Τεύχος 391 by Diavazo.gr

-^ Ο Σ Φ δ ^

Στη σύγχρονη Πύλο μια Ιταλίδα πασχίζει να λυτρώσει τον αγαπημένο της από ό,τι κρυφό τον βασανίζει, ώσπου μπλέκεται σε ένα μυστήριο το οποίο καλείται να εξιχνιάσει και έρχεται αντιμέτωπη με φ οβερές αποκαλύψεις.

Η ιστορία του Τζόζεφ Πωλ Τζέρνιγκαν, που καταδικάστηκε σε θάνατο, εκτελέστηκε μετά δώδεκα χρόνια αναμονής στην πτέρυγα των θανατοποινιτών και «αναστήθηκε», μέσα στον κυβερνοχώρο. Μια συνταρακτική δημοσιογραφική έρευνα γύρω από μιαν απίστευτη, αληθινή περίπτωση.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ [f] PERUGIA

TINA ΖΩΓΟΠΟΥΥΟΥ Λόντου 8 - Σάλωνος 116,106 81 Αθήνα Τηλ.: 3816559, 3803193, Fax: 3821158

ΕΠΙΚΑΙΡΙΚΑ 21 Best Seller 22 ΕπβτηβίδαΔβκβμβρίου 24 BoaxuvocKclec 29 ΕυκαοΙοο δοθ^σηςΣτοιχειωμένός κόσμος Γράφβι ο Βαγγέλης Πανταζής 32 Το ίένο βιβλίο Επιμέλεια ΗλΙας ΜαγκλΙνης ΜΜΕ 34 Ποβυιέοα £ Χόοβατ: ΟΔονΖουάν έρχεται από τονπόλευο Επιμέ λεια Μυρτώ Ρό ς 36 Κοντρόλ Ο μεγάλος απών Γράφε ο Κώστας Πόρλος Ζ 4 8 Σαλόνι Σοφία Ιορδανίδου: «Το υλικό του βιβλίου είναι απόλυτα τεκμηριωμένο» 50 ΣυνέντβυΕη Ένιμουντ Κίλι: «Γοάφωγια όσα σσθάνομα μέσα μου ότι έχουν αξία» Τη συ νέντευξη πήρβ ο Χρήστος Αρνομάλλης 56 ΜΟΛΙΖ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ Συνεργάστηκαν οι: Βαγγέλης Αθανάσόπουλος, Γιώργός Κβντρωτής, Νίκος Κολοβός. ΗλΙας ΜαγκλΙνης, Κωνστα■ντίνος Δ. ΜαλαφάντηςνΜουχάμαντ Σαμσαντίν Μβγαλομμάτης, Νίκος Μολυβιάτης, Γιάννης Σ. Παπαδάτος, Βασίλης Ρούβαλης, Αλέξπς Σταμάτης, Δημήίρης Τσατσούλης, Αλκηστη Χρονόκη ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙΣ 68 Ιωάννης Συκουτρής: Εκλογή Έργων, οι Έλληνες Γράφβι ο Μ. Γ. Mepaκλός ΚΡΙΤΙΚΕΣ 70 Σβ πρώτοπρόσωπο Φίλιππος Δ. Δρακονταειδής 71 Ελληνική ΠβΓονοα<ρ(αΦίλιππος Δ. Δρακονταβιδής; Συναισθηματικό ταξίδι Γράφβι ο Χρίστος Παπαγβωργίου 76 Σβ ποώτοποόοωπο Ελιάνα Χουρμουζιάδου 77 Ελληνική ΠβΓονοαφία ΕλιάναΧουρμουζιάδου: Η ιδιαιτέραΓράφβι η ΛΙλυ Εξαρχοπούλου 8 2 Σβ ποώτο ποόοωπο Κατερίνα ΑγγελάκηΡουκ 83 Ποίηση ΚατβρίναΑγγβλάκη-Ρουκ; Παήμαισ 1978-1985Γράφβι η ΆλκησηςΣ

πουλος: Τοληστρικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα Γράφβι ο Σωτήρης Δημητρί 96 Ξένο διήνηιτα Πιβρ Λριί: Το τραγούδι των γερόντων 102 Φιλολονικά Παύλος Νιρβάνας: Πάνε όλα ΔΕΛΤΙΑ 105 Βιβλιογραφικό 113 KomKovoada 121 ΤΟΥ ΜΗΝΑ Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς Επιμέλβια: ΗλΙας ΜαγκλΙνης 122 Μπάτλερ Γέιτς (1865-1939) 126 Βρασίδας Καραλής: Προλεγόμενα ηοκρυφιστικρύ έργου: Ου. Μη, Γέιτς. Ένα Όραμα 133 Σπύρος Ηλ ρης - Σχέδιο δοκιμίουμε αφορμή τα«ΞωτικάΝερά» 141 Μάριος

ΐνιμουνι ΚίίΙι

θέατρο 147 Ου. Μπ. Γέιτς: 7Ποιήματα 153 Ου. Μπ. Γέιτς: Το νέκδοτο διήγημα) 157 Σπύρος Ηλιόπουλος: Ο Γέιτς σταελληνικά: ΐς 159 ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ

Μ Η Ν Ι Α Ι Α

Ε Π Ι Θ Ε Ω Ρ Η Σ Η

Τ Ο Υ

Β Ι Β Λ Ι Ο Υ

No 391 ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1998 ISSN 110ά-13Β3 Σύνταξη: 33.01.313-33.01.239 Λογιστήριο: 33,01.241 Διαφημίσεις: 33.01313 Συνδρομές: 33.0.1.315 Fax: 33.01.315

Ιδρυτής: ΠερικλήςΑθανασόηρυλος Διευθυντής: ΗρακλήςΠαπαλέξης Σύνταξη: ΓιώργοςΓαίάνιης, ΣοφίαΓεμενάκη, ΒασίληςΚαλαμαράς, ΑάμπροςΚουλελής. ΝένηΡάις. ΒάσωΣπάθή. Υπεύθυνηοικονομικών: ΒάοωΣπάθή Συνδρομές: ΑθανασίαΣπάθή Διαφημίσεις: ΗρακλήςΠοηαλέξης Επιμέλεια■Διορθώσεις: ΒΙκυΚωτσοβέλου Στοιχειοθεοία: ΦωτεινήΒλασώτουΗλεκτρονικήΣελιδοποίηση-Διαχωρισμοί: ΜαρίαΖαχαριουδάκη, τηλ. καfax: 38.21,700 Φιλμ-Μοντάζ: ΜΥΡΙΚΗΓραφικέςΤέχνες, ΖωοδάχουΠηγής36, τηλ.: 38,44.265-38.12,373 Εκτύπωση: Δ. (1ρΙ<|χης&YdΟΕ,Σωνιέρου6,τηλ.:5232323 Βιβλιοδεσία:Μ.Φουντουλάκης.Παιανικολή13,Αιγάλεω,τηΑ.:5987432 Διανομή:ΝέοΠρακισρεΙοΤύπου Ιδιοκτησία: ΓιώργοςΓαβαλάς&ΣΙΑΕ.Ε. Εκδότης: ΓιώργοςΓαλάντης Κεντρικήδιάθεση: Αθήνα: «διαβάζω·, Α, Μειαξά26, Αθήνα10681, θεοοαλονίκη: Βιβλιοπωλείο«Κέντροτουβιβλίου», Λαοσάνη9, τηλ. 237.463

δ ι α β ά ζ ω

11 ™ύχη

διαβάζω (10x1800 +1x2000)

2 0 .00 0 δρχ.

21 Βιβλία ILS

21.000 δρχ.

Ζύνολο 4 1 0 0 0 δρχ. ΠληρώνΓΚ (για συνδρομή +21 βιβλία ILS) 25.000 δρχ. |/Ί Κερδί(€τι · .________ 16.000 δρχ. |

Όσοι γραφτείτε συνδρομητές ή ανανεώσετε τη συνδρομή σας μέχρι τέλος Φεβρουάριου, μπορείτε, αν θέλετε, να αποκτήσετε και τα 21 βιβλία ILS (κλασικά κείμενα της αγγλοσαξωνικής λογοτεχνίας και ιστορίας) στην προνομιακή τιμή των 10.000 δρχ. (κανονική τιμή 21 .00 0 δρχ)

Συνδρομές εσωτερικού και Κύπρο» Ετήσια: 15.000 δρχ. Ιπουδαστική: 13.000 δρχ. Εξάμηνη: 8.000 δρχ. Σπουδαοτική: 7.000 δρχ. Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα: 25.000 δρχ.

Συνδρομές εξωτερικού Ετήσια 85 δολ. ΗΠΑ Σπουδαοτικη 80 δολ. ΗΠΑ Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα: 120 δολ. ΗΠΑ

International Learning System ΤΙ ΕΙΝΑΙ TO IL S To ILS (In tern ation al Learnin g System ) είναι μια πρωτοποριακή επινόηση τω ν

ΕΚΔΟΣΕΩΝ Π Α Π Α ΖΗ ΣΗ που δίνει τη δυνατότητα οτ κάθε αναγνώστη που διαθέτει μέτρια εω ς αρκετά καλή γνώση τη ς αγγλικής γλώσοας να διαβάσει από το π ρωτότυπ ο χω ρίς χρήση λ εξικο ύ κλασικά κείμενα της αγγλοσαξονικής λ ογοτεχνίας, ιστορίας κ.λπ.

Π Ο Υ ΑΠΕΥΘΥΝΕΤΑΙ TO ILS: I

· Σε όλους εκείνους που θέλουν να βελτιώ σουν τα α γγλικό το υς... • Σε όλους εκείνους που θέλουν να διαβάσουν τα έργα μεγάλω ν συγγραφέων από το πρωτότυπο κείμενο...

Henry James Daisy Miller Jack London The Whale Tooth, The House o f Mapuhi, Mauki i8 - The Ojibway, An Awakening

H. G . Weels The Time Machine F. S. Fitzgerald Basil: the Freshest Boy, Three Hours Between Planes

SIS iSS bi^ • Oscar Wilde The Happy • E. A. Poe, R. Dahl, E. Nesbit

Sir Arthur Conan Doyle The Adventures o f Sherlock Holmes (The Red-Heated League, The Blue Carbuncle)

H. G- W e e ls The Country of the Blind, Aepyornis Island

The Tell-Tale Heart, Lamb to th e Slaughter, Man from the South, The Mystery o f the Semi-Detached

• Oscar Wilde The Star Child, The Fisherman & his Soul • J. B. Severance Gandhi - Great Soul • R. Kipling The Man Who Would Be King

• Virginia W oolf A Society-& Other Stories ^ ■/ • M ark Twain The Man that Corrupted Hadleyburg ►F. S. Fitzgerald My Day • Henry James The Romance o f Certain Old Clothes ►R. L. Stevenson The Body Snatcher • Jack London All Gold Canyon

Δεκαπενθήμερα & μηνιαία τεύχη 1.500 δρχ. Εμβά οματα στη διεύθυνση: Α. Σπάθή, Αν. Μεταξύ 26,106 81 ΑΘΗΝΑ, Τηλ.: 33.01.239, Fax: 33.01.315

Σ Ε

Ο Λ Α

Τ Α

Δ ε ν ή ξε ρ ε ς... δεν ρώ ταγες!

19 0 0 , Αθήνα -Ν α ύ π λ ιο .

Έ νας ορκισμένος εργένης βρίσκε

Μ ια ιστορία έρωτα, απάτης και εκδίκησης που παρασύρει τους πρωταγωνιστές της ως το Μπούρτζι, για να τους φέρει αντιμέτωπους με το σκοτεινό του κάτοικο, έναν ιδιόρρυθμο δήμιο, που κρατάει στα χέρια του την απρόβλεπτη μοίρα τους.

ται παντρεμένος με μια τριαντάρα φεμινίστρια. Εκείνος χάνει τον ύπνο του κι εκείνη συλλαμβάνει παιδί. Ο ήρωας δοκιμάζει κάθε είδους θεραπεία για τις αϋπνίες του, όμως χωρίς αποτέλεσμα. Έ να βράδυ που περιφέρεται κα πνίζοντας μες στο σπίτι, συναντά ει το Διάβολο. Ο τελευταίος υπό σχεται να τον βοηθήσει, μονάχα που θέλει κάποιο αντά λλ α γμ α ...

___________________________

LATIN Χ

Ι Σ

ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΣΥΓΓΡΑΦΕΩΝ ΤΗΣ ΛΑΤΙΝΟΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

opera nigra ΟΥΡΟΥΓΟΥΑΗ

ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ

DAVID TOSCANA

ROLO DIEZ ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΗΘΕΛΕ ΤΟ ΦΕΓΓΑΡΙ

ΜΕΈΙΚ.Ο

ΚΙΑΗ

ΑΡΓΕΝΤΙΝΗ

Εκδόσεις opera, Κωλέττη 23Α, 106 77 Αθήνα - Τηλ. 330 45 46 - Fax: 330 36 34 e-mail: opera@ acci.gr

ΡΙΤΙΚΗ Γνωρίστε τον συγγραφέα Μπέρνχαρντ Σλινκ...

ΜΠΕΡΝΧΑΡΝΤ ΣΛΙΝΚ

ΜΠ. ΣΛΙΝΚ/Β. ΠΟΠ

Διαβάζοντας στη Χάννα

Απόδοση δικαιοσύνης

...Ε Ν

Π Λ Ω με την

ΚΡΙΤΙΚΗ

Σύγχρονη παγκόσμια λογοτεχνία Βιβλιοπωλείο: Κωλέττη 25, 10677 Αθήνα, τηλ. 3836 4 6 0 Διδότου 10, 106 80 Αθήνα, τηλ. 36 22 390, fax 36 2 1367, e-mail kritiki@hol.gr

Σ Ε

Ο Λ Α

Τ Α

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α

ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΓΓΕΛΑΚΟΣ

Η τελευταία

Πολιτικά άρθρα, ερωτική και ά λ λη αλληλογραφία, νοσταλγικά αλλά και βίαια ποιήματα, φωτο γραφίες, ακόμη και μια τολμηρή ιστορία επιστημονικής φαντασίας, μέσα από τις συγκλονιατικές ή, πιο σωστά, Ω ρα ίες Η μέρες αυτής της μυθιστορηματικής προσωπι κότητας όπου σκιαγραφείται ο περίκλειστος κόσμος των άντρων που επιμένουν πεισματικά στις ιστορικές αξίες της αγω γής τους. Μ ια κατεξοχήν «αντρική» μυθι στορία.

Η τελευ τα ία εικόνα δεν είναι ψυ χογράφημα. Είναι η διαστολή της στιγμής, όπου το παρελθόν και το μέλλον εκβάλλουν στο πα ρόν. Έ να μυθιστόρημα για την εξάρτηση. Για την απώλεια και για το πλάγιο φως που πέφτει στη ζωή οριοθετώντας το τέλος της άρνησης και την αρχή μιας εμπειρίας.

ΕΚΔΟΣΕΙ Σ ( ^ Κ Ε Δ Ρ Ο Σ

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ

Κ. Μπόσης ... και το τρένο τραβούσε για τα ξεχερσώματα

Συλλογικό Η τρίχρονη εποποιία του ΑΣΕ (1946-1949)

X. Σακελλαρίου Ψηλά το κεφάλι, δούλε!

Β. Ουγκό Ο άνθρωπος που γελά

Τ. Ψημμένος Αντάρτες στ’ Αγραφα (1946-1950) τρίτη έκδοση συμπληρωμένη

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΕΚΑΟΤΙΚΗ ΑΕΒΕ Σόλωνος 130,106 81 Αθήνα, Τηλ.: 3820835, 3823649, Fax: 3813354 Βιβλιοπωλεία: 1. Αθήνα, Μαυροκορδάτου 3, Τηλ.: 3829835,3829814 2. Θεσσαλονίκη, Μενελάου 3 & Εγνατία 65, Τηλ.: 031283810 3. Γιάννενα, 28ης Οκτωβρίου 19, Τηλ.: 0651 38090 4. Λάρισα, Σκαρλάτου Σούτσου 7, Τηλ.: 041 531818

flo r o r e x M d Κ ρ ύσ τα λλο

τη σειρά διευθύνει ο Σπνρος Τσακνιάς Εκδοτικός Οίκος Π. ΤΡΑΥΛΟΣ

Η Μ άχη Patrick Rambaud

«Αναλαμβάνω να σας μυήσω σε όλη τη φρίκη και σε όλη την ομορφιά μιας μάχης», υπόσχεται ο Πατρίκ Ραμπώ και, στην πραγματικότητα, αναλαμβάνει να μας ξεναγήσει μέσα στην, αναίτια κι απέραντη, άγρια ομορφιά του μοναδικού πράγματος που κάνει τη ζωή μας να ριγά: στον κίνδυνο της απώλειάς της. (Βραβείο Γκονκονρ και Β ραβείο Γ α λ λ ικ ή ς Α καδημίας)

«...Ο μαύρος καλόγερος στα γκ ρίζα ντυμένος θα μ π ε ι σ τη Βαρέν» Georges Dumezil

Στις αρχές του 19ου αιώνα, οι σχολιαστές του Νοστράδαμου, εντόπισαν στις Προφητείες τον ορισμένες λεπτομέρειες που φαίνεται ότι προβλέ πουν με τρομακτική ακρίβεια την “απόδραση” του Λουδοβίκου ΙΣΤ' στη Βαρέν (1791) καθώς και την τραγική της κατάληξη. Ο μεγάλος ανθρω πολόγος Georges Dumezil δέχτηκε την πρόκληση: σ’ αυτό το μοναδικό λογοτεχνικό έργο του ξετυλίγει μια ανελέητη “αστυνομική” φιλολογική έρευνα πάνω στις ίδιες τις “κρυφές” δυνάμεις της προφητείας...

Η μη χα νή τον σφ άλμ ατο ς Mario Lavagetto

Ο Μπαλζάκ έγραφε και ξανάγραφε ένα από τα αφηγήματά του, La Grande Bret'eche, αλλάζοντας κάθε φορά και κάτι από την ιστορία. Ένας φανταστικός αναγνώστης, διεξάγοντας μιαν αστυνομικοφιλολογική έρευνα, περιπλανιέται ανάμεσα στα “γιατί” αυτών των μεταπτώ σεων ανασυνθέτοντας το παζλ της ζωής του συγγραφέα, αλλά και το μηχανισμό χάρη στον οποίο ένα αφήγημα καταφέρνει να προδίδει τον δημιουργό του...

ί'Ε '

Η αναπάντεχη αυτοκτονία ενός ιδιόμορφου οικονομικού-πολιτικού παράγοντα της Θεσσαλονίκης και η αποτρόπαιη δολοφονία γνωστής ιερόδουλης της πόλης φέρνουν στο προσκήνιο την αλλόκοτη σχέση τριών ανθρώπων που γεύ ονται τα κατακάθια της ζωής μ έ σα σε μια υποβαθμισμένη γειτο νιά. Βιώνουν μέσα από το χθες το σήμερα, έχοντας επίγνωση ότι το αύριο δεν τους ανήκει.

Η Α γ ία Σ υ νά δ ελφ ο ς... αυτοπροστατεύεται απολογούμενη, αυτοσαρκάζεται επιδιώκοντας ή αποστρεφόμενη μια κάποια εξάρτηση των βιωμάτων της (παράσημα που δεν αποχω ρίζεται), όπου ενίοτε μυθοπλάθονται, με μια γραφή συνοπτική και αυθόρμητη, εξιλέωση θαρρείς, μπροστά στο τείχος που αναγείρεται εντός τη ς...

MAI ΡΗ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

Ο ήλιος άργησε να βγει

Η Λίνα, η ηρωίδα, είναι μεγαλω μένη στο Βόλο ατιό μ ια τυπική μικροαστική οκογένεια. Μ αθαίνει ατιό μ ικρή να είναι το «καλό» κορίτσι που δεν έχει δικά της θέλω και όνειρα. Στα είκοσι δυο της χρόνια παντρεύεται τον Γιάννη, ένα δυναμικό και κοινωνικά καταξιω μένο άντρα και ζει στο περιθώριο της ζωής του. Ώσπου η μίζερη ζωή της την αναγκάζει να β γει από το λήθαργο που ζει. Νιώθει να ασψυκτιά σ’ αυτό το γάμο και αρχίζει να κάνει ό νειρα για ν’ αντέξει. Έ να βράδυ που βρέχει, μαζεύει μερικά ρούχα, παίρνει το κοινό βιβλιάριο τραπέζης που έ χει μ ε το Γιάννη και όση αξιοπρέπεια της απομένει και έρχεται στην Αθήνα, όπου κανείς δεν την ξέρει, για να χτίσει τη δική της καινούρια ζωή. Θα τα καταψέρει άραγε; Έ χει αρκετή δύναμη και πίστη στον εαυτό της και τη ζωή για να βρει την πραγματική ελευθερία που αρμόζει σε κάθε άτομο που γνωρίζει και σέβεται τον εαυτό του και τους άλλους; Μ αίρη Γεωργίου

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

Φ I Λ I Π Π 0

Τ Η

ΕΚΔΟΣΕΙΣ “ΚΑΣΤΡΡ ΚΑΚΟΣ ΠΡΙΓΚΙΠΑΣ

Οι μήνες συναντήθηκαν!, ΜίσαΝτάμαν

ΓυΒείου 9, 176 73 ΚαΜιθέο. \Bnvci · Τηλ. - Fax: 95/9

1 ΝτοόσανΚ

KAITQ F

ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ Ύστερα από τη βίαιη επίθεση που δέχεται ο κύριος Ρηβ -ένας εξηντάχρονος ομοφυλόφιλος δημόσιος υπάλληλοςαπό μια αρσενική πόρνη, ξυπνάει στο μελαγχολικό δωμάτιο ενός νοσοκομείου. Το γεγονός της επίθεσης και ο όμορφος νεαρός ασθενής στο διπλανό κρεβάτι γίνονται αφορμή για ενδοσκόπηση και για ένα γλυκόπικρο ταξίδι στο παρελθόν: στη σκοτεινή περίοδο του μακαρθισμού, των διώξεων των ομοφυλόφιλων - και όχι μόνο.

Το Σπίτι του γίγαντα είναι μια ασυνήθιστη ιστορία αγάπης ανάμεσα σε μια βιβλιοθηκάριο και έναν έφηβο που πάσχει από γιγαντισμό. Σε μια μικρή επαρχιακή πόλη της Αμερικής, η παράξενη και μοναχική Πέγκυ Κορτ γνωρίζεται με τον Τζέιμς Σουήτ που είναι καταδικασμένος να γίνει ο ψηλότερος άνθρωπος του κόσμου. Μια τρυφερή ιστορία, όπου δύο σχεδόν απροσάρμοστα πλάσματα μαθαίνουν να στηρίζονται σε μία δύναμη, τη δύναμη της καρδιάς.

ΕΛΙΖΑΜΠΕΘΜΑΚΚΡΑΚΕΝ

Το σπίτι του γίγαντα

Μ &

*Jr

L ·

L·

A* ΕκδόσειςΟλτςςεας

Τι ένιωθαν οι αρχαίοι Έλληνες όταν έρχονταν σε επαφή με ξένους πολιτισμούς; Περιέργεια, φόβο, σεβασμό, υπεροχή; Ο Albrecht Dihle αποδεικνύει πως οι Έλληνες παραμένουν βασικά ανοιχτοί και ανεκτικοί απέναντι στο διαφορετικό και τους ξένους και ούτε η εμπειρία των περσικών πολέμων κατάφερε ν' αλλάξει τη στάση τους. Η αλλαγή απέναντι στο ξένο, το αλλότριο, επέρχεται στα χρόνια της παρακμής της πόλης-κράτους, δηλαδή μετά τον Πελοποννησιακό Πόλεμο.

Για πρώτη φορά παρουσιάζεται στην Ελλάδα το εύρος του έργου ενός σύγχρονου αμερικανού ποιητή ως προς τις αισθητικές και κοινωνικές του διαστάσεις. Δοκίμια, ποιήματα, συνεντεύξεις, αλλά και άρθρα που αναφέρονται στο έργο του συνθέτουν την εικόνα ενός στοχαστή που μας προσκαλεί σε μια νέα ηθική, σε μια συμμετοχή στη σωστή διατήρηση του πλανήτη γη.

ΕΚ Δ Ο ΣΕΙΣ Ο Δ ΥΣΣΕΑ Σ ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΪΤΗ 3 - 114 71 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 36.24.326, 36.25.575 - FAX 36.48.030 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ - ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ 5 - ΤΗΛ. 32.12.111

,κόοσπςΑπόπειρα— ΓΤωλ Μπόουλς: Σκόρπιός

και άλλα διηγήματα

Π αραμυθία

Παραμύθια από

ΙίΑΡΑΜΤΘΙΑ ? ©ΙΒΕΤ

II Παραμύθια από την Ινδονησία ,

Παραμύθια από το Θιβέτ

ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ ΤΟΥ ιοϊρατώνο

■ΑΡΑΜΓΘΙΑ ■ απο » 2ΛΛ ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ

Αλεξέι Τολστόι: Οι περιπέτειες του Μπουραττίνο

ΑΠΟΠΕΙΡΑ: ΝΑΥΑΡ1ΝΟΥ 18-20,106 80 ΑΘΉΝΑ, ΤΗΛ. 6450519 / FAX 3630376

Ν Α Β Α Ρ ΙΝ Ο - Ν ΙΟ Κ Α Σ Τ Ρ Ο Α ΝΑ ΚΤΟΡΟ Ν ΕΣΤΟ ΡΟ Σ

Μνήμες και χρώματα Δίγλωσση έκδοση (Ελληνικά - Αγγλικά) Κείμενα - επιλογή στίχων φιλολογική επιμέλεια: ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΜΠΑΛΤΑΣ Κ ώ σ τ α ς Δ ρ η μ τ ζ ια ς

Μετάφραση: Γ ιά ν ν η ς Γ κ ο υ μ α ς Καλλιτεχνική επιμέλεια: Γ ιά ν ν η ς Λ ε κκο ς

Σχ. 4ο Δεμένο μ ε 167 σελίδες 2 χάρτες, 1 αεροφωτογραφία, 148 φωτογραφίες, 20 παλαιές φωτογραφίες και γκραβονρες

Ένας τόπος εξαίσιου φυσικού κάλλους και αδιάλειπτης ιστορικής παρουσίας δια μέσου των αιώνων, από την εποχή του ομηρικού Νέστορος ως σήμερα, η Πόλος, η ιδιότυπη πολιτεία του Νότου, και η περιοχή της, με τα κάστρα και τα μνημεία της, —το Νιόκαστρο, το ιστορικό λιμάνι, τη Σφακτηρία, το Χελωνάκι, τον υδροβιότοπο Ντιβάρι, τη Βοϊδοκοιλιά, ιο Γϊαλιοναβαρίνο, τη Γιάλοβα, το ανακτορικό συγκρότημα του Νέστορος— αποτυπώνονται στη δίγλωσση αυτή πολυτελή έκδοση. Το ΛΕΥΚΩΜΑ περιλαμβάνει γλαφυρή λογοτεχνική εισαγωγή, ιστορικό σημείωμα, παλιά καρτποστάλ, γκραβούρες, χάρτες, πίνακες και φωτογραφίες, που συνοδεύονται από δίγλωσσο σχολιασμό με χαρακτηριστικούς στίχους ελλήνων ποιητών, διαλεγμένους με πολλή φροντίδα. Ε κ δ ό σ ε ι ς

ΓΤ Α ΓΤ Α Δ Η Μ A

Π ρ ο σ φ ο ρ ά στο π ο λ ι τ ι σ μ ό κ α ι τη ν π α ιδ ε ία Ιπποκράτονς 8 Αθήνα, 106 79, Τηλ.: 36.27.318

ΤΑ ΓΝΩΣΤΑ - ΑΓΝΩΣΤΑ ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑΣ «ΟΙ ΕΛΛΗΝΕΣ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΚΑΚΤΟΣ

476 ΤΟΜ ΟΙ

Ε ΙΣ Α Γ Ω Γ Η

- Κ Ε ΙΜ Ε Ν Ο

- Μ ΕΤΑΦ ΡΑΣΗ

- Σ Χ Ο Λ ΙΑ

ΟΙ ΓΝΩΣΤΟΙ - ΑΓΝΩΣΤΟΙ Ε Κ Δ Ο ΣΕ ΙΣ Κ Α Κ Τ Ο Σ ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥ 46 Τ.Κ. 10678, ΤΗΛ.: 3844458-3840524, FAX: 3303098

15/10 έως 14/111998 Τα εμπορικότερα Βιβλία του μήνα, σύμφωνα με τα οτοιχϊία πούμας παραχώρησαν 30 Βιβλιοπώλες, απ' όλη την Ελλάδα, δηλώνοντας ο καθένας τους τέσσερα Βιβλία που είχαν τις περισσότερες πωλήσεις.

S> Μ.ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ Ο Ισάδας φιλούσε υπέροχα ΠΑΤΑΚΗΣ 2θΤ,ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ

ΕΣΤΙΑ

Η αίθουσα του θρόνου

ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ & Γ. ΤΣΑΝΓΚ Αγριόκυκνοι. Τρεις κόρες της Κίνας ΕΣΤΙΑ So Ν.ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ο

μ*Υάλο ςθ υμός

SoM.ZOYMflOYAAKH Φεύγα! ΙΣΤΟΣ Ε. ΦΗΛΝΤΙΝΓΚ Μπρος γκρεμός κα, πίσω... ραφ. ΟΚΕΑΝΙΔΑ (3ο Π.ΜΑΤΕΣΙΣ Πάντα καλά ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ iJ 'j

Ρ. ΠΙΛΤΣΕΡ Ζτον αστερισμό των Διδύμων ΟΚΕΑΝΙΔΑ

ΘοΠ.ΚΟΕΑΟ

Το εγχειρίδιο του πολεμιστή του φωτός

X.ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ 0ο ΜΟΥΛΑ

«φ ω νή

ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ

ΕΣΤΙΑ

Ενός λεπτού μαζί

ΙΚΑΡΟΣ

Ν.ΜΑΧΦΟΥΖ φ λυαρία «το Ν ,ίλο ΚΟ Π Ο Σ Χ.ΡΙΚΙΕΡ Η Ιταλογερμανική επίθεση εναντίον της Ελλάδας

Ρ. ΚΑΡΛΣΟΝ Μη Βασανίζεστε με μι

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Τ. ΜΑΚΜΙΑΛΑΝ Μα πού πήγαν όλοι οι άντρες ΟΚΕΑΝΙΔΑ Α.ΡΟΙ Αθηνά-Κορυδαλλός. Βαγιονάκης-ΑΘ. Γόνιος-Λαύριο. Γκοβόστης-ΑΘ. Δημηιριάδης-Καλαμάια. ΔοκιμάκηςΗράκλειο. Δωδώνη-ΑΘ. ΔωδώνηTi0wiva. Ελευθερουδάκης-Αθ. Ενδοχώρα-ΑΘ. Εοτία-ΑΘ. Ευριπίδης οιη Στοά-Χαλάνδρι. Ζηριχίδης-θεσσ. θεωρία-Ζάκυνθος.Ήλιος-Δράμα. Ιανδς-θεοο. Κεντρί-θεοο. Μπακάλης-Λήμνος. Νάτσης-Ραφήνα. Νέατωρ-Κατερίνη.Όμηρος-Βόλος. Paper-Town-Αμπελδκπποι. Παυλίδου Μαρία-Καλλιθέα. Πολιτεία-ΑΘ. Πρίσμα-Πειραιάς. Σύγχρονη Έκφραοη-ΛιΒαδειά. ΤοΔέγτρο-Ρόδος. Φολόκας-Π. Φάληρο. Φιούλη-Νέα Ιωνία.Ώρα-Τρίπολη.

best seller.

Ο θεός των μικρών πραγμάτων

ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΝΤ.ΑΣΕΝΑ Το άλλο πρόσωπο της Γκρέις ΟΚΕΑΝΙΔΑ Μ. ΑΤΓΟΥΝΤ Ο έρωτας ήταν στον καθρέφτη ΟΚΕΑΝΙΔΑ Ρ. ΓΑΛΑΝΑΚΗ Η Ελένη ή ο κανένας ΑΓΡΑ Φ. ΓΕΡΜΑΝΟΣ Υγρές νύχτες ΚΑΣΤΑΝΙΟΤΗΣ Π.ΚΟΕΛΟ Ο αλχημιστής ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ Ε. ΟΜΗΡΟΛΗ Σεισάχθεια ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ ϊο λ. ΖΩΓΡΑΦΟΥ Από τη Μήδεια στη Σταχτοπούτα Ν. ΜΑΧΦΟΥΖ Το έπος των Χάραφις ΙΥΧΟΠΟΣ )

rc αξιοπερίεργων γεγονότων από τον κόαμο της λογοτεχνίας και της τέχνης

επιμέλεια: ΗΛΙΑΖ ΜΑΓΚΛΙΝΗΖ

οτη ν Ε λλάδα. 4 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1 9 2 4 : Γεννιέται η μεγάλη αοιδός Μαρία Κόλλας (χρ. θαν. 1977). 8-10 Δ εκεμβρίου 1979: Ο Ο δ υσ σ έα ς Ε λύτης (1911-1996) βρίσκεται στη Στοκχόλμη για να παραλάβει το Βραβείο Νόμπελ.

14 Δ εκευΒοίου 1883: Γεννιέται στη Σμύρνη ο Μ α νώλης Καλομοίρης (χρ. θαν. 1962). 16 Δ εκευΒοίου 1944: Αργά τη νύχτα ο Γρηγόριος Ξενόπουλος (1867-1951) και η οικογένειά του διώ χνονται από το σπίτι της οδού Ευριπίδου 38, το ο ποίο ανατινάζεται από αγνώστους. Θα καταστρα φούν όλα τα υπάρχοντά του, τα χειρόγραφά του και ακέραιο το αρχείο της «Διάπλασης των Παίδων». 16 Δ εκεμβρ ίου 1974: Πεθαίνει ο ποιητής Κώστας Βάρναλης (χρ. γένν. 1884).

9 Δ ε κ ε υ Β ο ίο υ 18 5 9 : Γεννιέται στην Πλάκα ο ποιητής Γεώργιος Δροσίνης (χρ. θαν. 1951).

19 Δ εκευΒ ο ίου 1797: Συλλαμβάνεται από τις αυ στριακές αρχές στην Τεργέστη ο Ρήγας Φ εραίος (1757-1798). Θα παραδοθεί στους Τούρκους και θα εκτελεστεί στις 3 Μαΐου 1798.

10 Δ εκεμβρ ίου 1963: Απονέμεται το Βραβείο Νό μπελ στον ποιητή Γιώργο Σεφέρη (1900-1971).

19 ΔεκευΒοίου 1911: Γεννιέται ο ποιητής Νικηφ ό ρος Βρ επ ά κος (χρ. θαν. 1992).

11 Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1903: Παράσταση της Ισ ιδώ ρας Ν τάνκ αν (1878-1927) στο Βασιλικό Θέατρο Αθη νών.

30 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 19 44 : Δεκεμ βριανά: ο Α νδρέας Εμπειρικός (1901-1975) συλλαμβάνεται στο σπίτι του από την ΟΠΛΑ και περνά λαϊκό δικαστήριο στο Πε ριστέρι. Ο ΕΛΑΣ τον παίρνει ό μηρο, αλλά κάπου στη Θήβα δραπετεύει. Επιστρέφει στην Αθήνα, ξιπόλητος με πληγές και με κρυοπαγήματα στα πόδια, φοβερά εξαντλημένος.

11 Δ εκευΒοίου 1979: Προβάλλεται στην τότε ΕΡΤ εκπομπή-αφιέρωμα στον Μ ίλτο Σοχτούρη (1919) για τη σειρά «Επιλογή». Παρουσιαστής της εκπο μπής ο ιδρυτής του περιοδικού διαβάζω και πρόω ρα χαμένος, Περικλής Αθανασόπουλος. 13 Δ εκ εμβρ ίου 1903: Γέννηση του διανοούμενου και πολιτικού Παναγιώ τη Κανελλόπουλου (χρ. θαν. 1986).

Τον Δεκέμβριο το» 1958 ο Νίκος Εγγονόπουλος (1907-1980) παίρνει το Α' Βραβείο Ποίησης ίου Υπουργείου Εθνικής Παιδείας για ιην ποιητική συλλογή «Εν ανθηρώ Έλληνι Λόγω». Τον Δεκέμβριο του 1964 φτάνει σιην Ελλάδα ύστερα από 18 χρόνια η Μέλπω Αξιώτη (1905-1973). Την ίδια ακριβώς περίοδο ο μελετητής Παναγής Λεκατσάς (1911-1970) παθαίνει το πρώτο εγκεφαλικό επεισόδιο, αποτέλεσμα της καθημερινής και πολύωρης εργασίας του. Μένει σε κώμα περίπου τρεις μήνες.

2S-

επετηρίδι

ψυχιατρείο έξω από το Παρίσι ο Μ αρ κήσ ιος ν τε Σα ντ (χρ. γένν. 1740). Η τελευταία του επιθυμία είναι να διατηρηθεί για 48 ώρες σε ανοιχτό φέρετρο, για το φόβο της νεκροφάνειας. 3 Δ ε κ ε μ β ρ ίο υ 1894: Πεθαίνει ξαφνικά από εγκεφαλική αιμορρα γία ο Σκώτος συγγραφέας Ρόμπ ερτ Λ. Σ τίβ εν σ ο ν (χρ. γένν. 1850). Τάφηκε στη νήσο Σαμόα του Ειρηνικού. 4 Δεκεμβρίου 1866: Γεννιέται ο ζωγράφος και θεωρη τικός της τέχνης Βασίλι Καντίνσκι (χρ. θαν. 1944). 4 Δεκεμβρίου 1875: Γεννιέται ο ποιητής Ράινερ Μαρία Ρίλκε (χρ. θαν. 1926). Θα πεθάνει στις 29 Δεκεμβρίου 1926. 9 Δ εκ εμ β ρ ίο υ 1608: Γεννιέται στο Τσιπσάιντ της Αγγλίας ο μεγάλος ποιητής Τζον Μ ίλτον (χρ. θαν. 1674), δημιουργός του «Χαμένου Παράδεισου». 10 Δεκεμβρίου 1950: Απονέμεται το Βραβείο Νόμπελ στον Αμερικανό συγγραφέα Ουίλιαμ Φόκνερ (18971962). 12 Δεκεμβρίου 1821: Γεννιέται ο Γουστάβος Φλομπέρ (χρ. θαν. 1880). 13 Δεκεμβρίου 1797: Γεννιέται στο Ντίσελντορφ της Γερμανίας ο ποιητής, σατιρικός συγγραφέας και δημο σιογράφος Χάινριχ Χάινε (χρ. θαν. 1856). Κάποια στιγ μή θα προφητεύσει: «Όπου καίνε βιβλία, στο τέλος θα κάψουν και ανθρώπους». 13 Δεκεμβρίου 1909: Ο Ρ. Μ. Ρίλκε γνωρίζεται με την Πριγκίπισσα Μαρία φον Θουρν, η οποία θα τον φιλοξε νήσει στον πύργο της, στο Ντουίνο (Τεργέστη), όπου ο ποιητής θα εμπνευστεί και θα συνθέσει τα πρώτα ποιή ματα της ομώνυμης συλλογής. 14 Δεκεμβρίου 1895: Γεννιέται ο Πολ Ελιάρ (χρ. θαν. 1952). 15 Δεκεμβρίου 19 18 :0 Αυστριακός συγγραφέας Ρόμπερτ Μούζιλ (1880-1942) υπογράφει μαζί με άλλους διανοούμενους την «Πολιτική διακήρυξη των πνευματι

κών εργατών του Βερολίνου», όπου καταδικάζεται η υ ποδούλωση του λαού στο στρατό και η καταπίεση των εργατών στο καπιταλιστικό σύστημα και ζητείται η δί καιη κατανομή των αγαθών, η σεξουαλική ελευθερία, ο χωρισμός της Εκκλησίας από το Κράτος, κ.ά. 17 Δεκεμβρίου 1898: Ο «Γλάρος» του Άντον Τσέχοφ (1860-1904) παίζεται με καταπληκτική επιτυχία στη Μό σχα. 18 Δεκεμβρίου 1879: Γεννιέται ο ζωγράφος Πολ Κλε (χρ. θαν. 1940). 18 Δεκεμβρίου 1934: Εκδίδεται η συλλογή «18 Ποιή ματα» του Ντίλαν Τόμας (1914-1953). 20 Δεκεμβρίου 1968: Πεθαίνει στη Νέα Υόρκη ο Τζον Στάινμπεκ (χρ. γένν. 1902). 21 Δεκεμβρίου 1940: Πεθαίνει ο Φράνσις Σκοτ Φιτζέραλντ (χρ. γένν. 1896). 26 Δεκεμβρίου 1891: Γεννιέται στη Νέα Υόρκη ο μυθιστοριογράφος Χένρι Μίλερ (χρ. θαν. 1980). Είχε γρά ψει: «Θα μπορούσε να πει κανείς πως ό,τι καλό έχω διαβάσει, το έχω κάνει στην τουαλέτα... Έχει κομμάτια ο «Οδυσσέας» που μπορούν να διαβαστούν μόνο στην τουαλέτα αν θέλει κανείς να γευτεί απόλυτα το περιεχόμενό του». 28 Δ εκ εμβρ ίου 1895: Προβολή της πρώτης κινηματογραφικής ταινίας στο Παρίσι από τους αδελ φούς Λιμιέρ. 30 Δ εκ εμβρ ίου 1865: Γεννιέται στη Βομβάη της Ινδίας ο Άγγλος συγγραφέας Ράντιαρντ Κίπλινγκ (χρ. θαν. 1936). Θα κερδίσει το Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1907. 31 Δεκεμβρίου 1869: Γεννιέται ο ζωγράφος Ανρί Ματίς (χρ. θαν. 1954). 31 Δεκεμβρίου 1836: Πεθαίνει ο Ισπανός στοχαστής, φιλόσοφος και συγγραφέας Μ ιγκέλ ντε Ουναμούνο (χρ. γένν. 1864). Το φθινόπωρο της ίδιας χρονιάς, τον είχε επισκεφθεί ο Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957), ο οποίος κατέγραψε τις εντυπώσεις του από τη συνάντη ση αυτή στο «Ταξιδεύοντας - Ισπανία».

Τον Δεκέμβριο του 1845 ο Ονορέ vie Μπαλζάκ (1799-1850) δοκιμάζει χασίσι για πρώιπ φορά μαζί με ιον Θεόφιλο Γκωιιέ. Τον Δεκέμβριο του 1912 ο Φραντς Κάφκα (1883-1924) ολοκληρώνει ιην «Μεταμόρφωση». Τον Δεκέμβριο το» 1963 απονέμεται ίο Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας στον Αμερικανό συγγραφέα Τζον Στάινμπεκ. Για να αποφύγει τη δημοσιότητα κάνει ένα μοναχικό ταξίδι με το σκύλο του, Τσάρλι. Αποτέλεσμα του ταξιδιού αυτού, «Ταταξίδια με τον Τσάρλι σε αναζήτηση της Αμερικής».

ΒΡΑΒΕΙΟ ϋΙΙΚΡΗΣ Ή Μ Α Η Σ €ΠΙΒ£Α€ΙΑΣ Η απονομή τον λογοτεχνικόν βραβείων, στο τέλος συνήθως κάθε χρόνου, τόσο στην €λλάδα όσο και στο εξωτερικό έχει έναν κοινό στόχο: να ξεχωρίσει -όσο κι αν αυτό τις περισσότερες φορές είναι εξαιρετικά δύσκολοαπό την πληθώρα των βιβλίων το αρτιότερο λογοτεχνικό έργο. Οι προθέσεις βεβαίως της θέσπισης των λογοτεχνικών βραβείων παντός είδους και εθνικότητας μπορεί να ξεκινούν από διαφορετικές αφετηρίες: από συντεχνιακά συμφέροντα που περιορίζονται σε μικροομάδες έως το Νόμπελ Λογοτεχνίας της Σουηδικής Ακαδημίας που βραβεύει κάθε χρόνο το σημαντικότερο λογοτεχνικό έργο απ' όλον τον κόσμο και το κάνει γνωστό μαζί με το συγγραφέα του σε όλη την υφήλιο. Κοινός τόπος είναι ότι τα βραβεία, όλα ανεξαιρέτως, αμφισβητούνται από κάποιες ομάδες και πολλές φορές αυτές οι ομάδες φαίνεται ότι δικαιώθηκαν από την ιστορία. Μια ματιά στα Νόμπελ και στα ελληνικά κρατικά Βραβεία από τη θέσπισή τους ώς σήμερα αποδεικνύει του λόγου το αληθές. Υπήρξαν πολλοί συγγραφείς που εμφανίστηκαν και χάθηκαν ως διάττοντες αστέρες και άλλοι που, ενώ έπρεπε να βραβευτούν, αγνοήθηκαν επιδεικτικά. Πάντως ένα είναι σίγουρο. Ο θεσμός των λογοτεχνικών βραβείων, αν υποθέσουμε ότι οι επιτροπές τους δεν επηρεάζονται από μικρά ή μεγάλα συμφέροντα, προωθεί την καλή λογοτεχνία και τη γνωστοποιεί στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, τοπικό ή παγκόσμιο. Στο τέλος, λοιπόν, κάθε χρόνου τα βραβεία πέφτουν σαν βροχή. Αρχής γενομένης από τα αναβαθμισμένα κρατικά του Υπουργείου Πολιτισμού που φέτος, ίσως για πρώτη φορά, δεν αμφισβητήθηκαν από τον ημερήσιο Τύπο, γεγονός που μπορεί να σημαίνει παραδοχή, έλλειψη ενδιαφέροντος ή κόπωση, τα βραβεία Νίκος ΚαβΒαδίας, που θέσπισε το Υπουργείο εμπορικής Ναυτιλίας και φυσικά αφορούν την επαγγελματική ομάδα των ναυτικών παρά το σύνολο των φιλαναγνωστών, τα βραβεία Παιδικού Βιβλίου που ελάχιστα προβάλλονται από τα ΜΜΕ, τα βραβεία Λογοτιχνικής Μετάφρασης, που ελάχιστους απασχολούν, έως το παγκόσμιο Λ/άμπεΛ, το Ευρωπαϊκό Apiorciov, το βρετανικό Booker και τα γαλλικά Γκονκούρ και Ρενοντό, ο κατάλογος των βραβευθέντων είναι μεγάλος και η αποδοχή τους από τα ΜΜΕ ευθέως ανάλογη του κύρους τους. Διότι ένα βραβείο πετυχαίνει το σκοπό του και δικαιώνεται μόνον όταν ο βραβευμένος συγγραφέας και το βιβλίο του διαβάζεται από το ευρύ κοινό* διαφορετικά τα βραβεία είναι για το θεαθήναι και για να μεγαλώνουν οι συγγραφείς το βιογραφικό τους με μια διάκριση.

ΚΡΑΤΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ! Στις 3 Νοεμβρίου η 9μελής Επιτροπή που αποτελείται από: τρεις πανεπιστημιακούς: τον Γιάννη Παπακώστα (Πρόεδρος), τον Βαγγέλη Αθανασόπουλο (μέ λος και της επιτροπής κριτικών για τα Λογοτεχνικά Βραβεία του διαβάζω) και την Έρη Σταυροπούλου, τρεις κριτικούς: τον Αλέξη Ζήρα (μέλος και της επι τροπής κριτικών για τα Λογοτεχνικά Βραβεία του δια βάζω), τον Τάκη Μενδράκο και τον Γ. Δ. Παγανό, δύο πεζογράφους: τον Νίκο Μπακόλα και τον Δημήτρη Νόλλα και έναν ποιητή, τον Θανάση Χατζόπουλο, υ πέβαλλε στον Υπουργό Πολιτισμού τις αποφάσεις

24-

της για τα Κρατικά Λογοτεχνικά Βραβεία παραγωγής του 1997: Μ ΕΓΑ Λ Ο Κ Ρ ΑΤΙΚΟ ΒΡ ΑΒ Ε ΙΟ Λ Ο ΓΟ ΤΕ Χ Ν ΙΑ Σ: ομόφωνα (;) στον κριτικό και θεω ρητικό της λογοτεχνίας Α λ έξα ν δ ρο Α ρ γυρίου για το σύνολο του έργου του. Το βραβείο συνοδεύε ται με το χρηματικό ποσόν των 3 εκατ. δρχ.

βραχυγραφίες

ΒΡ ΑΒ Ε ΙΟ Μ ΥΘ ΙΣΤΟ Ρ Η Μ Α ΤΟ Σ : κατά πλειοψηφία στην Ιω ά ν ν α Κ α ρυσ τιάν η για το βιβλίο της Η

μικρά Αγγλία. Ώς την τελική ψηφοφορία έφθασαν επίσης και το μυθιστόρημα του Φαίδωνα Ταμβακάκη Οι ναυ αγοί της Πασιφάης (τιμήθηκε με το Βρ αβείο Μ υθιστορήματος 1997 του διαβάζω) και του Σπά ρου Καρυδάκη Ο ένας με το μαχαίρι. Ας σημειω θεί ότι όλα τα βραβεία εκτός του Μεγάλου Βρα βείου Λογοτεχνίας συνοδεύονται από το ποσόν του 1,5 εκατ. δρχ. ΒΡ ΑΒ Ε ΙΟ Δ ΙΗ ΓΗ Μ Α Τ Ο Σ: κατά πλειοψηφία στον Πρόδρομο Μ ά ρ κο γ λο υ για τη νουβέλα του

Σπαράγματα.

ΒΡ ΑΒ Ε ΙΟ Π Ο ΙΗΣΗ Σ: κατά πλειοψηφία στον Γιάννη Κο ντό για τη συλλογή του Ο αθλη

τής του τίποτα. Μειοψήφησαν ο Νίκος Φωκάς για το Στον ποταμό Κολύμα (τιμήθηκε με το Βραβείο Ποίησης 1997 ομοφώνως από την Επιτροπή Κριτι κών του διαβάζω) και ο Μανώλης Πρατικάκης για την Κοίμηση και

ανάσταση των σωμάτων του Δομήνικου. ΒΡ ΑΒ Ε ΙΟ Δ Ο Κ ΙΜ ΙΟ Υ - ΚΡΙΤΙΚΗΣ: κατά πλειοψηφία στην Α λεξάνδρα Δεληγιώ ργη για το βιβλίο της Ά-νοστον ήμαρ: Οδοιπορικό της σκέ ψης του Νικόλα Κόλας. Μειοψήφησε το έργο της Ρέας Γαλανάκη Βασιλεύς ή στρατιώτης. Β Ρ ΑΒ Ε ΙΟ Μ Α Ρ ΤΥ ΡΙΑ Σ Β ΙΟ ΓΡ ΑΦ ΙΑΣ - Χ Ρ Ο Ν ΙΚ Ο Υ ΤΑ Ξ ΙΔ ΙΩ ΤΙΚ Η Σ ΛΟ ΓΟ ΤΕΧΝΙΑ Σ: κατά πλειοψηφία στον Νάνο Βαλαωρίτη για το βιβλίο του Μοντερ

νισμός, πρωτοπορία και «Πάλι». Μειοψήφησαν τα βιβλία του Διονύση Χαριτόπουλου Άρης, ο αρ χηγός των ατάκτων και του Δημο σθένη Παπαχρίστου Νίκος Πλου-

μπίδης. Ντοκουμέντα.

ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ Η επιτροπή του ΥΠ. ΠΟ., που αποτελείται από την Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου (πρόεδρος), Ηρακλή Καλλέργη (αντιπρόεδρος) και τα μέλη: Αλεξάνδρα Ζερ βού, Βίτω Αγγελοπούλου, Ελένη Χωρεάνθη, Ηρώ Παπαμόσχου, Σοφία Χατζηδημητρίου, Φιλομήλα Βακάλη, Γιώργο Παρμενίδη και Κωνσταντίνο Κορούλη (από τη Διεύθυνση Γ ραμμάτων χωρίς ψήφο), απένειμετα Βραβεία Παιδικού Βιβλίου παραγωγής 1997:

Β Ρ ΑΒ Ε ΙΟ Ε ΙΚΟ Ν Ο ΓΡ ΑΦ ΗΣΗΣ: ομόφωνα στην Β ά σ ω Ψ α ρ ά κ η για την εικονογράφηση στο βι βλίο της Μελίνας Καρακώτα Ο ε

πισκέπτης της νύχτας.

Β Ρ ΑΒ Ε ΙΟ Λ Ο ΓΟ ΤΕ Χ Ν ΙΚ Ο Υ ΒΙΒΛΙΟ Υ: κατά πλειοψηφία στον Μ ά ν ο Κοντολέω ν για το μυθιστόρημα

Μάσκα στο φεγγάρι.

ΒΡ ΑΒ Ε ΙΟ Β ΙΒΛ ΙΟΥ ΓΝ ΩΣΕΩΝ: ομόφωνα στην Α γ γ ελ ικ ή Β α ρ ελ ά για το Κόρινθος:

ήρωες - τόποι - πολιτισμοί.

Βραχυγραφίες

■ 2©

I—

ΒΡΑΒΕΙΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗΣ

Η επιτροπή του ΥΠ. ΠΟ., αποτελούμενη από τους: Γιώργο Βέλτσο, Κωνσταντίνο Σβολόπουλο, Δημήτρη Δημητρούλή, Ελένη Μαρμαρινού-Πολίτου, Άρη Μπερλή, Γιώργο Σπανό, Καίη Τσιτσέλη, Οντέτ Βαρών, Ερρίκο Μπελιέ και Κωνσταντίνο Κορούλη (χωρίς ψήφο) απένειμε κατά πλειοψηφία τα Βραβεία Λογοτεχνικής Μετάφρασης παραγω γής του 1997: Στον I. Α. Βλάχο που έκανε τη μετάφραση των Ωδών του Ανδρέα Κάλβου από τα ελληνικά στα γαλ λικά και στον Στρατή Πασχάλη για τη μετάφραση της Βερενίκης του Ρακίνα στα ελληνικά.

ΒΡΑΒΕΙΑ «ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ» Το Υπουργείο Εμπορικής Ναυτιλίας είχε προκηρύξει λογοτεχνικό διαγωνισμό προς τιμήν του ποιητή Νίκου Καββαδία, πλην όμως από το 1992 είχε πέσει σε αδρά νεια. Φέτος λοιπόν επανακάμπτει και απονέμει εκ νέου βραβεία σε πεζογράφους και ποιητές διαλέγοντας από τις 50 συμμετοχές τα καλύτερα βιβλία ναυτικών εν ενεργεία και συνταξιούχων.

λαγίσιες ιστορίες, στεριανοί αντίπαλοι που συνοδεύεται από 250.000 δρχ. ΤΡΙΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ στον Τάσο Μαρκόπουλο για τη Σιωπή της Βαρβάρας και στην Κωνσταντίνα Σπαθάρα, οι ο ποίοι μοιράστηκαν το βραβείο και το ποσόν των 150.000 δρχ.

ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑΣ: Τα μέλη της Επιτροπής για την Πεζογραφία: Αντώνης Σαμαράκης, Τίτος Πατρίκιος και Κ. Ν. Χατζηπατέρας έ δωσαν τα βραβεία: ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ στον Γιάννη Παπαδόπουλο για τις Γ ραφές του καπετάν Νικόλα που συνοδεύεται από 350.000 δρχ. ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΡΑΒΕΙΟ στον Χαρ. Καλαϊτζίδη για το Πε

ΒΡΑΒΕΙΑ ΠΟΙΗΣΗΣ: Τα μέλη της επιτροπής για την Ποίηση: Λευτέρης Παπαδόπουλος, Τάσος Τζαμτζής και Γ. Παπούλιας έδω σαν τα βραβεία: ΠΡΩΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ στη Γεωργία Στάτζα-Δαλιανά για τη συλλογή Θάλασσα της φυρονεριάς. ΔΕΥΤΕΡΟ ΒΡΑΒΕΙΟ στον Θανάση Γκιτζιώτη. ΤΡΙΤΟ ΒΡΑΒΕΙΟ στον Χρήστο Κώττα και στον Αλέξαν δρο Πούλο.

Το σημαντικότερο βραβείο της αγ γλόφωνης πεζογραφίας, το Booker, δόθηκε φέτος στον Ί α ν Μ α κ Ιο ύ α ν για το μυθιστόρημα Άμστερνταμ - θα κυκλοφορήσει α πό τις εκδόσεις «Νεφέλη» στις αρ χές του έτους. Το βιβλίο του Ίαν Μακ Ιούαν περιγράφει το ερωτικό σκάνδαλο ενός υπουργού εξωτερι κών και της ερωμένης του, η ο ποία, ταυτοχρόνως, διατηρεί σχέσεις μ’ ένα συνθέτη κι

ένα διευθυντή εφημερίδας. Αξιοσημείωτο είναι ότι το βραβείο στον διάσημο πλέον συγγραφέα συμπίπτει με τα ερωτικά σκάνδαλα Άγγλων υπουργών, που γίνονται πρωτοσέλιδα στις εφημερίδες, και κυρίως με το γεγο νός ότι πρόεδρος της Επιτροπής των βραβείων, που έ δωσε με τα ίδια του τα χέρια το βραβείο στον Ίαν Μακ Ιούαν, ήταν ο πρώην υπουργός εξωτερικών Ντάγκλας Χερντ. Απομένει να δούμε την τύχη του βραβευμένου βιβλίου στην Ελλάδα. Θα το υποδεχθούν οι Έλληνες α ναγνώστες με την ίδια θέρμη που υποδέχθηκαν πέρσι την Α. Ρόι με το Θεό των μικρών πραγμάτων,

|—

ΒΡΑΒΕΙΟ ΓΚΟΝΚΟΥΡ

—

Το λογοτεχνικό βραβείο στην Γαλλία που κινητο ποιεί αναγνώστες και κριτικούς είναι αναμφισβήτη τα το Γκονκούρ. Στις 9 Νοεμβρίου δόθηκε στο Πα ρίσι το σημαντικότερο βραβείο στην Π ολ Κονστάν, καθηγήτρια πανεπιστημίου, για το μυθι στόρημά της Εκμυστηρεύσεις, στο οποίο τέσσερις διαφορετικών εθνικοτήτων γυναίκες μιλούν για τη ζωή τους στο Κάνσας των ΗΠΑ.

2Φ-

[—

ΒΡΑΒΕΙΟ ΡΕΝΟΝΤΟ

Λιγότερο γνωστό στην Ελλάδα το γαλλικό λογο τεχνικό βραβείο Ρενοντό απονεμήθηκε επίσης στις 9 Νοεμβρίου σε μια γυναίκα, την Ν το μ ιν ίκ Μ π ο νά , για το βιβλίο της Το χειρό γρ α φ ο του Πορ-Εμπέν, που εκτυλίσσεται τον 18ο αιώνα στον Άγιο Δομίνικο, πρώην γαλλική αποικία, όταν μια γυναίκα φτάνει εκεί μετά το γάμο της με έναν γαι οκτήμονα.

Βραχυγραφκς

Το διαβάζω τα τελευταία τρία χρόνια διατήρησε την ίδια τιμή των 1 .500 δρχ. παρά τις μεγάλες δυσκολίες που αντιμετώπιζε. Δυστυχώς, οι αυξήσεις του κόστους έκδοσής του και των ταχυδρομικών τελών κάνουν αναπόφευκτη μια... «τιμαριθμική αναπροσαρμογή».

νηςΚ εΣ

•Το βιβλία του Κώστα Τομανά για την Θεσσαλονίκη •Π. Ριζάλ (Ιωσήφ Νεχαμά) Θεσσαλονίκη η περιπόθητη πόλη •Η Σκόπελος και η πνευματική της παράδοση: Κ. Δαπόντες, I. Δρακιώτης, Π. Νιρβάνας •Οι ζωγράφοι: Γκόγια, Γκρός, ΜάλεΒιτς •Δοκίμια των Ε. Π. Τόμσον,Γκύ Ντεμπόρ, Λ. Μάμφορντ, X. Ζεμπρούν, Ζ. Ελλύλ κ.α. • Η φωτιά του Προμηθέα: Κριτικά δοκίμια για τον σύγχρονο τεχνολογικό πολιτισμό •Α. Ασσέο: ΤΙ απέγιναν οι 70.000 εβραίοι της Θεσσαλονίκης X . Ζεμπρούν: Η σιωπή είναι αβάσταχτη

Από το τεύχος, λοιπόν, Ιανουάριου η τιμή πώλησης του περιοδικού 8α είναι 1.800 δρχ. Ωστόσο 8α διατηρηθεί σταθερή η τιμή της ετήσιας συνδρομής σε 1 5 .000 δρχ. και οι συνδρομητές θα απολαμβάνουν τα εξής προνόμια: 1) κέρδος 5 .0 0 0 δρχ. (η τιμή αγοράς των μεμονωμένων τευχών ετησίως ανέρχεται σε 2 0 .0 0 0 ) 2) αποστολή των τευχών στο σπίτι 3) αξιοποίηση των προσφορών του διαβάζω (βλέπε σ ελ. 2 , 3 )

βραχυγραφίες

257

η ΠΑΤΑΚΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ σύγχρονη

ελληνική

λογοτεχνία

' Ρ ε ν ο ς Α π ο ς τ ο λ ιδ η ς

Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι Το Αυτός που γαβγίζουν οι σκύλοι είναι το εικοστό έβδομο βιβλίο του Τένου Αποστολίδη. Τα διηγήματα και το ποίημα του βιβλίου είναι φρεσκογραμμένα. 0 Τένος έχει κάνει με το μολύβι, το στυλό, B w / m

SSP ξ m

& tf/W

/ M m m ffm fiM s

III W m Η Κ '·

τγ1 Υ Ρ <χΦ ° μ γ]Χ α ν ή '

10000

χιλιόμ ετρα, όσο κι αν φαίνεται

m m m m : s

JSft

α πίστευτο, κι όμως είναι μετρημένα, το τέταρ το της π ερ ιμ έτρο υ της γης δηλαδή. 10 ώρες με το τζάμπο από δω στη Νέα Τόρκη, x έχει βγάλει καμμιά σαρανταριά τόμους λογοτεχνία (πεζά κυρίως).

φιλολογικές π άνω στον Η ράκλειτο ςελ): 14C τμηΡ2ί2θοδρχ!,! isbn96θΓ^οσδτν3:! ·

'λ'

κι άλλα αρχαιοελληνικά κείμενα, μαζί με την εφτάτομη Ανθολογία νεοελληνικής Ποίησης και Διηγήματος (κάπου 4000 σελίδες, της αυστηρότερης ώς γνωστόν κριτικής επιλογής). Στο βιβλίο αυτό ο 'Ρένος εμφανίζει ένα νέο ύφος, πολύ: αμεσότερο και συχνά ωμότερα ρεαλιστικό, χωρίς βέβαια να του λείπει η σκληρή και καυτερή κοινωνική κριτική. Τ ο Α υτός που γαβγίζουν οι σκύλοι εγκαινιάζει τη συνεργασία του συγγραφέα με τις Εκδόσεις Πατάκη.

Κείμενα που γράφονται με αφορμή ένα Βιβλίο Γράφει ο ΒΑΓΓΕΑΗΖ ΠΑΝΤΑΖΗΖ

εποχή μας σατανοκρατείται», διακήρυξε σε μια α πό τις πάμπολλες -πού να θυμάμαι μέσα σε τόσες ποια!- πρόσφατες τηλεοπτικές εμφανίσεις του ο λαλίστατος προκαθήμενος της Ελληνορθόδοξης σίας. Βλέποντάς τον πίσω από το τζάμι της τηλεό-όπου «πολύ τον πάω»- αναρωτήθηκα από ποια ε ρχόταν η φωνή του. Αν υπήρξε μια κατεξοχήν σα3ατούμενη εποχή, αυτή ήταν ο Μεσαίωνας. Ήταν οχή όπου οι δαίμονες κυκλοφορούσαν στους δρόκαραδοκούσαν στις γωνιές, ακόμη και έξω από τις πες, και κατελάμβαναν εξ απήνης τα σώματα ανύν περαστικών - συνήθως φτωχών, ανέραστων και εσμένων γυναικών. Συμπτωματικά (;) ήταν η εποχή ρθονούσαν οι παπάδες και οι καλόγεροι, επαγγελδιώκτες των δαιμόνων. Η μία στρατιά εξέθρεφε λη: δύο παραλλαγές της δαιμονολογίας που βασά; συνειδήσεις, αλλά συχνά και τα κορμιά, των αν-

ιν. τη όμως έχουν αυτά με τον επί θύραις 21ο αιώνα; Φαινομενικά καμιά. Ο άνθρωπος δεν αρκέστηκε απλά να υλοποιήσει τη θεϊκή ευχή, που τον συνοδέυσε την ημέρα των γενεθλίων: «αυξάνεσθε και πληθύνεσθε και κατακυρι εύσατε την γην». Εισέβαλε ακόμη και στο χώρο που ο δη μιουργός του επεφύλασσε για τον εαυτό του: στους αιθέ ρες και στον διαστρικό χώρο. Μόνο που και εκεί οι αστρο ναύτες κουβάλησαν τα σταυρουδάκια και τα προστατευ τικά τους χαϊμαλιά, ενώ στη χώρα που πρωτοστατεί στην εξερεύνηση του διαστήματος, στις ΗΠΑ, «ενδεχομένως υ πάρχουν δέκα φορές περισσότεροι αστρολόγοι απ’ ό,τι α στρονόμοι».1 Οι φιλόσοφοι του Διαφωτισμού πίστευαν πως η γνώση θα εξόντωνε τη δεισιδαιμονία. Σήμερα δια πιστώνουμε πως οι δυνάμεις του παραλόγου εξακολου θούν να βρίσκονται στο προσκήνιο μεταμορφωμένες στο πνεύμα της εποχής: τα ξωτικά έχουν μεταμορφωθεί σε ε-

ιαιρίας δοθο'σης.

2 ®

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ Ιστορία - Λαογραχρία Τέχνη -Γράμματα Αφιέρωμα τον περιοδικού «ΗΩΣ» ΝΕΑ

Ε Κ Δ Ο Σ Η

ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

Σχήμα 4ο, δεμένο, σελ. 194, 206 εικόνες, 2 χάρτες, 8 σχέδια, 5 χαλκογραφίες. Στο αφιέρωμα γράφουν οι: Γ. Δροσίνης, Α. Ξυγγόπουλος, Απ. Βακαλόπουλος, Ι.Κ. Μαζαράκης-Αινιάν, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Π. Δέλτα, Ν.Κ. Μουτσόπουλος, Τ. Γριτσόπουλος, Γ. Σιδέρης, Δ. Γαλανής, I. Δραγουμης, Κ. Πενταγιώτης κ.ά.

Εκδόσεις Π α π α δ η μ α

Προαγορά στον πολιτισμό Ιπποψάτους 8 Αθήνα, 106 79 Τηλ.: 36.27.318

ξωγήινους, ενώ για τ ις μετακινήσεις τ ους, αντί για τις παρωχημένες μαγικές σκούπες, χρησιμοποιούν σύγχρονα διαστημόπλοια και ιπτάμενους δίσκους. Η Ελλαδίτσα μας, όπως πάντα, παραδοσιακή: ιερ είς και δαιμονολόγοι εξακολουθούν να ζουν σε ένα νοσταλγικό βυζαντινό κλίμα, ή να ο νειρ εύο ν τα ι τ ην πλήρη επιστροφή του. Τα φαινόμενα βέβαια αυτά δ εν είνα ι ξεκάρφωτα. Βρίσκονται σ ε συνάρτηση μ ε ένα ευ ρ ύ τερ ο πνευ μα τικό κλίμα. Μια βια σ τικ ή π ε ρ ιό δ ε υ σ η σ ε μια οποιαδήποτε έκ θεση βιβλίου ή ένα τυχαίο φυλλο μέτρ ημ α των τελευ τα ίω ν εκδόσεω ν εντυπω σιά ζει με το ν α ριθμό των βιβλίω ν που είναι α φιερω μένα σ την αναζήτηση το υ θα υμα σ τού: UFO-λογία, α στρολογία, μαγεία, μαντική, παραψυχολογία, αριθμοσοφία, έχουν καταλάβει υπό τύπον μεσαιωνικών δαιμόνιων τις προθήκες των εκδοτικών οίκων, τους πάγκους των βιβλιοπωλείω ν και τ ις σ κοτεινές γω νιές του νου μας. Ο φόβος του σκοταδιού και η ανασφάλεια του αγνώ στου τροφοδοτούν διαρκώς την απαίτηση για την α πόλυτη γνώση που θα μας λυτρώ σει οριστικά. Η α πειλή του θανάτου -είμα στε όλοι καταδικασμένοι σε θάνατο με επ’ αόριστον αναστολή- κάνει διαρκώς ε πιτακτική και πάντα παρούσα την αναζήτηση της α θανασίας. Τα τόσο ανθρώπινα, τόσο διαρκή βασανι στικά και αναπόφευκτα αυτά αιτήματα εξηγούν την ετοιμότητα -ετοιμότητα ναυαγών που ξαφνικά τους προσφέρεται μια σανίδα- με την οποία αρπάζουμε τις υποσχέσεις για Απόλυτη Γνώση και Αιώνια Σωτη ρία που εκφέρουν οι επαγγελματίες του είδους, πε πεισμένοι ίσως και αυτοί πως βρήκαν εκείνο που ό λοι αναζητούν. Ακόμη κι αυτοί που δεν αποδέχονται τις δογματικές Έ τοιμες Λύσεις, δεν ικανοποιούνται από τις, διαρκώς βελτιω μένες μεν, πάντα προσωρι νές όμως και περιορισμένες λύσεις, που προσφέρει η επιστήμη. Η επιστήμη λύνει επιμέρους προβλήμα τα, για την ώρα όμως αφήνει σχεδόν ανέπαφα τα με γά λα υπαρξιακά ερω τήμα τα. Οι ανυπόμονοι -και ποιος άραγε μπορεί να π εριμένει περισσότερο από τη μικρή πίστωση χρόνου που του προσφέρει ο σύ ντομος βίος το υ;- αναζητούν κάποια άμεση πρόσβα ση στις Απαντήσεις που θα «κόβει δρόμο». Από τη στιγμή όμως που εγκαταλείπει κανείς το περιορισμέ νο ανθρώπινο λογικό για να β ρ ει το υπέρλογο, βρ ί σκεται αντιμέτωπος με το παράλογο: με ποια κριτή ρια πια θα κρίνουμε τι είναι πραγματικό και τι φαντα στικό, τ ι εσφα λμένο και τ ι α λη θές; Ό λες οι πέραν του λογικού κρίσεις γίνονται πλέον ισοδύναμες. Από την πόρτα που ανοίξαμε, το παράλογο εισβάλλει α-

----------------------------- ευ κα ιρ ία ς δ ο θ είσ η ς...

νεξέλεγκτα και κατακλύζει με τα φαντάσματά του τον πραγματικό κόσμο. «Στοιχειωμένος κόσμος» είναι ο τίτλος του κύκνειου άσματος ενός μεγάλου επιστήμονα που πρωτοστά τησε στην εξερεύνηση του διαστήματος, του Καρλ Σαγκάν.2 Ο Σαγκάν δεν ήταν μόνον επιστήμονας. 'Ηταν ποιητής της επιστήμης. Ένας ολοκληρωμένος πνευματικός άνθρωπος, που συνδύαζε το πάθος της γνώσης με την ικανότητα να τη μεταδίδει συναρπα στικά, συνδύαζε την πεζή λογική με την ποιητική φα ντασία. Ήταν ένα πνεύμα ανοιχτό στο παράδοξο, προικισμένο όμως με κριτική σκέψη που του επέτρε πε να ξεχωρίζει το κίβδηλο από το αληθινό. Είχε επί γνωση του ότι ο ανθρώπινος λόγος έχει περιορισμέ νο βεληνεκές. Παράλληλα όμως ήξερε πως, πέρα απ’ αυτό το ημιτελές όργανο, ο άνθρωπος δεν έχει άλλα, γνωσιακά τουλάχιστον, εφόδια: «Η επιστήμη απέχει πολύ από το να είναι ένα τέ λειο εργαλείο γνώσης. Είναι απλά το καλύτερο που έχουμε».3 Εκείνο που μπορεί να κάνει -και δεν είναι λίγο- είναι να τροφοδοτεί, να συντηρεί και να βελτιώνει αυτό το μικρό λυχνοφάναρο που βοηθά να πορευόμαστε στο σκοτάδι. Και να διευρύνει συνεχώς τον φωτεινό του κύκλο. Η υποτιθέμενη Απόλυτη Γνώση εμποτίζει τους κατό χους της με έπαρση και μισαλλοδοξία. Αντίθετα, η σεμνή επιστημονική αναζήτηση μας προετοιμάζει για την ανοχή του άλλου: στην επιστήμη ενυπάρχει σύμφυτο το στοιχείο της αμφιβολίας, το αποτελε σματικότερο εμβόλιο απέναντι στην επικίνδυνη έ παρση της Μιας Αλήθειας: Η κυριότερη διαφορά επιστήμης και δογματικών με ταφυσικών συστημάτων συνοψίζεται στο ότι αυτή ενθαρρύνει και επιβραβεύει την αμφισβήτηση, ενώ εκείνα την καταδικάζουν σαν αμάρτημα και προδο σία. Ο άνθρωπος, βεβαίως, δεν ζει μόνο με τη γνώση. Η επιστήμη όμως, που γνωρίζει τους περιορισμούς της, τον κάνει πιο σεμνό και έτοιμο να αναπτύξει και τις άλλες πλευρές του μέσα σε ένα κόσμο διαρκώς ανοιχτό, απρόβλεπτο και διακυβευόμενο. Έ να κό σμο με όλο και πιο πολλά ερωτήματα, αλλά με διαρ κώς λιγότερα δαιμόνια. Ση μ ειώ σ εις 1. Βλ. επ. υποσ., σελ. 328. 2. C. Sagan, The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark, ελλην. Στοιχειωμένος Κόσμος, μετ. Αιμ. Μανούση, εκδόσεις «Έσοπτρον». 3. Στο ίδιο, σελ. 43.

δο θείση ς.

Χ ρήσιμες Ε κδόσεις Σ ε ι ρ ά Β ιβλιογραφ ία

ΒΙΒΛΙΟΣΥΛΛΕΚΤΗΣ Παλαιά, σπάνια και δυσεύρετα βιβλία, ελληνικά και ξένα List o f old rare and difficult to find books in greek and in foreign languages

ΕΚΔΟΣΕΙΣ · ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ

ΔΗΜ. N. ΠΑΠΑΔΗΜΑ Με 128 σελίδες και 3296 παλαιά σπάνια και δυσεύρετα βιβλία Προσφέρεται και αποστέλλεται δωρεάν α πό τις Εκδόσεις και το Βιβλιοπωλείο μας

Κ Δ Ο Σ Ε I Σ

ΠΑΠΑΔΗΜΑ Προσφορά στον Πολιτισμό Ιπποκράτους 8 Αθήνα Τηλ.: 36.27.318

επιμέλεια: ΗΑΙΑΖ ΜΑΓΚΛΙΝΗΖ

ος: Η ζω ή του Όλοι οι μουσικόφιλοι (και μη) στην Ελλάδα γνωρίζουν τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν και τον Λέοναρντ Μπερνστάιν. Ελάχιστοι είναι όμως εκείνοι που γνωρίζουν τον Δημήτρη Μ ητρόπ ουλο (1896-1960), έναν από τους κορυφαίους μαέστρους του αιώ να. Προσωπικότητα αινιγματική, άνθρωπος απόμακρος και μοναχικός, ο Μητρόπουλος ζούσε μια λιτή, σχεδόν ασκητική ζωή, αυστηρά πειθαρχημένη. Πέραν αυτών, πολύ λίγα πράγματα είναι γνωστά για την προσωπική του ζωή. Τώρα, μέσα από μια βιο γραφία που κυκλοφόρησε πρόσφατα στην Αγγλία από τον Ουίλιαμ Τρ ότερ (William R. Trotter) έχουμε την ευκαιρία να «γνωρίσουμε» έναν πραγματικά μεγάλο, αλλά ουσιαστικά άγνωστο στην πατρίδα του, σύγχρονο Έλληνα. Η βιογραφία φέρει τον τίτλο «Ιερέας της μουσικής - Η ζωή του Δημήτρη Μητρόπουλου» (P riest of M usic, The Life of Dimitri Mitropoulos, εκδ. οίκος Amadeus Press, σελ. 540). Ο συγγραφέας της βιογραφίας ασχολείται μόνον με τον άνθρωπο Μητρόπουλο φέρνοντας στο φως νέα στοιχεία σχετικά με τη ζωή του: τις διαπροσωπικές του σχέσεις, το ευρύ αλλά άγνωστο στον πολύ κόσμο φι λανθρωπικό του έργο, καθώς και την ομοφυλοφιλία του. Λάτρης του Αγίου Φραγκίσκου της Ασίζης, ο Μητρό πουλος δεν ζούσε παρά μόνον για τη μουσική και, σύμ φωνα με τον βιογράφο του, έχει ιδιαίτερη σημασία να μελετήσει κανείς τη ζωή του, καθώς η μουσική του ερ μηνεία εξαρτάτο σε μεγάλο βαθμό από τον τρόπο με τον οποίο βίωνε ο άνθρωπος αυτός την καθημερινότη τα, τα πράγματα γύρω του. Ζώντας μακριά από ίντριγκες και τα «παρασκήνια» της μουσικής σκηνής της εποχής, ο Μητρόπουλος έχασε την για πολλά χρόνια θέση που κατείχε ως μαέστρος της Φιλαρμονικής Ορχήστρας της Νέας Υόρκης, από τον μέχρι τότε μαθητή του ουσιαστικά, τον Λέοναρντ Μπερ νστάιν. Ο Μπερνστάιν καρπώθηκε τελικώς τον πολύχρονο μόχθο του Μητρόπουλου να «πλάσει» μια ορχήστρα και να την κάνει διάσημη ανά τον κόσμο. Συναρπαστικό ανάγνωσμα που αναμένεται σε λίγο καιρό να κυκλοφορήσει και στα ελληνικά από τις εκδόσεις Guttenberg. Καιρός λοιπόν να ανακαλύψουν και οι Έλλη νες τον Δημήτρη Μητρόπουλο!

ξ έ ν ο Β ιβλίο

Ε λλ η ν ική ποίηση στα α γγ λικά Μια ειδική έκδοση του Modern Poetry in Translation (Ap. 13) σε επιμέλεια του Ντάνιελ Βάισμπορτ (Daniel Weissbort) κυκλοφόρησε πριν λίγο καιρό στη Βρε τανία και περιέχει μεταφρασμένα στα αγγλικά ποιήματα Ελλήνων ποιητών. Ο τόμος περιέχει ποιήματα των: Κ. Π. Καβάφη, Γιώργου Σεφέρη, Οδυσσέα Ελύτη, Ανδρέα Εμπειρικού, Νίκου Γκότσου, Αγγέλου Σικελιανού, Κ. Γ. Καρυωτάκη, Νίκου Καρούζου, Μανόλη Αναγνωστάκη, Νικόλα Κόλας, Ανδρέα Αγγελάκη, Νίκου-Αλέξη Ασλάνογλου, Νόσου Βαγενά, Χάρη Βλαβιανού, Ρέας Γαλανάκη, Μιχάλη Γκανά, Στάθη Γουργούρη (;), Γιώργου Ιωάννου, Γιάννη Κοντού, Τί του Πατρικίου, Αλέξη Σταμάτη, Νίκου Φωκά και Αργύρη Χιόνη. Ανάμεσα στα ονόματα των μεταφραστών βρίσκουμε γνωστούς μεταφραστές ελληνικής λογοτεχνίας και νεοελληνιστές, όπως τον Ντέιβιντ Κόνολι (μετα φράζει Ελύτη, Γκάτσο και Βλαβιανό), τον Πίτερ Μάκριτζ (μεταφράζει Σεφέρη και Πατρίκιο), τον Ντέιβιντ Ρικς (μεταφράζει Καβάφη -μαζί με την Άβι Σάρον και τον Γιώργο Καλογέρη-, Καρυωτάκη, Εμπειρικό, Ιωάννου, Γκανά-μαζί με την Άβι Σάρον- και Βαγενά) κ.ά. Επίσης, ο συγκεκριμένος τόμος περιλαμβάνει ποίηση της Σαπφούς, αλλά και άλλων αρχαίων λυρικών ποι ητών, μεταφρασμένη στα αγγλικά από τον Ρόμπερτ Τσάντλερ, καθώς και κριτικές ποίησης για τους Οδυσ σέα Ελύτη, Γιάννη Ρίτσο και Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ. Είναι η τρίτη φορά που το Modern Poetry in Translation κάνει αφιέρωμα στην ελληνική ποίηση, κάτι που ί σως να μαρτυρά το αυξανόμενο ενδιαφέρον των Βρετανών για τους ποιητές μας. Ωστόσο, η επιλογή των ποιητών που ανθολογούνται είναι μόνο ώς ένα βαθμό αντιπροσωπευτική κι αυτό διότι απουσιάζουν ποιη τές όπως ο Ν. Εγγονόπουλος, ο Μ. Σαχτούρης, ο Δ. Παπαδίτσας κ.ά., ενώ έχει συμπεριληφθεί ο άγνωστος ακόμα και σε εμάς τους Έλληνες, Στάθης Γουργούρης. Μήπως, λοιπόν, θα έπρεπε σ’ ένα επόμενο αφιέρωμα να γίνει μια πιο προσεκτική επιλογή έτσι ώστε να μπορούμε να μιλήσουμε για μια σφαιρική παρουσίαση της σύγχρονης ελληνικής ποίησης;

Φίλιπ Ρο 8: Α κόμα ένα μυθιστόρημα Ενώ στην Ελλάδα απολαμβάνουμε το μυθιστόρημα «Το θέατρο του Σάμπαθ», που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Χατζηνικολή, στην Αμερική και στην Αγγλία έχουν ήδη κυκλοφορήσει δύο ακόμα μυθιστορήματα αυ τού του σύγχρονου «ιερού τέρατος» της αμερικανικής λογοτεχνίας, του Φίλιπ Ροθ. Μετά τον «Σάμπαθ» ο Ροθ ε ξέδωσε το μυθιστόρημα «American Pastorale» και στη συνέχεια το μυθιστόρημα «Παντρεύτηκα έναν κομμουνι στή» (I married a Communist, εκδ. Cape, σελ. 232). Αν στο «American Pastorale» ο Ροθ απεικονίζει μια ειδυλ λιακή Αμερική της δεκαετίας του ’50, εδώ μας δείχνει την αντίθετη πλευρά του νομίσματος: την Αμερική της επο χής του γερουσιαστή Μακάρθι - είναι η εποχή με το «κυ νήγι των μαγισσών», τον ψυχρό πόλεμο, την απειλή της πυρηνικής επίθεσης, κ.ο.κ. Με κεντρικό αφηγητή τον γνωστό, από οκτώ άλλα βιβλία του Ροθ, Νέιθαν Τζούκερμαν (κεντρικό ήρωα του μυθιστορήματος «Η ζωή μου ως άντρα», που στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις “Πόλις”), ο Ροθ καταγράφει την παρά νοια μιας ολόκληρης εποχής, παράλληλα με την παράνοια των οικογενειακών σχέσεων, πώς δηλαδή η οι κογένεια μπορεί να είναι ένα θηριοτροφείο. Γυναίκες που καταστρέφουν τους άντρες τους, εγωκεντρικοί αρσενικοί με έντονα εβραϊκά συμπλέγματα και φοβίες, αντισημιτισμός, ερωτικές εμμονές και άλλα πολλά και γνωστά για τους φανατικούς του Ροθ, σε ένα μυθιστόρημα με έντονα αυτοβιογραφικά στοιχεία (κάποι οι είπαν ότι στο βιβλίο αυτό ο Ροθ έγραψε για τον αποτυχημένο γάμο του με τη γνωστή ηθοποιό Κλερ Μπλουμ), του οποίου η κυκλοφορία στα ελληνικά ελπίζουμε να μην καθυστερήσει πολύ.

ξ έν ο Β ιΒ λ κ

cnipcAcia: ΜΥΡΤΟ ΡΑΤΙ

Ε. Χόρβατ: Ο Δον Ζουάν έρχεται από τον πόλεμο

ΟΔονΖουά

ι/γράφτηκε το 1936, και είναι από τα τελευταία έργα του Χόρβατ, ο οποίος πέθανε, στο Παρίσι το 1938, από το κλαδί ενός δέντρου που τον χτύπησε σε μια ξαφνική, καλο καιρινή καταιγίδα. Γράφτηκε μέσα σε μια περίο δο, όπου ο συγγραφέας εξόριστος από τη Γερ μανία του Χίτλερ, βιώνει μια κατάσταση απογοή τ ευ σ η ς και κατάθλιψ ης από τη μία, αλλά και καλλιτεχνικής αναζήτησης από την ά λλη. Έτσι το συγκεκριμένο έργο διαφέρει αρκετά από τα προηγούμενα και περισσότερο γνωστά έργα του Χόρβατ, όπως οι «Ιστορίες από το δάσος της Βιέννης», «Αγάπη, πίστη, ελπίδα» ή «Καζιμίρ και Καρολίνα». 0 Δον Ζουάν του Χόρβατ έρχεται από τον Πρώτο

πρεμιέρα

Παγκόσμιο πόλεμο του 1918 και αναζητά μία και μοναδική γυναίκα. Σ' αυτήν επικεντρώνει ό λες τις αξίες που ο πόλεμος του δίδαξε ότι έχει ανά γκη για να ζήσει μια καλύτερη ζωή· την πίστη, την αγάπη, την ελπ ίδ α , τη γαλή νη , το καλό. Αναζητώντας αυτή τη γυναίκα, ο ήρωας συνα ντά τριανταπέντε άλλες γυναίκες. Ο συγγραφέ ας υποδεικνύει ότι όλοι αυτοί οι γυναικείοι ρόλοι όχι μόνο μπορούν, αλλά επιβάλλεται να παι χτούν από πολύ λιγότερες ηθοποιούς. Καθεμία απ' αυτές τις γυναίκες αποτελεί ένα μικρό κομ μάτι σε μια πολύ πλούσια τοιχογραφία της αμέ σως μεταπολεμικής Γερμανίας· ηθοποιοί, λαϊκές γυναίκες, πόρνες, καλόγριες, μικροαστός, νεό πλουτες, κοινωνικά χειραφ ετημένες, λ εσ β ίες, γριές, χήρες, μέχρι μικρά κοριτσάκια παρελαύ νουν μέσα στο έργο και η ιστορία τους διασταυ ρώνεται με την πορεία του ήρωα προς την ιδα νική γυναίκα, την οποία εντέλει δεν συναντά πο τέ. Το ιδανικό του Δον Ζουάν δεν υπάρχει πάνω

στη γη και μόνο στο θάνατο μπορεί ίσως να το βρει. «Ο Δον Ζουάν αναζητάει διαρκώς την τ ε λειότητα, κάτι δηλαδή που δεν υπάρχει στη γη. Και οι γυναίκες θέλουν να αποδεικνύουν σ υνέ χεια σ' αυτόν και, ιδίω ς, στον εαυτό τους ότι μπορεί να βρει στη γη όλα αυτά που αναζητάει. Η ατυχία των γυναικών είναι ότι ο οπτικός τους ορίζοντας είναι περιορισμένος - μόνο όταν νιώ θουν με φρίκη ότι δεν αναζητάει τη ζωή, αλλά ποθεί το θάνατο, απομακρύνονται από το φόβο τους απ' αυτόν», γράφει ο ίδιος ο Χόρβατ στον πρόλογό του για το έργο. Το έργο ανεβαίνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα. Αν και διαδραματίζεται σε μια εποχή πολύ μακρι νή από τη δική μας, η ουσία του, δηλαδή η ανα ζήτηση ενός ιδανικού, μέσα σ' έναν εχθρικό, ανή συχο και ταραγμένο κόσμο, όπως ο σημερινός, κάνει το έργο βαθύτατα σύγχρονο και επίκαιρο. ΔΗΜΗΤΡΗΖ ΚΑΤΑΑΕΙΦΟΙ

Η ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ θέατρο: ΕΜΠΡΟΣ Συγγραφέας: Ε, Χόρβατ Μετάφραση: Δήμητρα Μποόζα Σκηνοθεσία: Δημήτρης Καταλβιφός Σκηνικά: Αντώνης ΔαγκλΙδης Κοστούμια: Κλβρ Μπρέισγουβλ Μουσική: Θόδωρος Αμπατζής Κίνηση: ΜαΙρη Τσούτη Φωτισμοί: Ανδρέας Σινάνος Βοηθοί σκηνοθέτη: Κώστας Βασαρδάνης, Ελβυθβρία Σαπουντζή Παίζουν, με τη σειρά που εμφανίζονται, οι ηθοποιοί: Δημήτρης Καταλβιφός Αννα Μακράκη Αριέτα Μουτούση Δανάη Σαριδάκη Πβλίνα Γιακουμέλλου - Δανάη Παναγιωτοπούλου Ελβυθβρία Σαπουντζή Νινή Βοονιάκου Τζόνη ΜιχαηλΙδου Ηλέκτρα Γβννατά ΤζωρτζΙναΔαλιάνη Αναστασία Πανταζοπούλου

πρεμιέρα

Ο μεγάλος απών ...Δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να μιλήσει από χώρα για ένα συγκεκριμένο και απτό φαινόμενο. Και, κατά συνέπεια, δεν είναι δυνατό να προεξοφλήσει τη γένεση και την (σίγουρα καταστροφική) παρουσία και επιρροή μιας «σχολής». ...Το βέβαιο είναι ότι κάτι υπάρχει. Με τάσεις ενός ανατριχιαστικού ολοκληρωτισμού και με έντονα τα τραύματα πάνω στο «σώμα» της οποιασδήποτε ποιοτικής στόχευσης. Τα πρώτα σημάδια φάνηκαν από τις εναρκτήριες ομοβρο ντίες του τηλεοπτικού χειμώνα. Αφού παρήλθαν οι διαφη μιστικοί πανηγυρισμοί, οι δημοσιεύσεις και οι «εκ βαθέων» συνεντεύξεις, η υπέρτατη ώρα της αλήθειας -δηλαδή η έναρξη των βαρύγδουπων φετινών «σειρών»- ήρθε. Και μαζί με το ομαδικό σχεδόν ξεκίνημα, δόθηκαν οι πρώτες αφορμές που πιστοποιούσαν το γεγονός: Όλα, περίπου, τα δραματικά σήριαλ που άρχισαν να προ βάλλονται από τα κρατικά και τα ιδιωτικά κανάλια θαρρείς και έχουν βγει από το ίδιο καδούπι! Μοιάζουν, όχι μόνο σαν παιδιά με ίδια στοιχεία του χαρακτήρα, αλλά και ταυ τίζονται σε επιμέρους ουσιαστικότατες πλευρές, λες και έχουν βγει από την ίδια μήτρα (και μάλιστα από το ίδιο ω άριο). Ν' αρχίσει κανείς από τη θεματολογία; Η «πρωτοτυπία» προσωποποιημένη. Σε πρώτη ζήτηση ο έρωτας εν παρανομία, πολύμορφος τάχα, αλλά στην ουσία εξαχθείς σε φωτοαντίγραφα. Δυ σκολεύεται κανείς να πιστέψει την ένδεια που μαστίζει σε πανεθνικό επίπεδο τον τηλεοπτικό χώρο. Ένδεια σε πρώτη ύλη, που συνήθως οδηγεί είτε στην επι λογή παρωχημένων μυθιστορημάτων ή σύγχρονων αφη

S& -

γημάτων πολλές σκάλες πιο κάτω από ένα «Άρλεκιν» είτε αστυνομικών πονημάτων, τα οποία παραπαίουν μεταξύ μιμητισμού του αμερικανικού θρίλερ και αγώνα προσέγγι σης του γαλλικού φιλμ νουάρ. Αλλά και ένδεια σεναρίου και ύφους. Και εδώ βρίσκεται το σοβαρότερο και πιο ανησυχητικό σύ μπτωμα της σύγχρονης τηλεοπτικής παθολογίας. Να δε χτεί, έστω, κανείς ότι μια «πρώτη ύλη» μπορεί να είναι α πλή, αφελής ή, ακόμη και μέτρια. Εναπόκειται, όμως, στον τελικό δημιουργό, δηλαδή στον σκηνοθέτη, να βελτιώσει, να εξωραϊσει, να «εξανθρωπίσει» το πρώτο υλικό του και να αναδείξει τις κρυμμένες αρετές του, τις αποχρώσεις και τις ενδιαφέρουσες -κινηματογραφικά- πτυχές του. Στο σημείο όμως αυτό υπεισέρχεται και ένας ανατριχιαστικός ισοπεδωτισμός, στον οποίο θα πρέπει να σταθούμε: θαρ ρείς και όλοι αποφάσισαν να προσθέσουν και λίγο αλατο πίπερο μάρκας Φώσκολου στις σκηνοθετικές και κυρίως στις ερμηνευτικές γραμμές τους. Από πού ξεφύτρωσε τέ τοια, κενού περιεχομένου, δραματικότητα και κυρίως τέ τοιος στόμφος; Είναι σχεδόν αξιοπερίεργο και άξιο παρα τήρησης: Όσο κενότερος ουσίας είναι ο διάλογος στην πλειοψηφία των ελληνικών σήριαλ, τόσο εντονότερο εί ναι το «ύφος» και το βάρος της εκφοράς του λόγου. Μπο ρεί να είναι απλούστατη μια φράση που πρέπει να ειπω θεί, αλλά η βαρύτητα του ύφους, το υποβόσκον δραματι κό υπονοούμενο και ο άνευ λόγου βαρύγδουπος τόνος παραμένουν τα ίδια. Και αν σκεφθεί κανείς ότι συνήθως ο διάλογος καταναλώνεται σε ανύπαρκτης σημασίας «φιλο σοφήματα», καταλαβαίνει την ποσότητα του πομπώδους, που εισπράττει ο θεατής.

(ξώσιης

Φυσικά, όλα είναι αλληλένδετα και συνιστούν έναν τέ λειο φαύλο κύκλο. Τα απεγνωσμένα αυτά μέσα εντυπω σιασμού μπορεί να μην έκαναν αισθητή τόσο πολύ την παρουσία τους, αν τα σενάρια στέκονταν σε μια πιο σύγ χρονη, ζωντανή και, με δυο λόγια, επαρκή βαθμίδα. Και στον τομέα όμως αυτό, το αποτέλεσμα σπάνια ξεπερνά ει, στην καλύτερη περίπτωση, τη θολή μετριότητα και, στη χειρότερη, την πεντακάθαρη ανία. Χρειάζεται ουρα νομήκης αισιοδοξία για να πιστέψει κανείς ότι βασιζόμε νος σε ένα σύνολο πολυκαιρισμένων χαρακτήρων και ε κτός σύγχρονης πραγματικότητας καταστάσεων μπορεί να προκαλέσει τίποτε πιο θετικό από ένα χασμουρητό. Και είναι επίσης απαραίτητη αρκετή κουτοπονηριά, για να θεωρήσει ότι εξασφαλίζει την ακροαματικότητα κλεί νοντας το μάτι στο σκανδαλοφάγο (γιατί έτσι το έχουν μάθει) κοινό, ρίχνοντάς του στην οθόνη μερικές μητέ ρες, συζύγους και άλλα μέλη της αθάνατης χριστεπώ νυμης οικογένειας σε πονηρές ερωτικές διαπλοκές, μαζί βέβαια με το φετινό καινούριο και άκρως «πρωτότυπο» θεματολογικό στοιχείο των παντοειδών ιερωμένων. (Στο σημείο αυτό και για να υποστηρίξουμε ακόμη περισσό τερο την αρχή ότι το καλό ή κακό αποτέλεσμα εξαρτάται καταρχήν από την αντίληψη με την οποία αντιμετω πίζει κανείς ένα θέμα, ανακαλούμε στη μνήμη την αγγλι κή ταινία που είδαμε σε βίντεο πριν από καιρό, με τον τίτλο «0 ιερέας». Πόσο θετικό θα ήταν αν πολλοί τηλεο πτικοί σκηνοθέτες το είχαν δει και διδαχθεί το ήθος και το βάθος της δραματουργικής ανάλυσης...). Η χιονοστιβάδα δεν σταματάει, βέβαια, εδώ. «Στριμωγμένοι» κάτω από τόσα αντίξοα βάρη, οι κάθε είδους ερ μηνευτές δεν μπορούν να ξεφύγουν από τη γενικότερη θολούρα. Σπάνια βλέπει κανείς σε τηλεοπτική ή σε κινη ματογραφική οθόνη τόση συσσωρευμένη αμηχανία, όσο στην ελληνική. Ηθοποιοί καταδικασμένοι να υπερασπίζο νται κοινοτοπίες ή και αφέλειες, ηθοποιοί να «υποδύο νται» κάποιο (ανύπαρκτο) στυλ, ηθοποιοί να μην ξέρουν να κινηθούν (ελλείψει σκηνοθετικής παρουσίας), ηθοποι οί σε καταστάσεις τέτοιας ανυπαρξίας που αρχίζεις να καταλαμβάνεσαι από πραγματική ανησυχία μήπως και βυθίζονται σε κατατονικό βύθος. Αλλά η παρουσία των ερμηνευτών στην ελληνική τηλεοπτική πραγματικότητα θα μας απασχολήσει σε κάποιο άλλο σημείωμα του δια

βάζω. «Τελικά, ποιος ωφελείται απ' αυτή τη βροχή των σήριαλ κάθε χρόνο;» με ρώτησε πριν από καιρό ένας φίλος. Αν επιχειρήσει κανείς έναν κατάλογο με όλους τους πι θανούς τομείς που επωφελούνται, κυρίως οικονομικά, από την ιστορία αυτή (διαφημιστές, τα ταμεία των καναλιών, τους συντελεστές κ,λπ.) ο μεγάλος απών είναι το κοινό...

εξώστης

Παναγιώτης Κονδύλης

ΤΟ ΑΟΡΑΤΟ ΧΡ0Ν 0Λ0ΓΙ0 ΤΗΣ ΣΚΕΨΗΣ Απαντήσεις σε 28 ερωτήματα

Στο βιβ λίο αυτό Ο Π αναγιώτης Κονδύλης ε κδ ιπλ ώ νέι τ ις α π ό ψ ε ις του π ά ν ω σε θέματα π ρ ο σ ω π ικ ο ύ ενδ ια φ έρ οντος, όπ ω ς η σχέση του με το κλασ ικό ιδεώ δες, τα μαρξικά κείμ ενα κ α ι ο ι ε πιρ ρ οές π ο υ δέχθηκε α π ό αυτά... Κ υ ρίω ς ό μ ω ς α σ χο λείτα ι με θέματα κ ο ινω ν ιο λ ο γ ικ ο ύ χα ρ ακ τήρ α ό π ω ς ο ι σχέσεις Ελλάδος-Τουρ°κίας, το τέλ ος της Ιστορίας, το φ α ιν ό μ εν ο Fukuyam a, η πο λ ιτικ ή του μέλλοντος, ο ι ειρηνόφ ιλες κα ταβ ολές της ανθρ ω π ό τη τα ς, η πα ρακμή του ελληνικού κ ρ ά το υ ς κ.ά. Για να γνω ρίσουμε το φιλοσοφικό τρόπο σκέψης του μεγάλου Έ λληνα διανοητή.

Ε Κ ΔΟ ΣΕΙΣ*ΝΕΦΕΛΗ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 e-mail: nefeli-p@otenet.gr.

^ 7

ζο ζκ

ΦΕΡΝΑΝΤΟ ΙΙΕ ΣΣΟ Α

ΣΑΡΑΜ ΑΓΚΟ

ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ το Β A

ιβλίο

Α νησυχίας

Δύο μεγάλοι Πορτογάλοι συγγραφείς στις εκδόσεις Αλεξάνδρεια Ένα από τα φανταστικά πρόσωπα (τους «ετερώνυμους») του Φερνάντο Πεσσόα, ο γιατρός και ποιητής Ρικάρντο Ρέις, φαίνεται να επεβίωσε του δημιουρ γού του. 0 Ζοζέ Σαραμάγκο τον βρίσκει να περιπλανιέται στην υποβλητική Λισαβώνα του ’36, να παρασύρεται στη δίνη της πολιτικής και κοινωνικής κρίσης, να ερωτεύεται γυναίκες με σάρκα και οστά, αλλά και να συνομιλεί μ ε το φάντασμα του Πεσσόα για την τέχνη της μυθοπλασίας

Εχιλογή κειμένων Πρόλογος, μετάφραση ΑΝΝΥΣΠΥΡΑΚΟΥ

1998

Μ ΕΔΟΥΣΑ / ΣΕΛΑΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ

Ε Κ Δ ΟΣ Ε Ι Σ

ΤΡΟΠΙΚΟΣ Θαλασσινά διηγήματα Ανθολογία 19 θαλασσινών διηγημάτων, επιφανών Ελλήνων συγγραφέων. Ένα πανόραμα της ελληνικής θαλασσινής παράδοσης από τα χρόνια της Επανάστασης του’21 μέχρι σήμερα.

CATHERINE LIM

MORGAN SPORTES

Λον Η απομυθοποίηση της ανόδου και της επιτυχίας μέσα από τψ ξέφρενη ζωή μιας εικοσάχρονης Γαλλιδούλας. Καταλυτικό χιούμορ και διεισδυτική ματιά από έναν ανερχόμενο Γάλλο συγγραφέα.

Η κόρη της λίμνης Η δραματική ιστορία της μικρής Χαν, που πουλιέται σκλάβα στη Σιγκαπούρη του 1950. Ένας ύμνος στον έρωτα από τη μεγαλύτερη σύγχρονη συγγραφέα της Νοτιο ανατολικής Ασίας, που μεταφράζεται για πρώτη φορά στα ελληνικά.

MARTHA CERDA

Η σενιόρα Ροδρίγες και άλλοι κόσμοι CHRISTIAN JACQ

Φράγμα στον Νείλο Το μεγάλο φράγμα του Ασουάν απειλεί την Αίγυπτο και τα μνημεία της με αργό αλλά σίγουρο θάνατο. Ο αιγυπτιολόγος Μαρκ Γουόκερ θα προσπαθήσει να αποτρέφει τψ καταστροφή. Έχει στη διάθεσή του τριάντα μέρες...

Ο μαγικός ρεαλισμός και το παράλογο στην καθημερινή ζωή μιας γυναίκας στο σύγχρονο Μεξικό. Για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια σπουδαία νέα φωνή από τη Λατινική Αμερική.

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Σόλωνος και Μασσαλίας 14*106 80 Αθήνα·τηλ.: 36 15 334 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Καποδιστρίου 9 · 144 52 Μεταμόρφωση Αττικής * τηλ.: 2816134, 28 46 074-5 · fax: 2817127 e-mail: ppubl@netor.gr

ΟΛΚΟΣ

ΝΕΟΙ ΤΙΤΛΟΙ

fe f f iiA S x H (ΟΤΑΝ ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ

Κ λπντ Λ επι-Σ τρπς Ν τιν τ ιε Ε ριμ ιιο ν k ΕΡΜΗΝΕΥΕΙ ΚΤΘΑΙΡΕΤΗΣΕΙ k ΤΡΙΠΛΟ ΒΛΕΜΜΑ

i f e ;

Κείμενο, Φωτογραφία: μια συνεύρεση

0 μεγάλος Γάλλος διανοητής σε μια εκ βαθέων συνέντευξη

Το χρονικό του τελευταίου βενετοτουρκικού πολέμου εικονογραφημένο με 13 επιζωγραφισμένα σχέδια κάστρων και οικισμών

ΟΛΚΟΣ Βουκουρεστίου 3, Αθήνα, τηλ.: 32.54.538, fox: 32.53.172 & οτη ΣΤΟΑ του ΒΙΒΛΙΟΥ, Πεοματζόγλου 5, Αθήνα, τηλ.: 32.13.583

I. Ζ Α Χ Α Ρ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ ________ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

Διεύθυνση σειράς: Στ. Γεωργούδη - Ν. Νικολάου Μ. AUSTIN - Ρ. VIDAL- NAQUET ΟΙκονομία καί κοινωνία στην Αρχαία Ελλάδα Μτφρ. Τάσος Κουκουλιός *

J.-P. VERNANT Μύθος καί Σκέψη στην ’Αρχαία Ελλάδα Μτφρ. Στέλλα Γεωργούδη *

J.-P. VERNANT - Ρ. VIDAL- NAQUET Μύθος καί Τραγωδία στην ’Αρχαία Ελλάδα Μτφρ. Στέλλα Γεωργούδη - ’Αριάδνη Τάττη *

Μ. DETIENNE - J.-P. VERNANT Μ Η Τ I Σ Ή πολύτροπη νόηση στην ’Αρχαία Ελλάδα Μτφρ. ’Ιωάννα Π απαδοπούλου *

ΜΑΡΙΑ ΔΑΡΑΚΗ Ό Διόνυσος καί ή θεά γη *

MARTIN WEST Κριτική των κειμένων καί τεχνική των εκδόσεων Μτφρ. Γ. Παράσογλου

Κ ΕΝ ΤΡΙΚ Η ΔΙΑ Θ ΕΣΗ : Ά ρ σ ά κ η 6 - Τηλ. 3233271 - FAX: 3247791 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Π α ν επ ισ τη μ ίο υ 18 - Τηλ. 3615011 - FAX: 3638536

Λογοτεχνία και Ιστορία

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

ΙΟΙ ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ ΝΕΕΣ

ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

: ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΑΕ · ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1, 106 79 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ: 36 02 535,36 18 654,36 36 011, FAX: 01-36 40 683

η Μάγισσα που μισούσε τα Κάλαντα

Το καινούργιο χριστουγεννιάτικο βιβλίο του Ευγένιου Τριβιζά κυκλοφορεί από την ΑΜΜΟ

: ΑΜΜΟΣ ΙΛ . 3 6 3 3 0 8 3 , 3 6 3 2 6 6 9 , F A X : 3 6 3 6 4 1 5

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

Α Γ Ρ Α

ΝΕΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΘΕΑΤΡΟ ΓΙΩΡΓΟΥ ΑΡΜΕΝΗ ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΟΥΡΤΗΣ «Κομμάτια και θρύψαλα»

ΧΕΙΜΕΡΙΝΗ ΠΕΡΙΟΔΟΙ '9 8 -'9 9

σκηνοθεσία: ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΡΜΕΝΗΣ σκηνικά - κοστούμια: ΝΤΕΝΝΗ ΒΑΧΛΙΩΤΗ μουσική επιμέλεια: Δ. ΙΑΤΡΟΠΟΥΛΟΣ φωτισμοί: ΝΙΚΟΣ ΚΑΒΟΥΚΙΔΗΣ παίζουν οι ηθοποιοί: ΜΑΡΙΚΑ ΤΖΙΡΑΛΙΔΟΥ - ΤΖΕΝΗ ΣΚΑΡΛΑΤΟΥ ΜΑΡΙΑ ΚΑΒΟΥΚΙΔΗ - ΠΩΡΓΟΣ ΑΡΜΕΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΑΡΑΣ - ΘΟΔΩΡΗΣ ΓΚΟΓΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΤΣΙΡΤΣΗΣ ημίρις & ώρες παραστάσεων: ΤΕΤΑΡΤΗ-ΣΑΒΒΑΤΟ: 6:00-9:00 μ.μ. ΠΕΜΠΤΗ-ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: 9:00 μ.μ. ΚΥΡΙΑΚΗ: 8:00 μ.μ.

ΠΑΙΔΙΚΗ ΖΚΗΝΗ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΡΜΕΝΗΣ «Το όνειρο του τζιτζιρή» σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΑΡΑΣ σκηνικά - κοστούμια: ΤΑΣΟΣ ΖΩΓΡΑΦΟΣ μουσική: ΛΙΝΟΣ ΚΟΚΟΤΟΣ παίζουν οι ηθοποιοί: ΕΛΕΝΑ ΚΟΡΡΕ - ΒΑΝΑ ΡΟΜΠΟΤΑ - ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΑΡΚΑΤΗΣ ημέρες & ώρες παραστάσεων: ΣΑΒΒΑΤΟ: 11:00π.μ. ΚΥΡΙΑΚΗ: 11:00 π.μ. - 3:00 μ.μ. Γίνονται οργανωμένες παραστάσεις, τόσο στο θέατρο, όσο και στα Σχολεία. Το ίδιο ισχύει και μα το «ΝΗΡΕΑΣ Ο ΒΑΡΑΣ» του Δ. Παπαχρήστου που έχει έγκριση από το Υπουργείο Παιδεί ας, μα τα γυμνάσια και τα λύκεια όλης της χώρας.

ΤΕΝΝΕΣΣΗ ΟΥΙΛΛΙΑΜΣ «Η κραυγή» μετάφραση: ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ σκηνοθεσία: ΚΩΣΤΉΣ ΤΣΩΝΟΣ σκηνικά - κοστούμια: ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΙΑΚΑΣ ημέρες & ώρες παραστάσεων: ΔΕΥΤΕΡΑ-ΤΡΙΤΗ: 9:00 μ.μ. ΠΑΡΑΣΚΕΥΗ: 12:00 (Μεταμεσονύχτια) ΚΥΡΙΑΚΗ: 10:15 μ.μ.

Η Θ ΑΛΑΣΣΑ Τ Ο Κ Υ Π Ρ ΙΑ Κ Ο

I JRP !

Ζ Η Τ Η Μ Α , 1878 - 1960 Η Σ Υ Ν Τ Α Γ Μ Α Τ ΙΚ Η Π Τ Υ Χ Η

• Α κ α δ η μ ία ς 88, 106 78 Α θή να . Τ η λ.: 3302415, 3820612 - fax: 3836658 • Β ιβ λ ιο π ω λ εία : • Γ. Γ ε ν ν α δ ίο υ 6, 106 78 Α θή να . Τ η λ.: 3817826, 3806661 - fax: 3836658 • Σ το ά Ο ρ φ έω ς, Σ το ά Β ιβλ ίου ΙΙεσ μ α ξ ό γ λ ο υ 5, 105 59 Α θή να . Τ η λ.: 321124 • Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η : Κ. Μ ελ ε νίκ ο υ 30, 546 35. Τ η λ.: 245222, 245950

Νταλγκά-Νταλγκά Αθήνα, ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ, 1998. Id . 263

Σοφία Ιο ρ Μ ο υ : "Ιο υϋικό ίου piprliou είναι οπόϋυιυ τεκμηριωμένο" Διαβάζω: Πόσο δύσκολο ήταν να εντοπίσετε τον Δρ. Γιαλτσίν Κιουτσούκ και να τον πείσετε να σας μιλήσει; Υπήρξαν εντάσεις στις μεταξύ σας συνομιλίες; Σοφία Ιορδανίδου: Η όλη επιχείρηση θύμιζε λίγο α μερικάνικη ταινία. Ο οπερατέρ θα με συναντούσε στο αεροδρόμιο με άγνωστο γι’ αυτόν προορισμό, ενώ στο Παρίσι μας οδήγησαν στο πολύ μακριά από τον Πύργο του Άιφ ελ σπίτι του, δίχως να είναι κα νείς μας σε θέση να καταγράψει δρόμους και αριθ μούς και φυσικά χωρίς πολλά λόγια. Μέχρι τη στιγ μή που άκουσα τον Δρ. Κιουτσούκ να διηγείται στην κάμερα τις βαρβαρότητες του τουρκικού στρατού στην Κύπρο, αμφέβαλλα έντονα για το τι τελικά θα άντεχε να αποκαλύψει αυτός ο άνθρωπος. Ή ξερα καλά όμως ότι κουβαλούσε δημοσιογραφικούς «θη σαυρούς» για μας. Είχα κάνει το ρεπορτάζ μου. Με ταξύ των πρώτων δύο συνεντεύξεων και της τρίτης μου επίσκεψης στο Παρίσι, μέτρησα περίπου πενή

G© ·

ντα ώρες μαγνητοφωνημένων συνομιλιών. Κάπου ε κεί αναγκάστηκα να σταματήσω. Είχαμε αγγίξει τα όριά μας. Δεκάδες ώρες πίεσης και έντασης μεταξύ μιας Ελληνίδας δημοσιογράφου και ενός Τούρκου διανοούμενου. Καθόλου εύκολη ιστορία. Πόσο δύσκολη ήταν η συγκέντρωση του υλικού για την έκδοση του βιβλίου; Υπάρχουν στοιχεία, τα οποία, για κάποιους λόγους, αποφασίσατε να μη συμπεριλάβετε στο βιβλίο; Η έκδοση του Νταλγκά-Νταλγκά ήταν μία άλλη δια τριβή για μένα. Έγιναν έρευνες, διασταυρώσεις, έ λεγχοι και πολλές συζητήσεις με ειδικούς επί του Κυπριακού. Το υλικό του βιβλίου είναι απόλυτα τεκ μηριωμένο και νιώθω ασφαλής γι’ αυτό. Το ένστικτό μου, όμως, μου λέει ότι δεν ειπώθηκαν όλα από τον καθηγητή· για λόγους που το πιο πιθανό είναι να μη μάθω ποτέ μου. Ο άνθρωπος αυτός έζησε πολλά

σ α λ ό νι

χρόνια την τουρκική πολιτική και ακαδημαϊκή πραγματικό τητα. Ναι, ήταν έτοιμος να μιλήσει για την Κύπρο και το έκανε. Το ότι μίλησε σε μένα ήταν τυχαίο. Πιστεύω ότι θα το έκανε με όποιον άλλο δη μοσιογράφο κατάφερνε να φτάσει εκεί. Ήταν έτοιμος να μιλήσει για το Κουρδιστάν και να αναλύσει τους λόγους του τουρκικού πολέμου ενα ντίον των Κούρδων και δεν δ ίστασε να το κάνει δημο σίως, με τίμημα ίσως τον πο λιτικό του αποκλεισμό στην Άγκυρα. Ποιος γνωρίζει ό μως για πόσα άλλα δεν ήθε λε ή δεν ήταν έτοιμος να μι λήσει; Εγώ προσωπικά είχα αρκετό υλικό στα χέρια μου για να γράψω ένα βιβλίο και εκεί σταμάτησα. Όπως είπε και ο Γιάννης Καψής στον Λιβάνη, «αν ή μουν εγώ στη θέση σας, θα έβγαζα πέντε βιβλία απ’ όλο αυτό το υλικό». Τα σημαντικότερα στοιχεία από το ακατέργαστο υλικό υπάρχουν στο βιβλίο. Αυτό που δεν μπήκε ολόκληρο στο βιβλίο είναι το προσω πικό του ημερολόγιο, που είναι μεγάλο και ίσως αξιοποιηθεί διαφορετικά, κάποια άλλη στιγμή. Παρά το ότι το βιβλίο σας είναι μια μαρτυρία-ντοκουμέντο, ακολουθείτε ένα μυθιστορηματικό ύφος γραφής. Τι σας ώθησε να δώσετε δραματοποιημένη μορφή στη μαρτυρία του Γ. Κιουτσούκ; Δεν πίστευα ότι έχω αρκετά στοιχεία για να γράψω ένα ιστορικό ντοκουμέντο. Δ εν είχα όσα έπρεπε. Εξάλλου, δεν είμαι ιστορικός. Και η σχέση που ανα πτύχθηκε μεταξύ μας ήταν τόσο ιδιαίτερη, που δεν μου αρκούσε μία ιστορική μαρτυρία. Έπρεπε να πα ντρέψω, λοιπόν, το δημοσιογραφικό στοιχείο με τα όσα βίωσα προσπαθώντας να φτάσω στο αποτέλε σμα με έναν τρόπο γραφής που να προσελκύει τον αναγνώστη και να του επιτρέψει να διαβάσει εύκολα το βιβλίο. Το αποτέλεσμα το κρατάτε στα χέρια σας. Θεωρείτε ότι η κατάθεση του Γ. Κιουτσούκ ρίχνει νέο φως στην πολύκροτη υπόθεση της Κύπρου; Πόσο

σ αλό νι

σημαντικό είναι το ότι είναι η πρώτη από πλευράς Τουρκίας, μέχρι τώρα, μαρτυρία για την εισβολή του 1974; Ευχαριστώ πολύ για την ε ρώτηση. Ναι, θεωρώ την κα τάθεση του Δρ. Κιουτσούκ πολύ σημαντική για την ιστο ρία τ η ς εισ β ο λ ή ς . Μ πορεί πολλά να ακούσαμε και να διαβάσ αμε από ελλη νική ς πλευράς, αλλά το νόμισμα έ χει πάντοτε δύο πλευρές. Οι Τούρκοι έλεγα ν άλλα και ι σ χυρίζονταν άλλα. Είναι η πρώτη φορά που ένας Τούρ κος που συμμετείχε στην ει σβολή και που δεν πουλούσε παπούτσια στην Τουρ κία, αλλά εργαζόταν στο Πεντάγωνο και στο γρα φείο του Πρωθυπουργού, που συμμ ετείχε στον Κρατικό Σχεδίασμά και που υψηλά ιστάμενα σήμε ρα πολιτικά πρόσωπα ήταν το ’65 υφιστάμενοί του, μίλησε για την πολιτική και στρατιωτική υποδομή της Τουρκίας και για τις συνθήκες κάτω από τις ο ποίες οδηγήθηκε αυτή η χώρα στην εισβολή στην Κύπρο. Μίλησε για τις οργανώσεις που προετοίμα σαν την εισβολή, για το ποιόν των ανθρώπων που την υλοποίησαν και για την κατάσταση του τουρκι κού στρατού τότε. Ίσως εμείς οι Έλληνες να γνωρί ζαμε πολλά από αυτά. Είναι η πρώτη φορά, όμως, που τα καταθέτει επισήμως ένας πολιτικός και δια νοούμενος απ’ την άλλη όχθη. Και αυτό πιστεύω ότι είναι πολύ σημαντικό για μας. Πώς κρίνετε την απόφαση του Γιαλτσίν Κιουτσούκ να επιστρέφει στη χώρα του, τη στιγμή που γνώριζε ότι θα συλληφθεί αμέσως, όπως και έγινε; Την καταλαβαίνω απόλυτα. Στο Παρίσι, ο Κιουτσούκ ένιωθε να ζει σε χειρότερη φυλακή. Έ ν α ς άνθρω πος που σε όλη του τη ζωή είχε συνηθίσει στην πο λιτική δράση και αντίδραση, βρέθηκε αίφνης απο κλεισμένος από την ακαδημαϊκή ζωή της Γαλλίας, να γράφει άρθρα σε περιοδικά. Δεν του έφτανε, σε καμία περίπτωση. Εξάλλου, την ιστορία της φυλα κής στην Τουρκία τη γνώριζε καλά. Αυτή του Παρι σιού του ήταν παντελώς άγνωστη. □

-4 ®

τη αυνέντοιξη πήρε ο XPHJTOZ ΑΡΝΟΜΑΑΑΗΖ

Μέσα από την πένα του Εντμουντ Κίλι έχουν κυλήσει ώς τώρα επτά μυθιστορήματα, δεκατέσσερις τόμοι μεταφρασμένης ποίησης και πεζογραφίας και επτά τόμοι δοκιμίων. Ταυτόχρονα έχουν κυλήσει κοντά εξήντα χρόνια από τότε που, παιδάκι ακόμη, είχε την πρώτη του επαφή με την Ελλάδα. Το έργο του στην πεζογραφία, την ιστορία και την κριτική αναφέρεται συχνά στην πολιτισμική παράδοση και τα τοπία της χώρας μας, όπου συνήθως περνά κάποιους μήνες της άνοιξης και τα καλοκαίρια του. Ενα του μόνο μυθιστόρημα,« Τα ημερολόγια μιας έρημης χώρας», διαδραματίζεται στη νοτιοανατολική Ασία και την Ουάοινγκτον. Το πιο γνωστό μη μυθιστορηματικό του έργο, ο «Φόνος στο Θερμαϊκό: η πολιτική του ψυχρού πολέμου και η υπόθεση Πολκ», αναφερόταν στις περιστάσεις της δολοφονίας ενός ανταποκριτή του C.B.S. στη Θεσσαλονίκη κατά τη διάρκεια του ελληνικού εμφύλιου. Αλλο ένα ντοκουμέντο, τα «Ημερολόγια της Αλβανίας: ο δρόμος για το Ελμπαοάν», βασίστηκε σ’ ένα ταξίδι του στην Αλβανία το 1995 μαζί με μία ομάδα Αμερικανών εκδοτών και συγγραφέων. Τα πιο πρόσφατα μυθιστορήματά του, «Το τελευταίο καλοκαίρι της αθωότητας» κ α ι«Η σιωπηλή κραυγή της μνήμης», τοποθετούνται στη Θεσσαλονίκη στην εποχή πριν, μετά και κατά τη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου. Το πρώτο δημοσιευμένο μυθιστόρημα του Επμουντ Κίλι (το πραγματικά πρώτο του δεν το εξέδωσε ποτέ), «Η σπονδή», κέρδισε το Prix de Rome της Αμερικανικής Ακαδημίας Γραμμάτων και Τεχνών. Το δεύτερο μυθιστόρημά του, «0 εραστής με το χρυσό καπέλο», γράφτηκε όσο ήταν στην Αμερικανική Ακαδημία της Ρώμης, έχοντας λάβει την υποτροφία Guggenheim. Εχει επίσης γράψει πεζογραφήματα και κριτικές υπό την αιγίδα υποτροφιών από την εθνική χορηγία των τεχνών, την εθνική χορηγία των ανθρωπιστικών επιστημών και του ιδρύματος Ingram Merrill. To 1982 έλαβε το βραβείο Howard Τ. Behrman για διακεκριμένα επιτεύγματα στις φιλολογικές σπουδές και το 1992 εκλέχτηκε Εταίρος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών. Οι μεταφράσεις των Ελλήνων ποιητών κέρδισαν το βραβείο Columbia Translation Center / PEN (1975), το βραβείο Harold Morton Landon της Ακαδημίας Αμερικανών Ποιητών (1980) και το Πρώτο Ευρωπαϊκό Βραβείο για μετάφραση ποίησης που του απενεμήθη από την Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (1987). Αποσπάσματα από το πέμπτο του μυθιστόρημα, «Τα ημερολόγια μιας έρημης χώρας», επιλέχθηκαν για την ανθολογία Pushcart Prize και την ανθολογία ΝΕΑ / PEN Fiction Syndicate Award. Απόφοιτος των πανεπιστημίων Πρίνστον και Οξφόρδης, ο Επμουντ Κίλι δίδαξε αγγλικά, δημιουργική γραφή και νέα ελληνική λογοτεχνία στο Πρίνστον επί σαράπα χρόνια. Υπήρξε επίσης για αρκετά χρόνια διευθυπής του Προγράμματος Δημιουργικής Γραφής και διευθυπής του Προγράμματος Ελληνικών Σπουδών. Σήμερα είναι ομότιμος καθηγητής της αγγλικής λογοτεχνίας του Charles Barnewell Straut. Εχει υπάρξει εταίρος του Κέπρου Ρόκεφέλερ στο Μπελάτζιο της Ιταλίας, εταίρος στο Κέπρο Δημιουργικών Τεχνών της Βιρτζίνια και κάτοχος της υποτροφίας Fullbright στην Ελλάδα. Από το 1991 ώς το 1993 υπήρξε πρόεδρος του Αμερικανικού Κέπρου της PEN, της Ενωσης συγγραφέων, και σε εννέα περιπτώσεις απιπρόσωπος του κέπρου σε διεθνή συνέδρια της PEN στο Αουγκάνο, το Παρίσι, τη Βιέννη, τη Βαρκελώνη, το Ρίο π ε Τζανέιρο, το Σαπιάγο π ε Κομποστέλα, το Περθ, την Γκουαπαλαχάρα και το Εδιμβούργο. Παραμένει μέλος του διοικητικού συμβουλίου της PEN. Αφιερώνει το μεγαλύτερο μέρος της ημέρας του στη συγγραφή και, όταν δεν διαβάζει ή δίνει διαλέξεις σε διάφορα μέρη του κόσμου, περνάει όσον ελεύθερο χρόνο τού απομένει κολυμπώπας, παίζοπας τένις και ταξιδεύοπας σε γνώριμους ή άγνωστους τόπους με τους φίλους του. Συνάπησα τον Ε πμουπ Κίλι στη Θεσσαλονίκη, στο σπίτι της μεταφράστριας της «Σπονδής», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Εξάπας». Οταν βρίσκεται στην πόλη των αναμνήσεών του, που τη θεωρεί σχεδόν πατρίδα του, μένει στην Αμερικάνικη Γεωργική Σχολή, όπως παλιά.

Β® -

___________________________________________________________________________________ _______σ υ ν έν τ α ιξ η

Γ17ΓΓΓ7,

Τοάφω όσα αισθάνομαι μέσα μου ότι έχουν αξία"

φωτό: Νίκη Δέρβου

Χρήστος Αρνομάλλης: Μολονότι είναι γνω στή και η δοκιμιακή και η μεταφραστική προσφορά σας, ασχολείστε, κυρίως, με το μυθιστόρημα. Έ ντμουντ Κίλι: Ναι, από εκεί ξεκίνησα και πάντα επι στρέφω σ’ αυτό.

δεν μπορείς να διαλέξεις. Να κρίνεις ποιος θα πάρει τη θέση των μεγάλων. Δεν έχουμε ακόμη βρει έναν καινούριο Φόκνερ ή Φιτζέραλντ ή Χέμινγουεϊ, αλλά υπάρχουν τουλάχιστον δέκα-δεκαπέντε, που θα μπο ρούσαν να αναδειχτούν σε ανάλογα ταλέντα.

Πριν μερικά χρόνια κάποιοι προέβλεπαν το τέλος του μυθιστορήματος, που καθώς φαίνεται δεν ήρθε. Τουλάχιστον στην Ελλάδα το είδος έχει προχωρήσει πολύ τα τελευταία χρόνια. Και στην Αμερική το ίδιο. Γράφονται τόσα πολλά καλά μυθιστορήματα, που

Πώς εξηγείτε την αντίφαση του να διαβάζε ται το μυθιστόρημα στην εποχή της ταχύ τητας; Υπάρχει άνθιση στη συγγραφή μυθιστορημάτων, όχι όμως και αύξηση του κοινού τους. Η τηλεόραση έχει αφαιρέσει από το μυθιστόρημα το παραδοσιακό κοι νό του σε σχέση με τον περασμένο αιώνα ή τις αρ-

β υ ν έ ν κ υ ξ η -------------------------------------------

---------------------------------------------------------- ©Ώ

χές του αιώνα μας. Το διαβά ζουν πλέον μόνο όσοι το θεω ρούν πνευματική αναπνοή τους. Το ίδιο και με την ποίηση: διαβάζουν ποιήματα κυρίως ό σοι γράφουν ποίηση. Όσοι αι σθάνονται ότι δεν μπορούν να ζήσουν χωρίς αυτό το παράθυ ρο στον κόσμο, που τους ανοί γει η ποίηση της γλώσσας. Πρέπει να είναι δύσκο λη δουλειά η συγγραφή ενός μυθιστορήματος. Εσ είς έχετε κάποια προσωπική συνταγή; Κάθε μυθιστόρημα φέρνει τα δι κά του προβλήματα, το άγχος αλλά και την ευχαρίστηση. Κάθε φορά που ξεκινώ, ξέρω ότι πρό κειται για ένα ταξίδι με τις καλές και τις άσχημες μέρες του. Δεν ξέρω καν αν θα φτάσω στο τέ λος. Αλλά και όταν φτάνω, δεν μπορώ να καταλάβω πού έχω πάει, παρά πολύ αργότερα.

Η τηλεόραση έχει αφαιρέσει από το μυθιστόρημα το παραδοσιακό κοινό του σ« σχέση με τον περασμένο αιώνα ή τις αρχές του αιώνα μας. Το διαβάζουν πλέον μόνο όσοι το θεωρούν πνευματική αναπνοή τους. Το ίδιο και με την ποίηση: διαβάζουν ποιήματα κυρίως όσοι γράφουν ποίηση

Ξεκινάτε με έτοιμο σκελετό; Ναι, αλλά όχι όπως κάποιους, που δεν ξεκινούν να γράψουν πριν ετοιμάσουν το μυθιστόρημα μέσα τους. Μ’ ενδιαφέρει να ανακαλύπτω τη ζωή των χαρα κτήρων, να υπάρχει κάθε μέρα κι ένα μυστήριο, που να μην ξέρω ούτε εγώ πώς θα λυθεί. Αυτή είναι και η ευχαρίστηση του συγγραφέα. Είναι η συγγραφή ενός μυθιστορήματος ένα είδος «μεροκάματου»; Ναι, γράφω πέντε, έξι και καμιά φορά οχτώ ώρες. Σπά νια μπορώ να παρατήσω το μυθιστόρημα, έστω και για μια μέρα. Αυτό κάνει δύσκολη τη ζωή στη γυναίκα μου και τους γύρω μου. Αλλά δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Ξυπνώ κάθε πρωί με το μυθιστόρημα στο κεφάλι μου. Δεν υπάρχουν μέρες, που να αισθάνεστε ότι σας εγκατέλειψε η έμπνευση; Όχι όταν βρίσκομαι μέσα στο μυθιστόρημα. Όταν φτάνεις στο τέλος, τότε τα πράγματα δυσκολεύουν. Μπορείς τόσο εύκολα να στρίψεις αριστερά ή δεξιά και να το χαλάσεις. Αυτό συνέβη με το πρώτο μου μυ θιστόρημα, που ευτυχώς δεν δημοσίευσα.

Άρα πρώτο θεωρείται το δεύτε ρο, αυτό που μόλις κυκλοφόρη σε από τον «Εξάντα», η Σπονδή. Πώς το βλέπετε, ξαναδιαβάζο ντας το μετά τόσον καιρό; Δεν το ξαναδιάβασα. Όταν εκδίδεται ένα βιβλίο, το αφήνω στην άκρη και το ξεχνώ. Είναι κάτι τελειωμένο, που έχει φύγει από μέ να, ανήκει στον κόσμο και με το ζόρι ξαναγυρίζω σ’ αυτό. Τελευ ταία έτυχε να διαβάσω ένα παλιό μου μυθιστόρημα και δεν πί στευα ότι το έγραψα εγώ. Είναι αυτό που λέει ο Ελύτης, ότι σ’ έ να κείμενο δεν υπάρχει μόνο ο συγγραφέας αλλά και η Μούσα, κάτι που του έρχεται από αλλού.

Ξεκινάτε πάντα τα μυθιστορήματά σας από ιστορικά γεγονό τα. Πόσο χώρο πιάνει η πραγ ματικότητα στα έργα σας; Το ιστορικό πλαίσιο είναι για μέ να πάντα η σκηνή, πάνω στην ο ποία εκτυλίσσεται η ατομική ι στορία. Μ’ ενδιαφέρει πώς ζουν οι ήρωές μου μια ιστορική στιγμή. Την ιστορία, που κυρίως μας αναστατώνει και μας βασανίζει. Όπως η ιστορία των Εβραίων της Θεσσαλονίκης ή των αν θρώπων της Καμπότζης. Η ψυχολογία των ανθρώ πων, πάντως, και η σχέση τους με την ιστορία βρί σκεται στο μπροστινό μέρος του μυαλού μου. Δεν γράφω ιστορικά μυθιστορήματα. Βάζω τους ήρωές μου μέσα σε μια ιστορική στιγμή, γιατί έτσι ξεπερ νούν τα όρια του μυαλού τους.

Είστε αισιόδοξος γι’ αυτή τη σχέση του αν θρώπου με την ιστορία; Αμέσως μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο ήμουν αισιόδοξος. ΓΓ αυτό μπήκα στο Πανεπιστήμιο, για να δώσω στους φοιτητές αυτό που πίστευα ότι είναι το πολυτιμότερο πράγμα στον κόσμο, τη λογοτεχνία, που περιγράφει, όπως λέει ο Φόκνερ, την καρδιά του ανθρώπου. Ήταν για μένα μια προσφορά. Αλλά με το πέρασμα των χρόνων κατάλαβα ότι ο άνθρωπος έχει το κακό μέσα του. Αντί η θηριωδία του ναζισμού να μας γίνει μάθημα, προχωρήσαμε στην ατομική βόμβα και σ’ όλα όσα έγιναν από το ’50 μέχρι τώρα. Ζούμε την καταστροφικότερη και σκληρότερη πεντηκονταε

τία της ανθρώπινης ιστορίας. Πώς μπορείς, λοιπόν, να είσαι αισιόδοξος; Ελπίζω ο επόμενος αιώνας να μας κάνει καλύτερους, να μας μάθει να ζούμε. Ωστόσο η συγγραφή από μόνη της είναι μια πράξη αισιοδοξίας. Σωστό. Και στα έργα μου οι ήρωες επιζούν μέσα α πό τη φρίκη και μαθαίνουν. Περνούν τραγωδίες, αλ λά επιζούν και κάνουν αυτό που θεωρούν σωστό. Έχετε διπλωμάτες στην οικογένεια. Η αίσθη ση της ιστορίας είναι οικογενειακή υπόθεση; Ο πατέρας μου και ο αδελφός μου είναι διπλωμάτες. Εγώ... αντιδιπλωμάτης. Ο πατέ ρας μου είχε μια πολιτική αίσθη ση, αλλά για την ιστορική του αί σθηση δεν είμαι σίγουρος. Για παράδειγμα, δεν είχε καταλάβει ότι έστελνε τα παιδιά του σε ναζιστικό σχολείο. Και δεν ήταν ο μόνος. Όλοι οι Αμερικάνοι της γειτονιάς πηγαίναμε εκεί. Ήταν,

νούσε να τελειώσει με τη διπλωματία και να ασχολη θεί με την ποίηση. Η «Κίχλη» είναι ένα ποίημα με αί σθηση της ιστορίας. Είναι ένα από τα καλύτερα ποι ήματα, που έχουν γραφτεί για το Β' Παγκόσμιο Πό λεμο. Πώς αγαπήσατε την Ελλάδα; Από τα οχτώ ώς τα έντεκα χρόνια μου έζησα στη Γε ωργική Σχολή της Θεσσαλονίκης, που ήταν ένας μι κρός παράδεισος. Αντιθέτως, η Γερμανική Σχολή, στην οποία φοιτούσα, ήταν μια φρίκη και ακόμη δεν μπορώ να καταλάβω γιατί όλοι οι ξένοι έστελναν τα παιδιά τους στο ναζιστικό αυτό σχολείο. Το ’39 φύ γαμε για την Αμερική και δεν ξαναγυρίσαμε λόγω του πολέμου. Όταν επέστρεψ α, τα ελληνικά μου με είχαν εγκαταλείψει, όχι όμως και η εικόνα της Ελλάδας. Η χώρα είχε καταστραφεί από τον πόλεμο, αλλά οι άνθρωποι, η γλύκα της φύσης παρέμεναν ζω ντανά. Ξαναερωτεύτηκα τη χώ-

Κάθε μυθιστόρημα φέρνει τα δικά του προβλήματα, το άγχος αλλά και την ευχαρίστηση. Κάθε φορά που ξεκινώ, ξέρω ότι πρόκειται για ένα ταξίδι με τις καλές και τις άσχημες μέρες του. Δεν ξέρω καν αν θα φτάσω στο τέλος

βέβαια, βυθισμένος στην καθημερινή πολιτική. Ούτε ο πατέρας μου ούτε ο αδελφός μου έχουν γράψει κάτι που να έχει σχέση με το ιστορικό πλαίσιο. Ίσως επειδή όταν το ζεις καθημερινώς, δεν ανάβει τη φαντασία σου. Πρέπει να είσαι λίγο απ’ έξω. Όπως ο Καβάφηςέκανε ένα άσχετο επάγγελμα, αλλά είχε μεγάλη αί σθηση της ιστορίας. Ο Σεφέρης όμως; Του Σεφέρη δεν του άρεσε η ζωή του διπλωμάτη. Έ π ρ επ ε να το κάνει, αλλά τον πονούσε πολύ. Το βλέπουμε συνεχώς στα «Ημερολόγιά» του. Ανυπομο-

ρα και από τότε έρχομαι κάθε χρόνο. Αισθάνομαι μι σός Αμερικάνος, μισός Έλληνας. Και η αγάπη για την ελληνική λογοτεχνία; Αργότερα, το ’50, πήγα στην Οξφόρδη για μια διατρι βή πάνω στην ποίηση του Γέιτς, που αγαπώ πολύ και λόγω της ιρλανδικής μου καταγωγής. Η Αγγλία ήταν μια χώρα κρύα για μένα και δεν υπήρχε καλό φαγητό. Ζούσαν ακόμη τις σκληρές επιπτώσεις του πολέμου. Ζήτησα, λοιπόν, την παρέα των Ελλήνων πήγα στο Τμήμα Νεοελληνικών Σπουδών και βρήκα τη Μαίρη Σταθάτου, που έγινε γυναίκα μου, τους καθηγητές

Τρυπάνη και Φλέτσερ, ανθρώπους που είχαν μέσα τους μια θέρμη και διέθεταν... καλό φαγητό. Σιγά σιγά άνοιξε ο δρόμος μου προς τους Έλληνες ποιητές, που ώς τότε ήταν για μένα μόνο ονόματα. Κατάλαβα ότι η ποιητική παράδοση της Ελλάδας είναι τεράστια. Η επα φή της με την αγγοσαξονική παράδοση, όπως του Σεφέρη με τον Έλιοτ, του Καβάφη με τον Μπράουνινγκ κ.λπ., μου κίνησε την επιθυμία να κάνω μια διατριβή πάνω σ’ αυτές τις επιδράσεις. Μελετώντας πιάστηκα στην παγίδα: είχα ερωτευτεί την ελληνική λογοτεχνία και δεν θα μπορούσα να την αφήσω ποτέ. Την άνοιξη θα κυκλοφορήσει η αλληλογραφία μου με τον Σεφέρη στα 20 χρόνια γνωριμίας μας.

εννοούσε σε κάποιο συγκεκριμένο σημείο, αρνιόταν να απαντήσει, μη θέλοντας να περιορίσει το νόημα του στίχου. Αυτό ήταν ένα μεγάλο μάθημα. Είχε αί σθηση του χιούμορ, που συνόρευε με την ειρωνεία. Πιστεύω ότι έτσι ήταν και ο Καβάφης. ΓΓ αυτό ο Σεφέρης αγαπούσε πολύ τον Καβάφη. Δεν τον κατάλα βε εντελώς - κανείς δεν καταλαβαίνει εντελώς τον Καβάφη. Ή ξερε, όμως, ότι ήταν καλός ποιητής και προσπαθούσε να βρει γιατί ήταν καλός, μολονότι φαινομενικά έμοιαζε το αντίθετο. Νομίζω ότι τελικά βρήκε το γιατί. Γιατί ο Καβάφης έχει μια φωνή εντε λώς δική του, πράγμα που κατάφερε και ο Σεφέρης, μόνο που του πήρε πολύ περισ σότερο χρόνο.

Τι θυμάστε κυρίως α πό τη γνωριμία με τον Σεφέρη; Τον γνώρισα θέλοντας να με β ο ηθήσει στη διατριβή μου.

Σκεφτήκατε ποτέ να γράψετε ελληνικά; Η δουλειά μου είναι να γράφω αγγλικά. Μια γλώσσα είναι αρκε-

Δ ίν γράφω ιστορικά μυθιστορήματα. Βάζω τους ήρωές μου pcoa a t μια ιστορική στιγμή, γιατί έτσι ξ«κρνούν τα όρια του

Μεταφράσαμε μαζί όλο το έργο του και με επισκέφτηκε δυο φορές στην Αμερική. Ήταν από τους με γαλύτερους δασκάλους μου. Πήρα πολλά και από τον Γκάτσο, που δεν έγραφε πολύ, αλλά ήταν σπου δαίος κριτικός και φίλος, από τον Κατσίμπαλη, τον Ελύτη... αυτό που μου έμεινε, είναι ότι ήταν μια με γάλη ψυχή, που δεχόταν τα πάντα. Δεν ήταν σοβινι στής παρότι δούλευε για την κυβέρνηση, αγαπούσε τη λογοτεχνία πολλών τόπων, αλλά και ήταν αυστη ρός σε πράγματα δεύτερης κατηγορίας. Γνώριζε και επεδίωκε το καλύτερο. Ήθελε πάντα να μαθαίνει. Αν και ήταν πολύ διαβασμένος, στη συζήτηση αυτός υ πέβαλλε τις ερωτήσεις. Πάντως, πιστεύω ότι ο πιο κερδισμένος απ’ αυτή τη σχέση ήμουν εγώ. Όταν τον ρωτούσα, μεταφράζοντας τα ποιήματά του, τι

τή για μια ζωή, αν και μια ζωή δεν είναι αρκετή για μια γλώσσα. Ο Σεφέρης το είχε πει αυτό. Συνεχώς μαθαίνουμε τη γλώσσα. 'Οταν με ρωτάνε για την ελ ληνική λογοτεχνία, διευκρινίζω πάντα ότι τη βλέπω σαν ξένος. Όχι επειδή δεν γνωρίζω την ατμόσφαιρα, αλλά επειδή δεν έχω την ακριβή αίσθηση της γλώσ σας. Ακόμη και μια μελέτη στα ελληνικά θα ήταν δύ σκολη για μένα. Γ νωρίζετε την Ελλάδα από παλιά. Ποια ήταν τότε η χώρα για σας και ποια σήμερα και ποιες οι σημερινές προοπτικές της; Στα παιδικά μου χρόνια δεν είχα πολιτική αίσθηση. Ήταν η εποχή του Μεταξά, αλλά για μένα αυτό δεν σήμαινε τίποτε. Η ιστορία άρχισε όταν διάβαζα στις

ο υ νή κ υ ξη

αμερικανικές εφημερίδες για τον πόλεμο κι όταν κα Και την περίοδο της κυπριακής εισβολής η κυβέρνη τάλαβα ότι κόπηκε η επαφή μου σή μας δεν αντέδρασε σωστά, με τους ανθρώπους που είχα γνω ίσως απασχολημένη με τα δικά ρίσει εδώ. Όταν γύρισα, το ’47, της προβλήματα - ήταν η επο Η «Κίχλη» «ναι ένα ποίημα pc θέλησα να μάθω τι έγινε σ’ αυτά χή του Ουότεργκεϊτ. Αλλά και αίσθηση της ιστορίας. Είναι ένα τα χρόνια που έλειπα. Οι διηγή οι Έλληνες έχουν την τάση να από τα καλύτερα ποιήματα, που σ εις υπάρχουν στα βιβλία μου. βλέπουν ξένο δάκτυλο, ακόμη έχουν γραφτεί για το Β' Αυτό το χάσμα έχει παίξει μεγάλο κι όπου δεν υπάρχει. Οι δυο Παγκόσμιο Πόλεμο ρόλο στη λογοτεχνική ζωή μου. χώρες πρέπει σήμερα να δουν Το '47, λοιπόν, κατάλαβα τον εμ την πραγματικότητα με λιγότε φύλιο, ύστερα με απασχόλησε η ρο σοβινισμό. Η σχέση μας, υπόθεση Πολκ. Άρχισα να ενδιαφέρομαι για την ελ προπαντός επειδή υπάρχουν τόσοι Έ λλ η ν ες στην ληνική ιστορία όσο και για την αμερικανική. Αμερική, πρέπει να δυναμώσει. Τα πράγματα είναι Για ένα μεγάλο μέρος αυτής της ιστορίας η ελληνική κοινή γνώμη έχει την τάση να κα τηγορεί τους Αμερικανούς. Πώς το βλέπει αυτό ένας Αμερικανός; Νομίζω ότι κληρονομώντας τη θέση από τους Εγγλέ ζους, οι Αμερικανοί δεν ήξεραν πώς να φερθούν. Κά ναμε απίστευτα πράγματα. Θέλαμε να υπακούει η Ελλάδα στη δική μας θέληση. Φερθήκαμε σκληρά και δεν γνωρίζαμε ότι το τίμημα θα ήταν να γίνουμε εχθροί στη συνείδηση των Ελλήνων. Την ιστορία της δικτατορίας την πληρώσαμε ακριβά. Κυρίως επειδή δεν την καταδικάσαμε. Ήταν λανθασμένη πολιτική.

δύσκολα σ ε μια σχέσ η , όπου το ένα μέρος είναι πλούσιο και ισχυρό και το άλλο όχι. Η καλή θέληση δεν φτάνει. Δεν είμαι, όμως, διπλωμάτης ούτε πολι τικός. Αυτά τα πιστεύω ως συγγραφέας. Δεν γράφετε ποτέ για την Αμερική. Ναι, δεν ξέρω γιατί. Ανπθέτως έγραψα για την Κα μπότζη και δεν έχω πάει ποτέ εκεί. Στα βιβλία μου το έδαφος είναι ή ελληνικό ή φανταστικό. Κι έχω πλη ρώσει γι’ αυτό, επειδή οι Αμερικάνοι θέλουν να δια βάζουν για την Αμερική. Έ τ σ ι λέει ο ατζέντης μου. Αλλά γράφω μόνο για όσα αισθάνομαι μέσα μου ότι έχουν αξία. □

ΒιΒ λ ί α τουΊΕντμουντ Κ ίλι στα ελ λ η ν ικά • Η Καβαφική Αλεξάνδρεια. Μτφρ. Τζ. Μαστοράκη. Αθήνα, Ίκαρος, 1979. Σελ. 248. • Τα ημερολόγια μιας έρημης χώρας. Μτφρ. Χρ. Τσαλικίδου. Αθήνα, Εξάντας, 1986. Σελ. 384. • Μύθος και φωνή στη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Μτφρ. Σπ. Τσακνιάς. Αθήνα, Στιγμή, 1987. Σελ. 272. • Φόνος στο Θερμαϊκό - Ύπατοι, Πραίτορες και Τύπος στην υπόθεση Πολκ. Μτφρ. Μαρ. Γεωργουλέα. Επιμ. Κ. Σκλαβενίτη. Αθήνα, Γνώση, 1991. Σελ. 550. • Το τελευταίο καλοκαίρι της αθωότητας. Μτφρ. Χρ. Τσαλικίδου. Αθήνα, Εξάντας, 1993. Σελ. 388. • Η σιωπηλή κραυγή της μνήμης. Μτφρ. Χρ. Τσαλικίδου. Αθήνα, Εξάντας, 1996. Σελ. 288. • Αλβανικό ημερολόγιο. Ο δρόμος προς το Ελμπασάν. Μτφρ. Ερ. Μπαρτζινόπουλος. Αθήνα, Καστανιώτης, 1996. Σελ. 192. • Η σπονδή. Μτφρ. Χρ. Τσαλικίδου. Αθήνα, Εξάντας, 1998. Σελ. 368.

σ υ ν έν τ ευ ξη

■ m

cmpcAcia: ΗΡΑΚΛΗΣ ΠΑΠΑΛΕΞΗΖ

m iasm a jjnESsxnmm,

Το σύνδρομο της Μαργαρίτας ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ Αθήνα, Εστία, 1998. Σελ. 224

Ανάμισά τους η μουσική ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΙΣΑΡΗΣ Αθήνα, Νίφέλη, 1998. Σελ. 72 Τέσσερις πτυχές της λογο τεχνικής περσόνας του γνωστού ζωγράφου, ποιη τή, μεταφραστή, τέσσερα διηγήματα που εισρέουν ε πάξια στο σώμα της σημα ντικής πεζογραφικής παραγωγής της δεκαετίας αυτής. 0 Ίσαρης φροντίζει τις εκλεπτυσμένες καλλιτεχνικές ανησυχίες του να συγχρωτίζονται, τρόπον τινά, σ’ ένα πλαίσιο ονειρικών, έκπαγλων, σιωπηλής δηλώσεως ση μαντικών, όσο και ορμητικών αισθητικών επιλογών. Η ι κανότητά του να δίνει αρμονικές πινελιές και φωτο σκιάσεις στον διηγηματικό καμβά του έχει αποφέρει ενδιαφέροντα αποτελέσματα, με υπερρεαλιστικές αιχ μές, προσωπικά βιώματα κι αναζητήσεις που συντρέ χουν στους ρυθμούς που ο ίδιος επιλεκτικά προσδίδει (επιτάσσοντας στην προμετωπίδα χαρακτηρισμούς ό πως adagio, largo κ,λπ.). Οι ήρωές του σχηματοποιού νται κι αναπνέουν σ’ αυτό το πλαίσιο, όμοιοι με θεματι κές φιγούρες μεγάλων ζωγραφικών έργων. Πρόκειται για επανέκδοση (πρώτη έκδ. 1991) που τίποτα δεν έχει να ζηλέψει από τη ζητούμενη δυναμική και ζωντάνια στο σμάρι της τρέχουσας εκδοτικής παραγωγής. Β. Ρούβαλης

Η ενδιαφέρουσα αφηγημα τική εκφορά του Κ. Κατσουλάρη έγινε ήδη αντι ληπτή από τ ις «Ιστορίες του αφρού» πέρυσι, διό λου απομακρυνόμενος α πό την πρότερη δεδομένη φόρμα του: δυο νέοι άν θρωποι, αδηφάγοι εραστές της εμπειρίας της ζωής κι έκθαμβοι θιασώτες του παθιασμένου εγώ κι εσύ, ατά ραχοι και παρορμητικοί, σ’ αντιδιαστολή με τις κοινω νικές διεργασίες και τις πολιτικές εξελίξεις στο πλαί σιο των οποίων ο συγγραφέας τούς τοποθετεί: στο νοσηρό περιθώριο των όψιμων διεργασιών από τη δι κτατορία στη μεταπολίτευση, παραπαίουν μεταξύ μη δενισμού κι απαλλακτικής αδιαφορίας για την ένταση της περιόδου. Ο ψυχισμός τους επισφαλής, αλλά απέχων, καθότι απόλυτα προσηλωμένοι στο συναισθη ματικό τους δίμιτο. Και πάλι το μικρό μπαρ των ατε λείωτων ωρών αναδεικνύεται σε καθοριστικό σκηνογραφικό τοπίο, έχοντας κεντρική θέση στη δραματική πλοκή της ιστορίας. Ο λόγος του συγγραφέα μεστός, σύγχρονος κι απλός (αποφαινόμενος ως βασικό του προτέρημα), αναπλάθει ευπειθώς και με σαφήνεια το νοσηρό κλίμα της εποχής παράλληλα με τη σκιαγρά φηση των χαρακτήρων. Να υποδειχθεί πάραυτα ο χα λαρός εσωτερικός ρυθμός, χωρίς εντάσεις και αιχ μές, που θα καταδείκνυε τη συγκινησιακή φόρτιση

μόλις κυκλοφόρησαν

των ανατροπών, των παραδοχών, των αδιεξόδων και κυρίως την αγνωσία της αναπόφευκτης φθοράς των πραγμάτων για τους αυτοκαταστροφικούς, διατακτι κούς, σχεδόν αρνούμενους ήρωές του να την αντιμε τωπίσουν, πέρα από το δικό τους επίπλαστο φαντασιακό κατασκεύασμα. Β. Ρούβαλης

Εποχή ματαίων επιδόσεων ΖΩΗ 0 . ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Μυθιστόρημα Αθήνα, Κέδρος, 1998. ItX. 224 Φαινομενικά, πρόκειται για μια ερωτική ιστορία που εκτυλίσσεται παράλλη λα με τα πολιτικά γεγονότα της δεκαετίας του ’80. Η Αντιγόνη, μια χωρισμένη, εργαζόμενη γυναίκα μ’ ένα παιδί, προσπαθεί να επι βιώσει. Ο Άρης, κομματικό στέλεχος, την προκαλεί να τον ερωτευτεί και έμμεσα της υπόσχεται μια «πραγμα τική» ζωή. Ο ίδιος όμως δεν την συμπεριλαμβάνει στα σχέδιά του και την αφήνει προκειμένου να ακολουθή σει την πολιτική του σταδιοδρομία. Καθώς η ιστορία ε ξελίσσεται, η σχέση αυτή περνάει σ’ ένα δεύτερο επί πεδο και το κείμενο μετατρέπεται σε σχολιασμό των πολιτικών γεγονότων της εποχής, αλλά κυρίως σε πραγματεία για τις ανθρώπινες σχέσεις, την έλλειψη επικοινωνίας και την τραγική αυταπάτη μέσα στην ο ποία μπορεί να ζει κάποια, έχοντας βασιστεί σε λανθα σμένη ερμηνεία εντυπώσεων και γεγονότων.

Ο έβδομος ελέφαντας ΑΛΕΞΗΣ ΣΤΑΜΑΤΗΣ Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 206 ϊβ πρώτο μυθιστορηματι κό έργο του γνωστού ποι ητή και αρθρογράφου Α λέξη Σταμάτη θα μπο ρούσε να χαρακτηριστεί καθαρά αντρικό μια και, παρ’ όλη τη διάχυση της α φ ηγηματικής του πρά ξης, όλες οι φωνές επικε ντρώνονται στο βασικό αντρικό πρόσωπο, στις πρά ξεις και συμπεριφορές του. Αποτελώντας τον κεντρι κό ήρωα, ο νέος αυτός άντρας βιώνει μια σημαντική ερωτική σχέση χωρίς να μπορεί να τη ζήσει πραγμα τικά, αφού το μόνο που τον ενδ ιαφ έρ ει είναι τα μπουκάλια βότκας που θα καταναλώσει. Ένα πάθος που τον μεταμορφώνει σε «παχύδερμο» χωρίς βού ληση και δράση. Η γυναίκα, μια Αγγλίδα με τεράστια αποθέματα επιμονής και αγάπης, θα προσπαθήσει να σταθεί πλάι του, να τον βοηθήσει, χωρίς όμως τε λικό αποτέλεσμα. Η βοήθεια δεν μπορεί να έλθει πα ρά μόνο από αυτόν τον ίδιο. Η αφήγηση, μοιρασμέ νη σε διαφορετικές αφηγηματικές φωνές, άλλοτε τριτοπρόσωπη και άλλοτε πρωτοπρόσωπη, άλλοτε μονολογική και άλλοτε επιστολική, αποσπασματοποιεί την εξέλιξη, διαχέει τα γεγονότα όσο και την α ντίληψη του ήρωα για τα γεγονότα, θολώνει τις πραγματικές σ κέψ εις των προσώπων όσο και τις πραγματικές τους διαστάσεις, αναδιπλασιάζοντας ή

Φιλόδοξο έργο, δοσμένο σε τριτοπρόσωπη αφήγηση που δεν λειτουργεί αποστασιοποιητικά. Η αφηγήτριασυγγραφέας γνωρίζει πολύ καλά την ηρωίδα, με απο τέλεσμα να εμπλέκεται συναισθηματικά και να ταυτίζε ται με την Αντιγόνη δημιουργώντας έτσι την εντύπωση ενός εσωτερικού μονολόγου. Αυτή η ταύτιση αποτελεί και το αδύνατο σημείο του βιβλίου, αφού παρασέρνει τη συγγραφέα σε μία συνεχή, ανώφελη επανάληψη των ίδιων σκέψεων και συναισθημάτων. Ωστόσο, ακό μα κι έτσι, δεν παύει να είναι ένα ενδιαφέρον ανάγνω

αντικαθρεφτίζοντας με τον τρόπο αυτό τον τρόπο που ο κεντρικός ήρωας βιώνει τα πράγματα. Όλα γί νονται σαφέστερα προς το τέλος, τόσο η αφηγημα τική γραφή όσο και οι βλέψεις του άντρα, μέχρι την τελική λύση που ενέχει ένα είδος προσωπικής κά θαρσης. Ο ελέφας μπορεί, παρά τον δυσκίνητο όγκο του, να αντιδρά, να τολμά. Προτέρημα του βιβλίου, η σπανίως εμφανιζόμενη ευαίσθητη ματιά πάνω στον σύγχρονο άντρα των ακατανόητων φαινομενικά α διεξόδων και η πίστη στην ανεύρεση της αναζητούμενης ισορροπίας. Η ανέλιξη της γραφής βρίσκει το ομόλογό της στην εξέλιξη αυτής της προβληματι

σμα.

κής, δικαιώνοντάς την. Ά . Χρονάκη

μόλις κυκλοφόρηι

Δ. Τσατσούλης

Το κορίτβι της διπλανής πόρτας JACK KETCUM Μτφρ.: Νίκος Ρούσοος Αθήνα, Οξύ, 1998. Ιιλ. 336

Ο θανάσιμος εχθρός μου ΓΟΥΙΛΑ ΚΑΘΕΡ Μυθιστόρημα Μτφρ.: Κατερίνα Σχινά Αθήνα, Νίφύη, 1998. ΣεΧ. 102 Το Βιβλίο Ο θανάσιμος ε χθρός μου σήμαινε ένα καινούριο στάδιο στην καριέρα της συγγραφέα Γουίλα Κάθερ, καθώς αντίθετα με τα προηγούμενα έργα της δεν εστιά ζει στους πραγματικούς πρωτοπόρους (pioneers) της Αμερι κής, αλλά σε ένα είδος πνευματικής πρωτοπορίας. Παρουσιάζει τη Μάιρα Χένσοου, μια δυναμική, ανε ξάρτητη γυναίκα που εναντιώνεται στις συμβάσεις της εποχής και της κοινωνίας, τις οποίες αντιπροσω πεύει ο πατέρας της, ένας άνθρωπος «άξεστος, γερο παράξενος, τόσο αγράμματος που ήταν αστείος όταν καμιά φορά αποφάσιζε να κρατήσει την πένα». Όταν λοιπόν της απαγορεύει να παντρευτεί τον άντρα που αγαπάει, η Μάιρα τον εγκαταλείπει έτοιμη να θυσιά σει τα πάντα για τον έρωτα, για να ανακαλύψει αργό τερα ότι η αγάπη, όσο έντονη κι αν είναι, δεν είναι πά ντα αρκετή και μπορεί να αποτελέσει φυλακή για το πνεύμα. Η Κάθερ ενδιαφέρεται περισσότερο για το χαρακτή ρα παρά για την πλοκή της ιστορίας. Γι’ αυτό το λόγο η αφήγηση γίνεται από μια νεαρή κοπέλα που, καθώς δεν μπορεί να κατανοήσει πλήρως την προσωπικότη τα της ηρωίδας, παραθέτει απλώς κάποια γεγονότα και αποσπάσματα συζητήσεων στα οποία ήταν πα ρούσα. Αποφεύγοντας να προσφέρει έτοιμη τροφή στον αναγνώστη, η συγγραφέας τον προκαλεί να χρη σιμοποιήσει τη φαντασία του Και να πλάσει μόνος του την εικόνα της Μάιρα Χένσοου. Αυτή η οικονομία στον τρόπο γραφής της κατατάσσει την Κάθερ στους μοντέρνους καλλιτέχνες παρά την αναχρονιστική θε ματολογία της. Η αξιόλογη απόδοση στα ελληνικά από την Κατερίνα Σχινά διατηρεί αυτή τη λιτότητα και κατά συνέπεια την ικανότητα του κειμένου να προκαλεί τον αναγνώ στη. Ά . Χρονάκη

0© ·

Κάπου στην «ειδυλλιακή» εποχή της δεκαετίας του ’50 στην Αμερική μια νεαρή έφηβη βασανίζεται κατ’ ε πανάληψη και με τρόπο κτηνώδη από τη θεία και τα ξαδέλφια της στο αντιπυρηνικό καταφύγιο μιας μο νοκατοικίας. Αυτή είναι με πολύ απλά λόγια η υπόθε ση του μυθιστορήματος του Αμερικανού συγγραφέα Τζακ Κέτσαμ. Δίχως να μετατρέπεται σε ένα ανελέητα επαναλαμβα νόμενο και ανούσιο «σπλάτερ», το μυθιστόρημα του Κέτσαμ διαθέτει αξιοσημείωτη αφηγηματική ροή, ζο φερή ατμόσφαιρα (είναι γεγονός ότι από την πρώτη κιόλας σελίδα είσαι «αιχμάλωτος» του καθαρά εσωτε ρικού τρόμου που αναδύει το κείμενο) και σκιαγράφη ση χαρακτήρων που δεν συναντά κανείς εύκολα σε βι βλία του είδους. Ωστόσο, το «Κορίτσι της διπλανής πόρτας» ξεφεύγει από το λογοτεχνικό είδος της λογο τεχνίας φρίκης και αυτό, με δεδομένο τις ακρότητες που περιγράφονται στο μυθιστόρημα, είναι ένα κατόρ θωμα εκ μέρους του συγγραφέα. Προσεγμένη η μετάφραση και η έκδοση γενικότερα (περιλαμβάνει επίμετρο και βιβλιογραφία του συγγρα φέα). Καλό θα ήταν να έλειπαν οι «απαραίτητες συ στάσεις του επιμελητή» για τη σειρά ΡΕΚΒΙΕΜ στην ο ποία εντάσσεται το εν λόγω βιβλίο, γιατί όχι μόνο δεν καταπολεμούν καμία σοβαροφάνεια και δεν δηλώνουν απολύτως τίποτε, αλλά, αντιθέτως, μειώνουν την αί σθηση σοβαρότητας που χαρακτηρίζει σε γενικές γραμμές την προσπάθεια των εκδόσεων «Οξύ». Η. Μαγκλίνης

Ένας ήρωας του καιρού μας ΜΙΧΑΗΛ ΛΕΡΜΟΝΤΩΦ Μτφρ.: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ Αθήνα, Καατανιώτης, 1998. Σελ.232 Η χρήση του όρου «κλασικό αριστούργημα» δικαιολογεί ται απόλυτα στην περίπτω ση του βιβλίου του Λέρμοντωφ. Εξωτερικά φαίνεται για πεζογράφημα, η ανά-

. μόλις κυκλοφόρηι

γνώσή του σου δημιουργεί από την πρώτη κιόλας αρά δα την πεποίθηση ότι πρόκειται για ποίημα, μέσα στο ο ποίο ακούγεται σε όλα τα μέτρα η στιβαρή παράδοση της ρωσικής γραμματείας. Η ερωτική ιστορία του Πετσόριν είναι απλώς το πρόσχημα· το ζητούμενο είναι η άρθρωση του τέλειου ποιητικού λόγου, το μεγάλο στοί χημα του Αέρμοντωφ με την ιστορία του πολιτισμού. Η κ. Ρουκ μάς δίνει ένα ποιητικό κείμενο, ένα μετάφρασμα άξιο να σταθεί δίπλα στο πρωτότυπο, το οποίο υπηρε τεί. Το θέμα με τα κλασικά αριστουργήματα είναι ότι πο τέ δεν τελειώνει η «ιστορία» των μεταφράσεώντους· πά ντοτε μένει η ανάγκη της νέας τους προσέγγισης, πράγ μα που συντελεί κατά πολύ στο «μύθο» που κουβαλάνε. Γ. Κεντρωτης

Νέα από τον Παράδΐΐοο ΝΤΕΗΒΙΝΤ ΛΟΤΖ Μτψρ.: Γιώργος Μπαρουξής Αθήνα, Bell, 1998. Σελ. 437 Ο πρωταγωνιστής του μυ θιστορήματος είναι ένας α ποσχηματισμένος ιερέας που έχει χάσει την πίστη του στον χριστιανικό Πα ράδεισο και στη μέλλουσα ζωή, ενώ δεν περιμένει τί ποτα σπουδαίο και από την επίγεια ζωή του. Και ξαφνικά προκύπτει ένα ταξίδι στη Χαβάη, για να συνοδέψει τον πατέρα του σε μια -την πρώτη μετά από πολλά χρόνια, αλλά μάλλον και τε λευταία- συνάντηση με την ετοιμοθάνατη αδελφή του. Βρίσκεται, λοιπόν, ο προβληματισμένος και αμφισβητίας θεολόγος μέσα σε μια άλλη μορφή πλασματικού παράδεισου: στον εμπορευματοποιημένο, φθαρμένο παράδεισο της Χαβάης, που έρχεται να λειτουργήσει αντιστικτικά στη συνειδησιακή κρίση του και τον κάνει να δει με μια ρεαλιστική συγκατάβαση οποιαδήποτε μορφή ουτοπίας. Και μόλις το κατορθώσει, γίνεται ικα νός να διαπιστώσει πως η έννοια της λεηλατημένης ουτοπίας μπορεί να φανεί σωτήρια όχι μόνο σε ψυχο λογικό, αλλά και σε πρακτικό επίπεδο. Ο Ντέηβιντ Λοτζ αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά ο συγγραφέας που, με την εύστοχη σάτιρα αυτού που όλοι μας καθημερινά βλέπουμε και ζούμε, κατορθώνει με τρόπο ανεπιτήδευτο να συνθέσει μια ακόμη πλευρά της υπαρξιακής κωμωδίας του. Β. Αθανασόπουλος

μόλις κυκλοφόρησαν

Ο φύλακας του μυστικού ANTONIO MOYNIOG ΜΟΛΙΝΑ Μτψρ.: Πεγκυ Πόντου Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1998. Σελ. 160 Είναι πια γνωστός και στην Ελλάδα ο Αντόνιο Μουνιόθ Μολίνα -κυρίαρχη φυσιο γνωμία των τελευταίων ε τών στον πεζογραφικό χώ ρο της Ισπανίας και ήδη α καδημαϊκός σε νεότατη (για τον συγκεκριμένο θεσμό παγκοσμίως) ηλικία. Στο σύντομο αυτό μυθιστόρημά του ο συγγραφέας θίγει με διάθεση ξένοιαστου παρατηρητή το ζήτημα του «δακρυόεν γελάν», καθώς επιλέγει να συνταιριάσει μέ σα στο πλαίσιο του πρόσφατου ιστορικού παρελθό ντος τα πιο αταίριαστα κοινωνικά στοιχεία και τα απεικάσματά τους στο χώρο της πολιτικής. Η ζωή είναι πιο σκληρή και πιο πρωτότυπη από τη φαντασία και του πιο δεινού συγγραφέα, γι’ αυτό και ο Μολίνα την αφή νει να σκηνοθετήσει αυτή το θρίλερ που βιώνουν οι ήρωές του. Γ. Κεντρωτης CD Q Q EM a

Κανόνας ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 77 Ο κανόνας μπορεί να είναι το εργαλείο που ελέγχει την επιφάνεια, εκείνο με το οποίο σύρουμε ευ θ είες γραμμές. Μπορεί επίσης να είναι εκείνο το έργο που χρησιμεύει ως πρότυπο για την εκτέλεση ενός άλλου. Ακόμα να είναι κάποιος απαράβατος νόμος, το σύνολο πάντων των Αγίων Βιβλίων, ή μια μουσική σύνθεση που επαναλαμβάνεται περιοδικά. Τέλος, μπορεί να εί ναι η καθορισμένη βάση του νομισματικού συστήμα τος μιας χώρας ή η εκλογή των αρίστων αρχαίων συγ γραφέων και ποιητών κατά τους Αλεξανδρινούς. Ο κα νόνας όμως του ποιητή Θανάση Χατζόπουλου, καθότι ποιητικός, είναι ένα διάφανο εφεύρημα. Διαθλά τη ση-

μασία, «γιατί το μάτι λάθος οδηγείται από τη λάμψη» και τανύζεται στο χρόνο: «Προσανατολισμός από ημέ ρα σε αιώνα I το σώμα ένα βαρόμετρο». Καταδύεται στη γλώσσα και αποκαλύπτει την πολλαπλή σημασία των λέξεων. Λόγου χάρη η λέξη βιός, που χρησιμοποι εί στο μότο του βιβλίου ο Χατζόπουλος, δανειζόμενος έναν Ηρακλείτειο στίχο, στην Ιλιάδα αποτελεί έναν ποιητικό όρο για το τόξο. Έργο του τόξου είναι ο Θά νατος. Αλλάζουμε μια θέση τον τόνο (βίος) και βρισκό μαστε σε μιαν άλλη επικράτεια, εκείνην της Ζωής. Αυ τή η αντίφαση είναι όμως μόνο φαινομενική. Η Ζωή και ο Θάνατος φυσικά και συνυπάρχουν, όπως συνυπάρ χει ο χάρακας με τη βίβλο, η γραμματική με την ποίη ση, η μουσική με την οικονομία. Όλα έρχονται και επα νέρχονται μέσα στην αντιθετικότητά τους γιατί: «Δεν

είναι η μοίρα άλλο απ’ τη νομή I Έτσι όπως ανατρεπτι κά I Μες στην εξαίρεσή του ο κανόνας συναιρεί». Ή ό πως λέει αλλού ο ποιητής: «Κρίματα I αδικήματα, ευ χές I Όλα επανέρχονται δριμύτερα I Κι εκ βάθρων ανα σκάπτουν τη σκηνή / Το σύνολο σύνολο, δύο βήματα μπρος ένα πίσω / και ξαναρχίζουμε ολοταχώς με μια α νεπαίσθητη I Ταχύτητα που δεν τη βλέπουμε■όπως I Εκείνη του φωτός». Πυκνή, ορυκτή ποίηση, από το νου για την καρδιά. Α. Σταμάτης

Ανθολογία Νεότερης Ελληνικής Ποίησης 1980-1997, Οι Στιγμές του Νόστου ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΓΑΡΑΝΤΟΥΔΗΣ Αθήνα, Νεφέλη, 1998. ItX. 304 Μια εμβριθής αποτίμηση της ελληνικής ποιητικής δημιουργίας κρίνεται επι βεβλημένη όσο όμως κι α πούσα τα τελευταία χρό νια, όπου μάλιστα η λεγά μενη «γενιά του ’80 ή του ι διωτικού οράματος», ευρι σκόμενη ουσιαστικά στην πρώτη της ωρίμανση, διατείνεται πλέον -ή ορθότερα διατρανώνει- την πλήρη αποστασιοποίησή της από την περιοδολόγηση ή την αισθητική ονομάτισή της βά σει των ζωτικών οροθετήσεων και χρόνιων εκζητήσε ων της κριτικής. Ο Ευ. Γαραντούδης ανθολόγησε μια ομάδα (δεκατεσσάρων) ποιητών αυτής της περιόδου προφασιζόμενος το ιδιαίτερο ποιητικό στίγμα τους,

που ενίοτε ή και εν πολλοίς διαφοροποιείται από τα δεδομένα χαρακτηριστικά που ελέω «γενιάς» θα όφειλαν να συμμερίζονται και να πορεύονται με κοινές «στιγμές προς το νόστο» της ποιητικής Ιθάκης. Ο αν θολόγος επιχειρηματολογεί διόλου πειστικά επί τού του, οπότε τα παρατιθέμενα κριτήρια αντιπροσωπευτικότητας που προβάλλει -άρα και του κύρους της ερ γασίας του- αδυνατίζουν και μόνο από την απουσία μιας κάποιας αναφοράς σ’ όλους εκείνους (ασχέτως απαριθμητικής έκτασης) τους «οστρακισμένους» ποιη τές. Αλίμονο, η εργασία του αποφαίνεται ανολοκλή ρωτη, μερική, ίσως και εκ του πονηρού («ιδιωτικού» έ στω) εκπορευόμενη. Πολύτιμος αρωγός, πάραυτα, το παρατιθέμενο εκτενές φιλολογικό επίμετρο, στο οποίο τίθεται το ζήτημα των ποιητικών γενεών και οι μεταλ λαγές της σχετικής ορολογίας, η νεορομαντική τάση, οι σύγχρονες μορφολογικές αναδιπλώσεις, η φυσιο γνωμία όπως και τα γενικά χαρακτηριστικά αυτής της ηλικιακής, και μόνο, γενιάς. Β. Ρούβαλης

s m

s s

Η κοινωνική θέση των γυναικών στο έργο του Παπαδιαμάντη ΜΑΡΙΑ ΓΚΑΣΟΥΚΑ Αθήνα, Φιλιππότης, 1998. Σϊλ.240

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΘΕΣΗ ΤΩΝ ΓΥΝΑΙΚΩΝ ΣΤΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ ΠΑΠΑΔΙΑΜΑΝΤΗ

Η κοινωνική θέση των γυ ναικών κατά τις πρώτες δεκαετίες της απελευθέ ρωσης μέχρι την αυγή του 20ού αιώνα διερευνάται βάσει των πενιχρών -εξαιτίας καταστροφών, αμέ λειας, πλημμελούς αρχειο θέτησης- πηγών που είναι στη διάθεση της επιστη μονικής έρευνας. Η μελέτη - διδακτορική διατριβή της κ. Γκασούκα ανατρέχει στο σμάρι των διηγηματικών ηρωίδων του Παπαδιαμάντη, όπου η αποτύπωσή τους ξεπερνά τη «στυγνή» ηθογραφική έκφανση που στο παρελθόν οι μελετητές του θέλησαν να προσδώσουν. Η συγκεκριμένη εργασία διερευνά την πολλα πλότητα και την πολυσημία της γυναικείας φύσης στις τοπικές ελληνικές κοινωνίες του 19ου αιώνα διά της απροκάλυπτης και πραγματιστικής οπτικής γω νίας του Σκιαθίτη πεζογράφου. Κατηγοριοποιώντας το έργο του σε ρομαντική, μεστή σκιαθίτικη κι αθη-

. μόλις κυκλι

νάίκή περίοδο γραφής του Παπαδιαμάντη (με αιχμή, βεβαίως, τη «Φόνισσα») διερευνάται η τοποθέτηση του συγγραφέα στο θέμα της γυναίκας της αντιμέτω πης με την πλήρη ανδροκρατία, της ηθικής της κατα ξίωσης, του ρόλου της στο αναβράζον κοινωνικό πολιτικό - πολιτιστικό γίγνεσθαι της εποχής, της υποβόσκουσας δυναμικής του φύλου της. Ως συμπέρα σμα συνάγεται ότι το παπαδιαμαντικό έργο θαυμάζει κι αναδεικνύει ευρέως, συνειδητά είτε όχι, τη γυναι κεία φύση κι εντέλει είναι γυναικοκεντρικό, καθότι συνδιαλέγεται με τον κόσμο της, τον τόσο πολύπλο κο και γοητευτικά αντιφατικό. Β. Ρούβαλης

Η παιδική ηλικία του ήλιου ΓΕΩΡΓΙΟ! Δ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗΣ Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 232 Zc τούτη τη μελέτη εξετάζε ται η θέση και ο ρόλος του παιδιού σε σχέση με τον ε νήλικο, αλλά και τον κοινω νικό περίγυρο, στο έργο σύγχρονων δημιουργών, ό πως του Ν. Βρεττάκου, του Ο. Ελύτη, του Γ. Ρίτσου, του Τ. Λειβαδίτη και της Μ. Βαμβουνάκη. Με βάση ερμηνευτικά σχήματα που στηρίζο νται σε θεωρίες όπως της ψυχανάλυσης, της ανάγνω σης, της κοινωνιολογίας ή της μορφολογίας, ο συγγρα φέας εξάγει ενδιαφέροντα συμπεράσματα. Γενικότερα, η φιλολογική έρευνα έχει ανάγκη από μελέ τες όπως η συγκεκριμένη, η οποία αναφερόμενη σε α σφαλή συμπεράσματα ως προς τη διερεύνηση και εμβά θυνση του έργου των προαναφερόμενων δημιουργών, ανάμεσα οτ’ άλλα, αποδεικνύει ότι η παρουσία του παι διού, μικρή ή μεγάλη, στην προσωπική μυθολογία κάθε δημιουργού αποτελεί σημαντική ορίζουσα του έργου του. Παράλληλα δε η μελέτη μπορεί να χρησιμοποιηθεί από όσους εμπλέκονται στην παιδευτική διαδικασία για τη θεωρητική τους κατάρτιση και συνακόλουθα τη διδα

Λουκές στιγμές στην Ποίηση ΜΙΧΑΛΗΣ ΤΣΙΑΝΙΚΑΣ Αθήνα, Καοτανιάτης, 1998. Σελ. 306 Μια οειρά κριτικών μελε τών πάνω στην ποίηση, α πό έναν καθηγητή και κριτι κό της λογοτεχνίας που ζει και εργάζεται στη Νότιο Αυστραλία. Ο Μιχάλης Τσιανίκας προσπαθεί να προσεγγίσει τη λειτουργι κότητα του ποιητικού λόγου επιχειρώντας μια προσπέ λαση στην εσωτερική του σύνταξη, θεωρώντας ότι αυ τός θεμελιώνεται κυρίως με την απουσία και τα μεγά λα εσωτερικά κενά. Έτσι γίνεται μια προσπάθεια να ε ξεταστεί η ποιητική του Σεφέρη μέσα από την έννοια της «ανάκρουσης» και της «αφασίας», για να ακολου θήσουν δυο κείμενα για τον Καβάφη, όπου εξετάζο νται οι εσωτερικές διαδικασίες της μετάθεσης και του εντοπισμού των αισθητικών του συντεταγμένων, αλλά και οι συναλλαγές της ποιητικής και της ιστορίας. Η μορφή της Μαρίας Νεφέλης, κατά τον Τσιανίκα, οδη γεί τον Ελύτη σ’ ένα επικίνδυνο παιχνίδι αρπαγής μιας παρουσίας-απουσίας, ενώ στην «Αμμόχωστο Βασιλεύ ουσα» του Κυριάκου Χαραλαμπίδη, οι «ατέλειες» του ποιητικού λόγου αποδεικνύονται οι λαμπρότερες αρε τές του. Εμπειρικός και Εγγονόπουλος προσεγγίζο νται με βάση τον «συμπτωματικό» και τον «ειρωνικό» λόγο, μέσα από την ψυχανάλυση και τον σουρεαλι σμό, τα φοβερότερα «μνημεία» του μοντερνισμού. Η ποίηση της Ζωής Καρέλλη κατατείνει σε μια αναζήτη ση της «τελικής σύνθεσης», ενώ τέλος η ποίηση της Ελληνοαυστραλής Αντιγόνης Κεφάλα ακολουθεί ένα έγχορδο, «πτυχωτό» λόγο που ανοιγοκλείνει. Ανάμεσα στην έκλειψη και στην καταδήλωση, η ποίηση ανοίγει και κλείνει τα φτερά της καλύπτοντας κι αποκαλύπτο ντας. Α. Σταμάτης

κτική τους πράξη. Γ. Παπαδάτος

μόλις κυκλοφόρησαν

-@ 0

Ξενοφώ ντος Οικονομικός Τα Ερωτικά και τα Αιμοσταγή του Ηροδότου Me δώδεκα σχέδια του Ζτέλιου Μαυρομάτη ΗΛΙΑΣ Σ. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΣ Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σίλ. 188 Ύστερα από τα σχετικώς σύντομα Προλεγόμενα (σ. 9-15), το βιβλίο αυτό διακ ρ ίν ετ α ι σ ε δύ ο βασικά μέρη, στα Ερωτικά (σ. 1997) και στα Αιμοσταγή (σ. 101-161). Στα δύο αυτά μ έρ η π α ρατίθεντα ι απο σπάσματα από τον Ηρόδοτο και μεταφράσεις τους, στις οποίες δίνονται συχνά τίτλοι (ενίοτε και μεταφο ρικού περιεχομένου), καθώς και το κειμενικό πλαίσιο του εν λόγω αποσπάσματος. Έπειτα ακολουθεί ένα μόνο απόσπασμα, το οποίο επισύρει ιδιαίτερο κατατακτικό, τρίτο ουσιαστικά, μέρος τιτλοφορούμενο ως Ερωτικά Πάθη και Αιμοσταγή Εγκλήματα (σ. 163171). Δ εν υπάρχει ωστόσο κανένας ευλογοφανής λόγος, για τον οποίο αυτό το μέρος (το οποίο μάλι στα δεν αναφέρεται καν ως τέτοιο) δεν εντάσσεται σ ε ένα από τα δύο πρώτα και προα ναφ ερόμενα . Ακολουθούν έπειτα οι Σημειώσεις (σ. 175-185) και το όλο έργο κλείνει με έναν πίνακα των επιλεγμένων α ποσπασμάτων. Καθώς τα έτσι επιλεγμένα αποσπά σματα μπαίνουν στον τομέα της θεματικής ιστορικοφιλολογικής προσέγγισης, είναι περίεργο γιατί δεν προσφέρονται στον αναγνώστη περισσότερα σχό λια, που μάλιστα θα τον ικανοποιούσαν ιδιαίτερα λό γω του συγκεκριμένου θέματος γύρω από το οποίο στρέφεται το βιβλίο. Δίνεται μάλλον η εντύπωση ότι τα κείμενα συνοδεύουν τα σχέδια και όχι το ανάπο δο. Μ. Σαμσαντίν Μεγαλομμάτης

ΞΕΝΟΦΩΝ Ειοαγωγή-μετάψραοη: Μαρία Κεκροπούλου Αθήνα, Ενάλιος, [1998]. Σελ. 268 Το Βιβλίο, καλαίσθητο ως προς την εμφάνιση, ακο λουθεί την πεπατημένη της έκδοσης αρχαίων συγγρα φέων: π α ρά θεσ η εκ μ έ ρους των επιμελητώ ν και του αρχαιοελληνικού κειμέ νου και του μεταφράσματος στη νέα ελληνική. Δεδο μένου ότι πρόκειται για ένα από τα θεμελιώ δη έργα της αρχαίας ελληνικής γραμματείας, ιδίως δε για ένα από εκείνα που «απαγορεύουν» στον οποιονδήποτε κριτή να θεωρεί ακρίτως τον Ξενοφώντα ως απλό δη μοσιογράφο (ενώ επρόκειτο για «αττική μέλισσα» κα τά την Σούδα!), δεν μπορούμε παρά να χαιρετίσουμε την έκδοσή του στην πολύ καλή μετάφραση της κ. Κε κροπούλου, που υπηρετεί -για την ακρίβεια δ ο υ λ ε ύ ε ιτο πρωτότυπο. Θα έπρεπε, όμως, να καταβληθεί προ σπάθεια όπως οι σελίδες του μεταφράσματος αντι στοιχούν στις σελίδες του πρωτοτύπου, κάτι που δεν γίνεται πάντοτε, με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η παράλληλη ανάγνωση. Νομίζουμε, τέλος, ότι η έκδο ση αδικείται -και μάλιστα χωρίς λόγο- από τη συντο μότατη (εκτάσεως μόλις 7 σελίδων) και περιέχουσα γνωστές πληροφορίες εισαγωγή και τις ισχνές (μόλις 23 τον αριθμό) σχετικές με το κείμενο σημειώσεις. Γ. Κεντρωτής

Ελληνική εκπαίδευση ΣΠΥΡΟΣ ΕΥΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Τόμοι Α'-Β' Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σίλ. 200 και 336

ΕΛΛΗΝ1ΚΗ ΕΚΙΙΑΙΑΕΥΣΗ

Το δίτομο αυτό έργο είναι μια συστηματική προσπά θεια προσέγγισης της ελ ληνικής εκπαίδευσης στην ιστορική τη ς π ο ρεία από την αρχαιότητα ώς σ ήμε ρα. Ο πρώτος τόμος περι λαμβάνει την εξέλιξη της εκπαίδευσης από την αρχαι-

02-

μόλις κυκλοφόρηι

ότητα ώς το τέλος του 19ου αιώνα. Στον δεύτερο τό μο παρουσιάζονται οι εκπαιδευτικές μεταρρυθμιστικές προσπάθειες που έγιναν για την οργάνωση, διοίκηση και εποπτεία της πρωτοβάθμιας, δευτεροβάθμιας και τριτοβάθμιας εκπαίδευσης από τις αρχές του 20ού αι ώνα έως, σχεδόν, σήμερα. Στόχος του έργου είναι να προαγάγει την καλύτερη γνώση του παρελθόντος, υ ποβοηθώντας με τον τρόπο αυτό την κατανόηση και την εύρυθμη και αποτελεσματική λειτουργία του ση μερινού εκπαιδευτικού μας συστήματος, καθώς και την καλύτερη δόμηση, προγραμματισμό και προσανα τολισμό της εκπαίδευσης στο μέλλον. Κ. Δ. Μαλαφάντης

Η διδακτική της Ιστορίας ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Αθήνα, Paulos, 1998. Ιελ. 224 Στους εκπαιδευτικούς είναι απαραίτητα εκείνα τα βοη θήματα που δεν θα τους δί νουν «μασημένη τροφή», αλλά θα το υς ανοίγουν δρόμους θεωρητικούς και μαζί πρακτικούς. Όχι για να εφ αρμόσουν κάποια «μο ντέλα» στη διδακτική πρά ξη, αλλά για να τους παρουσιάζουν κατάλληλα εκείνα τα υλικά, ώστε ο κάθε εκπαιδευτικός, ανάλογα με τις συνθήκες, να τα προσαρμόζει και να δημιουργεί. Ένα τέτοιο είναι και το βοήθημα της συγγραφέως, που πα ρουσιάζουμε. Με επιστημονική επάρκεια και γνώση των συμβαινόντων στην εκπαίδευση και στη σχολική πράξη, αναφέρεται σε μεθόδους διδασκαλίας και σχέδια επε ξεργασίας διδακτικών ενοτήτων. Παρουσιάζονται στό χοι και σκέψεις για τις προσεγγίσεις, αναλυτικά στοι χεία κι ενδεικτικές ερωτήσεις για ενότητες των βιβλίων της Ιστορίας της δευτεροβάθμιας κυρίως εκπαίδευσης. Ενδιαφέρον είναι το τμήμα εκείνο του βιβλίου που αναφέρεται στην τοπική ιστορία, στη διδασκαλία της μητρι κής γλώσσας και του πολιτισμού στα ευρωπαϊκά σχο λεία, καθώς και στην ευρωπαϊκή διάσταση στην εκπαί δευση σε σχέση με το μάθημα της Ιστορίας. Πρόκειται για ένα αξιόλογο βιβλίο, το οποίο πέρα από χρηστικό βοήθημα, συμβάλλει στον περαιτέρω προβλη ματισμό για τη διδακτική της Ιστορίας στις σύγχρονες πολυπολιτισμικές συνθήκες. Γ. Παπαδάτος

μόλις κυκλοφόρησαν

Ρήγα ς Βσλσοτινλής Ανέκδοτα έγγρα φ α , νέα στοιχοία ΓΙΩΡΓΗΣ ΕΞΑΡΧΟΣ Αθήνα, Καατανιώτης, 1998. Σελ. 400 Το ογκώδες αυτό και σημα ντικότατο βιβλίο του Γιώργη Έξαρχου μπορεί να θ ε ω ρηθεί ένας οδηγός γνώ σεω ν τ η ς καταγωγής και του έργου του Ρήγα Φεραίου. Ο συγγραφέας παρα κ ο λ ο υ θ εί το ν κορυφαίο Έλληνα διαφωτιστή από τη στιγμή της γέννησής του μέχρι το θάνατό του, προβαίνοντας σε πλήθος όχι μό νο ιστορικοφιλολογικών, αλλά και φυλετικών, εθνολο γικών και ανθρωπολογικών παρατηρήσεων. Η τερά στια απήχηση των ιδεών του Ρήγα, όχι μόνο στα χρό νια όπου έζησε αλλά και μέχρι σήμερα, οδήγησαν τον συγγραφέα να τον προσεγγίσει ως «ζωντανή ύλη» και όχι ως «τελειωμένη ιστορία». Εκτός της επιλεγμένης ε παρκούς βιβλιογραφίας και των πλήρων ευρετηρίων, στο εκτενέστατο παράρτημα του βιβλίου περιλαμβά νονται ο Θούριος και η Επαναστατική Προκήρυξη της Νέας Πολιτικής Διοίκησης (με την ορθογραφία και τη στίξη των πρώτων δημοσιεύσεων) καθώς και παλιά και νεότερα κείμενα για τον Ρήγα. Γ. Κεντρωτής

Η Δ ίκη των Τόνων Η πειθαρχική δίωξη του καθηγητή I. Θ . Κακριδή Αθήνα, Βιβλιοπωλτίον της Εστίας, 1998. Σελ. 294 Πριν από πενήντα έξι χρό νια ο λαμπρός καθηγητής κλασικής φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής I. Θ. Κακριδής παραπ έμπετα ι στο πειθαρχικό συμβούλιο του Π ανεπιστημίου Αθη νών, εξαιτίας του περιεχο μένου του βιβλίου του «Ελληνική κλασική παιδεία» και επειδή το είχε τυπώσει εφαρμόζοντας το μονοτονικό σύστημα. Οι διώκτες του ζητούν, μέσα στην Κατοχή, την απόλυσή του με την κατηγορία ότι καταφέρεται ε-

-Q®

ναντίον του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού, ότι χρησι μοποίησε ορθογραφικό και τονικό σύστημα απομα κρυσμένο από την ελληνική γλώσσα και ότι ασκεί πίε ση στους φοιτητές για να επιβάλει τις ιδέες του. Στο πλευρό του καθηγητή τάσσονται πλήθος προσωπικό τητες του πνευματικού και του πολιτικού κόσμου. Η ει κόνα της δίκης, που προκύπτει από το κατηγορητήριο, τα πρακτικά, τις καταθέσεις των μαρτύρων και από την απολογία του κατηγορούμενου είναι συγκλονιστική. Στο πρόσωπο του Κακριδή δικάζεται η δημοτική γλώσ σα και το ακαδημαϊκό ήθος. Ο τόμος είναι η αναδημοσίευση του πλήρους φακέλου της Δίκης των Τόνων, όπως πρωτοδημοσιεύτηκε το 1943 στη «Νέα Εστία» και η ανάγνωσή του είναι συναρ παστική, εξαιρετικά διαφωτιστική και πάντοτε ωφέλιμη. Κ. Δ. Μαλαφάντης

Η αριστερή παράταξη των δασκάλω ν στο Μεσοπόλεμο ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΤΣΑΝΤΩΝΗΣ Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1998. Σελ. 136 Είναι μία πολύ ενδιαφέρου σα ιστορική μελέτη, που πα ρουσιάζει την ανοδική πο ρεία τ ης δράσης της αρι στερής παράταξης των δα σκάλων του λαού μας, στο πλαίσιο τη ς Δασκαλικής Ομοσπονδίας και στους λοι πούς κοινωνικούς αγώνες, τις διώξεις που αντιμετώπι ζαν οι πρωταγωνιστές της, τις εξορίες και τις φυλακί σεις, που έφτασαν μέχρι την παράδοση αρκετών κρα τούμενων δασκάλων στους Γερμανούς κατακτητές, για ν’ αντιμετωπίσουν το εκτελεστικό απόσπασμα. Το κίνη μα των δασκάλων περιγράφεται μέσα από την εξαθλίω ση της δημοτικής εκπαίδευσης, της υποτίμησης της κοι νωνικής θέσης των ίδιων, την εμφάνιση το 1929 της αρι στερής παράταξης στην Ομοσπονδία, την αντικομμουνιστική προσπάθεια διάσπασης του κλάδου, την αγωνιστι κή δράση των δασκάλων, που πολέμησαν το «ιδιώνυμο» του Βενιζέλου, τους δικτάτορες, το Γερμανό κατακτητή και τους «συμμάχους». Το βιβλίο, εμπλουτισμένο με ιστορικά κείμενα και φωτογραφίες-ντοκουμέντα, δείχνει έναν εξαιρετικά ενδιαφέ ροντα χώρο περαιτέρω έρευνας της εκπαιδευτικής μας ιστορίας. Κ. Δ. Μαλαφάντης

Γνωσιακή ψ υ χολογία, ψ υ χολογικές μ ιλ έ τ ις και δοκίμια ΣΤΕΛΛΑ ΒΟΣΝΙΑΔΟΥ Αθήνα, Gutenberg, 1998. Σελ. 368 Βασική αρχή της γνωσιακής ψυχολογίας είναι ότι ο νο υ ς είν α ι ένα σύστημα που οικοδομεί και χειρίζε ται σύμβολα. Οι γνωσιακοί ψ υχ ο λό γο ι επιζητούν να κατανοήσουν πώς αναπαριστώνται και χρησιμοποι ούνται αυτά τα σύμβολα και πώς σχετίζονται με την ανθρώπινη δραστηριότητα και ιδιαίτερα με τις πολύ πλοκες νοητικές λειτουργίες, τη λύση προβλημάτων και την απόκτηση νέων γνώσεων. Η γνωσιακή ψυχολο γία και το κυρίαρχο παράδειγμά της, η θεωρία επεξερ γασίας πληροφοριών, ανάγει την καταγωγή της στην αναλογία του νου ως το πρόγραμμα ενός ηλεκτρονι κού υπολογιστή. Αν γίνει αυτή η θέση δεκτή, παραμελούνται τα κίνητρα και τα συναισθήματα ως παράγο ντες που επηρεάζουν την ανθρώπινη συμπεριφορά, παραβλέπεται το άτομο και οι εσωτερικές του διεργα σίες, υποβαθμίζεται ο ρόλος του περιβάλλοντος, τα χαρακτηριστικά των βιολογικών συστημάτων του ατό μου και η νευροβιολογία του εγκεφάλου. Αυτά είναι μερικά από τα θέματα, που αναπτύσσονται στα δοκί μια αυτού του βιβλίου. Κ. Δ. Μαλαφάντης

Η δημιουργικότητα οτο σχολείο ΓΙΩΤΑ ΞΑΝΘΑΚΟΥ Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 304 Το ολοένα αυξανόμενο εν δια φ έρ ο ν και ο σχετικός προβληματισμός για την α ξιοποίηση της δημιουργ ι κότητας στο ελληνικό σχο λ είο δη μιο υ ργ ού ν πλέον τις ν έες ψ υχοπαιδαγω γι κές συνθήκες, μέσα στις ο ποίες οι μαθητές, οι εκπαιδευτικοί και τα αναλυτικά προγράμματα αποκτούν μια νέα δυναμική, που μπορεί

μόλις κύκλε

να συμβάλει ουσιαστικότερα στην αναβάθμιση της ποιότητας της διδασκαλίας και της μάθησης. Η μελέτη της Γ. Ξανθάκου είναι αποτέλεσμα μακρο χρόνιου προβληματισμού και ειδικής έρευνας για τη διαπλοκή της δημιουργικότητας με το σχολείο, της φαντασίας με την εκπαίδευση και της αποκλίνουσας σκέψης με τη μάθηση. Διερευνάται η σημασία της δη μιουργικής σκέψης ως επίκαιρου κοινωνικού, αλλά και εκπαιδευτικού προβλήματος, σε μια εποχή όπου, μο λονότι ως σημαντικές ικανότητες προκρίνονται η ευε λιξία, η προσαρμογή στις αλλαγές, η μάθηση και η διά βίου εκπαίδευση, φαίνεται ότι ο «παπαγαλισμός» προ κρίνεται και αριστεύει, ενώ οι δημιουργικοί και ευφά νταστοι μαθητές χειραγωγούνται και καθοδηγούνται προς μονοσήμαντους τρόπους σκέψης. Κ. Δ. Μαλαφάντης

Εισαγωγή στη 8 c o p ia της μα ζική ς επικοινωνίας ΝΤΕΝΙΣ ΜΑΚ ΚΟΥΕΪΛ Μετά^ραση-επιμίλεια: Στέλιος Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ.614 Θεμελιώδες έργο μελέτης και αναφ οράς το β ιβλ ίο αυτό συνοψίζει με πληρό τητα τη σοφία που έχ ει σ υσ σ ω ρευτεί σχετικά με τ ις θ εω ρ ίε ς , τ ις δ ο μ ές , τους οργανισμούς, το πε ριεχόμενο, το κοινό, τις επιδράσεις κάθε είδους ΜΜΕ (έντυπα μέσα, κινηματογράφος, ραδιόφωνο, τηλεό ραση, δίσκοι, νέα ηλεκτρονικά μέσα). Απροκατάλη πτος και καθόλου μισαλλόδοξος, εξηγεί π.χ. τη μαρξι στική άποψη για τα ΜΜΕ (τα ΜΜΕ ανήκουν στην αστι κή τάξη, λειτουργούν μέσω οικονομικών οργανισμών που υπηρετούν την τάξη αυτή, αποτελούν κρατικούς ή ιδιωτικούς ιδεολογικούς μηχανισμούς, προωθούν την ψ ευδή συνείδηση της εργατικής τάξης, αποδί δουν τον κυρίαρχο ρόλο της άρχουσας τάξης απο κλείοντας την αντίπαλη άποψη, οι αισιόδοξες προτά σεις για τις δυνατότητες μιας αλλαγής). Με την ίδια καθαρότητα και σεβασμό στην αλήθεια βλέπει, π.χ., τη λειτουργιστική θεωρία, τη δυνατή συμβολή της στα ζητήματα κοινωνικής ολοκλήρωσης και τις αδυ

μόλις κυκλοφόρησαι

ναμίες στην αντιμετώπιση των θεμάτων εξουσίας και σύγκρουσης. Ο μεταφραστής, πέρα από τα άλλα, έχει πραγματο ποιήσει έναν άθλο μεταφέροντας εύστοχα στη γλώσ σα μας δυσχερέστατα μεταθετούς τεχνικούς ή θεωρη τικούς όρους. Η «Εισαγωγή» αυτή του Μακ Κουέιλ είναι το σημαντι κότερο βιβλίο για τα ΜΜΕ που κυκλοφορεί αυτή την ε ποχή στην Ελλάδα. Ν. Κολοβός

Άνθρωπος και φυσικό περιβάλλον ΔΗΜΗΤΡΑ ΠΑΥΛΑΚΟΥ Αθήνα, Δύφίνι, 1997. Σελ. 180 Πτυχιούχος Πολιτικών Επι στημών, Κοινωνιολογίας και Ψυχολογίας με μεταπτυχια κές σπουδές στη Γαλλία, η Δήμητρα Παυλάκου, γνω στή ποιήτρια (με οκτώ ποιη τικές συλλογές) προσεγγίζει το οικολογικό πρόβλημα με την αμεσότητα της προσω πικής κατάθεσης και την ε πιστημονική γνώση που αρμόζουν στην πολύπλευρη προσωπικότητά της. Ένας μεγάλος αριθμός των κειμέ νων που συνθέτουν το παρόν βιβλίο πρωτοδημοσιεύτηκαν στην Αυγή, στην εφημερίδα όπου η συγγραφέας α σκεί κριτική βιβλίου, ενώ τα υπόλοιπα αποτέλεσαν συ νεργασίες της στα περιοδικά Μ α ν δ ρ α γ ό ρ α ς , Φ ύσ η και Ο ικολ ογ ία, Ν έ α Ο ικο λ ο γ ία κ,λπ., γεγονός που δείχνει και την κατεύθυνση του ερευνητικού της ενδιαφέροντος. Επιδιώκοντας να ευαισθητοποιήσει τον αναγνώστη της πάνω σε αυταπόδεικτες αλήθειες που, ωστόσο, μια πο λιτική της ανάπτυξης επιμένει να παραβλέπει συστημα τικά, η Παυλάκου προσπαθεί να αποκαταστήσει με το λόγο και την επιστημονική απόδειξη αλλά και το ιδιάζον ύφος της, την επιζητούμενη ισορροπία μεταξύ περιβάλ λοντος και ανθρώπινου παράγοντα, εμμένοντας στο α σύμβατο της τεχνοκρατικής αντίληψης και της στοιχειώ δους προστασίας του περιβάλλοντος, εκκινώντας από την απλή θέση ότι ο σεβασμός και η αγάπη προς τον ζω ικό και φυτικό κόσμο αποτελούν σεβασμό και αγάπη προς τον ίδιο τον άνθρωπο. Ένα βιβλίο που επισημαίνει, καταγγέλλει, διεκδικεί μια καλύτερη ζωή με γλώσσα αυ θόρμητη, απλή και απευθύνεται στον καθένα μας, αφού η περιβαλλοντολογική συμπεριφορά του καθενός μας είναι συνυπεύθυνη στο αποτέλεσμα. Δ. Τσατσούλης

Οικονομική του περιβάλλοντος και τ ο ν φ υσικώ ν πόρων TOM TIETENBERG Τόμος II Α9ηνο, Gi/tengerg, 1998. Ιελ. 462 0 δεύτερος τόμος των οικο νομικών του περιβάλλοντος του Tom Tietenberg, σε διά στημα λιγό τερ ο από ένα χρόνο, όπως είχε προαναγ γελθεί, αποδεικνύειτη συνέ πεια του εκδοτικού οίκου και ολοκληρώνει ένα έργο που είναι κάτι παραπάνω α πό απαραίτητο στην εξαιρετικά φτωχή ελληνική βιβλιο γραφία. 0 συγκεκριμένος κλάδος, αν και νέος, έχει απο κτήσει φανατικούς υποστηρικτές -που ελπίζουν ότι μπο ρούν να δοθούν κάποιες ενέσεις στο ταλαίπωρο περι βάλλον, αν ακολουθηθούν οι απαραίτητες διαδικασίεςκαι παράλληλα σκληρούς επικριτές - που ισχυρίζονται με τη σειρά τους, ότι είναι άλλο ένα φτιασίδωμα των οι κονομιών της ελεύθερης αγοράς, κατά συνέπεια άνευ ουσίας, και απλά μια ακαδημαϊκή συζήτηση που αφορά πολύ λίγους. Μια θέση, κατά τη γνώμη μας, αρκετά α κραία. Είναι αλήθεια όμως ότι η εφαρμογή πολλών με θόδων από αυτές που αναφέρονται στους δύο τόμους δεν είναι δυνατό να πραγματοποιηθεί χωρίς την κρατική παρέμβαση, κάτι που δυσκολεύει τη χρήση τους στις σημερινές συνθήκες που απαιτούν ολοένα και λιγότερο κράτος. Αλλά αυτό είναι σαφώς μια άλλη ιστορία. Ν. Μολυβιάτης

Τιριγκλικ... ΓΙΑΝΝΗ! ΜΠΑΡΤΖΗΣ Αθήνα, Πατάκης, 1998. ItX. 112 Είναι ένα παράξενο, πρωτό τυπο και χαριτωμένο αφή γημα, που εντάσσεται στο χώρο της φανταστικής παι δικής λογοτεχνίας. Σ’ αυτό η φαντασία παίζει με τη λο γική, το χιούμορ πάει παρέα με το δράμα και η επίκαιρη πραγματικότητα διδάσκει και προβληματίζει, συναρ πάζοντας, με ευρήματα που θα συνήθιζε μόνο το παρα μύθι. Ήρωες του έργου είναι ένας φιλότιμος και δρα στήριος δάσκαλος και ένα άψυχο σιδερένιο καροτσάκι

Θ&

οικοδομής, που «αποφασίζει» να ζωντανέψει και να γίνει «σκιά» του αφεντικού του, προτρέποντάς τον σε ενεργό τερη συμμετοχή σε όσα γίνονται γύρω του και αφορούν το κοινωνικό σύνολο. Ο αναγνώστης βρίσκεται μπροστά σε μια συναρπαστική περιπέτεια κοινωνικής δράσης, όπου εμπλέκονται ακό μα ένα γκρεμισμένο σχολείο, ένα χωριό που ψάχνει για τ’ όνομά του, ένας παπάς σε απόγνωση, ένας χωροφύ λακας που δεν ελέγχει την κατάσταση και μια ζωντανή νεολαία που ξεσηκώνεται και διεκδικεί τα δικαιώματά της. Ο Γ. Μπάρτζης μας έδωσε και αυτή τη φορά μια συ γκλονιστική περιπέτεια με πολλή αγωνία, με συλλογική δράση και με πολλές εκπλήξεις. (Για παιδιά από 9 έως 12 ετών) Κ. Δ. Μαλαφάντης

Α χ , κυνηγέ... κυνηγέ I. ΤΟΥΡΓΚΕΝΙΕΦ Εικον.: A. Cavo Μετάφο τάφ^αση-Διασκευή: Κ. Πουλά. Αθήνα, Παπαδόπουλος, 1998. Σελ.34 Πρόκειται για ένα καλαίσθη το βιβλίο με μια σύγχρονη και άκρως ...διδακτική ιστο ρία. Η ενότητα λόγου και ει κόνας -πράγμα δύσκολο να επιτευχθεί, ιδίως σ’ εκείνα τα κλασικά υπό διασκευή έργα-, που απστυπώνειτο συ γκεκριμένο βιβλίο, σίγουρα το κάνει απολαυστικό ανά γνωσμα για τους μικρούς αναγνώστες και όχι μόνο... Ένα παιδί πηγαίνει με τον πατέρα του για κυνήγι κι ονει ρεύεται να γίνει και το ίδιο, όταν μεγαλώσει, κυνηγός. Μια σειρά περιστατικών, όμως, θα τον κάνουν ν’ αλλάξει γνώμη. Η οικολογική οπτική της ιστορίας, η ενδιαφέρου σα (λαϊκότροπη μάλλον) εικονογράφηση (θυμίζει έντονα δικές μας φιγούρες του Θεάτρου Σκιών), ο πολύ καλός χειρισμός της γλώσσας, συνθέτουν ένα απολαυστικό κατά την ανάγνωση βιβλίο, το οποίο συμβάλλει στην οικολογικοποίηση της σκέψης των παιδιών. Ιδίως σε μια ε ποχή όπου, παρ’ όλη τη ραγδαία μείωση των ειδών και την ήδη εξαφάνιση πολλών, το κυνήγι ζώων έχει πάρει ε πιδημικές διαστάσεις. Κοντά σ’ αυτή την πολύ ωραία έκδοση κυκλοφορούν κι άλλα τρία βιβλία, μάλλον της ίδιας σειράς. Πρόκειται για το ευαίσθητο και συγκινητικό «Το τρένο που δεν χαιρε τούσε» του Ζ. Λενζ (ένας μικρός στενοχωριόταν πολύ αν οι επιβάτες του τρένου που περνούσε από το μέρος του δεν τον αντιχαιρετούσαν), για το συμβολικό και χιουμο ριστικό «Η μύτη» του Ν. Γκόγκολ (ένας αξιωματούχος της κυβέρνησης έχασε τη... μύτη του) και για το τρυφε ρό «Καστάνκα» του Ά. Τσέχοφ (ένα σκυλί ξαναβρήκε το

. μόλις κυκλοφόρηι

αφεντικό του αφού λίγο έλειψε να δίνει παραστάσεις σε τσίρκο!). Να σημειώσουμε δε ότι οι μεταφράσεις-διασκευές και των τεσσάρων βιβλίων (Μ. Αγγελίδου, Κ. Πούλος) είναι πολύ καλές. (Για παιδιά από 7 χρόνων και για μεγάλους)

Ο λύκος μου

Μετάφραση: Τ. Πλυτά Αθήνα, Ποταμός, 1998. Σελ. 72

ο γ * ° \

t * *

Το Βιβλίο που παρουσιά ζουμε καταπιάνεται μ’ ένα σημαντικό, ψυχολογικό, θα λέγαμε, θέμα που συνδέεται με τους φόβους και τις φο βίες του ανθρώπου και προ πάντων με ό,τι έχ ει σχέση με την οικογενειακή ατμό σφαιρα. Ένας μικρός, επειδή φοβόταν τα «ζόρικα αγό ρια» προσπαθούσε να ξεπεράσει αυτό το φόβο, «αναγο ρεύοντας» το λύκο «προστάτη» του. Μάλιστα έκανε συλ λογές φωτογραφιών και αργότερα με τη βοήθεια μιας θείας του υιοθέτησε κι έναν λύκο. Έμαθε τότε ότι κακό βουλοι άνθρωποι θα υπάρχουν πάντοτε κι ότι κανένας λύκος δεν θα τον βοηθήσει. Αντίθετα, ο λύκος που υιο θέτησε θα χρειαστεί τη βοήθειά του και την αγάπη του. Κι όλα αυτά, δίχως ίχνος διδακτισμού, μέσα από ενδια φέροντα στιγμιότυπα, χαρακτήρες ελεύθερους με εκ φράσεις ασυνήθιστες, μα τόσο μέσα στην πραγματικό τητα (εκφράσεις και σχέσεις μεταξύ των γονιών που α κόμη θεωρούνται ταμπού για ελληνικά βιβλία), χιούμορ, τρυφερότητα, ευαισθησία, οικολογική οπτική και άνεση στην αφήγηση. (Για παιδιά από 7 έως 11 ετών) Γ. Παπαδάτος

όλοι μας μακάρια στεκόμαστε απαθείς, προσμένοντας «μια κάποια λύση», πάλι βεβαίως δίχως εμάς. Αρκεί που ανανεώνουμε κάθε τόσο το αυτοκίνητό μας, για να έ χουνε τα εργοστάσια -τι κι αν βάλουν φίλτρα- περισσό τερο καπνό κι εμείς με τη σειρά μας να φορτώνουμε την ατμόσφαιρα πάλι με περισσότερο καπνό, που ολοένα α νακαλύπτουμε ανέσεις -άλλο αν πίσω απ’ αυτές κρύβε ται η επιβάρυνση της ατμόσφαιρας-, για να ’χουμε και τη συνείδησή μας ήσυχη αγοράζουμε και «οικολογικά» προϊόντα, φαύλος κύκλος δηλαδή... Φωνές συγγραφι κές, επομένως, εναντίον αυτής της κατάστασης σαν της συγγραφέωςτου βιβλίου, που παρουσιάζουμε, χρειάζο νται. Η δημιουργία αναγνωστών-συνειδητών πολιτών ί σως είναι η «λύση». Αρκεί, ανάμεσα στ’ άλλα -θα βρει ά ραγε παρόμοια θετικά η περίφημη «κοινωνία των πολι τών»- να υπάρχουν βιβλία που δεν διδάσκουν, που με πρωτοτυπία, χιούμορ, φαντασία και συνάμα ρεαλισμό, ευαισθησία κι έμμεση καταγγελία παρουσιάζουν την πραγματικότητα. Όπως το συγκεκριμένο με τις εναγώ νιες κραυγές των σύννεφων, των φυτών και των παιδιών όταν διασάλευσε το οικολογικό περιβάλλον ένα μαύρο νέφος... Γ. Παπαδάτος

Δημήτρης Σωτηρόπουλος BALL STATE UNIVERSITY Ο Ψ υ χάρ ης και η Φ ιληνάδ α μας η Μιχτή

Ο Ψυχαρη; η Φιληναδα μας η Μιχτη

Το μαύρο σύννεφο ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΣΤΙΚΑ Εικον.: Δ. Στίκα Αθήνα, Πατόκης, 1998. Σελ. 48 Τα οικολογικά αδιέξοδα βεβαί ως και επιτείνο νται προς δόξαν της Ανάπτυξης, η παγκοσμιοποί ηση συντελείται πάλι προς δόξαν, ακόμη του ίδιου τύπου Ανάπτυξης και

μόλις κυκλοφόρησαν

Αθήνα 1997

Το γλω σσικό μ ας σαν τριτοκοσμικό φ αινόμενο Κεντρική Διάθεση: Βιβλιοπωλείο: «Παπαδήμα» Ιπποκράτους 8 ΑΘΗΝΑ

ΙΩΑΝΝΟΥ ΣΥΚΟΥΤΡΗ

ΕΚΛΟΓΗ ΕΡΓΩΝ

ΚΑ\£\20™ ©Κ\®/Δ(®Τ0/ϊ\ ΙΩΑΝΝΗΣ ΣΥΚΟΥΤΡΗΣ

Εκλογή Έ ρ γω ν, οι Έ λλ η ν ες Αθήνα, Κάκτος, 1997. Σελ. 926

έρυσι έκλεισαν πενήντα χρόνια από το θάνατο του Ιωάννη Συκουτρή, του σημαντικότερου ί σως ώς τώρα, από γενέσ εω ς του νεοελληνικού κράτους, φιλολόγου: γιατί υπήρξε ο πολυσχιδέστερος αφενός και, αφετέρου, κατεξοχήν εκείνος που ανήγαγε τη φιλολογία σε «αίρεσιν βίου», σε τρόπο ζωής του, τον οποίο μάλιστα οραματιζόταν να πε ράσει και ως υπόδειγμα τρόπου ζωής και στη νεο λαία, μέσα από μιαν ανάλογα προγραμματισμένη ε θνική παιδεία. Εκείνους, που ενδέχεται να μην ξέρουν πλέον ποιος ήταν ο Ευκουτρής, -και είναι, δυστυχώς, οι περισσό τεροι, ακόμα κι ανάμεσα στους κύκλους των φιλο λόγων-, η προηγούμενη παράγραφός μου είναι πο λύ πιθανό να τους επηρεάσει αρνητικά, ώστε να υ ποθέσουν ότι κι αυτός δεν υπήρξε παρά ένα ακόμα παράδειγμα άκριτης και ανιστόρητης -όχι σπάνια και φαρισαϊκής- προγονοπληξίας, που θεω ρούσε και θεω ρεί την αρχαιοελληνική γραμματεία ξεκομμένη από οποιαδήποτε κοινωνικά και ιστορικά συμφραζόμενά της, σε μια στεγνά γραμματική, μηχανική απο στήθισή της, ως την αποκλειστική πανάκεια για την έξοδο από τη γλωσσική, μορφωτική, πνευματική κρίση. Αλλά βέβαια ο Συκουτρής δεν είχε καμιά σχέση μ' ό

λες αυτές τις συντηρητικές ή αντιδραστικές -και αυ τόχρημα ολέθριες για την ίδια την υπόθεση της αρχαιογνωστικής παράδοσης-τυπολατρίες.* Γι' αυτό άλλωστε και πολεμήθηκε από αυτούς ακριβώς τους κύκλους· ένας από τους κύριους λόγους, όπου τερ μάτισε βίαια τη ζωή του μια μέρα καλοκαιριού του 1937 ο καλύτερος φιλόλογος της νεότερης Ελλά δας (σε ηλικία μόλις 36 ετών!) υπήρξε η στάση του αείποτε ισχυρού πανεπιστημιακού (όπως είναι και κάθε άλλο) κατεστημένου, που του αρνήθηκε (με α θέμιτους τρόπους) τη θέση του καθηγητή, κι ας τον είχε εκλέξει πριν από αρκετά χρόνια (1930) παμψηφ εί υφηγητή (ίσως γιατί δεν γνώριζε ακόμα τη συ ντριπτική υπεροχή του, την οποία προφανώς και φθόνησε). Δεν θυμάμαι η επίσημη Πολιτεία να έκανε τίποτα πέ ρυσι για να τιμήσει τη μνήμη του Συκουτρή (ίσως κάποιο γραμματόσημο κυκλοφόρησε...). Το κενό κά λυψε ο εκδοτικός οίκος «Κάκτος», τυπώνοντας -μ ε την επιστημονική συνδρομή του αγαπημένου μαθη τή του Συκουτρή, Νόσου Δετζώρτζη- τον παρουσιαζόμενο εδώ λαμπρό τόμο. Ένα σύντομο αλλά πε ριεκτικό προλογικό σημείωμα, «τονισμένο» κιόλας με την ένταση και το ηχοχρώμα της φωνής του εκ δότη, δίνει το στίγμα του ανθρώπου και της προ-

αφοράς του: «Η διαυγής επιστημονική συνέπεια, αλ λά και το πάθος, το ανώτερο ήθος αλλά και ο έρω τας προς τη ζωή, κυρίως όμως η προσωπική λεπτό τητα πνεύματος (το "τακτ', όπως έλεγε) αλλά και ο ανδρισμός αποτελούσαν τη ζύμη με την οποία έ πλαθε την ερευνά του, τη διδασκαλία ή τις ομιλίες του και τον τεράστιο όγκο των δημοσιευμάτων του (...). Μέσω των αρχαιογνωστικών επιστημών επι στρέφεις στην Αρχαία Ελλάδα για να αντιληφθείς και να αφομοιώσεις το πνεύμα και τον πνευματικό βίο σε όλες του τις εκδηλώσεις με τις αντιλήψεις ε κείνων των εποχών και όχι τις σημερινές. Τότε επα νακάμπτεις στην εποχή σου αναβαπτισμένος για να οικοδομήσεις με το ήθος, τη ρώμη, τον έρωτα και τη δράση που κέρδισες (χωρίς σχολαστικισμούς και μεταφυσικές αμφιβολίες, αλλά με ενεργό γνώση) τον βίο. Τη Ζωή όχι ως υλικό πολιτισμό μόνο αλλά ως ανήσυχο πνεύμα και αναζήτηση ψυχής (...). 0 βαθύπλουτος ελληνικός πολιτισμός, αυτός ο εξωστρεφής πνευματικός βίος, είχε βρει τον διάπυρο Ευαγγελιστή του. Το άνυδρο όμως τοπίο της εποχής με τη "δουλεία της μηχανής και του αμερικανισμού" (όπως το χαρακτήρισε ο Συκουτρής), η φιλολογική λειψανδρία και το πλέγμα των επιτηδείων στη χει ραγώγηση της πνευμα τικής ζωής οδήγησα ν το πραγματοποιήσιμο όραμά του στο ανέφικτο». 0 τόμος περιλαμβάνει τις εργασίες και τα κείμενα ε κείνα, που συζητήθηκαν πολύ, πολλούς επηρέασαν στην εποχή τους, ορισμένα αποτέλεσαν σταθμούς στα φιλολογικά και πνευματικά μας πράγματα. Ανα φέρω κατεξοχήν: τα ε π ιλ ε γ ό μ ε ν α ε ις τ ο έ ρ γ ο ν τ ο υ Th. Z ie lin s k i Η μ ε ίς κ α ι ο ι Α ρ χ α ίο ι (που το είχε μετα φράσει ο ίδιος)· την Ε ισ α γ ω γ ή ν ε ις τ η ν μ ε λ έ τ η ν τ ο υ M a x W e b e r, Η ε π ισ τή μ η ω ς ε π ά γ γ ε λ μ α (που δείχνει την ευρύτητα των κοινών νικών και φιλοσοφικών προβληματισμών και ενδιαφερόντων του)· τα κείμε να: Η ε λ λ η ν ικ ή α ρ χ α ιό τ η ς κα ι η μ ε τ α π ο λ ε μ ικ ή π ν ε υ μ α τ ικ ή ζ ω ή ■ Η Ε λ λ η ν ικ ή Β ιβ λ ιο θ ή κ η τ η ς Α κ α δ η μ ία ς Α θ η ν ώ ν - Π λ α τ ω ν ικ ό ς ε υ α γ γ ε λ ισ μ ό ς (από τα πιο α

ντιπροσωπευτικά του υπαρξιακού του πάθους)· Η ε κ σ τ ρ α τ ε ία κ α τ ά τ ο υ Σ υ μ π ο σ ίο υ (τ α κ ε ίμ ε ν α κ α ι ο ι κ ο υ λ ο υ ρ ο π ώ λ α ι) (δραματική και κάποτε σπαραχτική αντίκρουση της συκοφαντικής εκστρατείας που είχε εξαπολυθεί εναντίον του, με αφορμή την έκδοση απ' αυτόν, στη σχετική σειρά της Ακαδημίας, τόυ πλατωνικού Συμποσίου)· Φ ιλ ο λ ο γ ία κ α ι Ζ ω ή (το ε ναρκτήριο μάθημά του ως υφηγητή, κυκλοφορημέ νο και σε αυτοτελές βιβλίο- ο ίδιος το θεω ρούσε: «το σπουδαιότερόν μου δημοσίευμα»)· Η δ ιδ α σ κ α λ ί α τ η ς ν ε ο ε λ λ η ν ικ ή ς λ ο γ ο τ ε χ ν ία ς - Α ι π ν ε υ μ α τ ικ ο ί κ α τ ε υ θ ύ ν σ ε ις τ ω ν ν έ ω ν Τα σ ύ γ χ ρ ο ν α π ρ ο β λ ή μ α τα τ η ς π ν ε υ μ α τ ικ ή ς μ α ς ζ ω ή ς - Φ ιλ ο σ ο φ ία τ η ς ζ ω ή ς - 0 Δ ω δ ε κ ά λ ο γ ο ς τ ο υ Γ ύ φ το υ τ ο υ Κ ω σ τή Π α λ α μ ά (μια

από τις ουσιαστικότερες αναλύσεις του δύσκολου αυτού αριστουργήματος της λογοτεχνίας μας). Μακάρι οι νέοι φιλόλογοι ν' αποκτήσουν τον τόμο και να εγκολπωθούν τα μηνύματά του. Χωρίς να ε νοχληθούν από έναν, ίσως, αριστοκρατισμό, που χαρακτηρίζει εν ίο τ ε τη στάση και τις ιδ έ ε ς του σπουδαίου αυτού ανθρώπου. Υπάρχουν αριστοκρα τισμοί αποκρουστικά εγωκεντρικοί, μόνο για τον ε αυτό τους. Και υπάρχουν αριστοκρατισμοί (πολύ σπανιότερα) πλασμένοι από πάθος δημιουργίας και τη λαχτάρα να καθοδηγηθούν οι άλλοι, οι πολλοί, για τους οποίους και δημιουργήθηκαν. Τέτοιοι «αρι στοκρατισμοί» είναι ευλογία, προπάντων σε μέρες όπως οι δικές μας, όπου η ευκολία, ο «δημοσιογραφισμός» και «ερασιτεχνισμός» αλωνίζουν κατά το κοινώς λεγό μ ενο και πρέπει να καταγγέλλονται. Άλλωστε πιστεύω τώρα πια, ότι η σύμπτωσή μας με τους άλλους ως προς το θερμουργό πάθος είναι πολύ πιο σημαντική από τη σύμπτωσή μας ως προς την (πολλές φορές επιφανειακή ή καιροσκοπική) ι δεολογία. 0 ριψοκίνδυνος Οδυσσέας Χατζόπουλος του «Κά κτου» δη λώ νει, ότι θ' ακολουθήσει, σε δ εύτερ ο στάδιο, η έκδοση και των υπόλοιπων, «περισσότερο εξειδικευμένων έργων», και μάλιστα σε πέντε ακόμα τόμους: Α' των γραμμένων στα γερμανικά· Β' των σχετικών με την Κύπρο (όπου ο Συκουτρής εργά στηκε στην αρχή της φιλολογικής σταδιοδρομίας του)· Γ' των κρίσεων και των επιστολών· Δ' της βυζαντινολογικής μελέτης του, «Περί το σκίσμα των Αρσενιατών»· Ε' αναλέκτων. Μ. Γ. Μερακλής * Δίνω ένα πρόχειρο παράδειγμα νηφάλιας, ιστορικά θεμε λιωμένης προσέγγισης του αρχαίου κόσμου: «Η αντίληψις, ότι ήρκεσεν η μεταφορά των ελληνικών γραμμάτων εις την δυτικήν Ευρώπην υπό των Βυζαντινών φυγάδων, διά ν' αναφανή η Αναγέννησις, ανήκει βέβαια εις τα συνήθη ψεύ δη, με τα οποία βαυκαλίζοντες την εθνικήν μας υπερηφά νειαν επισκοτίζομεν μόνον το ιστορικόν μας βλέμμα και συγχέομεν τα όρια μεταξύ ιστορικής επιστήμης και πανη γυρικών λόγων. Η ιστορική επιστήμη έδειξεν, ότι η ελληνι κή, και γενικώς η αρχαία παιδεία, μόνη θα ήτο αδύνατον να δημιουργήση την αναβλάστησιν εκείνην του πολιτισμού, που ονομόζομεν Αναγέννησιν, αν δεν υπήρχαν αι απαιτούμεναι οικονομικαί πρώτον και αι πολιτιστικοί κατόπιν συνθήκαι, η υλική ευπορία των κατοίκων της ιταλικής χερσο νήσου και η από του Dante και Giotto αρξαμένη δημιουρ γία εθνικής ιταλικής λογοτεχνίας και τέχνης, η ανάπτυξις του ιταλικού πατριωτισμού, η βαθμιαία αναζωπύρωσις του πνεύματος της επιστημονικής ερεύνης κ.λπ. Μ' αυτό βέ βαια ουδόλως υποβιβάζεται η σημασία του παράγοντος της «αναγεννήσεως» του αρχαίου πνεύματος, το οποίον ό χι μόνον την κατεύθυνσιν έδωκεν εις τας υπαρχούσας δυ νάμεις, αλλά και τας επολλαπλασίασε και τας έθρεψεν εις έντασιν και ζωτικότητα».

ΟΦΙϋιπποζ Ορακονταειδής γράφει γιο ιο βιβάίο του ΣυναιοΒηυαιικό iu[ioi Η π αρ αγγελία ε ν ό ς ε κ δ ό τη π ρος έ ν α σ υ γ γρ α φ έ α για

Λ ό ρ ε ν ς Σ τ ε ρ ν . Ή τ α ν γ έ λ ιο κ α ι ό χ ι κ α γ χ α σ μ ό ς .

τη ν ετοιμ ασία και παράδοση εν ός βιβλίου σ ε ορισμένο

Κ αταλήγω σ ε α υ τό τ ο συμπέρασμα, επειδή τ α πρόσω

χρόνο και με βά ση συγκεκριμένο δέμα, μου δημιουργεί

πα που π αρ ελαύνουν σ το Συναισθηματικό Ταξίδι μου

τη ν εντύπ ω ση τη ς επανόδου σ ε π αλα ιότερες ισ το ρικές

είναι ό λ α πραγματικά: τ α χρησιμοποιώ για τις ανάγκες

π ε ρ ιό δ ο υ ς π νευμ ατικής ά ν θ η σ η ς . Ό τ α ν λο ιπ ό ν μου

το υ κειμένου με αυθαιρεσία και συχνά όχι όπως εκείνα

δ ό θ η κ ε απ ό τ ο ν ε κ δ ό τη η π α ρ α γ γ ελ ία να σ υ ν θ έ σ ω

θ α ή θ ε λ α ν να π αρ ουσ ιάζονται. Π ρ αγμ ατικά ή τ α ν τ α

έν α κείμενο με θέμα έν α τα ξίδ ι σ ε πόλη τη ς Ευρώπης,

πρόσωπα και σ το Συναισθηματικό Ταξίδι τ ο υ Λ ό ρ ενς Στερν.

θ εώ ρ η σ α πως είχα, ε κ τό ς τ η ς υπ οχρέω σης τ η ς σ υγ γραφής, τη ν υποχρέωση να π αραδώσω έν α έργο που

Ή τα ν μ εγάλη η έκπ ληξή μου ό τ α ν α ν τιλ ή φ θ η κ α πως

θ α ό φ ε ιλ ε να θυμίζει π αλα ιότερες περιόδους πνευμα

τ ο βιβλίο μου έ τυ χ ε καλής υποδοχής και εμ φ ανίσ τηκε

τικής άνθησης: από τ ο ν τ ίτ λ ο κιό λας (Συναισθηματικό

σ τις σ τή λε ς εφ ημ ερ ίδω ν και περιοδικών. Έτσι, κάποιος

Ταξίδι), που τ ο ν δ α ν είσ τη κ α από τ ο ο μ ό τιτλ ο βιβλίο

έ γ ρ α ψ ε π ω ς σ τις σ ε λ ίδ ε ς τ ο υ βρίσ κουμ ε τ ο ν Φ λ ο -

τ ο υ Ά γ γ λ ο υ Λ ό ρ ε ν ς Σ τ ε ρ ν , σ υ γ γ ρ α φ έ α τ ο υ 1δου

μπέρ ( α ν τ ί τ ο υ Γά λλο υ ζω γ ρ ά φ ο υ Κουρμπέ), κάποιος

αιώ να, β ρ έ θ η κ α σ ε ά λ λ η επ οχή και π ροσ πάθησα να

ά λ λ ο ς έ γ ρ α ψ ε πως ο Μ οράβια ζ ε ι (ενώ έχ ει συγχω -

φ α ν ώ α ν τά ξ ιό ς της. Π ερ ιέργω ς, δ ε ν α ισ θ άνθη κα το

ρ ε θ ε ί ε δ ώ και χρόνια), κάπ οιος τ ρ ίτ ο ς υπογράμμισε

β ά ρ ο ς τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς π ά ν ω μ ου. Α ν τ ιθ έ τ ω ς ,

πως η μ ετα μ οντέρ να γ ρ α φ ή μου δ ια τη ρ εί τη ν κλασ ι-

π ισ τεύο ντας ό τι συνομιλούσα με τ ο ν 1δο αιώνα, είχα

κ ό τη τα τ ο υ λόγου. Είναι π ρ ο φ α ν ές πως ό λ α α υ τά τ α

τ η ν ε ν τύ π ω σ η π ω ς ή τ α ν δ ικ α ίω μ ά μ ου ν α π α ίξω , α φ ο ύ εκείνη η εποχή δ ε ν θ α μπορούσε να μ ε κρίνει.

παράδοξα σ υνάδουν με τ ο κείμενο και το υ ταιριάζουν: παιχνίδια είναι και αυτά.

Λ έ ω « ν α π αίξω », υ π ε ν θ υ μ ίζο ν τα ς π ω ς τ ο π αιχνίδι

Μ ερικούς μήνες μ ε τά από τη ν έκ δ ο σ ή του, τ ο Συναι

ε ίν α ι η σ ο β α ρ ό τε ρ η ανθ ρώ π ινη δ ρ α σ τ η ρ ιό τ η τ α και

σθηματικό Ταξίδι μου φ α ίν ε τ α ι μακρινό. Σ α ν να το

πω ς τ ο παιχνίδι δ ε ν έ χ ε ι έ ν νο ια α ν δ ε ν π α ίζ ε τα ι με

έ χ ε ι γ ρ ά ψ ε ι κ ά π ο ιο ς ά λ λ ο ς . Α ν α ζ η τ ώ λ ο ιπ ό ν τ ο

κανόνες, με επιθυμία άμιλλας, μ ε προσδοκία νίκης. Μ ε

σ ύ ν τρ ο φ ο που θ α μ ε συνοδεύσ ει σ το επόμενο βιβλίο,

τη ν αυθ άδ εια το υ Λ ό ρ ενς Σ τερν. Μπορώ να ομολογή

α ν β ρ ε θ ε ί π άλι κάπ οιος ε κ δ ό τη ς να μου δ ώ σ ε ι μια

σ ω πως έπαιξα με κ έ φ ι και πως ό τα ν το κείμενό μου

π α ρ α γ γ ελ ία . Θ α μ ου π ρ ο σ φ έ ρ ε ι τ η ζ ε σ τ α σ ιά τ ο υ κύρους του.

ολοκληρώ θηκε, μου φ ά ν η κ ε πως άκουσα τ ο γέλιο του

ΣΖ® ------------------------------

κριτική

Φ. Δ. ΔΡΑΚΟΝΤΑΕΙΔΗΣ

Συναισθηματικό ταξίδι Aftjva, ΝέαIiivopa, 1998. UK. 257

Αποκαλυπτικό διήμβρο Χρίστου Παπαγίωργίου

εκινώ ντας, μ ετά τη ν ανάγνωση το υ μυθιστο-

ση που ο σ υγγ ρ α φ έα ς , λόγω το υ ότι έ χ ε ι ζήσει,

“

ρήμ α τος το υ Φ. Δ . Δ ρακονταειδή, το προσω-

βιώ σει, σπουδάσει, εξ ερ ευ ν ήσ ει, μ πορεί να ενσω

πικό μα ς τα ξίδι, ο φ είλ ο υ μ ε καταρχάς μιαν ε

ματώνει και προσπαθεί να μεταδώσει- όταν η γρ α

ξήγηση: Είναι γεγο νό ς ότι όταν ο μύθος ενό ς λογοτεχνικού

φή και λόγω του θέμα τος και λόγω τ η ς ατμόσφαι ρας, που επ ιχ ειρ εί να δη μιο υ ργ ήσει, παρουσιάζει

έργο υ εκτυλίσσεται σ ε χώ ρους που δεν το υς έχ εις

μιαν οικουμενική διάσταση και μια παγκοσμιότητα,

κάνει κτήμα σου, όπου κτίρια, π λ α τείες, δ ρ ό μ ο ι,

που κα τα ρ γεί σύνο ρ α κάτω από τ η γλώ σ σ α τ η ς

μουσεία, α δριάντες, εστιατόρια, ξενοδοχεία, σου

διεθ νο ύ ς διανόησης- και όταν, τέλ ο ς, δ ευτερ εύ ο -

μ ιλούν χ ω ρίς να μ π ο ρ είς πάντα να α νακα λύψ εις

ντα (για τ ο μυθιστόρημα) στοιχεία αλλά καίρια, ό

το κέντρο βάρους το υς ή εκείνη τ ην ειδική πρότα

πω ς η συνείδ ησ η και η κουλτούρα εν ό ς λαού, ό-

Ξένη πεζογρα φ ία

πως οι Γάλλοι, οι τ ρό πο ι και οι σ υνή θειές του, τα ένστικτα και οι αντιδράσεις του, η δομική του συ μ περιφορά και άλλα ανθρωπολογικού και κοινωνι-

Μ π άρυ Ά νσ γο υω ρθ ΤΟ ΝΗΣΙ ΤΟΥ ΠΑΣΧΑΛΗ

κοπολιτικού π ερ ιεχ ο μέν ο υ συμπερά σματα και α π ό ψ εις , τ ό τ ε η α ποστολή μ εσ ο λά β η σ η ς, η π ρ ο σ πά θεια δ ιερ εύ ν η σ η ς και η παροχή κλειδιώ ν για ά νο ιγμ α μ ια ς (π α ρ ’ όλα αυτά) εύ κ ο λ η ς π ό ρ τα ς

♦

ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΕΛΛΗ ΕΜΚΕ

Μ ε το παρόν μυθιστόρημα έχουμε μια συντριπτική επανάκαμψη του συγγραφ έα Φ. Δ. Δ ρακονταειδή σ ’ έναν μεταμοντερνισμό, που η ίδια η γλώσσα και οι έννοιες τω ν λέξεω ν που τις συνθέτουν, σχεδόν τον αναιρούν, επιστρέφοντας στα κλασικά

♦ σ την κατανόηση τ η ς υ π ό θ εσ η ς και τω ν μ ηνυμά των, χάνει κάτι από την αξία τη ς και την αίγλη της, που θα ε ίχ ε λ ειτο υ ρ γώ ντα ς σ ε ά λλ ες πιο ο ικ είες π εζ ο γρ α φ ικ ές δ ο κ ιμ ές , επ ε ιδ ή π α ίρ ν ει τ η ν όψ η τη ς κριτικής απόπειρας και α ποτίμησης. «Χάνου μ ε» λ οιπ ό ν α κόμη και ω ς επ α ρ κ είς α ναγνώ σ τες σημαντικές συνιστώ σες ενό ς έργου, που χαρακτη

1908. Τελευταίες ώρες της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Δόλος, προδοσία και άνομα πάθη σ’ ένα νησί του Αιγαίου με πρωταγωνιστές τον Βασίλη Πασχάλη, μυστικό πράκτορα των Τούρκων, έναν αινιγματικό Άγγλο ■αρχαιολόγο και τη γοητευτική ερωμένη του, μια κοσμοπολίτισσα ζωγράφο. Ένα εξαιρετικά ποιοτικό μυθιστόρημα.

ρίζεται από εμμονή και συνέπεια ως π ρος τον τρ ό πο που λαμβάνουν χώρα τα δρώμενα. Η σκέψη ό μως, η τέχνη, ο πολιτισμός και η τεχνική του να αφηγείσα ι έξυπνα ακόμη και επουσιώ δη περιστα τι κά, ανήκουν σ ε ό λους και προσωπικά σ τους εκάσ τοτε εκφραστές. Αυτή (ας μου επιτραπεί) η συγ γ ρ α φ ική δια κω μ ώ δησ η εν ό ς σ υ ν ε δ ρ ίο υ και πα ρά λληλα η γ εύ σ η εν ό ς άτακτου αλλά π ρω τοπο ριακού ερω τικού παιχνιδιού, είναι μια διαπίστωση στην οποία θα ήθ ελα ν ’ α ναφ ερθούμε για λίγο, α πό ανάγκη α ν ά δ ειξ η ς λογο τεχ ν ικώ ν προτύπ ω ν, που το «Συναισθηματικό ταξίδι» π ρ ο τείνει σχεδόν

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ

προκαλώντας. Ποια είνα ι η ξεχω ρισ τή μ έθ ο δο ς, με την οποία ο

ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744

σ υγγρα φέα ς περα τώ νει ένα έρ γ ο , το οποίο εξα ρ

e-mail: nefeli-p@ otenet.gr

χής παίζει ανάμεσα στο σοβαρό, που το σ υνέδριο αφομοιώ νει, στο ηδονικό, που ο έρω τα ς υπόσχε-

'ζλΆ

κριτική

ται, και στο ευφάνταστο, που ά λλες πα ράμετροι δρομολογούν; Μα ασφαλώς η «Καταγωγή του κό σ μ ο υ » και ο α να ρ χ ικ ό ς ζω γ ρ ά φ ο ς Γ ο υ σ τα ύ ο ς Κουρμπέ, ο οποίος ου δέπο τε ζω γράφισε κάτι πα ρόμοιο. Και, βέβαια, πριν καταλήξουμε εκεί, περά σαμε από ανοιχτές κα ρδιές ξενοδόχων, οι οποίοι παραπλανούνται- είδ α μ ε να σ ατιρίζετα ι τ ο σ υνέ δριο, τόσο από πλευράς οργάνωσης, όσο και από πλευρά ς ποιότητας των λεγομένω ν των ομιλητών, γνωστών και αγνώστων, αληθινών ή φανταστικών γίναμε μά ρτυ ρ ες τη ς ερω τικής έλ ξης και τη ς -α ς

Ο ΝΕΩΤΕΡΟΣ ΕΥΡΩΠΑΪΚΟΣ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ Διεύθυνση: Παναγιώτης Κονδύλης

Β έ qν ε q Ζ ό μ π α ρ τ

Ο ΑΣΤΟΣ Π νευματικές προϋποθέσεις και ισ τορική πορεία τον δυτικού καπιταλισμού

είνα ι- απόρριψ ης κατά τ ην πρώτη νύχτα, εκ εί στα φ η μισ μ ένα εσ τια τό ρ ια τ ο υ Π αρισιού, καθώ ς και στη χαρτογράφ ησ η τ η ς πόλης, μ ε νοσταλγικούς σ υνειρ μ ο ύς και α λληλο εξομ ο λο γήσ εις· είμασταν παρόντες στο συμβάν τ η ς ερω τικής σ υνεύρεσ ης, καθώς ένας ολόκληρος συρμός είχ ε νοικιαστεί γ ι’ αυτό το σκοπό και επ ίσ η ς ε ίδ α μ ε τ ις σ υ ν έ π ειες αυτής τ η ς τόσο π ερ ίερ γ η ς αλλά και ακατανόητης κατάστασης ανάμεσα σ ε πρόσωπα, που μ ε τον έ ναν ή τον άλλο τρόπο σ υμμετείχα ν στη μ έθ εξ η ή

ΌΑστός

τον παραγκωνισμό. Και επιπλέον, στο σημείο που ο ήρω ας προσπαθεί να εκ μ α ιεύ σ ει τη θετική απάντηση σ την ερω τική του πρόσκληση, τα τυπογραφικά στοιχεία μικραί νουν, λειτουργούν σαν υποσημειώ σεις σ ε δοκιμιακό κείμενο, παίρνουν χροιά συμπληρωματική σ ’ έ να γ εγ ο ν ό ς α φ ό ρ η τη ς α κμ α ιό τη τα ς και σ υ ν εχ ί ζουν έτσι, στις α τέλειω τες βό λτες του ταξί από το ξενοδοχείο στο σπίτι και τούμπαλιν, έω ς ότου να μ ετα τεθούν όλα για την επαύριο και όχι μόνο στο δ ια β ο λ εμ ένο ερ ω τικ ό μυαλό του α φ ηγη τή . Όλα αυτά δε, μ ε τρ ό π ο που το α ληθινό να σ υγχ έετα ι μ ε το κατασκευασμένο, από τα ονόματα των συνέ δρω ν έω ς αυτά που είπαν, μ ε μια σατιρική διά θ ε ση κι ένα στόχο υ π ερ β ολ ής, έτσ ι που να συγκλί νουν π ρ ο ς μια λογοτεχνική παρτίδα, που από τη μια μ εριά το υλικό κυριολεκτικά α κροβατεί και α πό την άλλη ο δημιουργός, σαν γνήσιος και μεγά λος τεχνίτης, το πο θετεί τα θεμέλια αλλά και την ο ροφή ενό ς ευφάνταστου μυθιστορηματικού οικο δομήματος.

Στο βιβλίο αυ τό μελετάται η γέννηση κ α ι εξέλιξη της κα πιτα λ ισ τικ ή ς κο ινω ν ία ς. Ε ρ ευνώ ντα ι διεξ οδικ ά ο ρόλος: τω ν π ρ ο ό δ ω ν της τεχνικής, τω ν υ π ερ π ό ν τιω ν ανακα λύψ εω ν, τω ν εμ πορ ικώ ν δρ ασ τηρ ιοτήτω ν κα ι σ υνάμα εκτίθενται τα φ ιλ οσοφ ικ ά, θρησκευτικά κ α ι π ο λ ιτισ τικ ά ρεύμ ατα π ο υ σ υνέτεινα ν στην εμπέδωση κα ι εξάπλω ση του κα π ιτα λ ισ τικ ο ύ πνεύμ ατος.

Ένα βιβλίο κλασικό στην έρευνα του νεώτερου δυτικού πολιτισμού

Ο μύθος, παρά τ ην απλοϊκότητά του, φαντάζει ο λοκληρω τικός. Τον π α ρ α θέτο υ μ ε επιγραμματικά γ ια να γ ίν ο υ ν α ν τιλ η π τά ό σ α υ π ο σ τ η ρ ίζ ο υ μ ε. Ένας Έλληνας συγγραφέας, μαζί μ ε πολλούς άλ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 e-mail: nefeli-p@ otenet.gr

λους δια νοητές και στοχαστές από διά φ ο ρες χώ-

κριτική

■ Ε©

ρ ες , σ υνευρ ίσ κ ετα ι στο Π αρίσι σ ’ ένα σ υ ν έδ ρ ιο

στα κλασικά. Η δομική εικόνα το υ έρ γο υ είναι τ έ

σχετικό μ ε τη φύση τ η ς ευρω π αϊκής σ κέψ ης, κα

το ια που κάθε φράση π ερ ικ λ είει ένα λογοτεχνικό

θώ ς και τ η ς εξ έλ ιξ ή ς τη ς . Φτάνοντας σ την πόλη

δοκίμιο και ταυτόχρονα όλα συνυπάρχουν σαν ε

π εριδια βα ίνει μ ε τρόπο πεζογραφικά αιχμηρό τ ην

γκεφαλικού τύπου συνιστώσες, χω ρίς δηλα δή ιδι

πρώ τη μ έρ α , κατά τη ν οποία γνω ρ ίζ ει μια πα νέ

α ίτερο πνευματικό βάρος. Το μόνο βέβαιο είναι ο

μορφη δημοσ ιογρά φο, την οποία ερ ω τεύ ετα ι και

έρω τα ς, το πώς ένα ς άνθρω πος τω ν γραμμάτω ν

δειπνεί μαζί της, χω ρίς εκείνη να τον αποπέμψει ή

ερ ω τεύ ετα ι, και ο χαρα κτηριστικός βα θμ ό ς απο

να το ν ενθ α ρ ρ ύ νει σ τις ερ ω τικ ές του π ρ ω τοβου

δο χής το υ από τ ο υ ς υπόλοιπους συνανθρώ πους

λίες. Κατά τη δ εύτερ η μέρα του συνεδρίου και κα

του. Και αυτό το ειδικό ενδ ια φ έρο ν βάζει στο κέ

θώ ς εκ είνη το υ λ έ ε ι ό τι το β ρ ά δ υ φ ε ύ γ ει για το

ντρο ενό ς σ υνεδρίου διανοουμένων, προκειμένου

Σ τρ α σ β ο ύ ρ γ ο , νο ικιά ζ ει ένα ν ο λό κ λη ρ ο σ υρ μ ό

να καταστήσει σαφ ές, έστω και παίζοντας, πως η

τ ρ έν ο υ , α λλά ζει τα εισ ιτ ή ρ ια και ό λο τ ο β ρ ά δ υ,

ουσία τη ς ύπαρξης βρίσκεται ερμητικά κλεισμένη

π ου δ ια ρ κ εί τ ο τ α ξίδ ι, δ ο κ ιμ ά ζει τα κάλλη τ η ς ,

στα σ κέλη τω ν γυναικώ ν, ο ι ο π ο ίες μά λισ τα ξ έ

γ νω ρίζο ντας ό τι ίσω ς -ό π ω ς σ υ μ β α ίν ει- δ ε ν θα

ρ ουν πολύ καλά τ ο πού και το πώς αυτό που δια

ξανάίδωθούν ποτέ. Η έξο δο ς του βιβλίου, όπως α

θ έτο υ ν μπορούν να το αξιοποιήσουν, π ρ ο ς ό φ ε

ναφέραμε, είναι σαφώς υπαινικτική και λογοτεχνι

λ ος ενίοτε και τη ς τέχνης, σ ε ό λες τη ς τις μορφές.

κά μυθοπλαστική.

Το σ ίγο υ ρ ο επ ίσ ης είνα ι -κ α ι μ ’ αυτό κλείν ο υ μ ε-

Πράγματι, μ ε το παρόν μ υθισ τό ρημα έχ ο υ μ ε μια

πως ο πεζογράφος Φ. Δ. Δρακονταειδής λειτο ύ ρ

σ υντρ ιπ τική επ α νά κα μψ η το υ σ υ γγρ α φ έα Φ. Δ.

γ ησ ε στην παρούσα σ υγγραφική φάση υπολογίζο

Δρακονταειδή σ ’ έναν μετα μον τερνισ μό, που η ί

ντας την ιδιαίτερη βαρύτητα, μ ε την οποία οι ίδιες

δια η γλώ σ σ α και οι έν ν ο ιες τω ν λέξ εω ν που τ ις

οι γυναίκες βιώνουν, πα ρό μο ιες φιλοσοφικού και

συνθέτουν, σ χεδόν το ν αναιρούν, επιστρέφοντα ς

ερωτικού περιεχομένου αναζητήσεις. □

TLQ-

κριτική

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ ΑΡΜ ΟΣ

• a *

ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΥ 7, 106 78 Α ΘΗΝΑ, τηλ. 33 04 196 - 38 30 604, fax: 38 19 439

ΕΤΙΕΝ ΖΙΛΣΟΝ ΕΛΟΪΖΑ ΚΑΙ ΑΒΕΛΑΡΔΟΣ Μ ΕΤΑ Φ ΡΑ ΣΗ Γ . Μ . Κ Α Λ ΙΟ Ρ Η Ή Ιστορία τής Έλοΐζας καί τοΰ Άβελάρδου -ιστορία έρωτος που εξελίχθηκε σε τραγωδία- είναι τόσο ταξι δεμένη μέσα στον θρΰλο, ώστε πολλοί νομίζουν δτι πρόκειται για μΰθο (σαν κι αυτόν λ.χ. τοΰ Τριστάνου καί τής Ίζόλδης) ή για προϊόν λογοτεχνικής φα ντασίας, καί δχι για ιστο ρία αληθινή προσώπων ιστορικών, έκ των όποιων μάλιστα ό Άβελάρδος υπήρξε ό σημαντικώτερος ίσως θεολόγος καί φιλόσοφος τοΰ 12ου αιώνα. Τό βιβλίο τοΰ Έ τιέν Ζιλσόν συνιστά ιστορική μονογραφία που συναρπάζει πολλαπλώς, συγκε ντρώνοντας τρία στοιχεία: τήν εξωτερική περιπέτεια, ως σύνολο απίστευ των συμβάντων τήν εσωτερική περιπέτεια, ως δοκιμασία συνειδήσεων σε καταστάσεις οριακές· καί, τέλος, τήν περιπέτεια τοΰ ίδιου τοΰ έρευνητή ως προσπάθεια να αποσυνδέσει τήν ιστορία από τον μΰθο. Πράγματι, έλαυνόμενος από έγνοια ιστορικής άληθογνωσίας, ό διαπρεπής μεσαιωνολόγος αποκαθαίρει τήν ιστορία τών δύο έραστών από τις προσχώσεις τοΰ θρύλου καί τής λογοτεχνίας, καί αποδίδοντας τα πρόσωπα στήν πραγματική τους αλήθεια, μάς τα κάνει πιο κοντινά καί οίκεϊα καί τήν ιστορία τους πιο συγκινητική, παρέχοντας συγχρόνως μάθημα αληθινής άνθρωπογνωσίας ώς προς τις δυνατότητες διαστολής τών ορίων καί κορυφώσεως τών υπαρ κτικών εμπειριών.

Η ΕίΐιόνοΧουρμουζιάδου γράφει για το βιβάίο τητ; Η ιδιαιτέρα Κ άθε φ ο ρ ά που χρειάζεται να μιλήσω για το βιβλίο μου αισθάνομαι αμηχανία: έχω μπροστά μου κάτι πολύ ρευστό για να π εριγρ άφ ει-ίσ ω ς επειδή ακριβώς είναι δικό μου- κι επιπλέον η ρευστότητα αυτή με μαγεύει τόσο που δεν επι θυμώ να τη θέσω κάτω από το ψυχαναλυτικό μικροσκόπιο. Δ ε ν μπορώ βέβαια να επικαλεστώ άγνοια για τους λόγους που με ώθησαν να το γράψω. Τα βιβλία «παρουσιάζονται» σ τον συγγραφέα μέσα από μια διαδικασία ενίοτε υποσυνεί δητω ν αλλά πάντοτε λογικών και ανιχνεύσιμων συνειρμών. Ομως προτιμώ να μην εκλογικευω τη διαδικασία μέσω της οποίας η πρώτη ιδέα, η τυχαία - ή η όχι και τόσ ο τυχαίαέμπνευση μετουσιώθηκε σ ε έργο με διακριτά μέρη και νοη ματική αυτοτέλεια, σ ε πολλά σημεία διαφορετικό a ri ο, χλ το είχα αρχικά σχεδιάσει. Αντίθετα, μου αρέσει η ιδ έα ότι έτσ ι π ροστατεύω την εύθραυσ τη κάψ ουλα μέσα σ τη ν οποία γεννιέται ένα έργο. Αποφεύγω, λοιπόν, όσο μπορώ, να θυμάμαι πώς και γιατί άρχισα να γράφω αυτό το βιβλίο. Πολύ χονδρικά θα έλεγα ότι η γέννηση της Ιδιαιτέρας συνδέεται με την επιθυμία μου να «διασχίσω» -ν α «εξερευνήσω» είναι μια πιο φ ιλόδοξη έκφραση για το ίδιο πράγμα- το δαίδαλο τω ν οικογενεια κών σχέσεων και τω ν πιέσεων που αυτές ασκούν σ τα νεό τερα μέλη της οικογένειας. Γ α έναν πολύ απλό όσο και κοι νότοπο λόγο: οι άνθρωποι είναι προϊόντα τω ν οικογενειών τους, και οι πράξεις τους αντλούνται από τον οικογενειακό κάδο ανακύκλωσης και επ ισ τρέφ ουν σ ε αυτόν με μικρές τροποποιήσεις, εφ ό σ ο ν τ ο ιστορικό και κοινωνικό πλαίσιο μεταβάλλεται στην πάροδο τω ν γενεών. Η ηρω ίδα τη ς Ιδιαιτέρας βρ ίσ κεται παγιδευμένη σ ε ένα πλέγμα αντιμαχόμενων συγγενικών σχέσεων, που της επι βάλλουν την αντιγραφή τω ν οικογενειακών της προτύπων

και καθιστούν σχεδόν αδύνατη την αποκοπή της από αυτά. Το κοινωνικό τη ς πλαίσιο, ένα περιβάλλον προσηλωμένο στους στόχους της ταξικής ανόδου και της κυριαρχίας, την κάνει ολοένα και λιγό τερ ο ευέλικτη ή ευφ άντα στη. Έχω ακούσει πολλές φ ορ ές ότι πρόκειται για «αρνητικό» χαρα κτήρα, και δ εν απ οκλείεται πράγματι να είναι, αν κι εγώ συνήθισα να την αντιμετωπίζω με κατανόηση, ακόμα και με συμπάθεια. Α λλω σ τε, κατά τη γνώμη μου, έχει ένα ή δύο πολύ θετικά χαρακτηριστικά. 0 κόσμος της Ιδιαιτέρας εμφ ανίζεται ζο φ ερ ό ς. Πιστεύω ότι είναι ένας αρκετά ακριβοδίκαιος καθρέφ της της πραγ ματικότητας, όχι επειδή δ εν υπάρχουν ηλιόλουστα τοπία, χαρούμενα πρόσωπα και αισιόδοξες σκέψ εις σ τον πραγμα τικό κόσμο ούτε επειδή θεω ρώ ότι αυτά είναι έξω από το πεδίο της λογοτεχνίας. Προτίμησα όμως να θίξω μιαν όψη τω ν πραγμάτων ενδεχομένως ενοχλητική, καθώς η ενόχλη ση μπορεί να ξύσει το επικάλυμμα που θωρακίζει κάποιον από την εις βάθος γνώση όσων συμβαίνουν γύρω και μέσα του. Είχα ειλικρινά τη ν πρόθεση να δώ σω έν α δ ια φ ο ρ ετικό τέλ ος σ ε αυτό το βιβλίο. Ένα τέλ ος όπου η ηρωίδα επανα σ τατεί, αποτινάζει το ζυγό του παρελθόντος και ορμά να κατακτή σει το δικό τη ς μέλλον, απαλλαγμένη από κάθε σκοτεινή επιρροή. Α λλά κάτι τέτο ιο στάθηκε αδύνατον. Η συγκεκριμένη ηρωίδα είχε τους περιορισμούς της και δ εν μπορούσε να τους υπερβεί. Ένας μυθιστορηματικός χαρα κτήρας δεν μπαίνει σ το καπέλο του ταχυδακτυλουργού σαν κουνέλι για να βγει σ το τέλ ο ς περιστέρι. Ένας μυθιστορη ματικός χαρακτήρας οφ είλει να είναι ο φ ορ έας μιας αλή θειας, μικρής ή μεγάλης, και δικαιώ νεται μόνον όταν είναι συνεπής σ ε αυτή την αλήθεια.

β α α ε κ π β η β β ξ ®ώ?/ϊ \®ο/ϊ \ ΕΛΙΑΝΑ ΧΟΥΡΜΟΥΖΙΑΔΟΥ

Η ιδιαιτέρα Αθήνα, Κέδρος, 1998. Ιιλ. 424

Η ασφάλθία του αθόατου κόσμου Λιλυς Εξαρχοπούλου

σ υνεπής στη δο υ λειά τη ς , έχ ει γ ίν ει απαραίτητη εν επιτρέπω στον εαυτό μου να κλάψει. Το στο αφεντικό τ ης, έχ ει ένα δίκτυο πληροφοριοδο κακό μ ε τα δάκρυα είνα ι ότι φ έρνουν ανα τών, έχ ει στα χ έρ ια τη ς εξο υ σ ία - το είδ ο ς τη ς ε κούφιση και μ πο ρεί κανείς πάλι να α ντέξει το κακό. Ή να το συγχω ρήσει» (σελ. 93). Αυτό ξουσ θα ίας που α νέλυσ ε ο Φουκό στη «Μικροφυσική» του. Τρ εις μ ήνες πριν από τη στιγμή που α ρ μπορούσ ε να είνα ι και η σ ύνοψη τη ς ιδια ιτέρ α ς, χ ίζ ει τ ο μ υ θ ισ τ ό ρ η μ α , η ιδ ια ιτ έρ α Μ αρία Φ ου μιας σ ύγχρο νης γυναίκας που έ χ ε ι εν σ τερ ν ισ τεί ντο ύλη βιώ ν ει ένα τρ α γ ικ ό γ εγ ο ν ό ς , το θάνατο βα θιά ό λ ε ς τ ις α π ό ψ εις ενό ς παραδοσιακού μο της μ ητέρα ς τη ς σε μια ναυτική τραγω δία. Η ζωή ντέλο υ το υ κόσμου. Ο κόσμος όμω ς αυτός είνα ι της Μαρίας δεν αλλάζει, αλλά η ίδια αναμένει ότι υπαρκτός, είνα ι ένα ς κόσμος που συναντάμε και θα αλλάξει. Στο μότο του β ιβλίου η Χουρμουζιάσυνδιαλεγόμαστε μαζί του καθημερινά. δου τ ο π ο θ ετ εί μια ρήσ η του Χαμ από «Το τ έλ ο ς «Η ιδια ιτέρ α » είνα ι κατά βάσιν μια απλή ιστορία. του παιχνιδιού» του Μπέκετ, «Η δική μου η ζωή ή Την αφηγείται σ ε πρώτο πρόσωπο μια νέα γυναί ταν πάντα μέλλουσα». Η ηρω ίδα τη ς π ερ ιμ ένει α κα 35 ετών, που εργάζεται ως ιδιαιτέρα του μεγά πό παλιά να αλλάξει η ζωή τη ς από τη στιγμή που λου αφεντικού μιας χαλυβουργίας. Είναι απόλυτα

κριτική

------------------------------^7

Σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία Π ρό δρ ομ ος X . Μ άρκογλου

ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ Πρόδρομος X. Μάρκογλου

ΣΠΑΡΑΓΜΑΤΑ

Ο αφ ηγητής, κα θώ ς π λ η ρ ο φ ο ρ είτα ι α π ό την τηλεόραση, το θάνατο του π α ιδ ικ ο ύ το υ φ ίλ ο υ Ν ικηφ όρου, επισ τρέφ ει (τέλη του 5 0 αρχές τον ’60) για να ξεδια λύ νει πρ ό σ ω π α κ α ι πρ ά γμ ατα: Π ρ ό σω πα, «Σ παράγματα » μια ς πα γω μένης εποχής, π ο υ βιώ νο υν την υ παρ ξια κή το υ ς α γ ω ν ία κ α ι την κ ο ινω νικ ή το υ ς δράση, μέσα σε δίχτυ, π ο υ ά λ λο ι σ χίζο υ ν κ ι άλ λο ι μπ αλώ νο υ ν, αν επ ίγν ω σ τα τρ αβ ώ ντας γ ια μια Χ α μένη Ά νοιξη.

ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΗΜΑΤΟΣ 1998 Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

Ν ΕΦΕΛΗ

ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 e-mail: nefeli-p@ otenet.gr

θα π εθ ά νει η μ ητέρ α τη ς , από τη σ τιγμή που θα τ ελ ειώ σ ει ο κόσ μος τω ν παλιώ ν και θα υ πά ρχει π λ έο ν μόνον ο δικ ό ς τ η ς «κ α ιν ο ύ ριο ς» κόσμος, «...εγώ έχω την αίσθηση ότι η ίδια μου η ζωή δεν έχ ει αρχίσει ακόμα», αποφαίνεται. Ο θάνατος των π α λα ιό τερ ω ν γ εν εώ ν α φ ήνει κενά και α π ο ρ ίες , που η ηρω ίδα προσπαθεί να καλύψει, παρότι ενό σω ζούσαν δεν φαινόταν δια τεθειμένη να ερ ευ ν ή σ ει συστηματικά. Προτιμά αυτάρεσκα να δια μορ φώ σει μόνη της τ ο χάρτη του χαρακτήρα το υς και να συμπληρώ σει μόνη της τα κενά. Επιπ λέον αρέσ κεται στη θ εω ρητικο πο ίησ η τω ν απόψεώ ν τη ς . «Π ά ντα ε ρ μ η ν ε ύ ο υ μ ε τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς μ ε ελ λ ιπ ή στοιχεία, μια π λήρης και σφαιρική γνώση είναι α νέφ ικτη, κι έτ σ ι η εικόνα που έχ ο υ μ ε γ ι’ αυτούς δ εν ολο κ λη ρώ νετα ι π ο τέ σ την πρα γματικότητα . Με α υτές τις ελ λ ε ίψ εις στεκόμαστε ενώπιος ενωπίω και αλληλοσυμπληρωνόμαστε, για να επιβιώ σουμε φυσικά» (σελ. 115). Η ο ικ ο γ εν εια κ ή τ η ς ισ το ρ ία δ ε ν είν α ι και πολύ δια φορετική από αυτή των μικροαστικών ο ικο γε νειώ ν του σήμερα. Το μόνο ίσως ξεχω ριστό χαρα κτηριστικό και αυτό που επηρεάζει τη διαμόρφω ση του χαρακτήρα τη ς ηρω ίδα ς είναι ότι η α δελ φή τη ς μητέρα ς τ ης, η Νανά, είχ ε υπάρξει κι αυτή ιδια ιτέρα του άλλου αδελφού τη ς ίδιας μεγαλοα στικής οικογένειας. Ο πατέρας τ ης Μαρίας έχ ει εγ κ α τ α λ ε ίψ ει εδ ώ και χ ρό νια τη συζυγική εσ τ ια κοί πριν όμως από την οριστική εγκατάλειψη ήταν ναυτικός. Μεταξύ τω ν ειρω νικώ ν αντιδιαστολώ ν που διαπερνούν το μυθιστόρημα είναι η φυγή του ναυτικού πατέρα και ο πνιγμός τη ς στεριανής μη τέρ α ς. Μια και το μυθιστόρημα αποκτά παλμό α πό τον αντικατοπτρισμό ανθρώπων και σχέσεω ν, το αντίστοιχο προς το γο νεϊκό ζεύγο ς τη ς ηρω ί δας, το ζευγάρι τη ς θ είας Νανάς και του συζύγου της Δημήτρη Κόντη, διά γει επίσ ης συμβατικό βίο. Ο Δ ημ ήτρ ης Κόντης επηρεάζεται από την αυταρ χική και συντηρητική ο ικογένειά του, π ροσ παθεί να επ ιβ ά λ λ ει τ ις α π ό ψ ε ις τ ο υ ς και στη γυναίκα του που π εθ α ίν ει πολύ νέα από καρκίνο. Απόγο νος αυτού του ζεύγους η Αλεξάνδρα, πρώτη εξαδέλφ η της Μαρίας. Οι αντιστοιχίες και οι παραμορφωτικοί καθρέφτες λειτο υ ρ γο ύν σ ’ ολόκληρο το μυθιστόρημα. Η μη τέρ α της Μαρίας, η Σαβίνα, έχ ει διά φορους ερ α σ τές και μια ιδια ίτερα θερ μ ή σχέση με έναν ν εό τ ε ρ ο τ η ς . Την ίδια εποχή η κόρη τ η ς , αναζητώ ντας την αλήθεια για τη μητέρα της, δια τηρ εί μια σχέση μ ε έναν μεγα λύ τερ ο τ η ς άντρα, τον πατέ-

κριτική

ρα το υ ερ α σ τή τ η ς μ η τέρ α ς τ η ς . Η κόρη κρατά κλειδαμπαρωμένα τα δικά τη ς μυστικά και ψ έμ α τα που δ ε ν ε π ιτ ρ έ π ε ι σ το υς ά λλ ο υς, και ειδ ικ ά στη μ ητέρα της, να έχουν. Με λίγα λόγια η κόρη είναι ένα αντίγραφο τη ς μ ητέρα ς της, έχοντας ό μως και σ υγκεκριμένες επ ιρ ρ ο ές από τη θεία της. Εξάλλου, τα βήματα τω ν δύ ο μητέρ ω ν φα ίνετα ι να ακολουθούν αντίστοιχα ο ι δύο θ υ γ α τ έρ ες . Η

♦

Γ. Δ. ΠΑΓΑΝΟΣ

ΤΡΕΙΣ ΜΕΤΑΠΟΛΕΜΙΚΟΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ Χριστόφορος Μηλιώνης - Νίκος Μπακόλα: Η. X. Παπαδημητρακόπουλος

Το μυθιστόρημα τη ς Ε. Χουρμουζιάδου ακολουθεί επιτυχώς τα χνάρια του κλασικού ρεαλιστικού μυθιστορήματος

♦ Μαρία, η κόρη της Σαβίνας, οδηγείτα ι σ ε γάμο με το ν Θόδωρο Κόντη· επ ιδιώ κει να εισ βά λ ει από ι σ χυρή πλέο ν θ έσ η στο αρχοντικό, όπου παλαιότ ερ α , τη ν επ ο χή τω ν επ ισ κ έψ εώ ν τ η ς στην εξαδέλφ η τ η ς , α ισθα νόταν πα ρ α π ετα μ ένη , μια πα τσ αβο ύ ρα πα ρατημένη πάνω στο τζάκι, όπως α ν α φ έρ ει χ αρα κτηρισ τικά . Η Α λεξά νδρα, η κόρη της Νανάς, απορρίπτει την οικογένεια και τις αρ χ ές τη ς και π α λεύει να σ τα θ εί στα πόδια της, να δ η μιο υ ργ ήσ ει μια ανεξάρτητη ζωή. Η επανάστα σή τ η ς είνα ι εν μ έ ρ ε ι α τελέσ φ ο ρ η , δ ιό τ ι ο δ η γ ε ί στο σ υμ βιβασ μ ό ενό ς σ υμβατικού γά μου, και εν μ έρ ει επιτυ χη μένη, διό τι βρ ίσ κ ει την προσωπική τη ς ισο ρ ρ ο π ία . Η Νανά, πριν π εθ ά νει, α να θ έτει στη Μαρία να π ρ ο σ έχ ει τη μ ικρ ό τερ η εξα δέλ φ η της και η Σαβίνα αισθάνεται την ανάγκη να παλέ ψ ε ι μ ε τ ο υ ς Κ ό ντηδες για την κ α λυτέρευσ η τη ς ζωής τη ς Αλεξάνδρας. Οι σ χέσεις είναι ό λες αντί στοιχες και συχνά τριγω νικές, όπου στην κορυφή το υ τριγώ νου βρ ίσ κετα ι κάποιος σ υγκ εκ ριμ ένο ς χαρακτήρας και σ τις δύο π λ ευ ρ ές τα άτομα που τον επηρεάζουν άμεσα (π.χ. Μαρία - Σαβίνα - Να νά). Στο πέρα ς του μυθιστορήματος έχο υμ ε μ ερ ι κή αντιστροφή και μερική συνέχιση ρόλων. Όπως η Νανά π ροσ τά τευε την α δελφή τη ς Σαβίνα, έτσ ι και η Μαρία υπόσχεται να φ ρ ο ντίσ ει για το μ έλ λον τη ς Α λεξάνδρας. Παρ’ όλα αυτά η θ έσ η τη ς Μ αρίας είνα ι τώ ρα πιο κοντά στο ρό λο τ η ς Να νάς, και τη ς Αλεξάνδρας σ ’ αυτόν τ ης Σαβίνας. Η Χουρμουζιάδου κατορθώνει να κάνει ιδια ίτερα ελκυστικό και ευανάγνωστο ένα μυθιστόρημα χα-

κριτική

Σ το βιβλίο αυ τό εξετάζεται το έργο τω ν τρ ιώ ν σύγχρ ονω ν α ξιόλ ογω ν πεζο γρ ά φ ω ν χω ρ ισ τά του κ α θενός κ α ι συσχετικά. Η ιδιαίτερη εκτίμηση του σ υγγραφ έα γ ι ’ αυ τούς, αλ λά κ α ι ο ι κ οινές π ε ρ ίπ ο υ εμ πειρ ίες κ α ι αξίες π ο υ το υ ς σ υνδέουν μαζί του, τον οδήγησαν στην απόφ αση να συγκροτήσει αυτή τη μικρή «φ ιλολογική πα ρέα». Α πό τον πα ρ αλληλισμ ό το υ ς α ναδύ εται, π α ρ ά τις δια φ ορ ετικές αισ θητικές αφ ετηρίες, μια βαθύτερη συγγένεια π ο υ επηρεάζει το έργο του ς. ----------------- * # · ------------------

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Ν ΕΦΕΛΗ ... η άλλη άπ ο ψ η στο βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 - FAX: 36.23.093

e-mail: nefeli-p@otenet.gr.

-20

ρακτήρων. Ο λόγος της κυλά αβίαστα και επιπλέ ον δη μιο υ ργ εί στον αναγνώστη την έντονη επιθυ μία να μ ά θει τ ις α ποκα λύψ εις που σ υντελούνται μέσα στο μύθο. Με τεχνική ανάσχεσης ανάλογη μ ε α υτή τω ν α στυ νο μ ικώ ν μ υ θ ισ το ρ η μ ά τω ν, η συγγρα φέα ς επιτυγχά νει την εντελ ή παρουσίαση ενό ς α ξιομνημόνευτου μυθισ τορηματικού χαρα κτήρα και επ ιπ λ έο ν κα τα δεικνύει σχολαστικά τη δια μόρφ ω σ η ενό ς προσωπικού μ ύθο υ. Ο χαρα κτήρας τ η ς Μαρίας χ τίζετα ι γύρω από τ ο γ ε ν ι κ ό μ ο τ ί β ο της εγκατάλειψης/απώ λειας. Η πρώτη αυ τού του είδο υ ς απώλεια ξεκινάει από την παιδική τ η ς ηλ ικία , όταν η φ ρ ο ντίδα τ η ς ε ίχ ε α ν α τ ε θ ε ί στον πάσχοντα από εγκεφ α λικό παππού τη ς . Το εγκεφαλικό έχ ει ο δηγήσει στη μερική μόνο λεκτι κή επικοινω νία τ η ς μ ικρής μ ε το ν παππού τη ς , η οποία, ούτως ή άλλως, τελειώ νει σχετικά σύντομα διό τι το δ ε ύ τ ερ ο εγκεφ α λικό α ποβαίνει μοιραίο. Ακολουθεί η εγκατά λειψη από τον πα τέρα της, η εγκατάλειψη ενό ς εραστή που φ εύγει για την Κύ προ, η ανάκληση τ η ς εμ πισ τοσ ύ νης τη ς εξα δέλφ ης Α λεξάνδρας, η α π ό ρριψ η -έσ τω και φαντα σ τικ ή- από τη μ ητέρ α τ η ς και στη σ υνέχεια από το υς συναδέλφους της. Το τελικό κτύπημα βιώνετα ι και ως α πό ρριψ η και ως εγκ α τά λειψη. Η Μα ρία και ο ερα στής τη ς παραθερίζουν στην Πάτμο όπου καταφθάνει η Σαβίνα. Η μ ητέρα γίνετα ι και ερω τική αντίζηλος, η απειλή τη ς εξοβελίζεται μό νο μ ε το ν πνιγμό τη ς -τα υτόχρο νο με αυτόν του εραστή. Το νησί τ ης Αποκάλυψης γίνεται η αφορ μή για τις ανακαλύψεις και αποκαλύψεις τη ς ηρωίδας. «Η ιδια ιτέρα » π ερ ιγρ ά φ ει επιτυχημένα το αστικό τοπίο τη ς τελευ τα ία ς δεκαπενταετίας. Τα σπίτια, ιδια ίτερ α το πατρικό τη ς ηρ ω ίδα ς και τ η ς μ η τ έ ρας τη ς στην Καστέλλα είνα ι από μόνο του ένας μουντός χαρα κτήρα ς που παίζει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή τω ν ηρω ίδω ν. Η Μαρία το α π ο στρ έφ εται, η μητέρα τη ς το αγαπά. Η καινούρια γενιά α π ο ρ ρ ίπ τ ε ι τη ν π α λα ιό ά ρδ ην, μη εξα ιρ ο υ μ ένω ν τω ν α ρχιτεκτονημά τω ν τ η ς . Η Μαρία ω στόσο ε ντοπίζει μ ε ενά ρ γεια και κάποια από τα π ρ ο β λή ματα του σημερινού π εριβάλλοντος. Η TV έχ ει ε ξελ ιχ θ εί σ ε MTV, οι άνθρωποι παρακολουθούν το CNN, οι β ο υλ ευ τές είναι ο τ ελευ τα ίο ς τρ ο χό ς τ ης α μάξης, οι πρώ ην επα να σ τά τες έχ ο υν μ ετα τρα π εί σ ε γραφ ικούς σ υνομιλητές των τοκ σόου των καναλιών, η ανεργία έχ ει α υξηθεί και δεν επ ιτρ έ π ει εύ κ ο λ ες μ ετ α π η δ ή σ ε ις στον ερ γα σ ια κό τ ο μέα, το κυκλοφοριακό είναι χαοτικό, τα πα ράθυ

ρα των σπιτιών έχουν αποκτήσει μπάρες. Παράλ ληλα οι φ ίρ μ ες των ετα ιρειώ ν έχο υν πα ρ εισφ ρή σ ει στην καθημερινή ζωή, τα ρούχα, τα αρώματα, τα καταναλωτικά προϊόντα έχο υν όνομα, α ντίθ ε τα μ ε τα συναισθήματα και τη μοναξιά που παρα μένο υν ανώνυμα. Η Μαρία που δ ια θ έτ ει ισχυρή δό σ η σαρκασμού λ έ ε ι: «Σ ή μ ερ α π ισ τεύ ο υ ν ότι, μ ε είκο σ ι χρόνια ομαλού πολιτικού βίου, έγ χ ρ ω μη τ η λ εό ρ α σ η , κινητή τη λ εφ ω ν ία και α λ υ σ ίδ ες σ ο ύπερ μάρκετ, τουλά χισ τον μ ερ ικ ές από τ ις υ π ο σ χ έ σ ε ις έχ ο υ ν εκ π λ η ρ ω θ εί» (σ ελ . 164), ενώ κάποια άλλη σ τιγμ ή σ χο λιάζει εύ σ τοχ α τα π ρ ο σωπικά αδιέξοδα: «Είναι δυνατόν να ανακάλυψαν πάνω μου τα ίχνη από τα ά δεια σ αββα τόβρα δα , όταν οι π λ α τείες είνα ι γ εμ ά τ ες κόσμο, τα σπίτια φ ω τισ μέν α και σ το λισ μ έν α γ ια να υ π ο δ εχ το ύ ν τ ο υ ς κ α λεσ μ ένο υς, κι εγώ δ ε ν έχω να δω κανέναν» (σελ. 215). Η ερω τική ζωή τ η ς Μαρίας κα θορίζετα ι από μια έλ ξ η π ρ ο ς μ εγ α λ ύ τ ερ ο υ ς ά ν τρ ες, ο ι ο π ο ίοι κα λούνται να αναπληρώσουν την έλ λειψ η του πατέ ρα. Σ ’ α υτή τη ν κα τηγορία ουσια στικά ανήκουν τό σ ο οι διά φ ο ρ ο ι π α ντρ εμ ένο ι μ ε τ ο υ ς ο ποίους βγα ίνει όσο και οι ερ α σ τές τη ς Σ έρ γιο ς, Νικηφό ρ ος, Λοράν, ακόμη και ο Ιωσήφ ο παλιός τη ς φ ί λος από τα φοιτητικά χρόνια. Αυτή η ανεπάρκειά τ η ς γ ίν ετ α ι ευ κ ρ ιν έ σ τ ε ρ η μ ε τ η ν α π ο δο χή τ η ς ξαφνικής (;) πρότασης γάμου του Θ εόδω ρου Κό ντη, ο ο ποίος είνα ι π ερίπο υ σ υνομήλικος μ ε τον πα τέρ α τη ς . Ο Θ εό δ ω ρο ς, ά νθρω πος τ η ς εξ ο υ σ ίας, φ έρ ετα ι με το ν συγκαταβατικό τρ ό π ο που α ρμόζει στην τάξη και στην ηλικία του. Η Μαρία α π α ιτ εί τ η σ ύ να ψ η π ρ ο γ α μ ια ίο υ σ υ μ β ο λ α ίο υ , προσπαθώντας να εξασφ αλίσει κάποια δικαιώμα τα, αλλά τα υτόχρονα πα ρ α δ ίδ ετα ι αμέσ ω ς σ ’ έ ναν άνθρωπο που διατρανώνει ότι, σωματικά του λάχιστον, την αηδιάζει. Η αυτογνωσία και η αυτοκριτική δεν ανήκουν στη σφαίρα των χαρισμάτων της ιδιαιτέρας. Μονίμως σ ε ανταγωνιστική σχέση με τη μ ητέρα τ ης, αποδί δ ει στη Σαβίνα τα δικά τη ς μειονεκτήματα και εμ μένει στο συναγωνισμό τους. Η αδράνεια τη ς μη τέρ α ς που ο δηγεί την κόρη στην υπερκινητικότητα, η έλ λειψ η χρηματικής επιφά νεια ς στον πλού σιο γάμο. Η μ ερική όμως συνειδητοποίηση έρ χ ε ται έστω και καθυστερημένα όταν: «... όπως διαπι στώνω τώρα, δεν είχα αποφύγει τη μετάγγιση: μ ε ρικές απόψεις της, αν όχι και ό λες, είχαν περάσει στο αίμα μου, όσο κι αν είχα υποσχεθεί στον εαυ τό μου το αντίθετο» (σελ. 230) ή όταν αναγκάζεται

κριτική

να παραδεχτεί ότι ζηλεύει την εξα δέλφη της. Κατ’ ουσίαν η Μαρία είναι μια αρνητική ηρωίδα, μια αντι-ηρωίδα με πλήθος στοιχείων από αυτά που κά νουν κάποιον απωθητικό. Οι α δυναμίες τη ς όμως ανήκουν στη σφαίρα των επίγειω ν αδυναμιών και γ ι’ αυτό ο αναγνώστης εμπλέκεται στην εξιστόρησή της. Ο ίδιος ο τίτλο ς του μυθιστορήματος, «Η ιδια ιτέρα », πα ραπ έμπει στον σ υντηρητικό χαρα κτήρα τ η ς ηρ ω ίδα ς, α νήκει στον κόσμο στον ο ποίο κινείτα ι. Εξάλλου υπάρχουν σ τ ιγ μ ές που η Μαρία σ υνο ψ ίζει τη ζωή τη ς μ ε εξα ιρ ετική δια ύ γ εια και πίκρα. Μιλώντας για τη μ ητέρα τη ς ανα φ έρει: «Τη θεω ρούσα αιτία όλων των δεινώ ν μου, κι εκείνη με έβρισ κ ε απωθητική, ενώ στην πραγμα τικότητα ήμασταν μέσα σ ε δύο αντικριστούς κα θ ρ έ φ τ ε ς και κο ιτο ύ σ α μ ε η μία τ η ν ά λλ η» (σ ελ. 288). Τα ονόματα είναι προσεκτικά επ ιλεγμ ένα : οι Κό ντηδες, το όνομα τη ς οικογένεια ς των αφεντικών τη ς Μαρίας, περίπου σ υνηχεί μ ε το ν παλαιότερο αριστοκρατικό τίτλο «κόντες». Φαντάζομαι ότι με την ίδια λογική το όνομα Χατζηκοντός που έχ ει ο «ναύαρχος» ή «λαντζιέρης», ένα ς από το υς έμ π ι

σ το υς ανθρώ πους των Κόντηδων στο ξεκαθάρισμα κάποιων υπ ο θέσεώ ν το υ ς , πα ρ α π έμ π ει στο Χατζής (προσκυνητής τη ς Μέκκας, των άγιων τ ό πων) και το δ εύτερ ο συνθετικό -κ ο ν τός- στις επικύψ εις στα αφεντικά. Πιθανότατα η συγγρα φέα ς επ έλεξ ε αυτά τα επώνυμα ή και κάποια από τα κύ ρια ονόματα (π.χ. Μαρία-Ιωσήφ) υπηρετώ ντας το μύθο του βιβλίου. Το μυθιστόρημα τη ς Χουρμουζιάδου ακολουθεί επιτυχώς τα χνάρια του κλασικού ρεαλιστικού μυ θ ιστορήμα τος. Είναι από τα λίγα πολυσέλιδα μυ θιστορήμα τα των τελευ τα ίω ν ετώ ν που δ εν πλα τειά ζει παρά ελάχιστα (προς το τ έλο ς, στο σημείο που η Μαρία α ναφ έρετα ι και πάλι διεξο δικά στη μ η τ έρ α τ η ς γ ια να κα τα λή ξει σ την εξ ισ τ ό ρ η σ η του ναυαγίου)· και ακόμη και εκ εί υπάρχει η δικαι ολογία τ η ς εμμονής τ η ς ηρω ίδας μ ε την ενδ ελεχή αναζήτηση του «μητρικού κήπου». Και αυτή η συ ν εχ ή ς α ναζήτηση ο δ η γ ε ί και σ την α υτογνω σία: «Ίσως κι εγώ λοιπόν, όπως η μητέρ α μου, προτι μώ να μην μ ε ξ έρ ει κανείς, χρειά ζομαι την ασφά λ εια εν ό ς κόσμου που δ ε ν εκ τίθ ετα ι σ την κοινή θ έα » (σελ. 255). □

LAURIE FOOS

ΑΝΔΡΕΑΣ ΦΛΟΥΡΑΚΗΣ

ExUtem

-ν

Μια μήτρα χάνεται, ένας κόλπος κλείνει, τα κανάλια στήνουν εκπομπές, τα ριάλιτι σόου παίρνουν συνεντεύξεις, γυναίκες κατεβαίνουν σε πορείες, εμπορικά κέντρα πολιορκοόνται. Άνδρες και γυναίκες βρίσκονται στα πρόθυρα νευρικής κρίσης, που κινδυνεύει να πάρει επιδημικές Ένα πρωτότυπο μυθιστόρημα “Ένα αριστούργημα από μία νέα συγγραφέα, της σύγχρονης που συνδυάζει μοναδικά γυναικείας λογοτεχνίας”, το παράδοξο του Κάφκα Fay Weldon, και τ0 φεμινισμό της Έρικα Γιόνγκ. Συγγραφέας

Ένα αιγαιοπελαγίτικο νησί, ο υπάλληλος του κυλικείου, ένας έρωτας που έσβησε. Οι σκέψεις, οι αναμνήσεις, τα συναισθήματα, οι επιθυμίες πλημμυρίζουν τη ψυχή του νέου άνδρα, δρουν αποφασιστική στη ' Το ίδιο καταλυτική είναι και μια συχνή γυναικεία παρουσία στο κυλικείο του. Ξαφνικά ο χρόνος αποκτά άλλη σημασία, ο έρωτας κάνει πάλι ...........— 1 την εμφάνισή του και ο ήρωας Ένα συναρπαστικό αποχαιρετά τη “νύχια” της ψυχής του ταξίδι ξεκινώντας ένα νέο ταξίδι σε πρόσωπα, εικόνες, στο φως της ημέρας. καΙ τάπους γεμάτο συγκινήσεις

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο ΡΟ Υ Ν Ε Π ΙΣ Η Σ • ΑΥΟ ΜΟΝΑΔΙΚΑ ΛΕΥΚΏΜΑΤΑ ΠΑΛΙΩΝ ΔΙΑΦΗΜΙΣΕΩΝ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ’50 ΚΑΙ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ’60 • ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΜΕ ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥΛΑΖΟΥ

εκδόσεις

ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ Αποστολοπούλου 64, 152 31 Χαλάνδρι, Τηλ.: 6775.147, email: apt@compulink.gr

κριτική.

-m

Η Κατερίνα Αγγεϋάκη-Ρουκ γράφει γιο ίο βι| Ποιήματα 1978-1985 Πώ ς είναι ό τα ν κοιτάς το καλύβι, τ ο σπίτι που έχτισ ες, I ενώ έχ ει ξ ε χ α σ τε ί πια ο ήχος από τ α σφυριά, σ α ν χ τι ζ ό τα ν όλ ο αυτό, το λίγο, τ ο χαμηλό, τ ο ψ ηλοτάβανο. Π ώ ς ε ίν α ι η ζ ω ή σ α ν τη δυμάσαι, η φ ω τ ο γ ρ α φ ία η παλιά σ α ν την κοιτάς, πώς είναι το σώμα σ ου τ ο πριν σ α ν ξ α φ ν ικ ά ξα ν ά ρ χ ε τα ι σ τη μνήμη; Έ τσ ι και μ ε τ α ποιήματα... Κ οιτάω ό λ ' α υ τά τ α ποιήματα σ υγκεντρω

περνάει η σ κέψ η: «Κι α ν έχω γράψ ει ήδη το ένα, δύο, ή τρ ία κ α λ λ ίτ ε ρ α π οιήματα που d a γρ ά ψ ω μ έχρι να π εδάνω ;» Είναι μια φ ο β ε ρ ή σ κέψ η γ ια τ ί πάει ε ν ά ν τια σ τη φ υ σ ικ ή ρ ο ή τ η ς ζω ή ς π ρος τ ο μ έλλον. Α λή δ ε ια πώς d a αισδανόμ αστε α ν κάποιος μας έ λ ε γ ε πως τη ν πιο όμορφη μέρα τη ς ζω ής μας τη ν έχουμε ήδη ζήσει, τ ο ν πιο κ α λό άνδρω π ο τ ο ν έχουμε γνω ρίσει, τη ν πιο

μένα σ ’ έν α τόμο, σ χεδ όν δ εν τολμώ να τ α διαβάσω... Είναι σ α ν μια γλώ σ σα που ή ξ ερ ες μικρό και τώ ρ α πια δ ε ν τη μιλάς, ψάχνεις, δηλα δή με αγω νία να ξα ν α φ έ ρ ε ις σ τη σ υνείδη σή σ ου τις γενεσ ιουργός α ιτίε ς τω ν

κορυφ αία στιγμή μας τη ν έχουμε αφ ή σ ει πίσω μας; Θα έμοιαζε με συνταγή αυτοκτονίας... Έ τσ ι και με τ α ποιή ματα: Α ν έχω πια δ ώ σ ει ό,τι κ α λλ ίτερ ο είμαι ικανή να δ ώ σ ω σ τ η ν π ο ίη σ η , τ ό τ ε γ ι α τ ί ν α σ υ ν ε χ ίσ ω να

ποιημάτων και τ ο πιο συχνά δ ε ν μπορείς. Ή πάλι λ ε ς ό τ ι d a 'σαι αντικειμενική, d a κρίνεις τώ ρ α πια τι α ξ ί ζο υ ν ό λ ’ α υ τά « έ τ σ ι σ ο φ ό ς που έ γ ιν ες με τό σ η π εί ρα». Όμως συμβαίνει να εκτιμ άς, ακόμη και να δαυμάζεις, μόνο ό,τι έχ εις προβλέψ ει μες σ τα ποιήματά σου, ό,τι έ χ εις προείπει. Επειδή η ποίηση κινείται σ ε χώρους και με τρόπους που νομίζω παραμένουν άγνω σ το ι ω ς τ ο τέλ ο ς , ξα φ ν ικ ά σ τη ν επ ιφ άνεια βγαίνουν πράγματα

γ ρά φ ω ; Όμως πώς d a ζήσω ; Το «πώς d a ζήσω » δ εν είναι μια μελοδραματική κραυγή, α λ λ ά μια πραγματική ερώ τη σ η . Α ν δ ε ν π ισ τεύω πω ς τ ο κ α λ λ ίτερ ο ποίημά μου ε ίν α ι α υ τ ό που d a γ ρ ά ψ ω αύριο, π ώς d a ζή σ ω ό τ α ν έχ ω μάδει να δέχομαι τη ζω ή με τη ν ιδ έ α μιας

που δ ε ν ξέρεις, δ ε ν μπορείς να γνωρίζεις. Κ οιτάω λο ι πόν τ ώ ρ α μ ερικά ποιήματα ή και μεμονωμ ένους σ τ ί χ ο υ ς και λ έ ω : «Μ α κ αλά , π ώ ς ε ίν α ι δ υ ν α τό ν να τ ο ή ξερ α α υ τό τ ό τ ε ;» Α υ τή η «αναγνώ ριση» έχ ει τ έ τ ο ια τερ ά σ τια α ξ ία για το ν ποιητή που τείνει να τη ν προσδ ώ σ ει σ τα ποιήματα, ε ν ώ ίσ ω ς α υ τά να μην α ξ ίζο υ ν τόσ ο. Α υ τή είναι η παγίδα τη ς αντικειμενικότητας ό τα ν αντικειμενικός προσπαδεί να είναι ο ίδιος ο ποιητής. Ή π άλι τ α υπ οβ ιβ άζει, απ ό τρό μ ο και μόνο, ό τ α ν τ ο υ

πιδανής ποιητικής τη ς επ εξεργασίας; Είναι σ α να έχεις έν α μανάβικο που εν ώ έχ ει κλείσει, εξα κ ο λο υ ά εί ο δ ια νομέας να φ έ ρ ν ε ι κάδε πρω ί τ α κ αφ άσ ια με τ α φ ρ ο ύ τ α και τ α λαχανικά. «Α π αντα» λοιπόν... Α π αντα χρόνια, άπ αντα ποιήματα... Πραγματικά δ εν ξέρ ω αν είναι καλά ή κακά τ α ποιήματα α υ τά . Π ισ τε ύ ω β έ β α ια ό τ ι β ρ ίσ κ ο ν τα ι π άνω απ ’ τ ο βαδμό τη ς μετριότητας. Α λ λ ά πόσο πάνω; Κι α ν κι ε δ ώ κάνω λά δο ς; Α λ λ ά τι με νοιάζει εμένα... Α ς τ α κρίνει η γραμματολογία! Εμένα ε κ είνο που μ’ ε ν δ ια φ έ ρ ε ι είναι π ω ς μ ε β ο ή δ η σ α ν να ζή σ ω . Κι έ τ σ ι που τ α β λ έπ ω μαζεμένα δ εν μ ε τρομάζουν τελικά. Τα ευχαριστώ.

κριτική

DD®OGMS ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ-ΡΟΥΚ

Ποιήματα 1978-1985 Αθήνη, Καητηνιώτης, 1998. Ιιλ. 168

«Απολογισμός» προσωπικής ποιητικής μυθολογίας

Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, μ ε τ η λογοτεχνική παραγωγή της στον χώρο τ η ς ποίησης, καλύ π τ ει ως γνω σ τόν μ ε σ υνέπ εια π ερ ισ σ ό τ ερ α από τ ριάντα χρόνια, και σ υντά σσει ένα π ρω τότυ πο μυθικό σύμπαν. Τα α υτο τελή β ιβλία τ η ς Ρουκ αντιπ ροσωπεύουν τα στάδια της διαχρονικής ανά πτυξης αυτού του μυθικού σύμπαντος. Η επιλογή τ η ς Ρουκ να π ρ ο β εί σε συγκεντρω τικές ε κ δ ό σ ε ις τω ν β ιβ λ ίω ν τ η ς (η π α ρ ο ύ σ α έκ δ ο σ η είναι η δεύτερ η τ η ς σ ειρά ς, προηγήθηκε η έκδοση τω ν Π ο ι η μ ά τ ω ν 1 9 6 3 - 1 9 7 7 ) α νήκει στα σ το ιχ εία τ η ς π ρ ο θ ε τ ικ ό τ η τ α ς τ ο υ σ υ γ γ ρ α φ έα , η ο π ο ία

κριτική

(π ρ ο θ ετικ ό τη τα ) α φ ορά στη σ ύ ν θ εσ η μ ειζόνω ν σημασιολογικώ ν συστημάτω ν που εξασφαλίζουν τ η ν ο ρ γά νω σ η ή τα κ το π ο ίη σ η το υ μ υ θικ ού του σ ύ μ π α ν τ ο ς . Σ το π λ α ίσ ιο α υτώ ν τω ν μ ειζό ν ω ν σ ημ α σ ιο λο γικ ώ ν σ υσ τημ ά τω ν α να γν ω ρ ίζετα ι η δια χρονική (= τ α α υτο τελή β ιβλ ία που συνυπά ρ χουν στο σύστημα) και ταυτόχρονα η συγχρονική (= η συγκεντρω τική έκδοση ως ενιαίο σημασιολογικό σύνολο) ανάπτυξη θεμά τω ν. Επομένω ς, μία σ υ γκ εντρ ω τικ ή έκ δο σ η έρ γ ω ν εν ό ς σ υγγ ρ α φ έα πρ ο ϋπ οθέτει οργανω μένη θεματική που εξ υ π ηρ ε τ ε ί (α) την εσω τερική επικοινωνία των έργω ν μετα-

4J®

ξύ το υς και, επομένω ς, (β) τη δυνατότητα να συν χρόνο και π ρ ο ς τ ο θάνατο ως προέκτα ση αυτού. υπάρξουν. Τα δεδο μένα αυτά αποτελούν το υς βασικούς άξο νες, που προσδιορίζουν το πλαίσιο ανάπτυξης της Οι υπ’ αυτή την έννοια σ υγκεντρω τικές εκ δό σ εις θ εμ α τ ικ ή ς κατά π α ρ ά τα ξη και κα τ’ επ α λ λη λ ία , τείνο υν δυνά μει στην ενιαία έκδοση των απάντων του συγγρα φέα που αντιπ ροσω πεύει τον «απολο αλλά και τ ε μ ν ό μ εν ο ι μ ετα ξύ τ ο υ ς . Ε π ο μένω ς η γισμ ό » μιας λογοτεχνικής παραγω γής και αποτυανάπτυξη τ η ς θεματικής χαρακτηρίζεται από στοι πώνει το μυθικό του σύμπαν ως συνολικό και τ ελ ι χεία τόσο διαχρονίας όσο και συγχρονίας, επ ιτρ έ κό προϊόν. π ο ν τ α ς σ τα ε π ιμ έ ρ ο υ ς έ ρ γ α να π ρ ο β ά λ λ ο ν τ α ι Η Ρουκ α νήκει στα ισχ υ ω ς α υ θ ύ π α ρ κ τ ες σ ημαρό τατα μ ε γ έ θ η τ η ς γνω Η Ρουκ φαίνεται να προτείνει μια σ ιο λ ο γ ικ ές μ ο ν ά δ ες και σ τή ς ως δ ε ύ τ ε ρ η ς μ ετα π ο λ ε μ ικ ή ς π ο ιη τ ικ ή ς τ α υ τ ό χ ρ ο ν α να δ ια τ η σημασιολογική διεύρυνση στη χρήση ρούν μια σ ταθερή επικοι γ εν ιά ς ή γ ε ν ιά ς το υ ’60, νωνία μεταξύ τους. π ου έχ ο υ ν π α ρ ο υ σ ιά σ ει του κοινού κώδικα επικοινωνίας, ο λ ο κ λ η ρ ω μ έν η ή δ η μ ια Το πλαίσιο αυτό αντιστοι πρω τότυπη, συχνά απρό χ ε ί σ ε έν α το π ίο ιδ ια ζό δηλαδή επέκταση της οπτη, πάντως οργανω μ έ ντω ς π ο λυσ ήμ α ντο , στο νη θεμα τική, έχο υν δηλα Το σώμα λ ειτ ο υ ρ σημασιολογικής ισχύος γλωσσικών γοποίο: δή π α ρ ο υ σ ιά σ ει μια τ ε κ ε ί ως ένα λεπτομερέστα μ η ρ ιω μ έν η π ρ ό τα σ η για το σ ύσ τημα κω δικοποίη στοιχείων του κοινού κώδικα ένα ολοκληρω μένο, πρω σ ης ποικίλων σημαινομέτότυπο μυθικό σύμπαν. Η νων που συντάσσουν την επικοινωνίας π ρ ώ τ η σ υ γ κ ε ν τ ρ ω τ ικ ή κατά Ρουκ α ν θ ρ ω π ο λ ο έκ δο σ η έρ γω ν τ η ς Ρουκ, γ ία , μ ε τ η ν έν ν ο ια τ η ς που π ερ ιλ α μ β ά ν ει τ α β ι α νθρω πομετρικής τοπιο βλία τη ς από το υς Λ ύ κ ο υ ς κ α ι σύννεφα (1963) ώς γραφίας, ή ενός εκ βαθέων λόγου προς εαυτόν ως Τ α σ κ ό ρ π ια χ α ρ τ ι ά τ η ς Π η ν ε λ ό π η ς (1977), αποτυδημιουργό, που προεκτείνετα ι ως αυτονόητο επα κ ό λ ο υ θ ο σ ε μ ια ο ν τ ο λ ο γ ία τ η ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς . πώνει τα πρώτα στάδια τη ς δημιουργίας του πρω τ ο τ ύ π ο υ μ υ θ ικ ο ύ τ η ς σ ύ μ π α ν τ ο ς . Η π α ρ ο ύ σ α Π εραιτέρω και με βάση αυτά τα δεδομένα, η Ρουκ έκ δο σ η, που π ερ ιλα μ β ά νει τα έρ γα : Ο θ ρ ί α μ β ο ς π ρ ο β α ίν ει σ την αποτύπωση τ η ς έντα σ ης μ έχ ρ ις τ η ς σ τ α θ ε ρ ή ς α π ώ λ ε ια ς (1978), Ε ν ά ν τ ιο ς έ ρ ω τ α ς ο ρια κού βα θμ ο ύ τω ν α νθρω πίνω ν καταστάσεω ν (1982) και Ο ι μ ν η σ τ ή ρ ε ς (1984), α ντιπ ροσω πεύει και προτείνει μια κωδικοποίηση τη ς έντασης αυτής την κεντρική «επιφ άνεια» του μυθικού σύμπαντος με τον τύπο των αγγέλων, πβ. κυρίως την ενότητα τ η ς Ρουκ και ταυτόχρονα τ ην ώ ριμη π ερ ίο δο τ η ς « Α γ γ ε λ ικ ά π ο ιή μ α τ α » στη συλλογή Ο θ ρ ί α μ β ο ς τ η ς δη μιο υ ργ ικ ής γ ρ α φ ής της. Ώ ριμ η: μ ε τ ην έννοια σ τ α θ ε ρ ή ς α π ώ λ ε ια ς . των οριστικοποιημένω ν θέσ εω ν, τη ς κω δικοποίη Βασικό στοιχείο προσδιοριστικό των ανθρωπίνων σ ης και τα ξινόμησης των θέσ εω ν αυτών, τ η ς ο ρ ι καταστάσεων είνα ι το δ ιφ υ ές σχήμα αγάπη/έρως σ τ ικ ή ς δ ια τύ π ω σ η ς εν ό ς α το μικ ο ύ γλω σ σ ικ ο ύ ως ισορροπία, η έμφαση όμως είναι σαφές ότι εντο ε ρ γ α λ ε ίο υ . Σ ’ α υ τό τ ο π λ α ίσ ιο , τα ε π ιμ έ ρ ο υ ς πίζεται στο σκέλος έρω ς. Πρόκειται για την οντολο β ιβ λ ία ή ο ι επ ιμ έ ρ ο υ ς σ υ λ λ ο γ έ ς τ η ς Ρουκ α ν τι γία και τη φαινομενολογία του σημαινομένου, για προσω πεύουν τα επ ιμ έρ ο υ ς τ μήματα των σ υγκ ε την υλική/σωματική και την ιδεατή διάστασή του. Το ντρωτικών εκδόσεων. σημαινόμενο προβάλλεται ως το απόλυτο στοιχείο Στο ενιαίο σημασιολογικό σύστημα, που διατυπώ της ύπαρξης, και ακόμα περαιτέρω: ως το ανεξήγη ν ει η Ρουκ μ ε τ η σ ύνθεσ η τ η ς πα ρούσ α ς σ υ γκ ε το καθ’ υ πέρβαση των ορίων, και αντιπαρατίθεται ντρωτικής έκδοσης, κυριαρχεί ως κεντρική σταθε π ρο ς τ ις έν ν ο ιες τη ς απώ λειας, τ η ς φ θορά ς, του ρά τ ο διαχρονικό Εγώ, όπως α ντιπαρατίθεται (α) θανάτου, που αποδίδονται όχι ως μεμονωμένα αλλά π ρ ο ς εα υ τ ό και π ρ ο ς τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς μ ε κ υ ρ ίω ς ως αλλεπάλληλα γεγονότα και καταγράφουν ακρι δίο δ ο έκ φ ρ α σ η ς τ ο δ ιφ υ ές σχήμα α γάπ η/έρω ς, βώς την ένταση της αντιπαράθεσης. (β) π ρ ο ς τ η ν α ντικ ειμ ενικ ή π ρ α γμ α τικό τητα και Σ ’ αυτό το σημ α σιο λο γικ ό τοπίο εντο π ίζετα ι μια π ρ ο ς τη φύση ως προέκτα σ η αυτής, (γ) π ρ ο ς το συνεχής αναφορά, ως διαλεκτική σχέση, προς τον

♦

Άλλον - το σ τα θερό Εσύ. Το Εγώ δ ια τη ρ εί γενικά κα ι σ τ α θ ε ρ ά τ η ν ε σ τ ία σ η σ τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τω ν σημαινομένω ν, πίσω όμω ς από τα οποία εν ίο τ ε η Ρουκ ε π ιτ ρ έ π ε ι να δ ια κ ρ ίν ετ α ι και η ο π τική ή η θ έσ η του Άλλου, επιτρέπο ντα ς έτσ ι να αναγνωρισ θ εί στις λ επ τ ο μ έρ ειέ ς του το σ υνδηλούμενο του σημαίνοντος « ε ν ά ν τ ιο ς » στον τίτλο τ η ς σ υλλογής Ε ν ά ν τ ιο ς έ ρ ω τ α ς . Κορύφωση αυτής τ η ς δια λεκτι κής σ χέσης είνα ι η ταύτιση του Εγώ μ ε το ν Άλλον (πβ. π.χ. το ποίημα «Αν τουλά χισ τον π ίσ τευα στο Θ εό» από τ η σ υλλογή Ο ι μ ν η σ τ ή ρ ε ς ) , μέσ α όμως σ ’ ένα τοπίο απώ λειας/ θανάτου και ως υποθετική μ ά λλ ο ν κα τά σ τα σ η· π ρ ό κ ειτ α ι ε π ο μ έν ω ς σ την ουσία για α ναίρεσ η τ η ς τ α ύτισ ης ή για μη-ταύτιση. Από την ά λλη πλευρά, ο θάνατος και η συνώνυμός του α πώ λεια α ναγνω ρίζονται ω ς έν ν ο ιες σ υ γ γ ε ν είς μ ε το χρόνο, όχι τ ό σ ο ως σ ημ εία κατάληξης του ανθρωποκεντρικού χρόνου, όσο ως δ εσ μ ευ τι κά και αναπόφευκτα προϊόντα τ η ς ρ ο ής το υ χ ρ ό νου. Το αντίρροπο δυναμικό στοιχείο στην προκει μένη περίπτω ση είναι η μνήμη και το περ ιεχ ό μενό τ η ς που ενίο τε π ρ ο βά λλετα ι ως το παραμυθητικό υποκα τά στα το τ η ς ζω ής. Ε ξα σ φ α λίζετα ι έ τ σ ι η ισορροπία κατά τη διαβρω τική, συνεχή αντιπ αρά θεσ η του Εγώ με τ ην αντικειμενική πραγματικότη τα. Στην ουσία π ρόκειτα ι για σ υνεχή αντιπ αρά θε ση εσ ω τερ ικ ώ ν και εξ ω τερ ικ ώ ν τοπίω ν μ ε συχνά συγκ εχ υμ ένα ό ρια ισχύος μετα ξύ τ ο υ ς . Φαίνεται έτσ ι ότι τα εξω τερικά τοπία καλούνται να αποδώ σ ουν ή να υποστηρίξουν καταστάσεις τω ν εσ ω τε ρικών τοπίων, πβ. π.χ. το ποίημα «Ταξίδι νυ χ τερ ι νό » στη σ υλλογή Ο θ ρ ί α μ β ο ς τ η ς σ τ α θ ε ρ ή ς α π ώ λ ε ι α ς . Αυτόν το ρόλο έχ ει α ναθέσει η Ρουκ και στη φ ύ σ η, που έρ χ ετ α ι σ υχνά να σ υ ν δ ρ ά μ ει τ ο Εγώ σ την α ντιπαράθεσή του μ ε το ν εξ ω τερ ικ ό κόσμο, παρέχοντάς του τεκ μή ρια αυτογνω σίας και αυτοδυνα μία ς/α υθυπα ρξία ς, πβ. π.χ. τα ποιήμα τα «Ο σκίουρος» και «Η φύση έχ ει την πιο ωραία μνήμη» στη σ υλλογή Ο θ ρ ί α μ β ο ς τ η ς σ τ α θ ε ρ ή ς α π ώ λ ε ια ς , ή «Στο δά σ ος» από τ η σ υλλογή Ε ν ά ν τ ιο ς έ ρ ω τ α ς . Επομένω ς, σ ’ όλη αυτή την π ερ ιπ έτεια τω ν ιδεώ ν και των αισθημάτων είναι φα νερό ότι την εστίαση κ α τ έχ ει σ τ α θ ερ ά έν α π α νίσ χ υ ρ ο Ε γώ , που δ ε ν δισ τ ά ζ ει ακόμα και να α υτο σ α ρκ ά ζετα ι μ έσ α σ ’ ένα άφατο τοπίο προσωπικής πίκρας. Η ρητορική τη ς Ρουκ, προκειμένου να διατυπώσει και να διεκ περα ιώ σ ει μ ε τον α ποτελεσμα τικότερο και α μ εσ ό τ ερ ο τ ρ ό π ο αυτά τα σ ημ α ινό μ ενα τω ν κειμένω ν της, εξυ π ηρ ετείτα ι από έναν λ όγο καθη

κριτική

μ ερ ινό έω ς προ κλητικά κα θ ημ ερ ιν ό , πβ. π.χ. « ο ι γ κ α σ τ ρ ω μ έ ν ε ς » (Α γγελικά ποιήματα VII), « κ ι ε σ ύ I μ ε τ α τ ρ ε λ ά τ σ ο υ λ ο ύ φ ι α σ ο υ » (Η ζ έ σ τ η ) , « Τ α ό ν τ α ... Τι κ ά ν ο υ ν ό τ α ν π α υ σ ο υ μ ε ν α τ α π α σ π α τ ε ύ ο υ μ ε , ν α τ α γ α ρ γ α λ ά μ ε .. . Ό τ α ν ε ίν α ι μ ό ν α τ ο υ ς μ ε ς σ τ η σ α π ο υ ν ά δ α τ ο υ ς ... » (Τα όντα και τα πράγματα

μόνα), « π ο τ έ δ ε ν τ σ ι τ σ ι δ ώ ν ε τ α ι τ ε λ ε ί ω ς » και « σ ’ έ β ρ ισ κ α φ τ η ν ό κ α ι λ ε λ έ » (Ο χρόνος - ο ι χρόνοι).

Με ά λλα λ ό γ ια , φ α ίν ετ α ι ό τ ι η Ρο υκ β α σ ίζ ει τ η δη μιο υ ργ ία του ύφους τ η ς στις επ ιλ ο γ ές από τον κοινό γλω σ σ ικό κώδικα. Σ ε σ υνδυα σ μό όμω ς μ ε ο ρ ισ μ έν ες ιδια ίτερα εν δ ια φ έρο υ σ ες, πρω τότυπες α ποκλίσεις τό σ ο σ ε επ ίπ εδ ο ονοματικώ ν σ υνταγ μάτων, όσο και σ ε επ ίπεδο σχέσεω ν των όρων στο π λ α ίσ ιο τω ν π ρ ο τα σ ια κ ώ ν δ ο μ ώ ν. Μία από τ ις βα σικές α ποκλίσεις που αναγνω ρίζεται στα ποιή ματα τη ς Ρουκ, είναι η χρήση του ουσιαστικού σε λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ε π ιθ έ τ ο υ , π β . π .χ . τα ο ν ο μ α τ ικ ά συντάγματα: κ ά ρ β ο υ ν α μ ά τ ι α (Ποιμενικό), ο ά σ ε ι ς μ ά τ ι α (Ερημικό), κ α τ ρ ά μ ι α δ ά κ ρ υ α (Η ζωή μου σαν έν α π λ ο ίο ), κ ε ρ α ί ε ς π ε ρ ι π τ ύ ξ ε ι ς (Ό ν ειρ ο α ρ ά χ νης), σ ώ μ α , ε ρ ε ί π ι α χ έ ρ ι α (Τα κουτά π ο ιήμα τα III), ε ρ π ε τ ή κ α ρ δ ιά (Τα ποιήματα αυτά), ιδ έ ε ς μ π α λ ό ν ια (Ο χρόνος - ο ι χρόνοι). Πβ. επίσ ης το ιδιότυ πο « [ Π ά ν τ α μ ι α ά λ λ η ζ ω ή φ α ί ν ε τ α ι / π ιο ε λ ε ύ θ ε ρ η , ] π ιο ζ ω ή [ α π ’ τ η δ ικ ή μ ο υ ] » (Π ο ιμενικ ό ), όπου το ουσια στικ ό-ση μ α ίνο ν ζ ω ή χ ρ η σ ιμ ο π ο ιείτ α ι (και) ως επ ίθ ετο στον συγκριτικό βαθμό σαν ένα ς μορφ ολογικός αναδιπλασιασμός για την υποστήριξη του σημαινομένου. Η σ τρα τηγική τω ν αποκλίσεω ν χ αρ α κτηρ ίζει επ ί σ η ς τη σ ύ ν θ εσ η ο νοματικώ ν σ υντα γμά τω ν, που αντιστοιχούν στα εξ ή ς φαινόμενα: (α) Σ χ η μ α τισ μ ό ς σ υ νθ έτω ν λ έξ εω ν , π.χ. α έ ρ α ς ύ π ν ο ς (Το κ ε φ ά λ ι μ ο υ ), ν ε ρ ά - φ ε γ γ ά ρ ι α (Σ το δ ά σ ο ς ), έ π α υ λ η - ζ ω ή (Το σ υ ν τ ρ ιβ ά ν ι), μ ν ή μ η κ ά κ τ ο ς (Ε ρημικό), β ό τ σ α λ α - φ ι λ ι ά (Η πα λίρρο ια ), σ α λ ιγ κ ά ρ ια - ά ν θ ρ ω π ο ι (Ο έρω τας κι ο κόσμος). (β) Χρήση του επιθέτου (και ενίο τε τη ς μετοχής σε λ ειτ ο υ ρ γ ία επ ιθ έτ ο υ ), π.χ. μ ε μ ψ ί μ ο ι ρ η μ έ ρ α (Τα έ ν τ ε ρ α και τα ά λλ α ), α ν ά σ ε ς γ κ ρ ί ζ ε ς , ξ ύ λ ι ν ο ς ο υ ρ α ν ό ς (Ο σ κ ίο υ ρ ο ς ), ά ζ υ μ η κ α ρ δ ι ά (Ν τά βενπορτ), λ α χ α ν ι α σ μ έ ν α φ ύ λ λ α (Η φύση έχ ει την πιο ω ραία μνήμη), έ ρ η μ η κ ίν η σ η (Αγγελικά ποιήματα I), κ ιν ή σ ε ις ά σ π ρ ε ς (Αγγελικά ποιήματα III), α π ά ν ε μ η σ ιω π ή (Α γγελικά π ο ιήμα τα IV), α σ υ γ κ έ ρ α σ τ η μ ο ν α ξ ι ά (Αγγελικά ποιήματα V), ε λ π ιδ ο φ ό ρ ο χ ά ο ς (Α γγελικά ποιήμα τα VII), α σ ύ σ τ ο λ η β λ ά σ τ η σ η (Η σ κ α λίτσ α ), ά σ α ρ κ α ψ ε ύ δ η (Το χ ά ζ εμ α ), ά ο π λ η μ ο ν α ξ ι ά (Η π α λίρ ρ ο ια ), φ α ρ δ ύ τ ο π ί ο (Η Ε λένη ),

δ α μ α σ κ η ν ι ά δ ο λ ι ό τ η τ α (Τα κουτά π ο ιή μ α τα II), σ κ ο υ ρ ια σ μ έ ν η θ λ ίψ η (Ο Μαύρος Ά γγελος), π α ρ ά φ ο ρ ο ς Θ ά ν α τ ο ς (Έ ρ ω τα ς η σ κ λ ηρ ή α π ελπ ισία ), α ν α κ ο ύ ρ κ ο υ δ η ε κ κ λ η σ ιά (Ο ν εα ρ ό ς κι οι καλογρι-

Σ ω κ ρά τη ς Κ α ψ α ςκ η ς

Στοιχεία Βιογραφίας του ΔΙΟΝΥΣΙΟΥ ΣΟΛΩΜΟΥ A

Μοναχικοί Μαυροντυμένοι Περιπατητές της Κέρκυρας ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ ΣΟΛΩΜΟΣ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΒΟΣ 0 3

Αν δ ρε α ςΜ ανος

Φωτεινότης και Διαφάνεια Το Εδώ και το Επέκεινα στο έργο του ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ

■

ο ύλες). (γ) Χ ρήσ η το υ επ ιρ ρ ή μ α τ ο ς , ω ς (γ1) επ ιθ ετ ικ ο ύ π ρ ο σ διο ρ ισ μ ο ύ : « τ η ν ο λ ό γ υ ρ α ε μ έ ν α » (Αγγελικά ποιήματα VIII), και ως (γ2) κύριο όνομα: « Ο ά γ γ ε λ ο ς Κ ά π ο τ ε » (Αγγελικά ποιήματα IX). (δ) Σ ύ ν θ ε σ η ευ ρ ύ τ ερ ω ν ο νοματικώ ν σ υντα γμ ά τ ω ν , π .χ . « α λ μ υ ρ έ ς α ι χ μ έ ς / τ η ς θ ά λ α σ σ α ς » (Ε θ ν ικ ή ε π έ τ ε ιο ς σ τη Ν έα Υ ό ρ κ η ), « τ α κ ρ υ φ ά I α ν θ ε σ τ ή ρ ι α θ α ν ά τ ο υ » (Η φύση έχ ει την πιο ωραία μνήμ η), « ά φ ω ν α η χ ε ί α τ η ς φ ύ σ η ς » (Ο τζίτζικα ς), « α κ α τ ά σ χ ε τ η I θ ν η σ ι μ ό τ η τ α τ ο υ χ ρ ό ν ο υ » (Τα κουτά π οιήματα II), «τα σ π α σ μ έ ν α γ υ α λ ι ά τ η ς κ α ρ δ ιά ς » (Τα κουτά ποιήματα IV). Εξά λλο υ , η Ρουκ εφ α ρ μ ό ζ ει τη σ τρ α τη γ ικ ή τω ν αποκλίσεων κατά τη χρήση του ρήματος στο πλαί σιο των προτασιακών δομών. Αναγνωρίζονται έτσ ι ο ρ ισ μ έν ες α π ο κλίσεις στο επ ίπ εδ ο τω ν σ χέσεω ν του ρήματος με άλλους προτασιακούς όρους, πβ. π .χ . « τ ο κ ε φ ά λ ι τ ο υ έ ρ ω τ α / κ ο μ μ έ ν ο I ν α π λ έ ε ι σ τ ο υ ς α τ μ ο ύ ς τ η ς μ ν ή μ η ς » (Έ μιλυ) μ ε ταυτόχρονη απόκλιση στη σύνθεση του ονοματικού συντάγμα το ς « α τ μ ο ύ ς τ η ς μ ν ή μ η ς » , « μ ια ζ ε σ τ ή λ α μ π α δ ια σ τ ή I κ ά θ ε τ α ι σ τ η ν κ ο ί λ η μ ε ρ ι ά / τω ν π ρ α γ μ ά τ ω ν » (Πόσο βα σα νιζό μ α σ τε όσο να π εθ ά ν ο υ μ ε), « έ ν α ή θ ο ς α π λ ω ν ό τ α ν σ τ ο δ έ ρ μ α μ ο υ » (Αγγελικά π ο ιή ματα III), « σ α ν ν α ’χ ε κ α κ ο φ ο ρ μ ί σ ε ι I η ε λ π ίδ α » (Ο έρω τας κι ο κόσμος). Γ ενικά, μ ε τις αποκλίσεις η Ρουκ φαίνεται να π ρ ο τ ε ίν ε ι μια σ ημ α σ ιο λο γικ ή δ ιεύ ρ υ ν σ η σ τη χ ρή σ η του κονού κώδικα επικοινωνίας, δηλαδή επέκταση τη ς σημασιολογικής ισχύος γλωσσικών στοιχείω ν του κοινού κώδικα επικοινωνίας. Από όσα π α ρ α δ είγ μ α τα (εν δ εικ τικ ά και όχι εξ α ντλητικά , β εβ α ίω ς ) π α ρ έθ εσ α , σ υνά γετα ι ευ κρινώ ς ό τι ο ι α π ο κλίσεις βα σίζοντα ι στο φ α ινόμενο τη ς μ ετα φ ο ράς. Η μετα φορά σ ε ό λο υ ς τ ο υ ς τ ρ ό πους εκφ οράς τη ς είνα ι ουσιαστικά το φαινόμενο π ο υ ε π ιβ ά λ λ ε ι τ ο υ ς κ α ν ό ν ες σ τη σ ύ ν θ εσ η τ η ς γλ ω σ σ ικής μ ο ρ φ ής που διεκ π ερ α ιώ νει τα σημαινόμενα τ η ς Ρουκ. Στην ουσία η μ ετα φ ορά είνα ι ο α σ φ α λ έσ τ ερ ο ς τ ρ ό π ο ς που μ ε τ έ ρ χ ε τ α ι η Ρουκ π ρ ο κ ειμ έν ο υ να α ν τιμ ετω π ίσ ει τη ν α ντικ ειμ ενική πραγματικότητα στο σύστημα σημαινομένω ν που α ν τ ιπ ρ ο σ ω π εύ ο υ ν τα κ ε ίμ εν ά τ η ς , ή α λλ ιώ ς : ο α σ φ α λ έ σ τ ε ρ ο ς τ ρ ό π ο ς γ ια να ε ξ α σ φ α λ ισ τ ε ί η ισ ο ρ ρ ο π ία τω ν εσ ω τερ ικ ώ ν και τω ν εξ ω τερ ικ ώ ν

τοπίω ν σ το υς κειμ ενικ ο ύ ς τ η ς κό σ μ ο υς. Πβ. π.χ.

]

κα ι τα α κ ό λ ο υ θ α , ιδ ια ιτ έ ρ ω ς χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά παραθέματα: « α ν ε β α ίν ο υ ν τ α α ί μ α τ α / τ η ς π ό λ η ς / και τα κ λ ά μ α τ α / ο Ά δ η ς ε ί ν α ι ψ η λ ά I κ ι η κ ά θ ο δ ο ς δ ε β γ α ί ν ε ι π ι α / σ τ ο φ ω ς » (Ε θ νικ ή ε π έ τ ε ιο ς στη Νέα Υόρκη), «το μ ε σ η μ έ ρ ι π έ φ τ ε ι I σ τ α π ό δ ια μ ο υ I σ α ν κ ε φ α λ ή κ ο μ μ έ ν η » (Η ζέστη), « Τ ώ ρ α σ τ ο σ π ίτ ι φ ύ σ η ξ ’ ό λ ε θ ρ ο ς / τ α έ π ιπ λ α μ α ν ιά σ α ν , σ η κ ώ θ η κ α ν I σ τ ι ς μ ύ τ ε ς , σ τ ι ς γ ω ν ιέ ς , σ τ ι ς σ τ ρ ο γ γ υ λ ά δ ε ς τ ο υ ς / κι ύ σ τερ α κ α τρ α κ ύ λ η σ α ν / σ το β ά ρ α θ ρ ο το υ ο ν ε ίρ ο υ ■ / μα ζί κ ι ε γ ώ , έ ν ' ά ψ υ χ ο κ α σ ό ν ι I έ π ε σ α , κ ο μ μ α τ ιά σ τ η κ α / μ ε τ α κ α ρ φ ιά μ ο υ ό λ α σ τ ο π ά τ ω μ α / τ α δ ό ν τ ι α μ ο υ σ π α ρ μ έ ν α » (Το τρ ίτο καλοκαίρι - ή η καταστροφή). Φαίνεται, επομένω ς, ότι η Ρουκ έχ ει σ υ νθ έσ ει ένα σ ύ σ τ η μ α « γ ρ α μ μ α τ ικ ώ ν ε ικ ό ν ω ν » κα τά R. J a k o b s o n , πο υ α π ο τ ελ ο ύ ν βα σ ικό σ τ ο ιχ είο τ η ς ρ ητο ρ ικ ής τ η ς και κω δικοποιούν τα σημα ινόμενα τω ν κειμ ένω ν τ η ς . Κω δικοποίηση σ ημα ινομένω ν, και μάλιστα κατά τρόπο αποφθεγματικό, αντιπρο σω πεύουν και ορισ μένα εκφωνήματα με αφοριστι κό χαρακτήρα, παρά τα ενίο τε δια κεκριμένα π ρ ο σ ω πικά σ τ ο ιχ ε ία τ ο υ ς , και σ χ ε δ ό ν α ξ ιω μ α τικ ή ισχύ, πβ. π.χ. « α υ τ ό π ο υ λ ε ί π ε ι τ ώ ρ α / θ α μ ο υ λ ε ί π ει χ ε ιρ ό τ ε ρ α / σ το μ έ λ λ ο ν / κ α ι θ α λ έ γ ε τ α ι ζω ή» (Ταξίδι νυχτερινό ), « Δ ε θ α ' μ α σ τ έ π ο τ έ / α υ τ ό π ο υ ε ίμ α σ τ ε σ τ ιγ μ ια ία / α λλ’ ε ίν α ι θ ρ ία μ β ο ς / α υ τ ή η σ τ α θ ε ρ ή α π ώ λ ε ι α » (Ο θ ρ ία μ β ο ς τ η ς σ τ α θ ε ρ ή ς απώλειας), « Σ κ έ φ τ ο μ α ι = ζ ω μ ι α ά λ λ η ζ ω ή π α ρ ά λ λ η λ η » (Η Ε λ έ ν η ), « Η π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α δ ε ν έ χ ε ι φ α ν τ α σ ί α / το μ έ λ λ ο ν τ η ς μ ο ν ά χ α τ η σ τ ο λ ί ζ ε ι / μ ι α α λ ή θ ε ια σ ίγ ο υ ρ η / π ο υ λ ά μ π ε ι π ά ν ω α π ό τ η ν ύ λ η » (Τα κουτά ποιήματα IV). Τα α φ ο ρ ισ τικ ά εκ φ ω νή μ α τα α ντιπ ρ ο σ ω π εύ ο υ ν επ ιπ λέο ν και μία σ χεδό ν επ ιγρα μμα τική πυκνότη τα σ η μ ά ιν ο μ έν ω ν . Η ο ικ ο ν ο μ ία ε π ιγ ρ ά μ μ α τ ο ς χ α ρ α κ τη ρ ίζει τ η δο μ ή και ο ρ ισ μ ένω ν π οιημά τω ν τη ς Ρουκ ω ς συνόλων, πβ. π.χ. «Σύντομα και πικρά II, III», «Interlude» και «Αγγελικά ποιήματα X». Αυτά ως π ρ ο ς το υς υφολογικούς δείκ τες. Στο επ ί π εδ ο τω ν υφολογικώ ν μηχανισμώ ν αναγνω ρίζου μ ε βεβα ίω ς τ ο ρυθμό και ο ρισ μένα σ τοιχεία μετα γ λ ώ σ σ α ς . Ο ρ υ θ μ ό ς β α σ ίζ ε τ α ι κ υ ρ ίω ς σ τ η ν υ ψ η λ ή , π ρ ο σ ω π ικ ή α ισ θ η τ ικ ή τ η ς Ρ ο υ κ σ ε ό ,τ ι α φ ο ρ ά τ η δ ια μ ό ρ φ ω σ η τ η ς γ λ ω σ σ ικ ή ς μ ο ρ φ ή ς τω ν κ ε ιμ έ ν ω ν τ η ς μ ε β ά σ η τ ο μ ή κ ο ς τω ν λέξεω ν/λ εξικώ ν μονάδω ν και τ η θ έσ η το υ τό νο υ. Μ’ αυτόν το ν τελ ευ τ α ίο ρυθμ ικό παράγοντα σ υν δ έ ε τ α ι και ο σ χη μ α τισ μό ς καθαρώ ν ή και υ πονο μευμένω ν ιαμβικών μέτρω ν που εξασφαλίζουν τις

κριτική

\ ί : α

1>t [ ί / κ /

O R B IS L I T E R Α Ε

H e r m a n M e l v il l e

Γουάιτ Τζάκετ (Ο Ασπροφόρης) Μία ακόμα ναυτική περιπέτεια του διάσημου αμερικανού συγγραφέα. Ένας ψυχογραφικός πίνακας άκρως συγκινητικός, διασκεδαστικός και ευχάριστος.

......Τ Ο Μ Υ Σ Τ Χ Κ Ο ........... ΚΑ Ι ΤΟ Π Α Ρ Α Δ Ε ΙΓ Μ Α

Μ ά ρ ιο ς Β ύ ρ ω ν Ρ α ϊζ η ς

Οι Μεταφυσικοί Ποιητές της Αγγλίας Μια υποδειγματική παρουσίαση και κριτική του έργου της πιο φημισμένης, ομάδας ποιητών του 1700 αιώνα: Τζον Νταν, Τζόρτζ Χέρμπερτ, Άντριου Μάρβελ και οι υπόλοιποι «Μεταφυσικοί», με μεταφρασμένα και αναλυμένα στίχο-προς-στίχο τα αντιπροσωπευτικότερα ποιήματά τους. I

ΑΠΟ

Τ ΙΣ

Γ 1 Ν Β I Κ (.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

«κ οφ τές» αναπνοές του κειμένου και παρακολου θο ύν έ τσ ι την αντίστοιχη ροή τω ν σημαινομένω ν. Ο ρ ισ μ έ ν α χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ά ια μ β ικ ά μ έ τ ρ α μ ε α ισ θητή π α ρο υσ ία απαντούν π.χ. στα ποιήματα: «Η ζ έ σ τ η » , «Το ξ εν ο δ ο χ είο », «Ε π ο χή π τώ σ η ς», «Ε ννοώ ντα ς τη νεό τητα », «Σ το ν κο υ ρ έα », «Ό ταν κ α τεβ α ίνεις μ ετά τ ο ν έρ ω τα », «Ο Μ αύρος Ά γγε λος».

Πλάτωνας (Φαιδρός ’81), Μπαχ (Η ποίηση είναι το βάσανο τ η ς ύ λης), Μ πετόβεν (Πόσο βασανιζόμα στε όσο να πεθάνουμε), Έ μιλυ [Ντίκινσον] (Έμιλυ), Έ ζρ α Π άουντ (Η Ε λέν η ), Ρ ίλκ ε (Αν το υλ ά χισ το ν πίστευα στο Θεό), Β ερ μ έερ (Το μπλε του Βερμ ίρ),

ο β α σ ιλ ιά ς τω ν Α ζτέκω ν και ο Κ ο ρ τέζ (Ισ τ ο ρ ίες Αζτέκων), (β) έρ γ α : Ο ιδίπο δα ς (Έχω μια π έτρ α ), Ονέγκιν (Ο σκίουρος), Γκιούλιβερ (Τα σπιρτόξυλα), Έ ν τ ο ν η α ίσ θ η σ η ρ υ θ Γκ ο υ έρ ν ικ α (Ε θνικ ή ε π έ μ ο ύ, που ε ξ υ π η ρ ε τ ε ί τη τ ε ιο ς σ τη Ν έα Υ ό ρ κ η ), η ρ η τ ο ρ ικ ή τ η ς Ρ ο υ κ, τ ε ρ ά σ τ ια τ σ α τ σ ά ρ α τ ο υ υπά ρχει και σ ε ποιήματα Μ α γ κρ ίτ (Ε νν ο ώ ντα ς τη Η Ρουκ ανήκει στα ισχυρότατα π ο υ χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ο ν τ α ι ν εό τ η τ α ), Χ ιτώ νας (Ντάα πό τ η ν ο ικ ο ν ο μ ία τ ο υ μεγέθη τη ς γνω στής ω ς δεύτερης βενπορτ), (γ) τόποι: Άμερπεζού λ όγο υ , πβ. π.χ. τα σ τ (Έ μ ιλ υ ), Ν τ ά β εν π ο ρ τ κ ε ίμ ε ν α : «Έ χ ω μ ια (σ το ο μ ό τ ιτ λ ο π ο ίη μ α ), μεταπολεμικής ποιητικής γενιάς ή Νέα Υόρκη (Εθνική επ έτει π έ τ ρ α » , «Ο τ ζ ίτ ζ ικ α ς » , «Το γ ρ ά ψ ιμ ο », «Η σκαλί γενιάς του ’60, που έχουν ο ς σ τη Ν έα Υ ό ρ κη), Π ιά τ σ α » , «Τ ο χ ά ζ εμ α », «Τα τ σ α ν τ ε λ α Σ ιν ιο ρ ία παρουσιάσει ένα ολοκληρωμένο, σπιρτόξυλα », «Η Ελένη», (Αγγελικά ποιήματα IV). «Τα όντα και τα πρά γμα Άλλος ένα ς χαρακτηριστι πρωτότυπο μυθικό σόμπαν τ α μ ό ν α » , «Μ ε γ ά λ η κό ς πα ρ ά γω ν κ ε ιμ εν ικ ή ς Τ ετά ρ τη », «Ό νειρ α α ρά δ ο μ ή ς ε ίν α ι τα σ τ ο ιχ ε ία χ ν η ς » , «Ο χ ρ ό ν ο ς - ο ι δ ια κ ε ιμ ε ν ικ ό τ η τ α ς που χρόνοι». απαντούν σ ε δύο ποιήματα τ η ς Ρουκ, στη μορφή Καταλήγω έτσ ι ά νετα στο χαρα κτήρα τ ο υ λόγο υ το υ π α ραθέμα το ς, υποστηριζόμενα και από αντί τ η ς Ρ ο υ κ: π ρ ό κ ε ιτ α ι (και σ τη ν π ερ ίπ τ ω σ η τ η ς στοιχα στοιχεία παρακειμενικότητας, ως εξής: Ρουκ) για ένα ν ιδ ια ιτ έρ ω ς εν δ ια φ έ ρ ο ν τ α ενια ίο (α) Σ το π ο ίη μ α «Π ο ιμ ε ν ικ ό » π ρ ό κ ε ιτ α ι γ ια τ ο ν λόγο , που β α σίζετα ι κυρίω ς σ το υς τ ρ ό π ο υ ς που σ τίχ ο « Α υ τ ό τ ο π ο ί η μ α γ ρ ά φ ε ι α υ τ ό τ ο π ο ί η μ α » κατά την κοινή αντίληψη προσιδιά ζουν στην ποίη από τ ο π ο ίη μ α «Π ο ίη σ η μ ε ς σ τη ν π ο ίη σ η » τ ο υ ση, ενισχύεται όμως σ ε μεγάλο βαθμό από τη σ τε Αντώνη Φ ω στιέρη, όπως τεκ μη ριώ νετα ι σ ε σ χετι ρ εή οικονομία του πεζού λόγου όχι μόνον στο επί κή σημείω ση στο τ έλ ο ς τη ς σ υλλογής Ο θ ρ ί α μ β ο ς π εδ ο ο ρ γά νω σ ης τ η ς γλω σ σ ικ ή ς μ ο ρ φ ή ς , αλλά τ η ς σ τ α θ ε ρ ή ς α π ώ λ ε ια ς , στην οποία ανήκει το ποί και στο επ ίπ εδ ο τ η ς π λ η ρ ο φ ο ρ η τ ικ ό τ η τ α ς. Στα ημα «Π ο ιμενικ ό » (= τ ο σ το ιχ είο τ η ς π α ρακειμενισ τ ο ιχ ε ία α κ ρ ιβ ώ ς τ η ς π λ η ρ ο φ ο ρ η τ ικ ό τ η τ α ς κότητας). Ο στίχος αυτός εκφράζει τις δύο ενότη εντά σ σ ο ντα ι και τα σ τ ο ιχ εία μ ετα γλώ σ σ α ς που τ ε ς τ ο υ π ο ιήμ α τος τ η ς Ρουκ, λ ειτο υ ρ γώ ντα ς ως α ναγνω ρίζοντα ι στα κείμ ενα τ η ς Ρουκ, (α) τό σ ο μία σ η μ α σ ιο λ ο γ ικ ή α φ ετ η ρ ία ή α να φ ο ρά σ την στη διάσταση τη ς ποιητικής μεταγλώ σσας, πβ. τα α ν ά π τυξη τω ν σ η μ α ιν ο μ έν ω ν , εν ώ σ ε ε π ίπ ε δ ο π ο ιήμ α τα : «Για τη ν π ο ίη σ η », «Η π ο ίησ η είν α ι τ ο μ ο ρ φ ή ς ο σ τ ίχ ο ς το υ Φ ω σ τ ιέρ η έ χ ε ι μ ια κατά βάσανο τ η ς ύ λη ς », «Το γ ρ ά ψ ιμ ο », «Τα ποιήμα τα παράταξη σ χέση μ ε το πο ίημ α τ η ς Ρουκ, ε π ο μ έ αυτά», (β) όσο και στη διάσταση τη ς μεταγλωσσινω ς τ ο ποίημα τ η ς Ρουκ έχ ει μια σ χέση ισοτιμίας κής ποίησ ης, πβ. τα ποιήματα: «Τα έν τερ α και τα μ ε το ν σ τίχ ο -δ ια κ είμ εν ο , γ εγ ο ν ό ς που α π ο τ ελ ε ί ά λλ α », «Η κα ρ δο ύ λα μου τ η νύ χτα », «Α γγ ελικά μια έκφραση αναγνώ ρισης τη ς Ρουκ π ρ ο ς το διαπ ο ιή μ α τ α IX», «Η ζω ή μο υ σ α ν έν α π λ ο ίο » , κείμενο, δεδο μ ένο υ ότι, ως γνωστόν, ο Φ ω στιέρης «Μεγάλη Τετάρτη». α ν ή κ ει σ την (α μ έσ ω ς επ ό μ εν η τ η ς Ρουκ) τ ρ ίτ η Τη δο μ ή τω ν π οιημά τω ν ενισ χύ ο υ ν και ο ρ ισ μ ένα μεταπολεμική ποιητική γενιά ή γενιά του 7 0 . πραγματικά σ τοιχεία (p ragm atics) που συνιστούν (β) Στο ποίημα «Εν τω μηνί Αθύρ» πρόκειται για το τη σχέση τω ν κειμ ένω ν μ ε τ ο εξω γλω σ σ ικό π ε ρ ι ο μ ό τιτλ ο π ο ίημ α τ ο υ Κ.Π. Καβάφη, στον ο ποίον βάλλον και διευκολύνουν την πρόσληψη των σημαια ν α φ έρ ετ α ι ο νο μ α σ τικ ά η Ρουκ σ το m otto το υ νομένων. Στα στοιχεία αυτά ανήκουν (α) πρόσωπα: δικού τ η ς π ο ιήμ α τος « Μ ε ε υ γ ν ω μ ο σ ύ ν η σ τ ο ν / Κ.

♦

Π . Κ Α Β Α Φ Η » (= τ ο σ το ιχ είο τ η ς παρακειμενικότητας). Τα πράγματα εδώ είναι π ερ ισ σ ό τερ ο σ ύνθ ε τα . Το δ ια κ είμ εν ο π α ρ ίσ τ α τ α ι σ το σ ύ νο λ ό το υ , σ τίχ ο -σ τίχο , μ έσ α σ το κ ε ίμ εν ο τ η ς Ρουκ, μ ε το οποίο το σ υνδ έει μια σ χέση διαπλοκής. Κάθε σ τί χο ς τ ο υ Καβάφη α κ ο λ ο υ θ είτα ι από σ τίχ ο υ ς τ η ς Ρουκ μέσα σ ε π α ρένθεση. Οι στίχοι τη ς Ρουκ απο τελ ο ύν «σχολιασμό» ή «προέκταση» τω ν σημαινομ ένω ν σ το ν π ρ ο τ α σ σ ό μ εν ο σ τίχ ο τ ο υ Κ α βάφ η. Έ χ ο υμ ε επ ο μ ένω ς μια «δια σ ταύρω ση» π ληρ ο φ ο ριών. Επιπ λέον, το γεγο νό ς ότι οι στίχοι τη ς Ρουκ επ ιτά σ σ ο ντα ι εν ό ς εκ ά σ το υ σ τίχου του Καβάφη

μέσα σ ε π α ρ ένθ εσ η, α π ο δίδει τη ν δήλω ση «πρω τείω ν» στον Καβάφη, πράγμα ά λλω στε που σημαί ν ει η λέξη « ε υ γ ν ω μ ο σ ύ ν η » στο motto τ η ς Ρουκ. Και στη μία και στην άλλη περίπτωση των διακειμένων π ρόκειται για ομολογία εκλεκτικών σ υγγενειών μ ε ιδιαίτερα δημιουργικό έω ς πρωτότυπο τρόπο. Ακόμα μία π α ρ α τή ρη ση στο επ ίπ εδ ο τ η ς κειμενικ ό τη τα ς τω ν π ο ιη μ ά τω ν τ η ς Ρο υ κ, πο υ α φ ο ρ ά στην α ρχιτεκτονική του κειμένου. Η Ρουκ φαίνεται να π ρ ο τ ε ίν ε ι τ ο ν τ ύ π ο μ ια ς « κ υ κ λ ικ ή ς » ρ ο ή ς σ η μ α ιν ο μ έν ω ν μ ε τ ο π ο ίη μ α «Ό τα ν τ ο σ ώ μα », όπου η κατάληξη του κειμένου φαίνεται να αναπέ-

ΧΡΗΣΤΟΥ

μ π ει και π ά λι σ την α ρχ ή το υ . Π ρ ό κ ειτα ι γ ια μια τυπολογία αλγορίθμου που εξυ π η ρ ετεί την επ ιχ ει ρημ α τολο γία και τη δια σ τα ύρω σ η τω ν π λ η ρ ο φ ο ρ ιώ ν , δ η λ α δ ή ο υ σ ια σ τ ικ ά τ η ν α ν ά π τ υ ξ η τω ν σημαινομένων. ### Σκοπίμω ς επιμ ένω σ χεδό ν σχολαστικά (χρησ ιμο ποιώ τ η λ έξη με θετικό φορτίο) στα ζητήματα που π ρ ο β ά λ λ ε ι η γλω σ σ ική μ ο ρ φ ή κειμ έν ω ν (δ εν μ ε α πα σχολεί η ούτω ς ή ά λλω ς κατά τη ν κοινή αντί λ η ψ η δ ιά κ ρ ισ η σ ε π ο ίη σ η και π εζ ο γρα φ ία ) που α ν τ ιπ ρ ο σ ω π εύ ο υ ν τ ο ν λ ε γ ό μ ε ν ο δ η μ ιο υ ρ γ ικ ό λόγο , επ ε ιδ ή είνα ι σα φ ές ότι όλο το παιχνίδι παί ζετα ι σ' αυτό α κριβώ ς τ ο επ ίπ εδ ο . Εννοώ φυσικά γλωσσική μορφή ως όχημα διεκπερα ίω σης σημαιν ο μ έν ω ν κα ι ό χ ι ω ς έ ν α κ ε ν ό κ α τ α σ κ εύ α σ μ α . Έ χ ο υμ ε την (ελάχιστη) υποχρέω ση να εξα ίρ ο υ μ ε αυτή τη δυναμική και μ ε σ υγκλονιστικές λεπ το μ έ ρ ε ιε ς σ χέση που αναπτύσσουν και δια τηρούν ε φ ’ ό ρ ο υ δ η μ ιο υ ρ γ ικ ή ς ζω ής σ υ γ γ ρ α φ ε ίς όπ ω ς η Κ α τερίνα Α γγελά κη-Ρουκ. Είναι μια υ πο χρέω σ η που α νταπ οδίδετα ι από τα ίδια τα κείμενα ως μία πολύτιμη γνωστική π ερ ιπέτεια . □

ΠΑΝΑΓΟΥ

ΕΠΙΤΙΜΟΥ ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΟΥ ΕΜΠΟΡΙΚΟΥ ΚΑΙ ΒΙΟΜΗΧΑΝΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ (Ε.Β.Ε.Α.)

Η ΠΟΡΕΙΑ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ ΜΑΣ ΜΕ ΠΡΟΛΟΓΟ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ, ΠΡΟΕΔΡΟΥ TOY Ε.Β.Ε.Α. Π ο λ λ έ ς κ α ι π ο ικ ίλ ες ε ίν α ι ο ι γ ν ώ μ ες που α κο ύγον τα ι τ ε λ ε υ τ α ία τόσ ο από το ν ημ ερ ή σ ιο κ α ι π ερ ιο δ ικ ό τύπ ο τη ς χ ώ ρ α ς οοο κ α ι από τα Μ .Ν ί.Ε. για τη ν π ορεία τη ς ο ικο νομ ία ς μ α ς μ ε α λ λη λ ο σ υ γ κρ ο υ ό μ ενες σ υν ήθω ς απ όψ εις. Το επ ίμ α χο το ύ το θ έ μ α μ ε το β ιλ ίο α υ τό π ου μ ό λ ις τώ ρ α κ υ κ λ ο φ ο ρ ή θ η κ ε , α ν τ ιμ ε τ ω π ίζ ε τ α ι κα τά τέ τ ο ιο τρόπ ο, ώ σ τε μ ε τη ν η φ άλ ια σ κέψ η το υ σ υγ γ ρ αφ έα , π ου δ ια τρ έ χ ε ι ή δη τη ν τ ε λ ε υ τ α ία 1 0 ε τία τη ς ε κ α τ ο ν τ α ε τ ία ς σ τη ζ ω ή του, να δ ίν ε τα ι η ορ θ ή κ α ι π ρέπουσ α λύσ η, καρπ ός κ α ι απ όσταγμα τη ς μακρ όχρον ης εμ π ε ιρ ία ς του.

κριτική

-©0

ΟΧρηστοί; Οερμεντζόπουϋος γράφει για το βιβάίο του Ιο άιιοτοικό υυΒιοιορπμα στην Οάόδο Το βιβλίο αυτό επιχειρεί να αναδείξει ω ς ιστοριογραφικό πεδίο τ ο ληστρικό «λαϊκό» μυθιστόρημα σ τη ν Ελλάδα. Ένα πεδίο έρευνας πλούσιο σ ε σημάνσεις και αναφ ερόμενα και, ταυτόχρονα, πεδίο αυτογνωσίας και κριτικής της σύγχρονης ιστορικής οπτικής του κοινωνικού γίγνεσθαι. Τα κείμενα του ληστρικού λαϊκού μυθιστορήματος της πε ρ ιόδου 1 9 0 0 -1 9 3 0 λειτουργούν ω ς αξιόπιστα ισ τορικά στοιχεία-τεκμήρια ενός ιδεολογικού κόσμου που αντιστοι χ ε ί σ τη συγκυρία εμφάνισης και κυκλοφορίας τω ν κειμέ νων αυτώ ν και α φ ο ρά ειδικότερα τις στάσ εις και τις ιδε ολογικές προσλήψεις απέναντι σ το φαινόμενο της ελλα δικής ληστείας. Έτσι, η προσέγγιση αυτή είχε διπλή σ το χοθέτηση: α φ ε ν ό ς την ανάδειξη και τη ν παγίωση ενός συνόλου από ετερόκλητα, πολλές φ ορές, ιστορικά σώμα τ α ω ς νέα αντι-κείμενα σ την ιστορία τω ν λαϊκών ιδεολο γιών και τω ν νοοτροπιών της σύγχρονης ελληνικής ιστο ρ ία ς και, α φ ετέρ ο υ , την τοπ οθέτηση τη ς ισ τορικής και κοινωνικής έρευνας σ το πλαίσιο τω ν αντι-κειμένων αυτών καθαυτών. Μ ε αυτόν το ν τρόπο απστρέπεται η διαχείριση τω ν κειμένων μέσω μιας διαμεσολαβημένης και έντονα ιδεολογικοποιημένης, από εθνικές και συλλογικές προσλή ψεις, συγκυρίας. Πρόκειται για κείμενα που πρέπει να αντιμετωπιστούν με αντίστοιχα μεθοδολογικά εργαλεία, τω ν οποίω ν τα υ τό χρονα δοκιμάζεται το εύρος τω ν δυνατοτήτω ν τους. Μ ε θοδολογική βάση της εργασίας υπήρξε η σημειωτική δομι κή οργάνωση και η αναζήτηση της κύριας δομής-μοντέλου που θα οδηγήσει σ το αφηγηματικό μοντέλο τω ν κειμένων. Μ ε αυτόν το ν τρόπο παρουσιάζεται η δ υνα τότητα ανά δειξης νέων επιχειρησιακών μεθόδων και εργαλείω ν σ τη

χρήση το υ ιστορικού υλικού, ελάχιστα χρησιμοποιημένων από τη σύγχρονη κοινωνική έρευνα, εδραιώνοντας, έτσι, την προσέγγιση του π ρόσφατου παρελθόντος μέσα από τους ιστορικούς και ιδεολογικούς όρους που τ ο δημιουρ γούν και τ ο αναπαράγουν. Σ τη θεματική του βιβλίου περιλαμβάνεται η εξέτα σ η του υπάρχοντος πραγματολογικού υλικού και η σχέση του με το δυτικό λαϊκό μυθιστόρημα και την ονομαζόμενη παραλογοτεχνιά. Διερευνάται, επίσης, η υπόθεση της μεταβατικότητας του ληστρικού μυθιστορήματος ω ς φιλολογικού είδους σ την εξέλιξη της ε ν γένει ελληνικής λαϊκής κουλ τούρας. Παράλληλα, η ανάλυση του λόγου τω ν κειμένων αναδεικνύει έμμεσα τις «προθέσεις» τω ν κειμένων αυτών, σ τη διαμόρφωση ενός μοντέλου του ορεσίβιου παράνομου και τη ς «κοινωνικής» λη στείας σ τη συγχρονία τω ν πρώ των δ εκαετιώ ν του κ ' αιώνα. Η συνακόλουθη κωδικοποίηση τω ν συλλογικών παραστάσεων του φαινομένου της λη σ τεία ς αποδεικνύει ό τι η ληστεία, σ το ν ελλα δικό χώρο τω ν αρχών του κ ' αιώνα, θεω ρείται ω ς ένα από τα κυ ρία σημεία συγκρούσεων της παραδοσιακής κοινωνίας με τη νέα κατάσταση πραγμάτων. Έτσι, η ελλαδική «κοινωνι κή» ληστεία σκιαγραφείται ω ς βασικό στοιχείο ανάσχεσης της νέας πραγματικότητας και ω ς πρακτική που ανήκει α ποκλειστικά σ το πλαίσιο τη ς παραδοσιακής κοινότητας. Εμφανίζεται, συνεπώς, ω ς φαινόμενο ενός κόσμου σ ε αποδιάρθρωση, ο οποίος α ν α ζ η τε ί απεγνωσμένα νέους τρόπους επαναδιαπραγμάτευσης της όλο και περισσότερο υποβαθμισμένης θέσης του, καταφεύγοντας, σ ε περιόδους μετάβασης, σ τις παραδοσιακές πρακτικές του.

κριτική

ΧΡΗΣΤΟΣ A. ΔΕΡΜΕΝΤΖΟΠΟΥΛΟΣ

To ληστρικό μυθιστόρημα στην Ελλάδα Αθήνα, ΠΧέΒρον, 1997. Ιιλ. 267

Συλλογική μνήμη και Σημβιωτική

πά ρχει ένα διπλό ενδ ια φ έρο ν στο β ιβλίο του θεω ρητικά και μεθο δο λογ ικά προβλήμα τα , τα ο ποία το πρώ το συνεπάγεται. Ε πειδή τα π ρ ο β λ ή X. Δ ερ μ εντζόπουλου, ένα εν δ ια φ έρο ν επιφ ά ματα αυτά β ρ ίσ κο ντα ι σ την πρώ τη γ ρ α μ μ ή του ν ε ια ς , θα λ έ γ α μ ε , και έν α ε ν δ ια φ έ ρ ο ν β ά θ ο υ ς . Το π ρ ώ το α φ ο ρ ά τ ο θ έμ α τ η ς λ η σ τ ε ία ς σύγχρονου κριτικού στοχασμού, θεω ρώ δύσκολο στην Ελλάδα, την ιδια ίτερη πλευρά από την οποία να αποφύγουμε μια σύντομη σκιαγράφησή τους. τη ν εξ ετ ά ζ ει, τ η ν π λ ευ ρ ά τω ν «π α ρ α λο γο τεχ νιΜέσα στη δεκα ετία το υ 1980 σ υντελέστηκαν ο υ σιαστικές μ ετα β ολ ές στην π εριο χή τη ς ιστορικής κών» ιστορημά τω ν τη ς , και την ερ μ η νευ τικ ή την επ ισ τήμ ης, που είχαν ξεκινήσ ει από π α λα ιότερα οποία χρη σ ιμ ο π ο ιεί. Το δ ε ύ τ ερ ο θ έμ α αφορά τα

γνω σ τό ό τι η ισ τ ο ρ ία δ ε ν γ ρ ά φ τ η κ ε π ο τ έ από δούλους ή γυναίκες. Επικρίνει κυρίως το γεγο νό ς ότι ο ιστορικός λόγο ς προ ικο δο τεί ένα δομημένο παρόν μ ε σ ημασιολογημένο πα ρελθόν ή, μ ε άλλα λόγια, ότι το πα ρελθόν ανοικοδομείται για να εξυ

και που επ έδρ α σ α ν ά μ εσ α σ τις σ υ γ γ ε ν ικ ές επ ι σ τήμ ες στα θέματα θεω ρίας, αλλά πολύ πιο απο φασιστικά στα θέματα μεθόδου. Οι κυ ρ ιότερες α πό τ ις μετα βολές αυτές είναι:

1) Η εισ αγω γή τω ν όρων «δύναμη», «α ντενέρ γει π η ρ ετ ή σ ει τα σ υμ φ έρ οντα το υ πα ρό ντο ς και να α», «σ τρατηγική», «ιδεο λ ο γία » κ.τ.τ., που αποκα π ρ ο σ διορίσ ει την ταυτότητά του. Ο ιστορικός λό λύπτει τη δυναμική του κοινωνικού πεδίου ως πε γο ς εκ τελεί επιλογή, ερμηνεία , ακόμα και επινόη δίο υ σ υγκρούσ εω ν. Ταυτόχρονα, μας επ ιτ ρ έπ ει ση τ η ς π α ρ ά δ ο σ η ς, δ η να κα τα νο ή σ ο υ μ ε κα λύ λ αδή εμ π ε ρ ιέ χ ε ι ιδ εο λ ο τ ερ α τη σ ύνδ εσ η μετα ξύ γ ικ ή υ π ο κ ειμ εν ικ ό τ η τ α , τ ο υ α τό μο υ και το υ κ ο ι Μία εις βάθος εξέτα σ η του π ρ ά γ μ α που α ν α ιρ ε ί το νω νικού γ ίγ ν εσ θ α ι, θ εω δ ή θ εν κρ ιτήρ ιο τη ς αντι ρώντας τ ο άτομο ως υπο ληστρικού μυθιστορήματος στην κειμενικότητας. κείμενο τη ς ιστορίας δια μ έσ ο υ τ η ς « π ο λ ιτ ικ ή ς Ελλάδα και παράλληλα μία εισαγωγή Θεώρησα ότι η εισαγω γή α υ τή ή τ α ν α π α ρ α ίτ η τ η π ρά ξης». Τ έλο ς, μας επ ι γ ια να π ρ ο σ δ ιο ρ ισ τ ο ύ ν στο διφορούμενο της παράδοσης τ ρ έ π ε ι να κατα νοήσουμε μ ε μεγα λύ τερ η σαφήνεια ε π ίσ η ς τ η σ ύ ν δ εσ η τ η ς τα ό ρ ια τ η ς επ ισ τ η μ ο ν ι κοινωνικής μ ε την ιστορι κής ανάλυσης στα οποία κινείται ο X. Δερμεντζόκή επ ισ τήμη, δίνοντας πρ ο τερ α ιό τητα στην ανά λυση των εσω τερικώ ν κοινωνικών αντιθέσεων. πουλος. Εκείνο που προκύπτει από τα παραπάνω είναι ότι καταρρέουν τα απόλυτα όρια που χώ ρι 2) Η α να τρ ο π ή τ η ς α ν τ ιισ τ ο ρ ικ ό τ η τ α ς που κυ ζαν την επίσημη ιστοριογραφία από την προφορι ρ ια ρ χ ο ύ σ ε σ την «κλα σ ική» α νθρω πολογία . Σύ μ κή παράδοση, γιατί χρησιμοποιούν π ολλές όμοιες φωνα μ ε αυτήν ό λες οι προκαπιταλιστικές κοινω μ εθ ό δ ο υ ς. Ε πο μένω ς, η π ρ ο φ ο ρ ικ ή π α ράδοση, νίες αφορούν «λαούς χω ρίς ιστορία», ενώ το προ που μέχ ρ ι χ θ ες την κατέτασσαν στη μυθοπλασία νόμιο τη ς ιστορίας το μονοπω λεί ο Δυτικός πολι και την περιφρονούσα ν, μ π ο ρ εί να α π ο τελέσ ει ι τισ μ ό ς, και αυτός, μόνο ως π α ρ ελθ ό ν γ ια τί έχ ει στορική πηγή, όμοια και συμπληρωματικά με τα ι φ τά σ ει στο α νώ τερο ό ρ ιο μετα σχημα τισμού τη ς στορικά κείμενα, αφού υποστεί τ ην κατάλληλη ε κοινω νικής δ ο μ ή ς και γ ια τ ί κα τα νοεί το μ έλ λο ν πιστημονική επ εξεργ α σ ία και αποκωδικοποίηση. μέσ α στο π λαίσ ιο τ η ς τα υτό τητά ς το υ, ως ακο λ ο υ θ ία τεχ νο λο γικώ ν καινοτομιώ ν, δη λα δ ή , ως Ας σ η μ ειω θ ε ί ότι ο μ ετ α μ ο ν τερ ν ισ μ ό ς σ τά θ ηκ ε μόνο στη διαπίστωση του ιστορικού σχετικισμού, s c ie n c e fiction. Μια σημαντική σ υνέπεια από την στην κοινή πα ράμετρο τη ς μυθοπλασίας που π ε ενσω μάτω ση τη ς ανθρω πολογικής π ρ ο σ έγγισ ης σ την ισ το ρ ικ ή και από τ η ν α ντικ α τάσ τα ση το υ ρ ικ λείο υ ν η ιστο ρ ιο γρα φ ία και η π ρο φ ο ρικ ή πα ράδοση, χ ω ρίς να προχω ρά σ τις σ υ ν έπ ειές της, «κοινωνικού μορφώ ματος» μ ε την «αντιθετική δια δηλα δή στο ότι αλλάζουν: 1) τα όρια τη ς ισ το ρ ι δικασία» ή «επ ιτέλεσ η» ήταν να μεταγραφ ούν στο κοινωνικό συμπεριέχον όλα τα φαινόμενα του ιδι κής επισ τήμης που, εφ όσον διαπερνά και άλλους αίτερου πεδίου της, δηλαδή όλα όσα αποσιωπούκ λά δο υ ς, γ ίν ετ α ι διεπ ισ τη μ ο ν ικ ή , 2) η μ έθ ο δ ο ς τη ς ιστορικής σύνταξης με την εισαγω γή του ανανται ή αγνοούνται από τ ις ακαδημαϊκές επ ισ τήμες του ανθρώ που: το β έβ ηλ ο , οι αποκλίσεις, η θρηστοχασμού τη ς και τ η ς κριτικής το υ π α ρόντος μ έσ α από τ ο ν τ ρ ό π ο που α υτό α να σ τηλώ νει το νω δία,οι γ η τ ιές και όλα τα μη δυτικά νοητικά συ στήματα. π α ρ ελθ ό ν, ως διαπάλη σ τρα τηγικώ ν τω ν ισ το ρ ι κών υποκειμένων. 3) Η α μφισβήτηση των ύστατων κριτηρίω ν τη ς ε π ίσ η μ η ς ισ το ρ ικ ή ς κα τα γραφ ής, τω ν κρ ιτηρ ίω ν Ο X. Δ ερ μ εν τζό π ο υ λο ς β ρ ίσ κ ετα ι σ την π ερ ιο χ ή τη ς αντικειμενικότητας και τη ς αυθεντικότητας. Η ρ ή ξ η ς με τη ν α ντικ ειμ ενικό τητα τ η ς επ ίσ η μ η ς ι α μ φ ισβήτη ση αυτή δ εν επ ικ ρ ίν ει μόνο την αφαί στο ριο γρ α φ ία ς. Εξετά ζει το «Ληστρικό μ υ θισ τό ρ εσ η το υ υ π ο κειμ ένο υ και τ η ν υποταγή το υ σ ε ρημα στην Ελλάδα» και μας εισ άγει στο διφορού μια ξένη πρ ο ς αυτό ιστορική αυθεντικότητα. Δ εν μ ενο τ η ς π α ρ ά δ ο σ η ς. Η σ ημ α σ ία τ ο υ έ γ κ ειτ α ι επικρίνει μόνο τον αποκλεισμό όλων των «απαξιωστον γενικό προ βλημ α τισμ ό του π εδ ίο υ όπου κι μένω ν» γεγο νό τω ν ή κοινωνικών ομάδω ν - είνα ι νείτα ι, καθώ ς και σ ’ αυτό καθαυτό το θ έμ α το υ.

♦

κριτική

Και τα δύο αυτά διαπλέκονται αλληλένδετα, αλλά τα χω ρίζω για ό ρ ο υ ς α νάλυσης. Ας π ρ ο σ δ ιο ρ ί σουμε τις διαστάσεις του πρώτου, που είναι γενι κότερο. Το ευ ρ ύτερ ο πεδίο στο οποίο κινείται τ ο βιβλίο ο νομάζεται συνήθω ς «συλλογική μνήμη». Π ερικλεί ει την προφορική και γραπ τή παράδοση, από τις γενεα λο γίες και τα οικόσημα μέχρι τ ο υς θρύλους και το λαϊκό μυθιστόρημα, δηλα δή όλο το κοινω νικό υλικό που συνιστά ιστορική πηγή χω ρίς να α νή κ ει σ την επ ίσ η μ η γρ α π τή ισ το ρ ία . Το βα σικό πρόβλημα, το οποίο συζητείται σήμερα, είναι εάν η συλλογική παράδοση είνα ι παράγω γο μιας κυ ρία ρχης μειο ψη φ ία ς που κατέχει την εξουσία και εκ μ ετα λ λ εύετα ι το κοινωνικό σώμα ή αντανακλά και ευ ρ ύτερ α ή οικουμενικά στοιχεία. Για να απο σαφηνίσω τη ν πρώ τη ά ποψη, επισ ημα ίνω ό τι οι μ α ρτυ ρ ίες μ ε τ ις ο π ο ίες σ υντά σ σουμε την ιστο ρία τη ς Χαλκοκρατίας είναι προϊόντα τη ς κυρίαρ χ ης α ρισ το κρα τία ς: ανάκτορα, τά φ οι, έπη, «θ η σ αυρο ί» - τα ορειχά λκινα α ντικείμενα ήταν είδ η γοήτρου και όχι εργα λεία . Επιβεβαίωσή του είναι ότι η κατάρρευση αυτής τη ς αριστοκρατίας αντα νακλάται στο ιστορικό κενό των 4 αιώνων (-12ος έω ς -8ος) που την ακολούθησαν. Όμως, το ιστο ρικό κενό ο φείλετα ι κατά κύριο λόγο στον προσα νατολισμό τη ς αρχαιολογικής έρ ευ να ς που συνέ χισ ε να ερευνά για ανάκτορα και θησαυρούς. Το β ιβλ ίο δ ε ν δ ια π ρ α γμ α τεύ ετα ι ά μεσ α το π ρ ό βλημα αυτό. Δ ίν ει όμω ς έμ μ εσ η απάντηση, που διαπερνά τ ις σ ελ ίδ ες του, με την ερευ νητική των δια μεσολα βήσεω ν. Δ εν αντικρίζει απλοϊκά την ε ξουσία ως συμπαγή οντότητα, αλλά φωτίζει τις ε σω τερικές α ντιθέσ εις και το υς κοινωνικούς μετα σ χη μ α τισ μο ύ ς σ την π ερ ίο δ ο δια μ ό ρφ ω σ ης το υ ελληνικού έθ νο υ ς. Με την οπτική του αυτή απο καλύπτει τα διάφορα επίπεδα εξουσίας: του κρά το υς, των κομματαρχών, τω ν ληστών, καθώς και των κοινωνικών στρωμάτων που σ υνδέονται μαζί το υς και που η επίσημη ιστοριογραφία αποσιώπη σ ε ή και α π έκ ρυ ψ ε. Α να δεικνύει «τ ις δια π λοκ ές των σχέσεω ν της ελλαδικής τοπικής κοινωνίας με την ευ ρ ύ τ ερ η κεντρική εξουσία , σ χ έσ εις ανέκα θ εν π ρο βλημα τικές και α μ φ ιλεγό μ ενες». Μ’ αυτό το ν τρόπο ανοίγει το δρόμο για μια βα θύ τερ η α νάλυση της ιστορικής πραγματικότητας. Η λησ τεία είναι φαινόμενο του γεω ργικού χώρου σε ιδια ίτερ ες ιστορικές συνθήκες και με ιδιαίτερη εξ έλ ιξ η . Αντανακλάται και α να π α ρ ά γετα ι στην προφορική ή γραπτή συλλογική μνήμη, μέσα από

κριτική

Με μια σαγηνευτική αφηγηματική ικανότητα, αν επα ν ά λ η πτο γλω σσ ικό πλ ο ύ το κ α ι μοναδικό χιούμορ, ο Ν.Β. με τα β ιβλία του μας φ έρνει στο νου τ ις μεγάλες σ τιγμές της ελληνικής πεζογρ α φ ία ς. Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο ΡΟ Υ Ν : ΑΓΑΘΟΣ (μυθιστόρημα) ΑΓΗ Μ Α ΤΙΜ Ω Ν (νουβέλα) Ο ΣΥ Μ Β Ο Λ Α ΙΟ ΓΡΑ Φ Ο Σ (μυθιστόρημα)

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Ν ΕΦΕΛΗ ...η άλλη άπ ο ψ η στο βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680. Τηλ. 36.07.744 - FAX: 36.23.093

e-mail: nefeli-p@otenet.gr.

Η ιστορία μιας ρομαντικής αγάπης που εξελίχθηκε σ’ ένα θανάσιμο μίσος· μια λεπτή και διεισδυτική σπουδή στην γλυκύτατη αλλά και σκληρή τιμωρία που μπορεί να είναι ο έρωτας. Η μυθική ζωή της γοητευτικής Μάιρα, στην μυθιστορηματική Αμερική των αρχών του αιώνα μας, ιδωμένη μέσα από το βλέμμα της νεαρής, αθώας, αλλά ευαίσθητης Νέλλυ. Ένα δραματικό αριστούργημα, από τη λαμπερή του αρχή, ώς το συγκλονιστικό, ανατρεπτικό του τέλος.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΝΕΦΕΛΗ

ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 e-mail: nefeli-p@otenet.gr.

δ ιε ρ γ α σ ίε ς μ υ θ ο π λ α σ ία ς , μ ε τ α ε ίδ ω λ α τ ο υ Ρ ομπέν τω ν δασώ ν, το υ Ζ ο ρ ό , το υ Τσ ακ ιν τζή κ αι τω ν λη σ τώ ν τ η ς σ ύ γ χ ρ ο νη ς Ε λ λ ά δ α ς . Σ τη ν τε λ ε υ τ α ία π ερ ίπ τω σ η δ ια σ υ ν δ έ ε ι τ ο υ ς λ η σ τ έ ς τ η ς τ ο υ ρ κ ο κ ρ α τ ία ς μ ε τ ο υ ς κ α π ε τ ά ν ιο υ ς τ η ς ε θ ν ικ ή ς α ν τ ί σ τα σ η ς . Μ π ο ρ ο ύ μ ε ν α ξε χ ω ρ ίσ ο υ μ ε π ο λ λ ές π α ρ α μ έτρ ο υ ς α ν ά λ υσ η ς, α ν ά λ ο γ α μ ε τ η ν κ ά θ ε π ερ ί πτωση: σ χ έσ εις ε ξο υ σ ία ς , π α ρ α γ ω γ ή κ α ι αν απ α ρ α γ ω γ ή τ η ς μ υ θ ο π λ α σ ία ς , κ ο ινό α π ο δ ο χ ή ς, ρ ό λ ο ς τ η ς ιδ εο λ ο γ ία ς κ .ά. Ε άν η λ η σ τ εία , όπω ς ά λ λ ω σ τε κ α ι ο ι ά λ λ ε ς μ ο ρ φ έ ς σ υ λ λ ο γ ικ ή ς μ ν ή μ η ς, χ α ρ α κ τη ρ ίζετα ι από τ ο α μ φ ισ ή μ α ντο κ αι τ ο δ ιφ ο ρ ο ύμ ενο , α υ τ ό ο φ είλ ετα ι σ την π ο λλα π λότητα τω ν π α ρ α μ έτρ ω ν α υτώ ν κ αι σ τις α ν τιθ έσ εις που δ ια τέμν οντα ι από κ α θεμ ιά . Βα σ ικοί ά ξ ο ν ε ς α ν ά λ υ σ η ς σ ε ό λ ες α υ τ έ ς τ ις π ερ ι π τώ σ εις ε ίν α ι δ ύ ο : 1) τ ο υ λ ικ ό τ η ς μ υ θ ο π λ α σ ία ς κ α ι 2) η ισ το ρ ικ ή π ρ α γ μ α τικ ό τη τα π ου κ ρ ύ β ε τ α ι πίσω από α υ τ ή ν - σ το ν «Φ αντομά » λ είπ ει τ ο δ ε ύ τε ρ ο . Η μυθο π λα σ ία α π ο τελ εί τη βασ ική πηγή γ ια τ η ν ά ν τλ η σ η ε ν δ ε ίξε ω ν που θ α β ο η θ ή σ ο υ ν σ τη ν α ν α σ τή λ ω σ η τ ο υ π α ρ ε λ θ ό ν το ς που τ η ν π α ρ ή γ α γ ε . Ο Δ ερ μ εντζό π ο υ λ ο ς π ερ ιο ρ ίζετ α ι σ την αν ά λ υ ση κ α τά τ ο ν π ρ ώ το ά ξ ο ν α . Μ έ σ α απ ’ α υ τ ή ν ε π ε ξ ε ρ γ ά ζ ε τ α ι τ ις σ υ ν τετα γ μ έν ες που θ α οδ ηγή σ ο υ ν σ την ισ το ρική ανασ τήλω σ η α λ λ ά δ εν π ρ οχ ω ρ εί σ ’ α υ τή ν . Ε κείνο που τ ο ν α π α σ χ ο λεί είν α ι η δ ιε ρ ε ύ νη ση α υ τ ο ύ κ α θ εα το ύ το υ μυθο π λα σ τικ ο ύ υλικο ύ ω ς σ χ ετικ ά α υ τό νο μ ο υ π ολιτισμ ικού φ αινομέν ου. Τ ο λη σ τρ ικό μ υθ ισ τό ρ η μ α α π ο τελ εί εν τελ ώ ς ιδ ια ί τε ρ η π ερίπ τω σ η. Α π ο τελ εί έν α από τ α κ ύ ρ ια είδ η τ ο υ λα ϊκ ο ύ μ υ θ ισ το ρ ή μ α το ς . Η π α ραγ ω γ ή το υ ε ί να ι σ ύγ χρ ο νη μ ε τ ο υ ς ή ρ ω ες που π ερ ιγ ρ ά φ ε ι, ώ σ τε δ εν α π ο τελ εί αντανάκλα σ η εν ό ς μακρ ινού π α ρ ελ θ ό ν το ς. Ο ι δ η μ ιο υ ρ γ ο ί τ ο υ είν α ι επώ νυμοι, α λ λ ά υπ άρχουν π ολλά σ η μ εία που το υ ς σ υν δέο υν με τ ο χώ ρ ο π α ρ α γ ω γ ή ς τ η ς σ υ λ λ ο γ ικ ή ς μ ν ή μ η ς. Τ α σ η μ εία α υ τ ά είναι: η μη εξειδ ίκ ευ σ ή το υ ς , ο φ ό β ο ς π ρ ος τη λο γ ο κ ρ ισ ία κ αι τ ις π ο λ ιτικές ε ν δ ε ίξ ε ις , η εχ θρ ικ ή σ τάσ η τ η ς επ ίσ η μης ιδ εο λ ο γία ς, τ ο κοινό και ο κοινω νικός τρ ό π ο ς τ η ς π ρόσ ληψ ής το υ ς . Α φ ού π ρ ο σ δ ιο ρ ίσ ει τη θ έ σ η τ ο υ λ α ϊκ ο ύ μ υ θ ισ το ρ ή μ α τ ο ς σ το π λ α ίσ ιο τ η ς μ υ θ ο π λ α σ τικ ή ς π α ρ α γ ω γ ή ς κ αι ιδ ια ίτε ρ α τ η ς π α ρ α φ ιλ ο λ ο γ ία ς, ο Δ ε ρ μ εν τζό π ο υ λο ς π ρ ο χ ω ρ εί σ τη λεπ το μ ερ εια κ ή α ν ά λυ σ η τω ν π α ρ α μ έτρ ω ν που το π ρ οσ δ ιορίζουν. Σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν α , ε ξ ε τ ά ζ ε ι τη ν π ρ ο ϊσ το ρ ία το υ , τη ν πα ρ αγω γή, έκ δ ο σ η και κ υ κλ ο φ ο ρ ία το υ , τ ο αναγνω σ τικ ό κ ο ιν ό , τ η ν π ρ ό σ λ η ψ η κ α ι τ η ν α π ο δ ο χ ή /α π όρ ριψ η από τη ν κ ρατικ ή εξο υ σ ία .

κριτική

Μ ε τ ά τ η δ ιε ρ ε ύ ν η σ η τ ο υ π ρ α γ μ α το λ ο γ ικ ο ύ υ λ ι κ ού, ο σ υ γ γ ρ α φ έ α ς τ ο υ « Λ η σ τρ ικ ο ύ μ υ θ ισ τ ο ρ ή μ α τ ο ς σ την Ε λλ άδ α» π ερ νά σ το πιο σ ημαν τικ ό μέ ρ ο ς τ η ς μ ε λ έ τ η ς , σ το ε ρ μ η ν ε υ τικ ό . Ε ξ ε τ ά ζ ε ι τ η ν κοινω νική λ ε ιτ ο υ ρ γ ία τ ο υ λ η σ τ ρ ικ ο ύ μ υ θ ισ το ρ ή μ α τ ο ς κ αι τη θέ σ η το υ σ το α ξια κ ό σ ύ σ τη μ α τ η ς ε π οχ ής. Ω ς α ν α λ υ τικ ό ε ρ γ α λ ε ίο τ η ς έ ρ ε υ ν α ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιεί τ η ν κ οινω νική π α ρ ά σ τ α σ η . Π ιο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν α , α ν α λ ύ ει τ ο υ ς τρ ό π ο υ ς μ ε τ ο υ ς οπ ο ίο υς σ υ γ κ ρ ο τείτ α ι σ το λ η σ τρ ικό μ υ θ ισ τό ρ η μ α η π α ρ ά σ τασ η το υ λη σ τή , τη «σ ύ σ τασ η τ ο υ γ ε ν ικ ο ύ ιδ ε ο λ ο γικ ο ύ κ α ι σ ημασ ια κού κόσ μου τω ν κ ειμέν ω ν μ έ σ α από τ ις π α ρ α σ τά σ εις τ ο υ φ α ιν ο μ έν ο υ τ η ς λ η σ τε ία ς » κ α ι τ η ν α ν τισ τ ο ιχ ία π ρ ο ς τ ις κ ο ιν ω ν ικ ές π α ρ α σ τ ά σ εις τω ν δ ια φ ό ρ ω ν ο μ ά δ ω ν π ου εμ π λ έ κ ο ν τα ι σ το π εδ ίο δ ιεκ δ ικ ή σ εω ν τ η ς ε ξ ο υ σ ία ς . Ο

Σύγχρονη ελληνική πεζογραφία Η. X. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

Ή. X.

ΡΟΖΑΜΟΥΝΔΗ

σ υ γ γ ρ α φ έ α ς δ ε ν π α ρ α λ ε ίπ ε ι ν α ε π ισ η μ ά ν ε ι τ ο π λαίσ ιο τω ν π ελ α τεια κ ώ ν σ χ έσ εω ν που π α ίζουν α π ο φ α σ ισ τικ ό ρ ό λ ο σ τη ν π ο λ ιτικ ή χ ρ ή σ η τ η ς λ η σ τ ε ία ς , ό σ ο κ α ι σ τη ν ιδ εο λ ο γ ικ ή χ ρ ή σ η τω ν κ ο ι νω νικώ ν π α ρασ τάσ εώ ν τη ς. Τ ε λ ε υ τ α ία κ αι εξίσ ο υ σ η μ α ν τικ ή σ υ μ β ο λ ή τ ο υ βι β λ ίο υ ε ίν α ι η α ν ά λ υ σ η τ η ς δ ο μ ή ς τω ν κ ειμ έν ω ν τ ο υ λ η σ τ ρ ικ ο ύ μ υ θ ισ το ρ ή μ α το ς , π ου δ ιε ξ ά γ ε τ α ι μ ε τη σ η μ ειω τικ ή μ έ θ ο δ ο . Π ρ ό κ ε ιτα ι γ ια μ ια από τ ις πολύ λ ίγ ε ς π ερ ιπ τώ σ εις εφ α ρ μ ο γ ή ς τ η ς μ εθ ό δ ο υ α υ τ ή ς σ τη χ ώ ρ α μ α ς - α ν α φ έρ ω σ χ ετικ ά τ ις ε ρ γ α σ ίες το υ Ε. Κ α ψ ω μένου κ αι τ η ς Κ. Μ π άδα. Ο Δ ε ρ μ ε ν τ ζό π ο υ λ ο ς α κ ο λ ο υ θ ε ί «το γ ρ α μ μ ικ ό π ρ ό τυπ ο το υ V. P ropp, επ ιζη τώ ντα ς τ η ν αν άλ υσ η τω ν κ ειμ έν ω ν σ ε σ υ ν τα γ μ α τικ ο ύ ς ά ξ ο ν ε ς κ α ι α ν α δ εικ ν ύ ο ν τα ς σ τη σ υ ν έχ ε ια τη βασ ική δ ο μ ή -μ ο ν τ έλ ο , τ ο υ σ υ ν ό λ ο υ τω ν κ ειμ έν ω ν ...» χ ρ η σ ιμ ο π ο ιώ ν τα ς ω ς σ τ α θ ε ρ ά σ υ σ τα τικ ά σ το ιχ ε ία τ ις λ ε ιτ ο υ ρ γ ίε ς τω ν ηρώων. Μ ε τη ν ε φ α ρ μ ο γ ή τ η ς σ η μ ειω τικ ή ς, ο σ υ γ γ ρ α φ έ α ς κ α τα λ ή γ ε ι τ α υ τ ό χ ρ ο ν α σ τη σ η μ α ν τικ ή δ ια π ί σ τω ση ό τι η μ ο ρ φ ή τ ο υ λ η σ τρ ικ ο ύ μ υ θ ισ το ρ ή μ α τ ο ς ε ξ ε λ ίσ σ ε τ α ι απ ό τ ο ν τύ π ο δ ό μ η σ η ς μ ε ε γ κ ιβω τισ μ ό σ το ν π α ρ α τ α κ τικ ό ή α φ η γ η μ α τ ικ ό τύπ ο δ ό μ η σ η ς . Α υ τ ό ο δ η γ ε ί σ το σ υ μ π έ ρ α σ μ α ό τ ι τ ο λη σ τρ ικό μ υ θ ισ τό ρ η μ α έχ ε ι μ ετα β α τικ ή μ ορ φ ή και α π οκτά σ η μ α σ ία γ ια τ η ν έ ν τα ξή τ ο υ σ τη ν ε ξ έ λ ιξ η το υ λα ϊκ ο ύ μ υ θ ισ το ρ ή μ α το ς ω ς είδ ο ς . Γ ίν ετα ι φ α ν ε ρ ή η σ υ μ β ο λ ή τ η ς σ η μ ειω τικ ή ς α ν ά λ υ σ η ς , ω ς σ υ μ π λ ή ρ ω μ α κ α ι ε ρ γ α λ ε ίο τ η ς κ ο ιν ω ν ικ ο ϊσ το ρ ικής, κ α θώ ς και η σ υμβολή το υ βιβλίου γ ε ν ικ ό τερ α σ τη ν έ ρ ε υ ν α τ ο υ ν ε ο ε λ λ η ν ικ ο ύ κ ο ινω νικο π ο λ ιτισ μικού σ χ η μ α τισ μ ο ύ. □

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ

«Τα διηγήματα του Η.Χ.Π. διατηρούν την αισθητική αυτοτέλειά τους, διαφορετικό το κάθε κείμενο από τα υπόλοιπα, ανεπανάληπτο, σε άλλο τόνο ή σε άλλη απόχρωση τόνου, με διάφορες τεχνικές γραφής, με θεματικές εναλλαγές, κ.ο.κ.». ... Από τους σπουδαιότερους σύγχρονους Έλληνες συγγραφείς. Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο ΡΟ Υ Ν : • Ο Δ Ο Ν ΤΟ Κ ΡΕΜ Α Μ Ε Χ Λ Ω ΡΟ Φ Υ Λ Λ Η · Θ ΕΡΜ Α Θ Α Λ Α Σ ΣΙΑ Λ Ο Υ Τ Ρ Α · Ο ΓΕΝ ΙΚ Ο Σ Α Ρ Χ Ε ΙΟ Θ Ε Τ Η Σ · ΡΟ ΖΑ Μ Ο Υ Ν Δ Η

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΝΕΦΕΛΗ

ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 10 680, Τηλ. 36.07.744 e-mail: nefeli-p@otenet.gr.

Άγνωστα διηγήματα διάσημων ξένω ν συγγραφ έω ν απ ό το αρ χ είο το υ Γιώργου ΖεΒελάκπ

ΠιερΛοτί (1850-1923) Παλιά δόξα των γαλλικών γραμμάτων που οι μεταφράσεις των έργων του στην Ελλάδα διαβάζονταν από ένα ευρύτερο κοινό μέχρι και τπν εποχή του Μεσοπόλεμου. Από τα βιβλία του, η ερωτική ιστορία «Αζιγιάντε» ξετυλίγεται στο μεγαλύτερο της μέρος στο λιμάνι της Θεσσαλονίκης, κυκλοφόρησε το 1934 σε χιλιάδες αντίτυπα από το γνωστό λαϊκό περιοδικό «Οικογένεια» σε μετάφραση Πλάτωνος Χαρμίδη. Τα μεταπολεμικά χρόνια το όνομα του ναυτικού Γάλλου συγγραφέα θα το είχαμε ξεχάσει αν δεν αναφερόταν στο Θαυμάσιο ποίημα «Καφάρ» του Έλληνα συναδέλφου του Νίκου Καββαδία. ( .. .Σ τη ν Τ αϊτή έ ζ η σ ε μ ή ν ε ς κ ι ο Λ οτί · . . . ) . Το ποίημα ανήκει στα ενδιάμεσα μεταξύ εκείνων που περιλαμβάνονται ο τ ο Μ α ρ α μ π ο ύ και το Π ο ύ σ ι και αγαπήθηκε πολύ στις μέρες μας. Η λήθη που σκέπασε το έργο του στην Ελλάδα ίσως να σχετίζεται και με το χαρακτηρισμό του φιλότουρκου που του δόθηκε. Με το ψευδώνυμο Λοτί -πο υ τόσο φαίνεται να ταιριάζει στη ζωή και το έργο του πεζογράφου- τον επονόμασανοι φίλοι του, όπως γράφει στο περιοδικό “Ελλάς”αρ. 11 (1908) οΣπύροςΤρικούπης, «εξαιτίας της μεγάλης δειλίας και μετριοφροσύνης του: ο λωτός είναι πανεύμορφο ινδικό άνθος που κρύπτεται κάτω από τα φύλλα». Για το υδρόβιο εξωτικό φυτό θα προσθέταμε πως λειτουργεί ως θρησκευτικό σύμβολο και ω ς κ α λ λ ιτ ε χ ν ικ ό μ ο τ ί β ο σ τ ο ν α ρχα ίο ινδουιστικό και αιγυπτιακό πολιτισμό. Στην Οδύσσεια αναφέρεται ως μυθικός καρπός που έχει την ιδιότητα να οδηγεί όσους τον δοκιμάζρυν σε κατάσταση λήθης και μακράς ονειροπόλησης. Το διήγημα «Το τραγούδι των γερόντων», που εντοπίσαμε στο βραχύβιο λαϊκό περιοδικό του 1928 “Νυχτερίδα”, είναι γραμμένο με την αθωότητα που έχει η ματιά ενός παιδιού, αν δεχτούμε την παιδική ηλικία σαν κ ά τι το π ο λ ύ σ ύ ν θ ε τ ο . Υπογραμμίζομε και το όνομα του μεταφραστή Γιωσέφ Ελιγιά που έφυγε τόσο νέος τα χρόνια εκείνα.

Γ.Ζ.

ΠΙΕΡ ΛΟΤΙ

ΤΟ ΤΡΑ ΓΟ ΥΔ Ι ΤΩΝ ΓΕΡΟΝΤΩΝ ΔΙΗΓΗΜΑ Περιοδικό Νυχηρίόα Αρ. 11,8 Ιανουάριου 1928

0©-

ο τό Σ α ν κ α ι Κ α κ ά Σ α ν , ο ά ν τ ρ α ς κι η γ υ ν α ίκ α . Ε ίσ α ν ε γ έ ρ ο ι π ολύ γ έ ρ ο ι· ό π οιον ν α ρ ω το ύ σ ε ς θ α σ ου έ λ ε γ ε πω ς τ ο υ ς γν ω ρ ίζει. Κι οι πιο ηλικιω μένοι το υ Ν α γκ ασ άκ ι δ εν τ ο υ ς θ υ μ ό ντα νε π οτέ νέο υς. Ζ η τια ν ε ύ α ν ε σ το υ ς δ ρ ό μ ο υ ς. 0 Τ ο τό Σ α ν που ή τα ν ε τ υ φ λ ό ς έσ ερ ν ε τ η ν Κ α κ ά Σ α ν σ ’ έ ν α κ α σ ό ν ι μ ε ρ ο δ έ λ ε ς επ ε ιδ ή ε ίτ α ν ε κ ρ α τ η μ έ ν η . Σ τ α π αλιά χ ρ ό ν ια τ ο υ ς λ έ γ α ν ε Χ α τό Σ α ν και θ υ μ έ Σα ν (Κυρ Π ερ ισ τέρ η και Κυρά Κορ ομηλιά), μ α τώ ρ α κ ανείς δ εν το θυ μ ό τα ν ε. Σ τη ν γιαπ ω νέζικη γλ ώ σ σ α , Τ ο τό κ αι Κ α κά ε ίν ε λ έ ξ ε ις πολύ τ ρ υ φ ε ρ έ ς που σ η μ α ίνο υ ν ε «μπαμπά και μ αμά » σ την π α ιδική δ ιά λ εχ το . Για τ α π ολ λά τ ο υ ς χ ρόν ια β έβ α ια ό λ ο ς ο κόσ μος τ ο υ ς κα λο ύ σ ε έτσ ι! Και μ έσ ’ α υτή τ η χώ ρ α με τη ν π ερ ίσ σ ια ευ γ έν ε ια , σ κα ρώ να νε πλάι σ τα σ υν ηθισ μέν α α υ τ ά ο ν ό μ α τα τη

ξένο διήγημα

λ έ ξ η Σ α ν π ου ε ίν ε τ ιμ η τ ικ ή , σ α ν ν α λ έ μ ε κ ύ ρ ιο ς κ α ι κ υ ρ ία (κ υ ρ Μ π αμπ ά Κ υ ρ ά Μ α μ ά ). Κ α ι τ α πιο μ ικ ρ ά π ιτσ ιρ ίκ ια σ τη Γιαπ ω νία δ ε ν ξε χ ν ο ύ ν π ο τέ το υ ς α υ τ έ ς τ ις ετικ έ τ τε ς . Ε ίχ α ν ε που λ έ τ ε , έ ν α πολύ μ υ σ τικ ό κ α ι κ α θ ώ ς π ρ έπ ει τρ ό π ο σ τη ζη τ ια ν ιά το υ ς- δ εν εν ο χλ ο ύ σ α ν ε τ ο ν κόσ μο μ ε τ α π α ρ α κ ά λ ια μ α τεν τώ να ν ε τ α χ έρ ια το υ ς απ λά κ α ι δ ίχ ω ς λ έ ξ ι, κ ά τι χ έ ρ ια ρ ο ζά ρ ικ α κ αι ζ α ρ ω μ έν α σ αν α ρ χ α ία ς μ ο ύμιας. Τ ο υ ς δ ίνα νε ρ ύζι, κ εφ α λό ψ α ρ α , απ οζούμια . Μ ικρ ούλικη σ αν ό λ ες τ ις Γιαπ ω νέζες, η Κα κά Σ α ν φ α ινό τα ν έν α τίπ ο τα μ έσ α σ ’ α υτή τη ν κ α σ έλα μ ε τ ις ρ ο δ έ λ ες όπου ο πισινός τ η ς είχ ε α π οσ τεγν ώ σ ει χ ρ ό ν ια τώ ρ α κ α ρ φ ω μ έν ο ς κι α κ ίν η το ς. Τ ο κ α ρ ό τσ ι τ η ς τ ρ ίκ λ ιζ ε . Γ ι’ α υ τ ό π ολύ σ υ χ ν ά α ν α τιν ά ζ ο ν τα ν μ έσ ’ τ ο υ ς π ερ ιπ ά τους π έρ α σ την π ολ ιτεία. Δ εν έτρ εχ εν , ω σ τό σο, γ ρ ή γ ο ρ α ο φ τω χό ς τ η ς σ ύ ζυ γ ο ς κι ή τα ν όλ ο π ερ ιπ οιήσ εις, όλο π ρ ο φ υ λ ά ξεις! Κείνη το ν ο δ η γ ο ύ σ ε μ ε τη φωνή τ η ς και κ εί ν ο ς π ρ ο σ εχ τικ ό ς α φ τ ιά ζο ν τα ν κ α ι τ ρ α β ο ύ σ ε τη ν μ ο ιρ α ία τ ο υ π ο ρ ε ία μ ε τ η ν α ιώ ν ια σ κ ο τ ε ιν ιά τ ο υ , έ χ ο ν τ α ς π ε ρ α σ μ έ ν ο τ ο λ ο υ ρ ί σ το ν ώ μο το υ κ αι α ν ιχ ν εύ ο ν τα ς τ ο έ δ α φ ο ς μπ ρ οσ τά τ ο υ μ ’ έν α μπαμπού. Ο ι κ ρ ίσ ιμ ες σ τιγ μ ές ή τα ν ε τ ό τ ε που χ ρ ε ια ζ ό τ α ν ε ν ’ α ν έ β ο υ ν έ ν α σ κ α λ ο π ά τι, ν α π ρ ο σ π ερ ά σ ο υ ν ε κ α ν έν α π οταμάκ ι, κ α μ μ ιά σ χ ισ μάδ α, κ α μ μ ιά λ α κ ο ύ β α πώ ς ν α τ ρ α β ή ξ η απ ό κ ει π έρ α ο Τ ο τό Σαν; Έ π ρ επ ε ν α βλ έπ ης τ ό τ ε τη γ ρ η ά να κ ινιέτα ι μ έσ ’ τ ο κ ο υ τί τη ς: α υ τ ό τ ο ανήσ υχ ο πρόσωπο, α υ τ ά τ α μ ά τια π ου έλαμπ α ν από έξυπ νη αγω νία, π α ρ ’ όλη τη ν άχνα που τ α χ ρ ό ν ια είχ α ν ε σ κο ρπ ίσει π ά νω θέ το υ ς , γ ια ν α θ ο λώ σ ο υ νε... Σ ίγ ο υ ρ α ο φ ό β ο ς τ ο υ α ν α τιν ά γ μ α τ ο ς τ ο υ ς έκ ο β ε τ η μισ ή ζω ή το υ ς . Τ ι σ υ ν έ β α ιν ε τ ά χ α μ έ σ α σ το κ ε φ ά λ ι α υ τ ο ν ώ ν τ ω ν δ ύ ο γ ε ρ ό ν τ ω ν π ο υ λα τρ ευ ό ν το υ σ α ν α ν α μ ετα ξύ το υ ς; Σ α ν τ ι ν α μ ο λ ο γο ύ σ ε ο έν α ς σ τον ά λ λον ε σ τη β ρ α δ υ νή σ ύ ν α ξη ; Τ ι α ν α μ ν ή σ εις ξ ε σ κ ά λ ιζα ν μ έ σ ’ απ ’ τ α ν ε ιά τ α τ ο υ ς , ό τα ν φ ώ λ ια ζα ν οι δ υ ο τ ο υ ς κάτω απ ό κ α νέν α υπ ό σ τεγο γ ια να κ ο ιμ η θο ύ ν, εν ώ η Κ α κ ά Σ α ν ε ίτ α ν ε κ ο υ κ ο υ λ ω μ έν η μ ε ς τη γ α λ ά ζ ια μ π α μ π α κ ερ ή τ η ς ομπόλια, τη νυ χτερινή τ η ς σ κο ύφ ια σ α ν α λ έ μ ε; Π ώ ς κατα σ τρ ώ σ α νε τ α σ χ έ δ ιά τ ο υ ς γ ια τ ο ν π ερ ίπ α το τ η ς α υ ρ ια ν ή ς που θ α ρ χ ό τα ν ε ό μ ο ια κι α π αρά λλ α χ τη , σ α ν τ η χ τεσ ιν ή μ έ ρ α , μ ε τ ο ν ίδ ιο α γ ώ ν α γ ια τ η ν μ π ο υ κιά , τ η ν ίδ ια κ ο μ ά ρ α κ αι τη ν ίδ ια κ α κο μ ο ιρ ιά ! Μ π ας κι είχ α ν α κ ό μ α μ έ σ α θ έ τ ο υ ς τίπ ο τε σ υ ν τρ ίμ μ ια χ α ρ ά ς , τίπ ο τε α π ο μ ειν ά ρ ια ελπ ίδ ας; Τ ο υ ς γ ε ν ό ν το υ σ α ν ά ρ α γ ε ακ ό μ η σ κ έ ψ εις σ το μ υ α λό το υ ς - κ αι γ ια τ ί τ ά χ α επ ιμ ένα νε ν α ζή σ ο υ ν ενώ η γ η ς είτ α ν έτο ιμ η κει π έρ α να τ ο υ ς δ εχ τή , π ρ ό θυμ η ν α τ ο υ ς α π οσ υνθέσ η κι έτσ ι ν α π ά ψ ουνε ν α υπ οφ έρουν; Π η γ α ίν α ν ε σ ’ ό λ ε ς τ ι ς θ ρ η σ κ ε υ τ ικ έ ς τ ε λ ε τ έ ς π ο υ γ ιν ό ν τ ο υ σ α ν σ τ ο υ ς

Πκρ Αοιί

να ούς. Κάτω απ’ τ ο υ ς μ εγ ά λ ο υ ς μ α ύ ρ ο υ ς κ έδ ρ ο υ ς που ισ κιώ νουν τ α ιε ρ ά τ εμ έν η σ το β ά θ ρ ο κ ανεν ός π α λαϊκού α γ ά λ μ α το ς από γ ρ α ν ίτη σ τήν αν ε νω ρίς νω ρίς τ ο λ η μ έρ ι το υ ς π ρ οτού κ ο υ β α λ η θο ύ ν ο ι π ρώ τοι π ρ ο σ κυν η τά δ ες κι όσ ο δ ιά σ τη μ α β α σ τ ο ύ σ ε τ ο π α ν η γ ύ ρ ι π ο λ λ ο ί δ ια β ά τ ε ς σ τε κ ό ν τ ο υ σ α ν μ π ρ ο σ τά το υ ς . Κ οπ έλλες μ ε κουκλίσ τικο προσωπάκι και γ α τίσ ια ματά κ ια , σ έρ νο ν τα ς τ ’ α ψ η λ ά ξύ λ ιν α π απ ούτσ ια τ ο υ ς - γιαπ ω νέζικα π ιτσ ιρικά κια μ ε τ ις μ α κ ρ υ ές π ολ ύχ ρω μες μπ λ ο ύζες τ ο υ ς , φ τά ν ο ν τα ς σ ε μ π ου λούκ ια γ ια ν α ε κ τε λ έ σ ο υ ν ε το θ ε ϊκ ό τ ο υ ς κ αθήκον, π ια σ μένα χ έρ ι-χ έρ ΐ' ό μ ο ρ φ ες κ υ ρ ά δ ες κο μ ψ ευά μ ε ν ε ς μ ε π ερ ίπ λ ο κ ο υ ς κ ό τσ ο υ ς σ το κ εφ ά λ ι, που ερ χ ό ν τα ν ε σ τη ν π α γό δ α

ξένο διήγημι

-W

γ ια ν α π ρ ο σ ευ χ η θ ο ύ ν ε κ αι ν α γ ε λ ά σ ο υ ν , χ ω ρ ιά τ ισ σ ες μ ε μ α κ ρ υ ά μ α λ λιά , ιε ρ ε ίς κ α ι π ρ α μ α τ ε υ τ ά δ ε ς , ό λ ε ς ο ι π ε ρ ίε ρ γ ε ς μ α ρ ιο ν έ τ τ ε ς τ ο υ φ α ιδ ρ ο ύ α υ το ύ λα ο ύ που μ π ορ εί ν α βάλ η ο ν ο υ ς σ ο υ, δ ια β α ίνα νε μπ ρ ος σ την Κα κά Σ α ν π ου τ ο υ ς έβ λ ε π ε κ α ι μ π ρ ό σ ’ τ ο ν Τ ο τ ό Σ α ν π ου δ ε ν τ ο υ ς έβ λ ε π ε πια. Π ά ν το τε τ ο υ ς π ετούσ αν έν α φ ιλικό β λ έμ μ α κ αι κάπ οτε, ξεκ ό β ο ν τα ς απ’ τη ν π α ρέα , κ άπ οιο ς θ α τ ο υ ς ζύγ ω ν ε γ ια ν α το υ ς ελ εή σ η . Α κ ό μ α κ αι τσ ιρ ιμ ό ν ιες τ ο υ ς κ ά ν α ν ε, όπ ω ς δ α σ ε ξ α κ ο υ σ μ έ ν ο υ ς α ν θ ρ ώ π ο υ ς , τό σ ο π ολύ ε ίτ α ν ε γν ω σ τοί και τό σ ο ευ γ εν ικ ο ί ε ίν ’ οι άνθρω π οι σ ’ α υ τ ά τ α μέρ η. Τ ις μ έ ρ ε ς ε κ ε ίν ε ς τ ο υ ς λ ά χ α ιν ε κι α υ το υ ν ώ ν ν α χ α μ ο γ ε λ ο ύ ν ε σ τη γ ιο ρ τ ή , ό τ α ν έ κ α ν ε κ α λ ο κ α ιρ ία κ α ι φ υ σ ο ύ σ ε ο χ λ ιό ς μ π ά τη ς , ό τ α ν ο ι π ό ν ο ι τω ν γ ε ρ α τ ε ιώ ν α π α λο κ ο ιμ ό ν το υ σ α ν λ ιγ ο υ λ ά κ ι μ έ σ ’ τ α β ά θ η τω ν σ α κ α τε μ έν ω ν μελώ ν το υ ς . Μ ε ς τ ο θ ό ρ υ β ο τω ν γ υ ν α ικ είω ν φ ω νώ ν μ έ σ ’ τ α γ έ λ ο ια κ α ι τ α ξεφ ω ν η τ ά η Κα κά Σ α ν γ ιν ό τα ν ε φ α ιδ ρ ή κι ά ρ χ ιζε ν α καμαρ ώ νη σ αν οι κ υ ρ ά δ ες που δ ια β αίνανε μπ ρ οσ τά τη ς , π α ίζον τας μ ε τη φ τω χικιά χ άρ τιν η β εν τά γ ια τη ς παίρ ν ο ν τα ς έν α ύ φ ο ς γ ε ρ ο σ ύ ν η ς και δ είχ ν ο ν τα ς πω ς ε ν δ ια φ έ ρ ε τα ι α π α ρ ά λλ α χ τα όπως κι ά λλοι, γ ια τ α δ ια σ κ εδ α σ τικ ά π ρ α μ μ α τά κ ια τ ο υ κόσ μου το ύ το υ . Α λ λ ’ ό τα ν επ λ ά κ ω ν ε η ν ύ χ τ α , κ ο υ β α λ ώ ν τα ς κ ά τω απ ό τ α κ έ δ ρ α κ ρ ύ ο κ αι σ κο τάδ ι, ό τα ν απ λω νότανε ξα φ ν ικ ά έν α μ υσ τη ρ ια κό ρ ίγ ο ς ο λ ό γ υ ρ α από τ ις π α γ ό δ ες , μ έ σ ’ τ α κ α ν τ ο ύ ν ια τ α σ το λ ισ μ έν α μ ε τ ε ρ α τ ώ δ ικ α α γ ά λ μ α τ α , οι δ υ ο γ ε ρ ο σ ύ ζ υ γ ο ι τ α ιρ ια ζ ό ν το υ σ α ν χ ά μ ω . Λ ε ς κι η κ ο ύ ρ α σ η τ η ς η μ έ ρ α ς τ ο ύ ς ε ίχ ε σ α κ α τ έ ψ ε ι μ έ σ α σ το μ ε δ ο ύ λ ι, ο ι ζ α ρ ω μ α τ ιέ ς γ ιν ό ν τ α ν ε π ιο β α θ ο υ λ ές , οι α ν αδ ιπ λ ώ σ εις τ ο υ π ετσ ιού τ ο υ ς πιο κ ρ εμ α σ τές , τ ο πρόσωπό τ ο υ ς ά λ λο δ εν έδ ειχ ν ε π α ρά τη φ ρ ιχ τή τ ο υ ς κακο μ ο ιρ ιά και το βάσ α νο που σ τεκ ό ντο υσ α ν σ ιμά σ το θά να το . Χ ιλ ιά δ ε ς φ α ν α ρ ά κ ια ά ν α β α ν ω ς τ ό σ ο γ ύ ρ ω θ έ τ ο υ ς μ έ σ ’ τ α μ α ύ ρ α κ λ α ρ ιά κ α ι π λ ή θ ια π ισ τ ώ ν σ τ α θ μ ε ύ α ν ε π ά ν τ ο τ ε σ τ α σ κ α λ ο π ά τ ια τ ω ν ν α ώ ν . Α ν ά μ εσ α απ ’ ό λ ο α υ τ ό τ ο π λ ή θ ο ς ξε χ ύ ν ο ν τ α ν τ ο β ο υ η τ ό μ ια ς π ε ρ ίε ρ γ η ς κ αι επ ιπ όλαιης ε υ θ υ μ ία ς που π λ ημμυρ ούσ ε τ ο υ ς δ ρ ό μ ο υ ς ο λ ό γ υ ρ α α π ο τε λώ ντας α ν τίθ εσ η μ ε τ ο σ α ρ κα σ τικ ό κ ο ίτα γ μ α τω ν ακινήτω ν αγ α λ μ ά τω ν που φ υ λ ά γ α ν ε τ ο υ ς θ ε ο ύ ς μ ε τ α τρ ο μ α χ τικ ά κι ά γ νω σ τα σ ύμ β ο λ α , μ ε τ ις α ό ρ ι σ τε ς φ ο β έ ρ ε ς τ η ς νυ χ τ ιά ς . Η γ ιο ρ τ ή β α σ το ύ σ ε π ερ ισ σ ό τερ ο από τ α φ ώ τα κ α ι φ α ιν ό τα ν ε σ α μ ία α π έρ α ν τη ε ιρ ω ν εία γ ια τ α ο υ ρ ά ν ια π ν εύ μ α τ α , π α ρ ά σ α μ ια λ α τ ρ ε ία , ό μ ω ς μ ια ειρ ω ν ε ία δ ίχ ω ς π ίκρ α, π α ιδ ιά σ τικη , κ α λ ό β ο υ λ η και π ρο πάντω ν π ά ρα πολύ φ α ιδρ ή . Τ ο ίδ ιο π ά ντα - μ ό λ ις β α σ ίλ ευ εν ο ή λ ιο ς τίπ ο τε απ ’ ό λ α α υ τ ά δ εν μ π ορ ούσ ε ν α ζω ογον ήσ η κ είν α τ α δ υ ο α ν θρ ώ π ινα σ υν τρ ίμ μ ια . Κ α τσ ο υ φ ιά ζα ν ε ξα ν ά , κ α θ ισ μ έ ν ο ι σ τα υ ρ ο π ό δ ι σ ε μ ια γ ω ν ιά σ α ν π α ρ α π ε τα μ έ ν ο ι ά ρ ρ ω σ το ι- σ α δ υο γ ε ρ ο ν τίσ τικ ες μ α ϊμ ο ύ δ ες π ερ α σ μ έν ες σ τα χρόν ια, μ ασ ώ ντα ς τ α ψ ίχο υ λ α τ η ς ζη τια ν ιά ς τω ν. Τ ά χ α π οια σ κέψ η επ ίμονη και β α θ ε ιά τ ο υ ς τ υ ρ α ν νο ύ σ ε α υ τή τη σ τιγμή, ώ σ τε να δ είχ νου ν τ η γε μ ά τη αγω νία έκ φ ρ α σ ί τ ο υ ς πάνω απ ’ τ ις ν ε κ ρ ώ σ ιμ ες μ ά σ κ ες τ ο υ ς ; Π ο ιο ς ξα ίρ ε ι σ α ν τ ι ν α σ υ ν έβ α ιν ε μ έ σ ’ το β ά θ ο ς τω ν γ έ ρ ικ ω ν α υ τώ ν για π ω νέζικω ν κ ε φ α λ ώ ν ;... Ίσ ω ς κ α ι τ ί π ο τ ε ! ... Π α λ εύ ο υ ν απ λώ ς γ ια ν α κ α το ρ θώ σ ο υν ν α σ υν εχίσ ουνε τη ζω ή, έτρ ω γ α ν με τ ις δ υ ο ξ υ λ έ ν ιε ς μ π α γ κ έ τε ς τ ω ν , β ο η θ ώ ν τα ς ο έ ν α ς το ν ά λ λ ο ν μ ε π ολλή τ ρ υ φ ε ρ ό τ η τ α - κ ο υ κ ο υ λ ώ ν ο ν τα ν γ ια ν α μ η ν κ ρ υώ νο υν , γ ια ν α μ π ο δ ίζο υ νε τ ις δ ρ ο σ ο σ τ α λ ίδ ες ν α σ τιβ ά ζο ν τα ι πάνω σ τα κόκκ α λ ά τ ο υ ς . Π ερ ιπ ο ιό τα ν ο έ ν α ς τ ο ν ά λ λ ο μ ε τ ο π α ραπ άνω σ π ρ ω χ μέν οι απ ’ τ ο ν π ό θ ο ν α ζή σ ο υ ν ε και τ η ν επ α ύριο και ν α ξα κ ο λ ο υ θή σ ο υ ν ε τ ο ν πλάνο π ερίπ ατό το υ ς ... Μ έ σ ’ τ ο μ ικ ρ ό κ α ρ ό τσ ι, υπ ήρ χ ε, μ α ζύ μ ε τ η ν Κ α κά -Σ αν , ό λ α τ α π ρ α μ μ α τά -

ξένο διήγημα

κ ια τ ο υ ν ο ικ ο κ υ ρ ιο ύ τ ο υ ς · ρ α γ ισ μ έν ες π ια τέ λ ε ς απ ό γ α λ ά ζ ια π ο ρ σ ελά νη , γ ια τ ο ρ ύ ζι, μ ικ ρ ο ύ λ ικ α φ λ υ τσ α ν ά κ ια γ ια τ ο τ σ ά ι κι έ ν α χ ά ρ τιν ο φ α ν α ρ ά κ ι κόκκινο που τ ο ανά β α νε τ ο βρ άδ υ. Κ ά θ ε β ρ ά δ υ μ ια φ ο ρ ά , ο τ υ φ λ ό ς σ ύ ζ υ γ ο ς ξ α ν α χ τ έ ν ιζ ε μ ’ ε π ιμ έ λ ε ια κ α ι κ α νό ν ιζε τ ο ν κ ό τσ ο τ η ς Κ α κά -Σ α ν . Α υ τη ν ή ς τ α μ π ρ ά τσ α δ ε ν μπ ο ρ ο ύσ α ν ε ν α σ η κ ω θ ο ύ ν α ψ η λ ά γ ια ν α σ ιά ξ ο υ ν ε τ ο κ ό τσ ο τ η ς , κ ι έ τ σ ι ο Τ ο τ ό -Σ α ν έ μ α θ ε α υ τ ή τ η δ ο υ λ ε ιά . Π α σ π α τ ε υ τ ά , μ ε τ ρ ε μ ά μ ε ν α χ έ ρ ια , χ ά ιδ ε υ ε τ ο φ τω χό γ έ ρ ικ ο κ ε φ ά λ ι κι εκ είν η α φ ίν ο ν τα ν σ τα χ ά ιδ ια τ ο υ μ ’ έ ν α π ερ ίερ γ ο νάζι- έ μ ο ια ζε κ ά τι σ αν τ η τ ο υ α λ έ τ α π ου κ άνου ν ο ι μ α ϊμ ο ύ δ ες δ υ ο -δ υ ο σ τις ε ρ η μ ικ έ ς λ α κ ο ύ ν ες . Τ α μ α λ λ ιά τ η ς ε ίτ α ν α ρ α ιά κι ο Τ ο τό -Σ α ν δ ε ν έβ ρ ισ κ ε π ια μ ε γ ά λ ο π ρ ά μ μ α ν α χ τεν ίσ η τ ο υ ς κ ε φ α λ ό δ ε σ μ ο υ ς σ τή ν ο ν τ ά ς τ ο υ ς μ ’ α λ η θινό γιαπ ω νέζικο γ ο ύ σ το . Ε κείνη π α ρ α κ ο λ ο υ θ ο ύ σ ε μ ε τ α μ ά τ ια σ ’ έν α σ π α σ μ ένο κ α θ ρ έ φ τ η μ ε π ερ ίσ σ ιο ε ν δ ια φ έ ρ ο λ έ γ ο ν τ α ς : « λ ίγ ο ψ η λ ό τε ρ α Τ ο τ ό -Σ α ν !... λ ιγ ά κ ι δ ε ξιό τ ε ρ α , λίγ ο πιο α ρ ισ τερ ά ...» . Σ τ ο τ έ λ ο ς , α φ ο ύ είχ ε μ π ή ξει κ ει μ έσ α δ υ ο μ ε γ ά λ ε ς κ α ρ φ ίτσ ε ς που δ είν α ν ε μια ν ιδ ια ίτερ η χ ά ρ η σ το κεφ άλι, η Κα κά Σ α ν έπ α ιρν ε έν α ύ φ ο ς να ζιά ρ ικ ο κι ευγ ενικό . Ταχ τικά , τα χ π κώ τα τα κ άνα νε τ ο λ ο υ τρ ό το υ ς· είν ε τό σ ο κ α θ α ρ ό ς ο κόσ μος σ τη Γιαπω νία!... - Ω στόσ ο, μ έσ ’ τ ο υ ς α γ ρ ο ύ ς, στη μέσ η απ ’ τ ο μ εγ ά λ ο σ τα υ ρ ο δ ρ ό μ ι, κρ υφ ά κ ρ υφ ά κ ρ υ φ ά έν α π ρωί ο θ ά ν α το ς ά δ ρ α ξε γ ε ρ ά τη γ ρ η ά Κα κά -Σ αν. Έ ν α θα υ μ ά σ ιο απ ριλιάτικο πρωινό, με τη κάμψ η το υ ήλ ιου και τη μοσ κοβό λια το υ ν έο υ γρ ασ ιδ ιο ύ. Σ ’ α υ τ ό τ ο νη σί το υ Κιού-Σίου , η ά ν ο ιξη είν ε λ ίγο ζεσ τό τερ η απ’ τη δική μας, λιγά κι πιο πρώιμ η· όλη η γό νιμη εξο χ ή λα μπ οκοπ ούσ ε. Ο ι δ υο δ ρ ό μ ο ι χ ω ρ ι ζό ν τα ν ε από τ ο υ ς ο ρ υζώ ν ες που κ υμ ά τιζα ν κάτω απ ’ το απ αλό χ ά ϊδ εμ α το υ χλια ρ ο ύ ανέμ ο υ. Ο α έ ρ α ς γ ε μ ά τ ο ς από τη μουσ ική τω ν τζιτζικ ιώ ν που τ ρ ίζο υ ν ε τό σ ο γ ο ε ρ ά π έρ α ε κ ε ί σ τη Γιαπωνία. Σ ’ α υ τ ό τ ο σ τα υ ρ ο δ ρ ό μ ι κ α μ μ ιά δ ω δ εκ α ρ ιά τ ά φ ο ι χ α ν ό ν το υ σ α ν μ έσ α σ τα χ ό ρ τ α κ ά τω απ ό μ ια τ ο ύ φ α α ψ η λ ώ ν κ έδ ρ ω ν . Π έ ρ α α π ’ τ α χ ω ρ ά φ ια τ ο υ ρ υ ζιο ύ δ ιέ κ ρ ιν ε ς κ ά τι δ ά σ η μ ε θ ε ό ρ α τ α δ έ ν τ ρ α , όπ ου α ν α κ α τώ ν ο ν τα ν οι κ α μ έλ ιες και τ α μπαμπού. Π ιο π έρ α κ ά τι βο υν ά σ α θ ό λ ο ι εκκλησ ιώ ν, χ α ρ ά ζα ν ε σ το γα λ ά ζιο ο ρ ίζο ν τα γ ρ α μ μ ές και σ χ ή μ α τα πολύ γο υσ τό ζικ α . Σ τ η μ έσ η α υ τ η ν ή ς τ η ς σ ιγ α λ η ν ή ς κ α ι π ρ ά σ ιν η ς π ερ ιο χ ή ς ε ίχ ε σ τ α θ ε ί το ό χ η μ α τ η ς Κ α κά -Σ α ν , γ ια ν α ξα ν α σ ά ν ο υ ν ε λ ιγ ά κ ι. Χ ω ρ ιά τ ες κ α ι χ ω ρ ιά τισ σ ες ν τ υ μ έ ν ε ς μ ε μ α κ ρ υ ά μαν ίκ ια, κ α μ μ ιά ν ε ικ ο σ α ρ ιά γ ια π ω νέζικες ψ υ χ ο ύ λ ε ς σ τρ ιμω χ νόντουσ αν γ ύ ρ ω απ' τ ο κ α ρ ό τσ ι όπου η ε το ιμ ο θ ά ν α τ ο ς τέ ν τω σ ε τ α ξυ λ ια σ μ ένα μέλ η τ η ς. Τ η ν ε ίχ ε π ιά σ ει ξα φ ν ικ ά ο θ ά ν α το ς σ τη μέσ η τ ο υ δ ρ ό μ ο υ , ενώ ο Τ ο τό -Σ α ν τή ν ε κο υβ α λ ο ύσ ε σ ’ έν α π ροσ κύνημα σ το να ό τ η ς θ ε ά ς Κβάνον. Ο ι κ α λ ές ψ υ χ ο ύ λ ες που είχ α ν ε σ υ γ κ εν τρ ω θ ε ί θ ε ς από ε υ γ έ ν ε ια μ α θ έ ς από π ερ ιέρ γ εια , κ ο υνιόντου σ αν από δω κι από κ ει γ ια να τ η ν π ερ ιπ οιηθούν ε. Ο ι π ερ ισ σ ό τερ ο ί τ ο υ ς είσ α ν απ ό κ είν ο υ ς π ου ε ίχ α ν έ ρ θ ε ι σ το π α ν η γ ύ ρ ι τ η ς Κβανόν, θ ε ά ς τ η ς Χ ά ρ ιτο ς. Φ τωχή Κακά -Σ αν! Π ρ οσ π α θ ο ύσ α ν ν α τή ν ε σ υ ν εφ έρ ο υ ν μ ’ έν α κατάπ λα σ μα ρ υζιο ύ, μ ε ο ύ ζ ο - τ η ς είχ α ν ε τ ρ ίψ ε ι τ ο κο ύφ ιο μ έρ ο ς τ ο υ σ το μ α χιο ύ μ ’ α ρ ω μ α τικά χ ό ρ τ α και ρ α ντίσ ει μ ε κ ρύο ν ε ρ ό τ ο κ ο ύ τελ ο και τη ν κ ά ρ α τη ς . Ο Τ ο τό -Σ α ν τη ν α π α λ ο χ ά ιδ ευ ε π α σ π α τευ τά , μη ξα ίρ ο ν τα ς τ ι ν α τ η ς κ άμη, μ π οδ ίζοντα ς τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς μ ε τ ις κ ινή σ εις τ ο υ κ α ι το υ ρ το υ ρ ίζ ο ν τα ς απ ’ τη ν αγω νία και τη ν απελπισία.

ξένο διήγημα

■© ©

Σ το τέλ ο ς , τ η ς δώ σ ανε ν α καταπ ιή τ α χαπ άκια, κ ο μ μ α τά κια χ α ρ τί που είσ α ν ε ζω γ ρ α φ ισ μ έ ν ε ς π ρ ο σ ε υ χ έ ς κ α ι ξ ο ρ κ ίσ μ α τ α γ ρ α μ μ έ ν α μ ε τ ο χ έ ρ ι τω ν ιε ρ έ ω ν κ α ι π ου τ α ε ίχ ε β γ ά λ ε ι α π ’ τ ο μ α ν ίκ ι τ η ς μ ια κ α λ ή κ υ ρ ία . Χ α μ έ ν α κόπια! Η ώ ρ α είχ ε σ ημάν ει. 0 θ ε ό ρ α το ς θα ν α τά ς σ τεκ ό τα ν ε εκ εί, γε λ ώ ν τα ς μ ε τ ις π ρ ο σ π ά θ ειες α υτώ ν τω ν γιαπ ω νέζω ν κ αι σ φ ίγ γ ο ν τα ς μ έσ ’ τ α μπ ρ άτσ α τ ο υ το κορμί τη ς γρ η ά ς. Μ ια τ ε λ ε υ τ α ία γ κ ρ ιμ ά τ σ α , έ ν α ς σ τ ε ρ ν ό ς σ π α σ μ ό ς π ολ ύ ο δ υ ν η ρ ό ς κι η Κ α κά -Σ α ν σ ω ρ ιά σ τη κε, μ ε τ ο σ τό μ α α ν ο ιχ τό , τ ο κ ο ρ μ ί σ τρ ιμ μ έν ο π ρ ος το π λάι, π ισ ω π εσ μένη σ το κ ο υ τί μ ε κ ρ εμ α σ τά μ π ρ άτσ α , σ αν έν α ς φ α σ ο υ λ ή ς που π ετ ιέτα ι σ ε μ ια γω νιά τ η ς σ κη νής μ ε τ ά τ η ν π α ρ ά σ τα σ η . Α υ τό τ ο σ κ ιε ρ ό ν ε κ ρ ο τα φ ε ίο , π ούχ ε π α ιχθή μπ ροσ τά, η τ ε λ ε υ τ α ία σκηνή, λ ε ς και τ ό χ α ν υ π ο δ είξει τ α Π ν εύ μ α τα , λ ε ς και τ ό χ ε δ ια λ έ ξε ι η ίδ ια π εθ αμέν η. Δ ε χ ά σ α ν ε κ αιρ ό. Α γ κ α ρ έψ α ν ε κ ά τι σ κ α φ τιά δ ες που δ ια β α ίνα ν από κ ει και μ ά ν ι μάν ι ά ρ χ ισ α ν να σ κ α λ ίζ ο υ ν ε τη γ η ς . Ό λ ο ς ό λ ο ς ο κ ό σ μ ο ς β ια ζό τα ν ε μη θ έ λ ο ν τ α ς ν α χ ά σ η τ ο π ρ ο σ κ ύ ν η μ α , μ ή τ ε κ α ι ν ’ α φ ή σ ο υ ν ά τ α φ η τ η φ τω χ ή γ ρ η ά , μ α π ιο π ο λ ύ γ ια τ ί η μ έ ρ α έ δ ε ιχ ν ε π ολ ύ ζ ε σ τ ή κ ι ο ι μ υ ίγ ε ς άρ χ ισ αν ν α μ α ζεύ ο ντα ι. Σ ε μισή ώ ρ α ο λά κ κ ο ς ή τα ν α ν ο ιχ τό ς. Σ ύ ρ α ν ε τ η γ ρ η ά από τ ο κ ασ όνι τ η ς , α δ ρ ά ζ ο ν τ ά ς τ η ν απ ό τ ο υ ς ώ μ ο υ ς , τή ν ε β ά λ α ν ε κ α τ α γ ή ς , κ α θ ισ μ έν η σ αν π ά ντα , μ ε τ ο ν π ισ ινό μ α ζ ε μ έ ν ο , λ ε ς κι έ μ ο ια ζ ε μ ε κ ε ίν α τ ’ α π ο ξ ε ρ α μ έ ν α πού και π ού κάτω από π ελώ ρ ια δ έν τρ α , μ έσ ’ το υ ς λ ό γ γ ο υ ς. 0 Τ ο τό -Σ α ν π ρ ο σ π α θ ο ύσ ε να τ α κάμη ό λ α α υ τ ό ς μ ο ν ά χ ο ς απ ’ τ ο ν κόσ μο, κ αι μ π ο δ ίζο ντα ς τ ο υ ς σ κ α φ τιά δ ες που δ εν είχ α ν ε σ π λαχνικιά ψ υ χή κι όλο τό ν ε σ κο υντο ύσ αν. Α ν α σ τέν α ζε, έ κ λ α ιγ ε γ ο ε ρ ά σ α μικ ρό π α ιδ άκι και τ α δ ά κ ρ υ α σ τα λ ά ζα ν από τ α σ β υσ μ έν α μ ά τια τ ο υ . Π α σ π ά τευ σ ε ω σ τόσ ο ν α ιδή αν είτ α ν ε το υ λ ά χ ισ το κ α λ ά χ τεν ισ μ έν η γ ια ν α π α ρ ο υ σ ια σ τή σ τις α ιώ ν ιες κ α το ικ ίες , αν ο ι κό τσ ο ι το υ κ εφ α λιο ύ είσ α ν ε ν τ ά ξ ε ι και κ άρφ ω σ ε σ τα μ α λ λιά τη ς , τ ις δ υ ο μ εγ ά λ ε ς κ α ρ φ ίτ σ ε ς π ρ ο το ύ ρ ίξ ο υ ν ε τ ο χ ώ μ α π άνω τ η ς ... Έ ν α ς ε λ α φ ρ ό ς ψ ιθ υ ρ ι σ μ ό ς α κ ο υ ό τα ν α ν ά μ ε σ α σ τα φ ύ λ λ α : είσ α ν ε τ α Π ν ε ύ μ α τα τω ν π ρ ογόνω ν τ η ς Κ α κ ά -Σ α ν π ο υ ’ρ χ ό ν τ α ν ε ν α τ η ν κ α λ ω σ ο ρ ίσ ο υ ν ε σ τη χ ώ ρ α τ ω ν Ίσ κιω ν...

Σ ΤΟ Ε Π Ο Μ Ε Ν Ο ΔΙΑΒΑΖΩ : Το διήγημα του Εμίλιου Ζολά «Οι ώμοι της μαρκησίας»

Ό λ α είχ α ν ε τ ελ ειώ σ ει. 0 Τ ο τό -Σ α ν ε ίτ α ν ε έτο ιμ ο ς ν α ξα ναπ άρη το ν α τ έλ ει ω το δ ρ ό μ ο το υ . Π έ ρ α σ ε πίσω απ ό τ ο λ α ιμ ό τ ο υ τ ο λ ο υ ρ ί τ ο υ κ α ρ ο τσ ιο ύ κι ά ρ χ ισ ε ν α τ ο σ έρ νη κ α τά τη σ υ ν ή θ ειά το υ . Α λ λά το κασ όνι ε ίτ α ν ά δ ειο . Η φ ιλ εν ά δ α το υ , η σ υ ν τρ ο φ ιά τ ο υ , τω ν μ α τ ιώ ν τ ο υ τ ο φ ω ς έ λ ε ιπ ε απ ό κ ε ι μ έσ α . Ω σ τό σ ο π ρ ο χ ω ρ ο ύ σ ε π α σ π α τευ τά δ ίχ ω ς ιδ έ α σ το μ υ α λ ό τ ο υ , δ ίχ ω ς ελ π ίδ α , σ ε μία ν α π έρα ντη θ ε ο σ κό τε ινη νύ χτα . Μ ’ ό λ α α υ τ ά τ α τ ζ ιτζ ίκ ια τ ρ α γ ο υ δ ο ύ σ α ν ε μ έ σ ’ τη ν π ρ α σ ιν ά δ α που σ κ ο τεί ν ια ζε κάτω από τ ’ α σ τε ρ ά κ ια κι ενώ η α λ η θινή ν ύ χ τ α έ π ε φ τ ε γ ύ ρ ω απ ’ το ν τυ φ λ ό ά ρ χ ιζε ν ’ α κ ο ύ ετ α ι ο ίδ ιο ς ψ ίθ υ ρ ο ς μ έσ ’ απ ’ τ α φ υ λ λώ μ α τα όπως και τη ν ώ ρ α που τη ν κ α τεβ ά ζα ν ε σ το λά κκο. Ε ίσ ανε πάλι τ α Π ν εύ μ α τα που λέ γ α ν ε: «Π α ρ η γο ρ ή σ ο υ Τ ο τό -Σ α ν , η φ ιλ ενά δ α σ ου α ν α π α ύ ετα ι μ έ σ ’ τ η ν α π έρ α ν τη γ λ ύ κ α τ η ς ε ξα ν τλ ή σ ε ω ς που β ρ ι σ κό μ α σ τε και μ εις οι ίδ ιοι κι όπου θ ά ρ θ η ς και συ σ ε λίγο. Τ ο κ ο ρ μ ί τ η ς θ α λ α μ π ικ α ρ ισ τή μ έ σ ’ τ ο χ ώ μ α . Η Κ α κ ά -Σ α ν θ α γίν η ω ρ α ίο γιαπ ω νέζικο δ έν τρ ο , φ υ τά , ίσ ω ς κ έδ ρ ιν α κ λα ρ ιά , ίσω ς φ α ν τα χ τε ρ έ ς κ α μ έλιες , μπαμπού, π οιος ξα ίρ ε ι τ ι!...» . □

Ή<°Χ°)--------------------------------- ----------------------------------------------------------------------- ξέν ο διήγημ α

D r . L A U R A C . S C H L E S S IN G E R

Δ ΕΚ Α ΧΑΖΟ Μ ΑΡΕΣ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑΣΤΡΕΦΟΥΝ ΤΗ ΖΩΗ ΤΟΥΣ : Α υ τ ό το β ιβ λ ίο ε ίν α ι α κ α τ ά λ λ η λ ο γ ια τ ο υ ς ο λ ιγ ό ψ υ χ ο υ ς κα ι τ ο υ ς ο λ ιγ ό κ α ρ δ ο υ ς ! Α ν θ έλ ετε π ρ α γ μ α τ ικ ά ν' α λ λ ά ξε τε , τό τε μ π ο ρ εί ν α σ ας δώ σει τ η ν κ λ ο τσ ιά π ο υ χ ρ ειά ζε σ τε γ ια ν α ξεκ ιν ή σ ετε τ ο τ α ξ ίδ ι σ ας π ρ ο ς τ η ν α υ τ ο κ α τ α ξ ίω σ η . π ρο σο χή

Η δρ Λόρα Σλέσιντζερ είναι η πολλές φορές να συμπεριφερόμαστε σαν χαζά, υπο ψυχοθεραπεύτρια που έχει φανα ταγμένα θύματα. Μόλις βρούμε το κουράγιο να τικούς οπαδούς όσο και αντιπά αναλάβουμε τις ευθύνες για τα προβλήματά μας και λους, καθώς το κορυφαίας ακρο να αποδεχτούμε τις δυσκολίες που συνοδεύουν το αματικότητας talk-show αναμε- ρίσκο, οι δυνατότητες για προσωπική ανάπτυξη και ταδίδεται από ολόκληρο το εθνι ευτυχία γίνονται απεριόριστες. κό δίκτυο των ΗΠΑ. Αν ψάχνετε για κάποιο χέρι βοήθειας που να Η Λόρα Σλέσιντζερ έχει ακλόνητες πεποιθή σας δικαιολογεί για τα πάντα, δεν θα το βρείτε εδώ. σεις και δεν διστάζει να τις εκφράπροετοιμασμένες να δείτε καθαρά πως σει στους ακροατές που της τηλε με τη συμπεριφορά σας φωνούν. Προτρέπει με ζέση τις γυ υποτιμάτε τον εαυτό σας ναίκες να παρατήσουν τους και να κάνετε το πρώτο βή πιεστικούς κόπανους που έχουν μα για να βελτιώσετε την για εραστές και να διαλέξουν ένα ποιότητα της ύπαρξής σας, από τα «καλά παιδιά», να μεί f η δρ Λόρα είναι η καλύτερη νουν στο σπίτι και να σταθούν επιλογή: σας βοηθάει να δια σαν γονείς πλάι στα παιδιά που τηρήσετε την ειλικρίνειά σας γέννησαν, και να κυνηγήσουν και ζητωκραυγάζει τις προό Π θ γ ΚΑΝΟΥΗ τις επιδιώξεις τους αντί για τις δους σας. Ένα είναι σίγουρο 01 ΓΥΝΑΙΚΕΣ ονειροφαντασίες τους. Πάνω [ πάντως: διαβάζοντας τις Δέκα ___ Κ α ι απ’ όλα, η δρ Λόρα συμβου Χαζομάρες που Κάνουν οι Γυ λεύει τις γυναίκες να μην κα ναίκες και Καταστρέφουν τη τηγορούν τίποτα και κανέναν Ζωή τους δε θα αντιμετωπίσετε για τη δυστυχία και το χάλι ποτέ ξανά τις σχέσεις, τη συζω η τους της προσωπικής τους ζωής ί μπεριφορά και τις αποφάσεις παρά μόνο τον εαυτό τους. I σας με τον ίδιο τρόπο. Στις Δέκα Χαζομάρες Η δρ Λόρα Σλέσιντζερ πήρε το διδακτορικό της στη φυσιολο που Κάνουν οι Γυναίκες και I γία από την Ιατρική Σχολή του Καταστρέφουν τη Ζωή Πανεπιστημίου Κολούμπια, έχει τους χρησιμοποιεί παραδείγ πτυχίο μετα-διδακτορικών σπου ματα από τη ραδιοφωνική της εκπομπή και τις ιδι αίτερες συνεδρίες της για να περάσει το μήνυμα δών και άδεια ψυχοθεραπεύτριας σε θέματα γάμου που θέλει. Κι αυτό το μήνυμα είναι ότι ο δισταγμός και οικογένειας. Έχει διδάξει στα Πανεπιστήμια μας να φερθούμε τολμηρά και θαρραλέα μας κάνει USC και Peperdine.

Kf J ^ PE*°YN

Φιλολογικά χρονογραφήματα για πρόσωπα της ελληνικής λογοτεχνίας απ ό το α ρ χ είο το υ Γιώ ργου ΖεΒελάκπ

Περικλής Γιαννόπουλος (1870-1910) Πολλά έχουν γραφτεί κατά καιρούς για τον άνθρωπο που έγραψε το «Νέον πνεύμα». Όλα τον εμφανίζουν ως μία εντελώς ξεχωριστή μορφή των γραμμάτων μας, έξω από κοινωνικές συμβάσεις και συναναστροφές. Άλλο δεν έκαμε στη ζωή του, όπως είχε πει ο Ξενόπουλος, παρά να σκέπτεται, να μελετά και να γράφει. Ζούσε συνεπαρμένος από το αισθητικό του όραμα, το οποίο περιέχεται στο γνωστό βιβλίο του. Γι ’ αυτή την ακραία προσωπικότητα καταθέτει τη μαρτυρία του ο Παύλος Νιρβάνας στο χρονογράφημά του «Πάνε όλα». Παρακολουθεί τον Περικλή Γιαννόπουλο μια παραμονή Πρωτοχρονιάς να παίζει χαρτιά στο σπίτι του μουσικού και κριτικού Γιωργάκη Αξιώτη. Α λλά και σ ’αυτές τις διαφορετικές προσωπικές στιγμές του παιχνιδιού ο Περικλής, όπως τρυφερά τον αποκαλεί ο χρονογράφος, ήταν ίδιος. Ενθουσιώδης άνθρωπος των ωραίων και ευγενικών χειρονομιών, που σκόρπισε με μια κίνηση τα κέρδη του στα χαρτιά, όπως αργότερα με μια τέτοια χειρονομία σκόρπισε «τον πλούτο της νεανικής το υ ζω ή ς σ τα γ α λ α ν ά κύματα της Σαλαμίνας, ένα ανοιξιάτικο πρωί».

Γ.Ζ. Υ.Γ. Η αθησαύριστη ανάμνηση του Π. Νιρβάνα ίσως προσθέτει κάτι στην εμπνευσμένη εργασία που κάνει τα τελευταία χρόνια για τον Π. Γιαννόπουλο ο Γιάννης Πατίλης.

ΠΑΥΛΟΣ ΝΙΡΒΑΝΑΣ ΠΑΝΕ ΟΛΑ Εφ. ΝΕΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 31 Δεκεμβρίου 1936

ν κ ρ εμ ο ύ σ α ν ό λ ο υ ς το υ ς χ α ρ το π α ίχ τες τ η ς Π ρ ω το χρ ο ν ιά ς, ο Π ερ ικ λ ή ς Γιαννό π ουλος θ α π ήγαινε άδικα.

Μ ια παραμονή Πρω τοχρ ονιάς ήμ α σ τε μ α ζεμένοι σ το φ ιλ όξεν ο σπίτι το υ Γιωργάκη Α ξιώ τη, το υ μακ αρ ίτη μουσ ικού και κ ριτικο ύ, το υ καλού και α λησ μόνητου φ ίλου. Το σ οβαρ ό π αιγνίδι δ εν είχ ε αρ χ ίσ ει ακ όμα. Σ τ ο μ ετ α ξύ , όσ οι είχ α μ ε φ τά σ ε ι νω ρίτερ α, για ν α μη χ ά ν ετα ι ο «π ολύτιμος καιρός», απ οφ ασ ίσ αμε να κάνου με έν α μπ ακαραδάκι σ εμ έν -ντε-φ ερ . Σ τρ ω θ ή κ α μ ε σ το τρ α π έζι. Ο Π ερ ικ λ ή ς Γιαννόπ ουλος, ξα π λω μένος σ ε κ ά ποια π ολυθρόνα, φ υλ λο μ ετρ ο ύσ ε έν α περιοδικό, μ α ο νο υς το υ τα ξείδ ευ ε, σαν πάντα, σ ε κάποιο φ υσ ιολατρ ικό όνειρο. - Π ερ ικλή δ εν παίζεις; το ν ξύπ νησ α απ’ τό ν ειρ ό του . Ο α γ νό ς εκ είν ο ς ω ρ α ιο λά τρ η ς έκ α νε π ά ντα τ η ν εντύπω σιν, ό τα ν το υ μιλ ούσ ε κ ανείς ά ξα φ να, πως επ ισ τρέφ ει σ την π ρ αγματικότη τα από κάποιο φ αντασ τικό τα ξείδ ι. - Ν α π αίξω... είπ ε. Ο Π ερ ικ λ ή ς δ εν ε ίχ ε π οτέ το υ κ α μ μ ιά σ χέσ ιν μ ε τ α χ ρ ή μ α τα και μ ε ό ,τι έχ ε ι σ χέσ ιν με χρήμα τα. Ζ ο ύ σ ε σαν τ α «π ετεινό το υ ουρανού». Και π ολλές φ ο ρ ές έμ εν ε νηστικός σ αν ε κείνα. Ν ησ τικός όμω ς, με αξιοπ ρ έπ εια εκ α το μ μ υρ ιο ύχ ο υ. Μ ε τις ικ α ν ό τη τές το υ , με τη ν μ εγάλη το υ μόρφωσιν, μ ε το γ ε ρ ό το υ μυα λό, με το υ ς π λούσ ιους σ υγ γεν είς το υ ακόμα, μπ ορ ούσ ε ν α είν α ι εκ α το μ μ υ ρ ιο ύ χ ο ς. ΓΓ α υ τό ν ή τα ν α ρ κ ε τό ς π λ ο ύτο ς έν α κ λα δ ί ανθι σ μένης αμ υ γδ α λ ιά ς ή έν α αγρ ιά γκ α θ ο τ η ς α ττικ ής γ η ς σ την μπ ουτουνιέρ α το υ . Δ εν είχ ε όμω ς σ χ ολα σ τικότητες στη ζωή, δ εν καλλ ιερ γούσ ε πόζες. Και, προ πάντων, σαν τέλ ειο ς

φιλολογικά χρονογραφήματα

τζέ ν τλ εμ α ν , δ εν εν νο ο ύ σ ε ν α είν α ι δ υ σ ά ρ εσ το ς μ ε τ ο υ ς φ ίλ ο υ ς το υ . Τ α χ α ρ τιά δ εν το ν τρ α β ο ύσ α ν καθόλου, μα δ εν είχ ε καμμιά δ υσ κολία ν α παίξη, γ ια να ευχ αρ ίσ τησ η τη ν σ υ ν τροφ ιά το υ . Δ εν υπήρχε γ ι’ α υ τό ν καμμιά σ χολαστική άρ νησ ις «κατ’ αρχήν». Δ εν έπ αιζε χα ρ τιά , δ εν είχ ε όμω ς και καμμιά αντίρ ρη σ ι να παίξη. Και, σ αν άνθρω π ος το υ κόσμου, ή ξε ρ ε όλ α τ α παιγνίδια. Ε κείνο όμω ς τ ο «να παίξω» το είπ ε μ ε κάποιο δισ τα γμό, που ή τα νε δ ιαφ α νής για όσ ους τ ο ν ή ξερ α ν . - Αν δ εν έ χ η ς ψιλά, σ ου δ ανείζω ... το υ είπ α σιγά. Και τ ο υ π έρασ α, μ ε τρόπο, έν α χ αρ τονό μισ μα. Κ ά θισ ε σ το τρ α π έ ζι εύ θ υ μ ο ς , ζω ηρός, ε υ χ ά ρ ισ το ς. Τ ο ν είχ α κ οντά μ ο υ. Ε ίχ ε μ ια τ ύ χ η κ α τα π λη κ τικ ή . Τ ο χ α ρ τ ί σ τα μ α το ύ σ ε σ το χ έ ρ ι το υ . Α υ τό ό μ ω ς δ εν τ ο ν σ υ γ κ ιν ο ύ σ ε κ α θ ό λ ο υ . Ή κ έ ρ δ ιζε ή έ χ α ν ε το υ ή τα νε αδ ιά φ ορο. - Π ά νε κι αυτά; το υ λέγα ν ε. - Π άνε. 'Η τα νε ά ξιο ς ν α μην απ οσύρη τ α κέρ δ η τ ο υ , ω ς που ν α τ α χ άσ η όλα. Κι α υ τό έγ ινε. Μ ια σ τιγμή, που είχ ε μ α ζέψ ει μπροσ τά τ ο υ όλ α τ α λ ε φ τά το υ τρ α π εζιο ύ, ξεχ ώ ρ ισ ε ό σ α το υ είχ α δ α ν είσ ει και μου τ α π έ ρ ασ ε. Και εξα κ ο λ ο ύ θ η σ ε να παίζη, πιο ε λ ε ύ θ ε ρ α τώ ρα , δ η λα δ ή πιο τρ ελ λ ά . Ή ρ θ ε π άλι η σ ειρ ά το υ να κάνη μπάνκο. Κ έρδισ ε. Του τ α κ ά λυ ψ αν. Ξ α να κ έρ δ ισ ε. Τ ο υ τ α κά λυ ψ α ν και τ η ν τρ ίτη φ ο ρ ά . Κ έρ δ ισ ε

.......... ...

Πάλι.

Νιρβάνας

- Τ ώ ρα μπ ορείς ν ’ απ οσ ύρης, Περ ικλή... το υ είπα. Τ ρ ά β η ξε μερ ικ ά και άφ η σ ε έν α μέρ ο ς. - Δ ε βαρ υέσ αι!... μου είπ ε. Ο ι άλ λοι το υ φώναζαν: - Π ά νε όλα; - Π άνε. Ε ξα κ ο λο υ θο ύ σ ε ν α κερδ ίζη. Ε ίχε κάνει έ ξη -ε φ τ ά πά σσ ες αρ ά δ α . Και πάλι τ α ίδια. - Πάνε; - Π άνε. Ε ίχε φ τά σ ει σ την δ έκα τη π άσσ α και ό λ α το υ τ α κέρ δ η έμ εν α ν απάνω σ το τρ απ έζι, στην δ ιάθ εσ ι τω ν π ονταδόρων. - Π ερ ικ λή, θ α π έσ ης. Δ εν μπ ορ είς ν α κ άνης π ά σ σ ες επ ’ άπ ειρον. Τ ρ ά β α τ α κέρ δ η σου. Α υ τό που κ άνεις είναι π αραφ ροσ ύνη. Μ ήπω ς δ εν τ ο κ α τα λ ά β α ινε , πω ς ή τα ν π α ραφ ρ οσ ύν η; Μ α τ ο υ ά ρ ε σ ε η π α ρα φ ρ ο σ ύν η το υ . Τον δ ιασ κέδ αζε. - Ο ρ ίσ τε, κύριοι. Τ α θέλετε; - Π ά νε όλα; - Π άνε. Τ ο υ τ α σκέπασαν όλα. Μ πάκα! Τάχ ασ ε. Ο ύ τ ε κρύο, ο ύ τ ε ζέσ τη . Γελούσ ε. Θ ά λ εγ ε κανείς, πως ή τα ν εν θουσ ια σ μένος γ ια τ η ν χ α σ ο ύ ρ α το υ . Και μπ ορούσ ε να μείνη δ υο η μ έρ ες ν η σ τικός, όπως έμ εινε π ολλές φ ο ρ ές, όπως μένουν τ α «π ετεινό το υ ουρ ανού» σ ε μια ά γ ρια χιονιά. Σηκ ώ θ ηκ ε από το τρ απ έζι, απ έντα ρος, όπως κάθισ ε, μα γ ε λ α σ τό ς και ευ χ α ρ ισ τη μένος. Ξα π λώ θηκε πάλι σ την π ολ υθρ όν α το υ και ά ρ χ ισ ε να φ υ λ λ ο μ ετρ ά η τ ο π ερ ιοδ ικό και ν α τ α ξ ε ιδ ε ύ η μ ε τ α σ ύν νεφ α . Μ ε τ α λ ε υ κ ά , φ ω τειν ά σ ύ ν νεφ α τ ο υ α ττικ ο ύ α ιθ έ ρ ο ς , που ήτα ν η θ α λα μ η γό ς το υ . Ή τ α ν ε ο άνθρω πος τω ν ωραίων, ευγενικώ ν χειρονομιώ ν. Μ ε μια τέ τ ο ια χ ειρ ονομία σ κό ρπισε το ν π λούτο τη ς νεανικής το υ ζω ής σ τα γ α λα νά κ ύ μ α τα τ η ς Σα λαμ ίνα ς, έν α αν ο ιξιά -

Σ ΤΟ Ε Π Ο Μ Ε Ν Ο ΔΙΑ ΒΑΖΩ : ο Ψ υχάρης

τικο πρωί. - Π ά νε όλα; το ν ρώ τησ ε η Μ ο ίρ α το υ . - Πάνε! □

για το θά να το το υ Αργύρη Εφταλιώ τη

φιλολογικά χρονογραφήματα------------------------------------------------------------------ 0 ® ©

Οι έκ δ ό σ εβ

ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ Γ ιο ρ τ ά ζ ο υ ν 1 5 χ ρ ό ν ια ε κ δ ο τ ικ ή ς π α ρ ο υ σ ία ς κ α ι σ α ς

προσκαλούν Στο βιβλιοπω λείο _

Μάρνη

D Σ »

& Πατησίων την Π έμπ τη

17 Δ εκεμβρίου και ώ ρ α 7 μ.μ. σε μια γιορτή με χριστουγεννιάτικη α τμ ό σ φ α ιρ α . Θ α σ ας περιμένει ζω ντανή μουσική απ ό το σ υγκρότημα «Έβενος», ά κρ α το ς οίνος, γευσ τικές απ ολαύσ εις, δώ ρα και πολλές εκπ λήξεις.

Η ΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗ των Βιβλίων yivcrai μΐ βάση το γνωστό Δτκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ϊλληνική Βιβλιογραφία ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟ Δϊλτίο συντάσστται pc την πολύτιμη συντργασία του Βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

επιμέλωα: ΕΦΗ ΑΠΑΚΗ

Αρ. 391 1Οκτωβρίου - 31 Οκτωβρίου 1998

Γενικά Έργα

εντυπώ σεις. Μετ. Α. Μ εσσήνη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 171. ISBN 960-03-2220-1.

Γνώση - Μάθηση ΜΠΕΛΛΑΣ Θ. Δομή και γραφή της επιστημονικής εργασίας. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 227. Δρχ. 3.800. ISBN 960-344540-1. ADLER J. - VAN DOREN C. Πώς να διαβάζετε ένα βιβλίο. Μετ. Δ. Αυγερινός. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 377. Δρχ. 4.500. ISBN 960600-536-4.

Λεξικά Who’s who 1998. Αθήνα, Μέτρον, 1998. Σελ. 1.102. Δρχ. 18.720.

Φιλοσοφία Γενικά ΚΟΝΔΥΛΗΣ Π. Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης. Αθήνα, Νεφέλη, 1998. Σελ. 150. Δρχ. 2.600. ISBN 960-211-390-1.

Α ποκρυφισμός ΚΑΛΟΓΕΡΑ Γ. Οι 12 προφητείες του σΰμπαντος κόσμου. Αθήνα, Κα λ ό γ ερ ό , 1 9 9 7 . Σελ. 4 4 8 . Δ ρ χ. 6.240. ISBN 960-8547-3-7.

CLEGHON Ρ. Τα μυστικά της αυτο εκτίμησης. Μετ. Ν. Γ. Παπαδάκης. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 2 3 5 . Δ ρχ. 4 .1 6 0 . ISBN 9 6 0 -0 3 2211-2 .

ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ I. Ηλιακή μυσταγω γία. Δελφ ικ ή λατρεία. Θ εσσαλονίκη, Δ ίο ν, 1 9 9 8 . Σελ. 143. Δρχ. 2.600.

DOMINIAN J. Μαθήματα γάμου. Μετ. Σ. Μεταξάς. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 3 1 6 . Δρχ. 5.200. ISBN 960-344-525-8.

CASTANEDA C. Μαγικά περάσμα τα. Μετ. X. Σ α κελλα ρ ο πο ύ λο υ . Αθήνα, Το Κλειδί, 1998. Σελ. 336. Δρχ. 3.500. ISBN 960-237-142-0.

SCHLESSINGER L. C. Δέκα χαζο μάρες που κάνουν οι γυναίκες και καταστρέφουν τη ζωή τους. Μετ. Β. Χατζοποόλου. Α θήνα, Καλέντης, 1998. Σελ. 301. Δρχ. 3.950. ISBN 960-219-088-4.

ΦΟΝ ΝΤΑΙΝΙΚΕΝ Ε. Το μυστήριο της Νάσκα. Μετ. Φ. Κυριαζόπουλο ς . Α θήνα, Ν ότος, 1 9 9 8 . Σελ. 258. Δρχ. 5.200. ISBN 960-849116-9.

Ψυχολογία Γενικά

ICKE D. Επαναστάτες της συνείδη σης. Μετ. Π. Περισσάκη. Αθήνα, Έσοπτρον, 1998. Σελ. 380. Δρχ. 6.030. ISBN 960-7228-38-3.

DYER W. W. Ο μικρός οδηγός της ευτυχίας. Μετ. Α. Φύτρου. Αθήνα, Δυναμική Επιτυχίας, 1998. Σελ. 99. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7604-32-6.

ΝΤΕΡΙΝΤΑ Ζ. - ΣΤΙΓΚΛΕΡ Μ. Υπε ρηχογραφήματα της τηλεόρασης. Μετ. Μ. Ακτυπη. Αθήνα, Εκκρεμές, 1998. Σελ. 208. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7651-08-1.

Εφαρμοσμένη ψυχολογία

ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ Φ. Χειμερινές σημειώσεις πάνω σε καλοκαιρινές

Βιβλιογραφικό δελτίο

ΠΗΤΑ Ρ. Ψυχολογία της γλώσσας. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 206. Δρχ. 4 .160. ISBN 960344-501-0.

ΕΥΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Σ. Θέματα παιδαγωγικής ψυχολογίας. Τόμοι A' + Β'. Αθήνα, Ελληνικά Γράμμα τα, 1 9 9 8 . Σελ. 1 5 6 + 15 8 . Δρ χ. 2 .6 0 0 + 2.6 00. ISBN Set 960-344554-1.

Θρησκεία Γενικά ΚΩΣΤΙΔΗΣ Δ. Το κατά Ιω άννην Ε υ α γγέλιο ν. Α θήνα, Πιτσιλάς, 1998. Σελ. 77. ISBN 960-7826-159 ΜΕΝΤΙΔΑΚΗΣ Γ. Ε. Τόπ ος και συμβολισμός στην Ορθόδοξη λα τρεία. Τόμος Α'. Ηράκλειο, 1997. Σελ. 315. Δρχ. 4 .800. ISBN 96085980-0-1. ΝΕΟΦΥΤΟΣ ΕΓΚΛΕΙΣΤΟΣ. Περί των Χριστού εντολών. Αθήνα, Ακα δημία Α θηνών, 199 8 . Σελ. 2 9 9 . Δρχ. 8.300. ISBN 960-7099-61-3. NILSON Μ. Ρ. Η πίστη των Ελλή

4Κ°)©

νων. Μετ. I. Κ. Μαζαράκης-Αινιάν. Αθήνα, Δωδώνη, 1998. Σελ. 277. Δρχ. 4.150. ISBN 960-248-802-6.

ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Μ. Έ νας π όλε μος που δεν έληξε ακόμα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 308. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-2222-8.

Γενικά

ΜΙΧΑΗΛ Μ. «Ευρώ»κλωνισμός. Κέ ντρο, Δεξιά ή Αριστερά; Αθήνα, 1998. Σελ. 171. Δρχ. 2.6 00. ISBN 960-90914-0-7.

ΖΕΡΒΟΣ Δ. Γ. Για ζωντανές γειτο νιές. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 314. Δρχ. 4.160. ISBN 960-344-543-6.

ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ Θ. Πώς να κάνετε σωστή προεκλογική εκστρατεία. Α θήνα, Α νανάς. Σελ. 158. Δρχ. 5.200.

ΠΑΠΟΥΛΙΑΣ Δ. Β. - ΤΣΟΥΠΑΣ X. Κ. Κατευθύνσεις για τη μεταρρύθμι ση του κράτους. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 225. Δρχ. 4.1 6 0 . ISBN 960-03-2234-1.

ΠΛΕΥΡΗΣ Κ. Α. Ρατσισμός. Αθή να , Κόκκινη Μηλιά, 1 9 9 8 . Σελ. 159. Δρχ. 2.080.

Κ ο ινω νικές επιστήμες

Κοινωνιολογία ΚΟΥΛΟΥΡΗ X. Αθλητισμός και ό ψεις της αστικής κοινωνικότητας. Κέντρο Ν εοελληνικώ ν Ε ρευνών Ε.Ι.Ε., 1997. Σελ. 444. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7138-19-8.

Πολιτική Έγκλημα και εξουσία. Η άκρως α πόρρητη τουρκική έκθεση για την υπόθεση Σ ουσουρλούκ. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1998. Σελ. 305. Δρχ. 3.500. ISBN 960-236-463-9. Η επιβολή της Βαρβαρότητας στη Γιουγκοσλαβία. Επιμ.-πρόλ. Λ. Χατζηπροδρομίδης. Θ εσσαλονίκη, Παρατηρητής, 19 9 8 . Σελ. 3 5 1 . Δρχ. 3.600. ISBN 960-260-986-9. ΒΕΡΕΜΗΣ Θ. Ιστορία των ελληνο τουρκικών σχέσεω ν 145 3 -1 9 9 8 . Αθήνα, ΕΛΙΑΜΕΠ-Σιδέρης, 1998. Σελ. 269. Δρχ. 3.640. ISBN 96008-0149-5. ΓΑΡΓΑΛΙΑΝΟΣ Δ. Αθλητισμός και εξωτερική πολιτική. Αθήνα, Παπαζήσης, 1998. Σελ. 461. Δρχ. 5.720. ISBN 960-02-1264-3. ΔΟΥΔΟΥΜΗΣ Γ. Ε. Βαλκανικές ε ξελίξεις. Τόμος Γ'. Αθήνα, Βαλκα νικές Εκδόσεις, 1998. Σελ. 160. Δρχ. 3.120. ΚΑΣΚΑΝΗΣ X. C asus belli. Ο Α νδρέας Π απανδρέου και η Κύ προς. Λευκωσία, 1998. Σελ. 239. Δρχ. 5.200. ISBN 9963-8338-02.

ΏΘΘ--------------------

ΜΟΣΚΟΒΙΤΣΗ Π. Ανάγκη δράσης. Μ ετ.-επίμετρο Κ. Μ ποτόπουλος. Α θήνα, Π όλις, 1 9 9 8 . Σελ. 2 7 9 . Δρχ. 4.160. ISBN 960-7478-55-Χ.

Δίκαιο ΔΗΜΗΤΡΑΤΟΣ Ν. Γ. Έ ννομ ο α γαθό και διδασκαλία περί εγκλήμα τος στο π οινικ ό δίκαιο. Α θήνα, Σάκκουλας, 1998. Σελ. 342. ISBN 960-232-860-6.

Δημόσια διοίκηση ΣΠΙΓΓΟΣ Γ. Ν. Η Τοπική Αυτοδιοί κηση στην Κέρκυρα 1 8 6 4 -1 9 9 8 . Κέρκυρα, Απόστροφος, 1998. Σελ. 315. Δρχ. 6.5 00. ISBN 960-748015-8. ΧΡΥΣΑΝΘΑΚΗΣ X. Η θεσμική με ταρρύθμιση της πρωτοβάθμιας αυ τοδιοίκησης. Το σχέδιο «Ιωάννης Καποδίστριας». Αθήνα, Σάκκουλας, 199 8 . Σελ. 4 3 6 . ISBN 9 6 0 -2 3 2 836-3.

Λαογραφία ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Θ. Κ. Σοφά δες. Ο τόπος μας. Μέρος Β'. Αθή να, 1998. Σελ. 527. ΑΥΔΙΚΟΣ Ε. Από τη Μαρίτσα στον Έβρο. Αλεξανδρούπολη, Πολύκεντρο, 1998. Σελ. 399. ISBN 96086240-0-2. ΕΝΙΑΙΟ ΠΟΑ. ΛΥΚΕΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ - 28ο ΔΗΜ. ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΡΙΚΑΛΩΝ. Η Καραγκούνα. Τρίκαλα, Γένεσις, 1998. Σελ. 96. Δρχ. 3.120. ΚΙΟΥΣΗ Β. Τα τραγούδια των γυ

ναικών στα Μεσόγεια (1900-1950). Α θήνα, Εντός, 1 9 9 8 . Σελ. 155. Δρχ. 2.600. ISBN 960-8472-23-7. ΛΙΑΠΗΣ Β. Π. Λούλετ ε Βασιλικόι. Το Κουντουριώτικο ερωτικό τρα γούδι. Αθήνα, Διεθνής Οργάνωση Λαϊκής Τ έχνη ς. Σελ. 2 1 3 . Δ ρχ. 3.640. ISBN 960-86150-0-3. ΣΕΡΓΗΣ Μ. Γ. Λαογραφικά των Εκλογών (1920-1981) από ένα Να ξιώτικο χωριό. Αθήνα, 1988. Σελ. 128. Δρχ. 1.040. ISBN 960-905951- 1. ΤΣΙΚΛΙΔΗΣ Μ. Γ. Αττική. Η μαγική γη. Αθήνα, Aldebaran, 1998. Σελ. 214. Δρχ. 3.700. ISBN 960-782304-4. SCHEFLER Α. Παροιμίες απ’ όλο τον κόσμο. Μετ. Κ. Κουλουμπή-Παπαπετροπούλου. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 123. Δρχ. 3.900. ISBN 960-600-510-0. HOLBRAAD C. Ελληνικά εικονο στάσια. Μετ. Μ. Holbraad. Αθήνα, Τροχαλία, 1998. Σελ. 186. Δρχ. 3.750. ISBN 960-7809-39-4. Παιδαγωγική-Εκπαϊδευση

Παιδαγωγική ΤΣΑΜΠΟΥΡΗ-ΑΝΕΣΤΟΠΟΥΛΟΥ Β. Αντιαυταρχική αγωγή. Αθήνα, 1998. Σελ. 308. Δρχ. 6.000.

Εκπαίδευση ΑΒΔΕΛΑ Ε. Ιστορία και σχολείο. Αθήνα, Ν ήσος, 1998. Σελ. 176. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7711-15-7. ΓΕΩΡΓΟΥΣΗΣ Π. Ν. Η αξιολόγη ση των μαθητών με βάση το φάκε λο υλικού. Αθήνα, Δελφοί, 1998. Σελ. 166. Δρχ. 4.160. ISBN 960305-025-3. ΠΗΓΙΑΚΗ Π. Προετοιμασία, σχεδιασμός και αξιολόγηση της διδα σκαλίας. Αθήνα, Γρηγόρης, 1998. Σελ. 211. Δρχ. 4.160. ISBN 960333-183-Χ.

Σχολικά ΠΑΤΑΚΗΣ Σ. - ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Κ. Ν. - ΣΑΡΡΗΣ Μ. Σοφοκλή, Αντι γόνη Β' Λυκείου. Αθήνα, Πατάκης,

-------- Βιβλιογραφικό δελτίο

1998. Σελ. 552. Δρχ. 3.900. ISBN 960-600-656-5. Γλώσσα

Λεξικά Λεξικό αγγλοελληνικό και ελληνοαγγλικό. Αθήνα, Πελεκάνος. Σελ. 1.582. Δρχ. 7.280. ISBN 960-400123-Χ. ΤΣΟΠΟΥΡΙΔΗΣ Θ. Λεξικό ποντιακής διαλέκτου. Θεσσαλονίκη, 1998. Σελ. 766. Δρχ. 6.240.

Β' έκδοση. Θ εσσαλονίκη, 1998. Σελ. 192. Δρχ. 15.000. ISBN 9608430-13-5.

νωφελές Ίδρυμα Ν. - Ε. Πορφυρογένη, 1998. Σελ. 132. Δρχ. 6.000. ISBN 960-86225-0-6.

ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ Δ. Διακοσμητικές τέ χνες. Αθήνα, Μέλισσα, 1998. Σελ. 286. Δρχ. 17.680. ISBN 960-204116-1.

Συλλογές

HOLLINGSWORTH Μ. Η τέχνη στην ιστορία του ανθρώπου. Μετ. Δ . Καψαμπέλη. Α θήνα, Αδάμ, 1998. Σελ. 501. Δρχ. 20.800. ISBN 960-500-193-4.

ΦΑΤΣΗΣ Α. Κατάλογος ελληνικών τηλεκαρτών 1 9 9 2 -1 9 9 8 . Α θήνα, Εντός, 1998. Σελ. 229. Δρχ. 5.000. ISBN 960-8472-24-5.

Λευκώματα

Σοκολάτα. Βιβλίο συνταγών. Μετ. Τ. Κουσουνέλου. Αθήνα, Νέα Σύ νορα, 1998. Σελ. 63. Δρχ. 3.120. ISBN 960-236-914-0.

Οικιακή οικονομία

Σαντορίνη. Α θήνα, Τ οπίο. Σελ. 163. Δρχ. 15.600. ISBN 960-764623-1.

Φυτολογία Αγριολούλουδα του Παρθένου Δά σους Δράμας. Δράμα, Οικολογική Κί νηση Δράμας - Τοπική Ένωση Δή μων και Κοινοτήτων Νομού Δράμας. Σελ. 76. Δρχ. 5.200. ISBN 96085951-0-Χ. ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ Θ. I. Θάμνοι και δέ ντρα στην Ελλάδα. Τόμος Α'. Δράμα, Οικολογική Κίνηση Δράμας - ΤΕΙ Κα βάλας, 1998. Σελ. 292. Δρχ. 17.680. ISBN 960-85951-2-6. ΑΡΧΑΓΓΕΛΙΔΗΣ Γ. Επιστροφή στη φύση. Αθήνα, 1998. Σελ. 183. Δρχ. 5.200. ISBN 960-90828-0-7. Εφαρμοσμένες επιστήμες

Ιατρική ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΣ ΙΑΤΡΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟ ΓΟΣ. Το ζην επικινδύνως. Μετ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, ΜΙΕΤ, 1998. Σελ. 386. Δρχ. 5.000.

Τεχνολογία ΜΠΩΚΟΣ Γ. Δ. Τα πρώτα ελληνικά τυπογραφεία στο χώρο της «καθ’ η μάς Ανατολής» (1627-1827). Αθήνα, Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, 1997. Σελ. 543. Δρχ. 12.480. ISBN 960-201-130-0. Τ έχνες

Γενικά ΒΟΥΓΙΟΥΚΑ Α. Ιστορία μόδας ΑΒ.

βιβλιογραφικό δελτίο

Ενα σχολήσεις

ΖΙΑΣ Ν. - ΚΑΔΑΣ Σ. Οι τοιχογρα φίες του Καθολικού. Αγιον Ό ρος, Ιερά Μ ονή Ο σίου Γ ρηγορίου, 1998. Σελ. 310. Δρχ. 17.300. ISBN 960-7553-14-4. ΛΑΜΠΡΟΥ I. Ο υδάτινος πλούτος της Αττικής γης. Αθήνα, Αγροτική Τράπεζα της Ελλάδος, 1998. Σελ. 194. ISBN 960-8405-36-Χ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Γ. Στολές του Πολεμικού Ναυτικού. Μετ. Φ. Παπ αγεω ργίου. Α θήνα, Αστραία, 1998. Σελ. 129. Δρχ. 12.480. ISBN 960-85797-1-6.

Αρχιτεκτονική ΓΑΒΡΑ Ε. Γ. Αγροτικός χώρος και κατοικία στον Πόντο. Θεσσαλονί κη, Κυριακίδης, 1998. Σελ. 517. Δρχ. 8.000. ISBN 960-343-436-1.

Ζωγραφική Τα πορτραίτα Φαγιούμ και η γενιά του ’30 στην αναζήτηση της ελληνι κότητας. Α θήνα, Μ ουσείο Μ πενάκη, 1 9 9 8 . Σελ. 5 2 . Δ ρ χ. 4.160.

Γλυπτική Κώστας Ανδρέου. Αθήνα, Πινακο θήκη Δήμου Αθηναίων, 1998. Σελ. 155. Δρχ. 8.320.

Φωτογραφία ΜΟΥΓΟΓΙΑΝΝΗΣ Γ. Φωτοδιαδρο μές σε άσπρο-μαύρο. Αγριό, Κοι

GAYLER Ρ. Πάθος για τυρί. Αθή να, Νέα Σύνορα, 1998. Σελ. 189. Δρχ. 6.000. ISBN 960-236-926-4. NORRIS C. Μ. Κοιλιακές ασκήσεις. Αθήνα, Βασδέκης, 1998. Σελ. 127. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7370-47-3. Κ λα σική φιλολογία

Γενικά Διογένης Ο ινοανδέας. Οι πολύτι μες πέτρες της φιλοσοφίας. Εισ.μετ.-σχόλ. Γ. Αβραμίδης. Θεσσαλο νίκη, θ ύ ρ α θ εν, 1998. Σελ. 140. Δρχ. 3.950.

Αρχαίοι συγγραφείς ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ. Ειρήνη. Απόδ. Κ. Βάρναλης. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ ματα, 1998. Σελ. 132. Δρχ. 2.500. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ. Ιππείς. Απόδ. Κ. Βάρναλης. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ ματα, 1998. Σελ. 114. Δρχ. 2.500. ISBN 960-344-487-1. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ. Λυσιστράτη. Απόδ. Κ. Βάρναλης. Αθήνα, Ελλη νικά Γράμματα, 1998. Σελ. 106. Δρχ. 2.500. ISBN 960-344-486-3. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ. Νεφέλες. Απόδ. Κ. Β άρναλης. Α θήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 123. Δρχ. 2.500. ISBN 960-344-477-4. ΑΡΙΣΤΟΦΑΝΗΣ. Οι βάτραχοι. Απόδ. Κ. Βάρναλης. Αθήνα, Ελλη νικά Γράμματα, 1998. Σελ. 114. Δρχ. 2.500. ISBN 960-344-488-Χ.

ΓΡΟΛΛΙΟΣ Κ. Οράτιος, οι ωδές. Τόμος Ρ . Αθήνα, Εστία, 1998. Σελ. 33 4 . Δ ρχ. 3 .8 0 0 . ISBN 9 6 0 -0 5 0804-6. Ομήρου Ο δύσσεια. Ραψωδία ο. Μετ.-επιλεγόμενα: Δ. Ν. Μαρωνίτης. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 65. ISBN 960-03-2029-2. Ομήρου Οδύσσεια. Ραψωδία ρ. Μετ.-επιλεγόμενα: Δ. Ν. Μαρωνίτης. Α θήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 68. ISBN 960-03-2173-6. Λογοτεχνία

Γενικά ΚΥΡΡΗΣ A. Κ. Πίνακες, ποιήματα και πεζά. Λευκωσία, Λάμπουσα, 1998. Σελ. 188. ISBN 9963-8035-

Ποίηση ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ Α. Το μανιφέστο της κ οινής σ υμφ ορ ά ς. Α θήνα, Μανδραγόρας, 1998. Σελ. 31. ΑΡΙΣΤΟΔΗΜΟΣ Β. Υ φαίνοντας τον μύθο. Λευκωσία, 1998. Σελ. 54. ISBN 9963-7697-6-4. ΒΑΛΑΩΡΙΤΗΣ Ν. Αλληγορική Κασσάνδρα. Ποίηση. Αθήνα, Κα στανιώτης, 1998. Σελ. 6 0 . Δ ρχ. 1.560. ISBN 960-03-2215-5. ΒΑΡΡΟΠΟΥΛΟΣ A. Ν. Υδρορρο ές. (Π οίηση). Α γρίνιο, Ί βυκ ος, 1998. Σελ. 46. Δρχ. 1.250. ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ Ν. Η φωτογραφία μαζί με το τελευταίο μήνυμα. Ποιή ματα. Αθήνα, Κώδικας, 1998. Σελ. 63. ISBN 960-7332-44-Χ. ΔΑΡΑΚΗ Ζ. Ωσάν λέξεις. Ποίηση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 93. Δ ρ χ. 2 .0 8 0 . ISBN 9 6 0 -0 3 2187-6. ΚΑΒΑΦΑΚΗ Μ. Η βεβαιότητα στο σύμπαν. Ποίηση. Αθήνα, Μαυρίδης, 1998. Σελ. 44. ISBN 960-347035-4. ΚΑΒΑΦΗΣ Κ. Π. Ποιήματα εν όλω. Αθήνα, Μοντέρνοι Καιροί, 1998. Σελ. 367. Δρχ. 1.350. ISBN 960539-053-1. ΚΑΛΑΠΑΝΙΔΑΣ Κ. Ο Σταύρος, ο

---------------------------------------

μηχανικός της οδού Καλλιρρόης. Αθήνα, 1998. Σελ. 82.

69. Δ ρχ. 1 .0 4 0 . ISBN 9 6 0 -2 0 5 404-2.

ΚΩΤΣΑΡΙΔΗ Μ. Καλοκαίρι, μείνε. Αθήνα, 1998. Σελ. 42.

ΒΙΖΥΗΝΟΣ Γ. Π οιος ήτον ο φονεύς του αδελφού μου; Διήγημα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1998. Σελ. 81. Δ ρχ. 1 .0 4 0 . ISBN 9 6 0 -2 0 5 399-2.

ΛΟΥΚΑΚΗΣ Μ. Σαν τη Μαρία το πρωί. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 76. Δρχ. 1.560. ISBN 960-032228-7. ΛΥΓΙΖΟΣ Π. I. Συναστρίες αγάπης. Ποιήματα. Αθήνα, Κώδικας, 1998. Σελ. 39. ISBN 960-7332-46-6. ΛΥΓΙΖΟΥ-ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Χ.Ι. Το η μερολόγιο μιας θητείας. Ποιήματα. Αθήνα, Κώδικας, 1998. Σελ. 39. ISBN 960-7332-45-8. ΜΗΤΑΚΟΣ Ν. Π. Στα σοκάκια του Αγιάννη. Αθήνα, Το Κλειδί, 1998. Σελ. 47. ISBN 960-236-947-7. ΜΙΧΑΣ Σ. Το άπειρο της σιωπής. Π οίηση. Αθήνα, Μ ανδραγόρας, 1998. Σελ. 19. ISBN 960-7528-190. ΠΑΠΑΔΑΚΗ Α. Στη Βασιλίδα του εξώστη. Ποίηση. Αθήνα, Καστανιώ της, 199 8 . Σελ. 60. Δ ρχ. 1.5 6 0 . ISBN 960-03-2178-7. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ Α. Τα μπουρλότα του Γκιώνη. Αθήνα, Γεωργιάδης, 1998. Σελ. 213.

ΒΙΖΥΗΝΟΣ Γ. Πρωτομαγιά. Διατί η μηλιά δεν έγινε μηλέα. Διηγήματα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1998. Σελ. 48. Δ ρχ. 1 .0 4 0 . ISBN 9 6 0 -2 0 5 403-4. ΒΙΖΥΗΝΟΣ Γ. Το αμάρτημα της μητρός μου. Διήγημα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1 998. Σελ. 50. Δ ρχ. 1.040. ISBN 960-205-400-Χ. ΒΙΖΥΗΝΟΣ Γ. Το μόνον της ζωής του ταξείδιον. Διήγημα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1998. Σελ. 65. Δρχ. 1.040. ISBN 960-205-401-8. ΒΙΚΕΛΑΣ Δ. Η άσχημη αδελφή. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 96. Δρχ. 500. ISBN 960-600-460-0. ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ Θ. Τα νερ ά της Χερσονήσου. Μυθιστόρημα. Αθή να, Κέδρος, 1998. Σελ. 234. Δρχ. 3.300. ISBN 960-04-1522-6.

Πεζογραφία

ΕΥΧΑΔΗΣ Π. Βάρκα σε στεγνό πο τάμι. Μ υθιστόρημα. Πειραιάς, 1998. Σελ. 342.

ΑΓΡΟΤΟΥ Μ. Αναμνήσεις γραμμέ νες σ’ ένα υπόγειο. Μυθιστόρημα. Λευκωσία, Ωρίων, 1998. Σελ. 195. ISBN 9963-8327-0-9.

ΖΕΡΒΟΝΙΚΟΛΑΚΗΣ Ν. Κρασί από μέλι. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1998. Σελ. 5 51. Δρχ. 5.5 0 0 . ISBN 960236-956-6.

ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Α. Ο γείτονας και ο γύρω και έξω κόσμος. Αθήνα, Πιτσιλός, 199 8 . Σελ. 2 0 2 . Δρχ. 3.120. ISBN 960-7826-17-5.

ΖΕΡΒΟΠΟΥΛΟΥ Λ. Ο ψ υχομέτρης. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1998. Σελ. 253. Δρχ. 3.000. ISBN 960236-959-0.

ΑΛΑΒΕΡΑΣ Τ. Ως κυλιόμενος τάπης. Διηγήματα. Αθήνα, Καστανιώ της, 1998. Σελ. 253. Δρχ. 3.640. ISBN 960-03-2216-3.

ΘΕΜΕΛΗΣ Ν. Η αναζήτηση. Μυθι στόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 422. Δρχ. 4.500. ISBN 96004-1544-5.

ΒΙΖΥΗΝΟΣ Γ. Αι συνέπειαι της πα λαιός ιστορίας. Διήγημα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1998. Σελ. 135. Δρχ. 1.040. ISBN 960-205-402-6.

ΙΩΑΚΕΙΜ Β. Ζωολόγιον. Αθήνα, Παρουσία, 1998. Σελ. 41. ISBN 960-7956-01-Χ.

ΒΙΖΥΗΝΟΣ Γ. Μεταξύ Πειραιώς και Νεαπόλεως. Διήγημα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1998. Σελ. 64. Δρχ. 1.040. ISBN 960-205-398-4. ΒΙΖΥΗΝΟΣ Γ. Παιδικά αφηγήματα. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1998. Σελ.

ΚΑΛΑΪΤΖΗ-ΟΦΛΙΔΗ Λ. ΟΦΛΙΔΗΣ Σ. Δυτικά της Σαλονί κης, στις παρ ά γκ ες με τους κύ κ νο υ ς. Θ εσσαλονίκη , Παρατηρητής, 1 9 9 8 . Σελ. 128. Δρχ. 2.285. ISBN 960-260-960-5. ΚΑΡΑΠΙΠΕΡΗΣ Δ. Ενθυμήματα ε-

βιΒλιογραφικό δελτίο

νός χωριατόπαιδου. Αθήνα, Καραπ ιπ έρειον Π νευματικό Ίδρ υμα Αγίας Τριάδος Ευρυτανίας, 1998. Σελ. 158. ΚΟΡΟΒΕΣΗΣ Π. Κοινός τόπος. Αφήγημα. Β' έκδοση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 132. Δρχ. 2.080. ISBN 960-03-2248-1. ΚΟΥΒΑΣ Γ. Γ. Τα διηγήματα μιας άλλης ζωής. Αθήνα, Εντός, 1998. Σελ. 121. Δρχ. 2.000. ISBN 9608472-22-9. ΚΟΥΓΙΟΥΜΤΖΗΣ Σ. Ανοιχτά πα ράθυρα με κλειστά παντζούρια. Θεσσαλονίκη, Εντευκτήριο, 1998. Σελ. 95. Δρχ. 1.870. ISBN 9607568-06-0. ΚΥΤΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Άσβηστη ελπί δα. Αθήνα, Εντός, 1998. Σελ. 384. Δρχ. 3.800. ISBN 960-8472-25-3. ΛΑΙΝΑ Μ. Το φαγητό. Μονόλογος. Αθήνα, Άγρα, 1998. Σελ. 51. Δρχ. 2.080. ISBN 960-325-256-5. ΜΗΤΣΟΥ Α. Γέλια. Διηγήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 141. Δ ρχ. 2 .6 0 0 . ISBN 9 6 0 -0 3 2202-3. ΜΠΑΚΟΛΑΣ Ν. Μπέσα για μπέσα ή Ο άλλος Φώτης. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 236. Δρχ. 3.300. ISBN 960-04-1537-4. ΜΠΑΜΠΟΥΡΗΣ Β. Τα μυστικά της Κόλασης. Αθήνα, Ακτή-Οξύ, 1998. Σελ. 270. Δρχ. 2.900. ISBN 9607624-67-4.

τα. Αθήνα, Εντός, 1998. Σελ. 96. Δρχ. 2.000. ISBN 960-8472-21-0. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ X. Αργά τη νύχτα. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 253. Δρχ. 3.120. ISBN 960344-525-8. ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ Α. Ζητείται ελπίς. Διηγήματα. ΝΒ' έκδοση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 71. ISBN 960-03-1670-6.

γούστου. Μετ. Β. Μάστορη. Αθήνα, Πατάκης, 1 9 9 8 . Σελ. 2 4 0 . Δρχ. 2.600. ISBN 960-600-604-2. WALTERS Μ. Η ηχώ. Μυθιστόρη μα. Μετ. Φ. Μιχαλούδη. Α θήνα, Πατάκης, 1 998. Σελ. 4 3 6 . Δρχ. 4.500. ISBN 960-600-560-7. GRAVES R. Η Λευκή θεά. Μετ. Φι λολογική Ομάδα Κάκτου. Αθήνα, Κάκτος, 1 9 9 8 . Σελ. 7 4 9 . Δ ρχ. 10.400. ISBN 960-352-511-1.

ΣΑΜΑΡΑΚΗΣ Α. Το λάθος. Μυθι στόρημα. ΝΑ' έκδοση. Αθήνα, Κα στανιώτης, 1998. Σελ. 231. ISBN 960-03-1669-4.

GRENARD S. Η σαύρα. Αθήνα, Βασδέκης, 1998. Σελ. 125. Δρχ. 3.640. ISBN 960-7370-57-0.

ΣΙΔΕΡΗΣ Ν. Ερωτικό τραγούδι. Μ υθιστόρημα. Α θήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 656. Δρχ. 6.240. ISBN 960-03-2219-8.

ΓΡΕΝΙΕ Κ. Η Αϊνά και το μυστικό των Ογκλονί. Μετ. Ν. Κοκκινάκη. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 215. ISBN 960-600-415-5.

ΣΕΪΡΛΗ Ε. Η αμηχανία του ισορ ροπιστή. Αφήγημα. Αθήνα, Απόπει ρα, 1998. Σελ. 126. ISBN 960-537011-5.

GRISHAM J. Ο συνέταιρος. Μετ. Μ. Χ ρόνη ς. Α θήνα, Bell, 199 8 . Σελ. 376. Δρχ. 1.600. ISBN 960450-596-1.

ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ X. Ομίχλη στη λίμνη. Αθήνα, Οδός Πανός, 1998. Σελ. 63. ISBN 960-7716-23-Χ. ΣΦΥΡΙΔΗΣ Π. Οι γάτες του χειμώ να και άλλα διηγήματα. Αθήνα, Κα στανιώτης, 1998. Σελ. 152. Δρχ. 2.600. ISBN 960-03-2210-4. ΤΖΩΡΤΖΟΓΛΟΥ Ν. Τα σοφεράκια. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 148. Δρχ. 1.700. ISBN 960-600-591-7.

ΔΙΑΣ X. Το πρόσωπο και το προ σ ω πείο. Μ υθιστόρημα. Μετ. Κ. Τζωρίδου. Α θήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 282. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-2182-5. CONROY Ρ. Ο μέγας Σαντίνι. Μετ. Μ. Φιλιππίδου. Α θήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 621. Δρχ. 6.000. ISBN 960-04-1411-4.

ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ X. Α. Η φωνή. Μυθι στόρημα. Αθήνα, Εστία, 1998. Σελ. 348. ISBN 960-05-0814-3.

LAMB W. Μια ζωή άνω κάτω. Μυ θιστόρημα. Μετ. Α. Παπασταύρου. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 586. Δρχ. 5.500. ISBN 960-600-550-Χ.

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Η. X. - ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Η. Επιστολαί προς μνηστήν. Αθήνα, 1998. Σελ. 111. Δρχ. 2.600.

ΨΑΛΤΗ Ε. Το φτερό του θεραπευ τή αητού. Αθήνα, Ελληνικό Γράμ ματα, 1998. Σελ. 101. Δρχ. 2.000. ISBN 960-344-538-Χ.

MANCHETTE J.-P. Η πρηνής θέση του σκοπευτή. Μετ. Μ. Αγγελίδου. Α θήνα, Ά γρα, 1 9 9 8 . Σελ. 2 6 4 . Δρχ. 2.910. ISBN 960-325-255-7.

ΠΑΠΑΜΑΡΚΟΣ Δ. Η αδελφότητα του πυριτίου. Αθήνα, Αρμός, 1998. Σελ. 127. Δρχ. 1.500. ISBN 960527-074-9.

ΑΝΤΡΕΓΙΕΦ Λ. Οι επτά κρεμασμέ νοι. Μετ. Μ. Αώμη. Αθήνα, Αστάρτη, 1998. Σελ. 143. Δρχ. 3 .1 2 0 . ISBN 960-263-047-7.

MOLSTAD S. Γκοτζίλα. Μετ. Α. Καλοφωλιάς. Αθήνα, Το Κλειδί, 1998. Σελ. 314. Δρχ. 3.500. ISBN 960237-143-9.

ΠΑΠΑΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Μ. Μη φοβά σαι τη φωτιά... Α θήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 260. Δρχ. 3.200. ISBN 960-04-1516-1.

ΓΚΟΓΚΟΛ Ν. Ταράς Μπούλμπα. Μετ. Μ. Λυκούδης. Αθήνα, Καστα νιώτης, 1998. Σελ. 239. ISBN 96003-0750-4.

MOODY R. Παγοθύελλα. Μετ. Γ. Ευαγγελίδης. Αθήνα, Σέλας, 1998. Σελ. 287. Δρχ. 3.700. ISBN 9607246-34-9.

ΠΙΠΕΡΟΠΟΥΛΟΥ Κ. Αναζητώντας την Ευρυδίκη. Α θήνα, Νέα Σ ύνορα , 1998. Σελ. 26 3 . Δ ρχ. 3.200. ISBN 960-236-961-2.

GOLDSMITH Ο. Εκείνη και... η άλλη. Μετ. Β. Καλλιπολίτης. Αθή να , Bell, 1 9 9 8 . Σελ. 3 4 8 . Δ ρχ. 1.600. ISBN 960-450-595-5.

ΠΟΛΥΧΡΟΝΙΔΗΣ X. Θ. Διλήμμα

ΓΟΥΕΛΦΟΡΝΤ Σ. Η σκιά του Αυ-

βιβλιογραφικό δελτίτ

NADONLY S. Σελίμ ή το χάρισμα του λόγου. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Αγγελίδου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 516. Δρχ. 6.240. ISBN 960-03-2231-7.

ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ Φ. Έ να γλυκό κορίτσι. Μετ. Β. Ντινόπουλος. Αθή να, Ωκεανίδα, 1998. Σελ. 97. Δρχ. 1.000. ISBN 960-410-071-8. PEREZ-GALDOS Β. Τριστάνα. Μετ. Σ. Κορνάρου. Αθήνα, Printa, 1998. Σελ. 285. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7408-18-7.

Σελ. 169. Δρχ. 2.0 00. IS BN 960410-082-3. HEGI U. Π έτρες α π ’ το ποτάμι. Μετ. Μ. Σίλια. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1998. Σελ. 757. Δρχ. 5.500. ISBN 960-236-957-4.

Μελέτες

PIRES J. C. Λισαβόνα. Ημερολόγιο καταστρώματος. Μετ.-επίμετρο Α. Ψ ύλλια. Α θήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 151. Δρχ. 2.600. ISBN 960-03-2191-4.

Ο Κωνσταντίνος Χατζόπουλος ως συγγραφέας και θεωρητικός. Πρα κτικά Επιστημονικού Συμποσίου. Αθήνα, Δωδώνη, 1998. Σελ. 603. Δρχ. 7.280. ISBN 960-248-914-6.

ΠΡΟΥΣΤ Μ. Αναζητώντας τον χα μένο χρόνο. Μετ. Π. Ζάννας. Αθή να, Γαλλικό Ινστιτούτο Α θηνών, 1997. Σελ. 443. Δρχ. 7.280. ISBN 960-8473-19-5.

Πρακτικά Δεκάτου Έκτου Συμποσί ου Ποίησης. Αγγελος Σικελιανός. Επιμ. Σ. Λ. Σκαρτσής. Πάτρα, Αχαϊ κές Ε κ δόσ εις, 1 9 9 8 . Σελ. 2 9 9 . Δρχ. 4.160.

ROTH Ρ. Το θέατρο του Σάμπαθ. Μετ. A. Β. Βαχλιώτης. Αθήνα, Χατζηνικολή, 1998. Σελ. 551. Δρχ. 4.500. ISBN 960-264-138-Χ. ΡΟΣΕ Α.-Π. Ζυλ και Ζιμ. Μυθιστό ρημα. Μετ. Σ. Σκουλικάρη. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 22 2 . Δ ρχ. 3.200. ISBN 960-600-539-3. CHATELET Ν. Η κυρία με τα μπλε. Αθήνα, Φυτρόκης, 1998. Σελ. 150. Δρχ. 1.800. ISBN 960-535-017-3. SEGAL Ε. Μόνο η αγάπη. Μετ. Κ. Παπαμιχαήλ. Αθήνα, Bell, 1998. Σελ. 320. Δρχ. 1.500. ISBN 960450-597-1. SHONAGON S. Το κρυφό ημερο λόγιο. Μετ. Γ. Καυκάς. Αθήνα, Νέα Σ ύνορα , 19 9 8 . Σελ. 5 5 2 . Δρ χ. 5.500. ISBN 960-236-958-2. JAMES D. Μόνστρουμ. Μυθιστόρη μα. Μετ. Ε. Μ παρτζινόπουλος. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 527. Δ ρχ. 6 .2 4 0 . ISBN 9 6 0 -0 3 2224-4. ΤΣΑΝΤΡΑ Β. Ιστορίες της Β ομ βάης. Μετ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Bell, 1998. Σελ. 340. Δρχ. 2.500. ISBN 960-620-417-0. HAUPTMANN G. Ζητείται ανίκα ν ο ς ά νδ ρ α ς για σοβαρή σ χέση . Μετ. Ρ. Δεκαβάλλα. Α θήνα, Μέ δουσ α , 1 9 9 8 . Σελ. 3 6 1 . Δρ χ. 4.120. ISBN 960-7014-48-0. ΧΑΡΙΣΣΟΝ Κ. Το φιλί. Μετ. Μ. Ευ θυμίου. Αθήνα, Ωκεανίδα, 1998.

ΌΏΘ-

ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ Μ. Γ. Αφήγηση και αφηγητές στα ελληνικά παραμύθια. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 102. Δ ρχ. 2 .0 8 0 . ISBN 9 6 0 -0 3 2207-4. ΓΚΑΣΟΥΚΑ Μ. Η κοινωνική θέση των γυναικών στο έργο του Παπαδιαμάντη. Α θήνα, Φ ιλιππότης, 1998. Σελ. 234. ΚΑΣΣΗΣ Κ. Δ. Ελληνική παραλογοτεχνία και κόμικς (1598-1998). Α θήνα, «ΙΧ ΩΡ»-Α.Λ.Λ.Ε.Α.Σ., 1998. Σελ. 207. Δρχ. 10.400. ΜΠΙΣΤΑ Π. Κ. Γυναικεία προσω πογραφία στο πεζογραφικό έργο του Α γγ έλο υ Τερζάκη. Α θήνα, Αρμός, 1998. Σελ. 572. ISBN 960527-067-6. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ X. Σχολές και ρεύ ματα στη νεοελληνική λογοτεχνία. Ρ ομαντισμός. Α θήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1998. Σελ. 100. Δρχ. 1.900. ISBN 960-344-513-5. ΒΙΝΤΙΕΣ Κ. Η φιλοσοφία ως πά θος. Η ζωή και το έργο της Σιμόν ντε Μπωβουάρ. Μετ. Γ. Σπανδωνής. Αθήνα, Φιλίστωρ, 1998. Σελ. 2 92. Δρχ. 4 .160. ISBN 960-369027-9. BRUNEL Ρ. - PICHOIS C. - ROUS SEAU Α.-Μ. Τι είναι η συγκριτική γραμματολογία; Μετ.-πρόλ.-σημ. Δ. Αγγελάτος. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 271. Δρχ. 4 .500. ISBN 960600-432-5.

Δοκίμια Καταθέσεις για το Χρήστο Μαλεβίτση. Αθήνα, Τετράδια Ευθύνης, 1998. Σελ. 140. ISBN 960-703380-9. ΒΕΓΛΕΡΗΣ Φ. Τετράδια 19 4 4 1997. Αθήνα, Διώνη, 1998. Σελ. 530. Δρχ. 6.000. ISBN 960-772009-1. ΚΩΣΤΙΔΗΣ Δ. Ο κόσμος, η ζωή, οι άνθρωποι. Αθήνα, Αρμός, 1998. Σελ. 89. ISBN 960-527-072-2. ΡΗΓΑΤΟΣ Γ. Πρόσωπα και ζητή ματα. Δοκίμια για την ιατρική και τη λογοτεχνία . Β' έκ δοσ η. Α θήνα, ΒΗΤΑ, 1 9 9 8 . Σελ. 2 2 8 . Δ ρ χ. 6.000. ISBN 960-7408-84-0. Θέατρο Εργα Η θυσία του Αβραάμ. Επιμ. W. F. Bakker - A. F. Genert. Ηράκλειο, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1998. Σελ. 194. Δρχ. 3.600. ISBN 960-524-064-5. ΜΑΡΛΟΟΥ X. Ο Εβραίος της Μάλ τας. Μετ. Β. Δαμιανάκου. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1998. Σελ. 128. Δρχ. 1.870. ISBN 960-205-406-9.

Μελέτες ΔΑΜΙΑΝΑΚΟΥ Β. Παροιμίες και ρήτρες από το έργο του Σαίξπηρ. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1998. Σελ. 171. Δρχ. 2.0 8 0 . ISBN 960-205407-7. Ιστορία

Γενικά Μαρτυρίες σε ηχητικές και κινούμε νες αποτυπώσεις ως πηγή της ιστο ρίας. Διεθνής Ημερίδα. Πρακτικά. Αθήνα, Κατάρτι, 1998. Σελ. 241. ISBN 960-90236-6-5. ΔΟΥΛΓΕΡΑΚΗΣ Μ. Επιστροφή στο Μεγάλο Κάστρο. Ηράκλειο, 1998. Σελ. 371. Δρχ. 14.560. ΚΟΚΚΙΝΟΣ Γ. Από την ιστορία στις ιστορίες. Αθήνα, Ελληνικά Γράμμα τα, 1998. Σελ. 4 8 1 . Δ ρχ. 6 .0 0 0 . ISBN 960-344-529-0.

Βιβλιογραφικό δελτίο

Αρχαιολογία Αρχαία λιμάνια - Θερμαϊκός Κόλ πος. Θεσσαλονίκη, Αρχαιολογικό Μ ουσείο Θ εσ σα λονίκη ς University Studio Press, 1998. Σελ. 109. Δ ρχ. 6 .0 0 0 . ISBN 9 6 0 -1 2 0677-9. ΑΣΗΜΑΚΟΠΟΥΛΟΥ-ΑΤΖΑΚΑ Π. Τα ψηφιδωτά δάπεδα της Θεσσα λονίκης. Τόμος Γ': Μ ακεδονίαΘράκη. Θεσσαλονίκη, 1998. Σελ. 405 + Ευρετ. Δρχ. 18.720. ISBN 960-86095-3-4. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ X. Ο ναός της Φανερωμένης σια Φραγκουλιάνικα της Μέσα Μ άνης. Α θήνα, 1998. Σελ. 138. Δρχ. 4.160. ISBN 96086254-0-8. ΠΟΛΥΜΕΡΟΣ Γ. Ο Δ ίσκ ος της Φαιστού λύνει τη σιωπά του. Αθή να, Νέα θ έσ ις , 1998. Σελ. 192. Δρχ. 3.120.

Μαρτυρίες ΚΡΙΤΑΣ Θ. Ό πω ς τους γνώρισα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 382. ISBN 960-03-2201-5. ΜΑΔΙΑΣ Μ. Π. Για να μην τα πάρει το π οτάμι... Α θήνα, Τροχαλία, 1998. Σελ. 313. Δρχ. 4.680. ΜΕΛΟ Β. Τα πάθη και η εξόντωση των Ελληνοεβραίων. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1998. Σελ. 64. Δρχ. 1.350. ISBN 960-374-000-4. ΠΙΛΑΒΙΟΣ Ν. Ο Κρισναμούρτι στην Ελλάδα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 119. Δρχ. 2.080. ISBN 960-03-2223-6. ΧΑΤΖΗΦΩΤΙΟΥ Ζ. Η Τζένη Καρέζη όπως την έζησα. Αθήνα, Ωκεανίδα, 1998. Σελ. 127. Δρχ. 3.3 0 0 . ISBN 960-410-083-1. MASPERO F. Το βαλκανικό πέρα σμα. Μετ. Σ. Κιούση. Αθήνα, Κα στανιώτης, 1998. Σελ. 426. Δρχ. 5.200. ISBN 960-03-2256-2.

Βιογραφίες ΧΡΗΣΤΟΥ Θ. Κω νσταντίνος Δ. Σχινάς (1801-1857). Αθήναι, Σύλ λογος Προς Διάδοσιν Ωφελίμων Βιβλίων, 1 9 98. Σελ. 3 8 1 . Δ ρ χ. 4.160. ISBN 960-7133-69-2.

ΧΑΚΕΛ Σ. Μαρία Σκομπιτσόβα. Απόδ. Ν. I. Τσιρώνη. Αθήνα, Ακρί τας, 1998. Σελ. 259. Δρχ. 3.120. ISBN 960-328-091-7.

Ελληνική ιστορία ΚΟΥΤΟΥΛΑΣ Δ. Το Βυζάντιο ένα ντι των Ελλήνων «εθνικών». Θεσ σ αλονίκη, Δ ίο ν, 1 9 9 8 . Σελ. 79. Δρχ. 1.560. ΠΙΣΙΜΙΣΗΣ Γ. Θ. Το Δωρικό πρό βλημα και η καταστροφή του Μυκη ναϊκού πολιτισμού. Αθήνα, Διώνη, 1998. Σελ. 270. Δρχ. 3.0 00. ISBN 960-7720-15-6. ΣΤΟΦΟΡΟΣ Κ. - ΚΡΑΣΑΓΑΚΗ Ο. Ί μβρ ο ς. Α θήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 144 + φωτ. Δρχ. 6.240. ISBN 960-03-2213-9. ΣΑΡΙΚΑΚΗΣ Θ. X. Η Χίος στην αρ χαιότητα. Αθήνα, Εριφύλη, 1998. Σελ. 408. Δρχ. 10.400. ΤΖΟΚΑΣ Σ. Καισαριανή. Η φυσιο γνωμία μιας πόλης. Αθήνα, 1998. Σελ. 343. Δρχ. 10.400. ΜΑΠΕΡ X. Φ. Η φρίκη του Κομμέ νου. Μετ. Γ. Μυλωνόπουλος. Αθή να, Καλέντης, 1998. Σελ. 141. Δρχ. 3.120. ISBN 960-219-089-2. ΑΥΓΗΤΙΔΗΣ Κ. Ο ελληνικός εμπο ρικός κόσμος της Οδησσού και η Ελλάδα (1794-1900). Αθήνα, Δω δώνη, 1998. Σελ. 378. Δρχ. 7.280.

Παγκόσμια ιστορία LE GOFF J. Ιστορία και μνήμη. Μετ. Γ. Κουμπουρλής. Αθήνα, Νε φέλη, 1998. Σελ. 326. Δρχ. 5.200. ISBN 960-211-359-6. Γεωγραφία-Ταξίδια

Γενικά ΝΟΜΟΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ. Σύγχρονη πολιτισμική γεωγραφία. Επιμ. Β. Νιτσάκος. Γιάννινα, Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Ιω αννίνων, 1998. Σελ. 569. Δρχ. 10.400. ISBN 96086084-1-4.

Δρχ. 7.280. ISBN 960-7164-96-2.

Κόσμος GRENIER J. Μεσογειακές εμπνεύ σεις. Μετ. Α. Μπενρουμπής. Αθή να, Αλεξάνδρεια, 1998. Σελ. 158. Δρχ. 2.600. ISBN 960-221-144-Χ. Παιδικά

Γνώσεις ΧΑΤΖΗ Γ. Η ιστορία της Κρήτης. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 136. Δρχ. 2.500. ISBN 960-600-555-0.

Τεχνες ΚΥΝΗΓΟΥ-ΦΑΜΠΟΥΡΑ Μ. Λαϊκά μουσικά όργανα του κόσμου. Αθή να, Ακρίτας, 1998. Σελ. 104. Δρχ. 4.300. ISBN 960-328-096-8.

Ελεύθερα αναγνώσματα ΖΑΝΑΚΗ-ΛΙΑΛΙΟΥ I. Το ποτάμι που έρχεται κρυφά. Αθήνα, Κέ δρος, 1998. Σελ. 124. Δρχ. 1.100. ISBN 960-04-1451-3. ΚΑΡΘΑΙΟΥ Ρ. - ΜΑΝΟΥ-ΠΑΣΣΑ Κ. Παρέα με τον Αίσωπο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 63. ISBN 960-03-2099-3. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗΣ Α. Αληθινές ι στορίες. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 96. Δ ρχ. 1.4 5 0 . ISBN 960600-554-2. ΛΟΪΖΟΥ Μ. Η πορεία της ζωής. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 45. ISBN 960-600-250-0. ΜΑΝΤΕΛΟΥ Ε. Στο χρώμα της α γά π ης. Α θήνα, Πατάκης, 199 8 . Σελ. 72. Δρχ. 1 .400. ISBN 960600-531-3. ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΥ-ΡΙΖΟΥ Λ. Ο αδέσποτος φιλαράκος και άλλες ιστορίες. Α θήνα, Μίνωας, 1998. Σελ. 4 8 . Δ ρχ. 2 .8 5 0 . ISBN 960240-498-1.

Ελλάδα

ΠΕΤΡΟΒΙΤΣ-ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Λ. Η οικογένεια του ήλιου. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 82. Δρχ. 2.800. ISBN 960-600-420-1.

ΒΡΕΤΤΟΣ Λ. Σ. Πάτρα. Πάτρα, Αχαϊκές Εκδόσεις, 1998. Σελ. 270.

ΠΟΘΟΣ Μ. Ταξίδια πέρα από το διάστημα. Αθήνα, Πατάκης, 1998.

Σελ. 136. Δρχ. 1.500. ISBN 960600-532-1. ΠΟΥΛΧΕΡΙΟΥ Κ. Τα μεγάλα πα πούτσια. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 128. Δρχ. 1.500. ISBN 960600-450-3. ΠΥΛΙΩΤΟΥ Μ. Η αρβΰλα που ’γίνε βαρκούλα. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 72. Δρχ. 1.300. ISBN 960-600553-4. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ Λ. Ο μάγος ίου 5. Αθήνα, Άμμος, 1998. Σελ. 36. Δρχ. 2.800. ISBN 960-202-190-Χ. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ Ν. Ένα παράξε νο ταξίδι. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 56. Δρχ. 950. ISBN 960-600552-6. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ Ν. Το χρυσό κα λοκαίρι. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 48. Δρχ. 1.150. ISBN 960-600600-Χ. ΑΛΚΑΝΤΑΡΑ Ρ. Ο Γουστάβος και οι φόβοι. Μετ. Σ. Καραγιάννης. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 72. Δρχ. 1.200. ISBN 960-600-473-2. ΒΕΡΜΟ Μ.-Σ. Κλειστά παραθυρό φυλλα. Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 91. Δρχ. 1.000. ΓΟΥΙΛΣΟΝ Μ. Κρίση στο σπίτι. Αθή να, Κέδρος, 1998. Σελ. 170. Δρχ. 1.300. ΛΕΝΕΝ Τ. Συμφωνία με το διάβολο. Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 60. Δρχ. 800. ISBN 960-04-1454-6. ΛΕΝΕΝ Τ. Το μυστικό της Σάρας. Αθήνα, Κέδρος, 1998. Σελ. 75. Δρχ. 1.000. ISBN 960-04-1432-7. ΠΕΝΝΑΚ Ν. Αξιότιμοι κύριοι παιδιά. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Καρακώστα. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 219. Δρχ. 2.960. ISBN 960-600-539-9.

ΧΕΡΤΑΙΝΓΚ Π. Φρέντσε, η μικρή 6ιολίστρια. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 154. ISBN 960-03-2226-0. HARTLING Ρ. Η σκιά του Σούμαν. Μ υθιστόρημα. Μετ. X. Νεράτζη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 3 8 9 . Δρχ. 5 .2 0 0 . ISBN 9 6 0 -0 3 2218-3. ΧΟΛ Ο. Ο τελευταίος βρυκόλακας. Μετ. Μ. Λαγά-Ουότερμαν. Αθήνα, Πατάκης, 199 8 . Σελ. 176. Δρχ. 1.950. ISBN 960-600-581-Χ. Περιοδικά Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ. Τεύ χος 65. Δρχ. 2.000.

ΕΝ ΧΟΡΩ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ χος 43. Δρχ. 1.000. Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΩΝ. Φύλλο 35. ΘΡΗΙΚΙΟΣ ΑΝΕΜΟΣ. Διμηνιαίο πε ριοδικό. Τεύχη 7-8, 9 -1 0 . Δρχ. 1.000. ΙΑΤΡΙΚΗ. Μηνιαία έκδοση. Τόμος 73, αριθ. 6. ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ. Τεύχος 363. Δρχ. 1.000. ΙΧΝΕΥΤΗΣ. Τεύχος 23. Δρχ. 1.500. ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Φύλλο 25. Δρχ. 300.

ΑΚΤΗ. Τεύχος 36. Δρχ. 1.250.

ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ ΝΕΑ. Φύλλα 45. Δρχ. 200.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. Μηνιαία επιθεώρη ση. Τεύχος 359. Δρχ. 500.

ΜΝΗΜΕΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ. Τεύχος 4,1997. Δρχ. 7.480.

ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 954. Δρχ. 200.

ΜΟΥΣΙΚΟΛΟΓΙΑ. Τεύχος 10-11. Δρχ. 5.200.

Τ’ ΑΠΕΡΑΘΟΥ. Φύλλο 128. Δρχ. 800.

Η ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΗ. Μηνιαία εφημε ρίδα. Φύλλο 108.

ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Πε ριοδική έκδοση. Τεύχος 39.

ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΗ. Διμηνιαία εφημε ρίδα. Φύλλο 94. Δρχ. 150.

ΑΡΧΑΙΟΑΟΠΑ. Τριμηνιαίο περιοδι κό. Τεύχος 68. Δρχ. 2.000.

ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ. Διμηνιαίο περιοδικό.Τεύχος 1-2.

ΑΡΔΗΝ. Διμηνιαίο περιοδικό. Τεύ χος 16. Δρχ. 1.200.

ΝΕΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ. Τεύχος 26. Δρχ. 2.000.

ΒΑΛΚΑΝΙΚΑ ΣΥΜΜΕΙΚΤΑ. Τεύχος 9.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Πνευματική επιθεώ ρηση Κοζάνης. Τεύχος 103.

ΒΙΒΛΙΟΦΙΛΙΚΗ. Περιοδική έκδοση του Ε.ΚΕ.ΒΙ. Τεύχος 6. Δωρεάν.

ΟΔΟΣ ΠΑΝΟΣ. Τεύχος 99 -1 0 0 . Δρχ. 2.000.

ΠΑΤΙ. Τεύχος 280. Δρχ. 700. ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ χος 202. Δρχ. 1.500.

ΣΥΝΑΞΗ. Τριμηνιαία έκδοση σπου δής στην Ορθοδοξία. Τεύχος 67. Δρχ. 1.700.

ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Τεύχος 390. Δρχ. 1.500.

ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ. Τεύ χος 8. Δρχ. 700.

ΠΕΝΝΑΚ Ν. Ο σκύλος. Μετ. Μ. Κα ρακώστα. Αθήνα, Πατάκης, 1998. Σελ. 290. Δρχ. 2.900. ISBN 960600-466-Χ.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 51. Δρχ. 750.

Ο ΤΥΠΟΣ. Μηνιαία δημοσιογραφι κή επιθεώρησις. Τεύχος 98. Δρχ. 1.000.

ΣΕΝΝΕΛ Τ. Το ρόδο του Αγίου Γε ωργίου. Μετ. Σ. Καραγιάννης. Αθή να, Πατάκης, 1998. Σελ. 72. Δρχ. 1.250. ISBN 960-600-474-0.

ΕΙΚΑΣΤΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ. Τεύχος 14. Δρχ. 2.600.

ΧΕΡΤΑΙΝΓΚ Π. Ο Κάρλι και η γιαγιά του. Α θήνα, Καστανιώτης, 1998. Σελ. 117. Δρχ. 2.080. ISBN 960-032225-2.

ΔΙΑΔΡΟΜΗ. Μηνιαία πολιτιστική ε πιθεώρηση. Τεύχος 108.

ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΠΑΝΘΕΟΝ. Τεύχος 2. Δρχ. 1.200. ΕΛΛΟΠΙΑ. Περιοδικό για τα εθνικά θέματα. Τεύχος 40. Δρχ. 1.200.

ΧΟΡΟΣ. Τρίμηνη έκδοση. Τεύχος 31. Δρχ. 1.000. GREENPEACE. Διμηνιαία έκδοση. Τεύχος 35. EXIT. Τεύχος 18. Δρχ. 500. BESTSELLER. Τ εύχος 18. Δρχ. 1.500.

Βιβλιογραφικό δελτίο

Ζτην Κριτικογραφια π€ρ·λαμβάνονται όλες οι τπώνυμτς Βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσϊΐς των ϊλληνικών εκδόσεων που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο

Αρ. 391

10κτωβρίου - 31 Οκτωβρίου 1998

Λεξικά-Οδηγοί Εκδ. Νεφέλη: Λεξικό Τέχνης και Καλλιτεχνών της Οξφόρδης (Ν. Δασκαλοθανάσης, Τ ο Β ή μ α , 18/10/ 98) Καραγκούνη, Κ.: Το αλφαβητάρι ίων Α' Βοηθειών (Κ. Πετρόπουλος, E xo d o s, 2/10/98) Σαραντάκος, Ν.: Το αλφαβητάρι των ιδιωματικών εκφράσεων (Κ. Πετρόπουλος, E xo d o s , 2/10/98) Ουίλκινσον, Φ.: Κτίρια (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τη λε ό ρ α σ η , 24/10/98)

Φιλοσοφία Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού: Μαρξισμός. Μια επα νεκτίμηση (Χρ. Παπαγεωργίου, δ ια βάζω, 389) Κονδύλης, Π.: Το αόρατο χρονολόγιο της σκέψης (Μ. Φάις, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύπ ο ς, 11/10/98) Μιχαηλίδης, Κ.: Πλάτων: Λόγος και μύθος (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύπ ο ς, 18/10/98) Ν εχαμάς, Αλ.: The Art of Living, Socratic Reflections from Plato to Foucault (Αλ. Δεληγιώργη, T o Β ή μ α , 25/10/98) Αριές, Φ.: Ο άνθρω πος ενώπιον του θανάτου (Σ. Ντάλης, Α υ γ ή , 18/10/98) Μάχερ, Τζ., ΓκρόουΒς, Τζ.: Ο Βίτγκενσταϊν με εικόνες (Α. Σταμάτης, διαβάζω , 389) Σιρλ, Τζ.: Ανακαλύπτοντας ξανά το Νου (Θ. Γεωργίου, Ε λ ευ θ ε ρ ο τυ π ία , 30/10/98) Χίτον, Τζ., Γκρόουβς, Τζ.: Ο Τσόμσκι με εικόνες (Α. Σταμάτης, δ ια β ά ζω, 389)

κριτικογραφια

Θρησκεία Κωστίδης, Δ.: Το κατά Ιωάννην Ευαγγέλιον (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τύπος, 18/10/98) Γκρίνμπεργκ, Γκ.: Το μυστήριο του Μωυσή (Β. Φ ιλιοπούλου, C za s h , Οκτ. ’98) Συρέ, Ε.: Οι μεγάλοι μύστες (Δ. Τερζής, Α θ η να ϊκ ή , 17/10/98)

Ψυχολογία Κουλάκογλου, Κ.: Ψυχομετρία και ψυχολογική αξιολόγηση (Σ. Χαλιώρης, Κ έρδος, 22/10/98) Βιγκότσκι, Λ. Σ.: Νους στην κοινω νία (Δ. Παυλάκου, Α υ γ ή , 18/10/98) Λήντερ, Ντ.: Γιατί οι γυναίκες γρά φουν περισσότερα γράμματα απ’ ό σα στέλνουν; (Α. Παπαδοπούλου, Το Β ή μα , 18/10/98)

κοινωνιολογία Λυκιαρδοπούλου, Κ.: Άτομο - Μονά δα - Ομάδα (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τη λε όρ α σ η , 17/10/98) Φιλίας, Β. (επιμ.): Σπουδαστήριο κοινωνιολογίας ΠΑΣΠΕ-ΕΚΚΕ: Ει σαγωγή στη μεθοδολογία και τις τε χνικές των κοινωνικών ερευνών (Κ. Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 389) Χτούρης, Σ.: Μεταβιομηχανική κοι νωνία και η κοινωνία της πληροφο ρίας (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 389)

Εργασία Βαϊου, Ντ., Χατζημιχάλης, Κ.: Με τη ραπτομηχανή στην κουζίνα και τους Πολωνούς στους αγρούς (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 17/10/98)

επιμέλεια: ΗΛΙΑΖ ΜΑΓΚΛΙΝΗΖ

Σπυρόπουλος, Γ.: Εργασιακές σ χ έ σεις. Εξελίξεις στην Ελλάδα, την Ευ ρώπη και τον διεθνή χώρο (Κ. Παπαδής, Τ ο Β ή μα , 25/10/98) Ροκάρ, Μ.: Τι να κάνουμε για την α ντιμετώπιση της ανεργίας (Σ. Ντάλης, Ο ικονομικ ός Τ α χ υδ ρ ό μ ο ς, 1/10/98)

Πολιτική Λεκέας, Σ.: Οι εκλογές της τοπικής αυτοδιοίκησης - Δήμων, Κοινοτήτων και Ν ομαρχιακής (Σ. Χαλιώρης, Κ έρ δ ο ς, 22/10/98) Μαυρατσάς, Κ.: Όψεις του ελληνι κού εθνικισμού στην Κύπρο (Τ. Παππάς, διαβάζω, 389) Μιχαλοπούλου, Κ. (επιμ.): Μακεδο νία και Βαλκάνια. Ξενοφοβία και α νάπτυξη (Σ. Χαλιώρης, Κ έ ρ δ ο ς , 22/10/98) Παππάς, Τ.: Ελλάδα - Τουρκία. Μια προαιώνια διαμάχη (Δ. Αναστασόπουλος, Ε λευθ ερο τυπ ία , 18/10/98) Παπούλιας, Δ., Τσούκας, X.: Κατευ θύνσεις για τη μεταρρύθμιση του κράτους (X. Ζ. Καρανίκας, Ο ικ ο ν ο μ ικ ό ς Τ α χ υ δ ρ ό μ ο ς , 15/10/98), (Κ. Λειβαδίτης, Η μ ερ ή σ ια , 6/10/98) Χατζηπροδρομίδης, Λ. (επιμ): Η επι βολή της βαρβαρότητας στη Γιουγκο σλαβία (X. Ζ. Καρανίκας, Ο ικ ο ν ο μ ι κ ό ς Τ α χ υδ ρ ό μ ο ς , 1/10/98) Λαντς, Ντ.: The Wealth and poverty of nations (Φ. Δ. Δρακονταειδής, Ε λευ θ ερ ο τυπ ία , 16/10/98) Μοσκοβιτσί, Π.: Ανάγκη δράσης. Συνηγορία για μια άλλη πολιτική (I. Παπαζήση, Ι σ ο τιμ ία , 3/10/98), (Σ. Χαλιώρης, Κ έρ δ ο ς, 30/10/98) Πέτιφερ, Τζ.: Ο τουρκικός λαβύριν θος (Σ. Ντάλης, Ο ικ ο ν ο μ ικ ό ς Τ α χ υ δρ ό μ ο ς, 8/10/98)

--------------

Χάντινγκτου, Σ.: Η σύγκρουση των πολιτισμών και ο ανασχηματισμός της παγκόσμιας τάξης (Σ. Ντάλης, Ο ικ ο ν ο μ ικ ό ς Τ α χ υ δ ρ ό μ ο ς , 29/10/ 98) Χόφμαν, Τζ.: Πέραν του κράτους (Σ. Ροζάνης, Ε λευθ ερο τυπ ία , 16/10/98)

Οικονομία Γουλιέλμος, Α.: Χρηματοδότηση ναυτιλιακών επιχειρήσεων (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 10/10/98) Καρβούνης, Σ.: Βιομηχανική παρα γωγή (Σ. Χαλιώρης, Κ έ ρ δ ο ς , 30/10/ 98) Καφαντάρης, Σ.: Η άλλη ανάπτυξη (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 24/10/98) Κράτσης, Α.: Φ ορολογικό κεφάλαιο/Βασικοί φ ορολογικοί νόμοι (Χρ. Καρμής, Η μ ερ ή σ ια , 12/10/98) Μπαλτάς, Ν., Δημόπουλος, Γ., Χασίντ, Τζ. (επιμ.): Economic Inter dependence and Cooperation in Europe (X.Z. Καρανίκας, Ο ικ ο ν ο μ ι κ ό ς Τ α χ υδ ρ ό μ ο ς , 8/10/98) Πελαγίδης, Θ.: Η διεθνοποίηση της ελληνικής βιομηχανίας: ευελιξία και αναδιάρθρωση (Μπ. Κυριακίδου, Μ α κεδο νία , 25/10/98) Χουλιαράς, Α.: Η διεθνής αναπτυ ξιακή βοήθεια προς τον 21ο αιώνα (Μπ. Κυριακίδου, Μ α κ ε δ ο ν ία , 11/ 10/98) Βατέν, Φρ.: Η εργασία, οικονομία και φυσική, 1780-1830 (Μπ. Κυριακίδου, Μ α κεδο νία , 25/10/98) Σασιέ, Φ.: Το ευρώ (Σ. Ντάλης, Τ ο Β ή μα , 25/10/98)

Διοίκηση-Οργάνωση Πετρίδης, Β.: Το μάνατζμεντ του Εαυτού και της Ομάδας (Μπ. Κυριακίδου, Μ α κεδο νία , 11/10/98) Χασιώτης, Β.: Εισαγωγή στα θεμέλια του στρατηγικού μάνατζμεντ (I. Πα παζήση, Ισοτιμία, 24/10/98)

Δίκαιο Αναγνώστου, Ε.: Ο νέος αναπτυξια κός νόμος 2601/1998. Ανάλυση και ερμηνεία (I. Παπαζήση, Ι σ ο τιμ ία , 10/10/98), (Σ. Χαλιώρης, Κ έ ρ δ ο ς , 22/10/98)

Βαρυμποπιώτης, Κ.: Κώδικας περί δικηγόρων (Σ. Χαλιώρης, Κ έ ρ δ ο ς , 30/10/98) Δεληγιάννη - Δημητράκου, Χρ.: Ει σαγωγή στο συγκριτικό δίκαιο (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 17/10/98) Καρύμπαλη-Τσίπτσιου, Γ.: Η ακυρό τητα λόγω εικονικότητας - Συμβολή στην ερμηνεία των ΑΚ138 παρ. 1 και 39 (Χρ. Καρμής, Η μερ ή σια , 7/10/98) Λεοντάρης, Μ.: Εργατικό δίκαιο (Σ. Χαλιώρης, Κ έρδο ς, 30/10/98) Μαλέρμπας, Μ.: Κώδιξ δημοσίου δι καίου (Σ. Χαλιώρης, Κ έρ δ ο ς, 30/10/ 98) Μέκος, Ζ.: Δικηγορικά ανάλεκτα (Ε. Γκίκα, 'Ε θνος, 11/10/98) Νίκας, Ν. Θ.: Οι Συμβάσεις Βρυξελ λών και Λουγκάνο για τη διεθνή δι καιοδοσία και την εκτέλεση αποφά σεων (Χρ. Καρμής, Η μ ε ρ ή σ ια , 24/ 10/98)

Χάιλμαν, Π.: Green Pages (Κ. Παπαγιώργης, Α θ η νό ρ α μ α , 2/10/98)

Επιστήμες Μπαλιμπάρ, Φρ.: Χώρος και σχετι κότητα: ο Αϊνστάιν διαβάζει Γαλιλαίο και Νεύτωνα (Σ. Ντάλης, Α υ γ ή , 25/10/98) Χόκινγκ, Σ.: Μαύρες τρύπες, σύμπαντα - βρέφη και άλλα δοκίμια (Α. Παναγόπουλος, Κ α θ ημερινή , 6/10/98)

Γλώσσα Εκδ. Εστία: Η δίκη των τόνων - η πειθαρχική δίωξη του καθηγητή I. Θ. Κακριδή (Ν. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Ν έ α Εστία, 144) Κριαράς, Εμμ.: Θητεία στη γλώσσα (Γ. Ματζουράνης, Α υ γ ή , 4/10/98) Σκαρτσής, Σ.: Γλωσσικά και ποιητικά (Κ. Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω , 389)

Ανθρωπολογία Ουίλσον, Έ.: Για την ανθρώπινη φύ ση (Α. Γαλδαδάς, Τ ο Β ή μ α , 25/10/ 98)

Εκπαίδευση-Παιδαγωγική Αβδελά, Έ.: Ιστορία και σχολείο (Β. Θ εοδω ροπ ούλου, Κ α θ η μ ε ρ ι ν ή , 18/10/98) Ιακωβίδης, Γ.: Η τεχνική και επαγ γελματική εκπαίδευση στην Ελλάδα (Κ. Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 389) Ράπτης, Αρ., Ράπτη, Αθ.: Πληροφο ρική και εκπαίδευση. Συνολική προ σέγγιση (Γ. Παπαδάτος, δια β ά ζ ω , 389) Ουίτμορ, Ντ.: Η χαρά της μάθησης (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 31/10/98)

Οικολογία-Περιβάλλον Λάμπρου, I.: Ο υδάτινος πλούτος της Αττικής γης (Μ. Θ εοδοσοπούλου, Ε π ο χή , 11/10/98) Ψαριώτης, Θ.: Χρήστες ή καταχρα στές - Εκκλησία και φυσικό περιβάλ λον (Σ. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύ πος, 11/10/98) Μπόκτσιν, Μ.: Η σύγχρονη οικολο γική κρίση (Φ. Τερζάκης, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τυπία, 16/10/98)

Κλασική Φιλολογία/Λογοτεχνία Λυπουρλής, Δ.: Ην ποτέ...Τρεις «ι στορίες» αρχαίας ελληνικής καθημερινότητας/Ο Δημήτρης Λυπουρλής διάβασε, μετέφρασε και σχολίασε αρχαία ελληνικά κείμενα στο Βαφοπούλειο (Ζ. Σαμαρά, Τ ο Β ή μ α , 25/10/98) Απουλήϊος: Ο χρυσός γάιδαρος (Π. Αθηναίος, Ε λ ε ύ θ ε ρ η Ώ ρ α , 22/10/ 98), (I. Παπαζήση, Ισοτιμία , 24/10/ 98)

Ανθολογίες Βαροπούλου, Ε.: Ορφέας και Ευρυ δίκη στην ποίηση του εικοστού αιώ να (Α. Σταμάτης, διαβάζω, 389) Εκδ. Αρμός: Ιστορίες από τον Παρά δεισο (Ε. Ζωγράφου, Ρ ιζο σ π ά σ τη ς, 8/10/98) Εκδ. Οξύ: Disco Biscuits, Διηγήματα της Χημικής Γενιάς (Ν. Μπακουνάκης, Δ ίφ ω νο, Οκτ. ’98) Εκδ. Τροπικός: Θαλασσινά διηγήμα τα (Β. Ρούβαλης, διαβάζω, 389) Μενδράκος, Τ.: Μικρό Ανθολόγιο (Γ. Ματζουράνης, Α υ γ ή , 25/10/98) Ο.Ε.Δ.Β.: Νεότερη ευρωπαϊκή λογο τεχνία (Β. Χατζηβασιλείου, Ε λ ε υ θ ε ρ οτυπία , 4/10/98)

κριτικογραφία

Πανώριος, Μ.: Το ελληνικό φαντα στικό διήγημα (Δ. Τσατσοόλης, δ ια βάζω, 389)

Ποίηση Βαχαρόπουλος, Γ.: Ποιήματα σε μια νύχτα (Γ. Καραβίδας, Ρ ιζο σ π ά σ τη ς, 22/10/98) Δαράκη, Ζ.: Ωσάν λέξεις (Γ. Ν. Μπασκόζος, Ε ξπρ ές, 18/10/98) Έ ξαρχος, Θ.: Μνήμες (Ε. Γκίκα, Έ θ νο ς , 11/10/98) Κανελλόπουλος, Φ.: Μακρινοί αντί λαλοι (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 18/10/98) Καραμβάλη, Μ.: Πορτραίτο φωνής (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τ η λ ε ό ρ α σ η , 17/ 10/98) Κάσσος, Β.: Αδιαπέραστο φως (Γ. Ν. Μπασκόζος, Ε ξπρ ές, 18/10/98) Κατσίμης, Σ.: Τα ποιήματα (19551996) (Β. Κ. Καλαμαράς, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τυπία, 23/10/98) Κίτσιου Ανυφαντής, Γ.: Το δώρο του πόνου (Γ. Καραβίδας, Ρ ιζο σ πά στη ς, 8/10/98) Κουσοόνης, Σ.: Παραλλαγές του μαύρου (Γ. Ν. Μπασκόζος, Ε ξ π ρ ές , 18/10/98) Λαθουρόπουλος, Χρ.: Μικρή Οδύσ σεια (Τ. Νατσούλης, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς , 6/10/98) Λάνιαβος, Κ.: Εκ Θεού αντιμισθία (Μ. Κορνήλιος, Ρ ιζο σ πά στη ς, 22/10/ 98) Λουκάκης, Μ.: Σαν τη Μαρία το πρωί (Γ. Ν. Μ πασκόζος, Ε ξ π ρ έ ς , 18/10/98) Μεσηνέζης, Κ.: Λυρικές πνοές (Σ. Δημούλης, Α υ γ ή , 11/10/98) Μιχαηλίδης, Α.: Αλεξανδρινού ει δύλλια (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τ η λ ε ό ρ α ση , 10/10/98) Παππά, Λ.: Τα ποιήματα - Β' τόμος (Μ. Κορνήλιος, Ρ ιζο σ π ά σ τη ς, 8/10/ 98) Πούλιος, Λ.: Το διπλανό δωμάτιο (Π. Μπουκάλας, Κ α θ η μ ε ρ ινή , 6/10/ 98) Σγούρου, Ε.: Ποιήματα, 1977-1997 (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τ η λ ε ό ρ α σ η , 24/ 10/98) Μποντλέρ, Σ. & Βερλέν, Π.: 2 5 + 6 Ποιήματα (Τ. Νατσούλης, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς , 6/10/98), (Κ. Πετρόπουλος, E xo d o s, 16/10/98)

κριτικογραφί

Νίτσε, Φρ.: Ποιήματα (Σ. I. Αρτεμάκης, Ν α υ τεμ π ο ρ ικ ή , 11/10/98) Ντέιβι, Ο.: Η δίκη του Πυθαγόρα (Κ. Βαλέτας, Ρ α διο τη λεό ρα σ η , 17/10/98) Παβέζε, Τσ.: Ο θάνατος θα ’ρθει και θα ’χει τα μάτια σου (Δ. Τερζής, Α θ η να ϊκ ή , 10/10/98)

Πεζογραφία Αθανασιάδης, Τ.: Μεσαιωνικό τρίπτυχο (Δ. Μουρατίδής, Ν έ ο Β ή μ α , 2/10/98) Αναστασέα, Ν.: Αυτή η αργή μέρα προχωρούσε (Ντ. Ιορδανίδου, V otre B eaute, Οκι. ’98) Ανασιόπουλος, Τ.: Το βιβλίο φάντα σμα (Ά. Μανής, Ε π ο χ ή , 25/10/98) Βαζάκας, Κ.: Η συμβουλή του αιώνα (Δ. Μουρατίδής, Ν έ ο Β ή μ α , 23/10/ 98) Γκιμοσούλης, Κ.: Ανατολή (Δ. Τερ ζής, N em ecis, Οκι. ’98) Γρηγοριάδης, Θ.: Τα νερά της Χερ σονήσου (Μ. Θεοδοσοπούλου, Τ ο Β ή μ α , 18/10/98), (Ε. Καρκίτη, Θ ε σ σα λο ν ίκ η , 15/10/98) Δάνδολος, Σ.: Ο περίγελος των α γίων (Χρ. Σιάφκος, Α δ έ σ μ ε υ τ ο ς Τ ύ π ος, 4/10/98) Διβάνη, Λ.: Οι γυναίκες της ζωής της (Κ. Πετρόπουλος, E xodos, 23/10/98) ΗσαΤα, Ν.: Η άγνωστη περιπέτεια της ψυχής (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 11/10/ 98) Θέμελης, Ν.: Η αναζήτηση (Ν. Βατόπουλος, Κ α θ η μ ε ρ ινή , 11/10/98), (Ε. Βενιζέλος, Τ ο Β ή μα , 4/10/98) Κακούρη, Α.: Πριμαρόλια (Γ. Μαρί ν ο ς, Ο ικ ο ν ο μ ι κ ό ς Τ α χ υ δ ρ ό μ ο ς , 29/10/98) Καραποσιόλης, Β.: Πρώτο άγγιγμα (Σ. Τσακνιάς, Τ ο Β ή μ α , 11/10/98), (Β. Χατζηβασιλείου, Ε λ ευ θ ε ρ ο τυπ ία , 18/10/98) Κοροβέσης, Π.: Κοινός τόπος (Χρ. Παπαγεωργίου, Α υ γ ή , 25/10/98), (Δ. Ραυτόπουλος, Α υ γ ή , 25/10/98) Κουβάτσου, Η.: Το χρονικό ενός α νήθικου έρωτα (Σ. Γκανιάτσου, C osm opolitan, Οκι. ’98) Κωστίδης, Δ.: Ιστορίες της απόκρυ φης ζωής N o. 2 (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τύπος, 18/10/98) Λαϊνά, Μ.: Το φαγητό (Χρ. Παπαγε ωργίου, Α υ γ ή , 11/10/98)

Λαμπαδαρίδου-Πόθου, Μ.: Ναταλία και Χριστίνα (Κ. Βαλέτας, Ρ α διοτη λε όρ α σ η , 10/10/98) Μανίνης, Δ.: Θάνατος με τρικυμία (Α. Στεφούλη, Α ντί, 9/10/98) Μάρκαρης, Π.: Άμυνα ζώνης (Δ. Ανασιασόπουλος, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ία , 18/10/98) Μέσκος, Μ. : Παιχνίδια στον Παρά δεισο (Κ. Καλημέρης, Μ α κ ε δ ο ν ία , 4/10/98) Μήτσου, Α.: Γέλια (Κ. Καρακωτιάς, Ε ξουσία , 12/10/98), (Τ. Μενδράκος, Α υ γ ή , 18/10/98), (Δ. Τσατσούλης, Ν έ α Ε στία, 144) Μπακόλας, Ν.: Μπέσα για μπέσα ή Ο άλλος Φώτης (Κ. Καρακωτιάς, Ε ξ ο υ σ ία , 26/10/98), (Χρ. Σιάφκος, Α δ έ σ μ ε υ τ ο ς Τ ύ π ο ς , 25/10/98), (Β. Χατζηβασιλείου, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ί α , 23/10/98) Μπεζερίδης, Α.Ι.: Η αγορά των κλε φτών (Ν. Μ πακουνάκης, M a r ie Claire, Οκτ. ’98) Μπουκετσίδης, Γ.: Yerebatan (Δ. Αναστασόπουλος, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ία , 18/10/98), (Φ. Τερζάκης, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τυπία, 23/10/98), (Φ. Φιλίππου, Αντί, 9/10/98) Παναγιωτόπουλος, Ν.: Ο Ζίγκι απ’ τον Μάρφαν. Το ημερολόγιο ενός ε ξωγήινου (Ελ. Κοτζιά, Κ α θ η μ ε ρ ινή , 2 5 /1 0 /9 8 ), (Β. Χατζηβασιλείου, Ε λευ θ ερ ο τυπ ία , 16/10/98) Παπαδόπουλος, Δημ.: Αβεσσαλώμ (Δ. Τερζής, N em ecis, Οκτ. ’98) Παπαθανασοπούλου, Μ.: Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα (Μ. Παπαγιαννίδου, Τ ο Β ή μα , 25/10/98) Παπαναγιώτου, Δ.: Πέμπτη εποχή (Π. Τζαμαλίκος, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ί α , 30/10/98) Πιπεροπούλου, Κ.: Αναζητώντας την Ευρυδίκη (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 4/10/ 98) Πιπίνου, Γ.: Για να θυμάσαι τη Λοϊδα (Γ. Ν. Μπασκόζος, Ε ξ π ρ έ ς , 18/10/ 98) Ραγκαβής, A. Ρ.: Λέιλα και άλλα διη γήματα (Η. X. Παπαδημητρακόπουλος, Ε λευ θ ερ ο τυπ ία , 30/10/98) Σιδέρης, Ν.: Ερωτικό τραγούδι (Μ. Λουκάκης, Τ ο Β ή μ α , 4/10/98), (Β. Φιλιοπούλου, Crash, Οκι. ’98) Συμπάρδης, Γ.: Ο άχρηστος Δημήτρης (Ό. Σελλά, διαβάζω , 389)

■ ifflg

Σφυρίδης, Π.: Οι γάτες του χειμώνα (Βασ. Χατζηβασιλείου, Μ α κ ε δ ο νία , 25/10/98) Σωτηροπούλου, Έ.: Ο βασιλιάς του φλίπερ (Ό. Σελλά, διαβάζω, 389) Φ ακίνος, Μ.: Ό μ η ρ ος Μπαρ (Τ. Μενδράκος, Α υ γή , 4/10/98) Χατζηνικολάου, Λ.: Επιστροφή από τη λήθη (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τύπο ς, 11/10/98), (Γ.Ν. Μπασκόζος, Ε ξπρ ές, 4/10/98) Χουρμουζιάδου, Ε.: Η ιδιαιτέρα (Δ. Κούρτοβικ, Τ α Ν έ α , 6/10/98), (Δ. Ρουμπούλα, Έ θ ν ο ς , 21/10/98) Χωμενίδης, Χρ.: Η φωνή (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 25/10/98), (Μ. Θεοδοσοπούλου, Το Β ή μα , 25/10/98) Άλεν, Γ.: Ωραίος και σέξι (X. Δημακοποάλου, Εστία, 17/10/98) Ασένα, Ντ.: Ο έρωτας ήταν στον καθρέπτη (Σ. Γκανιάτσου, C o s m o p olitan, Οκτ. ’98), (Ε. Γκίκα, Έ θ νο ς , 25/10/98) Βάιν, Μπ.: Η νύχτα δεν είναι αρκετά μεγάλη (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 4/10/98), (X. Δημακοπούλου, Ε σ τία , 29/10/ 98), (Λ. Κέζα, Τ ο Β ή μα , 18/10/98) Γκανέσαν, Ί.: Οι γόμοι των αισθήσε ων και της ψυχής (Σ. Γκανιάτσου, C osm opolitan, Οκτ. ’98) Γκρέι, Μ.: Ο πλανευτής (Β. Ραπτόπουλος, Κλικ, Οκτ. ’98) Γκριν, Γκ.: Ο τρίτος άνθρωπος (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 20/10/98) Γκρίσαμ, Τζ.: Ο συνέταιρος (Δ. Τερζής, Α θ η να ϊκή , 17/10/98) Γουόλ, Κ.: Ο κύκλος των χαμένων καλλιτεχνών (Π. Αθηναίος, Ε λ ε ύ θ ε ρ η Ώ ρ α , 22/10/98) Γουόρεν, Π.: Χρόνια χαμένα (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 20/10/98) Γουόρτον, Ί.: Το σπίτι της ευθυμίας (Ν. Βατόπουλος, Κ α θ η μ ε ρ ιν ή , 31/ 10/98) Έλιοτ, Τζ.: Ανασηκώνοντας το πέ πλο (Ό. Σελλά, Κ α θ η μ ερ ινή , 18/10/ 98) Ζακ, Κ.: Ο νόμος της ερήμου (Φ. Φι λίππου, Τ ο Β ή μ α , 11/10/98) Κάθερ, Γ.: Ο θανάσιμος εχθρός μου (Τ. Γουδέλης, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ί α , 16/10/98) Καμί, Α.: Ο ξένος (Γ.Ν. Μπασκόζος, Ε ξπρ ές, 4/10/98) Καρέ, Π.: Πύρρων ο 'Ελληνας (Π. Αθηναίος, Ε λ εύ θ ε ρ η Ώ ρ α , 22/10/98)

--------------

Κέστλερ, Α.: Κολ-γκερλς (Γ.Ν. Μπα σκόζος, Ε ξπρ ές, 4/10/98) Κινγκ, Τζ.: Εργοστάσιο ποδοσφαί ρου (Κ. Π ετρόπουλος, E x o d o s , 2/10/98) Κλάους, Ο.: Ο Ζιλ και η νύχτα (Τ. Γουδέλης, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ί α , 23/10/ 98), (Μ. Φάις, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύ π ο ς , 25/10/98) Κόνελι, Μ.: Η σκοτεινή ηχώ (Κ. Παπαγιώργης, Α θ η νό ρ α μ α , 23/10/98) Κονφιάν, Ρ.: Η Παρθένος της μεγά λης επιστροφής (Τ. Γουδέλης, Ε λ ευ θεροτυπία , 30/10/98) Κόρνγουελ, Π.: Η φάρμα της σιωπής (Σ. Παπασπύρου, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ί α , 4/10/98) Κόρνα, Μ.: Το κλειδί της ζωής (Δ. Τερζής, Α θ η να ϊκή , 10/10/98) Λαφοντέν, Ζ.: Μύθοι (Σ. Χαϊμαντά, 31/10/98) Λέκι, Ρ.: Αννίβας ο Καρχηδόνιος (Μ. Σ. Μεγαλομμάτης, διαβάζω, 389) Λιμ, Κ.: Η κόρη της λίμνης (Χρ. Σιάφκος, Α δ έ σ μ ε υ τ ο ς Τ ύπος, 18/10/ 98) Λοτζ, Ντ.: Νέα από τον Παράδεισο (Β. Αθανασόπουλος, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ πία, 9/10/98) Μακ Μάστερ Μπιζόλντ, Λ.: Τα όρη του θρήνου (Β. Ραπτόπουλος, Κλικ, Οκτ. ’98) Μάντοξ Ρόμπερτς, Τζ.: Εφτά φόνοι στο φόρουμ (Φ. Φιλίππου, Τ ο Β ήμα, 11/10/98) Μαχφούζ, Ν.: Φλυαρία πάνω στον Ν είλο (Π. Α θηναίος, Ε λ ε ύ θ ε ρ η Ώ ρ α , 22/10/98) Μερεζκόφσκι, Δ.: Η γέννηση των θεών ή ο Τουτανγχαμών στην Κρή τη (Μ. Σ. Μεγαλομμάτης, δια β ά ζω , 389) Μίστρι, Ρ.: Λεπτή ισορροπία (Χρ. Σιάφκος, Α δ έ σ μ ε υ τ ο ς Τ ύπος, 11/10/ 98) Μοράντε, Έ.: Η ιστορία (Α. Βιστωνίτης, Τ ο Β ή μα , 11/10/98) Μούλις, X.: Η απόπειρα (Σ. Γκανιά τσου, C osm opolitan, Οκτ. ’98) Μπασό, X.: Η Αριάδνη των Σταυρο φοριών (Κ. Πετρόπουλος, Diva, Οκτ. ’98) Μπέκετ, Σ.: Πρόζες 1945-1980 (Δ. Τερζής, Α θ η να ϊκ ή , 17/10/98) Μπέργκμαν, Ί.: Πέμπτη πράξη (X. Δημακοπούλου, Εστία, 17/10/98)

Μπέρνχαρντ, Τ.: Ο αποτυχημένος (Β. Χατζηβασιλείου, Ε λ ευ θ ερ ο τυπ ία , 9/10/98) Μπομπέν, Κ.: Η γυναίκα που έρχεται (Β. Αθανασόπουλος, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ πία, 23/10/98) Μπρικνέρ, Π.: Οι κλέφτες της ομορ φιάς (Δ. Τερζής, Α θ η ν α ϊ κ ή , 10/ 10/98) Νέιντερμαν, Ά.: Ο δικηγόρος του Διαβόλου (Β. Ραπτόπουλος, Κ λικ , Οκτ. ’98) Ν τάγκερμαν, Σ.: Καμένο παιδί (Κ. Παπαγιώργης, Α θ η ν ό ρ α μ α , 16/10/98) Ντεόν, Μ.: Η αυλή των μεγάλων (X. Δημακοπούλου, Εστία, 29/10/98) Ντεπέντ, Β.: Μπεζ μουά (Χρ. Σιάφ κος, Α δ έ σ μ ε υ τ ο ς Τύπος, 2/10/98) Ντύρενματ, Φρ.: Ο δικαστής και ο δήμιός του (Φ. Φιλίππου, Τ ο Β ή μ α , 18/10/98) Ντο’ Ορμεσόν, Ζ.: Η ιστορία του περιπλανώμενου Ιουδαίου (Ν. Παπανικολάου, Α κ ρ ό π ο λις, 11/10/98), (Χρ. Σιάφκος, Α δ έ σ μ ε υ τ ο ς Τ ύ π ο ς , 4/10/ 98) Ντοστογιέφσκι, Φ.: 'Ενα γλυκό κορί τσι (Δ. Μαστρογιαννίτης, Yes, 15/10/ 98), (Ξ. Μουχίμογλου, Ν α υ τεμ π ο ρ ι κή , 18/10/98) Ντουκόφσκι, Ντ.: Η πυριτιδαποθήκη (Β. Ρούβαλης, διαβάζω, 389) Ομπρί, Ο.: D.R.E.A.M.S. (X. Δημα κοπούλου, Ε σ τία , 17/10/98), (Ντ. Πιέρρου, Είναι, 20/10/98) Όουτς, Τζ. Κ.: Παράνομο πάθος (Ε. Γκίκα, Έ θ νο ς , 18/10/98) Όστερ, Π.: Λεβιάθαν (Χρ. Σιάφκος, Α δ έ σ μ ε υ το ς Τύπος, 16/10/98) Πέρα, Π.: Το ημερολόγιο μιας Δολίτας (Ν. Παπανικολάου, Α κ ρ ό π ο λ ις , . 4/10/98) Πίρσον, Ρ. Ντ.: Κωδικός Μέρκιουρι (Π. Α θηναίος, Ε λ ε ύ θ ε ρ η Ώ ρ α , 22/10/98) Πόε, Έ. Ά.: Μαρτυριάρα Καρδιά (Κ. Βαλέτας, Ρ α διο τη λεό ρα σ η , 3/10/98) Ρασέ, Γκ.: Χέοψ και η πυραμίδα του ήλιου (X. Δημακοπούλου, Ε σ τία , 29/10/98) Ρενό, Κ. Ν.: Η νύχτα και το χιόνι (Π. Α θηναίος, Ε λ ε ύ θ ε ρ η Ώ ρ α , 2 2 / 10/98) Ροζ, Π.: Αόρατη καταδίωξη (Ν. Παπανικολάου, Α κ ρ ό π ο λις, 18/10/98)

κριτικογραφία

Ροθ, Φ.: Το θέατρο του Σάμπαθ (X. Δημακοπούλου, Ε σ τία , 17/10/98), (Κ. Παπαγιώργης, Α θ η ν ό ρ α μ α , 16/10/98), (Μ. Φάις, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύ π ο ς, 18/10/98) Σαντράρ, Μπ.: Ο χρυσός (Κ. Παπαγιώργης, Α θ η νό ρ α μ α , 2/10/98) Σάνιφορντ, Τζ.: Νυχτερινό θήραμα (Σ. Παπασπΰρου, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ί α , 4/10/98) Σάφαϊρ: Σπρώξε (Σ. Γκανιάτσου, C o sm o p o lita n , Οκτ. ’98), (Α. Παπαδοπούλου, Τ ο Β ή μα , 25/10/98) Σέρδα, Μ.: Η σενιόρα Ροδρίγες και οι άλλοι κόσμοι (Δ. Μουρατίδης, Ν έ ο Β ή μα , 16/10/98) Σκαρμέτα, Α.: Ο ταχυδρόμος του Νερούδα (Κ. Παπαγιώργης, Α θ η ν ό ρ α μ α , 9/10/98), (Δ. Τερζής, N e m ec is, Οκτ. ’98) Σοάρες, Ζ.: Μια σάμπα για τον Σέρλοκ Χολμς (X. Δ η μακοποόλου, Εστία, 29/10/98) Σόνταγκ, Σ.: Ο εραστής του ηφαι στείου (Κ. Καρακωτιάς, Ε ξ ο υ σ ί α , 5/10/98) Στάιν, Γκ.: Ο κόσμος είναι στρογγυ λός (Α. Μάντογλου, Ε λ ευ θ ε ρ ο τυπ ία , 23/10/98) Ταμποόκι, Α.: Η χαμένη κεφαλή του Νταμασένου Μοντέιρου (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύ π ο ς , 1 1 / 10/98) Τολσιόι, Λ.: Κάτια (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 25/10/98) Τσάιλντ, Λ.: Κλοιός θανάτου (Σ. Παπασπύρου, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ π ί α , 4/ 10/98) Τσάντρα, Β.: Ιστορίες της Βομβάης (Γ.Ν. Μπασκόζος, Ε ξπ ρ ές, 4/10/98) Τσιτσέκογλου, Φ.: Η άλλη μεριά του νεροό (Δ. Κωστίδης, διαβάζω , 389) Χαβαρία, Ντ.: Χαιρετίσματα στον θείο (Τ. Γουδέλης, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τυ π ία , 9/10/98) Χαμπίμπι, Ε.: Ο Οπσιμιστής (Κ. Πετρόπουλος, Diva, Οκτ. ’98) Χάουπτμαν, Γκ.: Ζητείται ανίκανος άνδρας για σοβαρή σχέση (Λ. Κέζα, Τ ο Β ή μ α , 11/10/98) Χάρισον, Κ.: Το φιλί (Γ.Ν. Μπασκό ζος, Ε ξ π ρ ές , 18/10/98), (Χρ. Σιάφκος, Α δ έ σ μ ε υ τ ο ς Τ ύ π ο ς , 4/10/98), (Δ. Τερζής, Α θ η να ϊκ ή , 17/10/98) Χοόστβεντ, Σ.: Η τυφλόμυγα (Η. Μαγκλίνης, διαβάζω , 389)

κριτικογραφία

Μ ελέτες Ανδρειωμένος, Γ.: Λογοτεχνικά πε ριοδικά της Αριστερός και Διονύσιος Σολωμός (1924-1967) (Γ. Κεντρωτής, διαβάζω , 389) Αργυρίου, Αλ.: Ανοιχτοί λογαρια σμοί στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη (Κ. Παπαγεωργίου, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ πία, 9/10/98) Βαγενάς, Ν. (επιμ.): Από τον Λέαν δρο στον Λουκή Λάρα. Μελέτες για την πεζογραφία της περιόδου 18301880 (Β. Πάτσιου, Α. Ταμπάκη, Τ ο Β ή μα , 25/10/98) Γκασούκα, Μ.: Η κοινωνική θέση των γυναικών στο έργο του Παπαδιαμάντη (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 11/10/ 98) Εκδ. Πατάκη: Τι είναι η συγκριτική γραμματολογία; (Ε. Κοτζιά, Κ α θ η μ ε ρ ινή , 25/10/98) Κολιτσάρας, I.: Ο πνευματικός ηγέ της (Σ. I. Αρτεμάκης, Ν α υ τεμ π ο ρ ικ ή , 25/10/98) Μ έλμπεργκ, Μ. (επιμ.): Ο Στρίντμπεργκ και η σύγχρονη δραμα τουργία (Δ. Τσατσούλης, δια β ά ζω , 389) Προγκίδης, Λ.: Η κατάχτηση του μυ θιστορήματος (Μ. Θεοδοσοπούλου, Α υ γ ή , 11/10/98), (Γ. Ν. Μπασκόζος, Ε ξπρ ές, 11/10/98) Ραυτόπουλος, Δ.: Άρης Α λεξάν δρου, ο εξόριστος (Κ. Γ. Παπαγεωρ γίου, Ε λ ευ θ ερ ο τυπ ία , 30/10/98) Άντλερ, Μ. Τζ.: Πώς να διαβάζετε έ να βιβλίο (Ελ. Κοτζιά, Κ α θ η μ ε ρ ιν ή , 25/10/98) Αργκάν, Κ.: Η μοντέρνα τέχνη (Ν. Γ. Ξυδάκης, Κ α θ η μ ερινή , 25/10/98) Γκόμπριτς, Ε. X.: Το χρονικό της τέ χνης (Ν. Γ. Ξυδάκης, Κ α θ η μ ε ρ ιν ή , 25/10/98) Έβολα, Τζ.: Η μεταφυσική του φύ λου (Β. Αθανασόπουλος, Κ α θ η μ ε ρ ι νή, 6/10/98) Κένεϊ, Ε. Τζ., Κλόσεν, Γ. Β. (επιμ.): Ιστορία της λατινικής λογοτεχνίας (Κ. Κοκκορόγιαννης, Ιστορία, 364) Μ πένγιαμιν, Β.: Σαρλ Μποντλέρ. Ένας λυρικός στην ακμή του καπιτα λισμού (Γ. Τζιρζιλάκης, Ε λ ευ θ ε ρ ο τυ πία, 16/10/98) Σαΐντ, Ε.: Διανοούμενοι και εξουσία (Σ. Τσακνιάς, Τ ο Β ή μ α , 4/10/98)

Τάναχιλ, Ρ.: Ιστορία των σεξουαλι κών ηθών (Γ.Ν. Μπασκόζος, Ε ξπρές, 4/10/98)

Δοκίμια Κούβελας, Γ.: Η σύγχυση των και ρών μας και η διέξοδος (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύπος, 18/10/98) Κριμπάς, Κ.: Εκτείνοντας τον δαρβι νισμό και άλλα δοκίμια (Π. Τσιαμούρας, διαβάζω , 389) Κωστίδης, Δ.: Ο κόσμος, η ζωή, οι άνθρωποι (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύπος, 18/10/98) Μαγκλιβέρας, Δ.: Μέτρα ευθύνης (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύ π ο ς , 11/ 10/98), (Γ. Ν. Μπασκόζος, Ε ξ π ρ ές , 11/10/98) Μόρας, Σ.: Η Εφτανησιώτικη Σχολή στον τόπο της και στην εποχή της (Π. Καραβασίλης, Ρ ιζοσπάστης, 22/10/98) Τσατσούλης, Δ.: Η περιπέτεια της α φήγησης (Γ. Παπαδάτος, δ ια β ά ζω , 389) Μάμφορντ, Λ.: Η ιστορία των ουτο πιών (Ν. Σεβαστάκης, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ πία, 9/10/98) Μπερξόν, Α.: Το γέλιο (Λ. Τσιριμώκου, Τ ο Β ή μ α , 11/10/98) Ράις, Π.: An engineer imagines (Γ. Χατζηστεργίου, Τ ο Β ή μα , 4/10/98) Τουαίν, Μ.: Σκέψεις για την επιστή μη του αυνανισμού (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω , 389)

Παιδικά-Εφηβικά Βαλάση, Ζ.: Ο κλέφτης των αστεριών (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω , 389) Λαμπρινίδης, Α.: Της αυγής δροσού λες (Κ. Δ. Μαλαφάντης, δ ια β ά ζ ω , 389) Παράσχου, Σ.: Το χάνουμε! (Κ. Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω , 389) Πριόβολου, Ε.: Σκιούπι. 'Ονομα για καθωσπρέπει κλόουν (Κ. Δ. Μαλα φάντης, διαβάζω , 389) Σαρρή, Ζ.: Ο χορός της ζωής (Β. Χατζηβασιλείου, Μ α κεδο νία , 11/10/98) Χατζηβασιλείου, Βασ.: Ησυχία...! Κοιμόμαστε... (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 25/10/98) Ντοστογιέφσκι, Φ.: Ένας τίμιος κλέ φτης (Κ. Δ. Μαλαφάντης, δ ια β ά ζω , 389)

-W

Τράβερς, Π.Λ.: Η Μαίρη Πόππινς στην οδό των Κερασιών (I. Παπαζήση, Ισοτιμία, 31/10/98) Φορντ, Ρ.: Άγρια ζωή (Ε. Σαραντίτη, Ε λευ θ ερ ο τυπ ία , 16/10/98) Χέρτλινγκ, Π.: Φρένισε, η μικρή 6ιολίστρια (Ε. Σαραντίτη, Ε λ ε υ θ ε ρ ο τ υ πία, 9/10/98)

Θέατρο Αριστοφάνης: Πλούτος/Εκκλησιάζουσες (Κ. Δ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 389) Στέρνχαϊμ, Κ.: Το βρακί (Δ. Τσατσούλης, διαβάζω , 389)

Ιστορία Ακτσόγλου, I.: Χρονικό Μικρασιατι κού Πολέμου, 1919-1922 (X. Δημακοπούλου, Εστία, 8/10/98) Αυγητίδης, Κ.: Οι Έ λλ η νες της Οδησσού και η Επανάσταση του 18 2 1 /0 Ελληνικός εμπορικός κό σμος της Οδησσού και η Ελλάδα (1794-1900), (X. Δημακοποόλου, Εστία, 8/10/98) Βερέμης, Θ.: Ελληνοτουρκικές σχέ σεις 1453-1998 (Σ. Ντάλης, Ο ικ ο νο μ ικ ό ς Τ α χ υδ ρ ό μ ο ς , 8/10/98) Βουρνάς, Τ.: Ιστορία της νεώτερης και σύγχρονης Ελλάδας (Σ. Χαϊμαντά, Η μ ερ ή σ ια , 26/10/98) Γασπαρινάτος, Σ.: Η Κατοχή-Απελευθέρωση-Δεκεμβριανά-Βάρκιζα (Σ. Ντάλης, Ο ικ ο ν ο μ ικ ό ς Τ α χ υ δ ρ ό μ ο ς , 8/10/98) Δάγκας, Αλ., Λεοντιάδης, Γ.: Κομιντέρν και Μακεδονικό ζήτημα. Το παρασκήνιο, 1924 (Σ. Καλύβας, Τ ο Β ή μα , 11/10/98) Εκδ.Μουσείου Μακεδονικού Αγώ να: Η ελληνική αντεπίθεση στη Μα κεδονία (1905-1906). 100 έγγραφα από το αρχείο του υπουργείου των Εξωτερικών της Ελλάδος (Σ. Καλύ βας, Τ ο Β ή μ α , 11/10/98) Ζαμπέλιος, Σπ.: Λόγιοι και γλώσσαι της ΙΔ’ Εκατονταετηρίδος (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ε π ο χή , 4/10/98) Ζερβής, Ν.: Η γερμανική κατοχή στη Μεσσηνία (Όπως καταγράφεται στις απόρρητες ημερήσιες αναφορές του γερμανικού στρατού κατοχής (Σ. Κα λύβας, Τ ο Β ή μα , 11/10/98)

Θεοδωρόπουλος, Β.: Θουκυδίδης ε πίκαιρος (Γ. Μαρίνος, Ο ικ ο ν ο μ ικ ό ς Τ α χ υδ ρ ό μ ο ς , 15/10/98) Καλότυχος, Β. (επιμ.): Cyprus and its people. N ation, identity and experience in an unim aginable community (1955-1997), (Π. Λέκκας, T o Β ή μα , 4/10/98) Καφτατζής, Γ.: Ιερά Μονή της Βήσσανης (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τ η λ ε ό ρ α ση , 3/10/98) Κοκκινάκης, Δ.: Ποιοι δολοφ όνη σαν τον Καποδίστρια (Σ. I. Καργάκος, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τύπος, 18/10/98) Κοραής, Αδ.: Επιστολές προς το Έ θνος (Χ.Ζ. Καρανίκας, Ο ικ ο ν ο μ ι κ ό ς Τ α χ υδ ρ ό μ ο ς , 8/10/98) Κραντονέλλη, Α.: Ελληνική πειρα τεία και κούρσος (Β. Ρούβαλης, δια βάζω, 389) Λάμπρου, Σ.: Ιστορία της Ελλάδος Α' Τόμος (Κ. Σχινά, Κ α θ η μ ε ρ ι ν ή , 25/10/98) Μιχαηλάρης, Π.: Αφορισμός: Η προσαρμογή μιας ποινής στις ανα γκαιότητες της Τουρκοκρατίας (Κ. Γ. Πιτσάκης, Κ α θ ημερινή , 27/10/98) Νικολάου, Ν.: Οδοιπορικό στην ι στορία της Ρόδου μέσα από τα ονό ματα των δρόμων της (Γ. Ζαχαριάδης, Τα Ν έ α , 15/10/98) Ξενοφώντος: Ελληνικά, 3 Τόμοι (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τ η λ ε ό ρ α σ η , 24/10/ 98) Παπαγεωργίου, Γ.: Στολές του Πο λεμικού Ναυτικού (Χ.Ζ. Καρανίκας, Ο ικ ο ν ο μ ικ ό ς Τ α χ υδ ρ ό μ ο ς , 8/10/98) Παπάγος, Αλ.: Ο ελληνικός στρατός και η προς πόλεμον προπαρασκευή του (Κ. Κοκκορόγιαννης, Ι σ το ρ ία , 364) Σερέφας, Σ.: Πτώματα και φαντά σματα στη Θεσσαλονίκη του Εμφυλί ου (Γ. Κορδομενίδης, Α γ γ ε λ ι ο φ ό ρ ο ς , 11/10/98) Τζόκας, Σ.: Ανάπτυξη και εκσυγχρο νισμός στην Ελλάδα τα τέλη του 19ου αιώνα (Τ. Παππάς, δια β ά ζω , 389) Τρωιάνος, Σ.: Έγκλημα και τιμωρία στο Βυζάντιο (Κ. Κοκκορόγιαννης, Ιστορία, 364) Τσιρπανλής, Ζ.: Ιταλοκρατία στα Δω δεκάνησα, 1912-1943 (Μ. Αλεξιάδης, Τ ο Β ή μα , 4/10/98) Χατζηφώτης, Ι.Μ.: Τα κάστρα της ορ

θοδοξίας (Τ. Νατσούλης, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς , 6/10/98)

Δε Γκοφ, Ζ.: Το βιβλίο της εβδομά δας (Δ. Τερζής, Α θ η να ϊκή , 10/10/98) Μάγερ, X. Φ.: Η φρίκη του Κομμέ νου (Αφήγηση - έρευνα για το ολο καύτωμα του χωριού Κομμένο της Άρτας στις 16 Αυγούστου 1943) (Σ. Καλύβας, Τ ο Β ή μα , 11/10/98) Μανφρένπ, Β.: Οι Έλληνες της Δύ σης (Χρ. Παπαγεωργίου, δ ια β ά ζω , 389) Μπερν, Α.: Ο Μέγας Αλέξανδρος και η Ελληνιστική Αυτοκρατορία (Μ. Σ. Μεγαλομμάτης, διαβάζω , 389) Μπολάκ, Ζ.: Η Ελλάδα του κανενός (Τ. Δημητρούλια, Τ ο Βή μα , 11/10/98) Πονιόν, Ε.: Η καθημερινή ζωή στο έτος 1000 (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τη λε ό ρ α σ η , 10/10/98) Σαλς, Κ.: Η άλλη όψη της αρχαιότητας (Σ. Χαϊμαντά, Η μερήσια , 30/10/98) Φίνλεϊ, Τζ.: Θουκυδίδης (Κ. |Βαλέτας, Ρ α δ ιο τη λεό ρ α σ η , 3/10/98) Χάντινγκτον, Σ.: Η σύγκρουση Ανα τολής και Δύσης (Α. Παναγόπουλος, Κ α θ ημερινή , 6/10/98)

Μαρτυρίες Βλάχου, Ν.: Οι γυναίκες της Νίνας (Κ. Πετρόπουλος, D iva, Οκτ. ’98) Κούνιο-Αμαρίλιο, Έ ., Ναρ, Αλ.: Προφορικές μαρτυρίες Εβραίων της Θεσσαλονίκης για το Ολοκαύτωμα (Τ. Παππάς, διαβάζω, 389) Μάρκαρης, Π.: Το ημερολόγιο μιας αιωνιότητας (Δ. Ξιφλινός, Μ α κ ε δ ο νία, 25/10/98) Τομπουλίδης, Α.: Διηγήματα του α ντάρτικου και της εξορίας (Ε. Ζωγρά φου, Ρ ιζοσ πά στη ς, 22/10/98) Χατζηνικολάου, Ντ.: Ένα παράξενο ταξίδι (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 4/10/98) Γκαλιμπέρτι, Ρ.: Τρύπια αρβύλα - Η ιστορία ενός Ιταλού φαντάρου που έ γινε αντάρτης στην Ελλάδα (Α. Σολάρο, Α ντί, 23/10/98)

Βίογραφίες-Αυτοβιογραφίες Αδαμίδου, Σ.: Σωτηρία ΜπέλλουΠότε ντόρτια, πότε εξάρες (Δ. Μουρατίδης, Ν έ ο Β ή μα , 10/10/98) Δήμου, Ν.: Οδός Γαλήνης (Κ. Καρακωτιάς, Ε ξουσία, 19/10/98)

κριτικογραφία

Καλό, Κ.: Όσα δεν πήρε ο άνεμοςΗ αυτοβιογραφία μιας θεατρίνας (Γ. Ξένος, Γ υνα ίκα , Οκι. ’98) Κλειάσιου, I.: Και η βροχή έπιπτε... στρέιτ θρου (Γ. Ξένος, Γ υναίκα, Οκτ. ’98) Μάτσας, Ν.: Τ’ απομνημονεύματα του Μεγαλέξανδρου από το χειρό γραφο της Βαβυλώνας (Β. Κ. Καλα μαράς, Ε λ ευ θ ε ρ ο τυπ ία , 30/10/98) Χατζηφωτίου, Ζ.: Η Τζένη Καρέζη ό πως τη γνώρισα (Ε. Γκίκα, Έ θ ν ο ς , 18/10/98) Βιντάλ, Γκ.: Ιουλιανός (Γ. Ξένος, Γ υ ναίκα, Οκτ. ’98) Κάφκα, Φρ.: Τα ημερολόγια (Α. Παπαδοπούλου, Τ ο Β ή μ α , 4/10/98) Μονκ, Ρ.: Λούντβιχ Βίτγκενστάιν (Γ. Ξένος, Γ υνα ίκα , Οκτ. ’98) Νάσαρ, Σ.: A Beautiful mind (Κ. Γιαννοότσου, Ε λευθερο τυπία , 16/10/98) Ντολτό, Φρ.: Αυτοπροσωπογραφία μιας ψυχαναλότριας (Γ. Ξένος, Γ υ ναίκα, Οκτ. ’98)

Λευκώματα Αναστασιάδης, Γ., Χεκίμογλου, Ε.: Το πρόσωπο της μνήμης. Η φωτο γραφία στη Θεσσαλονίκη του Μεσο πολέμου (Μ. Φάις, Ε λ ε ύ θ ε ρ ο ς Τ ύ π ο ς, 25/10/98)

κριτικογραφία

Δημοτικό Σχολείο Μαρκόπουλου: Τράγος - Κρασί (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τη λ εό ρ α σ η , 17/10/98) Εκδ. Φωτοχώρος: Κόπρος. Έξι φω τογραφικές διαδρομές (Κ. Δενδρινοό, Τ ο Β ή μ α , 4/10/98) Έ ξαρχος, Θ.: Ξάνθη (Κ. Βαλέτας, Ρ α δ ιο τη λε ό ρ α σ η , 17/10/98)

Κινηματογράφος Μάρκαρης, Π., Γκουέρα, Τ.: Μια αι ωνιότητα και μια μέρα (Δ. Ξκρλινός, Μ α κ εδ ο νία , 25/10/98)

Χ έλτερχοφ , Μ.: Cinderella & Company - Backstage at the Opera with Cecilia Bartoli (Τ. Τίτσαουτ, T o Β ή μ α , 25/10/98)

Άρθρα-Επιφυηηίδες Δήμου, Ν.: Απολογία ενός ανθέλλη να (Κ. Καρακωτιάς, Ε ξ ο υ σ ί α , 19/10/98) Μαυρουδής, Κ.: Η ζωή με εχθρούς (Σ. Ντάλης, Ο ικ ο ν ο μ ικ ό ς Τ α χ υ δ ρ ό μ ο ς , 1/10/98)

Μουσική Δηματάτης, Ντ.: Get that Beat-Ελλη νικό Ροκ 60s & 70s (Ν. Μπακουνάκης, Δ ίφ ω νο , Οκτ. ’98) Κυνηγοό-Φλάμπουρα, Μ.: Λαϊκά μου σικά όργανα του κόσμου (Χρ. Σιάφκος, Α δ έ σ μ ε υ το ς Τ ύπος, 25/10/98) Μουτσόπουλος, Θ.: No feelings: To εικαστικό Punk (Μ. Στεφανίδης, Ε λ ευ θ ε ρ ο τυπ ία , 2/10/98) Χαμουδόπουλος, Δ.: Η τέχνη των ή χων. Κόσμοι του πραγματικού και του ασύλληπτου (Γ. Π. Μαλοόχος, Τ ο Β ή μ α , 25/10/98) Μπρέντελ, Ά.: Μουσικοί στοχασμοί και αναστοχασμοί (Γ. Π. Μαλοόχος, Τ ο Β ή μ α , 25/10/98)

Επιστολές-Αλληλογραφία Νόρμαν & Μονίκ: Η ιστορία ενός έ ρωτα που γεννήθηκε στον κυβερνοχώρο (Λ. Κέζα, Τ ο Β ή μ α , 25/10/98)

Ταξιδιωτικά-Οδοιπορικά Τσίπηρας, Κ.: Όλυμπος (Δ. Παυλάκου, Α υ γ ή , 4/10/98) ΔαρΒίνος, Κ.: Ταξιδεύοντας με το Μπίγκλ (Π. Τσιαμοόρας, δ ια β ά ζ ω , 389) Μπαρούτας, Κ.: Μεσοχώρα (X. Ζ. Καρανίκας, Ο ικ ο ν ο μ ικ ό ς Τ α χ υ δ ρ ό μ ο ς , 29/10/98)

ggjg Εκδόσεις toy Κέντρου Ελληνικής Γλωσσάς Γλώσσα και Εκπαίδευση

ΚΑΡΑΜΑΟΥΝΑ 1 - ΠΛ. ΣΚΡΑ, 55131 ΚΑΛΑΜΑΡΙΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΤΗΛ.: (031) 459 103-5, FAX; (031) 459107, E-mail: centre@gre«kianguage.gi Γραφείο Αθηνών ΣΥΓΓΡΟΥ 56, 117 42 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.; (01) 9213112, FAX: (01) 9219080, E-mail: kegathens(®the.forehnet.gr

_ 8 .γ ι

Ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς θεωρείται σήμερα ένα ς από τους κορυφαίους α γγλόφ ω νους ποιητές του εικοστού αιώ να. Έ να ς ποιητής που κατόρθωσε μέσα από το πολυσχιδές έρ γο του (ποίηση, θέατρο, δοκίμιο, μελέτες, διηγήματα, αφηγήματα) να ουγκεράοει το ρομαντισμό με το ρεαλισμό, το αποκρυφιοτικό με το κοινωνικό, πάνω απ' όλα όμως, ο Γέιτς, όπως όλοι οι μεγάλοι δημιουργοί, ουνδύαοε έξοχα το στοιχείο της εντοπιότητα ς (ε ίν α ι γν ω στή η α γά π η του για την Ιρλα νδία , τους μύθους και τις παραδόσεις της, όπως και το πάθος και η αγω νία του για τους εθνικούς της αγώ νες) με το στοι χείο της παγκοσμιότητας. Αυτά τα χαρακτη ριστικά κ άνουν τον Γέιτς ένα ν ποιητή δια χρονικό, επίκαιρο, εθνικό και παγκόσμιο. Παρά το ότι ο Γέιτς γνώ ρ ιζε την ε λ λ η νικ ή κουλτούρα (ιδίω ς τα ε λ λ η ν ικ ά δημοτικά τραγούδια) και παρά το ότι στο έργο του υ πάρχει έντονο το στοιχείο του παραμυθιού (ως γνωστόν, είναι ιδιαίτερα αγαπητή η α τμόσφαιρα του παραμυθιού στους Έλληνες), το έργο του Γέιτς δεν είναι ευρύτερα γνωστό στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό, στο βαθμό τουλάχιστον που είναι τα έργα τωνΈλιοτ, Πάουντ κ.ά. Ιτ ο αφιέρωμα που ακολουθεί έγινε μια απόπειρα να προ σεγγίσουμε πολλές πλευρές αυτής της πραγματικά πολυ διάστατης προσωπικότητας: τον Γέιτς του μυστικισμού και των εθνικώ ν αγώ νω ν, τη σχέση του με την Ελλάδα (πα ρουσιάζεται για πρώτη φορά δοκίμιο που αφορά στην όπε ρα του Μ ανώλη Καλομοίρη «Τα ξωτικά ν ερ ά » , η οποία β α σίζεται στο θεατρικό έργο του Γέιτς, «T h e S h a d o w y W aters» ), τον θεατρικό συγγραφέα, τον ποιητή Γέιτς φυ σικά, μέσα από αμετάφραστα μέχρι τώρα ποιήματα, αλλά και τον πεζογράφο, επίσης, μέσα από ένα αμετάφραστο διήγημά του.

Υ.Γ. Ευχαριστούμε θερμά τον Ζπύρο Ηλιόπουλο για την πολύτιμη βοήθεια του στην ολοκλήρωση του αφιερώματος και την Εταιρεία Θεάτρου «Μνήμη» για την παραχώρηση του εικονογραφικού υλικού (σελ. 122,123,1 24,125 ,12Θ, 135,136,145)

θέμα του μή:

4Μ1

ΙΙΧ Ι—'T-OUUUU.M

Ouidigp fllniidep Γέιις (1865-1939)

Χρονοϋύγιο* 1865 (13 louvfou) Γεννιέται στο Δουβλίνο ο Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς. Ο πατέρας του, Τζον Μπάτλερ Γέιτς, που είχε σπουδάσει νομικά αλλά έγινε ζωγράφος, ήταν ένας σκεπτικιστής διανοούμενος, οπαδός του ορθολογι σμού του Τζον Στιούαρτ Μιλ. Η μητέρα του, Σούζαν, προερχόταν από οι κογένεια εμπόρων του Σλάιγκο της δυτικής Ιρλανδίας. Ήταν απλή θρη σκευόμενη γυναίκα, που της άρεσε να ακούει και να λέει ιστορίες για ξω τικά και φαντάσματα. 1875-1880 Παρακολουθεί μαθήματα οτο Χάμερσμιθ του Λονδίνου. Οι συμμαθητές του τον περιγελούν, επειδή δεν είναι δυνατός και δεν είναι Άγγλος. 1884 Παρακολουθεί μαθήματα ζωγραφικής στο Μετροπόλιταν Σκουλ οφ Αρτ του Δουβλίνου. Γνωρίζει τον Τζορτζ Ράσελ, ποιητή, ο οποίος συμ μερίζεται και ενθαρρύνει το ενδιαφέρον του για το υπερφυσικό και το α πόκρυφο. Αρχίζει να γράφει ποίηση, ενώ συγχρόνως ενδιαφέρεται ιδιαί τερα για το ποιητικό θέατρο.

* Για τη σύνταξη του Χρονολογίου βασιστήκαμε στο εκτενές Χρονολόγιο που υπάρχει στο Πρόγραμμα του θεάτρου Μνήμη, σε επιμέλεια της Δήμητρας Παπάζογλου.

8έμα του μήι

1885 Δημοοιεύονχαι για πρώτη φορά δύο λυρικά ποιήματά του: «Το τραγούδι των ξωτικών» και «Φω νές», καθώς και το λυρικό δράμα «Το νησί των αγαλ μάτων» στην Επιθεώρηση του Πανεπιστημίου του Δουβλίνου. 1886 Εγκαταλείπει τη ζωγραφική για να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία. Δημοσιεύεται το ποιητικό του δρά μα «Μοσάντα». Στο Δουβλίνο, ομάδα διανοουμένων με εθνιστικές τάσεις δημιουργεί τον «Σύγχρονο Σύλ λογο». 0 Γέιτς συμμετέχει τακτικά στις συζητήσεις τους. Εκεί συναντά τον διακεκριμένο Ιρλανδό εθνιστή ηγέτη Τζον Ο' Λίρι, ο οποίος θα τον επηρεάσει απο φασιστικά ως προς τα πατριωτικά του αισθήματα και θα τον ενθαρρύνει να ασχοληθεί με την ιρλανδική λογοτεχνία και με θέματα ιστορικά.

1895 Εκδίδει τον τόμο «Ιρλανδική ποίηση» και δημο σιεύει τη συγκεντρωτική έκδοση της πρώιμης ποίη σής του με τον τίτλο «Ποιήματα». Στο Λονδίνο συγκα τοικεί με τον Άρθουρ Σίμονς, ο οποίος με τη βοήθεια του Γέιτς έγραψε το «Συμβολιστικό Κίνημα στη Λογο τεχνία» (1899). 1897 Κυκλοφορεί η συλλογή διηγημάτων «Το κρυ φό ρόδο».

1888 Γίνεται μέλος της «θεοσοφικής Εταιρείας» της Μαντάμ Μπλαβάτσκι. Γνωρίζεται με τον Όσκαρ Ουάιλντ, τον Ουίλιαμ Μόρις και τον Τζορτζ Μπέρναρντ Σο. Κυ κλοφορεί η συλλογή του «Παραμύθια και λαϊκές πα ραδόσεις της αγροτικής Ιρλανδίας» (στην Ελλάδα κυ κλοφορεί από τις εκδόσεις «Εστία», μτφρ. Αλίνα Πασχαλίδη). Γράφει ένα από τα γνωστότερά του ποιή ματα, «Το νησί στη λίμνη του Ινισφρί». 1889 Δημοσιεύεται η πρώτη του ποιητική συλλογή «Οι περιπλανήσεις του Όισιν και άλλα ποιήματα». Με λετά τον Μπλέικ. Ερωτεύεται την Μοντ Γκον, ένθερ μη επαναστάτρια που συμμεριζόταν όχι μόνο την α γάπη του για την Ιρλανδία, αλλά και το ενδιαφέρον του για τον αποκρυφισμό. 1890 Αποχωρεί δυσαρεστημένος από τη «θεοσοφική Εταιρεία» της Μαντάμ Μπλαβάτσκι και μυείται στο «Ερμητικό Τάγμα της Χρυσής Αυγής». 1891 Η πρώτη πρότασή του στη Μοντ Γκον να τον παντρευτεί απορρίπτεται. 1892 Δημοσιεύεται το θεατρικό «Η Κόμισσα Καθλίν». 1893 Κυκλοφορεί η συλλογή από ιρλανδικό παρα μύθια και λαϊκές ιστορίες «Το κελτικό λυκόφως». Συμ μετέχει στην τρίτομη έκδοση των έργων του Ουίλιαμ Μπλέικ. 1894 Ταξίδι οτο Παρίσι. Γράφει το θεατρικό «Η χώρα της επιθυμίας της καρδιάς» και αρχίζει το «Τα σκιερά νερά» (The Shadowy Waters).

1899 Δεύτερη πρόταση γάμου στην Μοντ Γκον, η ο ποία επίσης απορρίπτεται. Κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή «Ο άνεμος ανάμεσα στις καλαμιές» και κερ δίζει το βραβείο του καλύτερου ποιητικού έργου της χρονιάς. Ιδρύεται το «Ιρλανδικό Λογοτεχνικό θέατρο» με πρωτοστάτη τον Γέιτς. Ανεβαίνει το έργο του «Η Κόμισσα Καθλίν». 1902 Γνωριμία με τον Τζέιμς Τζόις. Αρχίζει να διαβά ζει Νίτσε, ενώ ιδρύεται ο «Εθνικός Ιρλανδικός θεατρι κός Σύλλογος» με πρόεδρο τον Γέιτς. Παίζεται με με γάλη επιτυχία το έργο του Γέιτς «Καθλίν νι Χούλιχαν» με τη Μοντ Γκον στον ομώνυμο ρόλο. 1903 Δημοσιεύονται τα θεωρητικά του κείμενα «Ιη the Seven Woods» και «Ideas on Good and Evil». Γρά-

φει το θεατρικό «The King's Threshold». Η Μοντ Γκον παντρεύεται τον ταγματάρχη Τζον Μακ Μπράιντ. 1904 Με την επιχορήγηση μιας εύπορης Αγγλίδας, αγοράζει κτίριο στην οδό Άμπεϊ, στο κέντρο του Δου

ρουσιάζεται στο Λονδίνο με ιη συμμετοχή του Ιάπω να χορευτή Μίτσιο Ίτο. Μετά τις πολιτικές ταραχές του Πάσχα οτο Δουβλίνο, εκτελείται ο άντρας της Γκον, με τον οποίο η Γκον ήταν ήδη σε διάσταση. 0 Γέιτς την επισκέπτεται στη Γαλλία και της προτείνει και πάλι να παντρευτούν, αλλά αυτή αρνείται ξανά. 1917 Κάνει πρόταση γάμου στην κόρη της Μοντ Γκον, Ιζόλδη, χωρίς επιτυχία. Παντρεύεται την Τζορτζιάνα Χάιντ-Λις, τη νεαρή Αγγλίδα που είχε γνωρίσει α πό το 1911 και με την οποία είχαν κοι νά ενδιαφέροντα τον πνευματισμό και τις ψυχικές έρευνες. Δημοσιεύεται η συλλογή «The Wild Swans at Coole». 1 9 20 Περιοδεία στην Αμερική. Επι στροφή στην Οξφόρδη όπου μελετά ι στορία και φιλοσοφία σαν προετοιμασία για τη συγγραφή του έργου «Ένα Όρα μα». Γράφει μέρος των «Αυτοβιογρα φιών» του με τίτλο «Τέσσερα χρόνια».

βλίνου, που το διαμορφώνει σε θέατρο: το «θέατρο Άμπεϊ», έδρα έκτοτε του «Εθνικού Ιρλανδικού θ εά τρου». 1905 Τα «Σκιερά Νερά» παρουσιάζονται στο Λονδίνο κι αμέσως αρχίζει να τα ξαναδουλεύει.

1922 Δημοσιεύει το αυτοβιογραφικό κείμενο «Το τρέμουλο του πέπλου». Εγκαθίσταται με την οικογένειά του στο Δουβλίνο. Το κολέγιο Τρίνιτι της πόλης τού α πονέμει τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα. Αρχίζει να γράφει το φιλόδοξο έργο «Ένα Όραμα». Συναντά τον Τ. Σ. Έλιοτ στο Λονδίνο. Γίνεται γερουσιαστής του νεοσυσταθέντος Ελεύθερου Ιρλανδικού Κράτους.

1 9 0 6 Κυκλοφορεί η συλλογή «Ποιήματα 18991905». 1909 Γνωρίζεται με τον Έζρα Πάουντ. Από τον Πάουντ, ο Γέιτς θα γνωρίσει το ιαπωνικό θέατρο No. 1912 Γνωρίζει τον Ινδό ποιητή Ταγκόρ. 1913 Ο Έζρα Πάουντ εκτελεί χρέη γραμματέως του και παράλληλα επιμελείται έκδοση έργων του θεά τρου No σε ιταλική μετάφραση. Δημοσιεύεται η συλ λογή «Poems written in Discouragement». 1915 Περνά το χειμώνα στο Σάσεξ μαζί με τον Πάουντ. Μεσολαβεί να δοθούν χρήματα στον Τζόις από το Ρόγιαλ Λίτεραρι Φαντ. Αρνείται τον τίτλο του Ιππότη. 1916 Επηρεασμένος από το θέατρο No γράφει το έργο «Στο πηγάδι του γερακιού», το οποίο πρωτοπαθέμα του μήνα

1923 Του απονέμεται το Βραβείο Νόμπελ για τη Λο γοτεχνία. 1925 Δημοσιεύεται η πρώτη μορφή του «Οράμα τος», που βασίζεται στη μελέτη των κειμένων που εί χαν προκύψει από τις πνευματιστικές δραστηριότητες της γυναίκας του.

1935 Κυκλοφορεί η ποιητική συλλογή και το θεατρι κό έργο |«Η Πανσέληνος το Μάρτη». Περνά το χειμώ να στη Μαγιόρκα με τον Σουάμι Σρι Πουρόχι, τον ο ποίο βοηθά να μεταφράσει τις «Ουπανισάδες». Αρχίζει το θεατρικό «The Herne Egg». Η υγεία του επιδεινώ νεται.

1926 Μεταφράζει τον «Οιδίποδα Τύραννο» για να παρουσιαστεί στο θέατρο Άμπεϊ. 1927 Αρνείται να ξαναθέσει υποψηφιότητα για γερουσιαστής. Δημοσιεύει τη συλλογή «Ο πύργος». 1929 Το θεατρικό του «Πολεμώντας το κύ μα» ανεβαίνει στο Δουβλίνο. 1930 Γράφει το θεατρικό «The Words upon the Window Pane». 1931 To Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης του απονέμει τον τίτλο του Επίτιμου Διδάκτορα. 1932 Μαζί με τον Σο, ιδρύουν την Ιρλανδική Ακαδη μία Γραμμάτων. Περιοδεύει για τελευταία φορά στις ΗΠΑ δίνοντας διαλέξεις και συγκεντρώνοντας χρήμα τα για τη νεοσυσταθείσα Ακαδημία. 1933 Του απονέμεται τιμητικός τίτλος από το Πανε πιστήμιο του Κέμπριτζ.

1936 Επιστροφή στην Ιρλανδία. Επιμελείται την έκ δοση του «The Oxford Book of Modern Verse», αλλά οι υποκειμενικές επιλογές του προκαλούν θόρυβο. Μιλάει στο BBC με θέμα τη Σύγχρονη Ποίηση.

1937 Τέσσερις ραδιοφωνικές εκπομπές στο BBC. Εκδίδεται η συλλογή δοκιμίων του «Essays 19311936», καθώς και η δεύτερη μορφή του «Οράματος». 1938 Γράφει το θεατρικό «Καθαρτήριο», το οποίο αμέοως ανεβαίνει στο θέατρο Άμπεϊ. Ο Γέιτς παρευρίσκεται στην εναρκτήρια παράσταση, στο τέλος της ο ποίας, μετά την ενθουσιώδη υποδοχή του έργου, α πευθύνεται στο κοινό. Ταξιδεύει στη νότια Γαλλία. Γράφει το θεατρικό «The Death of Cuchulain». 1939 (28 Ιανουαρίου) Πεθαίνει. Λόγω του πολέμου ενταφιάζεται στο Ρόκεμπρουν της νότιας Γαλλίας. 1948 Τα οστά του μεταφέρονται στην Ιρλανδία και ενταφιάζονται στην κομητεία του Σλάιγκο. Στον τάφο του χαράκτηκαν οι στίχοι: «Ρίξε ένα φυχρό βλέμμα στη ζωή / στον θάνατο / Προσπέρνα, καβαλάρη». θέμα του μήνα

ΠροΑεγόμενα _ _ _ _ _ στην ανάγνωση ενάς αποκρυηιιιπικοΰ έργου:

Ου. ΙΪΙπ. Γέιΐί, Ιο όρομα Βραοίβα Καρολή

W. Β. Yeats ανήκει οχο πάνθεον ίω ν μεγάλων λυρικών ποιητών που διαμόρφωοαν και αναμόρφωσαν την ποιητική γραφή του και ρού μας. Είναι αλήθεια όχι ο ποιητικός λόγος του παρουσιάζει ως σύνολο μια πολύ ενδιαφέρουσα συνοχή και συνέχεια. Ξεκίνησε ό μως ως μια μορφή καθυστερημένου ρομαντικού ή νεορομαντικού ν ^ / κινήματος, για να αλλοιωθεί και να μετασχηματιστεί με τα χρόνια σε κάτι που θυμίζει μοντερνιστική ποίηση, χωρίς να την αγγζει ποτέ. Όπως άλλωστε συνέβη και με τον Τ. S. Eliot, η πανεπιστημιακή κριτική έχει εντάξει, κατά παράδοξο τρόπο, τον Yeats στους εκπροσώπους, ή τουλάχιστον στους προδρόμους, της μοντερνιστικής γραφής του αιώνα μας, πράγμα που απο τελεί έναν δημιουργικό προσεταιρισμό και μια απροσδόκητη ιδιοποίηση, χω ρίς καμιά θεμελίωση μέσα από το ίδιο το έργο του. Ο Yeats ανήκει σε μια μετασυμβολιστική, μεταπαρνασσιακή οχολή, που ό δευε προς το όραμα ενός ανακαινισμένου ποιητικού λόγου, χωρίς ωστόσο να το επιτύχει ποτέ. Ο Yeats ξεκίνησε μέσα σε ένα κλίμα γενικότερου ενθου σιασμού και επαναστατικού ζήλου, για την ανακάλυψη του χθόνιου ιρλανδι κού, κελτικού στοιχείου, που είχε παραμεριστεί και σχεδόν ξεχαστεί για πολ λά χρόνια, κάτω από την επίδραση και την καταπίεση της αγγλικής κυριαρ χίας. Το κελτικό ημίφως, όπως ονομαζόταν, αποτέλεσε ένα είδος εθνικού συναγερμού των Ιρλανδών για να επιστρέφουν στη μελέτη του λαϊκού και ε-

θέμα του μήι

θνογραφικού πολιτισμού των ανθρώπων της επαρχίας και της αιώνιας σοφίας που κρυβόταν μέσα του. Για τον Yeats, όμως, αυτό το κίνημα της εθνικής αφύπνισης συνδυάστηκε με βαθύτερα αιτήματα της φαντασίας και της παγκόσμιας ψυχής. Μέσα του ο ίδιος ανίχνευσε μια κωδικοποιημένη και αφανή γνώση, που συνέδεε την ιρ λανδική ψυχή ανά τους αιώνες με τους μεγάλους πολι τισμούς του παρελθόντος, την Αίγυπτο, την Ινδία, την Ελλάδα, τη Βαβυλώνα. «Είμαστε Ιρλανδοί ποιητές», έ γραψε προς το τέλος της ζωής του, «αλλά και σύγχρο νοι άνθρωποι μαζί. Για τούτο και αρνούμεθα κάθε λαϊκό πολιτισμό που δεν αναφέρεται πίσω στον Όλυμπο». 0 ιρλανδικός εθνισμός θα αποτελέσει γι' αυτόν μια πη γή τρομακτικής ομορφιάς, όπως την αποκάλεσε, αλλά και ταυτόχρονα οδυνηρού διχασμού. Μεγαλωμένος μέ σα στο κλίμα των λαϊκών παραμυθιών και ιστοριών, ο Yeats διαισθάνθηκε ότι πίσω από αυτά, πίσω από την περίεργη συνύπαρξη κελτικού παγανισμού και χριστια νικού μονοθεϊσμού, κρυβόταν ένα διαφορετικό μήνυμα, ένας κρυφός νόμος, που διοχετεύτηκε στην ιστορία α πό ορισμένα χαρισματικά άτομα, συνειδητά ή ασυνεί δητα, και μέσα από απόκρυφες μαγικές τελετουργίες. Από πολύ νέος αναμίχθηκε στη θεοσοφική κίνηση του Λονδίνου και του Δουβλίνου, στην εταιρεία των Ροδοσταύρων, στους Ελευθεροτέκτονες και, τέλος, στο κρυφό τάγμα του οποίου έγινε ένα από τα βασικά στε λέχη, το Τάγμα της Χρυσής Αυγής. Από αυτή την εμπει ρία, ο Yeats αποκόμισε την αναγκαιότητα ενός τυπικού, μιας τυπολογίας για τη σταδιακή μυητική ένωση ατό μου και κόσμου, ένα είδος μυστικής ένωσης με τον υ πέρτατο ρυθμό του σύμηαντος, που άλλοι ονόμασαν θεό, άλλοι, ταό, άλλοι νιρβάνα και άλλοι, μετά τον πε ρασμένο αιώνα, ιστορία. Η ταύτιση του υπερκοσμικού με το ιστορικό, που συνέ βη κατά την εκκοσμίκευση της ευρωπαϊκής σκέψης τον 19ο αιώνα, αποτέλεοε μια από τις βασικές προϋποθέ σεις της ποιητικής γραφής του Yeats. Η κριτική των θρη σκευτικών δοξασιών, και κυρίως των οργανωμένων εκ κλησιών ως φορέων που αδυνατούσαν να διαδραματί σουν πλέον κάποιο ρόλο καθαρώς πνευματικό, έδωσε το έναυσμα για την ανάπτυξη όλων των νέων θρησκευ τικών κινημάτων που επηρέασαν βαθύτατα τη σύγχρο νη οκέψη και που χωρίς αυτά, μερικά από τα μεγαλύτε ρα επιτεύγματα της τέχνης του αιώνα μας δεν θα είχαν δημιουργηθεί. Μέσα σε αυτή την ατμόσφαιρα θρησκευ τικής ανησυχίας και κρίσης αναπτύσσεται η πνευματικό τητα του Yeats ως ατόμου και, ακόμα περισσότερο, η ποιητική πνευματικότητα του έργου του. Ως μια άλλη ποιητική προϋπόθεση της δημιουργίας του ωστόσο, ειδικά κατά την πρώτη της φάση, 1890-1912,

διαφαίνεται μια άλλη έντονη παρουσία, η οποία δεν έχει μελετηθεί επαρκώς: η δυναμική αισθητική του βιβλίου και της γραφής, όπως την εξέφρασε ο Stephane Mallarm6. θα υποστηρίζαμε μάλιστα ότι η παρουσία του Mallarm6 είναι διάχυτη σε όλη την καλλιτεχνική κίνηση των αρχών του αιώνα μας, από τη Ρωσία μέχρι την Ιρλανδία και από την Πορτογαλία μέχρι την Ελλάδα. Η αντίληψη, άλλωστε, της γραφής και της τυπωμένης σε λίδας ως μιας τελετουργίας, μιας μορφής δηλαδή μυητικού τυπικού, που εισήγαγε τον αναγνώστη σε ένα βα θύτερο και κρυμμένο επίπεδο και κύκλο πραγματικότη τας, αποτέλεοε το αρχέγονο σπέρμα της αισθητικής των μεταγενέστερων ποιητών, αρχίζοντας από τον Wallace Stevens στην Αμερική και φθάνοντας μέχρι τον Octavio Paz, πλησιέστερα στην εποχή μας. Η αντίληψη αναμφίβολα προέρχεται από μια παλαιότερη κίνηοη, τον ρομαντισμό, ο οποίος έβλεπε το ποίημα και τη γραφή, ως τον locus μιας αποκαλύψεως. Η γρα φή, και ειδικότερα η ποίηση, οδηγούσε τον αναγνώστη, πολύ συχνά μάλιστα και τον ίδιο τον ποιητή, σε μια κα τάδυση οτο σκοτάδι του εγώ του, που αργότερα ένας άλλος μεγαλοφάνταστος δημιουργός, ο Sigmund Freud, θΰ αποκαλέοει υποσυνείδητο. 0 ρομαντισμός βρήκε τους μεγάλους εκφραστές του στην άνιση και πολλές φορές αντιποιητική ποίηση του William Blake και στην ανώριμη αλλά δυναμική γραφή του Percy Bysshe Shelley. Αυτοί οι δύο άλλωστε αποτελούν και τους κατεξοχήν προδρόμους του Yeats. Σε αυτούς βρήκε ο Ιρλανδός ποιητής ένα χώρο πλημμυρισμένο από εκεί νες τις παράλληλες ποιητικές ανάγκες, που συνειδητο ποιούνται οσάκις η γραφή δυναστεύεται από τον μεγα λύτερο αντίπαλό της, τον ορθολογιομό και τη συστη ματική λογική. Τόσο ο Blake όσο και ο Shelley έδωσαν ανολοκλήρωτες και σπασμωδικές αποτυπώσεις και εντυπώσεις κόσμων που η φαντασία τους αποκαθιστούσε σε μια πρωταρχική αυθεντικότητα, δηλαδή σε μια κατάσταση καθαρής εποπτείας των αντικειμένων χωρίς την παρέμβαση της ανα λυτικής λογικής και των ταξινομικών της διαδικασιών. Ακολουθώντας την ποιητική παράδοση που είχε κορυφώσει ο William Wordsworth κσι ο Samuel Taylor Coleridge, οι δύο ποιητές μετέθεσαν το κέντρο των συ ναισθηματικών λειτουργιών, μιας καρδιακής ερμηνευτι κής της πραγματικότητας, από τη φύση και τη μυστική ένωση του εαυτού με την anima mundi, στην ίδια τη φαντασιακή και ειδωλοπλαστική ικανότητα του ανθρώ πινου νου. Η φαντασία κατέστη η ερμηνευτική σταθερά του κοσμικού συγκροτήματος· μέσω της φαντασιακής μεταπλάσεως, ο κόσμος θα αποκτούσε τάξη, αρμονία και, τέλος, σημασιοδοτική δυναμικότητα.

Αυτή η στάση αναμφίβολα δηλώνει και διαδηλώνει μιαν άρνηση και απόκρυψη της ιστορίας. Ενέχει, παράλληλα, ένα είδος αντι-ανθρωπιστικής προοπτικής- για την ακρί βεια, ακόμα και αν δεν το δούμε με πολιτικούς όρους, περικλείει ένα είδος αφιλανθρωπίας που φάνηκε πολ λές φορές να βασανίζει και να εμπνέει την εγωκεντρική ρομαντική φαντασία. Προσέφερε ωστόσο έναν νέο χώ

ρο συμβολικών αναφορών στη γραφή- έκλεινε μια νέα διαθήκη με την αισθητή πραγματικότητα, η οποία τώρα ανακάλυπτε κάτι που είχε απολέσει, ή πετάξει στη λή θη, μετά τη νεοπαγανιστική αισθητική της Αναγέννησης. Πρόκειται για την αίσθηση των κοσμικών αναλογιών -τη νεοπλατωνική δηλαδή αισθητική των σχέσεων ανθρώ που και κόσμου, την πλωτίνεια μεταφυσική των επιφα νειών και των οπτικών μεταθέσεων και, τέλος, τη μετααισθησιακή οντολογία του Πρόκλου και του Ιάμβλιχου, που μέσα από τη θεολογική σκέψη του ψευδο-Διονύσιου Αρεοπαγίτη του Maister Eckhart, του Jacob Boehme, του Angelus Silesius, του Emmanuel Swedenborg και πολλών άλλων μυστικών θεολόγων, μάγων, καββαλιστών και οραματιστών, αποτελούσε την κρυμμένη πα ρακαταθήκη και εικονοπλαστική δυνατότητα της ποιητι κής γραφής ανά τους αιώνες. Εξηγούμεθα: δεν αναφερόμαστε στην αλήθεια ή το ψεύδος των συγγραμμάτων, των προφητειών και των οραμάτων των μυστικών αυτών συγγραφέων. 0 μυστι-

κισμός είναι εξίσου νόμιμος και εξίσου παράνομος, ως προς την ερμηνεία του κόσμου που προσφέρει, όσο και η επιστήμη ή η επίσημη θρησκεία. Εξάλλου, δεν μπο ρούμε να επικρίνουμε, ή να απορρίψουμε, ένα όραμα ζωής εδραιωμένο στα σύμβολα, τον συμβολισμό και, τέλος, τη θέσπιση συμβολοποιητικών σχέσεων μεταξύ νοητού και αισθητού κόσμου. Κανένας δεν μπορεί να ξεφύγει ούτε την εκμαυλιστική ωραιότη τα των αναλογιών αυτών ούτε τέλος την ενθαρρυντική εναρμόνιση του χάους των εντυπώσεων και του πολυσύνθετου μω σαϊκού της ιστορίας. Σκοπός κάθε γρα φής άλλωστε είναι να συλλάβει μια διά σταση της απτής πραγματικότητας και να τη μορφοποιήσει, να την καταστήσει ά γαλμα και εικόνα κάποιας άλλης υπαρκτι κής στάσης, υποδηλώνοντας ταυτόχρο να την αγωνία και την οντολογική σημα σία που αποκτά το φυσικό σύμπαν για το συγκεκριμένο άτομο, για την εποπτεύουσα συνείδηση. Γόνος αυτής της στάσεως είναι και ο Yeats. Ο χώρος της ποίησής του είναι μορφοπλαστικός και εικονοπλαστικός, δηλαδή μέσα της μπορούμε να δούμε τη συνειδητή προσπάθεια του να διαπλάσει μια μυθολογία εικόνων και συμβολικών παραστάσεων για τη λογοτεχνική του παράδοση. Βέβαια, το ερώτημα είναι α κόμα ανοιχτό σχετικά με το σε ποια λο γοτεχνική παράδοση ανήκει. Στην αγγλι κή, την ιρλανδική ή αυτό το περίεργο υβρίδιο που ονο μάστηκε αγγλο-ιρλανδική λογοτεχνία: «Οποιαδήποτε α πάντηση σε αυτό το ερώτημα, ωστόσο, είναι μια εξωτε ρική ανάγνωση της γραφής του. Η ιδεατή παράδοσή του πριν από τον ρομαντισμό και τον συμβολισμό είναι η μυστική λογοτεχνία όλων των αιώνων από το Θιβέτ και την Αίγυπτο, μέχρι τον γνωστικισμό, τον δρυιδισμό, την καββαλιστική αλληγορία, τη μεσαιωνική μαγεία, την αλ χημεία, ακόμα τέλος και τη φροϋδική μεταψυχολογία του έρωτα και του θανάτου. Το σύμπαν των μυστικών αναφορών του είναι πολυσυλλεκτικό και ιδιαίτερα συγκρητιστικό. Από πολλές απόψεις, η ιδανική του πολιτεία, όπως άλ λωστε και των περισσότερων ρομαντικών των δύο τε λευταίων αιώνων, ήταν η Αλεξάνδρεια. Όχι βέβαια η Αλεξάνδρεια του Κ. Καβάφη, αλλά των μυστικών παρα συναγωγών που προετοίμασαν τη μεγάλη σύνθεση του Χριστιανισμού. 0 θρησκευτικός συγκρητισμός της πόλης ήταν και είναι ο μεγάλος μύθος σημαντικότατων εκφραθέμα

στών ίο υ πολιτισμού του αιώνα μας, αρχίζοντας από τον Carl Gustav Jung και φθάνοντας μέχρι τον Harold Bloom και τον Emmanuel Levinas. Στον κόμβο αυτόν, ό πως άλλωστε και σε εκείνον της Βαβυλώνας, της Ρώ μης, του Βυζαντίου και της Φλωρεντίας, θα προσπαθή σει ο ίδιος να διαρθρώσει τον κόσμο των ιστορικών του ανταποκρίσεων. Ο Yeats συνέχισε, με μια συνειδητή αισθητική τάση και προσωπική μεταφυσική, την προσπάθεια των νεοπλα τωνικών να ανακαλύψουν μέσα στην ιστορία την αρμο νία ανθρώπινης επιθυμίας και φυσικής πραγματικότητας. Να θεσπίσουν, με άλλα λόγια, μια σειρά ανταποκρίσεων και διαμεσολαβήσεων, χάρη στις οποίες η συνείδηση γί νεται ένας τόπος μιας μοναδικής συνεύρεσης, των δι πλών δυνατοτήτων υπάρξεως, του ανθρώπινου ενθάδε και του θεϊκού επέκεινα. Η συνύπαρξη αυτή βέβαια για τους Χριστιανούς της καθ' ημάς Ανατολής υπήρξε πά ντοτε μια δεδομένη αλήθεια, σχεδόν ένας κοινός τόπος. Για τη Χριστιανική Δύση, ωστόσο, που διαχώρισε και διέκρινε τη φυσική πραγματικότητα από τη νοητική της μετάπλαση, τη φαντασία από την εμπειρία, τον λόγο από τη σάρκα, το πνεύμα τέλος από το σώμα, η επαναθέσπιση μιας τέτοιας ενότητας των δύο υπαρκτικών δυνα τοτήτων και της σημασιακής τους ισοτιμίας υπήρξε μια επίπονη προσπάθεια, σχεδόν μια ηρωική άρνηση, που οδηγούσε, οσάκις αποτύγχανε, στον μηδενισμό και τον αγνωστικισμό. 0 Yeats ανήκει σε αυτή τη δυτική παράδοση που βασανί στηκε από έναν, πολλές φορές, αληθοφανή επιστημο νισμό, μια τυραννία δηλαδή της γλωσσικής διατύπωσης πάνω στην εννοούμενη σημασία. Πολλές προσπάθειες οργανώθηκαν εναντίον αυτού του επιστημονισμού, με τον Σοπενχάουερ, τον Νίτσε και άλλους, με σκοπό να διασπαστεί η συνοχή της ερμηνευτικής της μονολιθικότητας και να αναδυθούν από τις ρωγμές της λογικής της οι αστάθμητοι παράγοντες που διαμορφώνουν τα μεγά λα ερωτηματικά της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι μάλι στα χαρακτηριστικό ότι δύο Ιρλανδοί, ο Yeats και ο James Joyce, προσπάθησαν με κάθε τρόπο να διασπάσουν τη λογική των δύο υπέρτατων κωδίκων της δυτι κής νοόσφαιρας: της ιστορίας και της γλώσσας. Ο Joyce διέλυσε και αποσυναρμολόγησε τη γλώσσα ως γραπτό σημείο καθηλώσεως της χρονικής ροής και των σημα σιακών διαφοροποιήσεων· ο Yeats, παράλληλα, επα νερμήνευσε το άλλο μεγάλο σύστημα τοποθετήσεως του ανθρώπινου φαινομένου, την ιστορία. Αυτή λοιπόν τη σημασία ενέχει το παράδοξο και υπέρ λογο έργο του Ένα Όραμα. Δεν θα επιχειρήσουμε εδώ μια ερμηνεία του· ένα έργο τέτοιας υφής και μορφής δεν ερμηνεύεται. Διερμηνεύει αντίθετα μια σχέση με

θέμα του μήνα

τον κόσμο, την ιστορία, τη γραφή και την ανάγνωση, θα ήταν επιπλέον περιττό να μεταγράφουμε τη μυθοποιητική τυπολογία του βιβλίου σε μιαν άμυθη και ανέμπνευστη παράφραση. Η κριτική συνεχίζει να επεκτείνει τη συλλογιστική και τη ρυθμολογία του έργου στο οποίο αναφέρεται. Δεν μπορεί να υποκαταστήσει τη μαγική στιγμή της ανάγνωσης όπου ένας ανιδιοτελής αναγνώ

στης κολυμπάει στον ποταμό της γλώσσας ενός κειμέ νου, με μόνο σκοπό να βιώσει τη ροή της διήγησής του και να αφεθεί στην επιρροή της σημασιακής του φοράς. Επιπλέον το έργο δεν έχει μεταφραστεί ακόμα στη γλώσσα μας, η οποία δεν έχει ακόμα δοκιμαστεί στον κυμάτισμά της μορφολογίας του, για να μπορέσει να μι λήσει γι' αυτό με εγκυρότητα. Εδώ επιχειρούμε μιαν απλή ανάγνωση των συμφραζομένων του, μια πτήση πάνω από τη νοητή γεωγραφία των αναλογιών του και, τέλος, μια χαρτογράφηση της ποιητικής του ενδοχώρας. Αυτό άλλωστε θα πρέπει πά ντοτε να επιχειρεί η κριτική που δεν επιθυμεί καννιβαλιστικά να υποκαταστήσει την ανάγνωση· εννοώ, οποια δήποτε ανάγνωση ως διάθεση εξατομίκευσης των ση μειωτικών δομών ενός κειμένου. Φυσικά δεν μπορούμε να διαβάσουμε το κείμενο όπως θα το ήθελε ο ίδιος ο Yeats- σαν ένα μυστικό εγχειρίδιο για τη συναισθηματική δυνατότητα της φαντασίας να ερμηνεύσει την ιστορική εξέλιξη. Η προσέγγιση αυτή έχει επιχειρηθεί πολλές φο

ρές και η εξίσωση του έργου αυτού με τα θεοσοφιστικά μυθολογικά συγγράμματα της Έλενας Μπλαβάτσκι Η αποκεκαλυμμένη Ίσις και ιδιαίτερα Το απόκρυφο δόγμα, που πιθανότατα είχε υπόψη του ο Yeats, δεν προσφέρει πολλές ερμηνευτικές δυνατότητες. Κανείς δεν μπορεί να ενστερνιστεί αυτό το ανθρωποκε ντρικό σύστημα ερμηνείας του κόσμου πλέον- δεν κρί νουμε την αλήθεια ή το ψεύδος του, παρά μόνο την πληρότητά του, την αδυναμία αυτού του ιστορικιστικού και γραμμικού προτύπου να διαβλέψει τον απρόβλεπτο χαρακτήρα της ανθρώπινης παρουσίας. Γιατί τα συγ γράμματα της Μπλαβάτσκι, παρ' όλη τη γοητευτική τους εικονολογία, επιχειρούν να εκλογικεύσουν τον πα ράλογο χαρακτήρα της ανθρώπινης ιστορίας, να διαλυ θούν σε τελική ανάλυση το μυστήριο του ανθρώπινου λόγου, πίσω από δαιμονιώδεις και θρησκειογενείς ανα γωγές, που ελάχιστα διαφέρουν από το μηχανιστικό σύ στημα της καρτεσιανής φιλοσοφίας. Τα έργα που γονιμοποίησαν τη φαντασία του Yeats για τη συγγραφή αυ τού του μεγάλου ιστορικού του κύκλου ήταν κυρίως θεοσοφικά εγχειρίδια και τα τυπικά των τελετών της Χρυ σής Αυγής, της υπόγειας εταιρείας στην οποία ανήκε. Πολλοί κριτικοί του κειμένου αυτού και του έργου του συνολικά καταλογίζουν στον Yeats μια πρωτοφανή έλ λειψη εμπειριών, αποτέλεσμα μιας κλειστής και περιορι σμένης προσωπικής ζωής, βασανισμένης από ερωτικές φροϋδεύσεις και σεξουαλικά αδιέξοδα. Ερωτευμένος με γυναίκες που τον ξεπερνούσαν σε δυναμικότητα, ε νεργητικότητα και ζωτική ευφορία, ο ποιητής έβλεπε πάντα την ίδια του την παρουσία μέσα από καθρέφτες, μέσα από μετατοπίσεις και ανατροπές της σωματικής του παρουσίας. Με λακανικούς όρους, ο Yeats είχε κα θηλωθεί στην κατοπτρική φάση, όταν αποκτώντας μια οπτική επαφή με την ιδεατή σωματική του ολοκληρία, συνειδητοποιεί ότι η ολοκληρία αυτή δεν υπάρχει- έ τσι,η σύγκρουση του ιδεατού με το απτό αποτελεί, όχι πλέον την τραγική μειονεξία της ζωής, όπως θα υπο στήριζε μια ψευδοφροϋδική ερμηνεία, αλλά την κινητή ρια δύναμη για την ακεραίωση του εαυτού του. Στο Ένα Όραμα διακρίνουμε ακριβώς το πλατωνικό όραμα του Τιμαίου- το σώμα του μακρόκοσμου διαρθρωμένο με ι στορικούς όρους, αλλά στην περίπτωση αυτή, διαμορ φωμένο πάνω στο ατομικό του σωματικό κείμενο. Μέσα στην ιστορία ο Yeats διαβάζει τη δική του σωματικότητα, το πρότυπο λειτουργικής μυήσεως διά του οποίου θα α ποκτούσε την ολοκληρία ενόςτελειωμένου έργου. Η συνύφανση κειμένου και σωματικής ύπαρξης, γλώσ σας και φυσικής παρουσίας καθορίζει πολλά από τα εικονογραφικά πρότυπα του όλου έργου. 0 αρχικός πυ ρήνας του ήταν μερικές αποκαλύψεις, για την ακρίβεια

απειράριθμες αποκαλύψεις, που δόθηκαν στην εν υ πνώσει γυναίκα του Yeats, Τζορτζιάνα, από μερικά πνεύ ματα, με τα οποία άρχισε να συζητά και αυτά άρχισαν να της υπαγορεύουν τα απόκρυφα κίνητρα και τα υποκεί μενα σύμβολα της ανθρώπινης και της ιστορικής εξέλι ξης. θα λέγαμε ότι και εδώ βρίσκουμε μια κοινή περί πτωση γλωσσολαλίας, που την ίδια εποχή εμφανίζεται σαν μια κοινή μέθοδος διερμηνεύσεως των συμβολικών κόσμων στους μυστικιστικούς κύκλους από τη Ρωσία του Αντρέι Μπιελί ως την Ελβετία του Rudolf Steiner. Οι βιογράφοι του παραδίδουν ότι συνέβησαν περίπου 450 τέτοιες «υπνώσεις», που οδήγησαν σε 8.672 ερωτήσεις που καταγράφηκαν σε 3.627 σελίδες. Από το 1917 μέ χρι το 1926, όταν τυπώθηκε η πρώτη μορφή του έργου, παρατηρούμε μια τεράστια πνευματιστική ενεργητικό τητα του ζεύγους Yeats, που έρχονταν σε σχεδόν καθη μερινή επαφή με τα πνεύματα, μέσω μιας αυτόματης γραφής. Αυτό είναι ένα άλλο στοιχείο που θα πρέπει να τονίσου με. Η αυτόματη γραφή, τώρα αποκλειστικά ταυτισμένη με τον υπερρεαλισμό, προέρχεται από τα πειράματα των πνευματιστών του 19ου αιώνα, ειδικά μάλιστα της Έλενας Μπλαβάτσκι. Η περίεργη Ρωσίδα επικοινωνούσε με τους Δασκάλους της Μεγάλης Λευκής Αδελφότητας μέσω μιας μυστικής υπαγόρευσης- εκείνη απλώς κατέ γραφε τι της αποκάλυπταν, το σώμα της ήταν ένα σκεύ ος εκλογής, ένας διάμεσος σταθμός, χωρίς δική του θέ ληση και κρίση. Αυτό το γοητευτικό στοιχείο του να παραδώσεις τον συνειδητό σου εαυτό στην ανεξερεύνητη φωνή μιας υπερπροσωπικής δύναμης αποτελούσε ένα διαρκές αίτημα του σκεπτόμενου ανθρώπου από τη στιγμή που διαχώρισε την ύπαρξή του από τη φύση. Κά τι ανάλογο εξέφρασε ο Πλάτων στη θεωρία του για την ποιητική δημιουργία και μία παρόμοια αντίληψη ενυπάρ χει στον ταντρικό βουδισμό, σύμφωνα με την οποία ο άνθρωπος κατέχεται από ένα δαίμονα. Η ίδια αντίληψη άλλωστε διατηρήθηκε ανά τους αιώνες στη χριστιανική θρησκεία, αν και ποτέ δεν έλαβε μορφή δόγματος. Σε όλο το έργο του Yeats διακρίνουμε αυτήν τη δαιμο νολογία να αναπτύσσει μια μορφή φιλοσοφίας της ιστο ρίας, για την ακρίβεια μιας αρχιτεκτονικής της ιστορίας, για να εξηγήσει την ανθρώπινη παρουσία στον κόσμο. Προς το τέλος της ζωής του, ο ίδιος ο ποιητής αηοκάλεσε το βιβλίο του αυτό «μια ασμίλευτη γεωμετρία και μια ατελή ερμήνευση». Ίσως εδώ να βρίσκεται και η πραγματική του σημασία, στη γεωμετρική του διάταξη και την ατέλεια της ερμηνευτικής του, δηλαδή στην προοπτική των συμβόλων του, στον τόπο προς τον ο ποίο αποβλέπουν τα σύμβολα αυτά, στο ανοιχτό τέλος της συλλογιστικής τους. Ο Yeats μιλώντας για την ενδο-

χώρα της ψυχής του ανθρώπου επινοεί μια τετραμερή τοπογραφία των ανθρωπίνων ιδιοτήτων: θέληση, προ σωπείο, δημιουργό πνεύμα και το οώμα της μοίρας. Η κάθε ιδιότητα αναφέρεται οε μορφή του είναι, του φαίνεσθαι, του πράπειν και του ενεργείν, αν θα μπορούσα με να μεταγράψουμε σε φιλοσοφική ορολογία τη φυσι κότητα του ποιητικού του ιδιώματος. Όλες αυτές οι δη λώσεις και οι εκδηλώσεις υλοποιούνται μέοα από μια α κολουθία φάσεων, παρόμοιων με τις φάσεις του φεγγα ριού, οι οποίες με τη σειρά τους ανήκουν στον Μεγάλο Τροχό, το σύμβολο που με την κίνησή του οδηγεί στη σειρά των είκοσι οκτώ μετενοαρκώσεων, μέχρι την απόλυτη ακεραίωση του συμβόλου. Μέσα από την ακεραίωση αυτή, η ψυχή οδηγείται προς το τελικό δικαστήριο, ό που κρίνεται εντασσόμενη στο μεγάλο έ τος των αρχαίων, δηλαδή στην αιωνιότη τα του χρόνου. Καθ' όλη την πορεία προς την ακεραίωση, διακρίνονται δυο τύποι, ο πρωταρχικός και ο αντιθετικός, ο εαυτός και η σκιά του, αν μεταγράψουμε την αντίληψη σε γιουνγκιανούς όρους. Πάνω σε αυτό το πρότυπο ο Yeats διαρ θρώνει παράλληλα με την κοσμολογία του μιαν ανθρωπολογία, μια τυπολογία του ανθρώπινου είναι, μιαν εντελέχεια των μορφών. Με βάση αυτή την ανθρω πολογία ανευρίσκει πρόσωπα και χαρακτήρες που πα ρουσιάζουν τις ιδιότητες του πρωταρχικού τύπου, όπως και του αντίθετού του. Για παράδειγμα, στην 16η φάση σημειώνει: «θέληση-0 θετικός άνθρωπος. Προσωπείο. Αληθινό-Ψευδαίσθηση. Αναληθές Παράκρουση (...). Πα ραδείγματα: William Blake, Ραμπελέ, Αρετίνο, Παράκελσος, μερικές ωραίες γυναίκες. 17η φάση, θέληση-0 Δαι μονικός άνθρωπος (...) Παραδείγματα: Δάντης, Shelley, Λάντορ». Στην Τελική Πρώτη Φάση, μας δίνεται η οριστι κή περιγραφή του παραδείγματος: «Καμιά περιγραφή, ε κτός από την απόλυτη πλαστικότητα». Αναμφίβολα, στην όλη γεωμετρία των συμβόλων και στην αρχιτεκτονική του βιβλίου διακρίνουμε το πρότυπο μιας αλχημικής μετουσίωσης, μια προσπάθεια μεταστοιχειώσεως των υλικών δεδομένων της ιστορίας σε συμ βολικά ανάλογα των κοσμικών κύκλων. Όπως προαναφέραμε, η παρουσία των πυθαγόρειων μουσικών ανα λογιών της Μπλαβάτοκι είναι πολύ εμφανής, ίσως μάλι στα και δυο βιβλίων που θα είχε υπόψη του ο Yeats: τα Tertium Organum (1912) και Ένα νέο πρότυπο για το σόμπαν (1914) του Ρ. D. Ouspensky. Δεν πρέπει επίσης να παραγνωρίζουμε και την ανθρωποσοφία του Rudolf

θέμα του μήνα

Steiner, που απολάμβανε μεγάλη δημοτικότητα κατά την ίδια εποχή. Εν ολίγοις, ο Yeats βλέπει το σύμηαν και την ιστορία ως ένα γραπτό κείμενο, ως ένα απείρως εγγράψιμο κείμενο, το οποίο διαμορφώνεται από μια κυ κλική περιστροφή, μια διαρκή ανακύκλωση των υλικών του στοιχείων μέχρι την τελική του εμψύχωση, τη μετα τροπή τους σε καθαρή ψυχικότητα. Η αντίληψη είναι βέβαια βουδιστική, ο τροχός των μετενσαρκώσεων, και αποτέλεσε το κεντρικό μήνυμα του Βουδισμού που ο θεοσοφισμός επιχείρησε να εισαγάγει

στη δυτική σκέψη. Παράλληλα, αναφέρεται και στην αλ χημική εξίσωση, που βρίσκουμε στον λεγόμενο Ερμή Τρισμέγιστο και τον Παράκελσο, του Liber Mundi, από την οποία συγκινήθηκε τόσο πολύ το θετικό πνεύμα ε νός Γκαίτε. Με άλλα λόγια, ο Yeats βλέπει τήν ιστορία ως έναν αιωνίως επαναλαμβανόμενο κύκλο συμβόλων, στη δυναμική των οποίων υποτάσσονται τα άτομα και οι εποχές. Το Ένα Όραμα εκφράζει ένα τέτοιο ερμηνευτι κό πρότυπο λόγων και αντιλόγων που σημασιοδοτούνται από άλλα κείμενα και άλλες γραφές σχετικά με την ψυχική πραγματικότητα. 0 Yeats επιχειρεί να συνθέσει μια μαγική φόρμουλα, ένα τύπο μεταποιήσεως της πραγματικότητας, μιας σταδιακής προόδου από το ιστο ρικό παρόν στο μεθιστορικό επέκεινα. Η γραφή γίνεται μοίρα, η γλώσσα νόμος, η εικόνα προορισμός. Τι διακρίνουμε τελικώς σε αυτή τη συνειδησιακή ενοποί ηση του Yeats; Τη συνύπαρξη δυο μορφών ποιητικής, που θα μπορούσαμε να τις ονομάσουμε μυθοποιητική και μυθολογική. Όλα τα κύρια ονόματα φιλοσόφων, πο λιτικών, ποιητών, καββαλιστών και μυστικών, που χρησι μοποιεί, ανήκουν στη μυθολογία, δηλαδή ιστορία των χρήσεών τους από τους ανθρώπους. Το ουσιαστικότερο

ωστόσο πρότυπο ανήκει στο μυθοποιητικό υπόστρωμα του έργου, στην προσπάθεια του Yeats να διαρθρώσει μύθους για την εποχή μας, όχι κατά το πρότυπο της κερματισμένης εικονογραφίας του Ezra Pound ή της κλασικιστικής άρνησης του Τ. S. Eliot, αλλά με ένα εί δος συγκρητιστικού καλειδοσκοπίου, που δυνάμει ε μπεριείχε το συμβολοποιητικό πρότυπο μιας ποιητικής των αναλογιών. Ίσως το Ένα Όραμα βέβαια να μη δεί χνει όλη τη δύναμη του λυρισμού και των εικόνων του- ούτε ακόμα μάλιστα εκείνη την αιφνιδιαστική χρή ση τύπων της καθομιλουμένης που δίνει ακόμα και στα πιο μεγαλόπνευστα έργα του μία αίσθηση απτότητας, αλήθειας και πάθους, όπως έλεγε ο ίδιος. Η δεύτερη έκδοση μάλιστα του έργου (1936) έγινε σε μια δυσκίνητη και ελαφρώς ασιανίζουσα πρόζα, σύμ φωνα με το πρότυπο του Walter Pater, η οποία σε πολλά σημεία καθίσταται άσημη και άλαλη. Είναι εξί σου χαρακτηριστική η σταδιακή κορύφωση του έργου σε λόγο ποιητικό, που μιλάει για την All Souls Night, για τη νύχτα των ψυχών, λίγο πριν τη δεύτερη μεγάλη κα ταστροφή του αιώνα μας, που μοιάζει σαν μια παρα χώρηση στα δικαιώματα των ζωντανών ανθρώπων. 0 πεζός λόγος του Yeats όμως παρουσιάζει πολλές ανι σότητες, συχνά μάλιστα και πολλές ασυγχορδίες που κάποτε καταστρέφουν την οραματική συμφωνία. Παρ' όλα αυτά το βιβλίο αποτελεί ένα από τα κρυφά αρι στουργήματα του αιώνα μας, μαζί με την πλαστή αυ τοβιογραφία του C. C. Jung. Αναμνήσεις, Όνειρα, Στο χασμοί και το Τέταρτος δρόμος του Ρ. D. Ouspensky. Προσφέρει όχι μόνο την κορύφωση ενός δραματουργικού προτύπου που καταγράφει η διαδικασία της ποι ητικής μετουσίωσης, αλλά επιπλέον συνθέτει μιαν ο λοκληρωμένη μεταφορά για τα υποσυνείδητα πεδία της ψυχικής πραγματικότητας, η γνώση των οποίων αποτέλεσε και αποτελεί το έσχατον της ανθρώπινης δημιουργικότητας. Γνωρίζοντας βέβαια ότι είναι αδύνατο να αποκαταστή σουμε με πληρότητα την προθεσιακή σκοπιμότητα που φαντάστηκε ο ίδιος γι' αυτό, μπορούμε εκ των υ στέρων να το τοποθετήσουμε οαν υπόβαθρο όλων των ποιημάτων, των πεζών και των θεατρικών του για να αποκτήσει έτσι σημασιακή συνοχή το σύνολο του έργου του. 0 μυστικισμός και το αποκρυφιοτικό σχέδιο είναι η πρόφαση και ο εξωτερικός, κάποιος μάλιστα θα έλεγε, ο εξωτικός ρυθμός. Αυτό που καταγράφεται στο έργο είναι η ποιητική της εικονοπλαστικής μετου σίωσης της τέχνης, η αναμόρφωση της ιστορίας σύμ φωνα με την επιθυμία του νου να προσδώσει οικεία σχήματα και πρότυπα κατανοήσεως στον κόσμο. Συνειδητή προσπάθεια του Yeats ήταν να εξανθρωπίοει

την ανθρώπινη ιστορία, να τη δαμάσει κάτω από τα σχήματα και τα αιτήματα της ανθρώπινης δημιουργικό τητας. Αν και στο έργο διαγράφεται ξεκάθαρη μια τάση ολοποιητικής και ολοκληρωτικής γλώσσας, οι δαίμο νες, τα πνεύματα και τα φαντάσματα υποτυπώνουν την ανάγκη της ενεργού νοήσεως να υποβάλλει τη φαντα σία ως ερμηνευτική αρχή της πραγματικότητας. Σε ένα κόσμο κατακρεουργημένο από την εμπειρία του Μεγά λου Πολέμου και μια πατρίδα διαμελισμένη από την αι ματοχυσία του Εμφυλίου, ο Yeats προσπάθησε να καταφύγει στον κόσμο των ανθρώπινων δημιουργημά των, στην ήπειρο της ανιδιοτέλειας, όπου ο εαυτός και η σκιά του, ο πρωταρχικός τύπος και η αντιθετική του μορφή συμφιλιώνονται, ενοποιούνται και αντικρίζουν το πρόβλημα του θανάτου και της καταστροφής σαν την υποδήλωση μιας νέας προβληματικής: εκείνης που αναφέρεται στο αίνιγμα του ονόματος του θεού. Γιατί, είτε τετραγράμματον, πολυγράμματον, αγράμματον ή μονογράμματον, ο γρίφος ενός ονόματος για το θεό αποτέλεσε την κινητήρια δύναμη όλης της ανθρώπινης δημιουργικότητας στην ιστορία, και φυσικά, σκοπό ό λης της θητείας του Yeats στην τέχνη και τη μαγεία. Αναμφίβολα, όπως παρατήρησε ο Harold Bloom, ένα είδος μοιρολατρίας και οντολογικού εγκλεισμού χαρα κτηρίζει τη φιλοσοφία της ιστορίας του Yeats. Πρόκει ται για τον ίδιο οντολογικό εγκλεισμό που διακρίνουμε σχεδόν καθ' όλο τον αιώνα μας να βασανίζει και να ε ξαντλεί τη σκέψη από τον Νίτσε μέχρι σήμερα. Η ορα ματική σύνθεση του Yeats απέδειξε ότι ακόμα και στην ουτοπική χώρα της συμβολοευρετικής φαντασίας, το ανθρώπινο πνεύμα δεν μπορεί να δραπετεύσει από την ιστορία και ότι όλες οι αριστουργηματικές εικόνες αναβλύζουν στο καθαρό πνεύμα προερχόμενες από «ένα σωρό σκύβαλα ή τα σαρίδια του δρόμου», καθώς έγραψε στο γνωστό του ποίημα ( The Circus Animals'

Descrition). Μαχόμενος εναντίον της αρχής της πραγματικότητας, που ο Freud θεώρησε τελικό κριτήριο εξανθρωπισμού, ο Yeats επαναβεβαίωσε την ισχύ της ακολουθώντας τον δόλιχο και περίπλοκο δρόμο της καββαλιστικής και γνωστικής ανθρωποποιίας. Ταυτίζοντας το υποσυνεί δητο με την ιστορία, ο Yeats παρουσίαοε μιαν εναλλα κτική εκδοχή της πραγματικότητας, μια νέα μεταφορά για την ανθρώπινη παρουσία, εδραιωμένη σε εικόνες και παραστάσεις εκπληκτικής ωραιότητας. Μερικοί α ναγνώστες συγκινούνται από την εικονοπλασία και άλ λοι από τη μεταφυσική του - πιθανότατα μάλιστα σε αυτή την αισθητική παλινδρομία να εξυφαίνεται και το μυστικό της ποιητικής του και των σημασιών που γεν νά και αναγεννά μέχρι σήμερα. □

Γέικ και Κακομοίρης ίχέδιο δοκιμίου με οφορμ4 τα «Ξωτικά Πεμά»

«ΙΟ Yeats] μίλησε στην iliuxn uou»

Ο William Butler Yeats, ποιητής «εσωτερικός», με φωνή προσωπική, δεν ήταν τόσο αγαπητός -ή τόσο προσιτός- στους συνθέτες «σοβαρής» μουσικής όσο, λ.χ., ο Shakespeare ή ο Byron. Το έργο του, ωστόσο, δεν άφησε καθόλου αδιάφορους συνθέτες όπως ο Tippett, με τις πολ λές αναφορές στο έργο του μεγάλου Ιρλανδού (και κυρίως με το Byzantium, 1989), ή παλαιότερα (1914-1966), ο Egk, ο Hart, ο Harrison κ.ά„ που συνέθεσαν όπερες βασισμένες σε θεατρικά του έργα. Τα Ξωτικά Νερά, «μουσικοδραματικό ποίημα» του Μανώλη Καλομοίρη, βασισμένο στο έργο του Yeats The Shadowy Waters, ολοκληρώθηκε το 1950 (πρώτη εκτέλεση: Ιανουάριος 1951) και παρουσιάστηκε πρόσφα τα από την Εθνική Λυρική Σκηνή. Το σημείωμα του Καλομοίρη για το πρόγραμμα της πρώτης παρουσίασης του έργου, αν και δεν είναι ακρι βώς «αποκαλυπτικό», μας προϊδεάζει ίσως για κάποια βαθύτερη πνευ ματική, αισθητική και ιδεολογική συγγένεια ανάμεσα στον Ιρλανδό ποι ητή και τον Έλληνα συνθέτη:

Πάνε τώρα είκοσι τέσσερα χρόνια που μιαν ανοιξιάτικη βραδιά στο Παρίσι ένας νέος Ελληνογάλλος ποιητής (...) μου διάβασε σε γαλλική μετάφρα ση τα «Ξωτικά Νερά» (...) του Ιρλανδού συγγραφέα Butler Yeats. Δεν ξέρω νιατί το έργο από μιας αρχής μίήηαε στην ψυχή μου (...) Επί είκοσι ολάκε ρα χρόνια κρατούσα μέσα στο υποσυνείδητό μου σε ήανθάνουσα κατά σταση τους ήχους και τους ρυθμούς που σιγά σιγά αναδεύονταν στην ψυ χή μου γυρεύοντας να πάρουνε τη μορφή του έργου της τέχνης. (...) Η κυρία Βέτα Πεζοπούλου είχε την καλοσύνη να μου φιλοτεχνήσει θέμα του μήνα

μια παράφραση βασισμένη τόσο στο αγγλικό πρωτό τυπο όσο και στη γαλλική μετάφραση και έτσι να φιλοτεχνήσομε ένα κείμενο που όσο κι αν κρατάει τα ξενικά ονόματα, θα μπορούσε, νομίζω, να είναι και ένα παραμύθι δικό μας, εΜηνικό'. (Τα πλάγια στοι χεία είναι δικά μου.) Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να ισχυριστεί ότι το κείμενο έχει μεγάλη σχέση με την ελληνική παρά

0 πατέρας του ποιητή, ο ζωγράφος John Butler Yeats, ήταν ένας ανήσυχος σκεπτικιστής και οπαδός του John Stuart Mill- έτσι ποτέ δε συμμερίστηκε την άποψη του Προραφαηλίτη ποιητή και ζωγράφου Dante Gabriel Rossetti (1828-1882) «πως νια κανέναν δεν είχε σημασία αν ο ήλιος περιστρεφόταν γύ ρω από τη γη, ή αν η γη περιστρεφόταν γύρω από τον ήλιο»4. Αν όμως ο Yeats αδιαφορούσε για τον ή λιο, τον «δειλό ήλιο», όπως τον χαρακτηρίζει σ' ένα ποίημά του,5 σίγουρα σαγηνευόταν από τη σελήνη. Τα πράγματα του άπλετου φωτός, τα πράγματα δί χως μυστήριο τον άφηναν ασυγκίνητο· τα πράγματα όμως της «ηρωικής μητέρας» σελήνης, ο αλλόκο τος κόσμος των θρύλων και των παραμυθιών συ ντάραζε τη δημιουργική του φανταοία. Οι Αιγύπτιοι, γράφει ο Yeats σ' ένα κείμενο του 1903, πίστευαν ότι «όλα τα ζωντανά πράγματα έχουν τον ήλιο πα τέρα και τη σελήνη μητέρα. Και δεν έχει λεχθεί πως ο ιδιοφυής άνθρωπος παίρνει τα περισσότερα από τη μητέρα του;»6

δοση2*, στεκόμαστε όμως στην ικανότητα του Καλο μοίρη να αναγνωρίζει το έργο ενός γνήσιου «παραμυθοποιού».

2. Μόνοι, στοιχειά και νεραϊδόπαιδα: Η γοητεία της Σελήνης Αξίζει εδώ να πούμε δυο λόγια για τη σχέση του Yeats με τον κόσμο του παραμυθιού. Η μητέρα του ποιητή, μια απλή θρησκευόμενη γυναίκα χωρίς ιδι αίτερα πνευματικά χαρίσματα, αρεσκόταν ν' ακούει και να λέει όμορφες ιστορίες για καλούς και κακούς μάγους, για φαντάσματα, γοργόνες και νεραϊδόπαι δα, για το Ακέφαλο Στοιχειό (Dullahan) και την Ξωτικιά Ερωμένη (Leanhaun Shee)5. Τις ιστορίες αυτές τις αγάπησε κι ο γιος της. 0 William είχε την ευκαι ρία ν' ακούσει πολλές τέτοιες αφηγήσεις στη δυτι κή Ιρλανδία, στο Sligo, όπου πήγαινε αρκετά συχνά με τον αδελφό και τις δυο αδελφές του, ακόμη κι όταν η οικογένεια των Yeats είχε εγκατασταθεί στο Λονδίνο, το 1874. Στο Sligo ο ονειροπόλος William αγάπησε εκτός από τις ιστορίες με ξωτικά και φα ντάσματα, την ιρλανδική μυθολογία, την ιρλανδική γη και τα τραγούδια της.

Η Νενέ, η Τσάτσα Μαοούκα και η Secherazade

Στην περίπτωση του Καλομοίρη που πολύ μικρός ορφάνεψε από πατέρα, εκτός από τη μητέρα του, τη μάνα που του «δόθηκε με την πιο συγκινητική α φοσίωση όλη της απλής και αγνής της ψυχής», τον καταλυτικό ρόλο της «σελήνης» έπαιξαν η γιαγιά του και μια τυφλή εξαδέλφη της, η Τσάτσα Μαρούκα. Γράφει ο συνθέτης στα απομνημονεύματά του, σε γλώσσα που δεν παραφράζεταί:

Μαζύ με τη μάνα μου με παράστεκε στα πρώτα μου παιδικά χρόνια (...) η μάνα της μάνας μου, η Νενέ μου, όπως τη λέγανε στη Σμύρνη. Ήτανε μια γριούλα που λες και είχε βγει ίσα ίσα από το θρύλο και το παραμύθι (...). (...) Η γιαγιά μου με μάγευε με τα τραγούδια και τα παραμύθια της. (...) Καθισμένη δίπλα οτο κρεββάτι μου μ' αποκοίμιζε με τα παραμύθια της, που μιλού σανε όλο για βασιλοπούλες και για δράκοντες και βασιλόπουλα κι' ανεράιδες κι' αραπάδες και μάγισ σες και καλικάντζαρους. (...) Ίσως όμως, περισσότερο κι απ' τη γιαγιά μου α κόμα, μια άλλη γριούλα να τάραξε την παιδική μου φαντασία, που μένει ακόμη ολοζώντανη στο θυμητι κό. Η Τσάτσα Μαρούκα. (...) Με τ' άσπρα της μαλλιά τα κακοχτενισμένα και με το σμυρνέικο φεσάκι της, η Τσάτσα Μαρούκα εφάνταζε στην παιδική μου φαντασία σα μάγισσα βγαλμένη α πό τα παραμύθια της γιαγιάς μου. θέμα του μήνα

(...) Μ' έπαιρνε στα γόνατά της και μου γλυκόσερνε το παραμύθι της, το αιώνιο της παραμύθι...7 Έτσι η Secherazade του Ρίμσκι-Κόρσακοφ που ο Κα λομοίρης ακούει πρώτη φορά στη Βιέννη, μετα γλωττίζεται στην ψυχή του στα παραμύθια των παι δικών του χρόνων: «θα μου μείνει άσβυστος (...) ο κλο νισμό ς που ένοιω σα στο άκουσμα της Secherazade !» γράφει στα απομνημο νεύματά του. «Μου ερχότανε σαν κάτι το τόσο πρωτόφαντο, τόσο καινούριο και που μόλα ταύτα μ ιλο ύσ ε στην καρδιά μου σαν κάτι το τόσο αγαπη μένο, γνώριμο και κοντινό, σχεδόν ό σο και τα τραγούδια και τα παραμύθια της Νενές μου και της Τσάτσα Μαρούκας!» Μετά τη συναυλία, αναλογίζεται ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για να δημιουργήσει ένας συνθέτης κάτι

λαϊκής παράδοσης, οτους «ήχους και τους ρυθ μούς» των τραγουδιών, όπου το ιρλανδικό υλικό συχνά παρουσιάζεται με προραφαηλιτικό ύφος και συμβο λισ τική μέθ ο δ ο 12 -έρ γω ν όπως The Wanderings o f Oisin και ιρλανδικές μπαλάντες (1889) ή όπως The Celtic Twilight (1893) και The Wind Among the Reeds (1899).

«τόσο πρωτόφαντο» όσο η Secherazade, και αβίαστα συμπεραί νει: «Αυτός είναι ο σωστός ο δρόμος. Να μη σπάνεις το κεφάλι σου για να Παρτιτούρα από την όπ«ρα του Μανώλη Καλομοίρη Ξ ω τικ ά Ν ίρ ά , βρεις τους πιο περίπλοκους συνδυα μουσικό δράμα Βασισμένο στο έργο του Γέιτς Τα Ι κ α ρ ό Ν ίρ ά σμούς των ήχων, μη μπορέσεις και πεις στο τέλος κάτι το "καινούριο"», Εκείνη την εποχή o Yeats, που ενδιαφερόταν για διότι «Το "καινούριο" βρίσκεται μέσα στην καρδιά την εθνιστική πολιτική, επηρεάσθηκε από τον ηγέτη και στην ψυχή σου. Σου το χαρίοανε σαν τις καλές John 0 ' Leary, ο οποίος συγκέντρωνε γύρω του Μοίρες του παραμυθιού η γιαγιά οου, η Τσάτσα Μαπολλά νεαρά άτομα, και αργότερα εκστασιάστηκε ρούκα κι όλοι οι ανώνυμοι τραγουδιστές και λυρά από τη Maud Gonne, μια θερμή επαναστάτρια. Έγι ρηδες της φυλής σου»8. νε μάλιστα μέλος της Ιρλανδικής Επαναστατικής Έτσι, καθώς σημειώνει η Όλυ Φράγκου-Ψυχοπαίδη, Αδελφότητας (I.R.B.), για ένα διάστημα, και έλαβε επέλεξε κείμενα «τα οποία είτε αναφέρονται στον μέρος σε μια πολιτική κίνηση που επεδίωκε τη συ κόσμο των θρύλων, είτε στον κόσμο του παραμυθι νένωση διαφόρων εθνιστικών στοιχείων13. Οι δρα ού, είτε σε ύμνους και τραγούδια με εθνικό συμβοστηριότητες αυτές ήταν συνυφασμένες με το πολι λιστικό χαρακτήρα»9. Επίσης ο συνθέτης, ως «μου τικό και πολιτισμικό αίτημα της «Κελτικής Αναγέννη σικός εθνάρχης» διατείνεται ότι ο μουοικός πρέπει σης» κατά τη δεκαετία του 1890 και με τη δημοσί να «διαισθανθεί, να (...) ανακαλύψει και να (...) ανα ευση παραμυθιών, όχι μόνο από τον Yeats αλλά και πτύξει» την αρμονία του δημοτικού τραγουδιού, να από τον Douglas Hyde, ή με το συνδυοσμό λαογραγνωρίσει τη λαϊκή οργανολογία και να μελετήσει τα φικού υλικού και αποκρυφισμού (υπό τον «επιστη λαϊκά μας μουσικά στοιχεία10. Η έννοια της «μουσι μονικό» μανδύα των «ψυχικών ερευνών») από τον κής αναγέννησης», στην οποία συχνά αναφέρεται, Andrew Lang14. Το υλικό αυτό, γεμάτο μαγεία, ποίη σχετίζεται μ' αυτή την αντίληψη του καινούριου, ση και μουσική είναι, σύμφωνα με τον Yeats, η πε στα πλαίσια ενός μουσικού εθνισμού, ή της «δρα ματικής αναπροσαρμογής και επιβίωσης ενός ελλη

μπτουσία του αυθεντικού:

νικού πολιτισμού»11.4

4. Εθνισμός και «κελτική Αναγέννηση» Παρόμοιοι συλλογισμοί και παρόμοια αίσθηση του καινούριου οδήγησαν τον Yeats στη δημιουργία έρ γων βασισμένων στην ανάπλαση της ιρλανδικής

θέμα του μήνα

Είναι η λογοτεχνία μιας τάξης για την οποία το κάθε τι στο βαθύ αυλάκι της γέννησης, του έρωτα, του πόνου και του θανάτου προκύπτει απαράλλαχτο για αιώνες· μιας τάξης που βαφτίζει το κάθε τι στην καρ διά- για την οποία το κάθε τι είναι σύμβολο. Οι χωρι-

κοί έχουν τη ράβδο που πάνω της στηρίζεται απ' την αρχή ο άνθρωπος. Οι κάτοικοι των πόλεων έχουν τις μηχανές - πρόζα και νεοπλουτισμό. Οι χωρικοί λιγο στά πράγματα ζουν στη ζωή τους και τα διηγούνται ύστερα αδιάκοπα καθισμένοι γύρω από τη φωτιά. Σ' εμάς, τίποτα δεν προφταίνει ν' αποκτήσει νόημασυμβαίνουν πάρα πολλά στη δική μας ζωή, τόσα που ούτε και μια μεγάλη καρδιά δεν τα χωράει.15

Αρκετά αργότερα, στο ποίημα «The R ealists» (Responsibilities, 1914), ο Yeats, αν κι έχει πια αποκηρύξει την αισθητική που σημάδεψε τα νεανικά του έργα (νοσταλγική διάθεση, ρεμβασμός, ονειρι κός διάκοσμος), δεν διστάζει να υπεραμυνθεί του υλικού που χρησιμοποίησε εκεί και που με διάφο ρους τρόπους θα συνεχίσει να χρησιμοποιεί. Στους μύθους και στα παραμύθια που χάνονται, οτα βιβλία που μιλούν για νεράιδες και δράκους, ξαναζεί η ελ πίδα του ανθρώπου, ή ενός μαχόμενου έθνους, να ζήσει. Αυτό δεν το καταλαβαίνουν οι «ρεαλιστές» διανοούμενοι και καλλιτέχνες.

5 . 0 Wagner ως συνδετικός κρίκος

δεν γνωρίζει αν ο Καλομοίρης είχε διαβάαει τίποτε άλλο από τον Yeats, εκτός από το Shadowy Waters. Σημειωτέον ότι παρά τη μεγάλη φήμη του και την απονομή του Βραβείου Νόμπελ το 1923, ίσως η πρώτη μετάφραση ποιήματος του, από τη Μελισσάνθη, δημοσιεύτηκε μόλις τον Μάρτιο του 194116. Άραγε είχε διαβάσει τη μετάφραση αυτή και όσες ακολούθησαν, του Λέανδρου Παλαμά, του Δημήτρη Σταύρου, του Μ. Καραγάτση, του Γιώργου Σεφέρη, μέχρι το 1946, όταν άρχιοε τη σύνθεση των Ξωτικών Νερών; Για έναν άνθρωπο με τα λογοτεχνικά ενδιαφέροντα του Καλομοίρη, κάτι τέτοιο μοιάζει πολύ πιθα νό. θα αρκούσε όμως και μια πρώτη ανάγνωση του συγκε κριμένου έργου του Yeats, ώ στε ο συνθέτης να αντιληφθεί τις ομοιότητες ανάμεσα στο έργο αυτό και στο Tristan und Isolde του Wagner, τον οποίο ο Καλομοίρης ποτέ δεν έπαψε να θ α υ μ ά ζει.« Υπερκόσμιο ", "υπερφυσική" ονομάζει ίο Κα λομοίρης] τη δύναμη της μου σικής που ξυπνάει στον "Τριστάνο και Ιζόλδη" (...) το αί σθημα του ερωτικού πάθους στον ακροατή», σημει ώνει η Όλυ Φράγκου-Ψυχοπαίδη17· και ο Νίκος Α. Δοντάς επισημαίνει συγκεκριμένες ομοιότητες:

Τόσο η καταγωγή του Γητς (Yeats) όσο και ο τόπος όπου διαδραματίζεται η υπόθεση της όπερας παραπέμπουν άμεσα στο μύθο του Τριστάνου και της Ιζόλδης. Όπως και στο έργο του Βάγκνερ, έτσι και εδώ η αυλαία υψώ νεται αποκαλύπτοντάς μας τη γέφυρα ενός πλοίου (...). Όπως η Ιζόλδη έτσι και η Ντετόρα IDectora στο κείμενο του Yeats) πέφτει στα χέρια του Φοργκαέλ (Forgael) α φού έχει απαχθεί από το φυσικό της περιβάλλον και α φού θανατωθεί ο αγαπημένος της. Και όπως η Ιζόλδη α ποφασίζει τελικά μόνη να εκδικηθεί τον Τριστάνο προσφέροντάςτου θανατηφόρο ποτό (...) όμοια και η Ντε τόρα προτίθεται να εκδικηθεί μόνη, με το ξίφος. Ητελική λύση του έργου σ' έναν «έρωτα-θάνατο» ολοκληρώνει την πρόδηλη συγγένεια με τον «Τρκπάνο».

Τα παραπάνω ερμηνεύουν εν μέρει τον ενθουσια σμό του Καλομοίρη για το έργο του Yeats - ένα έρ γο που, ας επαναλάβουμε, «από μιας αρχής μίλησε στην ψυχή» του και το οποίο «επί είκοσι ολάκερα χρόνια [κρατούσε) μέσα στο υποσυνείδητό ίτου) σε λανθάνουσα κατάσταση». Ασφαλώς όμως υπάρ χουν και άλλοι, πιο συγκεκριμένοι λόγοι γι' αυτή την προτίμηση. 0 συγγραφέας του παρόντος κειμένου

Μάλιοια, συνεχίζει ο Νίκος Δοντάς, «από την ευαί σθητη πέννα» του ποιητή «δεν διέφυγε ούτε η οχέση ανάμεσα στον Μέλοτ, έμπιστο σύντροφο του Τρι-

---------------------

θέμα του μήνα

στάνου, και τον Εμπρίκ, αντίστοιχη μορφή στα «Ξωτι κά Νερά». Αλλά και κάποιες ομοιότητες του έργου με το Der fliegende Hollander παραπέμπουν στον Wagner18.

6 . 0 ήοωας-καλλιτέχνης στον «Αιώνα των Μεγάλων Μηχανών» Ασφαλώς, ως συνδετικός κρίκος ανάμεσα στον Yeats και τον Καλομοίρη, το έργο του Wagner δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Αν όμως ανατρέξουμε στο παραμυθόδραμα ή μουσικόδραμα Το Δαχτυλίδι της Μάνας19 που ολοκληρώθηκε το 1917, δηλαδή περίπου εννέα χρό νια πριν από τη γνωριμία του Καλομοίρη με το έργο του Yeats, ίσως αντιληφθούμε μια βαθύτερη πνευμα τική συγγένεια μεταξύ του Έλληνα και του Ιρλανδού μια συγγένεια που δεν εξηγείται πλήρως ούτε από α ναφορές σε παιδικά βιώματα ούτε από αναφορές στον Wagner. Το έργο «μίλησε οτην ψυχή» του Καλο μοίρη, ενδεχομένως διότι σ' αυτό αναγνώρισε μια πληρέστερη ή πιο λυτρωτική παραλλαγή της ιστορίας του Γιαννάκη, του ήρωα στο ΔαχτυΤίίδι. «0 Γιαννάκης», γράφει η Όλυ Φράγκου-Ψυχοπαίδη, «του οποίου η καλλιτεχνική ιδιότητα δίνει μια βάση ερμηνείας για την προσωπικότητά του (...) τείνει προς την ονειροπόλη ση, προς μια υπερρεαλιστική σύλληψη της πραγματι κότητας μέσα από τον πόθο του για υψηλά ιδανικά και για την πραγματοποίηση του απόλυτου»20. 0 ήρωας του Καλομοίρη, που ποθεί ν' ανέβει ως «την ψηλή κορφή (...) / Κει όπου πουλί δεν φτέρωσε, / μήτε το είδε ανθρώπου μάτι», και να υψωθεί

μ'ένα πέταμα ελαφρό ώς των γεράνιων βουνών την απόκοσμη πλάση στα ξέφωτα που (...) (...) σα χρυσό ρείθρο αναβρύζει το φέγγος τ' άυλο του χλωμού κι ολανθισμένου φεγγαριού21 είναι «ο "τροβαδούρος", ο καλλιτέχνης, ο τραγουδι στής, ο ποιητής, ο φύλακας των λαϊκών μας παραδό σεων»22. Ωστόσο, ο Γιαννάκης δεν θα πατήσει ποτέ την άσπιλη κορυφή του νεραϊδοβουνού. 0 «ρεαλιστής» Σωτήρης, ο αδελφός του, τον έχει προειδοποιήσει:

Σώηαινε αλαφροΐσκιωτε. Μόνο στη φαντασία σου θα βρεις Νεράιδες με ξωθιές (...) τα παραμύθια τέλειωσαν και τώρα ξεκουράσου23

(θυμίζοντάς μας τους «Ρεαλιστές» του Yeats κι ένα φανταστικό διάλογο ανάμεσα στον Yeats και στον Auden που συνέταξε ο Richard Ellmann24. Αργότερα, ο Χορός επαναλαμβάνει: «Κι ο Ήλιος άμα σ' αντικρύσει / στα τάρταρα θα σε γκρεμίσει»25. Όπως παρατηρεί ο Γιώργος Λεωτσάκος, ο Γιαννάκης είναι καταδικασμένος «σε μια ζωή ανολοκλήρωτη» κι ο πόθος του θα μείνει «όνειρο ονείρου»26. Κάποια χαρακτηριστικά του Γιαννάκη θα μπορούσε κανείς εύκολα -και καθόλου άστοχα- να τα συνδέ σει με το έργο του Byron ή του Καζαντζάκη, μεταξύ άλλων. Αν όμως ο Καλομοίρης γνώριζε μόνο το κεί μενο του Yeats που του ενέπνευσε τα Ξωτικά Νερά, οι ομοιότητες ανάμεσα στον καλομοιρικό και τον γεϊτσιανό ήρωα φαντάζουν εντυπωσιακές. 0 ήρωας του Yeats, συχνό βάρδος, περιπλανώμενος βιολι στής, ποιητής, οραματιστής, «αλαφροΐσκιωτος», φορέας και φύλακας παλιών λαϊκών παραδόσεων, ποτέ δεν επιτυγχάνει να βιώσει την ποθητή στιγμή της απόλυτης «πνευματικής αποκάλυψης». Σ' ένα ι διαίτερα χαρακτηριστικό μέρος του έργου του (The Secret Rose και Rosa Alchemica, The Tables o f the Law, and The Adoration of the Magi, 1897), το στοι χείο που κυριαρχεί είναι «ο πόλεμος ανάμεσα στην πνευματική και τη φυσική τάξη πραγμάτων»27. Η φυ σική τάξη είναι ο κόσμος της «κοινής πραγματικότη τας», των βασιλικών αυλών, των στρατιωτών, των κινουμένων τροχών: είναι το «Πνεύμα του Αιώνα των Μεγάλων Μηχανών»28, η πρόζα και ο νεοπλου τισμός. Η πνευματική τάξη αντιστοιχεί στον πόθο του ήρωα να υπερβεί τον κόσμο της κοινής πραγ ματικότητας και να υψωθεί σε κάποια απάτητη κο ρυφή ομορφιάς και σοφίας (και τούτος ο πόθος κε ντρίζει τον ώριμο Ye ats, λ .χ . στο «Sailing to Byzantium», 1927). Στο τέλος, όμως, ο ήρωας-καλλιτέχνης καταστρέφεται (απορρίπτεται, παρεξηγείται) από τη φυσική τάξη, αν και ο θάνατός του κα ταλήγει στην ανύψωσή του στην πνευματική τάξη, «σε μια συμβολική νίκη»29. Το πρότυπο αυτό ισχύει, π.χ., για τον γερο-σοφό που αφιερώνει τη ζωή του στην «αναζήτηση του Μεγάλου Μυστικού» («The Heart of Spring»), για τον Owen Aherne που ποθεί να εγκαθιδρύσει το «Βασίλειο του Αγίου Πνεύμα τος» («The Tables of the Law») ή, σε μικρότερο βαθ μό, για τον απόβλητο Βάρδο-Χριστό που τον σταυ ρώνουν οι καλόγηροι διότι, «μέσα του», πιστεύει στο υς αρχαίους θ εο ύς και δαίμονες («The Crucifixion of the Outcast»). Τα παραδείγματα είναι πολλά και καθώς προκαλούν τη σύγκριση με την ιστορία του Γιαννάκη, ίσως αξί

ζουν μια ξεχωριστή μελέτη που δε χωράει στα πλαίσια αυτού του σύντομου και κατ' ανάγκην απο σπασματικού κειμένου. Πάντως, τόσο στον Yeats ό σο και στον Καλομοίρη, «η δομή της φαντασίας έρ χεται σε ασυμφιλίωτη αντίθεση με την ανάγκη προ σαρμογής στην πραγματικότητα»50 και τις εξορθολογιστικές διαδικασίες. Στο παρόν κείμενο αρκεί ί σως να τονίσουμε ότι όλα τούτα συμβαίνουν μέσα σε μια συμβολιστική αχλύ παγανισμού και αποκρυ φισμού. Στα «ξωτικά παλάτια» του Δαχτυλιδιού «συ ντυχαίνουν Νεράιδες και Ξωθιές / σ' ώρες απόκρυ φες, σ' ώρες μυστικές»51, όπως σε πολλά έργα του Yeats, πάντα σύμφωνα με το πνεύμα ενός «ακαθό ριστου συμβολισμού», που είναι, γράφει ο ποιητής, «η ουσία κάθε ύφους»52. Σύμφωνα με το ίδιο πνεύ μα, στη β' πράξη του Δαχτυλιδιού, τη «φαντασμα γορική», τη «μεταφυσική, φαντασιακή», όπου τα ρε αλιστικά πρόσωπα μεταμορφώνονται σε ονειρικές μορφές55 ο Γιαννάκης, ως Ορφέας, υπερβαίνει τη φυσική τάξη, κερδίζοντας μια συμβολική νίκη, πα ρόμοια μ' αυτή των ηρώων του Yeats, «ώστε να α ποκατασταθεί η δικαιοσύνη στο όνειρο».

7. Ένα «ιιουσικοδοαυατικό ποίημα» χωρίς μουσι κές προκαταλήψεις Ίσως λοιπόν ο λόγος που ο Καλομοίρης δεν ξέρει γιατί το έργο του Yeats τον συγκίνησε τόσο πολύ ώ στε επί είκοσι χρόνια το κρατούσε στο υποσυνείδη τό του να είναι ότι ο συνθέτης «άκουσε» πράγματα που του ήταν γνώριμα, αλλά το κείμενο του Ιρλαν δού τα έστρεφε σε διαφορετική κατεύθυνση, κα θώς απαιτούσε διαφορετικό χειρισμό. Το φαντα σμαγορικό, το φαντασιακό στοιχείο στο ονειρόδρα μα της β' πράξης του Δαχτυλιδιού έμελλε τώρα να βρει πληρέστερη -ή πλουσιότερη- έκφραση σ' ένα έργο «βουτηγμένο» στο πνεύμα της συμβολιστικής ρομαντικής αισθητικής, όπου τα μυστικά και από κρυφα σύμβολα υπαινίσσονται έναν έρωτα που, σε αντίθεση με την ιστορία του Γιαννάκη και της Ερωφίλης, υπερβαίνει τα όρια του κόσμου τούτου. Για τον Yeats, και στο πλαίσιο ενός απόλυτου υπο κειμενικού ιδεαλισμού, η φαντασία και τα σύμβολα ήταν η «πραγματική πραγματικότητα», ένα είδος «υπερπραγματικότητας». Όπως έγραψε η «Fiona Macleod» (William Sharp) σε μια κριτική του The Shadowy Waters, «ο κ. Yeats ανήκει αναμφισβήτητα σ' εκείνη τη μικρή ομάδα ποιητών (...) που γράφουν μόνο και μόνο επειδή βλέπουν και ονειρεύονται σε

μια πραγματικότητα που είναι τόσο ζωντανή, ώστε ονομάζεται φαντασία. (...) Ζει με σύμβολα, όπως οι

άνθρωποι χωρίς φαντασία ζουν με γεγονότα»54. (Τα πλάγια στοιχεία είναι δικά μου.) Είναι ασφαλώς δύσκολο να μιλήσει κανείς για τα σύμβολα αυτά με απλό τρόπο. Όταν ζητήθηκε από τον Yeats να τα εξηγήσει, είπε ότι «όοο τα εξηγεί κανείς τόσο τα περιορίζει»55, κάτι αυτονόητο στη συμβολιστική ποίηση, σ' «αυτό τον παρατεταμένο δισταγμό ανάμεσα σε ήχο και νόημα»56. Πάντως, σ' ένα κείμενο που έγραψε το 1905, έδωσε κάποιες -έστω «κουτσές»- εξηγήσεις:

Ο κορμός της ιστορίας εκφράζει την επιθυμία για μια τέλεια και αιώνια ένωση, μια επιθυμία που καταλαμ βάνει όλους τους ερωτευμένους, την επιθυμία του έρωτα να χαθεί μέσα στην ίδια του τη σκιά. Έχει ό μως κι άλλα νοήματα. 0 Forgael αποζητά το θάνατο, η Dectora πάντα αποζητούσε τη ζωή (...). Η Dectora αποδέχεται το πεπρωμένο που αποζητά το θάνατο. Ωστόσο, με μια έννοια, και ακριβώς επειδή το απο δέχεται, το πεπρωμένο αυτό δεν είναι θάνατος. Διό τι αυτή, η ζωντανή βούληση, ακολουθεί τον Forgael, τον νου, μέσ' απ' τις πύλες του άγνωστου κόσμου. Ίσως πρόκειται για μια μυστική ερμηνεία της ανά στασης του σώματος.57 Η ερμηνεία είναι μυστική, αλλά η μεταμόρφωση του Γιαννάκη είναι φανερή. Το αδύναμο, άρρωστο παιδί, γίνεται Βασιλιάς της θάλασσας, αρχαίος Ιρλανδός -και Ορφέας- που με τη βοήθεια της μαγι κής του άρπας (της ποιητικής φαντασίας) μεταβάλ λει τις διαθέσεις των άλλων· και ταξιδεύει σ' έναν έρωτα παράξενο με την Ντετόρα, την Αιώνια Γυναί κα, την Anima, όπως θα έλεγαν οι γιουνγκιανοί κρι τικοί, «μέσ' απ' τις πύλες του άγνωστου κόσμου», στα βάθη του ασυνειδήτου, όπου αυτή, ώριμη Ερωφίλη, θα τον διδάξει ίσως το ανθρώπινο νόημα της αγάπης. Πόσο ενθουσιασμένος από το κείμενο του Yeats και πόσο πιστός στο πνεύμα του ήταν ο Καλομοίρης, φαίνεται από την αρκετά ενοχλημένη αντίδραση του Μ. Δούνια στη μουσικοκριτική του:

Στο σύνολό της η δραματική δημιουργία του (Καλο μοίρη) ακολουθεί μια ορισμένη γραμμή (...) με θαυ μαστή συνέπεια. (...) Η πεποίθησις ότι ο γυμνός να τουραλισμός συγχέει τις συμπτωματικές ωμότητες της καθημερινής ζωής με την αλήθεια, ωδήγησε τον Καλομοίρη να στήριξή τα μουσικοδραματικά του έρ γα αποκλειστικά στον μύθο (...). (...) Η αυλαία υψώνεται σ' έναν κόσμο εξωτικής γοη τείας, έναν κόσμο λυτρωμένο από κάθε σκηνική θέμα του μήνα

συμβατικότητα (...). Ένα είναι το συναίσθημα που κυριαρχεί από τους πρώτους μαγευτικούς ήχους της εισαγωγής ώς την οραματική κατακλείδα του έργου: η έκστασις. Ο υπέρμετρος πλούτος της θαυμαστής αυτής παρτι τούρας γεννά ωστόσο μία απορία: γιατί τέτοια ασυλ λόγιστη σπατάλη τέτοιου θησαυρού εμπνεύσεων; Ένα πυκνό ξετύλιγμα αστείρευτων μελωδικών μαι άνδρων αγκαλιάζει κείμενο και σκηνική δράση πέρα ως πέρα. (...) Δεν μεσολαβούν σαφείς μορφολογικές τομές, ζωογόνα διαλείμματα μεταξύ των σκηνών. (...) (...) Πώς ο Καλομοίρης (...) δεν επεδίωξε κάποια απλο ποίηση των εκφραστικών του μέσων; Γιατί όλη αυτή η ταραχή και η ανησυχία; (...) θα ηεριμέναμε να (...) περιορισθή στο (...) απέριττο δράμα, θα περιμέναμε να περιφρονήσει την πολλαπλότητα της ύλης L·).38 Προεξοφλώντας παρόμοιες ενστάσεις, στο πρό γραμμα της πρώτης παρουσίαοης ο Καλομοίρης δι ευκρινίζει ότι τα έργα του, από τον Πρωτομάστορα έως τα Ξωτικά Νερά δείχνουν το «ξετύλιγμα της τε χνικής» του. Αφού, δε, τονίσει ότι αν υπάρχει κάτι που τα δένει «οτο ίδιο δακτυλίδι», αυτό είναι «πριν και πάνω απ' όλα η ΑΓΑΠΗ», καταλήγει: «Χωρίς τον "Πρωτομάστορα", τη "Συμφωνία των Ανίδεων" (...) και την "Ανατολή" δεν θα μπορούσεν ο συνθέτης να φτάσει στα "Ξωτικά Νερά". (...) Δε θα μπορούσε ποτέ να τραγουδήση το στερνό του τραγούδι έτσι

ανάλαφρος από κάθε μουσική προκατάληψη και πρόληψη»13. (Τα πλάγια στοιχεία είναι δικά μου.) Το δικαίωμα της απελευθέρωσης από καλλιτεχνικές προκαταλήψεις το έχουμε αναγνωρίσει σε πολ λούς. Άραγε το έχουμε αναγνωρίσει και στον Καλο μοίρη; Η ταραχή, η έκσταση, οι αστείρευτοι μελωδικοί μαί ανδροι, η πολλαπλότητα της ύλης που χαρακτηρί ζουν το μουσικοδραματικό ποίημα του Καλομοίρη εκπορεύονται από τη βαθιά κατανόηση του έργου του Yeats, που δεν είναι απέριττο δράμα, αλλά «μια από τις τελειότερες εκφράσεις της αιθέριας, μαγε μένης ομορφιάς της σχολής των Προραφαηλιτών»40 -ένα έργο το οποίο προοριζόταν, με τα λόγια του Ιρλανδού ποιητή, «για μερικούς ανθρώπους που α γαπούν το σύμβολο»41. Όσοι το γνωρίζουν, ή όσοι το γνωρίσουν, θα ευγνωμονούν το συνθέτη για το τόλμημα και το κατόρθωμά του να δοθεί ολόψυχα, χωρίς συμβιβασμούς και «μικρόκαρδους υπολογι σμούς»42 σ' αυτό τον κόσμο της φαντασμαγορίας και του ιλιγγιώδους λυρισμού.43 □

Σημειώσεις 1 . ΒΠ. Πρόγραμμα Εθνικής Λυρικής Σκηνής: Μανώλη Καλομοίρη, Τα Ξωτικά Νερά, Ρουτζέρο Λεονκαβάλο, Πα λιάτσοι, καλλιτεχνική περίοδος 1997-1998, ο. 3. 2. Βλ. Νίκος Α. Δοντάς, «Τα Ξωτικά Νερά», Περ. Ήχος, τχ. 302 (Μάιος 1998), ο. 27. 3. Βλ. Σπύρος Ηλιόπουλος, «Εισαγωγή στη ζωή και στο έργο του William Butler Yeats», στο William Butler Yeats, Μυθο λογίες και οράματα, Εισαγωγή, μτφρ.-σχολ. Σ. Ηλιόπου λος, Πλέθρον, 1983, σ. 15. Βλ. επίσης Γουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, Παραμύθια και παραδόσεις της Ιρλανδίας, Εισαγωγήμετάφραση: Αλίνα Πασχαλίδη, Εστία, 1988, σσ. 27-28. 4. Βλ. Ηλιόπουλος, ό.π„ ο. 17. 5. «Γραμμές γραμμένες με κατήφεια», Μυθολογίες και ορά ματα, ό.η., σ. 47. 6. Βλ. Ηλιόπουλος, ό.π., σ. 18. 7. Η ζωή μου και η τέχνη μου: Απομνημονεύματα 1883-1908, Νεφέλη, 1988,00.16-18. 8. Η ζωή μου και η τέχνη μου, σσ. 98-99. 9. «Ιδεολογία και αισθητική δημιουργία στο έργο του Μανώλη Καλομοίρη με παράδειγμα το "Δακτυλίδι της Μάνας'», Ο Μανώλης Καλομοίρης και η ελληνική μουσική, Έκδοση Φε στιβάλ «Μανώλης Καλομοίρης», Σάμος 1997, σ. 78. 10. «Ιδεολογία και αισθητική δημιουργία στο έργο του Μανώ λη Καλομοίρη...», ό.π., σ. 76.

11. «Ιδεολογία και αισθητική δημιουργία στο έργο του Μανώ λη Καλομοίρη..,», ό.π., ο. 84. 12. Ηλιόπουλος, ό.π., ο. 23. 13. Ηλιόπουλος, ό.π., οσ. 23-24.

31. Λιμπρέτο, ό.π., σ. 15.

14. Βλ. James Webb, The Occult Underground, La Salle, Illinois, Open Court, 1974, o. 320.

34. Alasdair D. F. Macrae, W. Β. Yeats: A Literary Life, London, Macmillan, 1995, o. 50.

15. «Εισαγωγή στη συλλογή του 1888», Παραμύθια και παρα δόσεις της Ιράανδίας, ό.π., σσ. 43-44. 16. Βλ. «Επιλογικό σημείωμα» στο W. Β. Yeats, Ποιήματα, Μτφρ. Α. Δεκαβάλλες, Μ. Καραγάτσης, Μελισσάνθη, Λ. Παλαμάς, Μ. Β. Ραίζης, Γ. Π. Σαββίδης, Γ. Σεφέρης, Δ. Σταύρου κ.ά., Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1994, ο. 45. 17. «Ιδεολογία και αισθητική δημιουργία...», ό.π., σσ. 75-76. 18. «Μανόλης Καλομοίρης: "Τα Ξωτικά Νερά'», Πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ό.π., σσ. 6-7. 19. Εμπνευσμένο από το συμβολιστικό δράμα του Γιάννη Καμπύση σε λιμπρέτο των Άγνη Ορφικού (Γιώργου Στεφόπουλου) και Παντελή Χορν. 20. «Ιδεολογία και αισθητική δημιουργία...», ό.π., σ. 81. 21. Βλ. λιμπρέτο στο διπλό CD Το Δαχτυάίδη της Μάνας, Διεύθ. Ορχ. Γ. Δάρας, Εκδ. Υπ. Πολιτισμού και Επιστημών και Συλλόγου Μ. Καλομοίρη, Lyra, 1991, σσ. 17 και 9. 22. «Manolis Kalomoiris and "Mother's Ring"» στο Δαχτυάίδι της Μάνας, ό.π., α. 29. 23. Λιμπρέτο, ό.π., σ. 14. 24. Αυτός ο διάλογος, που βασίζεται σε κείμενα των δύο ποι ητών, βρίσκεται στο «Gazebos and Gashouses», Eminent Domain: Yeats among Wilde, Joyce, Pound, Eliot and Auden, New York, Oxford University Press, 1967, σσ. 122123. Παρσθέτω χαρακτηριστικά αποσπάσματα: «YEATS: (...) Η κατάλληλη μεταφορά για την ποίηση είναι η μα γεία. AUDEN: Η ποίηση δεν είναι μαγεία. (...) [Σκοπός της) είναι να μας λέει την αλήθεια, να μας προσγειώνει (...). YEATS: Η αλήθεια είναι η δραματική έκφραση (...) του ποι ητή ως ήρωα. AUDEN: 0 ποιητής δεν καμώνεται πια πως είναι ήρωας. Είναι εξερευνητής του εφικτού. YEATS: Πες του ανέφικτου καλύτερα. AUDEN: Όλα τούτα είναι ξεπε ρασμένα (...). Ήρθε η ώρα της ψυχρολουσίας. (...) 0 κό σμος σου είναι μια χίμαιρα». 25. Λιμπρέτο, ό.π., σσ. 18,19. 26. «Η ιστορία, η εποχή, η σημασία του "Δακτυλιδιού"», Το Δαχτυάίδι της Μάνας, ό.π., σ. 8. 27. Βλ. Richard J. Finneran, The Prose Fiction of W. B. Yeats: The Search for «Those Simple Forms», Dublin, The Dolmen Press, 1973, o. 18. 28. Βλ. Αλίνα Πασχαλίδη, «Πρόλογος», Παραμύθια και παρα δόσεις της Ιρήανδίας, ό.π., σ. 16. 29. Βλ. Finneran, ό.π., σ. 18. 30. Φράγκου-Ψυχοπαίδη, «Ιδεολογία και αισθητική δημιουρ γία...», ό.π., σ. 82.

Ώ4(ό}.

32. W. Β. Yeats, «0 συμβολισμός της ποίησης», Μυθοδογίες και οράματα, ό.π., σ. 166. 33. Βλ. Φράγκου-Ψυχοπαίδη, ό.π., σ. 82.

35. Βλ. Richard Ellmann, The Identity of Yeats, London, Faber and Faber, 1968, o. 80. 36. Βλ. το μικρό προλογικό του I. Ν. Μπασκόζου στο αφιέρω μα του περ. διαβάζω στον Συμβολισμό, τχ. 333 (Απρίλιος 1994), σ. 41, αλλά και όλο το αφιέρωμα. Στέκομαι σε ένα μέρος του κειμένου του I. Ν. Μπασκόζου, «Συμβολισμός: "Η δοκιμή μιας τελειότητας που δεν νοιάζεται παρά για τον εαυτό της"», με τίτλο «0 συμβολισμός και η μουσική» που ενδιαφέρει ιδιαίτερα τον αναγνώστη του παρόντος κειμένου: «Οι συμβολιστές συμπεριφέρθηκαν στις λέξεις σαν να ήταν νότες ή ήχοι. 0 Ρενέ Ζιλ (...) έγραφε γι' αυτό το καινούριο υλικό: "Οι λέξεις θα διαλεχτούν όχι ως δη λωτικές εννοιών (...) αλλά για την ηχητική τους αξία, έτσι που η ηθελημένη και υπολογισμένη συνάθροισή τους να δίνει το άυλο και μαθηματικό ισοδύναμο του μουσικού οργάνου που ένας ενορχηστρωτής θα χρησιμοποιούσε τούτη τη στιγμή για τούτη την παρούσα κατάσταση του πνεύματος". 0 Γέιτς προεκτείνοντας αυτές τις σκέψεις Ιστό δοκίμιο "0 συμβολισμός της ποίησης") περιέγραψε τη λειτουργία των λέξεων-ήχων ως εξής: "Όλοι οι ήχοι, όλες οι μορφές, είτε λόγω της προκαθορισμένης ενέργειάς τους είτε λόγω μακροχρόνιου συσχετισμού, προκαλούν ακαθόριστες αν και ακριβείς συγκινήσεις (...) κι όταν ο ήχος και το χρώμα και η μορφή βρίσκονται σε μουσική σχέση (...) γίνονται, ας πούμε, ένας ήχος, ένα χρώμα, μια μορφή, και προκαλούν μία συγκίνηση που τη συνθέτουν διαφορετικά ερεθίσματα, αν και είναι μία"» (σσ. 45-46). 37. Βλ. Ellmann, The Identity of Yeats, ό.π., σ. 81. 38. Πρόγραμμα Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ό.π., σ. 4. 39. Πρόγραμμα Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ό.π., σ. 3. 40. Άποψη του Τ. S. Eliot. Παρατίθεται από τον Joseph Hone, W. Β. Yeats, Harmondsworth, Middlesex, Pelican, 1971, o. 170. 41. Βλ. Ellmann, The Identity of Yeats, ό.π., σ. 83. 42. Περιέργως ο Μ. Δούνιας επαινεί σε κάποιο σημείο του κει μένου του τον Καλομοίρη, διότι προσηλώθηκε «χωρίς μικρόκαρδους υπολογισμούς, χωρίς συμβιβασμούς με το κοινό του» σ' έναν κόσμο «εξωτικής γοητείας». Βλ. Πρό γραμμα Εθνικής Λυρικής Σκηνής, ό.π., σ. 4. 43. Για πληροφορίες που αφορούν τη μελοποίηση έργων του Yeats από το 1914 έως το 1966 ευχαριστώ τον θεατρικό συγγραφέα και σκηνοθέτη Μιχάλη Βιρβιδάκη. Επίσης ευ χαριστώ τη Λιάνα Σακελλίου-Σουλτς που με βοήθησε, με τις εύστοχες παρατηρήσεις της, να ολοκληρώσω το πα ρόν κείμενο. Για τη βοήθειά του στη συγκέντρωση του υ λικού ευχαριστώ τον Δημήτρη Αναγνωστίδη. θέμα του μήνα

■Mta j A

u .u .n .v .

o r i m ___

και ίο θέατρο Μάριου Βύρωνα ΡαΊζη

η π

σχέση του Γέιτς με το θέατρο, γενικά, είναι διττή: αφενός ήταν θεατρόφιλος και δραστήριος διοικητικός κρατικού θεάτρου, αφετέρου υπήρξε και δραματουργός από την αρχή της μακράς λογοΓΊ τεχνικής του δημιουργίας. Το πρώτο βιβλίο που δημοσίευσε, Μοσάντα (1886), ήταν ένα έμμέτρο δράμα. Το τελευταίο θέμα που τον απασχολούσε λίγο πριν πεθάνει, ο θάνατος του Κούχουλαν, το διαπραγματεύθηκε ως λυρικό ποίη μα αλλά και ως θεατρικό έργο (1939), έμμετρο και αυτό και επώνυμο1. Ως ποιητής ο Γέιτς υπήρξε ένας από τους πρωτεργάτες του Μοντερνισμού, με τον ιδιαίτερα προσωπικό νεορομαντισμό και συμβολισμό του. Τα ίδια στοιχεία κυριαρχούν και στη θεατρική γραφή του, πεζή ή έμμετρη, και, μο λονότι ανανεωτικά και πολύ πρωτότυπα, διέφεραν σημαντικά από τους νεοτερισμούς που είχαν εισαγάγει στο θέατρο οι σπουδαίοι Μοντερνιστές Χένρικ Ίψεν και Άουγκουστ Στρίντμπεργκ στη Νορβηγία και Σουηδία, αντί στοιχα, ο Γκέρχαρτ Χάουπμαν στη Γερμανία, και ο Άντον Τσέχοφ στη Ρω σία, με τους ψυχολογικούς και κοινωνικούς τους προβληματισμούς. Χωρίς αμφιβολία, όλο το λογοτεχνικό και κριτικό έργο του Γέιτς διέπεται από μια έντονη ενότητα οράματος, θεματολογίας και ιδιοσυγκρασιακής σύνθεσης. Αφού πρώτα βοήθησε την οργάνωση της «Λέσχης Ριμαδόρων» στο Λονδί νο, επιστρέφοντας στο Δουβλίνο ο νεαρός ποιητής και μαθητευόμενος ζω γράφος σχετίστηκε με παράγοντες του τοπικού θεάτρου, όπως η όμορφη ηθοποιός και εθνίστρια Μοντ Γκον, την οποία αγάπησε πολύ αν και αυτή ουδέποτε δέχτηκε να τον παντρευτεί, και η Λαίδη Ογκάστα Γκρέγκορι (1886). Με τη συνεργασία της Λαίδης Γκρέγκορι ιδρύθηκε η «Ιρλανδική Εθνική Δραματική Εταιρεία», η οποία, με πρόεδρό της τον Γέιτς, έθεσε σε λειτουργία το περίφημο «Άμπι θίατερ», το 1904, και ανέθεσε τη διεύθυνσή του στον ήδη γνωστό φολκλορικό ποιητή. Ως διοικητικός αυτού του θεά τρου ο Γέιτς αντιμετώπισε πλήθος προβλημάτων και βίαιων αντιδράσεων, όπως αυτή που προκάλεοε το ανέβασμα του έργου του Τζον Μίλινγκτον I—I

J U

θέμα του μήνα

■ΒΟΉ

(ΦΗΙΙΚΡί) (1884) Μετάφραση: Μ. Β. Ράϊζης Από τη συλλογή Σταυροδρόμια (1889). «Τα μάτια σου που κάποτε γυρεύαν τα δικά μου με βλεφαρίδες κρεμμαστές στα κάτω είναι οκυμμένα, γιατί φθίνει η αγάπη μας». Κι αυτή τότε λέει: «Αν κι ο έρωτός μας φθίνει, εμείς όμως ας σταθούμε μια φορά ξανά στης λίμνης την ερημική ακτή, την ώρα της γλυκύτητας εκείνης συντροφιά όταν το φτωχούλι, Πάθος, απ' την κούραση κοιμάται. Πόσο ξέμακρα τ' αστέρια φαίνονται, και πόσο πέρα είν' το πρώτο μας φιλί, κι αχ, πώς γέρασ' η καρδιά μου!» Σκεφτικοί δίπλα στα φύλλα, τα πεσμένα, βημάτιζαν, και κρατώντας της το χέρι αργά εκείνος αποκρίθη: «Στις καρδιές μας που πλανιούνται συχνά πάθος φθορά φέρνει». Τα δάση τούς κυκλώνανε, και τα κιτρινισμένα φύλλα στη θλίψη πέφτανε σαν διάττοντες. θαμποί, κι ένα κουνέλι, μια φορά, βγήκε στο μονοπάτι γέρικο και κουτσαίνοντας: τώρα αυτού σταθήκαν μια φορά ξανά στο έρημο της λίμνης ακρογυάλι: Στρέφοντας, είδε που' χώσε φύλλ' απονεκρωμένα που μάζεψε στη σιγαλιά, σαν μάτια νοτισμένα, στο στήθος της και στα μαλλιά. «Να μη πενθείς», της είπε, «που εμείς κουραστήκαμε- άλλοι έρωτες προσμένουνμίσησε και αγάπησε τις ώρες δίχως γκρίνια. Μπροστά μας αιωνιότητα ανοίγεταιοι ψυχές μας έρωτας είναι, και διαρκές του χωρισμού αντίο».

Ώ4&

Σινγκ «Ο Πλέιμποϊ του Δυτικού Κόσμου» (1907)2. Σ' αυτή τη σκηνή ο Γέιτς ανέβασε τα περισσότερα έργα του. Επιτυχία σημαντική γνώρισε το πατριωτικό του «Καθλίν Νι Χούλιχαν», αν και διάφορα άλλα, όπως το πρωτοανεβασμένο του «Η Κόμισσα Καθλίν» (1892) αποδοκιμά στηκε από το μεσοαστικό κοινό, μολονότι προερχόταν και αυτό από την ιστορία και λαογραφία, ή παραδό σεις, της Ιρλανδίας Και ήταν γραμμένο οτο τότε δημο φιλές πνεύμα της «Κελτικής Αναγέννησης», όπως επι κράτησε να λέγεται. Αυτό το ύφος άλλαξε κι έγινε «α ριστοκρατικό», ή πιο εξεζητημένο, ευθύς μετά το 1911 όταν ο Γέιτς γνώρισε τον Έζρα Πάουντ στην Αμερική ό που είχε πάει με τουρνέ του θιάσου του3. Ο Πάουντ μύησε τον Γέιτς στο τελετουργικό και στυλιζαρισμένο θέατρο «Νο» της Ιαπωνίας, του οποίου ο ποιητικός λόγος και οι αργές συμβολικές κινήσεις των ηθοποιών -ένα είδος χοροδράματος με ρυθμική απαγ γελία- έκανε τρομερή εντύπωση στον Ιρλανδό καλλι τέχνη. Εμπνευσμένος από αυτό το είδος θεάματος, ο Γέιτς συνέθεσε το 1916 το στυλιζαρισμένο του «Στο Πηγάδι του Γερακιού», όπου οι χορευτικές κινήσεις μιας κοπέλας (μέσα σ' αναμμένες φλόγες που όμως δεν την καίουν) σχηματοποιούν και ζωντανεύουν το εσω τερικό πάθος της. Αυτή η θεατρική εικόνα, ας την πού με έτσι, έμελλε αργότερα να συνδυασθεί με την ελικοειδή κίνηση, τη «γύρα», που κυριαρχούσε στα γιουγκιανά σύμβολα του ώριμου Γέιτς, και που φιγουράρει σε πολλά ποιήματα τρς εποχής των αριστουργημάτων του, όπως τα δύο του ποιήματα με βάση το όραμα του Βυζαντίου4. Από τότε το θεατρικό ύφος του Γέιτς άλ λαξε επί το ποιητικότερον, αν και τα θέματα εξακολού θησαν να προέρχονται από τον πολιτιστικό θησαυρό της πατρίδας του. Μετά το Βραβείο Νόμπελ (1923), τα καλύτερα έργα του γράφτηκαν στη δεκαετία του 1930: «Στην Πανσέ ληνο του Μάρτη» (1936), «Το Αυγό του Χερν» (1936), «Καθαρτήριο» (1938), και «0 θάνατος του Κούχουλαν» (1938). 0 καθηγητής του Κέιμπριτζ, Φ.Α. Κ. Ουίλσον, σε σύγγραμμά του το 1958, χαρακτήρισε και τα τέσσερα ως τα πιο σημαντικά αλλά και συνεπή -σε υλικό, θέμα τα και μοτίβα- με τα ώριμα ποιήματα όπου κυριαρχεί η πλατωνική φιλοσοφία της θρησκείας και η αισθητική των Νεοπλατωνικών Πλωτίνου και Πορφυρίου5. Στην ελληνική γλώσσα έχουν μεταφρασθεί τα εξής εφτά θεατρικά: «Η Χώρα που η καρδιά ποθεί» (1894), «Τα σκιερά νερά» (1907), «0 γάτος και η Σελήνη» (1924), «Η ανάσταση» (1927), «Λέξεις επάνω στο τζάμι του παρα θύρου» (1934), «Πανσέληνος του Μάρτη» (1935) και «Καθαρτήριο» (1939). Τέσσερα από αυτά, μονόπρακτα ή πολύ σύντομα, παρουσιάστηκαν στις 15 Μαΐου 1992

θέμα του μήνα

στη σκηνή της Εταιρείας θεάτρου ΜΝΗΜΗ, στην Πλα τεία Κουμουνδούρου, με γενικό τίτλο Ένα Όραμα.6 Τα δράματα του Γέιτς δείχνουν και αυτά, όπως η ποίη σή του, τις επιδράσεις που απορρόφησε από αναγνώ σματα θεοσοφικών, καββαλιστικών, ιστορικών και πνευματιστικών έργων, όπως Η 7σ/ς δίχως πέπλο και Το κρυφό δόγμα της Ρωσίδας Κυρίας Έλενας Μπλαβάτσκι, Η παρακμή της Δύσης του Όσβαλντ Σπένγκλερ, ή Τζιταντζάλι του Ραμπιντρανάτ Ταγκόρ με τον ινδικό μυστικισμό του7. Στα περισσότερα θεατρικό του Γέιτς οι ήρωες και οι ηρωίδες του ξεκάθαρα παρουσιάζονται να πασχίζουν για μια υπέρβαση εσωτερικής, κυρίως, φύσης -για μια μετάβαση στον άυλο και άγνωστο χώ ρο που τόσο εύλογα ονόμασε ο Πλωτίνος «επέκεινα», ή στην εποχή μας ο μεγάλος Ισπανός ποιητής Χόρχε Γκιγιέν Μας Αγιό, δηλαδή «υπερπέραν», ένα μαγευτικό διάστημα που έλκει τις ψυχές. Ένα συνθετικό φιλοσο φικό και αισθητικό αποτέλεσμα αυτών των αλλόκοτων και απόκρυφων δοξασιών και ενδιαφερόντων του Γέιτς είναι και το θεωρητικό του σύγγραμμα Ένα Όραμα, που η πρώτη του καταγραφή (του 1925) αναθεωρήθη κε σχεδόν ασταμάτητα μέχρι λίγο πριν το θάνατο του βετεράνου ποιητή. Αυτό το βιβλίο πρέπει να διαβαστεί ως ένας ερμηνευτικός άξονας γύρω από τον οποίο πε ριστρέφονται οι ιδέες και τα θέματα όλης της λογοτε χνικής παραγωγής του Γέιτς. Από άποψη δρωμένων «Τα σκιερά νερά» είναι μια προ σπάθεια να παρουσιασθεί από σκηνής ένα συμβολικό πέρασμα των προσώπων της λεζάντας στην ανυπαρ ξία. 0 Σπύρος Ηλιόπουλος περιέγραψε το έργο ως «μια λυρική τελετουργία όπου τα μυστικά και απόκρυφα σύμβολα υπαινίσσονται έναν έρωτα υπεράνθρωπο, έ ναν έρωτα που υπερβαίνει τα όρια του κόσμου τού του, είναι όμως πολύ δύσκολο να μιλήσει κανείς γι' αυτά μ' έναν κάπως απλό τρόπο. Όταν ζητήθηκε από τον Yeats να τα εξηγήσει, είπε ότι «όσο τα εξηγεί κα νείς, τόσο τα περιορίζει». Είναι ένα από τα πιο σωστά πράγματα που είπε. Και στο πλαίσιο του κινήματος του Συμβολισμού, με τον οποίο ο Yeats των Σκιερών νερών έχει άμεση σχέση, είπε κάτι το αυτονόητο. Πάντως σ' ένα σημείωμα που έγραψε για το ανέβασμα του έργου τον Ιούλιο του 1905, υπέκυψε στον πειρασμό να δώσει κάποιες -έστω «κουτσές»- εξηγήσεις κι έγραψε περί που τα εξής:

ΟΈζρα Πάουντ. A ictcA ccc γραμματέας του Γέιτς. Από τον Πάουντ έμαΒί ο Γέιτς το ιαπωνικό θέατρο No.

ντα αηοζητούσε τη ζωή (...). Η Dectora αποδέχεται το πεπρωμένο που αηοζητά το θάνατο. Ωστόσο, με μια έννοια, και ακριβώς επειδή το αποδέχεται, το πεπρωμέ νο αυτό δεν είναι θάνατος. Διότι αυτή, η ζωντανή βού ληση, ακολουθεί τον Forgael, τον νου, μεσ' απ' τις πύ λες του άγνωστου κόσμου. Ίσως πρόκειται για μια μυ στική ερμηνεία της ανάστασης του σώματος. «Όχι και τόσο δύσκολα πράγματα, ιδίως για μας τους Έλληνες με την πλούσια μυθολογία μας, την οποία ο Yeats αγαπούσε και γνώριζε, τολμώ να πω, όσο και τους μύθους και τη λαϊκή παράδοση της Ιρλανδίας»8. Ως θεατής του έργου, τον Μάιο 1992, ομολογώ ότι δεν κατάλαβα τα πράγματα που έβλεπα τόσο καλά ό πως εξηγούνται παραπάνω από τον δημιουργό τους και από τον ειδικό καθηγητή. Οπωσδήποτε όμως με εντυπώσιασε η έντονα ποιητική ατμόσφαιρα των δρωμένων, του λόγου, των κινήσεων - με μια φρά ση, η μυστική τελετουργία του συνόλου. Αρκετά διαφορετικό, από κάθε άποψη, είναι «0 γάτος

και η Σελήνη», έργο της ανανεωμένης δραματουργίας του Γέιτς, όπου μια κάποια βιαιότητα -ίσως και βαρ βαρότητα- έχει πάρει τη θέση της συμβολικής τελε τουργίας. Οι φάσεις της σελήνης είχαν μεγάλη σημα σία για τον ποιητή ως δηλωτικές διαφορετικών αν θρώπινων χαρακτήρων που διέπονται απ' αυτές. Δύο φίλοι του Γέιτς, οι Moore και Martyn, σίγουρα έχουν μετατραπεί στους δύο ζητιάνους, τον τυφλό και τον κουτσό, που φαρσικά αναπαριστάνουν τα καθημερινά τους κουτσομπολιά και αμοιβαίες κακολογίες, παρά τη σταθερή τους φιλία. Η ματιά του γάτου -που προ σαρμόζεται στο πολύ ή το λίγο φως, και φυσικά στη φωτοβολία της σελήνης- είναι η συνείδηση του δρα ματουργού, ο οποίος «προσαρμόζει» την όρασή του στο πεπρωμένο. 0 Γέιτς παρουσιάζει κι άλλα στοιχεία σ' αυτό το διασκεδαστικό έργο, τα οποία μπορούν να ερμηνευθούν ανεκδοτολογικά (Άγιος Κόλμαν και το Πηγάδι, π.χ.) και έτσι να συνεισφέρουν στην κατανόη ση των λεπτομερειών9. Εγώ πάντως, θυμήθηκα τη γενική θεατρική κατάσταση σ' ένα άλλο και πασίγνω στο έργο ενός άλλου σπουδαίου Ιρλανδού δραμα τουργού, Περιμένοντας τον Γκοντό, του Σάμιουελ Μπέκετ. Δεν ισχυρίζομαι καθόλου θεματικές ομοιότη τες ή υφολογική συγγένεια. Παρατηρώ, όμως, ότι ό πως και να ερμηνεύσει ο καλλιεργημένος αναγνώ στης (ή θεατής) παρόμοια θεατρικά δρώμενα, εκείνο που έχει σημαοία στην παράσταση είναι η συνολική τελική εντύπωση, και όχι οι λεπτομέρειες της διαδι κασίας της παράστασης. Αυτό που, άλλωστε, έχει σημασία και στην περίπτωση ενός δυσνόητου «συμ βολικού» ποιήματος - αν το σύνολο «επικοινωνεί» κά ποιο νόημα, τότε το ποίημα είναι ποίημα, όχι γρίφος. Βιαιότητα άλλου είδους έχουμε στο τραγικό «Στην πανσέληνο του Μάρτη», όπου κύριο πρόσωπο είναι η Βασίλισσα, μια σκληρή παρθένα που ποθεί τον έρωτα ενός παρακατιανού (χοιροβοσκού), ενός μετακινού μενου ποιητή, τον οποίο όμως θανατώνει γιατί την «προσέβαλε» με τον σαρκικό του έρωτα. Τελικά, ό μως, η μαγική τέχνη του νεκρού τραγουδιστή θριαμ βεύει μετά θάνατον. Το έργο αυτό έχει την υφή ενός παραμυθιού το οποίο μας συναρπάζει με τις περιπε τειώδεις λεπτομέρειες της «επιφάνειας» του, ενώ στο βάθος του νοήματός του κρύβει τη διαισθητική γνώοη, ή αντίληψη, του γνωστικού ανθρώπου10. Το τελευταίο από τα τέσσερα μονόπρακτα στο Όρα μα -δηλαδή, στη θεατρική παράσταση στην Αθήνα, όχι στο θεωρητικό σύγγραμμα Το Όραμα- είναι το «Καθαρτήριο», όπου και σ' αυτό δραματοποιείται η α γριάδα και βιαιότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς στην ερωτική συνεύρεση που καταλήγει σε τραυμα

τικές εμπειρίες. Εδώ ο Γέιτς εμπνεύστηκε από τα δρώμενα σε μια «πνευματιστική συγκέντρωση» με μέ ντιουμ και καλούμενα πνεύματα των οποίων τα λεγό μενο τον συντάραξαν. Τα τέσσερα πρόσωπα του έρ γου -ένας Γέρος, ένα Αγόρι, μια σκιά Αντρα, μια σκιά Γυναίκας- αναπαράγουν επί σκηνής το «όνειρο της προηγούμενης Ζωής», αφού το πνεύμα ζει ξανά και ξανά τα συμβάντα που το είχαν συγκλονίσει. Η κα θαρτήρια εμπειρία -ας την πούμε έτσι-, όμως, δεν ε ξαγνίζει την οικογένεια γιατί δεν αναιρεί την ερωτική ένωση που έγινε απαρχή της καταστροφής της11 δηλαδή, το περιβάλλον του «καθαρτηρίου» δεν λει τουργεί όπως του Δάντη (της Καθολικής Εκκλησίας)· έτσι ατο τέλος ο Γέρος παρακαλεί τον θεό «να γαλη νέψει τη δυστυχία των ζωντανών και τις τύψεις των πεθαμένων». Αυτό το κλείσιμο της πλοκής «κάνει τον τραγικό ήρωα πιο τρωτό και πιο ανθρώπινο», καταλή γει ο Ηλιόπουλος. Από αυτά τα τέσσερα έργα, ένα ήταν κάπως πιο γνωστό στην Ελλάδα, «Τα σκιερά νερά». Ο αξέχα στος συνθέτης Μανώλης Καλομοίρης είχε συνθέσει την όπερά του «Ξωτικά νερά» πάνω στο δράμα του Γέιτς, και την παρουσίασε το 1951 στη Λυρική Σκηνή, πλαισιούμενος από λαμπρούς καλλιτέχνες της τότε εποχής12. Από τα άλλα έργα του Γέιτς, άξιο λόγου εί ναι και το μονόπρακτο «Η Ανάσταση», σε πεζό λόγο. Η απλή πλοκή του είναι μια συνομιλία «τεσσάρων» ανδρών -Εβραίος, Έλληνας, Σύρος και ο Χριστός-, ενώ τρεις μουσικοί κάθονται στα δεξιά του προσκη νίου και χτυπούν ελαφρά τα όργανά τους, τύμπανα και κρόταλα, όπως ζητούν οι σκηνικές οδηγίες. Η συζήτηση αφορά την Ανάσταση του Ιησού στην ο ποία οι Μαθητές Του -ορατοί στους συνομιλητές, κατά διαχρονικό τρόπο- έχουν αντιδράσει, όπως λέ ει η Καινή Διαθήκη15. Οι τρεις πρώτοι συνομιλητές -ο Χριστός ουδέποτε μιλάει-, με αντιπροσωπευτικό τρόπο λόγω της ιδιότητάς τους, αντιδρούν όπως α ναμένεται: ο Εβραίος παραδέχεται την ιερότητα και υπέρτατη αγαθότητα του Χριστού, δεν τον δέχεται όμως ως τον Μεσσία ή τον υιό του Κυρίου. 0 Σύρος, με την ανατολίτικη μυστικοπάθεια και πίστη στη μα γεία, πιστεύει στο γεγονός της Ανάστασης και της εμφάνισης του Ιησού ξανά στους μαθητές του. 0 φι λοσοφημένος και ορθολογικός Έλληνας, γνώστης της «ανάστασης» του θεού Διονύσου κάθε χρόνο, δέχεται την Ανάσταση του Χριστού με ανάλογο ανθρωπολογικό πνεύμα, ενώ τον ίδιο τον Χριστό, που βγαίνει σαν οπτασία πίσω από μια κουρτίνα που σύ ρεται, τον θεωρεί άυλο φάντασμα. Αυτή η μορφή του Ιησού εμφανίζεται, ενώ το έργο έχει σχεδόν τε

θέμα του μήνα

λειώσει. Έντρομος ο Εβραίος οπισθοχωρεί στα αρι στερά της σκηνής και δεν ακούγεται ή αναφέρεται πλέον. 0 Σύρος φαίνεται ν' αποδέχεται την αλήθεια της θεϊκής Ανάστασης, ενώ ο Έλληνας, σαν τον άπι στο θωμά, βεβαιώνεται με το χέρι του ότι η μορφή δεν είναι φάντασμα και αναφωνεί ταραγμένος τα λόγια που κλείνουν το δράμα:

Ω Αθήνα, Αλεξάνδρεια και Ρώμη, έφτασε αυτό που θα σας καταστρέφει. Η καρδιά ενός φαντάσματος χτυπά, κι ο άνθρωπος άρχισε να πεθαίνει. Ηράκλειτε, τα λόγια σου είν' επιτέλους κατανοητά. Θεός και άνθρωπος πεθαίνουν τη ζωή αλλήλων και ζουν το θάνατο αλλήλων ,14 Οι μουσικοί, όρθιοι, τραγουδούν στροφές του Γέιτς που κλείνουν σαν πλαίσιο το θέαμα. Ενωρίτερα εί χαν ομοίως ψάλλει άλλες τέσσερις πριν έρθει ο Σύ ρος με τα συνταρακτικά νέα του θαύματος. Δύο επί σης οχτάβες απαρτίζουν και το «Τραγούδι για την Αυλαία» με το οποίο είχε αρχίσει το θέαμα: Ποιήμα τα με επαναλαμβανόμενα μοτίβα του Γέιτς. Έγραψα πιο πριν ότι ο καθηγητής Ουίλσον είχε συμπεριλάβει το τελευταίο θεατρικό του Γέιτς, «0 θά νατος του Κούχουλαν» (1938), ανάμεσα στα πιο ση μαντικά του κείμενα15. Πρόκειται για μια πλατωνική ερμηνεία μερικών επεισοδίων από το εθνικό έπος για τον ήρωα Κούχουλαν, στον οποίο ο γηραιός πλέον Ιρλανδολάτρης ποιητής έβλεπε μερικά από τα δικά του χαρακτηριστικά. Το έργο είναι κανονικού μεγέθους, τα πρόσωπα της πλοκής πολυάριθμα ό πως είναι και οι απηχήσεις από πολλά άλλα και ση μαντικά δραματικά και λυρικά κείμενα του Γέιτς. Φα νερό είναι ότι ο Χριστιανισμός δεν αποτελούσε ορα τή ή απτή παρουσία στο τέλος του Κούχουλαν όπως τον παρουσίασε ο όχι ιδιαίτερα θρήσκος Γέιτς. Αντί θετα, ελληνικές φιλοσοφικές θέσεις, ιδίως πλατωνι κές, χρωματίζουν και χαρακτηρίζουν ιδεολογικά και ιδεαλιστικά το έργο. Γράφει ο Ουίλσον (μετάφρασή μου):

0 θάνατος του Κούχουλαν είναι πράγματι ένα παρά ξενο μίγμα του Πλατωνικού και του Ιρλανδικού (στοι χείου), και ο Γέιτς θεωρεί τις Ιρλανδικές θεότητες της Σίντχε ν' αντιπροσωπεύουν τους κατοίκους του θείου κόσμου· ...Η φιλοσοφία του Γέιτς του επέτρεψε να συνδυάσει μια παθιασμένη πεποίθηση για την μη-πραγματικότη8έμα του μ ή ν α __________________________

τα του φυσικού κόσμου με μια παθιασμένη πίστη στην ουσιώδη καλοσύνη και ευγένεια των κατοίκων του, και αυτή την πίστη αντανακλά 0 θάνατος του Κούχουλαν16.

0K O V X O V A flnΠ Α Ρ Η Γ Ο Ρ Η (Π € Π Ο Σ Μετάφραση: Μ. Β. Ράϊζης

13 Ιανουάριου 1939 Μ' έξι θανάσιμες πληγές, άντρακλας φημισμένος, αγριωπός, βημάτιζε μέσα στους πεθαμένους· μάτια απ' τα φυλλώματα τον έβλεπαν και φεύγαν. Ύστερα κάποια Σάβανα που σκυφτά ψιθύριζαν πλησίασαν και φύγανε. Σε δέντρο ο άντρας έγυρε ωσάν να συλλογιότανε για τραύματα και αίμα.

Νομίζω ότι μπορούμε να ψάξουμε για ένα ανάλογο μίγμα ελληνισμού και ιρλανδισμού στο θεωρητικό υ πόβαθρο των προαναφερθέντων έργων του Γέιτς -και πολλών ποιημάτων του, βέβαια- σε βαθμό που αυξομειώνεται ανάλογα με τις ιδεολογικές τους κα τευθύνσεις. Αν στον Κούχουλαν ο Γέιτς είδε αυτοβιογραφικά του στοιχεία ως ποιητής, τότε ας διαβά σουμε και το ποίημα, από τα τελευταία του, «0 παρηγορημένος Κούχουλαν» (1939) για να πιστοποιή σουμε τον βαθμό της ταύτισής του17. □

Ένα Σάβανο που εφάνη σαν ηγέτης των πλασμάτων που' μοιαζαν σαν τα πουλιά, ήρθε κι άφησε να πέσει ένας μπόγος λινή στόφα. Έρποντας Σάβανα ήρθαν σε δυάδες και τριάδες, τι δεν σάλευε εκείνος. Και τότε αυτός που' φερε το λινό είπε: «Πιο γλυκειά ζωή θε να' χεις αν τηρήσεις τον αρχαίο όλων μας κανονισμό κι ένα σάβανο σκαρώσεις· κύρια γιατί αη' ό,τι εμείς γνωρίζουμε μονάχα η κλασική αυτών των όπλων με φοβέρα μας γεμίζει. Κλωστή σε τρύπα βελονιού περνούμε, κι ό,τι γίνει μαζί πρέπει να κάνουμε». Σαν τελείωσεν επήρε το πιο σιμά του σάβανο κι αρχίνησε να ράβει. «Τώρα πρέπει να ψάλλουμε, όσο πιο καλά μπορούμε, μα πρώτα να σου μάθουμε όλων τους χαρακτήρες: Όλοι κατάδικοι δειλοί, σφαγμένοι από δικούς μας ή διωγμένοι απ' το σπίτι να πεθάνουμε του φόβου. Έψαλαν με δίχως νότες του ανθρώπου, δίχως λόγια, αν κι όλα μαζί γενήκαν όπως γινόταν πιο πριν· λάρυγγες είχαν αλλάξει κι είχανε πουλιών λαρύγγια.

Ή4Κ5-

Σημειώσεις 1. Richard Ellmann, The Identity of Yeats (New York: Oxford University Press, 1964), σσ. 14-15, 294. 2. Σηύρος Ηλιόπουλος, W. B. Yeats: Μυθολογίες και Ορά ματα (Αθήνα: Πλέθρον, 1983), σελ. 15-24. Παραπέμπω στη σοβαρή αυτή μελέτη για υπεύθυνη βιο-βιβλιογρπφική ενημέρωση. 3. Ηλιόπουλος, σελ. 24-6. 4. Μ. Β. Ραϊζης, «0 Γέιτς και το σύμβολο του Βυζαντίου». Αγγλόφωνη Φιλολογία: Συγκριτικές Μελέτες (Αθήνα: Κέ δρος, 1981), σελ. 35,46 και 53. 5. F. A. C. Wilson, W. Β. Yeats and Tradition (New York: The Macmillan Company, 1958), σσ. 15-49. 6. Βλέπε Βιβλιογραφία Yeats από τον Σ. Ηλιόπουλο καθώς και το πρόγραμμα που επιμελήθηκε τότε σε συνεργασία με τη Δήμητρα Παπάζογλου: Ουίλιαμ Μπάτλερ Γέιτς, Ένα Όραμα: Τέσσερα Θεατρικά Έργα (Αθήνα: Εταιρεία θεάτρου ΜΝΗΜΗ, 1992) passim. Οι μεταφράσεις είναι της Δήμητρας Παπάζογλου. Πρόκειται για σοβαρό βιβλίο 88 σελίδων, με ωραία και πλούσια εικονογράφηση και τεκμηρίωση. 7. Wilson, σσ. 275-9 8. Βλέπε το «Πρόγραμμα» της Σημ. 6, στις σελ. 62-3. 9. Ό.π., σελ. 63-4 για λεπτομέρειες. 10. Ό.π., σελ. 64. 11. Ό.π., σελ. 64-5. 12. Ό.π., σελ. 64-5 όπου εικόνα και νότες. 13. Ηλιόπουλος, W. Β. Yeats - Μυθολογίες και Οράματα, σελ. 141-154,155-158. Και Κίμων Φράιερ, Τα πέτρινα μάτια της Μέδουσας (Αθήνα: Κέδρος, 1980), σελ. 149153, για λεπτομερή ερμηνεία. 14. Μυθολογίες και Οράματα, σελ. 153. 15. Wilson, σσ. 162-195. 16. Wilson, σσ. 165 & 164, κατά σειράν. 17. Wilson, σσ. 244-252. Για μιαν εμπεριστατωμένη μελέ τη του Γέιτς σε σχέση με το θέμα του θανάτου βλέπε Jahan Ramazani, Yeats and the Poetry of Death: Elegy, Self-Elegy, and the Sublime (New Haven: Yeale University Press, 1990) pp. 8,194 and passim. θέμα του μήνα

t.JUlkPU.JUUjlLflWjP

Ου. Mu. Γέΐΐζ: 1Ποιήματα —βπιλογή-μαάφραση— Ιοφία Ικοιιλικάρη

Τα π ο ιή μ α τ α π ο υ α κ ο λ ο υ θ ο ύ ν μ ε τ α φ ρ ά ζ ο ν τ α ι για π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τ α ε λ λ η ν ικ ά . Κ α λ ύ π τ ο υ ν μ ια μ ε γ ά λ η χ ρ ο ν ικ ή π ε ρ ίο δ ο τ η ς ζ ω ή ς τ ο υ Y e a t s (1 8 9 2 - 1 9 2 0 ) και θ ε ω ρ ο ύ ν τ α ι α ν τ ιπ ρ ο σ ω π ε υ τ ικ ά τ ο υ ύ φ ο υ ς και τ η ς τ ε χ ν ο τ ρ ο π ία ς τ ο υ μ ε γ ά λ ο υ Ιρ λ α ν δ ο ύ π ο ιη τ ή . Α ν δ ια β ά σ ε ι κ α ν ε ίς μ ε χ ρ ο ν ο λ ο γ ικ ή σ ε ιρ ά τα π ο ιή μ α τ α , θ α δ ια κ ρ ίν ε ι τ η σ τα δ ια κ ή μ ε τ ά β α σ η τ ο υ Y e a t s α π ό τ ο ο ν ε ιρ ικ ό (τ ά σ ε ις φ υ γ ή ς α π ό τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α - α π ό δ ρ α σ η σ ε ο ν ε ιρ ό κ ο σ μ ο υ ς και « ν ε ρ α ϊδ ο χ ώ ρ ε ς » ) σ τ ο ρ ε α λ ισ τ ικ ό ό π ο υ , δ ίχ ω ς να α π ο κ η ρ ύ σ σ ε ι τ η ν α γ ά π η τ ο υ για τ ο ό ν ε ιρ ο κ αι τ ο φ α ν τα σ ια κ ό , δ ε ίχ ν ε ι να σ υ μ φ ιλ ιώ ν ε τ α ι μ ε τ η ν π ρ α γ μ α τ ικ ό τ η τ α μ ιλ ώ ν τ α ς για π ρ ά γ μ α τ α κ α θ η μ ε ρ ιν ά κ αι τ α π ε ινά .

βέμι

W&7

THt LOVtfi T£LLS Of THE ROSt ΙΠ HIS HEflfll

HO SfCOflD TflOV

Ο ποιητής Πέει για το ρόδο στην καρδιά του

Όχι άήήη Τροία

Το ποίημα πρωτοεμφανίστηκε στην εφημερίδα National Observer στις 12 Νοεμβρίου 1892, με τίτλο «The Rose in my Heart». Στη συλλογή The Wind among the Reeds, ο τίτλος ήταν «Aedh tells of the Rose in his Heart». Στη συλλογή αυ τή, o Yeats εξηγούσε ότι ο Aedh και ο Michael Robartes ήταν πρόσωπα που ανήκαν στο The Secret Rose αλλά, με εξαίρε ση ορισμένα του Hanrahan και ένα του Aedh, τα ποιήματα δεν ήταν από εκείνο το βιβλίο. Χρησιμοποιούσε αυτά τα πρόσωπα περισσότερο ως αρχές του νου παρά ως υφιστά μενα στην πραγματικότητα. Πίστευε, δε, ότι μόνο μαθητές της μαγείας θα τον καταλάβαιναν όταν έλεγε ότι ο Michael Robartes ήταν φωτιά που αντανακλούσε στο νερό και ότι ο Aedh (ιρλ. Aodh) δεν ήταν μόνο το αντίστοιχο της ιρλανδι κής για το Hugh, αλλά και για τη φωτιά: ήταν φωτιά που έ καιγε μόνη της.

Είναι το πρώτο ποίημα στο Ημερολόγιο του Yeats και χρονο λογείται από τον Δεκέμβριο του 1908. Πρωτοεμφανίστηκε στη συλλογή The Green Helmet and Other Poems και, βέ βαια, αναφέρεται στη Maude Conne και τις αντιβρετανικές δραστηριότητές της. Ο J. Hone, στο «Yeats as a political philosopher» (London Mercury, Απρίλιος 1939), παρατηρεί ότι ο ποιητής έφτασε να υποψιάζεται και να διαφωνεί «με ό λες αυτές τις μικρές, λογοτεχνικο-πολιτικές λέσχες από τις οποίες προέκυψε το κίνημα του Σιν Φέιν». Ο Conor Cruise Ο' Brien σχολίασε επίσης στο Passion and Cunning: an Essay on the Politics of W. B. Yeats, εστιάζοντας στην εικόνα που δίνει ο Yeats για τους πολιτικούς του εταίρους της δεκαε τίας του 1890: «Άνθρωποι που προήλθαν από τις παραδό σεις του αγρότη, χωρίς να μάθουν τις παραδόσεις της καλ λιεργημένης ζωής, ή ακόμα χωρίς να μορφωθούν, και οι ο

Ό,τι σπασμένο και παλιό, ό,τι άχαρο, φθαρμένο, το κλάμα ενός παιδιού στη δημοσιά, το τρίξιμο από καρότσι φορτωμένο, του ζευγολάτη πάτημα βαρύ ως σκάει στη λάσπη μες στη βαρυχειμωνιά, είναι άδικα για τη μορφή σου, που ένα ρόδο μού φυτεύει στην καρδιά.

ποίοι, λόγω της φτώχειας τους, της άγνοιάς τους, της προ ληπτικής τους ευλάβειας, γίνονται αντικείμενα κάθε λογής φόβου». Τι να μου φταίξει αυτή, που γέμισε τις μέρες μου με βάσανα, ή που στα τελευταία δίδαξε στους αγράμματους πιο βίαιους τρόπους κι έμαθε στα δρομάκια να περνιούνται για σπουδαία,

Το άδικο των άσχημων πραγμάτων ει'ν' άδικο

μόνο κουράγιο ανάλογο πού είχαν να ζητήσουν;

ανείπωτα βαρύ· αχ να μπορούσα να τα ξαναπλάσω, να σταθώ πέρα, σε μια πράσινη κορφή, τον ουρανό, τη γη και το νερό να φτιάξω, ίδια με

Τι άλλο θα της χάριζε γαλήνη, που είχε ένα μυαλό απλό σαν φλόγα ως το έκανε η ευγένεια,

ολόχρυσα φασκιά τα όνειρά μου να τυλίξω της μορφής σου, που ένα ρόδο μού ανοίγει στην καρδιά.

Ώ4©-

μια ομορφιά σαν τεντωμένο τόξο, κι αυτό καθόλου φυσιολογικό σε τέτοια ηλικία, όλο αρχοντιά, όλο αυστηρότητα και ασκητεία; Έτσι όπως είναι, τι άλλο να 'κάνε; Μήπως υπήρχε για να κάψει κι άλλη Τροία;

8έμα του μήνα

M moil WHO D H H D Of Α Κ Μ Η Ο άνθρωπος που ονειρεύτηκε τη νεραϊδοχώρα Από τη συλλογή The Rose (1893). Όπως επισημαίνει ο Edmund Wilson στο Axel's Castle, κατά τον Yeats, ο θνητός που έχει ζήσει ανάμεσα στα ξωτικά, που έχασε στον κόσμο τους την αίσθηση των ανθρώπινων νόμων, μπορεί να υηοστεί συνέπειες φοβερές, μια και προτίμησε κάτι ξένο προς την πραγματικότητα· απέδρασε από τις ευθύνες της ανθρώπινης ζωής και πρέπει να παραιτηθεί από τις χαρές της. Ο άνθρωπος που ονειρεύτηκε τη χώρα των ξωτικών, ό,τι κι αν κάνει, ό,τι ανάγκη και πάθος και να νιώσει, πάντα αποσπάται με νύξεις για ένα κόσμο έξω από τον δικό μας. Ακόμα κι όταν πεθάνει, λοιπόν, δε βρίσκει «ανάπαυση οτο μνήμα». Κι έτσι, οι χαρές της «χαρούμενης πολιτείας» είναι κάτι ασύμβατο με την πραγματική ζωή: η χαρούμενη πολιτεία δεν παύει να είναι και «η συμφορά του κόσμου».

Στεκότανε στο Νιρόμαχερ, μες στην οχλοβοή· έξω η καρδιά σε μεταξένια φορεσιά, είχε γνωρίσει τελικά και λίγη τρυφερότητα πριν κοιμισμένο τον δεχτεί στον κόρφο της η γηόμως, σαν κάποιος σώριασε ψάρια σ' ένα σωρό, λες και σήκωσαν τα ασημένια κεφαλάκια τους κι είπαν που ρίχνουν το πρωί κι η νύχτα τα χρυσάφια τους σ' ένα νησί λησμονημένο απ' όλους κι υφαντό όπου αγαπιούνται οι άνθρωποι σ' απάνεμα ακρογιάλια· και που ο χρόνος δε χαλάει τους όρκους των εραστών κάτω από τη σφιχτοπλεγμένη στέγη των ασάλευτων κλαδιών: και το τραγούδι αυτό του έδιωξε τη νέα του ησυχία.

Πλάι ατού Σκάναβιντο πηγάδι πήρε να ονειροπολεί, στοχάστηκε όσους τον κορόιδεφαν: δίχως αμφιβολία η ξαφνική του εκδίκηση άφησε ιστορία σαν πια του ρούφηξε το χώμα και η νύχτα το κορμί· σιμό στη βρύση όμως που είχε ριζώσει μια περικοκλάδα είπε -με ανώφελα σκληρή φωνήπου η αιώνια σιωπή δίνει χαρά στη διαλεχτή φυλή, ό,τι άνεμος να πέσει εκεί, στ' απάνεμα ακρογιάλια κι ό,τι ασημιά βροχή να ροκανίσει το χρυσό της μέρας, και που σαν δέρας τ' αγκαλιάζει μεσονύχτι και που γαλήνη νιώθει ο εραστής κοντά στον εραστή. Το παραμύθι αυτό, τον τόσο ωραίο του θυμό έκανε πέρα.

Περιπλανύθηκε ατού Λίζαντελ τις αμμουδιές· σκόρπιος ο νους του σε χρημάτων έγνοιες μα και φόβους, είχε γνωρίσει τελικά φρόνιμους χρόνους προτού κάτω απ' το λόφο να τόνε σκεπάσουν με φτυαριέςκι όμως, σαν πέρασε μπροστά από ένα βαλτοτόπι κάποιο σκουλήκι με το στόμα γκρίζο, μες στη λασπουριά είπε που κάπου στο βορρά, στη δύση ή στο νοτιά είναι που ζει χαρούμενη φυλή κι αρχοντική, οι τόποι κάτω από το χρυσό, ή κι άλλοτε ασημένιο ουρανόπου σαν το διψασμένο πόδι του πατήσει ο χορευτής παίρνουν και λάμπουν ο ήλιος και η οελήνη εκεί, μεσούρανα· με τούτο το τραγούδι έπαψε να περνάει τον εαυτό του για σοφό.

Κάτω απ' του Λούγκναγκαλ το λόφο αποκοιμήθηκεκαι ίσως να γνώριζε στο τέλος τον αιώνιο ύπνο κάτω από κείνο τον κρύο, νεφελόσκεπο γκρεμό τώρα που η γη άνθρωπο κι όλα πήρε και θυμήθηκε: θα γνώριζε, αν τα σκουλήκια που ορθώθηκαν σαν οβελίσκοι γύρω απ' τα οστά του δε φώναζαν με κείνο τον ακάματο που είχαν συριγμό που άπλωσε ο θεός το χέρι Του στον ουρανό, και που απ' το χέρι Του κυλάει καλοκαίρι μ' όλη τη λαμπρότητά του πάνω στον χορευτή, σιμά στο δίχως αυταπάτες κύμα. Τι θέλουν τούτοι οι εραστές που εραστής κανείς δεν τους αποθυμεί και ονειρεύονται, ως να τους κάψει ο θεός τη Φύση μ' ένα του φιλί; Ο άνθρωπος αυτός δε βρήκε ανάπαυση στο μνήμα.

TH€ HflPPV TOUJnLflnD Η χαρούμενη πολιτεία Από τη συλλογή In the Seven Woods (1904) Ξέρω, είναι πολλοί οι λεβέντες γεωργοί που θα τους έσπαγε η καρδιά στα τρία σαν έβλεπαν που εμείς καμαρωτοί τραβάμε για την πολιτεία που 'χει κλαδιά γεμάτα με λουλούδια και καρπούς όλη τη χρονιά· μα και ποτάμια που κυλούν με μπύρα κόκκινη και μπύρα καφετιά. Σαν έβλεπαν το γέροντα να παίζει γκάιντα μέσα στο δάοος το ασημένιο και χρυσό· βασίλισσες, γαλάζια ίδια με πάγο που 'ν' τα μάτια

0 Μάικλ θα ξεκρεμάσει την τρομπέτα του από 'να κλαδί λιγάκι πιο ψηλά, και θα σαλπίσει σύντομο σκοπό άμα μοιράσουμε τα φαγητά. 0 Γκάμπριελ θα βγει απ' το νερό με μια ουρά ψαριού, και θα μιλήσει για θαύματα που γίναν πριν από καιρό σ' ολόβρεχτες οδούς που 'χουν οι άνθρωποι βαδίσει,

πλήθος να στήνουνε χορό.

και θα σηκώσει ένα κέρας από σφυρήλατο ασήμι, και θα πιει μέχρι που θα τον πάρει ο ύπνος εκεί, πάνω στην έναστρη κορφή.

Κι είπε το αλεπόπουλο ψιθυριστά, «και η συμφορά του κόσμου;» Ο ήλιος γελούσε γλυκά, το φεγγάρι έμπαινε οδηγός μουμα είπε το κόκκινο αλεπόπουλο ψιθυριστά, «αχ, μη μπαίνεις οδηγός του, ίσια στην πολιτεία τραβά που είναι η συμφορά του κόσμου».

τους

Σαν έχουν την καρδιά τόσο ψηλά που νιώθουν πως θα σπάσει, τραβούνε τα χρυσά σπαθιά απ' τα χρυσά και τ' ασημένια τα κλαδιά· μα κι όσοι παν στη μάχη και σκοτώνονται έρχονται πίσω στη ζωή ξανά. Τύχη μεγάλη που η ιστορία τους δεν έγινε γνωστή πλατιά, γιατί αχ, οι λεβέντες γεωργοί που αφήνουν κάτω το τσαπί τους θα 'χαν καρδιά ολόιδια με ασκί που κάποιος ρούφηξε από μέσα το ζουμί τους.

Κι είπε το αλεπόπουλο ψιθυριστά, «και η συμφορά του κόσμου;» 0 ήλιος γελούσε γλυκά, το φεγγάρι έμπαινε οδηγός μου· μα είπε το κόκκινο αλεπόπουλο ψιθυριστά, «αχ, μη μπαίνεις οδηγός του, ίσια στην πολιτεία τραβά που είναι η συμφορά του κόσμου».

'nm-

θεμα του μή\

f in s ΦιΉες Από τη συλλογή Responsibilities and other poems (1914) Πρέπει, λοιπόν, αυτές τις τρεις να τις παινέσω τις τρεις γυναίκες που μου σφυρηλάτησαν ό,τι χαρά στις μέρες μου έχω να γυρέψω: την πρώτη, γιατί σκέψη καμιά ούτε καμιά από κείνες τις επίμονες φροντίδα, τίποτα, τίποτα σ' αυτά τα δεκαπέντε πολλά -φορές και-ταραγμένα χρόνια δε μπήκε εμπόδιο να χωρίσει τον νου από τον μαγεμένο νουτη δεύτερη, γιατί το χέρι της είχε τη δύναμη που μπόρεσε να λύσει ό,τι κανείς μας δε μπορεί να καταλάβει, ό,τι κανείς μας δε μπορεί να 'χει και να κρατήσει, τ' ονειροπόλο το φορτίο της νιότης, μέχρι που

τόσο με άλλαξε, που τώρα ζω κι ανθίζω μες στην έκσταση. Και τι να πω γι' αυτή, που μ' άρπαξε τα πάντα, ως της νιότης μου το τέλος στρέφοντας σπάνια συμπονετικό το βλέμμα; Πώς ίσως θα 'πρεπε να την παινέσω; Την ώρα που η μέρα ό,τι χαράζει, μετρώντας τα καλά και τ' άσχημά μου άγρυπνος έχω μείνει για χατίρι της, φέρνοντας στο μυαλό μου ό,τι είχε, τι γερακίσια όψη ακόμα δείχνει όταν από τα μύχια της καρδιάς μου τόσο μεγάλη τρυφερότητα αναβλύζει που απ' τα νύχια ως την κορφή με συγκλονίζει.

Τ Η Η Η ΙΙ Ο ψαράς Στο χειρόγραφο βιβλίο της Maude Gonne, το ποίημα έχει ημερομηνία 4 Ιουνίου 1914 και πρωτοεμφανίστηκε στο περιοδικό Poetry (Chicago) τον Φεβρουάριο του 1916. Έχει θέμα την αντίθεση ανάμεοα στον ιδανικό άνθρωπο («τη ράτσα μου») και τους πραγματικούς ανθρώπους της Ιρλανδίας («την πραγματικότητα»). Μόλο που ακόμα τόνε βλέπω να πηγαίνει τον άντρα με το μούτρο μέοα στην πανάδα στον γκρίζο τόπο καθώς ανεβαίνει με γκρίζα ρούχα από την Κονεμάρα μόλις χαράξει να πετάξει μύγες, πάει καιρός απ' όταν πήρα να τον καλώ μέσα απ' τις μνήμες σοφό κι απλό τούτο τον άντρα. Καιρός που αντίκριζα όλη τη μέρα μου κατάμουτρα, ό,τι έλπιζα με βεβαιότητα πως θα 'τανε να γράψω για τη ράτσα μου και την πραγματικότητα· τους ζωντανούς, εκείνους που μισώ, τον πεθαμένο, εκείνον που είχα αγαπήσει, στη θέοη του που βλέπω τον δειλό, τον αναιδή που δεν το λέει να λακίσει, και στα κιτάπια που δεν έγραψε κανένας μόρτης ποιος κέρδισε το χειροκρότημα των μεθυσμένων, ο πνευματώδης και η αστειότης του που απευθύνεται στο αυτί το πιο συνηθισμένο,

θέμα του μ φ

ο έξυπνος που βάζει δυνατή φωνή, τα φληναφήματα που βγάζει ο παλιάτσος, όπως χτυπιούνται κάτω οι σοφοί, ή η μεγάλη Τέχνη ως τη χτυπάνε κάτω. Ίσαμε δωδεκάμηνο θα 'χει περάσει απ' όταν πήρα ξαφνικά περιφρονώντας όποιον σας που με κοιτάζει να βγάζω έναν άντρα από τη λησμονιά, το πρόσωπό του από τον ήλιο όλο φακίδες, τα ρούχα του τα γκρίζα από την Κονεμάρα, να σκαρφαλώνει σ' ένα τόπο μαύρη που είναι η πέτρα κάτω απ' τον αφρό, και να γυρίζει κάτω τον καρπό του σαν πέφτουνε οι μύγες μες στο χείμαρρο άντρα που δεν υπάρχει, άντρα που δεν είναι άλλο παρά όνειροκαι φώναξα, «πριν να γεράσω για κείνον θε να γράψω ένα ποίημα- μπορεί και τόσο κρύο και παθιασμένο σαν την αυγή».

■ΗΘΗ

Oil fl PICTURE Of fl BLOCK CtHTflUfi BV CDIilUnO DULflC Στην εικόνα ενός μαύρου Κένταυρου του Έντμουντ ΝτοϋΠακ Το ποίημα γράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 1920 και πρωτοεμφανίστηκε στη συλλογή Seven Poems and a Fragment (1922) με τον τίτλο «Suggested bv a Picture of a Black Centaur». Φέρεται,' δε, να έχει αρχικά άμεση σχέση με πίνακα του Edmund Dulac, Άγγλου καλλιτέχνη, σχεδιαστή μασκών και κοστουμιών για το ΑΙ the Hawk's Well, ο οποίος μάλιστα εικονογράφησε πολλά βιβλία του Yeats και μελοποίησε αρκετά ποιήματά του. Το ποίημα τροποποιήθηκε σύμφωνα με μια εικόνα του Cecil Salkeld.

Στου ξύλου αχνάρια αφήσανε οι οπλές τη μαύρη φλούδα μέχρι κι εκεί που οι πράοινοι φωνάζουν παπαγάλοι τα έργα μου χαράχτηκαν στη βουρκιασμένη λάσπηήξερα που ήταν φονικό τ' αλόγου το παιχνίδι. Ο ήλιος ό,τι ωρίμασε είναι καλό να τρώμε και μόνο αυτό- κι ωστόσο εγώ, που μισοτρελαινόμουν από 'να πράσινο φτερό, σιτάρι ζαρωμένο1 στη σκοτεινιά της τρέλας μου μάζευα να τ' αλέσω και το 'ψησα σιγά-σιγά σ' έν' αναμμένο φούρνο. Μα τώρα βγάζω ευωδιαστό κρασί μέσα από 'να βαρέλι, που βρέθηκε εκεί που εφτά Εφέσιοι μπεκρήδες2 κοιμόντουσαν τόσο βαθιά, που η Αυτοκρατορία τ' Αλέξανδρου σωριάστηκε, και κείνοι δεν το μάθαν. Χέρια και πόδια τέντωσε, πέσε σε κρόνειο ύπνο5 στο λόγο μου, σ' αγάπησα πιο πάνω απ' την ψυχή μου και δε μπορεί άλλος κανείς ακοίμητος να μείνει φρουρός, μην έρθουν οι φριχτοί, πράσινοι παπαγάλοι.

Σημειώσεις 1. Mummy wheat, σύμφωνα με τον Yeats, η κρυμμένη σοφία που ωριμάζει αιώνες μετά τη σπορά της. Όταν έγραφε αυτό το ποίημα, ήταν γεμάτος από τις ιδέες του A Vision και ένιωθε ότι αυτές οι ιδέες ήταν αποκαλύψεις της κρυμμένης αλήθειας που ο ίδιος έφερνε στο φως από το σκοτάδι στο οποίο ήταν κρυμμένες. 2. Seven Ephesian topers, οι επτά κοιμώμενοι της Εφέσου, οι οποίοι κοιμούνταν για δύο αιώνες σε μια σπηλιά κοντά στην Έφε σο, από την εποχή των διωγμών των Χριστιανών από τον Δέκιο (200-251) ως τον καιρό του Θεοδόσιου Β' (401 -450). 5. Saturnian sleep. Η βασιλεία του Σατούρνου, αρχαίου ιταλικού θεού της αγροτικής ζωής, ήταν τόσο αγαθοεργός ώστε πήρε το όνομα Χρυσή Εποχή. 0 Σατούρνος συγχέεται με τον ελληνικό Κρόνο και το όνομά του προέρχεται από το satur (πλήρης, άφθονος), ή από το sator (σπορέας, γεννήτορας). Ήταν η προσωποποίηση της αφθονίας όλων των αγαθών και της χαράς που πηγάζει από αυτήν.

μήνα

■ u .g .T A u u u .ii.

Ou. flln. ΓέΐΙζ: To ηροσκΰνημα ίων ΓΠάγων Ανέκδοτοδιήγημα ____________ μβιάφρασπ____________ Ηλιας Μαγκλίνης - Χοφία Ζκουλικάρη

Τ ο δ ιή γ η μ α «Το π ρ ο κ ύ ν η μ α τ ω ν Μ ά γ ω ν » (μ ε τ α φ ρ ά ζ ε τ α ι για π ρ ώ τ η φ ο ρ ά σ τ α ε ή ή η ν ικ ά ) π ρ ο έ ρ χ ε τ α ι α π ό τη σ υ ή ή ο γ ή «R o sa A lc h e m ic a , T h e T a b le s o f t h e Law , a n d t h e A d o r a t io n o f t h e M agi» (1 8 9 7 ). Σ ύ μ φ ω ν α μ ε τ ο ν Γ έ ιτ ς π ρ ό κ ε ιτ α ι για «μ ισή » και «κα ή ά κ α ή υ μ μ έ ν η » π ρ ο φ η τ ε ία . Το δ ιή γ η μ α α π η χ ε ί τ ο έ ν τ ο ν ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ ο υ π ε ρ ίπ ο υ τ ρ ια ν τ ά χ ρ ο ν ο υ σ υ γ γ ρ α φ έ α για τ ο ν ε σ ω τ ε ρ ισ μ ό και τ ο ν α π ο κ ρ υ φ ισ μ ό . (Σ χ ετικ ά μ ε α υ τή τ η ν π ε ρ ίο δ ο τ ο υ έ ρ γ ο υ τ ο υ Γ a rc , β ή έ π ε κ α ι: Σ π . Η ή ιό π ο υ ή ο υ , «Γ a rc και Κ α ή ο μ ο ίρ η ς » σ τ ο π α ρ ό ν α φ ιέ ρ ω μ α .)

αθόμουν και διάβαζα αργά τη νύχια λίγο μετά την τελευταία συνάντη ση με τον Αχέρν, όταν άκουσα ένα ελαφρύ χτύπημα στην εξώπορτά μου· βρήκα στο κατώφλι τρεις πολύ ηλικιωμένους άντρες, που κρατού σαν μεγάλα μπαστούνια και μου είπαν ότι έμαθαν πως έμενα εκεί και δεν κοιμόμουν, κι ότι είχαν να μου πουν πολύ σημαντικά πράγματα. Τους έφερα στο γραφείο μου και όταν έκλεισαν πίσω μας οι πλουμιστές σαν το παγόνι

θέμα του μψ

κουρτίνες τους έβαλα τρεις καρέκλες κοντά στη φωτιά, μια και είδα την παγωνιά πάνω στα παλτά τους και πάνω στις μακριές γενειάδες τους που τους έφταναν οχεδόν μέχρι τη μέση. Έβγαλαν τα παλτά τους κι έσκυ ψαν πάνω από τη φωτιά να ζεστάνουν τα χέρια τους, και τότε είδα ότι το ντύσιμό τους έμοιαζε πολύ με αυτό που συνηθίζουν σήμερα στα χωριά και, συνάμα, μου φάνηκε ότι είχε και κάτι από τη ζωή στην πόλη σε πιο ευγενικούς καιρούς. Όταν ζεστάθηκαν για τα καλά -και, όπως μου φάνηκε, ζεστάθηκαν όχι τόσο επειδή είχαν παγώσει από τη νυχτερινή παγωνιά, αλλά επειδή χαίρονταν τη ζεστασιά έτσι κι αλλιώς- γύρισαν προς το μέ ρος μου έτσι που το φως της λάμπας έπεσε άπλετο στα τσακισμένα από τον καιρό πρόσωπά τους και μου είπαν την ιστορία που πρόκεται να διηγηθώ τώρα. Πότε μιλούσε ο ένας, πότε ο άλλος, και συχνά, ο ένας διέκοπτε τον άλλο με μια λαχτάρα σαν κι εκείνη που έχουν οι χωριστές όταν διηγούνται μια ιστορία, να μην αφήσουν τίποτα απ' έξω. Όταν τελείωσαν μ' έβαλαν να κρατήσω σημειώσεις απ' όλα όσα είχαν πει, ώστε να έχω στα χέρια μου τα λόγια τους έτσι ακριβώς όπως τα είπαν, και σηκώθηκαν να φύγουν, και όταν τους ρώ τησα πού πήγαιναν και τι θα έκαναν, και με ποιο όνομα να τους φωνάζω, δεν αποκρίθηκαν, είπαν μονάχα ότι είχαν διαταγές να ταξιδεύουν στην Ιρλανδία συνεχώς, και με τα πόδια και τις νύχτες, κι ότι μπορούσαν να ζουν πλάι στις πέτρες και τα δέντρα τις ώρες που είναι ξύπνιοι οι Αθάνατοι. Αφησα να περάσουν μερικά χρόνια πριν γράψω τούτη την ιστορία, γιατί πάντα τρέμω τις αυταπάτες που βγαίνουν όταν ταράζεται το πέπλο του Ναού που κι ο Μαλαρμέ θεωρεί σημείο των καιρών μας· και τώρα τη γράφω μόνο και μόνο επειδή έφτασα πια να πιστεύω ότι κάθε επικίνδυνη ιδέα γίνεται λιγότερο επικίνδυνη ό ταν έχει γραφτεί με έντιμα και φροντισμένα αγγλικά. Οι τρεις γέροντες ήταν τρία αδέλφια που είχαν ζήσει σ' ένα από τα δυτικά νησιά από τα πρώτα χρόνια της α ντροσύνης τους και σ' όλη τους τη ζωή δεν έκαναν άλλο από το να ασχολούνται με όλους εκείνους τους κλασικούς συγγραφείς και τους παλιούς Κέλτες που διακήρυξαν μια ηρωική και απλή ζωή. Νύχτα τη νύχτα τους χειμώνες, Κέλτες παραμυθάδες τους τραγουδούσαν παλιά ποιήματα γύρω από τη φωτιά· και νύχτα τη νύχτα τα καλοκαίρια, όταν οι Κέλτες παραμυθάδες δούλευαν στα χωράφια ή έφευγαν μακριά για ψάρεμα, διάβαζαν ο ένας στον άλλο Βιργίλιο ή Όμηρο, αφού δεν τους ευχαριστούσε η μοναχική ανάγνωση, όπως δεν ευχαριστούσε και τους Αρχαίους. Κάποια στιγμή, ένας άντρας που τους είπε ότι είναι ο Μάικλ Ρόμπαρτς, πή γε σ' αυτούς με ένα ψαράδικο σκαρί, όπως ο Άγιος Μπρένταν1 που τον τράβηξε ένα όραμα και τον κάλεσε μια φωνή· και τους είπε για τον καινούριο ερχομό των θεών και των αρχαίων πραγμάτων· και οι καρδιές τους, που δεν είχαν ποτέ αντέξει το σώμα και την πίεση των καιρών μας, αλλά μονάχα αλλοτινών καιρών, δεν βρήκαν τίποτα το απίθανο σε όλα όσα τους είπε, αλλά απλώς τα δέχτηκαν και ήσαν ευτυχείς. Τα χρόνια πέρασαν και μια μέρα, όταν ο γεροντότερος από τους τρεις γέροντες, που είχε στα νιάτα του ταξιδέψει και στοχάζονταν κατά καιρούς άλλες χώρες, κοίταξε έξω στα γκρίζα νερά, που πάνω τους βλέπουν οι άνθρωποι το μουντό περίγραμμα της Νήσου των Νέων-το Ευτυχισμένο Νησί όπου οι Κέλτες ήρωες ζουν ζωές ανάλο γες με εκείνες των Ομηρικών Φαιάκων-, μια φωνή ήρθε μέσα απ' τον αγέρα και πάνω απ' τα νερά και του εί πε για το θάνατο του Μάικλ Ρόμπαρτς. Κι όσο ακόμα πενθούσαν, ο δεύτερος γηραιότερος από τους τρεις γέ ροντες αποκοιμήθηκε την ώρα που διάβαζε δυνατά την Πέμπτη Εκλογή του Βιργίλιου, και μια παράξενη φω νή μίλησε από μέσα του και τους πρόσταξε να κινήσουν για το Παρίσι, όπου μια ετοιμοθάνατη γυναίκα θα τους έδινε μυστικά ονόματα κι έτσι τόσο θα μεταμόρφωνε τον κόσμο που άλλη μια Λήδα θ' άνοιγε τα πόδια της στον κύκνο, ένας άλλος Αχιλλέας θα πολιορκούσε την Τροία. Άφησαν το νησί τους και στην αρχή προβληματίστηκαν με όλα όσα έβλεπαν στον κόσμο, κι ήρθαν στο Παρί σι, κι εκεί ο νεότερος συνάντησε σε όνειρο ένα πρόσωπο που του είπε ότι θα περιπλανιούνταν στην τύχη μέχρις ότου εκείνοι που οδηγούσαν τα βήματά τους να τους φέρουν σ' έναν δρόμο και σ' ένα σπίτι, που όμοιο του είχε δει στο όνειρο. Περιπλανήθηκαν δω κι εκεί για μέρες πολλές, ώσπου ένα πρωί έφτασαν σε κάτι στε νούς και λερούς δρόμους, στα νότια του Σηκουάνα, όπου γυναίκες με ωχρό πρόσωπο έβγαζαν το κεφάλι α πό το παράθυρο και τους κοίταζαν- κι έτσι όπως ήσαν έτοιμοι να γυρίσουν πίσω, αφού δεν ήταν δυνατό να έ χει απλώσει τη λάμψη της η Σοφία μέσα σε μια τόσο τιποτένια γειτονιά, έφτασαν στο δρόμο και στο σπίτι του ονείρου. Ο γηραιότερος από τους τρεις γέροντες, που θυμόταν ακόμα μερικές από τις μοντέρνες γλώσσες που είχε μάθει στα νιάτα του, πήγε στην πόρτα και χτύπησε, και όταν χτύπησε, ο δεύτερός του σε ηλικία είπε ότι αυτό δεν ήταν σπίτι καλό και πως δεν μπορούσε να είναι το σπίτι που γύρευαν, και τον παρακάλεσε να ζητήσει κάποιον που δεν θα μπορούσε να μένει εκεί και να σηκωθούν να φύγουν. Μια φασκιωμένη γριά άνοι ξε την πόρτα και είπε: «Ω, είστε οι τρεις συγγενείς της από την Ιρλανδία. Σας περιμένει όλη μέρα». Οι γέρο-

θέμα του μήι

ντες κοιτάχτηκαν μεταξύ τους και την ακολούθησαν στο πάνω πάτωμα, περνώντας πόρτες απ' όπου χλομές και ατημέλητες γυναίκες πρόβαλλαν τα κεφάλια τους, και μπήκαν σ' ένα δωμάτιο όπου ήταν ξαπλωμένη μια όμορφη γυναίκα, και μια άλλη καθόταν στο πλάι της. «Ναι, ήρθαν επιτέλους», είπε η γριά, «τώρα θα μπορέσει να πεθάνει με γαλήνη», και βγήκε έξω. «Μας εξαπάτησαν διαβόλοι», είπε ένας από τους γέρους, «γιατί οι Αθάνατοι δεν θα μπορούσαν να μιλούν μέ σα από μια τέτοια γυναίκα». «Ναι», είπε ένας άλλος, «μας εξαπάτησαν διάβολοι και πρέπει να φύγουμε γρήγορα». «Ναι», είπε ο τρίτος, «μας εξαπάτησαν διάβολοι, αλλά ας γονατίσουμε για λίγο, διότι βρισκόμαστε πλάι στο νεκροκρέβατο κάποιας που υπήρξε όμορφη». Γονάτισαν και η γυναίκα που καθόταν πλάι στο κρεβάτι ψιθύρι σε με χαμηλωμένο το κεφάλι, και σαν να την είχε καταλάβει ο τρόμος: «Τη στιγμή που χτυπήσατε την πόρτα την έπιασαν ξαφνικοί σπασμοί και ούρλιαξε έτσι όπως άκουσα κάποτε γυναίκα να ουρλιάζει στη γέννα, κι έ πεσε πίσω και λιποθύμισε». Τότε κοίταξαν για λίγο το πρόσωπο πάνω στο μαξιλάρι και απόρησαν με το βλέμ μα του, που σαν να το 'καίγε άσβεστη λαχτάρα, και με το σαν από πορσελάνη γάνωμα του σκεύους που μέ σα του τόοο σατανικά έκαιγε μια φλόγα. Ξαφνικά, ο δεύτερος γηραιότερος από τους τρεις έκρωξε σαν πετεινός μέχρι που το δωμάτιο πήρε να τρέμει από αυτό το κρώξιμο. Η γυναίκα στο κρεβάτι κοιμόταν ακόμα εκείνο τον ύπνο που έμοιαζε με θάνατο, μα η άλλη που καθόταν στο προσκέφαλό της έκανε το σταυρό της και χλόμιασε, και ο νεότερος από τους γέροντες φώναξε: «Ένας δαί μονας μπήκε μέσα του και πρέπει να φύγουμε, μην πάθουμε και εμείς το ίδιο». Πριν ακόμα σηκωθούν όρθιοι, μια ηχηρή μελωδική φωνή βγήκε από τα χείλη που έκρωξαν και είπε: «Δεν είμαι δαίμονας, είμαι ο Ερμής, ο Ποιμένας των Νεκρών, κάνω τα θελήματα των θεών και εσείς ακού σατε το σινιάλο μου. Η γυναίκα που κείτεται εκεί έχει γεννήσει, και εκείνο που γέννησε μοιάζει στην όψη με μονόκερο και απ' όλα τα όντα είναι αυτό που μοιάζει λιγότερο με άνθρωπο, όντας σκληρό, ψυχρό και παρθενικό. Την ώρα που γεννιόταν ήταν σαν να χόρευε- και παραλίγο να πετάξει στη στιγμή από το δωμάτιο, διότι είναι στη φύση του μονόκερου να αντιλαμβάνεται πόσο μικρή είναι η ζωή. Τούτη δω δεν γνωρίζει πως έφυγε, γιατί βυθίστηκε σε λήθαργο την ώρα του χορού του, αλλά τεντώστε τ' αυτιά για να μάθετε τα ονό ματα στα οποία πρέπει να υπακούει». Κανείς από τους άλλους δύο γέροντες δεν έβγαλε μιλιά αλλά, το δί χως άλλο, κοίταξαν τον ομιλητή μπερδεμένοι, διότι η φωνή άρχισε πάλι: «Όταν οι Αθάνατοι πετάξουν τα πράγματα που είναι σήμερα και φέρουν εκείνα που ήταν χτες, δεν πρόκειται κανείς να τους βοηθήσει, αλλά μόνον κάποιος που τα πράγματα που είναι σήμερα, έχουν εξορίσει. Κάντε μια βαθιά υπόκλιση γιατί διάλεξαν τούτη τη γυναίκα που στην καρδιά της έχει συγκεντρώσει όλα τα αμαρτήματα και που στο σώμα της έχουν ξυπνήσει όλες οι λαχτάρες- τούτη τη γυναίκα που διώχτηκε από το Χρόνο και έγειρε πάνω στον ανθό της Αιωνιότητας». Έσβησε η φωνή μ' ένα στεναγμό κι αμέσως ο γέροντας ξύπνησε από τον ύπνο και είπε: «Μίλησε μια φωνή από μέσα μου, όπως όταν με πήρε ο ύπνος πάνω από τον Βιργίλιο, ή απλά κοιμόμουν;» 0 γεροντότερος είπε: «Μια φωνή μίλησε από μέσα σου. Πού βρέθηκε η ψυχή σου όσο μιλούσε η φωνή από μέσα σου;» «Δεν το γνωρίζω πού βρέθηκε η ψυχή μου, αλλά ονειρεύτηκα ότι βρισκόμουν κάτω από τη σκέπη ενός παχνι ού και κοίταξα κάτω και είδα ένα βόδι κι ένα γάιδαρο- και είδα έναν κόκκινο πετεινό να σκαρφαλώνει στη σχά ρα με τ' άχυρα- και μια γυναίκα να αγκαλιάζει ένα παιδί- και τρεις γέροντες με σιδεροπουκάμισο να γονατί ζουν με το κεφάλι χαμηλωμένο βαθιά αντίκρυ στη γυναίκα και στο παιδί. Ενόσω κοίταζα, έκρωξε ο πετεινός και ένας άντρας με φτερά στις φτέρνες του γλίστρησε στον αέρα και, προσπερνώντας με, φώναξε: "Ανόητοι γέροι, είχατε κάποτε όλη τη σοφία των άστρων". Δεν το καταλαβαίνω το όνειρο που είδα ούτε τι μας ζητού σε να κάνουμε, αλλά εσείς που ακούσατε να βγαίνει η φωνή από τη σοφία του ύπνου μου γνωρίζετε τι πρέ πει να κάνουμε». Τότε, ο γηραιότερος από τους τρεις γέροντες του είπε ότι έπρεπε να βγάλουν από τις τσέπες τους τις περ γαμηνές που είχαν φέρει και να τις απλώσουν στο έδαφος. Όταν τις άπλωσαν στο έδαφος, έβγαλαν από τις τσέπες τις πένες τους, φτιαγμένες από τρία φτερά που είχαν πέσει από τις φτερούγες ενός γέρικου αετού που πιστεύεται ότι είχε κάποτε συζητήσει περί σοφίας με τον Άγιο Πατρίκιο. «Εννοούσε, νομίζω», είπε ο νεότερος καθώς έβαλαν τα μελανοδοχεία τους δίπλα στα ρολά των περγαμη-

θ έ μ α TOU μ φ

νών, «ότι όταν οι άνθρωποι είναι αγαθοί, ο κόομος τούς αγαπάει και τους παίρνει στην κατοχή του, κι έτσι η αιωνιότητα έρχεται μέσα από ανθρώπους που δεν είναι καλοί ή που ξεχάστηκαν. Ίσως ο Χριστιανισμός να ή ταν καλός και ο κόσμος να τον αγαπούσε, κι έτσι τώρα χάνεται και οι Αθάνατοι αρχίζουν να ξυπνούν». «Αυτό που λες δεν είναι διόλου σοφό», είπε ο γεροντότερος, «γιατί αν υπάρχουν πολλοί Αθάνατοι, δεν μπορεί να υ πάρξει μόνον ένας Αθάνατος». «Ωστόσο», είπε ο νεότερος, «φαίνεται ότι τα ονόματα που πρέπει να καταγράψουμε είναι τα ονόματα ενός, ο πότε αυτός ο ένας μπορεί να αποκτά πολλές μορφές». Τότε η γυναίκα στο κρεβάτι κινήθηκε σαν σε όνειρο και τέντωσε τα χέρια λες και ήθελε να σφίξει το ον που την άφησε, και μουρμούρισε ονόματα στοργής, κι ωστόσο ονόματα παράξενα. «Τραχιά γλυκύτητα», «Αγαπη μένη πίκρα», «Ω μοναξιά», «Ω τρόμε», κι έπειτα έμεινε ακίνητη για λίγο. Κι ύστερα άλλαξε η φωνή της και η γυναίκα, δίχως πια να μοιάζει φοβισμένη ούτε κι ευχαριστημένη, αλλά σαν οποιαδήποτε άλλη, μουρμούρισε ένα όνομα τόσο αχνά που η γυναίκα που καθόταν στο πλάι της έγειρε και πλησίασε τ' αυτί κοντά στο στόμα της. 0 γεροντότερος από τους τρεις γέροντες είπε στα γαλλικά: «Κι όμως, θα πρέπει να υπάρχει ένα όνομα που δεν μας το έδωσε, γιατί μουρμούρισε κάποιο όνομα την ώρα που έβγαινε το πνεύμα από το σώμα», και η γυ ναίκα είπε: «Απλώς, μουρμούρισε το όνομα ενός συμβολιστή ζωγράφου που της άρεοε. Συνήθιζε να πηγαί νει σε κάτι που το έλεγε η Μαύρη Λειτουργία, και εκείνος ήταν που τη δίδαξε να βλέπει οράματα και να α κούει φωνές». Αυτά είναι όλα όσα μου είπαν οι γέροντες, και όταν σκέφτομαι το λόγο τους και τη σιωπή τους, τον ερχομό και το φευγιό τους, είμαι σχεδόν πεισμένος ότι αν τους είχα ακολουθήσει έξω από το σπίτι, δεν θα έβρισκα πατημασιές στο χιόνι. Ίσως να ήταν, θα μπορούσε να υποθέσει κανείς, οι ίδιοι Αθάνατοι: αθάνατοι δαίμονες που ήρθαν να μου βάλουν στο μυαλό μια ψεύτικη ιστορία για κάποιο σκοπό που δεν καταλαβαίνω. Ό,τι κι αν ήταν, έχω γυρίσει σε ένα μονοπάτι που θα με οδηγήσει μακριά από αυτούς και μακριά από την Τάξη του Ρό δου του Αλχημικού. Δεν ζω πια μια ξεκάθαρη, αγέρωχη ζωή, αλλά ζητώ να χάνομαι ανάμεσα στις προσευχές και τις λύπες των πολλών. Προσεύχομαι κυρίως σε φτωχικά ρημοκκλήσια όπου τα πανωφόρια με τα αετώ ματα τρίβονται πάνω μου όταν γονατίζω, και όταν προσεύχομαι ενάντια στους δαίμονες επαναλαμβάνω μια προσευχή που φτιάχτηκε ούτε και 'γω δεν ξέρω πόσους αιώνες πριν, για να βοηθήσει κάποιο φτωχό Κέλτη ή Κέλτισσα που υπέφερε ένα βάσανο σαν το δικό μου: Seacht b-paidreacha fo seacht Chuir Muire faoi n-a Mac, Chuir Brighid faoi n-a brat, Chuir Dia faoi n-a neart, Eidir sinn' san Sluagh Sidhe, Eidirsinn'san Sluagh Caoith. Επτά πατέρες επτά φορές Στέλνουν τη Μαρία με τον Υιό της, Στέλνουν την Μπρίτζετ2με το μανδύα της, Στέλνουν το θεό με τη δύναμή Του, Ανάμεσα σε μας και τη στρατιά των αερικών Ανάμεσα σε μας και τους δαίμονες του αγέρα

Σημειώσεις 1 St. Brendan (484/486-578): Άγιος των Κελτών, ιδρυτής μοναστηριών και ήρωας θρυλικών ταξιδιών στον Ατλαντικό ω κεανό. Γιορτάζεται στην Ιρλανδία στις 16 Μαΐου. Navigatio Brendani: ιρλανδικό έπος που μεταφράστηκε στα λατινικά νωρίς το 10ο αιώνα. 2.

Bridget: Αρχαία θεά της κελτικής θρησκείας, που προστατεύει την ποίηση, τη χειροτεχνία, την προφητεία, τη μαντεία. Αντίστοιχη της ρωμαϊκής θεάς Μινέρβα (η ελληνική Αθηνά). Παίζει ακόμα σημαντικό ρόλο στη σύγχρονη σκοτσέζικη λαϊκή παράδοση όπου παρουσιάζεται ως μαία της Παρθένου Μαρίας.

θέμα του μήι

■ M .a - T A u - u .n .

0 Tine am εϋϋηνικά Βιβλιογραφικόσημείωμα - αυτοτεϋείζεκδόσεκ Ζπύρου Ηλιόπουλου

□ ον Μάρτιο του 1941, δεκαοκτώ χρόνια μετά την απονομή του Βρα βείου Νόμπελ στον William Butler Yeats, εμφανίζεται στο περιοδικό Νεοεήήηνικά Γράμματα η πρώτη, ίσως, μετάφραση ποιήματος του, από τη Μελισσάνθη. Στη δεκαετία του 1940 ποιήματά του μεταφρά ζονται από τον Λέανδρο Παλαμά, τον Μ. Καραγότση, τον Δημήτρη Σταύρου και τον Γιώργο Σεφέρη, ενώ φαίνεται ότι στη δεκαετία του 1950 η μόνη σημαντική ένδειξη ενδιαφέροντος για τον Ιρλανδό ποιητή είναι η πρώτη εκτέλεση του «μουσικοδραματικού ποιήματος» του Μανώλη Καλο μοίρη Τα Ξωτικά Νερά, βασισμένου στο έργο του Yeats The Shadowy Waters, σε παράφραση στην ελληνική από τη Βέτα Πεζοπούλου.’ Το ενδιαφέρον για το έργο του Yeats μοιάζει να αναθερμαίνεται στη δεκαε τία του 1960 με μεταφράσεις της Μαρίας Σερβάκη και του Στέφανου Τσατσούλα- μάλιστα, το 1965 δημοσιεύεται στο περιοδικό Εποχές το πρώτο ελ ληνικό μελέτημα για το έργο του μεγάλου Ιρλανδού, ένα κείμενο της Αλε ξάνδρας Πλακωτάρη διανθισμένο από μεταφρασμένους στίχους του ποιητή και «αυτόγραφο επιστολής του Yeats» προς τη συγγραφέα. Το 1981, με Τα πέτρινα μάτια της Μέδουσας του Κ. Φράιερ, εντείνεται το εν διαφέρον για το έργο του Ιρλανδού ποιητή, καθώς αυτή η συλλογή δοκι μίων περιλαμβάνει μια εκτενέστατη μελέτη για τον Yeats, μικρότερα κείμενα και δέκα μεταφράσεις ιδιαίτερα «απαιτητικών» ποιημάτων του από τον Αντώνη Δεκαβάλλε. Ωστόσο, η πρώτη αυτοτελής έκδοση έργων του Yeats, με τίτλο Μυθοήογίες και οράματα, εμφανίζεται μόλις το 1983. Έπεται το Παρα μύθια και παραδόσεις της Ιρλανδίας (1988), καθώς και το αφιέρωμα της Νέ ας Εστίας (1989), που περιλαμβάνει το πρώτο σχεδίασμα Ελληνικής Βιβλιο γραφίας w. Β. Yeats.2 Η συστηματικότερη ενασχόληση με το έργο του Yeats, η οποία παρατηρείται τη δεκαετία του 1980, συνεχίζεται στη δεκαετία μας με την παρουσίαση

θέμα του μήνα

τεσσάρων θεατρικών έργων του από την Εταιρεία θ ε ά τρου «Μνήμη» (1992)’ και την αξιολογότατη συνοδευτι κή έκδοση με τίτλο Ένα Όραμα (πρόγραμμα παραστά σεων). Ακολουθεί 0 θάνατος του Σινγκ: Αποσπάσματα

Σεφέρης, Δ. Σταύρου, Σ. Τσακνιάς. Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1994. Σελ. 50 + 8 χωρίς σελιδαρίθμηση (εικ.).

από ένα ημερολόγιο κρατημένο στα 1909 (1993), κα θώ ς και η πιο πρόσφατη, δυστυχώς εκτός εμπορίου, έκδοση της Σεμιναριακής Βιβλιολογίας του ΜΙΕΤ (Ποιή ματα , 19 94 ), «με τη ν καθοδήγηση τη ς Μαριλίζας Μητσού και την εποπτεία του Ε. X. Κάσδαγλη»: Δεκαπέντε πτυχιούχοι της Φιλοσοφικής Σχολής σταχυολογούν «είκοσι πέντε αντιπροσωπευτικές μ ετα φράσεις ποιημάτων του Yeats που καλύ πτουν πενήντα χρόνια δραστηριότητας το υ Ιρ λα νδού ποιητή (1 8 8 9 -1 9 3 9 ) και ά λλα τόσ α μεταφ ρα σ τικής παρουσίας τ ο υ σ τα ε λ λ η ν ικ ά γ ρ ά μ μ α τα (1 9 4 1 1993)... ώστε να διακρίνεται, μικρογραφημένη, η ποιητική του πορεία» (σσ. 4546).

5. Γέηις, Ουίλιαμ Μπάτλερ, ΤζονΣέρμαν. Εισαγωγικόμετάφραση-εργοβιογραφικό χρονολόγιο: Γιώργος Δεπάστας. Αθήνα, Ολκός, 1997. Σελ. 124.

Το ενδιαφέρον για το έργο του Yeats εί ναι σ αφ ώ ς εν το ν ό τερ ο στη δ εκ α ετία μας· αυτό καταδεικνύει η παρουσίαση λιγότερο γνωστών ή και περισσότερο «εκκεντρικών» έργω ν του, όπως η νο υ βέλα ΤζονΣέρμαν (1997) ή η επικείμενη ελληνική έκδο ση το υ A Vision\ το υ «συστήματος» που ερ μ η νεύ ει τους ανθρώπινους τύπους, την ιστορία και τη μετά θά νατον πορεία της ψυχής, με κεντρικό σημείο αναφοράς την κυκλική αντίληψη του Χρόνου. Ακολουθεί πλήρης κατάλογος των αυτοτελώ ν εκδόσε ων έργων του Yeats στην ελληνική.

6. Παπάζογλου Δήμητρα κ.ά. (επιμ.) Ουίλιαμ Μπά τλερ Γέιτς: Ένα Όραμα - Τέσσερα θεατρικά έργα σε μία παράσταση. Μτφρ.: Α. Δεκαβάλλες, Σ. Ηλιόπουλος, Μ. Κυρτζάκη, Μ. Οικονόμου, Δ. Παπάζογλου, Α. Πασχα λίδη, Γ. Σεφέρης, Ε. Τάντη-Πολίτη. Αθήνα, Εταιρεία θ ε ά τρου «Μνήμη», 1992. Σελ. 84 [Πρόγραμμα θεατρικών παραστάσεων, εικ.]. Σημειώσεις

1. Yeats, William Butler, Μυθολογίες και οράματα. Εισ αγω γή-μετάφ ραση-σχόλια: Σπύρος Ηλιόπουλος. Αθήνα, Π λέθρ ον, 1983. Σελ. 196. (Από το 19 89 στις Εκδόσεις Γαβριηλίδη.) 2. Γέητς, Γουίλιαμ Μπάτλερ, παραμύθια και παραδό σεις της Ιρλανδίας. Επιλογή, μετάφραση, πρόλογος και σημειώ σεις: Αλίνα Πασχαλίδη. Αθήνα, Εστία, 1988. Σελ. 245 + 10 χωρίς σελιδαρίθμηση (εικ.). 3. Γέητς, Γ. Μπ. ο θάνατος του Σινγκ: Αποσπάσματα από ένα ημερολόγιο κρατημένο στα 1909. Μτφρ.: Δημήτρης Χουλιαράκης. Αθήνα, Το Ροδακιό, 1993. Σελ. 47 + 8 χωρίς σελιδαρίθμηση (εικ.)45. 4. Yeats, W. Β„ ποιήματα. Μτφρ.: Α. Δεκαβάλλες, Ν. Δήμου, Σ. Ηλιόπουλος, Μ. Καραγάτσης, Μελισσάνθη, Λ. Παλαμάς, Α. Πλακωτάρη, Μ. Β. Ραίζης, Γ. Π. Σαββίδης, Γ.

1. Τον Ιανουάριο το υ 1951 στο θέατρο Ολύμπια, υπό τη διεύ θυνση του A. Sherman. 2. Πλήρης «Ελληνική Βιβλιογραφία W. Β. Yeats» είναι υπό δη μοσίευση στην Παρουσία, περιοδική έκδοση της Φιλοσοφι κής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. 3. Σε σκηνοθεσία του Μιχόλη Βιρβιδάκη και μετάφραση της Δήμητρας Παπάζογλου (ένα σε συνεργασία με τον Δημήτρη Γιαννόπουλο). Είχαν προηγηθεί μεταφράσεις και άλλων θεατρικών έργων χούι Yeats από την Πόπη Κόντου (σε μετά δοση από το Πρώτο Πρόγραμμα της ΕΡΑ, 1979, β' μετάδο ση 1994), τον γράφοντα (Μυθολογίες και οράματα, 1983), τη Χριστίνα Μπάμπου-Παγκουρέλη (περ. Εκκύκλημα, 1988) και το ν Στάθη Σ πηλιωτόηουλο (περ. Νέα Εατία, 1989). Ασφαλώς, πληροφορίες για μεταφράσεις που τυχόν αγνοώ είναι εξαιρετικά ευπρόσδεκτες. 4. Από «Το Ροδακιό», σε μετάφραση της Μαρίνας Μαγδαληνού. 5. Με σημειώσεις του μεταφραστή (σσ. 41-46).

To διαβάζω δημοοκύ» (πιστολές ctpooov civa· ινυπόγραφίς. Η σύνταξη του ncpioSiKou διατηρεί το δικαίωμα - όταν το κρίνα σκόπιμο - να συντομεύει τα κείμενα.

ΠΡΟΣ το περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ Αθήνα 23-10-1998 Αγαπητοί φίλοι, Στο τεύ χο ς σας (αριθ. 389, Οκτώβριος 1998), στη σ ε λίδα 22 και σ ε κείμενο «εις μνήμην» το υ προσφάτω ς μεταστάντος εξα ίρετου διανοητού και σ υγγραφ έα Πα να γιώ τη Κονδύλη, ο σ υ ν ερ γ ά τη ς σ α ς με τ α α ρ χ ικά Η .Μ . γρ άφ ει, μ ετα ξύ τω ν άλλων, ότι: «Στη μεταπολί τευση ο Π. Κονδύλης ανέλαβε υπεύθυνος το υ εκδοτι κού οίκου ΚΑΛΒΟΣ, μεταφ ράζοντας έρ γα των Μ ακιαβέλι, Α. Χ άουζερ... κ.ά...». Η πληροφ ορία το υ συντάκτη σ ας είναι εντελώ ς ανα κριβής, και ως προς την χρονική περίοδο («στη μετα πολίτευση», δ ηλαδή μ ετά τη ν πτώση - τ ο 1 9 7 4 !- τ η ς δικτατορίας εννοεί), και ως προς το αναφ ερόμενο γ ε γονός («ανέλαβε υπεύθυνος του εκδοτικού οίκου...»). Η αλήθεια είναι ότι ο Π. Κονδύλης συνεργάστηκε σ τε νά με τις εκ δό σ εις ΚΑΛΒΟΣ από το ν Δεκέμβριο του 1969 μέχρι το τέλος του 1971, οπότε ανεχώρησε για σπουδές στην τό τε Δυτική Γερμανία. (Ο ΚΑΛΒΟΣ άρχι σε την εκδοτική του δρα σ τηριότητα τον Φ εβρουάριο το υ 1968.) Το π ερ ιεχ όμεν ο τη ς σ υν ερ γ α σ ία ς αυ τή ς συνίστατο καταρχήν και κυρίως στη μετάφραση δια φόρων σημαντικών έργω ν, -α ρ κ ε τ ά από τα οποία ήσαν προτάσεις το υ ιδ ίου, όπως π.χ. τα έρ γ α το υ Ν. Μ ακ ιαβέλ ι κ .ά., όχι όμω ς το τετ ρ ά το μ ο έρ γ ο το υ Α. Χ άουζερ κ.α. Για το αναφ ερ όμενο χρονικό διάσ τημα σοβαρότατη ήτα ν επίσης η συμβολή το υ Π. Κονδύλη

και σ τον έλεγχο μεταφράσεων άλλω ν σ υνεργατώ ν το υ ΚΑ ΛΒ ΟΥ, λό γω τ η ς επ α ρ κ έσ τα τη ς γνώ σ ης και χρήσ ης από το ν ίδ ιο τεσ σ ά ρω ν ζωντανών ξένω ν και δύο νεκρών γλωσσών. Μ ε το υ ς τρ εις αυτούς τρόπους ο Π. Κονδύλης συνέβαλε θετικότατα, για την ίδ ια πε ρίοδο, στην ανάπτυξη τη ς προσπάθειας του ΚΑΛΒΟΥ. Ο Π. Κονδύλης δεν ανέλαβε ποτέ υπεύθυνος ούτε των σχέσεων (προς τα έσω ή προς τ α έξω ), ούτε του προ γρ άμμ ατος του ΚΑΛΒΟΥ, ούτε εξεδήλω σ ε ποτέ τέτοια επιθυμία. Το πρόγραμμα, η τακτική και οι εκδοτικές ε πιλογές, υπό τις περιστάσεις εκείνες στον ΚΑΛΒΟ δια μορφ ώ νονταν σ υλλογικά , με σ υ ν θετό τερ α κριτήρια και, συνήθως, με έντονες εσ ω τερικές εντάσ εις και α φ ό ρ η τες ε ξω τερ ικ ές π ιέσεις, από τη ν Ε κδοτική του Ο μάδα, με την οποία η σχέση το υ Π. Κονδύλη κράτη σε δύο χρόνια. (Τερματίστηκε ουσιαστικά στις αρ χές του 1972.) Ο Π. Κονδύλης ήταν άτομο που, όσο ζούσε, ούτε χάρι ζε ο ύτε διεκδικούσε ιδιότητες, ευ θ ύ νες ή άλλα πράγ ματα που, αντίστοιχα, είχ ε ή δεν είχ ε ο ίδιος. Αυτό το ξέρ ει ο καθένας που έστω και για λίγο συνεργάστηκε μ α ζί τ ο υ . Δ εν ν ο μ ίζετε ό τι επ ιβ ά λλ ετα ι και σ ε εμ ά ς το υ ς ζώ ντες -κ α ι για το δικό μας, το γενικό δηλαδή, σ υ μ φ έρ ο ν - να σ εβ ασ τούμε την, όντω ς ασ υνήθη για του ς καιρούς μας, «ιδιοτροπία» του αυτή, έστω και με τά το θάνατό του. Σας ευχαριστώ για τη φιλοξενία Γ ιώργος Α. Χατζόπουλος Για τις εκδόσεις ΚΑΛΒΟΣ

Για την αποκατάσταση της αλήθειας δημοσιεύουμε ολόκληρη την επιστολή του κ. Γ. Χατζόπουλου, σεβόμενοι τη μνήμη και την «ιδιοτροπία» του αείμνηστου συνεργάτη μ α ς (αφιέρωμα-συνέντευξη του Γ. Κονδύλη στο διαβάζω, τεύχος Αρ. 384, Απρίλιος ’98). Ζητούμε επίσης συγνώμη από τον Κάλβο και τους αναγνώστες μας. Περιοδικό διαβάζω

Μ το συρτάρι...

f l l M ΟΙΗΓΗϋΙϋΤΒ Kiimoc flKpipoc ΛαΛούναΠάγοι;

Θεόδωρος Γρηγοριάδης Ηγυναίκαίουσινεμά Πένη {υθυμιάδη Ηπεριαοόία Γιάννης Καισαρίδης 0Βείος μαςαιονΚήπο θνδρέας Ιθήιοου 0μαινάιης Πέτρος Τατσόπουδος 0προηγούμενοι Ιιίιιιΐ Τριανταφύδου Εθνικήι

V κυβερνοχώρο: http://book.culture.gr

Τ ο βιβλίο αυτό έχει μια αυτοκέφαλη σχέση με τον εαυτό του κι αυτό διότι εκπροσωπεί τον χώρο όλων των αποτελεσμάτων των έργων των ανθρώπων στη γη, από καταβολής των γραφών του κόσμου, έως σήμερα και πέρα από το σήμερα. Παρουσιάστηκε για να αποκαλυψει το “γιατί” και το “εγώ” του κάθε ατόμου στη γη, που έχουν δυο παράλληλες ατομικότητες οι οποίες οδηγουν τον άνθρωπο στην συμπλεγματική κατάσταση των νοσημάτων, όπου κυρίαρχος αφέντης τους είναι το ασυνείδητο. Αυτό λειτουργεί τόσο αθόρυβα και κυριαρχικά μέσα στη βιολογική του ψυχολογία που ο άνθρωπος βρίσκεται δέσμιος στις μάζες των συνδρόμων του βιολογικού του στοιχειώματος.” <9

Ιωάννης Γ. Τσάτσαρης

'<Γ

Ο,

Σχέσειςεξουσίας κα ιδεσμοίκαταπ ίεσης, αλλάκα ισχέσεις φ ιλίαςκα ιέρω τα, ελευθερίαςκα ι δημιουργίας. Σ'έναν κόσμοπ ο υφ εύγει κα ι σ 'ένανκόσμοπ ο υ έρχεται, κά π οιοιπ ο υ κουβαλούντηνιστορ ία τω νπ ρογόνω ντους κα ιαπ οφ ασίζουννα γράψ ουντηδικήτους.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ® Κ Ε Δ Ρ Ο Σ