Τεύχος 528 by Diavazo.gr

| ΣΥΝΔΡΟΜΕΣ

| ΕΤΗΣΙΟ ΚΟΣΤΟΣ

Εσωτερικού Φυσικά Πρόσωπα Φοιτητές, Σπουδαστές Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα Φιλική Συνδρομή

50.00 40.00 90.00 200,00

Κύπρου Φυσικά Π ρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Π ρόσωπα

95,00 € 125,00 €

Ευρώπης Φυσικά Π ρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

120,00 € 170,00 €

Υπόλοιπες χώρες Φυσικά Π ρόσωπα Οργανισμοί, Βιβλιοθήκες, Ιδρύματα, Νομικά Πρόσωπα

140 $ ΗΠΑ 190 $ ΗΠΑ

Τιμή τεύχους Παλιά τεύχη, εφόσον δεν έχουν εξαντληθεί, πλέον ταχυδρομικών τελών

Στις τιμές των συνδρομών συμπεριλαμβάνονται ταχυδρομικά τέλη. Η συνδρομή διακόπτεται αυτόματα, τρεις μήνες μετά τη λήξη της. | ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΗ I ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ

I ΠΟΛΗ [ ΤΗΛΕΦΩΝΟ~

[] I θέλω να γίνω συνδρομητής / τρία γι<

| ΠΩΣ ΜΠΟΡΕΙΤΕ ΝΑ ΠΛΗΡΩΣΕΤΕ Α. Με κατάθεση σε τραπεζικό λογαριασμό: ALPHA BANK Επωνυμία: ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Αριθμός λογαριασμού: 121002320007785 ΙΒΑΝ: GR17 0140 1210 1210 0232 0007 785 SWIFT: CRBAGRAAXXX Β. Με αποστολή ταχυδρομικής επιταγής στη διεύθυνση: ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΔΙΑΒΑΖΩ, Μ αυροκορδάτου 9 ,1 0 6 78, Αθήνα. Γ. Με επίσκεψη σ τα γραφεία μας. Ε Π ΙΚ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ | κα Ειρήνη Πολυκράτη I Μαυροκορδάτου 9,106 78, Αθήνα I Τ. 210 33 88 008, 210 3801284 | F. 210 3801284 I Ε. info@diavazo.gr

€ € € €

6,00 € 10,00 €

Σ Υ

δ Ρ

ο Μ Η

δ Η γνώμη μου

κατοντάδες συζητήσεις έχουν εξαπλωθεί στο Διαδίκτυο για το ηλε κτρονικό βιβλίο. Οι μελέτες δείχνουν ότι το e-book στη χώρα μας δεν συγκινεί ιδιαίτερα, ούτε τους αναγνώ στες ούτε τους εκδότες και βι βλιοπώλες. Δεν υπάρχει μια επεξεργασμένη τακτική από εκδότες ή βιβλιο πώ λες που να κάνουν ευρύτερα γνω στό το ηλεκτρονικό βιβλίο. Παρατηρώ, όμως, πω ς πολλοί σχολιαστές μπλέκουν το μέσον με το περιεχόμενο. Πι στεύουν ότι η μεγαλύτερο χρήση ηλεκτρονικών αναγνωστών θα διευκολύνει την πρόσβαση του βιβλίου στο ευρύ κοινό, ανεξαρτήτως περιεχομένου. Φυ σικά, αυτό είναι ένα ζήτομα πολιτιστικής συνήθειας και συμπεριφοράς, αλλά π χρήσπ ενός νέου μέσου δεν εξασφαλίζει αυτόματα τη βαθύτερη σχέση του αναγνώστη με το κείμενο. Πάντα αυτό που θα ξεχωρίζει είναι το κείμενο, τι θέλει να πει ο σ υγγραφέας, τι διαβάζουμε σε ένα ποίημα ή τι σκεφτόμαστε μετά από ένα δοκίμιο. Μπν ξεχνάμε τη ρήση του Τόμας Χομπς, ότι η επινόηση της τυπογραφίας, αν και ευφυής, δεν είναι τόσο σπουδαία σε σχέση με την επινόηση των γραμμάτων. Αν θα διαβάζουμε Σαίξπηρ, Ό μηρο ή Φράζεν και Κούντερα ή κάποιον και νούργιο κλασικό, αυτό θα εξαρτηθεί από το περιεχόμενο κι όχι από το μέ σον. Α πό τπν άλλπ μεριά, η ψπφιακή εποχή, το Διαδίκτυο, έχει ήδπ εππρεάσει και θα συνεχίσει να εππρεάζει τη γραφ ή ω ς πρ ος τον τρόπο σύλλπφπς της πραγματικότητας αλλά και της απόδοσής της με νέους αφηγηματικούς τρόπους. Πιθανόν να γνωρίσουμε μια ανανέωσα των παραδεδεγμένων μυ θοπλαστικών μεθόδων και μια νέα γενιά συγγραφέων. Το περιεχόμενο θα εί ναι όμως πάντα το κέντρο τπς προσπάθειας του ανθρώπινου νου να κατα νοήσει τι συμβαίνει γύρω του.

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

στήλες: 01. Η γνώμη

0 6 . Σχόλια 110. Από μήνα σε 116. Παρα-στάσεις'Ελενα Χουζούρη | 18.

μου Γιάννης Ν. Μπασκόζος |

μήνα Μάρθα Κυριακοπούλου | 12. Ρεπορτάζ

Θερμιδωριανά οξύτονα Αλέξης Ζήρας | 2 0 .Έ να βήμα μπρος, δύο βήματα πίσω Βαγγέλης Χατζηβασιλείου | 22 ■ Γράμματα από μακριά Κατερίνα Σχινά | 26 ■ Ζενερίκ Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης|

28. Για τα

παιδιά Μαρίζα Ντεκάστρο | 3 0 . Χωρίς προϋπηρεσία Γιώργος

: n>©j |

Ξενάριος | 118. Ο περιοδεύων Σπύρος Κακουριώτης |

120. Cinematic literature Άθως 121■ An artist Νίκος Παναγιωτόπουλος | 122. Comics Λήδα Τσενέ 1124* Διαβολιάδα Κουρούμπαλης | 126 ■ Στο μυαλό του συγγραφέα Κωστής ΠαττακόςΙ 127. A chat room o f her own anadysi | 128. Book in a frame Αλεξία Οθωναίου

Δημουλάς|

συναντήσεις: 32. ΜΑΡΩ ΔΟΥΚΑ. Στη στοά της Όπερας. Γιάννης Ν. Μπασκόζος σ υνεντεύξεις: 3 4 . ΓΟΡΓΗΣ ΠΑΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗΣ Μέγας Ανατολικός: Ξανά στο πέ λαγος των ηδονών και των κινδύνων . Συνέντευξη στον Ηλϊα Κολοκούρη

θέμα: 4 2 . Μικρός Άτλας μετάφρασης. βιβλιοκριτική: 48. βιβλιοπαρουσίαση: 70.

Παναγιώτης Γαβριήλογλου

Τζέφρυ Ευγενίδηε Σενάριο Γάμου ΑΠΟ ΤΟΝ ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟ ΜΕ ΠΟΥΑΙΤΖΕΡ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ TOY MIDDLESEX Μια νεαρή γυναίκα και δύο άνχρεε σχο χέλοε ίων σπουδών χουε. Η Μάνχλιν αγαπά χονΛέναρνχ. 0 Λέναρνχ και ο Μίχσελ αγαπούνχη Μάνχλιν. Κανείε από ιουε χρειε δεν ξέρει χο δρόμο για χην ευχυχία... «Εμμένονχαε σχην καθημερινή αλήθεια χων ανθρώπων, ο Ευγενίδηε υπογράφει εδώ χο πίο δυναχό χου βιβλίο». Zachary Lazar, Newsday «0 πιο Ευρωπαίοε Μεγάλοε Αμερικανόε Συγγραφέαε Σήμερα». Frankfurter Allgemeine Zeitung

Αήεσσάνχρο Μπαρίκκο Προε Εμμαούε Η Ιχαήία χου Μπαρίκκο: οι θρησκευόμενοι και οι κοσμικοί, οι πλούσιοι και οι φχωχοί, αυχοί που μπορούν να ελπίζουν σε ένα καλύχερο μέλλον κι αυχοί που αηλώε δεν έχουν χην πολυχέλεια να ονειρεύονχαι. Ανάμεσά χουε ωριμάζουν και ερωχεύονχαι οι χέσσεριε ήρωεε χου βιβλίου, όλοι παθιασμένοι με ένα και μοναδικό κορίχσι, χην'Ανχρε: πανέμορφη, αινιγμαχική, μοιραία. Η πίσχη, η φιλία, η οικογένεια, ο έρωχαε, όλα δοκιμάζονχαι και αμφισβηχούνχαι, σ’ έναν ακήρυχχο πόλεμο...

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Π Α ΤΑ Κ Η

www.patakis.gr

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr

δ : περιεχόμενα ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 528 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2012 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης ΔΙΑΒΑΖΩ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Α.Ε. Εκδότρια Χριστιάνα Μυγδάλη Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Λευτέρης Καλοσπύρος Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Δημήτρης Β. ΤριανταφυλλΙδης Λήδα Τσενέ Νάσος Χριστογιαννόπουλος Σύμβουλος Έκδοσης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς

αφιέρω μα: 71. ΑΛΚΗ ΖΕΗ Επιμέλεια: Γιάννης Ν. Μπα 72. Το πεζογραφικό έργο της Άλκης Ζέη: Από το «εγώ» στο «εμείς». Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου | 80 . Άλκη Ζέη: σκόζος |

Συνέντευξη με την Άλκη Ζέη - Ιανουάριος 2012. Συνέντευξη στην Αγγελική Βουλουμάνου | 87. Οι επίμονοι κομπάρσοι της ιστορίας. Γιάννης Παπαθεοδώρου | 91■ Ξαναδιαβάζοντας την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα. Μαρία Στασινοπούλου | 94 . η οικουμενική διάσταση του έργου της Άλκης Ζέη. Αγγελική Βου λουμάνου | 97. Οι τρεις τρόποι που βλέπω την Άλκη Ζέη. Τίτος Πατρίκιος | 1 0 1 . Η καλλιτεχνική στράτευση της Άλκης Ζέη. Θα νάσης ©. Νιάρχος | 103. Η Άλκη των ονείρων μας. Γιάννης Κοντός | 104. Η φίλη μου Άλκη. =ένια Καλογεροπούλου | 106. Κουβέντα με την Άλκη Ζέη: Πλησιάζοντας τα παιδιά Μα ρίζα Ντεκάστρο

κριτικογραφία: 112. Θοδωρής Πέρσης ευπώλητα: 115.

:*© ο|

Κριτικογραφία Θοδωρής Πέρσης

|1 5 μ

Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων & Διαφημίσεων Ειρήνη Πολυκρέτη polykreti@diavazo.gr

γράφουν και μιλούν:

Συνδρομές Ειρήνη Πολυκρέτη

Δημουλάς | Μάρω Δούκα | Αλέξης Ζήρας | Ελπιδοφόρος

Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr

λου | Δήμητρα Καραμολέγκου | Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου |

dtp

Μάρθα Κυριακοπούλου | Nicole Le Bris | Αργυρώ Μαντό-

Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr

PressiousArvanitidis Α.Β.Ε.Ε.

Μαρίζα Ντεκάστρο | Ανίσα Ντούρα | Γιώργος Ξενάριος |

ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία)

Νίκος Παναγιωτόπουλος | Γιάννης Παπαθεοδώρου | Γιάν

ΔΙΑΒΑΖΩ Μαυροκορδάτου 9, ΑΘΗΝΑ, 106 78 Τηλ.: 210 33 88 008, 210 38 01 284 Fax: 210 38 01 284 e-mail: info@diavazo.gr

Εκδόσεις

Σελίδες: 101, τιμή: 7 Ευρώ

θεμοτ

της Ε Σ Τ Ι Α Σ

ΠΟΤΑΜΙ»Ν°Υ

Ο πολύ αγαπητός στο κοινό συγγραφέας ©έμος Ποταμιάνος, εκτός από την αγάπη και τη γνώση της θάλασσας και του ψαρέματος, είχε εξίσου μεγάλη αγάπη και για τη μαγει ρική. Μετά το εξαιρετικό βιβλίο Τα ψάρια και η μαγειρική, σειρά έχει τώρα η κατοχική μαγειρική του. Επειδή η λιτότη τα εκτός από ανάγκη είναι και αξία, το βιβλίο αυτό μπορεί να φανεί πολλαπλά χρήσιμο.

Σε όλα τα β ιβ λ ιο π ω λ ε ί α Κ Ι Ε κ δ ό σ εις Ε στία

σχόλια ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΥ

Η αγορά πέφτει Το μέγεθος της εγχώριας αγοράς βιβλίων (σε αξία) παρουσίασε μείωση 6,7% το 2010/2009, σύμφωνα με σχετική κλαδική μελέτη που εκπόνησε πρόσφατα η Διεύ θυνση Οικονομικών Μελετών της ICAP Group Α.Ε. Η μελέτη σημειώνει πω ς η εγ χώρια βιβλιοπαραγωγή ήταν φ θίνουσα τα τελευταία χρόνια, καθώς παρουσίασε δια κυμάνσεις κατά την περίοδο 1999-2010 με μέσο ετήσιο ρυθμό μεταβολής -1,38%. Σήμερα τα στοιχεία αυτά μάλλον θα έχουν επιδεινωθεί.

Υπφβολικήσυγκένιρωοη Σύμφωνα με τη μελέτη της ICAP, ένα επι πρόσθετο χαρακτηριστικό της αγοράς βι βλίου είναι η μεγάλη γεωγραφική συγκέντρωση των εκδοτικών επιχειρή

σεων στο νομό Αττικής, με το σχετικό ποσοστό να υπερβαίνει το 80%. Το αντί στοιχο ποσοστό για το νομό Θεσσαλονί κης κυμαίνεται περί το 10%. Οι κυριότεροι παράγοντες οι οποίοι επηρεάζουν τη ζή τηση είναι η τιμή των βιβλίων, το μορφω τικό επίπεδο, οι ταχύτατες τεχνολογικές εξελίξεις και η διάδοση ανταγωνιστικών μέσων (ως π ρος το βιβλίο) σε θέματα ψ υ χαγωγίας και ελεύθερου χρόνου, ο περιο ρισμός του ελεύθερου χρόνου, οι δημόσιες δαπάνες που αφορούν το βιβλίο και ορισμένοι πληθυσμιακοί και γλωσσι κοί παράγοντες.

ΤΙ λένε 30 ισολογισμοί Η μελέτη της ICAP σχημάτισε έναν ομαδοποιημένο ισολογισμό με τη χρήση αντι προσωπευτικού δείγματος 30 επιχειρήσεων για τις οποίες υπήρχαν δια θέσιμα δημοσιευμένα οικονομικά στοι χεία για το χρονικό διάστημα 2009-2010. Ό πω ς προκύπτει από τα σχετικά δεδο μένα, το σύνολο ενεργητικού των εται ρειών του δείγματος εμφάνισε μικρή μείωση (1,8%). Αντίστοιχα, τα ίδια κεφά λαια υποχώρησαν κατά 3,2% το 2010

έναντι του 2009. Οι συνολικές πωλήσεις των επιχειρήσεων του δείγματος παρου σίασαν μείωση 8,9% το 2010 σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Το μικτό κ έρδος σημείωσε πτώση 9,8%, ενώ τα λειτουργικά αποτελέσματα υποχώρησαν κατά 76,3%. Τελικά, τα κέρδη προ φ όρου μειώθηκαν κατά 75,95% την εξεταζόμενη διετία. Τα κέρδη ΕΒΠΌΑ τω ν επιχειρήσεων του δείγ ματος μειώθηκαν επίσης κατά 44,74% το 2010.

Εκείστα ξέναι Το μυθιστόρημα Σχεδόν μελό της Μαρίας Ευσταθιάδη, που κυκλοφορεί στα γαλλικά από τον εκδοτικό οίκο A ctes Sud (Presque un melo, 2008, μτφ. Anne-Laure Brisac)

παρουσιάστηκε τον περασμένο μήνα στο Fondation hellenique παρουσία της συγγραφ έω ς και της μεταφράστριας.

Εκείστα ξένα 2 Στα Σκόπια στις 4 Μαρτίου 2012 απονεμήθηκε το καθιερωμένο βραβείο Balkanika για το 2010 στον υποψήφιο από την ΠΓΔΜ Aleksandar Prokopiev για το βιβλίο του Homunculus. Πρόκειται για μια συλλογή διηγημάτων που έχουν τη μορφή παραμυ θιών για ενηλίκους με συμβολική διά σταση για τον αναγνώστη. Στην κριτική επιτροπή, εκ μέρους της Ελλάδας, συμμε τείχε ο συνεργάτης μας σ υγγραφέας Γιώργος Ξενάριος.

ΙΧΝΗ ΣΤΟ ΧΙΟΝΙ Γιώργος ΛίΧΧης

Η δραματική π ροσ π ά θεια ε ν ό ς ορ φ α νού δ εκ ά χρ ονου α γοριού να επιβιώ σει μ έσ α σ τον Εμφύλιο και να χτίσει α π ό την αρχή τη ζωή του κάτω α π ό α ντίξοες συνθήκες.

Κινηματογραφική γραφή, γρήγοροι ρυθμοί και σασπένς που καθηλώνουν.

■

www.metaixmio.gr

■

δ:οχόλια

Βιβλιοθήκη Εθνική;

e-book Οι Έλληνες αναγνώστες δεν είναι φιλικοί με το e-book, δείχνει η έρευνα που πραγ ματοποίησε η Ελισάβετ Λαψάτη σ το πλαί σιο του μεταπτυχιακού της («Ηλεκτρονικό βιβλίο: Α ποτύπωση πα ρούσας κατάστασης, αναδυόμενες τάσεις και συμπεριφορικές προθέσεις»). Στα συμπεράσματα της έρευνας προτείνονται διάφορες ιδέες πρ ο ς εκδότες και βιβλιο πώ λες για αλλαγή της τακτικής τους. Τα βιβλιοπωλεία, αυτά που κυρίως θίγονται, αν γίνουν ένας τό π ο ς ουσιαστικότερης σχέσης με το βιβλίο θα μπορούν να αντεπεξέλθουν στην κρίση τους. Η μελέτη προτείνει να λειτουργήσουν περισσότερο ω ς τόπ ος συγκέντρωσης, χαλάρωσης, γνωριμίας των αναγνωστών με τους συγ γραφείς, αναζήτησης ειδικών βιβλίων, αν ταλλαγή γνωμών, παροχής συμβουλών εκ μέρους εξειδικευμένων υπαλλήλων, αλλά και πώλησης ηλεκτρονικών βιβλίων.

Τι σημαίνει Εθνική Βιβλιοθήκη: να είναι ανοικτή για όλους, με ικανό αριθμό υπαλ λήλων και να μπορεί με διάφορα π ρο γράμματα να αξιοποιεί την εθνική μας κληρονομιά. Αντ’ αυτού υπάρχει μια Εθνική Βιβλιοθήκη με δεκάδες προβλή ματα, που προσπαθεί να κάνει μικρά βή ματα που ένα μεγάλο τμήμα των υπαλλήλων της δεν θέλει. Αυτά τουλάχι στον μας λέει το ρεπορτάζ του Βήματος το Σάββατο 24 Μαρτίου 2012.

Βιβλιοθήκη Εθνική; (2) Και συμπληρώνει πω ς «ανάπτυξη δεν επι τυγχάνεται χωρίς διοικητική αναδιάρ θρωση, λένε όσοι παρατηρούν την ιστορία της Εθνικής Βιβλιοθήκης. Αργοκίνητη, νωθρή, συντηρητική και φοβική, εσωστρεφής, αφιλόξενη και δυσλειτουργικά γρα φειοκρατική, η πρώτη δημόσια βιβλιοθήκη που ίδρυσε ο Καποδίστριας το 1829 βρι σκόταν πάντοτε στο έλεος αδιάφορων πο λιτικών και στενόμυαλων και κουρασμένων δημοσίων υπαλλήλων. Μέρος του προσωπικού αντιδρά τώρα έν τονα στις πρωτοβουλίες εξωστρέφειας του

www.bookbook.gr To online περιοδικό www.bookbook.gr απευθύνεται σε παιδιά και διαθέτει πολλές καλές ιδέες. Παρακολουθώ τελευταία ένα διαδικτυακό παιχνίδι που κάνει η Σώτη Τριαντάφυλλου βάζοντας τα παιδιά στπ διαδικασία της αφήγησης ιστοριών και δια πιστώνω ότι έχει μεγάλη ανταπόκριση. Συνεργάτες του περιοδικού μού λένε ότι έχει αυξηθεί ο αριθμός των επισκεπτών του (κατά μέσο όρο 20.000 pageviews το μήνα και 4.500 επισκέψεις) και από τις στατιστικές τους οι περισσότεροι είναι εκπαιδευτι κοί και γονείς. Καλή συνέχεια.

εφορευτικού συμβουλίου. Η αναπληρώτρια διευθύντρια περιορίζεται να πει ότι “σημαν τική μερίδα συμμετέχει και στηρίζει” και το νίζει τους αριθμούς: 53 είναι οι μόνιμοι υπάλληλοι της ΕΒΕ και 22 αποσπασμένοι εκπαιδευτικοί, ενώ η μελέτη του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος απαιτεί, με τα εγκαίνια στο νέο κτίριο, 140 άτομα για την εύρυθμη λειτουργία της βιβλιοθήκης».

Οθησαυρόςτης Από το ίδιο ρεπορτάζ της Λαμπρινής Κουζέλη στο Βήμα διαβάζω: «Αχαρτογράφητος, ο βιβλιακός θησαυρός της Εθνικής

Βιβλιοθήκης εκτιμάται μεταξύ 700.000 και 1.500.000 τόμων και θα πρέπει να έχει απογραφεί πριν από τη μετακόμιση στο νέο κτί ριο. Το κόστος της καταγραφής και της ηλεκτρονικής σήμανσης των τεκμηρίων εν δέχεται να ξεπεράσει το 1,5 εκατ. ευρώ. Θα δεχθεί το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος να αναλάβει και αυτή τη δαπάνη; Σε καλύτερη κα τάσταση είναι το Τμήμα Χειρογράφων. Οι 4.500 χειρόγραφοι περγαμηνοί και χαρτώοι κώδικες έχουν καταλογογραφηθεί, οι κατά λογοι έχουν ψηφιοποιηθεί και έχουν αναρτηθεί στο Διαδίκτυο. Περίπου το 15% του συνόλου των χειρογράφων ψηφιοποιήθηκε με συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης». Εια τους υπόλοιπους θα δούμε.

ΕΝΟ ΙΚΩ Αημήτρης Π ετσετίδης

15 ιστορ ίες με α φ ορ μ ή λογιών λογιών | δωμάτια: ά λλα στα οποία οι ήρω ες βρήκαν καταφύγιο και αγκαλιά και άλλα I που σ α ν περίκλειστο όστρ α κο του ς I π α γιδεύουν. Βραβείο Διηγήματος Ακαδημίας Αθηνών 2011 για το σύνολο του έργου του.

:ι:ι:ι:ι

β β

δ :από μήνα σ ε μήνα ΤΗΣ ΜΑΡΘΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Με μια πρώτη ανάγνωση τα σχόλιά μας για τον καιρό μπορεί να φαντάζουν γραφικά και ασύνδετα με το θέμα μας, όμως όσο κι αν προσπαθούμε δεν μπορεί να μας αφήσει ασυγκίνητους! Οι πασχαλιές άνθισαν και επίσημα, η ώρα άλλαξε και οι προσδοκίες για την έναρξη ενός νέου πιο δημιουργικού κύκλου είναι στα ύψη. Κατά έναν διαολεμένο τρόπο όμως, όσο και να προσπαθούμε να κρατήσουμε την ψυχολογία μας ανεβασμένπ, οι εξελίξεις μάς προλαβαίνουν και μας προσγειώνουν άτσαλα στην πραγματικότητα. Ο χώρος του βιβλίου βιώνει την κρίση στον υπέρτατο βαθμό, με τα προβλήματα που αντιμετωπίζει να πολλαπλασιάζονται όσο περνάει ο καιρός. Οι πωλήσεις των βιβλίων φθίνουν δραματικά, κάνοντας πολλούς να ανησυχούν για τη βιωσιμότητά του.

5 Μ αρτίου Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, αφού έμεινε πολλούς μήνες ακυβέρνητο, έχει πλέον νέα ηγεσία. Το Υπουργείο Πολιτι σμού ανακοίνωσε τα ονόματα που αναλαμβάνουν. Στην θέση του προέδρου ο Θ ανάσης Βαλτινός, συγγραφέας και τακτικό μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, του αντιπροέδρου η Άντα Γκίβαλου-Κατσίκη, καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Αθηνών, και του γραμματέα ο Α ργύρης Καστανιώτης, εκδότης.

6 Μ αρτίου Ένα ανέκδοτο μέχρι σήμερα μυθιστόρημα του μεγάλου Ζοζέ Σαραμάγκου, γραμμένο το 1953, κυκλοφόρησε με πρωτοβουλία της χήρας του Πιλάρ ντελ Ρίο. Claraboya είναι ο τίτλος του βιβλίου, που στα ελληνικά σημαίνει φεγγίτης. Ο 31 ετών τότε Σαραμάγκου, άγνωστος ακόμα συγγραφέας, είχε αποστείλει το εν λόγω χει ρόγραφο σε Πορτογάλο εκ δότη, ο οποίος όχι μόνο δεν το εξέδωσε αλλά δεν αηέστειλε

ούτε μια αρνητική απάντηση στον λογοτέχνη. Ύστερα από χρόνια, και αφού ο Σαραμάγ κου άρχισε να γίνεται γνωστός και να εκτιμάται από το ανα γνωστικό κοινό και τους κριτι κούς, ο εκδότης θέλησε να εκδώσει το βιβλίο. Τότε ο Ζοζέ Σαραμάγκου αρνήθηκε, δηλώ νοντας την τεράστια απογοή τευσή του για την απόρριψη που είχε δεχτεί και δήλωσε ότι δεν επιθυμούσε να δει το βι βλίο να κυκλοφορεί όσο θα ζει!

7 Μ αρτίου Η πρώτη διεξαγωγή του θε σμού «Ποίηση στην Αθήνα» άνοιξε τις πόρτες της στο Γαλ λικό Ινστιτούτο Αθηνών. Για δύο ημέρες, ορισμένοι από τους σημαντικότερους ποιητές της Μεσογείου συναντήθηκαν στην Αθήνα και πήραν μέρος σε μια ποιητική διαδρομή που πέρασε από περιοχές όπως την Τουρκία, τον αραβικό κόσμο και τις βαλκανικές χώρες και συζήτησαν για όλα αυτά τα κοινά που ενώνουν τις χώρες γύρω από την Μεσόγειο. Στην

διήμερη εκδήλωση συμμετεί χαν οι ποιητές Γιώργος Βέλτσος, Στρατής Πασχάλης και Τίτος Πατρίκιος από την Ελ λάδα, Μίλο Ντε Άντζελις από την Ιταλία, Μισέλ Ντεγκί και Ζεράρ Νουαρέ από την Γαλλία, Ραμπιά Τζελτί από την Αλγερία, Οζντεμίρ Ιντζέ από την Τουρ κία, Ισά Μακλούφ από τον Λί βανο, Μάρτα Πεσαροντόνα από την Ισπανία και Βλάντα Ουρόσεβιτς από την ΠΓΔΜ.

Μ αρτίου

Έπειτα από μια περίοδο που ήταν αμφίβολη η διεξαγωγή της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, οι διοργανωτές της εντέλει ανακοίνωσαν ότι θα πραγματοποιηθεί. Η 9η Διε θνής Εκθεση Βιβλίου Θεσσα λονίκης θα γίνει φ έτος χωρίς τη συμμετοχή έξι εκ των ση μαντικότερων εκδοτών (Αγ κυρα, Ενάλιος, Καστανιώτης, Κέδρος, Μίνωας, Ψυχογιός, Πόλις), που ισχυρίζονται ότι η έκθεση δεν έχει ηετύχει τη διε θνή αποστολή της. Παράλ ληλα, πολλοί είναι οι εκδοτικοί

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΘ. ΜΠΑΛΤΑΣ

οίκοι που εξετάζουν ακόμα τη συμμε τοχή τους, ενώ έχουν επιβεβαιώσει την παρουσία τους 60 εκδότες, μεταξύ άλ λων οι Πατάκης, Εστία, Ίκαρος, G uten berg, Ιανός, Κυριακίδης, Γαβριηλίδης, Ποταμός, Καλέντης, Εκδοτική Αθηνών. Στην συνέντευξη τύπου για την 9η ΔΕΒΘ η διευθύντρια του Εθνικού Κέντρου Βι βλίου δήλωσε πως, παρά τα οικονομικά προβλήματα, μόνο συνεχίζοντας το έργο θα παραμείνουν «όρθιοι», ενώ συμπλή ρωσε πω ς η ΔΕΒΘ είναι «ένα ραντεβού εκδοτών και αναγνωστών και ένα άνοιγμα του ελληνικού βιβλίου π ρος τα έξω με πολιτιστικά προγράμματα και τι μώμενους συγγραφείς». Παράλληλα, ο Γιάννης Μπουτάρης, δήμαρχος Θεσσαλο νίκης, επισήμανε την αντίθεσή του για τη μεταφορά της Έ κθεσης στην Αθήνα, το νίζοντας ότι «αν κάθε μεγάλη πολιτιστική δραστηριότητα μεταφερθεί στην Αθήνα, τότε θα απογυμνωθεί η επαρχία από τα λέντα». Φέτος, τιμώμενη χώρα θα είναι η Σερβία, η οποία θα κάνει αισθητή την πα ρουσία της παρουσιάζοντας δέκα εγχώρι ους συγγραφείς.

ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΡΟΪΣΤΟΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ ΩΣ ΤΟ 1821 ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ ΣΤΙΓΜΕΣ ΤΗΣ ΝΕΟΤΕΡΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ, 1821-2004

25 Μ αρτίου Ο Ιταλός συγγραφέας Αντόνιο Ταμπούκι πέθανε στη Λισαβόνα σ ε ηλικία 68 ετών ύστερα από μακρά ασθένεια. Ο Ταμπούκι ήταν μία τις πιο αντιπροσωπευτικές φω νές της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας: είχε γράψει περίπου 20 βιβλία που έχουν με ταφραστεί σε 40 γλώσσες μεταξύ τους και τα ελληνικά. Ήταν καθηγητής πορτογαλικής γλώσσας και λογοτεχνίας στο πανεπιστήμιο της Σιένας στην Ιταλία και μετέφρασε στα ιταλικά το έργου του Π ορτογάλου συγ γραφέα Φερνάντο Πεσόα. Πολλά από τα μυθιστορήματά του μεταφέρθηκαν στη μεγάλη οθόνη, όπω ς το «Νυχτερινό στην Ινδία» και το «Ετσι ισχυρίζεται ο Περέιρα» με τον Μαρτσέλο Μαστρογιάννι. Επιπλέον υπήρξε χρονογράφος στην ιτα λική εφημερίδα Corriere della Sera και στην ισπανική El Pais. ■

Στα δύο βιβλία παρουσιάζεται συνοπτικά όλη η ελλη νική ιστορία βασισμένη στα σημαντικότερα γεγονότα εκτεθειμε'να κατά έτη και, όπου ήταν δυνατόν, κατά μήνες και ημέρες. Τα γεγονότα ακολουθούν τη χρονο λογική διαδοχή τους χωρίς να χωρίζονται σε πολιτικά, πολεμικά ή διπλωματικά, ενώ εμπλουτίζονται και με άλλα, π.χ. με τη γέννηση ή τον θάνατο σημαντικών προ σώπων, με την οικοδόμηση σπουδαίων ναών, ακόμη και με την εκδήλωση ακραίων φυσικών φαινομένων, σεισμών, πυρκαγιών ή επιδημιών.

Από to 1960 Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Δ. Ν . Π Α Π Α Δ Η Μ Α Π ροσφορά στον Π ολιτισμό και στη ν Π αιδεία Ιπποκ()άτου; 8 · Αθήνα Τ.Κ. 10679 · Τηλ.: 210.36.27.318 ww.papadimasbooks.gr · info@papadimasbooks.gr

δ:ρεπ ορτάζ

ΠατονΕλύτη και τον Φιλίππου Ανίσα Ντούρα

Από αριστερά: ο ηθοποιός Κ. Φάμης, ο Γ. Ν. Μπασκόζος, ο Φ. Φιλίππου, και ο Κ. Καλφόπουλος

ευτέρα, 5 Μαρτίου, ένα κρύο απόγευμα, ο χώ ρος του βι βλιοπωλείου Ιανός γεμίζει από ποίηση, μυθιστόρημα και έρωτα, για την παρουσίαση του τελευταίου βι βλίου του Φίλιππου Φιλίππου με τίτ λο Ο ερωτευμένος Ελύτης. Ο συγ γραφ έας Κώστας Κ αλφόπουλος, ξε κινώντας την ομιλία του, επεσήμανε πω ς ο Ερωτευμένος Ελύτης τον πα ραπέμπει στον Ερωτευμένο Shake speare και κατατάσσει το είδος της αφήγησης στη σχολή του βιογραφι-

σμού που άνθισε κατά το 19ο αιώνα, και που κατά κύριο λόγο περιλαμβά νει έργα που δημιουργούνται παράλ ληλα με τη ζωή του συγγραφέα. Ο Γιάννης Μ πασκόζος, στη δική του α ναφορά στο έργο, παρομοίασε τον Φίλιππο Φιλίππου με έναν ντετέκτιβ που ξεκινά την ηροσηάθειά του έχον τας στα χέρια του αρχικά λίγα στοι χεία και που σταδιακά αρχίζει να συλ λέγει υλικό ψάχνοντας από τα σοκά κια της Κ έρκυρας μέχρι τους απογό νους του ποιητή, και έθεσε το καίριο

ε κ δ ό

ε ι ς

• επίκεντρο σ το ε π ίκ ε ν τ ρ ο τ η ς γ ν ώ σ η ς ...

ερώτημα αν Ο ερωτευμένος Ελύτης αποτελεί μια μυθοπλασία ή αν ανήκει στην κατηγορία τη ς μυθιστορηματι κής αφήγησης. Ο ίδιος ο συγγραφέ ας υποστήριξε ότι πρόκειται για ένα μυθιστόρημα που έχει για ήρω ες πρ ό σωπα πραγματικά. Ω στόσο, η παρου σία του κοινού ήταν εξίσου δυναμική. Η Τιτίνα Διανέλη έδωσε το στίγμα της με τη δική τη ς ανάγνωση που έκανε στον Ερωτευμένο Ελύτη, αναγνώρισε πίσω από τις λέξεις τον ίδιο τον Φι λίππου. Η Αθηνά Κακοϋρη, με το αστυνομικό δαιμόνιο που την διακρί νει, επιχείρησε να εξιχνιάσει την αφ ε τηρία του Ερωτευμένου Ελύτη. Η απ άντηση βρίσκεται σ την σελίδα 347, είπε, στο σημείωμα του σ υγγρα φέα. Η Πέρσα Κουμούτση ανέλαβε τον ρόλο της υπεράσπισης, ενάγον τας: «Τι σημασία έχει π οιος κρύβεται πίσω από τις λέξεις και από πού πη γάζουν οι λέξεις, παραμένει ένα μυθι στόρημα που ηροσφέρεται σ τον ανα γνώστη». Δεν χωρά αμφιβολία πω ς μιλάμε για ένα βιβλίο που μας καλεί να γίνουμε μέτοχοι μιας ιστορίας ερωτικής. Ο έρωτας έχει πολλές εκφάνσεις, και το ίδιο το όνομα του Ελύτη μας οδηγεί σε μια από αυτές, αφού τα πρώ τα του γράμματα παραπέμπουν σε λέξεις όπω ς Ελ λάδα, Ελ-ευθερία, Ελ-ένη. Αυτά είναι και τα κίνητρα που αισθά νομαι ότι ώθησαν τον σ υγγραφέα να αποτίσει φ ό ρ ο τιμής στον Ελύτη ω ς κατεξοχήν «ερωτικό» ποιητή. Ο ίδιος ο Ελύτης ήταν εκεί, αφού ποιήματά του διαβάστηκαν από τον ηθοποιό Κωνσταντίνο Φάμη. «Αχ ερωτευμένος είμαι και το μόνο που ζητώ α χ μόνο / αυτό δεν έχω» Οδυσσέας Ελύτης, Το Φωτόδεντρο

ΤΑΣΟΥΛΑ ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ (επ.), ΑΦΗΓΗΣΗ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ «Ζητήματαπουαφορούντην τέχνη και τις τεχνικές της αφήγησης, καθώς και την αναγκαιότητατης διασύνδεσής της μετην εκπαίδευση»

δ : in memoriam

Μιχάλης Μπουρμπουδάκης Γιώργος Δαρδανός

ριν από λίγο καιρό η οικογένεια των τυπογράφων - εκδοτών O n Β έχασε έναν από τους πιο βασι κούς σ υνεργάτες της. Ο λόγος για τον Μιχάλη Μπουρμπουδάκη, που γνώρισα στα μέσα της δεκαετίας του ’50, στο ημιυπόγειο τυπογραφείο στην οδό Ζωοδόχου Πηγής, ακριβώς απέναντι από την κλινική Σμπαρούνη. Δούλευε στο τυπογραφείο του θείου του, Γιάν νη Φραγκάκη, από την Κρήτη, ως πιε στής. Χειριζόταν ένα παλαιού τύπου πιεστήριο τιπ-τοπ, όπου ο ίδιος τοπο θετούσε χαρτί για την εκτύπωση. Ήταν μια οικογενειακή επιχείρηση του Γιάν νη Φραγκάκη, στην οποία δούλευαν η γυναίκα του, τα παιδιά του και οι ανι ψιοί του, Σταύρος και Μιχάλης. Σε λίγα χρόνια ο Μιχάλης πήγε και υπηρέτησε στο τυπογραφείο του Ναυτικού, όπου υπηρέτησα κι εγώ λίγο μετά. Όταν ο θείος του πήρε σύνταξη, έγραψε την επιχείρηση στο όνομά του και αργότε-

Ο τυπογράφος Μιχάλης Μπουρμπουδάκης επί το έργον

Ρα μεταφέρθηκε στη Δερβενίων, σε ένα άλλο μεγαλύτερο, πάλι ημιυπόγειο χώρο, όπου ο Μιχάλης πήρε μια και

νούργια επίπεδη Χαϊδελβέργη, που κε λαηδούσε στα χέρια του. Τύπωνε κυ ρίους εξώφυλλα βιβλίων και συνέβαλε πολύ στη νέα αισθητική της παραδο σιακής τυπογραφίας, μικρών -κατά κύ ριο λ όγο- ποιοτικών εκδοτών, σε μία εποχή πριν κατακλύσει την αγορά η όφσετ. Τα βιβλία αυτά τυπώνονταν στην υψιτυπία, πράγμα πάρα πολύ δύ σκολο- δεν τυπώνονταν με αυτόματο πιλότο, όποος σήμερα, και ήταν σημαν τική η συμβολή του Μπουρμπουδάκη στην απόλυτη ταύτιση των χρωμάτων με τη μακέτα. Στη συνέχεια του πήγαιναν τα εξώφυλ λα -α φ ού ο βιβλιοδέτης προσδιόριζε τη ράχη- και έκανε την πίκμαση στη ράχη αλλά και στα αυτιά. Ο φίλος μας, λοιπόν, ο Μιχάλης δού λευε νύχτα με νύχτα. Το όνειρό του πάντα ήταν πότε θα έρθει η ώρα να ζήσει στην Κρήτη, να πάρει τη σύνταξή του και να ξεκουραστεί. Ήταν καλός τυπογράφος. Θαυμάζαμε όλοι την υπο μονή αλλά και το ταλέντο του. Όταν τύ πωνε τα βιβλία, συνήθους, δεν τον πλή ρωναν οι εκδότες αμέσως. Έλεγε πάρτε τα, πουλήστε μερικά, κάντε μερικές εισπράξεις και φέρτε μου κι εμένα. Πο τέ δεν πίεζε κανένα για χρήματα, ήταν γνήσιος Κρητικός, ένας δημοκρατικός άνδρας και στην πράξη και στη ζωή, υπεύθυνος, με μεγάλη ανοχή στα βερεσέδια. Ήταν ένας σπουδαίος άνθρω πος, που θα τον θυμόμαστε όλοι. Η επι θυμία του να επιστρέψει στην Κρήτη να ξεκουραστεί δεν έγινε τελικά πραγμα τικότητα. Βραχύς ο βίος, η τέχνη μακρά. ■ Άνω Άγιος Πέτρος, Άνδρος

ΘΕΑΤΡΟ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ

ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜ Μ ΑΤΩ Ν & ΤΕ Χ Ν Ω Ν ΙΔΡΥΜΑ ΩΝΑΣΗ

Λ. ΣΥΓΓΡΟΥ 107 (απέναντι από το Πάντειο Πανεπιστήμιο) | ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ: 210 900 5 800 |

Sgt.gr

MEΤΗΝΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ ■ π“ ραΊ“ ^ P u b l ic

«jqjSa * m

•0S2S“rnptou ·ΟΟΘ€ΡΟΥΔΑΚΗΣ

IANO S

TO ΒΗΜΑ

ΤΑNBA

m ec»

αθηνόραμα

δ:παρα-στάσεις ΤΗΣ ΕΛΕΝΑΣ ΧΟΥΖΟΥΡΗ

Από το Μέγαρο στη Στέγη ίδα τις Πατρίδες των Θανάση Παπαθανασίου - Μιχάλη Ρέππα και καθηλώθηκα. Μπορεί να μην είναι η σούπερ παράσταση, ωστόσο οι δύο συγγραφείς-σκηνοθέτες κατάφεραν με τα πιο απλά αλλά αυθεντικά υλικά, τουτέστιν μαρτυρίες ενός αιώνα μεταναστεύσεων των Ελ λήνων και σήμερα των ξένων μετανα στών προς την Ελλάδα, να συγκροτή σουν ένα εξαιρετικά διαδραστικό θε ατρικό λόγο που δεν αφήνει κανέναν ασυγκίνητο. Δεμένη εξαιρετικά και η ομάδα των ηθοποιών. Έξι έλληνες και τρεις -ιδιαίτερα συγκινητικοί- ξένοι, προφανώς ερασιτέχνες. Οι τελευταίοι μετέφεραν την προσωπική τους μαρ τυρία στο κοινό. Το συνιστώ ανεπι φύλακτα. Στη Νεα Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου. Μέχρι τις 5 Μαΐου. Είδα τη θεατρική διασκευή του βρα βευμένου μυθιστορήματος της Ρέας Γαλανάκη Ελένη ή ο Κανένας. Κεί μενο λεπτών αποχρώσεων και βαθύ τατων νοημάτων, απαιτεί προσήλωση και αφοσίωση ω ς ανάγνωσμα, πολύ περισσότερο ω ς θεατρικός λόγος. Χάρη ό μω ς στην αναμφισβήτητη υποκριτική ικανότητα και ευαισθησία της Αλεξάνδρας Σακελαροπούλου, το απόλαυσα και στη θεατρική δια σκευή του. Στο θέατρο Άνεσις. Είδα την εντυπωσιακή παράσταση της όπερας των Μηρεχτ - Βάιλ Άνο

δος και πτώση της πόλης Μαχαγκόννυ στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών από το T eatro Real της Μ αδρίτης και ανατρίχιασα από την επικαιρότητά της. Να μην ήταν τόσο μέτρια και η

απόδοση στα «ελληνικά» του μπρεχτικού λιμπρέτου, θα ήταν αψεγάδια στη. Καημένε Μηρεχτ... Θα δω και θα ακούσω τις δύο απρι λιάτικες όπερες σε απευθείας μετά δοση από την Μετροηόλιταν Όπερα της Νέας Υόρκης. Τη Μανόν του Μασνέ στις 10 Απριλίου και την Τραβιάταχου Βέρντι στις 20 Απριλίου. Να σημειώσω ότι η παράσταση της Μα νόν έρχεται σ τη νεοϋορκέζικη όπερα από τη Βασιλική Ό περα του Κόβεν Γκάρντεν, με πρωταγωνίστρια την Anna Netrebko. Στην Αθήνα, στο Μέ γαρο Μουσικής. Για τους εκτός Α θη νών, στο Μέγαρο Μουσικής Θεσσα λονίκης αλλά και σε έξι ακόμη ελλη νικές πόλεις. Θα δω Γρηγόρη Ξενόπουλο στο Θέα τρο Τέχνης της οδού Φρυνίχου, στην Πλάκα. Χαίρε Νύμφη. Έργο γραμμένο το 1930, όμως παντός καιρού, διότι ξεσκεπάζει τολμηρά τις οικογενειακές και ερωτικές ανθρωηοφαγικές σχέ σεις. Στο στοιχείο της η Λένα Κιτσοπούλου, που έκανε τη θεατρική δια σκευή, σκηνοθετεί και παίζει. Μαζί της μια πλειάδα πολύ καλών ηθοποιών. Θα παρακολουθήσω με μεγάλο ενδια φέρον τη διάλεξη του Νικόλα Σεβαστάκη «Αξιακή κρίση και ο λόγος της Αριστερός», στο καφέ Έναστρον, στις 10 Απριλίου. Προβληματίζομαι αν θα πάρει κανείς από την Αριστερά υπόψη του αυτά που ο γνω στός δια νοούμενος, συγγραφέας και καθηγη τής στο ΑΠΘ προτίθεται να πει. Φυσικά θα απολαύσω για μια ακόμη φ ορά τον Λεωνίδα Καβάκο να έρμη-

νεύει τέσσερις σ ονάτες του Μπετόβεν στις 5 Απριλίου και τρεις στις 21 Απρι λίου, κλείνοντας έτσι τον κύκλο με τις 10 σονάτες του μεγάλου γερμανού συν θέτη που άνοιξε τον Φεβρουάριο. Μαζί του ο εξαιρετικός πιανίστας Enrico Pace. Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Θα ακούσω οπωσδήποτε τις συναυλίες της θρυλικής Φιλαρμονικής Ο ρχή στρας της Βιέννης στις 2 9 και 30 Απρι λίου, υπό τη διεύθυνση δύο μεγάλων αρχιμουσικών, του Αντόνιο Παπάνο και του Κρίστιαν Τίλεμαν, σε έργα Σούμαν, Μπραμς, Βίντμαν και Χάυντν. Στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Μέχρι τις 8 Απριλίου προλαβαίνω να δω το Era poV era στη Στέγη Γραμμά των και Τεχνών, όπου η χορογράφος Πατρίτσια Απέργη και η ομάδα της Αερίτες παρουσιάζουν ένα έργο πό

λης που εμπνέεται από το σύγχρονο αστικό τοπίο αναζητώντας νέους τρό πους επιβίωσης μέσα σε αυτό. Στο Era poVera ο σύγχρονος χορός συ ναντά διάφορα είδη χορού και σωμα τικής έκφρασης, εμπνευσμένα από ποικίλες κοινωνικές ομάδες. Τα ερω τήματα που θέτει είναι προκλητικά: Μπορεί μια συμμορία να χορέψει απέ ναντι στο κατεστημένο; Μπορούμε να ζήσουμε ελεύθεροι σε μια πόλη που μας εμποδίζει να κυκλοφορήσουμε; Χορεύονται οι ψευδαισθήσεις; Ό πω ς λένε οι συντελεστές της, η τέχνη του δρόμου δεν αποτελεί σήμερα εναλλα κτική καλλιτεχνική ά ποψη αλλά πολι τική παρέμβαση, κοινωνική επιλογή, σχεδίασμα για μια διαφορετική συγ κατοίκηση. Η μουσική είναι του Δη μοσθένη Γρίβα. ■

Ειρήνη Νικολάκη-Καλαμάρη

(§jJU§>

oierlsuiaios

Ένα βιβλίο κεντημένο με ιστούς ζωής. Ένα συγκλονιστικό πορτρέ το τριών ανθρώπων, ενός άντρα και δύο γυναικών, που μια απρό βλεπτη μοίρα καθορίζει τη ζωή τους κι η αντοχή τους φτάνει ως τα όρια της ανθρώπινης ψυχής. Σχέσεις που κλυδωνίζονται, χτυ πιούνται αμείλικτα και επιβιώνουν μέσα σ’ ένα καθάριο γαλάζιο φως. Μια ιστορία της ζωής και της αγά πης που σώζεται κρεμασμένη στο χείλος ενός απύθμενου γκρεμού.

Από in συγγραφέα ίου BiBfHou ΤΟΣΠΙΤΙ[ΤΟΝ ΚΑΤΩ ΙΙΓΙΑΙΟ Εκδόσεις Διόπτρα w

Αγ. Παρασκευής 40, Περιστέρι, Τηλ.: 210 3302828

. d i o p t r a . g r ,

" X l www.facebook.com/ ■ ■ dioptrapublishing

δ:θερμιδω ριανά οξύτονα ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΗΡΑ

Σχολιασμοί και ανασχοχασμοί για την Ημέρα Ποίησης

έσα σ ’ αυτό το γενικό χαλασμό, σ’ αυτό το χάο ς όπου είναι εμ φ ανής πια π πλήρης διάστασπ μεταξύ του πολίτπ και τπ ς πολιτείας, κα θώ ς οι εξουσίες τπ ς τελευταίας έχουν απευθείας στραφεί εναντίον εκείνων που υποτίθεται ότι υππρετούν, τι νόπμα έχει ο εορτασ μός τπ ς ποίπσπς; Το ερώτπμα δεν είναι ρπτορικό, γιατί κάτι τέτοιο θα ήταν μάλλον πολυτέλεια κάτω από α υτές τις συνθήκες, αλλά κυριολεκτικό και ω ς τέτοιο μου απευθύνθπκε αρκετές φ ο ρ ές στις προπγούμενες πμέρες. Το περίεργο είναι ότι μου απευθύνθπκε σε όλες ανε ξαιρέτω ς τις περιπτώσεις από μέλπ τπ ς λεγόμενπς ακαδημαϊκής κοινότπτας, ω ς συνέχεια και ω ς από κα θέδρας σχολια σ μός π ου είχαν ω ς έναυσμά το υ ς τ π συνέντευξπ που έδω σε π Κική Δπμουλά στπ δπμοσιογράφ ο Ό λγα Σελλά (Η Κα θημερινή, 19.3 .2 0 1 2 ). Α ς δούμε ξανά το επίμαχο κομμάτι τής, ούτω ς ή άλλως, εν διαφ έρουσας συνομιλίας που αναφέρεται στον εορτασμό τη ς Παγκόσμιας Ημέ ρ ας τη ς Π οίησης: «Δεν συμφ ω νώ με αυ τούς τους εορτασμούς. Ούτε με τον ε ορ τασμό τη ς ποίησης. Την π οίηση τη γιορ τάζει ή δεν τη γιορτάζει ο καθένας μόνος του. Τη γιορτάζει αν γράψει κάτι και τον ευχαριστεί, δεν τη γιορτάζει εάν είναι στείρος. Εκείνη τη μέρα, αν εγώ έχω μια θλιβερή αποτυχία στην ποίησή μου, θα λάβω υπόψ η μου ότι γιορτάζει η ποίηση; Γιορτάζουμε, λέει, τη μέρα τη ς γυναίκας. Ποιας γυναίκας; Το μόνο που θα γιόρ ταζα θα ήταν η ημέρα τη ς απαρατήρη της, τη ς ανώνυμης γυναίκας. Οφείλουν

οι πνευματικοί άνθρωποι, κατ’ επέκτασιν του ότι α σχολούνται με τα απαρατήρητα π ράγματα και θέλουν να τα κάνουν ορατά, να συμηεριλάβουν και αυτό: τους ανθρώ πους που περνούν τη ζωή τους απαρατήρητοι. Αλλιώς να γιορτάζουμε τώ ρα την ποίηση και ν’ ανεβαίνουμε ένας-ένας να διαβάζουμε τα ποιήματά μας, τα οποία έχουν κυκλοφ ορήσει, απορριφ θεί ή εγκριθεί, αυτό δεν το κα ταλαβαίνω». Δεν θα είχα καμιά αντίρ ρηση απέναντι σ’ αυτή τη θέση που, άλ λωστε, δείχνει ε μφ ανώ ς ότι τουλάχιστον εκείνη, η Δημουλά εννοώ, δεν ζει στην ευδαίμονα άγνοια του 2009. Αλλά ως π ρ ο ς την ποίηση, αυτή καθεαυτή, αρκεί άραγε να τη «γιορτάζει ο καθένας μόνος του»; Αρκεί με άλλα λόγια η αγωνία και η χαρά του τεχνίτη που βρίσκεται ενώπιος ενωπίω με το έργο του, για να ορι στεί η οργανική σχέση του ποιητή με τον γύρω του κόσμο; Ο πως πολλά αλλάζουν γύρω μας, αισθητά ή ανεπαίσθητα, νο μίζω ότι από αυτήν την γενικότερη δια πίστω ση που γίνεται ολοένα και πιο έν τονη: ότι, εντέλει, «Δεν είν’ ο περσινός καιρός», δεν έχει μείνει άτρωτη και ανε πηρέαστη καμιά πτυχή τη ς τέχνης. Και η καταλυτικότερη απόδειξη του ότι η ποί ηση έχει ή δη περάσει από την εποχή της παντοδυναμίας του θεσμικού, επώνυμου λόγου, είναι και το γεγονός ότι «οι απα ρατήρητοι», οι ανώνυμοι, ήταν εκείνοι που πύκνωσαν στις αίθουσες όπου πραγ ματοποιήθηκαν οι περισ σότερες ανα γνώσεις. Οι ίδιοι οι ποιητές φρονίμως απείχαν, ήταν η λαμπρή μειοψηφία! Β

ΚΛΕΟΠΑΤΡΑ ΧΑΡΙΤΟΥ 06.04 - 06 . 05 . 2012 ΤΑ ΠΡΟΣΦΥΓΙΚΑ ΤΗΣ Λ. ΑΛΕΞΑΝΔΡΑΣ ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΕΚΘΕΣΗΣ

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ

£ Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ

th e b o o k s ’ journal

ΜΟΝΙΜΟΙ ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΜΟΥΣΕΙΟΥ ΜΠΕΝΑΚΗ__________________________________

€ Β <£> Lift) m S W ^

ηΐΐηΓ)

ΚΕβΙΒ Μ

ΔΟ Μ ΕΣ

nowigr

· κοντέ, νερ

δ :ένα βήμα μπρος δύο βήματα πίσω ΤΟΥ ΒΑΓΓΕΛΗ ΧΑΤΖΗΒΑΣΙΛΕΙΟΥ

Για μιαν ιστορία της παραγωγής και της ανάγνωσης του ελληνικού βιβλίου

ε την κατρακύλα που έχουν πάρει όλα τα πράγματα στην Ελλάδα (κάτι το οποίο δεν έχει ω ς απο κλειστική πηγή του την κρίση), δυσκο λεύεται να πιστέψει κανείς πω ς υπάρχουν ακόμη εν ενεργεία άνθρωποι και θεσμοί: άνθρωποι και θεσμοί που διαθέτουν τον χρόνο, τα επιστημονικά εφόδια και τα χρή ματα για να υλοποιηθούν έργα τα οποία θα αποτελέσουν (αποτελούν ήδη) κτήματα ες αεί. Έ χω μπροστά μου τη μνημειώδη έκ δοση του δεύτερου τόμου της Ελληνικής

βιβλιογραφίας του 19ου αιώνα (18191832), με εισαγωγή και επιμέλεια της Πόπη ς Πολέμη: καρπός μακράς και επίμοχ θης επεξεργασίας των καταλοίπων του Φί λιππου Ηλιού από το ομώνυμο Βιβλιολογικό Εργαστήρι (πολύτιμες συνεργάτριες η Αναστασία Μυλωνοπούλου και η Ειρήνη Ριζάκη), που κυκλοφόρησε από το Μου σείο Μπενάκη και το Ελληνικό Λογοτε χνικό και Ιστορικό Αρχείο του Μορφωτι κού Ιδρύματος της Εθνικής Τραπέζης. Γυ ρίζω με λαχτάρα τις σελίδες, κοιτάζοντας τις άπειρες πληροφορίες, όπω ς και τα με τόση προσοχή και φροντίδα συλλεγμένα στοιχεία, και πρέπει ευθύς εξαρχής να πω ότι μένω κατάπληκτος τόσο με το μέγεθος όσο και με το όραμα του εγχειρήματος, που δεν είναι άλλο από την καταγραφή και την αποτύπωση όλων των αυτοτελών εκ δόσεων σε ελληνική γλώσσα μεταξύ 1801 και 1900, με αποδέκτες ελληνόφωνους και ελληνόγλωσσους πληθυσμούς. Για το βάρος, το βάθος και τη σημασία αυ τής της δουλειάς μάς είχε, βεβαίως, προ ετοιμάσει ο ίδιος ο Ηλιού, με τον πρώτο τόμο της Ελληνικής βιβλιογραφίας του

19ου αιώνα (1801-1818), τον οποίο δημο σίευσε εν έτει 1998 (εξαντλημένος εδώ και πολύ καιρό, συνοδεύει την τωρινή έκδοση σε CD), διαγράφοντας την ερευνητική τροχιά που ακολουθούν οι σημερινές επιμελήτριες. Με την ανά χείρας, ωστόσο, ερ γασία (επανέλεγχος των καταγραφών της κατάλοιπης βιβλιογραφίας του Ηλιού για το διάστημα 1819-1832, αλλά και των προ ηγούμενων βιβλιογραφιών για το ίδιο διά στημα, εκτενείς περιγραφές του περιεχο μένου των καταγεγραμμένων τίτλων, αποδελτίωσπ αγγελιών και βιβλιοκρισιών του τύπου τπ ς εποχής, φωτομπχανική αναπα ραγωγή όλων των προμετωπίδων, εισα γωγικές παρατηρήσεις για τα ιδεολογικά χαρακτηριστικά και τις πολιτικοκοινωνικές παραμέτρους τπς βιβλιοπαραγωγής) τίθε ται το πλήρες πλαίσιο και δημιουργούνται οι ευνοϊκότερες προϋποθέσεις για ό,τι είχε συστηματικά σχεδιάσει και προετοιμάσει ο Ηλιού: για την εκπόνηση μιας συνολικής ιστορίας όχι μόνο του ελληνικού βιβλίου αλλά και της κυκλοφορίας του στην αγορά, καθώς και της αναγνωστικής υπο δοχής του από το κοινό. Τι ακριβώς, εντούτοις, συνέβη με το ελ ληνικό βιβλίο μεταξύ 1819 και 1832; Κορ φολογώ από την εισαγωγή της Πολέμη τα ανοδικά χαρακτηριστικά του: αυξητικές τάσεις των «τραβηγμάτων» (τιράζ), σχη ματισμός μιας ανθηρής γεωγραφίας για την παραγωγή του (από τπν Αθήνα, τπ Μάλτα, το Λονδίνο, το Στρασβούργο, τπν Τεργέστη, τη Ζυρίχη και τη Βασιλεία μέχρι το Κίεβο και τη Βοστώνη), επέκταση της μεθόδου προεγγραφής συνδρομητών (με μεγαλύτερη συμμετοχή από τις περιοχές

του αρτιγέννητου ανεξάρτητου κρά τους), υποχώρηση της λαϊκής και διό γκωση της λόγιας πεζογραφίας, εμφά νιση επιστημών όπω ς η γλωσσολογία, το δίκαιο, η πολιτική οικονομία και τα μαθηματικά, πολλαπλασιασμός των εγ χειριδίων γλωσσομάθειας, υψηλότερος αριθμός συγγραφέων και μεταφραστών, καινούργιες επαγγελματικές και κοινω νικές κατηγορίες αναγνωστικού κοινού. Λίγοι θα μπορούσαν να αμφιβάλλουν πω ς όλα αυτά μυρίζουν έντονα Διαφω τισμό, με την παράδοση, όπω ς το υπο γραμμίζει η Πολέμη, να υποχωρεί υπέρ της νεωτερικότητας και τις δυτικομαθημένες ελίτ να ευαγγελίζονται την ολο κλήρωση των στόχων του Αγώνα και την οικοδόμηση μιας ανοιχτής αστικής κοινωνίας. Ατυχώς, το βήμα προς τα πίσω δεν θα αργήσει να γίνει: η οθωνική περίοδος θα βάλει τέρμα στις διαφωτιστικές προσδοκίες, αποδεσμεύοντας μια προϊούσα ανάσχεση, που θα έχει ω ς τε λικό της αποτέλεσμα την περίτρανη πτώση. Η επέλαση του ρομαντισμού, αν σκεφτούμε την ιστορική περιοδολόγηση του Κ. Θ. Δημαρά, ή το ανεκπλή ρωτο στοίχημα μιας χαμένης γενιάς, αν θυμηθούμε τον μελαγχολικό ορισμό που έχει δώσει για τη συντριβή μιας άλλης νεωτερικότητας (της προεπαναστατι κής) η Αικατερίνη Κουμαριανού. Πιθα νόν και μια πρώιμη έκφανση της ελλη νικής τραγωδίας, που θα επανακάμψει με πυκνότερους όρους στο μέλλον, σφίγγοντας ξανά και ξανά τα λουριά της κοινωνίας, για να την απειλήσει στο τέ λος με θανάσιμη ασφυξία. Θα μείνουν, αν μη τι άλλο, τα ίχνη της αφύπνισης, τα τεκμήρια των οποίων θα τιμήσει με όλους τους τρόπους ο δεύτερος τόμος της Ελληνικής βιβλιογραφίας του 19ου αιώνα. Ας τιμήσουμε κι εμείς με τη σειρά μας τους συντελεστές της. ■

διγράμματα από μακριά ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΙΝΑΣ ΣΧΙΝΑ

Γράμματα από μακριά σ ω ς επειδή όλα τα παιδιά έχουν έφ εση στο δράμα, υποπτευόμουν, από πολύ μικρή, ότι το υλικό της με γάλης παιδικής λογοτεχνίας είναι η δυ στυχία. Τα βάσανα του ασχημόπαπου, ο απελπισμένος έρωτας του μολυβένιου στρατιώτη, τα ανομολόγητα μαρτύρια της μικρής γοργόνας μ’ έκαναν να φ οβά μαι πω ς αντί για παραμύθια διάβαζα, με ταμφιεσμένη, τη βιογραφία του συγγρα φ έα τους. Παιδί μοναχικό που αναμηρύκαζε τις λύπες του με χάρτινη συντροφιά, τον ένιωθα τον πόνο -κ ι όχι μονάχα αυ τόν που ζούμε στα μονοψήφια χρόνια μας, κα θώ ς οι ματαιώσεις και οι διαψεύ σεις χτίζουνε την ωρίμανσή μας. Χρόνια αργότερα ανακάλυψα πω ς δεν είχα άδικο -κ α ι πω ς ο Άντερσεν δεν ήταν μόνος. «Οι μεγάλοι ονειροπόλοι της αγγλικής παιδικής λογοτεχνίας δεν ήταν διόλου νε φελώ δεις και αόριστοι· ήταν ακριβέστα τοι, σχεδόν σχολαστικοί, στην εκδραμάτιση τη ς ανελέητης δυστυχίας τους», έγραψε κάποτε ο κριτικός A ntony Lane. Φτάνει να σ κεφ τούμε τον Λιούις Κάρολ, τον Εντουαρντ Λίαρ, τον Τζ. Μ. Μπάρι: τον μοναχικό παπά με την κάμερα, τον ηεριπλανώμενο επιληπτικό, τον φυματικό θαμώνα τω ν κήπων του Κένσινγκτον. Αν οι ήρω ες και τω ν τριών σπαρ ταράνε παγιδευμένοι στην επιτακτική ανάγκη να φύγουν, να δραπετεύσουν -ν α χωθούν στο λαγούμι ενό ς κουνελιού, να ταξιδέψουν στη θάλασσα, να πετάξουν «δεξιά στο δεύτερο αστέρι και από εκεί όλο ευθεία μέχρι το πρωί» - είναι γιατί υπάρχει πάντα κάτι σκοτεινό, μια μίζερη πραγματικότητα ή ένα τρομερό παρελ

θόν, απ’ το οποίο παλεύουν να ξεφύγουν. Η νέα έκδοση του Πήτερ Παν (The An notated Peter Pan, επιμέλεια, εισαγωγή και σημειώσεις τη ς καθηγήτριας του Χάρβαρντ Maria Tatar, εκδόσεις Norton, 393 σελ.), για την οποία γράφει δοξα στικά η Άλισον Λιούρι στο τελευταίο τεύ χο ς του New York Review o f Books, πε ριέχει το πλήρες κείμενο του μυθιστορή ματος του Τζέιμς Μπάρι Peter and Wendy (το βασισμένο στο ομώνυμο θεατρικό έργο), δοκίμια για τη ζωή και το έργο του συγγραφέα, τις σκηνικές, μυθιστορημα τικές, κινηματογραφικές διασκευές του Πήτερ Παν και έξοχη βιβλιογραφία και σημειώσεις. Υ πέροχο βιβλίο, γεμάτο με σ πάνιες εικόνες και φωτογραφίες, στις οποίες συμπεριλαμβάνονται όλες οι εικο νογραφήσεις του Άρθουρ Ράκαμ για το έργο Peter Pan in Kensington Gardens και εκείνες του Φ. Ντ. Μ πέντφορντ για το Pe ter and Wendy, μας υπενθυμίζει ότι η πι κρή μαγεία αυτού του εμβληματικού έρ γου διαρκεί και επιμένει -κ ι όχι μονάχα γιατί η καθήλωση στην παιδική ηλικία στοίχειωσε τις σελίδες τόσων και τόσων συγγραφέω ν (το υπέροχο The child in time του Ίαν ΜακΓιούαν που έτυχε πρ ό σφατα να μεταφράζω είναι η τελευταία μου συνάντηση μ’ αυτήν την εμμονή) ή γιατί οι ψυχαναλυτές μίλησαν για «το σύνδρομο του Πήτερ Παν» -έ ν α σύν δρομο που όλοι μας κάπου, κάποτε, το έχουμε αναγνωρίσει. Μα γιατί οι φόβοι των παιδιών και οι αγωνίες των μεγάλων μέσα στον Πήτερ Παν μετουσιώνονται. Είναι το βιβλίο μιας ριζικής απώλειας, το βιβλίο τω ν επαναλαμβανόμενων θανά

των. Μητέρες ανεύρετες για πάντα, χα μένα παιδιά, εξαφανισμένα από την κούνια τους, που μασκαρεύουν σε π ε ριπέτεια ένα αέναα μετέωρο δάκρυ -κ ι ο Πήτερ Παν ο ίδιος, φάντασμα ενός νεκρού αγοριού, που ταξιδεύει, νύχτα, ανάμεσα στα σύννεφα, έτοιμος να πεθάνει πάλι και πάλι. «Το να πεθαίνεις θα είναι μια τρομερά μεγάλη περιπέ τεια», ψιθυρίζει στον βράχο του, έτοι μος για τη θανάσιμη αναμέτρηση με τον Κάπταιν Χουκ. Κι ύστερα, η τρα γωδία τού να μεγαλώνεις -ό π ω ς τη δια τύπωσε ένας φανατικός του Πήτερ Παν, ο ποιητής Ρούπερτ Μπρουκ, πεσών λίγο μετά τα είκοσι χρόνια του, το 1916, στην Καλλίπολη, θαμμένος στη Σκύρο, έμβλημα τω ν αγαπημένων των θεών που χάνονται πριν σκληρύνει το χνούδι στα μάγουλά τους: «Χειρότερο κι από το να πεθαίνει ένα παιδί, είναι να μεγαλώνει, να ζει». Τι είναι η παιδική ηλικία; αναρωτιέται ο

Γκαστόν Μ πασελάρ. Το πηγάδι του εί ναι. Μ αύρο νερό, μακρινό, που καθρε φτίζει ένα έκπληκτο πρόσωπο. Κατα χνιά, μια κρύα ανάσα στο βάθος, ίσως η βοή του αχανούς. Ανάμνηση ενός πριν-από-τον-κόσμο, που τείνει να με ταβεί σε ένα μετά-τον-κόσμο. Γιατί το παιδί φέρει τη σφραγίδα μιας θνησιγέ νειας. Το πρόσω πο που μας κοιτάει από τον καθρέφ τη του πηγαδιού είναι έκπληκτο που υπήρξε παιδί, έκπληκτο που «μεγαλώνει και ζει», παρότι έχει κηδέψει το ροδαλό αλλοτινό του προσωπάκι. Ο Τζ. Μ. Μηάρι παίζει με την άρνηση του Π ήτερ Παν να μεγαλώσει, όπω ς ο Λούις Κάρολ με το ύ ψ ος της Αλίκης για να μας δείξει, ίσως, πω ς δεν υπάρχει τό π ο ς πιο σταθερός από εκεί νον της παιδικής ηλικίας: θα μας ακο λουθεί, ακυρωμένη απ’ τη σκληρότητα του χρόνου, όμω ς για πάντα επίκεντρο του ψυχικού μας βίου, σε όλη την ενή λικη ζωή μας. ■

ΔΗ Μ Η ΤΡΗ Θ. ΤΣΑΤΣΟΥ ΥΣΤΕΡΟΓΡΑ ΦΑ

Υστερόγραφα Σ κ ό ρ π ιο ι σ τ ο χ α σ μ ο ί γύρω α π ό ό σ α δ ε ν κ ατά λα β α , δεν μ πόρ εσα , δεν π ρόλα β α ή δ ε ν ά ν τ ε ξ α ό σ ο ή μ ο υ ν α κ ό μ η εδ ώ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΓΑΒ Ρ ΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

τηλ. 210 3228839, www.gavrielidesbooks.gr

A V

ποθήκεικ Διανομή υσκευασί

1 ¥ έ ί

Προηγμένε εφ αρμογέ τιληροφορικ Υΐ α την εφόδια στική αλυσίδα

y Ολοκληρωμένες λύσεις διαχείρισης Logistics

S :ής

LOGISTICSSERVICESI

Η αποτελεσματικότπτα και η αξιοπιστία γίνονται πράξη Κέντρο Διανομής Ασπροπύργου Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασττρόττυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείοο Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ31Γ Γ' Είσοδος, 52 022 Θ εσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννήματα 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μαγούλα Τ: 210 55 17 880-881 F: 210 55 51 770

δ :ζενερ ίκ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ-ΙΚΑΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ

Άνοιξη και ποίηση κι ας είναι ο Απρίλης ο μήνας ο σκληρός

Η άνοιξη είναι το γέλιο ενός μανιακού, λέω εγώ (Jack Kerouac, Η ματαιοδοξία του Ντουλουόζ, μτφρ. Νάνου Βεκιαρέλλη, Πλέθρον, ο. 258)

Αυτή η χώρα είναι απρόσμενα ευχάριστη, ναι, αφού μπεις μέσα, είναι τελικά ευχά ριστη (Thomas Pynchon, Το ουράνιο τόξο της βαρύτητας, μτφρ. Γιώργος Κυριαζιίς, Χατζηνικολή, ο. 886)

Ποίηση, έλεγε ο Νίκος Καρούζος, είναι οξυγόνο αντιδιαστολής. Αντιδιαστολή: Η μέρα, και ενάντια σ τη μέρα. Τι γουργου

ρίζει αντιαισθητικά, ακόμα και βάναυσα, γύρω μας, στη μέρα μας; Ας ποντάρουμε στο αντίθετό του. Το χρήμα κάνει χλα παταγή, ο έρω τας όμω ς και η ευδαιμο νία, η τρελή ευδαιμονία και όποιος είν’ τρ ελ ός από έρωτα, κάνουν λάκκους στην αυγή και κάνουν γκελ, «να πάμε, να πιούμε τη βροχή», έλεγε ο Γιώργος Σα ραντάρης. Και μια και θυμήθηκα το «κά νουν γκελ», ας θυμηθούμε ότι είναι φ ρ ά σ η /σ τίχος του μέγιστου αισθητή και συνάμα ρεαλιστή ποιητή, και ζω γράφου, e.e. cum m ings. Ο οποίος cum m ings συ νέθεσ ε τον πιο σύντομο αίνο στον οίνο του έρωτα και της αγάπης. Ακούστε: «Το Έ να δεν είναι το Μισό του Δύο αλλά τα δύο Μισά του Ένα». Ποίηση. Ο άλλος τρόπος των λέξεων και

ο άλλος τόπ ος των πραγμάτων. Ποίπσπ είναι όταν ο Ελύτπς λέει «Πριν απ’ τα μά τια μου ήσουν φ ω ς / πριν απ’ τον έρωτα έρωτας / κι όταν σε πάρε το φιλί / γυ ναίκα». Π οίπσπ είναι και ο Allen Ginsberg όταν ολολύζει και ψαλμωδεί «Είδα τα κα λύτερα μυαλά της γενιάς μου να καταστρέφονται από την τρέλα». Κι ακόμα, ποίηση, μεγάλη ποίηση, ποίηση του με γαλείου της καθημερινής ζωής, είναι η φράση του Guy Debord, «Δεν υπάρχουν προβλήματα, υπάρχουν μόνο λύσεις». Ιδού ο άλλος τρόπ ος των πραγμάτων. Ή επίσης μεγάλη ποίηση η απόφανση του Ludwig W ittgenstein, «Από εδώ όπου εί μαστε να πάμε εκεί όπου είναι η Α πό φαση». Ποίηση, έλεγε ο Α νδρέας Εμπειρικός εί ναι «ανάπτυξις στίλβοντος ποδηλάτου», που σημαίνει μια ανθοφορία ονείρων, μια ταξιανθία χειρονομιών αγάπης και ανά τασης και ανάστασης. Πώς έλεγε κι ο Σαββόπουλος: Να γίνει το πτώμα γεγονός

αναστάσιμο. Ή, πάλι, ο Εμπειρικός: ας κά νουμε οίστρο της ζω ής τον φ όβο του θ α νάτου. Αλλά ποίηση είναι, συνάμα, και περιπολία στις διακεκαυμένες ζώνες. Ποίηση είναι η περιπέτεια του μονίμως διακεκαυμένου καλλιτέχνη R oberto Bolafio, ο πυρετός που πυρώνει προσωπικότητες όπω ς ο μα καρίτης Αλεκ Σχινάς ή ο μέγας Γιώργος Μακρής. Οι ποιητές, έλεγε ο Μ ακρής, εί ναι οι ηροάγγελοι του χάους. Κάποιος άλ λος επέμενε ότι οι ποιητές είναι οι άοπλοι νομοθέτες αυτού του κόσμου. Κι ένας τρίτος δεν έπαψε να διατείνεται ότι η δου λειά της ποίησης είναι το αντίθετο της οίησης. Ποίηση, σήμερα, είναι το ουρλιαχτό με σι γαστήρα, είναι ο αστερίσκος υποσημειώσεως εκεί που δεν τον περιμένεις, και εί ναι, και θα παραμείνει να είναι, το κεράκι στο σκότος του νυχτερινού δάσους. ■ Μαρούσι, 18/3/2012

δ: για τα παιδιά ΤΗΣ MAPIΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

ο 25η Μαρτίου, Διπλογιορτή για την Ελλάδα (εκδ. Ακρίτας) είναι ένα βιβλίο γνώσεων και δραστη ριοτήτων, το οποίο παρουσιάζει συνο πτικά την Επανάσταση του ’21 συνδέοντάς την με τη γιορτή του Ευαγγελισμού. Τώρα λοιπόν που τελείωσαν οι παρελά σεις, οι πανηγυρικοί, οι δημοτικοί χοροί και τα κλέφτικα τραγούδια και οι μαθητές διάβασαν όλα τα σχετικά με την 25η Μαρτίου, ίσως κι αυτό το βιβλίο, ας επι χειρήσουμε μια αξιολόγησή του. Κατά την άποψή μας, το βιβλίο έχει αδυ ναμίες. Επιλέγουμε να σχολιάσουμε δειγ ματοληπτικά μερικές από αυτές. Το κρυφ ό σχολειό (σελ. 10), ο γνω στός εθνικός μύθος. Το κείμενο είναι γεμάτο από κλισέ -οι Τούρκοι είχαν κλείσει τα

στην Ελλάδα και η έρευνα στα σχολικά

ρησαν. Ας σημειώσουμε ότι αυτό το κε φάλαιο έπεται εκείνου για τα «400 χρόνια μαύρης σκλαβιάς, 1453-1821» και εμμέ σω ς ενισχύει την αξία και το κύρος του μύθου. Τα δυο μαζί δημιουργούν ένα εθνικό ιδεολόγημα για φιλοπρόοδους και β αρβάρους υ ποδηλώ νοντας ότι ήταν πολύ επικίνδυνο να σπουδάζεις εκείνπ την εποχή. Επιπλέον πρέπει να μιλήσουμε για τις εικόνες και τπ δραστηριότατα τπς διπλανής σελίδας: η μία θυμίζει τον Γύζπ, όπου παιδιά προσπλωμένα ακούνε τον ασπρομάλλη γενειοφόρο ιερέα. Από κά τω η εικόνα μιας σύγχρονης τάξης, όπου οι μαθπτές οργιάζουν στην πλάκα ενόσω π δασκάλα γράφει στον πίνακα. Η δρα στηριότητα ζητά από τους αναγνώστες να περιγράφουν τις διαφορές στις αίθου σ ες και στα συναισθήματα των παιδιών. Δηλαδή να γράψουν ότι στην τουρκοκρα τία τα παιδιά έπαιρναν στα σοβαρά το «σχολείο» ενώ τώρα όχι; Κι ακόμα, πού χάθπκαν ο νεοελλπνικός διαφωτισμός, οι εκδόσεις, τα σχολεία που είχαν ιδρυθεί στον ελλαδικό χώρο υπό οθωμανική κυ ριαρχία (Λάρισα, Τύρναβος, Πάτμος, Τρί πολη, Ιωάννινα και αλλού); Απλοποιήσεις και ιστορικές ανακρίβειες. «Ο Ρήγας Φεραίος» (σελ. 12): ...οραματί στηκε μια ελεύθερη Ελλάδα. Το όραμα του Ρήγα αφορούσε όλους τους βαλκανι κούς λαούς και όχι μόνον τους Έλλπνες. «Αρματολοί και κλέφτες» (σελ. 16): Πολ

εγχειρίδια, Μεταίχμιο, 2007). Επιπροσθέτως, το ομώνυμο ποίημα του I. Πολέμη (1900) και ο γνω στός πίνακας (1885-86) που φιλοτέχνπσε ο Ν. Γύζης τον ενέγραψαν σ τπ συλλογική μνήμη και τον διατή

στα βουνά. Η λέξη κλέφτης σημαίνει ένο πλος αντάρτπς μόνο στο ιστορικό πλαί σιο του ’21. Διαφορετικά δπμιουργεί πα ρανοήσεις. «Έτσι άρχισε η επανάστα

σχολεία, το φεγγαράκι μου λαμπρό, το αχνό φως του καντηλιού που τρεμόφεγγε, ο φόβος, με θάρρος και πίστη στο Θεό ξεκινούσαν για την εκκλησία, πάλι με χρόνια και καιρούς, πάλι δικά μας θα ’ναι. Οι λόγοι για τους οποίους καλλιεργήθπκε ο μύθος του κρυφού σχολειού αναφέρονται στην ιστορική βιβλιογραφία. Συ νοπτικά θα λέγαμε ότι στόχοι του μύθου είναι να καταδειχτεί π βαρβαρότητα των Τούρκων και να αναδειχτεί ο ρόλος της Εκκλησίας στην πνευματική αναγέννηση του ελληνισμού (Α. Π. Ανδρέου - Σ. Ηλιάδου-Τάχου, Η διδακτική της ιστορίας

λοί Έλληνες ζούσαν ως κλέφτες λεύτεροι

ση...» (σελ. 18): η κήρυξη της επανάστα σης από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στην Αγία Λαύρα δεν αναφέρεται ως ιστορικό γεγονός στα σχολικά βιβλία οποιοσδήποτε βαθμίδας. Στο ίδιο κεφ ά λαιο αναφέρονται τα περί του Ιερού Λό χου: Ο ιερός Λόχος έδωσε ηρωική μάχη στο Δραγατσάνι. Πού βρίσκεται το Δρα γατσάνι και ποιο ήταν το αποτέλεσμα της μάχης; Εάν διαβάσουμε μαζί την πρώ τη πρόταση του επόμενου κεφαλαίου που εί ναι Η επιτυχία της Ελληνικής επανάστα σης εξόργισε τους Τούρκους, συμπεραί νουμε ότι η μάχη ήταν μια μεγάλη νίκη των Ελλήνων. Ακόμα: η θέση Μύλοι κοντά στο Ναύπλιο και όχι Μύλοι του Αργους, η μάχη του Φα λήρου δεν αναφέρεται καθόλου ενώ ζη τείται η αντιστοίχιση του γεγονότος με τον ήρωα Καράίσκάκη που συμμετείχε σ ’ αυτήν. Το να γράψεις Ιστορία για παιδιά (πριν την εφηβεία, όταν η αφηρημένη σκέψη είναι ακόμα σ τα σπάργανα) είναι κάτι δύ σκολο, γιατί πρέπει να συνυπολογίσεις πολλές παραμέτρους: Την ιστορική ακρί βεια και πόσο μπορείς να την απλοποι

Τ Α

Β Ι Β Λ Ι Α

ήσεις, επειδή συχνά είναι περίπλοκη να εξηγηθεί, ποια γεγονότα περιλαμβάνεις και ποια όχι, πώ ς αναφέρεσαι σε άλλους λαούς (π.χ. στους εχθρούς), πώ ς περι γράφεις τις αγριότητες των πολέμων, κα θώ ς και ποια ιδεολογία μεταφέρεις για το «εμείς». «Εμείς». Εμείς οι χριστιανοί Έλληνες εί μαστε πατριώτες, ηρωικοί, φλογεροί λάτρεις της λευτεριάς, ατρόμητοι, αγωνι στές, ένδοξοι, ήρωες, γενναίοι, θαρρα λέοι, έχουμε όραμα... Οι «άλλοι». Π ρος τιμήν τους, οι συγγρα φ είς αποφεύγουν τους χαρακτηρισμούς και αναφέρουν μόνον τις ενέργειές τους εναντίον τω ν Ελλήνων (τουρκικός φ ανα τισμός, έκαναν αγριότητες, ήταν αδιάλ λακτοι). Σε καιρούς χαλεπούς, όπω ς οι σημερινοί, σε μια χώρα όπου η αυτοεκτίμηση έχει καταβαραθρωθεί, βολεύει η αναβίωση των εθνικών μύθων ω ς μέσον για τη συ σπείρωση ημών τω ν δυστυχών Ελλήνων. Έτσι απαντάται το ερώτημα γιατί εμφα νίζεται το 2012 ένα κείμενο που θα μπο ρούσε να είχε γραφτεί πριν από πενήντα και βάλε χρόνια. ■

Τ Η Σ Α Ν Ο Ι Ξ Η Σ

Δ ημητρης Κ. Ψ υχογιός ΧΙΟ ΝΙΖΕΙ ΗΣΥΧΑ Σ Τ ΙΣ ΑΓΡΙΟΛΕΥΚΕΣ * Γιώργος Ανλρεου ΔΑΙΜ ΟΝΑΣ ΞΕΝΟΣ* Διονυςης Μ αρίνος ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΠΟΛΗ * Η λιας Γκρης Η ΕΔΕΣΣΟΣ ΤΩ Ν ΑΛΟΓΩΝ* Δημητρης Φ ωτοπουλος ΣΥΝΟΜΙΛΙΑ * Λ ακης Δ ολγερας Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ ΤΗ Σ ΕΛΕΟΝΩΡΑΣ Κ Α Ι Τ Ο Υ Ν ΙΚ Ο Υ* Π έτρος Αυλιδης ΣΟΦΕΡ * Μ άριος Π όντικας Ζ Η Τ Ω * Α γγελική Ελευθερίου Μ ΙΑ ΑΔΕΙΑ Θ ΕΣΗ * Λ εύτερης Ξ ανθοπουλος ΤΑ ΤΕΣ Α Λ Λ Ο Υ * Π αναγιώτης Κ ουβελακης Μ Ε ΘΕΑ Τ Ο Ν Α Κ Α Λ Υ Π ΤΟ * Α ργυρουλα Α ργυρή Κ Α Ι ΟΛΑ Ρ Ε Ο Υ Ν * Γιώργος Λ αμπρακος ΥΠ Ο Γ Ε ΙΩ ΣΗ * Ρ ουλα Γεωργιαδου -Χ ατζημηνα η Π ΙΣ Ω ΠΛΕΥΡΑ Τ Ο Υ Κ Α Θ Ρ Ε Φ Τ Η * ΘΟΔΩΡΟΣ Π αναγος Η Κ Ο ΙΜ Ω Μ Ε Ν Η Κ Α Ι TO A ΥΓΟ Τ Ο Υ Φ ΙΔ ΙΟ Υ * Ε

Αγίας Ειρήνης 17, Αθήνα 10551, τηλ. 210 3228839, www.gavrielidesbooks.gr

δ:χω ρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

ΜίρκαΣιρατκοπούλου

Ο δέκατος τρίτος μήνας Τέσσερις ιστορίες απ/εγκλεισμού τη λεγάμενη «λογοτεχνία του φανταστικού» ένα από τα σημεία-κλειδιά είναι ο τρόπ ος με τον οποίο παρουσιάζει ο συγγραφέας τη λογοτεχνική σύμβαση στον ανα γνώστη: ένα υπόστρωμα «ψεύδους» νομιμοποιεί την, εν συνεχεία, αληθο φ ανή αφήγηση, μια αρχική παρε κτροπή από τον (εξαναγκαστικό) κα νόνα της πραγματικότητας, τεχνηέν τω ς παρουσιασμένη, συνιστά τον νο μιμοποιητικό ορίζοντα της παραδοξότητας που πρόκειται να ακολουθή σει. Αν δεν το κάνει αυτό ο συγγρα φ έας ευθύς εξαρχής, θα έχει να αντι μετωπίσει τη δυσπιστία του αναγνώ στη ώς το τέλος, και το φανταστικό του οικοδόμημα θα καταρρεύσει. Στα τέσσερα διηγήματά της η Μίρκα Στρατικοπούλου επιχειρεί μία μείξη του πραγματικού με το φανταστικό: εκκινώντας από μια -π ε ρ ίπ ο υ - πραγ ματική βάση, καταλήγει σε μια απο λύτως φανταστική κορύφωση, όπου προσπαθεί, παραδοξολογώντας, να «πείσει» για την έκβαση των ιστοριών της. Ωστόσο στη διαδρομή αυτή η ροή της αφήγησης συμπαρασύρει υλικά αταί ριαστα με την κατασκευή που επιχειρεί να στήσει η συγγραφέας. Πρώτα απ’ όλα, τα δάνεια από την πραγματικό τητα, τα οποία, στην περίπτωση του «Δέκατου τρίτου μήνα», δεν αποβαί νουν ικανά να στηρίξουν τη φαντα στική συνέχειά τους. Κατόπιν, η γλώσ

Ποταμός, 2011 σελ95 € 8,00

σα των διηγημάτων: ανεπεξέργαστη, αναίτια βωμολοχική, δεν κατορθώνει να τηρήσει την -απαραίτητη προκειμένου περί λογοτεχνίας του φαντα στικού- απόσταση από τα τεκταινόμενα. Επιπλέον, ο έντονα καταγγελτικός της τόνος υπονομεύει τη δραστικότητά της ακόμα και ω ς προς τις κα ταγγελίες που επιχειρεί να διατυπώσει. Κι όμως: στον αρχικό πυρήνα των συλλήψεων της συγγραφέω ς διακρί νει κανείς μια γόνιμη φαντασία, την απαρχή σύντομων αφηγήσεων που, υπό όρους, θα μπορούσαν να συν δυάσουν πιο αποτελεσματικά την αφετηρία του πραγματικού με την κορύφωση του φανταστικού. Εντού τοις οι αρχικές καλές ιδέες δεν ολο κληρώνονται, υπονομευμένες από τη λανθασμένη οργάνωση της λογο τεχνικής σύμβασης και την αναρμό δια γλώσσα. Και μπορεί η όλη σύν θεση να φανερώ νει, πλάγια, την οργή της νεότερης γενιάς, μια ακα θόριστη, ασύντακτη οργή, δεν κα τορθώνει όμως να ισορροπήσει ανά μεσα στο πραγματικό και το φαντα στικό με ικανοποιητικό τρόπο. Η λογοτεχνία απαιτεί, πριν και πάνω απ’ όλα, την υποχώρηση του συγ γραφικού (και βιοτικού) εγώ προς όφελος της συγγραφικής διάχυσης μέσα στο κείμενο. Ό σο αυτό δεν γί νεται, το κενό που χωρίζει τη λογο τεχνική αφήγηση από τις παντοίες άλλες δεν έχει ακόμα καλυφθεί. 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ANUBIS

Το πρώτο βιβλίο της τριλογίας που καθόρισε την εξέλιξη της επιστημονικής φαντασίας.

ορόσημο της σύγχρονης comic art.

Βρείτε μας στο j | J και στο

δ: συ ναΝ ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΓ

Μάρω

ρθε σ το ραντεβού νωρίτε ρα, «ως συνήθω ς είμαι αγ χώδης», δικαιολογήθηκε. Η καφετερία στη Στοά τη ς Ό περ ας ήταν σ χεδόν αδειανή, αντανακλών τα ς και το κλίμα παρακμής που διαχέεται στη στοά μετά το κλείσιμο τη ς Λ έσχης του Δίσκου και άλλων καταστημάτων. Ανάβει τσιγάρο, η μικρή μεγάλη πολυτέλεια τη ς ζω ής της. «Έ χω ζήσει ω ραίες μέρες σε αυτή τη στοά», λέει. Θυμάται το βι βλιοπωλείο Θεμέλιο στη γωνία της στοάς με την Α καδημίας, μια πνευ ματική όαση. «Ήταν για μένα ένα γεγονός να χαζεύω τις βιτρίνες του ή να αγοράζω με δέκα δρ αχμ ές ένα βιβλίο. Έ χω ακόμα τα Ματωμένα χώματα, το Καπλάνι της βιτρίνας σε εκείνες τις παλιές εκδόσεις, δεν τις άλλαξα ποτέ». Δεν νοσταλγεί τα π α λιά, «είναι αναγκαίες οι αλλαγές», θα πει. Μιλάμε για τα εκδοτικά ήθη. Τότε ο σ υγγραφ έα ς δ εν έτρεχε στις τηλεοράσεις και στα άλλα μέσα να προω θήσει το έργο του. «Οταν με την Αρχαία σκουριά μού επιβάλανε να βάλω τη φω τογραφ ία μου στο αυτί του βιβλίου κόντεψ α να πάθω κατάθλιψη. Υποκρινόμουν και λίγο, βέβαια, αλλά ήθελα να σεβαστώ το σ υγγραφικό ή θο ς τη ς εποχής. Από την άλλη μεριά, ω ς αναγνώστρια, όταν διάβαζα ένα καινούργιο βιβλίο, ιδίως ξένου συγγραφ έα, ήθελα να δω το πρόσ ω π ό του, είναι κάπω ς σαν να συνομιλείς μαζί του». Η κου βέντα κυλάει σ ε εκείνα τα χρόνια. Η εμβληματική φ ιγούρα τη ς Νανάς Καλλιανέση στον Κέδρο έδινε το στίγμα τη ς εποχής. Μιλάει γι’ αυτήν με αγάπη. «Α γαπούσε πάρα πολύ το

βιβλίο, διάβαζε πολύ, τα βιβλία τα ήξερε όλα από πριν, έκανε η ίδια τις τυπογραφ ικές διορθώ σεις. Είχε μια αγαπητική σ χέσ η με του ς συγγρα φ είς. Φρόντιζε τους ηλικιωμένους, το υ ς κα κοπαθημένους όπω ς τον Βάρναλη, τη Μ έλπω Αξιώτη...» Η συζήτηση γυρίζει σ τα μυθιστορήματά της. Π αραδέχεται ότι αγαπάει το διήγημα αλλά κυρίως την απασχολεί η μεγάλη αφήγηση. «Και η ιστορία», συμπληρώ νω . «Πράγματι, ό,τι μας συμβαίνει σ ήμερα έρχεται α πό πολύ παλιά. Η ιστορική μνήμη είναι σπου δαία για να καταλάβουμε τι γίνεται σήμερα και να μην πέφ τουμε από τα σύννεφα». Μοιάζει ήρεμη, συμφι λιωμένη με το ν εαυτό τη ς και την κοινωνία που ζει. Μετά τη συλλογή τω ν διηγημάτων με τίτλο Γιατί εμένα η ψυχή μου θα α κολουθήσει η συνέ χεια από τα Αθώοι και φταίχτες και Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ. Το φ ό ντο είναι πάλι τα Χανιά και ο α φ ηγη ματικός χ ρ ό νο ς θα εκτείνεται από τον εμφύλιο και μετά. Επισημαίνει πω ς πέρα από μυθιστόρημα η τριλο γία τη ς είναι και μια μελέτη για το πώ ς μετασχηματίζεται η χανιώτικη κοινωνία, μια μικρογραφία τη ς Ελ λάδας. Έ χει όρεξη, μιλάει για την Α ριστερά, το πολιτικό σύστημα, τις αναγκαίες αλλαγές. Καπνίζει σ υνε χώ ς. Σκέφτεται τα νέα παιδιά. Ανη συχεί για το μέλλον. Η κ ουβέντα μα ζί τη ς είναι αδύνατον να τελειώσει, καθώ ς ανοίγουμε σ υνεχώ ς νέα θέ ματα. Ανάβει τσιγάρο, σηκωνόμα στε, διασχίζουμε την έρημη στοά. Βγαίνει στο φ ω ς σα μια ηρωίδα από τα βιβλία της. ■ 12 Μαρτίου 2012

δ:συνέντευξη ΣΤΟΝ ΗΛΙΑ ΚΟΛΟΚΟΥΡΗ

ΠώρνηςΠαιρομανωλάαχ; — 3δ4

Μέγας Ανατολικός: =ανά στο πέλαγος των ηδονών και των κινδύνων

Ι| I Το 2012 βρίσκει την Ελλάδα σ ε μια κατάσταση ζοφ ερή, σα ν πλοίο τρικυμισμένο. Μέσα σ ε αυτήν την εθνική καταβύθιση, έρχεται το Α ν θ ο λ ό γ ιο ν τ ου Μ εγάλου Α νατολικού (Αγρα). Στα πελάγη των ηδονώ ν και των κινδύνων θα π λεύσουμε. Το Α ν θ ο λ ό γ ιο ν μας αφηγείται ξανά την ιστορία και το απελευθερωτικό ταξίδι του ηδονικού υπερω κεανίου με ένα ν τρ όπο ευ σύνοπτο και αναγνώ σιμο. Συναντήσαμε τον καθηγητή, επιμελητή και ανθολόγο του Εμπειρικού, Γιώργη Γιατρομανωλάκη, για να καταπλεύσουμε μαζί σ ε αυτό το ν έο ταξίδι.

Το

π ρ ώ το

π ράγμα

σ το

ο π ο ίο

έπ ε σ ε τ ο μ ά τι μ ο υ δ ια β ά ζ ο ν τ α ς το ν ο γ κ ώ δ η τ ό μ ο ή τ α ν ο υ π ό τ ιτ λ ο ς σ ε έ ν α κ ο μ μ ά τ ι τ η ς ε ισ α γ ω γ ή ς τ ο υ ε π ι μ ε λ η τ ή : « Τ ι ε ίν α ι κ α ι τ ι θ έ λ ε ι τ ο Α ν θ ο λ ό γ ιο ν » . Ο ο π ο ίο ς β έ β α ι α , π α ιχ ν ιω δ ώ ς , π α ρ α π έ μ π ε ι σ τ η ν μ π ρ ο σ ο ύ ρ α π ου ε ίχ ε τ υ π ώ σ ε ι τ ο Ε Α Μ . Κ α ι α π ό ε κ ε ί σ τ ο π α σ ο κ ικ ό « Τ ι ε ίν α ι κ α ι τι θ έ λ ε ι τ ο Π Α Σ Ο Κ » . Ε ίν α ι τ ε λ ι κ ά π ο λ ιτ ικ ή π ρ ά ξ η η έ κ δ ο σ η τ ο υ Α ν θ ο λ ο γ ίο υ

ενός

έργου

σ α ν το ν

Μ εγά λ ο Α να τολικό , δ ε δ ο μ έ ν η ς τ η ς π ο λ ιτ ικ ή ς κ α τ ά σ τ α σ η ς σ ή μ ε ρ α ;

Βέβαια, όλα τα κείμενα, όπω ς και όλες οι πράξεις μας, έχουν διασπάσεις πολι τικές. Κάποτε και κομματικές. Με την έκδοση του Μεγάλου Ανατολικού και του Ανθολογίου ενεργούμε (ο εκδό της, ο επιμελητής, όλοι μας) πολιτικά.

θώ ς έγραφα μου γεννιόνταν απορίες, ήθελα να δω τον Εμπειρικό συνολικά, πώ ς ξεκίνησε και πού έφτασε, να μάθω κάποια πράγματα για τον ίδιο. Στη μελέτη Α. Εμπειρικός, ο ποιητής του έρωτα και του νόστου δίδεται, πι στεύω, η πρώτη ολοκληρωμένη εικόνα του Εμπειρικού. Από τότε τα πράγματα ήρθαν φυσιολογικά. Γνωρίζομαι με τον Σταύρο Π ετσόπουλο και τον Λεω νίδα Εμπειρικό και τη μακαρίτισσα τη Βιβίκα -υ πέρ ο χη γυναίκα- και μου ανοίχθηκε το Αρχείο Εμπειρικού. Δημοσιεύθηκε το 1984 η συλλογή Η σή μερον ως αύριον και ως χθες, με την μεγάλη προοπτική να εκδοθεί κάποια στιγμή ο μυθικός Μέγας Ανατολικός. Τ ε λ ικ ά ό μ ω ς ο Μ έγ α ς Α να το λ ι κ ό ς ά ρ γ η σ ε ν α β γ ε ι. Π ώ ς έ γ ι ν ε η π ρ ώ τη ε π α φ ή μ ε τ ο έ ρ γ ο ;

Π ό τ ε α ρ χ ίσ α τ ε ν α α σ χ ο λ ε ί σ θ ε μ ε τ ο ν Ε μ π ε ιρ ικ ό κ α ι τ ο ν ν ε ο ε λ λ η ν ικ ό υ π ε ρ ρ ε α λ ισ μ ό ,-

Με τον αγαπημένο πατέρα Εμπειρικό συνομιλούμε χρόνια. Το 1980 με κάλεσε στο Χάρβαρντ ο Γιώργος Σαββίδης. Και μου λέει, δεν έρχεσαι, πάρε ένα εξάμηνο να διδάξεις ό,τι θες. Του λέω θα διδάξω αρχαίους ελληνικούς μύθους στη νέα ελληνική λογοτεχνία και νεοελληνικό υπερρεαλισμό. Ο Σαββ ίδης δεν ήταν τόσο υπέρ του υπερ ρεαλισμού, αλλά το δέχτηκε. Οι φοι τητές που είχα ήταν ή Ελληνες από εκεί ή Αμερικάνοι που ξέρανε ελλη νικά. Ψ άχνοντας, είδα ότι βιβλιογρα φία για τον Εμπειρικό δεν υπήρχε. Μου γεννήθηκε η ιδέα να γράψω αρχικά ένα άρθρο και όταν επέστρεψ α στην Ελλάδα αποφάσισα να το γράψω. Κα

Μία ωραία πρωία του 1989 ο Σταύρος Π ετσόπουλος μεταφέρει ένα μεγάλο φωτοτυπικό μηχάνημα στο σπίτι του ποιητή για να μη βγούνε τα χειρό γραφ α και κάνει τρία πακέτα φωτοτυ πίες. Να ’μαι να κουβαλάω τρεις σα κούλες γεμάτες στο σπίτι. Τα αφήνω στο πάτωμα. Φτάνανε ω ς το ύ ψ ος του γραφείου. Λέω τότε: «Γιατρομανωλάκη, βγάλ’ τα πέρα». Επαθα σοκ, ήταν μια τεράστια ιστορία. Είχα στα χέρια μου ένα κείμενο μυθικό. 2.764 σελί δες! Ο Μέγας Ανατολικός είχε δημι ουργήσει μία ατμόσφαιρα προτού βγει. Ο Ελύτης είχε μιλήσει γι’ αυτό, εγώ πα ρακολουθούσα. Τώρα πια είχα αυτό το χειρόγραφο στα χέρια μου. Μεγάλο σ οκ ευτυχίας από τη μια αλλά και ευθύνης από την άλλη, γιατί πώ ς να τα βάλεις σε τάξη όλα

αυτά; Κ υκλοφορούσα παρέα με τον Εμπειρικό. Στο πανεπιστήμιο, στο σπίτι, στην Άγρα, είχα πάντα μαζί χει ρόγραφα. Η μόνη βοήθεια ήταν ο Ελύτης ώς τότε. Μιλά για «υψηλούς βαθμούς ακολασίας» και για «μια κινούμενη μονάδα - νησίδα όπου, χωρίς τους περιορισμούς της πιθανοφάνειας, θα συσσωρεύσει όλες τις παραλλαγές και τις εκφάνσεις της σαρκικής ομι λίας, από την ονείρωξη ώ ς οτιδήποτε άλλο μπορεί να βάλει ο νους του αν θρώπου». Λογοκριμένο δε, δημοσι εύτηκε και ένα κομματάκι σ το περιο δικό Πάλι. Όλα αυτά δημιούργησαν την εντύπωση για ένα κείμενο απα γορευμένο, σκληρό πορνό, οτιδή ποτε. Η συγγραφή της εισαγωγής του πρώ του τόμου ήταν ένας άθλος. Είχα διατρέξει τα χειρόγραφα αλλά δεν μπο ρούσα να μελετήσω το έργο στο σύ νολό του. Έφτιαξα και ένα κριτικό υπόμνημα, πιθανότατα πρέπει να βγει κάποια στιγμή. Π ώ ς υ π ο δ έ χ τ η κ ε τ ο κ ο ιν ό τ ο ν π ρ ώ το τό μ ο ;

Μίλησαν πολλοί, ήταν το γεγονός. Πολλοί μίλησαν χωρίς να πολυσκεφθούν. Εχουν καταγραφεί οι απόψεις τους. Οχι και τόσο σοβαρές. Ας είναι. Δεν είχαν καν διαβάσει το έργο. Και η θλιβερή και αστεία ιστορία στο π ε ριοδικό Πολιτικά Θέματα. Έ νας συν τάκτης τότε είχε καλέσει τις γυναι κείες οργανώσεις να απαιτήσουν «να αποσυρθεί της αγοράς το βιβλίο και να διακοπεί η συνέχιση της ολοκλή ρωσής του». Δεν συνέβη.

Ευτυχώς ζούσανε ο Οδυσσέας Ελύ της και ο Δημήτρης Χορν. Μας βοή θησε η παρουσία του τότε. Κυκλο φορούσαν ανέκδοτα ότι ο γενναι όδω ρος Χορν διάβαζε στον Πρόεδρο της Δημοκρατίας Κωνσταντίνο Κα ραμανλή κομμάτια από τον Μέγα Ανατολικό. Υπάρχει μαρτυρία καταγεγραμμένη στην Καθημερινή. Το 1990 το κλίμα ήταν πιο προοδευτικό από ό,τι σήμερα. Υπήρχε μεγαλύτερη ελευθερία, μια καλύτερη προοπτική. Δεν είχαμε φτάσει στην κακομοιριά που έχουμε φτάσει τώρα. Σ τ η σ υ ν έ χ ε ια π ώ ς σ τ ά θ η κ ε η κ ρ ιτ ικ ή α π έ ν α ν τ ι σ τ ο ν Μ έ γ α Α ν α

τολικό-,

Το 2001 υπήρξε κάποια αναβίωση στη συζήτηση για τον Μέγα Ανατο λικό, αλλά μετά από τα συνέδρια για το Έ τος Εμπειρικού οι κριτικοί τήρη σαν σιγήν ιχθύος για το θέμα. Ενα από τα συμπεράσματα των συνε δρίων υπήρξε πω ς το έργο έπρεπε να συμπυκνωθεί, από την έκταση των οχτώ τόμων. Έτσι φτάσαμε στο Ανθολόγιον σήμερα. Είναι ένα ανθολό γιο, όχι επιτομή. Έκανα τις γέφ υρες για να βγει ένα κείμενο πιο αναγνώ σιμο, να κοπούν διάφορες επανα λαμβανόμενες σκηνές λαγνουργίας, μερικά αποσπάσματα από άλλα βι βλία τα οποία εντάσσονται ολόκληρα στο σώμα του Μεγάλου Ανατολικού. Θέλαμε να μπορέσει ο αναγνώστης να διαβάσει και το τέλος του Μεγά λου Ανατολικού. Ο πρώ τος τόμος πούλησε περίπου 50.000 αντίτυπα, ο δεύτερος πήγε κάπως καλά, οι υπό λοιποι όχι όπω ς αναμενόταν. Όλοι

πουλήθηκαν μέσα στην πορεία του χρόνου, αλλά οι περισσότεροι από τους 50.000 αναγνώστες του πρώτου τόμου δεν έφτασαν, πιστεύω, ποτέ στο τέλος του Μεγάλου Ανατολικού. Δεν παρακολούθησαν την πλοκή. Δημιουργήθηκε ένα κλίμα ότι όλο το μυθιστόρημα επανέρχεται στις ίδιες επαναλαμβανόμενες λαγνουργίες και ας μην το διαβάσουμε μέχρι τέλους. Πήγαινε ο γιος μου ο Νικόλας στο σχολείο κι έρχεται και μου λέει: «Μπαμπά ξέρω τι γίνεται στο τέλος του Μεγάλου Ανατολικού.» Τι γίνεται; του λέω. «Να, στο τέλος αυνανίζον ταν όλοι κι από τον πολύ αυνανισμό βούλιαξε το καράβι!» Κάποιος του το είχε πει στο σχολείο, δεν ξέρω. Πάν τω ς δεν γίνεται αυτό και ούτε βού λιαξε το υπερωκεάνιο! Και ήρθε η ώ ρα με το Α νθολόγιο ο αναγνώ στης να μάθει τι γίνεται τέλος πάντων! Σε

π ο ιο

βαθμό

ε ίν α ι

Ν τε

Σ α ν τ π η γ ή τ ο υ Μ εγ ά λ ο υ Α ν α το λ ι

κού·, Σ τ α Σ ό δ ο μ α κ α τ α λ ή γ ε ι σ τ ο ν σ α δ ι σ μ ό , ο Ε μ π ε ιρ ικ ό ς π ώ ς ε π ιλ έ γ ε ι ν α ο ικ ο δ ο μ ή σ ε ι τ ο

μ υ θ ισ τ ό

ρ η μ ά του;

Ο Μέγας Ανατολικός είναι ένα ταξίδι εν προόδω. Δες το όραμά του. Ο Μέ γας Ανατολικός αποτελεί το πιο τολ μηρό, το πιο ασ εβές και αντικομφορμιστικό μυθιστόρημα που έχει γραφεί στη γλώ σσα μας. Ο Εμπειρι κός αρχίζει να γράφει μετά την εμ πειρία του στα Κρώρα, στις 30 Δε κεμβρίου του 1944, όπου το ν πήγε η ΟΠΛΑ και ο ίδιος κινδύνεψε να πεθάνει. Τελικά η φάλαγγα διασκορπί στηκε από αγγλικά αεροπλάνα και ο

Εμπειρικός δραπέτευσε. Τον κρύ ψανε χωρικοί και επέστρεψ ε στην Α θήνα ξυπόλητος, με πληγές και κρυοπαγήματα στα πόδια, φ οβερά εξαντλημένος. Γυρίζει στην Αθήνα και αναδιοργανώνει τον χρόνο του. Ο Σάββας Μιχαήλ καταλήγει πω ς «ο μαρκήσιος ντε Σαντ κι ο ποιητής Ανδρέας Εμπειρικός δέχτηκαν κατά στηθα το Μέγα Τραύμα τη ς Ιστορίας και δεν καταδέχτηκαν καταπραϋν τικά». Με λίγα λόγια, αν η εμπειρία της φυλάκισης στη Βαστίλλη έκανε τον Μαρκήσιο να γράψει τις 120 μέ ρες στα Σόδομα, ο Μέγας Ανατολι κός ξεκινά με την απογοήτευση του Εμπειρικού από τον σταλινισμό, μετά την δοκιμασία του στα Κρώρα. Θ α μ π ο ρ ο ύ σ α μ ε ν α α ν τιπ α ρ α β ά λ ο υ μ ε τα δ ύ ο m a g n a o p e ra , τη ν

δ:συνέντευξη

Ο δ ύσ σ εια τ ο υ Ν ίκ ο υ Κ α ζ α ν τ ζ ά κ η μ ε τ ο ν Μ εγά λ ο Α να τολικό τ ο υ Α ν -

προχω ρά σε αυτό το μυητικό ταξίδι και αλλάζει.

δ ρ έ α Ε μ π ε ιρ ικ ο ύ ;

Το ταξίδι του Μεγάλου Ανατολικού είναι ουτοπικό, όπω ς και της Οδύσ σειας. Υπάρχει μια σύμπλευση των δύο. Καταρχάς ω ς προς το μέγεθος του πονήματος. Και στα δύο έργα η φιλοσοφική θεωρία του συγγραφέα δραματοποιείται σε έπος. Πάντως ο Εμπειρικός δεν μπλέκει με την μετα φυσική, όπω ς ο Καζαντζάκης. Πρό κειται για δύο μεγάλα έργα, εξίσου παραγνωρισμένα και μη μελετημένα. Τι θ έ λ ε ι ν α π ετύ χ ει μ ε τη σ υ γ γ ρ α φ ή τ ο υ Μ εγά λ ου Α νατολικού ο Α ν δ ρ έ α ς Ε μ π ε ιρ ικ ό ς ;

Θέλει να κάνει ένα ταξίδι προς τον Νέο Κόσμο, την Αμερική, αλλά και έναν Νέο Κόσμο ουτοπικό, όπου δεν θα υπάρχουν πλέον ούτε πάθη ούτε καταστροφές. Ένας κόσμος γεμάτος ηδονές, χαρές και ελευθερία. Στην ουσία αυτό το κείμενο είναι η εμπειρίκεια φιλοσοφία. Ο έρω ς απελευθε ρώνει. Οσο περισσότερος έρως τόσο περισσότερη ελευθερία. Ο έρως κα θορίζει την πορεία του πολιτισμού. Εμείς έχουμε φυλακίσει με νομικίστικα και χριστιανικά δεσμά τον έρωτα και γι’ αυτό περιορίζουμε τους νέους και τις νέες. Μια σειρά ενοχές φορτωμένες στον έρωτα. Είναι αυτό το ταξίδι του Μεγάλου Ανατολικού ένα ταξίδι ελευθερίας. Σε αυτήν την κιβωτό της ηδονής συμβαίνουν τα πάντα. Οι άνθρωποι ιώνται, θερα πεύονται ψυχικά. Και ο ίδιος ο Αν δρέας Σπερχής, μία από τις περσόνες του Εμπειρικού στο μυθιστόρημα,

Π ο ιε ς ε ίν α ι ο ι π η γ έ ς τ ο υ Μ ε

γάλου Α να τολικο ύ ;

Βρισκόμαστε στις δεξαμενές ενός με γάλου υπερρεαλιστή ψυχαναλυτή. Οι πηγές του είναι, πρώτον, η ψυχανά λυση, καθώς πολλές μικροϊστορίες, πολλά «ψυχικά» συμβάντα, συζητή σεις, σκέψεις των ηρώων μπορεί να θεωρηθούν πω ς αποτελούν δραματοποιημένο υλικό ψυχαναλυτικών εξομολογήσεων. Δεύτερον, η ερωτογραφία της Δύσης, η ερωτική λογο τεχνία χρησιμοποιείται και επενεργεί πέραν από την απλή απόλαυση του κειμένου: τα Απομνημονεύματα του Τζιάκκομο Καζανόβα, Τα άνθη του κακού του Μπωντλαίρ, αλλά και όχι μόνον ερωτογραφήματα. Με ένα εύ ρημα μεταμοντέρνας τακτικής, ο Μέγας Ανατολικός περιλαμβάνει εντός του, ως παίγνιον άμα και σπουδή, τον τρόπο με τον οποίο έχει συνταχθεί. Ο μεγάλος γάλλος συγγραφέας Ιούλιος Βερν ταξιδεύει με τον Μεγάλο Ανα τολικό του Εμπειρικού και συλλαμ βάνει εν πλω το έργο του Πλωτή πό λις, το κύριο πρότυπο του εμπειρίκειου μυθιστορήματος! Έτσι κι αλ λιώς, μπορούμε να δούμε σπέρματα του Μεγάλου Ανατολικού στα βιβλία του ίδιου του Εμπειρικού. Δέστε το ποίημα Στροφές στροφάλων. Έχει μια ιδεολογία συγκροτημένη στον απόλυτο βαθμό μέσα στον Μεγάλο Ανατολικό και όπω ς φαίνεται από ένα ανέκδοτο ημερολόγιο (μέρος του οποίου δημοσιεύεται στο Ανθολόγιον) η ιδέα είναι παλιότερη.

Ό λ ε ς α υ τ έ ς ο ι ε ρ ω τ ικ έ ς π α ιδ ί σ κ ε ς , τ α α γ γ ε λ ικ ά ό ν τ α τ ο υ Μ ε

γάλου Ανατολικού-, Π ώ ς ε ξ η γ ε ίτ α ι η π α ρ ο υ σ ία τ ο υ ς ;

Οι ερωτικές παιδίσκες και οι ερωτικοί νεανίες του Μεγάλου Ανατολικού δεν είναι τίποτε άλλο ειμιί πολύ νε αρά άτομα που, σε αντίθεση με όλους σχεδόν τους ομηλίκους τους, δεν καταναγκάζονται να καταπιέ σουν τις ερωτικές τους έξεις. Είναι παιδιά που μέσα στον ηδονικό πλου του υ περω κεανίου βρίσκουν το δρόμο τους π ρ ο ς τη «φυσιολογική» ερωτική τους παίδευση, αυτήν που θα αναλάβουν στη μελλοντική παγ κόσμια κοινωνία τα «ιμερολύκεια», όπω ς τα οραματίζεται ο Ιούλιος Βερν στο 61ο κεφάλαιο του Μεγάλου Ανα τολικού. Ο κατεξοχήν χαρακτήρας του Μεγάλου Ανατολικού που επιβε βαιώνει αυτή την ελευθερία είναι η ενδεκάχρονη παιδίσκη Έ θελ, η οποία επανειλημμένος αποκαλείται «αγγε λική παις». Με στοιχειώδεις ψυχανα λυτικές γνώσεις τα κατανοείς αυτά. Ο παιδικός ερωτισμός στον Μεγάλο Ανατολικό προσδιορίζεται αποκλει στικά και μόνο από τη σημασία που έχει στην ψυχανάλυση η λεγάμενη περίοδος του λανθάνοντος ερωτι σμού, η λεγάμενη periode de latence. Κατ’ αυτήν την περίοδο το παιδί ενο χοποιεί του ς ερωτικούς πό θο υς του, και μαθαίνει να τους κρύβει και να τους καταπιέζει. Είναι τότε η εποχή που το παιδί αφομοιώνει τις κοινωνι κές επιταγές, τις ποικίλες απαγορεύ σεις και την κείμενη ηθική, είναι δη λαδή τότε που διαμορφώνεται το υπερεγώ . Αυτή είναι η περίοδος η

οποία ευθύνεται για την κοινωνική καταπίεση του έρωτα, για τις «αλγολαγνικές», σαδομαζοχιστικές όψεις που αποκτά μέσα στην κοινωνία, και οι οποίες, εκφ ρασμένες ή μη, συνιστούν τα θεμέλια τη ς κοινωνικής και πολιτικής καταπίεσης. Το έργο όλο είναι ένας ύμνος στην ερωτική αθω ό τητα, την ολοκληρωτική «άνευ ορίων και άνευ όρων» απελευθέρωση του ανθρώπου. Σ ε τ ι κ ο ιν ό α π ε υ θ ύ ν ε τ α ι ο Μ έ-

γα ς Α να τολικό ς,

Ο Μέγας Ανατολικός είναι για μεγά λους ανθρώπους, για μεγάλα παιδιά. Διαβάζεται ή κατά μόνας ή με μια στενή παρέα. Ποτέ δυνατά. Όταν

δ : συνέντευξη

τα πιο συγκλονιστικά σμιξίματα, αλλά ταυτόχρονα παρακολουθείς και ό,τι συμβαίνει. Το Ανθολόγιον τρέχει πιο γρήγορα. Αυτή είναι η βασική ιδέα. Να τρέξει το κείμενο. Να αναγνωσθεί όλο. Μετά ο αναγνώστης μπορεί να επανέλθει στους οκτώ τόμους. Α φού υπάρχει το όλον, γιατί να φ οβη θούμε το μέρος; Τι π ρ ο σ δ ο κ ά μ ε απ ό τ ο ν ν έ ο π λ ο υ τ ο υ Μ εγά λ ο υ Α να τολ ικο ύ ;

δ 40 21 Μ> μ

Μόλις κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Άγρα δύο γραμματολογικές μελέτες για τον Εμπειρικό και τον υπερρεαλισμό, του Νίκου Σιγάλα Ο Ανδρέας Εμπειρικός και η ιστορία του ελληνικού υπερρεαλισμού και του Μιχάλη Χρυσανθόπουλου Εκατόχρόνια πέρασαν και ένα καράβι - Ο ελληνικός υπερρεαλισμός και η κατασκευή της παράδοσης. Για τις φωτογραφίες ευχαριστούμε το Αρχείο Λ. Εμπειρικού/ Εκδόσεων Άγρα.

βγήκε ο πρώ τος τόμος τον διαβάζανε στα ραδιόφωνα. Κ ινδυνέψανε να τους κάνουνε μήνυση. Πήγα και τους υπερασπίστηκα. Αλλά πιστεύω ότι δεν είναι ένα κείμενο να το διαβάζεις φωναχτά για να εντυπωσιάσεις τους αστούς. Απευθύνεται σε όλους τους ώριμους αναγνώστες. Ώ ριμος ανα γνώ στης μπορεί να είναι και ένα παιδί δεκαπέντε χρόνων. Έ νας εξηνταπεντάρπς μπορεί να είναι ανώριμος απέναντι στον Μεγάλο Ανατολικό. Η ωριμότπτα του αναγνώστη δεν έχει πάντα σ χέση με την πλικία του.

Η επανακαθέλκυση του μεγάλου υπε ρωκεανίου είκοσι χρόνια μετά θέλει να αποκαταστήσει το μυθιστόρημα. Έχει παρεξηγηθεί. Πιστεύουμε ότι δεν έχει αναγνωσθεί από τους νέους ανθρώπους και αυτό προσδοκά το Ανθολόγιον. Οι περισσότεροι κριτι κοί στην δεκαετία του ’90 έκαναν λά θος εκτιμήσεις. Απευθυνόμαστε σε ένα νέο, φ ρέσκο αναγνωστικό κοινό. Θέλουμε να διαφυλάξουμε την ηθική και την αγαθότητα ενός μεγάλου έρ γου όπω ς ο Μέγας Ανατολικός στο Ανθολόγιον. Ξαναδιαβάζοντας τώρα, μετά από χρόνια, τον Μεγάλο Ανα τολικό, κατανόησα πολύ περισσό τερο όλη την φιλοσοφία η οποία εμπεριέχετάι σε αυτόν. Θ α μ π ο ρ ο ύ σ ε ν α δ ιδ ά σ κ ε τ α ι ο

Μ έγ α ς Ανατολικός-, Π ώ ς λ ε ιτο υ ρ γ ή σ α τε ω ς α ν θ ο λ ό γ ο ς ; Π ώ ς ε π ιλ έ γ ε τ ε π ο ια σ κ η ν ή μ έ ν ε ι;

Π ροφανώς και δεν υπάρχει λογοκρι σία. Κάθε άλλο. Η προσπάθειά μου είναι σαφ ής και καθαρή. Να υπάρχει ένας συνεκτικός ιστός. Μπορείς να διαβάσεις τις πιο βαρβάτες σκηνές,

Ω ναι, η εκδίκηση του Εμπειρικού. Ο Μέγας Ανατολικός διδάσκεται ήδη από τον Jacques Bouchard σε ένα πανεπιστημιακό σεμινάριο στο Μόντ ρεαλ του Καναδά!

Ε υ χ α ρ ισ τ ώ π ο λ ύ . ■

δ:θέμα

Μικρός Άτλας μετάφ ρασης λογοτεχνία μιας ελάσσονος γλώσσας, όπως είναι τα ελλη νικά, μοιάζει με σώμα που βρίσκεται μονίμως στα όρια του θα νάτου. Κάθε λίγο χρειάζεται μεταγγί σεις νέου αίματος, οι οποίες θα την κρατήσουν ζωντανή για να συνεχίσει την πορεία που θα την κάνει πρώτα διάλεκτο και μετά ξεχασμένη ντοπιο λαλιά. Μαζί με τα σπάνια ταλέντα που εξυψώνουν αυτήν τη μοναδική γλώσ σα σε κάτι που κάποιες φορές προ σεγγίζει το μεγαλείο, αυτές οι μεταγ γίσεις είναι που την κρατάνε ζωντανή σαν ένα όπλο ενάντια στον φόβο, και όχι απλά σαν ένα μέσο διεκπεραίωσης της ζωής μας και εργαλείο υποταγής στα χέρια των ανθρώπων που εξου σιάζουν την κάθε μας μέρα. Η εντροπία έχει μεγαλύτερη εξουσία στη λογοτεχνία των ελασσονών γλωσ σών. Οι συγγραφείς επιχειρούν να σώ σουν τον εαυτό τους έχοντας τις ίδιες παραισθήσεις μεγαλείου με τους πιο τυχερούς συναδέλφους τους στη Γερμανία, την Αγγλία, τη Γαλλία ή την Αμερική, όμως ο χώρος που έχουν για να κινηθούν -τ ο θέατρο των επιχει ρήσεων, αν θέλετε- είναι πολύ μικρό τερος. Έτσι, η συγγραφική ζωή μετατρέπεται σε ένα σκληρό παιχνίδι που μοιάζει με μουσικές καρέκλες: οι συγ γραφείς πρέπει να βγάζουν ένα βιβλίο τον χρόνο και ο μόνος τρόπος να επι βιώσει κανείς είναι να κάνει επιμέλει ες, μεταφράσεις ή δημοσιογραφία, έτσι ώστε να επιδοτήσει το επόμενο βιβλίο. Στην ήδη πολυπληθή ομάδα των συγγραφέων έρχεται να προστε

θεί και η στρατιά των μεταφραστών, χωρίς τις προσπάθειες των οποίων η λογοτεχνία μας θα ήταν εντελώς δια φορετική και μάλλον κατά πολύ φτω χότερη. Παρόλες τις προσπάθειες αυ τής της ανομοιογενούς ομάδας, υπάρ χουν βιβλία που θα ήταν χρήσιμα ίσως και ζωτικά- για την ελληνική λο γοτεχνία και τα οποία δεν έχουν με ταφραστεί, ούτε και φαίνεται να υπάρ χουν σχέδια για την έκδοσή τους. Με μοναδικά κίνητρα τη δόξα και το γε γονός ότι δεν το κάνει κανείς άλλος, παρουσιάζονται τέσσερα βιβλία και οι λόγοι για τους οποίους πιστεύω ότι το καθένα θα έπρεπε να μεταφραστεί στα ελληνικά.

Imperial, του William Τ. Vollmann Η Imperial είναι η νοτιότερη κομητεία της Καλιφόρνιας, αυτής της εμβληματικής πολιτείας των ΗΠΑ -κάποιος θα μπορούσε να πει ότι επειδή ήταν και η τελευταία που δημιουργήθηκε, το ιδα νικό στο οποίο προσβλέπουν οι υπό λοιπες, ότι περιέχει και την ουσία, την ψυχή των ΗΠΑ- και είναι μια σπουδή πάνω στο πώς να μην αναπτύξεις μια παρθένα περιοχή. Κάποτε, δηλαδή στις αρχές του 20ού αιώνα, ήταν η νέα με γάλη ελπίδα της αμερικάνικης γεωρ γίας. Θα γινόταν το σημάδι της νίκης του ανθρώπου ενάντια στην έρημο, το τελευταίο μεγάλο σύνορο, και άρα το έμβλημα της ολοκληρωτικής του νίκης ενάντια στη φύση. Σήμερα είναι η φτω χότερη κομητεία της Καλιφόρνιας και μία από τις φτωχότερες των ΗΠΑ.

Ένας πόλεμος μαίνεται στο έδαφος της, όπως και σε όλα τα άλλα οικόπε δα που εφάπτονται των συνόρων με το Μεξικό. Είναι ένας παράξενος πόλεμος ή, αν θέλετε, ένας καινούργιος πόλε μος: Τα περισσότερα θύματα βρίσκον ται νότια των συνόρων, οι περισσότε ρες κατακτήσεις του βόρεια τους. Ο πόλεμος των ναρκωτικών, όμως, είναι μία μόνο από τις εκατοντάδες έδρες του πολύτιμου λίθου της Imperial. Ο Vollmann εξετάζει τις αψιμαχίες, αλλά σε δεύτερο χρόνο. Πρώτα πρέπει να μας εξηγήσει πώ ς έφτασε να υπάρχει ένα αδιαπέραστο σύνορο, ενώ παλιά (σε μιαν άλλη εποχή, εβδομήντα χρό νια πριν) ήταν πορώδες, περατό. Αλλά πρώτα θα πρέπει να μας πει για τη δημιουργία του All-American Canal. Αλλά για να μας πει για το All-American Canal, θα πρέ πει πρώτα να μας πει για τους μεξικανούς αγρότες νότια των συνόρων, για τα δικαιώματα νερού και πω ς αυτά μοι ράζονται. Αλλά πώ ς θα τα αναλύσει αυ τά αν πρώτα δεν μας πει για το όνειρο που έλαμψε μέσα στα μάτια των μηχα νικών όταν είδαν την έρημο; «Αυτή εί ναι μια πράσινη χώρα» (ο λίθος της Im perial, υποπτεύονταν, ήταν σμαράγδι). Τελικά αποδείχτηκε ότι ήταν το όνειρο του κάθε σπεκουλαδόρου καπιταλιστή. Το πούλησαν σαν το όνειρο κάθε γε ωργού έτσι ώστε, όταν η δύσκολη δου λειά είχε γίνει, να το μετατρέψουν στο πρώτο πείραμα των μεγάλων γαιοκτη μόνων. Το μόνο που χρειάζονταν ήταν πολύ και φτηνό εργατικό δυναμικό

(για δες, μια τεράστια χώρα, άλως τυ χαίους, εδώ δίπλα, έτοιμη, διαθέσιμη και φτηνή, σαν πόρνη μιας απόμερης και επικίνδυνης πόλης). Σε αυτούς δεν χρειάστηκε καν να δια φημιστεί η Imperial. Οι άνθρωποι ήταν απελπισμένοι. Το μόνο που ήθελαν ήταν μια καλύτερη ζωή. Οι εργάτες ήρ

θαν και συνεχίζουν να έρχονται, να δου λεύουν. Προσπαθούν να μείνουν, αλλά μια γιγάντια δύναμη τους σπρώχνει ξα νά κάτω από τα σύνορα (ο λίθος της Imperial τελικά αποδεικνύεται ότι είναι ρουμπίνι, αφού έχει το χρώμα του αίμα τος). Το κολοσσιαίο Imperial (1.306 σε λίδες στην χαρτόδετη έκδοση) ασχολείται κυρίως και πάνω απ’ όλα με τους ανθρώπους. Ρατσίστριες γριές από το Ε1 Centro, καλλιεργητές από το Holtville, οι Κινέζοι από την Tijuana και οι κατα κόμβες τους, οι συνοριοφύλακες της νέας αδιαπέραστης γραμμής (που στην ουσία παραμένει πορώδης, αλλιώς σε τι χρησιμεύουν οι συνοριοφύλακες;), οι εξαθλιωμένοι Μεξικανοί που θέλουν να περάσουν τα σύνορα, οι εξαθλιωμένοι Μεξικανοί που δεν θέλουν να περάσουν τα σύνορα, οι εξαφανισμένοι και αυτοί που δεν θέλουν να βρεθούν. Αλλά ο Vollmann δεν μπορεί να μας πει για όλους αυτούς πριν μας πει για τον πρώ το έποικο που κατέβηκε από τα βόρεια στην Imperial, για το πρώτο αυτοκίνη το και τις νέες θάλασσες που ξεπηδούν μέσα στην έρημο

(γιατί αυτή είναι η Γη m ς Ελευθερίας, όπου τα πάντα μπορούν να συμβούν, ακόμη και μια νέα θάλασσα να ξεπηδήσει στη μέση m ς ερήμου, τα ψάρια m ς να βγουν στις ακρογιαλιές για να τις στολίσουν με τα κόκαλά τους). To Imperial είναι η ιστορία μιας γραμ μής, της θολής γραμμής των συνόρων και πώ ς αυτή ορίζει τις ζω ές μας. Επί σης, είναι ένα βιβλίο για πολλά άλλα πράγματα, το προϊόν ενός μονομανούς γραφομανούς. Είναι ένα μάθημα για το πώ ς δεν πρέπει να γράφονται τα βι βλία. Το ότι με τόσα λάθη μεθοδολο γίας καταφέρνει να είναι και πάλι ένα αριστούργημα δείχνει ότι αν υπάρχει θέληση (ή παθογένεια) ένας συγγρα φέας μπορεί να καταφέρει τα πάντα. Ό σο για τη χρησιμότητά του; Μέχρι

Imperial William Τ. Vollmann

δ:θέμα

τώρα η χώρα μας βρισκόταν, κατ’ ανα λογία, βόρεια των συνόρων. Οι ξυπό λητοι της άλλης πλευράς προσπαθού σαν να έρθουν εδώ. Αλλά για κοίτα!

(Water is here!, όπως γράφει ο Vollmann). Η γραμμή δεν άλλαξε, παρέμεινε εκεί που ήταν, αλλά οι όροι αντιστράφηκαν. Πλέον βρισκόμαστε νότια των συ νόρων. Καλό θα ήταν να έχουμε μια ιδέα για το τι μας περιμένει. Ratner’s Star Don DeLillo

44 85

Ratner’s Star, του Don DeLillo To Ratner’s Star ξεκινάει με τον Billy Twillig, 14 χρόνων και ήδη νομπελί στα, και μάλιστα στον τομέα των Μα θηματικών («τότε συνειδητοποίησε πως υπάρχει τουλάχιστον ένας πρώτος αριθμός ανάμεσα σε οποιονδήποτε αριθμό και τον διπλάσιο του»), να επι βιβάζεται σε ένα αεροπλάνο που τον πηγαίνει σε μια μυστική τοποθεσία κά που στο νότιο ημισφαίριο: μια γιγάντια γεωμετρική κατασκευή στην οποία έχουν συγκεντρωθεί επιστήμονες από κάθε πεδίο με σκοπό να αποκρυπτογραφήσουν ένα μήνυμα που έχει φτά σει στη Γη από το άστρο του Ράτνερ. Το μήνυμα αποτελείται από 101 κλικ σε τρεις ομάδες χωρισμένες με κενά. Θα μπορούσε να είναι κάτι τυχαίο, το αστρικό αντίστοιχο μιας κλανιάς στη μέση της νύχτας. Παρόλα αυτά, οι κυ βερνήσεις κινητοποιούνται για να αποκρυπτογραφήσουν το φερόμενο ω ς μήνυμα. Ο Billy σύντομα αντιλαμβά νεται ότι κανείς εκεί μέσα δεν έχει ιδέα του τι συμβαίνει και ότι οι περισσότε ροι έχουν εναποθέσει τις ελπίδες τους σε αυτόν. Η δομή του βιβλίου είναι σχεδόν κρυ σταλλική, το φω ς του μυαλού του ανα γνώστη αντί να φωτίζει τις κοιλάδες και τα βουνά ενός βιβλίου, αντανακλά ται στις ακμές και τις έδρες του, πολλαπλασιάζεται βάσει αλγορίθμων που

κρύβονται στις προτάσεις του κι επι στρέφει στον αναγνώστη ενισχυμένο, διαφορετικό, υψίσυχνο. Αυτή είναι μια μαθηματική λογοτεχνία που δεν χρη σιμοποιεί αριθμούς, μια ταινία δράσης σκηνοθετημένη από τον Αγγελόπουλο, ένα τεράστιο αστέρι που περι στρέφεται γύρω από το δικό μας, το δί δυμό του, με τροχιά τόσο απομακρυ σμένη και περιστροφές τόσο αργές που κανείς ακόμη δεν έχει υποπτευθεί την ύπαρξή του. Η αξία του Ratner’s Star είναι ισοδύ ναμη με τον πρώτο υπολογισμό του π από τον Αρχιμήδη. Είναι ένας νέος τρόπος για να μετρήσουμε κάτι που ποτέ πριν δεν είχε μετρηθεί σωστά, παρότι το εργαλείο έχει άπειρο μέγε θος και η χρήση του, αφού δεν μπο ρούμε να το κατανοήσουμε απόλυτα, θα είναι πάντα ελλιπής. To Ratner’s Star, έτσι, γίνεται ταυτόχρονα η πανη γυρική αναφώνηση τη στιγμή της ανα κάλυψής μιας νέας ηπείρου

(Γη!) αλλά και ο χάρτης της. Το ότι ο χάρτης θα έχει πάντα λευκές περιοχές, με τον ίδιο τρόπο που το π θα έχει πάντα μερικά ψηφία κρυφά, εί ναι ένα χαρακτηριστικό της φύσης τους. To Ratner’s Star είναι ο πρώ τος καινοφανής αστέρας μιας λογοτεχνίας την οποία μπορούμε να ανακαλύψουμε, αλλά που ποτέ δεν θα κατανοή σουμε πλήρως. Μιας ερμητικής λογο τεχνίας της οποίας οι συγγραφείς είναι πρωτίστως μαθηματικοί και θα μεί νουν για πάντα κρυμμένοι. Τα λάθη που γίνονται στο Ratner’s Star πηγάζουν πρώτα από την άμετρη φι λοδοξία και μετά από τον μεσσιανισμό που διακατέχει την επιστημονική κοι νότητα στο Πείραμα Πεδίου Νούμερο Ένα -και τα δύο είναι χαρακτηριστικά και της σύγχρονης Ελλάδας. Μεταξύ άλλων, το βιβλίο μάς δείχνει πού κα

ταλήγουν οι επίδοξοι μεσαίες και οι πι στοί τους: οι μεν σε τρύπες στο έδα φος, οι δε στπν απόλυτα σύγχυσπ. Η αναμονή ενός μεσσία (είτε αυτός είναι θεάνθρωπος, τραπεζίτπς, δικτάτορας π επιστήμονας) είναι το κυρίαρχο σπμάδι τπ ς ανικανότατος μιας κοινωνίας. Κανείς δεν μπορεί ή δεν θέλει να κά νει τα δουλειά του και άρα καταφεύγει στο δόγμα ενός μελλοντικού σωτήρα, μονίμως απόντος, που κατοικεί στα διαρκή στιγμή τπς άφιξής του, όσο αυ τή αποτραβιέται στο μέλλον, τπ μόνπ απόρθπτπ χώρα.

Songs of a Dead Dreamer, του Thom as U gotti Τπν δεκαετία του ’20, ένας πολυμαθής ξενόφοβος, ο Η. Ρ. Lovecraft, εξερευνητής των ονείρων με τπν πλέον κυ ριολεκτική έννοια του όρου, εφπύρε τπ λογοτεχνία του κοσμικού τρόμου, δο μώντας μια από τις ελάχιστες σύγχρο νες μυθολογίες, τπν Μυθολογία Κθούλου. Η ελπίδα του ήταν κι άλλοι συγ γραφείς να τπν πάρουν και να την επε κτείνουν με τους δικούς τους τρόπους. Κάθε ένας από τους επίδοξους διαδό χους του απογοήτευσε κι εκμεταλλεύ τηκε μόνο ένα μικρό μέρος του δυνα μικού της (για παράδειγμα ο Derleth ή ο Lumley). Το πρόβλημα δεν είναι τό σο η έλλειψη ικανότητας αλλά το ότι για να γράψει κάποιος για έναν κόσμο που καταβροχθίζεται από εξώτερες δυνάμεις θα πρέπει, αν όχι να το πι στεύει, τότε να το νιώθει στις πλέον αρχέγονες δομές του εγκεφάλου του. Ο μοναδικός συγγραφέας που πέτυχε, με την απλή χρήση των λέξεων και μό νο, να προκαλέσει τον ίδιο βαθμό αυ τού του βαθέος και ήρεμου τρόμου, όταν ο αναγνώστης αποδέχεται την πραγματική, μηδενική του αξία στην ιεραρχία αυτού του κόσμου, είναι ο Thomas Ugotti. Το κατόρθωμά του εί

ναι ότι ήδη από την πρώτη συλλογή διηγημάτων του, το Songs o f a Dead Dreamer, κατόρθωσε να μεταφράσει τον κοσμικό τρόμο του Lovecraft σε κάτι αδηφάγα προσωπικό. Στα διηγήματα του Lovecraft, η αν θρωπότητα μπορεί να απειλείται και να είναι καταδικασμένη, αλλά τουλάχι στον κάθε άνθρωπος πεθαίνει γνωρί ζοντας ότι είναι μέλος της φυλής του. Στις ερμητικές ιστορίες του Ugotti, από την άλλη, γεμάτες διαδρόμους, κούκλες βιτρίνας και θολών σχημάτων που δεν καταλαμβάνουν τον χώρο που θα έπρεπε, κάθε άνθρωπος στέκεται μόνος απέναντι στον αφανισμό του. Δεν είναι ότι κάποιος δεν θα απλώσει το χέρι του ενώ πεθαίνεις για να κρα τήσει το δικό σου, αλλά ότι το χέρι αυ τό (το δικό του και ίσως, και αύτό εί ναι το χειρότερο, το δικό σου) δεν υπάρχει. Αρχιτέκτονας μικρών ιστο ριών (με μοναδική εξαίρεση μια πρό σφατη νουβέλα) και κομψοτέχνης του Παράξενου και του Άλλου, ο Ugotti πάσχει από χρόνια κατάθλιψη. Ζει σε ένα υπόγειο στην Φλόριντα. Αδυνατεί να δουλέψει ή να βγει από το σπίτι του. Σε προσωπική αλληλογραφία έχει δη λώσει ότι πλέον δεν μπορεί να γράψει άλλο και ότι είναι ικανοποιημένος με την αποδοχή του έργου του. Τι θα μπορούσε να μας διδάξει ένα τέ τοιο βιβλίο, απόκοσμο και καθ’ όλα ξένο, το προϊόν μιας κουλτούρας που απαρτίζεται από δύο ανθρώπους, ο ένας ζω ντανός και ο άλλος νεκρός; Η ελληνική είναι μια ανάδελφη γλώσσα. Ό σο και να κοκορευόμαστε για τον πλούτο και την μοναδικότητά της, νο μίζω ότι βαθιά μας πονάει που δεν υπάρχει κάποιο άλλο έθνος που να την μιλάει, έστω και παραλλαγμένη, έστω και ακόμη πιο παρηκμασμένη. Αν, όμως, ακόμη κι η άγρια και ψυχρή γλώσσα του Lovecraft βρήκε επιτέ-

Songs of a Dead Dreamer Thomas Ligotti

δ:θέμα

λους την ηχώ της, έστω κι αν χρει άστηκαν εξήντα χρόνια, τότε δεν είναι πιθανό κι εμείς, εξερευνώντας ίσως τα τελευταία ανέγγιχτα βάθη του Αμα ζόνιου ή τα περιδέραια των μικρονη σιών του Ειρηνικού, να βρούμε μια φυλή που να μιλάει μια συγγενική με τη δική μας γλώσσα; To Songs o f a Dead Dreamer, εκτός από ένα άψογο δείγμα υπαρξιακού τρόμου, είναι και η απόδειξη ότι το κάθε τι σε αυτόν τον κόσμο έχει έναν συγγενή, έναν διά δοχο ή έναν μαθητή που θα ξεπεράσει τον δάσκαλό του.

The Melancholy of Resistance, του Laszlo Krasznahorkai Σε ένα χωριό ή κωμόπολη βαθιά μέ σα σε κάποια κατεστραμμένη Ανα τολική Ευρώπη, καταφτάνει ένα τσίρ κο - ή ίσως θέαμα- το οποίο αποτελείται από μόνο δύο εκθέματα: μία βαλσαμωμένη φάλαινα και τον Πρίγ κιπα, τον ομιλητή μιας ακατανόητης γλώσσας που μεταφράζει ο μοναδι κός του διερμηνέας. Μαζί με το τσίρ κο εμφανίζονται στο χωριό μεγάλες ομάδες ανθρώπων που φημολογείται ότι είναι πιστοί του Πρίγκιπα, ότι τον ακολουθούν παντού και ότι όπου πά νε δημιουργούν προβλήματα, διαταράσσουν την τάξη και την ασφάλεια και κάνουν τους άρχοντες της εκάστοτε πόλης να φοβούνται. Αυτοί οι άνθρωποι δεν έχουν όνομα, δεν έχουν εκπρόσωπο, αιτήματα ή ιστο ρία, αλλά μόνο ο ένας τον άλλον, την ωμή δύναμη του αθροίσματος τους και τη δύναμη της εξέγερσής τους. Ο Krasznahorkai φαίνεται να πιστεύει, αν και δεν είναι ξεκάθαρο, ότι σημασία έχει η εξέγερση και μόνο, όχι ο στόχος ή η επιτυχία της. Τα γκρίζα τοπία και η κατάμαυρη γλώσσα του κηρύσσουν ότι το μόνο που έχει σημασία είναι η

αποφυγή της τάξης και της ασφάλειας, που τελικά ωφελούν ένα μικρό μέρος του πληθυσμού και μόνο. Σαν Έλλη νες, ειδικά σήμερα, έχουμε πολλά να μάθουμε για την ομορφιά της εξέγερ σης. Κάποια στιγμή θα πρέπει να στα ματήσουμε να αντιστεκόμαστε στην έλξη της. Αν δεν το κάνουμε, το μόνο που μας περιμένει στο τέλος της δια δρομής θα είναι ένας ασήμαντος θά νατος και η βεβαιότητα ότι το μόνο που προσφέραμε στα παιδιά μας είναι έναν ακόμη γύρο στον φαύλο κύκλο της υποταγής και της φτώχειας. Ακόμη λοιπόν κι αν η ερμηνεία του Melancholy of Resistance είναι για κά ποιον άλλο διαφορετική από τη δική μου -α ν επιλέξει να το διαβάσει σαν θρησκευτική αλληγορία, επιστημονι κή φαντασία ή ουγγρική επαναδια πραγμάτευση του Moby Dick, για πα ράδειγμα- το βιβλίο θα αποδεικνυόταν ιδιαίτερα χρήσιμο για τον τρόπο που λειτουργεί η γλώσσα μας, για τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμα στε την πορεία μας ως έθνος. Η γλώσ σα του Krasznahorkai, παρότι δίνει την εντύπωση ότι τίποτε δεν μπορεί να τη σταματήσει, ταυτόχρονα μαρτυρά τη σίγουρη ύπαρξη ενός βίαιου τέλους. Ένα έθνος που παρακμάζει τα τελευταία δύο χιλιάδες χρόνια χρει άζεται επιτέλους μία γλώσσα που θα το οδηγήσει στο τέλος του, αντί να παροικεί διαρκώς κοντά του πιθηκί ζοντας περασμένα μεγαλεία και στή νοντας γύψινες απομιμήσεις μαρμά ρινων στύλων. Αυτό που θα κερδί σουμε είναι την αξιοπρέπεια ενός τέ λους· μία τελεία σε μία πρόταση που ξεκίνησε χιλιάδες χρόνια πριν και πά ει, σε πείσμα του συντακτικού της, από άνω τελεία σε άνω τελεία. Και ίσως, έτσι, να περάσουμε μέσα από το τέλος σε μία νέα αρχή. ■

I t t : ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΛΙΣ

Βιβλιοπωλείο: ΑΙΟΛΟΥ 33, τηλ.: 210 36 43 382, e-mail: info@polis-ed.gr

Μπορείτε να μας βρείτε και στο facebook στις διευθύνσεις Polis Editions και Εκδόσεις Πόλις .

δ:βιβλιοκριτική

Τα τριάντα αργύρια του ...Ιβανόη

Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

Χρήστος Αγγελάκος Το δάσος των παιδιών Μεταίχμιο 2011 σελ. 245 € 14,40

ι συμβολισμοί της παιδικής ηλικίας μπορεί να ξεκινάνε από μια κούνια, μια αυλή, ένα παιχνίδι και να φτάνουν ώ ς ένα δάσος γεμάτο Σάξωνες και Νορμανδούς, αναμνήσεις από τις αναγνώσεις του Ιβανόη του W. Scott. Κι αυτό το δάσος είναι η διαφυγή μιας ηλικιω μένης πλέον γυναίκας που ανθίσταται σε καταπατητές και σε δασοκτόνους, κυρίως επειδή το δάσος είναι γι’ αυτήν η αθωότητα την οποία νωρίς έχασε και η παιδικότητα που γρή γορα έδωσε τη θέση της στην ενή λικη σκληράδα του ανθρώπου. Ίσως ταυτόχρονα το δάσος είναι και η π ο λυδαίδαλη ζωή της στην οποία συναντώνται ποικίλα πρόσωπα και συ ναισθήματα. Η παιδικότητα χάθηκε για τη Λουίζα όταν ο πατέρας τη ς σκοτώθηκε, αντάρτης στο βουνό. Κι έπειτα, όταν η μητέρα της Σόνια ξαναπαντρεύ τηκε, ο πατριός της φρόντισε να τη βιάσει, χωρίς φυσικά να ακουστεί κάτι προς τα έξω, χωρίς να λεκιαστεί η καλή εικόνα του εθνικόφρονα Απο στόλη. Η Σόνια μάλιστα την έστειλε στη Γαλλία για να μπορέσει ενδιαμέσως να οικειοποιηθεί τα χρήματα που της κληροδότησε η γιαγιά της. Η Λουίζα, λοιπόν, διπλά βιασμένη, αφή νεται στην μποέμικη ακολασία του Παρισιού, ενώ στην επιστροφή της στην Ελλάδα, καθηγήτρια γαλλικών

πλέον, επωμίζεται και τις ευθύνες τού ασυμβίβαστου και παρεκκλίνοντος αδελφού της, που την εκθέτει συνε χώ ς στο σχολείο της. Η ίδια τα έχει φτιάξει με τον λυκειάρχη της, ενώ ο αδελφός της με έναν συμμαθητή του. Σήμερα, από την οπτική γωνία του οποίου αναπλάθονται όλα αυτά, η Λουίζα έχει να αντιμετωπίσει την αδελφή της Ροδάνθη που την πιέζει να δώσει το σπίτι δίπλα στο δάσος για αντιπαροχή, ενώ μόνο της αποκούμπι είναι ο σχεδόν συνομήλικος και γείτονάς της Παύλος... Η κεντρική ηρωίδα βιώνει πιο πολύ από τον έρωτα την προδοσία. Η προ δοσία είναι η πυρκαγιά που καίει χρό νια τώρα τα ονειρώδη δέντρα του δά σους της και στο τέλος, μια και καλή, θα καταστρέφει την υλική αλλά και συναισθηματική πανίδα της ψυχο σύνθεσής της. Σ’ αυτό το σκηνικό διαπροσωπικών επαφών, ο χρόνος αποβαίνει κυρίαρ χος οδηγός που δείχνει την ορμή της νιότης, αλλά και τη στοχαστική διά θεση των γηρατειών, συνδέει με όχη μα την ανάμνηση το παρελθόν με το παρόν, κατακλύζει την ανάγνωση, κα θώ ς γλύφει τις ζω ές και τις μετατρέ πει σε λαξεύματα στην πέτρα ή στην άμμο. Πάνω σ’ αυτόν σταυρώνονται οι ανθρώπινες σχέσεις, ετεροφυλοφιλικές και ομοφυλοφιλικές, που άλ λοτε μετατρέπονται σε εξάρτηση κι

άλλοτε σε στοργή. Η ερωτική επιθυμία δοκιμάζεται με βάση την ανθρώπινη συ ναισθηματική αστάθεια αλλά και την κα τακερματισμένη ψ υχή που δεν μπορεί να είναι πάντα αφοσιωμένη και γειωμένη. Το κείμενο γράφεται με την τεχνική του σπασμένου μοντάζ, όπου όλα μπαίνουν στα καρέ της υπόθεσης, όχι ό μω ς με μια απόλυτα ευθύγραμμη σειρά αλλά εναλ λάσσοντας σεκάνς και αφηγηματικά τε μάχια από το παρόν στο παρελθόν και μετά οπουδήποτε. Αυτή η μεταμοντέρνα πολυδιάσπαση, αυτή η ευρύχωρη αντιμετώπιση του χ ρ ό νου και η πολυπρόσω πη σ ύνθεση που πλαισιώνει την πρωταγωνίστρια αντικα τοπτρίζει τον κόσμο και τον ανθρώπινο ψ υχισμό που είναι πολυδιάστατοι, τεμα χισμένοι και διαρρηγμένοι. Η Λουίζα εί ναι το κέντρο τη ς αφήγησης, μόνο αν εκληφθεί ω ς ο άξονας στον οποίο δια σταυρώνονται -α π ό εκεί αρχίζουν κι εκεί κα τα λή γου ν - ποικίλα άσ χετα μεταξύ τους πρόσωπα, χρονότοποι του άλλοτε και του τώρα, συναισθήματα που ξεκι νάνε από την οργή και φτάνουν μέχρι την ιδιοτέλεια. Επομένως, διαβάζοντας το μυθιστόρημα του Χρ. Αγγελάκου, ο ανα γνώ στης, από ένα σημείο και μετά, χάνει το ξέφ ω το τη ς Λουίζας και παρατηρεί τα ποικίλα δέντρα τω ν άλλων προσώπων που λειτουργούν άλλοτε αυτόνομα κι άλ λοτε μπλέκοντας τα κλαδιά τους. Με το μεταμοντέρνο αυτό μοντάζ που επέλεξε ο συγγραφέας και γίνεται πλέον μόδα στην ελληνική πεζογραφία, περνάμε σε μια συμπλεγματική τεχνική σ ύνθεσης, που χωρίς να αφήνει εντελώς το κέντρο, αρθρώνει πολλές μικρές διακλαδιζόμενες αφηγήσεις. Ο κεντρικός ήρωας πλέον δεν είναι και πρωταγωνιστής, δεν είναι το ενεργούν πρόσω πο που καθορίζει και κα θορίζεται από τους άλλους, αλλά συχνά ένας παρατηρητής, πολλές φ ο ρ ές της ίδιας του της ζωής, ένας παθητικός δέ κτης συναισθημάτων και επιβουλών. ■

w w w .k l l t i a r l t h m o s .9 r

Ένα αντιπολεμικό μυθιστόρημα για την αγάπη, τη φιλία, την αφοσίωση, την τιμή, το έλεος, την πνευματικότητα, την πολυπολιτισμικότητα, το ήθος

Stephen Daisley

Ο ΠΡΟΔΟΤΗΣ

Μέσα από τη φρίκη του πολέμου, την ομορφιά της φιλίας, αλλά και τη διάχυτη αίσθηση άτι όλα είναι εφικτά, Ο Π Ρ Ο Δ Ο Τ Η Σ παρασύρει τον αναγνώστη σε ένα ταξίδι εσωτερικής αναζήτησης. Παράξενα υπαρξιακό και οδυνηρά προσωπικό, ένα έργο θαυμάσιων αντιθέσεων, αληθινά εμπνευσμένο και αριστοτεχνικά γραμμένο από έναν πρωτοεμφανιζόμενο συγγραφέα που εξέπληξε τους κριτικούς και απέσπασε τους επαίνους τους. 0α το βρείτε σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και στο βιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Πεαμαζόγλου 5, ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Τηλ. 210-3300104, Fax: 210-3841021, e-mail: sales@klidarithmos.gr

δ : βιβλιοκριτική

Το εργοοτάσιο των ονείρων

Nicole LeBris

ο ® μ>

g Μ

Δημήτρης Ψυχογιός Χιονίζει ήσυχα στις Αγριόλευκες Γαβριηλίδης, 2011 σελ. 259, € 15,98

«Πάντως το πέταγμα στα όνειρα είναι ευφορία» Το να είσαι αναγνώστης ξένος δεν έχει μόνο μειονεκτήματα. Είσαι ελεύ θερος από προκαταλήψεις και πλού σιος σε άγνοια. Μίτος της Αριάδνης είναι για σένα μόνο η προσμονή πω ς κάποιες σελίδες θα συνεγείρουν το βλέμμα, θα του απευθυνθούν, θα το κρατήσουν. Το «αντικειμενικά τυ χαίο» σε οδηγεί στην απόλαυση του κειμένου. Με αυτόν τον εντελώς εμπειρικό τρόπο, κατά τις προσωπι κές ψηλαφητές αναζητήσεις της στον ελληνικό τύπο, η συγγραφέας αυτών των γραμμών κατάλαβε κάποτε πω ς υπήρχε κάτι που δεν έπρεπε να χάνει: το Επταήμερο του Διόδωρου κάθε Κυριακή σ το Βήμα. Πάνε χρόνια από τότε. Σιγά-σιγά, με το πέρασμα του χρόνου, διαμόρ φωσε την βεβαιότητα πω ς η ευρηματικότητα, το χιούμορ, η ποίηση ορι σμένες φορές, των κειμένων του άγνωστου που κρυβόταν πίσω από το περίεργο ψευδώνυμο «Διόδωρος Κυψελιώτης» έπρεπε να είναι έργο συγ γραφέα -δ ε ν μπορούσε παρά να είναι μυθιστοριογράφ ος ο Διόδω ρος. Έκανε λάθος, η βεβαιότητα ήταν απλώς προαίσθημα. Ο Δημήτρης Ψυ χογιός δεν ήταν ακόμη μυθιστοριογράφος. Τώρα έκανε το πρώ το βήμα. Η ίδια πένα, εύστροφη και ευκίνητητο ίδιο χιούμορ, η ίδια μυστική ευαι

σθησία, το ίδιο βάθος κάτω από την παιχνιδιάρικη επιφάνεια -κ ι όμως, ταυτόχρονα όλα είναι διαφορετικά. Γιατί ενώ η ζωή του Διόδωρου χτίζε ται βδομάδα τη βδομάδα, εδώ ο μύ θος οργανώνεται σε βιβλίο, σε ισχυ ρό, αποτελεσματικό και ακριβή μηχα νισμό παγίδευσης που πιάνει γερά τον αναγνώστη και δεν τον αφήνει να φύγει. Έστω λοιπόν σημείο γεωγραφικό, τό πος που ορίζεται με απόλυτη ακρί βεια, πραγματικός. Η ύπαρξή του επι κυρώνεται από την παρουσία του ίδιου του συγγραφέα, που εμφανίζε ται ξαφνικά στο οπτικό μας πεδίο να γράφει σκυφτός στο σπίτι του. Πρό κειται για το χειμωνιάτικο Πήλιο, όταν συρρέουν οι σκιέρ στο χιονο δρομικό κέντρο του, τις Αγριόλευκες. Όλα δίνονται με τόσ ες λεπτομέρειες ώστε ο αναγνώστης μπορεί να αποτολμήσει (αναλαμβάνοντας και τους σχετικούς κινδύνους) να ακολουθή σει βήμα προς βήμα τις διαδρομές των προσώπων του έργου στις Αγριόλευκες και στη γειτονική Δράκεια και να αφήσει τα ίχνη του πάνω στα δικά τους. Έχουμε τόπο, λοιπόν, που επι μένει πεισματικά να αποδεικνύει την ύπαρξή του, να προσπαθεί να πείσει πω ς είναι τέτοιος που φαίνεται -τό σ ο πολύ, που τελικά προξενεί δυσπιστία: αρχίζει να υποθέτει κανείς πω ς αυτός ο τόπος ίσως να είναι αλλιώτικος. Και αυτό ακριβώς συμβαίνει.

ΚΛΕΙΑΑΡΙΘΜΟΣ Έ σ τω επιπλέον θεώρημα για τον ανθρώ πινο και ζωικό κόσμο που έφερε, φαίνε ται, επανάσταση στις σχετικές αντιλή ψεις. Κάπου κατονομάζεται ο δημιουρ γός του (γενικά το κείμενο κρύβει πρ ο σεκτικά το επιστημονικό υπόβαθρο πάνω στο οποίο στηρίζεται), πρόκειται για τον Jakob vo n Uexkull - θ α τον βρείτε στα ράφια με βιβλία βιολογίας. Υποστηρίζει ότι κάθε οργανισμός, κάθε βιολογικό εί δος, ακόμα και ο άνθρωπος, αντιλαμβά νεται περιοριστικά την πραγματικότητα γύρω του. Συλλαμβάνει μόνο αυτά που του επιτρέπουν οι αισθήσεις του και οι νοητικές του ικανότητες. Άρα, τμήματα ολόκληρα τη ς πραγματικότητας - τ η ς πραγματικότητας της Δράκειας, ας πού μ ε - μπορεί να ξεφεύγουν από την αντί ληψή μας. Σωστά το μαντέψατε: αυτό που έκανε στο σπίτι του ο συγγραφέας -αδιόρθω τος δια συνοριακός και μέγας ταξιθέτης των ονεί ρ ω ν - ήταν να οργανώνει το πέρασμά μας από τη μία πραγματικότητα στην άλλη. Από εκεί και πέρα όλα είναι δυνατόν να συμβούν. Α ναφέρω μόνο ότι σε αυτόν τον κόσμο διπλής όψ ης θα συναντήσει κανείς γοητευτικές προσωπικότητες πρώτη-πρώτη τη νεαρή Μαρία, που μα γνητίζει, ξυπνάει τον πόθο, πετούν περι στέρια όταν χαμογελά- αλλά μόνο ώσπου να εμφανιστεί η δεσποτική της όψη. Έ μ βλημά της δεν είναι το ηλιοτρόπιο αλλά πολύχρω μες ορτανσίες. Ό λα γίνονται μέ σω αυτής, αυτή είναι, αν επιτρέπεται η με ταφορά, το οπλισμένο χέρι του συγγρα φέα. Σε τροχιά γύρω της περιφέρεται ο trader Γρηγόρης Μανιάτης, που η επαγ γελματική του θητεία σ τον κόσμο της ει κονικής οικονομίας τον είχε προετοιμάσει για το μεγάλο άλμα σε εικονικούς κό σμους. Και ακόμη καθηγητής πανεπιστη μίου που ξεχειλίζει λίμπιντο και φθάνει η ώ ρα κάποιος να του τη συμμαζέψει. Last b u t not least, ο επιφανής Εμμανουήλ Γλυνζώνιος -καθηγητής που έρχεται τό-

Αγωνία, ανατριχιαστικά μυστικά και άρωμα θανάτου Μ ια νέα υπόθεση σκοτεινού φόνου συναρπάζει την ευφ υή και εκκ εντρική ντετέκτιβ Βέρα Στάνχοουπ, όταν ανάμεσα στους α τμούς του χαμά μ ανακαλύπτει μια γυναίκα νεκρή...

Η βραβευμένη σειρά αστυνομικών μ υ θ ισ το ρ η μά τω ν.

θα το βρείτε σε ενημερωμένα βιβλιοπωλεία και στο βιβλιοπωλείο ΚΛΕΙΔΑΡΙΘΜΟΣ, Πεομοζόνλοο 5, ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Τηλ. 210-3300104, Fax: 210-3841021, e-mail: sales@klidarithmos.gr

δ : βιβλιοκριτική

___ S 52 ο§ 101 ο

Η Nikole Le Bris είναι Agregee de Lettres Classiques-Έχει μεταφράσει στα γαλλικά Κωσταντίνο Χατζόπουλο (Τασώ-Αννιώ, Φθινόπωρο) και Μένη Κουμανταρέα (.Θυμάμαι τη Μαρία). Τα τελευταία χρόνια ασχολείται με τη μετάφραση και ανάδειξη του έργου της ελβετίδας δημοσιογράφου και συγγραφέως Annemarie Schwarzenbach (LesAmis de Bernhard, De monde en monde: Reportages 1934-1942, La quete du reel, Rives du Congo). Ο τίτλος παραπέμπει και στην ομώνυμη έκθεση (La fabrique des reves) με έργα του Giorgio de Chirico που είχε οργανωθεί στο Μ usee d’Art Moderne de la Ville de Paris.

σο από το παρελθόν, αφού υπήρξε πραγματικό πρόσωπο στη Βενετία του 16ου αιώνα, όσο και από το μέλ λον, αφού πρόκειται να επανεμ φανιστεί σε επόμενο βιβλίο. Το ταξίδι για το μέλλον ήδη ξεκίνησε, ο Γλυνζώνιος όλο και κάτι έχει να μας πει τις Κυριακές στη στήλη του Διόδωρου στο Βήμα. Όλα αυτά μπορούν να συμβούν γιατί τα επιτρέπει η ελευθερία του ανατρε πτικού και σωτήριου παράλληλου κό σμου. Ο χρόνος εκεί λειτουργεί δια φορετικά- η μουσική, για παράδειγμα, ξανανιώνει και χαρίζει αιωνιότητα. Και - μέγα θαύμα για την εποχή κρίσης που ζούμε- όλη η οικονομία του στη ρίζεται στα όνειρα. Κυκλοφορούν «από χέρι σε χέρι», είναι τροφ ή για τους κατοίκους του, τα καλλιεργούν, τα προστατεύουν. Τα όνειρα των ευ τυχισμένων ανθρώπων είναι περιζή τητα, όσοι τα αποκτούν τα περιποι ούνται σαν σπάνια καλλωπιστικά φ υ τά. Ας μην πάει ο νους πω ς αυτός ο παράλληλος κόσμος είναι ο παράδει σος, δεν είναι όλοι εκεί ευτυχισμένοι - του trader, για παράδειγμα, του λεί πει σε βαθμό στέρησης το χρηματι στήριο. Μάλιστα, για να είμαστε ακρι βείς, ο κόσμος αυτός είναι εξαρτημέ νος από τη γη των ανθρώπων. Αλλά μπορεί κανείς εκεί να θεραπευθεί από την πραγματικότητα του δικού μας κόσμου, στον οποίο δυστυχώς «η

πράξη δεν είναι αδελφή του ονείρου». Το βλέπουμε σε ένα από τα πρόσωπα που εμφανίζονται, λιποτάκτης που κατέφυγε εκεί για να ξεφύγει από αβάσταχτη ιστορική στιγμή, για να μην υποκύψει στη βαρβαρότητα. Τρόπος να δείξεις πω ς πουθενά αλ λού δεν εκφράζεται καλύτερα η ευ γένεια της ανθρώπινης ψυχής παρά σε όνειρο ακατάλυτο, κοινό για όλους. Κάτω από τη γοητευτική φα

νταστική ιστορία προβάλλει σαν υδατογράφημα ομολογία πίστης, ύμνος στο ανθρώπινο ον, στην ανθρώπινη ζωή, στην ευτυχία. Ό πω ς καταλαβαίνουμε, το βιβλίο δια βάζεται σε διάφορα επίπεδα. Σε αυτό που βρισκόμαστε υπάρχουν σελίδες που δεν κουραζόμαστε να ξαναγυρίζουμε. Και στα πηγαινέλα μας, ξαφνικά παρηγοριόμαστε από την πίκρα να βλέ πουμε τον Ψυχογιό του βιβλίου να έχει δοσοληψίες με άξεστο trader. Μήπως δεν είναι ο Δ. Ψ υχογιός (και ας μας συγχωρήσει) trader και ο ίδιος; Στοιχηματίζει υπέρ του ονείρου για λογαριασμό μας. Υπέρ της φ α ντασίας, υπέρ της μυστηριώδους πη γής της έμπνευσης και της δύναμης που αποκτά όταν παντρεύεται με τη λογική, τον λόγο, τη γνώση, την επι στήμη. Έτσι συναντιέται συνειδητά με μεγάλους δημιουργούς ποιητικών κόσμων, που τα ονόματά τους εμφα νίζονται εδώ και εκεί ανάμεσα σε φράσεις: Σαίξπηρ, Ομάρ Καγιάμ, Μ πόρχες -πρω τίστω ς Μ πόρχες. Εδώ και καιρό ακούμε για την κρίση του μυθιστορήματος. Σύμφωνοι για την κρίση -αλλά μήπως προηγείται η κρίση της πραγματικότητας; Το να περιφέρεται ο συγγραφέας με κα θρέφ τη στους δρόμους του πραγμα τικού καταντά προβληματικό, όταν το πραγματικό βρίσκεται σε κατά σταση μόνιμης αποσύνθεσης. Η πιο σταθερή εκδήλωσή του είναι οι κα ταναγκασμοί που μας επιβάλλει. Για τούτο, για να τους αντιμετωπίσουμε, χρειαζόμαστε την απελευθερωτική μυθοπλασία. Το βιβλίο του Δ. Ψ υχο γιού, όπω ς και η παγκόσμια επιτυχία του Μουρακάμι, μας κάνουν να υποπτευθούμε τι είναι αυτό που χρειάζε ται η εποχή μας: τη φαντασία στην εξουσία. ■

ΡΗΓΑΣ Φ ΕΡΑ ΙΟ Σ

Το σαγανάκι της τρέλας

ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ ΕΚΔΟΣΗΣ

L i a B r a d C h is a c o f

Ανέκδοτο κείμενο του οραματιστή της εθνικής παλιγγενεσίας τεκμηριωμένο με παλαιολογικές και γραφολογικές μελέτες www .dardanosnet.gr

GUTENBERG

Διδότου 37, Αθήνα,Τ.Κ. 106 80,ΤΗΛ.: 210 36 42 003

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ

δ : βιβλιοκριτική

Κυνηγώ ντας στην Ελλάδα το ιερό Γκράαλ Πάννης Ν. Μπασκόζος

s| > ο

Νίκος Κυριαζής Ο κώδικας του αυτοκράτορα Καστανιώτης, 2011 σελ. 365, € 17,04

πάρχει μία άποψη που λέει ότι ο συγγραφέας του ιστορικού μυθιστορήματος είναι ο ρακο συλλέκτης της ιστορικής επιστήμης. Μαζεύει όσα «σκουπίδια» έχει πετάξει ένας ιστορικός σ το καλάθι των αχρή στων, κατά τη σύνταξη της ιστορικής έρευνάς του ή του ιστορικού πονήμα τος του. Αυτά τα «απορρίμματα» του ιστορικού επιστήμονα είναι διαμάντια για τον σ υγγραφέα του ιστορικού μυ θιστορήματος για την οικοδόμηση του έργου του. Ό μως εδώ δεν έχουμε ένα ιστορικό μυθιστόρημα αλλά μια μυθοπλασία σε ενεστώτα χρόνο, που χρησιμοποιεί πολλά ιστορικά στοιχεία για να φτιά ξει τον καμβά της. Πρόκειται για ένα καθαρόαιμο περιπε τειώδες μυθιστόρημα που ομοιάζει αναλογικά με ένα road m ovie, καθώς οι ήρωες διασχίζουν την Ελλάδα από πάνω έως κάτω για να ανακαλύψουν έναν θησαυρό. Σε αυτό το road fiction πρωταγωνιστούν καλοί και κακοί, φι γούρες αναγνωρίσιμες, κάποτε μάλι στα κινηματογραφικές. Όλοι κυνη γούν ένα μυστικό χάρτη που θα αποκαλύψει τον τόπο που κρύβονται τρία ιερά αντικείμενα, που σχετίζονται με την χριστιανική παράδοση. Στο κέντρο της ιστορίας βρίσκεται το Άγιο Δισκοπότηρο ή ιερό Γκράαλ, ένα σκεύος που χρησιμοποιήθηκε κατά το μύθο από τον Χριστό στο τελευταίο δείπνο και δόθηκε στον Ιωσήφ της Αριμαθείας. Εκεί συγκεντρώθηκε, κα τά τον ίδιο μύθο, το αίμα και ο ιδρώ

τας του Ιησού, την ώρα που τον κατέ βαζε ο Ιωσήφ από το Σταυρό. Μετά τον θάνατο του Χριστού ο Ιωσήφ_φύλακίστηκε προφανώς σε έναν τύμβο, όμοιο με εκείνον που χρησιμοποίησε για το σώμα του Ιησού. Αφημένος εκεί για να λιμοκτονήσει, επί αρκετά χρόνια τρεφόταν από τη μαγική δύναμη του Γκράαλ, που του παρείχε τροφή και νερό κάθε πρωί με θαυματουργό τρό πο. Αργότερα -και σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή του μύθου- ο Ιωσήφ τα ξίδεψε στη Μεγάλη Βρετανία με την οικογένειά του και διάφορους συντρό φους του. Στην αυλή του βασιλιά Αρ θούρου, όμως, υπήρχε η προφητεία ότι το Δισκοπότηρο θα ανακάλυπτε και πάλι ένας απόγονος του Ιωσήφ. Πάνω σε αυτό το μύθο στηρίχτηκαν άπειρες μυθοπλασίες, με πιο ενδιαφέρουσες αυτές του Ουόλτερ Σκοτ, που ανανεώ θηκαν από τον Ουμπέρτο Έκο και γνώρισαν τεράστια επιτυχία από τον Νταν Μπράουν. Εδώ, στο μυθιστόρη μα του Ν. Κυριαζή, εκτός από το δι σκοπότηρο υπάρχει και η λόγχη που διεμβόλισε τον Ιησού, όπως και το στέμμα του Βασιλείου Β' του Μακεδόνος, κρυμμένα από ένα μοναχό κυνη γημένο από τους άπιστους την περίοδο του Μου αιώνα. Το μυθιστόρημα διαθέτει τις βασικές εξουσίες, το χρηματιστικό κεφάλαιο, την αστυνομία, την Εκκλησία και τα παρακυκλώματα. Στους ήρωές του υπάρχει μια ποικιλία, καθώς πρωταγω νιστεί ένας ιερομόναχος παλιός πολε μιστής στο Ιράκ, αλλά και αλβανοί, ιτα

λοί και σέρβοι μαφιόζοι. Επίσης πρω ταγωνιστεί μια πολύ όμορφη κοπέλα, ιδιωτική ντετέκτιβ, ένας ιταλός τραπε ζίτης, ένας έλληνας συντηρητής έργων τέχνης, εκπρόσωποι του Βατικανού και εκπρόσωποι του ελληνικού αρπακτικού κεφαλαίου. Ο μίτος της Αριάδνης αρχίζει από μια βυζαντινή εικόνα που διαφοροποιείται από την τεχνοτροπία της εποχής (με αναγεννησιακή προοπτική και βάθος) και η οποία οδηγεί στο μυστικό. Αυτό το τελευταίο είναι ο τόπος όπου είναι κρυμμένα τα ιερά αντικείμενα. Αλλά για να τα βρουν οι ενδιαφερόμενοι πρέπει να αποκρυπτογραφήσουν διαδοχικά διάφορα μηνύματα -επιγραφ ές με κρυπτικά στοιχεία που βρίσκονται θαμμένα ή χαραγμένα σε διαφορετικά μέρη σε όλη την Ελλάδα.

Σοφά ποιων ο συγγραφέας ανατρέπει στο τέλος την ιστορικότητα που σε όλο το έργο μοιάζει ακλόνητη, αφού αφή νει στους ιστορικούς και γενικότερα τους ειδικούς να αποφανθούν αν αυτά τα αντικείμενα είναι ιερά και όντως επέχουν τον ρόλο που αναφέρει γι’ αυτά η ιστορία ή πρόκειται για μια φενάκη ή ένα πρόσχημα για να αναπτυχθεί η μυ θοπλασία και να μη χρεωθεί ο συγγρα φ έας έναν φευδοϊστορικό μύθο. Τέλος και κάτι συγκινητικό: οι ήρωες στο μυθιστόρημα στου Νίκου Κυριαζή χρησιμοποιούν στην εξέλιξη της πλο κής στοιχεία από μυθιστορήματα του πατέρα του, συγγραφέα και διακεκρι μένου μυθιστοριογράφου Κώστα Κυριαζή, δηλώνοντας την εκλεκτική συγγένειά τους. ■

γιο ουτοδιδοσκοθίο · γρήγορη και εύκοθη εκμάθηση της γλώσσος • ορθή απόδοση προφοράς · δεν απαιτούνται προηγούμενες γνώσεις

" ΣΥΓΧΡΟΝΑ-ΠΡΑΚΤΙΚΑ ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΣΎΓΧΡΟΝΑ - ΠΡΑΚΤΙΚΑ ■ΤΑΧΥΡΡΥΘΜΑ ΑΠΟ ΓΝΩΣΤΟΥΣ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Προσφέρουν: Αυτοδιδασκαλία, ορθή απόδοση προφοράε, πρακτική εξάσκηση, κάλυψη καθημερινών αναγκών, πλούτο γνώσεων για όλα τα επίπεδα FCE, DELF, MITTELSTUFE, CELI, DBE. • Παρουσιάζουν αναλυτικό όλη τη δομή τηε ξένηε γλώσσαε. • FI εκφώνηση έχει γίνει από ξένουε καθηγητέε ορθοφωνίαε. ■ Η προσεκτική κλιμάκωση τηε ύληε συντελεί στην αφομοίωση τηε γλώσσαε. ■ 0 συνδυασμόε βιβλίου συμβάλλει στην αποτελεσματική και εύκολη εκμάθηση. ■ Χιλιάδεε χρήστεε πέτυχαν άμεσα αποτελέσματα.

e-mail: info@siderisboohs.gr, http://www.siderisboohs.gr |

οερη

δ : βιβλιοκριτική

Κοινωνικά κεντρίσμστα

Πάννης Παπακώστας

Ελένη ΛάππαΟικονόμου Εντολή άνωθεν Σοκόλης-Κουλεδάκης, 2011 σελ. 123, € 10,00

Ελένη Λάππα-Οικονόμου στα κάπου αλλού παρόμοια επαναλήφθηδιηγήματά της με τον γενικό κε. Και μπορεί το βεληνεκές των διη τίτλο Εντολή άνωθεν κατα γημάτων να εξαντλείται στην ηπειρω γράφει στιγμιότυπα αξιοσημείωτατική αλγη, όμως ο αναγνώστης συχνά θα λά και καθημερινά και, κατά κανόνα, έχει την ευκαιρία να αναπροσαρμόσει οδυνηρά. Η κοινωνική παρατήρηση στα καθ’ αυτόν την ιστορία. είναι το χόμπι της, ο ανθρώπινος πό Ο χρόνος, από την εποχή της τουρ νος και το ενδιαφέρον για τον συνάν κοκρατίας θα τρέξει μπροστά για να θρωπο το κέντρισμά της. Αυτό το συ αναδείξει και άλλες ιστορικές περιό μπέρασμα προκύπτει από τα εννέα δους, την γερμανική κατοχή, για πα διηγήματα του βιβλίου της. Η πηγή ράδειγμα, και τα δικά της προβλήμα της έμπνευσής της ριζωμένη βαθιά τα και από κει πάλι σε άλλες εγγύτε στο χώμα της πατρικής γης, αλλά και ρός μας εποχές που, όμως, ακουόποιας άλλης γης που για λίγο ή πολύ μπούν καλά στα παλιά, από όπου ανα την φιλοξένησε πάνω της. Οπως προ δύονται καταιγιστικά «οι εικόνες από κύπτει από το πρώτο, τουλάχιστον, το παρελθόν» και «απρόσκλητες» την διήγημα, τη θεματική της αντλεί από κατακλύζουν. την ιστορία και τα πάθη της πατρίδας Η «Εντολή άνωθεν», όπως και ο τίτλος της, τα Γιάννενα. Σημείο αναφοράς η του βιβλίου σημειολογικά δείχνει, διεκλίμνη. Το κυνήγι, τα θηράματα, τα σπί περαιώνει σε δύο επίπεδα το χρέος της τια, ο εξοπλισμός, οι ανθρώπινες σχέ συγγραφέως- προς τον τόπο της και σεις, οι αγώνες, μας ταξιδεύουν κατά τους αγώνες του, καθώς και το χρέος κάποιον τρόπο στα κείμενα του Δημή- του ήρωα του ομότιτλου πρώτου διη τρη Χατζή και της δικής του «μικρής γήματος, που τελικά δεν θα λερώσει τα πόλης», όπου και η συγγραφέας, θέ χέρια του από καμιά «άνωθεν εντολή». λει δε θέλει, έχει την αναφορά της. Δραματικά περιστατικά, λεπτομέρειες Στο φόντο πάντοτε υπάρχει η μεγάλη απάδουσες, ίσως, σε τραχείς και βα επίσημη ιστορία της ευρύτερης ελλη σανισμένους ήρωες της μικρής, ανεπί νικής γης και μέσα σ’ αυτήν την ευρύ σημης ιστορίας, ενδιαφέρουσες ωστό τερη ιστορία θα λάβουν χώρα οι μι σο και παραδειγματικές του ήθους και κρές ιστορίες του τόπου της ηπειρω των αρχών των απλών ανθρώπων, δε τικής γης. Το κάθε μικρό αφηγημα μειώνουν, αντίθετα, συμβάλλουν, με τικό δείγμα αφήνει να εννοηθεί και η τον αυθορμητισμό τους, στην ειλικρί άλλη η σιωπηρή ιστορία, που έτσι κι νεια και στην αλήθεια των περιστατι αλλιώς με άλλους όρους και πρόσωπα κών. Αληθινά ή πλαστά, τα διηγήματα

έχουν την αλήθειά τους, μεταπλασμέ νη έστω στα μέτρα μιας λογοτεχνικής αφήγησης. Έτσι, μερικές νησίδες της πραγματικότητας, για παράδειγμα «έδειχνε τη φ ωτογραφία κάποιου Πετρόχειλου» (γνωστού σπηλαιολόγου), «που είχε ξεχωρίσει στο περιοδικό που αγόραζε ο πατέρας της, το Επιστήμη, Κόσμος και Ζωή», ή «με τη φωνή της Ελίζας Μαρέλι» (γνωστής τραγουδί στριας που από κάποιους θεωρήθπκε π διάδοχος της Βέμπο), εντάσσονται φυσιολογικά στην πλοκή, υποδηλώ νοντας και αυτοβιογραφικά στοιχεία. Στα αυτοβιογραφικά θα μπορούσαμε να εντάξουμε, για παράδειγμα, τα διηγήματα «Le petit renard», όπου η δράση εξακτινώνεται στις Βρυξέλλες, με τον χείμαρρο των ιστορικών εξελί

ξεων να ισοπεδώνει παλαιές αιματη ρές διαφορές και «Με το σταυρουδάκι του ήλιου» στην Αθήνα των κουκουλοφόρων. Η συγγραφέας ελέγχει καλά τα εκ φραστικά της μέσα, δεν διστάζει να ξεπεράσει τα όρια του καθωσπρεπι σμού, όταν η ανάγκη της αλήθειας το επιβάλλει, τολμά να γίνει προκλητική, αφήνοντας την αληθινή γλώσσα να εκφραστεί, για να περιγράφει ρεαλι στικά τα πράγματα. Ακόμα, θα λέ γαμε πω ς η συγγραφέας, απευθυνό μενη σ’ ένα κοινό στου οποίου τις προσδοκίες προσβλέπει, σέβεται και τιμά τη γλώσσα και τις ευαισθησίες του. Μιλά με τη γλώσσα του στην καρδιά του, ανοίγοντας το μυαλό στη δική της καρδιά. 1

δ : βιβλιοκριτική

Χρηματοοικονομικό θρίλερ

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

II ο Μ

Ναταλία Δαδίδου Abacus Κέδρος, 2012 σελ. 335, € 14,10

παγκόσμια χρηματιστηριακή κρίση και οι επιπτώσεις στην ελληνική δεν τροφοδότησαν την ελληνική μυθοπλασία με ικανό αριθμό πεζογραφημάτων. Με την εξαίρεση ίσως της τριλογίας του Πέ τρου Μάρκαρη, δεν υπήρξαν πεζογράφοι να βουτήξουν στα άδυτα του χρηματοπιστωτικού κόσμου και να αναδείξουν χαρακτήρες και κατα στάσεις, όπω ς στο εξωτερικό έκανε ο Μ πέρνχαρτ Σλινκ, ο Άλεξ Πρέστον κ.ά. Ίσως γιατί στη χώρα μας οι δύο κόσμοι, συγγραφικός και αυτός της χρηματιστηριακής αγοράς, δεν τέμνονται. Να όμως που μια νεαρή, πρώην εργαζόμενη στον χώρο της χρηματιστηριακής αγοράς, εμπνεέται από αυτήν. Η πρωταγωνίστρια της ιστορίας Μαρ κέλλα εργάζεται στην Επιτροπή Κε φαλαιαγοράς. Είναι η επιτροπή που ελέγχει το νόμιμο των πράξεων που συντελούνται σ το χρηματιστήριο. Εχει κάνει μεταπτυχιακές οικονομι κές σπουδές στο Λονδίνο, όπου και έχει γνωριστεί με πρόσωπα που αρ γότερα θα πρωταγωνιστήσουν στις εξελίξεις. Ανάμεσα τους ένας πρώην έρωτας, ο Χ ριστόφορος, και νυν διε θνής πράκτορας μεγάλων επενδυτι κών funds, ο Ιάκωβος, φ τωχό παιδί μπλεγμένο στα γρανάζια νόμων που δεν μπορεί να υπερβεί, και άλλοι. Στην Αθήνα η Μαρκέλλα διατηρεί δε

σμό με τον Ηλία, γόνο πλούσιας ναυ τιλιακής οικογένειας που επενδύει σε πολλούς τομείς της οικονομίας. Η Μαρκέλλα, ενώ έχει αρχίσει να ξεσπάει η κρίση, ανακαλύπτει μια σειρά στημένα παιχνίδια στο Χρηματιστή ριο Αξιών Αθηνών. Η έρευνά της προχωράει και αρχίζει να αγγίζει την υπόθεση των τοξικών ομολόγων στα οποία επένδυσαν ορισμένα ασφαλι στικά ταμεία και οι υπόνοιες κατευθύνονται σε εκείνα τα πρόσωπα που από τη θέση τους μπορούν να καλύ πτουν τέτοιες σκοτεινές υποθέσεις. Όταν αποφασίζει να τη δημοσιοποι ήσει ανακαλύπτει ότι υψώνεται γύρω της ένα τείχος σιωπής. Στην πορεία αυτή η Μαρκέλλα θα υποστεί ισχυ ρούς κλονισμούς σχετικά με τις εκτι μήσεις απέναντι σε πρόσωπα, συ μπεριφορές και αξίες. Παράλληλα, καταλαβαίνει ότι η υπόθεση των άυλων οικονομικών δεν είναι απλώς ένα «παιχνίδι» για τους κατέχοντες ή τα «λαμόγια» αλλά μπορεί να μπλέξει όλη τη χώρα. Πραγματικά υπάρχει ένα πλούσιο φόντο, στέρεα δομη μένο, με οξύτατες παρατηρήσεις. Ο βασικός χαρακτήρας, η Μαρκέλλα, αναπνέει μυθιστορηματικά και ως κύριος αφηγητής οδηγεί τη μυθο πλαστική κούρσα που άλλοτε παίρνει τα χαρακτηριστικά του θρίλερ κι άλ λοτε αγγίζει την πολιτική και κοινω νική πραγματικότητα. 1

ΔΥΣΤΥΧΩΣ ΕΠΤΩΧΕΥΣΑΜΕΝ

t/htmm JUx& arfmpiam tm

Οίστάηις πληρωμών

X&u t/fim m sm ew

APA Λυσίου κατά αγοράτου (13) και κατά Νικομάχου (30)

Πολιτική ανάπτυξη, δημοκαι εξωστρέφεια στις ΗΠΑ L ΛΑΒΔΑΣ

ΕΛΕΝΗ ΗΛΙΑ ΒΟΛΟΝΑΚΗ Παραδείγματα λόγων, όπου ο Λυσίας προσαρμόζει τα ρητορικά του τεχνά σματα, για να εξυπηρετήσει τους σκοπούς κατηγορίας σε κάθε υπόθεσή του και να πείσει τους δικαστές.

Μια σχετικά συνοπτική προσέγγιση της αμερικανικής πολιτικής μέσα από το πρίσμα των σχέσεων διακυβέρνη σης, πολιτικής κουλτούρας και διεθνούς παρουσίας των ΗΠΑ.

Δυστυχώς επτωχεύσαμεν

ΝΙΚΟΛΑΟΣ Π. ΣΟΪΛΕΝΤΑΚΗΣ Η δημοσιονομική και η οικονομική κρίση της χώρας οδήγησε στην έρευνα του τρόπου αντιμετώπισης των προηγούμενων πτωχεύσεών μας από το 1821 έως και το 1932.

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΣ

Δ Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ ΙΑ ένα άγνωστο πολίτευμα

JAN·WERNER MOLLER ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΙΚΟΣ ΠΑΤΡΙΩΤΙΣΜΟΣ

Ιστορία του νεοελληνικού κουκλοθεάτρου

Δημοκρατία, ένα άγνωστο πολίτευμα

Συνταγματικός πατριωτισμός

Δίύτφο μίρος

JAN-WERNER Μ ϋΐΛ

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΜΑΓΟΪΛΙΩΤΗΣ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΝΤΟΣ

Ο συγγραφέας με έναν επιβλητικό όγκο υλικού και τεκμηρίων από τον Τύπο αποδεικνύει περίτρανα τη σημαντική υπόσταση του κουκλοθεά τρου στο θεατρικό γίγνεσθαι της επο χής από το 1870 έως το 1938.

Στο βιβλίο του Αλέξανδρου Κόντου παρουσιάζεται μία άλλη άποψη για τις βάσεις της δημοκρατίας, η οποία στάθηκε το κύριο στοιχείο, η ειδοποιός διαφορά, που έκανε τον ελληνικό πολιτισμό μοναδικό.

Ένα όραμα που διαφέρει και από τον εθνικισμό και από τον κοσμο πολιτισμό, αλλά και από τον ρεπουμπλικανικό πατριωτισμό, όπως γίνεται παραδοσιακά αντιληπτός στην ιστορία της ευρωατλαντικής πολιτικής σκέψης.

Π ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΠΑΠΑΖΗΣΗ

από το 1929

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπευάκη, 106 78 Αθήνα τηλ.: 210 3838020, 210 3822496 | fax: 210 3809150 www.papazisi.gr | email: papazisi@otenet.gr

δ : βιβλιοκριτική

Κ άθοδος οτην κόλαση χωρίς τιμωρία

Αρνυρώ Μαντόγλου

Ατίκ Ραχίμι Ανάθεμά σε Ντοστογιέφσκι Μετάφραση: Θωμάς Σκάσσης Ψυχογιός, 2012 σελ. 261, € 13,30

Ρασούλ ςει στην Καμπούλ την περίοδο όπου η εξουσία έχει περιέλθει στα χέρια των Ταλιμπάν και η αξία της ανθρώπινης ζωής έχει καταργηθεί μαζί με την έν νοια του εγκλήματος. Ταυτόχρονα έχει χαθεί και κάθε έννοια δικαιοσύ νης, ευθύνης και προσδοκίας. Η πόλη έχει μετατραπεί σε κολαστήριο, όπου καθημερινά χάνεται πλήθος ανθρώ πων, χωρίς σοβαρό λόγο, ένα κολα στήριο όπου μόνο από τύχη μπορεί κάποιος να παραμείνει στη ζωή ή ανε ξήγητα να χαθεί. Οι κάτοικοι, όταν δεν αλληλοσκοτώνονται, σέρνονται από τεκέ σε τεκέ, απαλύνοντας την παρα φροσύνη που ζουν με το χασίς, ενώ μαζί με την απώλεια της αίσθησης και των εγκεφαλικών λειτουργιών αμβλύ νεται και η συνείδησή τους. Ορθια κουφάρια, υπολείμματα ενός παλαιότερου εαυτού, ζουν την κάθε μέρα σαν να είναι η τελευταία τους, ηαραδομένοι στα χέρια της τύχης. Οι δε γυναί κες σαν φαντάσματα γλιστρούν στους δρόμους φοβισμένες, συρρικνωμένες για να μην προκαλούν, ενώ κάτω από τις καλύπτρες τους φαίνεται να έχει χαθεί η όποια σπίθα ζωής. Ο Ρασούλ είναι βαθιά ερωτευμένος με την Σούφια, η οποία για να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά της βοη θάει μια γηραιό μαστροηό, τη νανά Αλία, που εκμεταλλεύεται την ανάγκη της. Ένα βράδυ, επηρεασμένος από την πράξη του Ρασκόλνικοφ από το

Έγκλημα και τιμωρία του Ντοστογιέφσκι, έργο που είχε μελετήσει κατά την παραμονή του στη Ρωσία, όπου και είχε μεταβεί για τις σπουδές του, ο Ρασούλ παίρνει ένα τσεκούρι, πηγαίνει στο σπίτι της γριάς και της ανοίγει το κεφάλι. Παρότι έχει σχεδιάσει να κλέ ψει τα κοσμήματά της, δεν καταφέρ νει να ολοκληρώσει την πράξη του και το σκάει τρομαγμένος. Στη συνέχεια αρχίζει η κάθοδός του. Κατά πώ ς φαίνεται ο Ρασούλ είναι από τα ελάχιστα άτομα της κοινωνίας της οποίας είναι μέλος που διαθέτουν συ νείδηση. Βασανίζεται από τις τύψεις για το έγκλημά του και αναζητά την τι μωρία του. Όμως το πτώμα έχει μυστηριωδώς εξαφανιστεί, οπότε το έγκλημα δεν μπορεί να πιστοποιηθεί. Κανένας στην πόλη δεν φαίνεται να έχει αντιληφθεί την πράξη του, ενώ η κόρη της ηροαγωγού συνεχίζει να κι νείται σαν να μην έγινε τίποτα. Ο Ρασούλ χάνει τη λαλιά του, η εικό να της πράξης του αναβιώνει συνεχώς με εξαντλητικές λεπτομέρειες. Το έγκλημά του τον οδηγεί σε μια σκο τεινή άβυσσο, όπου οι δαίμονές του δεν του επιτρέπουν ούτε να σκεφτεί ούτε να λειτουργήσει λογικά. Έτσι, λοιπόν, αποφασίζει να παραδοθεί, μόνο που ο δικαστής απουσιάζει και ο φόνος πια δεν θεωρείται έγκλημα. Πρέπει λοιπόν να πείσει τους αρμό διους να τον φυλακίσουν και να τον τι μωρήσουν ηροκειμένου να αποδοθεί

δικαιοσύνη, αλλά αυτό δεν είναι δυ νατόν σε μια πόλη όπου η κάθε έννοια του νόμου έχει καταλυθεί. Μετά από δική του επιμονή τον συλλαμβάνουν, αλλά και πάλι όχι για την πράξη του αλλά λόγω του κομμουνιστικού πα ρελθόντος της οικογένειάς του και της παραμονής του στη Σοβιετική Ένω ση. Η σαλεμένη του συνείδηση απαι τεί να τιμωρηθεί για το έγκλημά του, ώστε να δοθεί και κάποιο νόημα στην πράξη του. Ένα βαθιά πολιτικό μυθιστόρημα, που δίδεται με σύντομα κεφάλαια, όπου η περιπέτεια του κεντρικού ήρωα απο δίδεται σε παρατεταμένο ενεστώτα, με εναλλασσόμενα αφηγηματικά πρ ό σωπα, περνώ ντας απροειδοποίητα από το πρώτο στο τρίτο, ενίοτε και στο

δεύτερο, το οποίο παρεμβάλλεται ηροκειμένου να παρουσιαστεί ο αντίλογος στη διαταραγμένη του συνείδηση και να τον βοηθήσει να οδηγηθεί στη λύ τρωση: «Δεν υπάρχει τίποτα χειρότερο από το να μην ανήκεις πια στον κόσμο σου. Κανένα αντικείμενο δεν θέλει πια να με έχει. Κανένας άνθρωπος δε θέ λει να με κρίνει». Ο εφιαλτικός κόσμος που παρουσιάζε ται στο μυθιστόρημα του Ραχίμι, ο οποίος έχει τιμηθεί με το βραβείο Goncourt, μοιάζει με μια βίαια πτώση σε ένα πηγάδι δίχως πάτο. Λόγος λυρικός και κοφτός, μας παρασύρει, μετα δίδοντας την εσωτερική ερήμωση και την άβυσσο του ήρωα, αλλά και τον ζόφο μιας κοινωνίας όπου οι άνθρωποι σκοτώνουν για να υπάρξουν. 1

Αποδελτίωση Διεθνών Μέσων £ ^ Σ α ς δίνουμε πληροφορίες από όλα τα ΜΜΕ I k S k σε περισσότερες από 100 χώρες σε όλο τον κόσμο

Υπηρεσίες Αποδελτίωσης Εντύπων, Social Media, Internet, Τηλεόρασης, Ραδιοφώνου και Διεθνών Μέσων

www.dipnews.gr

ΑποδελτίωσηΕντύπων

ΑποδελτίωσηSocial Media

ΑποδελτίωσηInternet

ΑποδελτίωσηTV&RADIO

Αποδελτίωση ΔιεθνώνΜέοων

"---------------------------------------------------

Υπηρεσίες προστιθέμενηςαξίας

ΑΘΗΝΑ:Φρύνης7,Παγκράτι,Τ.Κ. 116 34-Τηλ. Κέντρο:21070.111.43,Fax:21070.111.47·sales@clipnews.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Μοναστηριού 90,Τ.Κ. 546 27-Τηλ. Κέντρο: 2310 50.15.75, Fax: 2310 50.15.73 · info@clipnews.gr

.___________________________________ _____________________________________ J

δ : βιβλιοκριτική

Καλειδοσκοπική εποποιία

Ελισάβετ Σπαντιδάκη

Ζαν-Μαρί Μπλας ντε Ρομπλές Εκεί που ζουν οι τίγρεις Μετάφραση: Ρίτα Κολάίτη Πόλις, 2012 σελ. 721, € 24

πικό. Μία λέξη που μπορεί να χαρακτηρίσει το μυθιστόρημα Εκεί που ζουν οι τίγρεις, χωρίς να χρειαστεί να προσθέσουμε τίποτ’ άλλο. Ο Ζ. Μ. Μηλας ντε Ρομπλές κα τασκευάζει ένα λογοτεχνικό μωσαϊ κό, με κάθε κομμάτι να έχει τη δική του ξεχωριστή ιστορία. Το σύνολο; Εκθαμβωτικό. Ο Ελεάζαρ είναι γάλλος ανταποκρι τής στη Βραζιλία. Στα χέρια του φτά νει ένα χειρόγραφο του 17ου αιώνα που αφορά τη βιογραφία του Αθανά σιου Κίρχερ, ακαδημαϊκού που υπο στηρίζεται ότι ήταν ο πρόδρομος της αιγυπτιολογίας και της ηφαιστειολο γίας. Ο Ελεάζαρ ανέκαθεν είχε ενδια φέρον προς αυτό το ιστορικό πρόσω πο. Τον θεωρούσε τσαρλατάνο. Η γυ ναίκα του πάλι, η Ελάινε, ηαλαιοντολόγος στο επάγγελμα, έχει μόλις αναλάβει μια επικίνδυνη αποστολή στη ζούγκλα του Μάτο Γκρόσο. Τον έχει μόλις εγκαταλείψει. Η κόρη τους, η Μοέμα, βυθισμένη στον κό σμο των ναρκωτικών, έχει διακόψει τις σπουδές της. Σχεδόν. Ο Νέλσον, ένα ανάπηρο αγόρι που ζει στις φαβέλες και το μοναδικό του όνειρο εί ναι η εκδίκηση. Τι τους συνδέει όλους; Τι σχέση έχει ο Κίρχερ; Ποιο είναι το κοινό νήμα; Διαβάζοντας κομμάτι-κομμάτι την κάθε ιστορία συντίθεται ένα ηάζλ που αποκαλύπτει κάτι περισσότερο από

τις ετερόκλητες πλευρές της Βραζι λίας. Το μυθιστόρημα δεν είναι απλώς ένα ωραίο ρόλερ κόστερ που δημι ουργεί συγκινήσεις και στο τέλος δεν μένει τίποτα. Βαθύτατα φιλοσοφικό, διακριτικά πολιτικό, κάνει μία αντιπα ραβολή στο παρελθόν της εποχής του ουρανισμού με τρόπο τέτοιο που απλώς κάνει τη σημερινή εικόνα ακόμα πιο σκληρή. Οι συγγραφείς που τον έχουν επηρεάσει εξίσου πολ λοί: Έκο, Μπόρχες, Καλβίνο κ.λπ. Και η θρησκεία. Τρυπώνει παντού και χω ρά σε όλα. Για να δώσει τη δική της προοπτική στον προβληματισμό... Ο κάθε χαρακτήρας αντιπροσωπεύει και μια διαφορετική πτυχή της πραγ ματικότητας. Κι ενώ μοιάζει να είναι προβλέψιμο αυτό που θα τους συμ βεί ή αυτό που θα τον απασχολήσει, ο σ υγγραφέας βρίσκει σχεδόν πάντα τον τρόπο να σε εκπλήξει. Είναι το ταξίδι τού καθένα απ’ αυτούς μέσα στη ζωή που μπορεί να μοιάζει συνη θισμένο, μπορεί να μοιάζει γνωστό και σε τίποτα πρωτότυπο, κι όμως, αυτό είναι που συνθέτει το λυρισμό αυτού του μυθιστορήματος. Είναι, επίσης, παραπλανητικό. Μπορείς εύ κολα να αφεθείς και να διαβάσεις μία πολυφωνική ιστορία και να αντιμετω πίσεις το κείμενο μπρος σου σαν μια περιπέτεια καθώς σε αναγκάζει να δεις τα βαθύτερα ερωτήματα που σου θέτει. 1

Εξόριστος ποιητής Ελπιδοψόρος Ιντζέμπελης

Τσεςάρε Π αβέζε καταδικά στηκε το 1935 σε τρία χρ ό νια εξορία, στο Μπρανκαλεόνε, και για να σπάσει τη μοναξιά του έστελνε γράμματα σ την αδελφή του. Της έγραψε είκοσι επιστολές. Στο βιβλίο δημοσιεύονται οι επτά. «Δεν ζητάω παρά βιβλία, χρήματα και χαιρετισμούς σ το υς φίλους», γράφει. Μέσα στη μοναξιά του ο νους του γίνεται οξύς και η πένα β υ θίζεται βαθιά... «Βρέχει αθόρυβα στο λιβάδι τη ς θάλασσας». «Είναι ένα ς μήνας που δ εν μπ ορώ να γράψω ποιήματα και αυτό είναι η πιο μεγάλη δυστυχία...» Το 1950 γνωρί ζει την πανέμορφη αμερικανίδα ηθο-

ποιό Κόνστανς Ν τόουλινγκ. Τα ψ υ χικά τραύματα που έχει ο Παβέζε, από την παιδική ηλικία, ένας έρωτας που δεν ευοδώ θηκε και η αδυναμία του να ανταποκριθεί σε έναν απρό σμενο έρωτα τον κατατρέχουν. «Κα τέληξα να σου δώ σ ω αυτή την λύπη... αλλά πίστεψέ με δεν μπο ρούσα να κάνω τίποτε άλλο». Τη νύ χτα μεταξύ Σ αββάτου 26 και Κυρια κής 27 Α υγούστου θα κλειστεί στο ξενοδοχείο «Η Ρώμη» και θα κατα πιεί είκοσι χάπια. Ο Γιάννης Παππάς, με την πείρα που διαθέτει στην ιτα λική λογοτεχνία καταφέρνει να με ταδώσει ουσιαστικά την ταραχή μιας ποιητικής ψυχής.1

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ

Τσεζάρε Παβέζε Εξορία - Έρωτας Αυτοκτονία Επιστολές, κείμενα, ποιήματα Μετάφραση - σχόλια: Γιάννης Η. Παππάς Διαπολιτισμός, 2011 σελ. 120, € 9

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ

Χώμα κι’Ουρανός στη Γη των Απολαύσεων ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ, ΚΕΝΤΡΙΚΗ & ΛΙΑΝΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

Χώμα και Ουρανός

Εκδόσεις ΒΟΓΙΑΤΖΗ, Βεΐκου 6 5 -6 7 ,1 1 7 41 Κουκάκι

ττη Γη των Απολιχνσεωι

Τηλ.: 210 9222 077 - 6973 810 153 e-m ail: info@ ekdoseis-vogiatzi.gr, w w w .ekdoseis-vogiatzi.gr

δ:βιβλιοκριτική

Η αγάπη του πατέρα

Ελισάβετ Σπανπδάκη

ο Μ

Ρούπερτ Άιζακσον Το παιδί και το άλογο Μετάφραση: Μάρα Μοίρα Πατακης, 2011 σελ. 517, € 19,00

πάρχουν κάποια παιδιά που σε κόντρα προσδοκιών και ονεί ρων γεννιούνται διαφορετικά. Κάποια παιδιά που όσο και να θέλουν οι γονείς να πάρουν όλη την ευθύνη, η φύση δεν τους το επιτρέπει, ακόμα. Η ιατρική συνωμοτεί μαζί της χειρο τερεύοντας την κατάσταση με την εκνευριστική της αδυναμία όταν μία κατάσταση είναι παγιωμένη να ση κώνει τα χέρια ψηλά και να αρνείται κάθε βοήθεια, ακριβώ ς γιατί δεν υπάρχει. Υπάρχουν κάποια παιδιά που απλά γεννιούνται αυτιστικά. Ό πω ς ο Ρόουαν. Η ιστορία του φ τά νει σ ε μας μέσω του πατέρα του που είναι πρόθυμος -και το α ποδεικνύεινα φτάσει μέχρι τα πέρατα τη ς γης για το παιδί του. Ό χι γιατί δεν απο δέχεται τη μονιμότητα της κατάστα σης του γιου του αλλά ακριβώς γιατί την παραδέχεται και ανακαλύπτει την πραγματική της διάσταση: οι αυτιστικοί άνθρωποι δεν είναι λιγότερο άνθρωποι. Αν κάτι ίσως, είναι περισ σότερο άνθρωποι. Νιώθουν περισ σότερα, αισθάνονται περισσότερα, βλέπουν περισσότερα και απλώς επι κοινωνούν λιγότερο. Στη συνέχεια πα ρουσ ιάζεται μία σ χέσ η μεταξύ αυτισμού - αλόγων και σαμάνων. Οι γονείς του Ρόουαν θα ταξιδέψουν με το παιδί του ς σ το Θιβέτ για να εξιχνιαστεί αυτή η σ χέ

ση που ίσως λειτουργήσει θεραπευ τικά. Οι περιγραφές της περιπέτειάς τους είναι ξεκαρδιστικές. Οι δύο γονείς εί ναι πολλές φ ορ ές αναγκασμένοι να κάνουν πράγματα και να προσαρμο σ τούν στις επιταγές του σαμανισμού που εναντιώνονται στην ίδια τους τη φύση και οι σκηνές είναι άκρω ς κω μικές. Ο Ρόουαν σαν παιδί είναι, σχε δόν, πανευτυχής. Σχεδόν. Ο Ρόουαν θα στενοχωρηθεί όπω ς κάθε παιδί αν ξεχάσει πίσω το παιχνίδι του. Η δια φ ορά είναι όμως ότι θα νιώσει τη στε ναχώρια δεκαπλάσια και όσο και να θελήσει ένας πατέρας να επικαλεστεί τη λογική του παιδιού του δεν θα κα ταφέρει να εισχωρήσει μέσα από το παχύ τείχος των συναισθημάτων του αυτιστικού παιδιού. Αν γιατρεύεται ή όχι ό Ρόουαν δεν εί ναι το ερώτημα. Ο αυτισμός δεν είναι αρρώστια για να γιατρευτεί. Είναι η ιδιαιτερότητα μιας κατάστασης. Με την ανάγνωση γίνεται σ αφ ές ότι αυτό το βιβλίο δεν είναι απλώς μία εξιστόρηση. Είναι η συγκλονιστική, ατελέσφορη προσπάθεια διάθεσης ενός πατέρα, που προσφέρει στον γιο του και με αυτόν τον τρόπο την αγάπη του. Ο Ρόουαν θα μεγαλώσει. Θα διαβάσει. Θα θυμηθεί. Ακόμα κι αν ο πατέρας του δεν είναι πια μαζί του. ■

Η Άλκη Ζέη στο

ΜεταιχΜίο (!) www.metaixmio.gr ^

Για παιδιά από 6 πών • Μια Κυριακή του Απρίλη • Τα παπούτσια του Αννίβα Για παιδιά από 10 ετών • Το καπλάνι ins Biipivas • Οθει'05 Πλάτων •θέατρο για παιδιά Για παιδιά απά 12 ετών • Ο μεγάλθ5 περίπατοετου Πέτρου • ΗμωΒομπρέλα • ΗΚωνσταντίνα και οι αράχνεε ms • Κοντά oris ράγιες • ΑρΒυλάκια και γόΒεε Για μεγάλους • Ηαρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα

δ : βιβλιοκριτική

Βίος καιπολπεία

Αλεξάνδρα Σαμοθράκη

Ροζέ Μαρτέν Ντυ Γκαρ Οι Τιμηώ Τόμοι A & Β Μετάφραση: Γ. Νίκας Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2011

ικογενειακή σάγκα που αποτελείται από έξι μυθιστορή ματα και έναν επίλογο και αφηγείται την ιστορία των μεγαλοα στών Τιμπώ λίγο πριν, κατά τη διάρ κεια και μέχρι το τέλος του Α' Παγκο σμίου πολέμου. Πρωταγωνιστές είναι οι δυο γιοι του Οσκάρ Τιμπώ: ο κυνικός, καριερίστας γιατρός Αντουάν και ο αιώνιος έφηβος και μικρότερος Ζακ, το βάρος όμως της διήγησης μετατο πίζεται διαρκώς από τον έναν στον άλ λον, με αποτέλεσμα σπανίως να αναφέρεται και στους δύο ταυτόχρονα, εκτός απ’ όταν η πλοκή τούς εξανα γκάζει να συναντηθούν -αντικατο πτρίζοντας εύστοχα την ασυμβατότητα της πραγματιστικής φύσης του πρώτου και τον αιθεροβάμονα, ρομα ντικό χαρακτήρα του δεύτερου. Η δια φορετική αντιμετώπιση από τον αυ ταρχικό πατέρα, οι σχεδόν συγκρουόμενες κοσμοθεωρίες που μηχανιστικά οδηγούν σε άλλες επιλογές ζωής, αλλά και η λανθάνουσα αδελφική αγάπη δη μιουργούν δυο χαρακτήρες οι οποίοι εκπροσωπούν δύο διαφορετικές οπτι κές, που ο συνδυασμός τους προσφέ ρει μιας πρώτης τάξεως διήγηση των συνταρακτικών γεγονότων που οδή γησαν στον Α' Παγκόσμιο πόλεμο. Ο Ροζέ Μαρτέν Ντε Γκαρ, έχοντας εκ παιδευτεί ως αρχειοθέτης, δίνει επώδυνα σημασία στην κάθε λεπτομέρεια και, αν και εύκολα καταταγμένος στο νατουραλισμό, δεν αποφεύγει μοντερνιστικά ευρήματα, όπω ς η καταγραφή

του ημερολογίου του Αντουάν, η διή γηση και ερμηνεία ονείρων (προφα νώς υπό την επίδραση των τότε ρηξι κέλευθων θεωριών του Φρόυντ) και η ερωτική, μποέμικη αύρα που φέρνουν μαζί τους οι γυναίκες με τις οποίες σχετίζονται τα δύο αδέλφια. Το σύνολο του έργου δεν έχει ω ς μο ναδικό στόχο να αρχειοθετήσει τις ιστορικές συγκυρίες του Α’ Παγκο σμίου πολέμου αλλά και να τονίσει, μέσα από τον ολοκληρωτικά δοσμένο στο κίνημα Ζακ, το ρόλο του (γαλλι κού κυρίως) σοσιαλισμού στα γεγο νότα -αρχικά ω ς ελπίδα και στη συ νέχεια ω ς απογοήτευση. Το έργο, για το οποίο ο Ροζέ Μαρτέν Ντε Γκαρ τιμήθηκε με Νόμπελ Λογο τεχνίας το 1937, θα μπορούσε να χρη σιμεύει ω ς ιστορικό εγχειρίδιο, η με γαλύτερη αξία του όμως είναι η στα θερή και δυστυχώς γνώριμη διχοτό μηση του σύγχρονου ανθρώπου ανά μεσα στον εξελικτικό εγωισμό του κα πιταλισμού, όπω ς εκπροσωπείται από τις απόψεις του Αντούαν, και την ιδεαλιστική, ηρωική θεώρηση μιας πα νανθρώπινης, ειρηνιστικής πίστης από τον καιρό που η Διεθνής σήμαινε ακό μη κάτι. Σε μια μετάφραση ιδιότυπων ελληνι κών με προσωπικότητα, ένα έργο έκτασης Αναζητώντας το χαμένο χρό νο του Προυστ, που σε αντίθεση με τον Προυστ δεν γεμίζει με την ικανο ποίηση της ανάγνωσης αλλά με την πι κρία της γνώσης. ■

Οι επ ιταγές των νεκρών άγοι, μάντεις και σκοτεινοί χρησμοί πάντα γοήτευαν τους ανθρώπους, ακόμα και σε πολιτισμούς οι οποίοι χτίστηκαν πάνω στον λόγο και την καθαρή σκέ ψη, όπω ς ο αρχαιοελληνικός. Βιβλία όπω ς το Οι Έλληνες και το παράλογο έχουν σημαδέψει το μονοπάτι από το οποίο πλησιάζουμε την αρχαιοελλη νική γραμματεία, όταν κάνει εκείνες τις απολαυστικές παρεκβάσεις από τον ορθό λόγο, και υιοθετούνται δει σιδαιμονίες ανθρώπινες και τόσο μα τόσο σημερινές. Το βιβλίο του Ogden θα μπορούσαμε να πούμε πω ς κινείται στα χνάρια του μεγάλου Dodds. Ωστό σο, είναι πιο εξειδικευμένο, μιας και ο κοινός παρονομαστής εδώ είναι η Νεκυιομαντεία. Η προσέγγιση του κλα σικιστή καθηγητή Αρχαίας Ιστορίας είναι προγραμματικά «γλωσσολογική», αν και γνώμη μας είναι πω ς το βι βλίο είναι μάλλον ανθρωπολογικό. Πώς αλλιώς να ορίσεις ένα έργο τόσο πολυσχιδές; Μπροστά από τα μάτια μας περνά μια πένθιμη πομπή ψυχα γωγών, μάγων, σαμάνων και νεκρών. Η έρευνά του ξεκινά από τις αρχαίες πηγές, από τον Ό μηρο και τη Νέκυια της Οδύσσειας, στον Λουκιανό και τους Νεκρικούς διαλόγους τ ου, ύστε ρα στον Σενέκα και την Αποκολοκύν θωση ή τον Πλούταρχο και τα Ηθικά του. Επικλητές, εγγαστρίμυθοι και ψυ χαγωγοί, ικέτες και είδωλα, φάσματα ψυχών και τσαρλατάνοι, γυρολόγοι και γόητες είναι τα μέλη αυτής της

πλανώμενης ώ ς τα ρωμαϊκά χρόνια σκοτεινής πομπής. Ο O gden παρασύ ρει αφηγηματικά τον αναγνώστη του στους χώρους, στο άδυτο της μαντι κής πρακτικής. Πλέει μια πλεύση κυκλοδίωκτη, από τη ζωή στον θάνατο και από τον λόγο στην δεισιδαιμονία. Ο προσεγμένα μεταφρασμένος από τον Ρήγα Καπάτο Κάτω Κόσμος είναι και γεωγραφικός, με όλες τις Πύλες του Αδη, τα νεκρομαντεία στο Ταί ναρο και στον Αχέροντα, στην Ηρά κλεια του Πόντου και το Αβέρνο της Κομπανίας. Κι εδώ, μπορεί λόγου χάρη να μας στενόχωρε! που λέει ότι το θλιμμένο ποτάμι του άχους, ο απελπι σμένος α-χαίρων Αχέρων, όπω ς υπάρ χει σήμερα στη Θεσπρωτία, ενδέχεται να μην ταυτίζεται με το μυθικό νεκρο ποτάμι, ότι η Εφύρα όπω ς σώζεται με τον χριστιανικό ναό επί του Νεκυιομαντείου μπορεί και να είναι πολύ μετα γενέστερη. Ωστόσο, είναι τίμιος και ως αρχαιολόγος ο συγγραφέας. Αρχαιο λόγος, γεω γράφ ος, λατινιστής και ιστορικός ο Ogden. Τα όνειρα και τα φαντάσματα, τα ξόρκια και οι μαγικές συνταγές, οι καύσεις παιδιών και οι μά γισσες, οι καταβάσεις και οι μύθοι του Α δη εντυπωσιάζουν τον αναγνώστη. Και όλοι εκείνοι οι απελπισμένοι, οι πα ράξενοι και παράτολμοι οι οποίοι στρέ φονταν αδίστακτοι σαν τον Οδυσσέα προς τους νεκρούς για να μάθουν τα μελλούμενα, μοιάζουν, ψυχολογικά τουλάχιστον, με όσους σήμερα τρέ χουν σ τα μέντιουμ. ■

Ηλίας Κολοκούρης Δόξα και πΛούτη κι ομορφιά και της ζωής το ψέμα Όλα βουλιάζουν κάποτε ατού Αχέροντα το ρέμα. Νίκος Γκάτσος

Daniel Ogden Αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή νεκρομαντεία Μετάφραση: Ρήγας Καπάτος Εκάτη, 2011 σελ. 384, € 25

δ : βιβλιοκριτική

Ταξίδι στο χώ ρο και το χρόνο

Αποστολής Τσίκας

δ Μ

Κώστας Σταματόπουλος Τατόι: Περιήγηση στον χρόνο και στον χώρο Καπόν, 2011 σελ. 256, € 21,83

α πρώ ην βασιλικά κτήματα του Τατόίου γίνονται τόπ ος αναψυχής και άσκησης για χιλιάδες κατοίκων τη ς Α ττικής κάθε εβδομάδα. Μια επίσκεψη ένα τυχαίο σαββατοκύριακο είναι αρκετή για να διαπιστώσει κανείς το μεγάλο εν δια φ έρο ν που εκδηλώ νεται από το υ ς κατοίκους τη ς π όλης και ιδίως τω ν βορειοανατολικών τμημάτων του Λ εκανοπεδίου για το Τατόι. Δεν είναι δύσκολο να αντιληφθεί κανείς γιατί αυτός ο χώ ρος έχει γίνει ένας τόσ ο δημοφιλής τό π ο ς εξόρμησης. Εύκολη και γρ ήγο ρη πρόσβαση, εξαιρετικό φυσικό τοπίο με μεγάλη ποικιλία βλάστησης, έντονη ιστορι κότητα που μαρτυρείται από τα κτί ρια και άλλες α νθρώ πινες πα ρεμ βά σεις που δεν έχουν ακόμα σβήσει από το χρόνο. Η περιήγηση στο χώ ρο και το χρόνο του Κώστα Σ ταματόπουλου, ιστορι κού και προέδρου του Συμβουλίου Α ρχιτεκτονικής Κ ληρονομιάς της Ελληνικής Εταιρείας Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, παρουσιάζει, με λόγο απλό και ευχάριστο, μια πλη θώρα π ληροφοριώ ν που έχουν συλλεχθεί μέσα από αρχεία και επιτόπια έρευνα για το Τατόι. Το βιβλίο είναι χωρισμένο σε πολλά μικρά αυτο τελή κεφάλαια, γεγο νό ς που καθι στά εύκολη την τμηματική ανά γνω ση. Ο λόγος έχει έντονα αφ ηγη

ματικά στοιχεία, αυτούσιους διαλό γους και αποσπάσματα από π ροσ ω πικές μαρτυρίες ανθρώπων που έζησαν ή πέρασαν από αυτόν τον τόπο. Τη ζωντάνια και τη συναισθηματικότητα της αφ ήγησης ενισχύει το πλούσιο οπτικό υλικό που συνο δεύει το κείμενο, από α ναμνηστικές φ ω τογραφ ίες τη ς βασιλικής οικογέ νειας μέχρι χάρ τες και αρχιτεκτο νικά σχέδια, αλλά και ιδιαίτερης ευ αισθησίας και ακρίβειας σκίτσα με μελάνι από τον ίδιο το συγγραφέα. Στο τέλος του βιβλίου, με τη μορφή παραρτήματος και τον χαρακτηρι στικό τίτλο «Αντί οδηγού ξενάγη σης», παρατίθεται χάρτης της ση μερινής μορφ ής του κτήματος και κ α τά λογος τω ν κτισμάτω ν που υπάρχουν ή που υπήρξαν σε αυτό, συνοδευόμενα από σύντομη περι γραφ ή και εικόνα. Το ενδιαφ έρον που μπορεί να βρει ο αναγνώ στης τη ς Περιήγησης στο χώρο και το χρόνο έχει δύο σκέλη: Πρώτον, την ιστορία τη ς βασιλείας των Γκλύξμπουργκ στην Ελλάδα. Από τον Γεώργιο Α ', δευτερότοκο γιο του βασιλιά τη ς Δανίας, που δια δέχθηκε τον βιαίως διωγμένο Βαυαρό Ό θωνα, πρώ το βασιλιά τη ς νε ότερης Ελλάδας, έω ς τον Κωνστα ντίνο Β', που φυγαδεύτηκε κατά την έναρξη τη ς χούντας των συνταγμα ταρχώ ν και δεν επέσ τρεψ ε έκτοτε,

ο θεσ μ ός τη ς βασιλείας βίωσε πο λ λές περιπέτειες στην Ελλάδα έω ς ότου καταργηθεί. Η ιστορία του Τατοΐου μπλέκεται με τπ ν ιστορία τη ς δυναστείας και με την ιστορία τη ς νεότερ η ς Ελλάδας με τρ ό π ο σ υνο πτικό αλλά εξαιρετικά ζω ντα νό. Δεύτερον, στην αρχιτεκτονική ιστο ρία του Τατοΐου, μέσα από τις πλη ρ οφ ορ ίες πο υ παρατίθενται για τα κτίσματα και τη διαχείριση του κ τή ματος, αλλά και μέσα από τις φ ω τογρ αφ ίες, το υ ς χ ά ρ τες και τα αρχι τεκτονικ ά διαγρά μ μ ατα π ο υ σ υ μπληρώ νουν τις περιγραφ ές. Γνω στοί αρχιτέκτονες, ό πω ς ο Ερνέσ το ς Τσίλλερ ή ο Π ερικλής Σακελλάριος, έχουν βάλει τη σφραγίδα το υ ς στο Τατόι. Μετά από μια πλούσια ιστορική

ΑΔΕΛΦΕΣ

έρευνα γύρ ω από το Τατόι, τα ερω τήματα που εγείρονται α φ ορούν το πνεύμα και το ν τρ ό π ο διαχείρισης και ανάδειξης του κτήματος σ ή μερα, π ρ ο ς ό φ ελος τω ν πολιτώ ν πο υ το επισκέπτονται. Δεν υπάρχει πιο τρανταχτή απόδειξη τη ς ανά γκης τω ν κατοίκων του Λ εκανοπε δίου για μεγάλους ελεύ θερ ους χώ ρ ο υς πρασίνου από την εντυπω σιακή προσ έλευση σε αυτούς και την ένταση με την οποία του ς διεκδικούν. Είναι πρόκ λησ η για όσ ους ασχολούνται με την αρχιτεκτονική τη ς πόλης μας να κάνουν π ροτάσεις διαχείρισης τω ν ελεύθερω ν πρά σι νω ν χώ ρω ν, τω ν ελάχιστω ν που έχουν απομείνει σ ε αυτήν, π ου να εί ναι λειτουργικά αλλά και οικονομικά βιώσιμες. ■

0 1 Α ΔΕ Λ Φ Ο ΙΑ Δ Ε Λ Φ ΕΣ

Ν Ο ΡΒ Η ΓΙΚ Ο ΔΑ Σ Ο Σ

Π ά τρ ικ Ν τεγο ιή τ

Χ αρούκιΜ ουρακάμι

Με αυτό το αριστουργηματικό μυθιστόρημα ο Πάτρικ Ντεγουίτ αποτίει φόρο τιμής στο κλασικό γουέστερν και ταυτόχρονα το υπερβαίνει, δημιουργώντας μια αλησμόνητη και άκρως συγκινητική μαύρη κωμωδία.

Ο μεγάλος Μουρακάμι στο πιο ανθρώπινο μυθιστόρημάτου στήνει μιαπερίλυπη, νοστάλγική γιορτή για τη χαμένη νιότη και τον έρωτα που γλιστρά συνέχεια, μα δίχως να μας στερεί ποτέ τη γλυκύτητατης προσδοκίας του.

Α να ζη τή σ τε π ερισ σότερα από 4 0 0 e -b o o k s στο w w w .p s ic h o g io s .g r! ΨΥΧΟΓΙΟΣ

1 Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Εσείς κι ε μ είς πάντα ο’ επαφή!

www.psichogios.gr

Όταν κλείνει ένα Βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας!

Γίνετε μέλη δωρεάν στο www.psichogios.gr ή καλώντας χωρίς χρέωση στο 80011 6Λ6464 κειι κερδίστε προνόμια και δώρα.

δ:βιβλιοπαρουσίαση ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γιάννης Δέδης

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Jean-Claude Filloux

ΙΣΤΟΡΙΑ Matthew S. Anderson

Τ ο μ ο ν α χ ο π α ίδ ι

Π α ιδ α γ ω γ ικ ή κα ι ψ υ χ α ν ά λ υ σ η

Η Ε υ ρ ώ π η τ ο υ 1 8 ο υ α ι.

Μιχάλης Σιδέρης, 2012 σ 245, €14,00

Μετάφραση: Μαρίνα Κούνεζη Gutenberg, 2011 σ 175, €10,65

Μετάφραση: Πάννα Γούναρη Επίκεντρο, 2012, σ. 672, €45,00

το τρίτο του βιβλίο, ο Γιάννης Δέδης παρακο λουθεί τη ζωή του Αντώνη που πήρε τη μεγάλη απόφαση να εγκαταλείψει τις εγκόσμιες απολαύσεις για να ζήσει στο Άγιον Όρος. Μιας και οι άν θρωποι φεύγουν, εν αντιθέσει με τους θεούς που μένουν, η απόφαση ήταν θέμα χρόνου, συμπεριλαμβανομένου του γε γονότος της επιτακτικής ανάγ κης να γλιτώσει από τους μαινόμενους διώκτες του... Η πε ριπέτεια, ο έρωτας, ο μοναχι σμός και η αγιοσύνη συνθέτουν τα υλικά του μυθιστορήματος αυτού, που κατά την ομολογία του ίδιου του συγγραφέα έχει πρωτίστως σκοπό όχι «να δρέψει λογοτεχνικές δάφνες, αλλά μέσα από έναν ψυχαγωγικό τόνο να αναδείξει τον τρόπο σκέψης, συμπεριφοράς και αν τίληψης της σύγχρονης κοι νωνίας».

σύγχρονη παιδαγωγική κυρίως εφαρμόζει τις αρχές της συμπεριφοριστικής και γνωστικής ψυχολογίας, ώστε να μεγιστοποιήσει τη μάθηση των μαθητών, αγνοώντας με τον τρόπο αυτό τη δύναμη του ασυνείδητου τόσο των εκ παιδευτών όσο και των εκπαιδευομένων. Ο Jean-Claude Filloux, επίτιμος καθη γητής Επιστημών της Αγωγής, σταχυολογεί το έργο σπουδαίων ψυχαναλυτών και παρουσιάζει τις εργασίες τους πάνω στη σχέση ψυχανάλυσης και παιδαγω γικής. Μέσα από τη μελέτη του «παιδα γωγικού πεδίου», που αποτελείται από το δάσκαλο, το μαθητή και τις γνώσεις, ερευνώνται οι ασυνείδητες βάσεις της παιδαγωγικής διαδικασίας, καθώς και το είδος των μεταβιβάσεων, προβολών, μετουσιώσεων, εξιδανικεύσεων και ταυ τίσεων που ενεργοποιούνται στη σχέση διδάσκοντος και διδασκομένου. Στο πρώτο μέρος του βιβλίου αναλύονται βα σικές παιδαγωγικές και ψυχαναλυτικές έννοιες, απαραίτητες για την κατανόηση του δεύτερου μέρους, που αποτελείται από εργασίες πάνω σε θέματα ψυχανά λυσης, παιδαγωγικής, γνώσης, επιρροής και λειτουργίας της ομάδας.

[Ν. Τ.]

(1 7 1 3 -1 7 8 9 )

[Δ. Κ.]

να κλασικό εγχειρίδιο για τη μελέτη και τη διδασκαλία της ευρωπαϊκής ιστορίας του 18ου αι., μια περίοδο κρίσιμων αλ λαγών, που ξεκινά με τη Συνθή κη της Ουτρέχτης και τον θάνα το του Λουδοβίκου ΙΔ’ και ολο κληρώνεται με τη Γαλλική Επα νάσταση, μεταφράζεται επιτέ λους και στα ελληνικά, πενήντα χρόνια μετά την πρώτη του έκ δοση. Το έργο του καθηγητή Διεθνούς Ιστορίας στο LSE Μ. S. Anderson (1922-2006) εξετάζει τις πολιτικές, διπλωματικές, οι κονομικές και κοινωνικές εξελί ξεις, σε μια περίοδο που χαρα κτηρίζεται από την κυριαρχία της Γαλλίας και την ανάδυση της Ρω σίας στην ευρωπαϊκή διπλωματία, τη στερέωση της μοναρχίας αλλά και την εμφάνιση των ιδεών του Διαφωτισμού, καθώς και την αύ ξηση της οικονομικής σπουδαιότητας της Αγγλίας και του εμ πορίου με τον εξωευρωπαϊκό κό σμο. Η παρούσα μετάφραση γί νεται από την τέταρτη αναθεω ρημένη έκδοση (2000) του έργου.

[Σ. Κ.]

Αλκή Ζέη

Με τρυφερότητα ^ και ρεαλισμό

Επιμέλεια: Γιάννης Ν. Μπασκόζος Γράφουν οι: Άντα Κστοίκη-Γκίβαλου, Γιάννης Παπσθεοδώρου, Μαρία Στασινοπούλου, Αγγελική Βουλουμάνου, Τίτος Πατρίκιος, Θανάσης Ο. Νιάρχος, Γιάννης Κοντός, =ένκι Καλογεροπούλου, Μαρίζα Ντεκάστρο

δ:αφ ιέρω μα

Το π εζογραφ ικό έρ γο ητς'Α λκής Ζέη:

Από το «εγώ» στο «εμείς» « - Δε λυπάμαι για τίποτ’ άλλο, μόνο που χάθηκαν τα τόσα όνειρα που

κάναμε τότε. [...] κι εμείς θέλαμε να αλλάξουμε τα πράγματα, θέλαμε να αλλάξουμε τη ζωή στη Γαλλία και, γιατί όχι, σ ’ ολόκληρο τον κόσμο. Ένα από τα αγαπημένα συνθήματα του Μάη του ’68 ήταν: Να ’στε ρεαλιστές. Ζητάτε το ακατόρθωτο. Σταμάτησε λίγο και κοίταξε τον Αντώνη κατάματα, λες και ήθελε να τον κάνει να νιώσει βαθιά τα λόγια του: - Ξέρεις... άμα σηκώσεις το λιθόστρωτο, από κάτω βρίσκεται η θάλασ σα. Ετσι λέγαμε τότε. - Εσύ την είδες, παππού, τη θάλασσα,-»1

Κοινωνικά ζητήματα, προσωπικά βιώ ματα, νεότερα και σύγχρονα ιστορικά γεγονότα είναι οι κύριοι άξονες του πεζογραφικού έργου τη ς Α λκής Ζέη, είτε αυτό απευθύνεται σε παιδιά είτε σε ενηλίκους. Οι δεσπόζουσες αυτές θεματικές κατατίθενται λογοτεχνικά με μια πολυεπίπεδη και επιμελημένη γραφ ή που ανταποκρίνεται στις απαι τήσεις όλων των αναγνωστών των έρ γων της. Η 'Αλκή Ζέη ανήκει στους συγγρα φ είς της μεταπολεμικής γενιάς και εί ναι από το υ ς κύριους εκπροσώ πους τη ς μεταπολιτευτικής λογοτεχνίας, όχι μόνο με το έργο της για ενηλίκους (Η Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, 1987, Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα... 2000, Σπανιόλικα παπούτσια και άλ λες ιστορίες, 2010), αλλά κυρίως με τα μυθιστορήματά της που απευθύ νονται σε μεγάλα παιδιά2. Μέσα από την αντιπαράθεση και από τη σ ύνθε ση των θέσεω ν ενηλίκων, συχνά με νεανική σκέψ η και αντίληψη της πραγματικότητας, και ανηλίκων με

την αθω ότητα, την παρθενικότητα της παιδικής ματιάς και την ανατρε πτική διάθεση, η Ά. Ζέη διαμορφώνει ένα ύ φ ος γρ αφ ής φυσικό, ρεαλιστικό και αβίαστο, χω ρίς διδακτισμούς, με χιούμορ και ειρωνεία που μετατρέπει τη σκληρή και ωμή πραγματικότητα σε συναρπαστική μυθοπλασία, πρό σ φορη στον αναγνώστη για αναζη τήσεις και προβληματισμούς. Η συγγραφική της διαδρομή ξεκινά από τα νεανικά της χρόνια, όταν μα θήτρια του γυμνασίου γράφει κείμε να για κουκλοθέατρο, με ήρωα τον τύ πο που εξελίχθηκε μετά στον Κλούβιο του μπαρμπα-Μυτούση, και μετατρέπει σε κουκλοθέατρο ραψω δίες από την Οδύσσεια, ενώ το 1944 συνεργάζεται με το περιοδικό Νεανι κή Φωντέ, στο οποίο δημοσιεύονται πέντε διηγήματά της για μεγάλους. Τα διηγήματα αυτά εκδόθηκαν σε έναν τόμο από τις εκδόσεις Καστανιώτη το 1996, με εισαγωγικό σημεί ωμα του Κωστή Σκαλιόρα με τίτλο «Τα πρώ τα τη ς Αλκής». Στα κείμενα

αυτά, στα οποία συνυπάρχουν επιρ ροές από συγγραφείς τόσ ο τπ ς λο γοτεχνίας για παιδιά όσο και τπ ς λο γοτεχνίας για ενπλίκους4, παρά το νε ανικό τπ ς γ ραφ ής που γίνεται άμεσα αντιλππτό από τις δημοτικιστικές υπερβολές, διαφαίνονται δύο βασικά γνωρίσματα του ύφ ο υς τπς: ο ρεαλι σ μός και το χιούμορ. Το παράλληλο ξεκίνημα της σ υγγρα φ ής κειμένων για μικρούς και μεγά λους δεν συνεχίστηκε. Το μόνο μυ θιστόρημα για ενηλίκους που έγραψε είναι Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα (1987), ενώ τα υπόλοιπα επτά μυθιστορήματά τη ς απευθύνονται σε με γάλα παιδιά. Παρά το γεγονός ότι το πρώ το της μυθιστόρημα, Το καπλάνι της βιτρίνας (1963), δεν το έγραψε έχοντας κατά νου το παιδί αναγνώ στη, η θερμή υποδοχή του από το παιδικό κοινό το επέβαλε στην κατη γορία αυτή1 διαβάζεται όμως εξίσου ευχάριστα από μικρούς και μεγά λους. Το ίδιο συμβαίνει και με όλα τα «παιδικά» της βιβλία, γιατί οι κατα στάσεις, τα προβλήματα και τα ζητή ματα που αντιμετωπίζουν τα παιδιάπρω ταγωνιστές των μυθιστορημά των της προβληματίζουν σ οβαρά και τους ενήλικους. Α πό την άλλη, η παι δική οπτική με την οποία ερμηνεύο νται τα γεγονότα ενεργοποιούν τον μικρό αναγνώστη, κ αθώς, όπω ς ανα φέρει και ο Μάριος Πλωρίτης, τα βι βλία της Ά λκης Ζέη είναι «βιβλία γραμμένα όχι “απ’ έξω κι από πάνω”, απ’ τον αγκυλωμένο, συμβατικό κό σμο των μεγάλων για να “διδάξουν” τους μικρούς, αλλά βιβλία γραμμένα “από μέσα κι από κάτω”, απ’ τον

άπλαστο αλλά ά πεφ θο κι αφτιασίδωτο κόσμο των μικρών, που δεν “μαθαίνουν” κατ’ επιταγήν αλλά από τη δική τους βίωση κι ευαισθησία»5. Βασικό γνώρισμα όλων των βιβλίων τη ς η βιωμένη πραγματικότητα και η άμεση εμπειρία. Η Άλκη Ζέη, εκτός από την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, έχει γράψει και δύο άλλα βιβλία που απευθύνονται σε ενηλίκους, τη Δωδέκατη γιαγιά και άλλα... και τα

Σπανιόλικα παπούτσια και άλλες ιστορίες, τα οποία αποτελούνται από σύντομες καθαρά αυτοβιογραφικές αφηγήσεις, στις οποίες γίνεται ανα φ ο ρ ά σε υπαρ κτά πρ όσ ω π α τη ς πνευματικής και καλλιτεχνικής ζωής της χώ ρας ή και άλλων χωρών, πρό-

ΐ954, Πράγα. Στο δρόμο για τη ΣοβιετικήΈνωση.

;2ο»|ΆλκηΖεη

δ:αφ ιέρω μα

σωπα που γνώρισε η ίδια η συγγρα φέας, όπω ς είναι ο Κ. Βάρναλης, ο Ν. Καββαδίας, ο Οδ. Ελϋτης, ο Ανδ. Εμπειρικός, η Α. Συνοδινού, η Β. Μανωλίδου, ο Εντουάρντο ντε Φίλιππο, η Νανά Καλλιανέση, η Έλλη Παππά, η Διδώ Σωτηρίου, ο Ελ. Βενιζέλος, ο Κάρολος Κουν, η Μελίνα Μερκούρη και πολλοί άλλοι. Στα βιβλία αυτά το «εγώ» και το «εμείς» συμπλέκονται, καθώς μνη μονεύονται ιστορικές σ τιγμές και γε γονότα, προσωπικά συναισθήματα, διατυπώνονται εσώ τερες σκέψ εις που αναβιώνουν περιόδους της ζωής τη ς συγγραφέω ς, πολλές από τις οποίες συμπίπτουν με δραματικά γε γονότα της ιστορίας του τόπου μας, όπω ς συμβαίνει στην «Οδό Λευκω σίας» και στα «Σπανιόλικα παπού τσια»6. Αλλα κείμενα αναφέρονται σε σημαντικά πολιτιστικά γεγονότα, ό πω ς είναι η συμβολή του εκδοτικού οίκου «Ίκαρος» στην πνευματική ζωή της Α θήνας7. Τα αμιγώς αυτοβιογραφ ικά αυτά αφηγήματα, πέρα από τη λογοτεχνι κή αξία τους, παίζουν και ρόλο πα ρακειμένων στο καθαυτό λογοτεχνι κό της έργο, καθώς προσφέρουν στοιχεία που συμβάλλουν στην ερ μηνεία των θεματικών της επιλογών, των εμπνεύσεών της, σ τις λογοτεχνι κές, κοινωνικές και ιδεολογικές της επιρροές. Τα υφολογικά τους χαρα κτηριστικά (απλότητα, αμεσότητα λόγου, χιούμορ) καθιστούν τα κείμε να αυτά ιδιαίτερα αγαπητά. Το μυθοπλαστικό έργο της Α. Ζέη έχει πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία

που διαπλέκονται με ιστορικά γεγο νότα και με κοινωνικοπολιτικές κα ταστάσεις που συνυφαίνονται με την ίδια της τη ζωή. «Αθελά μου η ζωή μου μπλέχτηκε μέσα στην ιστορία κι έγινα κι εγώ ένα κομμάτι της. Το συγ γραφικό μου λοιπόν έργο, θέλω δε θέλω, είναι γεμάτο ιστορία»8. Τα ιστορικά γεγονότα στο έργο της συνδέονται συχνά με τη μαρτυρία, αφού η συγγραφέας, με την παρεμ βολή αυτοβιογραφικών στοιχείων, συμμετέχει, επεμβαίνει στην ιστορία, διαλέγεται μαζί της και διερευνά τη σχέση του εαυτού της με το περι βάλλον. Η ιστορία προσφέρεται στον αναγνώστη των έργων της όχι μέσα από την απαρίθμηση και την περι γραφ ή των γεγονότων αλλά μέσα από την υποκειμενική μαρτυρία και το προσωπικό βίωμα που διαχέονται στα μυθοπλαστικά πρόσωπα των μυ θιστορημάτων της. Στην Αρραβω νιαστικιά του Αχιλλέα, μια ολόκληρη τριακονταετία (1940-1970), η οποία καθορίζεται από συγκλονιστικά γε γονότα, ό πω ς πόλεμος, κατοχή, αντί σταση, εμφύλιος, επτάχρονη δικτα τορία, αναλύεται και προβάλλεται ουσιαστικά μέσα από την οπτική γω νία των ηττημένων, των συμβολικών κομπάρσων της ταινίας, καθώ ς και μέσα από την οπτική γωνία της ηρωίδας, της Ελένης, αδιαμφισβήτητου προσωπείου της συγγραφέως. Στο εξαίρετο και εμβληματικό αυτό μυθιστόρημα αναδεικνύονται τα ορά ματα μιας γενιάς που ταυτίζονται με αυτά της συγγραφέω ς και οι διαψεύ σεις τους. «Δεν ήθελα να γράψω ού τε την ιστορία μιας εποχής που ακό-

μα δεν είναι ξεκάθαρη ούτε την αυ τοβιογραφία μου, αλλά όσα γράφω να είναι η αλήθεια, έστω κι αν αυτή η αλήθεια περνούσε από μένα»9. Αυτήν την αλήθεια για τα ίδια ιστορικά γε γονότα πασχίζει να μεταδώσει και στους μικρούς αναγνώ στες τω ν βι βλίων της: Το καπλάνι της βιτρίνας,

Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου (1971), Κοντά στις ράγιες (1977). Οι κομπάρσοι τη ς Αρραβωνιαστικιάς του Αχιλλέα, οι πραγματικοί ήρωες, ενσαρκώ νονται σ το υς ανήλικους πρωταγωνιστές, στη Μυρτώ και στη Μέλια, στον Πέτρο και στη Σάσα, που αντιλαμβάνονται με το δικό τους τρόπο τη σκληρή ιστορική πραγμα τικότητα που ζουν. Τα παραπάνω μυ θιστορήματα για παιδιά θα μπορού σαμε να τα κατατάξουμε στο ιστορι κό μυθιστόρημα. Η ιστορία δεν είναι απούσα και από τη Μωβ ομπρέλα (1995), η οποία όμω ς λειτουργεί, κυ ρίως, ω ς πλαίσιο αναφοράς τω ν μυ θοπλαστικών ηρώων. Η ιστορία συνδεδεμένη με την πολιτική διατρέχει και το σύντομο μυθιστόρημα Ο θεί

ος Πλάτων (1975), που αναφέρεται στο δύσκολο θέμα τη ς ζω ής τω ν π ο λιτικών προσφ ύγω ν μ’ ένα ιδιαίτερα συναισθηματικό και παιδικότροπο ύφος. Αντίθετα, στο κοινωνικό μυθιστόρη μα Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της τα ιστορικά γεγονότα αναβιώνουν μέσα από τη μνήμη ενήλικων ηρωίδω ν χωρίς να αποτελούν το κύριο θέ μα του βιβλίου, ενώ συμβάλλουν στην εξέλιξη της πλοκής. Τέλος, ελά χιστες ιστορικές α ναφορές συναντά με στον Ψεύτη παππού. Και στα δύο αυτά μυθιστορήματα το ενδιαφέρον εστιάζεται σε κοινωνικά προβλήματα και στις σχέσεις ενηλίκων-ανηλίκων. Το Καπλάνι της βιτρίνας μαζί με τη Μωβ ομπρέλα και το Μεγάλο περί πατο του Πέτρου μπορούμε να τα θε ωρήσουμε μια τριλογία, γιατί ανα βιώνουν τη ζωή των ανθρώπων, ιδι αίτερα των παιδιών, από την περίοδο της δικτατορίας του Μεταξά ώ ς την Α πελευθέρωση και αναδεικνύουν τη στάση τους απέναντι στις καταστά σεις που βιώνουν.

Η 'Αλκή Ζέη με τον άντρα της Γιώργο Σεβαστίκογλου το 1962 στη Μόσχα.

!» ΆλκηΖέη

δ:αφ ιέρω μα

Στο Καπλάνι της βιτρίνας, το πρώ το μυθιστόρημα της «τριλογίας», περιγράφονται τα παιδικά χρόνια της σ υγγραφέω ς στη Σάμο κατά τη μεταξική δικτατορία, η οποία βιώνεται και σχολιάζεται με χιούμορ και αφ έ λεια μέσα από την παιδική ματιά. Στο Μεγάλο περίπατο του Πέτρου το προσωπικό βίωμα ενυπάρχει όχι μό νο στο μικρό ήρωα αλλά και «μέσα στο τριζόνι, στη χελώνα, στο σκύλο, που παίζουν σημαντικό ρόλο στην αφήγηση»10, όπω ς ομολογεί και η ίδια. Σκληρές και συγκλονιστικές πε ρίοδοι της ελληνικής ιστορίας, όπω ς η Κατοχή με τα δραματικά γεγονότα και με την πείνα στην Αθήνα, η αντί σταση και, τέλος, η απελευθέρωση μεταλλάσσονται σε ρεαλιστικό μυθι στόρημα με διάσπαρτο χιούμορ, το οποίο αμβλύνει την τραγικότητα των καταστάσεων. Το βιβλίο αυτό αποτε λεί, ακόμη και σήμερα, σαράντα ένα χρόνια μετά τη σ υγγραφή του (1971), συγκλονιστικό κείμενο για τη ζωή στην κατοχική Αθήνα για μικρούς και μεγάλους. Η Μωβ ομπρέλα λειτουργεί ω ς ιντερμέδιο ανάμεσα στο Καπλάνι και στο Μεγάλο περίπατο του Πέτρου. Η αφ ήγησ η σ το μυθιστόρημα αυτό εστιάζεται στη ζωή παιδιών διαφορε τικής εθνικής και πολιτισμικής ταυ τότητας (Ελλήνων και Γάλλων) το κα λοκαίρι του ’40 με φ όντο τον Β' Πα γκόσμιο Πόλεμο που είχε ήδη ξε σπάσει σ τη Γαλλία. Οι σχέσεις ενηλί κων - ανηλίκων με την παράλληλη αλ λά διαφορετική συνάμα πρόσληψη της ιστορικής πραγματικότητας, κα θώς και με τη βίωση της καθημερινής

ζω ής από αυτούς, αποτελούν μια ακόμη συνιστώσα του μυθιστορήμα τος αυτού. Η επτάχρονη δικτατορία (1967-74), με έμφαση στα γεγονότα του Πολυ τεχνείου, απασχολούν την Ά. Ζέη στο μυθιστόρημα Κοντά στις ράγιες. Τον τίτλο, καθώ ς και την αρχή του βιβλί ου, δανείστηκε η συγγραφέας από το δεύτερο διήγημά της, που είχε δημοσιευθεί το Φ εβρουάριο του 1944 στο περιοδικό Νεανική Φωνή11. Στο μυθι στόρημα αυτό διαπιστώνουμε μετά θεση του αφηγημένου χρόνου από την εποχή της δικτατορίας του 1967 στην προεπαναστατική Ρωσία γύρω στα 1900. Η μετάθεση του ιστορικού και χωροχρονικού πλαισίου της αφή γησης αναδεικνύει την παγκοσμιότη τα ορισμένων ιδεών, όπω ς είναι η ελευθερία και η δημοκρατία. Το μυθι στόρημα αυτό είναι εμπνευσμένο από το βιβλίο της Αλεξάνδρας Μπρουστέιν Ο δρόμος που ξανοίγει μπρο στά. Η ανάγνωση του μυθιστορήμα τος αυτού από την Αλκή Ζέη στο π α ρελθόν και η ανάδυση -κα τά την ε π ανανάγνω σ η- ανάλογω ν εμπει ριών, ατομικών και συλλογικών, είχε ω ς αποτέλεσμα την αναδιήγησή του με βάση εξωλογοτεχνικές συνιστώ σες, τα προσωπικά της διακείμενα. Στα ιστορικά μυθιστορήματα της Ζέη αυτοβιογραφία και ιστορία συνυφαίνονται και με τη συγγραφική της δε ξιότητα μετατρέπονται σ ε τέχνη. «Έ να θέμα, για να το εξαντλήσω, δεν έχω άλλον τρόπο παρά να το ζήσω γράφοντας» αναφέρει ο Ο. Ελύτης σ τ’ Ανοιχτά χαρτιά12. Η Αλκή Ζέη δεν ολοκληρώνει μόνο τη βίωση των γε-

γονότων με τη μυθοπλαστική από δοσή τους συνδέοντας το «εγώ» με το «εμείς». Παράλληλα στοχεύει και στη γνωριμία των παιδιών με νεότε ρα ιστορικά γεγονότα, καθώς και με πολιτικές και κοινωνικές καταστά σεις. Το προσωπικό βίωμα και η άμεση μαρτυρία δεν είναι βασικά χαρακτη ριστικά τω ν κοινωνικών μυθιστορη μάτων της Η Κωνσταντίνα και οι αρά χνες της και Ο ψεύτης παππούς. Στα μυθιστορήματα αυτά η Ζέη απομα κρύνεται από την ανάγκη να τρ ο φ ο δοτήσει τα κείμενά τη ς με τις παιδι κές και νεανικές της αναμνήσεις. Η μνήμη δίνει τη θέση της στην παρα τήρηση του σύγχρονου παιδιού και της ζω ής του. Αυτό είχε ήδη διαφα νεί στη Μωβ ομπρέλα, στην οποία το αφηγηματικό πλαίσιο στο οποίο εγκιβωτίζεται η κυρίως αφήγηση αναφέρεται σ τον τρόπο ζω ής μιας σ ύγχρο νης αστικής οικογένειας. Στην Κων σταντίνα και τις αράχνες της θίγονται θέματα διαπολιτισμικότητας, σ ύ γκρουσης γενεών, δύσκολες οικογε

νειακές καταστάσεις, όπω ς αυτές που προκαλούν ένα διαζύγιο, κυρίως ό μω ς τα ναρκωτικά. Όλα τα σοβαρά κοινωνικά αυτά προβλήματα τα χει ρίζεται η συγγραφ έας χω ρίς ηθικο λογίες και διδακτισμούς, καθώ ς αυτά αντιμετωπίζονται αντιστικτικά μέσα από την αντιπαράθεση των αρχών και επιχειρημάτων εκπροσώ πω ν παλαιότερων γενεών με τα σύγχρονα αδιέξοδα, τις αράχνες που η δεκατρ ιάχρ ο νη ηρω ίδα πρ οσ παθ εί να υπερβεί μέσα από το δικό της κώδι κα αξιών. Στον Ψεύτη παππού, το τελευταίο μέ χρι τώρα μυθιστόρημά της, κυριαρχεί η σ χέση ενηλίκων - ανηλίκων και πιο συγκεκριμένα παππού και εγγονού. Ο ανατρεπτικός παππούς ξαφνιάζει το μικρό εγγονό. Η περιπετειώδης ζωή του, που δίνει αφ ορμή στη συγ γραφ έα να αναφερθεί φευγαλέα και σε ιστορικά γεγονότα (απελευθέρω ση, επτάχρονη δικτατορία, Μάης του ’68), φαντάζει πλασματική. Ο μικρός Αντώνης ξαφνιάζεται, όχι δυσάρε στα, ό πω ς ο Π έτρος του Μεγάλου πε-

Η Άλκη Ζέη με τον άντρα της Γιώργο Σεβαστίκογλου στη Γιάλτα.

!©»ΓΑλκηΖεη

δ:αφ ιερω μα

ρίπατου, από τα απίθανα περιστατικά της ζω ής του παππού, που δεν τα θε ωρεί αληθινά. Μέσα από την τρυφ ε ρή αυτή σχέση ο εντεκάχρονος ήρωας ωριμάζει και ευαισθητοποιείται σε θέματα δύσκολα για την ηλικία του, όπω ς ο έρωτας, ο ρατσισμός, η τέ χνη. Όλα τα μυθιστορήματα της Άλκης Ζέη, απότοκος προσωπικών και συλ λογικών εμπειριών, ιστορικών γεγο νότων και κοινωνικών προβλημά των, διακρίνονται για την αφηγημα τική τους δεινότητα και τεχνική. Η χρήση σύγχρονων αφηγηματικών τε χνικών, όπω ς ο εγκιβωτισμός, η έντε χνη ενσω μάτω ση διακειμένων, ο εσωτερικός μονόλογος, η ένθεση αλ ληλογραφίας, οι εναλλαγές αφηγητή (ηρωτοπρόσωπου, τριτοπρόσωπου) από μυθιστόρημα σε μυθιστόρημα, οι πολλαπλές οπτικές γωνίες θέασης τω ν γεγονότων, η χρήση του χρόνου

μέσα από επιταχύνσεις, αναδρομές και προαγγελίες, τα σχόλια και οι π ε ριγραφές, κυρίως όμως η διαγραφή των χαρακτήρων και η δυναμική εξέ λιξη της πλοκής των μυθιστορημά των, καθώ ς και η πολυσήμαντη χρή ση της παραστατικής γλώ σσας απο καλύπτουν τη δυναμική της γραφής της. Παράλληλα, η θέαση των γεγονότων μέσα από την παιδική ματιά και η χρήση του χιούμορ που εξισορρο πούν το ρεαλιστικό ύφ ος των κειμέ νων καθιστούν τα έργα της ιδιαίτερα αγαπητά στο παιδικό και νεανικό αναγνωστικό κοινό. Τέλος, ο σεβα σ μός στην ιστορική αλήθεια, η δια κριτική προβολή ιδεολογικών μηνυ μάτων, η αναφορά σε επίμαχα ιστο ρικά γεγονότα και κοινωνικά προ βλήματα χωρίς υπεκφ υγές και απο σιωπήσεις που σηματοδοτούν τα βι βλία αυτά καθιστούν την Ά. Ζέη ηρω-

τοπόρο στο χώ ρο τη ς λογοτεχνίας για παιδιά και νέους. Αυτό επιβεβαιώνεται τόσο από τις ελληνικές και διεθνείς βραβεύσεις και διακρίσεις

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ' Άλκη Ζέη, Ο ψεύτης παππούς, Κέδρος, Αθήνα 2010. σσ. 47-48. 2 Η Άλκη Ζέη έχει γράψει και για μικρά παιδιά, όπως Η Αλίκη στη χώρα των μαρμάρων, Γατοκουβέντες, Μια Κυριακή του Απρίλη, Τα παπούτσια του Αννίβα, Ο Κεραμιδοτρέχαλος-Ματίας ο πρώτος, Τα παιδιά στη βουλή οι μεγάλοι στο σκαμνί(θέατρο για παιδιά). Τα σύντομα αφηγήματα, με το χιούμορ και την επικαιρότητα των θεμάτων τους, είναι ιδιαίτερα ελκυστικά για τα παιδιά.Έχει ακόμη μεταφράσει εξαίρετα βιβλία από γαλλικά, ιταλικά και ρωσικά. Ιδιαίτερη είναι η συμβολή της στη μετάφραση βιβλίων του Τζιάνι Ροντάρι. 3 Το περιοδικό Νεανική Φωνή «έβγαινε από μια παρέα τελειόφοιτων και αποφοίτων του "Προτύπου Λυκείου Αθηνών", με άτυπο σύμβουλο τον καθηγητή μας Νίκο Σβορώνο» σημειώνει ο Κωστής Σκαλιόρας στον πρόλογο του βιβλίου: Άλκη Ζέη, Νεανική Φωνή. Πέντε διηγήματα με ζωγραφική της Μαριλίτσας Βλαχάκη, Καστανιώτης, Αθήνα 1996, σ. ίο. 4 Ο Κωστής Σκαλιόρας πολύ εύστοχα εντοπίζει στα διηγήματα αυτά επιρροές από την Πηνελόπη Δέλτα, τον Δημοσθένη Βουτυρά, τον Κοσμά Πολίτη. Βλ. ό.π. σ. ι6. s http://www.alkizei.com/el/iliko/mariosploritis.html. 6 Άλκη Ζέη, Σπανιόλικα παπούτσια και άλλες ιστορίες, Κέδρος, Αθήνα *234 2θΐο, σσ. *6 π-26 και Π7-133ι Άλκη Ζέη, «Πενήντα χρόνια», στο Η δωδέκατη γιαγιά και άλλα..., Κέδρος,

του έργου τη ς13, όσο και από το γεγονό ς ότι αυτό αποτελεί αντικείμενο μελέτης, έρευνας και διδασκαλίας στα πανεπιστήμια. 1

Αθήνα 2000, σσ. 65-70. 8 Άλκη Ζέη, «Σε πρώτο πρόσωπο», http://www.alkizei.com/el/se-protoprosopo.html. 9 Στο ίδιο. 30 Στο ίδιο. 11 Βλ. Άλκη Ζέη, Νεανική Φωνή, ό.π., σσ. 27-3112 Οδυσσέας Ελύτης, «Πρώτα-πρώτα...», Ανοιχτάχαρτιά, Αστερίας, Αθήνα 1974, σ. 1333 Το έργο της Άλκης Ζέη έχει τιμηθεί με τα ακόλουθα βραβεία και διακρίσεις: - ALSC Mildred Batchelder (ΗΠΑ), 1970, για Το καπλάνι της βιτρίνας - ALSC Mildred Batchelder (ΗΠΑ), 1974, για το Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου -ALSC Mildred Batchelder (ΗΠΑ). ig8o, για το Κοντά στις ράγιες - Κρατικό Βραβείο βιβλίου για παιδιά (Ελλάδα), 1992, για το Θέατρο για παιδιά - Βραβείο Acerbi (Ιταλία), 2002, για το Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα - Βραβείο εφηβικού μυθιστορήματος του Κύκλου Ελληνικού Παιδικού Βιβλίου και του περιοδικού Διαβάζω (Ελλάδα), 2003, για το Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της - Βραβείο Βιβλιοφάγων (Γαλλία), 2005, για το Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της - Βραβείο Άντερσεν - Ο κόσμος της παιδικής ηλικίας (Ιταλία), 2007, για Το καπλάνι της βιτρίνας - Βραβείο Νέων Ευρωπαίων (Γαλλία, Πανεπιστήμιο Λυών), 2θΐο, για το Ο ψεύτης παππούς - Βραβείο Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών, 2010, για το σύνολο του έργου της.

διαφ ιέρω μα-συνέντευξη ΣΤΗΝ ΑΓΓΕΛΙΚΗ ΒΟΥΛΟΥΜΑΝΟΥ

Η Αλκή Ζέη με τα εγγόνια της στις Βρυξέλλες.

Ι^ΆλκηΖεη

Άλκη Ζέη Συνέντευξη με την Άλκη Ζέη - Ιανουάριος 2 0 12

Μια συζήτηση με την Άλκη Ζέη είναι μια πνευματική και ψυχική απόλαυση. Για τους μεγαλύτερους είναι η προσωποποίηση των κατατρεγμένων αγωνι στών που στο όραμα μιας δικαιότερης κοινωνίας θυσίασαν ατομικά όνειρα κι επιθυμίες. Για τους νεότερους είναι σύμβολο μιας γενιάς μύθου που περνάει σιγά-σιγά στην ιστορία αφού κυνήγησε την ουτοπία. Για τους φίλους της είναι ΜΙ μια γυναίκα συναισθηματικά γενναιόδωρη, με ανεξάντλητη διάθεση για ζωή. Μα πάνω απ’ όλα είναι για όλους μας η αγαπημένη συγγραφέας που, είτε γρά φει για μεγάλους είτε για μικρούς, τα βιβλία της διαβάζονται και ξαναδιαβάζο νται με την ίδια ευχαρίστηση όσα χρόνια κι αν περάσουν. Η διαδρομή της είναι τόσο μακρόχρονη που είναι φυσικό τα περισσότερα στοιχεία της προ σωπικής και λογοτεχνικής της ζωής να έχουν συχνά βγει στο φως της δημο σιότητας μέσα από συνεντεύξεις και πορτρέτα. Πάντα όμως υπάρχει κάτι νέο να μας πει, με τον ευθύβολο λόγο της, με το χιούμορ που δεν την εγκαταλεί πει και με την κατασταλαγμένη θεώρηση των πραγμάτων που προσφέρει η πείρα της ζωής.

Κ υ ρ ία Ζ έ η , έ χ ε τ ε σ υ χ ν ά α ν α φ έ ρ ε ι πως έ ν α ς δ ά σ κ α λ ο ς μπ ο ρ εί να

π α ίξ ε ι π ο λ ύ σ η μ α ν τ ικ ό

ρόλο

σ τ η δ ια μ ό ρ φ ω σ η τ ο υ α τ ό μ ο υ . Π ό σ ο κ α θ ο ρ ι σ τ ικ ο ί γ ι α τ η δ ικ ή σ α ς π ρ ο σ ω π ικ ή

ε ξ έ λ ιξ η

υ π ή ρξα ν

οι

δ ά σ κ α λ ο ί σας;

Οι δάσκαλοί μου έπαιξαν σπουδαίο ρόλο στην εξέλιξή μου και στη ζωή μου ακόμα. Στις τρεις τελευταίες τά ξεις του γυμνασίου πήγα στη Σχολή Αηδονοπούλου. Για την εποχή του, μα και με σημερινά δεδομένα ακόμη, ήταν ένα σχολείο προοδευτικό, με καθηγητές δημοκρατικούς -γ ια να μην πω αριστερούς! Το σχολείο που πήγαινα πριν ήταν φασιστικό, με όραμά του το Μεταξά και τον Χίτλερ. Οι καθηγητές γενικά βαρετοί και αδιάφοροι, με εξαίρεση μια καθηγήτρια των Νέων Ελληνικών, την Αγγε λική Καΐρη. Την επισκεφτήκαμε πριν πέντε χρόνια με την αδελφ ή μου και τη Ζωρς Σαρή κι όχι μόνο δεν μας εί χε ξεχάσει αλλά είχε παρακολουθή σει τις εξελίξεις μας. Μόλις ένα χρ ό νο προλάβαμε να την έχουμε γιατί την έδιωξαν, επειδή είχε την έμπνευ ση να μας βάλει, εκτός προγράμ ματος, να μαζεύουμε παροιμίες. Αυ τό θεωρήθηκε ανατρεπτικό, καθώς κι η στενή επαφ ή της μαζί μας, που δεν άρμοζε στη νοοτροπία του σχολείου. Έτσι η Σχολή Α ηδονοπούλου υπήρ ξε για μένα ένα ανοιχτό παράθυρο στην ελεύθερη σ κέψη και την προ σωπική εξέλιξη. Τα Νέα Ελληνικά δί δασκε η Ειρήνη Παϊδούση. Μας με τέδιδε το πά θος της για τον Βιζυηνό, τον Παπαδιαμάντη και τον Καρκαβίτσα, που βέβαια δεν υπήρχαν καθό

λου στο πρόγραμμα του σχολείου της εποχής του Μεταξά. Στο άλλο σ χο λείο, στις εκθέσεις ήμουνα κάτω του μέτριου. Γιατί τα θέματα όπω ς η αστυφιλία ή η αποταμίευση δεν με ενέπνεαν καθόλου. Στο καινούργιο σχολείο η πρώ τη μου έκθεση, που ήταν ελεύθερο θέμα και μπορούσαμε να γράψουμε στη δημοτική, θεω ρή θηκε η καλύτερη της τάξης και πρότειναν ομόφωνα να δημοσιευτεί στο περιοδικό του σχολείου. Έ π ρ επε ό μω ς να περάσει και από την επιτρο πή περιοδικού που την αποτελούσαν μαθήτριες από τις μεγάλες τάξεις. Π ρόεδρος τη ς επιτροπής ήταν η πο λύ αυστηρή Ελένη Σταυρινού -μετέπειτα Βακαλό. Η αδελφ ή της, η Ανθούλα, ήταν κολλητή μου. «Αν περι μένεις να εγκρίνει η Ελένη, σ ώθηκες, εμένα δεν μου έχει εγκρίνει καμιά έκ θεση για το περιοδικό» με απέλπισε. Κι όμως, σε λίγες μέρες στο διάλειμ μα ξαπλώθηκε ένα μουρμούρισμα. «Η Ελένη ενέκρινε την έκθεση της Αλκής». Έτσι σ το τεύχος του επόμε νου περιοδικού είδα δημοσιευμένη την έκθεσή μου. Α πό κει πήρα θάρ ρος κι έγραφα για την εφημερίδα του τοίχου, που έβγαινε κάθε βδομάδα, το χρονογράφημα, α φού βέβαια περ νούσα κάθε φ ορά τη λαχτάρα να πει το «ναι» η Ελένη. Στα Αρχαία και τα Λατινικά καθηγητής ήταν ο Μιχάλης Αναστασίου -ξά δ ελ φ ο ς του Καζαντζάκη. Τον είχε ερωτευτεί όλη η τά ξη. Ούτε νέος ήταν ούτε ωραίος. Περ πατούσε σκυφτά, φ ορούσε γυαλιά που του έπεφ ταν διαρκώς στη μύτη, είχε όμω ς μια φ ω νή που μας μάγευε. Μας έκανε ν ’ αγαπήσουμε το συντα-

;©>ΆλκηΖέη

δ:αφ ιερω μα

κτικό και τη γραμματική και τα εις μι ρήματα ακόμα. Λατρέψαμε την Οδύσσεια που μας τη διάβαζε σχε δόν όλη μεταφράζοντας κατευθείαν από το αρχαίο κείμενο. Κι έβρισκε μέσα στην ώ ρα του μαθήματος χρό νο να μας απαγγέλλει τη μεγάλη του αγάπη, τον Πέερ Γκυνττ ου Ίψεν. Κα νένα κορίτσι της εποχής μου δεν ήξε ρε στα δεκαπέντε του Ίψεν και μάλι στα τον Πέερ Γκυντ. Τεχνικά μας έκανε μια πολύ νέα καθηγήτρια που μόλις είχε έρθει από το Παρίσι, που είχε σπουδάσει στη Σχολή Καλών Τε χνών. Η Ελένη Περράκη-Θεοχάρη. Είχε πά θος για το κουκλοθέατρο και μας το μετέδωσε. Σε όσ ες ζωγράφι ζαν ανέθεσε να κάνουν τα σκηνικά. Ό σες πάλι μπορούσαν να πλάσουν με πηλό ζωάκια ή άλλα είδη είπε να τους μάθει να φτιάχνουν τις κούκλες. Εγώ περίμενα τη σειρά μου να δω τι θα κά νω, γιατί με είχε αφήσει τελευταία. «Εσύ, μου λέει, ούτε να ζωγραφίσεις μπορείς ούτε να πλάσεις τίποτα με πηλό. Είδα όμως στο περιοδικό κάτι δικό σου και μ’ άρεσε. Λοιπόν, θα μας γράφεις τα έργα». Και τα έγραψα.

κροτούσανε ενθουσιωδώς ο Εμπειρι κός, ο Ελύτης κι ο Μάριος Πλωρίτης, που παρακολουθούσανε ανελλιπώς το κουκλοθέατρο. Σ’ εκείνο όμως που δεν συμφωνούσε ο Γιώργος ήταν να γίνω ηθοποιός. Γιατί εγώ κάποιο φ εγ γάρι θέλησα να πάω στη δραματική σχολή. Εύρισκε πω ς δεν είχα ταλέντο, ή μάλλον ταλέντο όπω ς το ήθελε εκεί νος, που αγαπούσε πολύ το θέατρο. Δεν με εμπόδισε όμως κι άφησε να καταλάβω μόνη μου. Δεν πήγα βέβαια να δώσω εξετάσεις στη σχολή του Ρώτα που δίδασκε ο ίδιος, γιατί σί γουρα θα με απέρριπτε. Πήγα στο Ωδείο Αθηνών που δίδασκαν ο Βεάκπς κι ο Ροντήρης. Εκείνοι με πήραν, τέλειωσα τη σχολή. Ο Γιώργος στο με ταξύ είχε φύγει κρυφά από την Ελλά δα, εγώ όμως δεν ξεχνούσα το βλέμ μα του όταν του έπαιζα κάποια σκη νή, που με ακολουθούσε και στο θέ ατρο που έπαιξα για λίγο. Έτσι άφη σα το θέατρο πριν μ’ αφήσει αυτό. Οταν ξανασυναντπθήκαμε μετά από πέντε χρόνια, μ’ έσπρωξε μ’ όλη την πείρα και την αγάπη του στο γράψιμο. Α ν ή κ ε τ ε σ ε μ ια γ ε ν ιά

Ε ίν α ι α λ ή θ ε ι α ό τ ι κι ο Γ ιώ ρ γ ο ς

ισ τ ο ρ ικ έ ς

σ υ γ κ υ ρ ίε ς

που ο ι

ή τα ν

πολύ

Σ ε β α σ τίκ ο γ λ ο υ , ε κ τ ό ς α π ό σ ύ ζ υ

σ υ χ ν ά α υ τ έ ς π ου κ α θ ό ρ ισ α ν τη ν

γος,

π ο ρ ε ία σ α ς . Σ ’ α υ τ ή ν τ η ν α ν α γ κ α

υπ ή ρξε

ε π ίσ η ς

μ έν το ρ ά ς

σ ας;

Ο Γιώργος στάθηκε πολύτιμος υποστηρικτής μου από τα πρώτα μου κιό λας ψελλίσματα, όταν έγραφα στα δεκάξι μου για το κουκλοθέατρο -π ο υ τότε έγινε κι η γνωριμία μας. Με ενθάρρυνε αλλά ήταν και πολύ αυστη ρός κριτής. Ισως γι’ αυτό δεν πήρανε τα μυαλά μου αέρα όταν με χειρο

σ τ ικ ή

δ ια δ ρ ο μ ή ,

γ ια

εσ άς

τη ν

ίδ ια , μ α χ η τ ικ ή δ ια ν ο ο ύ μ ε ν η α λ λ ά κ α ι γ υ ν α ίκ α κ α ι μ ά ν α , τ ι έ μ π α ιν ε ω ς π ρ ο τ ε ρ α ιό τ η τ α , η π ν ε υ μ α τ ικ ή δ η μ ι ο υ ρ γ ία

κ α ι η ε π ιδ ίω ξ η σ τ ό

χ ω ν ή η ε π ιβ ίω σ η ;

Έζησα τέτοιες εποχές που π πνευ ματική δπμιουργία ήταν το παντε σπάνι ενώ έλειπε το ψωμί. Εκτός από

την Κατοχή, που το ηθικό μας ήτανε πολύ ψηλά γιατί οι στόχοι ήτανε ξε κάθαροι και οι ελπίδες μεγάλες για τις μέρες που θα έρχονταν. Α ργότε ρα όμως, τον Δεκέμβρη του ’44, στον Εμφύλιο μετά, προσωπικά εμένα η πνευματική δημιουργία ήτανε το τε λευταίο που με απασχολούσε. Ίσως αν ήμουνα ήδη σ υγγραφέας να μπο ρούσα, ό πω ς ο Ρίτσος, να δημιουργώ ακούγοντας τα βογγητά των βασανι σμένων. Αργότερα, στην εποχή της χούντας, όταν είχαμε καταφύγει οι κογενειακούς στο Παρίσι, παρόλες τις δυσκολίες που υπήρχαν στην καθημερινότητά μας, για μένα προσωπικά ήταν μια εποχή που μου περίσσευε ψυχική ανάσα για δημιουργία. Οικο νομικές δυσκολίες πολλές, η Αντί σταση ήθελε πολύ χρόνο και ενέρ γεια, σαν οικογένεια ήμασταν όμως όλοι μαζί και στην Α ντίσταση πάλι ενωμένοι. Δεν συγκρίνεται με τίποτα αυτή η εποχή με τον Εμφύλιο. Το σπί τι μας μικρό, εγώ όμως έγραφα μια χαρά στην κουζίνα, μαγειρεύοντας συγχρόνως. Εκεί έγραψα τον Μεγάλο περίπατο του Πέτρου, τον Θείο Πλά τωνα, το Κοντά στις ρόγες, την Μωβ ομπρέλα κι άρχισα την Αρραβωνια

στικιά του Αχιλλέα. Π ο ιε ς ε ίν α ι ο ι π ιο ε υ χ ά ρ ισ τ ε ς , α λ λ ά κ α ι ο ι π ιο δ υ σ ά ρ ε σ τ ε ς σ τ ι γ

Η Αλκή Ζέη U χρόνων.

από τους Γερμανούς, στις 12 Οκτω βρίου 1944, και την 5η Απριλίου του 1954 που ξανασυνάντησα τον Γιώρ γο ύστερα από πέντε χρόνια χωρι σμού. Οσο για τις δυσάρεστες, όλο υπάρχει και κάποια «πιο», γι’ αυτό δεν ξεχωρίζω καμιά. Μ ας

π ρ ο β λ η μ α τ ίζ ε ι τ ο

γεγο

ν ό ς ό τ ι ο ι μ ε τ α π ο λ ι τ ε υ τ ικ έ ς γ ε ν ιέ ς έχ ο υ ν επ α ν α π α υθεί και δ εν ε π ιδ ε ικ ν ύ ο υ ν ιδ ια ίτ ε ρ η

βούληση

γ ι α σ υ λ λ ο γ ικ ή σ υ μ μ ε τ ο χ ή , κ υ ρ ίω ς γ ια

α ν ιδ ι ο τ ε λ ή

σ υμ μ ετο χή

σ τα

κ ο ιν ά ή γ ι α ε θ ε λ ο ν τ ισ μ ό κ α ι κ ο ι ν ω ν ικ ή π ρ ο σ φ ο ρ ά . Π ο ύ τ ο α π ο δ ί δ ε τ ε α υ τό ;

Για τις μεταπολιτευτικές γενιές όλοι εμείς οι πριν είμαστε υπεύθυνοι για τη συμπεριφορά τους, επειδή τους αφήσαμε να ζουν ξένοιαστοι πω ς κα κές μέρες δεν πρόκειται να ξανάρθουν. Ίσως ακόμα γιατί μαζί τους ζούσαμε κι εμείς μια ξενοιασιά που δεν την είχαμε ποτέ μας γευθεί.

μ έ ς π ο υ α ν α κ α λ ε ίτ ε α π ό τ η ζ ω ή σας;

Ευτυχώς, έχω αρκετά ευχάριστες στιγμές στη ζωή μου να αναπολήσω, γιατί οι δυσάρεστες περισσεύουν. Από τις ευχάριστες ξεχωρίζω τη μέ ρα της απελευθέρωσης της Ελλάδας

Α υ τ ό π ου π ρ ο κύ π τει α π ό τ ο υ ς χ α ρ α κ τ ή ρ ε ς τ ω ν β ιβ λ ίω ν σ α ς ε ί ναι

το

το υ

ο λο κ λη ρ ω μ έν ο υ

π ρ ό τυ π ο

σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ς ανθρώ π ου,

σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ ά ώ ρ ιμ ο υ , κ α λ λ ιε ρ γη μ έν ο υ και σ κ επ τό μ εν ο υ , α λ λ η -

6:αφ ιέρω μα

λ έ γ γ υ ο υ , μ ε ή θ ο ς π ο υ σ τ ις μ έ ρ ε ς μ α ς σ π α ν ίζ ε ι. Μ ή π ω ς κ ά τ ι τ έ τ ο ι ο ε ίν α ι π ο λ ύ τ έ λ ε ι ο γ ια ν α ε ίν α ι α λ η θ ιν ό ;

Τα περισσότερα βιβλία μου είναι κομμάτια από τη ζωή μου. Ακόμα και σ’ αυτά που δεν είναι αυτοβιογραφικά, άθελά μου μπαίνω μέσα στην ιστορία. Οι χαρακτήρες λοιπόν που περιγράφω είναι πρόσωπα αληθινά, που τα γνώρισα και δεν τα ωραιο ποίησα, άλλο αν δεν τα φωτογράφι σα και άλλαξα τη δράση τους όταν μου χρειαζόταν για το μυθιστόρημα. Μ π ο ρ εί έν α π εζο γρ ά φ η μ α να π α ίξ ε ι ρ ό λ ο σ τ η δ ια π α ιδ α γ ώ γ η σ η τ ω ν π α ιδ ιώ ν ;

!©9ΓΑλκηΖεη

Φυσικά και μπορεί, αρκεί να μην εί ναι το ίδιο... παιδαγωγικό.

Π ώ ς β λ έ π ε τ ε τ ο υ ς σ η μ ε ρ ιν ο ύ ς δ α σ κ ά λ ο υ ς σ τ α σ χ ο λ ε ία π ο υ ε π ι σ κ έ π τ ε σ τ ε ; Θ α π ρ ο τ ε ίν α τ ε κ ά τ ι ν α α λ λ ά ξ ε ι;

Έ χω την καλύτερη εικόνα για όλους τους δασκάλους μας, σ’ όποια γωνιά της Ελλάδας κι αν βρίσκονται. Εικό να βεβαίως λανθασμένη, γιατί, δυ σ τυχώς, όλοι οι δάσκαλοι δεν είναι εξαιρετικοί... Εγώ όμως ποια σχολεία επισκέπτομαι; Αυτά που με προσκαλοϋν γιατί έχουν δασκάλους που με μεγάλες θυσίες βρίσκουν τρόπους να κάνουν τα παιδιά να διαβάσουν και ν’ αγαπήσουν το βιβλίο. Πολλά θα είχα να προτείνω ν’ αλλά ξουν στο σχολείο. Το κυριότερο να έχουν τα παιδιά ελεύθερο χρόνο, όχι μόνο για να διαβάσουν εξωσχολικά βιβλία αλλά και για να παίξουν. Κι ο

δάσκαλος να έχει αρκετό χρόνο ώστε να τραβήξει τα παιδιά από τις τόσες Σειρήνες που τα τριγυρίζουν και να τα κάνει να νιώσουν την ανάγκη του βιβλίου. Η μ ο ρ φ ή τ ο υ π απ π ού κ α ι τ η ς γ ια γ ιά ς

ε ίν α ι

σ τα

π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ α

β ιβ λ ί α σ α ς π α ρ ο ύ σ α κ α ι μ ά λ ισ τ α μ ε π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ α ισ χ υ ρ ή κ α ι ρ ό λ ο δ υ ν α μ ικ ό . Ε ίν α ι μ ια σ υ γ γ ρ α φ ι κ ή ε π ιλ ο γ ή ή π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι κ α ι α π ό π ρ ο σ ω π ικ ά σ α ς β ιώ μ α τ α ;

Η γιαγιά κι ο πα ππούς στις περασμέ ν ες γενιές ήταν πιο κοντά στα παιδιά. Πρώτα γιατί ζούσαν μαζί με τις οικο γένειες κι έπειτα γιατί δεν δούλευαν. Στη δική μου παιδική ζωή ο παππούς μου έπαιξε σπουδαίο και αξέχαστο ρόλο, γι’ αυτό και στα βιβλία μου ο παππούς έχει πρωταγωνιστικό ρόλο. Λυπάμαι που τα εγγόνια μου δεν γνώ ρισαν τον παππού τους, γιατί θα εί χαν πολλά να κερδίσουν. Ό σο και να ζούσαμε μακριά, εκείνος θα έβρισκε τον τρόπο, όπω ς τον βρίσκω κι εγώ, να δημιουργούσε μια στενή σχέση μαζί τους. Πρόσω π α

και θ έμ α τα

γ ια

τα

β ιβ λ ί α σ α ς α π ό π ού α ν τ λ ε ί τ ε κ α ι γ ια τ ί;

Από τη δική μου ζωή, από τις ζωές των άλλων και γενικά από τη ζωή. Δεν γράφω παραμύθια, ούτε μυθιστορή ματα επιστημονικής φαντασίας. Οχι πω ς τα θεωρώ κατώτερα, αλλά εμένα μ’ αρέσει να φτιάχνω ήρωες που θα μπορούσαν να είναι αληθινοί. Στην Κωνσταντίνα και τις αράχνες της, την ηρωίδα μου τη δημιούργησα από την

αρχή ώ ς το τέλος. Την ένιωσα όμως τόσο πολύ δίκιά μου και μου έγινε τό σο οικεία που όταν πήγα ξανά στο Άαχεν, τη μικρή πόλη της Γερμανίας όπου έχω βάλει την Κωνσταντίνα να περνάει μερικά χρόνια της ζω ής της, νόμιζα πω ς την είδα! Είχε αρχίσει να σκοτεινιάζει, σ ’ ένα δρομάκι άρχισαν ν’ ανάβουν τα φανάρια ένα-ένα και, πριν ανάψουν καλά-καλά όλα, νόμισα πω ς ξεχώρισα μέσα από τις σκιές τη φιγούρα της Κωνσταντίνας.

ό μω ς που δοκίμαζα μου φαινότανε σαν να αποφάσιζα ξαφνικά να περ πατήσω με δέκα πόντους τακούνια. Ο Εενόπουλος έλεγε στα εγγόνια του μια παροιμία που μου την μετέφεραν -τη ν εγγονή του είχε παντρευτεί ο αδελφ ός του Γιώργου, Γιάννης Σεβαστίκογλου: «Με το καπέλο που έχω σε χαιρετώ». Α ποφάσισα κι εγώ λοιπόν να χαιρετώ με το καπέλο που έχω. Α π ό τ η ν τ ρ έ χ ο υ σ α λ ο γ ο τ ε χ ν ι

Υ π ά ρ χ ο υ ν λ ο γ ο τ έ χ ν ε ς που σ α ς

κ ή π α ρ α γ ω γ ή π ρ ο τ ιμ ά τ ε ν α δ ι α

έ χ ο υ ν ε π η ρ ε ά σ ε ι σ τ η γ ρ α φ ή ; Ν ιώ

β ά ζετε

σ α τ ε π ο τέ τη ν α ν ά γ κ η ν α δ ια φ ο

γ ρ α φ ε ίς ;

ρ ο π ο ιή σ ε τ ε τ ο ύ φ ο ς τ η ς γ ρ α φ ή ς

χ ρ ο ν η ε λ λ η ν ι κ ή π ε ζ ο γ ρ α φ ία ;

σας;

Διαβάζω και έλληνες και ξένους συγ γραφείς. Η λογοτεχνία μας μπορεί να συναγωνίζεται ισάξια τους ξένους. Τα τελευταία χρόνια όμω ς δεν έχω βρει σε κανέναν εκείνο το μυθιστόρημα που θα με κάνει να βυθιστώ μέσα και να μη θέλω να το αφήσω από τα χέ ρια μου. Με μόνη εξαίρεση την Ανα τροπή του Νίκου Θέμελη. Κατά τα άλλα, τον ρόλο αυτό παίζουν οι βιο γραφ ίες που κυριολεκτικά με συνε παίρνουν. Διάβασα απανω τά τη βιο γραφία του ρώσου ποιητή Μάντελσταμ, γραμμένη από τη γυναίκα του, του Π αστερνάκ, το μυθιστόρημαβιογραφία του ανθρώπου που δολο φόνησε τον Τρότσκι και τη βιογρα φία του Στηβ Τζομπς, του ιδρυτή των υπολογιστών τη ς Apple.

Από τα πολύ παιδικά μου χρόνια τα βιβλία με επηρέαζαν πολύ. Π αρόλο που στην εποχή μας τα βιβλία, ιδίως για παιδιά, δεν ήταν άφθονα. Με επη ρέασε πολύ η Δέλτα, που τη διάβα ζα και τη μάθαινα σχεδόν απέξω. Πέ ρυσι, όταν μου ζητήθηκε από τις εκ δόσεις Εστία να γράψ ω πρόλογο για την καινούργια έκδοση του Τρελαντώνη, πήρα να ξαναδιαβάσω το βι βλίο και είδα μια ολόκληρη φράση να την έχω ατόφια στο Καπλάνι της βιτρίνας με τη σιγουριά ότι ήτανε δι κή μου. Α ργότερα, σίγουρα υ πάρ χουν συγγραφείς που με επηρέασαν, άλλοι λιγότερο κι άλλοι περισσότε ρο. Παραδείγματος χάρη, οι νουβέ λες του Τσέχω φ είναι το είδος γρα φ ή ς που ζήλεψα. Νομίζω ό μω ς πω ς και ο Φραγκιάς και ο Τσίρκας με επη ρέασαν. Ό σ ο για να δ ιαφοροποιήσω το ύ φ ο ς τη ς γρ αφ ής μου, με απα σχόλησε πολλές φ ο ρ ές. Κάθε φ ορά

έλ λ η ν ες Πώς

ξένο υ ς

β λ έπ ετε

τη

σ υγ σ ύγ

Μ έ σ α σ τ α β ιβ λ ί α σ α ς π ρ ο β ά λ λ ο ν τα ι α ξ ίε ς

κ α ι ιδ α ν ι κ ά . Υ π ά ρ

χ ο υ ν ό μ ω ς κ α ι ξ ε κ ά θ α ρ ε ς π ο λ ιτ ι κ έ ς θ έ σ ε ι ς . Ε ίν α ι ρ ό λ ο ς τ η ς λ ο γ ο -

δ:αφ ιέρω μα

τ ε χ ν ία ς κ α ι η π ο λ ιτ ικ ή δ ια π α ι δ α

έσ π α σ ε και ξ ε χ ύ θ η κ ε α δ η φ ά γ α η

γ ώ γ η σ η τ ω ν π α ιδ ιώ ν ;

ο ικ ο ν ο μ ία τ ω ν α γ ο ρ ώ ν . Τ ι γ ε ύ σ η

Για μένα ο πόλεμος, η κατοχή, η δι κτατορία, ο εμφύλιος, δεν είναι πολι τική αλλά ιστορία, που σίγουρα τα παιδιά πρέπει να τη μάθουν. Ό σο για τη λογοτεχνία μας, θα μπορούσε ένας από τους ρόλους της να είναι και η πολιτική διαπαιδαγώγηση των παιδιών. Έχει όμω ς τόσα πολλά να τους δώσει η λογοτεχνία, που αν κα ταφέρει να τους αναπτύξει ένα γερό συναισθηματικό κόσμο, όλα τ ’ αλλα θα βρουν από μόνα τους τη θέση τους.

α φ ή ν ε ι α υ τή η ε ξ έ λ ιξ η γ ια έ ν α ν

Αρραβωνιαστικιά του Αχιλ-

λέα

ά ν ο ιξ ε τ ο 1 9 8 7 τη σ υ ζή τη σ η

γ ι α τ α γ ε γ ο ν ό τ α τ ο υ Ε μ φ υ λ ίο υ κ α ι

!©»|'ΑλκηΖέη

τ ις

ευ θύνες

της

Α ρ ισ τ ε ρ ό ς .

χ ρ ό ν ια μ ε τ ά σ ε π ο ιο σ η μ ε ίο θ ε ω ρ ε ίτ ε ό τι έ χ ε ι φ τ ά σ ε ι α υ τή η κ ο υ β έντα ;

Έ χει

π έσ ει α ρ κ ε τ ό

φως

σ τ ο τ ι π ρ α γ μ α τ ικ ά σ υ ν έ β η , έ χ ο υ ν

ά ν θ ρ ω π ο π ο υ ο ρ α μ α τ ί σ τ η κ ε μ ια κ ο ιν ω ν ία ισ ό τ η τ α ς κ α ι δ ικ α ίο υ ; Η σ η μ ε ρ ιν ή κ ρ ίσ η

π α γ κ ό σ μ ια

επ α να φ έρ ει

π ρ ο β λ η μ α τ ισ μ ο ύ ς ;

ο ικ ο ν ο μ ικ ή

α υ το ύ ς Πώς

τους

β λέπ ετε

τ ο ρ ό λ ο κ α ι το μ έ λ λ ο ν τ η ς Α ρ ι σ τ ε ρ ό ς σ ε α υ τ ή τ η σ υ γ κ υ ρ ία ;

Η κατάρρευση του υπαρκτού σοσια λισμού σε πολλούς από μας είχε γίνει πολύ πριν καταρρεύσει και τυπικά. Το τι ακολούθησε μετά ήταν η συνέ πεια ενός σ υστήματος που πρόδωσε τα οράματά του. Όσο για το ρόλο της Αριστερός -κ α ι εννοώ παγκοσμίω ςαν δεν αλλάξει τελείως νοοτροπία, αν δεν ξεκολλήσει από ξεπερασμένα πρότυπα και δεν βρει νέους δρόμους κρατώντας μόνο ό,τι καλό έχει υπάρ ξει, δεν θα μπορέσει ποτέ να γίνει ένα ηγετικό κίνημα που θα θέλξει τις νε ολαίες.

φ α ν ε ρ ω θ ε ί ο ι α λ ή θ ε ιε ς τω ν α ν θ ρ ώ π ω ν π ο υ χ α ρ ά μ ισ α ν τ η ζ ω ή

Κ ά π ο ιο ς π ο υ γ ν ω ρ ίζ ε ι ό τ ι έ χ ε ι

τους;

π ερ ά σ ει

Δυστυχώς 25 χρόνια μετά την Αρρα βωνιαστικιά του Αχιλλέα, παρόλο που μίλησαν αρκετοί, έμειναν όμως πολλά σκοτεινά σημεία. Κι όταν τα αρχεία του ΚΚΕ μένουν κλειδαμπα ρωμένα και δεν μπορεί καθένας που αγωνίστηκε ή και νεότερος που θέλει να μάθει να έχει πρόσβαση σ’ αυτά, οι αλήθειες θα μένουν για πάντα κου τσουρεμένες.

α θ α ν α σ ία π ώ ς α ν τ ι μ ε τ ω π ίζ ε ι τ η ν

μ ε τα

β ιβ λ ία

του

Δεν καταλαβαίνω πώ ς ήρθε στην ερώτησή σου η ιδέα του θανάτου! Μήπως τον βλέπεις κάπως να με τρι γυρίζει; Ό σο για μένα, είτε με αθανα σία είτε χωρίς, θα τον αντιμετωπίζω με την ίδια αντιπάθεια. Μ ια σ κ έ ψ η γ ι α τ ο μ έ λ λ ο ν α υ το ύ το υ τό π ο υ;

Έ χ ο υ μ ε τ η ν α ίσ θ η σ η ό τ ι η κ α

Τι κρίμα.

τ ά ρ ρ ε υ σ η τ ω ν σ ο σ ι α λ ισ τ ικ ώ ν κ α θ εσ τώ τω ν ή τα ν το φ ρ ά γ μ α

που

σ τη ν

ιδ έ α τ ο υ θ α ν ά τ ο υ ;

Σ α ς ε υ χ α ρ ισ τ ώ π ο λ ύ . ■

Ο ι επίμονοι κομπάρσοι της ιστορίας α καλά βιβλία δεν κρύβουν την ηλικία τους. Διαβάζονται από τις νέες γενιές αναγνωστών σαν να είναι, κάθε φορά, καινούργια - ή μάλλον σαν να έρχονται από μακριά για να γί νουν ξανά καινούργια. Από αυτήν την άποψη, είναι καλοδεχούμενη η πρω τοβουλία του Μ εταιχμίου να επανεκδώ σει την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, επικαιροποιώντας τις σ υζη τήσεις μας γύρω από το βιβλίο της Αλκής Ζέη. Παρόλα αυτά, και οι δικές μας αναγνώσεις έχουν τις δικές τους χρονίσεις. Πώς (ξανα)διαβάζουμε σή μερα, την εποχή των «μεγάλων κα ταρρεύσεων», ένα βιβλίο που «βγαί νει» από την εποχή τω ν «μεγάλων διαψεύσεων»; Κι ακόμη: πώ ς μπο ρούμε να μιλήσουμε σήμερα για εκεί νους τους «επίμονους κομπάρσους» που διηγούνται τις ιστορίες τους, όταν η Ιστορία -έτσ ι, τουλάχιστον, όπω ς εκείνοι τη θέλησαν και τη νοηματοδότησαν- άλλαξε δραματικά, σε μια κατεύθυνση που οι ίδιοι ποτέ δεν είχαν φανταστεί; Τα ερωτήματα αυτά γίνονται πιο επιτακτικά, αν συνυπο λογίσουμε ένα ακόμη δεδομένο. Οι ζω ές, οι γρ αφ ές και οι μαρτυρίες των ελλήνων αριστερών πολιτών αποτε λούν, νομίζω, ένα από τα πιο σημα ντικά κεφάλαια τη ς νεοελληνικής κουλτούρας, ακριβώ ς επειδή αποτυ πώ νουν όχι μόνο το «βάρος τη ς ιστο ρίας» αλλά και τις διαρκείς απόπειρες για τη μετάπλαση αυτών τω ν βιωμά των σε καλλιτεχνική δημιουργία, και μάλιστα συχνά με όρους αισθητικής καινοτομίας και ιδεολογικής ανανέω σης. Σε τούτη την περίπλοκη σχέση ιστορίας και λογοτεχνίας θα ήθελα να

σταθώ, με αφ ορμή το βιβλίο της Αλ κής Ζέη. Στον καιρό της, η Αρραβωνιαστικιά διαβάστηκε πολύ και φανατικά από τις αναγνωστικές κοινότητες της Αρι σ τερός, ακριβώς γιατί ήταν ένα βι βλίο που συνδύαζε τρεις βασικές αφηγηματικές αρετές. Πρώτον, συ μπύκνωνε την ιστορία μιας γενιάς που, στις ταραγμένες δεκαετίες του νεοελληνικού βίου (1940-1970), επέλεξε, με βαρύ τίμημα, «να αλλάξει τον κόσμο». Πίσω από την αφήγηση της ηρωίδας μπορούσε κανείς να δια κρίνει συλλογικές νοοτροπίες και συ μπεριφορές, στάσεις απέναντι στη

Γιάννης Παπαθεοδώρου

Οι γονείς της Αλκής Ζέη.

δ:αφ ιέρω μα

ζωή και το θάνατο, με άξονα τη στράτευση που επέβαλλε η αρχική αυτή επιλογή. Εμπεριείχε, δηλαδή, έναν τύπο λογοτεχνικού ήρωα που αντιστοιχούσε στον ιδεότυπο του με ταπολεμικού αριστερού πολίτη, στα χρόνια της κοινωνικής δοκιμασίας. Δεύτερον, η αφήγηση επικεντρωνό ταν σε μια τολμηρή θεματική, που ευ νοούσε την ανάδειξη ορισμένων αποσιωπημένων πλευρών της ιστορίας των ελλήνων κομμουνιστών, οι οποί ες μέχρι τότε ανήκαν μόνο στο αρ χείο των προφορικών παραδόσεω ν (με ισχυρές δόσεις λογοκρισίας και αυτολογοκρισίας). Από αυτήν την άποψη, η αφήγηση αφορούσε την ίδια την κριτική και τον αναστοχασμό του αριστερού κινήματος. Τέλος, η αναπαράσταση των τραυματικών αυ τών γεγονότων και δεκαετιών γινό ταν με ένα νέο τόνο της φωνής και με ένα νέο λογοτεχνικό ύφ ος, που έμοι αζε να έχει απορρίψει προγραμματι κά την επική αφήγηση. Εμβληματικά στοιχεία αυτής της αποδραματοποιημένης εκδοχής της ιστορίας ήταν η τεχνική της «απομυθοποίησης» μέ σω του ίδιου του αναγνωρίσιμου μύ θου, όσο και η ανατροπή της έμφυλης παραδοσιακής ιεραρχίας. Στο προσκήνιο της αφήγησης βρίσκεται η Δάφνη (που την έλεγαν Ελένη) και όχι ο συμβολικός και συμβολοποιημένος «καπετάνιος» Αχιλλέας. Ο δρόμος βέβαια για ανάλογους αφη γηματικούς πειραματισμούς είχε ήδη ανοίξει από τη δεκαετία του ’60. Θυ μίζω ενδεικτικά ότι με τη συμβολή του Τσίρκα, του Χατζή αλλά και του Αλεξάνδρου, η μεταπολεμική πεζο

γραφία είχε ήδη υπερβεί οριστικά το άγχος του σοσιαλιστικού ρεαλισμού (και των παραφυάδων αυτού) για να συναντηθεί με νεωτερικές τεχνικές της αφήγησης που εμπλούτιζαν και την ιστορική οπτική της λογοτεχνίας. Ας μην το ξεχνάμε: στο βαθμό που διαχειρίζονται τις ιστορικές αναπα ραστάσεις, οι μεταπολεμικοί λογοτέ χνες είναι, κατά κάποιον τρόπο, και ιστορικοί: η μαρτυρία τους εμπεριέ χει το πραγματολογικό υλικό των γε γονότων αλλά και την κειμενική επέν δυση των γεγονότων αυτών, με απο τέλεσμα η λογοτεχνική παραγωγή να αποτελεί μία ιδιαίτερη σημειωτική γλώσσα για το ιστορικό παρελθόν1 μια γλώσσα όχι μόνο με αισθητικό φορτίο αλλά και με ιστοριογραφικό περιεχόμενο. Πάνω σε αυτό το γόνιμο έδαφ ος πα τάει και η αφήγηση της Ζέη, όχι για να αναφερθεί απλώς στη «γενιά της θυσίας» αλλά για να αναδείξει εκείνες τις όψεις της υποκειμενικότητας που διαμόρφωσε αυτή η συλλογική εμπει ρία: τις ματαιώσεις, τις ακυρώσεις, τις διαψεύσεις, τις αλλεπάλληλες ρή ξεις και συγκρούσεις στο εσωτερικό των ιδεολογικών αυτών διαδρομών. Η μνήμη, βασικός μηχανισμός της αφήγησης και κύριος αγωγός των προβληματισμών, γίνεται έτσι το κύ ριο όχημα για να αναδειχθεί η πολιτι κή και ατομική δοκιμασία: οι αναντιστοιχίες ανάμεσα σ το αρχικό επανα στατικό όραμα και στις παραμορφω τικές πρακτικές του, η αντιφατική πο ρεία ανάμεσα στο πρότυπο του «νέ ου τύπου ανθρώπου» και στο «αν θρώπινο, πολύ ανθρώπινο» στοιχείο

της ύπαρξης, η διαφ ορά ανάμεσα στο σχεδίασμά μιας επιθυμητής Ιστο ρίας και την ενδεχομενικότητα των δρόμων που πήραν οι μικροϊστορίες τω ν ανθρώπων αυτής τη ς γενιάς. Για να το πω κάπω ς συνθηματικά: η Αρ ραβωνιαστικιά επιχειρεί να κάνει έναν απολογισμό τη ς τριακονταε τίας, έχοντας ήδη αντικαταστήσει τις β εβαιότητες με ερωτηματικά. Κυ ρίως όμως επιλέγει να κάνει αυτόν τον απολογισμό με τη γνώ ση και την αυτοσυνειδησία του «κομπάρσου», σε ένα έργο που συχνά η σκηνοθεσία και οι ρόλοι είναι ήδη δοσμένοι σε άλ λους. Χρειάζεται, άραγε, να θυμίσει κανείς πω ς εκείνο το «τρένο της φρί κης» ήταν γεμάτο από επιβάτες στον 20ό αιώνα; Ας μη βιαστούμε ωστόσο να θεω ρή σουμε την Αρραβωνιαστικιά ω ς ένα ακόμη βιβλίο καταγγελίας του κομ μουνισμού, σαν όλα αυτά που εύκο λα γράφονται και εκδίδονται σ τις μέ ρ ες μας, παραδομένα στην κρυφ ή γοητεία τω ν στερεοτύπω ν. Θα μου επιτρέψ ετε να παραθέσω ένα σ ύντο μο απόσπασμα από μια πρόσφ ατη συνέντευξη τη ς συγγραφέω ς: «Τόλμησα να μιλήσω για πράγματα που ήταν ταμπού και είμαι ευτυχής που τα είπα, προτού γίνει η περε στρόικα. Τα είχα ζήσει από κοντά η ίδια και δεν μου τα αφηγήθηκαν άλ λοι. Γι’ αυτό έπεισα». Α ς κρατήσουμε στο νου μας αυτήν την παράμετρο. Πόσες και τι είδους μαρτυρίες έχουμε από τους έλληνες αριστερούς συγ γραφ είς για τη ζωή που ζήσανε στις κοινωνίες τη ς πολιτικής προσφυγιάς; Και στο βαθμό που έχουμε τέτοιες

μαρτυρίες, πό σ ες από αυτές υιοθετούν μια κριτική ματιά για την πολιτική και κοινωνική καθημερινότητα του «υπαρκτού»; Δεν είναι τη ς ώ ρας να ανοίξουμε αυτό το μεγάλο ζήτημα, αλλά καλό είναι να σημειωθεί πω ς η Αλκή Ζέη τόλμησε να θίξει όχι μόνο τα «οικεία κακά» αλλά κυρίως το ίδιο το σοβιετικό κοινωνικό μοντέλο, έχο ντας γνώ ση -και, σε ένα βαθμό, κρι τική α π ο δο χ ή - της ζω ής στον «σο σιαλιστικό παράδεισο». Ο ιστορικός της λογοτεχνίας σήμερα δεν μπορεί παρά να συνδέσει τις κρίσιμες χρονολογίες. Ό ταν το 1987

Παρίσι, 1970. Αυτοεξόριστη στο σπίτι του Τίτου Κολώτα.

διαφ ιέρω μα

ίθ9|ΆλκηΖεη

Η "Αλκή Ζέη 3 χρόνων στη Σάμο.

εκδίδεται π Αρραβωνιαστικιά, π επι τάχυνση των ιστορικών γεγονότων έχει ήδη ξεκινήσει με πυκνούς ρυθ μούς. Μέχρι την αρχή της δεκαετίας του ’90, η πτώση του Τείχους και η κα τάρρευσ η του «υπαρκτού» θα οδηγήσει εκατομμύρια ανθρώπους που είχαν ςήσει την εμπειρία του κομμουνισμού σε καταστάσεις ανά λ ογες με αυτές που περιγράφει η Άλκη Ζέη στο βιβλίο της. Σήμερα, που η «μνήμη του κομμουνισμού» έχει οδηγήσει σε λογής-λογής εκ των υστέρων αυτοδικαιώσεις μέσω της καταγγελίας ή του ιδεολογικού εξορκισμού, το βιβλίο της Αλκής Ζέη μας βοηθάει να καταλάβουμε τα πρ ό σ ω π α και τα πράγμ ατα τη ς εποχής, μέσα στις ιστορικές τους συνάφειες. Και είναι αυτή η αίσθηση της ιστορίας που μας υπενθυμίζει σ ήμερα π ω ς οι διαδρ ο μές των αριστερώ ν αγωνιστών «δεν είναι φτιαγμένες με αθωότητα». Οι σκλη ροί αγώ νες σ το υς οποίους είχαν εμπλακεί προϋπέθεταν ισχυρές αντο χές στις αντιπαραθέσεις με υπαρ κτούς και επινοημένους εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς. Η απόκλι ση από την επαναστατική ορθότητα οδηγούσε κάποτε σε διαδικασίες στιγματισμού της ετεροδοξίας· κάποτε και στην πλήρη εξόντωση των συ ντρόφων. Η Άλκη Ζέη γνωρίζει αυτόν τον κόσμο, σε όλες του τις εκδοχές: από την επονίτικη «έφοδο στον ου ρανό» ώ ς την τελική συντριβή των ανθρώπων κάτω από την κομματική επιτήρηση και τιμωρία. Η κομπάρσος που πρωταγωνιστεί σ την Αρραβωνιαστικιά είναι ένα

«βουβό πρόσωπο» της ιστορίας. Ο ρόλος της δεν έχει λόγια. Η καταφυ γή στη μνήμη είναι ο μόνος δρόμος για να αφηγηθεί την εμπειρία της και την εμπειρία της γενιάς της, προσπα θώντας να βρει το νόημα της ιστο ρίας. Αλλάζοντας ονόματα και ρό λους στους οποίους ποτέ δεν χώρεσε ακριβώς, η «αρραβωνιαστικιά» θα παραμείνει κριτική χωρίς να είναι εκ δικητική απέναντι σε ό,τι της όρισε η εποχή της. Κι είναι ακριβώς αυτός ο τίτλος της «αρραβωνιαστικιάς» που εξασφαλίζει στο βιβλίο το ηθικό του πρόσημο: ένα σήμα της μνήμης για όλες εκείνες τις ξεχασμένες ιστορίες των γυναικών που θεώρησαν ότι η πίστη τους στον αγώνα υπερβαίνει υποχρεωτικά την ατομικότητά τους, έστω κι αν αυτό οδηγεί στην αλλο τριωτική αποδοχή ότι θα ζούσαν τη ζωή τους ω ς «άλλες», μαζί με τις ζω ές των «άλλων». ■ Ο Γιάννης Παπαθεοδώρου είναι επίκουρος καθηγητής Νεοελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Ξαναδιαβάζοντας την Αρραβωνιαστικιά τουΑχιΜέο ον δημιουργό τον κρίνουν τα έργα του, οι εορταστικές εκ δηλώσεις και τα επετειακά αφιερώ ματα κρίνουν τους φίλους του»· δα νείζομαι, παραλλάσσοντας, παλαιότερη φ ράση του Γιώργου Σαββίδη. Και είμαστε πολλοί οι φίλοι που συ γκεντρωθήκαμε απόψε εδώ, γιατί ένα από τα διακριτικά στοιχεία της Αλκής Ζέη είναι η ικανότητα να δη μιουργεί φιλίες και να συντηρεί αγαπητικές σχέσεις. Ο τίτλος της αποψινής συνάντησης, «Ξαναδιαβάζοντας την Αρραβωνια στικιά του Αχιλλέα» θα μπορούσε να τροποποιηθεί λίγο και να γίνει «Δια βάζοντας και ξαναδιαβάζοντας την Άλκη Ζέη», γιατί ακριβώ ς τα βιβλία της ανήκουν στην κατηγορία εκείνων που ποτέ δεν βαριέται κανείς. Στη συ νέχεια, στηριζόμενη κατεξοχήν στην Αρραβωνιαστικιά, θα αναζητήσω τους λόγους για τους οποίους τα βι βλία της γίνονται αξιανάγνωστα και αξιαγάπητα. Πριν όμως θα ήθελα να πω ότι το συ γκεκριμένο βιβλίο έχει ιδιαίτερη ση μασία για μένα, γιατί αποτελεί την απαρχή της εικοσιπεντάχρονης περί που φιλίας μας. Η κριτική που είχα δημοσιεύσει στην εφημερίδα Το Βή μα για το μυθιστόρημα έγινε αφορμή για μια καταρχήν γνωριμία, που με τα χρόνια εξελίχτηκε σε σ τενότατη σ χέ ση. Εδώ θα πρέπει να διευκρινίσω, ίσως, ότι η Αλκή δεν είναι από τους ανθρώπους που σου ανοίγονται αμέ σω ς και πασχίζουν να σε κατακτή σουν με την πρώτη. Είναι από εκεί νους που σου αποκαλύπτονται σιγάσιγά, που ανακαλύπτεις την πολύτιμη

ουσία και την αξία τους με τη συνά φεια και με το χρόνο. Συγγραφέας αγαπημένη τω ν παιδιών και τω ν εφήβων, ενδιαφέρουσα για τον ενήλικο αναγνώστη, βραβευμένη στον τόπο της και στο εξωτερικό, με ταφρασμένη σε πολλές ξένες γλώσ σες, η Αλκή Ζέη γράφει βιβλία άρτια, με δομή, με ολοκληρωμένους και ευ διάκριτους χαρακτήρες, με ρέοντα ελληνικά. Η σημασία που δίνει κανείς στα πρόσωπα, στα πράγματα και στα γεγονότα και ο τρόπος που επι λέγει να τα παρουσιάσει είναι αυτό που τα κάνει μοναδικά- η απλότητα, η αμεσότητα και το χιούμορ, στην πε ρίπτωση της Αλκής. Ά ρχισα να φυλλομετρώ την καινούρ για έκδοση της Αρραβωνιαστικιάς χωρίς να είμαι καθόλου σίγουρη πω ς θα την ξαναδιαβάσω και βρέθηκα στις τελευταίες σελίδες σχεδόν χωρίς διακοπή. Ξαναβρήκα λοιπόν, δίχως καμία επιβάρυνση ή αλλοίωση από το χρόνο, όλα εκείνα τα γνωρίσματα που σφραγίζουν την επιτυχία της. Η βιωματικότητα είναι το πρώ το χ α ρακτηριστικό. Η συγγραφέας, ευαί σθητος δέκτης των ταραχώ ν της εποχής και του τόπου της, του αν θρώ που και του κόσμου, διυλίζει στιγμές και πλέκει ιστορίες. Αναπλάθει εμπειρίες από την προπολεμική Ελλάδα, από την δικτατορία της 4ης Αυγούστου, από την Κατοχή, την Αντίσταση, τον Εμφύλιο, τη μετεμφυλιακή περίοδο και τη χούντα των συνταγματαρχών, αλλά και από τα σύγχρ ο να κοινωνικά προβλήματα (ναρκωτικά, διαζύγια, μετανάστευ ση, πολυπολιτισμικές κοινωνίες). Αν

Μαρία ΣτασινοποΟλου

ί&ΓΑλκηΖεη

δ:αφ ιέρω μα

ΙΟ2

και γράφει βιωματικά, κατέχει εντού τοις το μυστικό της αποστασιοποίη σης που της δίνει το κλειδί να μεταηλάσει λογοτεχνικά το βιωμένο υλι κό, συμφύροντας καταστάσεις, συν δυάζοντας ποικίλα χαρακτηριστικά διαφορετικών τύπων, ανατρέποντας ή αντιστρέφοντας τα πραγματικά δε δομένα. Το γεγονός όμω ς που κάνει τα βιβλία της να μην είναι απλώς μία ακόμα κατάθεση εποχής, είναι ο τρό πο ς με τον οποίο συμπλέκονται το βίωμα, ο μύθος και η ιστορία ή, κα λύτερα, η τέχνη με την οποία η ιστο ρία μεταλλάζει σε μυθιστόρημα και το μυθιστορηματικό υλικό ιστορικοποιείται, όπω ς είχα παρατηρήσει κρί νοντας το βιβλίο την πρώ τη φορά. Η συγγρ αφ έα ς εκμεταλλεύεται τον ιστορικό χρόνο ως δομικό υλικό της πλοκής και του μύθου της και όχι ως απλό πλαίσιο μέσο στο οποίο συμ βαίνουν τα γεγονότα. Έ να δεύτερο χαρακτηριστικό της γραφ ής της είναι η αφηγηματική άνεση και η κινηματογραφική περι γραφή. Έχοντας στο βιογραφικό της σ πουδές σ ε φιλοσοφικές και δραμα τικές σχολές και στο Κινηματογρα φικό Ινστιτούτο της Μόσχας, ξέρει να κινεί και να μετακινεί πλάνα, να εστιάζει, να φωτίζει καταλλήλως τα πρόσωπα και τα πράγματα, να χρω ματίζει και να σβήνει κλιμακωτά τις εντάσεις. Συνάρτηση της κινηματο γραφικής γραφ ής είναι και η συχνά εναλλασσόμενη πρω τοπρόσωπη και τριτοπρόσω πη αφήγηση, όπω ς και η κατεξοχήν εκμετάλλευση της μνή μης, η ενεργοποίησή της με φλας μπακ και χρονικούς εγκιβωτισμούς.

Το χιούμορ (υποδόριο και συχνά αθέατο κάτω από απλές διατυπώσεις) και η κριτική διάθεση που έχει η συγ γραφέας τής επιτρέπουν ελιγμούς και της παρέχουν διαφυγές. Δεν διστάζει να αναθεωρήσει και να κρίνει παλαιότερες θέσεις ή ιδεολογίες της, χωρίς να εκμηδενίζει ή να απαρνείται ό,τι έζησε. Η επανάληψη επίσης ω ς αφη γηματική τακτική δένει το νήμα της αφήγησης τοπικά και χρονικά- επα ναλαμβανόμενες επακριβώς ή ελα φ ρώ ς παραλλαγμένες λέξεις ή φρά σεις καθορίζουν τον κεντρικό άξονα, την ραχοκοκκαλιά της ροής του μύ θου. Εκείνο που διέκρινα τώρα και δεν το είχα επισημάνει αρκούντως στην πρώ τη έκδοση είναι ο παιγνιώ δης τρόπος με τον οποίο η 'Αλκή περ νά τραγικά και επώδυνα γεγονότα. Επίσης το διαρκές, αδιάπτωτο χιού μορ που διατρέχει όλο το βιβλίο, το ιδιότυπο χιούμορ της που τόσο καλά ξέρω πια. Η Άλκη Ζέη έβαλε την έννοια της πο λιτικής στο παιδικό βιβλίο. Η δημο κρατία ω ς αξία, η δικτατορία ω ς κατάρα, η αντίσταση και ο αγώνας ως δικαίωση, δίνονται απλά και καθημε ρινά, χωρίς κορώ νες και άγονα κη ρύγματα. Τα βιβλία της, από το πρώ το έω ς το τελευταίο, από το Καπλάνι της βιτρίνας έω ς τα Σπανιόλικα πα πούτσια, έχουν παιδαγωγικό χαρα κτήρα χωρίς ίχνος διδακτισμού- ήθος και ηθική χωρίς καθόλου ηθικολογία. Με τα βιβλία της επίσης δημιουργεί πρόσωπα-μνήμες και τόπους-μνήμες. Η Μέλια, η Μυρτώ, ο Νίκος, ο Πέ τρος, ο Σωτήρης, ο Φεγγάρης Φεγγάροβιτς, η Δάφνη-Ελένη, ο Αχιλλέ-

ας, ο Ευγένιος, ο Πάνος, η Κωνστα ντίνα, η Φ άρμουρ, οι τρεις Ασπασίες (για να αναφέρω κάποια ενδεικτικά). Και από τπν άλλπ π Σάμος, το Λαμαγάρι, π Αθήνα τπ ς Κατοχής, π Μό σχα, το Παρίσι τω ν αυτοεξόριστων τπν εποχή τπ ς χούντας, το Άαχεν, π Α νναστράσσε, π ο δό ς Καλόγερό, π Κυψέλπ, εγγράφ ονται σ το μυαλό μας. Αναςπτώντας κανείς τους λόγους για τους οποίους τα βιβλία τπ ς Αλκπς Ζέπ τυπώνονται και ανατυπώνονται συνεχώ ς στπν Ελλάδα και διαβάζο νται από διαδοχικές γενιές παιδιών και εφήβων, αλλά και μεταφράζονται σε πολλές ξένες γλώ σσες (αγγλικά, γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά, ισπανι κά, βασκικά, δανέζικα, τουρκικά, για να αναφέρουμε τις μεγάλες και τις μι κρότερες απ’ αυτές) θα σταματούσε πρώ τα στον ανθρωποκεντρικό και πανανθρώπινο χαρακτήρα τους. Θα προχω ρούσε μετά στον παραμυθικό τρόπο με τον οποίο περνούν οι συμ βολισμοί και ανιχνεύονται τα μηνύ ματα και ύστερα θα εντόπιζε την αμε σότητα και την αποτελεσματικότατα της γρ αφ ής μέσα από ζω ηρά αφ ηγη ματικά πρόσωπα, σωστά δομημένες ανθρώπινες σχέσεις, δραστικές συ ναισθηματικές καταστάσεις. Με τα βιβλία της αναβιώνει το παρελθόν, αλλά και παρεμβαίνει στη σύγχρονη πραγματικότητα. Μιλάει με τρυφ ερό τητα και ρεαλισμό, με φυσικότητα και φρεσκάδα, για την αγάπη, τη φ ι λία, τον έρωτα, την ευθύνη, την αδι κία, το μυστικό, την οικογένεια, το παιχνίδι, τη γιορτή, τις κοινωνικές σχέσεις. Επισημαίνοντας προβλήμα

τα, προτείνει λύσεις εφικτές, διεκπεραιώνοντας με τέχνη και τεχνική τον ρόλο του πραγματικού διανοούμενου που επάξια εκπροσωπεί. Παρασύρθηκα σε φιλολογικά μονο πάτια, ενώ άλλα ήθελα να πω· γι’ αυ τό, κλείνοντας, θα μαζευτώ και θα σας βεβαιώσω ότι αγαπάμε όλοι την Αλκή γιατί πρώ τα απ’ όλα είναι η ίδια ένας νορμάλ άνθρωπος. Που απαντά ακαριαία ότι το σημαντικότερο πράγ μα στη ζωή είναι η φιλία και το αποδεικνύει έμπρακτα. Που δεν διστάζει να δηλώσει: Για μένα ο Εμφύλιος σταμάτησε όταν γνώρισα την Αμαλία Καραμανλή. Και ακόμη, χω ρίς καμία συγγραφική πόζα παραδέχεται: αι σθάνομαι καλά και όταν γράφ ω και όταν δεν γράφω. ■

Η Άλκη Ζέη Τ01953 στη Βενετία.

Το κείμενο αυτό, με ελάχιστες διαφοροποιήσεις που αφορούν την προφορική του παρουσίαση, διαβάστηκε στην τιμητική εκδήλωση για την 'Αλκή Ζέη που οργάνωσαν οι εκδόσεις Μεταίχμιο στο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων, 15 Δεκεμβρίου 2θΐι.

διαφ ιέρω μα

Η οικουμενική διάστοση του έργου

της Ά λκης Ζέη

!©)|'ΑλκηΖεη

Αγγελική Βουλουμάνου

ο|

Αλκή Ζέη είναι μία από τους λι γοστούς πολυμεταφρασμένους έλληνες συγγραφείς. Ο μακρύς κα τάλογος με τις ξένες εκδόσεις των βι βλίων της είναι εντυπωσιακός για το πλήθος χωρών και γλωσσών που εμ φανίζει. Το πιο σπουδαίο ω στόσο εί ναι ο θαυμασμός που το έργο της συ γκεντρώνει εκτός Ελλάδας, αποκτώ ντας χάρη σ ’ αυτό οικουμενική διά σταση. Η περιπέτεια της μ ετάφρασης και έκ δοσ ης ενός βιβλίου σε ξένη χώρα, ει δικά όταν πρόκειται για βιβλίο γραμ μένο σε περιορισμένα ομιλούμενη γλώσσα, όπω ς τα ελληνικά, είναι μια επίπονη, μακρόχρονη και συχνά απογοητευτική διαδικασία. Η επιτυχημέ νη έκβαση είναι τις περισσότερες φ ο ρές θέμα ευνοϊκής χρονικής συγκυ ρίας και κατάλληλων διασυνδέσεων. Αυτό δεν μειώνει φυσικά καθόλου την αξία του βιβλίου, γιατί πάντα προϋπόθεση για την εκδοτική από φαση είναι η ποιότητα του έργου, όπω ς και γιατί από τη στιγμή που θα κυκλοφορήσει τελικά μεταφρασμένο στην ξένη αγορά, θα κριθεί από τον ένα και μοναδικό κριτή, το ντόπιο αναγνωστικό κοινό. Είναι η περίπτωση του έργου της Άλ κης Ζέη, της οποίας τα βιβλία άρχι σαν να μεταφράζονται από το τέλος της δεκαετίας του ’60 και εξακολου θούν μέχρι σήμερα να κινούν το ξέ νο εκδοτικό ενδιαφέρον, είτε πρό κειται για τα πιο πρόσφατα είτε για τα πιο παλιά έργα της. Το γεγονός ότι η ίδια πέρασε από την Ιταλία, έζησε για μεγάλο διάστημα στη Μ όσχα και στη συνέχεια στο Παρίσι, καθώ ς και το

ότι ανήκε σε έναν κύκλο ενεργών δια νοούμενων, εν μέσω της δεδομένης χρονικής περιόδου, κατά την οποία η Ελλάδα απολάμβανε συμπάθεια λόγω της πολιτικής της κατάστασης, συνέ βαλαν στο να μεταφραστούν τα πρώ τα της βιβλία, Το καπλάνι της βιτρίνας και Ο μεγάλος περίπατος του Πέ τρου, στα αγγλικά και να κυκλοφο ρήσουν στην Αμερική. Αυτό αποτέλεσε το εναρκτήριο λάκτισμα για την μετέπειτα κυκλοφορία τους σε όλο τον κόσμο. Η κυκλοφορία των πρώτων βιβλίων της Άλκης Ζέη στην Αμερική υπήρξε ιδιαίτερα επιτυχής. Μέσα σε μια δε καετία απέσπασε τρεις φ ορ ές διαδο χικά, για Το καπλάνι τηςβιτρίνας, τον Μεγάλο περίπατο του Πέτρου και το Κοντά στις ρόγες, το βραβείο του κα λύτερου βιβλίου για παιδιά σε μετά φ ραση στην αγγλική γλώσσα, από την Έ νωση Βιβλιοθηκάριων Αμερι κής (Mildred Batchelder) και δυο τι μητικές διακρίσεις για Το καπλάνι της βιτρίνας (ALA Notable Book selection και Horn Book H onor lis t selection). Τα επαινετικά σχόλια των κριτικών της εποχής υπογράμμιζαν την αρι στοτεχνική ικανότητα της Ζέη να συνδυάζει ιστορικά και πολιτικά γε γονότα με αυτοβιογραφικά στοιχεία, με τρόπο ώστε τα βιβλία της να χα ρακτηρίζονται από ρεαλισμό και αν θρώπινη ευαισθησία, ενώ παράλληλα να διαθέτουν οικουμενικό χαρακτή ρα. Το Καπλάνι της βιτρίνας επιβάλλεται να εξεταστεί σαν ιδιαίτερη περίπτω ση, επειδή ακριβώς η διεθνής του πο ρεία το αναδεικνύει ανάμεσα στα δια-

χρονικά βιβλία. Μετά την αγγλική του μετάφραση ακολούθησαν άλλες 35 ξένες εκδόσεις, σε όλες σχεδόν τις γνω στές γλώσσες (γαλλικά, ιταλικά, γερμανικά, ισπανικά, σουηδικά, νορ βηγικά, δανέζικα, φινλανδικά, εσθονικά, αρμένικα, ρωσικά, βουλγαρικά, αλβανικά, αραβικά, γιαπωνέζικα, κο ρεάτικα, τουρκικά) και πολλές επανεκδόσεις, μερικές από τις οποίες πραγματοποιήθηκαν πολύ πρόσ φ α τα. Κάποιες περιπτώσεις χωρών είναι μάλιστα αξιομνημόνευτες για την έμ φ αση που έδωσαν στο βιβλίο. Στην Ιταλία Το καπλάνι της βιτρίνας χρη σιμοποιήθηκε σε όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του ’90 σαν σχολικό βιβλίο λογοτεχνίας. Ό ταν ξανακυκλοφόρησε το 2006, από τον εκδοτικό οίκο Salani, βραβεύτηκε ω ς το καλύτερο βιβλίο για παιδιά εκείνης της χρονιάς από το έγκριτο ιταλικό λογοτεχνικό περιοδικό Andersen, II mondo dell’infanzia. Στην Κούβα πρω τοεκδόθηκε το 1985 και μεταφέρθηκε σε τηλεο πτική σειρά, ενώ το 2007 έγινε νέα

έκδοσή του. Το 2004 στην Αργεντι νή, σ το έντυπο νεανικής λογοτεχνίας Imaginaria (No 130, ΜπουένοςΆιρες, 9 /6 /2 0 0 4 ) ο συγγραφέας βιβλίων για παιδιά Joel Franz Rosell δήλωνε με αφορμή γενική θεώρηση της παγκό σμιας λογοτεχνίας για παιδιά πω ς θε ωρεί Το καπλάνι της βιτρίνας «ένα από αυτά τα αξέχαστα μυθιστορήμα τα». Στη Γαλλία, όπου γενικά το έρ γο της Άλκης Ζέη κατέχει περίοπτη θέση, Το καπλάνι της βιτρίνας έχει καταταχθεί ανάμεσα στα σπουδαιό τερα βιβλία του 20ού αιώνα για παι διά. Η Γαλλία υποδέχτηκε την Αλκή Ζέη, όπω ς και όλη την αυτοεξόριστη αρι στερή διανόηση της Ελλάδας στη διάρκεια της χούντας, με φιλική προ διάθεση και εγκάρδια αισθήματα. Αυτό συνετέλεσε στο να βρει το έρ γο της εκδότες και το δρόμο για τις γαλλικές σχολικές βιβλιοθήκες, όπου όμως η κριτική είναι αυστηρή. Τα βι βλία της Ζέη, με την αμεσότητα στη γραφ ή και τις πανανθρώπινες αξίες

Η Αλκή Ζέη με τον Γ. Σεβαστίκογλου και τα παιδιά τους - 1967, αυτοεξόριστοι στο Παρίσι.

> ΆλκηΖεη

δ:αφ ιέρω μα

τους, κατόρθωσαν να γοητεύσουν το γαλλικό αναγνωστικό κοινό σε ση μείο να αναφέρονται πλέον σ ’ αυτήν ω ς «η μεγάλη κυρία της παγκόσμιας νεανικής λογοτεχνίας» και τα βιβλία της να είναι πάντα σε κυκλοφορία σ τη γαλλική αγορά. Οι βραβεύσεις σ το γαλλικό έδαφ ος είναι επίσης συ χνές. Το βιβλίο Η Κωνσταντίνα και οι αράχνες της απέσπασε το 2005 το Βραβείο των Βιβλιοφάγων και Ο ψεύ της παππούς διακρίθηκε το 2010 με το Βραβείο Νέων Ευρωπαίων. Και οι δύο δε αυτές διακρίσεις είχαν τη δι κή τους ξεχωριστή αξία, αφού για την απόφαση της βράβευσης ήταν υπεύ θυνοι οι ίδιοι οι νεαροί αναγνώστες. Ομως οι διακρίσεις εκτός συνόρων δεν σταματούν στη Γαλλία. Το 2002 της δόθηκε το Βραβείο Acerbi στην Ιταλία για την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα, επίσης ένα βραβείο ανα γνωστών, ενώ το 2007 η εξαίρετη αγ γλική μετάφραση του Jo h n Thom ley για την Κωνσταντίνα ( Tina’s web, εκ δόσεις Aurora Press) βρέθηκε στη μι κρή λίστα για το M arsh Award, βρα βείο μεταφρασμένης νεανικής λογο τεχνίας στην Αγγλία. Η υποστηρικτι κή έκθεση της επιτροπής για το Marsh A w ard επαινούσε τον αγγλικό εκδοτικό οίκο και τον μεταφραστή επειδή προσέφεραν στο αγγλόφωνο κοινό ένα πολύ σημαντικό έργο και επεσήμαινε την ικανότητα της συγγραφ έω ς να χειρίζεται δύσκολα θέ ματα για παιδιά, όπω ς το διαζύγιο και τα ναρκωτικά, χωρίς να τα επιβαρύ νει συναισθηματικά. Η οικουμενικότητα των θεμάτων του βιβλίου υπο γραμμιζόταν κι εδώ επίσης.

Έ να ακόμα σχόλιο για τη δύναμη του έργου της Αλκής Ζέη αξίζει να κατα τεθεί. Έχοντας διαβάσει το Η Κων σταντίνα και οι αράχνες της, η έμπει ρη κριτικός νεανικής λογοτεχνίας Clodagh Corcoran, η οποία για πολ λά χρόνια συνεργαζόταν με την Διε θνή Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεό τητα, αφού έχει αναφερθεί στο άρ θρο της (Inis magazine, Children’s books Ireland, τ. καλοκαίρι 2007) στην ιστορία του βιβλίου και στο πώ ς η συγγραφέας αγγίζει με θαυμαστό τρόπο την καρδιά των προβλημάτων, καταλήγει: «Ό,τι θα μπορούσε να εί ναι μια θλιβερή ιστορία, μεταμφιέζε ται θαρραλέα με χιούμορ και μερι κούς κωμικούς χαρακτήρες. Αυτό το βιβλίο προτείνεται επιτακτικά για διά βασμα». Μεταφράσεις, διακρίσεις εκτός Ελ λάδας, ενθουσιώσεις αναφορές ξέ νων στο έργο της Αλκής Ζέη. Τα υλι κά της γραφ ής της αγγίζουν εξίσου τις ψυχές ελλήνων και ξένων ανα γνωστών. Λιτή μα καλοδουλεμένη έκφραση, ειλικρινής και ανατρεπτική ματιά σε ό,τι συμβαίνει τριγύρω, χι ούμορ, αισιοδοξία. Η ιστορία της Ελ λάδας, ο καμβάς των έργων της Ζέη, ξεπερνάει τα εθνικά όρια και γίνεται παγκόσμια, επειδή οι σελίδες των βι βλίων της είναι γεμάτες ανθρώπινα συναισθήματα. Είναι αυτό λοιπόν που δίνει την οικουμενική διάσταση στα έργα της και μιλάει στις καρδιές όλων των ανθρώπων, ανεξαρτήτως εθνι κότητας. ■ Η Αγγελική Βουλουμάνου είναι σύμβουλος επικοινωνίας στον εκδοτικό χώρο

Οι τρεις τρόποι που βλέπω την Ά λκη Ζέη π’ όσ ους έχουμε θαυμάσει στα νεανικά μας χρόνια με πολλούς αργότερα απομακρυνόμαστε, αρκε τού ς τους βλέπουμε πιο κριτικά, με ρικούς φτάνουμε να τους απορρίψουμε. Είτε γιατί π παρατηρητικότητά μας έχει οξυνθεί, είτε γιατί π επι θυμία μας για χειραφ έτπσπ έχει επι κρατήσει, είτε γιατί ο θαυμασμός εμπεριέχει το σ πέρμα της σ ύγκρου σης, είτε για χίλιους δυο άλλους λό γους, αυτό είναι που κατά κανόνα συμβαίνει. Ευτυχώς που κάθε κανό νας έχει τις εξαιρέσεις του. Και μία από τις ωραίες εξαιρέσεις του παρα πάνω κανόνα είναι για μένα η Άλκη Ζέη. Την Αλκη την πρω τοείδα στον καιρό της Κατοχής. Την είδα από μα κριά, ήταν από τότε τόσ ο λαμπερή που δεν τολμούσα να την πλησιάσω. Άλλωστε σ’ αυτές τις νεανικές ηλι κίες τα λίγα χρόνια διαφ οράς δημι ουργούν αδιάβατες αποστάσεις. Το έχω πει πολλές φ ορές, αλλά δεν κουράζομαι να το επαναλαμβάνω. Η Κατοχή δεν ήταν μόνο μια εποχή πο λεμικών κ αταστροφώ ν, αγώνων, θυ σιών, θανάτου. Ή ταν ταυτόχρονα μια εποχή οραμάτων, ακράδαντης πε ποίθησης για τη νίκη, ελπίδας για όλα, και μαζί μιας μεγάλης, ζω ογό νας πνευματικής και καλλιτεχνικής δραστηριότητας. Καινούργια βιβλία έβγαιναν, νέα περιοδικά κυκλοφ ο ρούσαν, ακόμα και χειρόγραφα, νε ανικοί πολιτιστικοί σύλλογοι ιδρύο νταν, κυρίως γύρω από τη Διάπλαση των Παίδων, πυρετιασμένες συζητή σεις για όλα τα θέματα γίνονταν πα ντού. Τα θέατρα ξεχείλιζαν από κό σμο, το ίδιο οι συναυλίες τη ς κρατι

κής ορχήστρας, διαλέξεις για τη λο γοτεχνία σ υγκέντρω ναν μεγάλα ακροατήρια στις καθιερωμένες αί θουσες, αλλά και σε σπίτια. Και βέ βαια στα σπίτια γίνονταν τα περίφ η μα σουρπράιζ πάρτυ, όπω ς τα λέγα με, όπου ο καθένας έφ ερνε το κατιτίς του, κανένα ρεβιθοκεφτέ, λίγη σπανακόπιτα, ένα μπουκάλι κρασί χύμα, κι ερχότανε όχι μόνο για να χο ρέψει και να ψιλοφλερτάρει αλλά και για να συζητήσει για όλα τα φ λέγο ντα προβλήματα. Όλα αυτά κάμ φθηκαν στην τελευταία πια φάση της Κατοχής, όταν οι προτεραιότητες του απελευθερω τικού αγώνα κυ ριάρχησαν, οι αντιπαραθέσεις έγιναν βίαιες, η τρομοκρατία τω ν Ταγμάτων Α σφαλείας και τη ς Ειδικής Α σφά λειας έριξε μια βαριά σκιά. Μέσα σ ’ όλη αυτήν την ατμόσφαιρα η Αλκη έγινε άμεσα γνωστή με τη δη μοσίευση ενός διηγήματος της, το 1943, στη Νεανική Φωνή, ένα από τα νεανικά περιοδικά που είχαν τότε εμ φανιστεί -α π ό τους βασικούς εμψυχω τές του ήταν ο Κωστής Σκαλιόρας. Το άλλο νεανικό περιοδικό εκείνου του καιρού ήταν το Ξεκίνημα της Νιότης, που με χίλιους κόπους το έβγα ζε ο Βάσος Μαθιόπουλος. Σ’ αυτό την ίδια εκείνη χρονιά είχε για πρώ τη φ ο ρά δημοσιευτεί ένα ποίημά μου. Πα ρόλα αυτά, θαύμαζα πολύ περισσό τερο το άλλο περιοδικό, ίσως και για τί ο κήπος του γείτονος μας αρέσει πάντα περισσότερο. Πάντως μου φαι νόταν πω ς μ’ αυτό το διήγημά της εκείνη είχε μπει θριαμβευτικά στο χώ ρο της λογοτεχνίας, ενώ εγώ αμ φέβαλλα για το αν έχω πατήσει στο

Τπος Πατρίκιος

δ:αφ ιέρω μα

κατώφλι της ποίησης. Πιο έπειτα έμαθα, γιατί και τότε όλα κουβεντιά ζονταν, πω ς εκτός από λογοτέχνης ήταν και ηθοποιός, κι ακόμα πω ς έπαιρνε μέρος στο κουκλοθέατρο της κυρίας Περράκη, στη Σχολή Αηδονοπούλου, όπου είχε δημιουργήσει τον τύπο του Κλούβιου, που αργότε ρα πέρασε στο κουκλοθέατρο του Μπαρμπα-Μυτούση. Ο θαυμασμός που πια ένιωθα κορυφώθηκε σε εν θουσιασμό όταν έμαθα πω ς είμαστε σ υναγωνιστές, πω ς είχε ενταχθεί, ό πω ς κι εγώ, στην ΕΠΟΝ. Στην Κατοχή ο πατέρας μου ήταν πρόεδρος του Σωματείου Ηθοποιών και ήξερε τον Γιώργο Σεβαστίκογλου, ο οποίος, αν και πολύ νέος, ήταν ήδη αναγνωρισμένος σαν θεα τρικός σ υγγραφέας και σκηνοθέτης. Μετά την απελευθέρωση δημιουργήθηκαν δύο αριστεροί θίασοι, ένας πρόζας, οι «Ενωμένοι Καλλιτέχνες», όπου ένας από τους εμψυχωτές ήταν ο Γιώργος Σεβαστίκογλου, και ένας μουσικός, όπου επικεφαλής ήταν ο πατέρας μου. Οι δικοί μου έβλεπαν τότε συχνά τον Γιώργο και την Αλκή, έκαναν παρέα, κουβέντιαζαν για όλα, και για τα καλλιτεχνικά και για τα πο λιτικά. Έτσι τους γνώρισα κι εγώ, άκουγα προσεκτικά τις κουβέντες τους, παραμένοντας όμω ς λίγο απο τραβηγμένος -δ ε ν είχα καν τελειώσει το σχολείο ακόμη. Στις ταβέρνες που πήγαιναν τραγουδούσαμε όλοι μαζί τα τραγούδια από το Γιούπι-γιούπι, την επιθεώρηση του Ασημάκη Γιαλαμά που είχε τεράστια επιτυχία, ο κόσμος έκανε ουρά για να βρει εισι τήριο. Αυτά τα τραγούδια και σήμε

ρα τα σιγοτραγουδάμε καμιά φ ορά με την Αλκή. Με τους φίλους μου πηγαίναμε σε όλες τις παραστάσεις των «Ενωμέ νων Καλλιτεχνών» στο θέατρο Βρετάνια, στο Σύνταγμα. Από κει, μετά την παράσταση, κατεβαίναμε συχνά διαδηλώνοντας και φ ωνάζοντας συν θήματα ώ ς την Ομόνοια. Από τους ηθοποιούς μεγάλη εντύπωση μας έκαναν ο Βεάκης βεβαίως, ο Γιαννίδης, ο Κατράκης, ο Βανδής και από τις ηθοποιούς η Αλέκα Πα'ίζη, η Ασπασία Παπαθανασίου και η Αλκή Ζέη. Οι γυναίκες, όπω ς ήταν φυσικό, τραβούσαν περισσότερο την προσ ο χή μας. Εκείνες που μας σαγήνευαν ήταν η Πα'ίζη και η Ζέη. Λέγαμε με ταξύ μας: «Η Αλέκα ήταν η πιο αι σθησιακή» - η έκφραση «σεξουαλι κή» δεν είχε καθιερωθεί α κόμη- «και η Άλκη η πιο πνευματική». Μετά ήρθαν τα δίσεχτα χρόνια του Εμφυλίου και του διωγμού, σκορπί σαμε. Ο Σεβαστίκογλου κατόρθωσε να φύγει μ’ ένα καΐκι, να πάει στο βουνό, για να καταλήξει στην Τα σκένδη και μετά στη Μόσχα. Η Αλκή πιάστηκε, πήγε εξορία, απ’ όπου, υπερνικώντας χιλιάδες δυσκολίες, έφτασε κάποτε στην τότε ΕΣΣΔ και ξανάσμιξε με τον Γιώργο, ζώντας κι αυτή πρώτα στην Τασκένδη και μετά στη Μόσχα. Εμένα μ’ έστειλαν ως φα ντάρο στη Μ ακρόνησο και μετά εξο ρία στον Αϊ-Στράτη. Όταν κάποτε γύ ρισα στην Αθήνα και βγάλαμε την Επιθεώρηση Τέχνης, αποκτήσαμε πάλι επαφή. Στο περιοδικό περιμέ ναμε με λαχτάρα κείμενά τους για να τα δημοσιεύσουμε. Ύστερα από πολ

λά χρόνια ήρθαν στην Αθήνα, κι αυ τή τη φ ορά σφιχταγκαλιαστήκαμε. Όταν το 1966, ένα χρόνο πριν τη χού ντα, ο Δημήτρης Δεσποτίδης, που εί χε δημιουργήσει τις εκδόσεις «Θεμέ λιο», έβγαλε το Καπλάνι τηςβιτρίνας, το γιορτάσαμε μαζί με την Άλκη και τον Γιώργο. Και όσο μεγάλωνε η επι τυχία του σε όλες τις γλώ σσες και τις χώ ρες όπου μεταφράστηκε και εκδόθηκε -δεκαπέντε, είκοσι, δεν ξέρω κι εγώ πόσες είναι- τόσο μεγάλωνε κι η δική μας χαρά. Με τη χούντα μπορέσαμε να ξεφύγουμε. Βρεθήκαμε σ το Παρίσι κι εκεί πραγματικά δεθήκαμε. Οι Σεβαστίκογλου, όπω ς κι εγώ, ςούσανε δου λεύοντας. Η Αλκή έπρεπε επιπλέον να φροντίζει και τα δύο παιδιά τους, όμως το σπίτι τους ήταν πάντα ανοι χτό και πάντα είχε ένα παραπάνω πιάτο φ α ί για τους φίλους, κυρίως για τον Δημήτρη Δεσποτίδη, τον Δημήτρη Σπάθη κι εμένα. Σ’ αυτό το σπί τι, σ ’ ένα μακρινό τέρμα του Παρισι ού, είχε πάει να τη συναντήσει η μη τέρα μου, όταν ήρθε στο Παρίσι να με δει. Αυτή τη συνάντηση η Άλκη μου την αποκάλυψε τώ ρα τελευταία, γιατί η μητέρα μου πήγε πίσω από την πλάτη μου για να της μιλήσει για μένα, την παρακάλεσε να μη μου πει τίποτα. Α ργότερα οι Σεβαστίκογλου μετακόμισαν σ ’ ένα πιο κεντρικό σ η μείο του Παρισιού, σ τη m e Condinet, κι εγώ έλεγα π ω ς ήρθαν πιο κοντινά. Αλλά παρόλες τις δυσκολίες που αντιμετώπιζαν, η Άλκη δεν έπαψε πο τέ να γράφει. Και όταν γύρισε στην Ελλάδα άρχισε να παρουσιάζει τα νέα της βιβλία, αυτά τα βιβλία που σαγή

νευαν και εξακολουθούν να σαγηνεύουν και τα παιδιά και τους μεγάλους. Ό μω ς π κορύφωση της συγγραφικής της πορείας γίνεται, όπω ς όλοι αναγνωρίζουν, με το μυθιστό ρημα Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλ-

λέα. Για το σημαντικό αυτό μυθιστόρημα δεν μπορώ να επεκταθώ εδώ. Θα ήθελα ωστόσο να πω λίγα λόγια. Κα τά τον Λούκατς το βασικό χαρακτη ριστικό του μυθιστορήματος είναι το ότι οι ήρω ές του είναι προβληματικά πρόσωπα. Και, πράγματι, σε όλα τα μεγάλα μυθιστορήματα, από τον Δον Κιχώτη στον Αντόλφ του Μπενζαμέν Κονστάν, από την Ευγενία Γκραντέ στη Μαντάμ Μποβαρύ, από το Μο ναστήρι της Πάρμας με τον Φαβρίκιο ντελ Ντόγκο στον Ηλίθιο με τον πρί γκιπα Μίσκιν και στον Πόλεμο και ει ρήνη με τον Πιέρ Μηεζούχωφ, οι ήρωες και οι ηρωίδες είναι πρόσωπα προβληματικά. Η προβληματικότητά τους ανακύπτει μέσα από τις συνθή-

η Άλκη Ζέη με τον Γιάννη ρίτ<το μ£τά την επιστροφή της από το Παρίσι το 1976.

δ:αφιέρω μα

α. ΗΆλκηΖέη με τον Μάριο Πλωρίτη σε επέτειο της έκδοσης της Αρραβωνιαστικιάς του Αχιλλέα το 1989. β. Η Άλκη Ζέη με τη Διδώ Σωτηρίου που γιορτάζει τα 86 της χρόνια.

κες όπου βρίσκονται και τις συ γκρούσεις που ζουν, συνθήκες και συγκρούσεις κοινωνικές, πολεμικές, πολιτικές, ιδεολογικές, οικονομικές, ερωτικές. Με τις δικές τους ιδιαιτε ρ ότητες προβληματικά πρόσωπα εί ναι και οι ήρω ες των μεγάλων νεωτερικών μυθιστορημάτων, όπω ς ο

συγγραφέας Μπεργκότ, το εγώ του Προυστ στην Αναζήτηση του χαμέ νου χρόνου ή ο Αέοπολντ Μπλουμ στον Οδυσσέα του Τζόυς. Ό μως από τον Α' Παγκόσμιο πόλεμο και πέρα πολλοί συγγραφείς έςησαν μέσα σε διαφ ορετικές συνθήκες, αντιμετώ πισαν άλλου είδους συ γκρούσεις. Τις συνθήκες που δια μορφώθηκαν και τις συγκρούσεις που αναπτύχθηκαν μέσα στο επανα στατικό και κυρίως μέσα στο κομ μουνιστικό κίνημα. Αυτές είναι που διάπλασαν την ιδιαίτερη προβλημα τικότητα των ηρώων τους. Στην με ταπολεμική Ελλάδα όλα αυτά αναδείχθηκαν σε τρία πραγματικά μεγά λα μυθιστορήματα, τις Ακυβέρνητες πολιτείες του Στρατή Τσίρκα, Το κι βώτιο του Αρη Αλεξάνδρου και την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα της Αλκής Ζέη. Μόνο που στο δικό της μυθιστόρημα κάνει για πρώ τη φορά κάτι διαφορετικό, και μαζί πολύ εν διαφέρον, το κύριο προβληματικό πρόσωπο δεν είναι πια ένας άνδρας αλλά μια γυναίκα, η Ελένη Δάφνη. Συνηθίζω να λέω πω ς έχω τρεις τρό πους να βλέπω τους συγγραφείς. Εί ναι οι συγγραφείς που εκτιμώ, αυτοί που θαυμάζω κι αυτοί που ζηλεύω. Για την Αλκή, ανεξάρτητα από τη φ ι λία μας, ισχύουν και οι τρεις τρόποι: την εκτιμώ για τη στάση της και τη συνέπειά της στη ζωή αλλά και την αφοσίωσή της στο γράψιμο, τη θαυ μάζω για τα βιβλία που μας έδωσε αλλά και για τη διαθεσιμότητα, τη ζω τικότητα, την ακατάβλητη δραστηριότητά της, τη ζηλεύω για το ταλέ ντο της. ■

Η καλλττεχνική στράτευση της Ά λκης Ζέη ρειάστηκε να γνω ρίσω την Αλκή Ζέη για να μου αποκαλυφθεί πλήρως ένα μυστικό. Ό ταν άρχισα να τη συναναστρέφομαι, φανταζόμουν τους δημιουργούς του δικού τη ς δια μετρήματος και τη ς δικής τη ς ιδεο λογικοπολιτικής τοπ οθέτησης βλο συρούς, βαρείς και επίσημους. Να επικοινωνούν δηλαδή με τους άλλους μόνον όταν συνέβαινε οι τελευταίοι να είναι γνώ στες του έργου το υ ς και της ζω ής τους. Αν τυχόν και σου ξέφ ευγε κάποια πρόταση από τα γρα πτό τους, ή κάποια περιπέτεια από τις πολλές που το υ ς είχαν συμβεί, αυτό ματα βαριές πό ρ τες θα ορθώνονταν στην επικοινωνία μαζί τους. Για να αι σθάνομαι με τον τ ρόπο αυτό, σημαί νει πω ς όσους δημιουργούς είχα γνω ρίσει ώ ς τότε μου είχαν επιβληθεί ακριβώς λόγω του αντίστοιχου ύφ ους τους - τ ο παράδοξο είναι πω ς όταν αναγνώρισα το τι ακριβώ ς συμβαίνει, δεν μειώθηκε καθόλου ο σ εβασ μός και ο θαυμασμός για το υ ς ίδιους και το έργο τους, αν πραγματικά βέβαια αξίζαν τον κόπο. Με την Αλκή Ζέη τα γεγονότα λειτούργησαν μ’ έναν αντί σ τροφ ο ή μάλλον τελείως διαφορετι κό τρόπο, που ενώ στην αρχή μου δημιούργησε σ ύγχυση, στη συνέχεια μου ενέπνευσε έναν θαυμασμό με ρί ζες που υποδεικνύονται απείρως πιο σ τέρεες και υγιείς, σε σχέσ η με τον θαυμασμό που υπήρχε για οποιονδήποτε εκδηλωνόταν ω ς δημιουργός. Ασύνειδα ζητούσα από την Αλκή Ζέη να είναι στο ύ ψ ο ς τω ν περιπετειών της, που ήδη γνώριζα πολύ καλά, αντίθετα όμω ς αναγνώριζα έναν άν θρω πο καθημερινό, που δ εν δ ιέφ ερε

σε τίποτα σ χεδόν σε σχέσ η μ’ έναν άνθρω πο που δεν είχε καν υποψιασθεί τις δικές τη ς περιπέτειες. Έ π ρ ε πε λοιπόν να λύσω για λογαριασμό μου το μυστήριο: Μ ήπως με τον τρ ό πο αυτό προστάτευε τις περιπέτειές τη ς ώστε, παραμένοντας προσωπική της υ πόθεση, θα αξιοποιούνταν πλη ρ έσ τερ α ο πο ια δή π οτε σ τιγμή θα έκρινε η ίδια κατάλληλη; Μ ήπως ανα ρωτιόταν και η ίδια για τη σημασία τους, ώ σ τε μέσα σ ’ έναν κόσμο που μ εταβαλλόταν και μεταβάλλεται διαρκώς, πόλεμοι, εξορίες, δικτατο ρίες, διώξεις, αυτοεξορίες, θ ’ ακούγονταν παράταιρες και απόμακρες. Τι συνέβαινε και τι συμβαίνει ακριβώς μ’

Θανάσης Θ. Νιάρχος

Με τον Ζυλ Ντασσέν και την κόρη της - 1989, γιορτάζοντας την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα.

έναν δημιουργό που ενώ ο μύθος του έχει σχηματισθεί και τον περιβάλλει ω ς κάτι απολύτως φυσικό, ο ίδιος τον καταστρατηγεί με τη συμπεριφορά του, σχεδόν δεν τον αντιλαμβάνεται, όταν άλλοι δημιουργοί εκβιάζουν τις συνθήκες της ζω ής τους ώστε ηάση θυσία να δημιουργηθεί ένας μύθος; Η Άλκη Ζέη δεν αποκρίνεται καν μ’ ένα αινιγματικό χαμόγελο στο ερώτημα αυτό. Μοιάζει να ομολογεί, ή μάλλον να υπαινίσσεται, ότι για να έχεις μια εποπτεία στα πράγματα της ζωής χρειάζεται, όταν προκύπτουν στην πιο δραματική τους μάλιστα έκφαν ση, αντί να τους αντιστέκεσαι, να τους παραχωρείσαι ω ς ενεργών και πάσχων, χωρίς να αισθάνεσαι ότι σου συμβαίνει κάτι ξεχωριστό. Έ σ τω και αν τα πράγματα αυτά συνιστούν μια πολιτική συγκυρία προετοιμασμένη, οργανωμένη και μεθοδευμένη. Η ζωή δεν χειραγωγείται, δεν προγραμματί ζεται και το απόβαρό τη ς μέσα στον καθένα γίνεται τόσ ο μεγαλύτερο και ουσιαστικότερο όταν κατορθώνει να μεταβάλλει τη δίνη της σε προϋπό θεση υπαρξιακής πληρότητας και καλλιτεχνικής δημιουργίας. Η απά ντηση τη ς Άλκης Ζέη στο ερώτημα πώ ς μεταστοιχειώνεται σε καλλιτε χνική δημιουργία η υπαρξιακή περι πέτεια ενός ανθρώπου, σε σχέση όμως με δριμύτατες πολιτικές συν θήκες, υπάρχει ίσως στο αφήγημά της «Σπανιόλικα παπούτσια», της ομότιτλης συλλογής, με αυτοβιογραφικά στο σύνολό της κείμενα. Μια γυ ναίκα, Ελληνίδα, κομμουνίστρια, που τα παράνομα αγωνιστικά της χρόνια, μέσα σ ’ έναν ορίζοντα που τον στοι

χειώνουν όχι μόνον το ΚΚΕ, η ΕΠΟΝ και η χούντα, αλλά, σαν να πρόκειται για γεγονότα της πλησιέστερης γει τονιάς, ο Φράνκο, οι Ερυθρές Τα ξιαρχίες και το στρατόπεδο στην Κολύμα της Σιβηρίας, υποχρεώνεται σε μιαν «αναθεώρηση» χωρίς να ευθύνεται καθόλου η ίδια γι’ αυτήν. Μιαν αναθεώρηση όμως συναισθηματικής τάξεως, καθώ ς τα επαναστατικά της χρόνια εκβάλλουν σε μια κοινωνικοηολιτική καθημερινότητα απόμακρη και ξένη, με συνέπεια να ανακρούε ται μέσα της αυτή η ξεθεμελιωτική αλλαγή, ω ς ένας προσωπικός εθνικός ύμνος ή σαν μια προσευχή. Ζυμωμέ νη η γυναίκα αυτή με μια επαναστα τική περίοδο, που έδειχνε το μέλλον κατοικημένο με τα μεγάλα οράματα, γίνεται η ίδια το πρώ το θύμα του μι κροαστικού συμβιβασμού. Και από ενδεχόμενη πρω ταγω νίστρια μιας εποποιίας, μεταβάλλεται σε πρόσω πο μιας μικρόχαρης αντιδικίας -και μάλιστα με τους οικείους της. Τα «Σπανιόλικα παπούτσια» της Άλκης Ζέη, όπω ς και όλο το πεζογραφικό της έργο, διαβάζεται μ’ έναν λυγμό που δεν γίνεται ποτέ βραχνάς -α ν τί θ ετα λυτρώνει. Ό σο βαριά κι αν έχουν πέσει πάνω της τα γεγονότα, τα κάνει αισθητά και συνειδητά μ’ έναν τρόπο που μεταβάλλει την πυ ριφλεγή για την ίδια περπατησιά τους σ’ ένα ανάλαφρο άγγιγμα για τους άλ λους. Η «στράτευση» της Άλκης Ζέη, ακόμη κι όταν η ίδια η λέξη θα έχει καταργηθεί, θα διατηρείται ω ς νο σταλγία ενός χαμένου παραδείσου, που είχε οδηγήσει σε ανυπέρβλητα συγγραφικά επιτεύγματα. 1

ΗΆλκη τω ν ονείρω ν μας ακόμη μια φορά στον Γιώργο Σεβαστίκογλου Ή τανε πριν την επάρατη 21η Απριλί ου του 1967, όπου σ το Δημοτικό Θέατρο Πειραιώς παιζόταν διασκευα σμένο το Εγκλημα και τιμωρία του Ντοστογιέφσκι από τον θίασο Αλεξανδράκη - Γεωργούλη, σε σκηνοθε σία του Γιώργου Σεβαστίκογλου. Πρέπει κάπου στην πλατεία ή στα πα ρασκήνια με τους η θοποιούς να ήτα νε η Αλκή Ζέη (που τό τε έμαθα την ιδιότητά τη ς ω ς σ υγγραφ έω ς εφηβι κών βιβλίων). Έγινε το μπαμ, η εθνο σωτήριος, και το ζευγάρι έφ υγε για το Παρίσι. Εν τω μεταξύ ρωτούσα και μάθαινα. Και σ τα 1975 την είδα -π ο ύ αλλού; στον παλιό Κ έδρο- πλάι από την αμαζόνα τη Νανά, να γελάνε και να στρογγυλεύουνε τον κόσμο. Είδα λοιπόν ένα κορίτσι -κο ρ ίτσι είναι α κ όμα- ανεψιά τη ς υπέρ οχης Διδώς Σωτηρίου και στενή φίλη με τον ωραίο Γιάννη Ρίτσο και με άλλους. Μας σύστησε ο τότε διευθυντής του Κέδρου, ο αναντικατάστατος Λάμπης Ράππας. Να σημειώσω εδώ ότι αυτό το καλλιτεχνικό ζευγάρι παρακολού θησε τις περιπέτειες της Αριστερός. Φύγανε Ιταλία, μετά Σοβιετική Ενωση με όλα τα επακόλουθα! Μάλιστα η Αλκή πήγε εξορία και εκεί γνώρισε την Νανά Καλλιανέση και άλλες γνω στές αγωνίστριες. Και μου έχει διηγηθεί πολλές ανθρώπινες ιστορίες από την εκτόπισή τους. Τα βιβλία της τα διάβασα μεγάλος και είδα: πολύ καλή λογοτεχνία και όπω ς θέτει με σοφία το πολιτικό θέμα και δημιουρ γεί ατμόσφαιρες π ου ο ν έο ς θέλει να

μάθει, θέλει να συμμετέχει με τον τρόπο του. Πασίγνωστη στη χώ ρα μας και στο εξωτερικό. Αεικίνητη. Κάθε βδομάδα ταξιδεύει σε κάθε γω νιά τη ς Ελλάδος και μιλάει σε σχολεία και συλλόγους και μεταφέρει το φ ω ς στα νεανικά μάτια. Και φυσικά πάνω από τριάντα χρόνια είμαστε φίλοι. Τη νιώθω πάντα νεότερή μου και με απέ ραντο χιούμορ. Μου έμαθε πολλά. Τα παιδικά βιβλία που έγραψα πρώ τη τα διαβάζει εκείνη, η μεγάλη κυρία του βιβλίου. Θα ήθελα εδώ να σημειώσω την πνευματική παρουσία του συ ντρόφ ου της (που δεν υπάρχει πια), του σ κηνοθέτη Γιώργου Σεβαστίκογλου, π ου την διαμόρφωσε. Α πό διή γηση του Γιάννη Ρίτσου σκιαγραφώ ντας τον σκηνοθέτη, συγγραφ έα και φίλο του, μου περιέγραψε διάφορα περιστατικά τη ς καλλιτεχνικής του παρουσίας, κυρίως όμω ς πώ ς δίδα σκε τους ηθοποιούς και τους μαθη τέ ς του και πώ ς έδινε πνοή στα έργα που ανέβαζε. Η Αλκή έγραψε έφ ηβη σ κετς για το κουκλοθέατρο τη ς κ. Π ερράκη και έπαιζε κιόλας. Είμαι ευ τυχισμένος που γνώ ρισα αυτήν την εξαίρετη γυναίκα τω ν αγώνων. Δεν λύγισε π οτέ και με τόσ ες περιπέτειες έχει για όλους ένα χαμόγελο. Πι στεύει σ τις φιλίες της. Και είναι εγκυ κλοπαίδεια πληροφοριών για τις με γάλες αγωνίες αυτού του τόπου. Έχει δημιουργήσει σχολή στο παιδικό βι βλίο. Π ολυμεταφρασμένη και πολυ βραβευμένη. Πιστεύω τώ ρα στο νέο τη ς σπίτι, στις εκδόσεις Μεταίχμιο, να μας δώ σει και άλλα βιβλία, και άλ λη αγάπη. Άλκη, σου φ ιλώ το χέρι. 1

Γιάννης Κοντός

δ:αφ ιέρω μα

Η φίλη μου Άλκη

Άλκη Ζέη

=ένια Καλογεροπούλου

δ 104

ολλοί θα μιλήσουν εδώ για την Άλκη σαν συγγραφέα. Εγώ θα μιλήσω για την φίλη και κουμπάρα μου. Ο Κωστής Σκαλιόρας κι εγώ παντρευ τήκαμε στο Δημαρχείο Υμηττού. Κα λεσμένοι ήταν μόνο οι κουμπάροι μας. Ο Παύλος Ζαννας και η Αλκη Ζέη. Παρόντα επίσης μερικά γεροντάκια από το ΚΑΠΗ του Δήμου. 0 δήμαρχος - ο Α ντρέας Λ εντάκηςέβγαλε τότε ένα λογύδριο για να κα ταλάβουν οι παρόντες ότι οι κουμπά ροι ήταν σημαντικά πρόσωπα. Είπε για τον Παύλο ότι είχε κάνει στη φυλακή επί δικτατορίας, αλλά όταν πήγε να μιλήσει για την Αλκη δεν ήταν τόσο βέβαιος για τα βιογραφικά της στοιχεία. Κι έτσι τον ακούσαμε να λέει: Και η Άλκη Ζέη... η οποία... «επίσης ταλαι πωρήθηκε». Και όντως ταλαιπωρήθηκε για μεγά λα χρονικά διαστήματα, σε ποικιλία περιστάσεων αλλά και σε διαφορετι κά μήκη και πλάτη. Αλλά το θαύμα είναι ότι η κάθε μια από τις «ταλαιπωρίες της» μοιάζει να ήταν γι’ αυτήν κι από ένα δώ ρο που την έκανε πιο γενναία και πιο γενναι όδωρη. Που την έκανε ακόμη πιο ικα νή να χαίρεται τη ζωή της, να αγαπά ει πολύ και πολλούς και πολλά, να γε λάει ακόμη και με τα ηαθήματά της και φυσικά να γράφει βιβλία γεμάτα φρεσκάδα και χιούμορ που τα απο λαμβάνουν μικροί και μεγάλοι. Η φαντασία της, ζωντανή σαν μικρού παιδιού, το μυαλό της ανοιχτό και ζε στό όπω ς ήταν πάντα και το σπίτι της.

Με όπλο αυτό το ιδιαίτερο χιούμορ της ήταν και είναι πάντα τρυφ ερά καυστική αλλά και νηφάλια αισιόδο ξη. Το πρωί της 21ης Απριλίου μου φ ά νηκε αυτονόητο να περπατήσω μέχρι το Σεβαστικογλέικο για να μοιραστώ τις απορίες και τους φ όβους μου. Σ’ αυτό το σπίτι είχαν πολύ περισσότε ρους λόγους να ανησυχούν. Η Άλκη όμως ήταν ψύχραιμη και γελαστή. Α ργότερα έτυχε να αποκτήσουμε κι οι δυο από ένα σπιτάκι στο Πήλιο, όπου περνούσαμε τα καλοκαίρια μας. Τον χειμώνα πηγαίναμε πιο σπάνια εκεί. Κάπου-κάπου όμω ς μου έλεγε η Άλκη: Το μάνταλο στην πόρτα της αυλής μου δεν κλείνει καλά. Είναι απόλυτη ανάγκη να πάμε στο χωριό. Δεν αφήνουμε μερικές «γατοτρο φές» στους άντρες μας να πάμε εκεί για μια-δυο μέρες; Και ξεκινούσαμε οι δυο μας για το χωριό, παρλάροντας σ ’ όλη τη δια δρομή. Και το βράδυ ανάβαμε ένα τζάκι, μαγειρεύαμε κάτι πρόχειρο και πάλι τα λέγαμε. Έτσι είχα την ευκαιρία να την ακούω να μου αφηγείται διάφ ορες «ταλαι πω ρίες της» με τρόπο συναρπαστικό και συχνά ξεκαρδιστικό. Έ να βράδυ -δ ε ν είχε γράψει ακόμα την Αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέαμου μίλησε για τα χρόνια που έμενε στη Ρώμη και περίμενε να πάρει βίζα για να πάει να βρει τον Γιώργο στην Τασκένδη. Για το πώ ς πήγε στη ρω σική πρεσβεία και είδε για πρώ τη φ ο ρ ά το χάρτη τη ς Ρωσίας και κατάλα βε πόσ ο μακριά ήταν η Τασκένδη. Και τότε τη ρώτησα: Καλά, Αλκη, δεν

φοβόσουν μήπως μετά από τόσα χρόνια μπορεί να αντίκριζες τον Γιώργο και να ένιωθες ότι δεν τον αγαπάς πια; Κι εκείνη μου απάντησε: Καλά, το χειρότερο θα ήταν ότι δεν θα μπορούσα πια να γυρίσω πίσω. Ευτυχώς όμω ς ο Γιώργος δεν ήταν Αχιλλέας κι οι δυο τους ζήσανε μαζί αρμονικά κι απόκτησαν και παιδιά κι εγγόνια. Την παρακολούθησα να μεγαλώνει τα παιδιά της κι ύστερα τα εγγόνια της. Δεν έχω δει, ούτε και φ αντάζο μαι να υπάρχει, άλλη μάνα ή γιαγιά που να στέκεται δίπλα στα παιδιά ή τα εγγόνια της τόσο τρυφ ερά και δια κριτικά. Να αγαπάει χω ρίς να κατα πιέζει. Αλλά το πιο εντυπωσιακό είναι να βλέπεις ότι παιδιά και εγγόνια, μι κρά και μεγάλα, απολαμβάνουν την κάθε στιγμή που περνούν μαζί της. Και με τους φίλους τη ς είναι το ίδιο. Χωρίς ποτέ να ενοχλεί θα είναι πάντα δίπλα σου. Είτε βρίσκεται στην Α θή να είτε στις Βρυξέλλες ή στο Παρίσι ξέρω πω ς η κουμπάρα μου θα πάρει να μάθει τα νέα μας και να μου δώ σει κουράγιο αν το χρειάζομαι. Κάποια στιγμή που δεν ήμουν και τό σο στα καλά μου έτυχε να διαβάζω το εφηβικό της βιβλίο Η Κωνσταντί να και οι αράχνες της. Σε μια στιγμή λέει η Κωνσταντίνα: «Αύριο δεν έχουμε σχολείο γιατί μας κάνανε κα τάθλιψη». Α πό τότε, αν τα πράγματα δεν πάνε και τόσο καλά, λέμε: Έ χω μια «κατάληψη». Η Αλκή έχει περάσει φυσικά και πο λύ οδυνηρές στιγμές. Την «κατάλη ψή της» όμως την έκρυβε πάντα, την κρατούσε για τον εαυτό της, ποτέ δεν

την φόρτω νε στους άλλους. Μια φ ο ρά μόνο τη θυμάμαι να παραδέχεται ότι έχει «κατάληψη». Της είχα χαρί σει μια καταβολάδα από τη γκλισίνα τη ς αυλής μου. Κι η καταβολάδα εί χ ε φτουρήσει και είχε γίνει ένα υπέ ρ οχο φυτό που έσκιαζε όλη την αυ λή τη ς και τη σ κέπαζε με λουλούδια. Μια χρονιά όμως η γκλισίνα αρρώστησε και ξεράθηκε. Και την ίδια μέ ρ α πέθανε ένας αγαπημένος φίλος της, ο Σπύρος Τσακνιάς. Ξαφνικά ο συνδυασμός της μικρής και τη ς με γάλης συμφ οράς τή ς φ άνηκε αβά σ ταχτος και παραδέχτηκε πω ς είχε «κατάληψη». Κάποτε αρρώστησε και όλοι ανησυ χήσαμε για την υγεία της. Εκείνη όμως συνδύασε τις παλιές «ταλαιπω ρίες» με τις καινούργιες κι έφτιαξε ένα δίστιχο για να το γράψουνε στον τάφ ο της:

Εγώ που μ ε πυροβολούσαν στην πλατεία Συντάγματος Απέθανα από κήλη του διαφράγμα τος Η Αλκή όμω ς όχι μόνο δεν «απέθανε» αλλά χρόνια τώ ρα τρέχει από πόλη σε πόλη, τόσ ο στην Ελλάδα όσο και σε άλλες χώ ρ ες όπου γνω ρίζουν και αγαπάνε τα βιβλία της, κουβεντιάζει ακούραστη με δα σκά λους και παιδιά, που προφ ανώ ς απο λαμβάνουν τη συντροφ ιά τη ς όσο και τα παιδιά τ η ς ή τ α εγγόνια τη ς ή και εμείς οι φίλοι της. Και όλοι την καμαρώνουμε και περιμένουμε με ανυπομονησία το καινούργιο τη ς βι βλίο. ■

Η Αλκή Ζέη το 1956 στην Τασκένδη.

δ :α φ ιέρ ω μ α -σ υ ζή τη σ η ΜΑΡΙΖΑ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Η Αλκή Ζέη το 1953 στην Ρώμη.

Κουβέντα με την'Αλκή Ζεη Πλησιάζοντας τα παιδιά - πριν 3 7 χρόνια ^ ~8 Ί° 6 s1

Τ ριάντα επ τά χρ όνια έχουν π ερ άσ ει α πό τη ν π ρ ώ τη συ νέντευξη π ο υ έδ ω σ ε η 'Αλκή Ζ έη σ ε ελληνικό έντυ πο. Ή τα ν τ ο 1975, σ το Θούριο, το κεντρικό ό ρ γα νο τη ς ΕΚΟΝ Ρ ή γα ς Φ εραίος, τη ς ορ γ ά ν ω σ η ς ν εολα ία ς το υ ΚΚΕ Εσω τερικού. Η δικτα τορία είχε πέσει, ό μ ω ς η Α λκή Ζ έη και ο Γιώ ργος Σ εβ α στίκο γλο υ δ εν ° είχαν εγκα τα στα θεί α κόμ α με τη ν οικογένειά τ ο υ ς σ τη ν Ελλάδα, π ρά γμ α π ο υ έγινε τελικά το 1980-81. Η συ νέντευξη έγινε σ το σπίτι τ ο υ ς σ το Παρίσι, στην ο δ ό E dm ond G ondinet, εκεί όπ ο υ μπαινόβγαιναν οι π α ρ έες τω ν αντιδικτατορικώ ν δ ια νοουμένω ν, ο Τ ίτος Π ατρίκιος και η Ρ ένα Σ ταυρίδου, ο Ρ ο β ή ρ ο ς Μανθ ο ύλη ς, ο Ν τίνος και η Στέλλα Γ εω ργούδη, ο Ν ίκος Π ουλαντςάς, ο Μ ίμης Δ εσπ οτίδη ς, ο Φ ίλιππος Η λιου, η Μ ελίνα και ο Ν τασέν, π ο λ ύ ς κ ό σ μ ο ς, αλλά κι εμ είς οι «μικροί», π ο υ ή μα σ ταν οργανω μένο ι σ το Ρήγα. Σ ε α νύ π ο π το χ ρ ό νο , χ ω ρ ίς ν α διαφ αίνεται σ τον ορ ίζοντα π έκ ρ η ξη τω ν εκ δό σ εω ν για παιδιά, α πό τη μ ετα πολίτευσ η κι έπειτα, ούτε και η μελλοντική ενα σ χό λη σ η τη ς γρ άφ ο υ-

σ α ς με τ ο παιδικ ό βιβλίο, η συ ντακ τική επ ιτρ ο π ή τ ο υ Θούριου α πο φ ά σ ισ ε, π ρ ο φ π τικ ά θ α λέγα με, ότι ή τα ν σ π μ α ντικό ν α π α ρ ο υ σ ια σ το ύ ν οι α π ό ψ εις τ π ς σ υ γγ ρ α φ έω ς για τ α παιδιά και τις α να γνώ σ εις το υ ς. Δ εν δ ια ψ εύ σ τπ κα ν. Η 'Αλκπ Ζέα έγινε κλασική. Το 1975 κ υ κ λ ο φ ο ρ ο ύ σ α ν δ ύ ο βιβλία τπ ς: Το καπλάνι της βιτρίνας και Ο μεγάλος περίπατος του Πέτρου π ο υ εκ δ ό θ π κ α ν τ ο 1972 α π ό τις εκ δ ό σ εις Κ έδρος. Γί’ α υτά και για π ολλά άλλα μιλάει σ τα σ υ νέντευξπ π ο υ π αρα τίθεται, μια σ υ νέντευξπ π ο υ α να μ φ ίβ ο λα α π ο τυ πώ νει με τπ γλώ σ σ α π ο υ είναι γρ α μ μ έν α τ ο κλίμα και τ ο υ ς π ρ ο β λ π μ α τισ μ ο ύ ς τ π ς επ ο χ ή ς.

Μια και μου ζητάς βιογραφικά στοι χεία, ας αρχίσω από κάτι που έχει σφραγίσει τη ζωή μου και σαν άν θρωπο και σαν σ υγγραφέα. Κάτι που ώς τώρα δεν γινότανε να το πει κα νείς καθαρά και ξάστερα στη βιο γραφία του. ΗΜΟΥΝΑ ΣΤΗΝ ΕΠΟΝ. Σε παρακα λώ γράψ ’ το με κεφαλαία γράμματα. Γιατί τώρα που μπορεί να το πει κα νείς, θέλω να το δω γραμμένο εντυ πωσιακά και να το... ευχαριστηθώ. Αν δεν ήμουνα στην ΕΠΟΝ δεν θα μπορούσα ποτέ να γράψ ω όπω ς έγραψα το Καπλάνι της βιτρίνας και πολύ περισσότερο τον Μεγάλο περί πατο του Πέτρου, που μιλάει για την κατοχή και την αντίσταση. Αρχισα να γράφ ω από πολύ μικρή, από το σχολείο ακόμα. Εγραψα έργα για το κουκλοθέατρο και τα παίζαμε τον καιρό του πολέμου στους τραυ ματίες και αργότερα, στην κατοχή, στα μαθητικά συσσίτια. Ύ στερα κά ναμε παραστάσεις για το πιο πλατύ κοινό. Ο Κλούβιος, που υπάρχει τώ ρα στο κουκλοθέατρο του «Μπάρμπα Μυτούση», είναι δικό μου παιδί. Εγώ

τον πρω τόγραψα. Κι εγώ δεν ξέρω πόσα έργα έχω γράψει για το κου κλοθέατρο. Μετά το σχολείο πήγα για ένα φεγγάρι στη Φιλοσοφική σχο λή του Πανεπιστημίου Αθηνών, μα τελικά τέλειωσα τη Δραματική σχολή του Ωδείου Αθηνών με τον Βεάκη και τον Ροντήρη. Τα πρώ τα μου διηγήματα δημοσιεύ τηκαν σ’ ένα περιοδικό, Η Νεανική Φωνή, που εκδιδόταν το 1944 από ομάδα νέων. Κυττάζω τώρα τα ονό ματα των «νέων», συνεργάζονταν τότε: Μάριος Πλωρίτης, Τάσος Λιγνάδης, Τάκης Λαμπρίας, Αλέξης Σολομός. Μετά τον εμφύλιο πόλεμο, πήγα στη Σοβιετική Ενωση να συναντήσω τον άντρα μου, τον σ υγγραφέα και σκη νοθέτη Γιώργο Σεβαστίκογλου, που ζούσε εκεί πολιτικός πρόσφ υγας. Εμεινα 10 χρόνια σ τη Σοβιετική Ενω ση. Σπούδασα στην κινηματογραφι κή σχολή της Μ όσχας, στο τμήμα σεναριογραφίας. Το Καπλάνι το πρωτοέγραψα σαν σενάριο και ύστερα το έκανα μυθιστόρημα. Γύρισα στην Ελλάδα το 1964 όταν η

δ:αφιέρω μα

«Δημοκρατία ενίκησε», μα δεν πρό λαβα να πολυμείνω γιατί ήρθε η δι κτατορία και «αυτοεξορίστηκα» στη Γαλλία. Εκεί έγραψα τον Μεγάλο πε ρίπατο του Πέτρου. Αναλογίζομαι πω ς ό,τι έχω γράψει το έχω γράψει στο εξωτερικό, μα πάντα με το βλέμ μα στραμμένο στην Ελλάδα. Από τη Μόσχα έστελνα νουβέλες που δημο σιεύτηκαν στην Επιθεώρηση Τέχνης. Ν ο μ ίζ ω έχο υ ν

ό τι

τα

μ ετα φ ρ α σ τεί

β ιβ λ ία σε

σου

π ολλές

ξ έ ν ε ς γλώ σ σ ες.

Τα Καπλάνι της βιτρίνας έχει μετα φραστεί σε 12 γλώ σσες και ο Πέτρος ακολουθεί τον ίδιο δρόμο. Π ο ια ε ίν α ι η ε π α φ ή π ο υ ε ίχ ε ς

οοίΆλκηΖέη

μ ε τ α π α ιδ ιά - α ν α γ ν ώ σ τ ε ς σ ο υ ;

Στη Γαλλία απέκτησα μεγάλη πείρα σαν συγγραφέας. Με κάλεσαν σε πολ λά σχολεία -κρατικά πάντα- και δη μοτικές βιβλιοθήκες, να συζητήσω με τα παιδιά για το Καπλάνι της βιτρίνας. Σε μία πόλη, δύο ώ ρες μακριά από το Παρίσι, πέρασα μία ολόκληρη μέρα κουβεντιάζοντας με τα παιδιά για το βιβλίο μου, που ήταν ένα από τα εξω σχολικά αναγνώσματα της χρονιάς. Αρχίζαμε τη συζήτηση από τη δικτα τορία του Μεταξά και καταλήγαμε στη δικτατορία της 21ης Απριλίου. Τα παιδιά είχαν δουλέψει μαζί με το δάσκαλό τους, όχι μόνο πάνω στο βι βλίο αλλά, από αφορμή το βιβλίο, τους μίλησε εκείνος για τη σημερινή Ελλάδα, που η ζωή της και η ιστορία της τους ήταν τελείως άγνωστη. Για να καταλάβεις πώ ς δουλεύουν τα παι διά πάνω σε ένα βιβλίο και πόσο το

ζουν, θα σ ου διηγηθώ τα παρακάτω. Μετά την επίσκεψη στα σχολεία πή γα μαζί με τα παιδιά στη δημαρχία, όπου είχαν ετοιμάσει μια έκθεση. Το θέμα της έκθεσης ήταν το Καπλάνι της βιτρίνας. Κάθε τάξη είχε ετοιμά σει μια δουλειά. Ανάγλυφες σκηνές από το βιβλίο, σύμφωνα με τη φα ντασία τους. Εκθέσεις εικονογραφη μένες, που μιλούσαν για τους ήρωες του μυθιστορήματος και τέσσερα καπλάνια-τίγρεις τεράστια, κάθε τάξη ήθελε το δικό της, άλλα μέσα σε βιτρίνα και άλλα όχι. Ενα μάλιστα είχε ένα μάτι μπλε και ένα μαύρο, με φω τάκια που αναβόσβηναν. Αυτό δεν έγινε φυσικά μόνο για το δι κό μου βιβλίο αλλά και για άλλους συγγραφείς που τα παιδιά διαβάζουν και αναλύουν τα βιβλία τους με τη βοήθεια των δασκάλων. Η πόλη είναι μια εργατική πόλη και τα παιδιά από 8 έω ς 11 χρονών και εκτός από τα γαλλάκια ήταν και παιδιά εργατών Πορτογάλων και αλγερίνων. Ήταν μια από τις πιο πλούσιες πείρες που απέχτησα και λυπάμαι κατάκαρδα που με τα ελληνόπουλα -ε κ τό ς από τα παιδιά των φ ίλω ν- δεν βρέθηκα ποτέ να συζητήσω για τα βιβλία μου και ν’ ακούσω τις γνώ μες τους. Π ώ ς β λ έ π ε ις σ τ η ν Ε λ λ ά δ α ν α γ ί ν ε τ α ι μ ια τ έ τ ο ι α ε π α φ ή σ υ γ γ ρ α φ έ α κ α ι π α ιδ ιώ ν ;

Αυτό το βλέπω για την ώρα αρκετά δύσκολο, γιατί θα έπρεπε πρώτα ν’ αλλάξει όλο το σύστημα της παι δείας. Για την ώρα βασιζόμαστε μό νο στην ιδιωτική πρωτοβουλία, στον εμπνευσμένο διευθυντή ιδιωτικών

σχολείων και στον μεμονωμένο π ρο οδευτικό δάσκαλο, που θα κάνει τα παιδιά να ενδιαφερθούν για το πρ ο οδευτικό βιβλίο. Λ έγ ο ντα ς

« π ρ ο ο δ ε υ τ ικ ό

β ι

β λ ί ο » τ ι ε ν ν ο ε ίς ;

Προοδευτικό εννοώ κάθε βιβλίο που θα κάνει τη σ κέψη του παιδιού να δουλέψει, που θα βάλει ερωτήματα, που θα του ανοίξει ορίζοντες. Π ροο δευτικό μπορεί να ’ναι κι ένα παρα μύθι. Τα βιβλία του Ιουλίου Βερν, της Σέλμας Λ αγκερλέφ, του Μιλν, παρα δείγματος χάρη, τα θεωρώ από τα πιο προοδευτικά βιβλία για παιδιά. Π ώ ς λ ο ιπ ό ν μ π ο ρ ε ί ν α φ τ ά σ ε ι τ ο κ α λ ό β ιβ λ ί ο , τ ο π ρ ο ο δ ε υ τ ικ ό β ιβ λ ί ο , ώ ς τ ο π α ιδ ί;

Στη Γαλλία υπάρχει μια ολόκληρη ορ γάνωση μ’ αυτό το σκοπό, «Η χαρά διά μέσου του βιβλίου». Ξεκίνησε από ιδιωτική πρωτοβουλία και τώρα έχει την υποστήριξη και επιχορήγηση του κράτους. Αυτή η οργάνωση έχει σα σ κοπό της να διαλέγει τα καλύτε ρα βιβλία, να τα συσταίνει στους παι

δαγω γούς και δασκάλους, να τα διο χετεύει σ τα σχολεία και τις βιβλιοθή κες των νέων. Στην Ελλάδα οι δήμοι θα μπορούσαν να παίξουν σημαντικό ρόλο αν δημι ουργούσαν βιβλιοθήκες νέων, που όχι μόνο θα πήγαινε το παιδί να δα νειστεί ένα βιβλίο, και να φεύγει, αλ λά να βρει και ανθρώ πους που θα το β οηθήσουν στην επιλογή και θα συ ζητήσουν μαζί του. Σ χ ε τ ικ ά σ χ έ σ ε ις

π ου

με

τ ις

ιδ ε ο λ ο γ ικ έ ς

ξεπ ηδούν

απ ό

τα

π α ιδ ικ ά β ιβ λ ί α τ ι σ κ έ φ τ ε σ α ι;

Ό ταν έγραψα το Καπλόνι και τον Πέ τρο ποτέ δεν σ κέφτηκα από πριν να διοχετεύσω σ τα παιδιά μια ορισμένη ιδεολογία. Α πλούστατα, γράφοντας, θες δεν θες, γράφ εις αυτό που πι στεύεις. Αν το πεις καλά, πείθεις το παιδί. Το μόνο που θέλησα συγκε κριμένα ήταν να μιλήσω στα παιδιά για θέματα «ταμπού», που δεν θα τα μάθαιναν ποτέ στο σχολείο. Π.χ. τη δικτατορία του Μεταξά, την κατοχή και την αντίσταση. Τον Μεγάλο περί πατο του Πέτρου τον διάβασαν μάλι-

Φαλαγγίτισσες, 1936. Με τα χέρια κάτω η Άλκη Ζέη.

διαφ ιέρω μα

στα και κάτι παιδάκια σαν και σένα και 20 και 25 χ ρ ο ν ώ ν- γιατί τους ενδιέφερε να μάθουν την ιστορία εκεί νης της εποχής.

μακρύνει τον αναγνώστη από την ου σία του έργου. Δ ε ν μ ιλ ή σ α μ ε κ α θ ό λ ο υ γ ια τ η ν ε ικ ο ν ο γ ρ ά φ η σ η τ ο υ π α ιδ ικ ο ύ β ι

Α ρ χ ί ζ ο ν τ α ς α π ό τ η ν ισ τ ο ρ ία , όπου εύ κο λ α

δ ια σ τ ρ ε β λ ώ ν ο ν τ α ι

γ ε γ ο ν ό τ α και π ρ ά γ μ α τα , δ ε ν ξ ε π η δ ά ε ι η α ν ά γ κ η ώ σ τ ε τ ο π α ιδ ικ ό β ιβ λ ί ο π ου γ ρ ά φ ε τ α ι σ ή μ ε ρ α ν α δ ίν ε ι σ τ α

π α ιδ ιά μ ια ε ικ ό ν α τ η ς

επ οχής ή τω ν σ χ έσ εω ν τω ν α ν θρώ π ω ν

π ιο

α π ο μ υ θ ο π ο ιη μ έ ν η

>ΆλκηΖέη

κ α ι π ιο π ρ α γ μ α τ ικ ή ;

110

Σίγουρα έτσι είναι. Και το σημερινό παιδί είναι πιο έτοιμο να ηροσλάβει την αλήθεια. Τα παιδιά, και τα πολύ μικρά ακόμα, έζησαν το Πολυτε χνείο. Ετσι ένα βιβλίο που μιλάει για την αντίσταση θα τους είναι τώρα πο λύ πιο κοντινό από άλλοτε. Ενώ πρώ τα φαινόταν απίθανο ένα παιδί να μπορεί να ζει και να παίρνει μέρος στην ιστορία της χώρας του. Α πό την άλλη μεριά, αυτό υποχρεώνει εμάς τους συγγραφείς να είμαστε όσο μπορούμε πιο αληθινοί και πειστικοί. Γιατί το παιδί, που στάθηκε μπροστά στα κάγκελα του Πολυτεχνείου, δεν μπορείς να το ξεγελάσεις με μεγαλοστομίες και αναλήθειες. Υ π ά ρχει κ α ι τ ο θ έ μ α τω ν δ ια σ κευώ ν.

Για μένα οι διασκευές είναι κατα στρεπτικές. Γιατί παίρνουν, π.χ., τον Πόλεμο και ειρήνη ή την Ευγενία Γκραντέ, κόβουν ό,τι νομίζουν ακα τάλληλο και βαρετό για το παιδί κι έτσι δεν μένει παρά η υ πόθεση που, όσο και συναρπαστική να είναι, απο

β λ ίο υ .

Αν εννοείς την προσχολική ηλικία, νομίζω πω ς παίζει πολύ μεγάλο ρόλο η εικόνα. Για τα μεγαλύτερα παιδιά η πείρα μού έδειξε ότι τα περισσότερα αδιαφορούν για την εικονογράφηση. Το Καπλάνι της βιτρίνας σ ι η γαλλική έκδοση βγήκε χωρίς καμία εικόνα. Τα παιδιά, που συζήτησα μαζί τους, μου είπαν ότι το προτιμούσαν, γιατί έτσι φαντάζονταν όπω ς ήθελαν τους ήρωες. Το μάτι έχει τόσο φορτωθεί από τα κλασικά εικονογραφημένα, που ένα κείμενο χωρίς καμία εικόνα θα έκανε την προσοχή να στραφεί αποκλειστικά στο ίδιο το κείμενο. Π ο ιο

ε ίν α ι τ ο

θέμ α

το υ

κ α ι

ν ο ύ ρ γ ιο υ σ ο υ β ιβ λ ίο υ ;

Είναι η ιστορία δύο μικρών παιδιών που πηγαίνουν από τη μια χώρα σε άλλη, αλλάζουν γλώσσα, σχολείο, συνήθειες. Ε ίν α ι η ισ τ ο ρ ία τ ω ν δ ικ ώ ν σ ο υ π α ιδ ιώ ν ;

Των δικών μου και χίλιων άλλων, που ακολουθούν τους γονείς τους, γιατί εμφύλιοι πόλεμοι, δικτατορίες, τους αναγκάζουν να εκπατρίζονται. Κι αυ τό το βιβλίο το έγραψα στο εξωτερι κό, στο Παρίσι. Μα εύχομαι να είναι το τελευταίο που γράφω μακριά από την Ελλάδα. Θούριος, 14 Αυγούστου 1975 ■

Αφιερώματα Γεωπολιτικήκαι στρατηγικές/ 331 Γερμανική Λογοτεχνία (σύγχρονη) Γερμανόφωνο θέατρο/ 7 Γοτθικό μυθιστόρημα/ 4(

διαβάζω

Διακοπές και βιβλίο/196 Διακοπές. Εκδότες προτείνουν 4( βιβλία/244 Διανοούμενοι και εξουσία/186 Διηγήματα (ανέκδοτα)... απότο συι

ΑγιονΌρος / 68 Αισθητισμός/ 349 Αιώνας (ο) πουφεύγει / 382 Αιώνας (ένας) συγγραφείς, 1900- 20ός αιώνας. Συγγραφείς και βιβλία 2000/403 Εγκλημα Απόπειρες ερμηνείας Αλληλογραφία/170 Αμερικανικήπεζονραφία(σύγχρονη) Αμερικανοεβραίοι συγγραφείς/ 367 Αμερικήτων μειονοτήτων/ 394 Αναγνώσεις και κείμενα/ 234 Αναχρονισμός στοναιώνα μας/ 283 Ανθρωπολονία (κοινωνική) / 323 Ανολοκλήρωτοςέρωτες/ 261^ τηση) / 376 Ελληνική πεζογραφία (απολογισμός για το 2009) / 504

σε θ έ μ α τ α

Κινέζικη λογοτεχνία/506 Κινηματογράφος, ελληνικός/ 473 Κινηματογράφος (θεωρία) / 317 Κινηματογράφος καί ιστορία/ 266 Κινηματογράφου (χρόνια) / 353 Κοινωνία και κράτος/ 233 Κοινωνιολογία/119 Κοινωνιολογία της σύγχρονης οικο γένειαςj 241 Κόμικς, το τέλος των υπερηρώων

Παραλογοτεχνία/ 354, 514 Περιπέτεια (η) της γραφής/ 438 Περιπλάνηση στη λογοτεχνία/ 282 Ποδόσφαιρο και λογοτεχνία/508 Πολιτικήγελοιογραφία / 268 Πολιτισμός και κουλτούρα/195 Πράγατων συγγραφέων/ 209 Πρόσωπα (τα) της ανδρογυνίας Πρωτοεμφάνιζόμενοι ηεζογράφοι / 420 Πρωτοπορίες και κινήματα/ 270 Πρωτοχρονιές του Μεσοπολέμου

Λαϊκό αισθηματικό

Ραδιόφωνο και τηλεόραση/ 215 Ροκ/ 219 Ρομαντισμός/225

Λογοτεχνία (η) και το κακό/ 289 Λογοτεχνία και κινηματογράφος/75 Λογοτεχνία και μετανάστευση / 415 Λογοτεχνία του φανταστικού/ 464 Λογοτεχνία και φωτογραφία/ 271 Λογοτεχνικά βραβεία 2004 / 456 Λογοτεχνικό βιβλίο και παιδί/ 242 Μελαγχολία/.

Σ Συγκριτική λογοτεχνία/ 427 Σχολικό (το) και εξωσχολικό (το) βι βλίο/467 Σχολήτης Φρανκφούρτης / 405 Σώμα (το) στολόγο και στηντέχνη/ Σενάριο/290 Σημειωτική/ 71* Στρουκτουραλισμός/ 227* Συμβολισμός/333

ίιούμορκαι παιδικήλογοτεχνία/ 336 .(ιηισμός/ 341 Χόλιγουντ (το) στηλογοτεχνία/ 332 -------- *----- J 293

Γενιάτων Μπήτνικ/ 64* Γνωσιακές επιστήμες/ 408

F S

νια/310 Γαλλική Επανάσταση/ 216

κριτικής/419 Ιταλικήλογοτεχνία/76 Καναδικήλογοτεχνία/ 450

τ) και το βιβλίοσήμερα/ 46 Παιδί και δημιουργικότητα/ 361 Παιδί και περιβάλλον/ 325 Παιδιά (τι διαβάζουν) / 514 Παιδικά βιβλία'86-’87/180 Παιδική λογοτεχνία (θεωρία και κρ τική) / 346 Παιδικό βιβλίο (σύγχρονες τάσεις

<ώνκειμένων/ η_ Ψυχιατρική και ψυχανάλυση/ 210 ------ - ισσολογία/ 238 'ία(κοινωνική) / 255

έ χ ο υ ν ε ξ α ν τ λ η θ ε ί.

Όσοι επιθυμούν να προμηθευτούν παλιά τεύχη, μπορούν να επικοινωνούν με το Διαβάζω, Μαυροκορδάτου 9, Αθήνα, 106 78 · Τηλ. 210 3801284 · email: info@diavazo.gr Τα κείμενα που είναι χρήσιμα στους αναγνώστες μας και περιέχονται σε εξαντλημένα τεύχη δίνονται σε φωτοαντίγραφα.

Κ Ρ ΙΤΙΚΟ ΓΡΑΦ ΙΑ Φ ΕΒ ΡΟ Υ ΑΡ ΙΟ Υ 2012 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αντωνίου Μαρία: Εγώ σκότωσα τον καθηγητή Μάλεντερ (Φ. Φιλίππου, Διαβάζω, 02/12) Αριστηνός Γιώργος: Flash στη νύχτα (Μ. Μοίρα, Αυγή, 26.2.12) Αστεριού Χρήστος: Ίσλα Μπόα (Μ. Χαρτουλάρη, Νέα, 18.2.12) Βιλλιώτης Αντώνης: Τι εστίβερίκοκο (Ε. Καραγιαννοπούλου, Διαβάζω, 02/ 12) Γκόνης Θοδωρής: Ο ύπνος τηςΑδριανουπόλεως (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 5.2.12)

θάνει ή το νεραγδαλλαγμένο (Θ. Μαρκόπουλος, Αυγή, 12.2.12) Ξανθόπουλος Λεύτερης: Γάτες αλ λού (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 5.2.12) Οικονόμου Χρήστος: Κάτι θα γίνει, θα δεις (Ε. Γκίκα, Έθνος, 5.2.12) Παναγιωτόπουλος Νίκος: Τα παιδιά του Κάιν (Β. Ζωνράφου, Αυγή, 12.2.12) Σιδέρης Νίκος: Ένα τραγούδι για τον Ορφέα (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 5.2.12) Στάμου Εύα: Εθισμός (Π. Θεοδωρίδης, Αγγελιοφόρος, 19.2.12) Σωτηρίου Διδώ: Τα παιδιά του Σπάρ τακου (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 19.2.12) Τριαντάφυλλου Σώτη: Για την αγάπη της γεωμετρίας (Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω, 02/12) Τσιαμπούσης Βασίλης: Σάλτο μορτάλε (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 5.2.12, X. Παπαγεωργίου, Διαβάζω, 02/12) Φακίνου Ευγενία: Το τρένο των νε φών (Μ. Σούμπερτ, Αυγή, 21.2.12) Χαραλάμπους Κάστορας: Διόσκου ρων τα ανομολόγητα... (Κ. Λυμπεροπούλου, Βήμα, 26.2.12)

Δενδροπούλου Βάσω: Η μεγάλη διά σωση (Μ. Τσικλητήρα, Real News, 5.2.12) Δημητρίου Σωτήρης: Η σιωπή του ξε ρόχορτου (Μ. Μοίρα, Αυγή, 19.2.12) Ευσταθιάδης Γιάννης: Άνθρωποι από λέξεις (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, Χατζή Ελένη: Ο μάγος (Κ. Παπαδη19.2.12, Ν. Σιώτης, Καθημερινή, 26.2.12)μητρίου, Καθημερινή, 12.2.12) Καλλιτεράκη Ευτυχία: Αμπελώνες Ψυχογιός Δημήτρης: Χιονίζει ήσυχα χωρίς ορίζοντα (Ε. Καραγιαννοπούστις Αγριόλευκες (Γ. Μπέκος, Βήμα, λου, Διαβάζω, 02/12) 12.2.12) ___ Κλεόπας Ευριπίδης: Ποίηση και πολιg τική (Γ. Μύαρης, Αυγή, 26.2.12) ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ 1 1 2 Κουκούλάς Δημήτρης: Τα φορτηγά g> και άλλες ιστορίες (Ν. Βατόπουλος, Βίλλα-Μάτας Ενρίκε: Δουβλινιάδα (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, S? Καθημερινή, 11.2.12) 12.2.12,Ε. Παναγιώτου, Αυγή, 26.2.12) δ Κοψοχείλης Στάθης: Παραμιλητά (Μ. Μ Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 5.2.12, Ε. Ζαμιάτιν Γιεβγκιένι: Εμείς (Γ. Λαμπράκος, Αυγή, 14.2.12) Σπυριδοπούλου, Μακεδονία, 12.2.12) Λακουμέντα Μαίρη: Ίσως ναι... ίσως όχι... (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύ πος, 25.2.12) Μάρκαρης Πέτρος: Περαίωση (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 12.2.12) Μάρκογλου Πρόδρομος: Τα σύννεφα ταξιδεύουν τη νύχτα (θ. Σκαμνάκης, Πριν, 5.2.12) Μερτζάνη Άννα: Έχω δικαίωμα να πω μια ιστορία; (Α. Αλεξανδρίδης, Δια βάζω, 02/12) Μποτονάκη Αντωνία: Ασ' το κι ας απο-

Κεμπ Πολ: Μεθυσμένο ημερολόγιο (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 25.2.12) Λάρσον Στιγκ: Ρωγμές του σύγχρο νου κόσμου (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 26.2.12) Λε Καρέ Τζον: Κι ο κλήρος έπεσε στον Σμάιλι (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 12.2.12) Μαρτέλ Γιαν: Βεατρίκη και Βιργιλιος (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 26.2.12) Μέι Πίτερ: Ο/ κυνηγοί των Χάιλαντς (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 12.2.12)

Μπαρνς Τζούλιαν: Ένα κάποιο τέλος (Γ. Παπαγιάννης, Ελεύθερος Τύπος, 5.2.12, Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 6.2.12, Α. Μαντόνλου, Διαβάζω, 02/12) Μπάρροουζ Ουίλιαμ: Queer (Μ. Μοδινός, Νέα, 18.2.12, Γ. Βαϊλάκης, Δια βάζω, 02/12) Μπάρροουζ Ουίλιαμ: Γυμνό γεύμα (Μ. Μοδινός, Νέα, 18.2.12) Μπάρτοκ Μίρα: Το παλάτι των ανα μνήσεων (Σ. Βροντή, Καθημερινή, 26.2.12) Μπολάνιο Ρομπέρτο: 2666 (Κ. Παπαγιώρνης, Lifo, 3.2.12) Ντοστογιέφσκι Φιοντόρ: Αδελφοί Καραμάζοφ (Δ. Φύσσας, Athens Voice, 3.2.12) Ντυ Γκαρ Ροζέ Μαρτέν: Ο/ Τιμπώ, Ά Β' τόμος (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 5.2.12) Παμούκ Ορχάν: Ο Τζεβντέζμπέη και οι γιοι του (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 12.2.12) Ρεζά Γιασμίνα: Ο θεός της σφαγής (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 26.2.12) Ρέντελ Ρουθ: Πορτομπέλο (X. Σπυροπούλου, Καθημερινή, 19.2.12) Σαρτρ Ζαν Πολ: Ο τοίχος (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 7.2.12, Γ. Βαϊλάκης, Ημε ρήσια, 11.2.12, Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 12.2.12) Σεμ-Σάντμπεργκ Στιβ: Οι απόκληροι (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 19.2.12) Συλλογικό: Το τόλμημα της μνήμης (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 5.2.12) Auge Marc: Εγκώμιο του ποδηλάτου (Κ. Καλφόηουλος, Καθημερινή, 5.2.12) Cardoso Dulce Maria: Βιολέτα (Δ. Καββαθάς, Βήμα, 26.2.12) Denon Vivant: Χωρίς επαύριον (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 19.2.12) Eagleman David: Sum (Γ. Λαμπράκος, Αυγή, 14.2.12) Horowitz Anthony: Ο οίκος του μ ε ταξιού (Α. Νταραδήμου, Ελεύθερος Τύπος, 19.2.12) Lackberg Camilla: Οικογενειακά μυ στικά (Μ. Τσικλητήρα, Real News, 26.2.12) Montalban Manuel Vazquez: Η Βαρ κελώνη του Μανόλο (Μ. Τσικλητήρα, Real News, 12.2.12,Γ. Βαϊλάκης, Ημε ρήσια, 18.2.12)

Novalis: Ύμνοι στη νύχτα (Γ. Βαρθαλίτης, Αυγή, 5.2.12) Selznick Brian: Η εφεύρεση του Ουγκό Καμπρέ (Γ. Ζουμπουλάκης, Βήμα, 19.2.12, Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 19.2.12) Simenon George: Το χιόνι ήταν βρώ μικο (Μ. Μοδινός, Νέα, 4.2.12, Θ. Μή νας, Διαβάζω, 02/12) Walser Robert: Ο περίπατος (Λ. Κονομάρα Διαβάζω, 02/12)

Σιακαντάρης Γιώργος: Ο/ μεγάλες απουσίες (Δ. Σωτηρόπουλος, Βήμα, 5.2.12)

ΙΣΤΟΡΙΑ Καρακατσούλη Άννα: Στη χώρα των βιβλίων (Μ. Πιμπλής, Νέα, 18.2.12) Λυμπεράτος Μιχάλης: Από το ΕΑΜ στην ΕΔΑ (Α. Αντωνίου, Δρόμος της Αριστερός, 18.2.12)

ΠΟΙΗΣΗ

Μπενάς Τάκης: Το ελληνικό ‘68 (Κ. Γαβρόγλου, Αυγή, 19.2.12) Ρωμαίος Γιώργος: Η Ελλάδα των δα νείων και των χρεοκοπιών (Γ. Ασ δραχάς, Εξπρές, 19.2.12)

Απόγονος Κώστας: Τα αντιστεκόμενα + 10 (Π. ©εοδωρίδης, Αγγελιο φόρος, 19.2.12) Βλαχάκης Νίκος: Η γέφυρα των α ε τών (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 18.2.12)

Σαρίογλου Ειρήνη - Σαρίογλου Καίτη: Πενήντα χρόνια από τα Σεπτεμ βριανά (Δ. Μανιάτης,Νέα, 2.2.12) Σιταράς Θωμάς: Η παλιά Αθήνα ζει, γλεντά, γεύεται, 1834-1938 (X. Δημακοπούλου, Εστία, 25.2.12)

Wo Ming: Αλτάι (Τ. Δημητρούλια, Κα θημερινή, 26.2.12)

Καμπάς (Ν. Μπακουνάκης, Βήμα, 19.2.12) Ντοστογιέφσκι Φιοντόρ: Εγώ, ο Ντοστογιέφσκι (Σ. Αποστολίδης, Εργα ζόμενοι, 25.2.12) θ ' Μπράιεν Έντνα: Λόρδος Μπάιρον (X. Δημακοπούλου, Εστία, 4.2.12) Πέπιατ Μάικ: Φράνσις Μπέικον (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 26.2.12) Σβολόπουλος Κωνσταντίνος: Καρα μανλής 1907-1998 (Γ. Λακόπουλος, Νέα, 11.2.12) Τέντα-Λατίφη Κατίνα: ΠέτροςΣ. Κόκκαλης (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 12.2.12, Γ. Λακόπουλος, Νέα, 25.2.12) Τουσίνκα Άγκατα: Βιέρα Γκραν (Η. Μαγκλίνης, Καθημερινή, 5.2.12) Leis Mario: Λένι Ρίφενσταλ (Ε. Καρ κίτη, Αγγελιοφόρος, 19.2.12, Ν. Μακρή, Καθημερινή, 19.2.12)

Δαλακούρα Βερονίκη: Καρναβαλιστής (Κ. Παπαγεωργίου, Αυγή 5.2.12)

Τσάνγας Νίκος: Η αθώωση των Εξ (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 19.2.12)

Μαρκόπουλος Γιώργος: Κρυφός κυ νηγός (Γ. Μπέκος, Βήμα, 5.2.12)

Χάρμαν Κρις: Λαϊκή ιστορία του κό σμου (Μ. Λαμπρινίδης, Νέα, 25.2.12)

Αγνελάτος Δημήτρης: Η Αλφα Βήτα του νεοελληνιστή (Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω 02/12)

Πορφύρης Τάσος: Χρονοσυλλέκτης (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 5.2.12) Ρούβαλης Βασίλης: Φωνές (Κ. Βούλ γαρης, Αυγή, 26.2.12)

Kershaw Ian: Ο Χίτλερ, οι Γερμανοί και η «τελική λύση» (Γ. Σιακαντάρης, Νέα, 4.2.12)

Αποστολίδου Βενετία: Τραύμα και μνήμη (Σ. Αρτεμισιώτης, Δρόμος της Αριστερός, 11.2.12)

Ταστάνης Άρης: Τα ταξίδια μου, 1976-2011 (Β. Παπαστεργίου, Εποχή, 26.2.12) Τσαλαπάτης Θωμάς: Το ξημέρωμα θα είναι σφαγή κύριε Κρακ (Κ. Βούλ γαρης, Αυγή, 12.2.12)

ΔΟΚΙΜΙΑ Γκότση Γεωργία: Η διεθνοποίησις της φαντασίας (Μ. Τσεβρένη, Καθημε ρινή, 26.2.12) Ευσταθιάδης Γιάννης: Προσωπολα τρείες (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 19.2.12) Νικολαρε'ίζης Δημήτρης: Η κριτική προπάντων η κριτική (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 26.2.12) Νικολαρε'ίζης Δημήτρης: Δοκίμια κρι τικής, Ούγος Φώσκολος και Ανδρέας Κάλβος (Β. Χατζηβασιλείου, Βήμα, 26.2.12)

ΜΕΛΕΤΕΣ

Mann A. J.: Το μέτωπο της Θεσσαλο νίκης (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύ πος, 18.2.12)

Γιαντσή Νικολέττα: Ο φτωχός ανά μεσα στην εκκλησία και την πόλη (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 12.2.12) Norwich John Julius: Mare nostrum Ζολώτας Ξενοφών: Δημιουργικός (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, σοσιαλισμός (Δ. Σωτηρόπουλος, Βή 4.2.12, Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 12.2.12) μα, 26.2.12) Ryback Timothy: Η βιβλιοθήκη του Ηλιού Φίλιππος (επιμ. Π. Πολέμη): Χίτλερ (X. Δημακοπούλου, Εστία, Ελληνική βιβλιογραφία του 19ου αιώ 11.2.12) να, τόμος Β ' (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 5.2.12) Winkler Heinrich: Βαίμάρη, η ανά πηρη δημοκρατία (Ν. Κουρμούλης, Καραμπελιάς Γιώργος: Συνωστισμέ Αυγή, 7.2.12) νες στο Ζάλογγο (Κ. Χατζηαντωνίου, Καθημερινή, 5.2.12)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Λάμπρος Μιχαήλ: Η ρεκλάμα εν Ελλάδι (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 12.2.12)

Μελάς Βίκτωρ: Κάρολος Κουν (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 26.2.12) Μουρακάμι Χαρούκι: Για τίπράγμα μι λάω όταν μιλάω για το τρέξιμο (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 5.2.12)

Μάρκου Γιώργος: Πανευρωπαϊσμός της αρχαίας ελληνικής ιατρικής επι στήμης τον Μεσαίωνα (Ε. Τσερεζόλε, Αυγή, 21.2.12)

Νικολαΐδου Εμμανουέλα - Παπαγεωργοπούλου Ζέτα: Ανδρέας Π.

Μαραγκούδης Μανώλης: Καιρός να συγχρονισθώμεν (Δ. Κόκορης, Αυγή, 19.2.12)

δ :κ ρ ιτικ ο γ ρ α φ ία

Μπουρδάρα Καλλιόπη (Κέλλυ): Η διάκριση των φύλων ως κριτήριο στις ρυθμίσεις των Νεαρών του Λέοντος Στ'Σοφού (X. Δημακοπούλου, Εστία, 25.2.12) Παπακώστας Γιάννης: Ο Emile Legrand και η ελληνική βιβλιογραφία (Λ. Κουζέλη, Βήμα, 5.2.12, Ν. Τριανταφυλλόπουλος, Καθημερινή, 12.2.12) Τερέζης Χρήστος: Πλάτων - Αριστο τέλης, προς μία συμφιλίωση (X. Δη μακοπούλου, Εστία, 11.2.12) Gschnitzer Fritz: Ιστορία της αρ χαίας ελληνικής κοινωνίας (Σ. Μαλα βάκης, Νέα, 21.2.12) Pater Walter: Η Αναγέννηση (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 5.2.12)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Γιοβανόπουλος Χρήστος - Μητρόπουλος Δημήτρης (επιμ.): Δημοκρα τία under construction (Μ. Τσιμιτάκης, Δρόμος της Αριστερός, 4.2.12) Κονδύλης Παναγιώτης: Ο/ αιτίες της παρακμής της σύγχρονης Ελλάδας (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 23.2.12) Kalin Ibrahim: Ισλάμ και Δύση (Α. Αθανασόπουλος, Βήμα, 19.2.12)

Ένας δάσκαλος καπετάνιος (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 02/12) Πασπάτης Γιώρνος: Τυφλή πορεία (Σ. Κακουριώτης, Διαβάζω, 02/12, Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 02/12) Σαλάμοφ Βαρλάμ: Ιστορίες από την Κολιμά (Λ. Τσιριμώκου, Νέα, 11.2.12)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Γεράσης Αλέξης: Συλλυπητήρια, προσλαμβάνεστε (Μ. Τσικλητήρα, 114 Real News· 19-2.12) g> Ματσαγγάνης Μάνος: Η κοινωνική μ ϊ πολιτική σε δύσκολους καιρούς (Α. 5 Λυμπεράκη, Athens Voice, 16.2.12) Μυλωνάκη Αγγελική: Από τις αυλές στα σαλόνια (Γ. Μπασκόζος, Βήμα, 26.2.12) Ρόμπινσον Κεν: Αλληλογική (Θ. Βασι λείου, Καθημερινή, 5.2.12) Συλλογικό: Τάξη + αταξία (Ν. Σιδέρης, Καθημερινή, 26.2.12) Φραντζεσκάκης Γιώργος: Φιλόζωος ή μισάνθρωπος (Γ. Επτακοίλη, Καθη μερινή, 5.2.12)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ Γκανάτσιος Βασίλης (Χείμαρρος):

ΤΑΞΙΔΙ - ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Μασσαβέτας Αλέξανδρος: Κωνστα ντινούπολη (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 14.2.12)

Steiner George: Νοσταλγία του από λυτου (Δ. Κούρτοβικ, Νέα, 25.2.12)

ΘΕΑΤΡΟ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Ζαχαριάδης Τρύφων: Ποιος εκπαι δεύει συναισθηματικά ποιον (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 12.2.12) Yalom Irvin: Το πρόβλημαΣπινόζα (Σ. Νικολαΐδου, Νέα, 18.2.12)

ΠΑΙΔΙΚΟ - ΕΦΗΒΙΚΟ Δέλτα Πηνελόπη: Στο κοτέτσι (Ν. Χαριτάτου, Διαβάζω, 02/12) Σερέφας Σάκης: Μια τρύπα στο νερό (Θ. Καραμολέγκου, Αυγή, 7.2.12)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

___ R

Παπακωνσταντίνου Κ. (επιμ.): Ταξίδια στη Μεσόγειο και τους ωκεανούς Ship posters (Κ. Καλφόπουλος, Κα θημερινή, 12.2.12)

Λάσκος Χρήστος - Τσακαλώτος Ευ κλείδης: Χωρίς επιστροφή (Ν. Σεβαστάκης, Εποχή, 12.2.12) Χριστοδούλου Δημήτρης - Νίκας Χρίστος: Η διεθνής οικονομική στην εποχή της παγκοσμιοποίησης (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 26.2.12) Van Overtveldt Johan: Το τέλος του Ευρώ (Θ. Βασιλείου, Καθημερινή, 26.2.12)

Γεωργοπούλου Βαρβάρα: Ο Διόνυ σος στο Ιόνιο (Δ. Μουσμούτης, Ιστο ρία, 02/12) Σαπουνάκη-Δρακάκη Λυδία - Τζόγια-Μοάτσου Μαρία Λουίζα: Η Δρα ματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου (Μ. Λοβέρδου, Βήμα, 26.2.12)

ΜΟΥΣΙΚΗ Lunday Elizabeth .Η μυστική ζωή των μεγάλων μουσουργών (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 5.2.12)

ΧΡΟΝΙΚΟ Χρυσόηουλος Χρήστος: Φακός στο στόμα (Η. Μαγκλίνης, Καθημερινή, 25.2.12, Μ. Χαρτουλάρη, Νέα, 25.2.12)

ΕΠΙΣΤΗΜΗ Dawkins Richard: Η μαγεία της πραγ ματικότητας (Σ. Μαλαβάκης, Νέα, 18.2.12) Sandel Michael: Ενάντια στην τελειό τητα (Κ. Παπαγιώρνης, Αθηνόραμα, 16.2.12)

ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Robinson Ken: Αλλη λογική (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 11.2.12) Steiner George: Τα μαθήματα των δα σκάλων (Α. Αρτινός, Αυγή, 12.2.12, Β. Πατσογιάννης, Καθημερινή, 19.2.12)

ΛΕΥΚΩΜΑ Αβραμίδης Αλέξανδρος: Μια πόλη που ξεχνάει το όνομά της (Γ. Μυρσιώτη, Καθημερινή, 25.2.12)

Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ': Ο Ιησούς από τη Ναζαρέτ - Β'μέρος (Α. Βιστωνίτης, Βήμα, 26.2.12)

ΛΕΞΙΚΟ Βιρβιδάκης Στέλιος - Ξηροπαίδης Γιώργος (επιμ.) Το φιλοσοφικό λεξικό του Cambridge (Γ. Βαϊλάκης, Ημερή σια, 4.2.12) Πλατής Νίκος: Presto ο tardi (Κ. Παπαγιώργης, Lifo, 16.2.12) ■

δ :ευ π ώ λ η τα Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ ΙΟ Σ 201 2

Ελληνική λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8

Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΠΟΥ ΗΞΕΡΕ ΜΟΝΟ ΝΑ ΑΓΑΠΑΕΙ ΠΕΡΑΙΩΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΓΑΠΗ ΤΗΣ ΓΕΩΜΕΤΡΙΑΣ ΜΕΡΕΣ ΑΛΕ=ΑΝΔΡΕΙΑΣ ΑΝΕΜΩΛΙΑ ΧΤΥΠΟΚΑΡΔΙΑ ΣΤΟ ΚΡΑΝΙΟ Ο ΛΥΚΟΣ ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ ΑΟΡΑΤΟΣ ΔΕΣΜΟΣ

Η ΑΝΑΣΑ ΣΤΟ ΣΒΕΡΚΟ

ΊΟ

ΜΑΚΙΓΙΑΡΙΣΜΕΝΟΙ ΦΟΒΟΙ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΤΖΙΡΙΤΑ ΜΑΡΙΑ ΜΑΡΚΑΡΗΣ ΠΕΤΡΟΣ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΣΩΤΗ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΖΟΥΡΓΟΣ ΙΣΙΔΩΡΟΣ ΑΚΡΙΤΑ ΕΛΕΝΑ ΔΗΜΟΥΛΙΔΟΥ ΧΡΥΣΗΙΔΑ ΜΑΝΙΑΤΗ ΝΙΚΟΛ ΑΝΝΑ ΠΥΛΟΡΩΦ ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ ΝΟΡΑ ΑΡΝΑΟΥΤΟΓΛΟΥ ΓΡΗΓΟΡΗΣ

ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

=ένη λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5

ϋϋ! 7

8 9 ΙΟ

ΤΟ ΝΗΜΑ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΣΠΙΝΟΖΑ ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΟ ΤΑΤΟΥΑΖ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΑ ΜΥΣΤΙΚΑ ΕΝΑ ΚΑΠΟΙΟ ΤΕΛΟΣ ΝΑ ΣΟΥ ΠΩ ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΑΛΕΦ ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΠΟΥ ΕΠΑΙΖΕ ΜΕ ΤΗ ΦΩΤΙΑ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΥ ΑΓΑΠΟΥΣΕ ΤΑ ΣΚΥΛΙΑ Η ΒΑΡΚΕΛΩΝΗ ΤΟΥ ΜΑΝΟΛΟ: ΤΡΕΙΣ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΙΣΛΟΠ ΒΙΚΤΟΡΙΑ ΓΙΑΛΟΜ ΙΡΒΙΝ ΛΑΡΣΟΝ ΣΤΙΓΚ ΛΑΚΜΠΕΡΓΚ ΚΑΜΙΛΑ ΜΠΑΡΝΣ ΤΖΟΥΛΙΑΝ ΜΠΟΥΚΑΪ ΧΟΡΧΕ ΚΟΕΛΟ ΠΑΟΥΛΟ ΛΑΡΣΟΝ ΣΤΙΓΚ ΠΑΔΟΥΡΑ ΛΕΟΝΑΡΔΟ ΜΑΝΟΥΕΛ ΒΑΘΚΕ© ΜΟΝΤΑΛΜΠΑΝ

ΔΙΟΠΤΡΑ ΑΓΡΑ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

1 2 3

4 5

6 7 8 9 10

ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ ΕΡΩΤΙΚΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΔΥΤΙΚΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΣΕ 100 ΧΑΪΚΟΥ ΒΑΘΕΟΣ ΓΗΡΑΤΟΣ ΚΡΥΦΟΣ ΚΥΝΗΓΟΣ ΠΟΙΗΜΑΤΑ ΡΕΚΒΙΕΜ ΜΕΤΟΥΣΙΩΜΕΝΟΙ ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΠΟΝΗΡΙΕΣ ΤΗΣ ΧΑΡΑΣ

ΛΙΒΑΝΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

Γενικός πίνακας

Ποίηση Α/Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΤΙΝΟΣ ΙΑΝΟΣ ΙΚΑΡΟΣ ΕΛΥΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΝΕΡΟΥΝΤΑ ΠΑΜΠΛΟ ΠΑΤΑΚΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ ΧΑΡΗΣ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΒΑΡΒΕΡΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΔΗΜΟΥΛΑ ΚΙΚΗ ΑΧΜΑΤΟΒΑ ΑΝΝΑ ΒΕΛΙΤΣΙΑΝΟΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ΣΦΗΚΑ ΜΑΡΙΑ

ΚΕΔΡΟΣ ΚΕΔΡΟΣ ΙΚΑΡΟΣ ΑΓΡΑ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ ΟΙΩΝΟΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοι χεία «Ευπώλητα Φεβρουάριος 2012» είναι: ΑΝΑΓΝΩ ΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 26510 349” - ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ, Χαλάνδρι, 2ΐο 68 οο 644 - ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ,Ίλιον, 210 2618156 -

ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310 276447 - ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ ΠΑΙ ΔΕΙΑ, Θεσσαλονίκη, 2310 252888 - ΝΕΣΤΩΡ, Κατε ρίνη, 23510 36024 - ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310 67276 PUBLIC, Αλυσίδα, 2ΐο 3246210 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 210 3650000 - ΠΟΛΥΕΔΡΟ, Πάτρα, 26ιο 277342

Η αποτελεσματικότητα και η αξιοπιστία γίνονται πράξη Κέντρο Διανομής Ασπροπόργου Λεωφ. ΝΑΤΟ 19300 Ασπρόττυργος Τ: 210 55 17 700 F: 210 55 96 411

Συγκρότημα Βορείου Ελλάδος ΒΙ.ΠΕ ΣΙΝΔΟΥ Ο.Τ31Γ Γ Είσοδος, 52 022 Θ εσσαλονίκη Τ: 2310 79 99 44 F: 2310 79 97 03

Κέντρο Διανομής Μαγούλας Γ. Γεννήματα 99 Θέση: Πλακωτό 19600 Μ αγούλα Τ: 210 55 17 880 - 881 F: 210 55 51 770

Φ Ε Β Ρ Ο Υ Α Ρ ΙΟ Σ 2012

Δοκίμια Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟ Υ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΜΙΝΩΤΑΥΡΟΣ Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΝΑ ΕΧΕΙΣ ΠΑΝΤΑ ΔΙΚΙΟ ΣΤΟΥ ΔΡΟΜΟΥ ΤΑ ΜΙΣΑ ΤΟ ΔΟΓΜΑ ΤΟΥ ΣΟΚ ΝΙΤΣΕ: 99 ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗΣ ΦΙΛΟΣΟΦΙΑΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ ΗΛΙΘΙΕ! ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΛΕΠΤΟΚΡΑΤΙΑ ΣΤΗ ΧΡΕΟΚΟΠΙΑ Η ΛΟΓΙΚΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΝΟΙΑΣ ΚΑΡΑΜΑΝΛΗΣ OFF THE RECORD ΟΙ ΣΥΜΦΟΡΕΣ ΤΟΥ ΔΑΝΕΙΣΜΟΥ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΒΑΡΟΥΦΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΟΠΕΝΧΑΟΥΕΡ ΑΡΤΟΥΡ ΦΑΡΟΣ ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΚΛΑΙΝ ΝΑΟΜΙ

ΛΙΒΑΝΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΑΡΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗΣ

ΠΕΡΣΥ ΑΛΛΑΝ

ΠΑΤΑΚΗΣ

ΜΠΟΓΙΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚΟΣ ΛΥΓΕΡΟΣ ΣΤΑΥΡΟΣ ΡΑΜΦΟΣ ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΟΤΤΑΚΗΣ ΜΑΝΩΛΗΣ ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ

ΛΙΒΑΝΗΣ ΠΑΤΑΚΗΣ ΑΡΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗΣ ΝΕΦΕΛΗ

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟ Υ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΕΝΟΣ ΣΠΑΣΙΚΛΑ

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ

ΤΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΜΙΑΣ ΞΕΝΕΡΩΤΗΣ 1 Ο ΜΕΓΑΛΟΣ ΠΕΡΙΠΑΤΟΣ ΤΟΥ ΠΕΤΡΟΥ ΤΑ ΜΑΓΙΚΑ ΜΑΞΙΛΑΡΙΑ ΕΝΑ ΚΕΡΑΚΙ ΓΙΑ ΤΟ ΡΙΝΟΚΕΡΑΚΙ

ΚΙΝΙ ΤΖΕΦ ΕΞΥΠΕΡΥ ΑΝΤΟΥΑΝ ΝΤΕ ΣΑΙΝΤ ΡΕΝΕ-ΡΑΣΕΛ ΡΕΪΤΣΕΛ ΖΕΗ ΑΛΚΗ ΤΡΙΒΙΖΑΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΤΡΙΒΙΖΑΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ

Ο ΜΙΚΡΟΣ ΝΙΚΟΛΑΣ

ΓΚΟΣΙΝΙ ΡΕΝΕ

ΤΟ ΜΑΓΙΚΟ ΜΟΥ ΤΣΑΝΤΑΚΙ Ο ΜΑΡΚΟΣ, Η ΡΟΖΑ ΚΑΙ Η ΣΤΕΛΛΑ ΑΛΛΑΖΟΥΝ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΝΤΕΝΕΚΕΔΟΥΠΟΛΗ

ΓΚΙΚΑΚΗ ΜΑΡΟΥΣΩ

ΕΛΛΗΝΟΕΚΔΟΤΙΚΗ

ΦΑΚΙΝΟΥ ΕΥΓΕΝΙΑ

ΚΕΔΡΟΣ

4 5 6

9 10

Διάφορα Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟ Υ 1 2 3

4 5

6 7

8 9

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΝ ΟΥ Μ' ΕΘΕΣΠΙΣΕΝ 30ΛΕΠΤΑ ΓΕΥΜΑΤΑ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1912 - 2012 ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΟΥ ΠΑΡΕΛΘΟΝΤΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ - Η ΠΟΛΗ ΤΩΝ ΑΠΟΝΤΩΝ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΗΒ ΤΖΟΜΠΣ ΤΗΣ ΚΥΡΙΑΚΗΣ ΤΑ ΕΙΔΩΛΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΑΝΕΚΔΟΤΟΛΟΓΙΟ 2012 2 0 0 ΒΟΤΑΝΑ ΚΑΙ ΟΙ ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΕΣ ΤΟΥΣ ΙΔΙΟΤΗΤΕΣ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2012 ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ ΕΝΟΣ ΝΕΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΟΥ

ΠΑΤΑΚΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΠΑΤΑΚΗΣ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ ΣΥΓΧΡΟΝΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΜΙΝΩΑΣ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΝΤΙΝΟΣ: IANOS ΟΛΙΒΕΡ ΤΖΕΪΜΙ ΔΙΟΠΤΡΑ ΝΑΡ ΛΕΩΝ ΜΑΣΣΑΒΕΤΑΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ISAACSON WALTER ΣΩΤΗΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΚΑΠΟΝ ΠΑΤΑΚΗΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΤΟΠΟΣ

ΣΕΡΒΕΤΑΣ ΓΙΑΝΝΗΣ

IANOS

ΚΟΡΟΒΙΝΗΣ ΘΩΜΑΣ

ΜΑΛΛΙΑΡΗΣΠΑΙΔΕΙΑ ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ

ΕΚΟ ΟΥΜΠΕΡΤΟ

ΠΑΤΑΚΗΣ

δ :π ε ρ ιο δ ε ύ ω ν ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ «μέσα σ' αυτό το πλοίο που βούρκιασε σέρα χρόνια»

παγιδευμένο στα φύκια του ίυθού / και ταξιδεύει ασάλευτο τέσΒικτώρια Θεοδώρου, «Η εκδρομή»

θέατρο Ένας χρόνος συμπληρώθη κε σας 29 Μαρτίου από την εκδημία του «πατριάρχη» του νεοελληνικού θεάτρου, του Ιάκωβου Καμπανέλλη, και με αφορμή αυτήν την επέτειο, το ποίηση Αφιερωμένο στην ποίηση της εργοτάξιο εξαιρετικών αισθημάτων Βικτώριας Θεοδώρου (γεν. 1926) κά ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ αφιερώνει το μεγα νει την εμφάνισή του το 2ο τεύχος του λύτερο μέρος της ύλης του 155ου τεύ καινούργιου εξαμηνιαίου μη κερδο χους στον συγγραφέα που οδήγησε σκοπικού περιοδικού λογοτεχνίας και το νεοελληνικό έργο από την ηθο πολιτισμού Ο ΣΙΣΥΦΟΣ. Στην ιδιαί γραφία στον ρεαλισμό κι από εκεί στο τερη αυτή ποιητική φωνή της πρώτης θέατρο του μινιμαλισμού και του με- μεταπολεμικής γενιάς, της «γενιάς της ταμοντερνισμού. Η απουσία του, ένα ήττας» (μολονότι η ίδια αρνείται αυ χρόνο μετά, παραμένει διαρκώς πα τόν τον χαρακτηρισμό), που ακο ρούσα, όπως φανερώνει και η παρά λουθεί «πολύπλοκες διαδρομές σε τό σταση, φέτος, των έργων του Η αυλή πους άγριους, σταχειωμένους από την των Θαυμάτων (Εθνικό) και Ο δρόμος Ιστορία», στη σχέση της με τη λογο περνά από μέσα (Τέχνης). Για τον Ιά τεχνία της εποχής της αλλά και με τις κωβο Καμπανέλλη καταθέτουν μνή περιπέτειες της γενιάς της Αντίστα μες και αισθήματα συνάδελφοί του σης, αναφέρονται τα μελετήματα που από το χώρο του θεάτρου (Γ. Δια δημοσιεύονται στις σελίδες του πε λεγμένος, Κ. Μουρσελάς, Μ. Πόντι ριοδικού, ενώ το αφιέρωμα συμπλη κας, Γ. Ν. Μανιώτης) και της λογοτε ρώνεται με την παρουσίαση ανέκδο χνίας (Κική Δημουλά, Μ. Κουμαντα- των ποιημάτων της, καθώς και η με ρέας, Γ. Κοντός, Γ. Χρονάς) και πολ τάφραση του ποιήματος της «Η εκ λοί άλλοι ακόμη, ενώ δημοσιεύονται δρομή» στα βουλγάρικα. Η ύλη του επίσης ένα πρώιμο ποίημά του για την περιοδικού συμπληρώνεται με τη δη πατρίδα του, τη Νάξο, καθώς και μια μοσίευση ποιημάτων και πεζών, κα ανέκδοτη επιστολή του στον Κ. Βάν- θώς και τις σιήλες βιβλιοκριτικής, ενώ το τεύχος κοσμούν πίνακες του Γιάντςο. νη Καβάσιλα. [ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ, Διδότου 39,106 80, Αθήνα, τηλ: 210-36.16.782, chronas@otenet.gr, www.odospanos-cigaret.gr]

[Ο ΣΙΣΥΦΟΣ, Αγ. Αντωνίου 3,141 22, Ν. Ηράκλειο, τηλ: 6947444707, tehlemetzis@yahoo.gi www.osisyfos.blogspot.com]

γλώσσα Με ένα εκτενές αφιέρωμα στο σύγχρονο «γλωσσικό ζήτημα», όπως αποτυπώνεται στις εισηγήσας της ημε ρίδας με θέμα «Η ιστορική ορθογρα φία στη νέα εποχή», που διοργανώθηκε από την Εταιρεία Μελέτης Ελληνικού Πολιτισμού, κυκλοφορεί το τρίτο τεύ χος της τετραμηνιαίας περιοδικής έκ δοσης γιαέναν νέο ΔιαφωτισμόΝΕΟΣ ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΠΟΣ. Τους προβλημα τισμούς τους, που επικεντρώνονται κυ ρίως γύρω από το ζήτημα του μονο τονικού, καταθέτουν από τις σελίδες του οι Γ. Καραμπελιάς, Ε. Πατίλης, Κ. Κουτσουρέλης, X. Δάλκος, Γ. Κεντρωτής, I. Τσέγκος, Κ. Καραΐσκος, Γ. Κωβαίος, Η. Μάίντάς, Π. Σιδηρόπουλος, Δ. Κοσμόπουλος, Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος και Ν. Κοντοσόπουλος. Ακό μη, από την λοιπή ύλη ξεχωρίζουν η πα ρέμβαση του Μ. Μερακλή στη συζή τηση για τη συνέχεια του ελληνικού έθνους, η έρευνα του Γ. Καραμπελιά για την «Εθνική και κοινωνική συνείδηση στην επαναστατημένη Σάμο (18051834)», αλλά και η εκτενής μελέτη του φιλόσοφου Κώστα Παπάιώάννου που εξετάζει την ανάδυση του ολοκληρω τικού κόμματος, η οποία δημοσιεύεται για πρώτη φορά στα ελληνικά. [ΝΕΟΣ ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΓΙΟΣ, Θεμιστοκλέους 37,106 77, Αθήνα, τηλ: 210-38.26.319, wwwemep.gi; logiosermis@emep.gr]

-εχωριστές προσωπικότητες σε ξεχωριστές συνεντεύξεις

Κάθε Σάββατο και Κυριακή 1 2 .0 0 -1 3 .0 0 Α υ τοπ ρ οσώ π ω ς με τον

Νίκο Θρασυβούλου

Καλεσμένοι τον Απρίλιο: Σάββατο 7/04: Γιώ ργος Ανδρέου (Γαβριηλίδης) Κυριακή 8 /0 4 : Λένα Κιτοοπούλου (Μεταίχμιο) Παρασκευή 13/04: Θ ανάσης Νιάρχος ( Καστανιώτης) Σάββατο 21/04: Μ άρω Δούκα (Πατάκης) Κυριακή 2 9/04: Ελεονώρα Σουρλάγκα (Κέδρος)

6:cinematic literature TOY ΑΘΟΥ ΔΗΜΟΥΛΑ

Μ ε ένα μπουκάλι ρούμι

ια να μείνω πιστός σ τη λογική αφήγηση που θυμίζει την αφοπλι της «gonzo δημοσιογραφίας», στική αμεσότητα του Σάλιντζερ. όπω ς τη δίδαξε πρώ τος μέσα «Άναψα ένα τσιγάρο, σκέφτηκα διά απ’ τα κείμενά του ο Χάντερ Τόμσον φορους άλλους ανθρώπους και ανα τη δεκαετία του 7 0 , οφείλω, νομίζω, ρωτήθηκα τι να έκαναν σήμερα, την να ξεκινήσω το π ο θετώ ντας τον ώρα που εγώ βρισκόμουν εδώ σε ένα εαυτό μου στην ιστορία. Το Μεθυ σκοτεινό δρόμο του Φαχάρντο πί σμένο ημερολόγιο το διάβασα το νοντας ρούμι από το μπουκάλι μαζί 2005, όταν και κυκλοφόρησε δηλαδή με έναν ά νθρωπο που αύριο θα ήταν στα ελληνικά απ’ τις εκδόσεις Οξύ, με καταζητούμενος για φόνο», λέει σε αφορμή τον θάνατο του Τόμσον (αυ- κάποιο σημείο ο αφηγητής και πρω τοκτόνησε σε ηλικία 67 ετών), έχον ταγωνιστής Πολ Κεμπ, για να έχετε τας νωρίτερα γοητευτεί απ’ την αλ μια εικόνα. λόκοτη σύνθεση του Φόβος και πα Η μεταφορά του βιβλίου στον κινη ράνοια στο Λας Βέγκας και έχοντας ματογράφο, δια χειρός Μηρούς Ρόγνωρίσει την ιδιαίτερη και αντισυμ- μπινσον, είναι μια ταινία που δεν θα βατική γραφή του μέσα απ’ τα περί γίνει ποτέ κλασική όπω ς το Φόβος φημα άρθρα του, που είχαν πέσει στα και παράνοια στο Λας Βέγκας, ωστό χέρια μου από κάποια παλιά τεύχη σο είναι αρκετά συμπαθητική, βλέ του Rolling Stone. πεται ευχάριστα και κυρίως, με τη Αν και το Μεθυσμένο ημερολόγιο εί «γλώσσα» της εικόνας, καταφέρνει ναι το πρώ το μυθιστόρημα του Τόμ να μεταφέρει στον θεατή την γενική σον, κυκλοφόρησε μόλις το 1998, εντύπωση του βιβλίου, αυτή την γλυ όταν το βρήκε, ξεχασμένο και σκονι κόπικρη αίσθηση ενός αβάσταχτου σμένο, ψάχνοντας στην αποθήκη χανγκόβερ αλλά και την ιδέα ότι η του. Είναι μια ιστορία, αυτοβιογραφι- ζωή είναι ένα παιχνίδι πολλαπλών κού χαρακτήρα, για έναν δημιοσιο- αποχρώσεων, αρκεί μόνο να αφεθείς γράφο που πηγαίνει στο Πουέρτο στα ένστικτά σου με ένα μπουκάλι Ρίκο για να δουλέψει στην τοπική ρούμι. Χάνει όμως την ουσία. Ό,τι δη εφημερίδα και μπλέκει σε ένα σωρό λαδή καταφέρνει ο Τόμσον με χιού απίθανες καταστάσεις, όλες προκα- μορ, υπερβολή αλλά και αξιοθαύμα λούμενες από - ή καταλήγουσες σ ε - στη μεθοδικότητα: την σκιαγράφηση ένα μπουκάλι ρούμι. Είναι ένα μυθι μιας εποχής μέσα απ’ την ουσιαστική στόρημα που συνδυάζει την μποέ- γνωριμία του αναγνώστη με μια πα μικη αύρα και τον γλυκό τυχοδιωκτι ρέα ανθρώπων που έζησαν με τα σμό, όπω ς εμφανίζεται στις καλύτε αποφάγια του αμερικάνικου ονείρου ρες στιγμές της μπίτνικ λογοτεχνίας, σε μια συγκεκριμένη χρονική στιγμή, με μια χειμαρρώδη πρωτοπρόσωπη σε ένα συγκεκριμένο μέρος. ■

Χάρη στον κράχτη που λέγεται Τζόνι Ντεπ, η ταινία «Μεθυσμένο Ημερολόγιο» που προβάλλεται αυτόν τον καιρό στις Ελληνικές αίθουσες, έχει κερδίσει αρκετή δημοσιότητα, με αφίσες στις στάσεις των λεωφορείων και διαφημίσεις στις σελίδες των περιοδικών. Πίσω απ’ αυτήν, κρύβεται ο μύθος του μεγάλου Χάντερ Τόμσον.

Αι-Γιαννιού. Οπότε το ενδιαφέρον μας εστιάστηκε βολικά στις επιδόσεις του «δικού μας» Αλεξάντερ Πέιν. • Παρεμπιπτόντως, δεν πρέπει να υπάρχει τομέας στον οποίο να μη διακρίνεται κάποιο «δικό μας» παιδί, κι ας μην ξέρει να πει ούτε «καλημέρα» σ τα ελληνικά. • Και να μην υπήρχε ο Πέιν, όμως, η έγνοια μας για τα Οσκαρ δεν θα ήταν μικρότερη. Τα εγχώρια ΜΜΕ θα φρόντιζαν να την τροφοδοτήσουν, πετυχαίνοντας μ’ ένα σμπάρο δυο τρυγόνια: αφενός το κοινό θα διατηρούσε την επαφή του με τις κινηματογραφικές εξελίξεις, αφετέρου οι δημοσιογράφοι θα συντηρούσαν την ψευδαίσθησή τους πω ς συμμετέχουν στο λαμπερό γαϊτανάκι της διεθνούς σόουμηιζ. • Τα τελευταία χρόνια δεν μας αρκούν τα Οσκαρ. Διψάμε για πληροφόρηση σχετικά με Χρυσές Σφαί ρες, BAFTA, Cesar, GRAMMY, TONY και δεν συμμαζεύεται. Τα τελευταία χρόνια μάθαμε να αγωνιούμε για τους τίτλους που θα περιληφθούν στη μακρά κι έπειτα στη βραχεία λίστα των υποψήφιων για το βραβείο MAN BOOKER... • Πού είναι το κακό, θα αναρωτηθεί κανείς. Πουθενά! Μπορεί ο Τζούλιαν Μηαρνς να μη χρειαζόταν τις συστάσεις του BOOKER για να διαβάσουμε το Ενα κάποιο τέλος, αλλά χωρίς το βραβείο ίσως να μην είχαμε διαβάσει ποτέ το Η ζωή του Πι, του Γιαν Μαρτέλ. • Χωρίς την υποψηφιότητά του στα Οσκαρ θα ήταν ασφαλώς λιγότεροι οι Ελληνες που θα είχαν δει τον Κυνόδοντα, του Γιώργου Λάνθιμου. Χωρίς τους ύμνους της Liberation ίσως να μην εκτιμούσαμε την τόλμη της Στρέλλας, του Πάνου Κούτρα. Χωρίς τη συμμετοχή της στο φεστιβάλ του Ρότερνταμ η Ιστορία 52, του Αλέξη Αλεξίου, ίσως να είχε περάσει απαρατήρητη. • Δεν είναι κακό να μαθαίνουμε τι γίνεται στα Ό σκαρ, αλλά είναι τουλάχιστον περίεργο να πρέπει να εξάγουμε πολιτιστικά προϊόντα προς αξιολόγηση και επανεισαγωγή. • Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμηαχ, του Απόστολου Δοξιάδη χρειάστηκε τις ευλογίες του Faber & Faber για να εκτιμηθεί, με καθυστέρηση μιας δεκαετίας σχεδόν, από τους έλληνες αναγνώ στες. Και ο Πέτρος Μάρκαρης έπρεπε να πάρει φόρα από τη Γερμανία για να κατακτήσει κάποτε το ελληνικό κοινό. Δεν μπορώ να μην αναρωτηθώ ποια θα ήταν η μοίρα του Πάνου Καρνέζη αν εξέδιδε τα βιβλία του στην Ελλάδα. • Δεν είναι ασφαλώς τυχαίο ή άσχετο ότι αντιδρούμε σ ε κάθε διαδικασία εγχώριας αξιολόγησης. Ούτε και ότι, μέχρι πρότινος τουλάχιστον, στη χώρα μας απονέμονταν μονάχα Κρατικά βραβεία, με αναι μικό μάλλον απόηχο. • Αλλά γι’ αυτή την εκχώρηση εθνικής κυριαρχίας κανείς δεν φαίνεται να ενοχλείται.

Και ανάδελφοι και ωχαδερφιστές! An Artist

6:comics ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΤΣΕΝΕ

Alan Moore: Ιστορίες από το σύμπαν της DC! Alan Moore είναι ένας από τους πιο σημαντικούς δημι ο υργούς σ το χώ ρο των comics. Με έργα όπω ς το V For Ven detta ή το Watchmen κατατάσσεται αναμφισβήτητα στους ανθρώπους εκείνους που σημάδεψαν, επηρέα σαν και συνεχίζουν να επηρεάζουν την παγκόσμια σκπνή τπς 9πς τέχνης. Η επιρροή του όμως δεν στα ματά μόνο στο πεδίο των comics. Οι απόψεις του Moore, όπω ς αυτές εκ φράζονται μέσα από τις ιστορίες του, έχουν αποτελέσει αφορμή για χι λιάδες συζπτήσεις κοινωνικού και κυ ρίως πολιτικού περιεχομένου. Μπν ξεχνάμε άλλωστε ότι ο περίφπμος V, ο πρωταγωνιστής του V For Vendet ta, έχει επανέλθει στπν επικαιρότητα μέσω των Anonym ous και των λοι πών κοινωνικοπολιτικών κινπμάτων που δρουν σήμερα με αφορμή την παγκόσμια κρίση. Ο Moore έχει ένα διαφορετικό τρόπο να προσεγγίζει τις ιστορίες και τους χαρακτήρες με τους οποίους κατα πιάνεται, δίνοντας βάθος και αρκετές φ ο ρ ές και άλλες διαστάσεις σε χα ρακτήρες τους οποίους ήδπ γνωρί ζουμε, ξανασυστήνοντάς τους. Ιδιαί τερα όταν πρωταγωνιστές είναι όχι οι άνθρωποι αλλά οι υπεράνθρωποι, ο Moore αγαπά να τους αποδομεί και να τους αποδίδει ανθρώπινα χαρακτηριστικά και συναισθήματα. Αυτή άλλωστε ήταν και π μεγάλη καινοτο μία του, στο περίφημο Watchmen, δείχνοντάς μας την καθημερινή και πολλές φ ορές ακόμα και αδύναμη

πλευρά τπ ς ζω ής πλασμάτω ν με υπερφυσικές κατά τα άλλα δυνάμεις. Η ανθολογία Alan Moore: Ιστορίες από το σύμπαν m g DC περιλαμβάνει εννιά ιστορίες με πρωταγωνιστές διά σημους υπερήρωες της DC Comics, όπω ς ο Superman, ο Batman και η W onder Woman. Ο Moore συνθέτει δημιουργικά σενάρια και καλλιτέχνες όπω ς οι D ave Gibbons, Bill Willing ham , Kevin O’Neil, Klaus Janson κ.ά. τα υλοποιούν με τον καλύτερο δυ νατό τρόπο. Αν θα έπρεπε να ξεχωρίσω μία από τις ιστορίες του συγκεκριμένου τό μου, αυτή θα ήταν το «Για εκείνον που έχει τα πάντα» («For the m an w ho has everything»). Η ιστορία πρωτοδημοσιεύτηκε στο Superman Annual N o.ll το 1985 και αποτελεί τον πρόδρομο (ισάξιο ποιοτικά) του μεταγενέστερου Whatever happened to the man o f tomorrow (κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εδκόσεις Anubis υπό τον τίτλο Superman: Τι απέγινε ο άνθρωπος του αύριο). Η ιστο ρία ξεκινά με τον Superm an να υπο δέχεται στο Fortress of Solitude τους φίλους του Batman, Robin και Won der W oman την ημέρα των γενε θλίων του. Εκτός από τους καλεσμέ νους και τα δώ ρα τους δέχεται και έναν απρόσκλητο επισκέπτη... έναν εξωγήινο μύκητα που δρα σαν ναρ κωτικό και ρίχνει τον πιο δυνατό άν θρωπο τπ ς Γης σε κώμα, προσφέροντάς του μια άκρως ρεαλιστική φαντασία-όνειρο βασισμένη σε αυτό που επιθυμεί πιο πολύ. Τι είναι όμως αυτό

, υ ν Ο » · 6 *·'”

4 '° ' που επιθυμεί πιο πολύ ο Superm an; Ο Moore μέσα σε λίγες σ ελίδες καταφέρ νει να μπει βαθιά στην ψυχολογία του απόλυτου ήρωα και να ξεσκεπάσει όλα του τα συναισθήματα, από την απόλυτη θλίψη στην απόλυτη ευτυχία και στην αδάμαστη οργή. Μέσα από αυτήν την προοπτική, δημιουργεί μια οικειότητα ανάμεσα σ τον αναγνώστη και στον άν θρωπο που τελικά δεν τα έχει όλα. Εκτός από το γεγονός ότι πρόκειται για μια από τις πιο ενδιαφέρουσες ιστορίες για τον Superm an που ανανεώνει το εν διαφέρον μας για τον ήρωα, αποδεικνύει ταυτόχρονα τη συγγραφική δει νότητα του Moore, ο οποίος με πραγ ματική δεξιοτεχνία ξετυλίγει την πλοκή. Ανάλογου επιπέδου και ποιότητας είναι και οι υπόλοιπες ιστορίες που περιλαμ βάνει η συγκεκριμένη ανθολογία. Αν σας αρέσουν οι υπερηρωικές ιστορίες, διαβάστε τις και σίγουρα θα βρείτε και νούργια στοιχεία για τους αγαπημένους σας ήρωες. Αν πάλι δεν σας αρέσουν, και πάλι διαβάστε τις και ανακαλύψτε ότι οι superheroes μπορεί να είναι κάτι παραπάνω από γυμνασμένους, έξυ πνους χαρακτήρες με μπέρτες και κο λάν.... Β

<'aptainBook.gr

Ε ίσ α ι α π α ιτ η τ ικ ό ς ; __ •

Π α ρ ά δ ο σ η σ ε μ ία μ έ ρ α μ ε τ α φ τ η ν ό τ ε ρ α μ ε τ α φ ο ρ ικ ά

• Δ ω ρ ε ά ν αποστολή σε όλη την Ε λ λ ά δ α γ ια π α ρ α γ γ ε λ ίε ς avw w v so ε υ ρ ύ • 6 ch;oK£S

με

δ ό σ ε ις γ ια α γ ο ρ έ ς κάρτα

fffaw tiK n

Ε ίσ α ι

aaflypaftgas;

Book on

dem an d σ τα μέτρα

σου!

(μπορείς να εκδύσεις το βιβλίο σου σε όσα τεμάχια επιθυμείς)

vww.captainbook.gr ...more than τηλεφωνικές

bookstore!

π α ρ α γ γ ε λ ίε ς :

210-3846305

www .captainbook.gr ! info@ captainbook.gr

δ :δ ια β ο λ ιά δ α ΓΡΑΦΕΙ Ο ΚΟΥΡΟΥΜΠΑΛΗΣ

To talk shew

«Κι ό λ ο ς α υ τ ό ς ο ν τ ό ρ ο ς π ο υ γ ίν ετα ι γ ύ ρ ω α π ό τ ο σεξ! Υ π ά ρ χ ο υ ν τό σ ο ω ρ α ία βιβλία , για τί ν α κ ο λ λ ά μ ε σ ε μια ο θ ό ν π ;» ηκώνεται εκνευρισμένος και μονολογεί. «Η εικόνα σε σύγ κριση με τον ήχο είναι σαν την γυαλιστερή χωρίς το ζώο μέσαδεν έχεις τίποτα να φ ας. Για να μην την συγκρίνουμε με την όσφρηση και τη γεύση! Κι όμως, το σεξ το αναζη τούν στις οθόνες! Περίεργοι άνθρω ποι. Τους ρ ωτάς τι θα έκανες πριν το τέλος του κόσμου και σου απαντούν σεξ. Σεξ! Λες κι έχουν βγει από την κοιλιά καμιάς αμερικάνικης ταινίας. Ανιαρό και ανούσιο». Χτυπάει τα χ έ ρια του για να διώξει την ιδέα. Το κα νάλι στην τηλεόραση αλλάζει αμέ σως. Κανένας δεν τολμά να τον πα ρακούσει. Είτε έχει ψυχή είτε όχι. Παρακολουθεί καμιά φ ορά τηλεό ραση και γελάει πολύ. Ούτε αυτός δεν θα φ ανταζόταν να γελοιοποιήσει έτσι τους ανθρώπους, να μπερδέψει τόσο μέσα τους το ωραίο με το άθλιο, αλλά η ανικανότητα των αν θρώπων ξεπερνά κατά πολύ την υπε ράνθρωπη φαντασία· Θεού και δια βόλου. Τώρα όμως ο κ. Σιμπλύ δεν γελάει. Τον ενόχλησε ο ρηχός αισθησιασμός αυτών των σωμάτων που πλακώνο νταν για να πείσουν ότι περνούν υ πέ ροχα και συλλογίζεται πόσ ο μεγαλύ τερη ικανοποίηση μπορεί να δώσει η υψηλή ερωτική λογοτεχνία σε σχέση με... Μα τι εικόνα είναι πάλι αυτή; Απ’ το

κακό στο χειρότερο. Προστάζει τον ήχο να δυναμώσει και στέκεται να δει και ν’ ακούσει. - Η επιβολή των μέτρων αυτών εκ πορεύεται από την ανάγκη του τόπου να βγει από την βαθιά ύφεση και όσο υπακούμε στο πολιτικό μας καθήκον δεν θα τρομάξουμε μπρος σε εκφ ο βισμούς και μικροσυμφέροντα. - Η τακτική σας δυο χρόνια μας έφ τασε εδώ κι αυτό το ξέρει ο λαός και ο τόπος. - Σταματήστε πλέον με τους λαϊκι σμούς, στον όλεθρο μας παρασύρετε με τις ιδέες σας, δεν το καταλαβαίνε τε; - Οι φ ω νές δεν σας γλιτώνουν, κύ ριε... Τρεις χοντροί πολιτικοί, ένας ψευτοδιανοούμενος δημοσιογράφος, ένα τραπέζι σα γρίφος, πίσω οθόνη με γραφικά και ποτήρια μπροστά τους. Η ώρα περασμένη κι αυτοί εκεί, να τα λαιπωρούν τις λέξεις και τις ζωές μας. «Δεν βαριούνται να λένε τα ίδια στους ίδιους, πάλι και πάλι; Αυτή η μονοτο νία θα ξέκανε και ρολόι ακόμα. Κι εν τω μεταξύ συμφωνούν σε όλα» σκέ φτεται ο κ. Σιμπλύ κι αμέσως του έρ χεται εκείνο το απόσπασμα:

Ύστερα από λίγο διάστημα θα ’ρ θει μια στιγμή που όλοι θα δράσουν ενω μένοι, όχι από σκέψη ή θέληση με μονωμένη, παρά θαρρείς και τα έν

στικτά τους συντονίστηκαν, έτσι που η απόφαση να μην ανήκει στον κα θένα ξεχωριστά παρά στην ομάδα ως σύνολο. Σε παρόμοιες περιπτώσεις δεν χωρά δισταγμός κανείς. Κι αν εί ναι η συντροφική δράση να καταλήξει σε πλιάτσικο, βία ή φονικό, τούτο πια τ ’ αποφασίζει η μοίρα. «Ή εγώ», σκέφτεται ο κ. Σιμπλύ, κι αμέσω ς η ψηλή γυναίκα σηκώνεται όρθια κι ανοίγει με βία το ταγέρ της μαζί και το πουκάμισο. Οι άντρες κοι τούν άναυδοι. Πετάει με μια κίνηση αθλήτριας τα παπούτσια τη ς και ξα πλώνει πάνω στο τραπέζι. Ο πιο χ ο ντρ ός από τους χοντρούς και ορκι σ μένος πολιτικός τη ς αντίπαλος χτυ πά τα χέρια στο τραπέζι και ορμάει κατά πάνω της. Ο γυαλάκιας δημ ο σιογράφ ος σαστίζει ενώ ο τρίτος άν τρας, χω ρίς ντροπή, βάζει το χέρι του και τη ς πιάνει το μπούτι. Ο πολύ χοντρός και η ψηλή μουγκρίζουν σαν ρινόκεροι, έχοντας χάσει την ευ γλωττία τους, τα ποτήρια σπάνε από

τη μανία τους και το τραπέζι στενά ζει. Τα γυαλιά του δημοσιογράφου θολώνουν, το τέλειο χτένισμά του αναστατώνεται κι αυτός κλείνει τα μάτια με ηδονή. Οι κάμεραμεν ακο λουθούν τη δράσ η με επαγγελματική ευσυνειδησία, κα θώ ς τα ζευγάρια διαπλέκονται και το τραπέζι γεμίζει με κοινωνικά υψηλόβαθμη σάρκα, τα γραφικά πίσω παίρνουν ροζ και μα βιές αποχρώ σεις, η πολιτική επιτέ λους ελευθερώ νεται από αυτούς, όμοια με το παχύ μακιγιάζ που λιώ νει και χάνεται από τα λιπαρά τους πρόσω πα. Τα τηλέφωνα του σταθ μού παίρνουν φωτιά, τα πρω τοσέ λιδα γράφονται ήδη, οι τριγμοί συγ κλονίζουν το σύστημα και ο σ κηνο θέτης τη ς εκπομπής ξεδιπλώνει το καταπιεσμένο του ταλέντο γεμίζον τας την τετράγω νη οθόνη με ρώγες, μπούτια, κλειστά μάτια και μισάνοι χτα χείλη. Ο κ. Σιμπλύ γελάει με την καρδιά του. Αυτό μάλιστα, δεν είναι απλώς σεξ. Έ χει concept! ■

’’Το απόσπασμα προέρχεται από το βιβλίο της Carson MacCullers, Η μπαλάντα του λυπημένου καφενείου, μτφ. Μένης Κουμανταρέας, Κέδρος 2008, σ. 157,12 ευρώ.

δ :σ τ ο μ υ α λό το υ σ υ γ γ ρ α φ έ α ΤΟΥ ΚΟΣΤΗ ΠΑΤΤΑΚΟΥ

a la m aniere d e ... Θουκυδίδης

Ιστορίαι Πελοποννησιακός πόλεμος Μετ. Επιμ.: A. I. Γιαγκόπουλος, Σμ. Μαλαθούκη Ζήτρος, 2011, σελ. 540, € 25,56

20. Α φού λοιπόν με αυτόν τον τρόπο ενθάρρυναν ο ένας τον άλλον, έστειλαν αμέσως το Χριστόφορο και τους μισούς αρχισυνδεσμίτες στην Α θήνα για να διευθετήσουν τα εκεί. Είχαν δοθεί ρητές οδηγίες σ ’ αυτούς σε όποιες πόλεις σταματήσουν να εγκαθιδρύσουν συνδέ σμους. Τους άλλους μισούς τους έστειλαν στις υπόλοιπες κίτρινες πε ριοχές, τον έναν εδώ και τον άλλον εκεί. Για καλή τους τύχη τους ήρ θαν τα πράγματα όπω ς κυρίως τα ήθελαν, να πάρει η Ένωση τα πάνω της χωρίς κίνδυνο για τους ίδιους και να έχουν καταστραφεί οι εχ θρικοί σύνδεσμοι που θ α τους ήταν εμπόδιο. Έτσι, όσο για το λιμάνι και, πιστεύω, για άλλους πολλούς εχθρικούς συνδέσμους, τα πράγ ματα εξελίχθηκαν αντίθετα για εκείνους από τους Αθηναίους που προ σπαθούσαν να υποστηρίξουν το Γάβρο. 21. Οι περί τον Χριστόφορο τρέχοντας στη μέση της οδού κατέλυ σαν τους σ υνδέσμους στις πόλεις σύμφω να με τις αποφάσεις που εί χαν παρθεί, και συγχρόνως, αφού πήραν και χρυσαυγίτες ω ς συνερ γάτες από κάποιες από αυτές, ήρθαν στην Αθήνα. Εκεί βρήκαν να εί ναι τα περισσότερα προετοιμασμένα από τους συνεργάτες τους. Πράγματι, κάποιοι από τους νεότερους οργάνωσαν συνωμοσία και ξυλοκόπησαν ύπουλα κάποιον Χαράλαμπο, έναν από τους ισχυρούς άνδρ ες του Γάβρου, αυτόν ακριβώς που κατεξοχήν είχε συντελέσει στο να εξοριστεί ο Α ποστολής Κ. Οι λόγοι για τους οποίους τον ξυλοκόπησαν ήταν δύο, και γιατί ήταν ένας από τους αρχηγούς των Γάβρων και γιατί πίστευαν ότι θα ικανοποιούσαν τον Αποστόλη Κ, ο οποίος, κατά τη γνώμη τους, θα επέστρεφ ε και θα τους εξασφάλιζε τη φιλία του πρόεδρου. Με τον ίδιο τρόπο, άλλωστε, ξεπάστρεψαν ύπουλα και μερικούς άλλους αντίθετους προς την Ένωση. Είχαν προετοιμάσει και διέδιδαν ανοιχτά ότι δεν πρέπει να παίρνουν εισιτήρια παρά μόνον οι οργανωμένοι, ούτε να παρακολουθούν τις προπονήσεις της ομάδας περισσότεροι από πέντε χιλιάδες, και μάλιστα αυτοί προπάντων που μπορούν να προσφ έρουν τα περισσότερα, τόσο αγοράζοντας διάρ κειας όσο και με τις προσωπικές τους ικανότητες. ■

6:a chat room of her own ΓΡΑΦΕΙ H ANADYSI

A-soul

ως γνωστόν η ανάδυση 6ε βλέπει πολύ καλά. αυτό συμβαίνει επειδή κατά τη διαδικασία της ανάδυσης της, μπήκε πολύ νερό στα μάτια της. σ’ αυτό το κείμενο υπάρχουν τρία εσύ, κι εσύ. το ένα λέει, δεν πειράζει που δε βλέπεις, θα βλέπω εγώ για σένα. το άλλο λέει, βλέπεις πράγματα που οι άλλοι άνθρωποι δε βλέπουν. το τρίτο λέει, βλέπεις. εσύ; βγάζεις φωτογραφίες, για να δεις. κ έχεις δώσει όρκο σιωπής, δε μιλάς καθόλου από τότε που διάβασες αυτή τη φράση του Πεσσόα για τον δάσκαλό του Καέιρο: -ΛΕΣ ΚΑΙ Π’ ΑΥΤΟΝ ΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ ΤΟ ΝΑ ΜΙΛΑΣ ΗΤΑΝ ΛΙΓΟΤΕΡΟ ΣΗΜΑΝΤΙΚΟ ΑΠΟ ΤΟ ΝΑ ΥΠΑΡΧΕΙΣαπό τα τρία εσύ διαλέγεις πάντα το τρίτο. -ΚΑΘΕ ΠΡΑΓΜΑ ΠΟΥ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΟΦΕΙΛΟΥΜΕ ΠΑΝΤΑ ΝΑ ΤΟ ΒΛΕΠΟΥΜΕ ΠΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ, ΠΑΉ ΕΙΝΑΙ ΟΝΤΩΣ Η ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΠΟΥ ΤΟ ΒΛΕΠΟΥΜΕοπότε βλέποντας κ κάνοντας. ‘Hey you, don’t tell me there’s no hope at all Together we stand, divided w e fall’. Κι όπως πολύ σωστά ακούστηκε κ στην παράσταση Ο ρέστης-Η λέκτρα 0-1: Ό ρέστη γύρνα πίσω, αυτή είναι μια σκηνή αναγνώρισης’

H EY, YOU ...u ...

ΑΛΕΞΑΝΤΕΡ ΠΟΥΣΚΙΝ κ.α. “ ΡΩΣΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΜΥΣΤΗΡΙΟΥ* Εκδόσεΐδ ΚΡΙΤΙΚΗ

rip Αλεξία? Οθωναιου

ΤΗΝ ΚΟΥΤΣΗ ΖΗΤΙΑΝΑ ΛΟΤΡΙΑ, Π1ΑΣΑΕΝΗ ΧΕΡΙ ΧΕΡΙ ΛΕ ΕΝΑΝ ΦΙΛΑΡΓΥΡΟ ΠΛΟΥΣΙΟ ΠΟΥ ΑΚΟΛΑ ΚΑΙ ΟΙ ΣΥΑΠΑΤΡ19.ΤΕΣ ΤΟΥ ΤΟΝ ΜΙΣΟΥΣΑΝ ΠΑΠ ΕΞΑΓΟΡΑΖΟΤΑΝ. ΕΙΔΕ ΑνΑΛΕΣΑ ΣΣ ΑΥΤΟ ΤΟ ΠΛΗΘΟΣ ΠΟΛΛΟΥΣ ΑΝΘΡΖΠΟΥΣ ΠΟΥ ΠΟΤΕ ΔΕ ΘΑ ΠΙΣΤΕΥΕ Π °Σ ΥΠΗΡΕΤΟΥΣΑΝ ΤΟ ΔΙΑΒΟΛΟ, ΕΣΤ9. ΚΙ ΑΝ Ο ΙΔΙΟΣ ΤΟΥ Ο ΠΑΤΕΡΑΣ ΟΡΚΙΖΟΤΑΝ ΣΤΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ.

ΥΠΑΡΧΕΙ ενΑς εεν ος ανΑλ εςα

Μ ε!

ΘΕΑΤΡΟ & ΧΟΡΟΣ ΣΤΗ ΣΤΕΓΗ

ΣΤΕΓΗ ΓΡΑΜ Μ ΑΤΩ Ν & Τ Ε Χ Ν Ω Ν

SCH A U BU H N E BERLIN Protect Me

Λ . ΣΥ ΓΓΡΟ Υ 107 (απέναντι από το Πάντειο Πανεπιστήμιο) | ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ: 210 900 5 800

· — Ρ P u b lic

ϋ ϋ Ι

τηρ,ου

Β €/€ΥΘ€ΡΟΥΔΑΚΗΣ

!aν

οs

ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΑΝΕΑ G 3

π β »

| s g t.g r

MEΤΗΝΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ

ΧΟΡΗΓΟΙΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ

ΛΟΙΠΑΣΗΜΕΙΑΠΩΛΗΣΗΣ

|_|FQ (jS ^ S r

m nopoll gr P«E3«»·■» M B M ffi,5 Ή

-jp

αθπνόραμί @

# s

ελληνική πεζογραφία

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ελεονώρα Σουρλάγκα

πάσΠορτ μια αληθινή περιπέτεια Λένε ότι ο μακρύτερος δρόμος είναι αυτός που συνδέει το μυαλό με την καρδιά. Ή, αλλιώς, ότι είναι μεν δύσκολο να ξέρεις τι νιώθεις, αλλά είναι απείρως δυσκολότερο να νιώθεις αυτό που ξέρεις.

Μ π ο ρ ε ί μ ια ια τ ρ ικ ή δ ιά γ ν ω σ η ν α σ ο υ α λ λ ά ξ ε ι γ ια π ά ν τ α τ η ζ ω ή ; Μ ια α φ ή γ η σ η α λ η θ ι ν ή κ α ι τ ό σ ο β α θ ι ά α ι σ ι ό δ ο ξ η , π ο υ θ α σ α ς μ ε ίν ει α ξ έ χ α σ τ η . Τ ο πάσΠορτ π ε ρ ι γ ρ ά φ ε ι τ η ν α λ η θ ι ν ή π ε ρ ι π έ τ ε ι α τ η ς η ρ ω ί δ α ς κ α ι σ υ γ γ ρ α φ έ α τ ο υ : δ ια π ρ α γ μ α τ εύ ετ α ι α ν ε π α ν ά λ η π τ α τ ο π ώ ς μ ια ια τ ρ ικ ή δ ιά γ ν ω σ η , ε ν ώ α ρ χ ικ ά σ ε ο δ η γ ε ί σ ε α π ό γ ν ω σ η , μ π ο ρ ε ί τ ε λ ικ ά ν α ο δ η γ ή σ ε ι σ τ η ν ε π ίγ ν ω σ η κ α ι ν α σ ο υ α λ λ ά ξ ε ι γ ια π ά ν τ α τ η ζ ω ή .

Ναταλία Δαδίδου

ABACUS ένα παιχνίδι απληστίας Ε λ λ ά δ α 2 0 1 0 . Σ τη θ ύ ε λ λ α τ η ς ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς κ ρ ίσ η ς , η Μ α ρ κ έ λ λ α , σ τ έ λ ε χ ο ς τ η ς Ε π ιτ ρ ο π ή ς Κ ε φ α λ α ια γ ο ρ ά ς , ε τ ο ιμ ά ζ ε τ α ι ν α ξ ε σ κ ε π ά σ ε ι τ ο σ τ η μ έ ν ο π α ιχ ν ίδ ι μ ε τ α δ ο μ η μ έ ν α ο μ ό λ ο γ α κ α ι π έ φ τ ε ι σ τη δ ίν η μ ια ς ισ τ ο ρ ία ς χ ρ η μ α τ ο ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς α π ά τ η ς κ α ι δ ια φ θ ο ρ ά ς π ο υ ξ ε π ε ρ ν ά ε ι τα σ ύ ν ο ρ α τ η ς Ε λ λ ά δ α ς , α γ γ ίζ ε ι τ ρ ά π ε ζ ε ς , θ ε σ μ ο ύ ς κ α ι α ν θ ρ ώ π ο υ ς : ε μ π λ έ κ ο ν τ α ι ο ά ν δ ρ α ς π ο υ σ τ ο ιχ ε ιώ ν ε ι τ ο π α ρ ε λ θ ό ν τ η ς κ ι ε κ ε ίν ο ς π ο υ δ ιεκ δ ικ εί τ ο μ έ λ λ ο ν τ η ς . Έ ν α μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α γ ια τ α π α ιχ ν ίδ ια α π λ η σ τ ία ς π ο υ τ ρ ο φ ο δ ό τ η σ α ν τ η σ η μ ε ρ ιν ή κ ρ ίσ η .

.kedros. F a c e b o o k .c o m /k e d ro s .g r

tw itte r.e o m /# l/e k d o s e is _ k e d ro s