάπως την κλίμακα αξιών του κοινού, να αναδιατάξει τις σχέσεις λογοτεχνίας - πα-

Ο Κώστας Μουρσελάς (Στην άκρη της νύχτας, Πατάκης), ενώ επανέρ χεται σε δύο παλιούς μας γνώριμους, τον Μανωλόπουλο και τον Ρετσίνα, καταπιάνεται με κάτι καινούργιο, αφού στο μυθιστόρημα παρεισφρέει, με τρόπο ευθύ και πλάγιο, το πρό σωπο του Παπαδιαμάντη, πρόσωπο που, απ’ ό,τι φαίνεται, έχει στοιχειώσει τον συγγραφέα. Τύψεις, ενοχές, έρωτας και νομοτέλειες βρίσκονται στο στόχαστρο του συγγραφέα μέσα στην, πυκνωμένη αφηγηματικά, διάρκεια μιας νύχτας. Ο Μάνος Ελευθερίου (Πριν απ’ το ηλιοβασίλεμα, Μεταίχμιο) έγραψε, ίσως, το καλύτερο μέχρι τώρα μυθι στόρημά του, εκείνο όπου κατορθώ νει να συγκεράσει τον έμφυτο λυρι σμό του, συνοδευμένο από μια ατμό-

σφαίρα ονειρικής νοσταλγίας, με την αφηγηματική οικονομία. Επανερχό μενος στις αγαπημένες του εμμονές, το θέατρο και τη Σύρο, μας μεταφέ ρει, μέσα από μια ενδιαφέρουσα μείξη φαντασιακού και πραγματικού, σ’ αυτό που θα μπορούσε να είναι ο «δήμος ονείρων» του. Άνθρωποι και ρόλοι σ’ ένα πεζογραφικό δράμα. Ο Πέτρος Μάρκαρης (Περαίωση, Γαβριηλίδης) μας προτείνει το δεύτερο μέρος της τριλογίας του με θέμα την κρίση. Με παρόντα και εδώ τον πα σίγνωστο επιθεωρητή Χαρίτο, ο συγ γραφέας ξεδιπλώνει και σ ’ αυτό το μυθιστόρημα τις αρετές του: συμπα γής δράση, αδροί ήρωες, αίσθηση του αφηγηματικού χρόνου. Το ερώ τημα ωστόσο που τίθεται, πέρα από εκείνο της θέσης του αστυνομικού μυθιστορήματος ως λαϊκού αναγνώ σματος, είναι ο υπερβολικά ευθύς και άμεσος τρόπος με τον οποίο αντι κρίζει την Ιστορία. Ο Γιώργος Συμπάρδης ( Υπόσχεση γάμου, Μεταίχμιο) μας προτείνει μια τοιχογραφία της σύγχρονης καθημε ρινότητας, ένα πολυπρόσωπο παι χνίδι χαρακτήρων, μέσ’ από το οποίο αναδεικνύεται το ψυχικό βάθος των ηρώων αλλά και ο τρόπος με τον οποίο, εντέλει, τελείται η ζωή μέσ’ από τα μικρά ή μεγάλα δράματά της. Ο ολιγογράφος συγγραφέας, δεν υπάρχει αμφιβολία, τα καταφέρνει περίφημα στις λογοτεχνικές επιδιώ ξεις του: σφρίγος, ρεαλισμός, έμ μεση αποδέσμευση της συγκίνησης. Ωστόσο το ερώτημα κατά πόσο μια

Ο Μάνος Ελευθερίου έγραψε ένα από τα καλύτερό του μυθιστορήματα.

τέτοια, παραδοσιακή, λογοτεχνία μπορεί να συλλάβει τη σημερινή πολυπλοκότητα παραμένει εκκρεμές. Ο Αλέξης Πανσέληνος (Σκοτεινές επιγραφές, Μεταίχμιο) συνθέτει ένα πολυεπίπεδο και πολυδιάστατο μυθι στόρημα, όπου συνυπάρχουν πολλά από τα είδη της ιστορίας του μυθι στορήματος: μυθιστόρημα χαρακτή ρων, μαθητείας, ρεαλιστικό, φαντα στικό συναιρούνται σε αυτή τη σύν θεση, όπου οι τρεις κύριοι πρωταγω νιστές της, περασμένης ηλικίας πια, μέσα από συνεχείς αναδρομές, αναμετρούνται με το παρελθόν τους, μα πιο πολύ με την άφευκτη φθορά του χρόνου. Η σήμερον ως χθες. Η Ευγενία Φακϊνου (Το τρένο των νε φών, Καστανιώτης) επιβιβάζεται σ’

διαφ ιέρω μα

!051Αποτίμηση

θα έκανε ένας σύγχρονος ομόλογός του. Αναλογίες, ομοιότητες και πα ραλληλισμοί με τη σημερινή κατά σταση και τη βαθιά κρίση.

90 ο>

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος (Τα παι διά του Κάιν, Μεταίχμιο) επιχειρεί να αναδιφήσει την πρόσφατη μεταπολι τευτική ιστορία μέσα από ένα βιβλίο που συνδυάζει το μυθιστόρημα ενηλικίωσης με αφηγηματικές τεχνικές από τον κινηματογράφο και λανθάνοντα κοινωνικά σχόλια. Μυθιστό ρημα από το οποίο δεν λείπει η αφη γηματική άνεση και ευχέρεια, το τε λικό αποτέλεσμα όμως υπονομεύεται από τη μεγάλη χαλαρότητα της συ νολικής σύνθεσης και, όπως αναφέ ραμε στην εισαγωγή του σημειώμα τος μας, από μια μονοσήμαντη ματιά στη θέαση της Ιστορίας ως πραγμα τολογικού υλικού της λογοτεχνίας.

Μετά από επτά χρόνια ο Αλέξης Πανσέληνος δίνει μια αθηναϊκή τοιχογραφία.

ένα τρένο στην κορυφή των Ανδεων και, μέσω του ήρωά της, του Κανένα, διατρέχει κομμάτια της ιστορίας της Λατινικής Αμερικής. Συντροφιά της αυτούσια τμήματα μυθιστορημάτων λατινοαμερικανών συγγραφέων σ’ ένα διακειμενικό παιχνίδι. Ο Τάκης θεοδω ρόπουλος (Η επιδη μία, Πατάκης), εκκινώντας από τη μόνιμη εμμονή του με την ελληνική αρχαιότητα, μας προτείνει μια παρω δία, στο πλαίσιο της οποίας ένας ανθυποθεός του Δωδεκαθέου επισκέ πτεται τη σημερινή Αθήνα, όπου, μέσα σ’ ένα παραλήρημα έκφρασης και αυτο-έκφρασης, κάνει όλα όσα

Ο Αλέξης Σταμάτης (Κυριακή, Καστανιώτης), ορμώμενος ίσως από τον Οδυσσέα ή από τον ΜακΓιούαν, μας περιγράφει μια πυκνή ημέρα του ήρωά του, την Κυριακή των εκλογών του 2009. Με αποτελεσματικούς αφηγηματικούς μηχανισμούς και με μια επαρκή ενδοσκόπηση, ο συγγρα φέας κατορθώνει να πυκνώσει τον αφηγηματικό χρόνο και να διεισδύσει στον ψυχικό χώρο του ήρωά του. Ο Χρήστος Αγγελάκος (Το δάσος των παιδιών, Μεταίχμιο) με φόντο, ξανά, τη Μεταπολίτευση γράφει ένα μυθιστόρημα όπου κυριαρχούν τα παιχνίδια με τον χρόνο, πραγματικό και αφηγηματικό. Σε μια περιδίνηση,

την οποία υποστηρίζουν αποτελε σματικά μοντερνικοί τρόποι αφήγη σης, ο συγγραφέας ασχολείται με πα λιούς λογαριασμούς των ηρώων του, διαηλέκοντας το ατομικό με το συλ λογικό, το παρόν με το παρελθόν και μιλώντας για την ερωτική επιθυμία, βάσανο και σωτηρία μαζί. Ας σημειωθούν ακόμη τα εξής: Γιώρ γος Αριστηνός, Flash στη νύχτα (Τό πος), Σώτη Τριανταφύλλου, Για την αγάπη της γεωμετρίας (Πατάκης) και Τεύκρος Μιχαηλίδης, Τα τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού (Πόλις).

Δυστυχώς, τη στιγμή που γράφεται ο παρών απολογισμός -τέλη Νοεμβρίου-αρχές Δεκεμβρίου- δεν έχω προλάβει να διαβάσω αρκετές από τις συλλογές καταξιωμένων λογοτε χνών που μόλις εκδόθηκαν ή πρό κειται να κυκλοφορήσουν αυτές τις μέρες (Ζατέλη, Δημητρίου, Καρυστιάνη, Σφυρίδης κ.ά.). Έτσι, θα πε ριοριστώ, αναγκαστικά, σε συλλογές που εκδόθηκαν κάπως πιο παλιά μέσα στο έτος που διανύουμε. Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης (Περιπολών περί πολλών τυρβάζω, Πατάκης), δύο χρόνια μετά την προηγούμενη συλλογή του, επανέρχεται με έναν κύ κλο διηγημάτων, που στο κέντρο του βρίσκεται η γενέθλια πόλη. Ο συγ γραφέας επιβεβαιώνει, και σε αυτή τη συλλογή, τις διηγηματογραφικές αρε τές του: εκκινώντας από το ευτελές, καταφέρνει να το αναγάγει σε μείζον αιχμαλωτίζοντας το ακαριαίο, περ

Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης με διηγήματα παρόντος-παρελθόντος.

νάει στο διαρκές και, το κυριότερο, πατώντας στο καθημερινό και στο γήινο, του προσδίδει έναν χαρακτήρα σχεδόν εξωτικό, καλύτερα: υπερβα τικό, και το απογειώνει. Ο Κώστας Καβανόζης (Όλο το φως απ’ τα φεγγάρια, Πατάκης), επιβεβαι ώνοντας ευφρόσυνα την αναζητητική του διάθεση, συνθέτει μια συλ λογή διηγημάτων όπου κυριαρχεί το παράλογο σε διάφορες εκδοχές -ο ι κείες και ανοίκειες- της καθημερινό τητας. Με μια γλώσσα συνεχούς ροής προκειμένου να αποτυπωθεί η αντίστοιχη ροή της συνείδησης, σε αστικό ή αγροτικό περιβάλλον, με

δ:αφιέρω μα

Ο Σπύρος Γιανναράς (Ζωή χαρισά μενη, Πόλις), με βασικό του εργαλείο το ύφος, μας προτείνει μία συλλογή από αλληγορικά, καταγγελτικά (ενίοτε καθ’ υπερβολήν), στηλιτευτικά διηγήματα. Έχοντας κατακτήσει ένα προσωπικό ύφος, επιβεβαιώνει τη θετική επίγευση που μας άφησε το πρώτο του βιβλίο.

Ο Νίκος Παναγιωτόπουλος αναζητά τις αιτίες της κρίσης.

δ 92

παρούσα -και σ ’ αυτό το τρίτο του βι βλίο- τη μυθολογημένη μυθική πα ράδοση της Θράκης, ο συγγραφέας μάς προτείνει μία από τις πιο ενδια φέρουσες συλλογές διηγημάτων της χρονιάς. Στους πρωτοεμφανιςόμενους σημει ώνω την παρουσία του Γιώργου Μητά (Ιστορίες του Χαλ, Κίχλη). Οι τρεις νουβέλες του έχουν ως φόντο το μικρό αγγλικό λιμάνι του Χαλ και διαθέτουν μια ατμόσφαιρα που θυμί ζει γκόθικ και Παπαδιαμάντη. Ο συγ γραφέας καταφέρνει να διατηρήσει το προσωπικό του ύφος με μια στέρεη γλώσσα.

Η καταγραφή της λογοτεχνικής πα ραγωγής μιας χρονιάς δεν είναι ου δέτερη πράξη. Το κυριότερο περιε χόμενό της, πάνω και από την κατα γραφική πρόθεση, είναι η αποτί μηση, με όλη την αυθαιρεσία του καταγράφοντος, των σημαντικότερων βιβλίων μιας συγκεκριμένης περιό δου, των βιβλίων δηλαδή εκείνων που επηρεάζουν -είτε θετικά είτε αρ νητικά- τη διαμόρφωση του λογοτε χνικού συστήματος στη συγχρονία του. Έτσι, πέρα από τις αναπόφευ κτες, λόγω χρονικών πιέσεων, παρα λείψεις -π ου αδικούν αξιόλογους συγγραφείς- μπορεί να παραλείπονται βιβλία που μια κοινόχρηστη λο γική θεωρεί σημαντικά αλλά που, στην ουσία, δεν είναι. Επίσης, σε μια τέτοια καταγραφή-αποτίμηση είναι φυσικό να μην έχουν θέση βιβλία που ανήκουν στην παραλογοτεχνία, βιβλία που τα κινεί μόνο η υπερβάλλουσα κινητικότητα του συγγραφέα τους και, ακόμη, βιβλία που, ενώ θε ωρούνται λογοτεχνικά, στην πραγ ματικότητα δεν είναι παρά αφελείς εκτυπώσεις μιας νομίζόμενης πραγ ματικότητας.

Η ελληνική ποίηση

το 2011 ον μόνο χώρο όπου η δύ ναμη του αριθμού δεν έχει πέραση». Έτσι απαντούσε ο Οδυσσέας Ελύτης το ερώτημα τι αντιπρο σωπεύει η ποίηση, στην ομιλία του κατά την αποδοχή του βραβείου Νόμπελ το 1979. Προσθέτοντας ότι «π τέχνπ είναι η μόνη εναπομένουσα πολέμιος τπς ισχύος που κατάντησε να έχει στους καιρούς μας π ποσο τική αποτίμησπ των αξιών». Πώς ακούγονται αυτά τα λόγια σή μερα, στο μέσο μιας γενικευμένπς κρίσης που αγγίζει, εκτός από την οι κονομία, όλους τους χώρους της δραστηριότητας του ανθρώπου, αλλά και όλες τις περιοχές του ψυχισμού του; Χρονιά κλυδωνισμών, ανησυχίας και μετάβασης, που επιδρούν βαθύ τατα και στο χώρο του βιβλίου: πλή ρης αποδόμηση της κοινωνικής συ νοχής, ανταγωνισμός φατριών και ομάδων με προσχηματικές βιοθεω ρίες, σημαίες ευκαιρίας και αποκαρ διωτική αδυναμία διαλόγου και σύν θεσης. Στις τρεις δεκαετίες που μεσολάβη σαν από την ομιλία εκείνη του Οδυσσέα Ελύτη, παρέμεινε πανίσχυρη «η ποσοτική αποτίμηση των αξιών»1και όχι μόνο: ήρθαν ταυτόχρονα στο επί κεντρο, με τους όρους τπς μαζικής δημοκρατίας των καιρών μας, άλλες αξίες, άλλα ζητούμενα. Η παιδεία, ως έννοια και ως πράξπ, απαξιώνεται, π πμιμάθεια, ως ανέξοδα περιήγησπ στην επιφάνεια των πραγμάτων, αναδεικνύεται και επιβραβεύεται και οι νέες νοοτροπίες αυτοθαυμάζονται αλαζονικά στα παραμορφωτικά κά τοπτρα τπς τηλεοπτικής μαρτυρίας

και τπς διαδικτυακής αυταρέσκειας. Πώς να μπν θεωρείται ο πολιτισμός πολυτέλεια; Πώς να μπν περνά σε κα θεστώς εφεδρείας; Και ποια θα μπο ρούσε να είναι π ποίησπ αυτής της εποχής; Παροπλισμένη, εδώ και δεκαετίες, από τον κοινωνικό της ρόλο, μετα τοπισμένη προς το ιδιωτικό πεδίο, έχει, απ’ ό,τι φαίνεται, επιλέξει να εκ φράζει τους χώρους μιας άλλπς ευαισθησίας, ενδοσκοπικής και εσωστρεφούς, και διατυπώνεται ως διά λογος, περισσότερο ή λιγότερο βα θύς και ουσιαστικός, με μια στοχα στική, φιλοσοφική θεώρηση του εαυ τού και του κόσμου που τον περι βάλλει. Το ποιητικό εγώ, στις ποικί λες παραλλαγές του, μετατρέπεται όχι μόνο σε φορέα του λόγου αλλά και σε αντικείμενό του. Κατ’ αυτόν τον τρόπο, η αφήγηση εκπορεύεται από το σώμα ως περίβλημα του εσω τερικού κόσμου, ενατενίζει τον εξω τερικό μέσα από τις αισθήσεις και τις εντυπώσεις του και, τέλος, στο σώμα επιστρέφει, για να επαναπροσδιορί σει την εμπειρία του και να την εμ πλουτίσει. Έτσι θα μπορούσαμε, σχηματικά και σε γενικές γραμμές, να οριοθετή σουμε το πλαίσιο μέσα στο οποίο κι νούνται οι σύγχρονες ποιητικές προ σπάθειες1ωστόσο, χωρούν εδώ πολ λές εκδοχές, όσες είναι και οι φωνές που εκφράζονται, η καθεμιά με την ιδιαίτερη θερμοκρασία της, τις πηγές απ’ όπου αντλεί, τις διαδρομές που χαράσσει, τους προορισμούς προς τους οποίους κατευθύνεται. Στο κείμενό μας θα καλύψουμε το

Γιάννης Δούκας

δ:αφιέρω μα

!osIΑποτίμηση

Ο Τίτος Πατρίκιος ανασκοπεί τη ζωή του ποιητικά.

έτος 2011- προφανές είναι ότι μια κα ταγραφή της λογοτεχνικής κίνησης, χρονικά και ειδολογικά οριοθετημένη, δεν μπορεί να πάρει τον χαρα κτήρα απογραφής: σκοπός δεν είναι η εξαντλητική παρουσίαση μιας πα ραγωγής που αριθμεί εκατοντάδες βιβλίων1, αλλά -σ το μέτρο του δυνα τού- η διερεϋνηση τάσεων, συγκλί σεων και αποκλίσεων μέσα από μια δειγματοληπτική εξέταση. Ας σταθούμε λοιπόν, καταρχάς, σε πέντε συλλογές, αντιπροσωπευτικές κατά τη γνώμη μας για την περίοδο αυτή, ως εκδηλώσεις μιας ποιητικής φωνής πολυπρόσωπης, με ποικιλό μορφους εκφραστικούς τρόπους και θεματικές αναζητήσεις. Αβίαστη και βαθιά συγκίνηση προκαλεί η Συγκατοίκηση μ ε το παρόν (Κέδρος), νέα ποιητική κατάθεση του Τίτου Πατρικίου. Παίρνοντας τη μορφή της βιωματικής αφήγησης, μιας οιονεί ποιητικής αυτοβιογρα φίας -όπω ς, λόγου χάρη, στο σπον δυλωτό, σε έξι μέρη, ποίημα «Το σπίτι», με το οποίο ανοίγει η συλ

λογή- διατυπώνεται αρχικά σε δύο φωνές, μια κύρια και μια δευτερεύουσα, σε πλάγια στοιχεία, που σχολιάζει τα γεγονότα και τα φωτίζει. Αυτές οι δυο φωνές συνενώνονται κατόπιν, με τον ίδιο τρόπο που συνυφαίνονται και τα δυο, συστατικά και αδιαχώριστα, στοιχεία της ποί ησης του Πατρικίου: το πολιτικό και το ερωτικό. Αλληγορικός, σχεδόν θυ μόσοφος, συνθέτει σύντομες διηγή σεις, όπου η ανάμνηση που αναθεω ρείται και το γλυκόπικρο χιούμορ δί νουν τον τόνο. Η ματιά του ποιητή φανερώνει τη συμφιλίωσή του με τα πράγματα και το βαθύτερο καταστά λαγμα του βίου, ταυτόχρονα, όμως, και το διαρκώς ανυπότακτο και ανή συχο πνεύμα του. Ο λόγος του διερευνά τις πολλές εκ δοχές της πραγματικότητας, των μορφών και των συμβολισμών τους, και είναι τοποθετημένος, όπως εξάλ λου φανερώνει και ο τίτλος, στο πα ρόν: μιλάει με τρόπο καίριο, αν και έμμεσο, για την κρίση, τη λαγνεία της καταστροφολογίας, τα ιστορικά γε γονότα στη συγχρονία τους και την εποχή των πληροφοριών. Μιλάει και για την ίδια την ποίηση, την «από λαυση της ανάγνωσης» που πριν από χρόνια «έγινε αγωνία της γραφής», μιλάει για τον προσωηοποιημένο έρωτα, τη μνήμη και την απώλειά του, μιλάει, τέλος, κλείνοντας τη συλλογή, για το ανθρώπινο σώμα και το υμνεί σε όλες του τις ενσαρκώ σεις. Ακόμη και τον θάνατο αντικρί ζοντας, καταλήγει ότι «περισσότερο κι από το ηαρελθόν/το μέλλον είναι που δεσμεύει».

Στην περίπτωση της Κατερίνας Αγγελάκη-Ρουκ (Η ανορεξία της ύπαρ ξης, Καστανιώτης), η αδυσώπητη φθορά του ανθρώπου είναι το θέμα που συνυφαίνεται με την ποιητική σύλληψη της ζωής. Μέθοδος για την ανάπτυξή του γίνεται η παρατή ρηση και η ανατομία του εαυτού, ακολουθώντας τις μεταπτώσεις και τις αναταράξεις της εσωτερικής ζωής. Το περιβάλλον μοιάζει να συνωμοτεί και να αντιστέκεται στις αισθήσεις. Απέναντι στον κόσμο που αλλάζει, καθώς αλλάζει και ο τρόπος αντίλη ψής του, ο ποιητικός λόγος διατυπώ νεται ως διαμαρτυρία, με φόβο και απόγνωση. Η πραγματικότητα οργα νώνεται σε αντιθετικά σχήματα, ως επικράτεια ισχυρών ποιητικών συμ βόλων και φορτισμένων αντικειμέ νων. Εδώ, όπου η σαρκική απόλαυση έχει αντιστραφεί, χάνοντας την ηδύτητά της, και το σώμα έχει μετατρα πεί σε μια «καινούρια θεωρία του ανύπαρχτου», η ποιήτρια «μιμείται το απόλυτο/για ν’ αντέξει τη ζωή», δια λογίζεται, αντιπαραβάλλει τη μνήμη με το σήμερα, παρατηρεί το αυτο νόητο, πάντοτε όμως ανοιχτή στην έκπληξη, και αντικρίζει το τέλος με αμφιθυμία. Ωστόσο, η απογραφή της απώλειας κρύβει μέσα της την επιμονή, την άρ νηση του θανάτου, την ευγνωμοσύνη και για το ελάχιστο της ύπαρξης. Σε μια εποχή χωρίς σώμα και χωρίς μέλ λον, η θερμοκρασία της υπαρξιακής ερήμου διατυπώνεται με απροσποί ητη ειλικρίνεια, εμπεδωμένη απλό τητα της έκφρασης και λεκτική

Ο Γιάννης Βαρβέρης έδωσε το κύκνειο άσμα του για την τρίτη ηλικία.

τόλμη, σαν στοιχειώδης άρθρωση του ένδον. Στα Σονέτα της συμφοράς του Χάρη Βλαβιανού (Πατάκης), το ποιητικό εγώ κινείται στο δίπολο του ποιητι κού με το προσωπικό, σαν να ταλαντώνεται διαρκώς ανάμεσα στο ιδιω τικό και τη λογοτεχνική πραγμάτωσή του, καθώς η δισυπόστατη φύση του ποιητή καθορίζεται από την επώδυνη συμφιλίωση ή έστω την αναγκαστική συγκατοίκησή τους. Το ποιητικό σχέδιο, όπως διασαφη νίζεται και από τον υπότιτλο, «apolo gia pro vita et arte mea»2, θα πρέπει να νοηθεί ως απολογία με τη μορφή της στοιχειοθέτησης αρχών. Γίνεται συγχρόνως αφορμή για την ανά πτυξη πολλών θεμάτων, με διαρκείς εναλλαγές εστίασης και θερμοκρα σίας. Από την παραδοσιακή μορφή του σονέτου έχει κρατηθεί απαρέγκλιτα μόνον το χαρακτηριστικό των δεκα τεσσάρων στίχων. Αν και απουσιάζει ο περιορισμός της ισοσυλλαβίας και της ομοιοκαταληξίας, επιδρά στο

δ 96

αποτέλεσμα η πειθαρχία που επιβάλ λεται από τον αριθμό των στίχων και προκύπτει ένας παιγνιώδπς μορφικός διάλογος. Η ποίπσπ του Βλαβιανού, εμποτι σμένα στο διακείμενο, ταξινομεί τπ μνήμη και τπν ανασύρει, στρέφοντας πάνω τπς τον προβολέα ενός παρόν τος καθορισμένου από το θεωρπτικό σχήμα του μεταμοντέρνου σχετικι σμού. Ο ποιητής περιφέρεται στο αστικό τοπίο, σκπνοθετεί τον εαυτό του, μονολογεί συνομιλώντας με τα πράγματα, συλλογίζεται για τπν απόστασπ ανάμεσα στο εγώ και τις εν σαρκώσεις του, αυτοβιογραφείται, διεκδικώντας νέους χώρους για το νοπματικό πεδίο τπς ποίπσπς, ανακεφαλαιώνοντας το έργο του και ανοίγοντάς το στο μέλλον3. Για τπν Παυλίνα Παμπούδη, που κα ταθέτει εδώ το δέκατο έκτο ποιπτικό τπς βιβλίο (Το σπίτι στους 40 δρό μους, Ροές), ο ποιοτικός τρόπος παίρνει τπ μορφή τπς εκτεταμένος

και σπονδυλωτής ποιοτικής αφήγπσης. Συνεχίζοντας στο ύφος των πρόσφατων συλλογών τπς, μοιάζει εδώ να αυτοβιογραφείται. Η νοσταλγική -μεταφυσική σχεδόν- παρατήρπσπ διατυπώνεται με λακωνική ελ λειπτικότατα, στον ορίζοντα του στοιχειώδους. Ο στίχος είναι σύντο μος, ενίοτε και μονολεκτικός, με καλή αίσθπσπ του ρυθμού και αβίαστπ ποιοτικότατα. Τπν πρωτοκαθεδρία έχει π μνήμα1ο ποιοτικός λόγος στρέφεται προς τα πίσω και προς τα μέσα, απευθύνεται στο παρελθόν και ανήκει στον επικράτειά του. Αυτό που παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι π μέθοδος τπς Παμπούδπ: σαν να «κυκλώνει σημεία/σε παλίμψπστο χόρτο», το ποι οτικό εγώ περιπγείται στον οικιακή γεωγραφία, επισκέπτεται δωμάτια, συνομιλεί μαζί τους και με ό,τι περιέ χουν. Οι κάποτε κατοικομένοι χώροι ζωντανεύουν και π αφήγπσπ, σαν πα ραμύθι, μας αποκαλύπτει τους αρ μούς και τα θεμέλιά τπς. Προτού φύγει από το ζωή τον περα σμένο Μάιο, ο Γιάννης Βαρβέρης ολοκλήρωσε την τελευταία του συλ λογή (Βαθέος γήρατος, Κέδρος), αντ λώντας από τον αυστπρά προσωπικό χώρο του οικογενειακού πυρήνα και συνθέτοντας τη μυθολογία του, προσδιορισμένη από τη συγκατοί κηση με τον θάνατο. Λοξή και ανόθευτη η ένταξή του στον κόσμο, στέρεο το ποιητικό οι κοδόμημα που έχτισε, συνενώνοντας και μετουσιώνοντας σε τέχνη τον ιδιωτικό του βίο, τη λόγια παιδεία

του, τη θρησκευτική του δυσπιστία, το αστικό τοπίο και τη μαζική κουλ τούρα. Σύντομα, κατά κύριο λόγο, τα ποι ήματα του βιβλίου, με το ύφος της κατακτημένης ωριμότητας, στιλπνό, μεστό και ακριβές. Εδώ συνοψίζον ται τα γνωρίσματα όλης του της πο ρείας: μονοθεματικός και ανοιχτός ταυτόχρονα σε πάμπολλες παραλλα γές, με ειρωνεία καβαφική και την έκδηλη προβολή του θανάτου να επι σκιάζει τα πάντα: η φθορά του σώ ματος, τα αντικείμενα ως κτερίσματα, μια ακινησία οικιακή που επι τρέπει να ακουστεί και το παραμικρό θρόισμα των συναισθημάτων, η συγ γένεια, άλλοτε στις τρυφερές σκηνές της πένθιμης καθημερινότητας, άλ λοτε με κάποια -ενσυνείδητη- νοση ρότητα. Η συλλογή διαβάζεται ως αποχαιρε τισμός στη μητέρα του ποιητή που και αυτή πέθανε πρόσφατα σε προ χωρημένη ηλικία, έγινε όμως, με την έκφραση του υπαρξιακού μειδιάμα τος, αποχαιρετισμός και του ίδιου του ποιητή στη ζωή και στην τέχνη του. Ακολουθεί το εξ ορισμού άχαρο και άδικο τμήμα του κειμένου μας- εδώ θα παρατεθούν επί τροχάδην συλλο γές που ξεχώρισαν μέσα από την πληθωρική παραγωγή της χρονιάς και θα άξιζαν όλες τους εκτενέστερη πραγμάτευση. Σημειώνουμε λοιπόν τις συλλογές Χρίσματα (Κοινωνία των δεκάτων) και Ουρανός χρώμα βανίλιας (Αγ κυρα) του Νάνου Βαλαωρίτη, δύο βι

Η Κατερίνα ΑγγελάκηΡουκ, με ποιήματα της φθοράς.

βλία του Τάκη Βαρβιτσιώτη που έφυγε πλήρης ημερών τον περα σμένο Φεβρουάριο (Quasi una fanta sia και Δακτυλιόλιθοι, Μπίμπης Στε ρέωμα), τις νέες καταθέσεις του Γιάννη Δάλλα (Περίακτος, Τυπωθήτω), της Βερονίκης Δαλακούρα (Καρναβαλιστής , Κέδρος) και της Κλαίτης Σωτηριάδου (Αντϊδωρα, Κέ δρος), καθώς και τις πειραματικές μορφικές και νοηματικές- δοκιμές του Βασίλη Αμανατίδη (7: ποίηση για Video Games, Νεφέλη), του Ορφέα Απέργη (Υ, Πατάκης) και του Γιώρ γου Χαντζή (Μπέλλα Μπουμ, Publibook). Επίσης: Δημήτρης Αγγελής (Επαληθεύοντας τη νύχτα, Ευθύνη)- Ζ. Δ. Αϊναλής (Η σιωπή m ςΣiβας, Περιοδικό «Βακχικόν»)- Γιώργος Αλισάνογλου (Jesu Christiana: μια μελλοντική προ σευχή, Μαγικό Κουτί & Fata Mor gana)- Αλέξανδρος Αραμπατζής (Μεγαλιθικές μπαλάντες, Τυπωθήτω)Ελισάβετ Αρσενίου (Χιλιάδα, Τυπω-

δ:αφιέρωμα

!051Αποτίμηση

Η Παυλίνα Παμπούδη αυτοβιογραφείται.

θήτω)· Ευριπίδης Γαραντούδης (Ονει ρεύτηκα τη Genova, Μελάνι)· Κατε ρίνα Ηλιοποϋλου (Το βιβλίο του χώ ματος, Μελάνι)1 Δημήτρης Κοσμόπουλος (Κρούσμα, Κέδρος)· Ελένη Μαρινάκη (Σε ξένο ουρανό, Ερατώ)· Γιώργος Μπλάνας (Στασιωτικά fl50], Γαβριηλίδης)· Αργυρής Παλούκας (Θέλω το σώμα μου πίσω, Με ταίχμιο)1 Μιχάλης Παπαντωνόπουλος (Οι δώδεκα. Μια ημιτελής συμ φωνία, Αιγαίον)1Γιάννης Η. Παππάς (Το ανεκτίμητο τίποτα, Μεταίχμιο)1 Βασίλης Ρούβαλης (Φωνές, Γαβριηλί δης)· Τάσος Ρούσσος (Προς Λεύκιον. Βιβλίον δεύτερον, Άγρα)1Ντίνος Σιώτης (Μαύρο χρήμα, Μεταίχμιο)1 Μίμης Σουλιώτης (Κύπρον, ιν ντηντ, Μεταίχμιο)1 Ιωάννης Τσίρκας (Σκυ λοτροφή, Γαβριηλίδης)· Δημήτρης Χαλαζωνίτης (Σφαίρες, Θεμέλιο) και Γιώργος Κ. Ψάλτης (Μη σκάψετε πα ρακαλώ εδώ είναι θαμμένος ένας σκύλος, Ίκαρος).

Ένα ποιητικό τοπίο καθορίζεται και συμπληρώνεται και από τις σχετικές επετείους, τις εκδηλώσεις και τις δράσεις, όχι σε ό,τι αφορά τις χρονο λογικές συμπτώσεις, αλλά τις αποκα λυπτικές, για την εποχή που προσ λαμβάνει, αναγνωστικές τάσεις και συμπεριφορές. Το 2011 ήταν αφιε ρωμένο στον Οδυσσέα Ελύτη και τον Νίκο Γκάτσο, για τη συμπλήρωση των εκατό χρόνων από τη γέννησή τους. Από τον Μάρτιο, στο πλαίσιο των πρωτοβουλιών του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, στίχοι του πρώτου κοσμού σαν τις στάσεις των λεωφορείων, τις αποβάθρες του μετρό και τις διαφη μιστικές πινακίδες των συρμών. Έστω και σε μορφή σπαραγμάτων, έστω και εκτός συμφραζομένων, εί ναι και αυτός ένας τρόπος μαζικής ανάγνωσης, εισβολής του ποιητικού λόγου στην καθημερινότητα. Με την αφορμή της επετείου είδαν το φως της δημοσιότητας τρεις υπο δειγματικές εκδόσεις: Ο Ελύτης στην Ευρώπη, πρακτικά συνεδρίου που έγινε στο Πανεπιστήμιο της Ρώμης «La Sapienza» τον Νοέμβριο του 2006 (Ικαρος), το καλαίσθητο λεύ κωμα Οδυσσέας Ελύτης: Ο ναυτίλος του αιώνα (Ίκαρος) και τριάντα εφτά συγκεντρωμένες συνεντεύξεις υπό τον τίτλο Συν τοις άλλοις (Ύψιλον). Τα βιβλία του Οδυσσέα Ελύτη, ποι ητικά και μη, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Ίκαρος, μεταξύ των οποίων και η συγκεντρωτική έκδοση με τον τίτλο Ποίηση (2002), καθώς και από τις εκδόσεις Ύψιλον. Κορυφαία φυσιογνωμία και ο Νίκος Γκάτσος, πρωτοπόρος ποιητής,

έδωσε με την Α μοργό (1943) ένα οριακό κείμενο. Η κατοπινή του δρα στηριότητα στάθηκε μεταφραστική και στιχουργική1ο Λίνος Πολίτης ση μείωνε σχετικά: «ουσιαστικά σώπασε από τότε και έστρεψε την ευαισθησία του μεταφράζοντας Lorca ή (πε ρίεργο, αλήθεια) γράφοντας τα κεί μενα για συνθέτες λαϊκών τραγουδιών». Σήμερα πια, χωρίς φιλολογικά ταμπού, μπορούμε να αναγνωρί σουμε το αυτονόητο: ο στίχος του Γκάτσου διαβάζεται ως ποιητικό κεί μενο υψηλής αισθητικής. Πολύπλευ ρες προσεγγίσεις του έργου του ανα κοινώθηκαν στο συνέδριο που οργά νωσε το Μουσείο Μπενάκη (23-25/9) με τον τίτλο «Ένας χαμένος ελέφαν τας». Τόσο η Αμοργός όσο και το σύ νολο των στίχων του, με τον τίτλο Όλα τα τραγούδια, κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης σε μια συνομιλία με τον Μισέλ Φάις μιλάει για τη γενιά του.

φεροί άντρες και τα άλλα ποιήματα

Εκδόθηκαν επίσης τα Ποιήματα του Κ. Π. Καβάφη σε επιμέλεια Δημήτρη Ελευθεράκη (Πατάκης), ενώ συνεχί στηκε η επανέκδοση της σειράς των αυτογράφων του Διονυσίου Σολω μού, σε επιμέλεια Λίνου Πολίτη και Κατερίνας Τικτοπούλου, με τις ενό τητες 8, 9 και 10, που αποτελούν τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» (Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης - Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης). Αξιοπρόσεκτη, τέλος, έκδοση ήταν και το απόσταγμα της συνομιλίας του Μανόλη Αναγνωστάκη με τον Μισέλ Φάις, σε επιμέλεια του Φάις και με εξαιρετική εισαγωγή του Παντελή Μηουκάλα. Δημοσιεύτηκε με τον τίτλο Είμαι αριστερόχειρ ουσιαστικά (Πατάκης). Ενδιαφέρουσες καταγραφές είχαμε και στο χώρο της καθαυτό φιλολογι κής μελέτης. Ο Δημήτρης Δημηρούλης εηιμελήθηκε τόμο με τον τίτλο Η

(Κέδρος).

διαμάχη για την ποίηση. Τα κείμενα

Από τις συγκεντρωτικές εκδόσεις που κυκλοφόρησαν τους μήνες αυ τούς, σημειώνουμε Τα ποιήματα (Νε φέλη) του Πάνου Κ. Θασίτη, καλού ποιητή της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς, με έντονη πολιτική δράση κατά την Κατοχή και τα μεταπολε μικά χρόνια από τις γραμμές της Αρι στερός, την Ποίηση 1960-2009 (Γαβριηλίδης) του Ορέστη Αλεξάκη, χα ρακτηριστικού εκπροσώπου της αμέ σως επόμενης γενιάς, με σημαντική καταγραφή και ιδιαίτερη, αναγνωρί σιμη φωνή, και τέλος τη συγκέν τρωση του ποιητικού έργου της Έλενας Χουζούρη υπό τον τίτλο Οι τρυ

δ:αφιέρωμα

και οι αντιδράσεις (Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη), που περιγράφει τη φιλολογική διαμάχη ανάμεσα στον Εμμανουήλ Ροΐδη και τον Αγγελο Βλάχο το 1877, ενώ ο Ευριπίδης Γαραντούδης κατέθεσε μια άρτια και σύγχρονη μελέτη, αναφορά στην ποί ηση του Μανόλη Πρατικάκη (Η αν τοχή του λυρισμού, Gutenberg).

Ο Γιάννης Δούκας είναι ποιητής. Φέτος εκδόθηκε η πρώτη του συλλογή με τον τίτλο Στα μέσα σύνορα (Πόλις). Έχει σπουδάσει Φιλολογία και εκπονεί τη διδακτορική του διατριβή στον Τομέα Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΕΚΠΑ.

Σ η μ ειώ σ ε ις ι Κάτι τέτοιο, εξάλλου, αποτελεί έργο μιας βιβλιογραφικής βάσης δεδομένων, όπως είναι η Βιβλιονέττου Εθνικού Κέντρου Βιβλίου· πλοηγώντας κανείς, με αφετηρία του την σελίδα http://www.biblionet.gr/main.aspipage =index&subid=7, μπορεί να διατρέξει το σύνολο της πρόσφατης ποιητικής παραγωγής στη χώρα μας. 2 λατ. απολογία για τη ζωή και την τέχνη μου. 3 Προς το τέλος της χρονιάς, ο Βλαβιανός έδωσε ένα ακόμη βιβλίο, με τον τίτλο Η ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας σε τοο χαίκού(Πατάκης). Άλλοτε με διάθεση παιγνιώδη και βέβηλη, άλλοτε ως

Τέλος, σημαντικά υπήρξαν δύο βι βλία που, έστω και αν δεν είχαν ως αποκλειστικό τους θέμα την ποίηση, την πραγματεύονται και τη φωτίζουν. Το ένα είναι Ο μύθος της γενιάς του τριάντα του Δημήτρη Τζιόβα (Πόλις), που έχει ήδη ξεσηκώσει ζωντανή συ ζήτηση πάνω στο θέμα, ανάλογη του εύρους και του κύρους της γενιάς, αλλά και της αξίας του βιβλίου. Το άλλο είναι η συγκέντρωση κειμένων του Νόσου Βαγενά (Κινούμενος στό χος, Πόλις), κατά κύριο λόγο δημο σιευμένων στον τύπο. Το βιβλίο θα μπορούσε να θεωρηθεί συμβολή στη μελέτη της νεοελληνικής παρανάγνωσης123σπουδαία τα σχετικά με τον Σεφέρη και τον Καβάφη κείμενα, χα ρακτηριστικά δείγματα του πώς πρέ πει να εξετάζουμε τη λογοτεχνία: σαν ένα σώμα ζωντανό, σε σταθερή συ νάφεια με την «σήμερον ως αύριον και ως χθες».

αποστάγματα θέσεων και αρχών, τα χοϊκού συνοψίζουν και σχολιάζουν είκοσι έξι αιώνες φιλοσοφικού στοχασμού, διατυπώνονται ως αρχές ποιητικής και modus vivendi, ώστε, και αν ακόμη αποσυνδεθούν από την πηγή της έμπνευσής τους, ανοίγουν παράθυρα στη σκέψη και αποδεικνύουν πως ό,τι αποκαλούμε «παιχνίδι» αποτελεί τελικά πολύ σοβαρή υπόθεση. 4 Πιο αναλυτικά στον ιστότοπο του ΕΚΕΒΙ: http://www.ekebi.gr/frontoffice/portal. asp?cpage=NODE&.cnode=649· 5 Πολίτης, Λίνος, Ιστορία της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας, Αθήνα: ΜορφωτικόΊδρυμα ΕθνικήςΤραπέζης, 2010

δ:κριτικογραφία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ©ΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ ΧΟΡΗΓΟΣ: CLIP NEWS www.clipnews.gr ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗΣ

Παναγιωτόπουλος Νίκος: Τα παιδιά του Κάιν (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 14.11.11)

δου, Νέα, 5.11.11, Κ. Σχινά, Καθημερινή, 27.11.11) Βεράχεν Πάουλ: Omega minor (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 20.11.11)

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Παναγιωτοπούλου Στέλλα: Έξοδος προς την Καππαδοκία (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 17.11.11)

Αναστασίου Τάσος: Συνεσταλμένος δο λοφόνος (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 13.11.11)

Πανσέληνος Αλέξης: Σκοτεινές επι γραφές (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 20.11.11)

Αραούζου Ευτέρπη: Η περουκέρισσα του Βιβάλντι (Α. Ζήρας, Διαβάζω, 11/11)

Παπαδημητρίου Αλεξάνδρα: Παράλλη λοι δρόμοι (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυ πία, 19.11.11)

ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ΝΟΕΜΒΡΙΟΥ 2011

Βούλγαρης Κώστας: Αερσίλοφος χώρα (Σ. Τσούπρου, Ελευθεροτυπία, 19.11.11) Δεληγιώρνη Αλεξάνδρα: Τρυφερός σύντροφος (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευ θεροτυπία, 5.11.11) Θεοδωρόπουλος Τάκης: Η επιδημία (Η. Κανέλλης, Νέα, 26.11.11) Καλλιτεράκη Ευτυχία: Αμπελώνες χω ρίς ορίζοντα (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 13.11.11) Καλπούζος Γιάννης: Άγιοι και δαίμονες (Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 5.11.11) Καλφόπουλος Κώστας: Ένα παράξενο καλοκαίρι (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 27.11.11)

Παπαδιαμάντης Αλέξανδρος: Άπαντα (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 27.11.11) Πέτσα Βασιλική: Θυμάμαι (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 6.11.11, Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 26.11.11)

Έκο Ουμπέρτο: Το εκκρεμές του Φουκώ (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 12.11.11)

Σωτηροπούλου Έρση: Να νιώθεις μπλε, να ντύνεσαι κόκκινα (Δ. Μανιάτης, Νέα, 12.11.11, Μ. Τσελέντη, Κόσμος του Επεν δυτή, 19.11.11, Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 27.11.11)

Καρτεράς Θανάσης: Το τελευταίο τραμ (Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 19.11.11)

Φακίνου Ευνενία: Το τρένο των νεφών (Α. Νταραδήμου, Ελεύθερος Τύπος, 13.11.11)

Μάρκαρης Πέτρος: Περαίωαη (Μ. Πιμπλής, Νέα, 5.11.11, Γ. Μπέκος, Βήμα, 6.11.11) Μαρτινίδης Πέτρος: Χωρίς αποζημίωση (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 13.11.11) Μυριβήλης Στρατός: Η ζωή εν τάφω (X. Δημακοπούλου, Εστία, 5.11.11)

Γκόρκι Μαξίμ: Βάρενκα Ολέσοβα (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 19.11.11) Γουάλλας Νταίηβιντ Φόστερ: Αμερικά νικη λήθη (Γ. Μπέκος, Βήμα, 27.11,11, Α. Σαμοθράκη, Διαβάζω, 11/11)

Έλις Μπρετ Ίστον: Αυτοκρατορικές απολαύσεις (Μ. Τσελέντη, Κόσμος του Επενδυτή, 12.11.11, X. Νάνου, Αγγελιοφό ρος, 12.11.11, Γ. Μπέκος, Βήμα, 13.11.11)

Τσαλίκογλου Φωτεινή: Έρως φαρμακο Καρανιάννης Μάκης: Το όνειρο του ποιός (Ε. Γκίκα, Εθνος, 6.11.11) Οδυσσέα (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 6.11.11, Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθερο Φακίνος Μιχάλης: Η έρημος έρχεται (X. Παπαγεωργίου, Διαβάζω, 11/11) τυπία, 19.11.11)

Λεονάρδος Γιώρνος: Αλεξανδρινή ρα ψωδία (X. Δημακοπούλου, Εστία, 19.11.11)

Γκόρκι Μαξίμ: Η μάνα - Στα ξένα χέρια (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 13.11.11)

Σουρούνης Αντώνης: Μισόν αιώνα άν θρωπος (Ε. Γκίκα, Έθνος, 20.11.11)

Τζίτζη Μαρία: Σκοτεινό κελάρι (Γ. Βέης, Ελευθεροτυπία, 19.11.11)

Κυριακίδης Επαμεινώνδας: Αυτοκτονία στην Ακρόπολη και νέο δάνειο (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 26.11.11)

Γκενασιά Ζαν Μισέλ: Η λέσχη των αθε ράπευτα αισιόδοξων (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 1.11.11)

Σφυρίδης Περικλής: Το πάρτι και άλλα διηγήματα (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 20.11.11)

Καπογιαννόπουλος Στάθης: Συνάντηση στον Γάγγη (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυ πία, 19.11.11)

Κοτανίδης Γιώργος: Όλοι μαζί, τώρα (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 27.11.11)

Βίλα-Μάτας Ενρίκε: Δουβλινιάδα (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 6.11.11)

Φέρης Λωτός: Γραφείο σπάνιων ερω τήσεων (Μ. Τσελέντη, Κόσμος του Επενδυτή. 12.11.11) Χαρπαντίδης Κοσμάς: Κρυφές αντοχές (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 12.11.11, Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 13.11.11) Χουρμουζιάδου Ελιάνα: Μακάρι να ήσουν εδώ (Γ. Περαντωνάκης, Δια βάζω, 11/ 11) Ξ ΕΝ Η

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Αμανίτι Νικολό: Εγώ κι εσύ (Σ. Νικολάί-

Ίρβινγκ Τζον: Χήρα για ένα χρόνο (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 20.11.11) Κάρβερ Ρέιμοντ: Καθεδρικός ναός (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 13.11.11, Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 26.11.11) Κέλμαν Στίβεν: Άγρια παιδιά (Μ. Σιδηροπούλου, Ελευθεροτυπία, 20.11.11) Λόντον Τζακ: Το σιδερένιο τακούνι (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 27.11.11) Μπαρνς Τζούλιαν: Ένα κάποιο τέλος (Σ. Νικολάίδου, Νέα, 19.11.11) Μπάρυ Σεμπάστιαν: Εις γην Χαναάν (Γ.Μπέκος, Βήμα, 20.11.11, Κ.Σχινά, Κα θημερινή, 20.11.11) Μπόιντ Γουίλιαμ: Τοπικές καταιγίδες (X. Λιόλιος, Αυγή, 1.11.11) Ντε Μποττόν Αλαίν: Μια βδομάδα στο αεροδρόμιο (Μ. Τσελέντη, Κόσμος του Επενδυτή, 5.11.11, Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 8.11.11, Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 13.11.11) Ουελμπέκ Μισέλ: Ο χάρτης και η επι κράτεια (Ε. Γιαννοπούλου, Καθημερινή, 20.11.11) Πέρουτς Λέο: Ο μαιτρ της Δευτέρας Παρουσίας (Π. Κρημνιώτη, Αυγή, 1.11.11)

δ:κριτικογραφία

Πίντσον Τόμας: Έμφυτο ελάττωμα (Λ. Καλοσπύρος, Διαβάζω, 11/11) Ραντ Άυν: Ο Άτλας επαναστάτησε - Η αντίφαση - Το δίλημμα (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 6.11.11)

γελιοφόρος, 6.11.11, Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 22.11.11, Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 26.11.11)

ΔΟΚΙΜΙΑ

Τζανακάρης Βασίλης: Εις θάνατον (X, Δημακοπούλου, Εστία, 5.11.11)

Σαραμάγκου Ζοζέ: Περί θανάτου (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 10.11.11)

Γκούρεβιτς Φίλιπ (επιμ.): Η τέχνη της γραφής (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 29.11.11)

Σβέβο Ίταλο: Μια ζωή (Θ. Σταθρπουλος, Καθημερινή, 20.11.11)

Έκο Ουμπέρτο: Κατασκευάζοντας τον εχθρό (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 6.11.11)

Στίβενσον Νιλ: Υδράργυρος (Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 13.11.11)

Καζαγκράντε Κάρλα - Βέκκιο Σιλβάνα: Τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα (Ν. Καραπιδάκης, Ελευθεροτυπία, 26.11.11)

Φουέντες Κάρλος: Η θέληση και η τύχη (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 27.11.11)

Andreyev Leonid: Εκείνος και Το κόκ κινο γέλιο (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 19.11.11)

Καλονρούλης Κωοτής: Η εξέλιξη του διηγήματος (Δ. Καλοσπύρος, Διαβάζω, 11/ 11) Πρέσσφιλντ Στίβεν: Ο πόλεμος της τέ χνης (Λ. Εξαρχοπούλου, Ελευθεροτυ πία, 12.11.11)

Crombie Deborah: Τα δάκρυα δεν είναι για το ουίσκυ (Β. Ζωγράφου, Αυγή, 20.11.11)

Ράμφος Στέλιος: Η λογική της παρά νοιας (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 11/ 11)

De Quincey Thomas: Η μάσκα (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 5.11.11)

ΙΣΤΟΡΙΑ

Φράνζεν Τζόναθαν: Ελευθερία (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 29.11.11)

De Maupassant Guy: Όρος Οριόλ (Λ. Κονομάρα, Διαβάζω, 11/11) De Saint Exupery Antoine: Γοάμμα σε έναν όμηρο (Μ. Μοδινός, Νέα, 5.11.11) Eagleman David: Sum (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 17.11.11) Ο

Πολυδούρη Μαρία: Μόνο γιατί μ ’ αγά πησες (Σ. Βούλγαρη, Καθημερινή, 5.11.11)

Eastland Sam: Το μάτι του κόκκινου τσάρου (Μ. Τσελέντη, Κόσμος του

1 0 2 Επενδυτή, 19.11.11) 2z p

Flanagan Richard: Η άγνωστη τρομοκράτισσα (Γ. Μπέκος, Βήμα, 6.11.11)

5 Μ

Greene Graham: Ο τρίτος άνθρωπος Η πτώση ενός ειδώλου (Η. Μαγκλίνης, Καθημερινή, 12.11.11) Harvey John: Εύκολη λεία (Φ. Φιλίππου, Βήμα, 27.11.11) Tremblay Larry: Πίρσινγκ (Δ. ΧρυσόςΤομαράς, Καθημερινή, 6.11.11)

ΠΟΙΗΣΗ Βαρβέρης Γιάννης: Βαθέος γήρατος (Κ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 27.11.11) Γκανάς Μιχάλης: Στίχοι (Θ. Φωσκαρίνης, Ελευθεροτυπία, 26.11.11)

Αναστασιάδης Γιώργος: Το παλίμψηστο του αίματος (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 11/ 11) Θουκυδίδης: Ιστορία (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 1.11.11) Καραμπελιάς Γιώργος: Η ανολοκλήρωτη επανάσταση του Ρήγα Βελεστινλή (Θ. Θαλασσινός, Ελευθεροτυπία, 5.11.11) Καργάκος Σαράντος: Η Ελλάς κατά τους Βαλκανικούς πολέμους 1912-1913 (X. Δημακοπούλου, Εστία, 26.11.11) Κουζινόπουλος Σπύρος: Δράμα 1941 (Σ. Κακουριώτης, Διαβάζω, 11/11) Λιάκος Αντώνης: Αποκάλυψη, ουτοπία και ιστορία (Κ. Ζάνου, Νέα, 19.11.11) Μαρωνίτη Νίκη: Το κίνημα στο Γουδί εκατό χρόνια μετά (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 11/11) Μίλτον Γκάιλς: Χαμένος παράδεισος (Κ. Στοφόρος, Δρόμος της Αριστερός, 26.11.11) Ράιμπακ Τίμοθι: Η βιβλιοθήκη του Χίτλερ (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 3.11.11, Α. Βι στωνίτης, Βήμα, 6.11.11, Ε. Καρκίτη, Αγ

Φωτίου Θανάσης: Η ναζιστική τρομο κρατία στην Ελλάδα (Σ. Κακουριώτης, Διαβάζω, 11/11) Holland Robert - Markides Diana: Οι Βρετανοί και οι Έλληνες (Δ. Μουσμού της, Ελευθεροτυπία, 26.11.11, Δ. Μου σμούτης, Ιστορία, 11/11) Winkler Heinrich: Βαίμάρη, η ανάπηρη δημοκρατία 1918-1933 (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 20.11.11, Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφό ρος, 27.11.11)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Οκπάρα Τίνα: Το τίμημα της ζωής μου (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος (12.11.11) Πρίγκηψ Χριστόφορος: Ο κοσμοπολίτης πρίγκηπας (X. Δημακοπούλου, Εστία, 20.11.11) Ackroyd Peter: Σαίξπηρ, η βιογραφία (Γ. Βαϊλάκης, Διαβάζω, 11/11) Isaacson Walter: Steve Jobs (Ε. Καρ κίτη, Αγγελιοφόρος, 20.11.11) Slash + Bozza Anthony: Slash (Μ. Mapκουλή, Νέα, 19.11.11)

ΜΕΛΕΤΕΣ Βαλαωρίτης Νάνος: Ο Όμηρος και το αλφάβητο (Δ. Στεργιούλας, Ελευθερο τυπία, 19.11.11) Κίτλερ Φρίντριχ: Γ οαμμόφωνο, κινημα τογράφος, γραφομηχανή (Δ. Καββαθάς, Βήμα, 27.11.11) Κοσεγιάν Χαρά: Αρχαία επιβιώματα στα νεοελληνικά δημοτικά τραγούδια (Φ. Θαλασσινός, Ελευθεροτυπία, 19.11.11) Λινάρδος-Ρυλμόν Πέτρος: Διανοητική εργασία, κοινωνικά κινήματα και έξο δος από την κρίση (Δ. Παπαλεξόπουλος, Αυγή, 20.11.11) Παππά Έλλη: Μύθος και ιδεολογία στη

Ρώσικη Επανάσταση (Β. Ζηλάκος, Ελευ θεροτυπία, 12.11.11) Σαρίσχουλη Παναγιώτα: Πλουτάρχου, Περί Ίσιδος και Οσίριδος (X. Δημακοπούλου. Εστία, 12.11.11) Ταμπακάκη Πολίνα: Η «μουσική ποι ητική» του Γώργου Σεφέρη (Β. Ζηλά κος, Ελευθεροτυπία, 5.11.11) Τομαρά-Σιδέρη Ματούλα: Ο αιγυπτιώτης Ελληνισμός στους δρόμους του βαμβακιού (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 13.11.11) Τουράτσογλου Ιωάννης: Συμβολή στην οικονομική ιστορία του βασιλείου της αρχαίας Μακεδονίας 6ος-3ος αι. π.Χ. (X. Δημακοπούλου, Εστία, 19.11.11) Burger Peter: Θεωρία της πρωτοπορίας (Κ. Λυμπέρη, Ελευθεροτυπία, 26.11.11)

Αυγή, 27.11.11)

ΛΕΥΚΩΜΑ

Brewer Sarah: Νικήστε το διαβήτη (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 19.11.11) Jarvis Jeff: Τι θα έκανε η Google; (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 5.11.11)

Κωτίδης Αντώνης: Έργα Ελλήνων ζω γράφων της συλλογής Θ. Καραπαναγιώτη (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 19.11.11)

Kaufmann Jean Claude: Η γυναικεία τσάντα (Ε. Φαλίδα, Νέα, 22.11.11)

Φιλοπρόοδος Όμιλος «Το Γαύριο»: Αρόδο (Γ. Μπασκόζος, Διαβάζω, 11/11)

Larsson Stieg: Ρωγμές του σύγχρονου κόσμου (Μ. Μοδινός, Νέα, 12.11.11)

ΤΑΞΙΔΙ - ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

Zizek Slavoj: Βία (Α. Αρτινός, Ελευθε ροτυπία, 26.11.11)

Βέης Γιώργος: Μανχάταν - Μπανγκόκ (Κ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυπία, 5.11.11)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Μασσαβέτας Αλέξανδρος: Κωνσταντι νούπολη (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 19.11.11)

Ελύτης Οδυσσέας: Συν τοις άλλοις (Α. Νταραδήμου, Ελεύθερος Τύπος, 27.11.11) Λίλιν Νικολάι: Σιβηρική αγωγή (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 10.11.11)

ΘΡΗΣΚΕΙΑ

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Κρίστεβα Τζούλια: Αυτή η απίστευτη ανάγκη για πίστη (Ν. Μακρή, Καθημε ρινή, 27.11.11)

Βέιλ Σιμόνη: Για την κατάργηση των κομμάτων (Κ. Λυμπέρη, Ελευθεροτυπία, 5.11.11)

Μπέρτον Ρόμπερτ: Η ανατομία της μ ε λαγχολίας (Φ. Θαλασσινός, Ελευθερο τυπία, 12.11.11)

Gallion Cyrille: Η μονοθεϊστική πανού κλα (Α. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 26.11.11)

Ινγκράσιο Πιέτρο: Η αγανάκτηση δεν αρκεί (Δ. Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Αυγή, 6.11.11, Α. Ρήνος, Αυγή, 13.11.11)

Χούσερλ Εντμούντ: Η κρίση της ευρω παϊκής ανθρωπότητας και η φιλοσοφία (Β. Ζηλάκος Ελευθεροτυπία, 26.11.11)

Κουνενής Νίκος: Περί δημοκρατίας (Κ. Βούλναρης, Αυγή, 13.11.11)

Eagleton Terry: Λογική, πίστη και επα νάσταση (Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 13.11.11)

Moisset Jean Pierre: Ιστορία του Καθο λικισμού (Δ. Μουσμούτης, Ελευθεροτυ πία, 19.11.11, Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 11/11)

Salvador! Massinio: Η ιδέα της προόδου (Α. Βιστωνίτης, Βήμα., 13.11.11) Tilly Charles: Δημοκρατία (Γ. Σιακαντάρης, Νέα, 12.11.11) Tronto Joan: Για μια πολιτική της μέρι μνας (care) σ’ έναν ευάλωτο κόσμο (Μ. Μοδινός, Νέα, 26.11.11)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Ζαϊμάκης Γιάννης: Εργοτέλης 19292009 (Β. Τζούκας, Καθημερινή, 20.11.11) Νέινκελ Τόμας: Ισότητα και μεροληψία (Μ. Τσεβρένη, Καθημερινή, 27.11.11) Ντομσάιτ-Μπερνκ Ντάνιελ: Η ιστορία και τα μυστικά του WikiLeaks (Θ. Βασι λείου, Καθημερινή, 6.11.11) Πουλόπουλος Χαράλαμπος: Κοινωνική εργασία και εξάρτηση (Β. Βενιζέλος,

ΠΑΙΔΙΚΟ - ΕΦΗΒΙΚΟ Ρούσντι Σαλμάν: Ο Λούκα και η φωτιά της ζωής (Ν. Μπαστέα, Νέα, 26.11.11)

ΕΠΙΣΤΗΜΗ Piokover Clifford: Η λωρίδα του Μέμπιους (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 11/ 11)

ΜΟΥΣΙΚΗ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Λάσκος Χρήστος - Τσακαλώτος Ευκλεί δης: Από τον Κέυνς στη Θάτσερ χωρίς επιστροφή (Γ. Δρανασάκης, Αυγή, 27.11.11)

Συλλονικό: Δημήτρης Μητρόπουλος, αφιέρωμα (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυ πία, 19.11.11)

ΘΕΑΤΡΟ

Roche Marc: Καπιταλισμός εκτός ελέγ χου (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 20.11.11, Θ. Βα σιλείου, Καθημερινή, 20.11.11, Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 27.11.11)

Βαρβέρης Γιάννης: Η κρίση του θεά τρου, Ε' (Κ. Λυμπέρη, Ελευθεροτυπία, 12.11.11)

Shaxson Nicholas: Offshore (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 20.11.11)

ΧΡΟΝΙΚΟ Σάριν Τζέρομ: Πινγκ πονγκ (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 15.11.11) 1

Αφιερώματα Εμπειρικός, Α. / 358, 421 Εξυπερύ, Α. ντε Σ. / 330 Έσσε, Ε. /109

διαβάζω Αίσωπος /167 Αγρας, Τ. /104 Αλεξανδρόπουλος, Μ. / 501 Αλεξάνδρου, Α. / 212 Αγγελόπουλος, θ. / 457 Απολλιναίρ, Γκ,/231 Αραγκόν, Λ. /168 Αριστοφάνης / 72 Αριστοτέλης /135 Αρτώ,Α,/151 Αθανασιάδης, Τ. / 471 Αξιώτη, Μ ./311 Βασιλικός, Β. / 517 Βαλαωρίτης, Νάνος / 511 Βαλερί, Π. /183 Βάρναλης, Κ. / 88* Βελεστινλής, Ρ. / 235 Βενέζης, Η. / 337 Βερλαίν, Π. / 378 Βερν, I. /105 Βιάν, Μ. / 85 Βιζυηνός, Γ. / 278 Βλάμη, Εύα / 485 Βολταίρος /177 Βουτυράς, Δ, / 298 Βρεττάκος, Ν. / 425 Γέιτς, Ου. Μπάτλερ / 391 Γιατρομανωλάκης, Γ. / 490 Γκαίτε0ΕΓ ΒΡ' / 154 Γκάτσος, Ν. / 443 Γκράμσι, Α./295 Γκρην, Γκ. / 267 Γληνός, Δ. / 61* Γονατάς, Ε. X. / 444 Γόυλφ, Β./153 Δ Δάντης / 230 Δέλτα, Π. / 300 Δημουλά, Κ. / 435 Δοξιάδης, Απόστολος / 490 Δουμάς, Α. /147, 431 Εγγονόπουλος, Ν. / 381 Έκο, Ο ./145 Έλιοτ, Τ. Σ. /133 Ελυάρ, Π. / 201 Ελύτης, Ο. / 362, 372 * Τα τ ε ύ χ η

Θ θέμελης, Ν. / 491 Θεοτοκάς, Γ. /137 Θεοτόκης, Κ. / 92 Θερβάντες, Μ. ντε /176 Θουκυδίδης /191 Ιονέσκο, Ε. /122 Ίψεν, Ε. /181 Ιωάννου, Γ. / 452 Καβάφης, Κ. / 78, 389 Καββαδίας, Ν. / 437 Καζαντζάκης, Ν. /190, 377 ΚαΤρης, Θ. /106 Κάλας, Ν. / 387 Κάλβος, Α. /140 Καμπάνελλης, Ιάκ. / 518 Καμύ, Α. /110 Καποδίστριας, I. / 275 Καραγάτσης, Μ. / 258 Κάρβερ, Ρέιμοντ / 515 Καρκαβίτσας, Α. / 306 Καρούζος, Ν. / 393 Καρυωτάκης, Κ. /157 Καστοριάδης, Κ. / 385 Κατσαρός, Μιχάλης / 493 Κενώ, Ρ. / 320 Κέρουακ, Τζ. / 249 Κοκτώ, Ζ. /160 Κολέτ / 313 Κονδύλης, Π. / 384 Κόντογλου, Φ. /113 Κοραής, Α. / 82 Κούντερα, Μ. / 80* Κρίστι, Α. /149 Κρυστάλλης, Κ. / 326 Κυριαξής, Κ. Δ. / 510 Λακάν, Ζ. /126 Λαπαθιώτης, Ν. / 95 Λεβί Στρως, Κ. /158 Λειβαδίτης, Τ. / 228 Λεκατσάς, Π. /166 Λόρκα,’ φ! Γκ,/192, 466 Λουπέγα Ϊ / 218 Λώρενς, Ντ. X. /132 Λωτρεαμόν / 355 Μ Μαγιακόφσκι Β./121 Μαίηλερ, Ν. / 286

σε σ υ γ γ ρ α φ ε ί ς

Μακγιούαν Ίαν / 512 Μακρυγιάννης /101 Μαλακάσης / 357 Μαν, Τ. / 90 Μαρής, Γ. / 356 Μαριβό / 257 Μάρκες, Γκ. Γκ. / 223 Μαρξ, Κ. / 83* Μίλλερ, Α. / 259 Μίλλερ, X. / 273 Μισίμα, Γ. / 253 Μολιέρος /179 Μονταίν, Μ. ν τ ε /304 Μοράβια, Α./256 Μόρισον, Τ. / 406 Μούζιλ, Ρ. /199 Μπαλζάκ, Ο. ντε / 60*. 416 Μπάροουζ, Ου. / 383 Μπαρτ, Ρ. / 93 Μπατάιγ, Ζ. /187 Μπάχαα, Τάχερ / 520 Μπέκετ, Σ. /115 Μπόρχες, X. Α. / 79 Μπρετόν, Α. / 207 Μπρεχτ, Μπ. / 211 Μπωβουάρ, Σ. ντε /136 Μυριβήλης, Σ. / 309 Μωπασάν, Γκ. ντε / 204 Ναμηόκοφ, Β. /162 Νέοι λογοτέχνες / 69, 87 Νικολαΐδης, Α. / 379 Νίτσε, Φ. / 91 Ντεκάρτ, Ρ. / 369 Ντελίλλο, Ν. / 504 Ντιντερό /103 Ντόναχιου, Ε. / 520 Ντοσταγιέφσκυ, Φ. /131, 470 Ντυράς, Μ. /134 Ξενόπουλος, Γ. / 265 Όστερ Πωλ / 488 Όμηρος /174 Ουγκό, Β. /111 Όργουελ, Τζ. / 226 Ουάιλντ, Ο. /152 Ουίλιαμς, Τ. /139 Παλαμάς, Κ. / 334, 446 Πάλλης, Α. /118 Παπαδιαμάντης, Α. /165, 422 Παπαγιώργης, Κ. / 441 Παπαντωνίου, Ζ / 285 Πατρίκιος, Τίτος / 500 Πεντζίκης, Ν. Γ. / 407 Πεσσόα, Φ. / 390 Πίνδαρος / 294 Πλαθ, Σ. / 396 Πόε, Ε. Ά./112 Πολίτης, Κ. /116

Πάουντ, Ε. /178 Πρεβελάκης, Π. / 472 Πρεβέρ, Ζ. / 73 Παραμυθάδες/108* Ράμφος, Σ. / 439 Ράιχ, Β./197 Ρίλκε, Ρ. Μ. / 274 Ρεμπώ, Α. / 305 Ρήσος, Γ. / 205 Ροΐδης, Ε. / 96 Ρώτας, Β. / 434 Ροθ, Φίλιπ / 497 Ρουσό, Ζ. Ζ. / 395 Σ Σαίξπηρ, Ου. / 449 Σακαγιάν, Εδ. / 501 Σάνδη, Γ. / 327 Σαντ, Μ. ντε / 77 Σαραμάγκου, Ζ. / 503 Σαρτρ,Ζ. Πωλ/127, 455 Σαχτούρης, Μ. / 436 Σεφέρης, Γ. /142, 410 Σικελιανός, Α. / 424 Σιμενόν, Ζ. / 202 Σκαρίμπας, Γ. / 269 Σολωμός, Δ. / 213 Σοφοκλής / 243 Στάινμπεκ, Τ. /173 Σταντάλ / 98

Τζέημς, X. / 260 Τζόις,Τζ/62* Ταχτσής, Κ. / 440 Τολστόι, Λ. / 200 Τουρνιέ, Μ. / 287 Τριβιζάς, Ευγένιος / 519 Τσίρκας, Σ. /171 Τουαίν, Μ. / 252 Φιτζέραλντ, Φ. Σ. /138 Φλωμπέρ, Γ. /143 Φόρστερ, Ε. Μ. / 312 Φουκώ, Μ. /125 Φραγκιάς, Α. / 426 Φρόιντ, Σ. /150 Χατζηαργύρης, Κ. / 63 Χατζιδάκις, Μ. / 430 Χατζής, Δ ./180 Χατζόπουλος, Κ. / 319 Χάκκας, Μ. / 297 Χάκκας, Μ. / 516 Χάμμετ, Ν. / 82 Χάρντυ, Τ. / 324 Χάιντενκερ, Μ. /161, 399 Χέμινγουεϊ, Ε. /159 Χιουζ, Τ. / 396

ESS

σ η μ ε ιώ ν ο ν τ α ι μ ε α σ τ ε ρ ίσ κ ο έ χ ο υ ν ε ξ α ν τ λ η θ ε ί.

Όσοι επιθυμούν να προμηθευτούν παλιά τεύχη, μπορούν να επικοινωνούν με το Διαβάζω, Μαυροκορδάτου 9, Αθήνα, 106 78 · Τηλ. 210 3801284 · email: info@diavazo.gr Τα κείμενα που είναι χρήσιμα στους αναγνώστες μας και περιέχονται σε εξαντλημένα τεύχη δίνονται σε φωτοαντίγραφα.

δ:ευπώλητα ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Γενικός πίνακας

Ελληνική λογοτεχνία Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ΠΕΡΑΙΩΣΗ ΚΑΙΡΟΣ ΣΚΕΠΤΙΚΟΣ ΠΕΡΙΠΟΛΟΝ ΠΕΡΙ ΠΟΛΛΩΝ ΤΥΡΒΑΖΩ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΧΤΥΠΟΚΑΡΔΙΑ ΣΤΟ ΚΡΑΝΙΟ Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ ΟΙ ΚΑΙΡΟΙ ΤΗΣ ΜΝΗΜΗΣ ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ ΤΟ ΤΡΕΝΟ ΤΩΝ ΝΕΦΩΝ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ 3 ΦΩΣ ΕΞ ΑΝΑΤΟΛΩΝ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΜΑΡΚΑΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ ΙΩΑΝΝΑ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΣΩΤΗ ΑΚΡΙΤΑ ΕΛΕΝΑ ΔΗΜΟΥΛΙΔΟΥ ΧΡΥΣΗΙΔΑ ΠΑΠΑΘΕΟΔΩΡΟΥ ΘΟΔΩΡΗΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΤΕΥΚΡΟΣ ΦΑΚΙΝΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ

ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΟΛΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

ΜΑΥΡΟΥΔΗΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ

ΚΕΔΡΟΣ

Γενικός πίνακας

=ένη λογοτεχνία Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9

ΤΟ ΝΗΜΑ ΑΛΕΦ Η ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΑΘΕΡΑΠΕΥΤΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΩΝ ΕΝΑ ΚΑΠΟΙΟ ΤΕΛΟΣ ΜΙΑ ΗΜΕΡΑ ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ ΙΣΩΣ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΓΑΠΗΣ ΤΟ ΑΣΤΕΡΙ ΤΟΥ ΔΙΑΒΟΛΟΥ ΕΙΣ ΓΗΝ ΧΑΝΑΑΝ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΙΣΛΟΠ ΒΙΚΤΟΡΙΑ ΚΟΕΛΙΟ ΠΑΟΛΟ ΓΚΕΝΑΣΙΑ ΖΑΝ-ΜΙΣΕΛ ΜΠΑΡΝΣ ΤΖΟΥΛΙΑΝ ΝΙΚΟΛΣ ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΜΠΟΥΚΑί ΧΟΡΧΕ ΕΚΟ ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΠΑΖ ΜΑΡΤΕΝ ΝΕΣΜΠΟ ΤΖΟ ΜΠΑΡΥ ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ

ΔΙΟΠΤΡΑ ΛΙΒΑΝΗΣ ΠΟΛΙΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΜΙΝΩΑΣ OPERA ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Γενικός πίνακας

Ποίηση Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1

ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ

3 4 5 6 7 8

ΒΑΘΕΟΣ ΓΗΡΑΤΟΣ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΣΥΓΚΑΤΟΙΚΗΣΗ ΜΕ ΤΟ ΠΑΡΟΝ ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΜΟΝΟ ΓΙΑΤΙ Μ’ ΑΓΑΠΗΣΕΣ ΣΗΜΑΤΟΛΟΓΙΟΝ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΕ 100 ΧΑΪΚΟΥ ΜΙΚΡΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ

9 10

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΕΛΥΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΓΚΑΤΣΟΣ ΝΙΚΟΣ ΒΑΡΒΕΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΝΕΡΟΥΛΑ ΠΑΜΠΛΟ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ ΤΙΤΟΣ ΤΡΑΝΣΤΡΕΜΕΡ ΤΟΥΜΑΣ ΠΟΛΥΔΟΥΡΗ ΜΑΡΙΑ ΕΛΥΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ

ΙΚΑΡΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΕΔΡΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΕΔΡΟΣ PRINTA ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΥΨΙΛΟΝ

ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ ΧΑΡΗΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΤΙΝΟΣ IANOS

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοιχεία «Ευπώλητα Νοέμβριος 2θπ» είναι: ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ,

Ίλιον, 2ΐο 2618156 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310-276447 λΟΓΟΠΑΙΓΝΙΟ, Κυπαρισσία, 27610-22420, ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 210-3650000.

Η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία γίνονται πράξη Κέντρο Διανομής Ασπροττύργοο Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασττρόττυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείου Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΙΙΝΔΟΥ Ο.Τ31Γ Γ Είσοδος, 52 022 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννηματά 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μ αγούλα Τ: 210 55 17880-881 F: 210 55 51 770

ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 2011

Δοκίμια

Γενικός πίνακας

Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5

6 7 8 9 10

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΕΠΤΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΙΑΣ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΔΙΚΙΟ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ΗΛΙΘΙΕ! STEVE JOBS Η ΕΠΙΣΗΜΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΟΛΗ Η ΑΛΗΘΕΙΑ ΓΙΑ ΧΡΕΟΣ ΚΑΙ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΣΩΘΟΥΜΕ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ ΟΙ ΕΠΤΑ ΙΔΕΕΣ ΓΙΑ ΠΙΘΑΝΗ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ ΟΙ ΣΥΜΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΛΥΓΕΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΡΑΜΦΟΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ ΑΡΤΟΥΡ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΑΪΖΑΚΣΟΝ ΓΟΥΟΛΤΕΡ ΝΕΓΡΕΠΟΝΤΗ ΔΕΛΙΒΑΝΗ ΜΑΡΙΑ ΤΣΙΜΑΣ ΠΑΥΛΟΣ ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ ΚΛΑΙ'Ν ΝΑΟΜΙ

ΠΑΤΑΚΗΣ ΑΡΜΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΛΙΒΑΝΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1

X Ο C

2 3

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΣΠΑΣΙΚΛΑ 6 ΜΕΡΕΣ ΠΑΝΙΚΟΥ

ΨΑΡΟΣΟΥΠΑ Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ

Ο ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΤΩΝ ΝΕΦΩΝ Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ ΜΕ ΚΙΝΟΥΜΕΝΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ =ΕΝΕΡΩΤΗΣ 3 Η ΜΩΒ ΟΜΠΡΕΛΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ

7 8 9 10

1 2 3

4 5

6 7

9 10

ΜΠΑΤΕ ΣΚΥΛΟΙ ΦΟΙΤΗΤΗΣ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΚΟΥΖΙΝΑ 30ΛΕΠΤΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΠΟΝΤΩΝ ΤΣΙΠΟΥΡΟ ΚΑΙ ΤΣΙΚΟΥΔΙΑ CHARLES LLOYD MARIA FARANTOURI ATHENS CONCERT CD ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΥ ΝΤΕΝΕΚΕΔΟΥΠΟΛΗ (CD) Η ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΜΕΓΑΛΩΝ ΜΟΥΣΟΥΡΓΩΝ TASSOS SOTIRAKIS FLESH MEMORIES (CD) TO ΑΛΦΑΒΗΤΑΡΙ TOY ΑΙΩΝΟΒΙΟΥ

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΛΙΒΑΝΗΣ ΝΕΦΕΛΗ ΛΙΒΑΝΗΣ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΚΙΝΙ ΤΖΕΦ

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΦΑΚ1ΝΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ ΛΕΜΠΕΣΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΕΗ ΑΛΚΗ ΕΞΥΠΕΡΙ ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ ΓΚΑΛΦΑΡ ΚΡΙΣΤΟΦ ΕΞΥΠΕΡΙ ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ ΡΑΣΕΛ ΡΕΝΕ ΡΕΙΤΣΕΛ ΖΕΗ ΑΛΚΗ ΤΣΙΤΙ ΡΙΔΟΥ ΕΥΗ

ΚΕΔΡΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΑΛΕΝΤΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ

ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΠΑΤΑΚΗΣ

Γενικός πίνακας

Διάφορα Α/Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

IANOS

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΑΡΚΑΣ ΣΜΥΡΛΗ ΒΙΚΥ ΟΛΙΒΕΡ ΤΖΕΪΜΙ ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΝΟΥΔΗΣ ΝΙΚΟΣ ΛΟΙΝΤ ΤΣΑΡΛΣ ΦΑΡΑΝΤΟΥΡΗ ΜΑΡΙΑ

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΜΕΛΙΝΟ ΔΙΟΠΤΡΑ ΠΑΤΑΚΗΣ ΨΥΧΑΛΟΣ ECM

ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

MINOS EMI

ΛΑΝΤΕΪ ΕΛΙΖΑΜΠΕΘ

ΑΙΩΡΑ

ΣΩΤΗΡΑΚΗΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ ΜΠΕΝΕΤΟΣ ΘΑΝΟΣ

IANOS ΠΑΤΑΚΗΣ

δ:βιβλιοθήκες-βιβλιοπω λεία ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΣΟ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ

Σ ε πανεπιστήμιο σ χεδ ό ν χιλίων ετώ ν

Μττολόνια υπήρξε η πόλη του πρώτου πανεπιστημίου, αυ τού που ιδρύθηκε το 1088! Φυσικά, δεν ήταν δυνατόν ένα πανε πιστήμιο να λειτουργήσει χωρίς βι βλία, τα οποία άρχισαν να συσσω ρεύονται και να τοποθετούνται σε ποικίλους προσφερόμενους χώρους, για να βρεθούν κάποτε στις μονές της πόλης. Μέχρι το 1801. Ήρθε, τότε, η ναπολεόντεια απόφαση της κατάργησης πολλών μοναχικών ταγ μάτων και αναζητήθηκε λύση προ σωρινή, το (μη καταργηθέν) μονα στήρι του αγίου Δομήνικου. Χρειαζό ταν, ωστόσο, μονιμότερη έδρα για εγκατάσταση βιβλιοθήκης αντάξιας του πανεπιστημιακού κύρους κι αυτή βρέθηκε στο κεντρικό κτίριο του εκ παιδευτικού ιδρύματος, το Archiginnasio, το 1838 (πρώτος οργανωτής και διευθυντής της μέχρι το 1903 ήταν ο Luigi Frati, ο θεωρούμενος Νέστωρ των ιταλών βιβλιοθηκάριων).

108 0>

Αποψη του αναγνωστηρίου της βιβλιοθήκης της Μπολόνια.

Μετά από τόσα χρόνια ζωής, είναι προφανές πως η συλλογή έργων εί ναι πλουσιότατη. Περί τις οκτακό σιες χιλιάδες βιβλία και φυλλάδια, δυόμισι χιλιάδες εκτυπώσεις που χρονολογούνται πριν από το 1500, εφτάμισι χιλιάδες περιοδικές εκδό σεις, περισσότερα από δέκα χιλιάδες χειρόγραφα, δεκαεφτά χιλιάδες επι στολές. Ανάμεσα στα σπάνια βιβλία βρίσκεται ένα, ενώπιον του οποίου δεν μπορεί το ελληνικό μάτι να αντισταθεί: Αισώπου, Μύθοι, Μπολόνια, 1494! Αλλ’ όμως, δεν θα γίνει εδώ ειδικό τερη αναφορά άλλων τίτλων. Όχι τόσο γιατί είναι ευχερής η αναζήτησή τους στην ιστοσελίδα της βιβλιοθή κης: www.archiginnasio.it. Ο λόγος είναι ότι το όλο συγκρότημα που τη στεγάζει και, ειδικότερα, οι αίθουσές του παρουσιάζουν διαφορετικό εν διαφέρον και αξίζει να επικεντρωθεί η περιγραφή σ’ αυτές.

Το κτίριο ανεγέρθπκε στα μέσα του 16ου αιώνα, μετά από παπική πρωτο βουλία, για να αποδοθεί στο πανεπι στήμιο ένας και μοναδικός χώρος δι δασκαλίας των μαθπμάτων και να αποφεύγουν οι φοιτητές τις μετακινή σεις. Διώροφο, εκτείνεται σε πρόσοψη εκατόν σαράντα μέτρων με τριάντα τοξωτές πύλες που συνδέον ται με κίονες αρχαϊκού ρυθμού (συν δυασμός ιωνικού και κορινθιακού) και διαθέτει ευρύχωρο αίθριο για τπ διείσδυση του φωτός και για τπν ανταλ λαγή φωτεινών επιχειρπμάτων διδα σκόντων και διδασκομένων κατά τπ διάρκεια των διαλειμμάτων. Ακόμα και σήμερα, οπότε σε παρακείμενες προ σόψεις έχουν βάλει τπ σφραγίδα τους νεωτεριστικές τάσεις, π αναγεννπσιακή ομορφιά που αναδύεται είναι εν-

Εξωτερική άποψη της βιβλιοθήκης της Μπολόνια.

τυπωσιακή και φέρνει πάλι πικρές σκέψεις σχετικά με τπν περίοδο αναςωογόνησης των γραμμάτων και των τεχνών, π οποία χάθπκε για τπν Ελ λάδα λόγω τπς μακροχρόνιας υποτα γής στον οθωμανικό ζυγό. Εγκαταλείποντας τπν ανώφελο ανα δρομή στο παρελθόν, έχει ο επισκέ-

δ : βι βλιοθήκες-βι βλιοπωλεία

110 ο>

πτης τη δυνατότητα να ανέβει στον επάνω όροφο, να δώσει τα στοιχεία ταυτότητας, να παραδώσει τσάντες, χαρτοφύλακες και οποιοδήποτε άλλο αντικείμενο θα μπορούσε να χρησι μεύσει σε... παράτυπο δανεισμό και να βρεθεί στην αίθουσα των παλιών και σπάνιων αποκτημάτων. Σκυμμέ νοι με προσοχή σε χειρόγραφα ή σε τυπωμένα κείμενα, οι αναγνώστες γυρίζουν με δέος τις σελίδες και κρα τούν επιμελώς τις σημειώσεις τους. Στους τοίχους ολόγυρα και ηροφυλαγμένα από γυάλινες προθήκες, πε ριμένουν τον δικό τους ερευνητή τα πολύτιμα έργα, κατανεμημένα με βάση τις παραδοσιακές πέντε πανε πιστημιακές σχολές: θεολογία, νο μική (επιστήμη στην οποία διέπρεψαν οι απόφοιτοι της Μπολόνια), ια τρική, φυσική, μαθηματική. Και τα δυο ζευγάρια μάτια των υπαλλήλων επιβλέπουν διακριτικά τους αναγνώ στες, από τυπικό κυρίως καθήκον: εί ναι τέτοιος ο σεβασμός απέναντι στα κειμήλια που μελετούν ώστε η επί βλεψη περιττεύει. Βγαίνεις από την αίθουσα αυτή και ανοίγεις βαριά δρύινη πόρτα που οδη γεί στο ευρύχωρο αναγνωστήριο των υπολοίπων βιβλίων, εκείνων που δεν φέρουν το χαρακτηριστικό της μεγά λης παλαιότητας. Απλωμένα σ’ όλη την επιφάνειά του, βρίσκονται τραπέ ζια με σαφώς πολυετή ζωή αλλά χω ρίς να φέρουν σημάδια μη φυσιολογι κής φθοράς και, δίπλα τους, πάγκοι απλοί εργασίας, ξύλινοι και δίχως ερεισίνωτο. Στο ένα άκρο του ανα γνωστηρίου και σε υπερυψωμένη βάση, οι εκεί υπάλληλοι παρέχουν βοήθεια στην αναζήτηση, ηλεκτρο νική εδώ, των τίτλων και κατευθύνουν τους ενδιαφερομένους στις παρακεί μενες αίθουσες, όπου πανύψηλες κυ λιόμενες κλίμακες διευκολύνουν την εύρεση του επιθυμητού τόμου.

Ας σημειωθεί ότι το αναγνωστήριο αποτελούσε αρχικά τον χώρο διδα σκαλίας για τους επίδοξους νομικούς και το 1842 ονομάστηκε Stabat Mater, καθότι παίχτηκε εκεί σε πρώτη εκτέλεση η ομώνυμη σύνθεση του Gioacchino Rossini υπό τη διεύ θυνση του άλλου μεγάλου δημιουρ γού, του Gaetano Donizetti. Καθώς, όμως, το βλέμμα πλανιέται στους τοίχους του αναγνωστηρίου, παρατηρεί δεκάδες θυρεούς διαφό ρων μεγεθών, με ονόματα και τοπω νύμια χαραγμένα στα λατινικά, όπως ακριβώς συμβαίνει και στα τοιχώματα των γύρω από το αίθριο χώρων και των κλιμακοστασίων. Η εξήγηση; Πρόκειται για σύνολο εγγραφών και αναμνηστικών πινακίδων, οι οποίες καλύπτουν άνω των έξι χιλιάδων κα θηγητές και φοιτητές καταγόμενους από πληθώρα πόλεων πλησίον ή μα κράν της Μπολόνια, που άφησαν τα χνάρια τους στον σεβάσμιο αυτό ναό της μάθησης την περίοδο από τα τέλη του 16ου μέχρι και τον 18ο αιώνα. Μα η επίσκεψη επιφυλάσσει μια πε ραιτέρω έκπληξη: το Αμφιθέατρο Ανατομίας. Κατασκευασμένο στα 1637 και προορισμένο στη διδασκα λία της ανθρώπινης ανατομίας, κατ’ ανάγκη μέσω της χειρουργικής πα ρέμβασης σε πτώματα, αποτελεί κο ρυφαίο σημείο στην περιήγηση. Ολό κληρο σε ξύλο (τα έδρανα, η έδρα, οι τοίχοι) με μόνη εξαίρεση το μαρμά ρινο τραπέζι στο κέντρο του, συγκι νητικά παραπέμπει με τη μικρή του επιφάνεια και τη μισοσκότεινη ατμό σφαιρα στο μελετηρό πέρασμα των εκατοντάδων υπηρετών της ιπποκράτειας επιστήμης. Τα, επίσης ξύ λινα, αγάλματα των κατά καιρούς έν δοξων γιατρών που δίδαξαν εκεί προ σθέτουν στη συγκίνηση, ιδίως αφού σε περίοπτη θέση δεσπόζει αυτό του Ιπποκράτη. 1

ean.on.fo

Η ψυχαναλυτική προσέγγιση της οικογένειας

Όψεις της ελληνικής πραγματικότητας

Αιγαίο, πηγή πολιτισμού και καρδιολογίας

ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΤΣΑΜΠΑΡΑΗ

Επ.επιιμ.:Γ. ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ

ΠΑΥΛΟΣ Κ. ΤΟΥΊΌΥΖΑΣ

Μια πλήρης εικόνα της Ψυχαναλυτι κής σχολής, που ασχολείται με ένα από τα σημαντικότερα πεδία μελέτης της ψυχολογίας των τελευταίων 60 χρόνων, την Οικογένεια.

Φ. ΑΝΑΓΝΩΣΊΌΠΟΥΛΟΣ Προσωπικές εμπειρίες και εφαρμογές της Κλινικής Ψυχολογίας, δείχνουν πόσο απαραίτητη είναι σε όλο το φάσμα των υπηρεσιών υγείας.

Με πένα γλαφυρή, ταξιδεύοντας στα βάθη της Ιστορίας, επιβεβαιώνεται πως το Αιγαίο ήταν η γενέτειρα του σύγχρονου Νοσοκομείου, που σήμερα αποτελεί θεμελιώδη δείκτη πολιτισμού.

Δημιουργική κρίση σε Δημοκρατία και Οικονομία ΓΕΩΡΓΙΟΣ Κ. ΜΠΗΤΡΟΣ ΑΝΑΣΤΑΣΙΟΣ Δ. ΚΑΡΑΓΙΑΝΝΗΣ Η δημοκρατία είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με την ελεύθερη οικονομία. Δημοκρατία χωρίς ελεύθερη οικονομία δεν υπάρχει.

Κλινική ψυχολογία στην πράξη

Διακυβέρνηση και διαφθορά

Παγκόσμια πολιτική οικονομία

Επ. επιμ.: ΙΩΑΝΝΗΣ ΒΑΒΟΥΡΑΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΤΣΙΡΗΣ

Εξέλιξη και δυναμικές

Η διερεύνηση ορισμένων πλευρών των ζητημάτων της διακυβέρνησης και της διαφθοράς στο δημόσιο τομέα και των μεταξύ τους σχέσεων, τόσο γενικά όσο και στο επίπεδο της Ελλάδας.

Π ΕΚΔΟΣΕΙΣ | ΠΑΠΑΖΗΣΗ από το 1929

ROBERT O’BRIEN MARC WILLIAMS Η παγκόσμια πολιτική οικονομία έχει ένα πυρήνα: περιστρέφεται γύρω από ζητήματα ισχύος και ανισότητας σε μια παγκόσμια οικονομία.

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπευάκη, 106 78 Αθήνα τηλ.: 210 3838020, 210 3822496 | fax: 210 3809150 www.papazisi.gr | email: papazisi@otenet.gr

δίβιβλιοθήκες-βιβλιοπω λεία ΑΠΟ ΤΗ ΔΑΝΑΗ ΛΑΣΚΑ

Για τον George W hitm an «Be n o t inhospitable to strangers le st th e y be angels in disguise>

Yeats ην Τετάρτη 14 Δεκεμβρίου έφυγε από τη ζωή, πλήρης ημερών, φίλων και ιστοριών, ο George Whitman, ο θρυλικός ιδρυ τής του Shakespeare & Co, ενός βι βλιοπωλείου στην Αριστερή Όχθη του Παρισιού, απέναντι από την Πα ναγία των Παρισίων, που αποτελεί ορόσημο της πνευματικής ζωής της πόλης από το 1948. Γεννήθηκε το 1913 στην Αμερική κι αφού σπούδασε δημοσιογραφία ξε κίνησε ένα μακρύ ταξίδι στον Νότο. Με 40 δολάρια στην τσέπη του έφτασε στο Μεξικό κι από εκεί με πό δια, τρένα και λεωφορεία γύρισε σχεδόν όλες τις χώρες της Κεντρικής Αμερικής και έφτασε μέχρι και στη Χαβάη. Στη διάρκεια του ταξιδιού του έμαθε τέλεια ισπανικά, γλίτωσε από περιπέτειες και υιοθέτησε μια στάση ζωής την οποία διατήρησε μέ χρι τέλους και η οποία συμπυκνώνε ται στον στίχο του Yeats που δεσπό ζει μέσα στο βιβλιοπωλείο: «Μην εί στε αφιλόξενοι στους ξένους, γιατί μπορεί να είναι μεταμφιεσμένοι άγ γελοι». Η γενναιοδωρία και η φιλοξενία που του έδειξαν οι άνθρωποι στο ταξίδι του ανταποδόθηκε στο έπακρο στους ανθρώπους των γραμμάτων από όλο τον κόσμο. Στο βιβλιοπω λείο του έχουν μείνει, κοιμηθεί, φάει, ξεχαστεί, γράψει και δουλέψει πάνω από 40.000 άνθρωποι. Ανάμεσά τους μεγάλοι συγγραφείς, όπως οι Henry

Miller, Anal's Nin, Samuel Beckett, James Baldwin, Lawrence Durrell, oi beatniks William Burroughs και Allen Ginsberg και αμέτρητοι άλλοι, που σε άλλα βιβλιοπωλεία υπάρχουν μόνο σαν ονόματα στα ράφια. Στο Παρίσι ο Whitman μετακόμισε το 1948 κι έμεινε σε ένα ξενοδοχείο στην καρδιά της Αριστερής Όχθης του Παρισιού, που τότε συγκέντρωνε καλλιτέχνες από όλο τον κόσμο. Βρήκε ένα παλιό μανάβικο στη Rue de la Bucherie και γέμισε τους τρεις ορόφους του με βιβλία που συγκέν τρωνε όλα τα προηγούμενα χρόνια. Στο δρομάκι αυτό την άνοιξη γεμί ζουν τα δέντρα με μικρά ροζ λου λουδάκια, τη στήνουν οι πλανόδιοι μουσικοί και ένας κορυφαίος παγωτατζής. Με κάποιον μαγικό τρόπο, ενώ είναι πλέον ένα απόλυτα τουρι στικό κομμάτι της πόλης, το ίδιο το βιβλιοπωλείο μοιάζει να διαφωνεί και να θυμίζει ένα φτηνό νοίκι κι ένα αυ τοσχέδιο πάρτυ με κρασί σε ένα Πα ρίσι με λιγότερα φώτα. Το αρχικό όνομα του βιβλιοπωλείου ήταν Le Mistral, εμπνευσμένο από τον πρώτο έρωτα του Whitman. Τρία χρόνια μετά, η Sylvia Beach, ιδρύτρια του αρχικού Shakespeare and Company στο Παρίσι, το οποίο έκλεισε στη διάρκεια του πολέμου και αντίστοιχα φιλοξένησε τους Hemingway, Joyce και Pound, του «χάρισε» το όνομα και την κληρονομιά του. Ο Whitman, πάλι ανταποδίδοντας, έδωσε το

όνομα Sylvia στην κόρη του. Πα αμέσως μετά τον θάνατό του, ο διε ράλληλα, ο φίλος του ποιητής θνής τύπος γέμισε με ανέκδοτα και Lawrence Ferlinghetti άνοιξε ένα αν ιστορίες από τους λογοτέχνες, τους τίστοιχης φιλοσοφίας βιβλιοπωλείο δπμοσιογράφους αλλά και τους στο San Francisco, το οποίο απλούς ταξιδιώτες που τον έζησαν «έστελνε» τους αμερικανούς λογοτέ από κοντά. Εγώ τον γνώρισα κάπως χνες στπν άλλπ μεριά του Ατλαντι κουρασμένο κι αρκετά γερασμένο κού, στο αδελφάκι του στο Παρίσι. πια, όταν μαζί με μια ομάδα λογοτε Έκτοτε, το βιβλιοπωλείο δημιούρ- χνών και μουσικών πήγαμε στο βι γησε τπ δική του κληρονομιά, το δικό βλιοπωλείο για να διαβάσουμε κεί του μύθο και τη δική του παρέα αν μενά μας το 2007. Μου είχε κρεβάτι θρώπων. Το 2006 ο Whitman βρα στρωμένο κι έτοιμο ανάμεσα στα βι βεύτηκε από το Υπουργείο Πολιτι βλία φιλοσοφίας, με φώναζε greek σμού της Γαλλίας για την προσφορά girl και γκρίνιαζε στους εργαζόμε του στα γράμματα και στπν πολιτι νους εθελοντές για τπ σκόνπ. Κοιμό τανε πια νωρίς σε ένα δωμάτιο στο στική ζωή τπς πόλπς. Η ζωή του Whitman είναι ένα μυθι διπλανό κτίριο και έκλεινε τα παστόρημα που ο ίδιος δεν κατάφερε τζούρια του για να μην τον ενοχλούν να γράφει αλλά να ζήσει. Τις μέρες οι αντανακλάσεις.

Αποδελτίωση Internet Σερφάρουμε στα νέα σας σε περισσότερα από 20.000 web sites σε Ελλάδα και Κόπρο

www.clipnews.gr

Δωρεάν Δοκιμή

ΑΘΗΝΑ: Φρύνης 7, Παγκράτι,Τ.Κ. 116 34·Τηλ. Κέντρο: 210 70.111.43, Fax: 210 70.111.47 · sales@cllpnews.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Μοναστηριού 90,Τ.Κ. 546 27 -Τηλ. Κέντρο: 231050.15.75, Fax: 2310 50.15.73 · info@clipnews.gr

δ : βι βλιοθήκες-βι βλιοπωλεία

Το ιστορικό βιβλιοπωλείο Shakespeare &. Co στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα, στο Παρίσι.

Ο Whitman είναι ένας από τους αν θρώπους που δεν λυπάσαι που πέθαναν αλλά που δεν θα ξαναγεννπθοϋν. Τα συστατικά της ιστορίας, οι χωροχρονικοί κανόνες, η αναρχία και η πίστη που χρειάζονται για να γεννιούνται τέτοιοι άνθρωποι δεν προκύπτουν πια με αυτόν τον τρόπο. Προκύπτουν άλλες συντεταγμένες, για άλλους ήρωες, αλλά όχι αυτές που έχτισαν αυτήν την πρόσοψη που μοιάζει να είναι βγαλμένη από τον Ντίκενς και αυτά τα πατώματα που έχουν σχεδόν λυγίσει από το βά ρος των βημάτων και των σελίδων. Όχι αυτές που κρατάνε ένα πηγάδι στο κέντρο ενός βιβλιοπωλείου για να ρίχνεις νομίσματα και να κάνεις ευχές διαβάζοντας Give what you can, take what you need. Όχι αυτές που χτίζουν φάρους που εκπέμπουν χωρίς σήμα σε όλο τον κόσμο και καλούν τα «πνεύματα» των εποχών

να συναντηθούν σε ένα μέρος. Το βιβλιοπωλείο εξακολουθεί να λει τουργεί με τις αρχικές του προθέσεις και στα ράφια του μπορεί κανείς να ανακαλύψει, αρκεί να ψάξει και να ξεχαστεί ανάμεσα τους, πρώτες εκ δόσεις σπουδαίων έργων αγγλόφω νης, γαλλόφωνης, ισπανόφωνης και κινέζικης λογοτεχνίας, σπάνιους τα ξιδιωτικούς οδηγούς, διατριβές και συλλογές ποιημάτων με σημειώσεις φοιτητών του ’60. Δεν θα ευχηθώ καλό ταξίδι στον George Whitman αλλά σε εμάς που δεν κάνουμε όσα ταξίδια μπορούμε. Όχι σε εξωτικά μέρη, ούτε σε πολιτιστικές πρω τεύουσες, αλλά στους τόπους που ονειρευόμαστε ότι θα θέλαμε να δη μιουργήσουμε και συνήθως κατοικούνται από την ατολμία μας. Στον Whitman θα ευχηθώ να ξανασυναντηθεί με τους «αγγέλους» που φιλο ξένησε όλα αυτά τα χρόνια. ■

δ:περιοδεύω ν ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ «Σφάξε μας ούλλους τζι' ας γενή το γαίμαν μας αυλάτζιν»

ιστορία Πώς γράφεται μια εθνική ιστορία; Πώς προκύπτουν οι εθνογενέσεις και τα εθνικά αφηγήματα; Το ελ ληνικό έθνος αποτελεί ιδεολογική κα τασκευή του 19ου αιώνα; Ποια η σχέ ση έθνους και κράτους; Ποια είναι η έν νοια του έθνους στην εποχή της παγ κοσμιοποίησης; Σε αυτά τα ερωτήμα τα γύρω από τη σχέση έθνους και ιστο ρίας, σχέση που επανέρχεται στο προ σκήνιο διαρκώς τα τελευταία χρόνια, αφιερώνει σχεδόν εξ ολοκλήρου τις σε λίδες του το 8ο τεύχος του το Περιο δικό ελευθερίας και γλώσσαςΝΕΑΕΥ ΘΥΝΗ, επιδιώκοντας να ανοίξει τη συ ζήτηση, στην οποία συμμετέχουν με συμβολές τους ο ακαδημαϊκός Κ. Σβολόπουλος («Ησυνέχειατου έθνους στην ελληνική ιστοριογραφία»), οι κα θηγητές I. Κ. Χασιώτης («Ιστοριογρα φία και εθνογενετικές ανα-κατασκευές»), I. Δ. Μιχαηλίδης («Ιστορία a la carte;»), Ευ. Χατςηβασιλείου («Έθνος, νομιμοποίηση και ιστορικό τητα»), Π. Παπαπολυβίου («Ελλάδακαι Κύπρος: Αλυτρωτικοί πόθοι και εθνι κές προτεραιότητες»), Γ. Κοντογιώργης («Το έθνος του κράτους εναντίον του έθνους της κοινωνίας»), Γ. Παπακώστας, Μ. Μορφακίδης, Κ. Χατζηαντωνίου, Π. Ντάλτας, Π. Δόικος. [ΝΕΑ ΕΥΘΥΝΗ, Βιβλιοπωλείο «Κοράλι», Πολυτεχνείου 1,104 33 Αθήνα, τηλ.: 210-52.00.077, www.korali.com.gr]

κοινωνία Τον χαρακτήρα «ταξικού πολέμου» που προσλαμβάνει η σύγ κρουση της κυβερνητικής πολιτικής με την κοινωνία επιδιώκει να αναδείξει στο 117ο τεύχος της η τριμηνιαία επι θεώρηση ΘΕΣΕΙΣ, που κυκλοφορεί με τη φροντίδα των εκδόσεων Νήσος, αναδεικνύοντας το κρίσιμο ιδεολογι κό εργαλείο που αποτελεί η αναπα ράσταση της κοινωνίας ως ένα αδιαφοροποίητο «εμείς» που αντιπαρατίθεται στους «ξένους». Κεντρική θέση στην ύλη του τεύχους διατηρούν τα άρθρα που εστιάζουν στο χαρακτήρα και τους στόχους των «μεταρρυθμί σεων» στην εκπαίδευση, από το ζή τημα της αξιολόγησης (Δ. Νικολούδης), την κριτική προσέγγιση της αυτοαξιολόγησης των σχολείων (Κ. Δια μαντής), έως τις πρακτικές ταξινόμη σης και τον «κοινωνικό δαρβινισμό στην εκπαίδευση» (Θ. Αλεξίου). Τέλος, ιδιαίτερα επίκαιρο αποδεικνύεται το άρθρο του Ειώργου Καταλιάκου «Χαρ τογραφώντας δρόμους που ανοίγον ται», το οποίο ανιχνεύει τη δυναμική και τη σημασία της λαϊκής εξέγερσης και των συνεχιζόμενων κινητοποι ήσεων στην Αίγυπτο. [ΘΕΣΕΙΣ, Σαρρή 14,105 33, Αθήνα, τηλ: 210-32.50.058, nissos92@otenet.gr, http://www.theseis.com]

γλώσσα Αν οι κάτοικοι της Κύπρου συγκροτούσαν κάποιο ξεχωριστό έθνος, τότε είναι πολύ πιθανόν πως ο Βασίλης Μιχαηλίδης (1849-1917) θα αποτελούσε τον «εθνικό ποιητή» του. Πλην όμως τα σύνορα κάθε εθνικής λογοτεχνίας φθάνουν έως εκεί που εκτείνονται τα όρια της εκάστοτε εθνικής γλώσσας, κοινής ή ιδιωματι κής. Ο οφειλόμενος φόρος τιμής, λοι πόν, που αποδίδει στον «γενάρχη της νεότερης κυπριακής ποίησης» το τρι μηνιαίο Πολιτιστικό περιοδικό ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ, από την Λευκωσία, ξαστοχεί αναζητώντας τον «εθνικό ποιητή της Κύπρου» σε αυτόν που τραγουδούσε πως «η ρωμιοσύνη εν φυλή συνότζαιρη του κόσμου». Εντούτοις, στις σελίδες του 310ου τεύχους του εξε τάζονται ποικίλες και ενδιαφέρουσες πτυχές του έργου του, από τις κατα βολές του στο δημοτικό τραγούδι και τον απόηχο του ποιητικού έργου του στη λογοτεχνία, το θέατρο ή τις εικα στικές τέχνες μέχρι τις επιρροές που δέχτηκε από τον ρομαντισμό της πρώτης Αθηναϊκής Σχολής. Εξετά ζονται επίσης βιογραφικά τεκμήρια, ζητήματα ποιητικής και μετρικής στο έργο του, αλλά και άγνωστες ζωγρα φικές δημιουργίες του. [ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ, Εζ. Παπαιωάννου 6, Τ.Θ. 21581,1510, Λευκωσία, τηλ: 22.76.28.68, neaepochi@cytanet.com.cy]

6:com ics ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΤΣΕΝΕ

Οι περιπέτειες του Tirvtin ίναι ίσως ένας από τους πιο αγαπημένους ήρωες παγκό σμιός. Ο δαιμόνιος ρεπόρτερ με το χαρακτηριστικό τσουλούφι και τον πιστό του σκύλο οργώνει τον κό σμο για χρόνια τώρα μέσα από τα καρέ της ομώνυμης σειράς comics. Για πρώτη φορά εμφανίστηκε στις 10 Ιανουάριου του 1929 στο περιοδικό Le Petit Vingtieme και στη συνέχεια απέκτησε ολοδικό του περιοδικό και φυσικά αυτοτελή BD (όπως ονομά ζονται τα γαλλοβελγικά τομάκια comics). Τι είναι όμως αυτό που έκανε τον Tintin έναν από τους πιο αναγνωρί σιμους και πολυδιαβασμένους χάρτι νους ήρωες σε όλον τον κόσμο; Ο δημιουργός του, Herge, εκτός από το «χτίσιμο» ενός χαρακτήρα, ο οποίος

116

μας συναρπάζει με τα ταξίδια και τις περιπέτειές του, κατόρθωσε να φτιά ξει παράλληλα και έναν χαρακτήρα με τον οποίο μπορούμε να ταυτι στούμε. Χωρίς να αποτελεί κάποια διαφορετική οντότητα, χωρίς να έχει υπερδυνάμεις, ο Tintin είναι ένας κα θημερινός (σχετικά) νεαρός άνθρω πος, ο οποίος εξαιτίας του επαγγέλ ματος του (δημοσιογράφος) καλείται να λύσει και να διαλευκάνει μυστήρια και ανεξιχνίαστες υποθέσεις. Ο Tintin όλα αυτά τα χρόνια μάς έχει ταξιδέψει σε περισσότερες από εί κοσι χώρες και έχει μεταφραστεί σε περισσότερες από εξήντα γλώσσες. Τα ταξίδια του σε αυτές τις χώρες, εκτός από διασκεδαστικά και ανα τρεπτικά, είναι και ένα πραγματικό οδοιπορικό στην ιστορία και τον πο λιτισμό τους. Ο Herge, παρόλο που δεν είχε ταξιδέψει σε καμιά από τις χώρες στις οποίες «έστελνε» τον ήρωά του, κατόρθωνε να μας μετα φέρει, μέσα από τις εικόνες του, σε κάθε μια από αυτές. Πριν από τη δια δικασία παραγωγής κάθε ιστορίας, ο Herge πραγματοποιούσε μια τερά στια έρευνα, αντλώντας υλικό από όπου μπορούσε, για κάθε χώρα, προκειμένου να μπορέσει να αποτυπώσει όσο το δυνατόν πιο πειστικά την ατμόσφαιρά της. Και είναι τόσο διαχρονικός και παγ κόσμιος, που είναι πράγματι συγκι νητικό να συναντάς γονείς και παιδιά να (ξανα)διαβάζουν τον πολυαγαπημένο αυτόν ήρωα, που για τη χώρα καταγωγής του, το Βέλγιο, αποτελεί

ΌΟ κάτι σαν «εθνικό ήρωα». Ο Tintin έχει βγει από το χαρτί και έχει μπει όχι μόνο στο σπίτι κάθε Βέλγου αλλά ακόμα και στπν πολιτικό του nation branding όλης της χώρας. Ο Tintin είναι το σήμα κατατεθέν του Βελγίου και θα τον συναν τήσεις παντού. Σε σπίτια, μαγαζιά, μπλουζάκια, σοκολατάκια, δρόμους, graffiti. Πριν από κάποιους μήνες είδαμε στη με γάλη οθόνη την κινηματογραφική μετα φορά του Tintin μέσα από τη ματιά του Steven Spieleberg. Μια ταινία την οποία την περιμέναμε με ανυπομονησία και η οποία έλαβε πολύ θερμές κριτικές. Χρη σιμοποιώντας τη διαδεδομένη, πλέον, τεχνική του 3D βιώσαμε μια ολοκληρω μένη εμπειρία περιπέτειας. Τον Δεκέμβρη που μας πέρασε, η HarperCollins κυκλοφόρησε έναν πλού σιο τόμο, 200 σελίδων, με τον τίτλο The A rt o f the A dven tu res o f Tintin, o οποίος μας προσφέρει μια «behind the scenes» ματιά στην παραγωγή της ομώ νυμης ταινίας. Ο τόμος συνοδεύεται και από μια ψηφιακή εφαρμογή με επιπλέον οπτικοακουστικό υλικό, σχολιασμό από τους παραγωγούς της ταινίας κ.λπ. Το βιβλίο περιλαμβάνει βήμα-βήμα την καλλιτεχνική παραγωγή της ταινίας, από τα αρχικά concept μέχρι τις τελικές λή ψεις και όλη την ενδιάμεση πορεία, δίνοντάς μας μια ολοκληρωμένη εικόνα για όλη τη δημιουργική διαδικασία με ταφοράς του Tintin στη μεγάλη οθόνη. Στο σημείο αυτό να σημειώσουμε ότι το βιβλίο επιμελήθηκε η ομάδα του Weta Workshop, οι άνθρωποι δηλαδή που εί ναι υπεύθυνοι για όλη την καλλιτεχνική επιμέλεια και της ταινίας. To The A rt o f the A dven tu res o f Tintin είναι ένας πραγματικά συλλεκτικός τό μος, όχι μόνο για τους fan του Tintin και των comics αλλά και όλων όσοι έλκονται από την έννοια της δημιουργι κότητας. ■

& CapfainBook.gr

οττηρεσίες σε ένα site:

ηλεκτρονικό βιβλιοπωλείο

&αιπ;οεκδόσεις

r έξοδα αποστολής σε όλη τ;ην Ελλάδα

για παραγγελίες άνω w v δθ€

παράδοση σε | εργάσιμη με τ;α ^ηνότερα μετ;α<μορΐκά

έως 6 σποκες δόσεις για αγορές με πιστωτική

κάρτα

www.captainbook.gr ...more than a bookstore/ τηλεφωνικές παραγγελίες: 210-3646805 www.captainbook.gr ! info@captainbook.gr

δ:σ το μυαλό του συγγραφέα ΤΟΥ ΚΟΣΤΗ ΠΑΤΤΑΚΟΥ

a la maniere d e ...

Antony Bozza

Slash, Μετάφραση: Αλέξανδρος Καλοφωλιάς Ψυχογιός, 2011, σελ. 496, € 18,80

Πιοτρ, ο ρώσος φίλος του Αποστόλη Κ, δεν ήταν καθόλου χα ρούμενος με τον Αποστόλη Κ. «Μίλησες άσχημα για τα παιδικά μου χρόνια, Αποστόλη. Δε φαίνεσαι άνθρωπος που χαίρεται τις ομορφιές της φύσης, πόσο μάλλον της ευ λογημένης ρωσικής στέπας. Αλλά πες μου, εσύ τι δρόμο έχεις πάρει στη ζωή σου;» «Μα είναι σαφές ότι δε θα εκτιμήσεις κι εσύ τη δική μου ζωή Πιοτρ», είπε ο Αποστολής. «Δεν έχουμε παρά να δοκιμάσουμε, πρώην φίλε μου Αποστόλη». «Πολύ καλά λοιπόν, ας δοκιμάσουμε. Γεννήθηκα στο Los Angeles τη δε καετία του ’80 και σύντομα άρχισα την πρέζα. Οι γονείς μου χώρισαν όταν ήμουν οκτώ, και η πιο σκληρή ανάμνηση που είχα από εκείνη την ηλικία ήταν όταν η μητέρα μου έφερε πρώτη φορά στο σπίτι ερωμένο. Το ξεπέρασα όμως αργότερα, όταν έμαθα ότι ήταν ο David Bowie. Πη γαίναμε συχνά σπίτι του να κάτσουμε με τη γυναίκα και τα παιδιά του, τόσο κουλ ήμασταν. Εκεί γνώρισα τον ΑΙχ, δεν ήταν της οικογένειας, ένα γειτονόπουλο γνώρισα που άραζε στο σπίτι τους. Οταν γίναμε δε κατριών, αποφασίσαμε με τον ΑΙχ να φτιάξουμε μπάντα. Εγώ ξεκίνησα μαθήματα κιθάρας, αλλά ο ΑΙχ εξαφανίστηκε για μερικά χρόνια μια μέρα, όταν του είπα ότι δεν μπορούσε να κάτσει στην κουνιστή καρέ κλα της γιαγιάς μου. Στο μεταξύ είχα μπλέξει άσχημα, γιατί ο άντρας της Traci Lords δεν πήρε σαν ελαφρυντικό ότι ήμουν δεκατεσσάρων όταν μας βρήκε μαζί στο κρεβάτι. Με κυνηγούσε χρόνια να με σκοτώσει κι όλο ξέφευγα σε στενά με το bmx μου. Τέλος πάντων, όταν γίναμε δε καεννιά, ο ΑΙχ ξαναεμφανίστηκε και μου πρότεινε να ξαναρχίσουμε την μπάντα. Η μπάντα πήγαινε καλά, γιατί κιόλας στο μεταξύ είχα κόψει την πρέζα. Πώς; Το είχα ρίξει τόσο στο αλκοόλ και την κοκαΐνη που ξεχάστηκα. Απαλλαγμένος λοιπόν από τα βαριά, η μουσική μου ξεπηδούσε από τα χέρια μου σαν ερωτικά γράμματα. Γίναμε διάσημοι, αλλά τα πάρτυ με ρωμαϊκό θέμα δε μας άφησαν να κάνουμε περιουσία. Τελικά το διαλύσαμε το χωριό πάλι, όταν ο ΑΙχ πήδηξε από το κινούμενο αμάξι μου μια μέρα που τσατίστηκε, και δεν τον ξαναείδε κανείς». «Σοβαρά τώρα έγιναν όλα αυτά;», ρώτησε ο Πιοτρ. «Σοβαρότατα». «Νόμιζα ότι είσαι από το Παγκράτι». «Από το Chino είμαι, στην California, Παγκράτι μετακόμισα πέρυσι». «Εντάξει, Αποστόλη, ας πούμε ότι σε πιστεύω. Αν είναι έτσι όμως, ζωή ήταν αυτή που πέρασες;» «Δεν ξέρω αν έπιασες το όνομα Traci Lords στην ιστορία μου». 1

8 :a chat room o f her own ΓΡΑΦΕΙ Η ANADYSI

I'm the fear addicted' έχω μία φίλη που λέει συνέχεια ιστορίες, που λέει Βι τον εαυτό της, κ στον τοίχο της είδα μια μέρα το σύνθημα. η Βι περνούσε απ’ τη Στουρνάρη κ φο&θηκε. η Βι έχει γεννηθεί πριν απ’ το 1984. ‘Φοβάμαι τόσο το ξεχείλισμα της γης από ανθρώπους’. τα παιδιά που θα γεννηθούν φέτος δεν θα είναι παιδιά μας. ‘θα είναι παιδιά του ουρανού και της γης’. θα ζουν με λιγότερα, θα τρώνε λιγότερα κ θα θέλουν πολύ περισσότερα, αυτό το μήνα διάβασα πολύ περίεργα πράγματα. τον τοίχο της Βι, τα Χοϊκού του Χάρη Βλαβιανού, Χαλίλ Γκιμπράν, τον Όργουελ κ τα μάτια σου. θέλω να με κοιτάς μ’ αυτό το αλεπουδίσιο βλέμμα καθώς θα επιμένω να ανεβαίνω τη Στουρνάρη. θέλω να πάψω να φοβάμαι το ξεχείλισμα. θέλω στ’ αλήθεια να ξεχάσω όσα ξέρω. θέλω να είμαι η προέκταση του ποιήματος. θέλω να κάνω κι εγώ παιδιά. Έχασες χρόνο πολύ με θεωρίες. Άρχισε να ζεις’. τα παιδιά που θα γεννηθούν φέτος, θα διαβάσουν Bernard Williams; θα διαβάσουν; ε;

T m the Are starter* ...Ε...

ΦΑΜ ΠΙΟ Τ Ζ Ε Ν Τ Α “ Σ Τ Η Θ Α Λ Α Σ Σ Α s S J ? ΚΟΛΥΜΠΑΝΕ Κ Ρ Ο Κ Ο Δ Ε ΙΛ Ο Ι" /Μ ε τ ά φ ρ α σ η : n j s Α λ έ ξ ι α 5 Ο θ ω ν α ιο υ

i p j ^ o r o s Σ ι ά φ Κ θ 5 / Ε κ δ ό σ ε ι ς Ψ Υ Χ Ο Γ ΙΟ Σ

1 ® * * *

Ανθ Ρ9ΠΟ! Ν ΚΙ ΑΥΤΟΝ ΑΞΙΖΟΥΝ το ν ΘΑΝΑΤΟ ν

ΣΑΝ

ΘΕΟΓ ΕΙΝΑΙ ΛΕΤΑΛΟΓ)

θΑ ΑΠΟΡΟ ΥΣΑ 2 ΕΓ . ΝΑ EIAAI ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΑΙΔΙ

Dero j'&r njw' Afe&r π α ρα μ ο νή ς ως π ο ν τ ι κ ό ς π ρ ό σ φ υ γα ς , ε να μο υ Ζόθηκε Μ ^ ε ς μ ε ρ ες α ρ^ό τερ

I ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

I ΕΤΗΣΙΟ ΚΟΣΤΟΣ

Εσωτερικού Φυσικά Πρόσωπα Φοιτητές, Σπουδαστές Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα Φιλική Συνδρομή

50.00 € 40.00 € 90.00 € 200,00 €

Κύπρου Φυσικά Πρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

95,00 € 125,00 €

Ευρώπης Φυσικά Πρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

120,00€ 170,00€

Υπόλοιπες χώρες Φυσικά Πρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

140 $ ΗΠΑ 190 $ ΗΠΑ

Τιμή τεύχους Παλιά τεύχη, εφόσον δεν έχουν εξαντληθεί, πλέον ταχυδρομικών τελών

6,00€ 10,00€

Στις τιμές των συνδρομών συμπεριλαμβάνονται ταχυδρομικά τέλη. Η συνδρομή διακόπτεται αυτόματα, τρεις μήνες μετά τη λήξη της.

δ Ρ

| ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ

I ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

[ ΙΔΙΟΤΗΤΑ | ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

I ΠΟΛΗ

ΪΞ

ΧΩΡΑ

| ΤΗΛΕΦΩΝΟ

ΦΑ

Ι E-MAIL [ θέλω να γίνω συνδρομητής / τρία για:

Ε Π ΙΚ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ κα Ειρήνη Πολυκρέτη I Μαυροκορδάτου 9,106 78, Αθήνα I Τ. 210 33 88 008,210 3801284 | F. 210 3801284

1 χρόνο

2 χρόνια

Το καλύτερο δώρο για τις γιορτές Το πλέον έγκυρο λεξικό φιλοσοφίας στον κόσμο.

ΤΟ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΟ

ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ CAMBRIDGE ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ

4.727 λήμματα φιλοσοφίας, γραμμένα από 44° κορυφαίους συγγραφείς-επιστήμονες και μεταφρασμένα από ι6 Έλληνες ειδικούς. Καλύπτει όλο το φάσμα της Φιλοσοφίας, από την αρχαία ελληνική φιλοσοφία έως και τα αναπτυσσόμενα πεδία της Φιλοσοφίας του Νου και της Εφαρμοσμένης Ηθικής.

ΚΕΔΡΟΣ γνώση και δύναμη i.kedros.gr · βρείι

facebook.com/kedi