Τεύχος 527

Κ Ω Ν Σ Τ Α Ν Τ ΙΝ Ο Σ

ΒΗΤΑ Λ ΙΝ Α

ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

ΧΑΡΗΣ

ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ

Γ ΙΑ Ν Ν Η Σ

ΑΟΥΚΑΣ

>

έ

ΚΔΙ L 1 Η Μ Ο Σ Ι/

Α ΙΝ Α Γ Ν Ω Σ

Δ * Ψ

διαβάζω Μ Η Ν ΙΑ ΙΑ Ε Π ΙΘ Ε Ω Ρ Η ΣΗ Β ΙΒ Λ ΙΟ Υ

527

Μ Α Ρ ΤΙΟ Σ 2012

€6

I ΕΤΗΣΙΟ ΚΟΣΤΟΣ

I ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ Εσωτερικού Φυσικά Π ρόσωπα Φοιτητές, Σ πουδαστές

50,00 € 40,00 €

Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

90,00 €

Φιλική Συνδρομή

200,00 €

Κύπρου Φυσικά Π ρόσωπα

95,00 €

Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπ α

125,00€

Ευρώπης Φυσικά Πρόσωπα

120,00€

Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Π ρόσωπα

170,00€

Υπόλοιπες χώρες Φυσικά Π ρόσωπ α

140 $ Η Π Α

Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

190 $ Η ΠΑ

Τιμή τεύχους

6,00 €

Παλιά τεύχη, ε φ ό σο ν δ εν έχουν εξαντληθεί, πλέον ταχυδρομικών τελώ ν

10,00€

Σ τις τιμ ές τω ν συ νδ ρομ ώ ν συμπεριλαμβάνονται ταχυδρομικά τέλη. Η συνδρομ ή διακόπτεται αυτόματα, τρ ε ις μ ήνες μ ετά τη λήξη της.

| ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ I ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

I ΙΔΙΟΤΗΤΑ I ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ

E-MAIL Θέλω να γίνω συνδρομητής / τρία για:

1χρόνο___

| ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΠΛΗΡΩΣΕΤΕ Α. Με κατάθεση σ ε τραπεζικό λογαριασμό: ALPH A BANK Επωνυμία: ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Αριθμός λογαριασμού: 121002320007785 ΙΒΑΝ: GR17 0140 1210 1210 0232 0007 785 SWIFT: CRBAGRAAXXX Β. Με αποστολή ταχυδρομικής επιταγής σ τη διεύθυνση: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΒΑΖΩ , Μ αυροκορδάτου 9,106 78, Αθήνα. Γ. Με επίσκεψη σ τα γραφεία μας.

Ε Π ΙΚ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ | κα Ειρήνη Πολυκρέτη I Μαυροκορδάτου 9,106 78, Αθήνα | Τ. 210 33 88 008, 210 3801284 | F. 210 3801284 IΕ. info@diavazo.gr

2 χρόνια

Η γνώμη μου

αι, οι ποιητές ανέλαβαν να ηγηθούν σ τα τη ς πόλης. Τα τελευταία χρό­ νια κατηγορούν τους διανοούμενους ότι δεν μιλάνε, δεν παίρνουν θέση. Απ ’ ό,τι θυμάμαι, τελευταία φ ορά που μια πλειάδα διανοουμέ­ νω ν έλαβε θέση απέναντι σ ε ένα πολιτικό πρόβλημα τη ς χώρας ήταν την εποχή του «Μ ακεδονικού». Σήμερα έχουμε μια αφύπνιση τ ω ν διανοουμένων και μάλιστα με χαρακτήρα πολιτικό. Πολλές κινήσεις που ανακοινώθηκαν έχουν σ το ν πυρήνα τους ανθρώπους τ ω ν γραμμάτων, τω ν τεχνώ ν και κυρίως πανεπιστημιακούς. Η κίνηση το υ Νίκου Αλεβιζάτου «Για τη ν Ελλάδα τώ ρ α !», αυτή του Μίκη Θ εοδωράκη υπό το ν τίτλο «Ε .Λ Α .Δ .Α .», του Ν ότη Μαριά η «Π ρω τοβουλία Α υ τοορ γάνω σης Π ολιτών Ενάντια σ το Μ νημόνιο», του Θάνου Τζήμερου η «Δημιουργία ξα νά » και η πολυπληθέστερη όλων, η κίνηση «Για τη ν υπεράσπιση τη ς δημοκρατίας και τη ς κ οινωνίας» με τις 800 υπογραφές μέχρι τώρα, όλες φιλοδοξούν να παίξουν πολιτικό ρόλο, οι π ερισσότερες μά­ λιστα θα κατέβουν και ω ς πολιτικός σχηματισμός. Είναι φα νερό ότι η γενεσιουργός αιτία είναι το κενό που αφήνει το τραυμα­ τισμ ένο από την αμετροέπεια και τα λάθη του πολιτικό σύστημα. Τ ο τελευ­ ταίο (αν και σ τη ν πλειονότητά το υ έχει δρομολογήσει τις εξελίξεις τη ς επό­ μενης ημέρας) ακόμα και σήμερα δυσκολεύεται να τοποθετηθεί απέναντι σ το παρελθόν του. Π όσο μάλλον να «ξεκ αθ α ρίσει» αυτό το παρελθόν από συνή­ θειες, πρόσωπα και αξίες που τ ο απαξίωσαν. Απ ό τη ν άλλη μεριά, οι διανο­ ούμενοι γνω ρίζουν σ ε τι δεν συμφωνούν ή συμφωνούν, αλλά δεν μπορούν εύκολα να προτείνουν τ ο τι πρέπει να γίνει σ το άμεσο μέλλον για να βγει η χώρα από τ ο αδιέξοδο. Οι μεν πολιτικοί προτείνουν λύσεις οι δε διανοούμε­ νοι αξίες και θεσμούς. Μπορούν άραγε να συναντηθούν αυτές οι δύο σφαί­ ρες, οι οποίες έτσι και αλλιώς επηρεάζουν την ελληνική κοινωνία; Κι ένα ακόμα βασικό ερώτημα και ίσω ς τ ο πιο σημαντικό: μπορούμε να πάμε μπροστά χωρίς αυτογνωσία; Χ ωρίς να δούμε τι έφταιξε, πού λάθεψε τ ο σύ­ στημα και πού οι πολίτες; Και πώς μπορεί κάποιος να επικαλεστεί τη σ ω τη ­ ρία μας χωρίς να μπορεί να απαντήσει σ ε αυτά τα ερωτήματα; Υπάρχει μέλ­ λον χωρίς αυτοκριτική και χωρίς μνήμη;

Γ ιάννης Ν. Μπασκόζος

στήλες: 01. Η γ ν ώ μ η

| 0 6 . Σ χ ό λ ια 1 10. Α π ό μ ή να σ ε 16. Π α ρ α -σ τά σ ε ις Έ λ ε ν α Χουζούρη | 18.

μου Γιάννης N. Μ πασκόζος

μή να Μ άρθα Κυριακοπούλου |

12.

Ρ επ ο ρτάζ I

20 .Έ ν α β ή μα μπρος, δ ύ ο β ή μ α τα πίσω Β αγγέλης 22 ■ Γρ άμματα από μα κ ρ ιά Κατερίνα Σχινά | 26 ■ Ζ ε ν ερ ίκ Γιώ ργος-Ίκαρος Μ παμπασάκης| 28. Ω ς α ν α γ ν ώ σ τη ς Κώστας Μποτόπουλος | 3 0 . Για τα παιδιά Μ αρίζα Ν τεκάσ τρο | 32 ■ Χ ω ρίς π ροϋπ ηρεσία Γιώργος = ενά ρ ιο ς | 110. Β .ιβ λ ιο θή κ ες-β ιβ λ ιο π ω λ εία Ν άσος Χρισ τογιαννόπουλος. | 113. Ο π ε ρ ιο δ ε ύ ω ν Σπύρος Κακουριώτης | 114. C om ics Λ ήδα Τσ ενέ | 116■ Δ ια β ο λ ιά δ α Κουρούμπαλης | 118■ Σ το μ υ α λ ό το υ σ υ γ γ ρ α φ έ α Κωστής Π ατακός1 119. A c h a t ro o m o f her ow n anadysi 1120. B o o k in a fra m e Α λεξία Οθω ναίου Θ ε ρ μ ιδ ω ρ ια ν ά ο ξύ το ν α Α λ έξη ς Ζ ή ρας |

Χατζηβασιλείου |

I C O CM

34. Τ ίτος Π ατρίκιος. Κυρια κή πρωί στο «Τρίγωνο». Γιάννης Ν. Μπασκό­ ζος

σ υνεντεύξεις: 36. ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝ ΑΡΙΟΣ: η διπ λότητα του ανθρώ πινου προσώπου. Συ­ 42. Ο «πολίτης του κόσμου» Α Λ Ε Ξ Α Ν Δ Ρ Ο Σ Σ ΧΙ-

νέντευξη σ τον Ελπιδοφόρο Ιντζέμπελη |

Ν Α Σ In m em oriam . Συνέντευξη στον Κώστα Θ. Καλφόπουλο

βιβλιοκριτική: 48.

βιβλιοπαρουσίαση: 72 .

www. pataki s.gr

Μάρω Δούκα MAPQ

δοτκα

yittri εμένα *1ΫυΧή μου

Γιατί εμένα η ψυχή μου Είκοσι χρόνια, δεκαεπτά πεζογραφήματα. Για την κρίση που ερχόταν, για την ανεργία, την απώλεια, τη μοναξιά, tous ποήιτικούε πρόσφυγεε, τη φτώχεια, την εκμετάλλευση, tous μετανάστεε, τον πόλεμο, tous napiss λαού5, την κυριαρχία Tns ελεύθερηε αγοράε σ’ ένα εφιαλτικό, αν και άδηλο, μέλλον. Αλλά και για την αλληλεγγύη, την αγάπη, την αναζήτηση, τη μνήμη, τον λόγο και τηντέχνη που επιμένουν μετο λίγο Tns ψυχήε pas κυανό.

Χ.Α. Χωμενίδηε

0 κόσμοε σια μέτρα του Το 1982, ο Μάρκοε Σιμώχαβ —τριαντάρηε δικηγόρο5, πότηε και γυναικάε, αλλά και γιοε εκτελεσθέντο5 ήρωα Tns EOv ik As Αντίστασηε- τοποθετείται με απόφαση του Ανδρέα Παπανδρέου Κυβερνήτηε στον Άγιο. Πηγαίνει στην αποικία με μοναδική του φιλοδοξία να περάσει τρία ξένοιαστα χρόνια. Σταδιακά ωστόσο δένεται με τον τόπο και με tous κατοίκουε του, ερωτεύεται και στο τέλοε ταυτίζει τη μοίρα του με το μοίρα του Αγίου. Τριάντα χρόνια αργότερα, ο yios του ιχνηλατεί την πορεία του, προσπαθώνταε να μπει στη θέση του και να διαλευκάνει το μυστήριο svos χαμένου παιδιού.

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ j£ jj w w w .p a t a k i5 .g r

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr

ΔΙΑΒΑΖΩ ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141

Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Εκδδτρια Χριστιάνα Μυγδάλη

δ ιά δ ο σ η τ η ς δ η μ ό σ ια ς ανά γνω ση ς. Δανάη Δάσκα |

Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος

τι σ κ έφ τομ α ι π ερισσότερο. A n n e Carson |

Κριτικογραφία Θοδωρής Πέρσης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Ειρήνη Πολυκράτη Συνδρομές Ειρήνη Πολυκρέτη

4 2> 8

π ο ίη σ η κ α ι δ η μ ο σ ί α α ν ά γ ν ω σ η

CAN YOU SPARE A LITTLE CHANGE, PLEASE? Επιμέλεια: Χρι­

Σύμβουλος Έκδοσης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς

Ο

αφιέρω μα: 77

ΤΕΥΧΟΣ 527 ΜΑΡΤΙΟΣ 2012

Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπάρος Κακουριώτης Λευτέρης Καλοσπύρος Γιώργος-Ίκαρος Μηαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης Λήδα Τσενέ Νάσος Χριστογιαννόπουλος

——

δ: περιεχόμενα

Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr

σ τιανό Μ υγδάλη |

78.

Ρε, τι λ έ ει ο τρελός; Μια κίνηση γ ια τη

80. ο

Χάρης Βλαβιανός μιλάει με το Γιάννη Δούκα για τη ν ποίηση. Π αρίσ ταται και παρεμβαίνει η Χριστιάνα Μυγδάλη | ματα «ποιητικής». Γιάννης Ρίτσος |

85. Ποιή­

86. Δοκίμιο, σχετικά με το

9 0 . Δ ύ ο πτήσεις: 91. Κ α θό μου ν ολ ο μ ό ν α χ ος (I Sat Belonely). John Lennon | 92. Τίποτα δ εν είναι δ ίκα ιο (Nothing’s fair). Tom W aits | 93. Αυτοπροσ ω πογραφ ία, στα Είκοσι.

Roberto Bolafio 194 . Ιστορία ερχόμαστε. Κοίτα το ν ουρανό! Θωμάς Τσαλαπάτης | 96. Ενεός... μπροστά σ τη ν α ν α β ρ ά ζουσα Κτίση... Νικόλας Ευαντινός | 96 ■ ΥΓ. Άννα Γρίβα | 98. Ηλίας Κολοκούρης |

Ο Κωνσταντίνος Βήτα και η Λίνα Νικολακοπούλου μιλούν με τη Χριστιάνα Μυγδάλη

κριτικογραφία: 104. Θοδωρής Πέρσης ευπώλητα: 107. γράφουν και μιλούν: Γιώργος Βαϊλάκης | Κωνσταντίνος Βήτα | Χάρης Βλαβιανός | Δανάη Δάσκα | Γιάννης Δούκας | Αλέξης Ζήρας | Ελπιδοφόρος Ιντζέμπελης | Σπύρος Κακουριώτης | Κώστας Καλφόπουλος | Δήμητρα Καραμολέγκου | Ηλίας Κολο­ κούρης | Λίλα Κονομάρα | Κουρούμπαλης | Νίκος Κ. Κυριαζής | Μάρθα Κυριακοπούλου | Γιώργος-Ίκαρος Μπα-

dtp Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr Εκτύπωση Sky printing A. Ε. ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) ΔΙΑΒΑΖΩ Μαυροκορδάτου 9, ΑΘΗΝΑ. 106 78 Τηλ.: 210 33 88 008, 210 38 01 284 Fax: 210 38 01 284 e-mail: info@diavazo.gr

μπασάκης | Γιάννης Ν. Μπασκόζος | Κώστας Μποτόπου­ λος | Χριστιάνα Μυγδάλη | Λίνα Νικολακοπούλου | Μαρίζα Ντεκάστρο | Γιώργος Ξενάριος | Αλέξια Οθωναίου | Χρί­ στος Παπαγεωργίου | Τίτος Πατρίκιος | Κωστής Παττακός I Γιώργος Ν. Περαντωνάκης | Θοδωρής Πέρσης | Ιωάννα Στεφανίδου | Κατερίνα Σχινά | Αλέξανδρος Σχινάς | Κα­ τερίνα Δ. Σχοινά | Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης | Θωμάς Τσαλαπάτης | Λήδα Τσενέ | Νίνα Χαριτάτου | Βαγγέλης Χατζηβασιλείου | Έλενα Χουζούρη | Νάσος Χριστογιαννόπουλος | Μαρία Ν. Ψάχου

Εκδόσεις 84, Α Θ Η Ν Α

τηΕ Σ

1 05 53, Τ Η Λ . :

2 1 0 32 1 3 9 0 7 ,

ww w.hestia.gr

Σελίδες: 175, τιμή: 11 Ευρώ

ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ

Σελίδες: 101, τιμή: 7 Ευρώ

ΘΕΜΟν nOTAMIANOV

Ο πολύ αγαπητός οτο κοινό συγγραφέας ©έμος Ποταμιάνος, εκτός από την αγάπη και τη γνώση της θάλασσας και του ψαρέματος, είχε εξίσου μεγάλη αγάπη και για τη μαγει­ ρική. Μετά το εξαιρετικό βιβλίο Τα ψάρια και η μαγειρική, σειρά έχει τώρα η κατοχική μαγειρική του. Επειδή η λιτότη­ τα εκτός από ανάγκη είναι και αξία, το βιβλίο αυτό μπορεί να φανεί πολλαπλά χρήσιμο.

Σε όλα τα β ιβ λ ιο π ω λ εία

κι Ε κ δ ό σ ε ις Ε σ τ ία

σχόλια ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΥ

Αλυοίδα ανάγνοοσης Τ ο βιβλίο γιορτάζει

Η φετινή πρωτοτυπία έγκειται σ το ότι στο τέλο ς κάθε βιβλίου θα υπάρχει το πρώτο κεφάλαιο από ένα άλλο βιβλίο που συ­

Στην Αγγλία, τη Γερμανία και τη ν Αμε­ ρική εξαπλώνεται το World Book Night (Παγκόσμια Νύχτα Βιβλίου) που πέρυσι έκανε μεγάλη εντύπωση ω ς πρωτοβου­

στήνει ο ίδιος ο συγγραφέας! Έ τσι ο με­ γάλος άγγλος χιουμορίστας Τέρι Πράτσετ θα προτείνει Τζ. Κ. Τ σέστερτο ν, ο Ίαν Μπανκς θα προτείνει Αλαν Μουρ και ο

λία, όταν παρουσιάστηκε σ το Λονδίνο. Φ έτος το World Book Night θα γιορταστεί σ τις 23 Απριλίου (ημέρα θανάτου του

Ρόαλντ Νταλ τη ν Σάρα Γουότερς. Πολλοί

Σαίξηηρ και του Θερβάντες) σ τη Γερμα­ νία και τη ν Αμερική. 1.000.000 βιβλία θα

Μ πρά ιτον Ροκ του Γκράχαμ Γκριν, η Σ. Κινσέλα συστήνει την Ε. Μ. Delafield και

μοιραστούν σε κάθε χώρα δωρεάν σ ε αν­ θρώπους που δεν μπορούν να τα αποκτή­

το βιβλίο τη ς Το ημ ερολόγιο μιας επαρχ ιώ νσσ α ς, ε νώ ο Ιςιγκούρο προτείνει το ν Στέφα ν Τσβάιχ και το Beware o fp itty .

σουν ή δεν έχουν διαβάσει ποτέ ένα βιβλίο. Η όλη προσπάθεια που στηρίζεται από εκδότες, μεγάλους χορηγούς, συνδι­ κάτα και εξέχουσες προσωπικότητες της

συγγραφείς συστήνουν παλιότερους, όπω ς η Μαρτίνα Κόουλ συστήνει το

Έτσι τελειώ νοντας το βιβλίο ο α ναγνώ­ σ της αρχίζει ένα άλλο και παρακινείται να το βρει και να το διαβάσει.

τέχνης και τω ν γραμμάτων δείχνει ότι ακόμα και σ ε περιόδους κρίσης υπάρχουν γεγονότα που λάμπουν με τη χρησιμότη τά τους.

Οι κριτικοί οχο Διαδίκτυο Τ ο ΕΚΕΒΙ δημιούργησε την πρώτη ιστοσελίδα για τους έλληνες κριτικούς. Η έναρξη έγινε με τους κορυφαίους του πρώτου μισού του 20ού αιώνα (Τέλλος Άγρας, Άλκης Θρύλος [Ελένη Ουράνη], Ανδρέας Καραντώνης, Κλέων Παράσχος, Πέτρος Χάρης, Αιμίλιος Χουρμούζιος). Όπως και να το κάνουμε, αυτή είναι η παράδοσή μας, που όλο και λιγότεροι φιλολογούντες τη ν γνωρίζουν. Βεβαίως θα θέλαμε εκτενέστερη παρουσίαση του έργου τους, αν είναι δυνατόν και όλο το έργο τους να βρίσκεται «κρεμασμένο» σ το Διαδίκτυο, γιατί μόνον τό τε η χρηστικότητά του θα αποκτήσει το βάρος της.

ΕΚΕΜΕΛ ,

Καλόκαικακό

και παρατράγουδα

Τ ο ΕΚΕΜΕΛ έκλεισε, δεν τα κατάφερε να ορθοποδήσει και να λύσει το πιεστικό οι­ κονομικό πρόβλημά του. Η διευθύντριά του, Ελένη Ζέρβα, το «μετακόμισε» σ την Ελληνοαμερικάνικη Έ νωση, σε μια προ­ σπάθεια να το διασώσει. Αυτή η ενέργεια ξεσήκ ωσε διαμαρτυρίες από μέλη του Δ.Σ. σχετικά με το πόσο νομότυπη ήταν κ.λπ. Από πολλές πλευρές επανήλθαν οι ενστά ­ σεις για το ποια είναι η κατεύθυνσή του κι αν πράγματι χρειάζεται σ ε μια εποχή όπου παντού (και από πανεπιστημιακές σχολές) υπάρχουν πια ικανοί μεταφραστές.

Μπαίνουμε σ το ν Μάρτιο και τα βιβλία που εκδίδονται λιγοστεύουν. Πάντα ο Ιανουά­ ριος και ο Φεβρουάριος ήταν μήνες με μικρή εκδοτική κίνηση, αλλά φέτο ς τα πράγματα είναι ακόμα πιο υποτονικά. Η καλή πλευρά αυτού του γεγονότος είναι ότι υπάρχει χρόνος να αφομοιωθούν, δη­ λαδή να συζητηθούν, να διακινηθούν και να προβληθούν πολύ καλύτερα κάποια βι­ βλία που «στριμ ώχτηκαν» μέσα στην αγορά τω ν Χριστουγέννων.

ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΜΥΣΤΙΚΑ

Camilla Lackberg Από τη συγγρα φέα τω ν μπεστ σέλερ W παγωμένη πριγκίπισσα και Ο ιεροκήρυκας Μ ια κ α τάδυση σ το σ κ οτεινό π α ρελθ όν τη ς Φ ιελμ π ά κα θα δια λύσει μια για π ά ντα τη ν ειδυλλιακή τη ς όψη... «Μ ια σπαρακτική εικόνα τη ς α δ ά μ α σ τη ς γυ να ικ εία ς ψυχής, ελκυστική και τα υ τό χ ρ ο ν α α π ρόσμ ενη».

Independent

w w w .m e t a i x m i o .g r

δ σχόλια

Εκδότες - συγγραφείς Τώρα που το Διαδίκτυο γεμίζει με αυτοεκδόσεις και πολλοί πιστεύουν ότι γράφον­ τας ένα βιβλίο κι α ναρτώντας το στον παγκόσμιο ιστό αυτομάτως καταλογογραφούνται ω ς συγγραφείς, ο Ιρλανδός μπεστσελερίστα ς Ίαν Ράνκιν δόλωσε ότι «σήμερα παρά ποτέ, ο εκδότης χρειάζε­ ται το ν συγγραφέα και ο συγγραφέας το ν εκδότπ. Π όσο μάλλον», όπως είπε, «που σήμερα έχουμε πλπμμυρίσει από αμφιβό­ λου ποιότητας περιεχόμενα».

Εκθεση Βιβλίου οτη Θεοσαλονίκη Θα γίνει το Διεθνές Φεστιβάλ Βιβλίου στπ Θεσσαλονίκη; Η κρίση δεν επιδρά μόνον σ τους τζίρους αλλά και στα θεσμικά γεγο­ νότα. Εξι εκδότες αποφάσισαν να μην με­ ταβούν στην επόμενη Διεθνή Εκθεση Θεσσαλονίκης, που έχει ανακοινωθεί για τις 24-27 Μάίου 2012, γιατί, όπως καταγ­ γέλλουν, «η HELEXPO, παρά τις πιέσεις

Ειδήσεις και Διαδίκτυο Μήπως κάτι ανάλογο δεν συμβαίνει και με τις ειδήσεις; Πολλές ειδήσεις και γεγο­ νότα τα βρίσκεις οπουδήποτε στο Διαδί­ κτυο. Α ν όμως θέλεις να τα γνωρίζεις επακριβώς, αναζπτάς κάτι έγκυρο, θα πας σ το BBC, σ το ν Guardian, σ τους Times, στπ Le Monde, σ τη Die Ze it κ.λπ. To κύρος, π για χρόνια ενασχόληση με το είδος, π εμπειρία και, βεβαίως, ο καλός σχολιασμός εγγυώνται τπν υππρεσία που προσφέρουν.

από μέλη του κλάδου μας, δεη δέχτηκε να μειώσει το κόστος ενοικίασης του χώρου, ε νώ σε άλλες ενώσεις προσφέρει μεγάλες εκπτώσεις». Οι εκδόσεις Ψυχο­ γιός, Κέδρος, Καστανιώτης, Αγκυρα, Ενάλιος και Μίνωας θεωρούν βασικό αίτιο τη ς άρνησης τους να ανέβουν στη Θ εσ­ σαλονίκη τη ν κακή οικονομική συγκυρία, αλλά υπενθυμίζουν ότι η έκθεση απέτυχε σ ε έναν από τους στόχους της, που ήταν να γίνει διεθνής, όπως εξάλλου αναφέρει και ο τίτλος της.

'Εγχρωμο Kindle Διαβάζω σ το πάντα ενήμερο site του «Ηλεκτρονικού Α να γνώ στη» πώς η Amazon ετοιμάζεται να ρίξει στην αγορά το ν ηλεκτρονικό της αναγνώστη Kindle με έγχρωμη οθόνη και το έγχρωμο tablet PC Kindle Fire. Την παραγγελία την έχει κάνει ήδη σε κατασκευαστές της Κίνας και της Ταϊβάν. Οι οθόνες θα είναι έτοιμες για την ολοκλή­ ρωση της συναρμολόγησης της συσκευής από το Μάρτιο και η παραγωγή θα φτάσει μέχρι και τα 3 εκατομμύρια οθόνες το μήνα.

Αντιπρόταση

Ταινίες και βιβλία

Οι έξι εκδότες αντιπροτείνουν π Εκθεση

Πολλές από τις ταινίες που πρωταγω νίστη­ σαν στα Ό σκαρ κατά τη ν 84η απονομή

Παιδικού Βιβλίου που γινόταν κάθε χρόνο στις αρχές Φεβρουάριου στην Αθήνα και έχει ανακοινωθεί ότι θα γίνει το φθινό­ π ωρο το υ 2012 να μετεξελιχθεί σ ε έκθεση γενικού βιβλίου. Είναι μια πρόταση που σε αυτή τη συγκυρία δεν είναι κακή και οπωσδήποτε θα έχει μεγαλύτερη απή­

τους στηρίζονταν σε βιβλία. Οι σεναριο­ γράφοι κυνηγάνε τα τελευταία χρόνια να βρουν θέματα και ιδέες από βιβλία που ήδη κυκλοφορούν. Α υ τό και μόνο φανε­ ρώνει τη δύναμη του λόγου και μάλιστα του αφηγηματικού λόγου.

χηση.

0 ΝΙΤΣΕ από το ΑΛΦΑ ως το ΩΜΕΓΑ Επιμέλεια: Κατερίνα Σχινά

'Ενα πολύτιμο και εύχρηστο αλφαβητάρι για τον μεγάλο γερμανό φιλόσοφο και τη φιλοσοφία του, με πλήθος παραπομπές στα έργα του.

9

διάβασμα «Το διάβασμα είναι η αναψυχή μου από την ίδια μου τη σοβαρότητα».

δ :από μήνα σε μήνα ΤΗΣ ΜΑΡΘΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Στον απόηχο του θρήνου για τα 45 ιστορικά κτίρια, τα αμέτρητα φανάρια και τα χιλιάδες άλλα πράγματα που καταστράφπκαν στον κέντρο της Αθήνας, μπαίνει ο Μάρτης και αποδεικνύεται για μια ακόμα φορά «κακός παλουκοκάφτης», επιβεβαιώνοντας την γνωστή παροιμία. Φτωχά τα νέα και αυτόν το μήνα, ακολουθώντας τα σημεία τω ν καιρών, με τα μάτια όλων να είναι στραμμένα στις πολιτικές εξελίξεις, αφήνοντας την τέχνη και εν προκειμένω την λογοτεχνία, ένα βήμα πίσω.

6 Φεβρουάριου Το Υπουργείο Πολιτισμού και Τουρισμού ανακοίνωσε τη βραχεία λίστα με τις υποψη­ φιότητες για το Κρατικό Βρα­ βείο Μετάφρασης ελληνικού έργου. Τα υποψήφια βιβλία και οι μεταφραστές τους είναι τα εξής: C. Ρ. Cavafy, Selected Prose Works, μεταφραστής Pe­ ter Jeffreys, University o f Michigan Press, A w Άρμπορ 2010, Kiki Dimoula, Le peu du monde: su m de Je te salue ja ­ mais, μεταφραστής Michel Volkovitch, Gallimard, Παρίσι 2010, Nikos Fokas, The Known: Selected Poems, 19812000, μεταφραστής Don Schofield, Ύψιλον, Αθήνα 2010, Alexandras Papadiamantis, La asesina, μεταφρά­ στρια Laura Salas Rodriguez, Periferica, Κάθερες 2010, Em­ manuil Roidis, Relatos de

Siros: recuerdos y reflexiones, μεταφράστρια Carmen Vilela, Universidad de Sevilla, Σε­ βίλλη 2010. Η επιτροπή τω ν βραβείων αποτελείται από μια πλειάδα σπουδαίων μεταφρα­ στώ ν και πανεπιστημιακών που θα απονείμει τα κρατικά βρα­ βεία λογοτεχνικής μετάφρα­ σης.

15Φεβρουάριου Ο γνω στό ς σε όλους βρετανι­ κός εκδοτικός οίκος Blooms­ bury αποφάσισε να προβεί σ ε ένα μεγάλο αναπτυξιακό βήμα, επεκτείνοντας τις εκδοτικές του δραστηριότητες στην Ιν­ δία, επωφελούμενος από την αυξανόμενη ζή τηση αγγλόφω­ νω ν βιβλίων από την ινδική με­ σαία τάξη. Υπολογίζεται ότι πε­ ρίπου 50 εκατομμύρια Ινδοί αγοράζουν ήδη βιβλία στην αγ­

γλική γλώσσα, αριθμός τρεις φορές μεγαλύτερος από το κοινό του αγοράζει βιβλία στη Βρετανία. Τα βιβλία του Bloomsbury διανέμονταν μέχρι πρότινος στην Ινδία από τον Penguin. Τα βιβλία που κάνουν πάταγο στη χώρα είναι τω ν συγγραφέων J. Κ. Rowling, Khaled Hosseini και του ιστορι­ κού William Dalrymple, ενώ τεράστια άνοδο σε πωλήσεις έχουν και τα βιβλία μόδας. Πα­ ράλληλα αυξάνονται δραμα­ τικά και οι πωλήσεις βιβλίων για σχολεία και πανεπιστήμια.

ι6 Φεβρουάριου Συσπειρωμένοι σαν μια γροθιά, διάφοροι εκδοτικοί οίκοι απο­ φάσισαν να αναλάβουν δράση για να κλείσουν δύο sites στην Ιρλανδία, που διανέμουν τα γνω στά σε όλους e-books χω-

ρίς να πληρώνουν πνευματικά δικαιώματα. Ο λόγος για τα li­ brary .nu και infile.it, τα οποία κατηγορούνται από τους εκδο­ τικούς οργανισμούς ότι κερδί­ ζουν πάνω από 10,6 εκατομμύ­ ρια δολάρια. Η δράση κατά τω ν δύο αυτών site «έσ κ α σ ε» παράλληλα με την αμφιλεγό­ μενη νομοθεσία κατά τη ς πει­ ρατείας στην Ευρώπη. Ομάδες υπεράσπισης του Διαδικτύου έχουν εκφράσει ανησυχία για το γνω στό AC TA (Anti-Coun­ terfeiting Trade Agreement), το οποίο έχει υπογράφει από 22

1! Ένα βιβλίο με χρήσιμες συμ1 1 βουλές για τους γονείς που θα ι τους βοηθήσει να κατανοήσουν 1 1 σε βάθος τόσο τους φόβους 1 1 των παιδιών τους όσο και τους 1 1 δικούς τους, δείχνοντας τους το 1 1 δρόμο για τη σωστή διαχείριση 11 και αντιμετώπιση.

1 ι 1 1 1

χώρες τη ς Ευρωπαϊκής Έ νω ­ σης, συμηεριλαμβανομένης και τη ς Ελλάδας. Επιστρέφοντας σ το θέμα μας, η Έ νω ση Αμερι­ κανών Εκδοτών (ΑΑΡ) και η Διεθνής Έ νω ση Εκδοτών (ΙΡΑ), υποστήριξε ότι το library.nu διέθεσε δωρεάν περισσότερα από 400.000 ηλεκτρονικά βι­ βλία με πνευματικά δικαιώ­ ματα. Η συζήτηση για τα πνευ­ ματικά δικαιώματα αποτελεί μεγάλο θέμα τω ν τελευταίων ημερών, τ ό σ ο στη λογοτεχνία ό σο και σ τη μουσική. Με τη δωρεάν διάθεση στο Διαδίκτυο

ι «ίιστί να διαβάσω;» «Πατί να σπουδά-1 ι σω;» ι «Γιατί να πάω σχολείο;» «Ως πότε θα ι διαβάζω;» ι Πόσες ίρορές αλήθεια δεν βρεθήκατε | ι αντιμέτωποι μ’ αυτό τον καταιγισμό ερω-, ι τήσεων από τα παιδιά σας; Σε αυτό το ( ι βιβλίο θα μάθετε πώς να μετατρέψετε για , 1τα παιδιά σας ίο διάβασμα από «κατανα- , 1γκαστικό έργο» σε απόλαυση. ι

Εκδόσεις Διόπτρα www.dioptra.gr Αγ. Παρασκευής 40, Περιστέρι,Τηλ.:210 3302828

η ζημιά τω ν εκδοτικών οργανι­ σμών, αλλά και τω ν δισκογραφικών εταιρειών, είναι τερά­ στια, ω σ τό σ ο ηχηρή είναι και η αντίδραση του κόσμου που επιμένει ότι οι τιμές τω ν βι­ βλίων και τω ν δίσκων είναι εξωπραγματικές. Εμείς δεν μπορούμε ούτε να εικάσουμε τι μέλλει γενέσθαι. Ο χρόνος θα δείξει αν θα βρεθεί κάποια μέση λύση ή αν θα ζημιωθεί οριστικά μία εκ τω ν δύο πλευ­ ρών. 1

Γιο βιβλίο είναι ένας «οδηγός» 11 , ώστε να βοηθήσουμε τα παι- ' ι διά μας να αποκτήσουν από 11 ι νωρίς σφαιρική παιδεία και11 ι λογική σκέψη, να θεμελιώσουν 11 ι γερές βάσεις και να αποκτή- [ ι σουντις απαραίτητες δεξιότη- { ι τες όχι μόνο για την ακαδημα- ( ι ϊκή τους ,επιτυχία αλλά και για 11 1μια καλή ποιότητα ζωής. jI

η W W W . fa m ily C a re . C O m .g r U

ww^bookconv doptrapubfehing

δ : ρεπορτάζ

Ο μετανάστης αυτοβιογραφείται κτός από το ν χειρώνακτα μετα­ νάστη υπάρχουν και μετανάστες άλλου είδους. Ο Βασίλης Αλεξάκης, έλληνας συγγραφέας που εγκατα­ στάθηκε σ τη Γαλλία μετά τα 18 του

Ε

και έγινε γνω στό ς γράφοντας στα γαλλικά και παίρνοντας βραβεία ω ς γαλλόφωνος λογοτέχνης, και ο Γκά­ ζι Καπλάνι, αλβανός συγγραφέας που ήρθε σ ε αντίστοιχη ηλικία σ την Ελ­ λάδα, γράφει αποκλειστικά σ τα ελ­

INFO Στέγη, 12 Μαρτίου 2012 ig.oo-2i.oo Μικρή Σκηνή

ληνικά και έγινε γνω σ τό ς ω ς ελληνό­ φω νο ς λογοτέχνης και επιφυλλιδογράφ ος σ το ν τύπο. Εξηγούν πώς έκαναν ένα τέτο ιο άλμα και τις δυ­ σκολίες που συνάντησαν μέχρι να μπορέσουν να πραγματοποιήσουν το φιλόδοξο στόχο τους. Συμμετέχει η αναπληρώτρια καθηγήτρια σ το Πα­ νεπιστήμιο Αθηνώ ν Αλεξάνδρα Ιωαννίδου, συντονίζει ο δημοσιογράφος Μανώλης Πιμπλής. 1

Τα απομνημονεύματα

πολιτικών προσώπων

Σ

ε ό,τι αφορά τις βιογραφίες πολι­

τικών προσώπων, οι ελλείψεις της ελληνικής βιβλιογραφίας μπορεί να είναι δραματικές, ω σ τό σ ο απομνη­ μονεύματα πολιτικών υπάρχουν αρ­ κετά. Από το ν Ελευθέριο Βενιζέλο μέ­ χρι το ν Ανδρέα Παπανδρέου και το ν Κωνσταντίνο Καραμανλή -όπω ς, βέ­ βαια, και πολιτικοί πολύ μικρότερης εμβέλειας-

π ροσω πικότητες

που

άσκησαν εξουσία άφησαν πίσω τους, INFO Στέγη, 2ΐ Μαρτίου 2012, lg.oo, Μικρή Σκηνή

αν όχι απομνημονεύματα, κείμενα που ήθελαν να εξηγήσουν τις πράξεις τους. Πόσο φωτίζουν όμως αυτά την

πραγματικότητα της εποχής τους; Εί­ ναι επαρκή; Είναι αξιόπιστα; Και πώς πρέπει να διαβάζονται; Συζητούν η Έ φ η Γαζή, επίκουρη καθηγήτρια Ιστορίας σ το Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου, ο Γιώργος Γιαννουλόπουλος, δημοσιογράφος και συγγραφέας, πρώην διευθυντής της ελληνικής υπη­ ρεσίας του BBC, και ο Ηλίας Νικολακόπουλος, καθηγητής σ το Τμήμα Πο­ λιτικής Επιστήμης και Δημόσιας Διοί­ κησης του Πανεπιστημίου Αθηνών. Συντονίζει ο Α.-Ι. Μεταξάς, ομότιμος καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης. ■

Η ζωή μου

με τον Ζοζέ Σαραμάγκου Πιλάρ Σαραμάγκου, πρόεδρος του Ιδρύματος Ζοζέ Σαραμάγ-

Η

κου, μιλάει για τη ζω ή τη ς δίπλα σ τον μεγάλο νομπελίστα. ■

“ ,NFO Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος Megaron Plus, 2 Μαρτίου 2οΐ2, ig.oo

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ

Μια όπερα για

τπν εποχή μας

Δ

ιάλεξη του Gerard Mortier, καλλιτε­

χνικού διευθυντή του Teatro Real τη ς Μαδρίτης, για το εμβληματικό έργο τω ν Μ πέρτολντ Μπρεχτ και Κουρτ Βάιλ Μαχαγκόνι, που παραμένει πάντα επί­ καιρο σ τις μέρες μας. Η όπερα παρουσιάζεται σ το Μέγαρο Μουσικής σ τις 13, 15 και 17 Μαρτίου (παραγωγή του Teatro Real), i

INFO Megaron Plus, 13 Μαρτίου 2012, 18.30

Ρ. J. RHODES Καθηγητής Πανεπιστημίου

Αναπάντεχες

λογοτεχνικές συναντήσεις

Ο Ι Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ε Σ Π Ο Λ Ε ΙΣ -Κ Ρ Α Τ Η Μ ΙΑ Σ Υ Λ Λ Ο Γ Η Π Η Γ Ω Ν Μετάφραση · Επιμέλεια Ι.Κ. Ευδόπουλος Σχ. 8ο, σελ. 437

οιο είναι το αγαπημένο γερμανικό

Π

βιβλίο του αρχιτέκτονα Μιχάλη Φω-

τιάδη; Ποιο βιβλίο ενθουσιάζει τη σκηνοθέτιδα και ηθοποιό Τατιάνα Λύγαρη, ποιο βιβλίο αρέσει σ το ν ευρωβουλευτή Μιχάλη Τρεμόπουλο και ποιο γερμανικό βιβλίο τράβη ξε το ενδιαφέρον τη ς ιστο­ ρικού και καθηγήτριας Λένας Διβάνη; Οι

Στις πόλεις και στα υπόλοιπα κρατικά μορφώματα της αρχαίας Ελλάδας αναπτύχθηκαν η πολιτική σκέ­ ψη και δραστηριότητα και αναλυθήκαν για πρώτη φορά οι ό ροι τυραννίδα, α ριστοκρατία, ολιγαρχία, δημοκρα τία και πολιτική. Σ το βιβλίο αυτό απεικονί­ ζο ν τα ι οι τυπικοί μηχανισμοί και οι σχετικές διεργα­ σίες στις ελληνικές πόλεις από την εποχή του Ομήρου ως την ελληνιστική και ρωμαϊκή περίοδο.

απαντήσεις θα δοθούν σ τη δεύτερη κα­ τά σειρά αναπάντεχη συνάντηση με γερμανική λογοτεχνία και μία λογοτε­ χνική συζήτηση που συντονίζει ο μετα­ φραστή ς Γιάννης Καλιφατίδης. ■

INFO Αίθουσα εκδηλώσεων του Goethe-lnstitut Athen, Πέμπτη 15 Μαρτίου 2οΐ2, 20.30

Από το 1960

Φ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Δ. Ν. Π Α Π Α Α Η Μ Α Προσφορά στον Π ολιτισμό και την Παιδεία Ιπποκράτους 8 · Αθήνα Τ.Κ. 10679 · Τηλ.: 210.36.27.318 www.papadimasbooks.gr · info@papadimasbooks.gr

ΓΙΑΝΝΗΣ ΡΕΜΟΥΝΔΟΣ

Η τέφρα του Φοίνικα 1965 - 1974 - 1982.

w w w .p sich ogios.gr Για αναγνώστες με απαιτήσεις

ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Μέσα από το χρονικό μιας βεντέτας, ο Γιάννης Ρεμούνδος παρουσιάζει την ιστορία μιας Ελλάδας όπου είναι διάχυτη η πίκρα και η διάψευση τω ν ελπίδων.

ΝΤΙΝΑ ΚΙΤΣΟΥ

Η μαγική θάλασσα Έ να ς μοναχικός και ασυμβίβαστος καπετάνιος αντιμέτωπος με μια καταιγίδα από συναισθήματα. Μια νεαρή πόρνη βυθισμένη σε μια θάλασσα από απώλειες. Έ να μυθιστόρημα-παραμύθι για τους έρω τες που δεν ορίζει ο άνθρωπος, αλλά το πεπρωμένο.

ΑΤΙΚ ΡΑΧΙΜΙ

Ανάθεμά σε, Ντοστογιέφσκι Ως παιδί, ο Ρασούλ καθόταν με τις ώρες μπροστά απ’ αυτόν τον πίνακα και πάντα έδινε φωνή στη γυναίκα που παρατηρούσε τη σκηνή. Μια φωνή που ψιθύριζε, άλλοτε με ανησυχία και άλλοτε με ειρωνεία: «Κουνήσου, Ρασούλ, κουνήσου!» ΒΡΑΒΕΙΟ GONCOURT ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΚΛΙΣΕ

1

BOOK

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Ν Ε Ε Σ

Κ

Υ

Κ

Λ

Ο

Φ

Ο

Ρ

Ι

Ε

Σ

ΣΟΦΗ ΘΕΟΑΠΡΙΔΟΥ Τ ’ ΑΧ ΝΑ Ρ ΙΑ ΤΩΝ ΞΥΠΟΛΥΤΩΝ ΠΟΔΙΩΝ Ανθρωποι χτυπημένοι από τη μοίρα και τη ζω ή αφήνουν τ ’ αχνάρια τους σε μια Ελλάδα που πληγώ νεται και πληγώνει, αναζητώ ντας ταυτότητα και ευτυχία.

ΚΑΡΕΣΑΝΤΟΣ ΓΥ Ν Α ΙΚ Ε Σ ΤΗ Σ ΒΑΡΚΕΛΩΝΗΣ Από τα αστικά σαλόνια του Πασέο ντε Γκράθια στις πνευματιστικές συναντήσεις στα χαμόσπιτα της Παραλέλο, ένα τα ξίδ ι στην καρδιά της Βαρκελώνης του μοντερνισμού και των αλλαγών, μέσα από μια σαγηνευτική ιστορία μυστηρίου.

ΣΟΦΚΑΖΙΝΟΒΙΕΦ ΤΟ ΣΠ ΙΤΙ ΣΤΗΝ ΟΔΟ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΥ Μ ια επική ιστορία για την αγάπη και την απώλεια, που οδηγεί τον αναγνώστη απ’ τους αιματοβαμμένους δρόμους της Αθήνας της Κατοχής στις σπηλιές των ανταρτών στον Εμφύλιο, και απ’ τη σκοτεινή Επταετία στο σήμερα.

ΠΑΤΡΙΚ ΝΤΕΓΟΥΙΤ ΟΙ ΑΔΕΛΦ ΟΙ ΑΔΕΛΦ ΕΣ Μ ε αυτό το αριστουργηματικό μυθιστόρημα ο Πάτρικ Ντεγουίτ αποτίει φόρο τιμής στο κλασικό γουέστερν και, ταυτόχρονα, το υπερβαίνει, δημιουργώντας μια αλησμόνητη και άκρως συγκινητική μαύρη κωμωδία. Υποψήφιο για το Βραβείο BOOKER 2011

Αναζητήστε περισσότερους από 300 τίτλους e-book στο www.psichogios.gr!

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Εσείς κι εμείς πάντα σ’ επαφή! Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 80011 64 64 64 και κερδίστε προνόμιο και δώρα.

θ:παρα-στάσεις ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΧΟΥΖΟΥΡΗ

Από τον Λέχαρ στον Μπρεχτ

Ε

ίδα το ν Μακμπέθ, αυτήν την τ ό σ ο σύγχρονη σαιξπηρική τραγωδία, στη Σ τέγη Γραμμά­ τω ν και Τεχνών. Η σκηνοθεσία του Θωμά Μοσχόπουλου ευρηματική. Οι ηθοποιοί μέτριοι, πλην τη ς κυρίας Ξέ­ νιος Καλογεροπούλου. Ω ς εκ τούτου

γούρα. Στον συμπαθέστατο Χ ώρο Τέ­ χνης και Δράσης «Βρυσάκι». Μια συμπαραγωγή με το Εθνικό Θέατρο.

το κορυφαίο κείμενο πνιγμένο. Δεν παίξουμε με το ν Σαίξπηρ. Η εκδίκησή του είναι καίρια. Είδα τα δύο μονόπρακτα τω ν Γιάννη Τσίρου Α όρα τη Όλγα και Λένας Κι-

με τη ν μοναδική του αισθαντικότητα και απαράμιλλη δεξιοτεχνία σ το Μέ­ γαρο Μουσικής Αθηνών. Σ το πιάνο ο επίσης εξαιρετικός Ενρίκο Πάτσε. Μια συνομιλία βιολιού - πιάνου υψη­ λότατου επιπέδου.

τσοπούλου Α ο ύ σ τρ α ς ή αγριάδα, φι­ λοξενημένα κάτω από το ν γενικό τίτλο «Ο ξένο ς». Κυρίαρχα θέματα: το τραφίκινγκ, οι ξένοι στην Ελλάδα. Καίρια, αιχμηρή γλώσσα. Καλές ερ­ μηνείες. Ξεχωρίξει η Λένα ΠαπαληΜπ. Μπρεχτ- Κουρτ Βάιλ Η άνοδος και πτώση της πόλης του Μαχαγκόνυ

Απόλαυσα, κυριολεκτικά, για πολλο­ σ τή φορά τον, καταξιωμένο διεθνώς, Λεωνίδα Καβάκο στις σονάτες 2, 3 και 6 του Μ πετόβεν που ερμήνευσε

Θα δ ω την παράσταση του Εθνικού Θ εάτρου Π ατρίδες τω ν Θανάση Πα­ παθανασίου και Μιχάλη Ρέππα. Θέμα τη ς η μετανάστευση, μέσα από μια σύνθετη οπτική. Π ρώτη ύλη κείμενα

Παγκόσμια μπεστ-σέλερ τη ς μεταπολεμικής λογοτεχνίας, κα­ θ ώ ς και αυθεντικές μαρτυρίες μετα­ να στώ ν. Τ ον θίασο αποτελούν έξι έλληνες ηθοποιοί και τρεις ξένοι. Μέχρι τις 13 Μα'ί'ου. Θα δ ω και θα ακούσω τη ν περίφημη και γεμάτη μπρίο οπερέτα-πρότυπο Η

ΟΙ XElPOTfcHtz Α Π Ο Φ Α Σ Ε ΙΣ

εύθυμη χή ρ α το υ Φ ραντς Λέχαρ (1870-1948) σ τη Λυρική Σκηνή. Η ωραία και νέα χήρα Ά ννα Γκλάβανι

ΤΗ^ Τ° 1 ή ΟΙ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΕΣ Α Π Α Τ Ε Σ ΤΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

από το υπερχρεωμένο κρατίδιο Ποντεβέντρο... τω ν Βαλκανίων πιέζεται για έναν γάμο προκειμένου με την κληρονομιά της να σ ώ σει τ ο κρατίδιο (λέτε να το σκεφτούμε κι εμείς;) Η οπερέτα, σ ε λιμπρέτο τ ω ν Λ έ ο Στάιν και Βίκτορ Λεόν, ανεβαίνει σ ε δημι­ ουργική επεξεργασία - μετάφραση και σκηνοθεσία του Δημήτρη Λιγνάδη. Μέχρι τις 4 Απριλίου. Θα δ ω οπωσδήποτε την, πέρα από κάθε αμφιβολία, επίκαιρη όπερα τω ν Μπ. Μ πρεχτ - Κουρτ Βάιλ Η άνοδος και π τώ ση τη ς π όλης το υ Μαχαγκόνυ

ΟΙ Χ Ε Ι Ρ Ο Τ Ε Ρ Ε Σ

ΠΡΟΒΛΕΨΕΙΣ THE

ΙΕ Τ Ο Ρ ΙΑ Ε

που παρουσιάζει το Teatro Real της Μαδρίτης σ το Μέγαρο Μουσικής Αθη­ νώ ν στις 13,15 και 17 Μαρτίου. Η σκη­ νοθεσία είναι τω ν La Fura dels Baus. Η μετάφραση το υ λιμπρέτου είναι της Ελένης Βαροπούλου. Με τη ν Εθνική Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία τη ς ΕΡΤ. Διευθύνουν ο Νίκος Τσούχλος και ο Δημήτρης Μπουζάνης. Θα παρακολουθήσω και τη ν διάλεξη του Gerard Mortier, καλλιτεχνικού δι­ ευθυντή του Teatro Real, «Η άνοδος και πτώση τη ς πόλης του Μαχαγκόννυ: μια όπερα για τη ν εποχή μας» σ τις 13 Μαρτίου σ τις 18.30. Θα δ ω και τη μοναδική βωβή ταινία που σκηνοθέτησε ο Μ πρεχτ (1922), Τα μ υστή ρια ενός κουρείου, σ τις 7 Μαρτίου σ το Μ έγαρο Μουσικής Αθη ­ νών. Με τη συνοδεία πρωτότυπης live μουσικής από το ν Μηνά Αλεξιάδη. 1

Eric Chaline

Πλούσια εικονογραφημένες εκδόσεις εξ ολοκλήρου έγχρωμες, με άφθονες φωτογραφίες, χάρτες, κοι πίνακες που θα σος βοηθήσουν να κατανοήσετε το κίνητρα που οδήγησαν τόσους πολλούς ανθρώπους γραφουν στην Ιστορία με μελανά-χρώματα.·

f1?=n εκ δόσ εις !ϋ I ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ

----------- w w w .k lid a r ith m o s .g r θα τα βρείτε σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και στο βιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Πεσμοζογλου 5, ΣΤΟΑTOY ΒΙ Τπλ· 210-3300104, Fax: 210-3841021, e-mail: sales@klidarithr

διθερμιδωριανα οξύτονα ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΗΡΑ

Εύνοιες και δυσμένειες της ελληνικής δημοσιογραφίας αντάζομαι ότι εδώ και αρκετούς μήνες, από τό τε που τα δημόσια της χώρας, πολιτικά και οικονο­ μικά, μπήκαν βίαια ακόμα και σ τον πιο

Φ

προστατευμένο ιδιωτικό μας χώρο, δεν θα έχουν παράπονο οι επαγγελματιες τω ν ει­ δήσεων: οι διανοούμενοι όπως και οι συγ­ γραφείς έδειξαν ένα αυξανόμενο ενδια­ φέρον για τα κοινά, συμμετείχαν σε συ­ ζητήσεις, ανάρτησαν κείμενά τους σ το Διαδίκτυο, συνυπέγραψαν μανιφέστα, έγραψαν αναρίθμητα άρθρα σ ε εφημερί­ δες κάθε λογής και σ ε περιοδικά. Και πάν­ τω ς δεν έμειναν αδρανείς και παθητικοί, όπως τους κατηγορούσαν ώ ς πριν λίγο καιρό με μεγάλη ευκολία οι δημοσιογρά­ φοι, της καθεστηκυίας τάξης ή όχι. Λ ες και το να υπερασπιστείς τα καθημερινά αυτονόητα τη ς δημόσιας ζω ή ς είναι κάτι ε ξ ορισμού παραχωρημένο σ τα media! Ό πως και να έχει, η ανακοίνωση που

S

δεν ταίριαζε με τη στερεοτυπική εικόνα που έχουν τα media για τους συγγραφείς. Οτι ενδιαφέρουν το κοινό μόνο όταν είναι παθόντες, όταν παραπονιούνται ή όταν ζητούν ματαίως!

Η Εταιρεία Συγγραφέων για την (ξανα)κατεστραμμένη Αθήνα Τη Δευτέρα το απόγευμα, 12.2.2012, μπροστά σ την καμένη και βανδαλισμένη είσοδο του «Α ττικ ό ν », ενός από τους ιστορικούς κινηματογράφους τη ς Αθή­ νας, συγκεντρώθηκαν μερικές δεκάδες ανθρώπων. Ίσ ω ς οι ίδιοι που βρέθηκαν τη ν Κυριακή ανάμεσα σ το πλήθος που διαδήλωνε σ την πλατεία Συντάγματος και σ τους γύρω δρόμους εναντίον μιας Βουλής με προβληματικό πια ρόλο, κα­ θ ώ ς νομοθετεί πια εδώ και μήνες σ ε ευ­ θεία αντίθεση με τη βούληση τη ς πλειοψηφίας του ελληνικού λαού. Ασφα λώ ς

έκανε στις 15 Φεβρουάριου η Εταιρεία Συγγραφέων, για τους βανδαλισμούς σ το κέντρο τη ς Αθήνας, απηχούσε την αγωνία πολλών μελών της για το ν ευτελισμό της

κατά ένα μεγάλο μέρος οι ηθικοί αυ­ τουργοί τη ς βίας που ξέσπασε, τυφλή και

πολιτικής και τη συντελούμενη νέα κατα­ σ τροφή της πόλης. Η δική μου έκπληξη, όπως και δεκάδων μελών από αυτά που

ντρώθηκαν σ το τετρά γω νο της Σταδίου

έσπευσαν να επικροτήσουν με ενθουσια­ σμό την ανακοίνωση (η οποία ακολουθεί σ τη συνέχεια) προήλθε από το ότι κανένα από τα μέσα ενημέρωσης όπου στάλθηκε, έντυπο ή ηλεκτρονικό, κανένα απολύτως, δεν έκανε την ελάχιστη μνεία της ανακοί­ νωσης! Μήπως επειδή διαφωνούσαν με τις απόψεις της; Μήπως επειδή ξεπερνούσε κάποια όρια; Οχι βέβαια. Φοβάμαι ότι το πιθανότερο είναι πως η ανακοίνωση

χωρίς κανένα ορατό στόχο, βρίσκονται εκεί μέσα, στη Βουλή. Αλλά όσοι συγκε­ και Χρ. Λαδά, κρατώντας αναμμένα κεριά σ τα χέρια τους, ασφ αλώ ς ήθελαν να εκφράσουν μ’ αυτόν το ν συμβολικό τρόπο το ν αποτροπιασμό και την οργή τους για την παράλογη βία. Τη βία που με πρό­ σχημα την αστυνομική βία εκδηλώνεται σχεδόν κάθε φορά στις μεγάλες πολιτικές συγκεντρώσεις. Τη βία που ενορχη στρώ­ νεται και κατευθύνεται από μια «αθέατη», ανέγγιχτη και ανεξέλεγκτη στη δράση της παραεξουσία. Την π αραεξουσία τ ω ν «κουκ ουλοφόρω ν» που κάθε φορά ενερ-

ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ γοΰν ερήμην μας, κ αταστρέφοντας, καίγοντας, διαλύοντας, αυξάνοντας τη γενικότερη κατάσταση φόβου. Ακόμα και αν ορισμένοι από αυτούς που συγ­ κροτούν τις «ομά δες κ ρούσης» έχουν την νεανική αυταπάτη ότι αποτελούν τους καταλύτες μιας εκκολαπτόμενης (δήθεν) επαναστατικής τακτικής! Κάνουν λάθος να πιστεύουν, όσοι το πιστεύουν, ότι οι συγγραφείς έχουν ω ς

Αγωνία, ανατριχιαστικά μυστικά και άρωμα θανάτου Μια νέα υπόθεση σκοτεινού φόνου συναρπάζει την ευφυή και εκκεντρική ντετέκτιβ Βέρα Στάνχοουπ, όταν ανάμεσα στους ατμούς του χαμάμ ανακαλύπτει μια γυναίκα νεκρή...

μόνη τους δουλειά το να γράφουν ωραία κείμενα. Οι συγγραφείς είναι (οφείλουν να είναι) και ενεργοί πολίτες, πολύ π ερ ισ σό τερο σ ε μια περίοδο άκρως μεταιχμιακή για τη χώρα μας, καθώς όλο και πιο πολύ αποσυντίθεται η κοινωνική συνοχή και εξευτελίζονται οι απολύτως βασικοί θεσμοί του δημό­ σιου βίου. Με τη ν ανακοίνωσή της αυτή η Εταιρεία Συγγραφέων δεν έχει την αυταπάτη ότι μπορεί να παρέμβει και να κάνει αυτιά που ώ ς τώ ρ α μένουν κλειστά να ανοίξουν. Έχει όμως το δι­ καίωμα και το καθήκον να δηλώσει τη

.Ann

θέση της. Η οποία είναι εναντίον κάθε μορφής βίας που ευαγγελίζεται το

Cieeves

χάος ω ς απάντηση σ το κοινωνικό χάος και στη ν τοκογλυφική κτηνωδία που επιβάλλουν οι αγορές. Α ν υπάρχουν κάποιοι σ τις ομάδες αυτές που δεν έχουν παρωπίδες θα πρέπει τουλάχι­ σ το ν αυτοί, οι λίγοι, να σκεφθούν ότι με το ρήμαγμα και το ξεχαρβάλωμα τω ν πάντων, με το πλιάτσικο και τους εκβιασμούς, είναι οι καλύτεροι υπηρέ­ τε ς τ ω ν θεσμ ών και τω ν εξουσιώ ν που υποτίθεται πως μάχονται! Να είναι απο­ λύτω ς βέβαιοι ότι έτσι ολοκληρώνουν με τ ο ν ιδανικότερο τρόπ ο την εδ ώ και κάμποσο χρόνια εφαρμογή τω ν πιο διαλυτικών και αλλοπρόσαλλων σχε­

‘

.τ- ...Λ.«ΤΤ0ΡΤΐμα Ρ* ^

ντπέκτιβ Β*Ρα ^

Η βραβευμένη σειρά αστυνομικών μυθιστορημάτων

δίων που επέβαλαν σ τη χώρα μας (με τη σύμπραξη, τη ν ανοχή και τη ν παθητικότητά μας, βεβαίως) οι ανεγκέ­ φαλοι οικονομισάριοι τη ς Ευρωπαϊκής Ενωσης. ■

θα το βρείτε σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και στο βιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Πεσμαζόγλου 5, ΣΤΟΑΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ. Τπλ. 210-3300104. Fax: 210-3841021. e-mail: sales@klidarithmos.gr

Υ

πάρχουν πολλά να πει κανείς για

πεδίο. Η δράση, για την οποία λέγαμε

τη μακρά ποιητική διαδρομή του

προηγουμένως, παράγεται σ τα διάκενα τω ν λέξεω ν και τω ν σημασιών τους, σ το

Αργυρή Χιόνη, που έφυγε απροει­ δοποίητα από κοντά μας τα Χριστού­ γεννα τη ς περασμένης χρονιάς σ ε ηλικία 68 ετών. Αντί για έναν συνολικό απολο­ γισμό, που είναι ζήτημα άλλης τά ξεω ς και άλλης ώρας, θα προτιμήσω για τη ν τ ω ­ ρινή μας συζήτηση να μείνω σε μιαν ορι­ σμένη και εξειδικευμένη λειτουργία του στίχου του -λειτουργία που βρίσκεται

σ το κέντρο όχι μόνο της τεχνικής αλλά και τη ς οπτικής του για την ανθρώπινη ύπαρξη και το ν κόσμο. Ποιητής πορείας, χωρίς διακυμάνσεις και σκαμπανεβάσματα από τη μια στη ν άλλη συλλογή του, ο Χιόνης ανήκει σ την ομά­ δα τω ν πλέον ευδιάκριτων περιπτώσεων

δ

διάστημα που εκκρεμεί μεταξύ τω ν δύο ή τριώ ν π ράξεων που σημειώνονται σ το εσω τερικό τη ς κάθε ποιητικής μονάδας. Ο α ναγνώστης παρακολουθεί τη ν αινιγ­ ματική ιστορία που αφηγείται το ποίημα, φτάνει σ το τέλος της, ετοιμάζεται να πάει σ το επόμενο ποίημα και αίφνης, λίγο προ­ τού προχωρήσει σ ’ ένα καινούργιο αινιγ­ ματικό πλαίσιο, ανάβει σ την αντίληψή του ο νοηματικός σπινθήρας του πρωτύ­ τερου αινίγματος, ο οποίος, όπως πάραυτα αποδεικνύεται, δεν θα καταλήξει ποτέ σ ε μιαν ολοκληρωμένη ενότητα. Το ποι­ ητικό νόημα θα απομείνει από σκοπού εκ­ κρεμές: είναι ένα νόημα που μπορεί να

τη ς γενιάς του 1970, τό σ ο ω ς προς τη γλώ σσα όσο και ω ς προς τη θεματογρα­ φία του, που απομακρύνονται αμέσως από τους μέσους όρους του έργου τω ν εταίρων του. Διαβάζοντάς το ν ξανά μετά

υπόκειται σ ε αδιάκοπους αντικατοπτρι­ σμούς, διατηρώντας στο βάθος του έναν ανέγγιχτο, απείραχτο από οιαδήποτε μο-

το ν θάνατό του, το π ρώτο πράγμα που μου ήρθε σ τον νου ήταν κάτι που έγραψα πριν από μια δωδεκαετία με αφορμή το βιβλίο του Τ ότε που η σιωπή τραγούδησε και άλλα ασήμαντα περιστατικά (2000). Κι αυτό δεν είναι άλλο από τη μέθοδο που χρησιμοποιεί ο Χιόνης προκειμένου να υποστυλώσει τη δράση στα ποιήματά του (σ το Τ ότε που η σιωπή τραγούδησε, αλλά και σ τα περισσότερα από τα υπόλοιπα βι­ βλία του).

Πρόκειται για τη λογική τ ω ν χάικου, την οποία ο Χιόνης, εξοικειωμένος εκ τω ν έν­ δον μαζί της, εξακτινώνει σ ’ ένα πλατύ­ τερο σώμα, χωρίς να προδίδει το ν μινιμαλιστικό και συνάμα μυστηριακό της χα­ ρακτήρα. Να χρησιμοποιήσω ένα παρά­

Ό,τι συμβαίνει σ τα ποιήματα του Χιόνη συμβαίνει σπανίως σ το αναφορικό τους

ρόδο δρέπει άγρια ρόδα, μαργαρίτες και ανεμώνες, για να στολίσει τη ζω ή του,

νόδρομη εξήγηση πυρήνα. Δ εν υπάρχει λόγος να το κρύψουμε.

δειγμα από το Τ ότε που η σιωπή τραγού­ δησε, για να επανέλθω σ ε αυτήν τη ν κομβική, κατά τη γνώμη μου, συλλογή; Στην άκρη ενός γκρεμού, ένα κορίτσι ωραίο σαν Απρίλης και μοσχοβολιστό σαν άγριο

ε

κ

δ

ό

σ

ε

ι

ς

επίκεντρο που πιστεύει πως είναι αιώνια κι όχι εφήμερη σαν τη ζω ή τω ν λουλουδιών τα οποία δρέπει. Α μ έσ ω ς επόμενο πλάνο: σ το ν πάτο ενός γκρεμού (του ίδιου ή άλλου;) ένα κορίτσι ωραίο σαν Απρίλης διαμελίζεται σ ε χίλιες δυο ανε­ μώνες. Τι ακριβώς θέλει εντέλει να μας πει ο Χιόνης κρυμμένος πίσω από τα διά­ φορα νοηματικά το υ παιχνίδια; Θα έλεγα, ω ς προσω ρινό συμπέρασμα, πως σ τον στίχο του υπάρχει ένα σαφ ώς μπεκετικό στοιχείο, απαλλαγμένο από το οποιοδήποτε έ σ τω και υπογείως δραματικό στυλ. Τα αισθήματα του ποι­ ητικού αφηγητή για τη ν απώλεια όλων τω ν υποσχέσεων και όλω ν τω ν προ­ οπτικών δεν είναι καν αισθήματα πα­ γωμένης απόγνωσης ή ερημικής οργής. Τ ο μόνο που αντανακλούν είναι μια νη­ φάλια και αδύναμη να προβεί σ ε οποι­ αδήποτε αντισταθμιστική ενέργεια πα­ ραδοχή (σ το σημείο αυτό ο Μπέκετ ακούγεται ασφαλώς ευκρινέστερα). Μια τέτοια παραδοχή, όμως, δεν απο­ τελεί τη ν άλλη όψη της ασίγαστης μά­ χης με το ν θάνατο που έδω σε ο Χιόνης σ ε όλο το εύρος τη ς ποιητικής του τρ ο ­ χιάς; Σκέφτομαι πως το αποτελεσματι­ κότερο όπλο του Χιόνη σ ε αυτή την ανήκουστη διαπάλη ήταν η διαρκής με­

α ν τε θ ν ικ ώ ς δρώντες...

ΧΡΙΣΤΟΣ ΖΑΦΕΙΡΗΣ, ΑΝΤΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΩΝΤΕΣ «Μίααναφοράστη δραματικήτετραετία 1971-1974 και την αντιδικτατορική δράοητης Θεσσαλονίκης, πουμεταμόρφωσε πόλεις και ανθρώπους»

EDGAR M ORIΝ

Ο Βιντάλ και οι δικοί του

Από τη Θεσσαλονίκη στο Παρίσι

τάθεση του τελικού ζητουμένου και ο συνεχής μετατοπισμός του τόνου. Γιατί μόνο έτσι είναι δυνατόν να προχωρήσει η ποίηση σ ε μιαν εκ τω ν προτέρων ση­ μαδεμένη και καθ’ ολοκληρίαν ναρκο­ θετημένη περιοχή, π οντάροντας σ το μοναδικό νόημα που μπορεί να διασώ­ σει την ίδια και τους διακόνους της: το νόημα τη ς τέχνης. ■

EDGAR MORIN, 0 ΒΙΝΤΑΛ ΚΑΙ 01 ΔΙΚΟΙ ΤΟΥ «ΗΘεσσαλονίκηστις αρχές του 20ουαι.: μιαπόληπολυεθνική, έναμίγμασυνύπαρξης διαφορετικών εθνοτήτων και θρησκειών» Αθήνα: Κιάφας5- ΤΤ Θεσσαλονίκη: Καμβουνίων www.epikentro

δ:γραμματα από μακριά ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΧΙΝΑ

Η αναγέννηση του Χάρλεμ

Σ

το μυθιστόρημα της Τόνι Μόρισον Τζαζ, οι κεντρικοί ήρωες Βάιολετ και Τ ζο Τρέις, ένα νεαρό έγχρωμο ζευ­

γάρι από το Νότο, «στριμώχνονται στο βα­ γόνι για τους μαύρους της ταχείας Σάουθερν Σκάι» με κατεύθυνση τη Νέα Υόρκη. Η αμαξοστοιχία τραντάζεται καθώς πλη­ σιάζει το νερό που περιβάλλει την Πόλη (πάντα με Π κεφαλαίο σ το βιβλίο) κι εκείνοι σκέφτονται πόας τους μοιάζει: «Τ ο τρένο έτρεμε από ταραχή και συγκίνηση, γιατί έφτανε επιτέλους, και από φόβο για το τι θα συναντούσε στην άλλη όχθη». Τα βαγόνια αναρριγούν, ο Τ ζο και η Βάιολετ σηκώνον­ ται όρθιοι, μπλέκουν τα δάχτυλά τους σ το δίχτυ τω ν αποσκευών πάνω από τα κεφά­ λια τους, και το τρεμούλιασμα γίνεται χορός κάτω απ’ τα πόδια τους -κι έτσι κλυδωνιζόμενοι θα μπουν στην Πόλη, «γελώντας

δ

και χορεύοντας κλακέτες σ το ρυθμό του τρένου». «Χόρευαν», γράφει η Μόρισον. «Κι όπως εκατομμύρια άλλοι, με την καρδιά να σφυροκοπά, με τα πόδια να χοροπη­ δούν, έσκυβαν απ’ τα παράθυρα για μια πρώτη ματιά σ’ αυτήν την Πόλη που χόρευε μαζί τους, δείχνοντας κιόλας πόσο πολύ τους αγαπούσε». Ανάμεσα στα 1900 και τα 1920, παραδομένοι όπως και οι ήρωες της Μ όρισον στην ανυπομονησία, τον φόβο, την ευφορία και την ελπίδα, χιλιάδες αφροαμερικανοί από το ν Ν ότο μεταναστεύουν προς βορρά με την προσδοκία να βρουν δουλειά και μια σχετική φυλετική ανοχή. Στα τέλη της δε­ καετίας του ’20 σ το Χάρλεμ έχουν φτάσει να ζουν πάνω από 200.000 μαύροι, στα­ διακά μετατρέποντας μια μέχρι πρότινος λευκή περιοχή όχι σ ε μια απλή γειτονιά μαύ­ ρων σ το Μανχάταν, όχι σε μια πόλη μέσα

στην πόλη, αλλά στην πρωτεύουσα της μαύρης Αμερικής. Η περίοδος που θα μεί­ νει στην ιστορία ω ς «Αναγέννηση του Χάρ­ λεμ» έχει αρχίσει, μέσα σε μιαν ατμόσφαιρα αταλάντευτης αισιοδοξίας. Η μουσική έχει το ν πρώτο λόγο, ασφαλώς αλλά και η λο­ γοτεχνία θα πασχίσει, έσ τω και ασθμαίνοντας, να την προλάβει. «Τ ο μέτρο του μεγαλείου κάθε λαού», θα γράψει ο James Weldon Johnson στον πρό­ λογο του βιβλίου The Book o f Negro Am er­ ican Poetry (1922), «είναι η ποσότητα και η ποιότητα της λογοτεχνίας και της τέχνης που παράγει». Ο τόμος του Τζόνσον, μαζί με την ανθολογία του Alain Locke The New N egro (1925), είναι τα δύο βιβλία που πε­ ρισσότερο από κάθε άλλο χαρτογραφούν τους πολιτικούς και αισθητικούς στόχους της Αναγέννησης του Χάρλεμ. Και για τους δύο ανθολόγους τα επιτεύγματα τω ν μαύ­ ρω ν συγγραφέων και καλλιτεχνών σηματο­ δοτούν μια «πνευματική ενηλικίωση» και ορίζουν τη στιγμή που οι αφροαμερικανοί «αδράχνουν την πρώτη τους ευκαιρία για ομαδική έκφραση και αυτοπροσδιορισμό». Ω στόσο, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας, πολλοί καλλιτέχνες του Χάρλεμ αρχίζουν να αποστασιοποιούνται από το ρεύμα της «Αναγέννησης», απορρίπτοντάς το ω ς «πε­ ραστική μόδα». Ακόμη και ο Λάνγκστον Χιουζ, παιδί του Χάρλεμ και τυπικός εκπρό­ σωπος της γενιάς του, θα γράψει στα απο­ μνημονεύματά του που κυκλοφόρησαν το 1940 με τίτλο Η μεγάλη θάλασσα. «Ή τα ν έξοχο όσο κράτησε, αλλά και τό τε ακόμη δεν πίστευα ότι θα κρατήσει πολύ... Ο μέ­ σος Νέγρος δεν είχε καν ακουστά τη Νέ­ γρικη Αναγέννηση, κι όποιος την ήξερε σκεφτόταν πως δεν είχε δα συντελέσει

στην αύξηση του μεροκάματού του...» Ναι, η «Αναγέννηση του Χάρλεμ» ήταν βρα­ χύβια και ασφαλώς δεν αποτελούσε συνε­ κτικό καλλιτεχνικό ρεύμα με συγκεκριμένες αρχές. Εξέφραζε μεν την ελπίδα και το θάμβος που γεννούσε η Πόλη, εστίαζε στις πε­ ριπλοκές της φυλετικής και της έμφυλης ταυτότητας, αναφερόταν, έσ τω και επιφα­ νειακά, σ το πρόβλημα της εσωτερικής εξο­ ρίας και της αδυναμίας τω ν μαύρων «να εν­ ταχθούν και να ανήκουν», αλλά δεν διατύ­ πωνε ξεκάθαρα απελευθερωτικά αιτήματα. Ούτε, εξάλλου, όλα τα έργα της εποχής χα­ ρακτηρίζονταν από δύναμη ή διακριτό ύφος. Η συλλογή Harlem Renaissance, την οποία επιμελήθηκε η καθηγήτρια αφροαμερικανικών σπουδών σ το Πανεπιστήμιο Ουάσινγκτον του Σαιντ Λιούις Ράφια Τζαφάρ και μόλις κυκλοφόρησε στη σειρά l i ­ brary o f America, δίνει μια διαυγή εικόνα του είδους της λογοτεχνίας που υπηρέτη­ σ αν οι μαύροι πεζογράφοι. Στις σελίδες της συναντάμε ετερόκλιτους συγγραφείς -από το ν Λάνγκστον Χιουζ ω ς τη Νέλα Λάρσεν και από τον τροτσκιστή Κλωντ ΜακΚέι (που σ το βιβλίο του Hom e to Harlem αναπαρά­ γει τους αγώνες τη ς εργατικής τάξης) ω ς το ν αμφισεξουαλικό και τολμηρό θεματο-

λογικά Γουώλας Θέρμαν- ω σ τό σ ο όλα τα έργα που ανθολογούνται δονούνται από ρω­ μαλέα ζωτικότητα. Το Χάρλεμ εκείνης της εποχής είναι «φουριόζο, γλεντζέδικο, πο­ λυάσχολο, εύθυμο, μια μεγάλη πόλη μέσα σε μια ακόμη μεγαλύτερη, με τη ζω ή τω ν έγ­ χρωμων ό σο πουθενά πυκνή, ποικιλό­ μορφη, πολύπλοκη», σύμφωνα με την πε­ ριγραφή του Τ ζέσε Ρέντμον Φώσετ στη νου­ βέλα του Plum Bun. Είναι μια πόλη που φθο­ νεί τις συνοικίες τω ν λευκών με τις οποίες συνορεύει, υπόρρητα «λαχταράει να ασπρί­ σει» (στο σατιρικό μυθιστόρημα του Τ ζο ρτζ Σάιλερ Όχι πια μαύρος μια νέα εφεύρεση καταφέρνει να μετατρέψει τους μαύρους σε λευκούς), ω σ τό σ ο «λάμπει με σκοτεινό φ ω ς». Ό σο κι αν η φυλετική περηφάνια δεν διατρανώνεται ακόμη όσο στέρεα θα ήθε­ λαν οι μεταγενέστεροι μαύροι συγγραφείς (ο μαχητικός Ρίτσαρντ Ράιτ περιέγραφε τους λογοτέχνες της περιόδου ω ς σεμνότυφους και καθωσπρέπει πρεσβευτές που ζητιά­ νευαν την προσοχή τη ς λευκής Αμερικής) σ τα έργα τω ν «αναγεννησιακών του Χάρ­ λεμ» λανθάνει, έ σ τω και εκ πρώτης όψεως αθέατο, το σπέρμα εκείνο που θα γεννήσει έναν Τ σέστερ Χάιμς, έναν Τζέιμς Μπόλντουιν, ακόμη και μια Τόνι Μόρισον. ■

ΘΟΔΩΡΗΣ ΚΑΛΛΙΦΑΤΙΔΗΣ ΘΟΛΟΡΗΪ ΚΛΛΛ1ΦΛΤ1ΔΗΣ Ο Άγ ι ο ς Ηρακλής

Ο Άγιος Ηρακλής 0 Θοδωρής Καλλιφατίδης, με τον γνωστό προσωπικό του τρόπο, αφηγείται τη ζωή του πιο αγαπημένου ήρωα της Ελληνικής Μυθολογίας.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΓΑ Β Ρ ΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

τηλ. 210 3228839, w w w . g a v r i e l i d e s b o o k s . g r

t l i K

H

f y

Η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία γίνονται πράξη Κέντρο Διανομής Ασπροπύργοο Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασττρόττυργος Τ: 21055 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείου Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ 31Γ V Είσοδος, 52 022 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννηματά 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μ αγούλα Τ: 210 55 17880-881 F: 210 55 51 770

Ά π α ξ και εγώ μ πόρεσα να περά σω τα στρα τεύμα τα μου, ελάχιστα μ ε ενδιαφέ­ ρει αν οι δυνάμεις του εχθρού τινάξουν τη γέφυρα σ τ ο ν αέρα. Τζέημς Τζόυς Σκαλίζοντας ξανά τα περί Τ ζέημς Τζόυς, και φτάνοντας στην σελίδα 625 τη ς μνη­ μειώδους βιογραφίας που συνέθεσε ο Richard Ellmann (μτφ. Αθηνά Δημητριάδου, Scripta), στάθηκα σ ’ αυτή τη γενναία φράση/στάση που τό σ ο πολύ θυμίζει Max Stimer. Την είχα υπογραμμίσει, πάνε χρόνια, με κόκκινο, και δίπλα είχα βάλει έναν αστερίσκο κι ένα βελάκι. Και σκέφτηκα πάλι τα περί τη ς διαλεκτικής εγώ/εμείς, μιας διαλεκτικής που ανυπο­ λόγιστα πολλά οφείλει τό σ ο σ το ν γε­ νάρχη του μοντερνισμού, το ν συγγραφέα του Ulysses και του Finnegans Wake, όσο και σ το ν φιλόσοφο που θεμελίωσε την υπόθεσή του σ το Τίποτα. Ό σο κι αν μοι­ άζει πως φτάνει ο εγωισμός κάποτε σ ’ ένα αντιανθρώπινο απόγειο, τό σ ο αληθινά αν­ θρώπινη και υπέρ της ανθρωπότητας εί­ ναι η αιχμή του. Και κατόπιν, μου ήρθε η ιδέα να τιμήσω (ξεκλέβοντας έτσι μια

στάλα από την αίγλη του) τα ενενηκοστά γενέθλια του Απόλυτου Βιβλίου, καθώς και τα εκατόν τριακοστά του δημιουργού του.

JJ Blues, λοιπόν. Τ ο μπλουζ, η αγέρωχη μελαγχολία, του Τζέημς Τζόυς, ή μάλλον εμού και ημών μέσω του Τζέημς Τζόυς. Οι π ρώτες κρούσεις με στόχο από το εγώ να πάμε σ το εμείς, από τη μοναχική/μοναδική απαγγελία σύνολου του Ulysses (μτφρ. Σωκράτης Καψάσκης, Κέδρος) να πάμε σ τη συλλογική, έγιναν καλόδεχτες με καλόδεχτο ενθουσιασμό. Στρατηγικά, παρακάμψαμε μια Αθήνα που, αν δεν προσέξουμε πολύ και πολλαχώς και σε πολλά μέτωπα και πολλές πλατφόρμες, θα τη χάσουμε, θα γίνει μια τέ ω ς Αθήνα, και οδεύσαμε, μάλλον με μεταλλικά φ τερά πετάξαμε, προς Θεσσαλονίκη, προσκύνημα σ το ν παμμέγιστο Πεντζίκη και σύναξις ψυχών. Κυριάκος, Λιάνα, Ιφιγένεια. Ροτόντα, μνή­ μες, ποτοσχολαστήριο (όπως έλεγε τα μπαρ ο Νίκος Καρούζος) με ονομασία Μανιφέστο, ευγένεια και αξιοπρέπεια σ τα πρόσωπα, σ τα βλέμματα. Μαρία, Νίκη, Πάρις. Η κατάνυξη πατσίζει την κόπωση.

Έ χουν μοιραστεί τα 18 κεφάλαια, οι

κ ώ ν τη ς λογικής (α λα Hegel) και μανια­

οχτακόσιες δέκα έξι σελίδες, στη ν σ. 562

κών τη ς λογοτεχνίας, διαβάζουμε δυνατά

διαβάζουμε «Z o e mou sas agapo», σ ’ ένα

Ο ΛΟ το μνημειώδες εμπρηστικό μυθι­ στόρημα του Τζόυς. Ά λλος μία ώ ρα και

βιβλίο που εκδόθηκε το 1922, ενός συγ­ γραφέα που γεννήθηκε το 1882. Κι όμως,

πενήντα σελίδες, άλλος τρία κεφάλαια και ο γδόντα λεπτά, όλοι με ψυχή, όλοι με πά­ θος, όλοι με μύχια αγωνία και λαχτάρα

αμφότερα βιβλίο και συγγραφέας απλώ­ νονται πέρα από το ν χρόνο, καταργούν

και χαρά, ιδρώνοντας, βραχνιάζοντας, σ ’

τις ημερομηνίες, γίνονται γιγάντιες δρα­ σκελιές που πάνε από τη ν αρχαιότητα

ένα σκαμπό, σ ’ ένα μπαρ, σ ’ έναν αυτο­

σ το νυν, και μετά σ το έ ω ς το υ αιώνος.

σχέδιο εφήμερο ναό.

Χαράλαμπος, Ίκαρος, Ελεάννα. Και ιρ­

Για λίγα, τελικά, μπορεί να επαίρεται ένας,

λανδέζικοι καφέδες. Και μνείες σ του Ενρίκε Βίλα-Μάτας τη Δουβλινιάδα (μτφρ.

σαν και το υ λόγου μου, ταπεινός διάκο­ νο ς τω ν γραμμάτων. Για ελάχιστα. Τ ο ότι

Νάννα Παπανικολάου, Κ αστανιώ της) και σ του Ά ρ η Μαραγκόπουλου το πολύτιμο

έριξα τη ν ιδέα και βρεθήκαμε κάμποσοι εξαίσιοι έξαλλοι να την κάνουμε πράξη,

και πολυδιαβασμένο Ulysses - Ο δηγός

τη ν ιδέα μιας πολύωρης non stop δημό­

ανάγνωσης (Τόπος). Π αρών και ο μέγας Δημήτρης Δημητριάδης, να μου φέρνει σ το νου, και όχι μονάχα με το Πεθαίνω σα

σιας ανάγνωσης του Οδυσσέα, ήταν/είναι/θα είναι για μένα δεκάδες μετάλλια και βραβεία μαζί. Ναι, αποφαίνεται (σ.

χώ ρα (Αγρα), ότι μοίρα και μύρο μας εί­

237) ο Τ ζω ν Έγκλιντον: «Ο ι λεωφ όροι εί­

ναι η διαλεκτική, πάντα η διαλεκτική,

ναι ανιαρές, όμω ς οδηγούν σ τις πόλεις»,

αγκαλιά ο Φάλσταφ με το ν Λ εοπόλδο

αλλά, δαγκωματιά το υ εσώ τερου , πάντα

Μπλουμ, και η κυρία Έ ρσ η με τη ν Nico, και ο Παπαδιαμάντης με το ν Πίντσον.

θα μας ταλανίζει το αναπάντητο ερώ ­ τημα, «Ά ρ α γε υποφέρουν π οτέ από ναυ­ τία τα ψάρια;» (σ. 439). ■

Επί είκοσι έξι (26!) ώ ρ ες - η αγάπη αγα­ πάει ν’ αγαπάει τη ν αγάπη ( Ulysses/

Μ αρούσι, 15 Φεβρουάριου2012

Ο δυσσέας, σ. 390)- ένας εσμ ός φανατι­

!

ΠΕΤΡΟΣ

Μ Α Ρ Κ Α Ρ I I Σ.

Περαίωση Τ ι θα κ ά ν α μ ε ό λ ο ι ε μ ε ίς , π ο υ σ η κ ώ ν ο υ μ ε κ α θ η μ ε ρ ιν ά τ ο φ ο ρ τ ίο τ η ς κ ρ ίσ η ς , αν κ ά π ο ιο ς π ο υ υ π ο γ ρ ά φ ε ι σαν « ε θ ν ι­ ip

ι·β ? τ

R S fl

κ ό ς φ ο ρ ο εισ π ρ ά κ τ ο ρ α ς » ά ρ χ ιζ ε να σ κ ο τ ώ ν ε ι φ ο ρ ο φ υ γ ά δ ες, γ ια να γ ε μ ίσ ε ι τ α τ α μ ε ία το υ κ ρ ά το υ ς ; Π ώ ς θ α α ν τ ιδ ρ ο ύ σ α μ ε ;

* }

Η Π ερ α ίω ση ε ίν α ι τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α

ϋ

τ η ς Τριλογίας της Κρίσεω ς τ ο υ Π έ τ ρ ο υ Μ ά ρ κ α ρ η . Ο -' -

Κ α ι ε ίν α ι έν α μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α « κ ρ ίσ ε ω ς »

'

Ε Κ ΔΟ Σ Ε ΙΣ

α ν ά μ εσ α σ τ ο κ α θ ή κ ο ν κ α ι σ τ η σ υ ν ε ίδ η σ η . ΓΑΒΡ ΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

τη λ. 210 3228839, w w w . g a v r l e l i d e s b o o k s . g r

ως αναγνώστης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

το ς και δημοφιλέστατος σ τη χώρα του (20.000 αντίτυπα για τις προ βραβείου συλλογές του, 70.000 για τα άπαντά του, 100.000 σ ε έκδοση τσέπης), αλλά και, όπως φαίνεται, «ποιητής τω ν ποιητών» από πολλά χρόνια. Βιβλία του κυκλοφο­ ρούσαν και σ τα ελληνικά, όμως η αύρα του δεν είχε φτάσει σ τη χώρα μας (ασφα­ λώ ς κάποιοι ειδικοί τη ς ποίησης ή της Σουηδίας θα το ν ήξεραν ή και θα το ν εί­ χαν διαβάσει). Η εικόνα του και η ιστορία του άρχισαν να κινούν τη ν περιέργεια μετά το βραβείο (ένας άνθρωπος του λό­ γου που δεν μπορεί να μιλήσει και που, όταν «μιλάει», μιλάει για οτιδήποτε άλλο

Τόμας Τρανστρέμερ υμβαίνει ορισμένες φ ορές να περ­ νάμε τη μισή ζω ή μας α γνοώντας κάτι που, ό ταν το γνωρίσουμε, μας

Σ

φαίνεται συγχρόνως πολύ σημαντικό και

δ

πολύ οικείο. Ό τα ν τύχει δε να το μαθαί­ νουμε από κάποιο γεγονός που κάνει πά­ ταγο, η αμηχανία, αλλά ίσως και η χαρά, διπλασιάζονται. Μου συνέβη πρόσφατα: για κάποιον που αγαπά τη λογοτεχνία και παρακολουθεί ιδίως τις διεθνείς εξελίξεις, η άγνοια ενός πραγματικά μεγάλου λογο­ τέχνη αφήνει μια περίεργη γεύση. Οταν έρχεται να τη ν αποκαλύψει ένα Νόμπελ, αλλάζει διάσταση. Που ξαναλλάζει, ορι­ στικά πια, όταν διαβάσεις τ ο έργο (μόνο μία ακόμα παρόμοια περίπτωση θυμάμαι: το ν Σαραμάγκου). Ο Τόμας Τρανστρέμερ, ο σουηδός ποι­ ητής που βραβεύτηκε με το Νόμπελ Λ ο ­ γοτεχνίας το 2011, ήταν ήδη γ νω στό τα ­

εκτός από τα ποιήματά του), ε νώ η δεδο­ μένη αναγνώριση του ποιητικού κόσμου (ενός κόσμου που, παρά τα ύψη στα οποία πετά, σπάνια χάνει την ιδιότητα του σιναφιού) φ ούντω σ ε την επιθυμία πρό­ σβασης σ το έργο. Τ ο οποίο αποδείχτηκε συγχρόνως «απ λό », μεγαλόπρεπο και υπερβατικό, όπως το όνομά του, του οποίου το π ρώτο συνθετικό παραπέμπει μαζί σ το υβριδικό και το μεταφυσικό. Ο ποιητικός δρόμος δεν είναι δύσβατος, αφού είναι ένας κόσμος εικόνων και φ ω ­ τό ς (έ σ τω πολικού φω τός), μοιάζει σ τρ ω ­ μένος από πάντα κάτω από τα πόδια σου αλλά και επικίνδυνα, και γοητευτικά, γλι­ στερός. Τα περισσότερα ποιήματα του Τ ρανστρέμ ερ θυμίζουν νιφάδες του τό σ ο παρόντος σ ε αυτά χιονιού: υπέροχες και οικείες όταν τις βλέπεις, εύθραυστες και απόμακρες όταν πας να τις αγγίξεις. Σε κάποιον, όπως εγώ, που προτιμά ή, σε

κάθε περίπτωση, νιώθει κοντινότερη την πεζογραφία από τη ν ποίηση, έχει ιδιαί­ τε ρη απήχηση μια ποίηση χαμηλής θερ­ μοκρασίας και μεγάλης έντασης, που δεν ξέρ εις μάλιστα από πού προέρχεται. Πόσο μάλλον όταν αυτή η αίσθηση εγγύ­ τη τας επιτυγχάνεται μέσα από μια « θ ε ­ ματολογία» (τα εισαγωγικά είναι ανα­ γκαία, γιατί η ποίηση έχει ένα μόνο θέμα, το ν εαυτό της) εντελώς ξένη με το ν πραγ­ ματικό αλλά και ποιητικό κόσμο ενός έλληνα αναγνώστη: καταχνιά, δροσοσταλίδες, ακίνητες εκτάσεις, παγωμένα νερά, χιόνι, λόγια και πράξεις που τα μαλακώ­ νει, τα σβήνει σχεδόν, το κρύο και το χιόνι. Η διάκριση ανάμεσα στις λέξεις και τη γλώ σσα (όχι τη λαλιά) αποκτά μια ήρεμη καθαρότητα, που φαίνεται να πη­ γάζει κι από τη ν ίδια τη ν προσωπικότητα

το υ ποιητή. Τα ποιήματά του αντανα­ κλώνται σ ε μια πραγματική σκηνή, που μ ετέδωσε ένα σχετικά π ρόσφ ατο πορ­ τρέτο του Τρανστρέμερ στη γαλλική εφη­ μερίδα Monde (6 Ιανουάριου 2011): λίγες μέρες μετά την απονομή του Νόμπελ, ο ποιητής επισκέπτεται, όπως θέλει η πα­ ράδοση για κάθε βραβευόμενο, τους μα­ θητές ενός σχολείου τη ς Στοκχόλμης. Φτάνει υποβασταζόμενος και αμίλητος (από το εγκεφαλικό που υπέστη το 1990), συνοδευόμενος από τη γυναίκα του, που εκτελεί και καθήκοντα «διερμηνέα». Τα παιδιά το ν ξέρουν, γελάνε πολύ, δεν πα­ ραξενεύονται διόλου από το ν παράξενο τρόπο επαφής, αντιμετωπίζουν με μια ελαφράδα τη ν κατάσταση και την ποί­ ηση. Νιώθουν ίσως, και μεταδίδουν, μια ανάσα ζωής. ■

Ποιήματα Σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τικ ή έκ δ ο σ η

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΓΑ Β Ρ ΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

τηλ. 2 1 0 3228839, w w w . g a v r i e l i d e s b o o k s .

I: για τα παιδιά ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Όλα είναι ένα παιχνίδι! ο παιχνίδι ανοίγει τους ορίζοντες τω ν παιδιών, και φυσικά και τω ν ενηλίκων. Το παιχνίδι δεν είναι μόνο ψυχαγωγία, ευχαρίστηση ή ροκάνισμα χρόνου. Είναι συ­ ναλλαγή, διάλογος με το ν εαυτό μας και τους άλλους. Κάθε παιχνίδι, σε όλες τις μορφές του, ατομική, ομαδική, κινητική κ.ά., προϋποθέτει διανοητική δραστηριότητα, εξάσκηση του μυαλού, υπακοή σε κανόνες, ψυχολογική εγρήγορση, αλληλεπίδραση. Ακόμη και τα ηλεκτρονικά, ορισμένες κατηγορίες τους τουλάχιστον, όπως τα εκπαι­ δευτικά, τα ιστορικά (The A g e o f Empires), τα κατασκευαστικά (Sim City), τα παιχνίδια

Τ

ρόλων, κινητοποιούν τη σκέψη και τη λογική, τα ανακλαστικά, προσφέρουν γνώσεις και απαιτούν τη συνεργασία μεταξύ τω ν παικτών, όπως αντίστοιχα τα παραδοσιακά ομα­ δικά παιχνίδια. Τα πάντα λοιπόν ξεκινούν από το παιχνίδι ή, αλλιώς, τα πάντα μπορούν να γίνουν παιχνίδι. Τα βιβλία για παιδιά κρύβουν συνήθως κάποια σκοπιμότητα από το ν συγγραφέα τους, τη χάνουν όμως όταν πέσουν στα χέρια τω ν παιδιών. Τα βιβλία που παρουσιάζουμε αποτελούν ένα προνομιακό μέσο για την οργάνωση παιχνιδιών, επειδή ακριβώς μπο­ ρούν να οδηγήσουν στην επινόηση νέων. Ευγένιος Τριβιζάς,Ένσ κεράκι για το ρινοκεράκι. Εικόνες: Λάμπρος Κατσαντώνης Μεταίχμιο, 2011, € 14,99 Ένα τέτοιο βιβλίο είναι το Ενα κεράκι για το ρινοκεράκι, του Ευγένιου Τριβιζά, μια ιστορία για το κερί της τούρτας γενεθλίων του μικρού ρινόκερου που δε σβήνει με τί­ ποτα. Διαβάζοντάς το καταλάβαμε τις προ­ φανείς παιδαγωγικές σκέψεις του Τριβιζά που κρύβει σ το ευφάνταστο κείμενο διά­ φορες διδαχές: «Βρες λύσεις σ το πρόβλη­ μα»... του κεριού που δεν σβήνει πριν την ώρα του, «Μ άθε να μετράς μέχρι το 5 » και, τελικά, «Έ χ ε υπομονή». Πέρα όμως από αυτά τα στοιχεία, το παραμύθι απογειώ­ νεται, όχι σουρεαλιστικά όπως συνηθίζει ο συγγραφέας, αλλά με τις «πραγματικές» πι­ θανές λύσεις που σκέφτεται ο ήρωας: ρί­ χνω νερό, καλώ την πυροσβεστική κ.ά. Από κει και πέρα χίλια άλλα παιχνίδια μπο­ ρεί να σκεφτούν τα παιδιά, κυρίως λεκτικά παιχνίδια (π.χ. ομοιοκαταληξίες, να βρουν συνώνυμα με αφορμή λέξεις του παραμυ­ θιού, να βρουν καινούργια ονόματα για

τους φίλους του ρινόκερου ή τους δικούς τους, όπως κάνει ο Τριβιζάς, να πολλαπλα­ σιάσουν τις προσπάθειες μετρώντας παρα­ κάτω, να μεταφέρουν την ιδέα του παρα­ μυθιού σε ένα δικό τους και πάει λέγον­ τας... και φυσικά να παίξουν με τις δραστη­ ριότητες που προτείνονται σ το τέλος. Στη σειρά «Παραμύθια Ντορεμύθια» κυκλοφο­ ρεί ακόμα Ο ιπτάμενος δίσκος. Οι εικονογράφοι Λάμπρος Κατσαντώνης και Βασί­ λης Παπατσαρούχας προσθέτουν με την τέχνη και τις ιδέες τους στα παιχνιδίσματα τω ν παραμυθιών.

Herve Tullet,'£Vo βιβλίο παιχνίδι. Μετάφραση: Θεόφιλος Μπαχτσεβάνης Νεφέλη, 2011, € 11,90 Ο Herve Tullet, σ το Ένα βιβλίο παιχνίδι, με­ ταφέρει σ το χαρτί ένα από τα παιχνίδια με μπίλιες (χρωματιστοί κύκλοι σ το βιβλίο), τις οποίες, αυτός που παίζει, πρέπει να τις με­ τακινήσει σύμφωνα με κάποιες οδηγίες που του δίνονται: «Τι θα γίνει αν γείρεις το βιβλίο προς τα αριστερά; Πού θα πάνε οι κύκλοι;», «Και προς τα δεξιά;», «Βάλε πάλι τους κύ-

Ένα παραμύθι της Κατερίνας Γκιόκα-Βούλγαρη

κλους στη σειρά κουνώντας το βιβλίο» και καταλήγει στην ανάμιξη τω ν βασικών χρω­ μάτων -κόκκινο, κίτρινο, μπλε. Το παιδί, χρησιμοποιώντας το βιβλίο, κάνει υποθέ­ σεις, δοκιμές, μετράει, συνοδεύει τις κινή­ σεις με ήχους μαθαίνει τις κατευθύνσεις πάνω, κάτω, δεξιά, αριστερά- μαθαίνει τα χρώματα, μπορεί να αναμίξει τα βασικά χρώματα σ το χαρτί με τις μπογιές του... Φαίνεται απλό στη σύλληψή του, όμως μπορεί να γίνει εργαλείο ώ σ τε να στηθεί ένα παιχνίδι μεταξύ παιδιών και μεγάλων.

Marc Boutavant, Ο γύρος του κόσμου του Μουκ μ ε ποδήλατο και αυτοκόλ­ λητα. Μετάφραση: Γιώργος Κουραβέλος. Κόκκινο, 2012, € 14,90 Ο Marc Boutavant, σ το Ο γύρος του κό­ σμ ου του Μουκ... οργανώνει με το ν Μουκ το αρκουδάκι ένα παιχνίδι γεω ­ γραφίας και πολιτισμού. Ο Μουκ κάνει το ν γύρο του κόσμου και γράφει σ το ημερολόγιό του πληροφορίες για το ν τόπο, τους ανθρώπους, τις συνήθειες, συνταγές, τα ζώ α και τα φυτά κάθε χώ­

Σε μια πολυάσχολη εποχή που οι προτεραιότητες των ανθρώπων ισορροπούν μεταξύ ύλης και συναισθημάτων, δύο τρυφερά παραμύθια που μέσα από τις περιπέτειες των ζώων του δάσους, έρχονται να μας υπενθυμίσουν τη σημασία της οικογένειας και τη μεγάλη δύναμη της αγάπης, που μπορεί να κάνει τον κόσμο μας καλύτερο και όχι μόνο στα παραμύθια!

<Po0cacs k&ra στο

Σελ.: 32· Διάσταση: 17χ 24 ISBN978-960-9607-21-6

Αδριανή Κεφαλά

ΑΑήθειεδ

ΝΕΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ από την Αδριανή Κεφαλά ’ Αν μπορούσες να έχεις μια δεύτερη ευκαιρία... Αν κάποιος αποφασίσει να σου δώσει ένα κομμάτι απ' την ψυχή του κι αν εσύ δε φοβηθείς και το πάρεις... τότε πράγματι μπορείς να γιατρευτείς. Τότε, ό,τι και να λένε..'. Συμβαίνουν ακόμα θαύματα!

ρας. Α ν αφήσουμε τη φαντασία μας ελεύθερη, μπορούμε να κάνουμε πολλά μαζί με τα παιδιά με αφορμή το ταξίδι του Μουκ: να λέμε καλημέρα σ ε πολλές γλώσσες, να δραματοποιήσουμε κάποιο απόσπασμα, να μαγειρέψουμε, να φτιά­ ξουμε ιστορίες, να ράψουμε ρούχα που φοριούνται σε άλλες χώρες... Ο πλούτος και οι μικρές λεπτομέρειες στις εικόνες οδηγούν το παιδί σ ’ ένα παιχνίδι ανακά­ λυψης γνώσεων, συζητήσεων, καθώς και αναζήτησης ν έων πληροφοριών. Τα αυ­ τοκόλλητα σ το τέλος του βιβλίου καλ­ λιεργούν την παρατηρητικότητα και τη φαντασία και μπορούν να χρησιμοποι­ ηθούν πολλές φορές στις πλαστικοποι­ ημένες σελίδες του. Υπενθυμίζουμε επίσης ότι μεγαλύτερα παιδιά μπορούν να παίξουν με τα βιβλία τη ς Μαντλέν Ντενί στις εκδόσεις Καστανιώτη (Δεινόσαυροι, Οικολογία, Το σά­ μπαν, Ταξίδια... στομ αγνητικό τραπέζι). ■

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: εκδόσεις Οσελότος ΤΗΛ.: 210 6431108 e-mail:ekdoseis.ocelotos@gmail.com

www. ocelotos. gr

δ:χωρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

Πκόργος Μήτρας

Ιστορίες του Χαλ περιδιάβαση το υ Γιώργου Μητά στους πένθιμους δρό­ μους του Χαλ, μιας μικρής πό­ λης στη βορειοανατολική Αγγλία, κυ­ ριαρχείται από την ένταση του βλέμ­ ματος του συγγραφέα-αφηγητή, από το σταθερό, συμπονετικό, στυλωμένο βλέμμα του έπηλυ προς τη νέα του πα­ τρίδα. Και αν, όπως διατεινόταν ο πα­ λιός κριτικός, στη λογοτεχνία όλα είναι υπόθεση βλέμματος, τό τε ο Γ. Μητάς έχει κερδίσει το πρώτο μέρος του τ ε ­ τραμερούς στοιχήματος.

Η

Κίχλη, 20Π σελ1 40 € 11,50

Οι τρεις, ελαφρώς διαπλεκόμενες με­ τα ξύ τους ιστορίες που περιέχονται σ το βιβλίο, έχουν ω ς πρωταγωνιστές τους όχι ακριβώς τους αντίστοιχους ή ρωες αλλά τις ανθρώπινες σχέσεις που αναπ τύσσονται ανάμεσα σ τα πρόσωπα τω ν ιστοριών. Με μόνιμο φ ό ντο -ίσ ω ς καθ’ υπερβολή- τη χει­ μωνιάτικη γκριςάδα τη ς αγγλικής πό­ λης, οι ήρωες τ ω ν Ισ το ρ ιώ ν το υ Χαλ δ εν έχουν αυθύπαρκτη ο ντότη τα, υπάρχουν μόνο επειδή βρίσκονται εν σχέσει. Η δυναμική τους αρχίζει και τελειώνει όταν σχετίζονται με το ν Έ τερο, ιδίως δε -ό π ω ς συμβαίνει σ την τρίτη ιστορία, σ το «Έ ν α ποτήρι μπίρα»- όταν αυτός ο Άλλος διατυ­ πώνεται ω ς Βλέμμα, όπου ο ένας εκ τω ν δύο πρωταγω νιστών παρακολου­ θεί, μυστικά και ανεπίγνωστα, το ν άλλο. Ο Γ. Μητάς κερδίζει και το δεύ­ τερ ο μέρος του στοιχήματος. Τις μονοκεντρικές, εφαπτόμενες νου­ βέλες του ο συγγραφέας τις υποστη­

ρίζει με μια επαρκή γλώ σσα και το αρμόδιο ύφος. Επεξεργασμένο και χαμηλότονο, το ύφος τω ν Ιστοριώ ν μοιάζει να αντλεί από την αυτόχθονο παράδοση -ιδιαίτερα το ν Βίζυηνόαφού όμως προηγουμένως έχει μπο­ λιαστεί με νεο-ουμανιστικής χροιάς νότες, αντίβαρο στην ολοένα πιο υλόφρονα σύγχρονη κουλτούρα μας. Και το τρίτο μέρος του στοιχήματος κερδισμένο. Οι τρεις Ισ το ρ ίες του Χαλ εστιάζουν και εστιάζονται σ ε λίγα πρόσωπα, σε μία και μόνη σχέση κάθε φορά. Με έναν μοναδικό, π ρωτοπρόσω πο ή τριτοπρόσωπο αφηγητή και με απο­ λύτως αδιατάρακτο πραγματολογικό και αφηγηματικό χρόνο, δεν επιτρέ­ πουν τη ν εξαγωγή συμπερασμάτων ω ς προς τις δυνατότητες του πρωτοεμφανιζόμενου συγγραφέα σ το κρίσιμο πεδίο -π ου αφορά όμως κυ­ ρίως σ το μυθιστόρημα- τω ν αφηγη­ ματικών τεχνικών και μηχανισμών. Το τέτα ρ το μέρος του στοιχήματος, χωρίς να έχει χαθεί, θα μείνει αναπά­ ντητο. Εν κατακλείδι: οι Ιστο ρ ίες το υ Χαλ, αν και διαδραματίζονται εκτός Ελλάδος, προέρχονται από μια γηγενή παρά­ δοση και επανεισάγουν ένα ενδιαφέ­ ρον, και μάλλον δυσεύρετο, στοιχείο στην τρέχουσα παραγωγή: μια φρέ­ σκια, σύγχρονη ουμανιστική ματιά σ το παμπάλαιο υλικό που συνιστούν οι, εν γένει, ανθρώπινες σχέσεις. ■

Οι κβέφτες ms evivxias Όταν ία όνειρα σιγούν...

C^peis γυναίκες όμορφε? σαν νεράιδε?, μυθικέ? Νηρηίδε?· όποιο? τι? αντίκριζε έχανε τη λαλιά του... Η Αγγελική, η Μαρίνα, η Ελένη. Και οι τρει? γεννήθηκαν μέσα σε πόλεμο, γνώρισαν την ορφάνια, γεύτηκαν την απόλυτη φτώχεια αλλά και τα αμύθητα πλούτη, αγαπήθηκαν και αγάπησαν με πάθο? και, τελικά, έζησαν ακριβώ? όπω? θέλησε η καθεμιά. Ανέλαβαν τον έλεγχο του πεπρωμένου του? και το οδήγησαν με σταθερό χέρι, μέχρι που βρήκαν την ευτυχία... ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ AA

ΛΙΒΑΝΗ

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ ΕΙ Α Π Ο ΤΟΝ ΕΚ Δ Ο ΤΙΚ Ο Ο ΡΓ Α Ν ΙΣ Μ Ο Λ ΙΒ Α Ν Η

Τ

ην π ρώτη Κυριακή που ο

ήλιος μάζεψε τα δόντια του και μας χαμογέλασε ο Τ ίτο ς είπε: πάμε μια βόλτα για καφέ. Όχι μακριά από το σπίτι του, κοντά στη ν πλατεία Π ροσκόπων, αλλοτινό στέκι το υ Χατζιδάκι και τ ω ν συν αυτώ, εί­ ναι το «Τ ρ ίγ ω ν ο », μπαράκι με τζ ά ­ μια σ ε τρεις πλευρές. Φιλικό, ά νετο, με λίγο κόσμο εκείνη τη ν ώρα, βοή­ θη σε να φύγει τ ο άγχος το υ Τίτου για το αν θα ήταν ενοχλητικό για τους θαμώνες να βγάζουμε φ ω το ­ γραφίες. Φυσικά η κουβέντα ξεκί­ νη σε με τα πολιτικά τη ς προηγουμένης, τ ο μεγάλο δάνειο, τη χρεο­ κοπία, το πολιτικό σύστημα. Ο Τί­ τος, ό σ ο κι αν λέει ότι δ εν ασχολείται με τη ν πολιτική, παραμένει πο­ λιτικός, με ένα δικό του, γλυκό τρόπ ο. Η πολιτική υφέρπει κ άτω από το δέρμα του, αν και κατά και­ ρούς το ν έχει πληγώσει. Θυμάται τη ν περίοδο Σημίτη, ό τα ν για λίγους μήνες ανέλαβε π ρόεδρος τη ς Πολι­ τιστικής Ολυμπιάδας και ορισμένοι αριστεροί φίλοι του το ν λοιδόρη­ σαν, όντα ς οι ίδιοι βαθιά χωμένοι σ το σύστημα. «Ο καλύτερος τρόπ ος να μένεις μέσα σ το σύστημα είναι να το καταγγέλλεις», αποφαίνεται. Αναρωτιέμαι αν διακατέχεται ακόμα από τη ν αριστερή ιδεολογία. Με προλαβαίνει, « τώ ρ α πια καταλα­ βαίνω ότι οι ιδεολογίες είναι θρη­

τάρης έκλεισε συμφωνία με τους Κι­ νέζο υ ς για επένδυση 10-15 εκατ. ευρώ για δημιουργία αμπελώνων σ τη ν Κίνα. Και είναι και τα κ ορίτσια το υ πόλο, που κατάκτησαν το παγ­ κόσμιο πρωτάθλημα. Μ πορούν να γίνουν κι άλλα τέ το ια ». Γυρίζω τη ν κουβέντα σ τη ν ποίηση. Α υ τήν τη ν εποχή προσπαθεί να τελειώ σει ένα μεγάλο ποίημα με τίτλο «Π ού σ ε βρίσκει η ποίηση». «Αλήθεια, πού;» ρ ω τά ω και μου απαντάει με έναν στίχο: «εκ εί που ανακαλύπτεις ότι δ εν είσαι τ ό σ ο αθώος, ό σ ο νομί­ ζε ις». Ποια είναι τα υλικά τη ς ποί­ ησης; Απαντάει: «Ο Μαλαρμέ είχε πει ότι η ποίηση δεν γίνεται με ιδέες αλλά με λέξεις. Α λλά αν κ ρίνω από τους μεγάλους ποιητές, χρειάζονται, τελικά, και οι ιδέες». Α π ό το υ ς σ η ­ μερινούς ποιητές ξεχωρίζει τη ν Κική Δημουλά «γιατί έκανε κάτι διαφορε­ τικ ό », αλλά και τη ν Κατερίνα Ρουκ, το ν Μιχάλη Γκανά, τη ν Αθηνά Παπαδάκη, αν και πάντα ανατρέχει, όπω ς λέει, σ το ν Ρίτσο, τ ο ν Αναγνωστάκη και το ν Λειβαδίτη, ποιητές που σημάδεψαν τη γενιά του. Του αρέσει να λέει ιστορίες, δ εν σ τα ­ ματά, σ χεδ ό ν ποτέ. Θυμάται συχνά τη ν Ιταλία. Τ ό τε που είχε έρθει ο Κ ον Μ πεντίτ σ ’ ένα παραλιακό χω ­ ριό κι έκανε τρ έλες μ’ ένα νεροπί­ σ τολ ο. Θυμάται το ανέμελο Πα­ ρίσι... Τ ο ν παρατηρώ, είναι πολύ

σ ιό δ ο ξο ς και αυτό οφείλεται σε τρία γε γο νό τα », και εξηγεί: «Ο ελαιουργικός συνεταιρισμ ός τη ς Σητείας φτιάχνει εξαιρετικό λάδι που γίνεται

ήρεμος. Κολακεύει τη φ ω το γρά φ ο μας, τη ν Άρτεμ η, για το ωραίο γελεκάκι που φοράει. Κοιτάει το υ ς πε­ ραστικούς από το τζάμι. Ό λο και κάτι το υ θυμίζουν. Μ εσημέριασε. Τ ον αφήνουμε να πηγαίνει προς το σπίτι, γέρνει ελαφ ρά αφ ή νο ντα ς π ίσω το υ μια ωραία κίτρινη, σαν το

ανάρπαστο σ το εξω τερικό. Ο Μπου­

μπουφάν του, λάμψη. ■

σ κείες». Ξαναγυρίζει σ το σήμερα. Δηλώνει αντίθετο ς σ το αίσθημα τη ς κατάθλιψης που συνέχει το υ ς Έ λ ­ ληνες αυτόν το ν καιρό. «Είμαι αι­

δ:συνέ\Λτευξη ΣΤΟΝ ΕΛΠΙΔΟΦΟΡΟ ΙΝΤΖΕΜΠΕΛΗ

ΠώργοςΞενάριος «Η διπλότητα του ανθρώπινου προσώπου» Το μυθιστόρημα Στην άκρη του κόσμου είναι ένα έργο με πολλές σημασίες. Κινούμενο μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας σχολιάζει την πορεία του αιώνα που πέρασε αλλά και τα ανθρώ­ πινα πάθη διαχρονικά. Ενα ανθρώπινο πλήθος, σπρωγμένο από μια επιδημία, ξεκινάει μια επώδυνπ πορεία χωρίς να βρίσκει τόπο να σταθεί. Την πολυσημία του μυθιστορήματος του, αναλύει ο συγγραφέας στον συνεργάτη του «Δ ». Είχατε δέκα χρόνια σχεδόν να εκδώσετε μυθιστόρημα. Ήταν μια εσκεμμένη καθυστέρηση; Σχετίζε­ ται με δυσκολίες του ίδιου του μυ­ θιστορήματος; Κάθε βιβλίο έχει το χρόνο του και, επί­ σης, χρειάζεται το χρόνο του. Θέλω να πω, η διαδικασία γέννησης ενός μυθι­

στορήμ ατος ξεφεύγει από το ν δημι­ ουργό του, υπαγορεύεται αποκλει­ στικά από το ίδιο το βιβλίο. Είναι ένας κύκλος σύλληψης - επώασης - πραγ­ μάτωσης ο οποίος έχει τους δικούς του κανόνες και υπακούει σ το ν δικό του ρυθμό, που ο συγγραφέας οφείλει να το ν σέβεται και να το ν ακολουθεί. Σε

άλλες περιπτώσεις ο κύκλος αυτός μπορεί να είναι δεκαετής, σ ε άλλες να κρατάει μόνο ένα χρόνο. Πάντω ς δεν πρέπει να ξεχνάει κανείς τους βιοτι­ κούς περισπασμούς του συγγραφέα και, το κυριότερο, σε ποια βαθμίδα της δημιουργικής του πορείας βρίσκεται. Α ν δηλαδή η μέχρι εκείνη τη στιγμή πορεία το υ το ν έχει οδηγήσει σ ε μια ευχερή ή σ ε μια δυσχερή σχέση με τη γραφή.

στιες πανώλη, λοιμός, χολέρα, τύ­ φος αφάνισαν στο παρελθόν πολ­ λούς ανθρώπους. Λειτουργεί για σας ως μια συμβολική αρρώστια ή βλέπετε και μια πιθανή αναβίωση ενός είδους επιδημίας; Αναρωτιέμαι αν σ το πεδίο τη ς λογοτε­ χνίας υπάρχει κάτι που να μην είναι συμβολικό. Ναι, η επιδημία είναι απο­ λύτω ς συμβολική, τό σ ο ω ς πραγματο­ λογικό υλικό ό σ ο και σ το επίπεδο της αφήγησης.

Ποια ήταν η αρχική, βασική σύλ­ ληψη και η αιτία για να γράψετε το μυθιστόρημα Στην άκρη του κό­ σμου; Ή θελα να γράψ ω ένα μυθιστόρημα από το οποίο θα αναδυόταν η εμμονή μου για τη διηλότητα του ανθρώπινου προσώπου. Παράλληλα, ήθελα να με­ λετήσω, λογοτεχνικά μιλώντας, τη δυστοπία. Τρίτον, ήθελα να μιλήσω για μια άλλη μου εμμονή, τη μείξη ατομι­ κού και συλλογικού, τη ν όσμ ωση του ενός μέσα σ το άλλο - τ ο εν ω ς όλον, και το όλον ω ς εν. Τέταρτον, καθώς με ενδιαφέρει ο τρόπ ος με το ν οποίο οι πολιτισμικές προσμείξεις αλλοιώνουν τα διαχρονικά, βιολογικά στοιχεία της ανθρώπινης ύπαρξης, χρειαζόμουν μια μεγάλη, μαζική καταστροφή, μια ατμό­ σφαιρα τέλους. Κι όλα αυτά τα ήθελα σ ’ έναν διάλογο με τη ν Ιστορία. Π ρο­ σοχή: όχι να κάνω ιστορικό μυθιστό­ ρημα. Ιδού, έχετε τώ ρ α έναν σχεδόν πλήρη κατάλογο τω ν αιτίων που με οδήγησαν στη ν Ά κ ρη το υ κόσμου.

Στο μυθιστόρημά σας αναφέρε­ στε σε μια πόλη του πελοποννησιακού νότου στην οποία ξεσπάει μια άγνωστη επιδημία. Οι αρρώ­

Σκέφτομαι ότι οι κάτοικοι της πόλης των Αλυκών θα μπορούσαν να μείνουν και να παλέψουν για την επιβίωσή τους. Όμως αυτοί διαλέγουν τη λύση της φυγής. Πόσο εφικτή είναι η πιθανότητα να βρουν οι άνθρωποι αυτοί την πο­ θητή Γη της Επαγγελίας; Οι κάτοικοι τω ν Αλυκών βεβαίως φεύ­ γουν επειδή έχει ξεσπάσει η επιδημία. Παράλληλα όμως, και κυρίως, φεύγουν επειδή δεν έχουν τόπο να σταθούν. Η αναμενόμενη Γη της Επαγγελίας δεν εί­ ναι τόπος πραγματικός, είναι το φάσμα τη ς δυστοπίας από τη ν οποία δοκιμά­ ζονται.

Ενώ η πομπή διαβαίνει άγνω­ στους δρόμους και οι δυσκολίες αυξάνονται, οι ερωτικοί πόθοι ψά­ χνουν την εκτόνωσή τους. Ακόμη και στον κίνδυνο ισορροπούμε πάνω στο λεπτό σκοινί της ικανο­ ποίησης της γενετήσιας ορμής; Ξέρετε ότι οι κρεμασμένοι με σκοινί, λίγο πριν ο πνιγμός τούς αφαιρέσει και τη ν τελευταία πνοή, εκσπερματίζουν... Φαίνεται πως κάποιος βιολογικός δε-

δ : συνέντευξη

σμός -και, προσωπικά, σέβομαι απε­ ριόριστα τπ βιολογία- συνδέει άρρη­ κτα το ν θάνατο με τπν ικανοποίπσπ, όπως λέτε, τπς γενετήσιας ορμής. Το μόνο που έχω να προσθέσω είναι πως το ακαταπόνπτο αυτό ζεύγος

Γιώργος =ενάριος Στην άκρη του κόσμου Κέδρος, 2011 σελ. 382, € 19,90

(έρως-θάνατος) είναι διαρκώς παρόν σ το βιβλίο μου -και πολύ συχνό, γε­ νικά, στπ λογοτεχνία.

Ο κόσμος περιμένει το πλοίο που θα τους μεταφέρει και θα τους σώσει. Η αναμονή αυτή δεν θυμίζει ανάλογες σκηνές της ελ­ ληνικής ιστορίας όπου ο λαός μας περίμενε και πίστευε ότι τα πλοία ή τα στρατεύματα θα τον σώσουν;

σήμανε πάντα βαθιές αλλαγές, όχι μόνο σ το πολιτισμικό πεδίο, πράγμα αυτονόητο, αλλά και σ ε ένα μεγαλύ­ τερο βάθος: στον τρόπο με το ν οποίο ο άνθρωπος προσλαμβάνει την πραγ­ ματικότητα. Οι νέες δυνατότητες που του παρέχουν κάθε φορά τα τεχνο­ λογικά άλματα τροποποιούν ριζικά το συλλογικό φαντασιακό, με αποτέλε­ σμα να αλλάζει και η στάση το υ απέ­ ναντι στη ν Ιστορία. Κι όπως είπαμε, ένας από τους άξονες του βιβλίου εί­ ναι και ο διάλογος με τη ν Ιστορία (ή τη ν ψευδο-Ιστορία).

δεν φέρνει τη σωτπρία, αλλά μετα­ φέρει φέρετρα. Η Ιστορία όχι απλώς δεν είναι Ιστορία στπν Ά κ ρη το υ κ ό­

Σ το μυθιστόρημα παρουσιά­ ζετε την διαφυγή της κοινωνίας των Αλυκών αλλά και φωτίζετε στο βάθος του πίνακα τους Βαλ­ κανικούς πολέμους. Πού οφείλε­ ται αυτή η επινόηση;

σμ ου αλλά, σχεδόν παντού, είναι μια

Σ’ αυτό που είπα προηγουμένως: στον

ανεστραμμένη Ιστορία, υπό την έν­ νοια ότι τα ιστορικά γεγονότα, όπου και όπως -υπ οτυπ ω δώ ς- παρουσιά­

διάλογο που ήθελα να εγκαινιάσω με την Ιστορία. Ίσ ω ς επειδή κάθε μυθι­ στόρημα, υπό μία έννοια, είναι «ισ το ­ ρικό», ίσως επειδή αυτή η δεύτερη

Το πλοίο που προσεγγίζει τις Αλυκές

ζονται, δεν εκτίθενται για να υποστηρίξουν μια δήθεν ιστορική αλή­ θεια, αλλά για να στήσουν έναν ανε­ στραμμένο, εκ του μακρόθεν διά­ λογο με το υπόλοιπο πραγματολο­ γικό υλικό του μυθιστορήματος.

Σε μια Ελλάδα του παρελθό­ ντος έχετε ως φόντο τις τεχνολο­ γικές ανακαλύψεις της εποχής. Τηλέφωνο, αυτοκίνητο, κινηματο­ γράφος. Ποιο ρόλο έπαιξαν αυτές οι εφευρέσεις στην εξέλιξη του μυθιστορήματος,Πολύ μεγάλο. Η μετάβαση από μία φάση τη ς τεχνολογίας σ ε μία άλλη

δομή, η ψευδο-ιστορική, με βοη­ θούσε, τεχνικά αλλά και ουσιαστικά, να αναπτύξω το ν προβληματισμό μου πάνω στη διχοστασία του ανθρώπινου προσώπου, ίσως επειδή ήθελα να σ τερ εώ σ ω το μυθιστόρημα με τπ βοήθεια του ιστορικού χρόνου, επέλεξα την παρουσία της Ιστορίας. Η εποχή, οι Βαλκανικοί πόλεμοι, ήρθε από μόνη της από τη στιγμή που επι­ θυμούσα να έχω ω ς φ όντο αυτές τις τεχνολογικές καινοτομίες. Άλλωστε, όπως θα διαπιστώσατε, και η δομή της Ιστορίας, μέσα σ το βιβλίο, μόνο αληθοφανής είναι, όχι αληθής.

Το μυθιστόρημα Στην άκρη του κόσμου είναι μια απόλαυση ύφους και γραφής. Η τεχνική όμως που χρησιμοποιείτε μήπως κάνει το βιβλίο σας να είναι πε­ ρισσότερο εγκεφαλικό ή δύ­ σκολο; Σας ευχαριστώ για το π ρώ το σκέλος τη ς ερώτη σής σας. Ό σ ο για το δεύ­ τερο, δεν ξέρω, ναι, μπορεί, ίσως.

ή «δ ύσκ ο λο ς». Ξέρετε, η λογοτεχνία είναι, και αυτή, μία τέχνη που ποθεί να παραγάγει νόημα. Για το σκοπό αυτό χρησιμοποιεί διάφορα μέσα που, για να τα κατακτήσει κανείς, κά­ νει μεγάλη διαδρομή. Εμένα ω ς συγ­ γραφέα δεν με ενδιέφερε ποτέ (και, νομίζω, δεν θα με ενδιαφέρει ποτέ ούτε σ το μέλλον) να γράψ ω ένα πα­

Αναρωτιέμαι, ω σ τό σο , αν υπάρχει, όχι μόνο σ τη χώρα μας αλλά και σ ε

ραδοσιακό μυθιστόρημα -κ ατη γο ­ ρία που δεν τη ν υποτιμώ και που έχει και αυτή τους δικούς τη ς κανόνες και

όλο το ν κόσμο, σοβαρός συγγρα­ φέας που να μην είναι «εγκεφαλικός»

μέσα. Στην Ελλάδα, μία χώρα όπου κυριαρχεί μία λογοτεχνία που δεν

Οι ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ σας προσκαλούν τη ν Κυριακή 18 Μ α ρ τ ίο υ σ τις 11:30 π . μ . σ το Π ν ευ μ α τικ ό Κ έ ν τρ ο της Ισραηλιτικής Κ οινότη τας Α ϋ η ν ώ ν (Β η σ σ α ρ ίω ν ο ς 9 και Σίνα, 2ος ό ρ ο φ ο ς) σ τη ν π αρουσίαση της ποιητικής συλλογής

της Ι Φ Ι Γ Ε Ν Ε Ι Α Σ Μ Α Ζ Λ Ο Τ Μ Ι Δ Ο Τ - Α Ν Τ Ώ Ν Ι Ο Ύ

Ποιήματα ψυχής από τον δημοσιογράφο Ζ α ν Κ οέν ποιήματα ϋα απαγγείλουν οι: Ζακλίν Γερμιγιά, Χ ρ ιστιά να Μυγδάλη, Τζούλια Μ ω υσ ή και Έ ν τ ι Μ ω υσή ς συνοδεύει στο πιάνο η Σοφ ία Κ ατσ άμπ α χορηγός επικοινω νίας ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΒΑΖΩ

H

Πνευματικό Κέντρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Αϋηνών, Βησσαρίωνος 9 και Σίνα, 2ος όροφος

γράφεται πουθενά αλλού, τουλάχι­ σ το ν από τους συγγραφείς αιχμής, π παραγωγή αυτού του παραδοσιακού μ υθιστορήματος έχει φ τά σει σ τα όριά τπς, αν δεν τα έχει εξαντλήσει κιόλας. Υπάρχει ένα, κατά τη γνώμη μου, αδιέξοδο. Η πληθωριστική πα­ ραγωγή πανομοιότυπων μυθιστορη­ μάτων, η κεκανονισμένη κάθε φορά εξύμνηση αυτού του φασόν μυθι­ στορήματος, έχει στερήσει τη λογο­ τεχνία μας από τους ζωτικούς χυμούς της ανανέωσης. Σε ό,τι με αφορά λοι­ πόν, εκείνο που με ενδιαφέρει είναι η έρευνα, η ανάπτυξη νέω ν μυθιστο­ ρηματικών τρόπ ων -κι ανάμεσά τους η ανάπτυξη νέω ν αφηγηματικών τε ­ χνικών κατέχει πρωτεύουσα θέση. Βεβαίως, αν δεν υπάρχει ζουμί σε αυτά που λες, όποια τεχνική και αν επινοήσεις ή αναπτύξεις, η τεχνική θα παραμένει κενή περιεχομένου. Ευ­ τυχής ο συγγραφέας που κατορθώνει να συνδυάσει ένα στιβαρό, μ εστό πε­ ριεχόμενο με νέες τεχνικές -α υτός εί­ ναι ο ευσεβής μου πόθος. Κι όποιος καταλάβει κατάλαβε.

Ο διπλός ρόλος του ήρωά σας είναι ένα έξυπνο εύρημα, τι δη­ λώνει για σας; Δ εν είναι διπλός ρόλος, αλλά, κυριο­ λεκτικά -α ν μπορώ να χρησιμοποι­ ή σω αυτό το επικίνδυνο επίρρημαγια δύο διαφορετικά πρόσωπα σαρ­ κωμένα σ ε έναν μυθιστορηματικό ήρωα, το ν Γρηγόριο-Αλέξανδρο. Η λύση αυτή, ή το εύρημα αν θέλετε, περισσότερο μου επεβλήθη παρά το επινόησα. Γράφοντας το μυθιστό­ ρημα και επιθυμώντας, όπως σας

είπα, να μιλήσω για τη διπλότητα του ανθρώπινου προσώπου, τα δύο αυτά πρόσωπα, που στην αρχή της συγ­ γραφής τού βιβλίου ήταν ό ντω ς δύο ξεχωριστά πρόσωπα, σιγά-σιγά, σ τα ­ διακά, ενώθηκαν σ ε ένα. Δ εν πρό­ κειται λοιπόν ακριβώς για εύρημα, αλλά για μια λύση που τη ν έδω σε απευθείας -και χωρίς κάποια δική μου π ρόθεση- η ίδια η γραφή.

Κλείνοντας την τελευταία σε­ λίδα του βιβλίου σας σκέφτηκα πόσο προφητικό είναι το θέμα που διαλέξατε στο μυθιστόρημά σας. Μήπως οι συγγραφείς μερι­ κές φορές έχουν την ικανότητα να προβλέψουν αυτά που θα συμ­ βούν στο μέλλον; Αυ τό δεν ξέρ ω να σας το πω. Ξέρω όμως ότι, όταν ξεκινούσα τη συγ­ γραφή του βιβλίου, εκεί γύρω σ το 2002, δεν είχα κατά νου να γράψω κάτι επικαιρικό, κάτι που να σχολιά­ ζει τη ν τρέχουσα πραγματικότητα. Α ν μέριμνα του συγγραφέα δεν είναι η τρέχουσα επικαιρότητα ή η κατα­ γραφή του σύγχρονου με αυτόν κοι­ νωνικού ή πολιτικού πλαισίου, τό τε ο όποιος διάλογός του με την Ιστορία μπορεί να αποβεί ουσιαστικότερος και κατά πολύ γονιμότερος. Ό σο για την «προφητική» του διάσταση, αυτή μπορεί κάλλιστα να υπάρξει όταν, σε μια μικρή δόση ενστίκτου και λογο­ τεχνικής διορατικότητας, προστεθεί ακριβώς αυτός ο πλάγιος διάλογος με την Ιστορία...

Ευχαριστώ πολύ για την ωραία συζήτηση. ■

^ ' V ^ W V\ ^ ^ * * S

Δέσποινα Μ. Αφεντούλη Η Θ Ε ΣΗ TOY ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΤΥΠΟΥ

i> ^ 5 $?“

Σ ΤΙΣ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ

G UTENBERG

w w w .d a rd a n o s n e t.g r Δ ιδ ό το υ 37, Αθήνα,Τ.Κ. 106 80, τηλ .: 36 42 003, in fo@ dardan osn et.gr

dEutenbena Ε κ δόσ εις· Β ιβ λιοπ ω λείο

Ο «πολίτης του κόσμου» Αλέξανδρος Σχινάς In m em o riam Ο Αλέξανδρος Σχινάς, η ελληνική φωνή της Deutsche Welle, πέθανε σε ηλικία 88 χρόνων στις 7 Φεβρουάριου 2012. Ως συγγρα­ φέας ο Αλέξανδρος Σχινάς υπήρξε ολιγογράφος και καίριος. Το βιβλίο του Αναφορά περιπτώσεων, που κυκλοφόρησε το 1966, ^ υπήρξε για την εποχή του πρωτοποριακό και ασκώντας μεγάλη t* επίδραση στους ομοτέχνους του συνέβαλε στην ανανέωση του νεοελληνικού αφηγηματικού λόγου. Είχε γεννηθεί το 1924 στην Μ Αθήνα, η οποία, ωστόσο, φαίνεται ότι δεν χωρούσε το ανήσυχο πνεύμα του. Έπειτα από περιήγηση σε χώρες της Ευρώπης, εγ­ καταστάθηκε το 1959 στην τότε Ομοσπονδιακή Εερμανία, εργά­ στηκε ως ανταποκριτής του Εθνικού Ιδρύματος Ραδιοφωνίας και μετά το 74 της ΕΡΤ, αλλά έμελλε να ταυτιστεί με την αντιδικτατορική δράση από τα μικρόφωνα της ελληνικής υπηρεσίας της Deutsche Welle. Ο συνεργάτης μας Κώστας Καλφόπουλος του είχε πάρει τη συνέντευξη που ακολουθεί, η οποία και παρέμενε αδημοσίευτη μέχρι σήμερα*

Κύριε Σχινά, τον προηγούμενο χρόνο η Ελλάδα ήταν «τιμώμενη χώρα» στην Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, αλλά εσείς δεν επισκεφθήκατε την Έκθεση. Υπήρχε κάποιος λόγος γι’ αυτή την απουσία, με δεδομένη τη συμ­ βολή σας στην ελληνική παρου­ σία, κυρίως κατά τις δεκαετίες ’6 0 και ’70; Δ ε ν πήγα, θα έλεγα συμβολικά ή, αν

γιατί αλλιώς θα ήταν παράδοξο αν μία διαφορετική χώρα κάθε χρόνο θα δι­ καιούνταν μια τέτο ια έξαρση. Από μας όμως πέρσι ερμηνεύθηκε περί­ που έτσι, και έγινε αυτός ο χαλασμός. Σπαταλήθηκαν πολλά χρήματα, στάλ­ θηκαν καραβιές συγγρα φέων για λε­ γάμενες εκδηλώσεις, κινητοποιήθη­ καν ακόμα και οι αρχαίοι ημών πρό­ γονοι. Απλά, είχαμε και μία π ρόσθετη

θέλετε, και λίγο πεισματικά. Στην

ατυχία. Μην ξεχνάμε, ότι η Έ κθεση άρχισε παράλληλα με τη ν έναρξη τω ν

Έ κ θεση Βιβλίου τη ς Φραγκφούρτης

βομβαρδισμών σ το Αφ γανιστάν, κι

πηγαίνω από τα μέσα τη ς δεκαετίας το υ ’50, δηλαδή 45 ολόκληρα χρόνια

αυτή η είδηση προβλήθηκε κατά κό­

ώ ς σήμερα και, επιπλέον, όπω ς θα ξέρ ετε, είμαι εκείνος που έφερα για

η επίθεση στου ς Δίδυμους Πύργους,

πρώτη φορά τη ν Ελλάδα σ ’ αυτή τη μεγαλύτερη Έ κ θεση Βιβλίου το υ κό­ σμου, το ν καιρό που οι λεγόμενοι αρ­ μόδιοι σ τη ν Ελλάδα, και το κοινό

Αλέξανδρος Σχινάς Η πατρίδα

ρον, όπως κι ο Μπιν Λ ά ντεν (σ.σ.: ενν. σ τη Ν έα Υόρκη, το ν Σεπτέμβριο του 2001), το υ οποίου η τρομοκρατική απειλή κίνησε περισσότερο ενδια­ φ έρο ν από τη ν τρομοκρατία που ασκούν οι θαυμαστές το υ Σεφέρη.

π όσο μάλλον, δ εν ξέρ ανε πού βρι­

μόνο μέσα σ τη ν Ελλάδα, όπου εφευ­

Στην ομιλία του, ο γερμανός υπουργός Πολιτισμού είπε ότι «δεν βρισκόμαστε σ’ έναν πό­ λεμο των πολιτισμών, αλλά σε έναν πόλεμο πολιτισμού». Εσείς πώς κρίνετε αυτό το νέο φαινό­ μενο της τρομοκρατίας, το οποίο δεν έχει σχέση με την ευρω­ παϊκή, αλλά και τη γερμανική «τρομοκρατία» της δεκαετίας ’60-70;

ρέθηκε η έκφραση «τιμώμενη χώρα»,

Κ οιτάξτε, μία γενικότερη θεώρηση,

αντί τη ς καθιερωμένης γερμανικής

σ ε παγκόσμια κλίμακα, μας οδηγεί

σ κότα ν η Φραγκφούρτη σ το ν ευρω ­ παϊκό χάρτη. Πέρσι (σ.σ.: τ ο 2001, η Ελλάδα ήταν «προσκεκλημένη» στη ν 53η Έ κθεση Βιβλίου σ τη Φραγκφούρτη) ειδικά δεν πήγα γιατί, ομολογώ, με ενό ­ χλησε αυτός ο θόρυβος που έγινε για τη ν Ελλάδα, εντελώ ς εκτός του γερ­ μανικού προγράμματος, ένας θόρυ­ βος ρεκλάμας, αποκλειστικώς και

«κ έντρ ο βάρους». Απλούστατα: η δι­ εύθυνση τη ς Εκθέσεως συνιστά κάθε χρόνο σ το κοινό τη ς να επικεντρώσει

αυτομάτως σ τη ν κλασική έννοια της διαφοράς τω ν τά ξε ω ν και τη ς οικο­ νομίας, μεταξύ τω ν ηπείρων και τω ν

τη ν προσοχή του σ τη ν εκδοτική πα­

λαών. Υπάρχει η έννοια τω ν υπανά­

ραγωγή μιας άλλης κάθε φορά χώ­

πτυκτων, τω ν πτωχών, τω ν πεινόν-

ρας, χωρίς αυτό να σημαίνει τιμητική γής ή ειδικώς τη ς λογοτεχνίας της.

τω ν, κι απ’ τη ν άλλη μεριά τω ν ςώντω ν σε κατάσταση ευφορίας και ανέσ εω ς, όπω ς σ την Ευρώπη και την

Μία διαδικασία ποικιλίας δηλαδή,

Αμερική. Σ’ αυτό βρίσκονται οι ρίζες

έξαρση τη ς εκδοτικής τη ς παραγω­

° Η συνέντευξη έγινε την άνοιξη του 2002, στο σπίτι του Αλέξανδρου Σχινά στο Έσσεν, και η απομαγνητοφώνηση συμπληρώθηκε από τον ίδιο με γραπτές προσθή­ κες. Στο κείμενο τηρήθηκε αυτούσια η ροή της συζή­ τησης. ο λόγος και το ύφος του Α. Σχινά.___________

δ:συνέντευξη

του μίσους εναντίον μας, δηλαδή

μας, το φαινόμενο μιας δημοκρατι­

τω ν Ευρωπαίων και τω ν Αμερικανών,

κής συμπαραστάσεως τη ς Γερμα­ νίας, όχι μόνο τη ς κυβερνήσεως Μπραντ αλλά γενικά του γερμανικού

αλλά δεν είναι μόνο αυτό. Υπάρχει και ένα στοιχείο φανατισμού, και αυτή η τά ση τω ν Γερμανών, καθ’ όλα αξιέ­ παινη, να τονίζουν ότι δεν είναι «π ό ­ λεμος πολιτισμών», δηλαδή πόλεμος του ισλάμ εναντίον του χριστιανι­ σμού, αλλά πόλεμος εξτρ εμ ισ τώ ν εναντίον τ ω ν πολιτισμένα σκεπτομένω ν ανθρώπων εντό ς και τω ν δύο αυ­

ματι, απαγορεύει τη ν κατηγορία χω­ ρίς αποδείξεις, κι η DW είναι ένα μέ­ ρος τη ς γερμανικής ραδιοφωνίας, δεν είναι κρατικός σταθμ ός όπως νο ­ μίζουμε, είναι και αυτή ένα ανεξάρτη­

για να υποδηλωθεί η δημοκρατικό-

το ίδρυμα δημοσίου δικαίου, και αντι­

τη τα και η αντικειμενικότητά τους. Βέβαια, ο φ όβος του «ύπουλου», του

μετώπισε τη χούντα σ αν μια ληστρι­ κή συμμορία αξιωματικών.

όχι από «ξενο φ ο βία» αλλά επειδή γνωρίζει ότι αυτοί οι σύγχρονοι «κα ­ μικάζι» εγκληματούν για να περάσουν σ το ν παράδεισο του Αλλάχ.

Ας περάσουμε στο κεφάλαιο Deutsche Welle: τι είναι αυτό που σας έχει μείνει χαραγμένο από την υπερτριακονταετή δημοσιο­ γραφική παρουσία σας και τις εκπομπές; Έ να κάρο αναμνήσεις κάθε είδους,

II

Φυσικά, η ραδιοφωνία έχει τους νό ­ μους της, ένας νόμος, επί παραδείγ-

τώ ν θρησκευτικών συμβατικών πλαι­ σίων, είναι κάπως τεχνητή θα έλεγα,

«απρόβλεπτου χτυπήματος» είναι δια­ δεδομένος και σ το γερμανικό κοινό,

s 44

λαού απέναντι του ελληνικού, όπως το εκδήλωσε και η Deutsche Welle.

ιδιωτικές, με συναδέλφους και διά­ φορους επισκέπτες το υ σταθμού, συζητήσεις που κάναμε εμπρός σ το μικρόφωνο, ανάμεσά τους, a propos, η Έ κθεση Βιβλίου, πάρα πολλοί έλληνες συγγραφείς, παλιοί φίλοι και

Ήταν ο περίφημος χαρακτηρι­ σμός σας «οι χασάπηδες των Αθηνών». Είναι φράση δική μου αυτή, από κα­ μιά εκπομπή; Μπορεί να το ’χα πει ανάμεσα σ ε όσα τους έσερνα τότε, π άντως δεν ήταν σ τενά συνδεδεμένη με τη χούντα, αλλά γενικότερα πολι­ τικά και ιστορικά. Η δική μου βασική γραμμή, από τη ν αρχή, ήταν ότι η χούντα δεν ήταν μόνο αυτοί οι τυ­ χαίοι συνταγματάρχες αλλά μια πα­ ραδοσιακή κ ατάσταση στη ν Ελλάδα, η «μεγάλη χούντα», όπως την έλεγα, που εκτρέφει Μ εταξάδες και Κονδύληδες, μέσω μιας υπανάπτυκτης παι­ δείας το υ τύπου «θρησκεία, πατρίς, οικογένεια». Δυναμική και ασυμβίβα­

γνω στοί, και από τη ν άλλη μεριά εί­ ναι η γενικότερη πολιτική γραμμή της

σ τη αντίσταση, επομένως, για την

ελληνικής εκπομπής, που θ ε ω ρ ώ γνω στή για όλους μας, αλλά που θα

σει α μέσως μετά μια συστηματική

μπορούσε να την εντοπίσει κανείς ιδι­ αίτερα στη ν επταετία, όταν διευρύν-

ρω ση το υ ελληνικού λαού εσω τερ ι­ κά, μέσα του, από θρησκευτικές και

θηκε άλλωστε αυτή η εκπομπή. Εκεί

ψευτοπατριωτικές προλήψεις και αρ-

έχουμε ένα φαινόμενο που είναι, και πρέπει να παραμείνει, αξέχαστο για

χαιόπληκτες φ α ντα σιώ σ εις. Αλλά όλα αυτά χάθηκαν σ το ν αέρα. Να

ανατροπή τη ς χούντας, ώ σ τε ν’ αρχί­ διαφώτιση και για τη ν απελευθέ­

κάτι χαρακτηριστικό: σ τα τέλη της επταετίας ήμουν σ υνερ γά της τη ς DW, όχι μόνο με τις τακτικές εκπομ­

στοί, και ένας μου λέει: «Θυμάμαι ακόμα αυτό που είπες, πω πω, κατα­ πληκτικό». Νόμιζα ότι θα μου έλεγε

πές μου αλλά και σ τη σύνταξη του

κάτι από τις εκπομπές μου, κι εκεί­

προγράμματος. Την εποχή εκείνη ζει

νος, τι θυμόταν; Εκείνο το αστειάκι με το ν Φράνκο. Τ ότε ακουγόμασταν

ακόμα ο Φράνκο, αλλά είναι άρρω ­ σ το ς και ετοιμοθάνατος, και ένας συντάκτης τω ν ειδήσεων μου στέλνει ω ς είδηση ότι ο Φράνκο σηκώθηκε

από τρία εκατομμύρια ανθρώπους, δεν είναι λίγο, το εν τρίτο ν του πλη­

από το κρεβάτι του και έκανε μερικά

θυσμού να κρέμεται σ τα ραδιόφωνα τη νύχτα για ν’ ακούει έναν ξένο στα ­

βήματα μες σ το νοσοκομείο, ότι εί­ ναι, λοιπόν, καλά. Φυσικά, με σφιγ­

σ τη μνήμη το υ καθενός απ’ όλη

μένα δόντια τη μεταφράζω, γιατί εκεί

εκείνη τη ν ιστορία;

θμό. Ποιος ξέρει τι ξέφ τια απέμειναν

Αλέξανδρος Σχινάς Prosa

δεν μπορώ να επέμβω. Αλλά κατά τη ν εκφώνηση, σ το μικρόφωνο, λέω ότι « ο Φράνκο ηγέρθη εκ τη ς κλίνης του και έκανε μερικά βήματα εντό ς του νεκροταφείου, εεε, συγγνώμη αγαπητοί ακροαταί, εντό ς του ν ο σ ο ­ κομείου». Ό τα ν ξαναπήγα στη ν Ελλάδα, τρία χρόνια μετά τη μεταπολίτευση, κα­

Έχω την ίδια απορία που είχα και για τον Γιάννη Διακογιάννη, σε μία συνέντευξη μαζί του, και τώρα με σας: πώς ήταν η δική σας «τελευταία μέρα» σας στη DW; Η ερώ τη σ η αυτή είναι λίγο-πολύ συ­ ναισθηματική και δ εν α ντιστοιχεί

θόμουν σ ε κάποιο καφενείο σ την πλατεία Κολωνακίου, απ’ όπου περ-

σ την πραγματικότητα, γιατί αυτή η «τελευταία μέρα» δεν έχει έρθει ακό­ μα. Τ ώρα τελευταία μόνο έχω διακό-

νάγαν διάφοροι, απλοί φίλοι, γνω ­

ψει πράγματι τη συνεργασία μου για

X ,'

;

"S

5 s.

ΓΕΝΙΚΗ Α Ν Θ Ο Λ Ο ΓΙΑ ΣΎΓΧΡΟΝΗΣ Λ Α Τ ΙΝ Ο ­ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΟΙΗΣΗΣ 1892-1975

η

ΕΚΑΤΗ

τ η ς π ο ίη σ η ς

ΓΙΜ ΊΌ ΧΗ Α ΡΚ Ο ΤΙΟ ΥΛ Ο ΙΚ Π ΙΤΗ ΣΝ ΙΚ Ο Λ Α Κ Η Σ Π Ο ΙΗ Μ Α Τ Α ΠΟΥ ΑΓΑΠΗ ΣΑΜ Ε

εκλεκτές σελίδες ελληνικής ποίησης 80 03 δ ίγλω σ ση π αγκόσμια ποίηση 80 03 σε κ αλαίσθητες εκδόσεις

3η?Σεπτεμβρίου91, Αθήνα, Τ.Κ. 10434, τηλ. 2108837343-τηλ./fax210866S4S6 http://ekati.gr, forum.ekati.gr, bIog.ekati.gr info(S>ekati.gr

f f e

■

να τεμπελέψω, γιατί είμαι τεμπέλης

μένα, οι Τούρκοι μού είναι πολύ οι­

από φυσικού μου, κι όπω ς βλέπετε

κείοι, αν και δ εν ξ έρ ω δ υστυχώς και

αυτό κάνω και τώ ρ α μαζί σας. Πάν­

το τμήμα τη ς γλώ σ σ α ς το υ ς που πα-

τω ς, η πόρτα του σταθμού είναι πά­

ρέμεινε έ ξ ω από τη νεοελληνική.

ντα ανοιχτή για μένα.

Στη ν επταετία θυμάμαι ότι σ ε αντιχουντικές διαδηλώσεις, ανάμεσα σ ε

Ένα άλλο θέμα, σχετικά με τον συγγραφέα Σχινά. Τι έχετε φυ­ λαγμένο στο συρτάρι σας;

συμμετέχοντες, ήταν και Τούρκοι.

Προτιμώ να π ιστεύω ότι αυτό δεν πο-

πολιτικά και ανθρώπινα, και ά νθ ρω ­

Να το πούμε και πιο γενικά: υπάρ­ χουν παντού άνθρωποι ηλίθιοι, και

λυενδιαφέρει το κοινό, γιατί δεν νο ­

ποι με το υ ς οποίους μπορώ να αν­

μ ίζω ότι η λογοτεχνία είναι τ ο πιο εν­

τα λλά ξω κάτι, όχι μόνο με τη σ τενή

διαφέρον απ’ ό σα θα έπρεπε να του

πνευματική έννοια, που έχουν μια

υποδείξει κανείς. Π άντως, μια και με

κοινή αίσθηση το υ χιούμορ, είναι

ρ ω τάτε, καλοσύνη σας, σ ας λέω ότι

πολύ βασικό αυτό, και πλείστα ό σα

έχω λογοτεχνικό υλικό, παλαιότερο

καλά αισθήματα, και που μου είναι

και νεότερ ο. Είχα κάποιες επαφές

πολύ πιο κοντινοί απ’ ό σ ο κάποιοι

σ τη ν Ελλάδα με εκδ ό τες που ενδια­

Έ λληνες που διαδηλώνουν για τη με­

φ έρο ντο ς και ίσως να βγάλω κάτι σύ­ ντομα.

ταβάπτιση τη ς Βορείου Μ ακεδονίας ή για τη χ ριστιανικότητα τω ν τα υ το ­ τή τω ν. Γενικότερα: τ ο χρώμα τω ν

Πάνω από σαράντα χρόνια, ανάμεσα σε δυο πατρίδες, ο Αλέ­ ξανδρος Σχινάς τι είναι, μέτοικος ή Weltbiirger;

α νθρώ πω ν δεν είναι για μένα λευκό ή μαύρο ή κίτρινο, αλλά γκρίζο: το χρώμα τη ς φαιάς ουσίας.

τίας το υ ’50 είμαι εγκα τεστη μένος

Πώς κρίνετε τη γερμανική λο­ γοτεχνία, από τη στιγμή πλέον που οι σημαντικότεροι μεταπολε­ μικοί συγγραφείς, όπως ο Μπελ, ο Βάις, ο Γιόνζον έχουν πεθάνει και κάποιοι άλλοι, όπως ο Γκρας, έχουν κατά τα φαινόμενα κλείσει τον «κύκλο» τους;

σ τη Γερμανία και, γενικά, έχω μια ευ­

Είχα τη ν ευκαιρία να γνω ρ ίσ ω προ­

ρωπαϊκή συνείδηση, επειδή είμαι

σωπικά πολλούς από αυτούς, τους

από αυτή τη ν ήπειρο και π άντω ς όχι

σημ αντικότερους το υ ς έκανα γ ν ω ­

Πολύ ωραία αυτή η λέξη, Weltburger, πολίτης το υ κόσμου, με τη ν έν­ νοια ότι η πατρίδα μου είναι ο πλα­ νήτης μου εντέλει. Φυσικά, γεννή ­ θηκα σ τη ν Ελλάδα, αλλά δεν έμεινα μόνο εκεί, ταξίδεψ α σ ε όλη σ χεδόν τη ν Ευρώπη, από τα τέλη τη ς δεκαε­

σ τενά ελληνική. Ή δη από τ ο ν καιρό

σ τού ς για π ρώτη φ ορ ά σ τη ν Ελλάδα

που ήμουν σ τη ν Αθήνα, όπου πέ­

από τη DW κατά τη ν επταετία, και οι

ρασα το μεγαλύτερο μέρος τη ς παι­

παρουσιαστικές εκπομπές μου συ­

δικής και τη ς εφηβικής μου ηλικίας,

νοδεύτηκαν από δηλώσεις το υ ς δη­

δ εν είχα τη συνείδηση του έλληνα

μοκρατικής συμπ αραστάσεω ς σ το ν

πατριώτη, και μάλιστα συνυφασμένη

ελληνικό λαό. Τη «μεταχουντική »

με το υ ς

φ α να τισμ ούς

γερμανική λογοτεχνία τη ν παρακο­

εναντίον γειτονικών λαών. Συγκεκρι­

λουθώ δειγματοληπτικά μόνο, πε­

γ ν ω σ το ύ ς

ρισσ ό τερ ο για ενημ έρωση και λιγό­ τε ρ ο για απόλαυση, και τη ν παρου­

ματικότητα τη ς επιστήμης. Σήμερα, η κοσμολογία είναι μία σαγηνευτική

σίασα ελάχιστα -ίσ ω ς επειδή δεν

επιστήμη που ανακινεί προβλήματα

μας χρειάζονται πια τέτο ιες δηλώ­ σεις. Παράγει και αυτή, ό πως όλες οι

τη ς μεταφυσικής, πώς έγινε, πού πη­ γαίνει, τι θα γίνει το Σύμπαν, ή η

άλλες, κατά τ ο π λείστον βιβλία μιας

κβαντομηχανική, που επεκτείνεται

μοντέρνας ρεαλιστικής γραφής, συμ­ μετέχοντας έτσι σ τη ν καταδίωξη τη ς

ώ ς τη ν υπόθεση συνυπάρξεως ανα­

φαντασίας, τύπου Κάφκα ή Μπόρχες ας πούμε, και όχι science fiction fan­ tasy. Η α νώ τερη φανταστική λο γο ­

ρίθμητων συμπάντων, ή η νευροφυσιολογία, που προσπαθεί να εξηγήσει πώς δημιουργείται η σκέψη και η αυ­ τοσυνείδηση από τη ν ηλεκτροχημεία

τεχνία, παρόλο που υπάρχει και σ τη

του εγκεφάλου.

Γερμανία, δεν ζητιέται σήμερα, οι πε­ «ρ ε α λ ι­

Τέτοια ερωτήματα με δαιμονίζουν μέχρι σήμερα και δεν παίρνουν καμιά

στικ ό », έναν ρεαλισμό, θα ’λεγα, που

απάντηση από κανένα λογοτεχνικό

αγνοεί τη μεγάλη αλήθεια, ότι τ ο πιο

βιβλίο.

ρ ισ σ ό τερ ο ι

θέλουν

κάτι

ρεαλιστικό είναι εντέλει όλη αυτή η λεγάμενη ρεαλιστική πραγματικό­ τητα, διευρυμένη, αλλοιωμένη, απο­ καλυπτικά και όχι δουλικά φω τογραφημένη. Ό π ως και να ’ναι πάντως, α υτός ο διαχωρισμός σ ε ρεαλιστικό και φανταστικό είναι συμβατικός, γιατί κάθε είδους λογοτεχνία είναι φανταστική. Και τώ ρ α κάνουμε ένα μεγάλο άλμα,

Μια τελευταία ερώτηση: πώς βλέπετε τη γερμανική επανένωση δέκα χρόνια μετά; Ξέρετε, η γερμανική επανένωση έχει το στοιχείο του ιστορικού γεγονότος, από τη μια μεριά, κι από τη ν άλλη το σ τοιχείο τη ς υπερβολής, δηλαδή μέσα εκεί μπήκαν γραμμές του τύπου «η δυτική δημοκρατία μας ενώθηκε

καθαρά ιδιωτικό, και σας λέω ότι δεν

με το ανατολικό κομμάτι τη ς χώρας

μ’ ενδιαφέρει η λογοτεχνία. Να το πω πιο ωμά: ο λογοτεχνικός συγγραφέας

μας, που τ ο είχαν οι “ κακοί κομμου­ νιστές” και τώ ρ α κι αυτό εκδημοκρα­

είναι ένας ψεύτης, όταν μου μιλάει

τίστη κε». Νομίζω, ότι όλα αυτά είναι

για κάποιον Γιάννη Αγιάννη ή κάποια

τεχνητά, δεν έχουν καμία σχέση με

Ν αστάσια Φιλίπποβνα, γιατί τα πρό­ σωπ α αυτά δεν υπήρξαν ποτέ. Ο λό­ κληρη η λογοτεχνία από καταβολής

τη ν πραγματικότητα ούτε του μέσου Γερμανού, που ενδιαφέρεται για τη δουλειά του, τη ν οικογένειά του,

είναι μια οργανωμένη απάτη που επι­

ο ύτε το υ Γερμανού τη ς (πρώην) Ανα ­

δεινώνει το πρόβλημα το υ υπερπλη­

τολικής Γερμανίας, που κι αυτός ήθε­

θυσμού με το ειρευρημένο π ρο σω ­ πικό της. Τ ο μόνο που ξεχωρίζει το ν

λε να ξέρει ότι έχει αυτά που απαιτεί από αυτόν η καθημερινή ζω ή και

λογοτεχνικ ό σ υ γγρα φ έα από το ν

είχε, για παράδειγμα, τη ν εγγύηση

κοινό απατεώνα είναι ότι δ εν δια-

από ένα κράτος, κι αυτά χάθηκαν με τη ν επανένωση.

πράττει τις απάτες του με τη συναί­ νεση τ ω ν θυμάτων του. Κι εγώ βαρέ­ θηκα πια να ανήκω σ ’ αυτά. Εμένα μ’ ενδιαφέρει πάντα η πραγ­

Κύριε Σχινά, σας ευχαριστού­ με γι’ αυτή τη συζήτηση.

δ : βιβλιοκριτική

Κομψοτεχνήματα της μέσα ζωής

ΑλέξηςΖήρας

Ο

Περικλής Σφυρίδης δεν είναι από τους αγνοημένους από τη ν κριτική. Σύμφωνα με τη συγκέντρωση και απαρίθμηση τη ς Σω τηρίας Σταυρακοηούλου στη ν πρόσφατη μονογραφία τη ς για το ν συγγραφέα και το πώς το ν υποδέχ­

του Σφυρίδη προσέλκυσαν και, ακόμα και σήμερα, προσελκύουν, το

θηκε η κριτική, εκατόν ο κτώ εκτενή μελετήματα και βιβλιοκριτικές υπάρ­ χουν για τα δεκατέσσερα πεζογρα-

Δαβέττας, ο Παναγιώτης Γούτας, ο Θανάσης Μαρκόπουλος, ο μακαρίτης Αλβέρτος Ναρ και κάμποσοι ακόμα,

φικά του βιβλία: κυρίως τα διηγή­ ματα, τα δύο μυθιστορήματα, καθώς και τα αυτοαναφορικά του κείμενα, όπως το Σ ε π ρώ το π ρόσω πο. Α υ το ­ σχόλιο πνευματικής πορείας (1999),

ιδίως από τη Θεσσαλονίκη, αντλούν από το ίδιο περίπου κοινό ταμείο με το ν Σφυρίδη. Εννοώ πως έχουν θητεύσει σ το ν ιδιότυπο ρεαλισμό του, το ν ρεαλισμό που πολύ ορθά ο Κά­

ένας κατά κάποιο τρόπο απόλογος του θεσσαλονικιού συγγραφέα που μοιάζει πολύ με Το ε π ’εμοί (1993) του

ρολος Τσίζεκ, ο γηραιός και πάντα κορυφαίος δημιουργός καλλιτεχνι­ κών εκδόσεων αλλά και, επίσης, εξαί­

φίλου και δασκάλου του, Ντίνου Χρι-

ρετος αφηγητής, το ν έχει ονομάσει

στιανόπουλου. Αυτοαναφορική, πάν­ τω ς, με το ν ένα ή το ν άλλο τρόπο εί­ Σωτηρία Σταυρακοηούλου Περικλής Σφυρίδης. Ο πεζογράφος και π κριτική ν·α το έργο του Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2011 σελ. 371, € 25

ναι όλη η λογοτεχνία του Σφυρίδη στην οποία συνυφαίνονται η εξονυχι­ στική παρατήρηση, η μυθοπλασία και ο δοκιμιακός αναστοχασμός. Αυ­ τό ς ο διόλου ευκαταφρόνητος αριθ­ μός τω ν εκατόν οκτώ κειμένων υπο­ δοχής του έργου του, αν συνυπολο­ γίσουμε ότι δημιουργήθηκε από προ­ σεγγίσεις όχι μόνο τη ς καθαυτό λο­ γοτεχνικής και πανεπιστημιακής κρι­ τικής μα και από προσεγγίσεις άλλων συγγραφέων, ενίοτε νεό τερ ω ν πεζογράφων, μας δείχνει ασφαλώς ότι το είδος τη ς λογοτεχνίας και τα θέματα

ενδιαφέρον μιας μεγάλης ποικιλίας αναγνωστών. Προκειμένου μάλιστα για τους νεότερους λογοτέχνες-αναγνώ στες του, θα πήγαινα πιο πέρα, λέγοντας ότι μερικοί, όπως ο Νίκος

«εντυπωσιολογικό ρεαλισμό». Επισημαίνοντας το γεγονός ότι ο Σφυρίδης περισσότερο από τα ίδια τα πράγματα καταγράφει ή αφηγείται αυτό που τα πράγματα αφήνουν μέσα του, το αποτύπωμά τους, με άλλα λόγια. Να επιστρέφω όμως στη Σ. Σταυρακοπούλου και σ τη μονογραφία της. Να θυμίσω ότι δεν είναι η πρώτη φορά που καταπιάνεται με το έργο του Σφυρίδη. Το 2008 είχε γράψει μια εκτενή εισαγωγή στις Παραφυάδες II, τη δεύτερη συναγωγή κριτικών κει­ μένων του, όπου και εκεί προχω­ ρούσε σ ε οριοθετήσεις ω ς προς τις καταγωγικές του ρίζες, τις κοινωνικές

και τις γραμματολογικές. Ό π ως επί­ σης τις θεματικές γραμμές που επα­ ναλαμβάνονται σ τα πεζά του και τις αφηγηματικές του τεχνικές, που είναι π ερισσότερες τη ς μιας. Ο ηροσφυγικός κόσμος τω ν συνοικιών τη ς Θ εσ­ σαλονίκης· ο κύκλος τω ν λογοτεχνών γύρω από το ν Ντίνο Χριστιανόπουλο και το περιοδικό Διαγώνιος· το ερω-

σ το ν α ναγνώστη ένα κατάλοιπο στά ­ χτης στη γεύση του. Όλα αυτά τα βρί­ σκουμε εδώ ακόμα πιο πολύ ανα­ πτυγμένα, με ένα πλήθος σχολίων και υποσημειώσεων που δείχνουν προ­ φα νώ ς ότι η συνάφεια της Σταυρακοπούλου με το έργο αυτό είναι εξαντλητική. Δ εν είναι μια σχέση πα­ ροδικής φιλολογικής μνηστείας! Μά­ λιστα, ας μου επιτραπεί εδώ να κάνω και μια επιπλέον επισήμανση, όχι χω­

Όπως κάθε άλλη τέχνη έτσι και η λογοτεχνική κριτική μπορεί να διαμορφώσει ή να ανασυντάξει το ύφος της όταν ο διάλογός της με τη λογοτεχνία είναι προσωπικός, όταν τα συναισθηματικά ρεύματα που κινούνται στη μια ανταμώνουν με τα ρεύματα που διακλαδίζονται στον λόγο της άλλης

τικό πάθος που ενίοτε γίνεται τυραν­ νικό και καταστροφικό· π διαρκής επιστροφή στις οικογενειακές ρίζες και η αέναη αναζήτηση του αυθεντι­ κού και του π ρωτογενούς τη ς ζωής. Και, ε ξ αντιθέτου, η διάψευση, η θλίψη- η αγάπη για τη φύση και το ν κόσμο της, όπου ανθίζει η ζωοφιλία, ω ς αυθόρμητη αντίδραση σ τους κα­ νόνες και στους θεσμούς. Τέλος, ω ς προς τα καθαυτό αφηγηματικά, η ποι­ κιλία τω ν οπτικών και οι π ερσόνες τις οποίες χρησιμοποιεί ο συγγραφέας

ρίς σημασία, για να δείξω ότι όπως κάθε άλλη τέχνη έτσι και η λογοτε­ χνική κριτική μπορεί να διαμορφώσει ή να ανασυντάξει το ύφος τη ς όταν ο διάλογός τη ς με τη λογοτεχνία είναι προσωπικός, όταν τα συναισθημα­ τικά ρεύματα που κινούνται σ τη μια ανταμώνουν με τα ρεύματα που διακλαδίζονται σ το ν λόγο τη ς άλλης. Η Σταυρακοπούλου νομίζω πως δεν προσεγγίζει αμέτοχα και ανέξοδα την πεζογραφία του Σφυρίδη· ο τρόπος γραφής της μοιάζει να υποκινείται από μια συμ-πάθεια και οπωσδήποτε αυτό που μπορώ να συμπεράνω είναι ότι σ τη βαθμιαία και όλο πιο εντατική ενασχόλησή τη ς με αυτήν μοιάζει να έχει αφήσει πίσω τη ς ενσυνείδητα σχεδόν όλα τα προικώα της νεωτερικής και μετανεωτερικής θεωρίας, δη­ λαδή τα κλειστά κειμενοκεντρικά ερ­ μηνευτικά συστήματα που τό σ ο αφαίμαξαν σ τα προηγούμενα χρόνια το δημιουργικό μέρος τη ς γλώ σσας της κριτικής, ιδιαίτερα τη ς πανεπιστημια­ κής. Ο λόγος της, κυριολεκτικός, λι­

ω ς διάμεσό του· οι ενσωματωμένες μικροαφηγήσεις μέσα στη ν κυρίως αφήγηση, η διακείμενη αφήγηση ω ς παλίμψηστο τω ν διαφόρων φ ω νώ ν

τό ς και ευθύβολος, στέκεται περισ­ σ ό τε ρ ο σ τα πραγματολογικά και,

και γραφ ών που μεταφέρει το κάθε κείμενο, ακόμα και το πιο απλό. Τ έ­

λόγω ίσω ς της πολυετούς εξοικείω­ σής τη ς με τη λογοτεχνία του Σφυ­

λος, ο αποκλίνων ρεαλισμός του που, όπως έχω σημειώσει και άλλου, δια-

ρίδη, η υφολογική κλίμακα της κριτι­ κής της γλώ σσας δεν αποκλίνει και

τρέχεται από ένα μοτίβο ελεγειακού συναισθήματος, καθώς η κατάληξη τω ν διηγημάτων αφήνει συνήθως

πολύ από εκείνη του συγγραφέα! ■

δ : βιβλιοκριτική

Π εζογραφία ίσον καιθεαιρο

Χρίστος Παπαγεωργίου

συγγραφέας Χ ρήστος Χαρ­ τοματσίδης πριν ασχοληθεί με το διήγημα και το μυθι­ στόρημα έγραψε ποίηση και θέατρο κάποια έργα του μάλιστα ανέβηκαν στη σκηνή, τό σ ο εδώ όσο και στη Βουλγαρία, χώρα απ’ την οποία προ­ έρχεται, μιας που οι γονείς του βρέ­ θηκαν εκεί ω ς πολιτικοί πρόσφυγες.

Ο

Άρα ξέρει να εκφράζεται με πολύ χα­ ρακτηριστικές εικόνες, δημιουργών­ τας δρώμενα άκρως συναρπαστικά, ενδιαφέροντα και πλήρη. Πράγματι, ο Βασιλάκης, ο Άγγελος, η Βάσια, η Αν-

Χρήστος Χαρτοματσίδης Είναι κόπου αλλού η γιορτή Τόπος, 2011 σελ. 229, € 13,90

θούλα, οι γονείς τους, ο Νόσος ο τα ­ ξιτζής, ο Παναγιωτάκης ο αστυνομι­ κός διοικητής και ο Πιτ Καλαβάθης δηλαδή οι πρωταγωνιστές μιας θεα­ τρικής παράστασης η οποία με εντε­ λώς νεανικό χρώμα αναδύει μια ισοδύ­ ναμη παρανομία- συμβάλλουν προς ένα μυθιστορηματικό, ανάλαφρο και χιουμοριστικό παραθετικό πλαίσιο, καταργώντας εξουσίες και άλλα συ­ ναφή και τοποθετώντας τη δυναμική τω ν μετεφήβων σ το κέντρο του κά­ δρου. Η υποψία ότι παρότι γνωρίζουμε το ν δράστη της ληστείας ο μύθος κι­ νείται και αστυνομικά και παρότι ενερ­ γούν ο κλέφτης, ο κακός, ο αστυνομι­ κός, η μοιραία γυναίκα και ο άνθρω­ πος της νύχτας, όπως επίσης και η θε­ ούσα παρέα με τους μεγαλύτερους σε ηλικία, διαφορετικών οικονομικών και κοινωνικών επιπέδων άτομα, η ουσία είναι ότι όλες οι δεσμεύσεις ανατρέπονται, όλες με τρόπο θεαματικό αναι­

ρούνται, για να φτάσουμε σ το απροσ­ δόκητο φινάλε, που κι αυτό έχει χροιά θεατρικής υπερβολής. Ένα άλλο σημαντικό στοιχείο που ση­ ματοδοτεί την πεζογραφία του Χαρτοματσίδη είναι η υφέρπουσα ειρωνία, η σατιρική διάθεση που διέπει τ ο κεί­ μενο. Παρακολουθώντας, όπως στις νεανικές αμερικάνικες ταινίες, όλους τους κανόνες και τους κώδικες αλη­ θοφάνειας όχι μόνο να μην τηρούνται αλλά επιπλέον να λειτουργούν έτσι ώ σ τε το φανταστικό να υπερισχύει, και μελετώντας το μυθιστόρημα, πλη­ σιάζοντας προς την έξοδο, πιστώνεται σ τον συγγραφέα η τεράστια αφηγη­ ματική του ικανότητα σ το στήσιμο τω ν σκηνών και στη δημιουργία τω ν ηρώων. Ενώ η γλώσσα, χαρισματική και ακόμα προσωπική, βοηθά τη ν πα­ ρούσα επιθυμία, δρομολογώντας εν­ τελώς εύκολες, προσλήψιμες και κα­ τανοητές συνθήκες- επομένως κανείς δεν θα δυσκολεύοταν να μπει στην ατμόσφαιρα του έργου, να πλησιάσει το ν μύθο, να επεξεργαστεί τη θεμα­ τολογία, να χαρεί με την εξέλιξη και να επιβραβεύσει το ν μυθιστοριογράφο για τα άνθη που κόμισε. Μια ιδιάζουσα δηλαδή απόπειρα κατασκευής μιας μυθοπλασίας, η οποία κινείται μέσα στα όρια μιας υγιούς ηθογραφίας χω­ ρίς υπερβολές ή άλλες ακρότητες, χω­ ρίς σεξισμούς αλλά πάντα ερωτικά, χωρίς παραβίαση ευγενών προτύπων, χωρίς, τέλος, υπόγειες διαδρομές μιας ζήσης δίχως νόημα. 1

Π ικρόγλυκες αναμνήσεις

εν μέρει αυτοβιογραφική

Η

τώ ν του, τη ς αγαπημένης του, του καλύτερου του φίλου και ανταγωνι­

ιστορικά (όπως η σειρά τω ν Παλαιολόγων) και τα ιστορικά-εξερευνη-

Και η ζω ή το υ συνυφαίνεται με την ιστορία τω ν Ελλήνων και τη ς Α λ ε­

τικά του μυθιστορήματα (όπω ς ο Μ αγγελάνος και η Μ υστική Θ ού λ ή )-

ξάνδρειας, όπως τους την διηγείται ο καθηγητής τους τη ς ιστορίας και τη ν

έχει ω ς υπόβαθρο τη ν Αλεξάνδρεια,

ζουν οι ίδιοι, αλλά επεκτείνεται, ακο­

όπου ο ήρωας ζει τα παιδικά του

λουθώ ντας τα κύρια πρόσωπα σ τη Βηρυτό, το Βελιγράδι, τα Εμιράτα,

Αλεξανδρινή ραψ ω δία - ο συγγραφέας γνω σ τό ς για τα

χρόνια κατά το ν Β' Παγκόσμιο πό­ λεμο (πολύ παραστατικοί οι βομ­

όπου ο π ρωταγω νιστή ς παρακολου­

βαρδισμοί τω ν Γερμανών το 1942

θεί πολέμους ω ς ανταποκριτής και καταλήγει σ ε μια Ελλάδα κακότυχη

όπως τους βλέπει ένα παιδί), αλλά και μεγαλώνει μέχρι τη ν φυγή τω ν Ελλήνων μετά τις εθνικοποιήσεις

και ακόμα φτωχή, αλλά τό τε με δυ­ ναμισμό, αισιοδοξία και προοπτικές.

το υ Νάσερ.

Η Ραψωδία είναι ένα λεύκωμα πι­

Η ιστορία ξεκινά σ τη Νέα Υόρκη,

κρών και γλυκών αλλά πάντα πολύ

όπου ο ήρωας, που διηγείται σ ε

ζω ντα νώ ν και συγκινητικών αναμνή­

π ρώτο πρόσωπο, μαθαίνει κάποιες

Νίκος Κ,Κυριαζής

σ τή του σ το ν έρωτα.

σ εω ν από έναν χαμένο ελληνισμό και από αντιλήψεις και νοοτροπίες τη ς αλεξανδρινής ελληνικής κοινω­

Η Ραψωδία είναι ένα λεύκωμα πικρών και γλυκών αλλά πάντα πολύ ζωντανών και συγκινητικών αναμνήσεων από έναν χαμένο ελληνισμό και από αντιλήψεις και νοοτροπίες της αλεξανδρινής ελληνικής κοινωνίας, με υψηλούς στόχους για προσφορά και έναν διεθνισμό απαλλαγμένο από εθνικισμούς και προκαταλήψεις

νίας, με υψηλούς στόχους για προ­ σ φ ορά και έναν διεθνισμό απαλλαγ­ μένο από εθνικισμούς και προκατα­ λήψεις. Ανάμεσα σ τα πρότυπα συναντάμε γνω στο ύς μουσικούς, όπως το Μάνο Λ ό ίζο και το ν Χατζιδάκι, και ο συγ­ γραφέας μάς αποκαλύπτει πώς έγινε η π ρώτη γνωριμία τους και σ τερ εώ ­ θηκε μετά η φιλία τους.

ειδήσεις για τη ν παιδική του φίλη και το ν π ρώ το μεγάλο του έρω τα και γυ­ ρίζει εσπευσμένα στη ν Αθήνα. Στην πτήση θυμάται τα περιστατικά της ζω ή ς του, τω ν φίλων και συμμαθη­

Αλλά περισσότερο από όλα είναι μια συγκινητική, γιατί νομίζω σε μεγάλο βαθμό αληθινή, ιστορία αγάπης. 1

Γιώργος Λεονάρδος Αλεξανδρινή ραψωδία Λιβάνης, 20Π σελ. 298, € 15,00

δ : βιβλιοκριτική

Παχ; (δ εν) τελειώ νει ο κόσμος της

Χρισπάνα Μυγδάλη

σοι από μας διαβάζουμε συ­ στηματικά blogs, έχουμε σί­ γουρα αίσθηση τω ν παράξε­

Ο

Τ ο 1975 ο Νιλ Γιανγκ κυκλοφορεί το Zuma με τους CrazyHorse, που πε­ ριέχει το “CorteztheKiller”. Πέρα από ιστορία κατάκτησης ενός κόσμου από έναν άλλο, το CorteztheKiller μπορεί να διαβαστεί και σαν μια απλή ιστορία ενός έρω τα που χά­

louri.wordpress.com /tag/worldsend-teasers). 'Οσοι δεν διαβάζουμε, μπορούμε να αρχίσουμε από δω: “M y lord, you have becom e fa­ tigued, you have becom e tired: to

θηκε και πάει- κι οι ιστορίες αγάπης, άλλωστε, ιστορία της κατάκτησης

νω ν συνειρμών και του ονειρικού κλί­ ματος που η Μαρία Ξυλούρη έχει δη­ μιουργήσει για το νέο της βιβλίο πριν καν αυτό κυκλοφορήσει. (http://mxi-

the land you have arrived. You have com e to y ou r city: M exico, here you have com e to sit on y ou r place, on y ou r throne. Oh, it has been re­ served to you fo r a small time, This is what has been told by ou r rulers, those o f whom governed this city, ruled this city. That you would com e to ask fo r y ou r throne, y ou r

ο

Μαρία Ξυλούρη Πως τελειώνει ο κόσμος Καλέντης, 2012 σελ. 352, € 16

place, that you would com e here.

Com e to the land, com e and rest: take possession o f y ou r roya l houses, give foo d to y ou r body. ” Με αυτά τα λόγια, λένε, υποδέχτηκε το ν Ερνάν Κ ορτές ο αυτοκράτορας Μοκτεζούμα στην πρωτεύουσά του, Τενοτστιτλάν, μια πόλη-νησί σ τη λίμνη Τεξκόκο, σ το Μεξικό. Το τέλος τω ν Α ζτέκ ω ν γράφτηκε στις 13 Αυγούστου του 1521. Ο Νέος Κόσμος ήταν νέο ς μόνο για αυτούς που πίστεψαν ότι το ν ανακάλυψαν κι ότι αυτό αρκούσε για να το ν κάνει δικαιωματικά δικό τους.

ενός κόσμου από έναν άλλο είναι, μι­ κρές συντέλειες. Ίσως, βέβαια, η γυ­ ναίκα που ακόμα και σήμερα ζει εκεί και αγαπάει το ν αφηγητή που έχει χάσει τ ο δ ρόμ ο του χ ω ρίς να θυμά­ ται π ό τε και π ώ ς να είναι η ερωμένη του Κορτές. Α ν και ο Νιλ Γιανγκ έχει άλλη άποψη (όχι ότι έχει και τό ση σημασία) η πραγματικότητα τω ν τραγουδιών είναι εννιά στις δέκα φ ο­ ρές πολύ πιο πεζή από αυτήν που φανταζόμ αστε οι ακροατές τους. Τα αποσπάσματα είναι ενδεικτικά του τρόπου με το ν οποίο έχει δομη­ θεί το υλικό του βιβλίου. Τ ο παιχνίδι τη ς Ξυλούρη όμως δεν εξαντλείται σ την ιδιοφυή σύνθεση τη ς πλοκής και σ την διακειμενικότητα. Η τελεολογία της έχει τη σφραγίδα ενός προ­ σωπικού λογοτεχνικού ύφους που η συγγραφέας φαίνεται να κατακτά μέσα από τη συνεχή τριβή με τη γραφή και την ανάγνωση. Γι’ αυτό το λόγο, προτιμώ να σας αφήσω να ανακαλύψετε μόνοι σας πώς (δεν) τε ­ λειώνει ο κόσμος της. ■

Η θεωρία των ηθικών συναισθημάτων

Ισλάμ και δύση

Από την κρίση στη βιώσιμη ανάπτυξη

ADAM SMITH

iB R A H lM K A LIN

ΣΤ Ε Ρ Γ ΙΟ Σ Μ ΠΑΜΠΑΝΑΣΗΣ

Με την αναζωπύρωση της συζήτησης για τον σκωτικό Διαφωτισμό, κερδίζει έδαφος η κοινή αίσθηση ότι η θεωρία των Ηθικών Συναισθημάτων αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα βιβλία ηθικής φιλοσοφίας.

Πώς σχηματίστηκαν οι διαφορετικές αντιλήψεις για το Ισλάμ και τη Δύση; Με ποιο τρόπο τα διάφορα σχήματα αντίληψης αντικατέστησαν την πραγ­ ματικότητα; Τι συνέπειες είχε αυτό;

Μια παρέμβαση στη συζήτηση για τα επίμαχα προβλήματα της κρίσης, της εξόδου από την κρίση, της βιώσιμης ανάπτυξης και της ανταγωνιστικό­ τητας της ελληνικής οικονομίας.

Η εργασία ως παράγων ανάπτυξης Επιμ.: Α. Κόντης Τιμητικός τόμος αφιερωμένος στον ομ. καθηγητή του ΕΜΠ Ροσέτο Φακιολά και στο έργο του πάνω σε θέματα μετανάστευσης, διεθνών σχέσεων, διασποράς, απασχόλησης, κοινωνικής πολιτικής και του τρίπτυχου τεχνολογία-οικονομία-εκπαίδευση.

Η εθνική δημόσια διοίκηση στην ευρω­ παϊκή ενωσιακή πολιτική διαδικασία

0 τουρκικός εθνικισμός του Ζιλιά Γκιοκάλπ και ο κεμαλισμός

Α ΡΓΥΡΗ Σ Γ. ΠΑΣΧΑΣ

Α Ρ ΙΣΤΟ ΤΕΛ Η Σ Μ ΗΤΡΑΡΑΣ

Διερευνά τη διάδραση μεταξύ των εθνικών-κρατικών και των ενωσιακών θεσμών στην άσκηση της δημόσιας εξουσίας, στα τρία κύρια στάδια της πολιτικής διαδικασίας

Μια αξιόλογη και πολύτιμη εργασία για το έργο του πατέρα του τουρκικού εθνικισμού Ζιγιά Γκιοκάλπ και για τις πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις της σύγχρονης Τουρκίας.

Π ΕΚΔΟΣΕΙΣ | Π Α Π Α Ζ Η Σ Η από το 1929

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπευάκη, 106 78 Αθήνα τηλ.; 210 3838020, 210 3822496 | fax: 210 3809150 www.papazisi.gr | email: papazisi@otenet.gr

δ : βιβλιοκριτική

Από τη μικρή σ τη μ εγά λη Ισ τορία

Κατερίνα Δ. Σχοινά

ν το ηολυδιαβασμένο προη­ γούμενο μυθιστόρημα Το διαμαντένιο άλφα της Νόρας Πυ-

Α

λόρωφ-Προκοηίου μπορούσε να αναγνωσθεί ω ς μυθιστόρημα του χώρου, το νέο της έργο, υπό το ν τίτλο Η ανά­ σα σ τ ο σβέρκο, μπορεί να διαβαστεί ω ς μυθιστόρημα του χρόνου. Εδώ δη­ λαδή δεν πρωταγωνιστεί μια παλίμψη­ στη, από τις ιστορικές επιστρωματώσεις, πόλη, όπως συνέβαινε με τη Θεσ­ σαλονίκη του προηγούμενου έργου, καθώς η γεωγραφία του νέου μυθιστο­ ρήματος διευρύνεται, ακολουθώντας το εκτεταμένο άνυσμα του χρόνου. Το έργο ξεκινά από την φαραωνική Αί­ γυπτο του Μ ου αιώνα π.Χ., για να συ­ ναντήσει τη νεότερη Ιστορία, φτάνο­ ντας μέχρι τη μεταδικτατορική Ελλά­

Νόρα ΠυλόρωφΠροκοπίου Η ανάσα στο σβέρκο Ψυχογιός, 2011 σελ. 488, € 17,70

δα. Η σημαντικότερη ιστορική στάση του έργου εηιχειρείται σ το ν Ισπανικό Εμφύλιο και το τάγμα τω ν 385 ελλήνω ν εθελοντών που συμμετείχε σ ε αυ­ τόν. Μ έσω της μικροϊστορίας του αγω­ νιστή Αρίστου, διωγμένου από τις Ισπανικές Ταξιαρχίες, στιγματισμένου από το κόμμα ω ς αναρχικού υπό την επιρροή του Ντουρούτι, διπλά εξόρι­ στου σ τον Αϊ-Στράτη, σαρκίου εξο ­ ντωμένου στους 35 βαθμούς υπό το μηδέν του σιβηρικού χειμώνα και τω ν καταναγκαστικών έργων, μελλοθάνα­ του σ το στρατόπεδο Παύλου Μελά, κρεμασμένου επί 5 μέρες απ’ το χαλκά σ το ταβάνι και βοηθού τω ν Εγγλέζων στην Κρήτη για τη φυγάδευσή τους

στην Μ. Ανατολή, καταδεικνύεται ο τρόπος με το ν οποίο γράφεται η Ιστο­ ρία: «Έχουμε μικρές ιστορίες που πο­ νάνε, φωλιασμένες μέσα σ τη μεγάλη Ιστορία που υφάνθηκε από μίσος, φα­ νατισμό, βιαιότητα και πολλά λάθη». Στην μεγάλη Ιστορία εγγράφεται και η ιστορία της ζω ή ς της αινιγματικής Λόης, κόρης του Αρίστου, η οποία πα­ λεύει να διεκδικήσει μια ελευθερία που στερήθηκε λόγω μιας αδυσώπητης κυτταρικής μοίρας. «Ο ύτε μαύρη ούτε λευκή», γκρίζα και ξένη προς όλους και προς το ν εαυτό της, «παραδέρνει σ ’ ένα λαβύρινθο από αλήθειες και ψέμα­ τα », φοβάται τη δύναμη της αγάπης, τους κραδασμούς του έρωτα, βασανί­ ζει και βασανίζεται, παλεύοντας με την ανάσα σ το σβέρκο ενός εφιαλτικού κτήνους που σκότωσε και τη μητέρα της. Το πρόσωπο της Λόης παρουσιά­ ζεται μέσω πολλαπλών ειδώλων, εν είδει καλειδοσκοπίου: Είναι σαφώς ένα πλάσμα «αλλόμορφο και αλλότροπο», που εναλλάσσει προσωπεία για να κρύψει τις ρωγμές, μάλλον πρώτα από το ν ίδιο του το ν εαυτό, και που αναζη­ τά τη λύτρωσή του μέσα από την ολο­ κλήρωση του πατρικού ηορτραίτου. Γύρω από τα δύο αυτά πρόσωπα δημιουργείται, με δημοκρατικό τρόπο, ένας συγκλονιστικός κόσμος από πρω­ ταγωνιστές και δευτεραγωνιστές, που ξεδιπλώνουν τις δικές τους ιστορίες. Εί­ ναι κι αυτοί άνθρωποι σάρκινοι, βασα­ νισμένοι στο βάθος από την τύχη, την

Ιστορία, τα λάθη τους ή τα κληρονομημένα οικογενειακά αμαρτήματα, άλλοτε επιτιθέ­ μενοι, αλλά πρωτίστως αμυνόμενοι. Έτσι, σ το έργο διασταυρώνονται ετερόκλητες κι ενίοτε αντιμαχόμενες φωνές, διαμορφώνο­ ντας ένα δίπολο, όπου η ανθρωπιά και η αυτοθυσία συνυπάρχουν με το μίσος και τη βία, συχνότερα, μάλιστα, εντοπισμένα σ το ίδιο πρόσωπο. Τ ο έργο γίνεται ένα γοητευ­ τικό πεδίο πολυγλωσσισμού, που αντανα­ κλά το ηχητικό βάθος τη ς κοινωνικής ετερογλωσσίας και το πλήθος τω ν κοινωνικών και ιδεολογικών προοπτικών, προσφέροντα ς σ το ν αναγνώστη διαφορετικά σημεία θέασης του κόσμου και ενορχηστρώνον­ τα ς μια συμφωνία ετερόκλητων ήχων ή, περισσότερο, κοινωνικών αποήχων. Προκειμένου να αποδοθεί επαρκέστερα αυτός ο πολυγλωσσισμός, η Προκοπίου μετέρχεται ποικίλα λογοτεχνικά είδη και τρόπους, υιοθετώντας μια μοντέρνα γρα­ φή, που διαρρηγνύει τα ειδολογικά σ τεγα ­ νά. Έτσι, άλλοτε το παρελθόν φω τίζεται με ατάκτως ερριμμένες οικογενειακές φ ω ­ το γρα φ ίες που σχολιάζουν άνθρωποι εμπλεκόμενοι στις οικογενειακές ιστορίες τω ν η ρ ώ ω ν άλλοτε ο επιστολικός λόγος τη ς απουσίας φέρνει σ το φ ω ς ά γνωστες πτυχές ζωής, ενώ, λογοτεχνικά και μη, κειμενικά είδη αποκαλύπτουν βαθιά κρυμμέ­ να συναισθήματα: ερωτικά ποιήματα της αρχαίας Αιγύπτου, στίχοι του Λόρκα ή λαϊ­ κά τραγούδια εξομολογούνται πάθη, ίδιας υφής και έντασης με εκείνα που εκχειλί­ ζουν από παραληρηματικούς εσωτερικούς μονολόγους, βγαλμένους από τα σπλάχνα της Λόης. Λυρικοί θύλακες απαλύνουν τη ρεαλιστική σκληρότητα τη ς πεζολογικής φόρμας, ενώ δεν είναι λίγες οι δραματικές

Το κορυφαίο μυθιστόρημα του Ira Levin, που την ομότιτλη ταινία του Ρόμαν Πολάνσκι

"Μιασκοτεινή, πανέξυπνη ιστορία σύγχρονης μοχθηρίας..."

- Τρούμαν Καπότε

συγκρούσεις που επιζητούν τη ν αναπαρά­ στασή τους σε μια θεατρική σκηνή. Το μυθιστόρημα τη ς Προκοπίου υποδει­ κνύει σ το ν α ναγνώστη λυτρωτικές αυτογνω στικές απόπειρες και το ν ενθαρρύνει στην απαραίτητη αναμέτρηση με την Ιστο­ ρία, προσωπική και συλλογική. ■

www.anubis.gr

δ:βιβλιοκριτική

Έξυπνοι και σοφοί

Λίλα Κονομάρα

έξυπνος άντρας φαίνε­ ται από τις απαντήσεις του, ο σ οφ ό ς άντρας φαίνεται από τις ερωτήσεις του», είπε ο Ναγκίμπ Μαχφούζ, ο μεγάλος

Ο

αιγύπτιος συγγραφέας που τιμήθηκε με το Νόμπελ το 1988. Οι «ερ ω τή ­ σ εις» δεν έπαψαν να διατρέχουν το έργο του, το οποίο, με την πάροδο τω ν χρόνων, περνάει από διάφορα στάδια.

δ 56 2> Ναγκίμπ Μαχφούζ Στην καρδιά της νύχτας Μετάφραση: Πέρσα Κουμούτση Ψυχογιός, 2012 σελ. 181 € 12,20

Αρχικά ο Μαχφούς γίνεται γνω στό ς με την «Τριλογία του Κάιρου», η οποία το ν κατατάσσει σ τους επιγό­ νους του ρεαλιστικού δυτικού μυθι­ στορήμ ατος του 19ου αιώνα. Αμ έ­ σ ω ς μετά όμως παρατηρείται σ το έργο του μια στροφ ή προς τη ν κλα­ σική αραβική παράδοση, που συνδυάςει το στοιχείο τη ς λαϊκής αφή­ γησης με τη ν ποιητικότητα και την αλληγορία. Χωρίς να εγκαταλείπει τη ρεαλιστική αποτύπωση τη ς αιγυ­ πτιακής κοινωνίας και εισάγοντας ςητήματα απαγορευμένα ώ ς τό τε στη λογοτεχνία, όπως η πολιτική, η ομοφυλοφιλία, η θρησκοληψία και άλλα, χρησιμοποιεί φιγούρες και θέ­ ματα κλασικά. Εμφανίζονται σ το έργο του ήρωες που έχουν μία ευ­ θύνη και μία αποστολή να φέρουν εις πέρας, η διαμάχη του καλού με το κακό, το μυθικό στοιχείο, η ανα­ ζήτηση τη ς αλήθειας μέσα από μία πορεία που σημαδεύεται από πλά­

νες, ψευδαισθήσεις και προδοσίες. Γραμμένο τ ο 1975, το μυθιστόρημα Σ τη ν καρδιά τη ς νύχτας χαρακτηρί­ ζεται από το πάντρεμα αυτό τω ν δύο στοιχείων. Ο κεντρικός ήρωας και αφηγητής, Γκάαφαρ ελ Ράουι, εξι­ στορεί τη ζω ή του μέσα σε μια βρα­ διά σ ’ ένα καφενείο σ το παλιό Κάιρο, όπως έκαναν και οι λαϊκοί παραμυ­ θάδες. Κατά την παιδική του ηλικία, «εποχή του ονείρου και του μύθου», σ την οποία πνεύματα και τζίνια συν­ τροφεύουν και συνομιλούν με τους ζω ντα νούς και ο κόσμος εμφανίζε­ ται ω ς κάτι απόλυτα συνεκτικό, επέρχεται το π ρώτο ρήγμα με το θά­ νατο τω ν γονιών του. Η αρχική αρ­ μονία διαταράσσεται, όμως γρήγορα μια καινούργια και θαυμαστή ζω ή ξε­ κινάει για το ν ήρωα πλάι σ το ν πλού­ σιο παππού του. Η έξο δ ο ς από το ν παράδεισο δεν θα αργήσει, έξο δ ο ς αμφίσημη, η οποία παρομοιάζεται άλλοτε με την έξοδο του Βούδα από το ν κήπο τη ς παιδι­ κής του ηλικίας και άλλοτε θυμίζει τη ν πτώση του ανθρώπου από την Εδέμ. Πρόκειται για ένα θέμα που συναντάμε στη ν κλασική αραβική παράδοση, σ τα δυτικά μυθιστορή­ ματα μαθητείας, αλλά και σ ε πολλά βιβλία του Μαχφούζ: στηριγμένος στις πεποιθήσεις του, ο ήρωας έρ­ χεται σ ε σύγκρουση με τους μεγαλύτερούς του προκειμένου να ανα-

Αναρωτιέστε τι πήγε στραβά και για ποιο λόγο; ζητήσει τη ν ελευθερία και τη δική του αλήθεια. Περνάει από διάφορα στάδια

■ :

Τ0

SELLER TQN NEW YORK TIMES

|

και μεταμορφώσεις, δοκιμασίες και πε­ ριπλανήσεις, π ληρώνοντας κάθε φορά ένα υψηλό τίμημα. Σταδιακά, ανακαλύπτει ότι η πραγμα­ τική ελευθερία έγκειται σ τη ν α υτογνω­ σία, και τη ν πρωτοκαθεδρία τω ν συναι­ σθημ άτω ν παίρνει τώ ρ α η λογική, η δύ­ ναμη του μυαλού. Μ ετά από έναν απο­ τυχημένο γάμο με μια νομάδα, παν­ τρεύεται με μια γυναίκα τη ς τά ξη ς του και α φοσιώνεται σ τις σπουδές του. Γί­ νεται δικηγόρος, μελετάει φιλοσοφία, ιστορία, και σύντομα έρχεται η πολιτική το υ αφύπνιση, η οποία ανατρέπει για άλλη μια φορά τα δεδομένα και κλονί­ ζει τις μέχρι τό τε αξίες του. Ό π ως δεν δίστα σε να στιγματίσει το ν θρησκευ­ τικό φανατισμό, ο Μ αχφούζ καταγγέλ­ λει τα στεγανά τό σ ο τω ν ολιγαρχικών ό σο και τω ν κομμουνιστικών ιδεολο­ γιών, α ναζη τώ ντα ς πάντα π ερισσότερη κοινωνική δικαιοσύνη. Ο ήρωάς του χά­ νει τα πάντα, αποποιείται κάθε υλικό αγαθό, γίνεται ζη τιάνος επιλέγοντας τη ν ασκητική ζω ή και το μυστικισμό τω ν Σούφι. Συγκρίνοντας τη ζω ή το υ μ’ εκείνη του Προφήτη, αποφασίζει να πε­ ράσει τα γηρατειά του διαλαλώντας τις ιδέες του. Έ να είδος προφήτη είναι και ο συγγρα­ φέας, σύμφωνα με τα πιστεύω του Μαχ­

«Απίστευτα πνευματώδες»

φούζ, ο οποίος έχει ένα σκοπό να εκ­ πληρώσει, θέτο ντα ς βασικά κοινωνικά, θρησκευτικά και πολιτικά ζητήματα

- The New York Times

προκειμένου να βοηθήσει τους συναν­ θρώπους του. ■

βρείτε μας στο G και στο

□

jAnubis iww.anubis.gi

δ : βιβλιοκριτική

Τραγικές α λήθειες και ανθρώπινη αξιοπρέπεια

Μαρία Ν.Ψάχου

το ν Κ ρυφ ό κυνηγό, τη ν πρό­

που, η έκφραση του αστάθμητου πα­

σφατα βραβευμένη ποιητική του συλλογή (Κρατικό Βρα­ βείο Ποίησης 2011), ο Γ. Μ αρκόπου­ λος, συνεχίζοντας τη στοχαστική με­ τοχή στη ν ανθρώπινη υπαρξιακή πε­ ριπέτεια, βαθαίνει τη σημαντική του ποιητικού του λόγου τώ ρ α πια και με

ράγοντα, που παρεμβαίνει με ρυθμι­ στικό ρόλο σ τη ζω ή, όπως και η σκό­ πιμα παραπλανητική ή ίσως αμφίσημη εικόνα καταστάσεων, που αιφ­ νιδιαστικά καθοδηγούν στη συνειδητοποίηση μιας άλλης όψης τω ν πραγ­ μάτων, αναδεικνύοντας την αρνητική λειτουργία ακόμα και θετικών εκ­ φ ράσεω ν τη ς ζωής. Η αναζήτησή του σ την ποίηση του Μαρκόπουλου προ­

Σ

τη ν φοβερή αλήθεια ενός έντονου βιώματος. Αποκαλύπτει τραγικές αλήθειες της ζω ή ς του ανθρώπου στη σχέση του με το χρόνο, το ν αγώνα της ύπαρξης και το θάνατο και αναδεικνύει τη ν ανθρωπιά και την αξιοπρέπεια ω ς τρόπ ο θεώρη σής τους. Ο Κ ρυφ ός κυνηγός παραμονεύει σε όλη τη συλλογή προσδοκώντας και στη ζωή, όπως σ το ποδόσφαιρο, την κατάλληλη στιγμή, που θα το υ δοθεί η ευκαιρία, να αιφνιδιάσει τη ν αντί­ !> *3 ο

Γιώργος Μαρκόπουλος Κρυφός κυνηγός Κέδρος, 2010 σελ. 54, € 9,59

παλη άμυνα επιτυγχάνοντας τ ο πο­ λυ πόθ η το γκολ1. Συσχετίζεται με το θάνατο2 και το ν αμείλικτο σύγχρονο «εκ π ρόσω π ό» του, το ν καρκίνο, γε­ γονός που αναδεικνύει και άλλα χα­ ρακτηριστικά του: απρόβλεπτη συμ­ περιφορά, σκληρότητα, ύπουλες βλέ­ ψεις, κρυφές κινήσεις και, βέβαια, το αιφνίδιο, ακαριαίο, αποτέλεσμα τω ν ηράξεών του. Στην έννοια του κρυ­ φού συνυπάρχουν η διάσταση του ανεπίγνωστου της παρουσίας του, που το ν ισχυροποιεί σ την προσπά­ θεια υπεροχής του επί το υ ανθρώ­

βάλλει ω ς πρόκληση όχι μόνο γιατί ερμηνεύει ορίζουσες της ώριμης ποι­ ητικής περιόδου του αλλά και γιατί η συνειδητοποίησή το υ υπαγορεύει στάση ζω ή ς ανθρώπινη και γενναία, που δίνει το μέτρο τη ς ποιητικής ηθι­ κής του. Η καθοριστική παρουσία του σημει­ ώνεται έντονα σ το αίσθημα τη ς μό­ νιμης απειλής και τη ς φθοράς που μπορεί να φέρει η νό σ ος σ το ν άν­ θρωπο, μέσα από τη δοκιμασία του πόνου και της ταπείνωσης που γεννά η αδυναμία αντίδρασης σε μια κατά­ σταση που υπερβαίνει τις ανθρώπι­ νες δυνάμεις. Η εμπειρία του νο σ ο ­ κομείου, που κατατίθεται συγκλονι­ στικά σ την ομότιτλη ποιητική ενό­ τη τα τη ς συλλογής, το αποκαλύπτει. Χ αράσσοντας μια βαθιά τομή στη ζω ή του δοκιμαζόμενου ανθρώπου επαναπροσδιορίζει γι’ αυτόν τη ν έν­ νοια του χρόνου. Ο ιδιότυπος ρεαλι­ σμός τή ς ποιητικής αφήγησης συνυ­

πάρχει με τη ν αφαίρεση στη ν περι­

σης του ανθρώπου από την ύπαρξη

γραφική ακολουθία τω ν βιωμάτων και τη μεταφορική απόδοσή τους, με­ ταδίδοντας αποτελεσματικά το δυ­ νατό αίσθημα τη ς εμπειρίας και τη

σ την ανυπαρξία σ τις δύσκολες ώ ρ ες του χειρουργείου («Ν οσοκ ομ είο», I). Α νάλογη δύναμη αναγνωρίζουμε στην, εξαιρετικής περιγραφικής δει­ νότητας, υψηλής ευαισθησίας και πι­ κρού σαρκασμού εικονοπλαστική

διαρκή, υπό νέους όρους, πρω τίστω ς οντολογικούς, παρουσία της. Η ανα­ θεωρημένη π ροσέγγιση τη ς ζω ή ς δί­ νει τα όρια τη ς γενναίας αναμέτρησης του ανθρώπου μαζί της. Οι στίχοι από το ποίημα που ο τίτλος το υ παρα­ πέμπει, όχι τυχαία, σ τη Σύλβια Πλαθ είναι αποκαλυπτικοί: Μ ε χέρι σ τιβ αρό και γενναία καρδιά / αποκαλύ­ πτει τη φ θορά απ’ τις φ όδ ρες της*. Γενναιότητα αποκαλύπτεται σε πολλά ποιήματα αυτής τη ς συλλογής, όπως αυτό που αποτυπώνονται οι μοναδι­ κές στιγμές τη ς παροδικής μετάβα­

απόδοση τη ς κοινωνίας τω ν ανθρώ­ πων που μοιράζονται την κοινή μοίρα της ασθένειας τω ν καιρών μας («Ν ο ­ σοκομείο», VI), αλλά και στην ποι­ ητική ομολογία του ονόματος τη ς αρ­ ρώστιας, έκφραση μετωπικής αντι­ παράθεσης και ίσως λυτρωτικής απο­ δοχής: Ω καρκίνε, άνθρωπε ύπουλε, σκ ληρέ / Φαροφύλακα, που έχεις το φ όρο σ ο υ σ τ ο χιόνι. Σε ώ ρ ες απόλυτης υπεροχής ο Κρυ­ φός κυνηγός ενεδρεύει σ τη στερνή

Υπηρεσίες Προστιθέμενης Αξίας Η αποδελτίωση αποκτά ποιοτική και ποσοτική αξία με υπηρεσίες ανάλυσης

Υπηρεσίες Αποδελτίωσης Εντύπων, Social Media, Internet, Τηλεόρασης, Ραδιόφωνου και Διεθνών Μέσων

www.clipnews.gr

ΑποδελτίωσηΕντύπων

ΑποδελτίωσηSocial Media

ΑποδελτίωσηInternet

ΑποδελτίωσηTV&RADIO

Αποδελτίωση ΔιεθνώνΜέσων

ΑΘΗΝΑ: Φρύνης 7, Παγκράτι,Τ.Κ. 116 34-Τηλ. Κέντρο: 210 70.111.43, Fax: 210 70.111.47 · sales@clipnews.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Μοναστηριού 90,Τ.Κ. 546 27 ·Τηλ. Κέντρο: 231050.15.75, Fax: 231050.15.73 · info@clipnews.gr

Υπηρεσίες προστιθέμενηςαξίας

δ : βιβλιοκριτική

στιγμή τη ς ζω ή ς μας, (τέλος,) που κα­ θώς θα φεύγουμε έχοντας αφήσει, αν και δίπλα μας, πολύ μακριά φίλους και συγγενείς, από τα βουνά π τη θά­ λασσα πέρα, κάποιος θα προβάλλει, που όμ ω ς δεν θα π ροφ τάσουμε, δεν θα προφ τάσουμ ε να δούμε π οιος είΔιευρύνοντας το πεδίο δράσης του, ο Κ ρυφ ός κυνηγός της ζω ή ς κάθε αν­ θρώπου μπορεί να κρύβεται στην αέ­ ναη αλλαγή τω ν μηνών μέσα σ τ ο χρόνο, σ τ ο ν όμ ορφ ο κύκλο που κά­ νουν / οι τ έ σ σ ερ ις το υ κ όσμ ου οι εποχές*, συνθέτοντας το ν κύκλο της ζω ή ς και επηρεάζοντας τα γυρίσματα τη ς ανθρώπινης μοίρας. Επί τη ς ου­ σίας παραπέμπει στη σχέση του αν­ θρώπου με το χρόνο, συλλογικό και προσωπικό, στις αλλαγές που αυτός φέρνει και βέβαια στην αναπόφευκτη φθορά. Χρεώνεται τις καθοριστικές ανατροπές που μπορεί να ισοδυναμούν και με απώλειες, όταν πια νέες συνθήκες εξουσιάζουν το παρόν, α ναθεωρώντας καταλυτικά το πα­ ρελθόν, που πλέον διασώζεται τρυ­ φερά μόνο στη μνήμη («Ο ι παλαιοί εαυτοί μου»). _ g gQ β^ ο

1 Κ. Γ. Παπαγεωργίου, «Τα νέα ποιήματα του Γιώργου Μαρκόπουλου», Ελευθεροτυπία, 2 Οκτωβρίου 2θΐο.

2Ό.π.

3Γ. Μαρκόπουλος, Κρυφός κυνηγός, Κέδρος, Αθήνα, 2010, ο. 42- Στο εξής όλοι οι στίχοι που δεν υποσημειώνονται προέρχονται από την προαναφερθείσα συλλογή.

4 Γ. Μαρκόπουλος, Μη σκεπάζεις το ποτάμι, Κέδρος, Αθήνα, 1998, ο- 25-_______________

Εκεί όμως που κυρίως επισημαίνεται είναι σ τον πικρό απολογισμό της ανέ­ φικτης προσδοκίας, σ το διαβρωτικό υφ έρπον παράπονο που κάνει το δά­ κρυ ένα τζάμι θαμπό σ τα μάτια και κόβει το ν κ όσμ ο σ τα δύο καθώς ο άνθρωπος συνειδητοποιεί την απώ­ λεια, το χαμένο όνειρο. Η συνείδηση τη ς παρουσίας του Κρυ­ φ ού κυνηγού σ την πορεία της αν­ θρώπινης ζωής, έκφραση ώριμης βίωσής της, μπορεί, χωρίς να ακυ­ ρώνει, να αποδυναμώνει την ισχύ του, καθώς η αποδοχή του αναπόφευγου συνιστά ήδη μια νίκη, αυτή τη ς αξιοπρεπούς αναμέτρησης με ό,τι μας φοβίζει. Κι η ποίηση του Γ.

Μαρκόπουλου προκρίνει ω ς στάση ζω ή ς την αξιοπρέπεια, αλλά και την ανθρωπιά. Αντλεί δύναμη από την εναργή μνήμη, που αντιμάχεται το τέλο ς και το θάνατο δίνοντας συνέ­ χεια στη ζω ή και από τη ν αγάπη, που έρχεται να καλύψει τις απώλειες και τις ελλείψεις. Μέσα σ ’ ένα κατεξοχήν εικονοπλαστικό ποιητικό σύμπαν, ρεαλιστικό και λιτό, εύστοχο και ευρηματικό, οι­ κείο και λυρικό, συντίθεται η μουσική ποιητική τω ν στίχων του. Έρχεται μέσα από συντακτικούς συνδυα­ σμούς ιδιότυπα πεζόμορφους και εκ­ φραστικές επιλογές που αξιοποιούν τη ν αναπαραστατική δύναμη της γλώ σσας, α ναδεικνύοντας το αί­ σθημα τω ν λέξεων. Χαρακτηριστικό ιδιαίτερο της ποιητικής του οι διεξο­ δικές παρομοιώσεις, που χειρίζεται εξαιρετικά ω ς μέσο αποκάλυψης της ευαισθησίας του ποιητικού λόγου και τη ς ρυθμικής υποβολής τη ς ατμόσφαιρας. Είναι αυτές που συν­ θέτουν μια νέα τά ξη πραγμάτων, όπου το καθημερινό, σύνηθες, κά­ ποτε μικρό και ασήμαντο, αξιοποιείται για να δηλωθεί το μοναδικό και σπουδαίο με τρόπο εξόχω ς ανθρώ­ πινο, που περιβάλλει το τραγικό με τη δύναμη της ανθρώπινης αξιοπρέ­ πειας. Σ το ποίημά του «Ακάλυπτος χώ ρο ς» ο ποιητής σημειώνει πως ένας από το υς ήρωές του Δύσκολα μιλάει, αλλά δεν στενοχω ριέται / γιατί ξέρει ό τι η σιω π ή είναι η αδικημένη αδελφή τη ς ομ ιλία ς/ που κ άποτε θα β ρει το δίκιο της. Με την ποίησή του, χρόνια τώρα, αποκαθιστά αυτή την αδικία. Δίνει φω νή σ ε όλους αυτούς που σιωπούν μπροστά σ τα μεγάλα που τους συγκλονίζουν, μεταφρά­ ζο ντα ς τη σιωπή τους με το ν ανθρώ­ πινο ποιητικό του λ ό γ ο .·

ALL DAY. ALL NIGHT. w w w .galaxy92.gr

Η ΜΟΥΣΙΚΗ ΣΟΥ, ΣΥΝΕΧΕΙΑ.

δ : βιβλιοκριτική

Τα κλειδιά του ποιητή

Γιάννης Δούκας

Αλλά να μ ην γίνουμε λόγια Γεννημένος στην Έ δ εσ σα το 1935, διακεκριμένος ποιητής τη ς δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, ο Μάρκος Μέ­ σκος συγκεντρώνει εδώ, σ ε δύο τό ­ μους, το σύνολο του ποιητικού του έργου, καλύπτοντας περίπου μισό αι­ ώνα αδιάλειπτης λογοτεχνικής δια­

λογοτεχνική παράδοση.

δρομής. Δύο σύντομα κείμενα -π εζόμορφα ποιήματα, θα λέγαμε- περικλείουν το σώμα του συγκεντρωμένου έργου, σχολιάζουν ανακεφαλαιωτικά την ποι­

ται, ο Μ έσκος μοιάζει να είναι ένας γνήσιος να'ίφ της νεοελληνικής ποί­ ησης, ένας δημιουργός της μικρής κλίμακας που διατυπώνει ένα ανθρω­

ητική διαδικασία και λειτουργούν ω ς κλειδί για τη θέση του ποιητή απέ­

πιστικό κάλεσμα, μια απερίφραστη υπαρξιακή κραυγή. Τ ο βίωμα βρίσκει πολλούς τρόπους να εκφραστεί και η

Είναι η ποίηση, λοιπόν, κάτι που απορ­ ρέει εξίσου από την πραγματικότητα και από την υπέρβασή της («Όραση κα­ θημερινή και όνειρα της νύχτας»), ισορροπώντας σ το δίπολο που συνιστούν η «αβίωτη φαντασία και [ο] βιω-

Γαβριηλίδης, 2011

ένα ευρύ πεδίο που αγγίζει πολλούς χώρους. Κυρίαρχη είναι η ιστορική διάσταση, αλλά και η συνομιλία με τη Ξεκινώντας από το φυσικό τοπίο και τη ν ύπαιθρο και παρακολουθώντας τη ν καθημερινότητα που μεταβάλλε­

ναντι σ τη δημιουργία του.

Μάρκος Μέσκος Μαύρο Δάσος Ι-ΙΙ Ποιήματα

ποίηση του Μέσκου, την εντάσσουν στην εποχή της και στις παραμέτρους της έκφρασής της, η οποία ανοίγει σ ’

μένος χώρος», η ένταξη στον κόσμο και η προσωπική ευαισθησία, σ ε όλες τη ς τις αποχρώσεις. Η σύλληψη προκύπτει «από την συγ­ κεκριμένη αφορμή. Έ να ανθρώπινο, πάντα, γεγονός» και υπηρετεί, μέσα από τη βάσανο της επεξεργασίας, την «ανάγκη της συνομιλίας». Εντέλει, ποί­ ηση γίνεται αυτός ο αβίαστος διάλο­ γος, όσο και το ασυνείδητο ξεπέρασμά του: «Στη ν άκρη του γκρεμού η έκ­ φραση που ξεκολλάει και είναι ζώ σα ». Αυ τές οι αρχές προσδιορίζουν την

μορφή ποικίλλει, άλλοτε έμμετρη, άλ­ λοτε ελεύθερη, ω σ τό σ ο πάντοτε πι­ στή στην ευαισθησία και στον σκληρό πυρήνα τη ς ποιητικής του. Ό ταν, εντέλει, η ποιητική πράξη θα έχει επιτελεστεί, απομένει μια περι­ διάβαση σ την έρημη χώρα, μια αί­ σθηση απελπισίας «σ α ν κάτι να πε­ θαίνει», διατυπωμένη με τη ν τελε­ τουργική επανάληψη τη ς επωδού «τ ο ποίημα τε λ ε ίω σ ε ». Είναι η βαθιά θλίψη, η αγωνία του δημιουργού που αποχωρίζεται το έργο του, είναι όμως και η ζω τική επιμονή του, καθώς δεν μπορεί να βιώσει την ποίηση παρά μόνο ω ς μια διαδικασία συνυφασμένη με την ίδια τη ν ύπαρξή το υ - και αυτή, μαζί με το σημαντικό του έργο, είναι η παρακαταθήκη του. ■

Ά νευ όρω ν πάθος

Ω

ς ποιητής κατάφερε να οδη­ γηθεί σ ε νέες ανεξερεύνητες

περιοχές μυστικισμού και φι­ λοσοφικής ενατένισης. Αλλά και ω ς πεςογράφος κατόρθωσε να αποτυπώσει τις -συχνά οδυνηρές- εμπειρίες και αναμνήσεις του, εμποτίζοντάς τις με τη σαγήνη της μουσικά λικνιστικής γραφής του. Μία εξαιρετικών δεξιοτή­ τω ν καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία, ο Ράινερ Μαρία Ρίλκε (1875-1926) γεν­ νήθηκε σ την Πράγα και τα παιδικά του χρόνια ήταν κάθε άλλο παρά ευ­ τυχισμένα. Δ εν θα αργήσει, όμως, να ανακαλύψει μία διέξοδο: τη ν αγάπη του για τη λογοτεχνία, η οποία μαζί με

τρεπε να διατηρεί αμείωτο το ενδια­

πίες θα α νατρέπονταν: Ή τα ν μία εκρηκτική ερωτική σχέση που θα το ν σημάδευε για πάντα. Τ ο 1899 θα τα­ ξίδευαν μαζί στη Ρωσία. Εκεί, στις αχανείς ρωσικές πεδιάδες, ο Ρίλκε πί­ στεψ ε ότι είχε βρει την πνευματική του πατρίδα, με το ν μυστικισμό να χα­ ρακτηρίζει τη σημαντικότερη περίοδο τη ς ποίησής του, η οποία θα αποφέρει ένα κομψοτέχνημα, το Βιβλίο τω ν ωρών, ενώ αργότερα θα ολοκληρώσει τις αριστουργηματικές Ελεγείες του Ντουίνο. Με το ν Α νεκπλήρω το έρω τα ο Φαμπρίς Μιντάλ προσφέρει μία προσεκτικά σχεδιασμένη ανθολό­

την ιστορία τη ς τέχνης και τη φιλοσο­ φία γίνεται το αντικείμενο τω ν σπου­ δώ ν του. Σταδιακά, λοιπόν, θα ξεφύ-

γηση του έργου του Ρίλκε, με θέμα

γει από τη διάχυτη θλίψη τω ν παιδι­

το ν έρωτα έτσι όπως το ν αντιλαμβά­

κών χρόνων ανακαλύπτοντας το ν εαυτό του, την ποιητική του ένταση,

νεται ο ποιητής. Έ ναν έρω τα χωρίς περιορισμούς, που αποτελεί συνει­

την μοναξιά, και -π άνω απ’ ό λα - το ν

δητή στάση ζω ή ς και απελευθερώνει

έρωτα. Ο Ρίλκε συνεχίζει την παράδο­

από τις συμβάσεις και τις προκαταλή­ ψεις. Πρόκειται για μία συναρπαστική

ση του γερμανικού λαϊκού τραγου­ διού, που χαρακτηρίζεται από την έκταση του συναισθήματος, τη συνύ­ παρξη ενός λογικού ειρμού σκέψης με μία έντονα θρησκευτική προδιά­

θεματική περιδιάβαση σ τα πιο χαρα­ κτηριστικά έργα του ποιητή. Και εάν ο αναγνώστης δεν ταυτιστεί με την απόλυτη εξύψ ωση του έρωτα σ τον

του, αφού αυτός τροφ οδοτούσε τη

κόσμο του Ρίλκε, σίγουρα θα γοητευ­ τεί από το ν παλμό και την ανάταση, τη ν κατάνυξη και τ ο δέος, τους ύμνους και τις λαμπερές εικόνες. Α λ­ λά και από την έξαρση, το ν θαυμασμό και το -ά νευ ό ρ ω ν- πάθος για την

δημιουργικότητά του και του επέ­

αιώνια ομορφιά...!

θεση, καθώς και μια σταθερή προτί­ μηση σ τα θέματα της φύσης, του έρω τα και του θανάτου. Ο ποιητής, άλλωστε, δινόταν ολόψυχα -σ χεδ ό ν μέχρι θανάτου- σ τον εκάστοτε έρωτά

Γιώργος ΒάΛάκης

φέρον το υ για τη ζωή. Με την Λου Σαλομέ-Αντρέας, ωσ τό σο , οι ισορρο­

Ράινερ Μαρία Ρίλκε Ανεκπλήρωτος έρωτας Ανθολόγηση: Φαμπρίς Μιντάλ Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας Βούλα Λούβρου Ολκός, 2011 σελ. 122, € 13,31

δ : βιβλιοκριτική

Εξελληνίζοντας τον αγγλοσαξονικό μοντερνισμό

Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Ο μοντερνισμός και οι Δοκιμές του Σεφέρη Πόλις, 20Π σελ. 597, € 23,34

ολλοί μελετητές πλέον μετα­ φέρουν το βάρος της σκέψης τους από το λογοτεχνικό έργο τω ν δημιουργών σ το δοκιμιακό τους, στην προσπάθεια τη ς έρευνας να βρει τ ο θεωρητικό υπόβαθρο της γραφής τους, το πλαίσιο δηλαδή της ποιητικής τους που εμπεριέχεται σ τους προβληματισμούς τους, αλλά και τη γενικότερη ταυτότητά τους. Έ τσι, πρόσφατα η Ελ. Κοτζιά μίλησε για τα θεωρητικά κείμενα μεσοηολεμικών και μεταπολεμικών συγγρα­ φέων, ο Δ. Τζιόβας για το ν μύθο της γενιάς του ’30 αξιοηοιώντας πιο πολύ τη δοκιμιακή τους σκέψη παρά τα πεζά ή τα ηοιήματά τους και τώ ρ α ο Γ. Γιαννουλόηουλος καταπιάνεται με τις Δοκιμ ές του Σεφέρη και τη θ εω ­ ρητική του σκευή.

Π

Ο Γ. Γιαννουλόηουλος είναι ήδη γνω ­ σ τό ς ειδικά με το προηγούμενο έργο του με κύριο τίτλο Διαβάζοντας το ν Μακρυγιάννη, σ το οποίο εξετά ζει την πρόσληψη του Μακρυγιάννη από διανοούμενους του 20ού αιώνα, για να δείξει πώς το ιδεολόγημα της μακρυγιαννικής γραφής στήριξε την προσπάθεια για την ανεύρεση της γνήσιας ελληνικότητας. Τώρα εντά σ­ σει το ν Σεφέρη σ την αγγλοσαξωνική παράδοση του μοντερνισμού και διε­ ρευνά τις καταβολές του σ τις από­ ψεις τω ν Hulme, Pound και Eliot. Έ τσι, δεν επιχειρεί απλώς να συνδέ­

σει εναργώς τις σεφερικές απόψεις περί τέχνης με το μοντερνιστικό όχημα που σχηματίστηκε σ το ν αγγλοσαξωνικό χώρο, ώ σ τε ο αναγνώ­ στης να κατανοήσει πώς η ελληνική ποίηση εγκολπώθηκε τα ευρωπαϊκά σχήματα μέσω του νομπελίστα ποι­ ητή, αλλά και να δείξει πόσο διαφο­ ροποιήθηκε από αυτόν κατά τη δια­ μόρφωση ενός ελληνικού μοντερνι­ σμού. Οι μοντερνιστές έκαναν τομή, γιατί μίλησαν για το παρελθόν με όρους παρόντος, προσπάθησαν να ξαναβρούν τη χαμένη γνησιότητα της γραφής και τη ς γλώσσας, μίλησαν για τη σχέση επιφάνειας και βάθους, κατήγγειλαν την τυραννία της μάζας κ.ά. Ολα αυτά τα υιοθέτησε ο Σεφέρης και άνοιξε μαζί τους έναν γόνιμο διάλογο, γεγονός που το ν εντάσσει σ τον ευρωπαϊκό στοχασμό το ν οποίο προσπάθησε να εξελληνίσει. Βασικό θέμα του βιβλίου είναι η προ­ σπάθεια του Σεφέρη να χρησιμοποι­ ήσει τη μοντερνιστική αλλαγή παρα­ δείγματος, συναρμόζοντάς τη ν όμως με τη δημοτικιστική ιδεολογία, της οποίας ήταν θιασώτης. Ο μοντερνι­ σμός διακρίνεται από μια ελιτίστικη στάση η οποία θέλει το ν ποιητή να αφίσταται από τη ν κοινότοπη επιφά­ νεια τη ς γλώσσας, έτσι όπως αυτή έχει φθαρεί από τη πολυκαιρισμένη χρήση και έχει χάσει τη ν άμεση

επαφή τη ς με τα πράγματα. Μ’ αυτό το σκεπτικό η δημοτική, επειδή έχει μακραίωνη παράδοση, παρά τη «διπλομανταλωμένη σιω πή» που είχε επιβάλει η καθαρεύουσα, δεν θα ταί­ ριαζε με τα κελεύσματα τω ν μοντερνιστώ ν, και γι’ αυτό ο νομπελίστας ποιητής θα δυσκολευόταν να συμφι­ λιώσει το ν μοντερνιστικό ελιτισμό και τη λαϊκή καταγωγή της δημοτι­ κής. Ο Σεφέρης λύνει αυτόν το ν γόρδιο δεσμό θεω ρώ ντα ς την καθομι­ λουμένη γλώ σσα μακραίωνη και συ­ νάμα άφθαρτη, καθώ ς η καθα­ ρεύουσα την είχε κρατήσει μακριά από τη ν πολυχρησία και τη φθορά. Η μελέτη του Γ. Γιαννουλόηουλου διακρίνεται από δύο πολύ βασικά χα­ ρακτηριστικά, που δεν συναντώνται

Βασικό θέμα του βιβλίου είναι η προσπάθεια του Σεφέρη να χρησιμοποιήσει τη μοντερνιστική αλλαγή παραδείγματος, συναρμόζοντας την όμως με τη δημοτικιστική ιδεολογία, της οποίας ήταν θιασώτης

σ τώ ν ό σ ο και του Σεφέρη. Έ τσι, με ακρίβεια και σαφήνεια οδηγείται πίσω στη ν αρχή τω ν ερω τή σ εω ν στις οποίες ο μοντερνισμός έδω σε απαντήσεις και διαφοροποιήθηκε από τους προγενέστερους, ανιχνεύει τις λεπτές αποχρώσεις τω ν απαντή­ σ εω ν και εξηγεί με καθαρότητα πώς ο δοκιμιακός λόγος του έλληνα ποι­ ητή έδω σε στις απαντήσεις αυτές ελ­ ληνικό χρώμα και τις συνδύασε με την εγχώρια παράδοση· έτσι δεν μιμήθηκε τυφλά, αλλά επαναπάντησε με μοντερνιστικό ένδυμα αλλά με ελ­ ληνικό καπέλο σ τις καλλιτεχνικές ανησυχίες τη ς εποχής. Ο Β. Χ ατζηβασιλείου σ το Βήμα (15.1.2012) θέτει μια σειρά από ερω ­ τήματα για τη ν ουσιαστική απομά­ κρυνση ή μη του Σεφέρη από το ν αγγλοσαξωνικό μοντερνισμό. Εγώ θα ήθελα περαιτέρω, μιας και η δουλειά του Γ. Γιαννουλόηουλου είναι καθόλα συστηματική, να αναδείκνυε ακριβώς τις κατηγορίες για μιμητι­ σμό και τα επιχειρήματά τους, πριν απαντήσει σ ’ αυτά, και να καταδείξει πιο αναλυτικά πώς ο έλληνας ποι­ ητής υιοθέτησε, λ.χ., από τη σκέψη τού Eliot τη ν περίφημη «μυθική μέ­

πάντα σ ε πονήματα τέτοιου είδους.

θοδο».

Αφ ενός, διαβάζει προσεκτικά και πολύπλευρα τα κείμενα-πηγές και

Αφ ετέρου, συνθέτει το σύνολο του έργου με σαφείς αναφορές στην πο­

Τελικά, πρέπει να τονιστεί πάλι ότι το βιβλίο καταπιάνεται με ένα σημαν­ τικό διακύβευμα: να αποδείξει αν η προσπάθεια του Σεφέρη είναι στείρα μίμηση ή προσαρμογή, απλή εφαρ­ μογή ή δημιουργική μετακένωση, συνέχεια του αγγλοσαξωνικού μον­ τέλου ή εξελληνισμός τ ω ν ευρωπαϊ­ κών ιδεών. Τ ο θέμα δεν είναι εθνοκεντρικό, αλλά άπτεται τη ς ανάδει­ ξης του τρόπου με το ν οποίο οι έλληνες μοντερνιστές εγκολπώθηκαν ένα σύγχρονο γι’ αυτούς ρεύμα και πώς η γενιά του ’30 άνοιξε τη ν ελλη­

ρεία τη ς σκέψης τό σ ο τω ν μοντερνι-

νική λογοτεχνία στη ν Ευρώπη. ■

μπορεί να διακρίνει τις λεπτές απο­ χρώσεις τω ν ιδεών και τις βαθύτερες προθέσεις τω ν συγγραφέων. Γι’ αυτό εντοπίζει τις αντιφάσεις, τις ασυνέ­ πειες, τις διαφοροποιήσεις ανάμεσα σ το ν σεφερικό στοχασμό και τις επι­ τα γές τω ν α γγλοσαξώ νω ν μοντερνισ τώ ν, τις ανακολουθίες ανάμεσα σ τα λόγια και στη ν ποιητική εφαρ­ μογή.

διβιβλιοκριτική

Η όπερα και η εποχή της

Πάννης Μπασκόζος

εξισιό ρη ση τη ς όπερας κα­

Η

έργο δίνει τα βασικά προβλήματα

ρώπη είναι ένα πεδίο που

που συναντούν οι μελετητές στη ν τεκμ ηρίω ση τη ς δημιουργίας τη ς όπερας, τα ανοικτά ζητήματα που

π ροσφέρει υλικό μουσικό, ιστορικό, πολιτικό, κοινωνιολογικό και αισθη­ τικό. Η όπερα στη ν εξετα ζόμενη εποχή συνδέεται με τη ν αντιπαρά­ θεση καθολικών και π ροτεστα ντών, ενώ παραμένει δεμένη με αυτούς που μπορούσαν να τη ν ενισχύουν, τους αυλικούς ευγενείς. Ο όρος όπ ε­ ρα είναι ο πληθυντικός του λατινι­ κού opus που σημαίνει το έργο, δη­

Νικόλαος Αθ. Μάμαλης Η ιστορία της όπερας στην Ευρώπη κατά τον 17ο αιώνα Gutenberg, 2011 σελ. 492, € 37,28

νητής, Ν. Αθ. Μάμαλης, σ ε αυτό το

τά το ν 17ο αιώνα σ τη ν Ευ­

υπάρχουν προς διερεύνη ση και, όπου χρειάζεται, τις διαφορετικές απόψεις πάνω σ ε αυτά. Η όπερα του 17ου αιώνα δεν έχει μελετηθεί πλή­ ρως, μιας και συνεχώς έρχονται σ το φ ω ς νέα ευρήματα, μαρτυρίες, επι­ στολές, χαμένα έργα, κοστούμια, σχέδια σκηνογραφιών, εικαστικά έρ­

λ ώ νο ντα ς έ τσ ι τη ν ενσ ω μ ά τω σ η σ τη ν όπερα πολλών καλλιτεχνικών ειδών, όπω ς η μουσική, το θέατρο, ο

γα και άλλα πολλά τεκμήρια. Ο συγ­ γραφέας συνοψίζει εδ ώ ό,τι έχει

χορός και η σκηνογραφία. Τ ο βασι­ κό ιδεώδες της όπερας του 17ου αιώ­ να έλκει τα θέματά του από την αρ­ χαία τραγωδία, τους αρχαίους μύ­

όπερα του 17ου αιώνα. Πέρα όμως από τα μουσικά ζη τή ­

θους, τη ν επική ποίηση, αλλά και τη φιλοσοφία ή από έργα τέχνης που αναφέρονται σ τη ν αρχαία Ελλάδα

τη ς όπερας ω ς πολιτικό, διπλωμα­

και τη Ρώμη. Η ανάπτυξη τη ς μπα­ ρόκ όπερας συντελέστη κε κυρίως σ τις αυλές τη ς Ρώμης και τη ς Βενε­ τίας. Η παρουσία όμω ς το υ Κλαούντιο Μ οντεβέρντι ήταν αυτή που βοήθησε τη ν μπαρόκ όπερα να φθάσει στη ν ακμή τη ς αλλά και να μετα­ τραπεί από είδος ψυχαγωγίας τη ς αριστοκρατίας τη ς εποχής σ ε περισ­ σ ό τε ρ ο «λα ϊκ ό » είδος ευρύτερης απήχησης. Ο συγγραφέας, δάσκαλος και ερευ­

γραφτεί και ερευνηθεί γύρω από τη ν

ματα και τα θέματα δημιουργίας, ο συγγραφέας εξετά ζει και το ν ρόλο τικό, παιδευτικό και λαογραφικό ερ­ γαλείο. Επίσης το πώς ξεκίνησε από τη ν Ιταλία και πώς α ργότερα πέρασε σ τη Γαλλία, για να εξαπλωθεί με το χρόνο σ ε όλη τη ν Ευρώπη. Και τ ε ­ λικά πώς κ ατάφερε να βγει από τις αυλές τω ν πλουσίων και να παίζεται σ ε δημόσιους χώρους. Η αφήγηση ξεχωρίζει επειδή διαθέ­ τει ευχάριστη ροή, δεν απευθύνεται μόνον σ ε μουσικόφιλους αλλά σ ε κάθε α ναγνώστη που θα ήθελε να γνωρίσει τη ν όπερα και τη ν εποχή της. ■

B H Jc r

30-31 ΜΑΡΤΙΟΥ+ 1 ΑΠΡΙΛΙΟΥ

Έ νω ση Iείσ ο δ ο ς ε λ ε ύ θ ε ρ η

vV

MILO MANARA MIKE CAREY YILDIRAY CINAR RUFUS DAYGLO DOUGLAS PASZKIEWICZ

(Καλεσμένος της Jemma Press) ZARA SLATTERY

(Καλεσμένη του British Council) ΕΚΘΕΣΗ: 2 0 0 0 A.D. TH E JU D G E DREDD

R E V O L U T IO N

y-is

* * * ¥ lft

v

bazaar, προβολές, workshops, βραβεία, signings, cosplay, παιδικό πρόγραμμα

1

φ /

ΔΙΟΡΓΑΝΩΣΗ

,

ΜΕΓΑΛΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ

! ΕΛΛΗΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΕΝΩΣΗ

» Η ΚΑΘΗΜ ΕΡΙΝΗ

W S

ίζ

[4 Θ [ S ] !

4 a c

E ΤΗΝ ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

· · BRITISH ••COUNCIL

Η ^ η

Ο ο Λ ίΒ

COMCW0RIO In S o K ld s .g r

!

ΣΥΜΜΕΤΕΧΟΝΤ

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

Β?3ί

ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ

COMICDOM

m

IF

δ : βιβλιοκριτική

Εκπαιδεύοντας τους εκπαιδευτικούς

Νίνα Χαρττάτου

Ο

Ο δηγός α ντιρατσιστικ ή ς εκ­ πα ίδ ευση ς το υ Γ ιώργου Τσιάκαλου είναι μία ενδελε­

χής ανάλυση το υ προβλήματος του ρατσισμού στη χώρα μας, καθώς όχι μόνο το εντοπίζει και το αναλύει αλλά κυρίως επικεντρώνεται σ το ρόλο του σχολείου και του εκπαιδευτικού και υπογραμμίζει τη ν ανάγκη ύπαρξης μιας σχετικής «κατάλληλης διδακτι­ κής τεχνογνωσίας». Ο συγγραφέας εντοπίζει την ανάγκη ύπαρξης μιας αντίληψης που μπορεί «να ενσωμα­ τωθ εί σ ε κάθε γνω στικό αντικείμενο και σ ε κάθε τρόπο διδασκαλίας». Σ το π ρώτο κεφάλαιο του βιβλίου υπάρχει μια ανασκόπηση τω ν αιτιών που οδηγούν σ τη μετα νά στευση αλλά και στην αδυναμία το υ ανε­ πτυγμένου κόσμου να κατανοήσει αυτές τις αιτίες. Ο συγγραφέας ανα­ λύει ακόμα το πώς ο φόβος μετα­ τρέπει την αρχική διάθεση αλληλεγ­ Γιώργος Τσιάκαλος Οδηγός αντιρατσιστικής εκπαίδευσης Επίκεντρο, 2012 σελ. 336, € 30

γύης προς τους μετανάστες σ ε δυ­ σπιστία και απώθηση (κεφ. 2) αλλά και σ το πως η ηαραβατική συμπερι­ φορά πολλών μεταναστώ ν απορρέει από τη ν αδυναμία του κράτους να τους εντάξει κοινωνικά, γεγονός που οδηγεί στο ν αποκλεισμό και την γκε­ τοποίηση και αναπόφευκτα στη ν εγ­ κληματικότητα αλλά και σ την προ­ κατάληψη εναντίον τω ν ξένω ν. Ξεκινώντας τη ν τοποθέτησή του σχε­ τικά με το ν ρατσισμό σ το χώ ρο της

εκπαίδευσης (κεφ. 4), ο συγγραφέας αναφέρεται σ ε πραγματικά περιστα­ τικά με πρωτα γω νιστές εκπαιδευτι­ κούς, παιδιά από άλλες χώ ρες και τις οικογένειές τους. Ε ξετά ζοντα ι τα όρια και οι δυνατότητες του στενού περιβάλλοντος τω ν μαθπτών και προτείνονται τρόποι που θα μπορού­ σαν να βελτιώσουν τη διαδικασία έν­ τα ξη ς του παιδιού, κυρίως από την πλευρά του σχολείου και τω ν εκπαι­ δευτικών. Αναλύονται όροι όπως «κοινωνική κατηγορία» και «κο ινω ­ νική ομάδα» (κεφ. 6) και οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν για τη ν κοινωνία όταν το π ρώτο μετατρέπεται σ το δεύτερο και πλέον μιλάμε για ένα κα­ τασκευασμένο «εμ είς» που αντιτίθεται σ το «ο ι άλλοι», ένας διαχωρισμός που πολλές φορές λανθασμένα δι­ καιολογείται με βάση τη ν «φυσική νομοτέλεια». Ο συγγραφέας εξηγεί το πώς αυτές οι προκαταλήψεις μετατρέπονται σ ε ρατσισμό όταν οι φ ο ­ ρείς τους έχουν τη δυνατότητα να α σκήσουν βία και εξουσία και ε ξετά ­ ζει το ν τρόπ ο που τα παιδιά εκπαι­ δεύονται να βλέπουν τις διαφορές παρά τις ομοιότατες μεταξύ τω ν αν­ θρώπων, γεγονός που διευκολύνει τη διαδικασία μιας «έτοιμης κατηγοριοποίησης» που αφορά τις φυλές, τα έθνη ή και τις θρησκείες και που προ­ έρχεται από το κοινωνικό και σχο­ λικό περιβάλλον και δεν έχει καμία

σχέση με τις εμπειρίες τους. Ο συγ­

και μία σειρά εκπαιδευτικών «παρεμ­

γραφέας τονίζει το ρόλο τω ν ενηλί­ κων που πολλές φ ορές είναι αρνητι­

β ά σεω ν» με διαφορετική θεματολο­ γία (πάντα σ ε σχέση με το ν ρατσι­ σμό) και προτείνονται «φύλλα εργα­

κός για τη διαμόρφωση μιας αντιρατσιστικής αντίληψης στην παιδική ψυχή, υπογραμμίζοντας το πώς η κοινωνική προκατάληψη και η διά­ κριση γεννούν η μία τη ν άλλη και το πώς αυτές επηρεάζουν τη γνωστική διαδικασία τω ν μαθητών (κεφ. 7). Στα τελευταία κεφάλαια του βιβλίου ο συγγραφέας παραθέτει σαφή πλά­ να διδασκαλίας. Καθώς για το ν συγ­ γραφέα η αντιρατσιστική εκπαίδευση δεν εξαντλείται σ τα μαθήματα-εκδηλώ σεις κατά του ρατσισμού, ακο­ λουθεί και προτείνει μία ανάλυση του κάθε μαθήματος ξεχωριστά, αλλά

σία ς» όπως, για παράδειγμα, άρθρα από εφημερίδες, με βάση τα οποία αναπ τύσσετα ι ο προβληματισμός τω ν παιδιών πάνω σ το θέμα. Τ ο βιβλίο είναι πλούσιο σ ε στοιχεία που αφορούν το μεταναστευτικό ζή ­ τημα και τις δυσκολίες που αντιμε­ τωπίζουν οι μετανάστες στη ν προσπάθειά τους να ενταχθούν σ ε μία διαφορετική κοινωνική πραγματικό­ τητα αλλά και σ ε μαρτυρίες εκπαι­ δευτικών που παραθέτουν τις εμπει­ ρίες τους από το εκπαιδευτικό περι­ βάλλον. ■

για αυτοδιδασκαλία - γρήγορη και εύκολη εκμάθηση της γλώσσας • ορθή απόβαση προφοράς · δεν απαιτούνται προηγούμενες γνώσεις

ΣΥΓΧΡΟΝΑ-ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ

ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

ΙΤΑΛΙΚΑ ΙΣΠ ΑΝ ΙΚΑ ΣΤΗΝ ΠΡΑΞΗ

στην πράξη

ΣΥΓΧΡΟΝΗ - ΠΡΑΚΤΙΚΑ - ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΗ ΗΠΟ ΓΝδΣΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Προσφέρουν: Αυτοδιδασκαλία, ορθή απόδοση npocpopas, πρακτική εξάσκηση, κάλυψη καθημερινών αναγκών, πλούτο γνώσεων για όλα τα επίπεδα FCE, DELF, MITTELSTUFE, CELI, DBE. • Παρουσιάζουν αναλυτικά όλη ιη δομή ins ξέν^ γλώσσαs.

• Η εκφώνηση έχει γίνει από ξένου$ καθηγητέε ορθοφωνίοε.

■ Η προσεκτική κλιμάκωση ins ύλη5 συντελεί στην αφομοίωση ins γλώσσα5. » 0 συνδυασμόε βιβλίου και ήχου συμβάλλει στην αποτελεσματική Kat εύκολη εκμάθηση.

- Χιλιάδεε χρήστεε πέτυχαν άμεσα αποτελέσματα.

__

1 τόμο και 4 cd

eSSES

Ανδρέα Μεταξά 28, Εξάρχεια - ιοό 8ι Αθήνα Τηλ.: 2ΐο 3301161-3, Fax: 210 3301164 e-mail: info@siderisbooks.gr, http://www.siderisbooks.gr

εκδόσεις

Μιχαλη

Σιδερη

6 : βιβλιοκριτική

Τραγουδώ ντας στογκέτΌ

Δήμητρα Καραμολέγκου

’I

ο

την Πολωνία τη ς δεκαετίας του ’30 άρχισε να ανατέλλει το καλλιτεχνικό αστέρι της Βιέρα Γκραν, μιας πολυτάλαντης Πολωνοεβραίας που έγινε διάσημη για τη βραχνή, αισθησιακή φω νή της. Από πολύ μικρή ηλικία τραγουδούσε

Σ

Κόπον, 2011 σελ. 350, € 19,70

γαστεί σ ε ένα καφέ του εβραϊκού γκέτο, εκείνος, ω ς μεταπολεμικός δι­

σ ε σκηνές τη ς Κρακοβίας και της Βαρσοβίας, ενώ εμφανίστηκε και σε κινηματογραφικές ταινίες. Με τη ν ει­ σβολή όμως τω ν Γερμανών στη χώρα της, η Γκραν, μαζί με χιλιάδες άλλους

ευθυντής του πολωνικού ραδιοφώνου, αρνήθηκε κάθε συνεργασία μαζί τη ς και εξαπέλυε συνεχείς επιθέσεις

εβραίους, εξαναγκάστηκε να ζει πε­ ριορισμένη και αποκλεισμένη σ το γκέτο της Βαρσοβίας, όπου μέσα σ τις συνθήκες τρόμου και ένδειας που επικρατούσαν εξακολούθησε να εμφανίζεται σ ε μουσικές σκηνές και να αποθεώνεται σε κάθε της παρά­ σταση. Θαμώνες τω ν σκηνών αυτών και θαυμαστές του ταλέντου της

αμφιβολιών. Πικραμένη η τραγουδί­ στρια αισθάνθηκε ότι το αποτέλεσμα αυτό δεν τη ν δικαίωνε. Ταξίδεψε σε

υπήρξαν αξιωματικοί τη ς Βέρμαχτ και της Γεστάπο, καθώς και οι ε π ο ­ Αγκάτα Τουσίνσκα Βιέρα Γκραν, η κατηγορούμενη Μετάφραση: Θωμάς Σκάσσης

ψύχος του πολωνικού χειμώνα. Κύ­ ριος κατήγορός της υπήρξε ο Βλάντισλαβ Σπίλμαν, τη ζω ή του οποίου αφηγείται ο Ρόμαν Πολάνσκι σ την ταινία Ο πιανίστας. Ενώ είχαν συνερ­

νομαζόμενοι «εβραίοι γκεσταπίτες», πληροφοριοδότες, κ ατα δ ό τες και μαυραγορίτες. Τ ο ποιόν τω ν ανθρώ­ πων αυτών ήταν που στιγμάτισε την καλλιτέχνιδα, ώ σ τε μετά τη λήξη του πολέμου να κατηγορηθεί ω ς συνεργάτις τω ν Γερμανών, παρόλες τις μαρτυρίες τω ν συνεργατών της για

εναντίον της. Η Γκραν δικάστηκε και απαλλάχθηκε τω ν κατηγοριών, λόγω

πολλές χώρες ανά το ν κόσμο δίνον­ τα ς ρεσιτάλ, μέχρι που αυτοεξορίστηκε σ το Παρίσι. Εκεί, σε ένα μικρό διαμέρισμα, άφπσε τη ν τελευταία της πνοή το 2007. Η συγγραφέας Αγκάτα Τουσίνσκα συνάντησε πολλές φορές τπν Γκραν σ το διαμέρισμα αυτό, καταγράφον­ τας τις συζπτήσεις τους που αποτέλεσαν πυξίδα για τις περαιτέρω έρευνές της. Η ενδελεχής έρευνά τη ς εί­ ναι προφανής από τη ν πρώτη σελίδα του βιβλίου, καθώς παρουσιάζει τις κοινωνικές και οικονομικές συνθήκες

το αντίθετο, παρόλη τη βραβευμένη

που επικρατούσαν σ το εβραϊκό γκέτο, τις αρρώστιες που θέριζαν το ν πλπθυσμό, αλλά και τους καιροσκό-

τη ς δράση ω ς ιδρύτρια ενός ιδιωτι­ κού ορφ ανοτροφ είου που έ σ ω σ ε πλήθος παιδιών από το λιμό και το

πους που εκμεταλλεύονταν, ταπεί­ νω ναν και εξαθλίωναν τους ομοε­ θνείς τ ο υ ς .!

δ

Εξυπερύ, Α. ντε Σ. / 330 Έσσε, Ε. /109

A Αίσωπος/167 Άγρας, Τ ./104 Αλεξανδρόπουλος, Μ. / 501 Αλεξάνδρου, Α. / 212 Αγγελόπουλος, Θ. / 457 Απολλιναίρ, Γκ. / 231 Αραγκόν, Λ. /168 Αριστοφάνης / 72 Αριστοτέλης /135 Αρτώ, Α. /151 Αθανασιάδης, Τ, / 471 Αξιώτη, Μ. / 311

Ιονέσκο, Ε. /122 Ίψεν, Ε. /181 Ιωάννου, Γ. / 452

διαβάζω

Βασιλικός, Β. / 517 Βαλαωρίτης, Νάνος / 511 Βαλερί, Π. /183 Βάρναλης, Κ. / 88* Βελεστινλής, Ρ. / 235 Βενέζης, Η. / 337 Βερλαίν, Π. / 378 Βερν, Ι./105 Βιάν, Μ. / 85 Βιζυηνός, Γ. / 278 Βλάμη, Εύα / 485 Βολταίρος /177 Βουτυράς, Δ. / 298 Βρεττάκος, Ν. / 425 Γέιτς, Ου. Μπάτλερ / 391 Γιατρομανωλάκης, Γ. / 490 Γιουρσενάρ, Μ ./81 Γκαίτε, Γ. Β. /154 Γκάτσος, Ν. / 443 Γκράμσι, Α. / 295 Γκρην, Γκ./267 Γληνός, Δ. / 61* Γονατάς, Ε. X. / 444 Γουλφ, Β. /153 Δάντης / 230 Δέλτα, Π. / 300 Δημουλά, Κ. / 435 Δοξιάδης, Απόστολος / 490 Δουμάς, Α. /147, 431 Εγγονόπουλος, Ν. / 381 Έκο, Ο. /145 Έλιοτ, Τ. Σ. /133 Ελυάρ, Π. / 201 Ελύτης, Ο. / 362, 372 Εμπειρικός, Α. / 358, 421

Αφιερώματα

Ζ Ζέη, Α. / 447 Ζενέ, Ζ. / 66 Ζιντ,Α,/206 Ζολά, Ε. / 97 Θέμελης, Ν. / 491 Θεοτοκάς, Γ. /137 Θεοτόκης, Κ. / 92 Θερβάντες, Μ. ντε /176 Θουκυδίδης /191

Κ Καβάφης, Κ. / 78, 389 Καββαδίας, Ν. / 437 Καζαντζάκης, Ν. /190, 377 Καΐρης, Θ. /106 Κάλας, Ν. / 387 Κάλβος, Α./140 Καμπάνελλης, Ιάκ. / 518 Καμύ, Α. /110 Καποδίστριας, I. / 275 Καραγάτσης, Μ. / 258 Καραπάνου, Μ. / 521 Κάρβερ, Ρέιμοντ / 515 Καρκαβίτσας, Α. / 306 Καρούζος, Ν. / 393 Καρυωτάκης, Κ. /157 Καστοριάδης, Κ. / 385 Κατσαρός, Μιχάλης / 493 Κενώ, Ρ / 320 Κέρουακ, Τζ. / 249 Κοκτώ, Ζ. /160 Κολέτ/313 Κονδύλης, Π. / 384 Κόντογλου, Φ. /113 Κοραής, Α. / 82 Κορδάτος, Γ. / 523 Κούντερα, Μ. / 80* Κρίστι, Α. /149 Κρυστάλλης, Κ. / 326 Κυριαζής, Κ. Δ. / 510 Λακάν, Ζ. /126 Λαπαθιώτης, Ν. / 95 ΛεβίΣτρως, Κ./158 Λειβαδίτης, Τ. / 228 Λεκατσάς, Π. /166 Λιοτάρ, Ζ. Φ. / 388 Λόρκα, Φ. Γκ. /192, 466 Λουκιανός /102 Λουπέν, Α. / 218 Λώρενς, Ντ.Χ,/132 Λωτρεαμόν / 355 Μαγιακόφσκι Β. /121

σε

συγγραφείς

Μαίηλερ, Ν. / 286 Μακγιούαν Ίαν / 512 Μακρυγιάννης/ίΟΙ Μαλακάσης / 357 Μαν, Τ. / 90 Μαρής, Γ. / 356 Μαριβό / 257 Μάρκες, Γκ. Γκ. / 223 Μαρξ, Κ. / 83* Μίλλερ, Α. / 259 Μίλλερ, X. / 273 Μισίμα, Γ. / 253 Μολιέρος /179 Μονταίν, Μ. ντε / 304 Μοράβια, Α. / 256 Μόρισον, Τ. / 406 Μούζιλ, Ρ. /199 Μπαλζάκ, Ο. ντε / 60*, 416 Μπάροουζ, Ου. / 383 Μπαρτ, Ρ / 93 Μπατάιγ, Ζ. /187 Μπάχαα, Τάχερ/ 520 Μπέκετ, Σ. /115 Μπόρχες, X. Α. / 79 Μπρετόν, Α. / 207 Μπρεχτ, Μη. / 211 Μπωβουάρ, Σ. ντε /136 Μυριβήλης, Σ. / 309 Μωπασάν, Γκ. ντε / 204 Ναμηόκοφ, Β. /162 Νέοι λογοτέχνες / 69, 87 Νικολαίδης, Α. / 379 Νίτσε, Φ. / 91 Ντεκάρτ, Ρ / 369 Ντελίλλο, Ν. / 504 Ντεριντά, Ζ. / 397 Ντίκενς, Κ. / 229 Ντιντερό /103 Ντόναχιου, Ε. / 520 Ντοστογιέφσκυ, Φ. /131, 470 Ντυράς, Μ. /134

Πολίτης, Κ. /116 Πάουντ, Ε. /178 Πρεβελάκης, Π. / 472 Πρεβέρ, Ζ. / 73 Παραμυθάδες /108* Ράμφος, Σ. / 439 Ράιχ, Β. /197 Ρίλκε, Ρ. Μ. / 274 Ρεμηώ, Α. / 305 Ρίτσος, Γ. / 205 Ροίδης, Ε. / 96 Ρώτας, Β. / 434 Ροθ, Φίλιπ / 497 Ρουσό, Ζ. Ζ. / 395 Σαίξπηρ, Ου. / 449 Σακαγιάν, Εδ. / 501 Σάνδη, Γ. / 327 Σαντ, Μ. ντε / 77 Σαραμάγκου, Ζ. / 503 Σαρτρ, Ζ. Πωλ /127, 455 Σαχτούρης, Μ. / 436 Σεφέρης, Γ. /142, 410 Σικελιανός, Α. / 424 Σιμενόν, Ζ. / 202 Σκαρίμπας, Γ. / 269 Σολωμός, Δ. / 213 Σοφοκλής / 243 Στάινμπεκ, Τ. /173 Σταντάλ / 98 Τσάντλερ, Ρ /193 Τσέχωφ, Α./169 Τζέημς, X. / 260 Τζόις, Τζ. / 62* Ταχτσής, Κ. / 440 Τολστόι, Λ. / 200 Τουρνιέ, Μ. / 287 Τριβιζάς, Ευγένιος / 519 Τσίρκας, Σ. /171

Ξενόπουλος, Γ. / 265 Ο Όστερ Πωλ / 488 Όμηρος /174 Ουγκό, Β./111 Οργουελ, Τζ. / 226 Ουάιλντ, Ό. /152 Ουίλιαμς, Τ. /139

Φιτζέραλντ, Φ. Σ. /138 Φλωμπέρ, Γ. /143 Φόρστερ, Ε. Μ. / 312 Φουκώ, Μ. /125 Φραγκιάς, Α. / 426 Φρόιντ, Σ. /150

Π Παλαμάς, Κ. / 334, 446 Πάλλης, Α. /118 Παπαδιαμάντης, Α. /165,422,524 Παπανιώργης, Κ. / 441 Παπαντωνίου, Ζ / 285 Πατρίκιος, Τίτος / 500 Πεντζίκης, Ν. Γ. / 407 Πεσσόα, Φ. / 390 Πίνδαρος / 294 Πλαθ, Σ. / 396 Πόε, Ε. Ά. /112

Χατζηαργύρης, Κ. / 63 Χατζιδάκις, Μ. / 430 Χατζής, Δ. /180 Χατζόπουλος, Κ. / 319 Χάκκας, Μ. / 297 Χάκκας, Μ. / 516 Χάμμετ, Ν./82 Χάρντυ, Τ. / 324 Χάιντεγκερ, Μ. /161, 399 Χέμινγουεϊ, Ε. /159 Χιουζ, Τ. / 396

* Τα τεύχ η που σ η μ ειώ ν ο ν τα ι με α σ τερ ίσ κ ο έχ ο υ ν ε ξ α ν τ λ η θ ε ί. Όσοι επιθυμούν να προμηθευτούν παλιά τεύχη, μπορούν να επικοινωνούν με το

Διαβάζω, Μαυροκορδάτου 9, Αθήνα, 106 78 · Τηλ. 210 3801284 · email: info@diavazo.gr Τα κείμενα που είναι χρήσιμα στους αναγνώστες μας και περιέχονται σε εξαντλημένα τεύχη δίνονται σε φωτοαντίγραφα.

δ:βιβλιοπαρουσίαση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Νάσος Γαλακτερός

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Λίνα Φυτίλη

ΠΟΙΗΣΗ Ειρήνη Ρηνιώτη

Τελευταίος αγώνας

Τώρα είναι αργά

Η ανθοφορία της σιωπής

Τετράγωνο, 2011 σ. 275, €16,90

Απόπειρα, 2011 σ. 197, €12,00

Άγρα, 2008 σ. 66, €8,12

Ο

Πέτρος Γαζής ςει το όνειρο

κάθε νεαρού αγοριού: είναι καταξιωμένος παίκτης του μπάσκετ, έχει έναν γιο που τον αγαπά­ ει και μια κοπέλα πανέμορφη που τη θεωρεί τον έρωτα της ζωής του. Σε ένα ταξίδι στο Ρίο η ομάδα του κα­ τακτά το κύπελλο και η υποδοχή των παικτών στην Αθήνα είναι πανηγυ­ ρική. Μέσα σε όλο αυτό το κλίμα, ο Πέτρος ανακαλύπτει ότι ο πόνος στο στομάχι που τον βασάνιζε είναι καρκίνος και πλεόν έχει μόνο δυο μήνες ζωής. Ακούγοντας το χρονό­ μετρο της ζωής του να μετρά αντί­

Ε

να καλοκαίρι στάθηκε η αφορ­

μή για την αφύπνιση στη μνή­ μη τω ν ηρώων. Το παζλ τω ν γεγο­ νότων μοιάζει στην αρχή θολό, αρ­ γότερα μάχιμο και αποφασιστικό φανερώνει κάθε εικόνα που κρυ­ βόταν στο παρελθόν. Οι ώρες του απομεσήμερου ατελείωτες, το κα­ λοκαίρι στην πανσιόν ξυπνάει θύ­ μισες από τα άλλοτε φωτεινά κα­ λοκαίρια στην Αίγινα. Τότε που οι

Σ

το βιβλίο αυτό η αυλαία ανοίγει μόνο για εκείνους που κοιτούν

πίσω από τα μάτια. Ο λόγος σε πρώτο πρόσωπο ποιητικός, γλαφυ­ ρός και αιχμηρός στον ίδιο χρόνο. Τα αισθήματα κατακερματισμένα, άνθρωποι που διαλύονται που ξε­ χύνονται στον όχλο, που σκορπίζουν για να αισθανθούν, που συναντούν υποσχέσεις. Τα ταξίδια τους απαρ­ τίζονται κι από έναν βωμό, αφιερω­

ιστορίες περιπλέκονταν ψάχνοντας τον έρωτα λαθραία. Τώρα οι πρω­

μένο στη δική τους σιωπή. Περα­ στικοί με κατανόηση που υπόσχον­

ταγωνιστές συνυπάρχουν με τη μο­

ται κατάνυξη κατά τη σύντομη πα­ ραμονή τους. Βιαστικοί επισκέπτες

στροφα, χωρίς δυνατότητα για τάιμ

ναξιά τους, ενώ το νήμα που τους συνδέει με το παρελθόν τους δεν

άουτ, ο Πέτρος αποφασίζει να ζήσει

έχει ακόμη κοπεί. Η αλήθεια κορυ-

πύλες παρακινούμενοι να ικανοποι­

κάθε στιγμή στο μέγιστο με όλην του την ψυχή που είχε εν τω μετα­ ξύ χαθεί ανάμεσα στα πλήθη θαυ­

φώνεται ενώ σταδιακά αποκαλύ­ πτεται, σαν εκείνο το ξεχασμένο παι­ δικό τους παιχνίδι, που παρασέρνει

ήσουν την κατάφωρη δίψα τους. Εκεί που αδυνατούν να φωλιάσουν

μαστών και τα χαρτιά τω ν συμβο­ λαίων. Ο Νάσος Γαλακτερός αφηγείται μια ιστορία αναζήτησης της πραγματικής ζωής, την οποία εμ­

τώρα τη σκέψη κρατώντας τους συντροφιά. Η ιδέα του πλούτου, η αλαζονεία της νιότης και το ανα­ πάντεχο επιστρέφουν να τους υπεν­ θυμίσουν πως δεν υπάρχουν ιδανι­

πνεύστηκε από αληθινά γεγονότα. [Δ. Κ.]

παρασυρόμενοι από ελικοειδείς καμ­

τα λόγια. Σιωπηλοί παρατηρητές αφήνονται στο χρόνο. Συνένοχα της τυφλότητας που τους ενώνει. Στα βράχια διασταυρώνονται τα λόγια, χάνουν νόημα οι λέξεις επιβάλλον­

κές ζωές παρά μόνο στη φαντασία.

τας ως μόνη λύτρωση αυτή της ανθοφορεμένης πλέξης.

[I. Στ.]

[I. Στ.]

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Μαρία Λαμπαδαρίδου - Πόθου

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ντάβιντ Ζάφιρ

Μάικλ Μορμπούργκο

Ζωή, μια μέρα μόνο

Σαίξπηρ έτσι... ξαφνικά

Το άλογο του πολέμου

Γκοβόστης, 2011 σ. 78, €5,00

Μετάφραση: Παναγιώτης Δρεπανιώτης Κλειδάριθμος, 2011, σ. 404, €14,90

Μετάφραση: Ντίνα Γεωργούλια Πατάκης, 2010 σ. 169, €9,00

Τ

ο προαιώνιο θέμα του πλατω­ νικού «ανδρόγυνου» διαπραγ­ ματεύεται, με ευφάνταστο και ευ­ ρηματικό τρόπο, ο Νταβίντ Ζάφιρ

να σύγχρονο αντιπολεμικό έργο που μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη από τον Στίβεν Σπίλμπεργκ. Με το ξέσπασμα του Α' Παγκο­

στο νέο του μυθιστόρημα. Η ηρωίδα του, Ρόςα, μετά από μια συνεδρία υπνωτισμού βρίσκεται σε μια από τις

σμίου Πολέμου, ο Τζόι, το αγαπημέ­ νο άλογο του νεαρού Άλμπερτ, που­ λιέται στο ιππικό και στέλνεται με κα­

προηγούμενες ςωές της, και συγ­ κεκριμένα στο μακρινό 1549, στο

ράβι στη Γαλλία. Με τον αξιωματικό του, ο Τζόι ρίχνεται εναντίον του εχ­ θρού και γίνεται μάρτυρας της φρί­ κης στην πρώτη γραμμή τω ν εχ­ θροπραξιών. Όταν σκοτώνεται ο αναβάτης του, ο Τζόι προσφέρει τις

Ο

μύθος του Ορφέα και της Ευ­ ρυδίκης υμνεί την αγάπη που

δένει δυο ανθρώπους πέρα από κάθε χωρισμό, ακόμη κι αν αυτός εί­ ναι ο θάνατος. Η νουβέλα της Μα­ ρίας Λαμπαδαρίδου-Πόθου ανα­ βιώνει το μύθο αυτό στις όχθες του Αχέροντα, όπου ο νεαρός Ορφέας βρίσκει τη χαμένη αιώνες τώρα Ευ­ ρυδίκη του στο πρόσωπο της Μαρ­ γαρίτας, αλλά είναι καταδικασμένος για άλλη μια φορά να βιώσει το χω­ ρισμό τους, καθώς ο ίδιος τη σκο­ τώνει σε ένα μοιραίο τροχαίο. Η Μαργαρίτα λαμβάνει την άδεια να επιστρέφει στον υλικό κόσμο για μια τελευταία μέρα, κατά τη διάρκεια της οποίας αποχαιρετά την οικογέ­ νεια και τους φίλους τους, καλωσο­ ρίζεται από τις ψυχές που την περι­ μένουν στην αντιπέρα όχθη, μα και σμίγει με τον αγαπημένο της στο με­ ταίχμιο τω ν δύο αυτών κόσμων. Η προαιώνια αγάπη καίει τόσο δυνατή που ίσως να μην είναι πλέον δυνα­ τόν να ματαιωθεί για άλλη μια φορά. [Δ. Κ.]

σώμα ενός νεαρού ξιφομάχου ονόματι Γουίλιαμ Σαίξπηρ. Παγιδευμένοι μέσα στο ίδιο κορμί, οι ήρωες του μυθιστορήματος αντιμετωπί­ ζουν τις πιο απίθανες καταστάσεις. Ο μόνος τρόπος όμως για να επι­ στρέφει η Ρόζα στο παρόν είναι να ανακαλύψει τι σημαίνει η πραγμα­ τική αγάπη. Μέσα από συναρπα­ στικές περιπέτειες και ένα απερί­ γραπτο χάος προσπαθεί να μάθει το νόημα της αγάπης, αλλά και να αν­ τιμετωπίσει το εξοργισμένο πνεύμα ενός από τους πιο σημαντικούς συγγραφείς στην ιστορία της αν­ θρωπότητας. [Δ. Β. Τ.]

Ε

υπηρεσίες του και στις δύο πλευρές, μέχρι που θα βρεθεί ολομόναχος στην ουδέτερη ζώνη. Την ίδια στιγ­ μή, ο νεαρός Άλμπερτ αποφασίζει να πάει στη Γαλλία για να βρει το αγα­ πημένο του άλογο. Ένα βιβλίο που μπορεί μεν να κατατάχθηκε στη νεανική λογοτεχνία, διαβάζεται όμως άνετα από ανθρώπους όλων των ηλι­ κιών. [Δ. Β. Τ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Jack Higgins

Παιχνίδι με το διάβολο

Το νόημα του Καλού

Άσμα Ασμάτων

Μετάφραση: ηώργος Γρίβας Anubis, 2011 σ. 221, €5,90

Παηαζήσης, 2011 σ. 700, €37,28

Μια ανάγνωση Γαβριηλίδης, 2011 σ 109, €7,46

ιλοσοφικό δοκίμιο το οποίο διαπραγματεύεται την έννοια του Καλού και ιδίως τη δυνατότητα σύλληψης της αναφοράς του έτσι όπως μορφοποιείται υποθετικά στο πλατωνικό ιδεώδες: αν συλλαμβά­ νουμε το Καλό, τότε ο λόγος είναι

Τ

Jack Higgins είναι το λογοτε­

Ο

από εξήντα μυθιστορήματα που έχουν μεταφραστεί σε πενήντα πέν­ τε γλώσσες, με πωλήσεις άνω των 250 εκατομμυρίων. Σήμερα, σε ηλι­ κία ογδόντα δύο ετών, συνεχίζει να γράφει ένα μυθιστόρημα το χρόνο. Στο νέο του έργο, ο ήρωας, συν­ ταγματάρχης Κλέι Φίτζερλαντ, μετά το τέλος του αμερικανικού εμφυλί­ ου πολέμου, εγκαταλείπει τις ΗΠΑ και επιστρέφει στη γενέθλια γη, την ^

Ιρλανδία, για να ζήσει στην έπαυλη

«3 °

ΔΟΚΙΜΙΟ Θάνος Κανδύλας

χνικό ψευδώνυμο του βρετανοϋ συγγραφέα Harry Patterson, ο οποίος έχει γράψει περισσότερα

'

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Παντελής Σκαρβέλης

που έχει κληρονομήσει από το θείο του. Εκεί όμως τον περιμένει ένας άλλος εμφύλιος πόλεμος, αυτή τη φορά μεταξύ των φτωχών αγροτών και των πλουσίων γαιοκτημόνων. Ο Κλέι Φίτζεραλντ δεν αργεί να δια­ λέξει πλευρά κι έτσι, υιοθετώντας την ταυτότητα ενός θρυλικού πα­ ρανόμου, στρέφεται κατά τω ν ευγενών. [Δ. Β. Τ.]

Φ

αληθής, όπου αληθής λόγος είναι ο ορθός λόγος. Για να γίνει όμως αυτό, σημειώνει ο συγγραφέας, δεν θα πρέπει να σταματήσουμε μόνο στη θεωρητική σύλληψη του Καλού, αλλά να περάσουμε και στην πράξη, η οποία είναι ο μόνος δρόμος για να προσδιορίσουμε τη θέση μας μέσα στον κόσμο. Ενδιαφέρουσα προ­ σέγγιση της έννοιας του Καλού, που υποβλήθηκε ως διδακτορική διατριβή στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παρουσιάζεται στην παρούσα έκδοση τροποποιημένη και εμ­ πλουτισμένη. [Δ. Β. Τ.]

η δική του μετάφραση, ανά­ γνωση και ερμηνεία σε ένα

από τα πλέον σχολιασμένα κείμενα της παγκόσμιας λογοτεχνίας, το Άσμα Ασμάτων, δίνει ο Θάνος Κονδύλας, στην ενδιαφέρουσα αυτή έκδοση. Αναγνωρίζοντας πως έχει να παλέψει με μια μακρά ιστορία σχολιασμού, ο συγγραφέας δεν αν­ τιμετωπίζει το κείμενο σαν ανθολό­ γιο ανεξάρτητων ποιημάτων ή ως γα­ μήλια τραγούδια, αλλά ως ένα ενιαίο σύνολο και, κυρίως, το εκλαμβάνει στην κυριολεκτική, δηλαδή στη λαϊ­ κή του εκδοχή, η οποία ενισχύεται από την ένταξη του στο «σώμα» των Ιερών Κειμένων, όπου η λαϊκή πε­ ποίθηση ότι η αγάπη είναι ιερή γί­ νεται ξεκάθαρη και αντιληπτή ακό­ μη και από τον μη ειδικό. [Δ. Β. Τ.]

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Παρασκευή Γκόλια

Υμνώντας το έθνος Ο ρόλος των σχολικών γιορτών στην εθνική και πολιτική διαπαιδαγώγηση (1924-2010) Επίκεντρο, 2011, σ. 456, €30,00

Τ

ο ρόλο των σχολικών γιορτών στην κα­ τασκευή της εθνικής ταυτότητας, αλλά

και στην πολιτική διαπαιδαγώγηση των μα­

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Ε. Αρτζανίδου, Δ. Γούλης, Στ. Γρόσδος, Α. Καρακίτσιος

Παιχνίδια φιλαναγνωσίας και αναγνωστικές εμψυχώσεις Gutenberg, 2011, σ. 271, €19,17

Ο

ι συγγραφείς του παρόντος βι­ βλίου αναγνωρίζουν τη σπου-

της η Π. Γκόλια Η επιλογή αυτής της εκ­

δαιότητα της φιλαναγνωσίας στην καλ­ λιέργεια των παιδιών και των εφήβων και παρουσιάζουν ένα έργο ενδελεχές, καλά δομημένο και μελετημένο, για να

παιδευτικής πτυχής του σχολείου γίνεται για­

βοηθήσουν εκπαιδευτικούς και γονείς

τί αποτελεί προνομιακό πεδίο προκειμένου να ανιχνεύσει κανείς τις αναπαραστάσεις του

στην ενδυνάμωση της αγάπης των νε­ αρών αναγνωστών για το γραπτό λόγο.

εθνικού εαυτού, αποτυπώνοντας, με τον mo παραστατικό τρόπο, το βαθμό εθνοκεντρι­

Το βιβλίο ξεκινά με την απαραίτητη θε­

θητών του δημοτικού σχολείου εξετάζει μέσα από τις σελίδες της ανά χείρας μελέτης

σμού που διαπερνά την καθημερινή πρακτική της εκπαίδευσης κατά τη διάρκεια του 20ού αιώνα. Ο εορτασμός εθνικών επετείων απο­ τελεί απαραίτητο συμπλήρωμα της ιστορικής παιδείας, κατευθύνοντας τους μαθητές στην κατανόηση της ιστορίας ως αλληλουχίας παρελθοντικών γεγονότων που απολήγουν στο παρόν. Ταυτόχρονα, αποτελούν ση­ μαντικό παράγοντα της αγωγής, καθώς με­ ταβάλλουν τη γνώση σε βιώματα και κοι­ νωνική συμμετοχή, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτό στην ανάπτυξη του κοινωνικού συναισθήματος των μικρών μαθητών. Η θεω­ ρητική ανάλυση της συγγραφέως υποστη­ ρίζεται από πληθώρα στατιστικά επεξεργα­ σμένων ερωτηματολογίων, που αποτυπώ­ νουν γλαφυρά τις τρέχουσες αντιλήψεις μαθητών και εκπαιδευτικών για τις σχολικές εορτές. [Σ.Κ.]

ωρητική διερεύνηση της φιλαναγνωσίας, τόσο σε ό,τι αφορά την ανάπτυ­ ξη των παιδιών όσο και τις σχέσεις της με τη διεπιστημονικότητα, τον εγγραμματισμό και τις θεωρίες πρόσλη­ ψης. Το μεγαλύτερο όμως μέρος του βιβλίου είναι αφιερωμένο στο σχεδία­ σμά δραστηριοτήτων βασισμένων σε συγκεκριμένα βιβλία, αλλά και δρα­ στηριοτήτων που στοχεύουν στην ανα­ γνωστική εμψύχωση. Πρόκειται για ένα εγχείρημα εξαιρετικά ενδιαφέρον, εύχρηστο, με αναλυτικά πλάνα δρα­

ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ Αλεξάνδρα Στεφανοπούλου

Κωνσταντίνος - Πάολα 100 ερωτικές επιστολές Λιβάνης, 2011, σ. 489, €16,50

Ο

κρυφός έρωτας του

βασιλιά Κωνσταντί­ νου Α ' με την κόμισσα Πά­ ολα φον Οστχάιμ εκτυλίσ­ σεται μέσα από εκατό επι­ στολές που είχε στείλει ο πρώτος στη δεύτερη, τα χειρόγραφα των οποίων βρί­ σκονται σήμερα στο Ιστο­ ρικό Αρχείο του Υπουργεί­ ου των Εξωτερικών της Γερμανίας στο Βερολίνο. Γραμ­ μένες στη γαλλική γλώσ­ σα, δημοσιεύονται για πρώ­ τη φορά μεταφρασμένες στα ελληνικά, φέρνοντας στο φως στοιχεία που δεν έχουν δημοσιευτεί πουθενά αλλού. Σπάνιο και μοναδικό ντοκουμέντο, μέσα από το οποίο ο αναγνώστης ξανα­ ζεί σημαντικό κομμάτι της

στα παιχνίδια με τους χαρακτήρες των

ιστορίας, έτσι όπως το βίωσε ένας από τους κυριότερους πρωταγωνιστές εκεί­

βιβλίων, μα εξερευνούν την εικονο­

νης της περιόδου.

στηριοτήτων, που δεν περιορίζονται

γράφηση, τις οπτικές γωνίες της αφή­ γησης, καθώς και την αναζήτηση πη­ γών βιβλίων, όπως τη βιβλιοθήκη. [Δ. Κ.]

[Δ. Β. Τ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Ζωή Βαλάση

ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Σάκης Σερέφας

Χριστίνα Κάλλια

Νάνι το κρίνο της αυγής

Μια τρύπα στο νερό

Το μυστικό της Ανεμότρυπας

Εικόνες: Κατερίνα Βερούτσου Κέδρος, 2011 σ. 134, €25,00

Εικόνες: Κατερίνα Βερούτσου Μεταίχμιο, 2012 σ. 63, €6,00

Εικονογράφηση: Μαργαρίτα Ράντεβα Φίλντισ, 2011, σ. 88, €16,00

α νανουρίσματα ή ναναρίσματα, τα τρυφερά τραγούδια που επινοούσαν οι μάνες για να συνο­ δέψουν τον ύπνο των παιδιών, απο­ τελούν μια από τις κατηγορίες των δημοτικών τραγουδιών, η οποία, κατά τη συγγραφέα, είναι αρκετά παραμελημένη και δεν έχει επαρκώς μελετηθεί. Μέσα στα μικρά αυτά

Τ

τραγούδια καθρεφτίζονται βαθιά ανθρώπινα συναισθήματα, η προσ­ δοκία για το μέλλον αλλά και ο φό­ βος του θανάτου, αφού ο ύπνος θε­ ωρείται αδελφός του. Η Ζωή Βαλά­ ση κατέταξε τα νανουρίσματα της

Σ

το ίδιο μήκος κύματος με τη

στήλη «Για τα παιδιά» κινείται η μικρή ιστορία του Σάκη Σερέφα, με θέμα τις «τρύπες». Ο συγγρα­ φέας, φίλος των παιδιών, παίζει ένα διανοητικό παιχνίδι μαζί τους. Το παιχνίδι ξεκινά με την παρατήρηση του κοντινού περιβάλλοντος - το σώμα, η γη, ο ουρανός- και στη συ­ νέχεια επεκτείνεται σε βαθύτερα πε­ δία και χτίζει γνώσεις πρώτα γύρω από τον υλικό κόσμο κι έπειτα τον

συλλογής σε τέσσερις ενότητες (πριν κοιμηθεί το παιδί, ενώ κοιμά­

εσωτερικό καθενός από εμάς. Για­ τί τι άλλο μπορεί να σημαίνει το κυ­ νήγι του ακατόρθωτου -πώς ανοί­ γει μια τρύπα στο νερό;- παρά μια πλούσια και συναρπαστική καθη­

ται, για να ξυπνήσει χαρούμενο,

μερινότητα που προκύπτει από εκεί

γνωμικά σχετικά με τον ύπνο) και παρέδωσε ένα χρησιμότατο υλικό στους γονείς, τους παιδαγωγούς

που δεν την περιμένεις; Στα μεγάλα συν του βιβλίου, οι δραστηριότητες στις τελευταίες σελίδες. Είναι μόνον

και τους μελετητές. Το βιβλίο συ­

τρεις και ουσιαστικές. Οι δυο οδη­

νοδεύεται από ένα CD με τις παρα­ δοσιακές μελωδίες τω ν τραγουδιών, μαζί με μια σύγχρονη δημι­

γούν τον αναγνώστη να ψάξει έξω από το βιβλίο του και μόνο η πρώ­ τη τον επιστρέφει πίσω στο κείμε­

ουργική επεξεργασία σε θεατρική μορφή από τον Ορφέα Ζαφειρόπουλο και την ομάδα του. [Μ. Ντ.]

νο της ιστορίας. Εξαιρετική εικονο­ γράφηση. [Μ. Ντ.]

μάγισσα Ζαχαρούλα, που στα αρχαία χρόνια την έλεγαν Ιασώ, άλλαξε όνομα και κρύβεται στο βουνό της Οίτης. Η Ζαχαρούλα αγαπά πολύ τα παιδιά και στο ερ­ γαστήρι της δουλεύει αδιάκοπα μαζί

Η

με τις νύμφες του δάσους φτιά­ χνοντας συνταγές για υγιεινά γλυκά. Γιατί η Μέλια φυλάκισε τον Φρίζο, το ξωτικό, στο σκοτεινό βασίλειο της Ανεμότρυπας; Τι γυρεύει ο χρυσαετό ς πάνω από την κοιλάδα της Σπερχειάδας; Θα καταφέρει ο Μαΐ­ στρος να βοηθήσει την παρέα της θείας Χαράς να βρει τη μαγική κου­ τάλα; Το Μυστικό της Ανεμότρυπας είναι μια συναρπαστική περιπέτεια που καταγγέλλει την αλαζονεία και την απληστία και ταυτόχρονα προ­ σφέρει στα παιδιά ένα θησαυρό γνώσεων από την ελληνική φύση και τη μυθολογία. [Δ. Β. Τ.]

διαφιέρωμα

Επιμέλεια: Χρισηάνα Μυγδάλη Γράφουν, μιλούν και μεταφράζουν οι: Δανάη Λάσκα, Χάρης Βλαβιανός, Γιάννης Δούκας, Χρκτπάνα Μυγδάλη, Ηλίας Κολοκούρης, Γκόργος-Ικαρος Μπαμπασάκης, θωμάς Τσαλαπάτης, Κωνσταντίνος Βήτα, Λίνα Νικολακοπούλου Ποιήματα: Γιάννης Ρήσος, Anne Carson, Roberto Bolano, John Lennon, Tom Waits, Νικόλας Ευανπνός, Αννα Γρίβα

και Λημόσια Ανάγνωση Can you spare a little Change, please?

δ:αφιέρω μα

Ρε, τι λέει ο τρελός: Μια κίνηση για τη διάδοση της δημόσιας ανάγνω σης Δανάη Δάσκα

υμάμαι ακόμα εκείνον το ν τύπο, ψηλός με μια φαρδιά κόκκινη μπλούζα που έγραφε M y mom thinks

Θ

I am rad. Εμείς είχαμε βγει για ποτό, κάποιος είχε γενέθλια και απλά το μπαρ εκείνο ήτανε κοντά σ το σπίτι του. Σηκώθηκε, χαμήλωσαν τη μου­ σική, πήρε τ ο μικρόφωνο που υπήρ­ χε σχεδόν σ ε όλα τα μπαρ του Εδιμ­ βούργου, μήπως κάποιος το χρεια­ στεί, και μας απήγγειλε ένα ποίημά του. Με τίτλο «Ε γώ φταίω για τα 80s». Θυμάμαι μόνο λίγους από τους στίχους, όπω ς το συγγνώμη για τις άσπρες αθλητικές κάλτσες και τα σκαρπίνια και το συγγνώμη για το Τσέρνομπιλ τ ω ν χρω μ άτω ν σ τα εμπριμέ πουκάμισα. Ακολούθησαν κι άλλα βράδια και μεσημέρια σ τα Medows που μας «διέκοπ τε» πάντα κάποιος τη μουρμούρα και κάτι μας διάβαζε. Μ ετά άρχισα να τα ψάχνω, να τα πετύχω, να διαλέξω με βάση μια αφίσα ή ένα άρθρο, ένα αφηγη­ ματικό live. Μέχρι που ήρθε και η σει­ ρά μου. Π ρώτα σ ε «ελεγχ όμενο» χώ­ ρο του πανεπιστημίου, μετά σ ε κοινό με μεγαλύτερη τυχαιότητα και μέθη και μετά σ ε τουρ! Ναι, σ ε τουρ, με βανάκι νοικιασμένο που μας πήγε να διαβάσουμε Λονδίνο - Κέιμπριτζ - Πα­ ρίσι. Είχα και το σουξεδάκι μου, ένα ποίημα που το φυλούσα για τελευ­ ταίο, αν ήταν μουδιασμένο το κοινό. Πουλούσαμε αντίτυπα τη ς συλλογής μας και βγάλαμε το ταξίδι και μας έμειναν και σ το ν καθένα 40 λίρες. Και θυμάμαι και την περηφάνια όταν άκουσα σ το ταμείο μια κοπέλα να ρωτάει: is the greek girl in the book? Κι ε δώ τι κάνουμε; Σε ούτε καν σκο­

τεινά και σκονισμένα δωμάτια με ρά­ φια γεμάτα από βιβλία, αλλά σε αυτό το ψεύτικο ξανθό ξύλο και σ ε καθί­ σματα φροντιστηρίου αγγλικών. Το ένα τρίτο από τους ούτως ή άλλως ελάχιστους παρευρισκόμενους αγο­ ράζει κανά βιβλίο και τα άλλα δύο τρίτα είτε το έχουν ήδη πάρει τιμής ένεκεν ή δεν πρόκειται να τ ο διαβά­ σουν ποτέ. Φ ανταστείτε τη μουσική, φανταστεί­ τε να υπήρχαν μόνο πρεμιέρες κυ­ κλοφορίας δίσκων σ ε δισκάδικα και κριτικές σ ε περιοδικά κι από κει και πέρα να μην υπήρχε τίποτε άλλο. Ού­ τε ραδιόφωνο, ούτε πάρτυ, ούτε μπαρ, ούτε live. Πόσοι θα ακούγανε νέα καλή μουσική; Ό σοι αγοράζουν και νέα καλά βιβλία. Και πώς θα ανοί­ ξουν το κοινό τους οι μη εκδομένοι νέοι συγγραφείς; Π ώς θα φτάσουν να μπορούν να βρούνε χώρο σ το ν χώρο του βιβλίου και για πόσο ακόμα θα επιλέγονται με το σταγονόμετρο, με συστάσεις κανενός γνω στού ή με την διορατικότητα λίγων αξιολογητών; Η λογοτεχνία πρέπει να επιστρέψει εκεί που ανήκει ή μάλλον, λάθος, εκεί που τη ν έχουν ανάγκη. Οι άνθρωποι ακούγανε και λέγανε ιστορίες γύρω από τη φωτιά, σ το τέλο ς της μέρας τους, στο ν σταθμό του ταξιδιού τους, σ το μικρό θέατρο που στήνεται σε κάθε μας διάλειμμα. Εκεί τις έχουν ανάγκη οι άνθρωποι τις ιστορίες, στη ζω ή τους. Οι συγγραφείς κλειστήκα­ νε για χρόνια σ το κοινό τω ν ανθρώ­ πων του βιβλίου, το οποίο χάρη σ ε φιλότιμες π ροσπάθειες κάποιων έπαιρνε πού και πού ενέσεις νέων μυαλών αλλά παρέμενε εξαιρετικά

περιορισμένο. Κατηγορούμε την παι­ δεία, τα σχολεία, το σύστημα διδα­ σκαλίας τη ς λογοτεχνίας και δικαίως, αλλά πάνω απ’ όλα από τη σκηνή του μικρού αυτού θεάτρου λείπουν οι π ρωτα γω νιστές του. Ο ά γνω σ το ς επίδοξος συγγραφέας του εξω τερικού πριν φτάσει καν να εκδοθεί έχει διαβάσει κείμενά του σ ε άπειρες pub, σ ε φ εστιβάλ όχι απα­ ραίτητα λογοτεχνίας, έχει εκτεθεί, έχει δοκιμάσει τη φω νή του, έχει δια­ λέξει τι να διαβάσει σε ανοικτό κοινό και όχι ποιο είναι το δικό το υ αγαπη­ μένο απόσπασμα κι έχει κερδίσει και χάσει το ά γνω σ το ακροατήριό του.

γνω ση σ ε στιγμές και μέρη απροσδόκητα θα ξαναβάλει σ το τραπέζι της καθημερινής μας ζω ή ς την επιλογή τη ς λογοτεχνίας πιο αποτελεσματικά από μια μικρή ουρά φίλων που περι­ μένει να τη ς υπογράψουν ένα αντί­ τυπο. Πρέπει να βρούμε τρόπ ο να διευκο­ λύνουμε αυτήν τη ν επιστροφή, ειδικά σ τη σημερινή συγκυρία που ό σ ο πιο κ λειστές είναι οι τσ έπ ες τό σ ο πιο δι-

Α ν τυχαίνει να σπουδάζει και δημι­

ψασμένες είναι οι ώρες, γι’ αυτόν που

ουργική γραφή, είναι κομμάτι τω ν σπουδών του η δημόσια ανάγνωση.

εσύ έχεις βγει για μπύρα ανεβαίνει

Ειδικά σ τις πόλεις όπου υπάρχουν φ οιτητές διοργανώνονται άπειρες νύ­ χτες που ανάμεσα σ τα ποτά τους οι άνθρωποι ακούνε για ένα λεπτό μια ιστορία ή τους στίχους κάποιου που δεν γνω ρίζουν καν. Υπάρχουν άπει­ ρες ραδιοφωνικές εκπομπές ανά­ γνω ση ς λογοτεχνίας, δωρεά ν pod ­ casts α νάγνωσης έργω ν και γενικό­ τερα η λογοτεχνία δεν λείπει από κα­ μία σχεδόν πτυχή τη ς διασκέδασης.

σπάει το αναμενόμενο και εκεί που σ το τραπέζι και διαβάζει ένα μικρό κείμενο, γι’ αυτόν που γράφει ειδικά για να διαβάσει ζω ντα νά και που φροντίζει τη ν ακεραιότητα τω ν κει­ μένων κι όχι τό σ ο το ν πλούτο τω ν παραπομπών του σ ε μια συζήτηση μεταξύ βιβλιοφάγων, γι’ αυτόν που θα ακούσει τη φράση «τι λέει αυτός ο τρελό ς, ρ ε ;» και θα συνεχίσει απτόητος. Όχι παντού, εκεί που μας περιμένουν, εκεί που παίζει καλή

Ναι, διασκέδασης, μην μου τρομ άξε­

μουσική, εκεί που χωράμε.

τε, διασκεδαστές είναι και οι συγ­ γραφείς, φω τίζουνε τη στιγμή της

Πρέπει να βρούμε τρόπ ο να ξαναγίνει η λογοτεχνία δρόμος, παγκάκι και σκαμπό, να κάνει βόλτες, να κάνει

ζω ή ς μας που κάνει χώρο στη ν από­ λαυση και στη ν επικοινωνία. Η λογο­

ακόμα και one night stand, μήπως

τεχνία δ εν είναι μόνο ιέρεια του πνεύματος, ατσαλάκωτη και επιχρυ­

και κάποια στιγμή αποκτήσει περισ­

σωμένη με το ν χρόνο, είναι και έ ξο ­ δος κινδύνου, κοπάνα απ’ τη δουλειά κι ενίοτε αναδεικνύει καλύτερα και τη

Εμείς από το περιοδικό Διαβ άζω έχουμε κάτι σ το μυαλό μας για ένα π ρώ το ραντεβού. Κι ελπίζουμε να

γεύση του ουισκιού. Η δημόσια ανά­

μας ακολουθήσετε.

σότερο υς εραστές.

Can you spare a little Change, please?

διαφ ιέρω μα

Ο Χάρης Βλαβιανός μιλάει με το Γιάννη Δούκα για την ποίηση Παρίστσται και παρεμβαίνει η Χριστιάνα Μυγδάλη Γ Α Χάρη, εγώ θα ήθελα να ξεκινή­ σ ω αυτήν τη ν κουβέντα επισπμαίνοντας πως το 2011 εξέδ ω σ ες δύο ποι­ ητικές συλλογές, μία στην αρχή και μία σ το τέλο ς τη ς χρονιάς, Τα σο ν έ ­ τα τη ς συμφ οράς και τη ν Ιστορία τη ς δυτικής φ ιλοσοφ ίας σ ε 100 χαϊκού. Οι τίτλοι και τω ν δύο αυτών συλλο­ γώ ν παραπέμπουν σ ε συγκεκριμένα ποιητικά είδη. Στην περίπτωση τω ν σ ονέτω ν, θα πρέπει να εκλάβουμε το ν όρο « σ ο ν έ το » με την ευρύτερη δυνατή έννοιά του, αφού πρόκειται μεν για δεκατετράστιχα ποιήματα, δεν τηρείται όμως η ισοσυλλαβία και η ομοιοκαταληξία. Στην περίπτωση τω ν χαϊκού η φόρμα τηρείται αυστη­ ρά, υπάρχει μια κοινή εφόρμησπ από το πεδίο τη ς φιλοσοφίας, με ποικιλία ω σ τό σ ο σ το ν τρόπ ο αντιμετώπισης του κάθε φιλοσόφου. Με αυτή τη ν αφορμή, και λαμβάνοντα ς υπ’ όψιν την ιστορία τη ς ποίη­ σης σ τη διαχρονία της, το πέρασμα από το ν έμμετρο στο ν ελεύθερο στί­

να γράφουν σ ε ελεύθερο στίχο, ο οποίος σ ε πολλές περιπτώσεις μοιά­ ζει να έχει αγγίξει τα όριά του, να έχει εξαντλήσει τις αντοχές του. Συνεχί­ ζουν δπλαδή να πορεύονται σ ’ ένα μονοπάτι γνώριμο, αλλά άγονο πλέ­ ον, χωρίς διάθεση ή πρόθεση ν’ ανα­ νεώ σουν μορφικά το υλικό τους -ε ί­ τε λόγω κόπωσης είτε πνευματικής οκνηρίας. Από τπν άλλη, μία επι­ σ τροφ ή σ ε παραδοσιακές μορφές δ εν θα είχε από μόνη τη ς κανένα νόημα, γιατί αυτές αναπτύχθηκαν σε άλλες πολιτισμικές συνθήκες και εκ­ φ ράζουν διαφορετικές ποιοτικές ευαισθπσίες και αντιλήψεις. Τ ο παρελ­ θόν τπς ποίοσης είναι φυσικά πολύ­ τιμο, από αυτό αρδεύεται και η δική μας ποίπσπ, αλλά θα πρέπει ν’ απο­ τελεί εφαλτήριο προς κάτι καινούρ­ γιο, έναν αχαρτογράφητο τόπο. Δεν ωφελεί η επιστροφή εκεί και το ευ­ λαβικό αναμάσημα δοκιμασμένων συνταγών. Ευτυχώς υπάρχουν εξαι­ ρέσεις. Α ν σταθούμε, για παράδειγ­

χο, αλλά και τους περιορισμούς που και αυτός αντιμετωπίζει με το πέρα­ σμα το υ χρόνου, θα ήθελα να ξεκι­ νήσουμε μια κουβέντα σχετικά με το ποια θα μπορούσε να είναι σήμερα π αναζήτηση ω ς προς το μορφικό σκέ­ λος τη ς ποίησης και κατά π όσο μπο­

μα, σ το ν περίοδο τπς μεταπολίτευ­ σης και σ τα δικά μας πράγματα, αρ­ κετοί έλληνες ποιπτές, μεγαλύτεροι και νεότεροι εμού, έδω σα ν δείγματα

ρεί αυτό να διαχωριστεί από το πε­ ριεχόμενο, από τα θέματα δπλαδή για τα οποία αισθάνεται κανείς την ανάγκη να μιλήσει.

καταφέρνει να προσδώσει σ το γλώ σ ­ σα μας νέο σφρίγος και δύναμη. Επι­ πλέον, εκτός από το μορφικό ζήτη­ μα, μια άλλη παράμετρος εξίσου ση­ μαντική αφορά τα θέματα με τα

Χ.Β. Γενικώς, αν κρίνει κανείς από

οποία καταπιάνεται π ποίηση σήμε­ ρα. Η συνθήκη (και δεν θα πρέπει πλέον να μας φοβίζει ο όρος «μετά-

τπν τρέχουσα ελληνική και ξένη πα­ ραγωγή, πολλοί ποιητές συνεχίζουν

μιας ποίπσπς που όχι μόνο δ εν ενδί­ δει στις εύκολες και εν πολλοίς παρωχημένες λύσεις αλλά ταυτόχρονα

μοντέρνα», όπως την εννοεί βέβαια ο καθένας) έχει γίνει πιο περίπλοκη· νέες μεταβλητές έχουν προστεθεί στη ν ε ξίσω ση της ζω ής, μεταβλητές που αφορούν τη ν τεχνολογική επα­ νάσταση τω ν ημερών μας και που οφείλουμε να κατανοήσουμε σ ε βά­ θος (κυρίως τις επιπτώσεις τη ς σ το ν τρό π ο που προσλαμβάνουμε την «πραγματικότητα»), αν θέλουμε η ποίησή μας να έχει κάποια σημασία: να δημιουργήσει, όπως θα έλεγε ο Στήβενς, μια νέα σχέση με τη ζωή. Τώρα, για να έρθω σ το βιβλίο μου, τα Σο νέτα τη ς συμφοράς, επέλεξα αυτή τη μορφή, αυτόν το ν περιορισμό

λεκτική του Μαρξ, σ κάρωσα ένα τρίστίχο, το οποίο εντελώ ς τυχαία βγή­ κε σ ε μορφή χάίκού, δηλαδή σ ε 17 συλλαβές (5-7-5). Τ ό τε σκέφτηκα, αφού η φιλοσοφία είναι το άλλο μου πάθος, να τολμήσω να παντρέψω το ν μινιμαλισμό τη ς ανατολικής ποίησης με το ν «φ λύ α ρο » λόγο τη ς δυτικής φιλοσοφίας. Ή τα ν μια πρόκληση για μένα να δ ω πώς θα μπορούσε να επι­ τευχθεί αυτός ο «α νίερο ς» γάμος.

σ το ν αριθμό τω ν στίχων αν θέλετε,

Γ.Δ. Έχεις μεταφράσει πολύ σημα­

γιατί με βοηθούσε να οργανώ σω , να τιθασεύσω πιο σ ω στά, τ ο υλικό μου. Ή θελα τα ποιήματα να είναι πυκνά, να μην περιέχουν τίποτα το περιττό, και οι στίχοι να αποκτούν ενέργεια

ντικούς ποιητές σ τα ελληνικά, και για

μέσω ενός γρήγορου διασκελισμού. Επειδή τα θέματα που πραγματεύο­ μαι σε αυτή τη συλλογή ήταν αρκού­ ντω ς τραγικά (έχασα τους γονείς μου

να α ναφέρω μόνο μερικά ονόματα, θα σ τα θ ώ στου ς Πάουντ, Έλιοτ, Κάμμινγκς, Στήβενς, Άσμπερυ και Μπλαίηκ. Δ εν θα ρ ω τή σ ω κατά πόσο η μετάφραση είναι απαραίτητη ω ς στοιχείο τη ς πνευματικής ζω ή ς ενός τόπου, αυτό είναι αυταπόδεικτο. Ού­ τε θα ρ ω τή σ ω π όσο δύσκολη είναι.

στη ζω ή μου), δεν ήθελα το ύφος τω ν

Α υ τό που θα σ ε ρ ω τή σ ω είναι κατά πόσο τελικά η μετάφραση λειτουργεί ω ς αυτόνομη δημιουργία, κατά πόσο

ποιημάτων να εκπέσει σ ε καμιά πε­ ρίπτωση σ τη μελοδραματικότητα. Ο

γίνεται απόδοση στη ν άλλη γλώ σσα και σ το ν άλλο πολιτισμό, μια άλλη

συναισθηματισμός, ω ς γνω στόν, εί­

ανάγνωση εντέλει, και κατά πόσο εί­ ναι απαραίτητο να αποδίδονται εκ νέ­ ου, ανά κάποια χρονικά διαστήματα, εμβληματικά λογοτεχνικά έργα πα­

σ το διάστημα που έγραφα το βιβλίο και ανατράπηκαν πολλά δεδομένα

ναι η αποτυχία του αισθήματος, και η παραμικρή διολίσθηση εκ μέρους μου σ ε μια εύκολη, ρηχή συναισθηματολογία θα προσέδιδε σ τα ποιήματά μου μια χροιά που ήθελα ν’ απο­ φύγω. Τα χάίκού, από τη ν άλλη, ξεκίνησαν σαν παιχνίδι, όταν, προσπαθώντας να εξη γή σω σ ε φοιτητή μου τη δια­

ρακολουθώντας τις γλω σσικές εξελί­ ξεις της γλώσσας-στόχου, καθώς και τη ν μετατόπιση τη ς ευαισθησίας.

Χ.Β. Θα ξεκινήσω από το δεύτερο μέρος τη ς ερώ τη σ ής σου. Αυ τό προ-

Γιάννης Δούκας

δ:αφιέρω μα

φανώ ς συμβαίνει, και είναι αδιαμφι­ σβήτητο το πόσο απαραίτητο και ση­ μαντικό είναι. Αρκεί να σκεφτοϋμε πόσο διαφέρουν οι νέες μεταφρά­ σεις του Σαίξηηρ από εκείνες του Ρώτα, ή του Ρίλκε από εκείνες του Δικταίου. Οι ίδιες «αποκλίσεις» υπάρ­ χουν, για παράδειγμα, ανάμεσα στη δική μου μετάφραση τω ν Γόμων του Ο υρανού και τ η ς Κ όλ α ση ς του Μπλαίηκ και σ ’ εκείνη που είχε επι­ χειρήσει πενήντα χρόνια πριν ο Λορεντςάτος. Και οι αποκλίσεις αυτές αφορούν όχι μόνο τις αλλαγές που αναπόφευκτα επέφερε ο χρόνος στη γλώ σσα αλλά και το ν τρόπο που οι μεταφραστές αντιλαμβάνονται το ν ρόλο τους. Κι εδώ, έρχομαι σ το π ρώτο ερώτημα, γιατί η μετάφραση για μένα είναι π ρω τίσ τω ς μία χειρο­ νομία αγάπης· ανοίγεσαι σ το «άλλο», θέλεις να το γνωρίσεις. Είναι μία με­ τάβαση σ ε άλλον πολιτισμό, σ ε άλ­ λους γλωσσικούς κώδικες, σ ε μια διαφορετική ποιητική συνθήκη, την οποία προσπαθείς να οικειοηοιηθείς σ το ν μέγιστο δυνατό βαθμό, φέρνοντάς τη σ τα δικά σου γλωσσικά καλούπια. Αυτή η προσπάθεια όμως δεν πρέπει επ’ ουδενί να διαγράφει τη ν «ξε νό τη τα » του κειμένου που με­ ταφράζεις, τις πολιτισμικές ιδιαιτερότη τές του, το ν πολιτισμό, με άλλα λόγια, που το γέννησαν. Ο δικός μου Μπλαίηκ παραμένει ένας άγγλος, ρο­ μαντικός ποιητής και ο «priest» του ποιήματος του, «ιε ρ έ α ς» και όχι «τραγόπαπ ας» όπως το ν θέλησε ο Λο ρ εντζά τος, όπως και το Φονικό σ τ η ν εκκλησιά (του Έ λιοτ) στην πραγματικότητα έγινε σ ε «καθεδρι­

κ ό » και δεν ήταν «φ ο νικ ό » αλλά «έγκλημα». Ό π ως έγραφα και στην εισαγωγή μου σ τους Γόμους, «συμ ­ βαίνει συχνά ο μεταφραστής, στην προσπάθειά του να διασφαλίσει την εύκολη ενσω μά τωση του ξένου έρ­ γου σ τη γλώ σσα μας, να τ ο αποσπά από το πολιτισμικό πλαίσιο που το ορίζει και το περιέχει, και να το με­ ταγράφει απαλείφοντας τις ιδιαιτερότη τές του. Έ τσι όμως καταργεί τη raison d’etre τη ς μετάφρασης, που δεν είναι άλλο παρά «να φιλοξενεί το ξένο κείμενο και, συνάμα, φιλοξε­ νώ ντα ς την ξενό τη τά το υ δείχνει και η ίδια παράξενη, παράδοξα και αξιό­ πιστα όμορφη». Τ ο ίδιον ενός πολι­ τισμού είναι να μην ταυτίζεται με το ν εαυτό του. Στο ν καθρέφτη τη ς με­ τάφρασης είναι φυσικό ο μεταφρα­ στή ς να βλέπει το πρόσωπό του- δεν πρέπει να ξεχνά όμως πως πίσω από το δικό του βρίσκεται π άντοτε εκεί­ νο το υ προσκεκλημένου του.

Γ.Δ. Στην εποχή μας και με τη θέση που έχει εντός της η τεχνολογία, θα ήθελα να σ ε ρ ω τήσ ω κατά πόσο νιώ­ θεις ότι υπάρχει χώ ρος να συνομιλή­ σει μαζί τη ς η ποίηση, να επικοινω­ νήσει, λόγου χάριν, με τα ψηφιακά πολυμέσα. Υπάρχει ήδη, αρκετά δια­ δεδομένη σ το εξωτερικό, η τάση της ψηφιακής ποίησης, τη ς digital poet­ ry, που χρησιμοποιεί πολλές μεθό­ δους οπτικοποίησης για να δημιουρ­ γήσει υβρίδια λόγου και εικόνας στο Διαδίκτυο. Χ.Β. Σε σχέση με όσα λες, πολύ πιο βασικό νομίζω από τη χρήση της τε-

χνολογίας είναι ο τρόπ ος που αυτή επιδρά σ τη συγκρότηση τη ς συνεί­ δησης. Γιατί μπορεί να είναι κανείς καλός χρήστης της τεχνολογίας, αλ­

υπάρχει μία «επ ιστρο φ ή » σ ε παρα-

λά να μην μπορεί να κατανοήσει τη σημασία που αυτή έχει σ τη διαμόρ­ φ ω ση ενός νέου ανθρωπισμού. Εδώ

δοσιακές φόρμες. Αρα, ω ς νέο ς ποι­ ητής, αντιμετώπισες κι εσύ το δίλημ­ μα που μου έθ εσ ες στη ν αρχή της

βρίσκεται και η πρόκληση για συγ­

συζήτησής μας.

γραφείς και καλλιτέχνες: ο σημερινός «α σ θ ενή ς» που βρίσκεται «ναρκωμέ­ νος στο κρεβάτι» (για να επαναλάβω

Γ.Δ. Ουσιαστικά, τ ο μορφικό σκέλος

το ν γ νω σ τό στίχο του Ελιοτ από το «Ερωτικό τραγούδι το υ J. Alfred Pruffock») τι χαρακτηριστικά έχει; Π ώ ς βιώνει την εποχή του; Υπάρχει ένα εξαιρετικό ποίημα τη ς Κάρολ A w Ντάφυ, σ τη συλλογή τη ς Σα γή­ νη (Rapture), με τίτλο «T e x t» (στα αγ­

μού προέκυψε αβίαστα, ήταν αυτό που μου έβγαινε φυσικά. Στη ν αρχή υπάρχει βέβαια μια αθωότη τα σ τα πράγματα, ξεκινά κανείς να γράφει και γράφει σ τα τυφλά. Αργότερα, τό ­ σ ο οι επιλογές, όσ ο και οι επιδράσεις γίνονται πιο συνειδητές... Κάποια στιγμή ένιω σα ότι η έμμετρη μορφή θα μπορούσε τελικά να υπηρετήσει

γλικά text σημαίνει «μήνυμα» αλλά χρησιμοποιείται και ω ς ρήμα: «I text yo u »: «σ ο υ σ τέλν ω μήνυμα») που πραγματεύεται κάτι α υτονόητο μεν

τη θεματική που μου ορίστηκε απ’ ό σα έβλεπα γύρω μου, καθώς σιγάσιγά, με μια διαδικασία από έ ξω

(το ν τρόπ ο που οι ερωτευμένοι σ ή ­ μερα επικοινωνούν: το χτυποκάρδι

προς τα μέσα και α ντίστροφα, χω ­ νεύονταν και μετατρέπονταν σε κάτι

μέσα σ τη νύχτα όταν αστράφ τει η οθόνη του κινητού σ ε ένδειξη λήψης νέου μηνύματος) αλλά με τρόπο πρω­ τότυπο που ανανεώνει τη θεματική της ποίησης. Από την άλλη, τ ο ποίη­ μα τη ς A w Κάρσον, με το ν παράδο­

άλλο... Χ.Β. Ποια είναι τα διαβάσματα που σ ε καθορίζουν, που καθορίζουν τη ν ποι­ ητική σου «κα τα γω γή»; Ποιο είναι το γενεαλογικό σου δέντρο, οι ποιητικοί

ξο τίτλο «Δοκίμιο περί του τι σκέ­ φτομαι π ερ ισσότερο», υπογραμμίζει

σου πρόγονοι;

με τρόπ ο ευφυή και ευφάνταστο ότι η ποίηση κινείται και σ ε άλλες περιο­ χές, οικειοποιείται άλλες μορφές γρα­

Γ.Δ. Δ ε ν ξέρ ω αν μπορώ να μιλήσω

πτού λόγου και αποκτά μια τα υτότη ­ τα υβριδική που δεν περιορίζει το ποίημα στα σ τενά καθορισμένα όρια που γνωρίζουμε. Εδώ θα ήθελα όμως να σ ε ρω τή σ ω κι εγώ κάτι. Και σ τη δική σου συλλογή

για γενεαλογικό δέντρο, νιώ θ ω πά­ ντω ς ότι οι ποιητές στου ς οποίους έχω ανάγκη πάντα να επιστρέφ ω εί­ ναι ο Σολωμός και ο Σεφέρης. Και ει­ δικά για το ν Σεφέρη, όχι μόνο σ το ποιητικό το υ έργο, αλλά και σ τις Μ έ­ ρ ε ς του, που είναι για μένα τ ο μεγά­ λο προσωπικό, υπαρξιακό, ποιητικό

Χάρης Βλαβιανός

δ:αφιέρω μα

και πολιτικό, «μυθιστόρημα» του ει­ κοστού αιώνα.

βλία, και νιώ θω ότι ακόμη ψάχνου­ με...

Χ.Β. Οι φιλόλογοι χρησιμοποιούν συ­ χνά τη λέξη γενιά για να μιλήσουν για ποιητές που έζησαν και έγραψαν σε

Χ.Β. Στη δική μου γενιά υπήρχε μια

μία συγκεκριμένη χρονική περίοδο. Α υ τός ο όρος βέβαια είναι και αμφι­ λεγόμενος και όχι και πολύ χρήσιμος, αφού οι αποκλίσεις τω ν ποιητών της ίδιας γενιάς είναι σημαντικότερες από τα κοινά τους στοιχεία. Εντού­ τοις, θα χρησιμοποιήσω το ν όρο κα­ ταχρηστικά και θα σ ε ρω τή σ ω αν η γενιά η δική σου βλέπεις να έχει κά­ ποια κοινά συνεκτικά στοιχεία στη γραφή της;

Γ.Δ. Πρώτα-πρώτα, θα συμφωνήσω

δ 84

"I

ότι ο ό ρος γενιά χρησιμοποιείται κυ­ ρίως για να διευκολύνει τη ν κατηγοριοποίηση και τη ν ταξινόμηση, ενώ επί της ουσίας πλάθει κανόνες που δεν ισχύουν. Βέβαια, αυτό που ισχύ­ ει είναι ότι με τους συνομηλίκους μπορεί να υπάρχει ένας ευρύτερος και πιο ολοκληρωμένος διάλογος, επειδή μεγαλώνεις τη ν ίδια εποχή, έχεις τα ίδια περίπου διαβάσματα και ακούσματα, με πολύ διαφορετικά ίσως φίλτρα, αλλά ούτως ή άλλως μοιράζεσαι κάποια κοινά σημεία ανα­ φοράς, ακόμη κι αν αυτά εξαντλού­ νται στις τηλεοπτικές εκπομπές που έβλεπες μικρός. Στη δική μου γενιά υπάρχουν πολλές φωνές, μεγάλη ποι­ κιλία σ το πώς εκφράζονται τα μηνύ­ ματα, αισθάνομαι όμως ότι δεν υπάρ­ χει ακόμη κάποιο στίγμα. Κι αυτό εί­ ναι φυσικό, αφού οι περισσότεροι έχουμε ένα, δύο ή το πολύ τρία βι­

τάση να δηλώνουν οι ποιητές ότι έχουν σπουδάσει σ το «πανεπιστήμιο της ζω ή ς» και ότι αυτό συνιστούσε από μόνο του μια αντισυμβατική, ποι­ ητική στάση. Βλέπω όμως ότι στη δι­ κή σας γενιά υπάρχει μια διαφορετι­ κή αντίληψη. Είστε παιδιά με γερές σπουδές, θεωρητική κατάρτιση, δι­ δακτορικά. Θ εωρείς ότι είστε μια γε­ νιά poetae docti;

Γ.Δ. Νομίζω ότι η βεντάλια τω ν αν­ θρώπων που μπορούμε να εντάξου­ με σ τη γενιά μας, περιλαμβάνει πολ­ λές διαφορετικές φωνές, και υπάρ­ χουν επίγονοι κάθε τάσης και κάθε λογικής.

Χ.Β. Ω στό σ ο εγώ νιώθω ότι η δική σας γενιά επιζητεί μια άλλου τύπου «προετοιμασία» για να μπει σ το στί­ βο της ποίησης από προηγούμενες.

Χ.Μ. Χαίρομαι πολύ που θίξατε αυτό το θέμα, και θέλω εδώ να κάνω μία παρέμβαση. Επειδή και τους δυο σας μπορώ να σας φ α ντα στώ κάλλισ τα σ τα γραφεία σας να γράφ ετε και να μελετάτε, αλλά και να ταξιδεύετε, να ζείτε έντονα, γιατί είστε άνθρωποι ζω ντανοί και ζωικοί, έφερα μερικούς στίχους του Jim Morrison να σας δια­ βάσω, όχι τό σ ο επειδή συνιστούν θε­ ωρητικό οπλισμό για τ ο πώς γράφε­ ται η ποίηση, αλλά επειδή, για μένα, συμπυκνώνουν το εσω τερικό κίνη­ τρ ο του ποιητή.

Είσαι κι εσύ ένας από μας, είσαι κι εσύ ένας αναγνώστης

I am me

νου λόγου». Σ ’ έναν πολιτισμό που

Can you dig it?

βασίζεται μόνο σ τη γρήγορη και

M y meat is real.

θρυμματισμένη διασπορά τη ς πλη­ ροφορίας, πόσοι μπορούν να παρα­

X.B. Υπάρχει σ τη ν Αμερική ένας πο­ λύ γνω σ τό ς καθηγητής Λογοτεχνίας,

δοθούν σ το ν αργό χρόνο τη ς ποίη­ σης; Η επιβίωση τη ς λογοτεχνίας πι­

ο Κ ρίστοφερ Ρικς, που επιμένει ότι το επόμενο Νόμπελ Λογοτεχνία ς θα πρέπει να δοθεί σ το ν Μπομπ Ντύλαν.

θανόν να αποβεί υπόθεση λίγων αφοσιωμένων ζηλω τών. Α ν όντω ς οι προ­ βλέψεις του Στάινερ επαληθευτούν,

Αρκετοί θα συμφωνούσαν. Εξάλλου πολλά από τα τραγούδια του είναι

τό τε οι άνθρωποι που θα ζή σουν στη «μεταβιβλιακή» εποχή θα είναι ίσως

ό ντω ς υπέροχες ποιητικές συνθέσεις που δεν υπολείπονται πολλών ποιη­ μάτων που σ υνήθως διαβάζουμε. Το ίδιο θα έλεγαν και κάποιοι σ το ν τόπο μας για τα τραγούδια του Σαββόπουλου. Νομίζω ω σ τό σ ο ότι το μέλημα του τραγουδοποιού-ποιητή είναι άλλο

ένα καινούργιο είδος. Οι υπόλοιποι, δεν έχουμε παρά να κρατήσουμε σαν άλλη υποθήκη το όνειρο τη ς Βιρτζίνια Γουλφ: «Ο τα ν η Μέρα τη ς Κρίσης ξημερώσει και οι μεγάλοι κατακτητές, οι δικαστές, οι κυβερνήτες έρ­ θουν να πάρουν τη ν ανταμοιβή τους

από αυτό του καθαρόαιμου ποιητή, παρόλο που στη ν ιστορία τη ς ποίη­

- τ ο στέμμα, τη δάφνη, τα ονόματά τους χαραγμένα σ το αιώνιο μάρμα­

σης τα δύο αυτά πρόσωπα έχουν

ρ ο - ο Παντοδύναμος θα στραφεί σ το ν Πέτρο και θα του πει, όχι δίχως κάποιο φθόνο, όταν μας δει να ερχό­

πολλές φ ορές ταυτιστεί.

Γ.Δ. Από τη ν άλλη, βέβαια, η ποίηση π άντοτε είχε διττή φύση, απευθυνό­ ταν, ω ς λόγος, και στη ν όραση και στην ακοή...

μαστε με τα βιβλία μας παραμάσχαλα, “Κοίτα, αυτοί δεν χρειάζονται ανταμοιβή. Δ εν έχουμε τίποτα να τους δώσουμε. Αυτοί αγάπησαν το διάβασμα” ».

Χ.Β. Τα νέα μέσα (από τα δίκτυα τύ­ που facebook ώ ς τα προσωπικά blogs) παρέχουν σ ε όλους τη δυνα­ τότη τα να γράφουν. Αυ τό που κινδυ­ νεύει πραγματικά είναι η ανάγνωση τη ς ποίησης. Ν ομίζω πως το είδος τη ς ανάγνωσης που προϋποθέτει η ποίηση (αλλά και η απαιτητική πεζο­ γραφία) εξέλιπε οριστικά. Ο Στάινερ έχει δίκιο όταν γράφει ότι «η περι­ θωριοποίηση του σύγχρονου ποιητή οφείλεται σ το ότι καλείται να λει­ τουργήσει σ ε περιβάλλον διαβρωμέ-

Ποιήματα «ποιητικής» Γιάννης Ρήσος, Χ ά ρ τ ιν α Σειρά π ρώτη, σελ. 29 Οι λέξεις έχουν κι άλλο φλούδι πάρα μέσα όπως τα μύγδαλα κ’ η υπομονή.

Τα δύο ποιήματα που εδώ αναδημοσιεύονται, προτάθηκαν από τον Γιάννη Δούκα και τον Χάρη Βλαβιανό, όταν τους ζητήθηκε να μας «μιλήσουν» με ποιήματα ποιητικής.

διαφ ιέρω μα

Anne Carson Μετάφραση: Χάρης Βλαβιανός

Δοκίμιο, σχετικά με το τι σκέφ τομαι περισσότερο Σφάλμα. Και τα συναισθήματα που προκαλεί. Στα πρόθυρα το υ σφάλματος υπάρχει μια κ ατά στα ση φόβου. Σ τη μέση το υ σφά λμα τος υπάρχει μια συνθήκη ανοησίας και ήττας. Η συνειδητοποίηση ότι έσφ αλες φέρνει ντροπ ή και τύψεις. Ή μήπως όχι; Α ς τ ο εξετάσουμε. Πολλοί, συμπεριλαμβανομένου και το υ Α ρ ισ το τέλη, θεω ρούν τ ο σφάλμα ένα ενδιαφέρον και πολύτιμο νοητικό γεγονός. Σ το σημείο όπου πραγματεύεται τ ο ζήτημα τη ς μεταφοράς σ τη Ρ ητορικ ή ο Α ρ ισ το τέλ η ς λέει ότι υπάρχουν 3 ειδών λέξεις. Π αράξενες, συνηθισμένες και μεταφορικές. «Ο ι παράξενες λέξεις απλώς μας ξεν ίζο υ ν οι συνηθισμένες λέξεις μεταφέρουν αυτό που ήδη γνω ρίζουμ εμέσω τη ς μ εταφοράς όμω ς μαθαίνουμε κάτι καινούργιο και π ρω τότυπ ο». (Ρ ητορ ικ ή, 1410β10-13). Σ ε τι συνίσταται η πρωτοτυπία τη ς μεταφοράς; Ο Α ρ ισ το τέλ η ς λέει ότι η μεταφορά αναγκάζει τ ο ν νου να συνειδητοποιεί το ν εαυτό του τη στιγμή που διαπράττει τ ο σφάλμα. Φαντάζεται τ ο ν νου να κινείται σ ε μια ομαλή επιφάνεια τη ς συνηθισμένης γ λώ σσ α ς ό τα ν ξαφνικά η επιφάνεια ραγίζει ή περιπλέκεται. Τ ο αναπάντεχο αναδύεται. Στη ν αρχή μοιάζει παράξενο, αντιφατικό ή λάθος. Ύ σ τε ρ α αποκτά νόημα. Κι εκείνη τη στιγμή, σύμφω να με το ν Α ριστοτέλη, ο νους στρέφ ετα ι σ το ν εαυτό το υ και λέει: «Π ό σ ο αληθινό ήταν κι όμω ς το π αρανόησα!» Α π ό τις αληθινές παρανοήσεις τη ς μεταφοράς μπορούμε να μάθουμε κάτι. Όχι μόνο τα πράγματα είναι διαφορετικά απ’ ό,τι δείχνουν, και γι’ αυτό τα παρανοούμε, αλλά αυτή η παρανόηση είναι πολύτιμη. Π ρ ο σ έξτε την, λέει ο Α ριστοτέλης, έχετε πολλά να δ είτε και να νιώσετε. Οι μεταφορές διδάσκουν τ ο ν νου

να απολαμβάνει τ ο σφάλμα και να μαθαίνει από τη ν αντιπαράθεση ανάμεσα σ το τι ισχύει και τι δ εν ισχύει. Υπάρχει μια κινέζικη παροιμία που λέει: « τ ο πινέλο δεν μπορεί να σχηματίσει δύο χαρακτήρες με μια κίνηση». Κι όμως αυτό ακριβώς κάνει ένα καλό λάθος. Ιδού ένα παράδειγμα. Είναι τ ο απόσπασμα ενό ς αρχαιοελληνικού λυρικού ποιήματος που περιέχει ένα αριθμητικό σφάλμα. Ο ποιητής δ εν φαίνεται να γνω ρίζει Π ω ς 2 + 2 = 4. Αλκμάν απόσπασμα 20: [...] δ ημ ιού ργησε τρ ε ις εποχές, καλοκαίρι και χειμώνα και φ θ ινόπω ρο τρ ίτη και τέ τα ρ τη τη ν άνοιξη ότα ν υπάρχει ανθοφορία αλλά ελά χιστη τροφ ή. Ο Αλκμάν έζη σε σ τη ν Σπάρτη τ ο ν 7ο αιώνα π.Χ. Η Σπάρτη όμ ω ς ήταν τό π ο ς φ τω χό ς και είναι απίθανο ο Αλκμάν να απολάμβανε εκεί μια πλούσια και γεμάτη αγαθά ζωή. Α υ τό τ ο γ εγο νό ς αποτελεί τ ο υπόβαθρο τ ω ν παρατη ρή σεών το υ που καταλήγουν σ τη ν πείνα. Την πείνα πάντα τη ν νιώθεις ω ς λάθος. Ο Αλκμάν μας κάνει να βιώσουμε αυτό τ ο λάθος μαζί του μέσω τη ς αποτελεσματικής χρήσης ενό ς υπολογιστικού σφάλματος. Για έναν φ τω χ ό Σπαρτιάτη ποιητή με άδειο τ ο ντουλάπι το υ σ το τέλο ς το υ χειμώναέρχεται η άνοιξη σαν μετα γενέστερη σκέψη τη ς φυσικής οικονομίας, τέτα ρ τη σ ε μια ακολουθία τριών, α νατρέπ οντας τους υπολογισμούς του και τη ν αλληλουχία τω ν σ τίχ ω ν του.

δ:αφιέρω μα

Τ ο ποίημα του Αλκμάνα σπάει σ τη μέση με ένα ιαμβικό μέτρο χωρίς να εξηγεί από πού ξεφ ύτρω σε η άνοιξη ή γιατί οι αριθμοί δεν μας βοηθούν να ελέγξουμε τη ν πραγματικότητα καλύτερα. Υπάρχουν τρία πράγματα που μου αρέσουν σ το ποίημα του Αλκμάνα. Π ρ ώ τον ότι είναι σύντομο, ανάλαφρο και υπέρ τ ο δέον, λακωνικό. Δεύτερον φαίνεται να υπαινίσσεται χρώματα, όπως το απαλό πράσινο, χωρίς ποτέ να τα ονομάζει. Τρίτον ότι κατορθώνει να θέσει κάποια καίρια μεταφυσικά ερωτήματα (όπως Ποιος δημιούργησε τ ο ν κόσμο) χωρίς να τα αναλύει φανερά. Θα προσέξατε ότι τ ο ρήμα «δημιούργησε» σ το ν π ρώτο στίχο δεν έχει υποκείμενο: [;] Είναι πολύ ασυνήθιστο σ τα αρχαία ελληνικά ένα ρήμα να μην έχει υποκείμενο, στην πραγματικότητα πρόκειται για γραμματικό λάθος. Σχολαστικοί φιλόλογοι θα σας πούνε ότι αυτό το λάθος οφείλεται σ το ν τρόπ ο που το ποίημα έ φ τα σε σ ε μας, ότι τ ο ποίημα σ τη μορφή που τ ο έχουμε είναι δίχως άλλο ένα απόσπασμα αποκομμένο από κάποιο εκτενέστερο κείμενο και ότι ο Αλκμάν σ χεδόν βέβαια κατονομάζει το ν συντελεστή τη ς δημιουργίας στους στίχους που προηγούνται. Θα μπορούσε να ισχύει κι αυτό. μ3 Ω ς γνω στό ν όμως ο κύριος σ τόχ ος τη ς φιλολογίας είναι να αναγάγει κάθε είδος κειμενικής απόλαυσης σ ε ιστορική σύμπτωση. Και νιώθω αμήχανα όταν κάποιος ισχυρίζεται ότι γνωρίζει επακριβώς τι θέλει να πει ο ποιητής. Επομένως ας αφήσουμε τ ο ερωτηματικό εκεί που βρίσκεται σ την αρχή του ποιήματος κι ας θαυμάσουμε τη ν τόλμη του Αλκμάνα να αντιμετωπίσει αυτό που περικλείουν οι αγκύλες. Τ ο τέτα ρ το πράγμα που μου αρέσει σ το ποίημα του Αλκμάνα είναι η εντύπωση που δημιουργεί

πως ο ποιητής ξεφουρνίζει τη ν αλήθεια παρά τη θέλησή του. Πολλοί ποιητές επιδιώκουν να κατακτήσουν αυτόν τ ο ν τό νο τη ς ανεπιτήδευτης διαύγειας αλλά λίγοι τα καταφέρνουν όπως ο Αλκμάν. Η απλότητά του φυσικά είναι πλασματική. Ο Αλκμάν δεν είναι διόλου απλός, ξέρει να μηχανεύεται με τρόπ ο α ριστοτεχνικόείναι αυτό που ο Αριστοτέλης αποκαλεί ένας «μιμητής» τη ς πραγματικότητας. Η μ ίμ ησις (λέξη ελληνική) είναι ο περιεκτικός όρος που χρησιμοποιεί ο Αρ ιστοτέλης για τα λάθη τη ς ποίησης. Α υ τό που μου αρέσει σ ’ α υτόν το ν όρο είναι η ευκολία με τη ν οποία αποδέχεται πως αυτό με το οποίο ασχολούμαστε όταν γράφουμε ποίηση είναι το σφάλμα, η εκούσια δημιουργία του σφάλματος, το εσκεμμένο ράγισμα και περιπλοκή τω ν λαθών μέσα από τις οποίες προκύπτει το αναπάντεχο. Έ τσι ένας ποιητής σαν το ν Αλκμάνα παρακάμπτει το ν φόβο, το άγχος, τη ντροπή, την μεταμέλεια και όλα τα άλλα τα βλακώδη συναισθήματα που σχετίζονται με την διάπραξη τω ν λαθών ώ σ τε να εστιάσει στην ουσία του πράγματος. Η ουσία του πράγματος ό σον αφορά σ τους θνητούς είναι η ατέλεια. Ο Αλκμάν καταστρατηγεί τους κανόνες τη ς αριθμητικής υπονομεύει τη γραμματική και χαλάει τ ο μέτρο του στίχου του, ώ σ τε να μας κάνει να π ροσέξουμε αυτή τη ν ουσία. Σ το τέλο ς το υ ποιήματος η ουσία είναι εκεί και ο Αλκμάν μάλλον παραμένει ακόμη πεινασμένος. Ω σ τό σ ο κάτι έχει αλλάξει σ το πηλίκο τ ω ν προσδοκιών μας. Γιατί συγχέοντας τις εποχές ο Αλκμάν τελειοποίησε κάτι. Το τελειοποίησε με το παραπάνω. Με μια μόνο κίνηση το υ πινέλου του.

διαψ ιέρω μα

Δ ύο πτήσεις Ηλίας Κολοκούρης

John Lennon (1940-1980) τω ν Beatles πριν μας προσκαλέσει να φανταστούμε τους λειμώ­ νες με τις φράουλες της γειτονιάς του («Strawberry Fields Forever») έγραφε για χρόνια το Καθημερινό Ουρλιαχτό

O

(Daily Howl), ένα είδος ημερολογίου μαθητικής εφημερίδας, όπου συγκέ­ ντρωνε σκίτσα, ποιήματα και άλλα. Το 1964, συγκέντρωσε κάποια από αυτά τα παλιότερα γλωσσοπαίγνιά του μαζί με μερικά καινούργια σ το βιβλίο του In his own write. To χιούμορ του σκαθα­ ριού θυμίζει κάτι από Monty Python και Goon Show. Τ ο γέλιο βγαίνει από τα παρώνυμα ή τις σκόπιμες ανορθο­ γραφίες, και ίσως μέρος του χάνεται όταν περνάμε από τπν Liverpudlian αργκό στα νέα ελληνικά. Ποιο το θέμα του ποιήματος; Υφίσταται; Κάτι που έγινε, αλλά και δεν έγινε. Ίσ ω ς το ποίημα υπάρχει ω ς κομμάτι ακουστικής απόλαυσπς για παιδιά. Εδώ που τα λέ­

g

John Lennon

90 β. Tom Waits *3

με, το σκαθάρι κατάφερνε να δημι­ ουργεί απολαυστικά ακροάματα, και έκανε τους εφήβους να μαίνονται. Το ποίημα του Lennon απάντησε τους λι­ γότερο υπερρεαλιστικούς και περισ­ σ ότερο ανθρώπινους στίχους του διαβολόφωνου Αμερικανού Tom Waits (1949-), που προέρχονται από το με­ γάλο ποίημα Seeds On Hard Ground (2011). O Waits εμπνέεται από τους άστεγους τους οποίους φωτογράφισε ο Michael O’Brien και σ ε αυτούς θα κα­ ταλήξουν τα έσοδα της αναμενόμενης ποιητικής συλλογής, οπότε εύγε, κύριε Θωμά. Συναντά ο Θωμάς το ν Ιωάννη, και ο ήρωας του Lennon το ν ήρωα του Waits, συγχρωτιζόμενοι δύο πλάσμα­ τα, δύο πραγματικές ή φανταστικές δέ­ σποινες. Παράλληλα τα δύο ποιήματα τω ν τραγουδοποιών μας; Πάντως και στα δύο κάποιος ή κάτι φεύγει και πετά, ίσως αυτό μόνον να μας έκανε να τα βάλουμε μαζί.

John Lennon 0940-1980)

Καθόμουν ολομόναχος (I Sat Belonely) Καθόμουν ολομόναχος κάτω από ένα δέντρο, μικρούτσικος, ασήμαντος, χοντρός και μια κυρία τό σ η δα μου έλεγε τραγούδια. Μα να τη δ ω δ εν έβγαινε, δεν έρχονταν εμπρός. Ψηλά κ οιτώ σ το ν ουρανό και ψάχνω τη ν ολούθε, τέτοια θαυμάσια φω νή να το βρω από πού ’ρθε και μπερδεμένος απορώ «Γρ ίφ ε γρίφε είσαι ε δ ώ ;» Ακ ούω σιωπηλός, λες και μπορώ να κάνω αλλιώς; «Μίλα λοιπόν, έλα εμπρός, για να μου εξυφ άνεις» Μ όρτης μεντακλής κι αλάνης, σ κο ύζω που μου ’φ αγες τη μέντα. «Ξέρω, βρωμίτσα, κρύβεσαι πίσω από αυτό το δ έντρο ». Παρολαυτά η ειδεχθής δεν βγαίνει να τη δω. Π ώ ς ήσυχα και σιγαλά εκείνη τραγουδούσε Που με γλυκονανούρισε κι ήρεμα αποκοιμιόμουν... Μ ετά από κανά δίω ρο που άνοιξα τα μάτια, ρίχνω ολόγυρα ματιά, άφαντη ακόμα η κυρά. Μα ξάφνου σ ε μικρό κλαδί νομίζω κάτι βλέπω, Μικρό και τοσοδούλικο νόσου ένα γουρουνάκι, που ξελαρυγγιαζότανε, τραγούδαγε με πάθος. Χαχάνισα και είπα του «Σ ε πέρασα για Κυρία» Γιατί μου τ ο επέτρεπε ετούτη η συγκυρία. Προς έκπληξή μου, η κυρά, σηκώθηκε και π έταξε μακριά.

Μετάφραση: Ηλίας ΚολοκοΟρης

δ : αφιέρω μα

Tom Waits 0949-) Μετάφραση: ΗλίαςΚαλοκούρης

Τίποτα δεν είναι δίκαιο (Nothing’s fair) Μήπως τα έκανα όλα ανάποδα; Μήπως τα έκανα όλα λάθος; Μ πορώ να ρυμουλκήσω το ν εαυτό μου με τους ιμάντες αυτού του τραγουδιού Ήμουν καταραμένος πριν και τώ ρ α πια δεν είμαι; Τότε, πόσο ακόμα; Τίποτα δεν είναι δίκαιο σ ε αυτόν το ν κόσμο. Ό τα ν γεννήθηκα οι δικοί μου δάκρυσαν μπροστά σ την τό ση ομορφιά μου Ήμουν το πακέτο σ το οποίο όλη τους η καλή τύχη σ υγκεντρωνόταν Ήμουν φ ω τεινός και λαμπερός, μαγνητικός και φλέγόμενος Είμαι απλώς το β ρω τόν τω ν θεών; Είμαι μονάχα η σακούλα που το κουβαλά; Οι γονείς μου ή ταν καλοί άνθρωποι η Σίρλεϋ και ο Ρέημοντ Προσεύχονταν για ένα παιδί ακριβώς σαν εμένα Μερικές φορές αναρωτιέμαι αν υπάρχει μια άλλη ζω ή μέσα σ ε αυτή που ήμουν προορισμένος για να ζή σ ω Πρέπει να φύγω τώ ρ α Βλέπεις, το τρένο φεύγει από την αυλή. Κρατούσα τα μικρά τη ς μαγουλάκια Και τα φιλούσα Τώρα είμαι φοβισμένος και μονάχος Και μου λείπουν Ίσ ω ς τα πράγματα να είναι διαφορετικά σ το Σικάγο. Σπίτι είναι ένα μέρος Για να λάβεις ένα γράμμα Α ν μπορούν να σ ε βρουν Έ τσι έχω ακούσει Γιατί δεν μπορείς Να στείλεις γράμμα Σε ένα πετούμενο Δ εν μπορείς να στείλεις γράμμα Σε ένα πουλί.

Roberto Bolano

Αυτοπροσωπογραφία, στα Είκοσι Χαράματα πήρα του αγνώστου το δρόμο Για το που θα με πάει νιώθοντας τρόμο Στομάχι ανάκατο κεφάλι βουίζει Κι αγέρας σαν πάγος σ το κεφάλι σφυρίζει Τ ω ν νεκρών θ αρρώ τω ν πεθαμένων αγέρας Έφυγα κίνησα όνειδος ένιωσα Τ όσ ο νωρίς να κινήσω να φ ύγω Μα την ίδια στιγμή ακούω με καλεί Εκείνη η μυστήρια και πειστική φωνή Αλλος δεν την ακούει άλλος όχι εγώ την άκουσα Και λίγο έλειψε σ τα κλάματα ν’ αναλυθώ Ακούοντας το ν αχό το ν τρομερό Που απλώθηκε σ το ν αέρα σ τη ς θαλάσσης το νερό Σπάθα και ασπίδα και μετά Ό σο κι αν φοβόμουνα τρελά Τ ο μάγουλό μου ακούμπησα Στου Θανάτου το μάγουλο Και αδύνατον ήταν τα μάτια να κλείσω Και κείνο τ ο θέαμα να μην το αντικρίσω Αλλόκοτα κι αργά ν’ απλώνεται κι αδυσώπητα Σταθερά πολύ σ ε μια πραγματικότητα τό σ ο μεταβλητή Χιλιάδες παλικάρια σαν κι εμένα αμούστακα άλλα Κι άλλα με γένια μεγάλα Αλλά όλα αλλά όλα αλλά όλα αλλά όλα Όλοι εμείς οι τό σ ο μικροί Από τη ν Αμερική τη Λατινική Ν’ αγγίζουμε το μάγουλό μας Στου Θανάτου τ ο μάγουλο

Μετάφραση: Πώρνος-Ικαρος Μπαμπασάκης

δ αφιέρω μα

Ιστορία ερχόμαστε. Κοίτα τον ουρανό! Θωμάς Τσαλαπάτης

α ήθελα κατ’ αρχήν να μιλήσω για το ν τίτλο της εκδήλωσης. Ιστορία

στατιστική, τη σάρκα του βιώματος σε ψυχρό αριθμό. Οι λέξεις χάνουν το

ερχόμαστε! Κοίτα το ν ουρανό. Η φρά­ ση αποτελεί ένα από τα χαρακτηριστι­ κότερα συνθήματα που εμφανίστηκαν το Δεκέμβρη του 2008, μια φράση που μίλησε για τα γεγονότα που ακο­ λούθησαν τη δολοφονία του Α λέξαν­ δρου Γρηγορόπουλου. Μέσα από το σύνθημα, η βουβή πόλη αποκτά φ ω ­ νή, ο τοίχος καταγράφει το ν ψίθυρο, φωνάζει το σιωπηλό της μαζικής συμ­ φωνίας και παραδοχής. Ο ανώνυμος ποιητής του τοίχου αποκτά και πάλι μια κοινωνική σημασία. Ο ουρανός,

νόημά τους και η γλώσσα ορίζεται ω ς πεδίο σύγκρουσης. Η ποίηση, λοιπόν, άσχετα με το περιεχόμενό της (το αν δηλαδή έχει μια πολιτική ή προσωπι­ κή θεματολογία) γίνεται μια πράξη καταρχήν πολιτική. Στην ποίηση τω ν νεότερων ποιητών ο κόσμος βιώνεται ω ς ανία και ω ς απει­

Θ

στη φράση, προσδιορίζει την ιστορία, ανοίγοντας την ποιητική διάσταση ως μια προοπτική μέλλοντος. Το υπέδα­ φος του Δεκέμβρη περιέχει τα ορυκτά του ξένου, ανέγγιχτα από τους πολ­

1 δ 94 2>

λούς, φω νές που κανείς δεν ενδια­ φέρθηκε να ακούσει, μια τέχνη που εκφράζεται εδώ και καιρό, με τη μο­ ναδικότητα της μονάδας και τη δύνα­ μη του συνόλου. Η γενιά πίσω από το Δεκέμβρη έχει τη δική της φωνή, τα δι­ κά της πολιτικά και καλλιτεχνικά αιτή­ ματα, τα ηθικά της όρια, τους δεσμούς και τους τρόπους της. Ασχημάτιστη ακόμα στη νωπή της ηλι­ κία, στην τό σ ο πρόσφατή τη ς εμπει­ ρία, η νέα γενιά ποιητών ζητά να συλ­ λαβίσει τη φωνή της. Στην Ελλάδα της κρίσης, η γλώσσα υπάρχει, κυρίως, ω ς φορέας αποπλάνησης. Ο κυρίαρχος πολιτικός λόγος, η γλώσσα τω ν κυ­ ρίαρχων μέσων ενημέρωσης, η γλώσ­ σα τω ν σίριαλ και τω ν διαφημίσεων, μιλούν χωρίς να σημαίνουν, παραθέ­ τουν απλά για να αποκρύψουν, μετα­ τρέπουν το ανθρώπινο γεγονός σε

λή. Το καθημερινό μέσα στη ρουτίνα του γίνεται εφιάλτης, και το έξω περιγράφεται συχνά με μια γραμμή στα όρια του εξπρεσιονισμού. Η γενιά είναι κληρονόμος ενός μέλλοντα ακυρωμέ­ νου και μιας αποκλεισμένης ηλικίας. Τ ο σκληρό και μονοσήμαντο τη ς πραγματικότητας ταυτίζεται συχνά με αυτούς που το δημιούργησαν, τις προηγούμενες γενιές. Απέναντι σ ε αυ­ τές, η ποίηση γίνεται συχνά εχθρική. Οι δημιουργοί του αδιεξόδου ταυτίζο­ νται με τους διαδόχους που θα το δια­ χειριστούν, αηοσπώνται από το ν χρό­ νο και γίνονται ένα ενιαίο «εσείς», μιας κοινής στάσης τοποθετημένης απένα­ ντι από το ποίημα. Σε αυτό το «εσ είς» η ποίηση απαντά άλλοτε με ειρωνεία, άλλοτε προτάσσοντας την αθωότητά, άλλοτε προτρέποντας σ ε επίθεση. Η σαφής πολιτική θεματική δεν λείπει, με αναφορές σε θέματα όπως η μετα­ νάστευση, η εξέγερση ή η γραφειο­ κρατία. Ό λο και πιο συχνά η ποίηση απαντά σε αυτόν το ν κόσμο με την ίδια την ουσία της, την ειλικρίνεια της ύπαρξή της. Ως προς τη μορφή οι νέοι ποιητές επι­ λέγουν μια εκ νέου αναζήτηση, με ξε ­ χωριστά χαρακτηριστικά. Μια αλλαγή της φόρμας από συλλογή σε συλλογή,

συχνά ακόμα και από ποίημα σε ποίη­ μα, μια αποφυγή τω ν διαδεδομένων μοντερνιστικών ή μεταμοντερνιστικών ακροβασιών και ηαιχνιδιών, ενώ συχνά καταλήγουν στη ν ασφαλή απλότητα τη ς αφηγηματικής ουσίας. Έτσι συχνά συναντούμε στοιχεία εντε­ λώ ς ετερόκλητα, έναν λόγο άλλες φο­ ρές κοφτό και απέριττο και άλλοτε ένα λόγο που θυμίζει το ν θεατρικό διάλο­ γο. Άλλοτε μια γλώσσα ειρωνική και καταγγελτική στη ν αμεσότητα και προφορικότητά τη ς και άλλοτε κατα­ σκευασμένη εσώστρεφα, επηρεασμέ­ νη από εκφάνσεις της ελληνικής γλώσ­ σας σχεδόν ξεχασμένες, όπως τα κεί­ μενα της Εκκλησίας και τα πατερικά

Αυτό το ποιητικό εμείς, συμπαγές και ταυτόχρονα αφηρημένο, αποτελεί μια επιστροφή σ το ν πολιτικό λόγο με όρους τελείως διαφορετικούς από το παρελθόν, χωρίς δόγμα και χωρίς βε­ βαιότητες. Είναι αυτό το «εμ είς» που συγγενεύει με τη σπορά του Δεκέμ­ βρη, το ν ανώνυμο ποιητή τω ν συνθη­ μάτων στους τοίχους, όσο και με ένα μεγάλο κομμάτι τω ν ανθρώπων που γέμισαν τις πλατείες, τό σ ο στην Ελλά­ δα ό σο και την Ευρώπη. Έ να αίτημα για κάτι νέο, μια φωνή που δεν μιλά για τις απαντήσεις, αλλά για τις ερωτήσεις από θέση αρχής, που δεν μιλά για το ν ενικό εαυτό της αλλά για ό,τι ακριβώς το ν ξεπερνά.

κείμενα. Η πολλαπλότητα τω ν επιρρο­

Η σειρά τω ν εκδηλώσεων δεν έχει

ώ ν είναι τέτοια ώ σ τε να καλύπτει ένα φάσμα ετερόκλητων πηγών ακόμα

στόχο να παρουσιάσει τό σ ο μια συ­ γκεκριμένη γενιά (μια κατηγοριοποίηση συχνά αυθαίρετη και απόλυτη στην φιλολογικότητά της) αλλά περισσότε­

και στις επιλογές του ίδιου ποιητή. Ένα στοιχείο που φαίνεται σε μεγάλο βαθμό να ενώνει όλο αυτό το ψηφι­ δω τό τω ν επιλογών είναι μια πολύ συ­ χνά παρατηρούμενη πολιτική απαίτη­ ση, μια διάθεση για την πράξη της πο­ λιτικής, μέσα όμως από τη διαδικασία του ποιήματος. Η πολιτική της συγκεκριμένης ποίη­ σης προκύπτει μέσα από τα ίδια τη ς τα υλικά, ένα όλο και εντονότερα παρα­ τηρούμενο ποιητικό «εμείς», που στέ­ κει απέναντι σ ε έναν κόσμο που απο­ κλείει τό σο τη συγκεκριμένη γενιά όσο και την ίδια την ποίηση. Α υ τός ο πλη­ θυντικός, άλλοτε αναφερόμενος σε ένα πρόσωπο, άλλοτε σ ε μια γενιά ή σε αυτούς που τάσσονται σ το πλευρό του ποιήματος, συναντιέται σ ε κείμενα με διαφορετικό στόχο, διαφορετική θερ­ μοκρασία και διαφορετική καταγωγή.

ρο μια συγκεκριμένη διάθεση, μια αντίδραση απέναντι στις σφραγίδες του κυρίαρχου. Καθώς επίσης και μία από τις μεταμορφώσεις και τις εκδη­ λώσεις του νέου, το οποίο διεκδικεί το χώρο του, απέναντι σ ε έναν γερασμένο και καταδικασμένο μέλλοντα. Η μό­ νη εκδίκηση και η μόνη δικαίωση είναι η ηλικία και η ποίηση να καταφέρουν να μιλήσουν και να μιλήσουν με τους δικούς τους όρους. Αλλά, φυσικά, σ το ρευστό τω ν καιρών και σ το ρευστό τη ς πραγματικότητας τίποτα δεν είναι σίγουρο. Όπως έλεγε και ο νεότερος τω ν παλαιών ποιητών, ο Νίκος Καρούζος, στου οποίου τη μνήμη είναι αφιερωμένες οι εκδηλώσεις: η Ιστορία φυσικά / δ ε μας περιμένει / σ τη στά ­ σ η του τρόλλεϋ.

σ η μ ε ίω σ η :

Το κείμενο αυτό διαβάστηκε από το συγγραφέα του τη Δευτέρα 3ΐ Ιανουάριου 2θπ και λειτούργησε ως εναρκτήρια ομιλία μιας σειράς εκδηλώσεων που διοργανώνει το θέατρο Άττις με τίτλο Ιστορία ερχόμαστε. Κοίτα τον ουρανό! και στόχο έχει την παρουσίαση νεαρών ποιητών και του έργου τους, την τελευταία Δευτέρα κάθε μήνα απότον Ιανουάριο μέχρι τον Μάιο TOU 2011.

δ αφιέρωμα

Νικόλας Ευανπνός, Ανέκδοτο ποίημα

Ενεός... μπροστά στην οναβράζουσα Κτίση... Υπόγεια γουργουρπτά πείνας, σ αν να κροταλίζουν περσικές αλυσίδες απ’ του Ελλήσποντου τα βάθπ. Λογικό κι επόμενο το φαινόμενο, ιδίως τώ ρα που οι άλγεβρες έχουν απολέσει τις ταυτότπτές τους, οι γεωμετρίες τις αποδείξεις τους, οι φυσικές την φυσικότητα και οι χημείες τη ν ύλη τους ήδη από το πρωί του προηγούμενου αιώνα. Γιατί κάποτε σε χώμα απάτητο γεννήθηκε χαραγμένη η φράση: «Η ΓΡΑΦΗ ΘΑ ΚΑΝΕΙ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΙΔΙΟΚΤΗΣΙΑ» και λησμονήσαμε ότι το στόμα της φαντασίας είναι η είσοδος του απείρου, ότι εκεί φτιάχνεται το εναρκτήριο γράμμα τω ν νόμων που έρχονται: νομοταγείς οι αμοίραστοι ουρανοί καθώς σπέρνουν εφηβείες στα κύματα τη ς γης! Δ εν θερίζω πείνα. Δ εν θερίζω δίψα. Θ ερίζω φως. Αχειροποίητο. Υ ψ ωμένο σ το τετρά γω νο και με το σώμα μπολιασμένο δίνει ενέργεια που σ το ν χρόνο ταξιδεύει: ...κάποτε ύψωσα τ ο βλέμμα: Κ τή το ρ ε ς μ οιρά ζουνε ψωμί. Μ ε ποιο δικαίωμα; Ενεός...

Άννα Γρίβα

Υ Γ

Το ποίημα έχει μια αιχμή γδέρνει τη φλούδα του μανταρινιού χωρίς ποτέ να φτάνει σ τη σάρκα μικρά μικρά σαν βάσανα χτυπήματα σ το δέρμα για να χυθεί η μυρωδιά

δ

96

η Τα ποιήματα προέρχονται από ανέκδοτες συλλογές των ποιητών, οι οποίοι συμμετείχαν στις εκδηλώσεις που διοργανώνει το θέατρο Άττις με τίτλο Ιστορία ερχόμαστε. Κοίτα τον ουρανό!

σ το γύρω τόπο και να ανατείλει το ά στρ ο μας μέσα σ το ν πυρετό του. Απλώνουμε τα χέρια σ ε καρπούς που α στράφτουν όπως σ ε φιλιά που ακονίζονται για να μην ξεχαστούν

Δεν την της

δ ια τη ρ εί είπαν, ε λ ά χ ισ τη αίσθηση π ρα γμ α τικ ό τη τα ς και το χ ε ιρ ό τ ε ρ ο τα ποιήμ ατα του, δ ε ν ε ί ν α ι συμ βα τά γ ι α να δωρηθούν.

δ : αφιέρω μα

Ο Κωνσταντίνος Βήτα και η Λίνα Νκοληοπούλου μιλούν με τη Χριστιάνα Μυγδάλη Η δύναμη της ποίησης

Μ ην αφ ήσεις τη ζω ή να σ ε πάρει από κάτω

Χ.Μ. Ή θελα να ξεκινήσουμε αυτή τη συζήτηση με λόγια δικά σου Λίνα, κι όχι με μια ερώτηση:

Τους φ όβ ου ς που σ ε τρέφ ου ν να το υ ς κάνεις κάτι άλλο Κάνε το υ ς ποίηση Ή μηχανήματα σπουδαία Μ η γυρίζεις τη ν πλάτη, μη ζε ις σ τ ο ψέμα

Όλα ξέρω τι σημαίνουν και τι εννοούν Το μυαλό μ ου μ ε συ ντόνισε σ τ ο καινούργιο μήκος Οι ευαίσθητοι παθαίνουν και παρανοούν Λ ε ς κι ο κ όσμ ος τ ο κανόνισε να γλυτώνει ο λύκος. Μ α εγώ μιλάω για δύναμη τη ς αγάπης ισοδύναμη και ζη τά ω π ροτερα ιό τητα φύση, θέση κι ιδιότητα. («Εγώ μιλάω για δύναμη», Λίνα Νικολακοπούλου)

δ

98 Η

Λ.Ν. Την προηγούμενη βδομάδα, που είχαμε μια συζήτηση με το ν Γραμματικάκη, και με όλα τα νέα πράγματα που κομίζουν άνθρωποι σαν κι αυτόν σ τη γνώ ση που έχουμε για το ν κόσμο, ήρθα και αναθεώρη­ σα αυτή τη βεβαιότητα. Καθόλου δεν ξέρ ω όλα γιατί γίνονται, ούτε τι εννο­ ούν, κι αυτό με βοηθάει να γυρίσω πί­ σ ω σ ε μια αγνότητα και σ ε μια αβε­ βαιότητα που θα μου επιτρέψει να γνω ρίσω , να ξαναμάθω πράγματα από τη ν αρχή. Κι αυτό είναι ένα γε­ γονός πολύ απελευθερωτικό. Χ.Μ. Κ ωνσταντίνε, η συνέχεια σε σέ ­ να:

Π ολέμ ησε το άδικο Και κάθε είδους βία Σκ έψ ου θετικά Και μη γελάς μ ε ηλίθια αστεία. («Ηλίθια αστεία», Κ. Βήτα) Κ.Β. Για τα περισσότερα από τα γρα­ πτά εκείνης τη ς εποχής δεν είχα από­ λυτο συνείδοση. Τα έγραφα ίσως για να βοηθήσω το ν εαυτό μου. Δ εν είχα κέντρο. Ό μω ς κάτι μέσα μου ήξερε, από όλα αυτά που έγραφα ήξερα ενστικ τω δ ώ ς τι να κρατήσω. Κι αυτά τα γραπτά σήμερα λειτουργούν ω ς πμερολόγια, ω ς αποσπάσματα ενός απο­ σπασματικού εαυτού, που τώ ρ α μπο­ ρώ και τα α ναγνωρίζω μέσα σ το ν ολότητά μου.

Ο χρόνος της ποίησης Α ρ ε χ ρό νε αλήτη Π ου ανθρώπους κι αγάπες σκορπάς. («Διθέσιο», Λίνα Νικολακοπούλου) Χ.Μ. Εσύ το ν αγαπάς το χρόνο, έτσι δεν είναι; Εδώ όμως τ ο ν βρίζεις, το ν λες αλήτη.

Λ.Ν. Ναι, και βέβαια το ν αγαπάω, αλ­ λά αυτό δ εν σημαίνει ότι δεν θα το ν βρίζω. Ο βιολογικός χρόνος μάς δι­ δάσκει βίαια ότι δεν έχουμε απεριό­ ριστες δυνατότητες. Αλλά ας αφήσουμε το ν βιολογικό, που είναι ο

πράγματα, γιατί δεν έχεις πια και απεριόριστο χρόνο, και αποκτά έτσι μια πραγματική διάσταση ο χρόνος που σχεδόν σου δρομολογεί τις κι­ νήσεις σου. Σου λέει δηλαδή μ’ έναν τρόπο, κάν’ το, μη χαζεύεις, μην το

ύψ ιστος πόνος. Και γύρω σου όμως αν κοιτάξεις, με δεδομένο ότι η μό­

αφήνεις πολύ κάτι, κάν’ το, γιατί

νη βεβαιότητα είναι η διαρκής αλλα­

κάτι άλλο, κι αν δ εν κάνεις το π ρώ­

γή, ο χρόνος μονίμως σου τραβάει ένα χαλί κ άτω από τα πόδια σου, κι

το δεν θα μπορείς να κάνεις το δεύ­

εσύ πρέπει να ισορροπήσεις πάλι σ τη ν καινούργια συνθήκη. Βεβαίως,

ότι από κάποια διαβάσματά μου, λ έ­ γεται ότι σ του ς καιρούς τους δικούς μας ο χρόνος επιταχύνεται ή, καλύ­

καταλήγεις να δεχτείς όλη αυτήν την ευλογία τη ς αλλαγής και να τη ν ταυ­

μπορεί μετά να θέλεις να κάνεις και

τερο. Ν ιώθω όμως τη ν ανάγκη να πω

τερα, ότι θα υπάρχει η αίσθηση ότι

τίσεις με τη ζω ή. Δηλαδή, το να αγα­

ο χρόνος επιταχύνεται. Δηλαδή, θα

πήσεις τη ζω ή πέρα και έ ξω από ό,τι αναγνώριζες εσύ μέχρι τώ ρ α για οι­ κείο, για κ αθρέφτη σου, για στόχ ο σου, για επιτυχία σου, δηλαδή, την ώ ρα που δέχεσαι ότι όλο αυτό είναι ένα πράγμα που συνεχώς θα αλλά­ ζει, μπορούμε να πούμε ότι έχεις αφεθεί σ τη ζω ή . Δεύτερ ον, αρχίζεις

συμβαίνουν πολλά γεγο νό τα με μια

-κ ι αυτό είναι τ ο φυσικό, π ιστεύω ε γ ώ - να μεγαλώνεις, να γίνεσαι πιο αποφασισμένος να κάνεις κάποια

σ υχνότητα τέτο ια που θα είναι δύ­ σκολο να τα μεταβολίσουμε. Α υ τό σημαίνει ότι ο χρόνος είναι ζω ντα νό πράγμα για εδ ώ που καθόμαστε, για τη γη, που είναι ωραίο ότα ν είσαι νέ ­ ος, γιατί θεωρείς ότι είναι άπλετος, και τ ο μόνο που σ ε νοιάζει είναι πό­ τε θα κάνεις διακοπές. Ενώ, ό σ ο με­ γαλώνεις, αλλιώς το ν μαγειρεύεις το ν χρόνο.

Στιγμιότυπο από τη συζήτηση στα γραφεία του Διαβάζω.

δ:αφιέρω μα

Δ ω σ ’ μ ου αυτή τη γεύση είμαι ένα παιδί που δεν έχει σ χέση κάθομαι σ ’ ένα δρόμ ο έξ ω απ’ το ρολόι β λέπω απλά το χρόνο. («Δώσ’ μου αυτή τη γεύση», Κ. Βήτα)

φτιαγμένο από ένα κομμάτι του εαυ­ τού μας που δεν περιέχει και τό σ ο πολλή συνείδηση, το εγώ εννοώ ότι λειτουργεί σπασμωδικά και διαχωριστικά κατά κάποιο τρόπο. Λ.Ν. Είναι μία κουρτίνα.

Κ.Β. Εγώ πιστεύω ότι ο χρόνος είναι μια πολύ γρήγορη επιστροφή στη συ­ νείδηση. Λ.Ν. Για βοήθησέ μας λίγο να το κα­ ταλάβουμε αυτό. Κ.Β. Επειδή όλο το σύστημα το ν τε ­ λευταίο αιώνα έχει στηριχτεί σ το ν ατομικισμό, δηλαδή σ το εγώ, τώ ρ α βιώνουμε την επιστροφή στην ενό­ τητα. Όλα αυτά από τα οποία ο άν­ θρωπος έχει διαχωριστεί, ο χρόνος και οι καταστάσεις θα το ν αναγκά­ σουν να τα ενώσει, γιατί πρέπει να τα

Κ.Β. Είναι μια απομάκρυνση από την ψυχή, από την ουσία, είναι ένα πλέγ­ μα, δημιουργεί εξαρτήσεις και απομακρύνει το ν άνθρωπο από την πνευ­ ματική του αναζήτηση, δυστυχώς πάνω σ ε αυτό το οικοδόμημα που λέ­ γεται εγώ έχει στηριχτεί ολόκληρο το υπάρχον σύστημα. Τώρα, όλα αυτά που συζητάμε, αυτό που λέμε για το ν χρόνο, έρχεται κατά κάποιο τρόπο σαν φυσική ανάγκη, σαν ο άνθρωπος να γνωρίσει την ουσία, τη ν ουσία της ένω σής του με το ν εαυτό του και το ν κόσμο γύρω του.

ενώ σει όλα. Επειδή το εγώ είναι Το τετράδιο της Λίνας Νικολακοπούλου

Λ.Ν. Τα πάντα είναι ένα, και το πιο σοβαρό της ταλαιπωρίας τη ς ανθρω­ πότητας πάνω στη γη είναι μέχρι να γίνει μια συλλογική κατανόηση αυ­ τού. Δηλαδή, πάμε κι ερχόμαστε, πά­ με κι ερχόμαστε συνεχώς, και γι’ αυ­ τό που λέμε, γι’ αυτή τη γρήγορη επι­ στρο φ ή σ τη συνείδηση, όπως το εί­ πε ο Κ ωνσταντίνος, λέγεται πως ό,τι είναι αληθές υπάρχει, κι ό,τι είναι αναληθές δεν υπάρχει. Δηλαδή, αν κανείς πάρει αυτή τη διατύπωση, ησυχάζει πάρα πολύ. Κι αυτός είναι ένας πολύ σύντομος δρόμος να συ­ νειδητοποιήσεις, και να μη φοβάσαι. Να μη φοβάσαι τη ν ψευδαίσθηση, να μη φοβάσαι το ψευδεπίγραφο. Να δεχτείς ότι αν κάτι είναι αληθινό, θα

υπάρχει. Α ν δεν είναι αληθινό, δεν θα υπάρχει. Γιατί πρέπει κανείς να έχει κι

εαυτό μου. Αισθάνομαι ότι έχασα ένα

ένα εργαλείο κατανόησης...

μεγάλο κομμάτι της ζω ή ς μου, εκείνο που δεν τ ο έζησα κάτω από αυτό το

Σα ν τη ν κλεψύδρα π ου δ ε σταματά

πρίσμα, εκείνο κατά τ ο οποίο δεν εί­ χα αυτή τη γνώση. Ίσως, αν υπήρχε

Α δειάζει ο χρόνος, γεμίζει ξανά. («Τρένο», Κ. Βήτα)

ένα καλύτερο σύστημα παιδείας, με άλλους άξονες και άλλες προτεραιό­ τητες, να φτάναμε πολύ πιο γρήγορα

Ο τόπος της ποίησης

σ τη γνώ ση αυτή που περιγράφω. Χ.Μ. Ίσ ω ς τώ ρ α τη ν έχεις πια συνει­

Χ.Μ. Ο τόπος σ τους στίχους του

δητοποιήσει αυτή τη διαδικασία και

Κ ωνσταντίνου είναι ένα τοπίο άλλοτε αστικό, άλλοτε υπεραστικό, αλλά τις περισσότερες φορές υπεραστρικό,

τη ν περιγράφεις και στου ς στίχους σου.

με «φραουλένιες πεδιάδες και γραμ­

Α π ό ψηλά δ υο κουκκίδες τώρα κοιτάζω, είμαι ένα αεροπλάνο

μικές κοιλάδες», ενώ αν ήθελα να προσδιορίσω το τοπίο που κυριαρχεί στους στίχους τη ς Λίνας θα έλεγα ότι είναι το σώμα. Τι πιστεύετε εσείς για το ν τόπο τη ς ποίησής σας;

οι ε ρ α σ τέ ς ένα δ ά σ ο ς που έχω χαθεί κι ο ύ τε ξ έ ρ ω πού πάω κι ε σ ύ μ ε δάκρυα σ τα μάτια ψάχνεις να β ρεις αυτό π ου θέλεις θέλω

Κ.Β. Τα τοπία εγώ τα έβλεπα πάντα από απόσταση, εικαστικά. Αλλά και για ό,τι συνέβαινε χρειαζόμουν μια απόσταση προτού μπορέσω να γρά­ φ ω γι’ αυτό, ειδικά ηαλιότερα. Τώρα θέλω να είμαι μέσα σε αυτό που γρά­ φω, να το γνω ρίζω , να το ερευνώ, να α ναγνωρίζω μέσα σε όλα τα πράγμα­ τα, όμορφα ή άσχημα, κάτι από το ν

π ο τέ π ο τέ π ο τέ δεν θα γίνω φ ίλος σου. («Ποτέ ποτέ ποτέ δε θα γίνω φίλος σου» Κ. Βήτα) Κ.Β. Εγώ σχετικά με αυτό θα ήθελα να ρω τή σ ω τη Λίνα τι εννοούσε όταν έγραψε εκείνο το ν καταπληκτικό στί­ χο, το «μ α δεν χω ράω σ την ύλη».

δ:αφιέρω μα

Α τομ ικ ή μ ου ενέργεια Κι ανάσα μου στα χείλη Την π ρώ τη ουσία, τη ν αρχή Σ η κ ώ σ τε μ ε να δω. Όχι από περιέργεια Μα δ ε χω ράω σ τη ν ύλη Και τού τη η φ εύτρα η εποχή Την έχει για θεό. («Ατομική μου ενέργεια» Λίνα Νικολακοπούλου) Λ.Ν. Α υ τός ο στίχος είναι ένα σκα­ μνάκι. 'Οπως όταν ένα παιδάκι δε βλέ­ πει σ το σινεμά και ζητάει να το ση­ κώσουν για να δει, έτσι κι εγώ εκείνη την περίοδο ένιωθα ότι χρειάζομαι να δ ω κάποια πράγματα. Είχα δει το ν αν­

Ο

2

θρώπινο πυρήνα που έχτιζα με τα χρόνια να μη λειτουργεί πια. Είχα πά­ ει τό τε κι ένα ταξίδι σ την Ινδία, όπου, βρίσκοντας τη χαρά κάτω από ένα δέντρο, αισθάνθηκα ότι δεν είχε πειραχτεί τίποτα από μέσα μου. Στην επιστροφή, λοιπόν, αποφάσισα να πω ότι έχω αυτό το αίτημα: ένα σκα­ μνί να δω! Ό πως τ ο παιδί δε βλέπει, όταν ο καθρέφτης πάνω από το νι­ πτήρα είναι ψηλά, ήθελα κι εγώ ένα σκαμνί να σηκωθώ ψηλά και να μπο­ ρέσω να δ ω τη μέγιστη αλήθεια. Αυ­ τό δηλαδή που μέσα μου υπάρχει αλ­ λά δεν ξέρ ω πώς να το πω. Αυ τό ήτανε, κι εξω σ τρ εφ ώ ς το είπα στην «Ατομική μου ενέργεια». Όμως, δι­ καιώνεται μέσα μου ότι έπρεπε να εί­ ναι μια πρωτοβουλία ατομική αυτό. Δηλαδή, σ ε κινητοποιεί κάτι μέσα σ ου και λες εγώ θέλω να δω. Γι’ αυ­ τό το είπα «Ατομική μου ενέργεια». Δηλαδή, κι άλλος κανείς να μην το κάνει, εγώ θέλω να το κάνω, θέλω να

το δω, θέλω να το βρω, θέλω να το φ ω νά ξω επειδή μου λείπει, να το γευ­ τώ, να το κατανοήσω. Και γι’ αυτό με­ ρικές φορές, όπως είπε κι ο Κωνστα ­ ντίνος πριν, είναι ωραίο, γιατί τα γρα­ πτά μας είναι ημερολόγια, είναι φα­ νερώ σεις του εαυτού, που όταν τα βλέπεις αργότερα, όπως και με τους ξένους σ το δρόμο, λες αυτό είμαι εγώ, κι αυτό είμαι εγώ, κι αυτό είμαι εγώ. Είναι κομμάτια τη ς συνειδητότη τάς σου αυτά, κομμάτια του πλέγ­ ματος τω ν συναισθημάτων, τη ς σ τιγ­ μής, του χρόνου, της επιρροής ενός άλλου ανθρώπου μέσα σου, είναι εσω τερικές φωτογραφίες. Και, απαλ­ λαγμένα από την αγωνία τού αν είναι καλά ή κακά, αυτά τα γραπτά είναι οι χάρτες, είναι μια διαδρομή.

Το μάθημα της ποίησης Χ.Μ. Λίνα, μερικές φορές σκέφτομαι ποιο θα μπορούσε να είναι το μάθη­ μα της ποίησης, και τό τε μου έρχο­ νται σ το μυαλό κάποιο στίχοι σου που γράφτηκαν για τις ανάγκες μιας θεατρικής παράστασης. Όλη μ ου η ζω ή διδασκαλία όλη μ ου η ζω ή συντακτικό δίνω ρήμα, επίρρημα και ζη τώ το ουσιαστικό. («Το μάθημα», Λίνα Νικολακοπούλου) Λ.Ν. Ο ταν ήμουν μικρή δε μου άρε­ σ ε τ ο διάβασμα, μου άρεσαν τα πο­ δήλατα, οι βόλτες έξω , τα ρ αδιόφ ω­ να, τα τραγούδια. Κι ακόμα σήμερα βρίσκω το ν εαυτό μου ό ταν περπα­ τά ω σ τη ν Αθήνα, πίνω έναν καφέ, παρατηρώ τους ανθρώπους γύρω

μου, ακούω τι λένε. Τ ο διάβασμα μού χαρίστηκε ότα ν βρέθηκα κλει­ σμένη σ ’ ένα διαμέρισμα, γύρω σ τα 12, που σ τη ν αρχή νόμιζα πως θα τρελαθώ. Τ ό τε στράφηκα σ τα βι­ βλία, σ ’ εκείνα που ήταν σ τη βιβλιο­ θήκη τη ς αδελφής μου, και ο π ρώ­ το ς συγγραφέας με το ν οποίο συνα­ ντήθηκα ήταν ο Λόρκα. Ό μ ω ς τη γλώ σσ α μου, εκείνη που ε γώ θεω ρ ώ κώδικά μου, είχα ήδη αρχίσει να τη βρίσκω μέσα σ ε όλα τα πράγματα που μου άρεσαν, στου ς στίχους, σ τα τραγούδια, σ τις βόλτες, σ τα ποδή­ λατα, κι αυτό είναι που εννο ώ κι εδώ, τ ο ουσιαστικό. Χ.Μ. Για μένα πάντως, το μάθημα της ποίησης δεν έχει ολοκληρωθεί ακό­ μα. Κωνσταντίνε, όταν τελειώ νεις «Τ ο μάθημα» με τους στίχους Μάθημα δέκα

Κ.Β. Δ εν θα μπορούσα να σου ηω noτέ. Γιατί αν σου έλεγα, η ποίηση δεν θα είχε πια νόημα.

τα έμαθες όλα

Χ.Μ. Καθώς ερχόμουν σήμερα εδώ,

είσαι ελεύθερος αλλά έχεις μ όνο μία

σκεφτόμουν ότι αυτό που πιο πολύ ήθελα να σας ρ ω τή σ ω ήταν από πού ερχόμαστε, πού πάμε, αλλά κυρίως τι

επιλογή. («Το μάθημα» Κ. Βήτα) με κάνεις να θέλω να σ ε ρ ω τή σ ω μό­ νο ένα πράγμα. Ποια;

έχουμε έρθει να κάνουμε εδώ. Θέλω να σας πω ότι μου τα απαντήσατε όλα, και σας ευχαριστώ ειλικρινά γι’ αυτό. Ποίηση.

«Λησμονούμε ότι η αίσθηση είναι μια ιδιότητα του ζώ ου, ενώ η γνώ ση διακρίνει το ν άνθρω πο1και ότι η τέχνη, αν τη θεωρήσουμε διακριτικά ανθρώπινη, κι αν την εκλάβουμε ω ς μέρος τω ν “α νώ τερω ν αγαθών τη ς ζω ή ς” , πρέπει κ ατ’ αντιστοιχία να έχει πολύ μεγαλύτερη σχέση με τη γνώ ση παρά με το συναίσθημα». Από το τετράδιο της Λίνας Νικολακοπούλου, «Σταχυολόγηση από το βιβλίο του Amamda Κ. Coomaraswamy Η χριστιανική και ανατολική φιλοσοφία της τέχνης»

Κωνσταντίνος Βήτα

δ:κριτικογραφία ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ©ΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ ΧΟΡΗΓΟΣ: CLIP NEWS wwwclipnews.gr ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΑΠΟΔΕΛΤΙΩΣΗΣ

ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΥ 2012

Πανσέληνος Αλέξης: Σκοτεινές επι­ γραφές (Γ. Περαντωνάκης Διαβάζω, 01/12) Παπαμόσχος Ηλίας: Ο μυς της καρ­ διάς (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 29.1.12)

Γκόνης Θοδωρής: Ο ύπνος της Αδριανουπόλεως (Ε. Κοτζιά, Καθη­ μερινή, 7.1.12) Ζατέλη Ζυράννα: Ηδονή στον κρό­ ταφο (Γ. Μπέκος, Βήμα, 1.1.12, Ε. Γκίκα, Έθνος, 7.1.12) Ζουρνάς Ισίδωρος: Ανεμώλια (Ν. Κυριαζής, Διαβάζω, 01/12) Ιντζέμπελης Ελπιδοφόρος: Κάποτε στην Άρτα (Φ. Φιλίππου, Διαβάζω, 01/12) Καραγιάννης Μάκης: Το όνειρο του Οδυσσέα (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 15.1.12) Καρβέλης Γιάννης: Η παραβολή του ασώτου (Α. Γαλδαδάς, Βήμα, 1.1.12) Καρτεράς Θανάσης: Το τελευταίο τραμ (X. Κάσδαγλης, Εποχή, 7.1.12)

δ

Ρικάκη Λουκία: Παραμύθια της αγά­ πης και της ελπίδας (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 3.1.12) Στασινοπούλου Μαρία: Κυρία, μ ε θυ­ μάστε; (Α. Ζάρας, Διαβάζω, 01/12) Σψυρίδης Περικλής: Το πάρτι και άλλα διηγήματα (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 7.1.12) Τριαντάφυλλου Σώτη: Για την αγάπη της γεωμετρίας (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 22.1.12) Τσιαμπούσης Βασίλης: Σάλτο μορτάλε (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 22.1.12) Φραντζεσκάκης Γιώργος: Φιλόζωος ή μισάνθρωπος (Δ. Μανιάτης, Νέα, 6.1.12) Χατζηαντωνίου Κώστας: Αγκριτζέντο (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 22.1.12)

(Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 7.1.12) Μπολάνιο Ρομπέρτο: 2666 (Μ. Τσιντσίνης, Νέα, 6.1.12, Γ. Μπέκος, Βήμα, 15.1.12) Μπροχ Χέρμαν: Ο/ αθώοι (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 5.1.12) Ντε Μποττόν Αλαίν: Μια βδομάδα στο αεροδρόμιο (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 15.1.12) Ντινιόν Τζόαν: Η χρονιά της μαγικής σκέψης (Γ. Μπέκος, Βήμα, 1.1.12) Ο’ Μπράϊεν Τζον: Αφήνοντας το Λ. Βέγκας (Γ. Ζουμπουλάκης, Βήμα, 15.1.12) Ουάιλντ Όσκαρ: Βέρα η μηδενίστρια (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 6.1.12, Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 12.1.12) Σοπέν Κέιτ: Η αφύπνιση (Α. Μαντόγλου, Διαβάζω, 01/12) Τζόις Τζαίημς: Οδυσσέας (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 15.1.12, Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 29.1.12, Α. Νταραδήμου, Ελεύ­ θερος Τύπος, 29.1.12) Τολστόι Λέων: Πόλεμος και ειρήνη (Δ. Ρουμπούλα. Έθνος, 2.1.12)

Καρυστιάνη Ιωάννα: Καιρός σκεπτι­ κός (X. Δημακοπούλου, Εστία, 6.1.12, X. Παπαγεωργίου, Διαβάζω, 01/12)

ΞΕΝΗΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Φώκνερ Ουίλιαμ: Καθώς ψυχορ­ ραγώ (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 15.1.12)

Κυριαζής Νίκος: Ο κωδικός του αυτοκράτορα (I. Ζουργός, Βήμα, 1.1.12)

Βίλλα-Μάτας Ενρίκε: Δουβλινιάδα (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 15.1.12, Θ. Μήνας, Διαβάζω, 01/12)

Cleeves Ann: Υγρός θάνατος (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 22.1.12)

νούσε μια φωνή (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 22.1.12)

Γκρόσμαν Βασίλι: Μαντόνα Σιξτίνα και Η αιώνια ανάπαυση (©. Σταθόπουλος, Καθημερινή, 15.1.12)

104 Λαπαθιώτης Ναπολέων: Κάπου περ­ 85

Μανιώτης Γιώργος: Τώρα (Ε. Γκίκα, Έθνος, 29.1.12) Μάρκαρης Πέτρος: Περαίωση (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 9.1.12) Μητάς Γιώργος: Ιστορίες του Χαλ (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 29.1.12) Μιχαηλίδης Τεύκρος: Τα τέσσερα χρώματα του καλοκαιριού (Δ. Ρουμ­ πούλα, Έθνος, 16.1.12) =ενάριος Γιώργος: Στην άκρη του κόσμου (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 1.1.12)

Ίρβινγκ Τζον: Χήρα για ένα χρόνο (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 19.1.12) Καντερέ Ισμαήλ: Το μοιραίο δείπνο (Γ. Μπέκος, Βήμα, 29.1.12) Κέλμαν Στίβεν: Άγρια παιδιά (Μ. Κυριακοπούλου, Διαβάζω, 01/12) Λόντον Τζακ: Το σιδερένιο τακούνι (Η. Κορδαλής, Πριν, 22.1.12) Μαλούφ Ντέιβιντ: Λύτρα (Γ. Μπέκος, Βήμα, 22.1.12) Μπαρνς Τζούλιαν: Ένα κάποιο τέλος

Denon Vivant: Χωρίς επαύριον (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 15.1.12) Eagleman David: Sum (X. Σανούδου, Καθημερινή, 14.1.12) Garcia Tristan: Η καλύτερη πλευρά των ανθρώπων (Γ. Μπέκος, Βήμα, 29.1.12, Λ. Κονομάρα, Διαβάζω, 01/12) Horowitz Anthony: Ο οίκος του μ ε­ ταξιού (Μ. Πιμπλής, Νέα, 14.1.12, Λ. Κουζέλη, Βήμα, 22.1.12, Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 28.1.12) Maturin Charles: Μέλμοθ ο περιπλανώμενος (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 7.1.12) Morin Edgar: Ο Βιντάλ και οι δικοί του (Μ. Πιμπλής, Νέα, 6.1.12)

Morris William: Το πηγάδι στο τέλος του κόσμου (Γ. Βαϊλάκης, Διαβάζω, 01/12) Ο’ Hagan Andrew: Η ζωή και οι από­ ψεις του σκύλου Μαφ και της φίλης του Μαίριλυν Μονρόε (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 8.1.12, Σ. Νικολαίδου, Νέα, 21.1.12) Padura Leonardo: Ο άνθρωπος που αγαπούσε τα σκυλιά (Φ. Φιλίππου, Βήμα, 1.1.12,

στερόχειρ ουσιαστικά (Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 26.1.12) Κρεβέλ Ρενέ: Το πνεύμα ενάντια στον λόγο (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 24.1.12) Νικολαρεϊζης Δ.: Η κριτική -προπάν­ των η κριτική (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 29.1.12) Σεβαστάκης Νικόλας: Δοκιμές και αναγνώσεις (Μ. Τσεβρένη, Καθημε­ ρινή, 7.1.12)

Δούρου, Αυγή, 7.1.12) Sebestyen Victor: Η πτώση της σο­ βιετικής αυτοκρατορίας (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 28.1.12, Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 01/12) Winkler Heinrich: Βαϊμάρη, η ανά­ πηρη δημοκρατία 1918-1933 (Δ. Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Αυγή, 22.1.12)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 7.1.12, Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 10.1.12, Κ. Παπαγιώργης, Αθηνόραμα, 19.1.12, Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 26.1.12)

Keely Edmund: Συζήτηση με τον Γ'ώργο Σεφέρη (Γ. Βαϊλάκης, Ημε­ ρήσια, 14.1.12)

Sedaris David: Ημερολόγια από τη χώρα των Χριστουγέννων (Ρ. Μαλτέζου, Διαβάζω, 01/12)

ΙΣΤΟΡΙΑ

Κρητικός Γεώργιος: Ο Τζορτζ του Ριτζ (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 1.1.12)

Λάρσον Έρικ: Στον κήπο με τα θηρία (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/12)

Μουρακάμι Χαρούκι: Γιατί πράγμα μιλάω όταν μιλάω για το τρέξιμο (Δ. Ρηγόπουλος, Καθημερινή, 21.1.12, Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 22.1.12, Θ. Σταθόπουλος, Καθημερινή, 29.1.12)

Simenon George: Το χιόνι ήταν βρώ­ μικο (Φ. Φιλίππου, Βήμα, 22.1.12)

ΠΟΙΗΣΗ Αχμάτοβα Άννα: Ρέκβιεμ (Α. Νταραδήμου, Ελεύθερος Τύπος, 15.1.12, Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 21.1.12) Βαρβέρης Γιάννης: Βαθέος γήρατος (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 17.1.12) Βέλτσος Γιώργος: Το θέαμα (Γ. Μπέκος, Βήμα, 7.1.12)

Μακρής-Στάικος Πέτρος: Ο άγγλος πρόξενος (X. Δημακοπούλου, Εστία, 6.1.12) Ναρ Λέων: Ο/ Ισραηλίτες βουλευτές στο Ελληνικό Κοινοβούλιο 1915-1936 (Σ. Κακουριώτης, Αυγή, 29.1.12, Δ. Μανιάτης, Νέα, 31.1.12) Ριζάς Σωτήρης: Απ’ την απελευθέ­ ρωση στον εμφύλιο (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/12)

Κοτανίδης Γιώργος\ Όλοι μαζί, τώρα! (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 22.1.12)

Μουσμούτης Διονύσης: Ούγκο Φόσκολο (Φ. Δρακονταειδής, Βήμα, 29.1.12) Ντεόρ Στεφανί: Ο πάνθηρας (Ε. Φο­ λίδα, Νέα, 10.1.12) Πέπιατ Μάικ: Φράνσις Μπέικον (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 23.1.12)

Γεωργούσης Γιώργος: Η ωδή για τον συμπαίκτη (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 1.1.12)

Σιταράς Θωμάς: Η παλιά Αθήνα ζει, γλεντά, γεύεται 1834-1938 (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 1.1.12)

Σβολόπουλος Κωνσταντίνος: Καρα­ μανλής 1907-1998 (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 29.1.12)

Ευαντινός Νικόλας: Ρουβίκωνας στα μέτρα μας (Θ. Τσαλαπάτης, Εποχή, 15.1.12)

Τζουβαλάς Γεώργιος: Μνήμη θυσιασθέντων υπέρ πατρίδος (X. Δημακο­ πούλου, Εστία, 14.1.12)

Leis Mario: Λένι Ρίφενσταλ (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 22.1.12, X. Δημακο­ πούλου, Εστία, 28.1.12)

Παναγή Λογγίνος: Δώδεκα καλοκαί­ ρια και άλλα ποιήματα (Κ. Βούλγα­ ρης, Αυγή, 15.1.12)

Φωτίου Θανάσης: Η ναζιστική τρο­ μοκρατία στην Ελλάδα (Δ. Μουσμούτής, Ιστορία, 01/12)

ΜΕΛΕΤΕΣ

Πρεβεδουράκης Γιώργος: Στιγμιόγραφο (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 7.1.12) Yeats William Buttler: Ποιήματα (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 7.1.12)

Einstein A. - Freud S. - Ομάδα «Σπάρτακος» - Goebbels J. κ.ά.: Φωνές από τη Βαϊμάρη (Δ. Παπαδάτος-Αναγνωστόπουλος, Αυγή, 22.1.12)

ΔΟΚΙΜΙΑ

Norwich John Julius: Mare nostrum (X. Δημακοπούλου, Εστία, 28.1.12, Γ. Ασδραχάς Εξπρές, 29.1.12)

Αναγνωστάκης Μανόλης: Είμαι αρι-

Richter Heinz: Ιστορία της Κύπρου (Ρ.

Αλεξιάδης Μηνάς: Έντυπα μέσα επι­ κοινωνίας και λαϊκός πολιτισμός (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/12) Αράπογλου Εβίτα: Κριεζώτου αρ. 3 Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 9.1.12, Μ. Σκαλτσά, Καθημερινή, 29.1.12) Γιαννουλόπουλος Γιώργος: Ο μον-

δ:κριτικογραφία

τερνισμός και οι «Δοκιμές» του Σεφέρη (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 15.1.12)

ΚΟ ΙΝΩΝΙΑ ΚΟΙΝΩ ΝΙΟΛΟΓΙΑ

Lewis Michael: Μπούμερανγκ (Σ. Μα­ λαβάκης, Νέα, 3.1.12)

Καρράς Κώστας: Ημιτελές τοπίο, Βούληση και αντίθεση στον αγώνα για την αειφορία (Π. Θέμελης, Καθη­ μερινή, 29.1.12)

Πρέσσφιλντ Στίβεν: Ο πόλεμος της τέχνης (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 12.1.12)

ΛΕΥΚΩΜΑ

Sacks Oliver: Μουσικοφιλία Ανιαννίδης, Νέα, 14.1.12)

Κουράκου-Δραγώνα Σταυρούλα: Νεμέα (Μ. Θερμού, Βήμα, 15.1.12)

Καψωμένος Ερατοσθένης (επιμ.): Ει­ σαγωγή στην ποίηση του Σικελιανοΰ (Μ. Άνθης, Αυγή, 7.1.12)

Tronto Joan: Γ·α μια πολιτική της μέ­ ριμνας (care) σ’ έναν ευάλωτο κόσμο (Α. Κοσυφολόγου, Αυγή, 29.1.12)

Λιάκος Αντώνης: Αποκάλυψη, Ουτο­ πία και Ιστορία (Π. Μάρβιν, Athens Voice, 12.1.12) Μπρέγιαννη Κατερίνα: Νεοελληνικό νόμισμα (X. Δημακοπούλου, Εστία, 14.1.12) Πυλαρινός Θεοδόσης: Εν εναλίη Κύπρω έσσετ' αοιδός (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 22.1.12) Τιβέριος Μιχάλης: Ελεύθερος σκο­ πευτής (Δ. Τριανταφυλλίδης, Δια­ βάζω, 01/ 12) Τριανταφυλλόπουλος Ν. Δ. (επιμ.): Ο Παπαδιαμάντης του Ζήσιμου Λορεντζάτου (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 29.1.12) Cartledge Paul: Η αρχαία ελληνική πολιτική σκέψη στην πράξη (Ν. Κυριαζής, Βήμα, 7.1.12)

(Π.

ΜΑΡΤΥΡΙΑ Μαντελστάμ Ναντιέζντα: Ελπίδα στα χρόνια της απελπισίας (Α. Αρτινός, Αυγή, 10.1.12) Σαλάμοφ Βαρλάμ: Ιστορίες από την Κολιμά (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 22.1.12)

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Αξελός Κώστας: Αυτό που επέρχε­ ται (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 17.1.12) Χούσερλ Έντμουντ: Η κρίση της ευ­ ρωπαϊκής ανθρωπότητας και η φιλο­ σοφία (Γ. Μερτίκας, Αυγή, 7.1.12)

ΠΑΙΔΙΚΟ- ΕΦΗΒΙΚΟ

δ

Αρμενιάκου Κωνσταντίνα: Η δύναμή μου (Α. Ντούρα, Διαβάζω, 01/12)

“5 δ

Βαλάση Ζωή: Νάνι το κρίνο της αυγής (Σ. Βούλγαρη, Καθημερινή, 28.1.12)

!06 ΠΟΛΙΤΙΚΗ Βάσσης Λαοκράτης: Ανοιχτή αυζήτηση, Η χρεοκοπία της Μεταπολίτευ­ σης (Σ. Καϊτατζή-Γουίτλοκ, Καθημε­ ρινή, 29.1.12) Κουνενής Νίκος: Περί Δημοκρατίας (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 7.1.12) Hobsbawm Eric: Πώς να αλλάξουμε τον κόσμο (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 7.1.12, Δ. Παπανικολόπουλος, Αυγή, 15.1.12)

ΤΑΞΙΔΙ - ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ Βέης Γιώργος: Μανχάταν - Μπανγ­ κόκ (Β. Ζωγράφου, Αυγή, 15.1.12)

ΘΕΑΤΡΟ Γεωργοπούλου Βαρβάρα: Η θεα­ τρική κριτική στην Αθήνα του Μεσο­ πολέμου (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 01/12)

Αρωνές Ερρίκος: Ζακ Μεναχέμ (I. Τουλάτου, Βήμα, 29.1.12) Βολιότης-Καπετανάκης Ηλίας: Του κυρίου του η φωνή (Γ. Σκίντσας, Βήμα, 7.1.12) Τσοκανή Χαρίκλεια: Μουσική μανία (Ν. Δοντάς, Καθημερινή, 29.1.12)

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Μπόζης Γιώργος - Μπόζη Σούλα: Από το Παρίσι στο Πέραν (Γ. Ζουμπουλάκης, Βήμα, 7.1.12)

Κάλι Νταβίντε - Μήλου Σερζ: Ο εχ­ θρός (Σ. Τσούπρου, Αυγή, 15.1.12)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Μίχας Τάκης: Μαύρη βίβλος της ελ­ ληνικής οικονομίας (Δ. Σκάλκος, Athens Voice, 19.1.12) Jackson Tim: Ευημερία χωρίς ανά­ πτυξη (Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 15.1.12)

Βιρβιδάκης Στέλιος - Ξηροπαίδης Γιώργος (επιμ.) Το φιλοσοφικό λεξικό του Cambridge (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 15.1.12)

ΚΟΜΚ-

ΑΦΗΜΕΝΟ

ΕΙΚΟΝΟΓΡ

Κυρ: Ημερολόγιο 2012 (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 1.1.12)

δ:ευπώλητα

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012 Ελληνική λογοτεχνία Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ΑΝΕΜΩΛΙΑ ΗΔΟΝΗ ΣΤΟΝ ΚΡΟΤΑΦΟ ΧΤΥΠΟΚΑΡΔΙΑ ΣΤΟ ΚΡΑΝΙΟ ΚΑΙΡΟΣ ΣΚΕΠΤΙΚΟΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΠΕΡΑΙΩΣΗ ΤΟ ΤΑΝΓΚΟ ΤΩΝ ΧΡΙΣΤΟΥΓΕΝΝΩΝ (ΝΕΟ) Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ ΣΥΜΕΩΝ Ο ΠΡΟΣΦΥΓΑΣ ΤΑ ΤΕΣΣΕΡΑ ΧΡΩΜΑΤΑ ΤΟΥ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΟΥ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΖΟΥΡΓΟΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΖΑΤΕΛΗ ΖΥΡΑΝΝΑ ΑΚΡΙΤΑ ΕΛΕΝΑ ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ ΙΩΑΝΝΑ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΣΩΤΗ ΜΑΡΚΑΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΞΑΝΘΟΥΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΧΡΥΣΗΙΔΑ ΔΗΜΟΥΛΙΔΟΥ ΖΗΣΙΑΔΗΣ ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΤΕΥΚΡΟΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ IANOS ΠΟΛΙΣ

=ένη λογοτεχνία Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ΤΟ ΝΗΜΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΠΙΝΟΖΑ ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΟ ΤΑΤΟΥΑΖ ΕΝΑ ΚΑΠΟΙΟ ΤΕΛΟΣ ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟ ΚΟΙΜΗΤΗΡΙΟ ΤΗΣ ΠΡΑΓΑΣ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ ΤΟ ΕΜΒΑΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΡΑΝΤΕΣΚΥ ΕΙΣ ΓΗΝ ΧΑΝΑΑΝ Η ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΑΘΕΡΑΠΕΥΤΑ ΑΙΣΙΟΔΟΞΩΝ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΙΣΛΟΠ ΒΙΚΤΟΡΙΑ ΓΙΑΛΟΜ ΙΡΒΙΝ ΛΑΡΣΟΝ ΣΤΙΓΚ ΜΠΑΡΝΣ ΤΖΟΥΛΙΑΝ ΜΠΟΥΚΑΪΧΟΡΧΕ ΕΚΟ ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΠΑΔΟΥΡΑ ΛΕΟΝΑΡΔΟ ΡΟΤ ΓΙΟΖΕΦ ΜΠΑΡΥ ΣΕΜΠΑΣΤΙΑΝ ΓΚΕΝΑΣΙΑ ΖΑΝ-ΜΙΣΕΛ

ΔΙΟΠΤΡΑ ΑΓΡΑ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ OPERA ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΑΓΡΑ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΠΟΛΙΣ

Γενικός πίνακας

Ποίηση Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΠΕΖΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΑΜΟΡΓΟΣ ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ ΡΕΚΒΙΕΜ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΕ 100 ΧΑΪΚΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΠΟΝΗΡΙΕΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ Ο,ΤΙ ΠΕΡΙΓΡΑΦΩ ΜΕ ΠΕΡΙΓΡΑΦΕΙ (+CD)

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΤΙΝΟΣ IANOS ΝΕΡΟΥΔΑ ΠΑΜΠΛΟ ΠΑΤΑΚΗΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΤΙΝΟΣ IANOS ΠΑΤΑΚΗΣ ΓΚΑΤΣΟΣ ΝΙΚΟΣ ΙΚΑΡΟΣ ΕΛΥΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΓΡΑ ΑΧΜΑΤΟΒΑ ΑΝΝΑ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ ΧΑΡΗΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΔΗ ΜΟΥΛΑ ΚΙΚΗ ΣΤΗΚΑ ΜΑΡΙΑ ΧΙΟΝΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ

ΙΚΑΡΟΣ ΟΙΩΝΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοι­ χεία «Ευπώλητα Ιανουάριος 2012» είναι: ΖΑΦΕΙ­ ΡΙΟΥ,Ίλιον, 210 2618156 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310-276447-ΛΟΓΟΠΑΙΓΝΙΟ, Κυπαρισσία, 27610

22420 - ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ ΠΑΙΔΕΙΑ, Θεσσαλονίκη, 2310 252888 - ΝΕΣΤΩΡ, Κατερίνη, 23510 36024 ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310 67276 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 210-3650000 - PUBLIC, Αλυσίδα, 2ΐο 3246210

IlilH » Η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία γίνονται πράξη Κέντρο Διανομής Ασττροττύργου Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασπρόττυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείοο Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ 31Γ Γ Είσοδος, 52 022 Θεσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννήματα 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μ αγούλα Τ: 210 55 17 880-881 F: 210 55 51 770

ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 2012 Δοκίμια Α/Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΕΠΤΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ OFF THE RECORD Η ΤΕΧΝΗ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΔΙΚΙΟ Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ, ΗΛΙΘΙΕ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΚΡΙΣΗΣ Η ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΜΠΗΙΑ ΤΟ ΓΡΑΜΜΑ ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ ΝΙΤΣΕ 99 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΤΑ ΜΙΣΑ

ΓΕνικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΛΥΓΕΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΟΤΤΑΚΗΣ ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΡΤΟΥΡ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ ΡΑΜΦΟΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΤΣΙΜΑΣ ΠΑΥΛΟΣ ΚΑΖΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΠΟΥΡΑΝΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ ΛΙΒΑΝΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΑΡΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΠΟΝΤΙΚΙ ΛΙΒΑΝΗΣ

ΠΕΡΣΥ ΑΛΛΑΝ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΦΑΡΟΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ

ΑΡΜΟΣ

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία Α/Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΣΠΑΣΙΚΛΑ 6

2

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ

3

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΞΕΝΕΡΩΤΗΣ 3 ΤΟ ΚΑΠΛΑΝΙ ΤΗΣ ΒΙΤΡΙΝΑΣ Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΣ ΣΕ ΝΕΕΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ 6 ΑΓΑΠΗΤΕ ΑΓΙΕ ΒΑΣΙΛΗ Ο ΜΑΡΚΟΣ, Η ΡΟΖΑ ΚΑΙ Η ΣΤΕΛΛΑ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΣΠΑΣΙΚΛΑ 5 Η ΣΚΛΗΡΗ ΤΑ ΜΑΓΙΚΑ ΜΑΞΙΛΑΡΙΑ ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΞΕΝΕΡΩΤΗΣ 2 ΕΝΑ ΚΕΡΑΚΙ ΓΙΑ ΤΟ ΡΙΝΟΚΕΡΑΚΙ

4 5

6 7

8 9 10

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΚΙΝΥ ΜΠΡΑΪΑΝ ΕΞΥΠΕΡΙ ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ ΡΑΣΕΛ ΡΕΝΕ ΡΕΪΤΣΕΛ ΑΛΚΗ ΖΕΗ ΓΚΟΣΙΝΙ ΡΕΝΕ-ΖΑΝ ΖΑΚ ΣΑΝΠΕ

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΓΚΙΚΑΚΗ ΜΑΡΟΥΣΩ

ΕΛΛΗΝΟΕΚΔΟΤΙΚΗ

ΚΙΝΙ ΤΖΕΦ ΤΡΙΒΙΖΑΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΡΑΣΕΛ ΡΕΝΕ ΡΕΪΤΣΕΛ ΤΡΙΒΙΖΑΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ

ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Διάφορα Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1

2

3

4 5 6 7 8 9 10

ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟΛΟΓΙΟ 2012 ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ-ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2012 ΘΕΣΣΑΛΟ­ ΝΙΚΗ 100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΕΡΩΣΗ STAVROS LANTSIAS DIARY OF DREAMS CD ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ 2012 (ΑΔΕΤΟ) ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2012 THESSALONIKI 100 YEARS & ONE DAY ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΠΟΝΤΩΝ ΘΕΣΣΑίΟνΕΝΙΚΗ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2012 ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΠΟΥ ΝΟΜΙΖΕΙΣ ΟΤΙ ΤΑ ΞΕΡΕΙΣ ΟΛΑ, ΠΑΥΕΙΣ ΝΑ ΣΚΕΦΤΕΣΑΙ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΕΓΩ, Ο ΣΤΙΒ ΤΖΟΜΠΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΚΕΔΡΟΣ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΣΕΡΒΕΤΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

IANOS

ΣΥΛΛΟΓΙΚΟ ΕΡΓΟ

IANOS ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΑΤΑΚΗΣ

ΖΑΡΖΩΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ ΑΛΕΞΑΝ­ ΔΡΟΣ ΤΣΙΤΣΟΠΟΥΛΟΣ ΣΤΕΦΑΝΟΣ ΒΟΥΤΣΑΣ ΚΩΣΤΑΣ

ONE DAY ΠΑΤΑΚΗΣ IANOS ΠΑΤΑΚΗΣ

ΣΩΤΗΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ; ΤΟΠΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΒΕΑΗΜ GEORGE (εηιμ.)

δ : βι βλιοθήκες-βι βλιοπωλεία ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΣΟ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ

Η «διαβαζομηχανή» αίνεται ότι οι γάλλοι βιβλιο­ πώλες αρέσκονται σ τα λο­

καστικά γλωσσικά παιχνίδια με κεν­ τρίζουν. Επομένως, δεν έχασα καιρό

γοπαίγνια (εδώ που τα λέμε, ποιος αδιαφορεί για νοητικές ασκή­

και μπήκα σ το εν λόγω βιβλιοπωλείο. Η πρώτη εικόνα παραπέμπει σ ε κε­

Φ

σεις που συχνά οδηγούν σ ε ευρημα­ τικά αποτελέσματα;) Έ τσι, μετά τη

λάρι φύλαξης και συντήρησης τω ν περίφημων κρασιών τη ς περιοχής.

Νάντη και το βιβλιοπωλείο με την επωνυμία «Lis Tes Ratures», που κυ­

Σ τη φαντασία βέβαια, γιατί ούτε η

ριολεκτικά μεν σημαίνει «Διάβασε τα σβησίματά σ ο υ » αλλά π ροφανώς πα­ ραπέμπει και στη λέξη «λογοτεχνία», συνάντησα σ το Μ πορντό τη «M a­ chine a Lire», τη... διαβαζομηχανή, η οποία π ροφα νώς αντιδιαστέλλεται προς τη γραφομηχανή, τη «machine a ecrire». Παραδεχόμουν σ ε προ­ ηγούμενο σημείωμα ότι κινδυνεύω να

όραση ούτε η όσφ ρη ση ικανοποι­ ούνται από τα τυχόν στοιβαγμένα βα­ ρέλια. Τ ο βιβλιοπωλείο καταλαμβάνει αρκετά μεγάλη έκταση (300 τετρ α ­ γωνικά μέτρα), διακλαδώνεται και χάνεται σ το βάθος τη ς αποθήκης ενός κτιρίου του 17ου αιώνα. Οι φαρ­ διές κολόνες, οι οποίες τελειώνουν σε συγκλίνοντα τό ξα στήριξης τω ν θο­ λω τώ ν τυμπάνων, αφήνουν ελεύθερο

θεωρηθεί πως επαναλαμβάνομαι και πως κουράζω τους α ναγνώστες, αλ­

το φ ω ς τη ς ημέρας να εισέρχεται από

λά αυτά τα έξυπνα και ελαφ ρώ ς σαρ­

όπως έχει δημοκρατικά μετονομα-

τη ν ιστορική Πλατεία τη ς Βουλής,

στεί η Πλατεία τω ν Ανακ τόρων, σ το

αυτόν το ν τρό π ο », συνεχίζει τ ο κείμε­

μέσο τη ς παλιάς πόλης. Φυσικά, σ ε

νο, « ο καθένας τους πασχίζει να δια­ τη ρήσει, με τα τεχνικά μέσα που πα­

ορισμένα σημεία, σ ’ αυτά όπου αδυ­ νατεί να πλησιάσει το εξω τερ ικ ό φως,

ρέχονται σ τη ν εποχή μας, το ν ιστορι­

έχουν χρησιμοποιηθεί τεχνητά μέσα.

κό ρόλο που πρέπει να διαδραματίζει

Αλλά παντού ανάμεσα σ τις κολόνες

σήμερα ένα βιβλιοπωλείο». Ο τελικός

απλώνονται οι καλοβαλμένες και ελ­

στόχ ο ς είναι να συντελεί σ τη διάδοση

κυστικές προθήκες, με λίγους υπαλ­

τω ν σκέψ εων και στη ν άνθηση της

λήλους και πολλούς αναγνώ σ τες ν’

συγγραφικής δημιουργίας σε ολόκλη­

αναζητούν σιωπηλά τα βιβλία τη ς προ­

ρο το φάσμα τη ς λογοτεχνικής έκ­

τίμησής τους.

φανσης.

«Ο ι βιβλιοθηκάριοι», εηισημαίνεται

Η πρωτοτυπία, ω σ τό σ ο , σ τη συγκε­

σ το ν δικτυακό τόπο τη ς «Machine a Lire», «επιθυμούν ν’ αποτελούν τους

κριμένη περίπτωση έγκειται σ το «πι­ σ τεύ ω » τ ω ν ιδιοκτητών. Παλαιοί αμπελοκαλλιεργητές και οινοπαραγωγοί, εγκατέλειψαν τη ν ύπαιθρο και τις με­

υπερασπιστές κάποιου χαρακτηριστι­ κού πνεύματος που διέπει τ ο επάγγελ­ μά τους, ίσω ς και μιας ιδέας σχετικά

θυστικές μυρουδιές του κρασιού, για

με τη ν έννοια του βιβλιοπωλείου. Κ ατ’

να μεταππδήσουν σ τη ν πνευματική

δ : βι βλιοθήκες-βι βλιοπωλεία μέθη που προσφέρει το διάβασμα βι­

σμάτων λόγω τη ς έναρξης του σ αβ­

βλίων. Τι πιστεύουν, λοιπόν; Έ να βι­

βατοκύριακου. Τ ό σ ο που, ε νώ η κα­ νονική ώρα ξεκινήματος είναι έξι και

βλιοπωλείο οφείλει, κατά την άποψή τους, όχι μόνο να χρησιμεύει ω ς με­ σολαβητής ανάμεσα σ το συγγραφέα και τ ο ν αναγνώστη αλλά ν ’ αποτελεί κυρίως τόπο συνάντησης και γνωρι­ μίας «μ ετα ξύ του βιβλίου και τω ν αναγνωστών, μεταξύ του συγγραφέα και το υ κοινού το υ ». Επιπλέον, πρέ­ πει ν’ αποτελεί ένα «κ έντρ ο διερχομένων, όπου οι περαστικοί οφείλουν να αισθάνονται τη ν ηθική υποχρέω­

μισή, ώ σ τε να συμπίπτει με το κλεί­ σιμο τ ω ν εμπορικών καταστημάτων και να μη χρειάζεται διπλή μετακίνη­ σ η για τους εργαζόμενους σ το κέν­ τρο, τη ν Παρασκευή 10 Φεβρουάριου η συνάντηση άρχισε σ τις ο κτώ το βράδυ. Ο λόγος; Οργανώθηκε διπλή παρου­ σίαση. Απ’ τη μια πλευρά, βρέθηκε μια

σ υγγρα φέα ς

(η

Jeanne

Be-

ση να μοιράζονται τ ο πάθος τους με άλλους» και να διαθέτουν το ν απα­

nameur, Γαλλίδα με αλγερινή και ιτα­

ραίτητο χρόνο για το σκοπό αυτό.

σχέση του ανθρώπινου σώμα τος με τις λέξεις, όπως αυτή διατρέχει το λο­

Επιδιώκουν, έτσι, να μετατρέψουν το κατάστημά τους σ ε χώ ρο τέτοιο, που οι εισερχόμενοι θα προσέρχονται για να... χάσουν τ ο χρόνο τους! Επιπρό­ σ θ ετο λογοπαίγνιο, το οποίο φέρνει σ το ν νου το έργο Α να ζητώ ν τα ς το ν

λική καταγωγή), που μίλησε για τη

γοτεχνικό τη ς έργο, και απ’ τη ν άλλη μεριά ένας γλύπτης (ο Remi Pollack), που συνεργάζεται μαζί τη ς επάνω σ το ίδιο μοτίβο, καθώς συνδυάζουν

χαμένο χρό ν ο του Μ αρσέλ Προυστ,

τη ν τέχνη τους με μπρούτζινα αγαλματίδια, λιθογραφίες και γραπτά κεί­

μόνο που οι ιδιοκτήτες προχωρούν

μενα. Μια τέτοια εκδήλωση, λοιπόν,

περαιτέρω και προτρέπουν το ν επι­ σκέπτη ν’ αναζητήσει όχι μόνο το ν

κρίθηκε ότι χρειάζεται να τη ς αφιε­

χαμένο χρόνο αλλά το ν χρόνο του

μια-δυο ώ ρ ες αλλ’ ολόκληρη τη βρα­ διά τους.

«ουσιώδους και του περιττού», να δημιουργήσει χάριν του εαυτού του το ν χρόνο για σκέψη και για ονειρο­ πόληση! Ό μορφα λόγια, θα πει κάποιος, υπερ­ βολές και μεγαλοστομίες. Ό μω ς δεν είναι ακριβώς έτσι, αφού αποδει-

ρώ σουν οι ενδιαφερόμενοι όχι μόνο

Ό σ ο ν αφορά τις άλλες συναντήσεις, αυτές καλύπτουν ευρύ φάσμα ενδια­ φ ερόντω ν. Τη λογοτεχνία καθεαυτή, φυσικά, τη ν ιστοριογραφία και τη ν έρευνα σχετικά π ρόσφ ατω ν γ εγονό­ τω ν (όπως η σ τάσ η τη ς συμβιβασμέ­

κνύεται ότι το εννοούν. Δ ε ν περνάει σχεδόν εργάσιμη μέρα χωρίς οργα­

νης κυβέρνησης του Βισύ), τις σχέ­ σεις τω ν συγγραφέων με τους εκδό­

νωμένη συνάντηση σ το βιβλιοπω­ λείο. Μετράει κανείς, για παράδειγμα, σ το πρόγραμμα του τρέχοντος Φε­ βρουάριου είκοσι τέσσ ερ ις συναντή­

τες, ιδίως ό ταν πρόκειται για μεγαλοεπιχειρηματίες οι οποίοι ίσως εκ­

σεις. Παραλείπονται οι Δευτέρες, κα­

ματα πολιτικά, όπω ς η συνεχιζόμενη διένεξη Αρ άβ ω ν και Ισραηλινών κ.ά. Να, λοιπόν, ένα βιβλιοπωλείο που σ έ­

τά τις οποίες ισχύει για το κατάστη­ μα το μειωμένο ωράριο, δεν παραλείπονται ω σ τό σ ο οι Παρασκευές, καθώς παραβλέπεται επιδεικτικά ο κίνδυνος ύπαρξης αδειανών καθι­

προσωπούν ιδέες που δεν συμβιβά­ ζονται με «προοδευτικά» κείμενα, θέ­

βεται τη ν επωνυμία του, δίνοντας κι­ νητήρια δύναμη σ το διάβασμα σαν σ ω σ τή «διαβαζομηχανή». 1

δ:περιοδεύων ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ

«Το τι δεν πρόδωσες εσύ να μου πεις / Εσύ κι οι όμοιοι σου, χρόνια και χρόνια, / Ένα προς ένα τα υπάρχοντά σας ξεπουλώντας / Στις διεθνείς αγορές και τα λαϊκά παζάρια»

ύμνοι Στην ποίηση μιας «νεκρής» σή­

πίστη Τόπο μιας φαινομενικά απρό­ σμενης συνάντησης, ανάμεσα στην πί­

μερα γλώσσας και σε έναν υμνογράφο του 4ου μ Χ αιώνα, τον Εφραίμ τον

στη -σ ε μεγάλο βαθμό τη θεολογία, όχι μόνο όμως- και τις ψυχολογικές

Σύρο, αφιερώνει αρκετές από τις σε­ λίδες του τελευταίου του (5ου) τεύχους

κοινω νία Σε μία σχέση που κρατά-

επιστήμες, επιδιώκει να αποτελέσει η

το Εξαμηνιαίο περιοδικό περιποίησης ΚΟΥΚΟΥΤΣΙ. Μια εκτεταμένη εισα­

ει τουλάχιστον από τα ομηρικά συμ­

καινούργια εξαμηνιαία επιθεώρηση

πόσια, διαπερνώντας την ιστορία της

ΨΥΧΗΣ ΔΡΟΜΟΙ, που κυκλοφόρησε

γωγή για το υμνογραφικό και λογο-

κουλτούρας, είναι αφιερωμένο εξ

μόλις το 2ο τεύχος της με τη φροντί­

γραφικό έργο του από τον μεταφρα­

ολοκλήρου το χειμωνιάτικο τεύχος

στή Στάθη Κομνηνό, που παρουσιάζει το πνευματικό και θεολογικό περι­

(28ο) του περιοδικού (ΔΕ)ΚΑΤΑ: Οί­

δα τω ν εκδόσεων Αρμός. Επιδιώκον­ τας, μέσα από τις σελίδες του, να χαρ­ τογραφήσει με τρόπο επιστημονικά

νος, Εδεσμα, Τέχνη... μια κοινωνική

βάλλον όπου έδρασε ο σημαντικότε­

σχέση που γονιμοποίησε ανά τους αι­

ρος πριν τον Ρωμανό τον Μελωδό

ώνες τόσο τη λογοτεχνία, τη μουσική

υμνογράφος, ακολουθείται από μια

ή τη ζωγραφική όσο και την ίδια τη γα­

συγκροτημένο μια σχέση που συχνά, στο παρελθόν, πολλοί και από διάφο­ ρες κατευθύνσεις προερχόμενοι επι­

επιλογή από το ποιητικό του έργο, με­

στρονομία. Σε αυτές τις τρεις φανε­

δίωξαν να ψηλαφήσουν εμπειρικά,

ταφρασμένο από τα αραμαϊκά. Ακό­

ρώσεις της ανθρώπινης δημιουργι­

το περιοδικό φιλοξενεί στο παρόν

μη, από την πλούσια λοιπή ύλη του

κότητας είναι αφιερωμένα και τα ει­

τεύχος του ένα σημαντικό κείμενο του

τεύχους ξεχωρίζουν η ομιλία του

δικά γραμμένα για την περίπτωση κεί­

Saint-John Perse «Περί ποίησης», που

μενα ελλήνων λογοτεχνών που δη­

εκφωνήθηκε κατά την απονομή του

μοσιεύονται στις σελίδες του, όσο και τα ανέκδοτα μεταφρασμένα κείμενα και ποιήματα που φιλοξενεί. Όμως το

θεολόγου του 19ου αιώνα Πάουλ Τίλλιχ για τη σχέση νευρωτικής και υπαρ­ ξιακής αγωνίας, ενώ ο Θάνος Λίποβατς

Νόμηελτο 1960, μια εκτεταμένη συ­ νέντευξη με τον Αντώνη Ζέρβα, καθώς και ένα μικρό αφιέρωμα εις μνήμην του θεσσαλονικιού ποιητή Τάκη Βαρβιτσιώτη. Τέλος, την ποιητική ύλη

χορταστικό τεύχος του περιοδικού συμπληρώνεται από ένα DVD όπου ο εκλιπών Γιάννης Βαρβέρης διαβάζει

συμπληρώνουν δοκιμιακά κείμενα για

γαλλικά γαστρονομικά κείμενα και

τον Μπωντλαίρ, το πειραματικό θέα­

ποιήματα που μετέφρασε ο ίδιος, καθώς και ένα CD με επιλογές από δη­

τρο, το φιλοσοφικό έργο του Πανα­

στη δική του συνεισφορά συνεχίζει τους προβληματισμούς του στην κα­ τεύθυνση συμφιλίωσης του χριστια­ νισμού με τη νεωτερικότητα, εξετά­ ζοντας τη διαλεκτική τους σχέση. Ακόμη, από την πλούσια ύλη του τεύχους ξεχωρίζουν η ανασκόπηση

γιώτη Κονδύλη, τις «Μήδειες» του

μοτικά, αστικά και ρεμπέτικα τρα­

ερευνών για τη σχέση πίστης και ψυ­ χικής υγείας (Η. Koenig - D. Larson),

Γιαννούλη Χαλεπά κ.ά.

γούδια με τίτλο Τρώγοντας, πίνοντας και τραγουδώντας.

καθώς και για εκείνην ναρκισσισμού

[ΚΟΥΚΟΥΤΣΙ, Κ. Παλαιολόγου 40Α, 166 73, Βούλα, τηλ.: 210-89.95.778, Koukoutsi.peripoihsh@gmail.com, http:/''periodikokoukoutsi.blogspot. com]

[(ΔΕ)ΚΑΤΑ, Σόλωνος 94,106 80, Αθήνα, τηλ.: 210-36.23.792, infb@dekata.gi; www.dekata.gr]

και θρησκευτικότητας από τον ψυ­ χίατρο Κ. Εμμανουηλίδη. [ΨΥΧΗΣ ΔΡΟΜΟΙ, Μαυροκορδάτου 11,106 78 Αθήνα, τηλ: 210-33.04.196, wwwarmosbooks.gr]

6:comics ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΤΣΕΝΕ

Παιδιά, τα com ics είναι για εσάς! σχέση τω ν comics με τα παι­ διά έχει τη δική της ιστορία και μακρόχρονη πορεία, με ανατροπές και σκαμπανεβάσματα. Η διαδρομή ξεκινά κάπου στα μέσα της δεκαετίας του ’40, όταν ξαφνικά οι εκ­ δότες τω ν εικονογραφημένων ιστο­ ριών, οι οποίες μέχρι τό τε απευθύ­ νονταν σ ε ενήλικες και κυρίως στην εργατική και μεσαία τάξη, με στόχο το ν σχολιασμό της ευρύτερης κοινω-

Η

νικοπολιτικής πραγματικότητας, ανα­ καλύπτουν ένα νέο κοινό: αυτό τω ν παιδιών. Οι εταιρείες της εποχής αν­ τιλαμβάνονται ότι τα παιδιά μπορούν να αποτελέσουν κινητήρια δύναμη για τις πωλήσεις. Εκείνη ακριβώς την πε­ ρίοδο παρατηρείται μια έξαρση νέων εκδόσεων με ιστορίες για παιδιά. Στα­ διακά, το σκηνικό ανατρέπεται και από τη δεκαετία του 7 0 και έπειτα με έμφαση στη δεκαετία του ’80- δη­ μιουργοί και θεωρητικοί τω ν comics παλεύουν να τοποθετήσουν το αφη­ γηματικό αυτό μέσο στη θέση που του αξίζει, υποστηρίζοντας ότι δεν πρόκειται μόνο για απλές, αστείες ιστορίες αλλά για ιστορίες που ακουμπούν «ενήλικα» και πιο σοβαρά θέ­ ματα. Αποτέλεσμα αυτού, οι εκδόσεις που απευθύνονται σ ε παιδιά να φθί­ νουν όλο και περισσότερο, με κάποιες εξαιρέσεις αλλά και τα κλασικά co­ mics της Disney. Στην ελληνική σκη­ νή δε, αυτές οι εκδόσεις είναι ακόμα λιγότερες. Παρόλα αυτά, η σχέση τω ν comics με τα παιδιά έχει μια ιδιαίτερη δυναμική, που μεταφέρεται και στην εκπαιδευ­

τική διαδικασία. Σε έρευνα που διεξήχθη από το ν Hutchinson μόλις το 1949, το 79% τω ν καθηγητών υποστή­ ριξαν ότι τα comics αποτελούν ισχυρό κίνητρο για μάθηση, ενώ επίσης το 79% είπαν ότι αύξησαν την ατομική συμμετοχή. Σύμφωνα με το ν Versaci «δημιουργούν ένα ανθρώπινο πρό­ σωπο για κάθε θέμα», με αποτέλεσμα να διαβάζουν γιατί απλά ήθελαν να διαβάζουν τα comics τους ω ς παιδιά. Η δυναμική της γλώσσας τω ν comics μπορεί να αποτελέσει ένα ουσιαστικό κίνητρο και ταυτόχρονα ένα ολοκλη­ ρωμένο εκπαιδευτικό εργαλείο που θα αντικαταστήσει το «πρέπει να δια­ βάσω, να ψάξω, να μάθω» τω ν μαθη­ τώ ν με το «θ έλ ω να διαβάσω, να ψάξω, να μάθω». Η αποκωδικοποίηση τω ν μηχανισμών του μέσου, η δυνα­ τότητα συμμετοχής και παρέμβασης κατά τη διάρκεια της ανάγνωσης, το σπάσιμο τω ν όποιων πολιτιστικών και γλωσσικών διαφορών (μέσα από τη δύναμη της εικόνας), η προσέγγιση « δ ύ σκ ο λω ν» θεμάτων (ρατσισμός, πόλεμος, μετανάστευση κ.λπ.), η ανά­ πτυξη της κριτικής και συνθετικής σκέψης, η εισαγωγή της δημιουργι­ κότητας στις σχολικές τάξεις, η άντ­ ληση πλούτου πληροφοριών και κυ­ ρίως η παρακίνηση για εμπλουτισμό αυτών τω ν πληροφοριών αποτελούν μερικά από τα στοιχεία που προφέ­ ρουν τα comics στα παιδιά, αλλά και σ το σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα.

To Bone του Jeff Smith (κυκλοφορεί και σ τα ελληνικά από τη Jemma Press), το O w ly iου Andy Runton, το

a ir e o fe 1

4 '°

γαλλικό he Petit Poilu, αλλά και το A d ­ ventures in Cartooningxau James Sturm είναι χαρακτηριατικά παραδείγματα «παι­

^ ο 0 ^ ου

Ίί'α

&

δικών» comics. Αξιόλογο είναι και π προ­ σπάθεια τπς Toon Books να επανασυν-

C a p t a in B o o k .g r

δέσει τα comics με τα παιδιά, εκδίδοντας επιλεγμένους τίτλους από μεγάλους δη­ μιουργούς (για περισσότερες πληροφο­ ρίες επισκεφτείτε το www.toon-books.

Είσαι απαιτητικός;

com). Στην Ελλάδα, οι εκδόσεις Πατάκη έχουν μπει αρκετά δυναμικά σ το χώρο του παιδικού comic, με τίτλους όπως Η

•

συμμαχία τω ν μ υστικών επιστημόνων και ο κλέφτης ιδεών, αλλά και η δια­ σκευή του Μ ικρού πρίγκιπα καθώς και η μεταφορά της κλασικής Φρουτοπίας. Αντίστοιχα, οι εκδόσεις Μεταίχμιο έχουν κυκλοφορήσει διασκευασμένες ιστορίες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, ενώ το Κουλούρι τω ν εκδόσεων Jemma Press βρίσκεται πολύ κοντά στο ύφος της Βα-

Τϊαράδοσν σι μία μέρα μι τα φτηνότερα μεταφορικά

• Δωρεάν αποστολή σι όλη τ;ην Ελλάδα μα παραγγελίες άνω των so ιυρώ δόσεις μα αγορές μι πιστωτική κάρτα

• 6 άτοκες

βούρας, παιδικού περιοδικού comics της δεκαετίας του ’80. Σ το ίδιο πλαίσιο, η Comicdom Press κυ­ κλοφορεί (τέλη Μαρτίου) το βιβλίο δρα­ στηριοτήτων με τίτλο Γράφοντας μ ε ει­ κόνες, βασισμένο στα ομώνυμα εργα­ στήρια που πραγματοποιούνται τα τε ­ λευταία χρόνια σ ε σχολεία, μουσεία και άλλους πολιτιστικούς οργανισμούς. Το μότο του βιβλίου, «Τ ο ή ξερες ότι το να φτιάχνεις comics είναι το ίδιο διασκεδα-

Είσαι auyypqftgas; Book on

demand στα μέτρα σου!

(μ ττο ρ ε ί ς ν α ε κ δ ύ σ ε ι ς τ ο β ιβ λ ίο σ ο ν σ ε ό σ α τ ε μ ά χ ια ε π ιθ υ μ ε ίς )

στικό όσο και να τα διαβάζεις;» αντανα­ κλά με το ν καλύτερο τρόπο την πολύ­ πλευρη, δημιουργική σχέση τω ν comics με τα παιδιά! *

wvv.captainbook.gr ...more fhan a book store! τηλεφωνικές

παραγγελίες: 210-3846805

v v v .c a p t a in b o o k .g r I in fo @ c a p ta in b o o k .g r

δ:διαβολιάδα ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΟΥΡΟΥΜΠΑΛΗΣ

Το πένθος

«Και ο ίδιος δεν είναι κακός. Κάθε φορά που διαβάζει σ’ ένα βιβλίο μια σκέψη που του κάνει εντύπωση, την υπογραμμίζει με το νύχι του κι έπειτα αφήνει το μυαλό του ελεύθερο να γεννήσει συνειρμούς». ρέχει καταρρακτωδώς. Ο άνε­

Β

Έχει ξανασκεφτεί κακοκαιρίες, έχει ξανα φτιά ξει λαίλαπες, μα τέτο ια μπάρα πρώτη φορά την εμπνέεται. Οι αστραπές παραμορφώνουν το πρό­

σ το έδαφος κάνοντας κρότο. Τα παλιά παραθυρόφυλλα μουγκρίζουν με μα­ νία, ακόμα και κλειστά σαν να θέλουν να ξεβιδωθούν από τους μεντεσέδες

σωπο τ ’ ουρανού, τα σύννεφα μουγκ­ ρίζουν αλυσοδεμένα, οι συναγερμοί τω ν ανθρώπων ουρλιάζουν μα κανείς δεν βγαίνει να φωνάξει το ν πόνο του.

και να ηετάξουν μες στην θύελλα. Οι άνθρωποι έχουν λουφάξει. Ύ πνος δεν τους πιάνει και τα αυτιά τους τεντώ ­ νονται με αγωνία σ ε κάθε βροντή. Τι

Κανείς δεν έχει φω νή να ραγίσει το ν χαλασμό και να καλέσει όλο το ν κό­ σμο. Ο φόβος τούς κρατάει όλους αιχμάλωτους.

μος ρίχνει κάτω τις γλάστρες με

τα ψηλά φυτά και σπάει βαριά κλωνάρια από τα δέντρα που πέφτουν

είναι αυτό; Ο ουρανός; Ή κάποια ζη­ μιά που γιατρειά δεν παίρνει; Τα μικρά παιδιά και τα κορίτσια κλαίνε. Κι οι άλ­ λοι θέλουν να κλάψουν, αλλά ντρέ­ πονται. Τι νύχτα είναι αυτή! Τέλειωσαν τα τραγούδια; Πάνε οι χαρές; Από εδώ και πέρα μόνο θα κλαίμε; Ο κ. Σιμπλύ περπατάει μόνος του σ το δρόμο. Δ εν κοιτάζει γύρω του, δεν βλέπει, δεν ακούει, μονάχα σκυφτός σκίζει το ν άγριο καιρό χωρίς να βρέ­ χεται, χωρίς να νιώθει. Τ όσ ο ζω ντανή είναι η εντύπωση που του έκανε το βιβλίο που διάβασε το απόγευμα που δεν κατάλαβε για πότε ντύθηκε και βγήκε σ το ν κόσμο. Και τώ ρ α μες στη ν θύελλα, ένας-ένας το υ ξανάρ­ χονται οι στίχοι: ’Ά δέν άστράψει, δέ βροντάει, α δέ βροντάει, δέ βρέχει, Κι ά δέ φωνάσει όποιος πονεΐ, δέ τρέχει ό κόσμος όλος.

Ο κ. Σιμπλύ είναι απογοητευμένος. Η εξαιρετικά δημιουργική φαντασία του δεν μπορεί να δημιουργήσει έναν άνθρωπο πιο δυνατό από τη ν κακο­ καιρία. Κι όμως δεν του φταίνε οι άν­ θρωποι. Τι μπορούν να κάνουν όταν χαλάει ο κόσμος; Να περιμένουν μπορούν, να προσεύχονται κάποιοι, κάποιοι άλλοι να κλαίνε, μα κυρίως να περιμένουν. Τ ο νιώθουν ότι ο κό­ σμος γκρεμίζεται κι αυτό είναι ένα αί­ σθημα που κανείς τους δεν ξέρει πώς να διαχειριστεί. Τίνος νά είπώ τό ντέρτι μου τό ντέρτι τής καρδιάς μου; Νά σας τό είπώ ψηλά βουνά; ψηλά είστε δέν τ ’ άκοϋτε, νά σας τό είπώ ψηλά δεντρά, φυσάει βοριάς τό παίρνει νά σάς τό είπώ χαμόκλαρα, φυσάει νοτιά τό παίρνει. Η βροχή συνεχίζει απτόητη, οι βρον­

τέ ς κατρακυλάνε σαν βαριά έπιπλα και τα ποτάμια στους δρόμους πα­ ρασέρνουν τις βρωμιές και τις εξα­ φανίζουν. Ο κ. Σιμπλύ περπατάει. Τα

έχουν καεί. Τα σπίτια στέκουν ακί­ νητα με κατεβασμένα τα ρολά. Ο αέ­ ρας κυριαρχεί πάνω σ ε όλους τους ήχους. Μα μέσα σ ’ αυτήν τη ν πόρτα

πόδια του είναι στεγνά. Τα ρούχα του επίσπς. Η φύσπ δεν το ν αφορά, δεν

κάποιος τραγουδάει, ίσως για να παρηγορηθεί. Λέει ένα ανούσιο τρα ­ γούδι με λόγια αδιάφορα και κοινά. Έ να τραγούδι τη ς μόδας και μάλιστα πολύ κακό. Μια ακόμα βροντή ταρά­ ζει το ν κόσμο κι ο κ. Σιμπλύ σ τέκ ε­ ται και φα ντά ζετα ι- πώς θα ήταν αν ο άνθρωπος αυτός έλεγε τα λόγια που είχε εκείνος διαβάσει πριν λίγο!

τπν υπολογίζει. Η φύσπ υπακούει στα τερτίπια τπς φαντασίας του και μέσα σ το κεφάλι του αυτή τπ στιγμή λυσσομανάει μια αναταραχή που εντείνει τπν εξωτερική θύελλα. Οι στίχοι που το ν έβγαλαν έ ξω και που έκλεισαν τους ανθρώπους σ τα σπίτια τους αποκαλύπτουν έναν κόσμο ζοφ ερό κι ανέλπιδο, έναν κόσμο που πενθεί. Και το πένθος δεν αρέσει σ το ν κ. Σιμπλύ. Τ ον κάνει να βαριέται1 να ασφυκτιά. Ξαφνικά σταματάει εμβρόντητος. Βρί­ σκεται δίπλα σε μια ξύλινα πόρτα. Σπά­ νια συναντάει πια κανείς ξύλινες πόρ­ τες που βλέπουν σ το δρόμο. Το σκο­ τάδι είναι βαθύ. Οι δημόσιες λάμπες

Κι οΰλ’ οί καιροί μέ δέρνουνε, φεγγάρι μου σά καλαμιά στον κάμπο, παλληκάρι μου και πολεμώ μ’ άπομονή, βοσκέ μου τόν πόνο δώ νά σβήνω, μενεξέ μου για νά μή βάνω βάσανα, ψυχή μου εις τή καρδιά δώ μέσα, γιασεμί μου όσο μπορώ θά πολεμώ, φεγγάρι μου- ■

“Τα αποσπάσματα προέρχονται από το βιβλίο του Guy Saunier, Ελληνικά δημοτικά τραγούδια, Τα μοιρολόγια. Νεφέλη iggg, σελ. 587, τιμή 15,73 ευρώ

δ:οτο μυαλό του συγγραφέα ΤΟΥ ΚΟΣΤΗ ΠΑΤΤΑΚΟΥ

a la maniere d e ...

Edgar Allan Poe Τα πιο γνωστά ποιήματά του, Μετάφραση: Ρήγας Καππάτος Εκάτη. 2011, σελ. 127, € 10.65 Μ ε θα προλάβεις! Δ ε θα προλάβεις!» φώ να ζε ο Λύκος. Κι εγώ * * 3 1 έτρεχα, σα μανιασμένος, μέσα σ ε δέντρα που είχαν κραυγές για κορμούς και παραισθήσεις για φύλλα. Έ τρεχα μέσα σ ε δάσος που οι θάμνοι θρόιζαν βγάζοντας ψιθύρους παράνοιας, κι όλα τα ζώ α ήταν νεκρά ή πέθαιναν. Μ όνο ο λύκος, πίσω μου, ουρλιάζοντας ότι δε θα προλάβω. Κι εγώ το ήξερα, αλλά έτρεχα παρόλα αυτά, και περνού­ σαν δίπλα μου τάφοι από γυναίκες που θέλαν να θαφτούν στη φύση, και αρχαίες κολόνες που μάζευαν το μυστικιστικό από γύρω τους και το έπνιγαν, με την από αιώνες πεθαμένη δόξα τους. Και άφηνα σ ε όλα αυτά λίγο από το αίμα μου, γιατί τα πόδια μου είχαν σκιστεί από χί­ λιες πλευρές. Ο δρόμος μου κατηφόριζε κι έβλεπα τη λίμνη από μακριά. Στις όχ­ θες τη ς ήταν Εκείνη, μαζί με μύριες νύμφες, και χόρευε γελώντας με το στόμα και θρηνώντας με τα μάτια. Οι νύμφες φορούσαν σκισμένα λευκό φορέματα, μα Εκείνη ήταν γυ­ μνή, κι ελεύθερη. Τ ο φ ω ς του φεγγαριού πιο πολύ έφεγγε από τα μαλ­ λιά τη ς παρά από το νερό τη ς λίμνης. Τα μάτια τη ς όμως έσβηναν, έχαναν το χρώμα τους. Δ ε θα προλάβω. Καθώς έτρεχα σ το γυμνό πια λόφο, έβλεπα το χορό να τελειώνει, τις νύμφες να χάνονται μέσα σ το νερό, κι Εκείνη να ανεβαίνει σ ε ένα πέ­ τρινο βάθρο. Τ ο δέρμα τη ς άσπριζε, κι εγώ μάτωνα μέσα μου κι έχανα την ανάσα μου. Αρχισα να τη ς φ ω νά ζω από μακριά, δεν έδειχνε ούτε ένα σημάδι ότι με άκουγε. Έ τρεχα πάνω σ ε κουφάρια αλόγων και σκύλων, τα κόκαλά τους μου τρυπούσαν κι άλλο τα πόδια, και συνέ­ χιζα. Κι Εκείνη γινόταν πέτρα. Λύγισα λίγα μέτρα μακριά της. Τελευταία είχαν πετρώσει τα μάτια της, που έμειναν να κοιτάνε κάτι πέρα από αυτό το δάσος. «Δ ε ν πρόλα­ β ες», είπε ο λύκος που εμφανίστηκε από πίσω μου. «Θ α την ξαναδώ;» το ν ρώτησα. «Δ ε ν καταλαβαίνεις. Δ εν είναι πια σ το ν ίδιο κόσμο με σένα. Α ν τη ς μιλήσεις δε θα ακούσει, αν πας να την αγγίξεις θα πιάσεις αέρα. Ο ύτε τη ν ιδέα της δεν μπορείς να έχεις, γιατί είναι κάτι εν­ τελώ ς άλλο από αυτό που έχεις σ το μυαλό σου. Τώρα που θα πεθάνεις, δε θα πάτε σ το ν ίδιο ουρανό». Έ βηξα αίμα. « Α ν έτρεχα πιο γρή­ γορα;» «Δ ε ν πρόλαβες». ■

6:a chat room of her own ΓΡΑΦΕΙ H ANADYSI

5

jjj § Γκράφιτι σε τοίχο έξω από κατασκήνωση προσφύγων στην Α'ίντα.

‘perhaps they were right putting love into books, perhaps it could not exist anywhere else’. ήταν το status του William Faulkner χθες το βράδυ. ποιος γράφει τα συνθήματα στους τοίχους των νεκρών συγγραφέων στο fb; ποιος ζωγραφίζει γκράφιτι έξω από τις κατασκηνώσεις των προσφύγων; ποιος φυτεύει ελαιόδεντρα; ‘ωστόσο, για να ξανάρθη η άνοιξη μεσ’ στον βαρύ χειμώνα πρέπει να είναι μπορετό να γίνη κάποτε μες στην καρδιά του ανθρώπου αιθρία, σαν ποίημα επιθαλάμιον γλυκύ, πρέπει να μην υψώνονται επ’ άπειρον μεσ’ στην ψυχή σωρείται.’ and what if it could?

-LOVE I MEAN‘πάρε τη λέξη μου, δώσε μου το χέρι σου’ what if it could exist somewhere else?

-είχε ήδη απαντήσει ο Εμπειρίκος‘αν ήξεραν οι ελιές ποιος τις φυτεύει, το λάδι θα γινόταν δάκρυα’

what if? ...F...

θωμάς Τσαλαπάτης Η “ ΤΟ ΞΗΜΕΡΩΜΑ ΕΙΝΑΙ ΣΦΑΓΗ Ρ * | ΚΎΡΙΕ ΚΡΑΚ’ /Εκδόσεις ΕΚΑΤΗ Κ Ι

π)5 Αλέξιος Οθωναίου

ΑΙΑ ΑΕΡΑ ΔΕΧΤΗΚΑ ΕΠΙΣΚΕΥΗ. ΕΝΑΣ Αντιπρος&πος Αηο την πόλη, είχε την ηεηεΡΓΗ ςοδ είλ αου.

I ακούσει για

είχε ερθει να πουλήσει γ ΑλτπΑ και ΚΑΠΕΛΑ. ΒΡΗΚΑ ΗΛΙΘΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΤΑΣΗ.

^ φγΓετε ~ ΚΥΡΙΕ. ΑΠΛ2Σ ^

φύγετε.

>

ΑΟΥ ΕΡΙΞΕ ΕΝΑ ΧΑΣΤΟΥΚΙ..

0 0 0 0 0

Ξεχωριστές προσωπικότητες σε ξεχωριστές συνεντεύξεις

Κάθε Σάββατο και Κυριακή 1 2 .0 0 -1 3 .0 0 Αυτοπροσώπως με τον

Νίκο Θρασυβούλου

Καλεσμένοι τον Μ άρτιο: 1 0 /3 Γιώργος Συμπάρδης (Μεταίχμιο) 11 / 3 Γιώργος Αρχιμανδρίτης ( Πατάκης) 1 7 /3 Δημήτρης Καραγιάννης (Αρμός) 2 4 /3 Κώστας Μ ουρσελάς ( Πατάκης) 31 / 3

Σοφία Μαντουβάλου- Ανδρέας Καράμπελας (Κέδρος)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ# ΚΕΔΡΟΣ Η ΧΡΟ Ν ΙΑ ΤΗ Σ Μ ΑΓΙΚΗ Σ ΣΚΕΨ Η Σ

ΜΠΡΕΤ ΙΣΤΟΝ ΕΛΙΣ ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΚΕΣ ΑΠΟΛΑΥΣΕΙΣ Είκοσι πέντε χρόνια μετά το περίφημο Λιγότερο απόμηδέν, έργο που σημάδεψε την αμερικανική γενιά της δεκαετίας του ’80, ο ΜπρετΊοτον Έλις ασχολείται ξανά με τους ήρωες εκείνου του βιβλίου. Ένα ατμοσφαιρικό νέο-νουάρ μυθιστόρημα, μια περιήγηση στις σκοτεινές πλευρές της σύγχρονης κοινωνίας.

ΠΙΤΕΡ ΜΕΪ ΟΙ ΚΥΝΗΓΟΙ ΤΟΝ ΧΑΪΛΑΝΤΣ Μια ιστορία τοποθετημένη στο περιβάλλον των Χάιλαντς, που κρατά τον αναγνώστη σε αγωνία ως την τελευταία σελίδα. Το νέο μεγάλο όνομα του αστυνομικού μυθιστορήματος. «Ένα πραγματικό αριστούργημα».

L’Humanite ΒΡΑΒΕΙΟ ΑΝΑΓΝΩΣΤΩΝ CEZAM PRIX LITTERAIRE 2011

ΟFacebook.com/kedros.gr Ο twltter.eom/#l/ekdoseis_kedros

ΤΖΟΑΝ ΝΤΙΝΤΙΟΝ Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΜΑΓΙΚΗΣ ΣΚΕΨΗΣ ΗΤζόαν Ντίντιον, μία από τις πιο εμβληματικές φωνές της σύγχρονης αμερικανικής λογοτεχνίας, αφηγείται την προσωπική, όσο και πανανθρώπινη εμπειρία της: αυτήν της απώλειας του συντρόφου της. Μας προσφέρει ένα εκπληκτικό βιβλίο συνταρακτικής ειλικρίνειας, το οποίο οι New York Times επαίνεσαν ως «ένα ανεξίτηλο πορτρέτο της απώλειας».

NATIONAL BOOK AWARD 2005

ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΦΟΣΤΕΡ ΓΟΥΑΛΑΣ ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗ ΛΗΘΗ Στις ιστορίες της Αμερικανικής λήθης ο Γουάλας, ο πιο χαρισματικός συγγραφέας της γενιάς του σύμφωνα με τους Τζόναθαν Φράνζεν και Ζέιντι Ιμιθ, χαρτογραφεί την ανθρώπινη συνείδηση, αναπαριατάνοντας σε αργή κίνηση τι απρόβλεπτες πορείες και τις επικίνδυνες στροφέ που αναγκάζεται να πάρει ο ανθρώπινος νους σε επώδυνες και οριακές καταστάσεις.

ΝΤΕΝΙΣ ΛΕΧΕΙΝ ΕΝΑ ΜΙΛΙ ΔΡΟΜΟΣ ΣΤΟ ΣΕΛΗΝΟΦΩΤΟ 0 Ντένις Λεχέιν, συγγραφέας των best seller Σκοτεινό ποτάμι και Το νηοί τωνκαταραμένων αφηγείται μια εκρηκτική ιστορία ακεραιότητας και εκδίκησης.

RAYMOND CHANDLER ΝΟΥΑΡ ΙΣΤΟΡΙΕΣ τόμος Β' Όταν ο Ρέιμοντ Τσάντλερ άρχισε να γράφει σε ηλικία σαράντα πέντε ετών, δημοσίευσε τις πρώτετ του ιστορίες σε περιοδικά όπως το φημισμένο Black Mask. Στις ιστορίες αυτές καλλιέργησε το μοναδικό του αφηγηματικό στιλ και έπλασε εκείνε τον υπόγειο κόσμο που πρωταγωνιστεί και στα μυθιστορήματά του.

«0 Λεχέιν δικαιούται να ουμπεριλαμβάνεται ανάμεσα στους πιο ενδιαφέροντες και πιο προικισμένους Αμερικανούς συγγραφείς ανεξαρτήτως είδους ή κατηγορίας».

Washington Post

Ηδεύτερη συλλογή με τις μικρές ιστορίες του μεγάλου κλασικού της αστυνομικής λογοτεχνίας.