Τεύχος 420

δ ια β ά ζ ω ΦΑΚΕΛΟΣ ΦΡΑΝΚΦΟΥΡΤΗ

Νέοι δρόμοι npos την ΕυριίΦη

ϊΕ Ν Ο Ι ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ

Σίλβια πηοθ Τζέφρι Αρισερ

Η ΑΓΝΟΙΑ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Γ. Η, ΧΑΡΗΣ

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ Ε Π ΙΚ Α ΙΡ ΙΚ Α 1 5 Best Seller 1 7 Εξώστης Η οιωπή της ιοτορίας Γράψει ο Γιάννης Δεληολάνης 1 8 Ψηφιακός κόσμος Αναζήτηοης ουνέχεια Γράψει η Τιτίκα Αημητρούλια 2 0 Παρεμβατικά Όλα τα μωρά οτην πίοτα!... Γράψει ο Αλέξης Ζήρας 2 3 Ευκαιρίας δοθείσης Η κακοπιοτία της ευπιοτίας Γράφει ο Βαγγέλης Πανταζής ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ No 420, ΙΟΥΛΙΟΣ-ΑΥΓΟΥΙΤΟΣ2001 ISSN 1106-1383 Σύνταξη: 33.01.313 Λογιστήριο: 33.01.241 Διαφημίσεις: 33.01.313 Συνδρομές: 33.01.315,33.01.241 Fax: 33.01.315 Ιδρυτής: Περικλής Αθανααόπουλος Διευθυντής: Ηρακλής Παπαλέξης Σύνταξη: Γιώργος Γαλάντης Κατερίνα Γρυπονηοιώτου, Βαοίλης Καλαμαράς Λάμπρος Κουλελής Ηρακλής Παπαλέξης ΒάοωΣπάθή Υπεύθυνη οικονομικών: ΒάοωΣπάθή Συνδρομές: Αθαναοίο Σπάθή Διαφημίσεις: Ηρακλής Παπαλέξης Επιμέλεια - Διόρθωαη: Λένια Μαξαράκη, Δέσποινα Ράμμου Σελιδοποίηαη - Διαχωρισμοί: Μαρία Ιαχαριουδάκη, τηλ. και fax: 38.21.700 Φιλμ - Μοντάζ: ΜΥΡΙΚΗΓραφικές Τέχνες Ιωοδάχου Πηγής 36, τηλ.: 38.44.265-38.12.373 Εκτύπωση: Δ. ΠρίφτηςΚ ΥιοίΟΕ, Σωνιέρου 6, τηλ.: 5232323 Βιβλιοδεσία: Α. Σαλτοριάδης & Υιοί ΟΙ, Κορίνθου 10, Καματερά, τηλ. & fax: 2311970 Διανομή: Πρακτορείο διανομής τύπου ΕυρώπηΑΕ, Αμφιαράου 15-17, τηλ.: 5199900 Ιδιοκτησία: Γιώργος Γαβαλάς&ΣΙΑ Ε Ι Εκδότης: Γιώργος Γαλάντης Κεντρική διάθεση: Αθήνα: «διαβάζω», Α Μετάξιί 26, Αθήνα 10681, Θεσσαλονίκη: Βιβλιοπωλείο «Κέντρο του βιβλίου», Λαοοάνη 9, τηλ. 237.463 Καλλιτεχνική επιμέλεια Σύνθεση εξωφύλλου: Μαρία Ζαχαριουδάκη Πίνακας εξωφύλλου: Νικόλαος Λύτρας: «Το ψάθινο καπέλο»

Ρ ΕΠΟ ΡΤΑΖ 2 8 Η Ελλάδα οτη Φρανκφούρτη Νέοι δρόμοι προς την Ευρώπη Γράφει ο Ηρακλής Παπαλέξης ΞΕΝΟΙ ΣΥΓΓΡ Α Φ Ε ΙΣ Κ Α Ι Β ΙΒ Λ ΙΑ 4 0 Πορτρέτα ξένω ν συγγραφέων Σίλβια Π λ α θ (1932- 7 9 6 ^ Γράφει η Χρύοα Σπυροπούλου 4 4 Σύγχρονοι ξένοι συγγραφείς Τζέφρι'Αρτο(ρ(1940-) Γράφει η Χρύοα Σπυροπούλου 4 6 Ξένο βιβλίο Επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνης ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΑ ΤΟΥ Μ Η Ν Α 5 1 Συνεργάστηκαν οι: Γιώργος Αθαναοίου, Γιώργος Βέης, Λίλυ Εξαρχοπούλου, Μάκης θεοδόσης, Κώστας Καλημέρης, Άκης Καλόγνωμης, Ελένα Κουτριάνου, Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης, Σωτήρης Ντάλης, Λίνα Πανταλέων, Γιάννης Σ. Παπαδάτος, Τάοος Παππάς, Βαοίλης Ρούβαλης, Χρύοα Σπυροπούλου, Μαργαρίτα Τσιγάρα Σ ε α ' πρόσωπο γ ρ ά φ ο υ ν οι: 5 3 Γιώργος Σκαμπαρδώνης 5 6 Κατερίνα Ζαρόκωοτα 5 0 Γ. Νίκας

8 8 ΤΟ Θ Ε Μ Α ΤΟ Υ Μ Η Ν Α : Π ρ ω το εμ φ α ν ιζό μ ε ν ο ι π εζο γ ρ ά φ ο ι (επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνηε) 9 0 Παρουσιάζονται οι: Ιωοήφ Αλυγιζάκης (Η αναγνώριοη του πτυχίου), Παντελής Γεωργίου (Το σκοτεινό παιγνίδι των αγγέλων), Λευτέρης Γιαννακουδάκης (Τρέξε μύγα, χτύπα το τζάμι), Σέργιος Γκάκας (Κάσκο), Σταμάτης Ε. Δαγδελένης (Μικρή μυθολογία), Μαρία Ευθυμίου (Καθούρι ήταν και πέραοε), Δημοσθένης Καμπούρης (Στη βροχή με μηχανάκι), Βασιλική Κόππα (Η δίαιτα της ύαινας), Παντελής Κοντογιάννης (Συνεπιβάτες), Βαοίλης Κυριλλίδης (Αναοτρέφιμα υλικά), Αλέκα Λάσκου (Χόρντκορ), Νίκος I. Μεγαδούκας (0 τάφος του Κικέρωνα), Αλέξανδρος Ντερπούλης (Στη οκιά των πύργων), Χρίστος Ντόκας (Σόλο Τόλιο), Φανή Παπαγεωργίου (Το μηδέν και το ένα), Μόρα Σέη (Μόνο γυναίκες), Ασπασία Σιγάλα (0 πρίγκιπας ξεθώριασε οτο πλύσιμο), Δημήτρης Στεφανάκης (Φρούτα εποχής), Αοτέριος Τοίκρας (Μάτζικ θα πει μαγεία), Βαγγέλης Χατζήγιαννίδης (Οι τέσσερις τοίχοι), Γιώργος Μ . Χατζηστεργίου (Μικρή πόλη, μεγάλα μυστικά)

Σκίτσα: Ιωάννα Καρυοτιάνη Το διαβάζω στον κυβερνοχώρο: hnp://bool<.cullure.gr.

ΔΕΛ ΤΙΑ 1 4 6 Β ιβ λ ιο γ ρ α φ ικ ό

153

Κ ρ ιτικ ο γ ρ α φ ία

Λ Α Ο Γ Ρ Α Φ ΙΑ

G u te n b e rg

τυπωθητω

rt ΑΝ λ M ΕΠ trrrrvnurvA Π ΙΣΤΗ Μ»ΙΑ\ %t ΚΆλ ^

ΣΠΟΥΔΗ

Β ΙΒ Λ ΙΑ Γ ΙΑ Τ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ

ΕΚΔΟΤΙΚΕΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΙΣ

Διδότου 37, 106 80 ΑΘΗΝΑ

ΓΙΩΡΓΟΥ & ΚΩΣΤΑ ΔΑΡΔΑΝΟΥ 2 5 ^ 5 ^ 5 ^ “"°

1n b e r g

τυπ

"Λ Ν Κ Π ΙΣ Τ Μ Μ ΙΑ Κ Α ^

Ψ Υ Χ Ο Λ Ο Γ ΙΑ

ανάπτυξη παιδιών

Ε Κ Δ Ο Τ ΙΚ Ε Σ Ε Π ΙΧ Ε ΙΡ Η Σ Ε ΙΣ

ΓΙΩΡΓΟΥ & ΚΩΣΤΑ ΔΑΡΔΑΝΟΥ

Διδότου 37, 106 80 ΑΘΗΝΑ Τηλ.: 36.42.003, fax: 36.42.030 E-mail: gut_ub@otenet.gr

Το διαβάζω m η Επιτροπή Κριτικών (Β. AOavaoonouflos, Τ. ΔημητρούΑια, A. Znpas, Κ. Καρακώτιαε, Ε. Κοτζιά, Μ . Φ ά κ , Β. ΧατζηβασιΟείου) απένειμαν τα Λογοτεχνικά Βραβείο 2000 ΒΡΑΒΕΙΟ Π Ο ΙΗ ΣΗ Σ

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΛΙΟΝΤΑΚΗΣ: Με το φωε (Καστανιώτηε) ΒΡΑΒΕΙΟ Μ ΥΘ ΙΣΤΟ ΡΗ Μ ΑΤΟ Σ

ΕΡΣΗ ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ: Ζιγκ-ζαγκ cms νεραντζιέε (Κέδροε) ΒΡΑΒΕΙΟ Δ ΙΗΓΗΜ ΑΤΟ Σ

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΜΗΑΙΟΝΗΣ: Τα φαντάσματα του Γιορκ (Κέδροε) ΒΡΑΒΕΙΟ ΠΡΩ ΤΟ ΕΜ Φ ΑΝΙΖΟ Μ ΕΝΟ Υ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΜΙΓΓΑΣ: Των κεκοιμημένων (Πύθιε)

Enions, το διαβάζω και η Επιτροπή Κριτικών (Α. Ζερβού, Μ . Κανατσούλη, Μ . ΚοντοΟέων, Γ. Παπαδότοε, Β. Πάτσιου) απένειμαν τα Λογοτεχνικά Βραβεία 2000 ΒΡΑΒΕΙΟ Π Α ΙΔ ΙΚ Ο Υ Β ΙΒ Λ ΙΟ Υ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΥΑΩΤΗΣ: Το άγαδμα που κρύωνε (Πατάκηε) ΒΡΑΒΕΙΟ Ε Φ ΗΒΙΚΟ Υ Β ΙΒ Λ ΙΟ Υ

ΤΟΥΑΑ ΠΓΚΑ: Τα χρόνια τρέχονταε (Πατακηε)

Ε Κ ΔΟ Σ Ε ΙΣ ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΛΑΖΟΣ

Terry Southern

Η ΠΑΝΩΛΗΣ ΚΑΙ Ο ΧΟ ΡΟ Ι ΤΟΥ ΘΑΝΑΤΟΥ

Blue Movie

Στην ανθρώπινη ιστορία ανήκουν γεγονότα, τα οποία σφράγισ αν την εποχή τους τοσο έντονα, ώ ­ στε δη μιού ργησ α ν α ναμνήσεις που οι γενεές τις θυμούνται μι φ ρ ίκ η . Σ τη μεσαιω νική καθώς και στη νεότερη ευρωπαϊκή ιστο­ ρία φ ρ ικ ια σ τικα οράμα τα uviU | χ νεύο υν τη μα τω μ ένη , φ ρ ιχ τή Ο πορεία το υ μ εγα λύ τερ ου ίσως πρωταγωνιστή την κοινωνικο-οίκονομικης εξαθλίωσης των ευρωπαϊκών πληθυσμών: του Μ αύρου θανάτου·, τπ ςγτω στης πανούκλας (ή πανώλης).

I Ιανω σ' ένα κατακόκκινο φόντο που χει χρωματιστεί από το αίμα των εκατομμυρΐω \ θυμάτων του, στην κορφή ενός ψιίΛού Λοψου φτιαγμένου από τα εκατομμύρια κόκκαλα τω\ νεκρών καγχάζει ο Μ αύρος Θανατος. Καγχάζει τα επινίκια πάνω στιη αγνοια. τη δεισιδαιμονία, τη φ ρίκη των ανθρωπι νων α δυναμιω ι. την ηθική και τη σωματική ασυδοσία.

μυθιστόρημα H mo cult χιουμοριστική, ερωτικά και καυτά οάτυρα του Χάλιγουντ που έχετε διαβάσει. Έ νας πολυβραβευμένος σκηνοθέ­ τη ς αποφασίζει να γυρίσει το από­ λυτο Blue M ovie (ερωτική ταινία). Ηθοποιοί, παραγωγοί, συνεργάτες, στούντιο και ...το Βατικανό μπλέ­ κουν στην πιο τρελή και απίστευτη σάτυρα του κόσμου του κινηματο­ γράφου. « Η σατυρική γραφή του Terry Southern καθηλώνει, προκαλεί, συναρπάζει». Norm an M ailer «Ο T erry Southern είναι ο πιο έξυπνος και πνευματώδης συγ­ γραφέας της γενιάς μας». Gore V id al

DAVID AMBROSE OKAKURA KAKUZO

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ ΤΣΑΓΙΟΥ

ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

I Ισια είναι η ιστορία του τσαγι-

μυθιστόρημα, β' έκδοση

I Ισια η σχέση του με την τέχνη, τη θρησκεία, τη ν καθημερινή ζωη I [όσο έχει επηρρεασει τη Λογοτεχνία και τιη αρχιτεκτονι­ κή: I Ισια η συμβολή του στην εξεΛίξη του Ανατολικού πολιτιαμοιι: I Ιοια η σύνδεση του με

Ο Ρ ικ Χάμιλτον είναι επιτυχημέ­ νος επιχειρηματίας, έχει μία όμορ­ φ η γυναίκα κ αι έναν υπέροχο γιο. Μ ια μέρα, ενώ βρίσκεται στη μέ­ ση μιας συνάντησης, ένα πολύ έ­ ν τονο προαίσθημα θ ανάτου της γυναίκας του σε τροχαίο ατύχημα τον οδηγεί στον τόπο του δυστυ­ χήματος. Ε κ εί τον περιμένει το με­ γαλύτερο σ οκ της ζω ής του. Η γυναίκα του, που πριν από λίγο φ αινόταν νεκρή, τώρα είναι ζωντανή και προσπαθεί να τον πα­ ρηγορήσει... Αλλά γιατί τον φωνάζει Ρίτααρντ; Κ αι γιατί αρνείται ότι έχουν έναν γιο; Ένα πρωτότυπο cult μυθιστόρημα που θα σας καθηλώσει με τη ν απρόβλεπτη εξέλιξή του. Ένα συναρπαστικό θρίλερ που συνδυάζει σύγχρονες επιστη­ μονικές θεωρίες της κβαντικής θεωρίας για παράλληλους κό­ σμους και εναλλακτικές πραγματικότητες με τη ν αγωνία, το ψυχολογικό δράμα και την περιπέτεια.

πως εψτασε στη Δύση: Το Βιβλίο του Τσαγιού μιλάει για όλα αυτα kui αποκοΛύπτε πως ενα απλό αφέψημα δημιούργησε τη δίκη του φιλοσο­ φία στην Κίνα και την Ιαπωνία, και πώς ταυτίσθηκε με τη Λατρεία του όμορφου έτοι όπως αναδεικνύεται μέσα αηο την καθημερινότητα·. Ταυτόχρονα είναι και μια από τις πρώτες απόπειρες επικοι­ νωνίας και έκκλησης για κατανόηση της διαφορετικότητας των δύο μεγάλων πολιτισμών, του Ανατολικού και του Δ υτι­ κού. καθώς εκείνη την εποχή, στα τέλη του 1ι)ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, η Ιαπωνία άρχιζε να ανοίγει τα σύνο­ ρά της στη Δύση.

Π ε ρ ιο δ ικ ό Αποστολοπούλου 64. 152 31 Xc

εκδόσεις ΑΝΑΤΟΛΙΚΟΣ ρι, Τ η λ : 6775.147, em ail: apt@ x-trem e.gr

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΕΡΣΗΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ

Κ Ε Δ Ρ Ο Σ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΕΥΑΓΓΕλΙΔΗΣ

Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα

ΚΕΔΡΟΙ

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ Σ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Η I

μόλις σε επανε'κδο.ση η νουβέλα

Εορταστικό τριήμερο στα Γιάννενα

Ο Μάρκοε φυλακίζει ιπν Ισμήνη' στον κόσμο του δικού του εθισμού και την κάνει αποδέκτη τηε ιστορίαε τόυ, του βιογραφικού του, θεατή : τηε διάλυσηε και των ηισωγυρισμάτων του. Στο πρόσωπό τηε θα αναζητήσει μια οικογένεια, αυτή που ποτέ δεν είχε. Στη:. διαδρομή θα βάλει σε εφαρμογή σχέδια,' εκδίκησηε, με ολέθριο αντίκτυπο σε ενόχουε και αθώουε, και θα οδηγηθεί σέ παράλογεε θυσίεε και σφαγέε.

ίο ελληνι κό βϊβΑίο www.kedros.gr* kedros@otenet.gr

Γ

Ι

Α

Ν

Ν

Η

Σ

Κ Ι Ο Υ Ρ Τ Σ Α Κ Η Σ

Μ εγάλο ταξίδι αυτογνωσίας που είναι ταυτόχρονα και μια αγω­ νιώδης υπαρξιακή σκηνογραφία της ελληνικής κοινωνίας. ΝΙΚΟΣ ΒΑΤΟΠΟΥΛΟΣ Η Καθημερινό, 21-10-2000

Το Ε μείς οι Ά λ λ ο ι εγγράφεται χάρη στη λογοτεχνικότητά του, στον δοκιμιακό στοχασμό του και στο ανθρωπολογχκό όραμα της πολυφωνικής συλλογικότητας που προβάλλει, στην καλύτερη παρακα­ ταθήκη της ελληνικής αυτοσυνειδησίας. ΑΡΗΣ ΜΑΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ Το Βήμα της Κυριακής, 29-10-2000

Ο Γιάννης Κιουρτσάκης (...) μας παραδίδει μια συμπανηκή και συνάμα κατεξοχήν ατομική εκδοχή αυτού που είναι —ή μπορεί να είναι - σήμερα το μυθιστόρημα. Ο ΧΑΡΤΟΚΟΠΤΗΣ Αντί, 3-11-2000

Ένα από τα σημανπκότερα μεταπολεμικά μυθιστορήματά μας. ΠΩΡΓΌΣ ΑΡΑΓΗΣ Νέα Εστία, Δεκέμβριος 2000

Ν ομίζω π ω ς ο Γιάννης Κιουρτσάκης, με το Εμείς οι Ά λλοι, κατα­ κτά μια παγκόσμια πρωτοτυπία: να καταστήσει ήρωα σε ένα μυθι­ στόρημα την ιδεολογία. ΑΓΓΕΛΑ ΚΑΣΓΡΙΝΑΚΗ, Ελευθεροτυπία, 9-2-2001

Ο αναπόφευκτος συνειρμός με τις περίφημες “Εξομολογήσεις” (του Ρουσώ) θα με άφηνε με την εντύπωση ή το αίσθημα όη το παρόν βιβλίο έχει μιαν υπεροχή σε πνευμαηκή ειλικρίνεια και καθαρότητα, αλλά και ένταση ψυχής. Μ.Γ. ΜΕΡΑΚΛΗΣ π Λέξη, Γενάρης-Φλεβάρης 2001

θ α χαρακτήριζα το Εμείς οι Ά λλο ι χωρίς να διστάσω καθόλου ολοκληρωμένο ιστορικό μυθιστόρημα. ΛΑΚΗΣ ΠΡΟΓΧΙΔΗ Σ Διαβάζω, Απρίλιος 2001

ΠΜΕΤΕ ΤΏΡΑ

ΣΜλΡΟΜΗΤΗΣ στο ΚΑΙ ΚΕΡύΙΣΤΕ ΤΡΙΑ ΤΕΥΧΗ Για ενα χρόνο (11 τεύχη - το ένα διπλό) πληρώνετε

mviMXtO δρχ. (64,56 €) μόνο 16.000 δρχ .(46,96£) Σπουδαστική14.000δρχ. (41,09€) Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα: 26.000 δρχ. (76,30 €) ΕΕαυηνιαίες: Συνδρομές Εσωτερικού: 9.000 δρχ. (26,41 £) Ιπουδαοτική: 8.000 δρχ. (23,486) ΣΥΔΡ0ΜΕΣ ΚΥΠΡΟΥ Ετήοια: 27.000 δρχ. (79 £) Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα: 37.000 δρχ. (109€) ΕΤΗΣΙΕΣ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΥ ΕΥΡΩΠΗ: Ετήσια: 90 $ ΗΠΑ. (95,08 £) Βιβλιοθήκες-Ιδρύματα: 130 $ ΗΠΑ (137,34 £) ΑΜΕΡΙΚΗ & ΛΟΙΠΕΣ ΧΩΡΕΣ: Ετήσια: 100 $ ΗΠΑ. (105,656) Βιβλιοθήκες-Ιδρύματα: 140 $ ΗΠΑ (147,906) Παλιά τεύχη: Δεκαπενθήμερα και μηνιαία: 2.000 δρχ. (58,70£) Εμβάοματα: στη διεύθυνοη: Α. Σπάθή, Ανδρ. Μεταξά 26,10681 Αθήνα, τηλ. 33.01.239, τηλ. & fax 33.01.315.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ

%

ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΥ 7, 106 78 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 33 04 196 - 38 30 604, fax: 38 19 439

Α Λ ΕΚ Α Ρ ΙΤ Σ Ο Τ

V/

Ό αγγελιοφ όρος

Πέντε ιστορίες που τίς καθιστά συναφείς ή παρουσία ενός συγκεκριμένου προσώπου. Χαρακτηριστικά του τό μεταφυσικό κϋρος καί μια βαθά γνώση περί τής ουσίας τών πραγμάτων. Α Λ Ε Κ Α ΡΙΤΣΟΥ Είναι δν μυθικό άλλα καί υπαρκτό, τόσο που να τό αναγνωρίζει σαν τέτοιο ή κοινή αντίληψη καί έμπειρία. ό ά χ γ ίλ ΐο φ ό < ιο ς Προσωπικότητα θετική, κομίζει μια εντολή. Τής ιδιότυ­ πης, διακριτικής καί συγχρόνως δραματικής έπέμβασης στη ζωή κάποιων ανθρώπων... Ή εμφάνισή του πιστοποιείται μέσα από κινήσεις αγάπης καί τρυφερότητας. Ή γνωριμία καί ή σύντομη σχέση μαζί του μετατρέπεται σέ βίωμα οικείου καί φιλικού. Γίνεται ανακούφιση καί γαλήνη. Ό αγαπημένος παρωχημένων εποχών καί μαζί ή μυστηριώδης προσωπικότητα από μια απροσπέλαστη διάσταση.

Λ ΙΤ Σ Α Κ Α Ρ Α Μ Π ΙΝ Η

’Από που πάνε γ ια τον Π αράδεισο; Μετά τή σφοδρή σύγκρουση τού αυτοκινήτου της μέ τή νταλίκα, ή "Αννα βρίσκεται νά αΐωρεΐται στό κενό. Κάτω ή θέα τού ατυχήματος. Δίπλα της ή 'Αννούλα, τήν καυτηριά­ ζει, τήν κατηγορεί, τήν καταγγέλλει. Νά καί ό Παναγιώ­ της, ό ουράνιος οδηγός της. Νέος, ωραίος... καί άγγελος. Τρεις διαφορετικές οντότητες σ’ ένα αναπόφευκτο συναπάντημα πλανώνται πάνω άπό τή γή κάνοντας αδιάκριτες καταδύσεις στά σκοτεινά μονοπάτια τής ζωής της. Προορισμός τής "Αννας ό παράδεισος... ’Αλλά ό Πανα­ γιώτης θέτει έναν όρο απαράβατο γιά νά τήν οδηγήσει εκεί. Κι εκείνη αναγκάζεται γιά τίς επόμενες σαράντα ημέρες νά περιφέρεται στή γή, ακολουθώντας μιά πορεία οδυνηρή μέσα άπό χρόνια ξεχασμένα, άρρωστημένες μνήμες καί κλειδωμένα μυστικά. "Αν δλα πάνε καλά, τό έπαθλο θά είναι ό χαμένος της παράδεισος. Καί ή "Αννα άδημονεϊ... ’Αλήθεια, άπό πού πάνε γιά τόν Παράδεισο;

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ

%

t

ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΥ 7, 106 78 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 33 04 196 - 38 30 604, fax: 38 19 439________

π. ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ

0 ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ Ψ ΥΧ ΙΚ Η Σ ΝΟΣΟΥ

π. ΦΙΛΟΘΕΟΣ ΦΑΡΟΣ

Ο ΜΥΘΟΣ ΤΗΣ ΨΥΧΙΚΗΣ ΝΟΣΟΥ

Ό άνθρωπος έχει πληρότητα ζωής στο ποσοστό που εχει Ικανο­ ποιήσει τρεις κύριες ανάγκες του. Ο Την ανάγκη να άγαπά, την άνάγκη να τον άγαποΰν καί την άνάγκη να αισθάνεται ότι εχει άξια. Ή ικανοποίηση όμως αύτών τών άναγκών εχει κάποιο κόστος. Φέρνει τον άνθρωπο σε σύγκρουση με την κοινωνική σύμβαση, την οικογένεια, τους φίλους καί τους γνωστούς καί μπορεί να τοΰ δημιουργήσει επαγγελματικές καί οικονομικές δυσκολίες. Κάποιοι άνθρωποι δέν θέλουν να άναλάβουν την εύθύνη για την ικανοποίηση τών καίριων άναγκών τους καί άποδροΰν στην ψυχική διαταραχή. Τό πρόβλημά τους δέν είναι ούτε βιολογικό άλλα ούτε τό βεβαρημένο ιστορικό τους άλλα ή άπροθυμία τους να άναλάβουν τήν εύθύνη τής ζωής τους. Γι’ αύτό ή θεραπεία τους δέν θά έπιτευχθή ούτε μέ φάρμακα ούτε μέ άναδρομές στο παρελθόν άλλα μέ τήν ενίσχυση τής δυνατότητος, πού έστω καί σέ λανθάνουσα κατάσταση έχουν, να τολ­ μήσουν αύτό πού χρειάζεται για να μπορέσουν να ικανοποιήσουν τήν άνάγκη τους να άγαποΰν, να άγαπώνται καί να αισθάνονται ότι έ'χουν άξια.

Μην πάτε διακοπές με λάθος παρέα Δεκάδες χιλιάδων τίτλοι Βιβλίων,

Αν έχετε μια... τάση προς

Αν Σαφνικά κουραστείτε,

τη ν αλλοδαπή, υπάρχει

το Ευριπίδης καφέ

συντροφιά5 για το

από όλους tous

m s ολόκληρο$ όροφος

θα oas τονώσει,

επισκεφθείτε, μπορούμε

καλοκαίρι, χρειάζεστε

ελληνικούς εκδοτικούς

με Εενόγλωσσα

θα aas δροσίσει,

να oas εξυπηρετήσουμε,

μέσω τηλεφώνου, fax ή e mail.

Μ ερικές φορές στην αναζήτηση

Tns ιδανικήε

βοήθεια.

οίκους, θα αναζητήσουν

Βιβλία στη διάθεσή

θα oas γλυκάνει.

Στο Βιβλιοπωλείο

τη συντροφιά oas.

oas. Αν θέλετε...

Αν έχετε σκοπό

Ευριπίδης στη στοά,

Οι άνθρω ποί pas,

να εκφραστείτε,

να αναζητάτε συχνά...

γνώστε5 του Βιβλίου,

oas τη ν προσφέρουμε.

θα aas Βοηθήσουν

Σ' α υτό βέβαια που

να βρείτε αυτό που

ξέρουμε καλά.

θέλετε ή ακόμα αυτό

ένα πλήρες τμήμα χαρτικών-σχολικών και ειδών ζωγραφικής oas

Το Βιβλίο.

που φαντάζεστε ότι

περιμένει.

κάνουμε τα πάντα για να

καινούργιες συντροφιέ$, μια προνομιακή κάρτα μέλους και συχνές παρουσιάσεις Βιβλίω ν

Αλλά κι αν ακόμα δεν μπορείτε να pas

Αν αναζητάτε λοιπόν το Βιβλίο, ελάτε στο Ευριπίδης στη στοά.

θα oas διευκολύνουν.

θα θέλατε.

αναζητώντας το βιβλίο

ε ύ ο ^ η δ τ ς

Ανδρέα Παπανδρέου 11 πρώην Βασ. Κωνσταντίνου (εντός στοάς) 152 32 Χαλάνδρι, Τηλ.: 680 0644-6 Fax: 680 0647

✓ ✓ ✓ ✓

160 χ.μ. Άμεση ενημέρωση νέων τίτλων. Βιβλία όλων των θεματικών κατηγοριών. Ενημερωμένοι τομείς Πολιτικής, Ιστορίας, Φιλοσοφίας, Δοκιμίου, Παιδαγωγικής, Ψυχολογίας, Λαογραφίας, Θρησκειολογίας, Τέχνης, ΜΜΕ, Κομπιούτερς, Λευκωμάτων, Τεχνικών Βιβλίων κ.α. ν ' Παιδικό Βιβλιοπωλείο. ν ' Τμήμα χαρτικών και αναλώσιμων ηλεκτρονικών υπολογιστών. Με χρήση της κάρτας σας DINERS, προσφέρουμε:

• Ειδικά προνόμ ια στο υς κα τόχους της κάρτας - μέλους.

• Βιβλιογραφική ενημέρωση.

•3 άτοκες, ισόποσες μηνιαίες δόσεις για αγορές από 30.000-100.000 δρχ.

(88,04-293,47 Ευρώ).

• Μηνιαίο β ιβλιογραφικό δελτίο.

•5 άτοκες, ισόποσες μηνιαίες δόσεις για αγορές από 100.000 δρχ. και πάνω (293,47 Ευρώ).

α) μ ε τηλέφω νο στο 99.68.721

• Π αραγγελίες βιβλίων μ ε τρεις τρόπους:

β) μ ε fax στο 99.61.695 γ) μ ε e-mail στη διεύθυνση:

ekfrasi1@ otenet.gr

Ε Ν Η Μ Ε Ρ Π Β Ε Ι Τ Ε

ΓΙΑ

ΤΗΝ

Κ Α Ρ Τ Α

Μ Ε Λ Ο Υ Σ

ΤΗΣ

« Ε Κ Φ Ρ Α Σ Η Σ »

ΚΥΠΡΟΥ 26α (έναντι Εθνικής Τράπεζας) · Αργυρούπολη · τηλ. & fax : 99.61.695

ΜΕΛΕΚ Θ Α ΠΕΙ ΑΓΓΕΛΟΣ Ένα μυθιστόρημα που ξετυλίγεται σαν παραμύθι, μαγεύει με την ποιητική του γλώσσα και στέλνει το ομορφότερο μήνυμα του μέλλοντος, αυτό της συνύπαρξης.

^ ΕΛ Λ ΗΝ Ι ΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ

Α. ΦΥΤΟΚΥΑΜ ΟΥ Αν όλα τα κουκιά του κόσμου βλάσταιναν, θα επαναλαμβανόταν το ίδιο αόρατο θαύμα: θα ευδοκιμούσαν χιλιάδες κουκιές που θα έμοιαζαν τόσο πολύ μεταξύ τους, ώστε φυτό κυάμου να ονομάζεται η καθεμιά ανεπανάληπτη ζωούλα.

a ® \ζ ,λ λ η ν < .κ ά \

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ο ©

Π Ο ΙΟ Σ Η ΤΟ Ν Ο ΦΟΝΕΥΣ ΤΟΥ ΒΙΖΥΗΝΟΥ Περίοδος του εμφυλίου πολέμου στην Ελλάδα και η ερωτική περιπέτεια ενός Εγγλέζου διπλωμάτη με μια Ελληνίδα ηθοποιό γίνεται η αφετηρία για τις αγωνίες, τα πάθη και μια σειρά βίαιων γεγονότων που παγιδεύουν τους ήρωες αυτού του μυθιστορήματος.

ώ ι> θ ® « ® < Β © « Β © α ©

Αθήνα: Γ. Γενναδίου 6, Τ.Κ. 106 78, TW Fax:3817826 Στοά Ορφέως, Στοά Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, Τ.Κ. 105 59, Τηλ.: 3211246

Θεσσαλονίκη: Κ. Μελενίκου 27, Τ. Κ. 546 35, Τηλ./Fax: (031) 245950 Πάτρα: Μαιζώνος 1 & Καρόλου 32, Τ.Κ. 262 23 Τηλ.: (061) 620384, Fax: (061) 272072

Α ρχαία Ε λληνική Γ ραμματεία « Ο

ι

Ελληνες»

15/ 5/2001 14/ 6/2001 Τα Εμπορικότερα βιβλία του μήνα, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παραχώ­ ρησαν τριάντα βιβλιοπώ­ λες απ' όλη την Ελλάδα, δηλώνοντας ο καθένας τους τεσσερα βιβλία που είχαν τις περισσότερες πωλήοεις.

L ΟΥ. ΕΚΟ Μπαουντολίνο

ε λ λ η ν ικ ά γ ρ α μ μ α τ α

2. NT. ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Οι τρεις χήρες

κ α ς τ α ν ιο τ η ι

3. Α. ΔΟΞΙΑΔΗΣ Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ 4. Ν. ΘΕΜΕΛΗΣ Η ανατροπή

5. I. ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ Κουστούμι στο χώμα

κ α ς τ α ν ιο τ η ς

Μ. ΚΟΥΜΑΝΤΑΡΕΑΣ Δυο φορές'Ελληνας 6. Τ. ΑΒΕΡΩΦ Το ξέφωτο

καςταν ιω τη ς

ΚΕΔΡΟΣ

ΚΕΔΡΟΣ

κέδρος

Ν. ΘΕΜΕΛΗΣ Η αναζήτηση

κέδρος

7. Α. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ Παλιόκαιρος

κ α ς τ α ν ιο τ η ς

Γ.ΕΑΝΘΟΥΛΗΣ Ο Τούρκος οτον κήπο

κ α ς τ α ν ιο τ η ς

8. Κ. ΚΙΣΣΟΝΕΡΓΗ Βοήθεια γειτόνοι

ε μ π ε ιρ ια - εκ δ ο τικ η

9. Ρ. ΠΙΛΤΣΕΡ Χειμερινό ηλιοστάσιο

ο κ ε α ν ιδ α

10. Ο.ΑΒΡΑΜΙΔΗΣ Ακριβή κληρονομιά

ο κ ε α ν ιδ α

Σ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Το εργοστάσιο των μολυβιών

πατακης

11. Γ.ΜΑΡΓΑΡΙΤΗ Ιστορία του ελληνικού εμφυλίου πολέμου 19 4 6 -1 9 4 9 βιβλιοραμα ΓΚ. ΞΙΝΓΚΓΙΑΝ Το βουνό τη ς ψυχής

ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ

Τ. ΣΕΒΑΛΙΕ Το κορίτσι με το σκουλαρίκι οκεανιδα 12. Μ. ΝΤΕΓΚΡΕΣ Λευκή νύχτα Α γίας Πετρούπολης φερενικη Κ. ΛΗΜΟΥΛΑ Ή χος απομακρύνσεων ίκαρος Μ. ΚΑΡΑΓΑΤΣΗ Ισ τορίες αμαρτίας και αγιοσύνης εστία

Τα στοιχεία παραχώρησαν τα βιβλιοπωλεία: Αλεξανίρήζ-Καλλιΰεα, Αριοτοτέλης-Αθήνα, Βογιονάκηφήνα, Αημητριάόης-Καλαμάτα, Μογος-Βόλος, Μογος-Βάρωνας Αιάμετρος-Χολκίία, Αοκιμάκης-Ηράκλειο, Ελευθερουόάκης-ΑΒήνα, Ενίοχώρα-ΑΒήνα, Εξαρχόποώος-Αθήνα, Ex-Ubris-Ψυχικό, Εοτίο-ΑΒήνα, Ζαφειρίου-Νεα A im , θηοαυροφιιλόκιο της Γτώοης-Κος, Ιανύς-θεοοαλονίκη, ΙίαίονΑπρον-Αθήνα, Κεντρί-θεοοαλοάη, Αίσχη m i Βιβλίου-ΑΒήνα, Λιιχνάρι-Λράμα, ΜεΒενίτηφτρα, Μοοχονάς-Α/pmo, ΜπεΒάνης-Μψρα, Νέοτωρ-ΚατερΙνη, Πατάκης-Αθήνα, Πεφαϊκή Φωλιά-Πειραιάς ΠλήΒων-Πλ. Αμερικής, Πολιτεία-ΑΒήνα, Εάγχρονη Έκφραοη-Αιβαάειά, Φολόκοφλαιό Φάληρο

15

η

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ ΣΕΙ Ρ Α:

Α Ν Θ Ρ ΩΠ Ο ΛΟ Γ Ι Α

Π Α Τ Α Κ Η

ΤΗΣ

ΑΡΧΑΙ ΑΣ

Ε ΛΛΑΔΑΣ

Jean-Pierre Vernant

Το

Σ

τ μ π α ν

,

ο ι

Θ

ε ο ί

,

ο ι

Α

ν θ ρ ω π ο ι

Ελληνικές ιστορίες για τη δημιουργία του κόσμου Μ ετά φ ρα σ η : Τ ιτ ίκ α Δ η μ η τ ρ ο ύ λ ια

Ο Jean-Pierre Vernant, ο οποίος αφιέρωσε τη ζωή του στην ελληνική μυ­ θολογία, μας βοηθά να αποκωδικοποιήσουμε καλύτερα το πολύπλοκο, συχνά, νόημα των μύθων. Η πρωτοτυπία του βιβλίου έγκειται στο γ ε γ ο ­ νός ότι ο Vernant λειτουργεί εν προκειμένω υπό διττή ιδιότητα, του επ ι­ στήμονα και του αφηγητή. Στην Εισαγωγή του, ο Vernant σημειώνει ότι στο βιβλίο αυτό προσπάθη­ σε να μεταδώσει «άμεσα, από πρώτο χέρι, ένα μέρος του ελληνικού σύμπαντος· ένα σόμπαν με το οποίο είμαι πολύ συνδεδεμένος και, στο ση­ μερινό μας κόσμο, θεωρώ πιο αναγκαία παρά ποτέ την επιβίωσή του μέσα στον καθένα μας. Μου άρεσε επίσης που η κληρονομιά αυτή έφτανε στον αναγνώστη προφορικά, σαν τα παραμύθια της τροφού, όπως τα ονομά­ ζει ο Πλάτωνας, με τον τρόπο που πάρα πολλά πράγματα μεταβιβάζο­ νται από τη μια γενιά στην άλλη, εκτός του πλαισίου της επίσημης εκ ­ παίδευσης». Σ Ε

Ο Λ Α

Τ Α

Β Ι

Β

Λ Ι

Ο Π

Ω

Λ Ε

Ι Α

Itk k ΕΚΔΟΣΕΙΣ ill ΠΑΤΑΚΗ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΠΑΤΑΚΗ: ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ 65, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 3811850 I

www.patjkis.gr

εξώστης

I Βιβλίοκαι Κινηματογράφος

Η σιωπή της ιστορίας Το χολιγουντιανό

Pearl Harbor, εκτός του ότι είναι η πιο ακριβή παραγωγή της φετινής

χρονιάς και τις τρεις μόλις πρώτες μέρες προβολής του κέρδισε 75 εκατομμύρια δολάρια (οτην Ελλάδα κυκλοφορεί οτις 3J Αυγουοτου), ξαναφέρνει οικεία ερωτήματα ατο προ­ σκήνιο. Καταγράφοντας την επίθεση των Γιαπωνέζων ατο οτόλο των ΗΠΑ στις 7 Δεκεμ­ βρίου J941 στο Περλ Χάρμπορ, τοποθετεί τον κινηματογραφικό μύθο αντιμέτωπο με το χρέος της ιστορίας - ένας πόλεμος στο... γήπεδο του οινεμά που βρίοκει την «αντίπαλο» πάντα χαμένη. Οι δημιουργοί του φιλμ αντιγράφουν ατμόσφαιρες από

τον Τιτανικό, δια­

λέγουν κάποια ιοτορικά στοιχεία και τα παραποιούν για να τα κάνουν πιο ελκυστικά προς μαζική κατανάλωση, ενώ νοιάζονται για την εισπρακτική καριέρα της ταινίας τους και στη σημαντική αγορά της Ιαπωνίας... Το αποτέλεσμα, όαον αφορά την ιστορία πάντα, δεν είναι η αναπαραγωγή αλλά η οριστική εξαφάνισή της. Καμία ταινία δε λέει «την αλήθεια», απλώς επειδή στο οινεμά δεν υπάρχει παρά... ο μύθος (ακόμα και ατα ντοκιμαντέρ, όπου τα πάντα είναι θέμα οπτικής γωνίας... και παιδείας αυτού που καταγράφει). To

Pearl

Harbor λοιπόν θα μπορούοε να μπει οτην άκρη οαν άλλη μια οπτικά ενθουσιώδης και ε­ γκεφαλικά νεκρή υπερπαραγωγή, αν δεν υπήρχαν και οι παράπλευρες απώλειες. Το φιλμ, βλέπετε, σφετερίζεται τα γεγονότα, ποντάροντας οε έναν αφελή πατριωτισμό που παραδίδεται ανύποπτα ατο κοινό, ιδίως το νεανικό (που δε διαθέτει τις γνώσεις είτε τις μνήμες), ως de facto μάθημα ιστορίας... και τελικά μας ξαναθυμίζει πως, μέοα ή έξω από τις αί­ θουσες, η ιστορία (παρα)γράφεται από τους νικητές. Ένα παραχαραγμένο ντεκόρ πρόθυμο να φιλοξενήσει τις εθνικές πλάνες μεγαλείου του κάθε λαού είναι το μόνο που απομένει, από τη

Γέννηση ενός έθνους των αρχών του 20ού αιώνα ως το υπερμοντέρνο Pearl

Harbor των αρχών του 21ου...

17

γράφει η

ΤΙΤΙΚΑ Δ Η Μ Η Τ Ρ Ο ΥΛ ΙΑ

Αναζήτησης συνέχεια πανερχόμαοχε στις Μηχανές Αναζήτησης, για να αναφερθούμε σε μια ιδιαίτερη Μ.Α., την Ask Jeeves, η οποία συνεργάζεται με το χρήστη, κάνοντας υποθέσεις και παρέχοντας τα σχετικά αποτελέσματα. Αν δηλαδή κάποιος θέσει το ερώ τη­ μα «Πού γεννήθηκε ο Foucault;», η Ask Jeeves απαντάει με τον εξής κατάλογο: Πού μπορώ να βρω βιογραφικά στοιχεία για τον Michel Foucault; Πού μπορώ να βρω μια εισαγωγή στο έργο του; Πού μπορώ να βρω τα φιλοσοφικά του κείμενα; Και δίνει στο χρήστη τη δυνατότητα να προχωρήσει αναλόγως. Η Ask Jeeves λειτουργεί με «έξυπνο» τρόπο, και επιπλέον παρέχει τα αποτελέσματα άλλων Μ.Α., όπως η Alta Vista, το WebCrawler, το Yahoo κ.λπ. Άλλη μια εξαιρετική περίπτωση έξυπνης μη­ χανής είναι επίσης η Albert, η οποία καταλαβαίνει τη γλώσσα στην οποία θέτει το ερώτημα ο χρήστης, λαμβάνει υπόψη τα συμφραζόμενα, μαθαίνει από τις αναζη­ τήσεις του χρήστη και σχηματίζει το προφίλ του και διευκρινίζει αυτόματα τις ορ­ θογραφικά, συντακτικά κ.λπ. λανθασμένες διατυπώσεις. Δυστυχώς, όμως, προϋπο­ θέτει συνδρομή και δίνει μόνο δοκιμαστική δυνατότητα στο χρήστη. Εκτός από τις κλασικές Μ.Α., τις Μηχανές μετα-αναζήτησης και τις έξυπνες Μ.Α., ό­ πως η Ask Jeeves, υπάρχουν οι θεματικοί κατάλογοι (directories), όπου ο χρήστης πρέπει να έχει σαφή εικόνα του τι ψάχνει, ώστε να επιλέξει τη σωστή κατηγορία. Όπως επίσης για να αναζητήσει κανείς χάρτες ή αποφθέγματα και ρήσεις ή βιογρα­ φίες κ.λπ., θα πρέπει να ανατρέξει στις κατάλληλες και ειδικές σελίδες. Τεράστιο ενδιαφέρον παρουσιάζει όμως ένας δικτυακός τόπος, η xrefer, που αναζητά συν­ δυασμένα πληροφορίες σε πάνω από πενήντα εγκυκλοπαίδειες, λεξικά, βιβλία α­ ναφοράς κ.λπ. Στο Διαδίκτυο, ωστόσο, μπορεί κανείς να αναζητήσει και άλλα πράγματα, εκτός ι­ στοσελίδων. Μπορεί λόγου χάρη να ψάχνει για συγκεκριμένη ομάδα συζήτησης (newsgroup) και το αρχείο της, ή για την ηλεκτρονική διεύθυνση κάποιου - και υ­ πάρχει τρόπος να τα βρει σε ειδικές ιστοσελίδες. Όπως επίσης μπορεί να βρει, στις Ηνωμένες Πολιτείες κυρίως, ανθρώπους που αναζητεί. Για να μπορέσει όμως κανείς να δομήσει μια στρατηγική αναζήτησης που να είναι αποτελεσματική, θα πρέπει να έχει εξοικειωθεί, όπως είπαμε, με τις τεχνικές ανα­ ζήτησης. Την εισαγωγή του στην αναζήτηση αναλαμβάνουν υπεύθυνα ορισμένοι κόμβοι, όπως ο windweaver και η spider. Στους συγκεκριμένους κόμβους, ο χρή­ στης καθοδηγείται βήμα βήμα για να ανακαλύψει τον κόσμο των Μ.Α., να μάθει να ορίζει σαφώς το ζητούμενο, να καταλάβει πώς δουλεύουν οι Μ.Α., αν τον ενδιαφέ­ ρει, να διακρίνει τη διαφορά μεταξύ θεματικών καταλόγων και Μ.Α., ενώ πολλές φορές αξιολογούνται οι Μ.Α. με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Μία από τις πιο ενη­ μερω μένες σελίδες του είδους είναι η searchengineswatch, η οποία καταγράφει και αξιολογεί συνεχώς τις Μ.Α.

[

θα κλείσουμε τη σύντομη εισαγωγή στις Μ.Α. υπενθυμίζοντας πόσο μεγάλη σημα­ σία έχουν οι Μ.Α. που χρησιμοποιούν τη μητρική γλώσσα του χρήστη και αναζη­ τούν πληροφορίες στις σελίδες της χώρας του. Είναι προφανές ότι τη μεγαλύτερη ανάπτυξη γνωρίζουν οι αγγλικές Μ.Α., ενώ κάποι­ ες άλλες, όπως οι ελληνικές, εξαιτίας της γλώσ­ σας, παρουσιάζουν κάποια καθυστέρηση. Ήδη ό­ μως οι ελ λ η ν ικ ές Μ.Α. πολλαπλασιάζονται και βελτιώ νονται συνεχώς. Παράλληλα, ορισμένες μεγά λες Μ.Α., όπως η Alta Vista ή το Google, έ ­ χουν γίνει πολύγλωσσες (η πρώτη δεν περιλαμ­ βάνει ελληνικά). Κάθε χώρα όμω ς έχει τις δικές της, πολύ καλές Μ.Α. επίσης, τις οποίες καλό εί­ ναι να συμβουλεύεται όποιος αναζητά κάτι στη συγκεκριμένη γλώσσα. Έναν κατάλογο μη αγγλό­ φωνων Μ.Α. μπορείτε να βρείτε στην ιστοσελίδα www.translatio.gr. □

SearchPages -SearchLinks :~SeardiTook SeardtHelner Index Services Bookstore B&WSearchGuide

Λ Windweaver's Search Guide Using the Best Directories and Search Engines

από τον

ΑΛ ΕΞ Η ΖΗΡΑ

Ό λ α τα μωρά στην π ί σ τ α ! . . . | · | νας από τους λόγους -ίσως ο βασικότερος- που εξακολουθεί να μας Κ ξαφνιάζει π ελληνική πραγματικότητα βρίσκεται στο εγγενές της μηέρm m δέμα. Αυτό που για μερικούς από μας αποτελεί την cutty πλευρά της, ενώ για άλλους τη βαριά αλυσίδα που την κρατάει δέσμια του «ανατολισμού» και της υπανάπτυξής της. Μέσα σ' αυτό το αξεδιάλυτο μπέρδεμα της ανεκτι­ κότητας αλλά και του νεποτισμού, της κακογουστιάς και της παντελούς ελλείφεως της έννοιας δικαίου, υπάρχει νομίζω μια ευδιάκριτη ατραπός που το βάδισμά της όχι μόνο συνιστά ασφαλή κανόνα διέλευσής του αλλά και εγγυάται ευτυχή κατάληξη. Είναι η ατραπός -τι λέω, η λεωφόρος πια- του ακκισμού και της επίδειξης! Δεν ξέρω αν αυτή είναι η δική μου εντύπωση και μερικών ακόμα δυσπροσάρμοστων στα εκσυγχρονιστικά ήθη. Και ευτυχώς που ένας παρεπηδημών φίλος από τη Γερμανία που έμεινε προσφάτως στην Αθήνα για ένα δεκαπενθήμερο με καθησύχασε ως προς αυτό. Ότι δηλαδή συμβαίνει και οι ε ξ Εσπερίας εκσυγχρονισμένοι να ανησυχούν για πολλές όψεις του «εκσυγχρονισμού» τους... Αλλά, μου ομολόγησε κατάπλη­ κτος, η εικόνα της δημόσιας ζωής που εισέπραξε, τόσο από το πλέγμα των τηλεοπτικών ειδήσεων και πληροφοριών όσο και απάτην ακατάσχετη ροή των καθημερινών παρουσιάσεων σε κάθε γωνιά και ρούγα της πόλης, είναι αυτή μιας κοινωνίας ανισόρροπης, που θα έλεγε κανείς ότι ζει μέσα σ' ένα παρατεταμένο άγχος προβολής της. «Όλοι σας τρέχετε συνέχεια, λες και θ έλετε να προλάβετε μια επίδειξη modeling που δε σταματάει ποτέ!» Το να καθίσω και να βγάλω από τα πορίσματα του φίλου μου πολιτικά συμπε­ ράσματα, προσώρας, δε μ' ενδιαφέρει. Μ' ενδιαφέρει όμως να δούμε για λίγο αυτό το καθεστώς των δημόσιων εκδηλώσεων, όπου σχεδόν οι μισοί από τους παραγωγούς του «πολιτισμικού παζαριού» αναλαμβάνουν να προωθήσουν την πραμάτεια τους στους υπόλοιπους. Και, για να μην αοριστολογώ, μ' ενδιαφέ­ ρει κυρίως εδώ το θέμα των δημόσιων παρουσιάσεων βιβλίων, ένα θέμα και θέαμα που έχει πάρει τη μορφή χιονοστιβάδας τα τελευταία χρόνια, ιδίως σε περιόδους όπου η βιβλιαγορά υποτίθεται ότι μεταχειρίζεται κάθε τρόπο για να πλασάρει τα εμπορεύματά της. Μου είναι άγνωστο αν έχει μετρηθεί η ευεργε­ τική επίδραση -κατά τη γνώμη μου, α μελητέα-τέτοιω ν δημόσιων παρουσιά­ σεων στις πωλήσεις των βιβλίων, αλλά ακόμα και σημαντική να ήταν κάποτε, όταν πρωτοεφαρμόστηκε, η πληθωριστική της σημερινή επέκταση έχει εξα ­ φανίσει ή έχει κάνει ανενεργό όποιο πλεονέκτημά της. Γιατί σπανιότατα μια τέτοια παρουσίαση αποτελεί σήμερα γεγονός ευδιάκριτο που σημαίνει κάτι το ιδιαίτερο. Συνήθως, πρόκειται για ένα σημείο ρουτίνας, όπου, όχι σπάνια, το σοβαρό συμφύρεται με το γελοίο στη διαδικασία προώθησης που εφαρμόζει ο

20

εκδοτικός οίκος και που, όπως έχω ακούσει κατ' επανάληψη, «μια και το συνηθίσαμε, άσ' το να υπάρχει...». Αφορμή για όλα αυτά μου έδωσε μια πρόσκληση που έλαβα πρόσφατα για την παρουσίαση μιας συλλογής ποιημάτων, όπου εμβρόντητος διάβασα ότι την ποιήτρια της εν λόγω συλλο­ γής ανέλαβαν να εισηγηθούν ο πρόεδρος του Δικηγορικού Συλλόγου Αθηνών καθώς και δύο άλλοι θιασώτες, προφανώς, του έργου της, αν και μη έχοντες άμεση ή έμμεση σχέση με τη λογοτεχνία. Καλά, σκέφτηκα, αυτό το ευλογημένο κορίτσι δε βρήκε ούτε έναν από το περίφη­ μο, πολυπληθές σόι τω ν ποιητών να της πει δυο λόγια συμπάθειας; Ή μήπως τα πράγματα είναι αλλιώς, και προτίμησε η ίδια κάποιους που το κοινωνικό τους εκτόπισμα έχει σχέση με το εκτόπισμα κάποιου ποιητή όση το κότερο με ένα ταπεινό ακάτιον; Η πείρα μου λέει ότι η αλήθεια ερωτοτροπεί μάλλον με το δεύτερο ρητορικό ερώτημα. Η παρουσίαση του βιβλίου έχει ήδη μετατραπεί σε δρώμενο, σε επικοινωνιακό γεγονός που τεί­ νει να αποσυνδεθεί από τις καταγωγικές του απαρχές -τη ν πρώτη ενημέρωση του κοινού-, αποκτώντας πια την αυτονομία ενός περιστατικού κοσμικής συγκέντρωσης. Όπως εκεί οργα­ νωτές και συμμετέχοντες έχουν ως πρώτη φροντίδα τους να προβάλλουν το απαστράπτον και glamorous στα φλας των φωτογράφων, έτσι και εδώ πάνω στην πασαρέλα -μ ε συγχωρείτε, στο βήμα ήθελα να πω- ανεβαίνει συχνά ένα πλήθος «ηρώων της επικαιρότητας». Άλλω­ στε, οι νουθεσίες εκδοτών και μάνατζερ είναι σαφείς: «Δεν έχει σημασία αν γνωρίζει ή αν δε γνωρίζει αυτός που παρουσιάζει, σημασία έχει αν η εμφάνισή του μπορεί να ανεβάσει ή όχι τον επικοινωνιακό δείκτη της εκδήλωσης». □

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Σ Υ ΓΧ Ρ Ο Ν Ο

SCRIPTA ΜΥΘΙ Σ ΤΟΡ ΗΜΑ

ΤΟΥΡΜΠΓΙΕΡΝ ΣΕΒΕ ΦΛΕΓΟΜΑΙ Μετάφραση: ΓΡΗΓ. Ν. ΚΟΝΔΥΛΗΣ Ο Σ έβ ε έχ ε ι γλώσσα, ταμ π ερ αμ έν το και καλλιτεχνική φ αντασ ία - ιδ ιό τη τες που το ν καθ ισ τού ν ικανό να φ έ ­ ρ ει εις πέρας την ταύ τισή το υ μ ε τ ο ν Μ αγιακόφ σκι. Το λιγό τερ ο που μπορώ να πω είναι: εντυπωσιακό!

A ftonbla de t Έ ξοχος αφ ηγητικός ρεαλισμός, ευ έλικτη πρόζα, φ α­ ντασία, χ ρώ μα τα και δ ια σ κεδ α σ τικο ί συνδυασμοί!

Dagens N y h e te r

SCRIPTA ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 10 · Α Θ Η Ν Α 10680 · ΤΗΛ.: 3616.528 » FAX: 3616.529

21

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

Κ Α Σ Τ Α Ν Ι Ω Τ Η

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΤΣΑΚΑΛΟΣ Μ έσα στη φ ασαρία του κόσμου ζαλισμένοι προσπερνάμε τα πιο ό ­ μορφα πράγματα. Δύο ακόμα βιβλία του Γεράσιμσυ Τσάκαλου για τα οποία ομόφωνα οι κριτικοί που τα διάβασαν είπαν: Ξ αφνιάζουν, γοητεύουν, έχουν τη δύναμη να συμπαρασύρουν και τους πιο απαιτητικούς αναγνώστες. Τα βιβλία αυτά πρέπει να διαβα­ στούν, δεν πρέπει να τα προσπεράσουμε.

Η ΑΘΛΙΑ ΟΙΚΕΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΕΡΩΤΑ, μυθιστόρημα (δεύτερη εχδοση) Έ να τολμηρό κοίταγμα στους κρυφούς πόνους των ανθρώπων για την προηγούμενη ερωτική ζωή των συντρόφων τους. «Το ταλέντο του Γεράσιμου Τσάκαλου κατορθώνει να μεταβάλει ένα κείμενο σε απόλαυση ανάγνωσης, όπως θα έλεγα συμβαίνει σε κάποιες κορυφαίες περιπτώσεις, π.χ. του Ντοστογιέφσκι.» Μιχάλης Μερακλής (περιοδικό Η Λέξη)

ΤΖΟΤΖΟ ΘΕΛΩ ΝΑ ΜΕ ΛΕΝΕ, μυθιστόρημα Ο Τζοτζό είναι ένας άνθρωπος που δε δέχεται κανένα στρίμωγμα, κα­ μία πειθαρχία, θεωρεί τις ηθικές του κόσμου εποχιακές, σαν τις φράου­ λες την άνοιξη και σαν τα παγωτά το καλοκαίρι. Ζει μέσα στη δική του ελευθερία συγκλονιστικές περιπέτειες. «Το θέμα του βιβλίου Τζοτζό θέλω να με λένε είναι θέμα-μήνυμα που πρέπει εκ των πραγμάτων να τονιστεί, ν’ ακουστεί και να προβληθεί. (...) Ο συγγραφέας ανοίγει καινούρια κανάλια για την κίνηση και τη δράση του Τζοτζό (...) τον οποίο παράλληλα φροντίζει να περιβάλει με μια ολοζώντανη, γεμάτη οσμές και γεύσεις πραγματικότητα». Βαγγέλης Χατζηβασιλείου (εφημερίδα Ελευθεροτυπία)

Σε

όλα

τα

β ι β λ ι ο π ω λ ε ί α

Γραφε ί α: Ζαλόγγου 11, 106 78 Αθήνα, τηλ. 330.12.08

Κείμενα που γράφονται μι αφορμή ένα βιβλίο

γράφει ο

ΒΑΓ ΓΕ Λ Η Σ Π Α Ν Τ Α Ζ Η Σ

Η ΚΑΚΟΠΙΣΤΙΑ ΤΗΣ ΕΥΠΙΣΤΙΑΣ ο καταχθόνιο απωθημένο υποσυνείδητο, που από τη σκοτεινή του κρύπτη κα­ τευθύνει το συνειδητό, για τον Σαρτρ ήταν μια εντελώ ς αβάσιμη και παράλο­ γη φροΐδική επινόηση. Οι ενστάσεις του ήταν βασικά δύο και αναφέρονται στο ίδιο φαινόμενο, ιδωμένο από διαφορετικές οπτικές γωνίες, αυτή του συνειδη­ τού και εκείνη του υποσυνείδητου: α. Η ιδέα πως το υποσυνείδητο κατευθύνει το συνειδητό αποδίδει στο υποσυνεί­ δητο μεγαλύτερο βαθμό επίγνωσης, εγρήγορσης, σκόπιμης δράσης και πονη­ ριάς από το συνειδητό, το οποίο καταντά άβουλο ενεργούμενο εκείνου, β. Η ιδέα ότι το συνειδητό δεν έχει συνείδηση εκείνου που απωθεί στην περιοχή του σκότους είναι αντιφατική. Απωθούμε κάτι επειδή δε θέλουμε να το βλέπου­ με. Το κάνουμε όμως επειδή έχουμε επίγνωση του τι είναι. Δεν πρόκειται, λοι­ πόν, για υποσυνείδητο, συμπεραίνει ο Σαρτρ, αλλά για Κακή Πίστη: κάνουμε πως δε βλέπουμε αυτό που δε μας βολεύει να δούμε. Αν και οι ενστάσεις αυτές έχουν διατυπωθεί πριν από μισό αιώνα και πλέον1, δεν έχουν βρει την -αρνητική έσ τω - ανταπόκριση που θα τους άξιζε. 0 θρίαμβος του φροϊδισμού και η αποχώρηση του υπαρξισμού και της υπαρξιστικής ψυχολογίας α­ πό το παρασκήνιο είχαν αποτέλεσμα η ενοχλητική πρόκληση να «απωθηθεί» και να απορριφθεί σιωπηρά, χωρίς ποτέ να απαντηθεί. Όπως και σε άλλα βασικά ζη­ τήματα, ο φροϊδισμός και σ' αυτό επίσης λειτούργησε περισσότερο σαν πολιτικό ή συντεχνιακό κίνημα που υπεράσπιζε τα συμφέροντα τω ν φορέω ν του παρά σαν «καθαρή» επιστημονική διεργασία. Και δε γνωρίζω ποια πραγματικά ικανοποιητική απάντηση θα μπορούσε να δώσει χωρίς να τραυματίσει μ' αυτή την ίδια τη δική του αξιοπιστία.

Ε

Ι

23

Το επί του προκειμένου λάθος του φροϊδισμού νομίζω πως βρίσκεται στο ότι δεν αντιδιαστέλλει ως διαφορε­ τικά φαινόμενα το απωθημένο από το ανεπαρκώς συ­ νειδητό. Το υποσυνείδητο, το μη πλήρως συνειδητό, θα λέγαμε απλουστευτικά, είναι πρωτογενές στοιχείο που βρίσκεται στη διαδρομή προς την προφάνεια. Το απωθημένο είναι κάτι διαφορετικό, που δε θα 'πρεπε να συγχέεται μ' αυτή τη μάλλον ψυχοβιολογική διερ­ γασία της βαθμιαίας συνειδησιακής ανάδυσης. Πρόκει­ ται για συνειδητό από το οποίο αφαιρείται εν επιγνώσει το δικαίωμα να δια-δηλώσει την ύπαρξή του. Από την άλλη, η θεωρία του Σαρτρ, σύμφωνα με την οποία υπάρχει μόνο ένα επίπεδο συνείδησης, είναι α­ σφαλώς ανεπαρκής. Από προσωπική εμπειρία όλοι γνωρίζουμε ότι ανάμεσα στο λήθαργο και την πλήρη ενάργεια μεσολαβεί ένα συνεχές, που θα μπορούσε τεχνητά να κατατμηθεί σε πολλές κατώτερες και ανώ­ τερ ες βαθμίδες συνειδητότητας. Η ανάδυση από τον ύπνο ή η επαναφορά ύστερα από λιποθυμία απ οτε­ λούν κλασικά παραδείγματα, που δεν απαιτούν περαι­ τέρω ανάλυση. Η συνείδηση δ εν είναι μόνο «κάθετα» και σε βάθος διαβαθμισμένη. Μπορεί επίσης να είναι «παράλληλα» διαφοροποιημένη σε υπο-συνειδήσεις που χωρίζονται μεταξύ τους από στεγανά και τείχη. Η συνείδηση, επιστρέφοντας στον εαυτό της, μπορεί να κάνει αντικεί­ μενό της ένα τμήμα της, να το θέσει σε κατάσταση «απαρτχάιντ», να το απομονώσει, να το φυλακίσει. Αλλά σε το ύ το πρέπει να σ υμφ ω νήσ ουμε μ ε το ν Σαρτρ: ο δεσμοφύλακας ξέρει πολύ καλά τι κρατά φυ­ λακισμένο. Το υποσυνείδητο, λοιπόν, υπάρχει -σ ' αυτό είχε δίκιο ο Φρόιντ-, δεν είναι όμως η πανούργα δύναμη που κι­ νεί ένα α φ ελ ές συνειδητό -και σ' αυτό είχε άδικο-, αλλά η δύναμη που αναδύεται στο συνειδητό, που μεταμορφώνεται σταδιακά σε συνειδητό. Και το απω­ θημένο υπάρχει όχι ως στοιχείο διαφορετικό από το συνειδητό, αλλά ως απαγορευμένη και ανεπιθύμητη συνείδηση, ως συνείδηση που δε θέλουμε να ομολο­ γήσουμε. Η συνειδησιακή αυτή καταστολή είναι εκδή­ λωση «κακής πίστης» - και σ' αυτό είχε δίκιο ο Σαρτρ. Τι σχέση έχουν αυτά με την ευπιστία; Ο εύπιστος θεω­ ρείται γενικά άνθρωπος καλών προθέσεων και χωρίς πονηριά, το ιδανικό θύμα και ο αντίθετος πόλος του κακόπιστου. Πώς μπορούμε να μιλάμε για κακοπιστία της ευπιστίας;

24

0 εύπιστος άνθρωπος είναι έτοιμος να πειστεί στο πρώτο επιχείρημα που θα του προσφερθεί. Είναι έτοι­ μος να απατηθεί. Ίσως μάλιστα να αισθάνεται και ανα­ κούφιση στην αποδοχή ιδεών, τω ν οποίων το βάρος τη ς ευθύνης φέρουν άλλοι. Μέχρις εδώ τα προβλή­ ματα είναι δικά του. Αν είναι απλός πολίτης, κανένα πρόβλημα για τους υπόλοιπους συμπολίτες του. Αν ό­ μως είναι ερευνητής, επιστήμονας (π.χ. ιστορικός), τό τε τα πράγματα αλλάζουν. 0 εύπιστος επιστήμονας είναι πηγή προβλημάτων. Γιατί ένας ερευνητής οφ εί­ λει να αμφισβητεί και να αμφιβάλλει. Οφείλει να είναι δύσπιστος. Οφείλει να θέτει σε δοκιμασία τα επιχειρή­ ματα που του προσφέρονται. Να αναζητά, να ανιχνεύει, να ανακαλύπτει και να αποκαλύπτει τα κρυφά και αδύναμα σημεία τους. Να προσπαθεί να τα φέρει σε πλήρες φως, προκειμένου να τα ανατρέψει.

0 ερευνητής που αφήνει να πεισθεί στο όνομα της κα­ λής πίστης διαπράττει το αδίκημα της «κακής πίστης» (όχι με την ηθικολογική, βέβαια, έννοια του όρου). Πα­ ραδείγματα μπορεί να επισημάνει κανείς άφθονα στην περιοχή τω ν κοινωνικών επιστημών. Ο χώρος της προ­ νομιακής, αυτό τον καιρό, ενασχόλησης του γράφοντος -ενασχόλησης που κατά κάποιο τρόπο πληρώ­ νουν οι αναγνώστες αυτής της οτήλης-, η ομηρική γε­ ωγραφία, παρέχει πληθώρα τέτοιω ν περιστατικών. Όχι τυχαία: οι ωραίοι μύθοι, οι ωραίοι ήρωες (όχι μόνο οι ομηρικοί, αλλά και οι ήρωες της φιλολογίας και της αρχαιολογίας που ασχολήθηκαν μαζί τους) πρέπει να διατηρηθούν άσπιλοι και αμόλυντοι. Οι καθαγιασμένοι από το χρόνο τίτλοι δεν είναι πρέπον να αμφισβητού­ νται. Δύο παραδείγματα, ένα παλιότερο και ένα πρόσφατο, ένα που αφορά την ομηρική Ιθάκη και ένα άλλο που αφορά την Τροία, είναι διαφωτιστικά. 0α αποφύγουμε να αναφέρουμε τα ονόματα των συγγραφέων, που εί­ ναι πράγματι κορυφαίοι στον τομέα τους και αξίζουν κάθε σεβασμό για την αναμφισβήτητα πλούσια επι­ στημονική προσφορά τους. Σκοπός μας δεν είναι η κα­ ταγγελία αλλά η επισήμανση ενός ευρύτερου μεθο­ δολογικού ζητήματος εξαιρετικά μεγάλης, κατά τη γνώμη μας, σημασίας. Αντιμετωπίζοντας τη θεωρία του Doerpfeld, σύμφωνα με την οποία η σημερινή Λευκάδα ήταν η Ιθάκη του Ομήρου, ο πρώτος από τους συγγραφείς μας γράφει πως αυτό είναι αδύνατο, καθώς μέχρι τον 7ο αιώνα π.Χ. η Λευκάδα δεν ήταν νησί, όπως τη χαρακτηρίζει ο

ποιητής, αλλά χερσόνησος. Δύο σελίδες όμως πιο κά­ τω, χωρίς να συνειδητοποιεί ή πάντως να επιχειρεί να εξηγήσει την αντίφαση, ταυτίζει τη Λευκάδα με το χα­ μένο ομηρικό νησί Δουλίχιον. 0 άλλος κορυφαίος ο ­ μηριστής, αντιμετω πίζοντας τις ενστάσεις κάποιων που εξακολουθούν να αμφιβάλλουν αν το Χισαρλίκ, που ο Σλίμαν ταύτισε με την Τροία του Πριάμου και α­ νέσκαψε για να βρει τον περίφημο θησαυρό του, ήταν πράγματι η τραγουδισμένη από τον ποιητή πόλη, κατά καιρούς έχει διατυπώσει τις ακόλουθες σκέψεις: Το 1992 δηλώνει πως ως προς την τα υτότητα Χισαρλίκ και ομηρικού Ιλίου «το θέμα δεν επιδέχεται καν συζή­ τηση. Η ταυτότητα είναι δεδομένη». Το 1997 προχωράει πιο πέρα: «Το ερώτημα δεν είναι πλέον... "πού βρισκόταν η Τροία", αλλά αν έγινε Τρωικός πόλεμος που προϋποτίθεται στην Ιλιάδα». Λίγα χρόνια όμως μετά τις κατηγορηματικές αυτές διαβεβαιώσεις, στις αρχές του 2001, ομολογεί πως «πριν από το 1996 δεν ήταν πέραν αμφιβολιών βέβαιον ότι ο λόφος του Χισαρλίκ με τα αρχαία δίπλα στα Δαρδανέλλια ήταν το ίδιο το σκηνικό δράσης για τον Όμηρο». Είναι προφα­ νές ότι κατά το χρόνο τω ν πρώτων δηλώσεων ο σμι­ λών γνώριζε το επισφαλές του περιεχομένου τους. Ή θελε όμως να πειστεί και να πείσει περί του αντιθέ­ του. Δεν πρόκειται εδώ να εξετάσουμε πόσο βέβαιη έ ­ γινε στ' αλήθεια η ταυτότητα Ιλίου και Χισαρλίκ μετά το 1996. Ούτε ποια ήταν η ομηρική Ιθάκη. Το θέμα μας δεν αφορά τα αποτελέσματα των ερευνώ ν αλλά την τήρηση κάποιων αφετηριακών μεθοδολογικών αρχών. Στις προαναφερόμενες περιπτώσεις δεν έγινε ορατό το πασιφανές, και τούτο συνιστά αυτό πού ο Σαρτρ ο­ νόμασε «κακή πίστη». Το ότι η «κακή πίστη» στη δ εύ τε­ ρη περίπτωση λειτούργησε στο όνομα τη ς καλής πί­ στης, φαίνεται από τις αιτιάσεις του συγγραφέα κατά τω ν αμφισβητιών για ηθελημένη εκ μέρους τους κακοπιστία. Και το ότι η συγκεκριμένη αντιμετώπιση απο­ τε λ ε ί έκφραση μιας γενικότερης, ριζικά εσφαλμένης, κατά τη γνώμη μας, μεθοδολογικής στάσης -και ως τέτοια την αντιμετωπίζουμε εδώ -, φαίνεται από την πρόταση που συναντάμε σε ά λλο σημείο του ίδιου του έργου: «το βάρος της απόδειξης φέρουν εκείνοι που αμφισβητούν». Η σωστή μεθοδολογική στάση νο­ μίζω πως θα 'πρεπε να είναι εντελώ ς αντίστροφη: «Ο ερευνητής φέρει την ευθύνη τη ς αμφιβολίας και το βάρος της αμφισβήτησης. Αν είναι εύπιστος, διαπράττει το σφάλμα της κακής πίστης». □

Ε κδόσεις Π οιότητας PAUL FAURE Καθηγητής Πανεπιστημίου

Ο δυςςεας ο Κ ρητικός Νέα θεώρηση για τον Οδυσσέα

Μ ετάφραση Σταύρου Βλοντάκη 382 σελίδες με 16 εικόνες, 6 χάρτες και 12 σχέδια εκτός κειμένου

Ε Κ Δ Ο Σ Ε IΣ

ΠΑ ΠΑΔ ΗΜΑ Π ρ ο σ φ ο ρ ά σ τ ο ν Π ο λ ιτ ισ μ ό

Ιππ οκρ άτου ς 8 Α θήνα Τηλ.: 36.27.318

P f : ΗΡΟΔΟΤΟΣ jm

%

*

Εκδόσεις Ψ Υ Χ Ο Γ Ι Ο Σ για αναγνώ στες με απ αιτήσεις Η γυναίκα: ώριμη, κοσμική, πιστή σύζυγος. Ο άντρας: διευθυντής σε μεγάλη εταιρεία, δυναμικός. Ξαφνικά απολύεται. Και τώρα, τι κάνουμε τώρα; Τζόκινγκ; Πονάει το δεξί του πόδι. Τένις; Διαμαρτύρεται ο αριστερός του αγκώνας. Τίποτε δεν τον ευχαριστεί. Κι όμως υπάρχει κάτι. Αχ, ωραία μου κυρία! Αν ξέρατε... Το βιβλίο αυτό είναι το καλύτερο χάπι κατά της κατάθλιψης.

Ένα χιουμοριστικό βιβλίο, αστραφτερό σαν την ίδια τη ζωή.

άρω//α..· * & fo * a i0 u r fe A e p ^ /a j

Η άμμος κυλάει στα ρούχα μας κι αφού κλείσουμε το βιβλίο. Έρημος καυτή, άγνωστη, γοητευτική. Ένα μέρος όπου το καλό και το κακό σμίγουν όπως ο ήλιος με τη σκιά. Τι να προτιμήσει η Λιόρα, την πατρίδα ή την καρδιά; Η απάντηση βρίσκεται στις απαγορευμένες σκηνές των Βεδουίνων.

Π

Η Κλάρα είναι νέα, νόστιμη, με δυο παιδιά κι ένα γοητευτικό σύζυγο. Φαίνεται να τα έχει όλα μέχρι τη στιγμή που μπαίνει στη ζωή της ο πειρασμός. Και τότε...

Γυναίκες: Όλες πιστό αντίγραφο του αιώνιου θηλυκού, όπως και ν α ’ναι! Άντρες: Οι ατέλειωτες εκδοχές του ίδιου ανώριμου αρσενικού. Όταν το θηλυκό και το αρσενικό συναντιούνται, η έκρηξη είναι αναπόφευκτη. Ένα μυθιστόρημα μεθυστικό σαν το κρασί της εξουσίας.

Μαυρομιχάλη 1 ,1 0 6 79 Αθήνα · Πεσμαζόγλου 5 (Στοά Βιβλίου), 105 59 Αθήνα Τηλ.:33 02 23 4-6, 3 6 18 65 4 Fax.:3302098 · http:ww w.psichogios.gr Η e-m ail:psicho@ otenet.gr

Η Ελλάδα στη Φρανκφούρτη: Νέοι δρόμοι προς την Ευρώπη

Ρ 10ΡΤΑΖ

του

28

ΗΡΑΚΛΗ ΠΑΠΑΛΕΞΗ

Φρανκφούρτη, 2 0 Ιουνίου Κατάμεστη ήταν η αίθουσα της Γερμανικής Βιβλιο­ θήκης της Φρανκφούρτης από Γερμανούς αλλά και Έλληνες δημοσιογράφους, οι οποίοι με τη δέουσα προσοχή περίμεναν να πληροφορηθούν από υ­ πεύθυνα χείλη όσα πρόκειται να συμβούν τον προσεχή Οκτώβριο στην 53η Διεθνή Έκθεση Βιβλί­ ου στη Φρανκφούρτη, όπου η Ελλάδα θα είναι η τιμώμενη χώρα. «Είμαστε ανυπόμονοι, θέλουμε να δούμε με τι θα μας εκπλήξουν οι Έλληνες». Έτσι άρχισε τη συνέ­ ντευξη Τύπου ο Ρούντιγκερ Βίσενμπαρτ, διευθυντής επικοινωνίας και εκπρόσωπος Τύ­ που της Έκθεσης. Ο τεχνοκράτης, σχετικά νεοφώτιστος, διευθυντής της Έκθεσης Λορέντζο Ρούντολφ τόνισε ότι «ίδιον της ελληνικής κουλτούρας είναι η διαχρονικότητα. Λίγες χώρες έχουν τέτοια παράδοση, τέτοια ιστορία. Όλοι γνωρίζουν την ελληνική κλασική αρχαιότητα, τον κυκλαδικό πολιτισμό, τις χρωματιστές τοιχογραφίες της Κρή­ της, την ιστορία του Βυζαντίου... Είμαστε περίεργοι να δούμε τι θα επινοήσετε στη συνέχεια για να προβάλετε τη σύγ­ χρονη Ελλάδα. Μας υπόσχεστε 'Νέους δρόμους προς την Ιθάκη". Ποιοι θα είναι αυτοί οι δρόμοι; Δεδομένου ότι η σύγχρονη ελληνική λογοτεχνία είναι σχεδόν άγνωστη στη Γερμανία, όσο και στην Ευρώπη, πρέπει να δώσετε σάρκα και οστά στο σύνθημά σας

για να κάνετε γνωστούς τους Έλληνες συγγραφείς στη Γερμανία». Η εθιμοτυπική προσφώνηση έκλεισε με τα τετριμμένα περί Αλέξη Ζορμπά, Άντονι Κουίν και Κώστα Γαβρά. Αμέσως μετά ακολούθησε σε μεγάλη οθόνη η προβο­ λή βίντεο βασισμένου στο κεντρικό ελληνικό σύνθημα «Νέοι δρόμοι προς την Ιθάκη» και η αίθουσα πλημμύρι­ σε θάλασσα και στίχους από την «Ιθάκη» του Καβάφη. Έντονη η συγκίνηση όλων μας, αλλά και τω ν Γερμα­ νών δημοσιογράφων, οι οποίοι, ως γνωστόν, δεν εντυ­ πωσιάζονται εύκολα.

μαζί με τους συγγραφείς και τη βιβλιοπαραγωγή του απόδημου ελληνισμού, ένα σημαντικό και δημιουργι­ κό τμήμα του οποίου αγωνίστηκε, επιβίωσε και προσέφερε τον κόπο και τη γνώση του εδώ στη Γερμανία και ειδικότερα στη Φρανκφούρτη. "Νέοι δρόμοι για την Ιθάκη" είναι το κεντρικό σύνθη­ μα της ελληνικής παρουσίας στη Φρανκφούρτη. Νέοι δρόμοι για την Ιθάκη του Ομήρου αλλά και του Καβά­ φη... Οι νέοι δρόμοι για την Ιθάκη είναι όμως ταυτόχρονα και δρόμοι ψηφιακοί που διατρέχουν το Διαδίκτυο. Οι νέες τεχνολογίες μπορεί να αλλάζουν, με γρήγορους Οι δρόμοι του Ομήρου και του Καβάφη ρυθμούς, τα δεδομένα της παραγωγής και της εμπο­ 0 υπουργός Πολιτισμού Ευάγγελος Βενιζέλος άνοιξε ρίας του βιβλίου, υποτάσσονται όμως στη βασική α­ ουσιαστικά τη συνέντευξη Τύπου τονίζοντας μεταξύ νάγκη να υπάρχει πάντα το βιβλίο ως σώμα του πολι­ τω ν άλλων: τισμού. «...Η Ελλάδα που τιμάται και παρουσιάζεται στη Διε­ Αυτές, λοιπόν, οι διάφορες όψεις της σύνθετης Ελλά­ θνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρ­ δα ς το υ 2001 παρουσιάζονται στη της είναι μία σύνθετη Ελλάδα: Η ση­ Φρανκφούρτη σε όλα τα επίπεδα και μερινή Ελλάδα τη ς Οικονομικής και σε όλα τα πεδία, μέσα και έξω από Νομισματικής Ένωσης, τη ς ευρωπαϊ­ το υ ς φ ιλ ό ξεν ο υ ς χώ ρους τη ς Έ κθε­ κής ολοκλήρω σης, τη ς διεθνούς α­ σης, στο θαυμάσιο χώρο του Forum νταγωνιστικότητας, του μεταβιομηχα­ και στο ελ ληνικό περίπτερο, σ' όλα νικού μοντέλου ανάπτυξης. Η Ελλάδα σχεδόν τα μουσεία και τις μ εγ ά λες που διεκδικεί τη δική τη ς θέση στη μουσικές και θεατρικές αίθουσες της Konstantinos Kavafis νέα οικονομία και τη ν ψηφιακή εποχή. πόλης της Φρανκφούρτης...

Das Gesamtwerk Από την άλλη, φυσικά, πλευρά είναι η Η προετοιμασία της ελληνικής παρου­ Ελλάδα της ιστορικής και πολιτιστικής σίας στη Φρανκφούρτη ήταν το ευ τυ ­ διαχρονίας. Η Ελλάδα του κυκλαδικού χές αποτέλεσμα της συστηματικής και και μινωικού πολιτισμού, τω ν κλασι­ υπεύθυνης δουλειάς μίας μεγάλης ο ­ κών χρόνω ν, το υ Β υ ζα ντίο υ , τη ς μάδας ανθρώπων, με επικεφαλής τον Ορθοδοξίας, του ρομαντισμού και του καλό φ ίλ ο και εκ λ ε κ τ ό σ υνά δελφ ο φιλελ λ η ν ισ μ ο ύ το υ 19ου αιώνα, η Γιώργο Ρωμαίο. Ποιήματα τον Κ. Π. Καβάφη Ελλάδα του ταραγμένου και γοητευτι­ Τους ευχαριστώ ό λ ους από βάθους μεταφρασμένα ατα γερμανικά κού 20ού αιώνα, του Β' Παγκόσμιου καρδιάς και τους συγχαίρω για τη δου­ απά τις εκδόσεις Πολέμου, τη ς Κατοχής και τη ς Αντί­ λειά το υ ς. Ιδια ίτερα όμω ς θέλω να «Fischer Taschenbuch Verlag» στασης, το υ Εμφύλιου Πολέμου και μνημονεύσω την πολύτιμη συνεργασία της δικτατορίας του 1967, η Ελλάδα τη ς μεταπολί­ τω ν Ελλήνων εκδοτώ ν και ιδίως του προέδρου της τευσης. Ομοσπονδίας τους, του Γιώργου Δαρδανού. Μέσα σ' αυτή τη σύνθετη μήτρα βρίσκεται η πηγή έ ­ Οι άνθρωποι της Διεθνούς Έκθεσης της Φρανκφούρ­ μπνευσης τη ς ελλη νική ς πεζογραφίας και ποίησης τη ς ήσαν εξα ρχής οι σ τυλοβ ά τες όλης α υτής της που ανέδειξε δύο Βραβεία Νόμπελ τα τελευταία σα­ προσπάθειας, αρχής γενομένης από τον πρώην διευ­ ράντα χρόνια για μια χώρα 10.000.000, για μια γλώσ­ θυντή της Έκθεσης και ιδιαίτερα αγαπητό στην Ελλά­ σα βαθύτατα ιστορική. Η Ελλάδα του Σολωμού, του δα Πέτερ Βάιτχας, που τον διαδέχτηκε επάξια ο ση­ Παπαδιαμάντη, του Καβάφη, του Καζαντζάκη, του Σεμερινός ευγενικός και εκλεκτός οικοδεσπότης μας, ο φέρη, του Ελύτη, του Ρίτσου. Όλοι αυτοί είναι παρόΛορέντζο Ρούντολφ. Του εκφράζω τις θερμές ευχα­ ντες στη Φ ρανκφούρτη το υ 2001 μαζί με Έ λληνες ριστίες της ελληνικής κυβέρνησης και τον παρακαλώ συγγραφείς γεννημένους τη δεκαετία του 1970 ή του να τις μετα φ έρει σε όλο το επιτελείο τη ς Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης.

1980. [...] Η Ελλάδα έρχεται στη Φρανκφούρτη ολόκληρη. Σας περιμένουμε τον Οκτώβριο».

1

29

Η Ελλάδα μέλος της ευρωπαϊκής οικογένειας 0 πρόεδρος της Οργανωτικής Επιτροπής «Φρανκφούρ­ τη 2001» Γιώργος Ρωμαίος είπε χαρακτηριστικά στη συνέχεια: «...Η Ελλάδα, χώρα μικρή μεν, αλλά διαχρονικά πα­ ρούσα στον πολιτισμό, χώρα που βρίσκεται σε συγ­ χρονισμό με τις εξελίξεις στην κοινωνία και στην τ ε ­ χνολογία, είχε να αποφασίσει ποιο δρόμο θα επιλέξει για να αποδώσει τη σημερινή μορφή της ως τιμώ με­ νης χώρας στηΔΕΒΦ... Λαβαίνοντας υπόψη το ν εμπορικό χαρακτήρα τη ς ΔΕΒΦ και το γεγονός πως ο χρόνος τω ν επισκεπτών

Το πλάνο της 53ης Διιβνούς Ικβιοης Βιβλίου της Φρανκφούρτης

είναι περιορισμένος, αποφασίσαμε να δώσουμε την εικόνα του πολιτισμού της σημερινής Ελλάδας, όπου το παρόν ζει και στηρίζεται στο παρελθόν, αλλά και ό­ που το μ έλλον φτιάχνεται από αυτό το συνδυασμό παρόντος και παρελθόντος, που το καθιστά κτήμα μιας κοινωνίας ευρύτερης, δηλαδή τη ς ευρωπαϊκής οικογένειας. Υπό αυτή την έννοια, βασικός κορμός της παρουσίας του σημερινού πολιτισμού είναι οι εκδηλώσεις που θα οργανωθούν στο Forum, το χώρο που η Ελλάδα θα ε ­ γκαινιάσει. Γι' αυτό εξάλλου το λόγο θα θέλαμε να αφήσουμε το ίχνος μας οτο Forum. Έχουμε, λοιπόν, συμφωνήσει με τη Γενική Διεύθυνση της ΔΕΒΦ να το ­ ποθετήσουμε, στο χώρο μπροστά στο Forum, οτο χώρο που ήδη ονομάζεται Αγορά, ένα γλυπτό του παγκοσμίως γνωστού Έλληνα γλύπτη Τάκη, που θα αναφέρεται, βέβαια, στο βιβλίο. Στο Forum θα στεγάσουμε είκοσι πέντε διαφορετικές εκδηλώσεις, που η μία θα συνδέεται με την άλλη και όπου η τεχνολογία, τα πολυμέσα, θα παίζουν καθορι­ στικό ρόλο. Στην ουσία, θα πρόκειται για μια πολιτιστι­ κή διαδρομή, που ο επισκέπτης, ανάλογα με τα ενδιαφέροντά του, θα μπορεί να διανύσει σε σύντομο χρό­

30

νο ή να σταθεί σε συγκεκριμένα σημεία που του κι­ νούν την προσοχή. Ένα τέτοιο σημείο είναι το Αμφιθέατρο, όπου, με τη μορφή διαρκούς ροής, θα υπάρχουν σύντομες εκδη­ λώσεις μουσικής, παρουσίασης συγγραφέων, αλλά και προγράμματα συζητήσεων, που στοχεύουμε να δώσουν το στίγμα της ελληνικής προοπτικής κατά τον 21ο αιώνα. Οι εκδηλώσεις εκτός του Forum είναι ένα είδος συνέ­ χειας των εκδηλώσεων εντός του Forum και οργανώ­ νοντα ι σ την A lte Oper, σ την Πινακοθήκη Schirn Kunsthalle, στο Ikonenmuseum και Dommuseum, στο Εβραϊκό Μουσείο, έτσι που, κατά κάποιο τρόπο, να δημιουργείται ένα δίκτυο γεγονότω ν, μια άλλη πολιτιστική διαδρομή, εκτιμώ ντα ς πως το κοινό της ΔΕΒΦ διαφέρει από το ευ■— ρύτερο κοινό της πόλης που ενδιαφέρεται Μ * για τον πολιτισμό. Αυτή η σχέση εντός και ■ ......................... εκτός της ΔΕΒΦ θα επιτρέψει να δημιο θεί πολλαπλασιαστικό όφ ελος, ώστε να ■“ διατηρηθεί έντονο το ενδιαφέρον των ΜΜΕ και να μπορέσει η ΔΕΒΦ να σημειώσει μια α■ κόμη επιτυχία, επικοινωνιακή και συμμετο­ χής κοινού, όπως συνέβη σε όλη τη διάρ­ κεια της ιστορίας της. Όπως είναι φυσικό, επιδιώξαμε να έχουμε ευρύτερη παρουσία από άποψη χώρου στο εθνικό μας περίπτερο (Halle 5). Εκεί όπου πραγματο­ ποιούνται διαπραγματεύσεις για την αγορά και πώλη­ ση δικαιωμάτων θέλουμε ο χώρος να είναι ζωντανός, όπως το καταφέραμε και πριν από ένα χρόνο, όπου δοκιμάζαμε τις δυνάμεις μας. Στο εθνικό περίπτερο, λοιπόν, θα έχουμε πρόσθετες εκδηλώσεις, παρουσιά­ σεις συγγραφέων κυρίως, θα πρόκειται για γεύσεις ελληνικής λογοτεχνίας, που θα αναπτυχθούν σε ευ­ ρύτερο πλαίσιο, σύμφωνα με το πρόγραμμα που έχει διαμορφώσει το ΕΚΕΒΙ, όχι μόνο για την περίοδο της ΔΕΒΦ, αλλά και για όλο το χρόνο. Μας έχει δοθεί συ­ χνά η ευκαιρία να τονίσουμε πως η παρουσία της Ελλάδας στη ΔΕΒΦ το 2001 δεν αποτελεί το τέλ ο ς μιας προσπάθειας, αλλά, εντελώ ς αντίθετα, την αρχή της συστηματοποίησης της προβολής της ελληνικής λογοτεχνίας στο ευρωπαϊκό και διεθνές κοινό. Υπό αυτό το πρίσμα, όλοι οι φορείς συνεργάστηκαν υ­ πό το ελληνικό ΥΠΠΟ, ώστε να γίνουν συντονισμένα βήματα συνέργειας. Η ομάδα εργασίας, που συστήθηκε με υπουργική απόφαση, περιλαμβάνει εκπροσώ­ πους όλων των ενδιαφερομένων και προσωπικότητες των Γραμμάτων. 0 καταμερισμός τω ν ευθυνών χωρί­ ζεται σε τέσσερις τομείς:

A. To οργανωτικό και διαχειριστικό σκέλος, που τε λ ε ί υπό την καθοδήγηση και τον έλεγχο της ομάδας ερ ­ γασίας για το πρόγραμμα εκδηλώσεων στο Forum και εκτός αυτού. Υπό αυτή την έννοια, το κατασκευαστικό μέρος στο Forum αποτέλεσε αντικείμενο ξεχωριστής φροντίδας, που απέσπασε τον έπαινο τω ν αρχών και στελεχών της ΔΕΒΦ. Β. Το σκέλος της παρουσίασης των εκδοτών στο χώ­ ρο Halle 5, που έχει αναλάβει η ΠΟΕΒ. Γ. Το σκέλος της παρουσίασης και προβολής των συγ­ γραφέων, που α π οτελεί αντικείμενο του ΕΚΕΒΙ. Δ. Το επικοινωνιακό σκέλος στηρίζεται στη μακροχρόνια στρατηγική τη ς θεώ ρησης τη ς Φ ρανκφούρτης 2001 ως αφετηρία ς της συνεκτικής προβολής του ελληνικού βιβλίου στη διεθνή σκηνή. Γι' αυτό το λόγο έχει δοθεί ιδιαίτερη μέριμνα με Γερμανούς ειδικούς, με τους οποίους αναπτύσσουμε σ το χ ευ ό μ εν ες ε ν έρ γ ειες, όπως π.χ. το Blue Book, που προωθεί Έλληνες συγγρα­ φείς με πρωτότυπο τρόπο, θεω ρήσαμε πως όλα αυτά έπρεπε να έ ­ χουν κομβικό σημείο στη Φρανκφούρτη. Γι' αυτό ετοιμάσαμε και στελεχώσαμε ένα το ­ πικό γραφείο, αφενός για την παροχή πλη­ ροφοριών προς τα ΜΜΕ, τους εκδότες και ά λλους παράγοντες του βιβλίου και, αφετέρου, για την άμεση αντιμετώπιση κάθε προβλήματος που μοι­ ραία αναμένεται να προκύψει...» Οι πέντε μέρες του ΟκτώΒρη Τέλος το λόγο πήρε ο πρόεδρος της Εταιρείας Συγγρα­ φέων και πρέσβης της Ελλάδας στην Ουνέσκο Βασίλης Βασιλικός, του οποίου η ομιλία ήταν σχεδόν αυτοβιογραφικού χαρακτήρα: «Όταν το 70-71 ζούσα ως υπότροφος της Γερμανικής Υπηρεσίας Ακαδημαϊκών Ανταλλαγών (DAAD) στο Δυ­ τικό (τότε) Βερολίνο, οι σχέσεις μας με τους Γερμα­ νούς συναδέλφους ήταν παραπάνω από στενές. Με τον Alexander Kluge πρώτα και τον Uwe Johnson έπει­ τα , με το υ ς H einrich Boll, G un ter Grass και Hans Magnus Enzensberger είχα αναπτύξει διαπροσωπική σχέση που βασιζόταν πάνω στη δικτατορία της χώρας μου. Όλοι βοηθούσαν ποικιλοτρόπως τον αντιστασια­ κό αγώνα. Κατόπιν χαθήκαμε. Λες και ό,τι μας ένωνε ήταν μια πολιτική. Ενώ στο βάθος συμπαθιόμασταν, χωρίς ποτέ να το ομολογούμε ανοιχτά, ως συνάδελ­ φοι της πένας. Η ιστορία όμως τη ς ελληνικής εξόριστης διανόησης

της εποχής εκείνης με τη γερμανική ιντελιγκέντσια εί­ ναι πιο παλιά. Αρχίζει το Σεπτέμβριο του 1967, όταν στο ίδιο πάλι Δυτικό Βερολίνο ο αρχηγός της «Ομάδας '47», ο Χανς Βέρνερ Ρίχτερ, μας είχε καλέσει για μια συνάντηση κορυφής κατά της χούντας των συνταγμα­ ταρχών...

0 Emmanuel Kant από το Ανατολικό Βερολίνο και ο Wolf Biermann -πριν περάσει στο Δυτικό- μας στήρι­ ζαν με κείμενά τους και με τη μουσική τους. Όλα αυτά χάθηκαν κατόπιν. Δεν υπήρξε συνέχεια, αλ-

[δώ θα προωθούνται εκατοντάδες ελληνικά βιβλία ατο διεθνές κοινό

ληλοτροφοδοσία. Σύντομα καταλάβαμε ότι η Ελλάδα δεν μπορεί να ενδιαφέρει τους άλλους παρά είτε ως τόπος εξωτισμού είτε ως τόπος φυσικής (σεισμός) ή πολιτικής (δικτατορία) καταστροφής. Στο μεταξύ, οι μετανάστες του 1955 είχαν αρχίσει να βγάζουν φύλλωμα. Νέες γενιές ξεφύτρωσαν αηό την αλληλοδιασταύρωση Ελλήνων και Γερμανίδων, Ελληνίδων και Γερμανών. Συγγραφείς αυτής της γενιάς θα έχετε την ευκαιρία να συναντήσετε τον Οκτώβρη. Παράλληλα, το Ινστιτούτο Γκέτε στην Ελλάδα, με τη θαρραλέα στάση που κράτησε στα χρόνια της σκλα­ βιάς, σήμερα περνά τη δεύτερη άνοιξή του, μα η λο­ γοτεχνία, δηλαδή η τέχνη της γραφής, της χώρας του Καβάφη και του Καζαντζάκη, εξακολουθεί να είναι η μεγάλη απούσα από τη χώρα του Doblin και του Χάινριχ Μαν. Ίσως ως τιμώμενη χώρα φέτος στην Έκθεση καταφέρουμε να σας δώσουμε ψήγματα της άνθησης της γραφής που επικρατεί εδώ και δεκαπέντε περίπου χρόνια στη χώρα μας... Σας μιλώ ως συγγραφέας που έχει στο ενεργητικό του εκατό περίπου βιβλία και που ποτέ δε σκέφτηκε να γράψει σε μια άλλη γλώσσα ή να εκποιήσει προς τους νόμους της ζήτησης τη δική του προσφορά. Κι

31

αυτό συμβαίνει με όλους μας. Κρεμιόμαστε από την καλή συμπεριφορά ή το τα λέντο του όποιου μετα ­ φραστή σαν τους ιθαγενείς που περιμένουν να που­ λήσουν την πραμάτεια τους στους αποίκους, αφού βρεθεί ένας διαμεσολαβητής. Όλες οι περιθωριακές γλώσσες, και τέτοια είναι δυστυχώς η νεοελληνική, είναι δεμένες με την καταγωγή τους, όπως ο σκλάβος με τις αλυσίδες του. Αλλά οι δικές μας αλυσίδες είναι πολύ βαριές. Χαλκεύθηκαν μέσα σε τρεις χιλιάδες χρόνια όπου το αλ­ φάβητο δεν ά λλα ξε. Ούτε οι λ έξεις. Το νόημα ναι, καμιά φορά. Αλλά κουβαλάμε τη ν κληρονομιά του Αισχύλου, του Πλάτωνα, τω ν Αλεξανδρινών, τω ν εκ­ κλησιαστικών πατέρων του Βυζαντίου, της καθαρεύ­ ουσας, της δημοτικής. Όλα αυτά θα ισοπεδωθούν α­ ναγκαστικά σε μια μετάφραση. Κι αυτός είναι ο λό­ γος που καμιά φορά το μήνυμα δεν περνά προς τα έξω. Διότι το μήνυμα είναι η ίδια η γλώσσα... Αγαπητοί φίλοι, δε θα ήθελα να σας κουράσω περισ­ σότερο. 0 αγαπημένος μου συγγραφέας υπήρξε ο Χέρμαν Μπροχ. Σπουδαίο μυαλό που με τίμησε με τη φιλία της η Χάνα Άρεντ. Μεγάλωσα με τα βιβλία της οικογένειας Μαν. Δεν ξέρω ποιον απ' όλους να ηρωτοδιαλέξω. Νομίζω ότι η Στροφή τ ου Κλάους Μαν με σ ημά δ εψ ε. 0 Τ ιτανικός το υ Hans Magnus Enzensberger είναι το προτιμημένο μου έπος. Και τό ­ σοι άλλοι. Με αξεπέραστη τη λατρεία μου για τον Μπαλζάκ τη ς γερμανόφωνης λογοτεχνίας, το ν Στέφαν Τσβάιχ. Υπήρξε κι ένας σπουδαίος γερμανόφω­ νος ποιητής, που του στέλνω, αν ζει, το χαιρετισμό μου, ο Βαγγέλης Τσακιρίδης. Ενώ σημαντικός συγ­ γραφέας και στα γερμανικά παραμένει ο Άλεκ Σχινάς. Όλα αυτά αποτελούν τον ιστό όπου μαζί θα συμπορευτούμε τις πέντε μέρες του Οκτώβρη που η Διε­ θνής Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης θα μας τι­ μήσει με τη φιλοξενία της». Η σ υνέντευξη Τύπου έκλεισε με τη ν προβολή ενός άλλου εντυπωσιακού βίντεο που αναπαριστούσε με ψηφιακή μορφή το χώρο του Forum της Έκθεσης, ό ­ που θα πραγματοποιηθούν δεκάδες εκδηλώσεις που θα αφορούν στους σύγχρονους Έ λληνες συγγραφείς και στη σύγχρονη Ελλάδα. Η Κύπρος και οι πολιτικές διαστάσ«ς Στη συνέχεια δόθηκε ο λόγος στους Γερμανούς δη­ μοσιογράφους. Στο εύστοχο ερώτημα ποια θα είναι η θέση της κυπριακής λογοτεχνίας στο πλαίσιο της ε λ ­ ληνικής παρουσίας στην Έκθεση της Φρανκφούρτης, ο Ευ. Βενιζέλος έδωσε το στίγμα μιας αγαστής συνύ­ παρξης μεταξύ Ελλάδας και Κύπρου, ενώ παράλληλα

32

εντυπώσιασε για την πολιτική του ευστροφία. «Η Κύ­ προς», είπε «και η κυπριακή λογοτεχνία είναι αναπό­ σπαστο τμήμα της ελληνόγλωσσης λογοτεχνικής πα­ ραγωγής. Και η συνεργασία ανάμεσα στις δύο κυβερ­ νήσεις και τα δύο υπουργεία Πολιτισμού όπως και στα διάφορα πολιτιστικά ιδρύματα είναι εξαιρετικά στενή. Η ελληνική βιβλιοπαραγωγή αντιλαμβάνεται την Κύπρο ως τμήμα μιας ενιαίας αγοράς. Πολλοί Κύ­ πριοι συγγραφείς ζουν στην Ελλάδα και φυσικά μ ετέ­ χουν ενεργότατα στις δραστηριότητες του μεγάλου λογοτεχνικού φόρουμ. Ένας μεγάλος Κύπριος ποιη­ τής, ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης, τιμήθηκε με το Ελλη­ νικό Λογοτεχνικό Βραβείο Ποίησης. Η ιδιαίτερη θέση που κατέχει και η τουρκική και η αγ­ γλική γλώσσα στην Κύπρο την καθιστούν ένα πολύ ενδιαφέρον γλωσσικό εργαστήριο. Άρα ελπίζουμε ότι θα είναι μια ευκαιρία και για την Κύπρο να προβάλει τη δική της ελληνόφ ω νη παρα­ γωγή. θα είμαστε ευτυχείς πολιτικά αν η τουρκοκυπριακή κοινότητα ήταν κι αυτή ελεύθερη να κάνει το ίδιο στη δική της τουρκική γλώσσα. Αλλά οι πολιτικές συνθή­ κες υπό τις οποίες τελ ούν οι Τουρκοκύπριοι δυστυ­ χώς δεν το επιτρέπουν. Για μας η λύση είναι γνωστή: είναι ο σεβασμός τω ν ψηφισμάτων και τω ν αποφάσεων του ΟΗΕ, η διασφά­ λιση δηλαδή της ενότητας, της βιωσιμότητας της Κύ­ πρου μέσα στην Ενωμένη Ευρώπη. Μέσα στην Ενω­ μένη Ευρώπη πιστεύουμε ότι πολύ σύντομα, με το πρώτο κύμα διεύρυνσης, θα έχουμε λύσεις σε όλα αυτά τα προβλήματα». Η Ελλάδα ατο Forum 0 πλούσιος σε πληροφορίες φάκελος τω ν δημοσιο­ γράφων έδινε το στίγμα του προγράμματος ποικίλων εκδηλώσεων της Ελλάδας ως τιμώμενης χώρας στην 53η Διεθνή Έκθεση της Φρανκφούρτης. Ειδικότερα: Στο κέντρο τω ν σχεδιασμών του Forum υπάρχει ένας διαγώνιος διάδρομος που -κατά τη Silicon Valley- θα μπορούσε να ονομαστεί Helicon Valley (Κοιλάδα'του Ελικώνα). Ξεκινά από το Κέντρο Πληροφοριών, στην είσοδο της αίθουσας, διασχίζει το χώρο και καταλήγει στο Αμφιθέατρο. Ο διάδρομος μεταξύ τω ν περιπτέρων τω ν εκδηλώσε­ ων θα αποτελεί την κεντρική περιοχή ανάπτυξης των πολυμέσων και μέσω info-snakes θα συνδέεται με ζωτικά σημεία του Forum. Λόγω της σύνδεσης της έκθεσης με το βιβλίο και τη λογοτεχνία, το Αμφιθέατρο «Κ. Π. Καβάφης» στο κέ-

Griechische Scbriftsteller

CHRISTOFOROSLIONTAKIS

νχρο το υ χώρου δημιουργήθηκε για να κάνει ακόμη ε ­ ν τονότερη τη ν πα­ ρουσία τη ς λ ο γ ο τε­ χνίας τω ν Ελλήνω ν συγγραφέων. Στο Α μφ ιθ έα τρ ο θα πραγματοποιηθούν: • Παρουσιάσεις και συνεντεύξεις Ελλήνων συγγρα­ φέων • Παρουσιάσεις γνωστών ξένων συγγραφέων ελληνι­ κής καταγωγής • Συζητήσεις επιστημόνων διεθνούς κύρους για θέμα­ τα που αφορούν στο βιβλίο • Εμφανίσεις μουσικών συγκροτημάτων με τίτλο «Οι μουσικές του κόσμου στην Ελλάδα και οι μουσικές της Ελλάδας στον κόσμο» • Προβολές ντοκιμαντέρ που έχουν σχέση με συγγρα­ φείς και βιβλία. Στο Forum θα πραγματοποιηθούν είκοσι συνολικά εκθέσεις-εκδηλώσεις: 1 . Μυθολογίες του βιβλίου με σύγχρονους Έ λληνες καλλιτέχνες 2. Περίπτερο ελληνικής λογοτεχνίας υπό την εποπτεία του ΕΚΕΒΙ 3. Πεντακόσια χρόνια ελληνικού βιβλίου 4. Ελληνική γραφή από τις απαρχές ως την εμφάνιση της τυπογραφίας 5. θησαυρός της ελληνικής γλώσσας από τον Όμηρο ως σήμερα 6. Ώρες Βυζαντίου 7. Κων/νος Μόνος - A Creek Portfolio, έκθεση φ ω το­ γραφιών του γνωστού Ελληνοαμερικανού φ ω το ­ γράφου

Μερικά από τα φυλλάδιο του ΕΚΕΒΙ αφιερωμένα ατούς Έλληνες ουγγραφείς, ατη γερμανική και αγγλική γλώοαα

8. Σύγχρονες όψεις του ελληνικού τοπίου 9. Η επινόηση του τοπίου (όψεις και ερμηνείες του ελληνικού τοπίου) 10. Τα μουσεία της Ελλάδας σε δίγλωσσο CD-ROM 11. Έκθεση ΑΡΚΑ 12. Μουσικά γλυπτά 13. Η τεχνολογία στην αρχαία Ελλάδα (έκθεση από α­ ντίστοιχα ελληνικά μουσεία) 14. Αρχαία Ύδραυλις (το πρώτο στην παγκόσμια ιστο­ ρία πληκτροφόρο μουσικό όργανο) 15. Μια στέγη για τον Διόνυσο (ψηφιακή έκθεση για τα θέατρα της Ελλάδας) 16. Το ελληνικό τμήμα IC0M0S και οι δραστηριότητές του για τη διάσωση της πολιτιστικής κληρονομιάς 17. Αθήνα 2004 18. Οι μουσικές του κόσμου στην Ελλάδα 19. Ελλάς-Ελαία (η πολυδιάστατη εικόνα του πολιτι­ σμού της ελιάς) 20. Άρτος και θεάματα (τρόφιμα, φυτά, τουρισμός, θέ­ ατρο, μουσική, κινηματογράφος) Παράλληλα, θα ετοιμάζονται καθημερινά χαρακτηρι­ στικά εδέσματα με την υποστήριξη Ελλήνων σεφ. Το πΐρίπτερο της ΠΟΕΒ Στην αίθουσα Halle 5, όπου θα στηθεί το ελληνικό ε­ μπορικό περίπτερο (1.200 τ.μ.), ο επισκέπτης θα έχει τη δυνατότητα της ελεύθερης πρόσβασης και από τις τέσσερις πλευρές του και της πολλαπλής επιλογής τη ς διαδρομής μέσα σε αυτό. Η κίνηση δε θα γίνεται βάσει ενός κεντρικού γραμμικού άξονα, αλλά θα επι­ τρέπει την ουσιαστική αναζήτηση και γνωριμία του επι­ σκέπτη με το ελληνικό βιβλίο και τις παράλληλες δρα­ στηριότητες που θα φιλοξενούνται στο χώρο.

33

Η σχεδιαστική αντίληψη που θα χαρακτηρίζει την οργά­ νωση του χώρου θα βασίζεται στη σύγχρονη έκφραση ελληνικών στοιχείων (χρώμα, υφή, διαφάνεια), με τη χρησιμοποίηση δυναμικών υλικών (μέταλλο, γυαλί, ο ­ θόνη κ.ά.) Ο χώρος της ΠΟΕΒ θα περιλαμβάνει χώρο υποδοχής, θεματικές εκθέσεις βιβλίων, χώρο Διαδικτύου και ανα­ ζήτησης βιβλιογραφικών στοιχείων, λογοτεχνικών κα­ φενείων, χώρο εξυπηρέτησης εκδοτών και δημοσιο­ γράφων, χώρο συσκέψεων και χώρο προβολής οργανι­ σμών και ιδρυμάτων. Εκδηλώσεις στην πόλη της Φρανκφούρτης Παράλληλα με την Έκθεση, πριν από την επίσημη έ ­ ναρξή της, αλλά και μετά το πέρας των εργασιών της, θα πραγματοποιηθούν πολλές εκδηλώσεις στην πόλη της Φρανκφούρτης: 1. «Έκθεση Ελληνικού Γραμματοσήμου» στο Μουσείο Επικοινωνίας. Η έκθεση περιλαμβάνει και εκθέματα που αναδεικνύουν την εξέλιξη τω ν ελληνικών τα ­ χυδρομείων στην Ελλάδα.

2. «2.300 χρόνια Ιστορίας και Παράδοσης: Οι Εβραίοι στην Ελλάδα» στο Εβραϊκό Μουσείο. Έκθεση πρω­ τότυπων αντικειμένων καθώς και πλήθος φωτογρα­ φικού και έντυπου υλικού από τη μακραίωνη ιστο­ ρία των Εβραίων στον ελλαδικό χώρο.

3. «Μνήμη» της Άλκηστης Αλκαλάη στο Εβραϊκό Μου­ σείο. Έκθεση έργων ζωγραφικής και γλυπτικής και φωτογραφίας με θέμα τη μνήμη.

4. «Ιεροτελεστία και Πίστη» στο Μουσείο Μητροπολιτικού Ναού Φρανκφούρτης. Η έκθεοη παρουσιάζει τη Θεία Λειτουργία μέσα από επίλεκτα έργα βυζαντι­ νής και μεταβυζαντινής τέχνης.

5. Συναυλία βυζαντινής μουσικής - Χορωδία «Ιωάννης Δαμασκηνός» στο D o m -M u se u m -F ra n kfu rt am Main.

6. Έκθεση εικόνων συλλογής Βελιμέζη στο Μουσείο Αγιογραφίας. Παρουσίαση μίας ενότητας πενήντα πέντε μεταβυζαντινών εικόνων της Συλλογής Βελι­ μέζη.

7. «Οι Έ λληνες στις όχθες το υ ποταμού Μάιν» στο Ιστορικό Μουσείο Φρανκφούρτης. Άνθρωποι με ε λ ­ ληνικό διαβατήριο, ελληνο-γερμανικής καταγωγής, στη Φρανκφούρτη και στην ευρύτερη περιοχή.

8. «Η ζωγραφική στον κινηματογράφο» στο Μουσείο Κινηματογράφου. Έκθεση με ζωγραφικές γιγαντοαφίσες, λιθογραφίες, αφίσες και μ α κέτες για την πρόσοψη κινηματογράφων της Αθήνας τη ς περιό­ δου 1950-1975 από Έλληνες ζωγράφους και χαρά­ κτες.

34

9. «Ηρακλής Μαινόμενος» στο Alte Oper MuseumFrankfurt am Main, θεατρική παράσταση από το θέ­ ατρο ΑΤΓΙΣ του Θεόδωρου Τερζόπουλου.

10. «Γιώργος Σ εφέρης - Ποιητής και Πολίτης» στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Παρουσίαση τω ν πολυμέσων που ετοιμάστηκαν για το έτος Σεφέρη.

11. Χορωδία Εβραϊκού Μουσείου στο Εβραϊκό Μουσείο. Εμφάνιση μικτής χορωδίας υπό τη διεύθυνση του κ. I. Νέγριν.

12. Πανόραμα Ελληνικού Κινηματογράφου στο Μου­ σείο Κινηματογράφου. Προβολές εξήντα ελληνι­ κών ταινιών από τις αρχές του αιώνα μέχρι σήμε­ ρα. Αφιέρωμα στον Μιχάλη Κακογιάννη.

13. Συναυλία της Alexandra Gravas: Ελλάδα - Ποίηση και Μουσική στο Alte Oper Museum-Frankfurt am Main. Παρουσίαση ελληνικής μελοποιημένης ποίη­ σης και σκηνοθετημένης απαγγελίας ποιημάτων των Καβάφη, Ρίτσου, Σεφέρη, Ελύτη κ.ά.

14. Συναυλία της Σαβίνας Γιαννάτου στην αίθουσα Συ­ ναυλιών Ραδιοφωνίας Έσσης, με σεφεραδίτικα τραγούδια και μουσικές της Μεσογείου. Επίσης, το Μουσείο Τέχνης της Φρανκφούρτης θα εγκαι­ νιάσει στις 3 Οκτωβρίου μεγάλη έκθεση με τίτλο «Ελλά­ δα - Στον καθρέφτη της Ελευθερίας» με έργα Γιάννη Τοαρούχη, Νίκου Εγγονόπουλου, Γιάννη Μόραλη, Γιώρ­ γου Χατζημιχάλη και μια μεγάλη εξωτερική κατασκευή του Ελληνοαμερικανού καλλιτέχνη Stephen Αντωνάκου (διάρκεια έκθεσης από 4 έως 28 Οκτωβρίου). Οι ακδηλώσας του ΕΚΕΒΙ Την προώθηση τω ν Ελλήνων συγγραφέων και τω ν βι­ βλίων τους στη Γερμανία και στις γερμανόφωνες χώ­ ρες έχει αναλάβει σχεδόν εξ ολοκλήρου το Εθνικό Κέ­ ντρο Βιβλίου. Οι εκδηλώσεις που άρχισαν ήδη από τον Ιούνιο και θα διαρκέσουν ως το Φεβρουάριο του 2002 θα πραγματοποιηθούν σε οίκους λογοτεχνίας, σε λαϊκά πανεπιστήμια, σε ΑΕΙ, σε Οργανισμούς Τοπικής και Πε­ ριφερειακής Αυτοδιοίκησης και αλλού. Οι διοργανωτές, ως είθισται, ενδέχεται να τροποποιήσουν ορισμένες α­ πό τις εκδηλώσεις ως προς τις ημερομηνίες και τους συντελεστές. Το πρόγραμμα πάντως εκδηλώσεων του ΕΚΕΒΙ έχει ως εξής: Ιούνιος • Μόναχο 21/6: Οίκος Λογοτεχνίας Μονάχου: Πέτρος Μάρκαρης.

• Μόναχο 26/6: Οίκος Λογοτεχνίας Μονάχου: Μαρία Λαϊνά, Χριστόφορος Λιοντάκης, Ανθή Μαρωνίτη, Στρατής Πασχάλης.

Ιούλιος • Μόναχο 6 /7: Καφέ Ν το ύ κα τζτο υ Οίκου Λ ο γ ο τε­ χνίας: Παρουσίαση το υ Ανδρέα Στάικου και ίο υ Χρήστου Ζουράρι, καθώς και γαστρονομική πανδαι­ σία υπό την εποπτεία και καθοδήγηση τω ν δύο.

• Νιρεμβέργη 19/7: Εγκαίνια έκθεσης Σεφέρη. Σ επ τέμ β ρ ιο ς • Μάρμπουργκ 8 -9/9: Δήμος Μόρμπουργκ, Παιδικό Μουσείο και Μ ουσείο Παιχνιδιών Μάρμπουργκ: Αλκή Ζέη, Ζωρζ Σαρρή, Ελένη Τορόση, Χρήστος Μπουλώτης, Μάρω Λοϊζου, Σοφία Ζαραμπούκα, Ευ­ γένιος Τριβιζάς. Έκθεση παιχνιδιών.

• Γκίσεν 13/9: Λότη Πέτροβιτς.

• Μόναχο 13/9: Φόρουμ του Ινστιτούτο Γκέτε: Μιχάλης Γκανάς.

• Μόναχο 20/9: Οίκος Λογοτεχνίας: Νίκος θέμελης.

• Ουλμ 21/9: Λαϊκό Πανεπιστήμιο: Θανάσης Βαλτινός.

• Βρέμη 21/9: Οίκος Λογοτεχνίας: Ζυράννα Ζατέλη, Αντώνης Σουρούνης.

• Ουλμ 22-23/9: Λαϊκό Πανεπιστήμιο: Άλκη Ζέη. Μου­ σική βραδιά.

• Φρανκφούρτη 24/9: Εγκαίνια Έκθεσης Εικονογρά­ φησης στην Κεντρική Βιβλιοθήκη τη ς Φρανκφούρ­ της.

• Βασιλεία 27/9: Πέτρος Μάρκαρης.

• Μόναχο 28/9: Κατερίνα Αγγελάκη Ρουκ, Δήμητρα Χριστοδούλου, Χάρης Βλαβιανός.

• Βερολίνο 29/9: Ανάγνωση: Θανάσης Βαλτινός.

• Στρογγυλό Τραπέζι για τη Λογοτεχνία (Χρήστος Λά­ ζος, Λευτέρης Οικονόμου, Παντελής Παντελούρης, Dr. Ulf Dieter Klemm, Δανάη Κουλμάση). Οκτώβριος • Στουτγάρδη 4/10: Νοτιοδυτική Ραδιοφωνία: Σώτη Τριανταφύλλου, Γιώργος Σκαμπαρδώνης.

• Μόναχο 6/10: Οίκος Λογοτεχνίας: Σώτη Τριανταφύλλου, Αμάντα Μιχαλοπούλου.

• Φρανκφούρτη 8/10: Μάρω Δούκα.

• Λειφία:15-19/10: Εβδομάδα αφιερωμένη στην ε λ ­ ληνική λογοτεχνία στο Haus des Buches: Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Πέτρος Μάρκαρης. Μουσική βρα­ διά • Νιρεμβέργη 25/10: Ιωάννα Καρυστιάνη.

• Έκθεση φωτογραφιών Σεφέρη ΜΙΕΤ.

• Βερολίνο: Λογοτεχνική βραδιά με την ελληνική δη­ μοκρατική κοινότητα Βερολίνου: Γιάννης Κιουρτσάκης, Γιάννης Ξανθούλης.

Νοέμβριος • Νιρεμβέργη 6-8/11: Δημοτική Βιβλιοθήκη: Ζυράννα Ζατέλη, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Αντώνης Σουρού­ νης.

[να CD ye αφορμή τα γενέθλια του Μίκη προσφιλές δώρο στους δημοαιογράφους

• Λίμπεκ 9/11: Πέτρος Τατσόπουλος, Χρήστος Χωμενίδης.

• Λίμπεκ 10/1 1 : Τάκης θ εο δ ω ρ ό π ο υ λ ο ς , Ελιάνα Χουρμουζιάδου.

• Κίελο 11/11: Οίκος Λογοτεχνίας: Ευγενία Φακίνου.

12/11: Ζυράννα Ζατέλη, Γιώργος Γιατρομανωλάκης, Σωτήρης Δημητρίου.

• Βιέννη 14/11: Εκδήλωση με θέμα: «Η ιστορία ως μύθος»: Φωτεινή Τσαλίκογλου, Νίκος Παπανδρέου. Προβολή ταινίας της Πένυς Παναγιωτοπούλου.

• Βιέννη 15-16/11: Δύο Έλληνες πεζογράφοί: Μένης Κουμανταρέας, Αλέξης Πανσέληνος.

• Ινσ τιτούτο Βυζαντινών Σπουδών Πανεπιστημίου Βιέννης: Συζήτηση για τη ν ιστορία τη ς ελληνικής λογοτεχνίας: Μάριο Βίττι, Ρόντρικ Μπίτον, Μαριλίζα Μητσού.

• Βιβλιοπωλείο Λεπορέλο: Παρουσίαση του βιβλίου Το σχολείο στο Βυζάντιο του θάνου Μαρκόπουλου.

• Συνεργασία με το λογοτεχνικό περιοδικό Βέσπεννεστ.

• Καλλιτεχνική βραδιά με τον θάνο Μικρούτσικο α­ φιερωμένη στον Νίκο Καββαδία, με αφορμή την έκ­ δοση στην Αυστρία του βιβλίου του Βάρδια.

• Εβδομαδιαίες αναγνώσεις ελληνικής λογοτεχνίας στα γερμανικά από την κρατική ραδιοφωνία της Αυ­ στρίας.

35

• Σάλτσμπουργκ 23/11: Χρήσχος Χωμενίδης, Τάκης 0εοδωρόπουλος, Ρέα Γαλανάκη.

• Κλάγκενφουρτ 24/11: Χρήστος Χωμενίδης, Τάκης θεοδωρόπουλος, Ρέα Γαλανάκη. Δεκέμβριος • Βερολίνο: Εργαστήρι Λογοτεχνίας: Χριστόφορος Λιοντάκης, Στρατής Πασχάλης, Κική Δημουλά.

• Βερολίνο: Ελληνική δημοκρατική κοινότητα Βερολί­ νου: Σωτήρης Δημητρίου, Μισέλ Φάις.

• Χαϊδελβέργη: Απόστολος Δοξιάδης, Πέτρος Μάρκαρης, Αθηνά Κακούρη, Ανδρέας Αποστολίδης, Φίλιππος Φιλίππου, Γιώργος Σκαμπαρδώνης - Συζήτηση πανεπι­ στημιακών για την ελληνική λογοτεχνία.

• Ζυρίχη: Εκδήλωση με θέμα «Λογοτεχνία και μαθηματι­ κά» - Απόστολος Δοξιάδης.

• Έ λληνες Λογοτέχνες: Πέτρος Μάρκαρης, Ανδρέας Αποστολίδης, Νίκος θέμελης.

• Γυναίκες λογοτέχνες: Αθηνά Κακούρη, Αλκή Ζέη.

• Βραδιά ποίησης: Διονύσης Καψάλης.

• Έκθεση Εμπειρικού. Μουσική εκδήλωση. Ειδικότερα για την ευρύτερη περιοχή της Βαυαρίας, το ΕΚΕΒΙ σε συνεργασία με τοπικές βιβλιοθήκες, λαϊκά πανε­ πιστήμια, βιβλιοπωλεία και άλλους φορείς θα διοργανώσει αντίστοιχες εκδηλώσεις στις εξής πόλεις: Άμπεργκ, Άουγκσμπουργκ, Μπουργκχάουζεν, Ρουστ/Μπάντεν Ευ­ ρωπαϊκό Πάρκο, Φράιμπουργκ, Φράιζινγκ, Γκάρτσινγκ, Γκότινγκ, Λάντσχουτ, Μόναχο, Ότομπριν, Πασάου, Πφαφενχόφεν, Πούλαχ, Ρέγκενσμπουργκ, Ρόζενχαϊμ, Στλάμπεργκ, Τράουνστάίν. Στην ευρύτερη περιοχή της Φρανκφούρτης, στο πλαίσιο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου, θα γίνουν εκδηλώσεις στις πόλεις Κολωνία, Βόνη και Αμβούργο. Εντός της πό­ λης τη ς Φ ρανκφούρτης θα γίνουν εκδηλώ σ εις στο Forum (εντός της έκθεσης), στο Λογοτεχνικό Οίκο Φραν­ κφούρτης, στα λογοτεχνικά κέντρα Mousonturm και Romanfabrik, καθώς και σε σημαντικά βιβλιοπωλεία της πόλης. Τέλος, η τοπική ραδιοφωνία της Έσσης θα διοργανώσει τις ακόλουθες εκδηλώσεις: • Βραδιά αφιερωμένη στη Μαρία Κόλας • Βραδιά Μίκη Θεοδωράκη • Βραδιά Ομήρου • Βραδιά αστυνομικής λογοτεχνίας • Βραδιά ελληνικού κινηματογράφου • Δύο ακόμη λογοτεχνικές βραδιές. Οι πόλεις στις οποίες το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου έχει ήδη ολοκληρώσει τις διαπραγματεύσεις και προχωρεί στη διοργάνωση των εκδηλώσεων ανέρχονται σε σαράντα

36

σε όλο το γερμανόφωνο χώρο (Γερμανια-Aucrcpia-Ελβε­ τία) . Οι ήδη προγραμματισμένες εκδηλώσεις ανέρχονται α­ ντίστοιχα σε ενενήντα περίπου. Οι συγγραφείς που μέσω του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου θα επισκεφθούν τη Γερμανία στο διάστημα από τον Ιού­ νιο του 2001 έως και το Φεβρουάριο του 2002 ανέρχο­ νται σε πενήντα ένα. Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου προετοιμάζει την έκδοση εκα­ τό περίπου ενημερωτικών φυλλαδίων για ποιητές, πεζογράφους, δοκιμιογράφους, συγγραφείς παιδικής και νεανικής λογοτεχνίας. Τα φυλλάδια αυτά στο σύνολό το υ ς θα παρουσιαστούν στο πλαίσιο τη ς Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου της Φρανκφούρτης, τον Οκτώβριο του 2001 . Οι €κδηλώσ«ις του ΕΙΠ Αλλά και το Ελληνικό Ίδρυμα Πολιτισμού διοργανώνει είκοσι πέντε εκδηλώσεις σε δώδεκα πόλεις της Γερμα­ νίας. Το πρόγραμμα έχει ως εξής: • Βερολίνο 14-24/6: Παρουσίαση τω ν μεταφράσεων Μικρά Αγγλία της I. Καρυστιάνη, Νυχτερινό δελτίο τ ου Π. Μόρκαρη, Νοσταλγία των δράκων του Δ. Κούρτοβικ. Συζήτηση: Γερμανική μεταναστευτική λογοτεχνία στην Ελλάδα και ελληνική μεταναστευτική λογοτεχνία στη Γερμανία με τους Α. Μπλιούμη, C. Bauer, D. Katzakoglu, Β. Michel, Ε. Τορόση, Κ. Γιαννακάκο.

• Βερολίνο 28/6-1/7: Η Δ. Κουλμάση, η Ε. Τορόση και ο Α. Ίσαρης διαβάζουν από το έργο τους.

• Βερολίνο 29/6-1/7: Το ΕΙΠ συμμετέχει στη γιορτή λο­ γοτεχνίας της Ομοσπονδίας Εκδοτών και Βιβλιοπωλών Βερολίνου.

• Βερολίνο 5/7-12/8: NELLY, Έκθεση φωτογραφιών α­ πό το Μουσείο Μπενάκη.

• Φρανκφούρτη 24-26/8: Ετήσια γιορτή τω ν μουσείων της Φρανκφούρτης, αφιερωμένη φέτος στην Ελλάδα.

• Φ ρανκφούρτη δ /8 -9 /9 : Ά τλα ς το υ Αγίου Όρους. Έκθεση με σχέδια και φωτογραφίες του Παύλου Μυ­ λωνά.

• Κολωνία 4/9-5/θ: Παρουσίαση τω ν συγγραφέων Δ. Κούρτοβικ και Γ. Γιατρομανωλάκη.

• Μόναχο 20/9: Η Αναζήτηση χου Ν. θέμελη. Παρου­ σίαση της γερμανικής μετάφρασης.

• Βερολίνο 27/9: Ανάγνωση αποσπασμάτων της Αναζή­ τησης α πάτον Ν. θέμελη στα γερμανικά.

• Κολωνία 21-30/9: Παντελής Βούλγαρης: Προβολή ο­ κτώ ταινιών του σκηνοθέτη.

• Φρανκφούρτη 29/9-11/11: Οι Έλληνες του Μοίνου

ποταμού. Έκθεση στο Ιστορικό Μουσείο. Διαλέξεις α­ πό τους καθηγητές κ. Σ. Σημίτη και Η. Eideneier. Παρα­ στάσεις κουκλοθέατρου Aristo-funny.

• Κολωνία 5/10: Μακρύ νύκτα τη ς ελληνικής λογοτε­ χνίας: Εκπομπή του κρατικού ραδιοφωνικού σταθμού Deutschlad-Radio. Παρουσιάζονται: X. Βλαβιανός, I. Καρυστιάνη, Δ. Κούρτοβικ, Π. Μάρκαρης, Α. Πανσέλη­ νος και Σ. Τριανταφύλλου.

• Darmstadt 8/10: Παρουσίαση τω ν λογοτεχνώ ν Σ. Τριανταφύλλου και Α. Πανσέληνου.

• Φρανκφούρτη 8/10: Παρουσίαση του έργου του θ. Βαλτινού.

• Φρανκφούρτη 10-14/10: 55η Διεθνής Έκθεση Βιβλίου Φρανκφούρτης. Το ΕΙΠ παρουσιάζεται με δικό του πε­ ρίπτερο στο κτίριο 5.

• Βασιλεία 15-17/10: Ελλάδα Τιμώμενη χώρα - τριή­ μερες εκδηλώσεις. Τρεις Ελβετοί συγγραφείς παρου­ σιάζουν τρεις Έλληνες: Α. Πανσέληνος, Έ. Σωτηροπούλου, Α. Αδαμόπουλος.

• Bad Homburg 16/10: Παρουσίαση του βιβλίου Η νο­ σταλγία των δράκων του Δ. Κούρτοβικ.

• Χαϊδελβέργη 17/10: Δώδεκα και ένα ψέμα του Α. Αδαμόπουλου. Παρουοίαοη της μετάφρασης.

• Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία 18-31/10: Ελλάδα Τιμώ­ μενη χώρα. Είκοσι Έ λληνες συγγραφείς σε γερμανική μετάφραση.

• Αμβούργο 23-28/10: Ημέρες ελληνικής λογοτεχνίας. Τριήμερη παρουσίαση των λογοτεχνών I. Καρυστιάνη, Σ. Τριανταφύλλου, Μ. Γκανά και Α. Πανσέληνου. Παρουσίαση του έργου του Ελύτη, του Καβάφη, του Ρίτσου και του Σεφέρη.

• Κολωνία 24/1 0 :0 Bruno Ganz διαβάζει Σεφέρη και Κα­ βάφη.

• Schwetzingen 28/10: Παρουσίαση τω ν συγγραφέων Ζ. Ζατέλη, Δ. Κούρτοβικ, Π. Μάρκαρη.

• Κολωνία, Οκτώβριος: Ραδιοφωνικές εκπομπές για την ελληνική λογοτεχνία. Ιστορίες Ελλήνων συγγραφέων.

• Βόρεια Ρηνανία-Βεστφαλία (τέλη Οκτωβρίου): Συζή­ τηση με τη συμμετοχή τω ν κ.κ. Vitti, Saunier, Beaton, Τζερμιά, Στασινοπούλου, Rledweg και θέμα την εικόνα της ελληνικής λογοτεχνίας στην Ευρώπη.

• Aschaffenburg 1/11: Παρουσίαση του βιβλίου του Α. Σουρούνη Ο χορός των ρόδων. Η ελληνική συμμετοχή στο Διαδίκτυο Ας σημειωθεί, τέλο ς, ότι από την 1η Ιουλίου 2001 οι χρήστες του Διαδικτύου θα έχουν τη δυνατότητα να α­ ναζητήσουν σ' αυτό πληροφορίες για τη ν ελληνική συμμετοχή στην Έκθεση Βιβλίου του Οκτωβρίου, αλλά

και στοιχεία για την ελληνική λογοτεχνία και τους Έλλη­ νες λογοτέχνες. Πληκτρολογώντας τη διεύθυνση www.greece.2001.de οι χρήστες θα μπορούν να ανατρέξουν, στη γερμανική και αγγλική γλώσσα, στο πλήρες πρόγραμμα των εκδη­ λώσεων στη Φρανκφούρτη και τω ν περιοδειών Ελλή­ νων συγγραφέων στη γερμανόφωνη Ευρώπη. Επίσης, θα έχουν τη δυνατότητα να αξιοποιήσουν τρά­ πεζα δεδομένων με στοιχεία για τα μεταφρασμένα στα γερμανικά ελληνικά βιβλία, αλλά και για τη γερμανική βι­ βλιογραφία που αναφέρεται στην Ελλάδα. Τις επόμενες εβδομάδες θα λειτουργήσει αντίστοιχη παρουσία στο Διαδίκτυο στα ελληνικά στη διεύθυνση www.greece2001 .gr. Εντυπώσεις Απολύτω ς προετοιμασμένη η Ελλάδα για τη Φραν­ κφούρτη τον προσεχή Οκτώβριο. Οι γενικόλογες υπο­ σχέσεις εγκαταλείφθηκαν και τη θέση τους πήραν τα συγκεκριμένα προγράμματα, τω ν οποίων η υλοποίηση αναμένεται. Τα πρώτα βήματα έγιναν ήδη. Οι συγκροτη­ μένοι εκ φύσεως Γερμανοί ήταν απολύτως ικανοποιημέ­ νοι από την, ομολογουμένως, έξοχη ελληνική παρουσία στη συνέντευξη Τύπου. Η ελληνική αντιπροσωπεία υπό τον Ευ. Βενιζέλο, τον Γ. Ρωμαίο και τον Β. Βασιλικό, με χαμηλούς τόνους, όπως αρμόζει σε παρόμοιες διεθνείς διοργανώσεις, στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων πα­ ρουσιάζοντας μια Ελλάδα ευπρεπή, σύγχρονη, ευφ ά­ νταστη και προπαντός ενδιαφέρουσα. Ά νοιξαν ήδη «νέοι

0ι οώδοδιίκης του ΕΚΕΒΙ Ιτη μία όψη φωτογραφία ινάς Έλληνα οαγγραφία μι σύντομο βιογραφικό και το μεταφρασμένα βιβλία του στα γερμανικά. Στην άλλη, ένα κλαδίιλιός και το ούνθημα: Ελλάδα! Όραμα και παράδοση!

37

A 'Αγρας, Τ .·1 0 4 Αίσωπος · 167 Αλεξάνδρου, A . · 212 Αξιωτη, Μ. · 311 Απολλιναίρ, ίκ .· 2 3 1 Αραγκόν, Λ . · 168 Αριστοτέλης · 135 Αριστοφάνης · 72 Αρτώ, λ · 151

Βαλερί Π . · 183 Βάρναλης, Κ. · 88* Βελενστινλής, Ρ. · 2 3 5 Βενέξης, Η. · 337 Βερλαιν, Π. · 3 7 8 Βερν, I . · 105 Βιάν, Μ. · 85 Βιξυηνός, ί. · 2 7 8 Βολταίρος · 177 Βουτυράς, Δ. · 298

Γ

θεοτοκάς, ί. · 137 θεοτόκης, Κ. · 92 θερβάντεξ, Μ. ν τ ε · 176 Θουκυδίδης· 191

Ιονέοκο, Ε. · 122 Ίψεν, £ · 181

Καβάφης Κ.Π. · 7 8 389 ΚαΙαντξακης, Ν. · 190,377 Καιρης, θ . · 106 Κόλας, Ν . · 387 Κάλβος, Α . · 140 Καμά,Α. · 110 Καποδίοτριας, I. · 275 Καραγάτοης, Μ. · 258 "-"α β ίτο α ς , Α. ·3 0 6 , % Η . · 393 Καρυωτακης, Κ. · 157 Καστοριόδης, Κ. ·3 8 5 Κενώ, Ρ · 320 Κερουακ,Τξ. · 2 4 9 Κοκτώ, Ζ . · 160 Κ ο λ ετ·3 1 3 Κονδύλης, Π. · 384 Κόντογλου, Φ .·1 1 3 Κοραης,Α. · 8 2 Κούπερα, Μ. · 80* Κρίστι, Α. · 149 ιτάλλης, Κ .· 326

Μαρής, ί. · 356 Μ αριβό·257 Μάρκες, Γ κ .Γ κ .· 223 Μαρξ, Κ. · 83* Μίλλερ,Α. ·2 5 9 Μίλλερ,Χ. · 2 7 3 Μιοίμα, Γ. ·2 5 3 Μολιέρος · 179 Μοπαίν,Μ. ν τ ε · 304 Μοράβια,Αλ. ·2 5 6 Μοριοον, 1 ·4 0 6 Μοάίιλ, Ρ .· 199 Μπαλξάκ, 0. ν τ ε · 60* Μπάροουξ, 0 . · 3 8 3 Μπαρτ Ρ · 93 Μπαταιγ, Ζ . · 187 Μπέκετ, Σ . · 115 Μπόρχες, Χ.Λ. · 79 Μπρετάν, Α. · 207 Μπρεχτ, Μ .· 211 Μπωβουάρ,Σ. ντε ·1 3 6 Μυριβήλης,Σ. · 3 0 9 Μωπαοάν, ίκ. ν τ ε · 204

Δ

Ναμπόκοφ, Β .· 162 Νέοι λογοτέχνες· 69 ,8 7 Νικολαιδης, Α. · 3 7 9 Νίτοε, Φ. · 91 Ντεκόρτ, Ρ · 3 6 9 Ντίκενς, Κ. · 229 Ντεριπά Ζ. · 397 Ν τιπ ερ ο ·1 0 3 Ντοατογιέφοκυ, Φ. · 131 Ν τυρ άς,Μ .·13 4

Δ άντης·23 0 Δέλτα, Π . · 300 Δουμάς, Α . · 147

ϊενόπουλος, ί. ·2 6 5

ίέιτς, Ου.Μ π άτλερ·391 ίιουρσενάρ,Μ .·81 ίκαιτε, Γ.Β. · 154 Γκράροι,Α.·295 Γκρηι' ίκ. · 2 6 7 ίλ η ν ο ς ,Δ .· 6 Γ Γουλφ, Β. · 153

Ο Όμηρος · 174 Όργουελ, ϊ(. · 226 Ουάιλπ, 0. · 152 Ουγκό, Β .· 111 Ουιλιαμς, Τ. · 139

Π

Ζ Ζενε, Ζ. · 66 Ζιπ,Α. ·2 0 6 Ζολό, Ε. · 97

Μαγιακόφοκι, 8. · 121 Μαιηλερ, Ν. · 286 Μακρυγιάννης · 101 Μαλακάοης · 357

ν,Τ.· 90

Παλαμάς, Κ. · 334 Πάλλης, Α .· 118 Π επ (ικ η ς ,Ν .ί.·4 0 7 ίΐάουντ, ΐ. · 178 Παπαδιαμάπης Α. · 165 Παπαπωνίου, Ζ. · 285

' Τα τεύχη που σημειώνονται με αστερίσκο έχουν εξαντληθεί.

Πεοοόα, Φ .·3 9 0 Πίνδαρος· 294 Πλαθ, Σ · 396 Πόε, Ε .Ά .· 112 Πολίτης, Κ .· 116 Π ρ εβερ,Ζ.·73

Ρ Ράιχ, Β .· 197 Ρεμπώ,Α.·305 Ρίλκε, Ρ.Μ. · 2 7 4 Ρίτοος, ί. · 2 0 5 Ροΐδης, £ · 96 Ρουοο, Ζ.Ζ. · 395

1 Σάνδη, Γ. · 327 Σαντ,Μ. ν τ ε · 77 Σαρτρ, Ζ. Πωλ · 127 Ιεφερης, ί . · 142,410 Σιμενάν,Ζ. · 2 0 2 Σκαρίμπας, Γ. · 2 6 9 Σολωμός, Δ . · 213 Σοφοκλής· 243 Σταινμπεκ, Τ. · 173 Σταηάλ · 98

Ίΐέημς,Χ. · 2 6 0

mi.· 62* Τολοτόι, Α. · 200 Τουαίν, Μ. · 252 Τουρνιέ, Μ. · 2 8 7 Τοαπλερ, Ρ .· 193 Τοέχωφ, Α. · 169 Τοίρκας, Σ. · 171

Φ Φιτξέραλπ. Φ.Σ. · 138 Φόροτερ, Σ Μ .·3 1 2 Φουκώ, Μ .· 125 Φλωμπέρ, ί . · 143 Φρόιπ, Σ. · 150

Χάιπεγκερ, Μ. · 161 & 399 Χάκκας, Μ. · 297 Χάμμετ, Ν. · 182 I(6p m , Τ . · 324

ΑΓΓΕΛΟΣ ΕΛΕΦΑΝΤΗΣ

M IN IM A M E M O R IA L IA Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟ Ϊ ΠΑΠΠΟΥ ΜΟΥ

Τήν Ιστορία, τοϋ παπποϋ μου τήν έμαθα σάν παραμύθι α π ’ τή γιαγιά ή μάλλον τήν έψαξα στά μισόλογά της πολλές δεκάδες χρόνια μετά άπό τότε πού εκείνος έφυγε, φυγόδικος, γιά τήν Αμερική, γιά νά μήν ξαναγυρίσει ποτέ άπό κεϊ. Δέν ξέρω τί είναι αλή­ θεια α π ’ δσα μου διηγήθηκαν οί δικοί μου καί πόσο άλλοιώθηκαν τά γεγονότα μέσα στή μακρυνή άχλύ τοϋ χρόνου. Πάντως παραμυθιάστηκα μ ’ αύτή τήν Ιστορία τοϋ πα π­ ποϋ πού δέν γνώρισα, δπως παραμυθιασμένοι, σ τ ’ αλήθεια, ήταν καί οί άνθρωποι δλα αύτά τά χρόνια πού έφτιαχναν καί έζησαν τήν ιστορία τους. Τ ά κράτησα δσα άκουσα, τά ανακάτωσα μέ ενθυμήματα δικά μου, λίγο απόμακρα άπό τό βίο τοϋ παπποϋ, πά­ ντως αληθή καί σχετικά, κι δλα μαζί τά ιστόρησα εδώ ώς m inim a memorialia. Είναι τά έλάχιστα ενθυμήματα, αύτά πού ξαναφέρνουν πίσω τόν χαμένο χρόνο.

Ο Μ Η ΡΟ Υ 32, Τ Η Λ .: 36 43 382, F A X : 36 36 501, e - m a i l: p o li s @ a t h .f o r t h n e t .g r

«Οι οτίχοι, εάν είναι πο\ύ τυχεροί, ταξιδεύουν ακόμα πιο μακριά κι από τη διάρκεια μιας ζωής» Σίλβια Πλαθ

I I Σίλβια Πλαθ υπήρξε σημαντική ποιήτρια, διηγηματογράφος και δοκιμιογράφος, Η μολονότι το τα λέντο της δεν είχε εκτιμηθεί όσο θα έπρεπε. Η αναγνώριση ήρI I θε κάπως καθυστερημένα. Μετά θάνατον. Φύση ανήσυχη, με εύθραυστη ψυχι­ κή υγεία, οδηγήθηκε από πολύ νωρίς σε οριακές περιοχές τη ς ύπαρξης, και με τρόπο δραματικό αλλά και αυθεντικό βίωσε το παράλογο της ζωής. 0 θάνατος, οι απουσίες, οι φαντασιακές παρουσίες τω ν αγαπημένων προσώπων -ιδιαίτερα της πατρικής μορφής που χάθηκε όταν η ποιήτρια ήταν μόλις οχτώ ετώ ν-, η διαρκής α­ νησυχία και η ανεξέλεγκτη άρνηση συμβιβασμού με την καθημερινότητα υπήρξαν τα σημεία που κυριάρχησαν στο ποιητικό αλλά και πεζογραφικό έργο της Σίλβια Πλαθ. 0 ψυχικά διαταραγμένος κόσμος της αποτυπώθηκε με μοναδικό συμβολικό τρόπο στην ποίησή της, ενώ ακόμα και στα διηγήματά της επανέρχονται εφιαλτι­ κές στιγμές, οι οποίες ωστόσο αποδίδονται πολλές φορές με λυρισμό. Το μικρό και ασήμαντο του εξω τερικού τοπίου αποκτά εξαιρετική σημασία και, μάλιστα, γίνεται αφορμή για συνειρμούς, για μνήμες που πότε πληγώνουν και πότε ανοίγουν κό­ σμους, οι οποίοι χαρακτηρίζονται από νοσταλγική διάθεση. Η εσωτερική ένταση μεταδίδεται στο στίχο ή στην πρόταση και οι διαθέσεις αποκαλύπτουν σκιώδεις πλευρές του ψυχισμού, ένα νοσηρό παιχνίδι με τη ζωή και το θάνατο. Άλλωστε,

καθετί φυσικό, στην κατάσταση ομηρίας στην οποία βρίσκεται η ποιήτρια σε σχέση με τη ν πραγματικότητα, υπηρετεί τις πιο ακραίες και σκοτεινές φαντασιώσεις. Οι εφιάλτες της γίνο­ νται εικόνες ενός παράλογου και παράδοξου κόσμου, στον οποίο το ψευδαισθητικό υποκαθιστά το πραγματικό. Οι καθρέφτες, οι παρα­ μορφώσεις του Εγώ καθώς και τα αντικρουόμενα πρόσωπα του εαυτού αποδίδονται με α­ σθματικές το λμηρές συνθέσεις που διαρκώς φανερώ νουν τις δημιουργικές αλλά τα υ τό ­ χρονα και ολέθριες δυνάμεις του εξεγερμένου υποσυνείδητου. Οι εύθραυστοι συνδυασμοί λεκτικών υποστά­ σεων αποπνέουν μουσικότητα που τείνει ενίο­ τε σε «παραφωνίες», κάθε ά λλο όμως παρά δυσάρεστες- άλλωστε, το αποσπασματικό της ζωής, η δυσκολία τη ς επικοινωνίας τω ν αν­ θρώπων, πόσο μάλλον όταν ο δημιουργός έ ­ χει εύθραυστη εσω τερική ισορροπία, μετα τρέπονται σε εικόνες θανάτου, ενώ ο φόβος της ανυπαρξίας, συγχρόνως όμως και η πρό­ κλησή της, αποτελεί την καλειδοσκοπική απο­ τύπωση των ψυχικών τοπίων. Τα χρώματα, κυ­ ρίως το βαθύ γαλάζιο και το μαύρο, εικονοποιούν τις πολλαπλές μορφές του πόνου, κι έτσι η αδυναμία γίνεται δημιουργικό προσόν. Γιατί τι άλλο είναι η τάση αυτοκαταστροφής, η ο ­ ποία μετατρέπεται, όμως, σε ουσία στο έργο της, από μια προειδοποίηση και προαναγγελία αυτοχειρίας; Παρ' όλο το σκοτεινό τοπίο των ποιητικών και πεζογραφικών συνθέσεων, ο σαρκασμός και το πικρό χιού­ μορ βρίσκουν τη δική τους θέση σ' αυτές, για να επιτείνουν ακόμα περισσότερο την κενότητα των υπάρξεων, την αποξένωσή τους από τον ίδιο τους τον εαυτό. Η «εξομολογητική», ωστόσο, στάση της ποιήτριας δε δρα λυτρωτικά, ως ένα είδος εσωτερικής κάθαρσης και εξαφάνισης των ψυχικών φαντασμάτων. Αντίθετα, η εξο ­ μολόγηση αποκαλύπτει το άλογο, ή και την παράνοια, έναν κόσμο πέραν τω ν ο­ ρίων, ο οποίος, ενώ γοητεύει τον άλλο, τον αναγνώστη, με την τόλμη και την πρω­ τοτυπία του, καθιστά επικίνδυνα μετέωρο το δημιουργό. Εξομολογητική και αυτοβιογραφική, η Ζίλβια Πλαθ παρέδωσε ένα έργο αυθεντικό και πηγαίο, γι' αυτό, άλλωστε, οι στίχοι της «είναι πολύ τυχεροί αφού ταξιδεύουν ακόμα πιο μακριά κι από τη διάρκεια μιας ζωής», όπως έγραψε η ίδια η ποιήτρια στο δοκίμιό της «Τα συμφραζόμενα».

Η Σίλβια Πλαθ και ο Τιντ Χιοιιζ οτη Βοοτάνη, 1959

41

Ε κδόσεις Π οιότητας DENIS RICHARDS Ιστορικός

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ

ΣΥΓΧΡΟΝΗΣΕΥΡΩΠΗΣ Από τη γαλλική επανάσταση ως το τέλος του 20ου αιώνα Μ ε ειδ ικ ό Π α ρ ά ρ τ η μ α γ ι α τ η ν Ε λ λ η ν ικ ή Ι σ τ ο ρ ί α

Μ ετά φ ρ α ση Φ. Κ. ΒΩΡΟΣ Δεμένο με 788 σελίδες, 71 εικόνες εκτός κειμένου και 23 χάρτες

Ε

Κ Δ Ο

Σ

Ε IΣ

ΠΑΠΑ Δ ΗΜΑ Π ρ ο σ φ ο ρ ά σ τ ο ν Π ο λ ιτ ισ μ ό

Ιπποκράτους 8 Αθήνα Τηλ.: 36.27.318

Η Σίλβια Πλαθ γεννήθηκε στη Βοστόνη το 1932 και έ ­ δωσε τέλος στη ζωή της στο Λονδίνο το 1963. Η πρώ­ τη ποιητική σ υλλογή τη ς είναι Ο κολοσ σ ός (The Colossus, 1960). Ακολουθεί το μοναδικό μυθιστόρημά της Η γυάλινη καμπάνα (The Bell Jar, 1963), στο οποίο περιγράφεται η διαταραγμένη προσωπικότητα μιας μαθήτριας κολεγίου και η απόπειρα αυτοκτονίας της. Μετά το θάνατό της εκδόθηκαν δύο ποιητικές συλλο­ γές: Ά ριελ (Ariel, 1965) και Διασχίζοντας το νερό (Crossing the Water, 1971). Επίσης, εκδόθηκε η συλ­ λογή διηγημάτων Τζόνι Πάνικ και η Βίβλος των Ονεί. ρων (Johny Panic and the Bible o f Dreams, 1977). To 1981 κυκλοφόρησαν τα Ποιητικά άπαντα (Collected Poems). Η σχέση της Σίλβια Πλαθ με τον ποιητή Τεντ Χιουζ υ­ πήρξε ταραχώδης. 0 γάμος τους διαλύθηκε λίγο καιρό πριν από την αυτοκτονία της. 0 Τεντ Χιουζ μόλις το 1998 -δηλαδή λίγους μήνες πριν από το θάνατό το υ εξέδω σε την ποιητική συλλογή Birthday Letters (Γενέ­ θλιες επιστολές), ένα έργο που απευθύνεται, με εξαί­ ρεση δύο ποιήματα, στη Σίλβια Πλαθ. Τα ποιήματα αυ­ τό, πάντως, είχε αρχίσει να γράφει ο Τεντ Χιουζ λίγα χρόνια μετά την αυτοκτονία της ποιήτριας. □

ΕΡΓΟΓΡΑΦΙΑ · 1 Ο γ υάλινος κώδων, μυθιστόρημα, μετάφ ραση Γιάννα Νικολίτσα, εκδόσεις «Αίολος», Αθήνα 1984.

2. Το κοστούμι δε με μέλει, λογοτεχνία για παιδιά και νέους, μετάφραση Κατερίνα Αγγελάκη-Ρουκ, εκ­ δόσεις «Πατάκη», Αθήνα 1996.

3. Ποιήματα της Σ. Πλαθ περιλαμβάνονται στο Μικρό ανθολόγιο: από τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης ως την ποίηαη της Μαύρης Αφρικής, μετάφραση Τόκης Μενδράκος, εκδόσεις «Καστανιώτης», Αθήνα 1998.

4. Άριελ και άλλα ποιήματα. Εκδόσεις «Αντίδρασις», Αθήνα.

5. Ο πανικός και η βίβλος τω ν ονείρων. Εκδόσεις «Αντίδρασις», Αθήνα

Θερμές ευχαριστίες σ τον Θοδωρή Γαζώνη ο οποίος πρόθυμα μου διέθεσε το ηλεκτρονικό αρχείο του βι­ βλιοπω λείου Ορίζοντες, καθώς και το βιβλιοπωλείο Πρωτοπορία.

Γ Ι ΩΡ Γ Ο Σ Μ Π Α Ρ Μ Π Ε Ρ Η Σ

Ηδονικές συναντήσεις ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

— « Ν ε κ τ ά ρ ιε Γ ! Α λ κ ίν ο ε Μ ! » Ε ρ ω τ ι κ έ ς π ε ρ ι π τ ύ ξ ε ι ς κ α ι θ ε ία π ν ε ύ μ α τ α « Ο π ι σ θ ι ο λ ο γ ι κ έ ς έ ρ ε υ ν ε ς » κ α ι α ισ θ η τ ικ έ ς α ν α ζ η τ ή σ ε ις Τ ι ς π α ρ ά λ λ η λ ε ς δ ι α δ ρ ο μ έ ς τ ω ν δ ύ ο ν έ ω ν σ η μ α δ ε ύ ε ι η κ ο σ μ ο ϊσ τ ο ρ ικ ή α ν α κ ά λ υ ψ η ε ν ό ς α π ο λ ι θ ω μ έ ν ο υ ά ν δ ρ α , π ο υ έ ν α κ ρ ίσ ιμ ο μ έ λ ο ς τ ο υ ζ ε ι .. . Κ α ι τ ι ς ε π ι σ φ ρ α γ ί ζ ε ι έ ν α α ν ε π α ν ά λ η π τ ο σ υ ν έ δ ρ ιο α ν θ ρ ω π ο γ ν ω σ ί α ς , ό π ο υ α ν τ ι π α ρ α τ ί θ ε ν τ α ι μ ε τ α δ ικ ά τ ο υ ς λ ό γ ι α ό λ ο ι ο ι σ ο φ ο ί τ η ς ισ τ ο ρ ία ς , α π ό τον Π λ ά τ ω να μ έχ ρ ι τον Μ αρξ και τον Φ ρόυντ κ α ι α π ό τ ο ν Δ α ρ β ίν ο μ έ χ ρ ι τ ο ν Σ τ ή β ε ν Χ ό κ ιν γ κ ...

^ εκδόσεις

t ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ ΣΟΛΩΝΟΣ133,106 77 ΑΘΗΝΑ τηλ. 3806 305,3821 813 fax 3838 173, e-mail: alexcom@otenet.gr ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ ΣΤΗ ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ: ΠΕΣΜΑΖ0ΓΑ0Υ 5/ΣΤΑΔΙ0Υ 44,105 64 ΑΘΗΝΑ, τΐ|Α. 3311 719

γράφει η

ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΤΖΕΦΡΙ ΑΡΤΣΕΡ Μ . Β Ρ Ε Τ Α Ν Ι Α (1 9 4 0 -

«Κάθε ακραία συμπεριφορά είναι φυγή από τον εαυτό μας - η φλογερή κατάοταοη του νου είναι η εκφραοη του ανικανοποίητου εσωτερικού μας κόσμου» ΈρικΧόφερ

Π Τζέφρι Άρτσερ είναι ένας από τους αξιόλογους εμπορικούς (και γιατί όχι;)

II Βρετανούς συγγραφείς, ο οποίος στα μυθιστορήματα αλλά και τα διηγή-

U ματά του συνδυάζει τους γοργούς ρυθμούς, το πρωτότυπο θέμα με το χιούμορ, την ανατροπή και τους τρυφερούς, ενίοτε και αδέξιους, ανθρώπι­ νους τύπους. Φυσικά, στο έργο του κυρίαρχη θέση έχει η σύγκρουση του κα­ λού και του κακού, η οποία δημιουργεί τις προϋποθέσεις για διαρκή δράση και ένταση. Μερικές φορές υπάρχουν υπερβολές και ακραίες καταστάσεις -όπως το μακελειό στη ρωσική πρεσβεία στο μυθιοτόρημα Η ενδέκατη εντο­ λή (εκδόσεις «Bell», 1999)-, ωστόσο ακόμα και σ' αυτές τις περιπτώσεις ο α­ ναγνώστης παρακολουθεί την εξέλιξη της ιστορίας με κομμένη την ανάσα. Οι ψυχολογικού τύπου παρατηρήσεις, οι εμβριθείς περιγραφές των χαρακτή­ ρων συνθέτουν τη σκοτεινή ατμόσφαιρα του υποκόσμου, τω ν πρακτόρων, τω ν ανθρώπων της εξουσίας αλλά και τω ν καθημερινών τύπων, αυτών δη­ λαδή που κατοικούν στη διπλανή πόρτα. Στα διηγήματά του (The Collected Short Stories, εκδόσεις «Harper Collins», 1999) ο Τζέφρι Άρτσερ αναδεικνύει πρωτότυπες καταστάσεις, συνθέτει ανα­ τροπές με οξύνοια και χιούμορ. Ο σαρκασμός αλλά και οι υπονοούμενες ε-

JEFFREY

ARCHER H 'E N & t f H

ΕΝΤΟ ΛΗ σωιερικές συγκρούσεις των ηρώων καθιστούν τα κείμενα τολμηρά και εξαιρε­ τικά ζωντανά.

0 Τζέφρι Άρτσερ γεννήθηκε το 1940 και σπούδασε στην Οξφόρδη. Ασχολήθηκε με την πολιτική ως μέλος της Βουλής των Κοι­ νοτήτων και αναπληρωτής πρόεδρος του Συ­ ντηρητικού Κόμματος. Ζει πότε στο Λονδίνο και πότε στο Κέμπριτζ με τη σύζυγό το υ και του δύο γιους του. Στα ελληνικά κυκλοφορούν επίσης τα ακόλου­ θα έργα του από τις εκδόσεις «Bell»: Κάιν και Άβελ (1982), Ούτε δεκάρα παραπάνω (1982), Η άσω τη κόρη (1983), Πρώτος μ εταξύ ίσων (1985), Δολοφονήστε τον πρόεδρο (1986), Ζή­ τημα τιμής (1987), Παιχνιδίσματα (1990), Σε ευθεία γραμμή (1991), Μεταξύ κλεφτώ ν ειλι­ κρίνεια (1994), Δώδεκα τρόποι παραπλάνησης (1996), Η τέταρτη εξουσία (1997), Η ενδέκατη εντολή (1999), Με λίγα λόγια (2001). □

45

ΐπψίλίΐα: Η Μ Α Σ Μ Α Γ Κ Α ΙΝ Η Σ

Η Γερμανία της ν ε ω τ ε ρ ι κ ό τ η τ α ς μ ε λ ε τη τή ς Μάικλ Α ντρέ Μπέρνσταϊν (Michael Andre " Bernstein) αναλύει πέντε γερμανόφωνους συγγραφείς, ποιητές και δοκιμιογράφους του 20ού αιώνα: τον Μάρτιν Χάιντεγκερ, τον Βάλτερ Μπένγιαμιν, τον Ρόμπερτ Μούζιλ, τον Ράινερ Μαρία Ρίλκε και τον Πάουλ Τοέλαν. Τίτλος του βιβλίου: Πέντε πορτρέτα. Νεωτερικότητα και φαντασία στη γερμανική γραφή του 20ού αιώνα (Five Portraits. M odernity and the Im agin atio n in th e Tw entieth-C entury German W riting, «Northwestern University Press»). Απ' αυτούς μόνο δύο είναι Γερμανοί (ο Χάιντεγκερ και ο Μπένγιαμιν)· ο Μούζιλ και ο Ρίλκε προέρχονταν από την Αυστροουγγρική (τότε) Αυτοκρατορία, ε ­ νώ ο Τσέλαν ήταν γερμανόφωνος ρουμανικής καταγωγής. Γιατί όμως οι πέντε αυτές μεγάλες προσωπικότητες -ένας φιλόσοφος, ένας στοχαστής της λογοτεχνίας και της κουλτού­ ρας, ένας συγγραφέας και δύο ποιητές- σε έναν τόμο; Διότι, σύμφωνα με τον Μπέρνσταϊν, αυτό που τους ενώνει είναι ότι κινήθηκαν, με τον τρόπο του ο καθένας, οτο πνεύμα του μο­ ντερνισμού και της νεωτερικότητας. Και οι πέντε προσπάθησαν μέσα από το έργο τους να αποτυπώσουν τόσο το πνεύμα και την ατμόσφαιρα μιας ε ­ ποχής όσο και τις προσωπικές τους εμμονές. Με άλλα λόγια, αυτό το βίαιο ξέσπασμα της υποκειμενικότητας που ήταν ο μοντερνισμός διεκδικουσε ένα σημαντικό κομμάτι από το πεδίο του αντικειμενικού. Για παράδειγμα, οι προσωπικές οντολογικές αγωνίες του Χάιντεγκερ ήταν άρρηκτα συνδεδεμένες με το πνεύμα των καιρών του, συγκεκρι­ μένα, με το ρευστό κόσμο που παρουσίαζε η φυσική του Αϊνστάιν και τις σκοτεινές πτυχές της ανθρώπινης ψυχής που φώτιζε ο Φρόιντ με την ψυχανάλυση. Οι γλωσσολογικές, πολιτιστικές λογοτεχνικές και φιλοσοφικές, με την ευρύτερη έννοια, ενασχο­ λήσεις του Μπένγιαμιν δεν αντανακλούσαν παρά αυτή την αίσθηση ενός κόσμου που βρίσκεται οε μεταβατικό στάδιο, ενώ το κρυπτικό, εσωστρεφές όραμα του Ρίλκε στην ποίηση και του Μούζιλ στην πεζογραφία συμπύκνωνε την ανάγκη των μοντερνιστών να μην καταφύγουν μακριά από αυτή την πραγματικότητα αλλά να διειοδύσουν σε αυτή και να ανακαλύψουν τις απόκρυφες διαστάσεις της. Αυτό το εγχείρημα έφτασε στα όριά του με την ποίηση του τραγικού αυτόχειρα Τοέ­ λαν. Με αυτή την έννοια, η μελέτη του Μπέρνσταϊν είναι και μια ιστορική διαδρομή στη σκέψη και την καλλιτεχνική δημιουργία του πρώτου μισού του 20ού αιώνα. Μία συναρπαστική διαδρομή, το δίχως άλλο. □

Βάλτιρ Μπένγιαμιν

ΟI

46

Σ ν ίτ οXερ αυτοβιογραφούμενος Αυστριακός συγγραφέας (και γιατρός) Αρτουρ Σνί­ τσλερ πίστευε ακράδαντα ότι το προσωπικό του ημε­ ρολόγιο διέθετε πολύ μεγαλύτερη λογοτεχνική αξία από τα μυθοπλαστικά του έργα. Για την ακρίβεια, έλεγε στην Άλμα Μάλερ (σύζυγο του μεγάλου μουσουργού) ότι αν το ημερολόγιό του εκδιδόταν ποτέ θα συναγωνιζόταν τα κορυφαία έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Γνωστός στη χώρα μας από το Λοχαγό Γκουστλ και τη Δεσποινίδα Έλζε (κυκλοφορούν και τα δύο από τις εκδόσεις «Ολκός» στην ωραία μετάφραση του Γιώργου Δεπάστα), ο Σνίτσλερ επανήλθε στην επικαιρότητα όταν ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ μετέφ ερε στον κινηματογράφο τη νουβέλα του Ονειρική ιστορία. 0 τίτλος της ταινίας ήταν Μάτια ερμητικά κλειστά και, ως γνωστόν, αποτέλεσε το κύκνειο άσμα του μεγάλου Αμερικανού σκηνοθέτη (στα ελληνικά το βιβλίο έχει κυκλοφορήσει από την «Εμπειρία Εκδοτική», φέροντας τον τίτλο της ταινίας, δεδομένου ότι η έκδοση περιλαμβά­ νει, εκτός από την πρωτότυπη νουβέλα, και το σενάριο της ταινίας). Αναφερθήκαμε όμως στο ημερολόγιο του Αυστριακού συγγραφέα διότι προσφάτως ολο­ κληρώθηκε η έκδοσή του στα γερμανικά (συνολικά δέκα τόμοι). Τίτλος του Tagebuch 1931. Gesamtverzeichnisse 1879-1931. Η επιμέλεια της έκδοσης ανήκει στον Πέτερ Μίκαελ Μπράουνβαρτ (Peter Michael Braunwarth). Η έκδοση πραγματοποιήθηκε με τη χορηγία της Ακαδημίας Επιστημών της Αυστρίας και ο τελευταίος αυτός τόμος ξεπερνάει τις εξα­ κόσιες σελίδες.

0 Σνίτσλερ άρχισε να κρατάει ημερολόγιο στις 19 Μαρτίου 1879 και σταμάτησε δύο μόλις μέρες πριν από το θάνατό του, στις 21 Οκτωβρίου 1931. Εύκολα αντιλαμβάνεται κανείς ότι μέσα από τις σελίδες του παρελαύνουν θρυλικές φιγούρες της γερμανόφωνης κουλ­ τούρας της εποχής. Οι ενασχολήσεις του Σνίτσλερ με τη μουσική και την ψυχανάλυση τον έφεραν αρκετά συχνά κοντά στον Μάλερ και τον Φρόιντ, και οι σκέψεις του πάνω στο έργο των δύο αυτών προσωπικοτήτων παρουσιάζουν εξαιρετικό ενδιαφέρον. Όπως επί­ σης ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι σκέψεις του πάνω στα Φώτα της πόλης του Τσάπλιν (ή­ ταν φανατικός κινηματογραφόφιλος), οι απόψεις του για τον Κάφκα (αναφέρει πως διά­ βαζε τον Πύργο τα απογεύματα του Αυγούστου του 1928), οι εξακόσιες περίπου περι­ γραφές ονείρων του και, φυσικά, οι πολυάριθμες ερωτικές του περιπέτειες. Χωρίς ποτέ να φτάσει στο επίπεδο ενός Μαν, ενός Μπροχ ή ενός Μούζιλ, ο Σνίτσλερ διεκδικείτη δική του θέση στη νεωτερική γερμανική λογοτεχνία. Αν μη τι άλλο, ο Κιούμπρικ (έστω κι αν διασκεύασε ελεύθερα τη νουβέλα του) απέδειξε ότι ο Σνίτσλερ πα­ ραμένει διαχρονικός. □

1

Άρτονρ Ινπολιρ

47

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α Τ Α

Ι Ε

Θ Ε Μ Α Τ Α

Α

Βιολογία ·Α ρ. 203

Εξπρεσιονισμός ·Αρ. 208

Αγιον'Ορος·Αρ. 68

Βυζάντιο ·Α ρ. 129

Εξωτισμός ·Α ρ. 314

Αισθητισμός ·Α ρ. 349

Βραβεία λογοτεχνίας 1995 ·Α ρ. 364

Αιώνας (ο) που φεύγει · Αρ. 382

Βραβεία λογοτεχνίας 1995 ·Α ρ. 365

Επικοινωνιολογία·Αρ. 348

Αιώνας (ένας) συγγραφείς, 1900-2000

Βραβεία λογοτεχνίας 1996 ·Α ρ. 375

Επιλεκτική βιβλιογραφία Χριστουγέννων

•Αρ. 403 Αλληλογραφία ·Α ρ. 170

Βραβεία λογοτεχνίας 1997· Αρ. 386 Βραβεία λογοτεχνίας 1998 ·Αρ. 398

Αρερικανική πεζογραφία (σύγχρονη)

Αμερική των μειονοτήτων ·Αρ. 394

•Αρ. 253 Επιλογή Βιβλίων 1986-87 ·Αρ. 172 Επιστήμες (κοινωνικές) ·Αρ. 222

•Αρ. 237 Αμερικανοεβραίοι συγγραφείς ·Αρ. 367

Επιθεώρηση Τέχνης ·Αρ. 67

Επιστήμες στον κόσμο μας ·Αρ. 220 Γαλλική επανάσταση ·Αρ. 216

Επιστημονική φαπαοία ·Αρ. 220

Γαλλική ποίηση τα τελευταία 60 χρόνια

Ερωτισμός και πορνογραφία ·Α ρ. 341

Αναγνώσεις και κείμενα ·Α ρ. 234

•Α ρ.310

Ετερότητα στην ελληνική λογοτεχνία

Αναχρονισμός οτον αιώνα μας ·Α ρ. 283

Γενιά των Μπήπικ · Αρ. 64*

Ανθρωπολογία (κοινωνική) ·Αρ. 323

Γφμανόφωνο θέατρο · Αρ. 70

Ανολοκλήρωτοι έρωτες ·Αρ. 261

Γεωπολιτική και στρατηγικές ·Αρ. 331

Η

Αντίσταση και λογοτεχνία · Αρ. 58*

Γλώοοα και Δημοτικό σχολείο ·Α ρ. 345

Ήχος (ο) της εικόνας · Αρ. 329

Αρχαία λυρική ποίηση ·Αρ. 107*

Γλωσοολογία·Αρ. 144

Ασθένειες των συγγραφέων ·Αρ. 281

Γνωοιακές επιστήμες ·Αρ. 408

Αστικό ελληνικό μυθιστόρημα ·Α ρ. 338

Γραφές και υπογραφές γυναικών ·Αρ. 401

Αστυνομική λογοτεχνία ·Αρ. 86 Αυτοβιογραφία ·Αρ. 155 Αυτόχειρες (οι) στη λογοτεχνία ·Αρ. 284 Αφήγηση και παραμύθι ·Αρ. 363

Β

•Α ρ. 417

Ο θάλασσα και ταξίδια ·Α ρ. 244 θέατρο (νεοελληνικό) ·Αρ. 89

Δ

θέατρο και παιδί ·Αρ. 214

Δεκαετία το υ '60 ·Α ρ. 308

θεολογία ·Α ρ. 251

Διακοπές και βιβλίο ·Α ρ. 196

Θεσσαλονίκη ·Αρ. 128

Διακοπές. Εκδότες προτείνουν 460 βιβλία

θεωρία του Χάους ·Αρ. 409

•Αρ. 244

Βιβλία για το καλοκαίρι ·Α ρ. 148

Διανοούμενοι και εξουσία ·Αρ. 186

Βαλκάνια ·Α ρ. 402

Δοκίμιο ·Αρ. 117

Βιβλίο και στρατός ·Αρ. 146

Ιστορικό μυθιστόρημα ·Α ρ.291 Ιταλική λογοτεχνία ·Αρ. 76

Βιβλία A' εξαμήνου 1992 · Αρ. 292 Βιβλία Β'εξαμήνου 1992 ·Α ρ. 303

Έγκλημα - Απόπειρες ερμηνείας · Αρ. 239

Κ

Βιβλία Α'εξαμήνου 1993·Αρ. 316

Εθνικισμός ·Α ρ. 322

Κινηματογράφος και ιστορία ·Α ρ. 266

Βιβλία Β'εξαμήνου 1993 ·Α ρ. 328

Εθνικισμός σήμερα ·Αρ. 418

Βιβλία Α'εξαμήνου 1994 ·Αρ. 340

Εκπαίδευση - Δημόσια και ιδιωτική

Βιβλία (185) που αξίζει να διαβάζετε •Αρ. 409 Βιβλίο - η αγοραστική συμπεριφορά του κοινού ·Αρ. 224 Βιβλίο και εικονογράφηση ·Αρ. 248

•Αρ. 247 Ελληνικά γράμματα στη Γερμανία ·Αρ. 368 Ελληνικά μπεστ αέλερ του 1990 ·Αρ. 252 Ελληνική πεζογραφία (μία συζήτηση) •Αρ. 376

Βιβλίο και νέες τεχνολογίες ·Αρ. 188

Ελληνικό παραμύθι ·Α ρ. 130*

Βιβλίο και φυλακή ·Αρ. 99

Εξουσία και κοινωνία ·Αρ. 276

Κινηματογράφος (θεωρία) ·Αρ. 317 Κινηματογράφου (χρόνια) ·Α ρ. 353 Κοινωνία και κράτος · Αρ. 233 Κοινωνιολογία·Αρ. 119 Κοινωνιολογία της σύγχρονης οικογένειας •Α ρ. 241 Κουλτούρα (η) της αμφισβήτησης •Αρ. 352 Κόμικς ·Α ρ. 217*

Κριτική ·Αρ. 184

Όνειρο (το) στη λογοτεχνία ·Α ρ. 240

Κυπριακά γράμματα ·Αρ. 123*

Όραμα (το) στη λογοτεχνία · Αρ. 263

Τηλεόραοη και παιδί · Αρ. 262

Οργισμένοι νέοι - Δεκαετία του '50

Τιμή και ντροπή · Αρ. 351

A

•Αρ. 302

Λαϊκά αισθηματικά μυθιστόρημα · Αρ. 100

Όρια (τα) του μυθιστορήματος ·Αρ. 373

Λαϊκό τραγούδι ·Αρ. 362

Όψεις του λαϊκού πολιτισμού ·Αρ. 404

Τρέλα και κοινωνία · Αρ. 272 Τσιγγάνοι: Ρομ, Μανούς και Σιντέ, Καλέ •Αρ. 374

Λαογραφία ·Α ρ. 245

Υ

Λατινοαμερικάνικη λογοτεχνία ·Α ρ. 59*

Π

Λογοτεχνία της Αργεπινής ·Α ρ. 315

11αραλογοτεχνία·Αρ.354

Λογοτεχνία και ζωγραφική ·Αρ. 321

Παιδί και δημιουργικότητα ·Αρ. 361

Λογοτεχνία (η) και το κακό ·Α ρ. 289

Παιδί και περιβάλλον · Αρ. 325

Λογοτεχνία και κινηματογράφοι; ·Α ρ. 75

Παιδική λογοτεχνία (θεωρία και κριτική)

Λογοτεχνία και φωτογραφία ·Α ρ. 271

•Αρ. 346

Λογοτεχνικά βιβλίο και παιδί ·Α ρ. 242

Μ Μέαα Μαζικής Επικοινωνίας · Αρ. 194

Υπερρεαλισμός (ελληνικός) ·Α ρ. 120 Υπερρεαλισμός και έρωτας · Αρ. 335 Υποτροφίες συγγραφέων ·Α ρ. 371

Φ Φεμινιστικά έντυπο (ελληνικό) ·Α ρ. 198

Παιδικό βιβλίο ·Α ρ. 94*

Φετίχ της γραφής ·Α ρ. 360

Παιδικά βιβλία '86-'87·Α ρ. 180

Φετιχιομάς·Αρ.301

Παιχνίδι και παιδί ·Α ρ. 236

Φιλέλληνες (σύγχρονοι αγγλόφωνοι)

Περιπλάνηση στη λογοτεχνία · Αρ. 282

Μεσαίωνας ·Α ρ. 288 Μεσοπόλεμος και πεζογραφία · Αρ. 279 Μεταμοπέρνο·Αρ.254 Μεταπολεμική ελληνική λογοτεχνία •Αρ. 380

Φιλοσοφία της ιστορίας ·Α ρ. 344

Πολιτισμός και κουλτούρα · Αρ. 195

Φιλοοοφία και φύση ·Αρ. 339

Πράγα των συγγραφέων · Αρ. 209

Φινλονδικό γράμματα ·Αρ. 114

Πρωτοπορείες και κινήματα ·Α ρ. 270

Φουτουρισμός ·Α ρ. 141

Πως να διαβάζουμε ·Αρ. 359

Μετάφραοη·Αρ. 156*

•Αρ. 164

Πολιτική γελοιογραφία ·Αρ. 268

Φρόιπ (επίγονοι) ·Αρ. 65*

Πρωτοχρονιές του Μεσοπολέμου ·Αρ. 370

Μικρασιατικός ελληνισμός ·Α ρ. 74*

X

Μοναξιά και λογοτεχνία ·Α ρ. 280

Χιούμορ ·Αρ. 124

Μουσική και λογοτεχνία ·Αρ. 185 Ραδιάφωνο και τηλεόραση ·Αρ. 215 Ρεαλισμός ·Α ρ. 250

Ν

Ροκ·Α ρ.219

Νέα Υόρκη (η) στη λογοτεχνία ·Αρ. 296

Ρομαπιομός·Αρ.225

Νέο Μυθιστόρημα ·Αρ. 189

Χιούμορ και παιδική λογοτεχνία · Αρ. 336 Χιπισμός ·Αρ. 341 Χόλιγουπ (το) στη λογοτεχνία ·Α ρ. 332 Χρονογράφημα ·Α ρ. 293 Χωριομός ·Αρ. 366

Νέοι και λογοτεχνία ·Α ρ. 232

Ψ Ο

Σενάριο (το) ·Α ρ. 290

Ψυχανάλυση (το λυκόφως) ·Α ρ. 264

Όιδίπους·Αρ.350

Σημειωτική ·Αρ. 71*

Ψυχανάλυση και λογοτεχνία ·Α ρ. 163

Οικολογία και πολιτική ·Αρ. 318

Στρουκτουραλισμός ·Αρ. 227*

Ψυχανάλυση και πολιτική ·Αρ. 343

Ολλανδικά γράμματα (σύγχρονα) ·Α ρ. 84

Συμβολισμός· Αρ. 333

Ψυχανάλυση και ψυχοθεραπεία ·Α ρ. 342

Ολοκαύτωμα ·Αρ. 400

Σχολή της Φρανκφούρτης ·Α ρ. 405

Ψυχιατρική και ψυχανάλυση ·Αρ. 210

Ομοιοπαθητική ·Αρ. 221

Σώμα (το) στο λόγο και στην τέχνη

Ψυχογλωσσολογία ·Α ρ. 238

Ομοφυλοφιλία ·Α ρ. 246

•Αρ. 307

Ψυχολογία (κοινωνική) ·Α ρ. 255

' Τα τεύχη που σημειώνονται με αστερίσκο έχουν εξαντληθεί.

ΑΛΚΥΟΝΗ ΙΙΑΙΙΑΛΑΚΗ

Χαρείτε και τοιοοι

Το Κόκκινο Σπίτι

«ΤΟ ΧΡΩΜΑ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ»

«ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ ΣΠΙΤΙ»

«ΣΚΙΣΜΕΝΟ ΨΑΘΑΚΙ»

«ΑΜΑΝ... ΑΜΑΝ!»

«ΗΜΠΟΡΑ»

«ΤΟ ΤΕΤΡΑΑΙΟ ΤΗΣ ΑΛΚΥΟΝΗΣ» Τα βιβλία της Α λκυόνης Παπαόα'κη

έχουν όλες τις αρετές της αληθινής τέχνης του λόρου Και μ α ζί αποπνέουν την ευαιοΡηοία της όημιουρρομ που ρραφει ρ ια τ ί Ρέλει από τη d im της ρνώοη να κοινωνήοουν m i οι ουνάνΡρωποί της.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΛΕΝΤΗΣ ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 5 · 106 79 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 36.01.551 · FAX 3623.553

τα

3λ ί a

Μ

του μήνα ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

[_

Κριτικές:

ΚΟ ΙΝΩ ΝΙΟΛΟΓΙΑ

"|

Κριτική:

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ Γερνάω επιτυχώς............52 ΚΑΤΕΡΙΝΑΖΑΡΟΚΟΣΤΑΈνα κομματάκι ουρανός....... 55 Γ ΝΙΚΑΣΖε πιστεύω, μωρό μου.

ΑΝΤΙΓΟΝΗΛΥΜΠΕΡΑΚΗ-ΘΟΔΟΡΗΣ ΠΕΛΑΓΙΔΗΣΟ «φόβος του ξένου» στην αγορά εργασίας: Ανοχές και προκαταλήψεις στην ανάπτυξη........................... 79 Παρουσίαση:

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΠΟΥΡΔΑΛΑΚΗΣΑ. Φυτοκυάμου..................... 60 ΕΛΕΝΗΓΚΙΚΑΝα τα μετράω ή να μην τα μετράω τα χρόνια;..........................................................

61 ΜΑΝΟΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΛΑΜΠΑΚΗΣΟία - W alkm an.............. 62

ΜΠΡΟΥΝΤΟΤΡΕΝΤΙΝΗ μεταρρύθμιση του κοινωνικού κράτους και η πλήρης απασχόληση................... 81

ΜΑΡΙΑΒΕΛΕΤΑ-ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥΚυνηγοί ονείρων............... 64 I

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

I

Κριτικές:

Παρουσίαση: ΡΟΖΑΜΟΝΤΕΡΟΗ κρυφή ζωή διάσημων γυναικών.......................................................................82

ΠΡΟΣΠΕΡΜΕΡΙΜΕΚάρμεν...................................................65 ΧΑΝΣΜΑΓΚΝΟΥΣ ΕΝΤΣΕΝΣΜΠΕΡΓΚΕΡΕφτά ταξίδια μέσα ατοχρόνο......................................................................... 67 Παρουοιάοεις:

1

ΒΙΤΟΛΝΤ ΓΚΟΜΠΡΟΒΙΤΣ Η πορνογραφία......................... 69

Παρουσίαση:

ΜΙΣΕΛΟΥΕΛΜΠΕΚΑανθαρότε.......................................... 70 SHANSAΗ πύλη της ουράνιας γαλήνης ..........72

περικοπές).

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ ~

ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΟΑΝΝΟΥΤο κατοχικό ημερολόγιο (χωρίς Δέκα ανέκδοτα γράμματα στον Χρήστο Ζαμουηλίδη 1949-1951.............................................84

| __________Φ ΙΛ Ο ΣΟ Φ ΙΑ Κριτική: MARTINHEIDEGGERΤι είναι μεταφυσική;......................73

Παρουσίαση;

1

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

1

Κριτική: ΚΟΣΤΑΣ ΓΕΝΝΑΡΗΣΕξ Ανατολών.....................................75

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣΜΠΕΛΛΑΣΤο ηθογράφημα του παιδιού. Ως μέσο και αντικείμενο έρευνας στα χέρια του εκπαιδευτικού............................................................... 86

Παρουοίαοη: ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ(ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ) Από το Άμστερνταμ στη Νίκαια. Η Ευρώπη και η Ελλάδα στη νέα εποχή.............. 77 ΒΥΡΩΝΘΕ0Δ0Ρ0Π0ΥΛ0Σ Παράμετροι εξωτερικής πολιτικής.......................................................................... 78

PITAΜΑΡΣΑΛΜισώ το διάβασμα!

.................... 86

ΓΙΑΝΠΡΟΧΑΤΣΚΑΜια τρελή οικογένεια..................... 87

51

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Λόγος αντιηρωικός του ΚΩΣΤΑ ΚΑΛΗΜΕΡΗ

|

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ

I

Γερνάω επιτυχώς

III ■

Αθήνα, Κέδρος, 2000 Σελ. 233

ο Γερνάω επιτυχώς του Γιώργου Σκαμπαρδώνπ, θα μπορούσε να έχει άντρα ήρωα. Το ότι, αντίθετα, εμφανίζεται σ' αυτό μια ηρωίδα που φωτογραφίζει και επισκέπτεται σκληρά, αδάμαστα τοπία προηγούμενων εποχών, όπως αυτό της μετεμφυλιωτικής Ελλάδας, οδηγεί το έργο σε πολύ καλό δρόμο. Σήμερα που ο εκθηλυσμός της ανά­ γνωσης αντί να οδηγεί σε χειραφετητικές στάσεις στρέφει το κοινό σε φτηνά γυναικεία ρομάντζα, η γυναίκα αυτή που γερνάει επιτυχώς αντιπροσω­ πεύει τη γυναικεία κοινωνική ομάδα της οποίας το λόγο αλλά και τη σκόνη απ' τα ρούχα της πρέπει να αποταμιεύσουμε. Όταν μια ηρωίδα γερνάει, βοηθάει να ζήσουμε προσομοιωτικά ένα δείγμα χρόνου το οποίο έχει

Τ

0 ί. Σκαμπαρδώνης παίζει με τη σημερινή[ αναγνωστική ευκολία: χρηοιμοποιεί μια ηρωίδα λιγομίλητη, απλή, καθόλου σοφιοτικε τη ν ικανότητα να αναπτύσσεται και να σμικραίνει, ανάλογα με την ικανότητα του αναγνώστη και της αναγνώστριας. Μας μαθαίνει, όμως, κι ένα λόγο συνεννόησης, σαν να συμβαίνει μια μαζική επίσκε­

52

γιώργος οκαμπαροωνης

γερνάω, επιχυχως

& S ‘9

ψη σε κάποια τοπία, σαν να δημιουργείται ένα συλ­ λογικό ασυνείδητο γύρω από τοπία σταθμούς, μνη­ μεία της ανθρώπινης περιέργειας και σκέψης. Η δε­ καετία του '50 στην Ελλάδα είναι ένα εκπληκτικό οικοσύστημα, ένα ανεξάντλητο θέμα. Όσο κι αν φαίνεται παράξενο, υπολείμματα του 17ου και του 18ου αιώνα, των γυρολόγων, δηλαδή, των Ιμαρέι (φτωχοκομείων) και τω ν Καραβάν Σεράι (φτωχοπανδοχείων), των δρόμων του βαλκανικού εμπόριου, τω ν εμποροπανηγύρεων, των αγωγιατών, «συ­ ναντιούνταν» καθημερινά με υπολείμματα των με­ γάλων εξεγέρσεων, εθνικών και κοινωνικών, του 19ου αιώνα και αυτά με τα νέα υπό διαμόρφωση κράτη και την εκβιομηχάνιση του 20ού. Πολλές α­ νακολουθίες και παιχνίδια της ιστορίας έκαναν αυτή την περιοχή και εποχή καζάνι που μαγείρευε πολλά φαγητά ταυτόχρονα. Ποτέ άλλοτε, όπως το '50, δε

συνυπήρχαν παραλειπόμενα τόσων μακρινών πε­ ριόδων, που σαν παραπόταμοι χύνονταν σε καινού­ ριες μεταμορφώσεις. Απ' αυτή την άποψη, το Γερ­ νάω επιτυχώς είναι μια μπηχτή σε πολλές αντιστοι­ χίες με τη σημερινή εποχή· ο αναγνώστης θα νιώ­ σει την οικουμενική αγωνία, αλλά και το οικουμενι­ κό χιούμορ που κρύβει. Η ηρωίδα, έγκυος στην Περσεφόνη, γεννημένη σ' ένα χωριό του Έβρου, αρχίζει να διηγείται τις ιστο­

ρίες της στα 1957. Η αφήγηση τρυπώνει στις γυναι­ κείες κουβέντες και αποτυπώνει το χρόνο όπως αυ­ τός καταγράφεται στην προσωπική ζωή γυναικών των λαϊκών στρωμάτων. Μυθιστόρημα, λοιπόν, γέ­ νους θηλυκού. Σε πρώτο πρόσωπο. Αλλά ποιο; Η γυναίκα αυτή είναι γυναίκα του Σταύρου, εργάτη σε μηχανές στα χωματουργικά έργα. Δηλαδή νομάδα, που πηγαινοερχόταν στη βόρεια Ελλάδα, όπου η δουλειά των μεγάλων εταιρειών τον καλούσε. No-

0 Γιώργος Σκαμπαρδώνης

BUS Τη ζωή μου την όριοαν γυναίκες. Με φωνές, με ψιθύρους, με αγκαλιές. Με ρούχα, με αρώματα, με πολλά γυαλικό. Όμορφες και αδάμαστες. Γυναίκες που επιβίωσαν κόπρα σ' όλα τα οκηνικά. Ήρθανε από μακριά, απ' τη Πόλη και τη Θράκη, με πληθωρικά βυζιά, λάμποπας αξιοπρέπεια. Οι άηρες τους έφτασαν εδώ με βελούδινες βαλίτσες και παπιγιόν. Τα είχαν χάσει όλα. Τη μάνα μου που έφτιαξε μπακάλικο-αρτοπωλείο-μανάβικο στη Σαλονίκη την έτρεμαν οι αρσενικοί σε απόσταση χιλιομέτρων. Είχε πολύ άμορφα μάτια. Ήταν τόσο όμορφη, είχε τόσο ωραία σάρκα, ώστε, όταν πέθανε, ο γιατρός ήθελε να της πιάοει τον κώλο. Με θήλασε μέχρι τεσσάρων χρονών. Αυτή έχτισε το πατρικό μου κου­ βαλώντας τενεκέ με μπάζα και τσιμέντο. Η γιαγιά μου μέχρι τέλους έβαζε το σόι στη σειρά. Το ίδιο κάνει και η πεθερά μου. Η γυναίκα μου είναι εθνκή προπονήτρια στη Ρυθμική Γυμναστική. Από το '22 και μετά, αυτές κρατούσαν το παιχνίδι εδώ. Στην κατοχή, οτον εμφύλιο, στο μεταπόλεμο και την απιπαροχή, μέχρι σήμερα, απέχουν τα πάπα με αξιοπρέπεια. Τα ελληνικά τους μοναδικά - δεν έχω ξανακούσει ωραιότερα. Οπότε, ζώπας ανάμεσα σε τέτοια θηρία, δεν είναι παράξενο που θέλησα στο Γερνάω επιτυχώς να φτιάξω μια γυναίκα-αρχέτυπο, φαπαοτικό συνδυασμό πολ­ λών γυναικών. Έτσι που, ενώ να είναι επελώς συνηθισμένη και ανώνυμη γυναίκα, να είναι ταυτόχρονα πολύ απιπροοωπευτική και μοναδική. Ένα καθημερινό, ανελέητο θηλυκό. Μια σκοτεινή μητέρα. Μια ηρωική απι-ηρωίδα που η πορεία της μέσα από την καθαρή αφήγηση, να συμπυκνώνει όλη την περιπέτεια της Μακεδονίας και της Θράκης από την Κατοχή ως τα σήμε­ ρα. Μ ' έφαγε τέσσερα χρόνια για να τα πει μέσα από ένα λόγο απλό και λοξό, σπαομωδικό και ποιητικό. Σκληρά ρεαλιστικό αλλά και εκστατικά. Ψυχρό και καυτερό ή, αυτό που λένε οι αγιορείτες: πυρένδροοο. Με ψίθυρο, με βρυχηθμό, με χαρμολύ­ πη, κρατώπας όμως τον ίδιο τόνο. Εερνώπας ή αποσιωπώπας τα ονόματα, ζουληγμένη από την παραφροσύνη πέντε δεκα­ ετιών γεμάτων φόνους, αρπαγή, περιπλάνηση, αγάπη, ψεύδος και ιδιοτέλεια. Με τις εμμονές και τους φόβους της τα αίματα και τις γέννες της τις εκτρώσεις και τα πεθαμένα της μωρά. Με το θεό, με το παραλήρημα, με τους άπρες και την οικογένεια, την τρυφερότητα και τα λεφτά. Με τις φωνές, αλλά και τις αποσιωπήσεις της. Πιο πολύ πάσκισα κάτω από την αφήγηση να παλεύει μουγκά, τραγικά, αλλά απι-δραματικά, το Ποίημα. Πιο πολύ μ'ενδιέφερε όλα αυτά να γίνουν καθαρή λογοτεχνία μέσα απ' τη χρήση του λόγου, το ρυθμό, την πολύ σκληρή αφαίρεση, τις υπερδιαστολές και τις σμικρύνσεις τη νευρική εμπλοκή των χρόνων. Να μην πέφτει τίποτε κάτω. Ούτε συλλαβή, θέλησα οι λέξεις να καίνε τα μάτια κι όχι απλώς να αφηγούπαι κουβαλώπας προκάτ νόημα και ψευτοευρωπαϊκά ή απιευρωπαϊκά ιδεολογήματα. Οι αράδες να είναι απογυμνωμένα καλώδια υψηλής τάσης - σχεδόν αβάσταχτες ορισμένες στιγμές, θέλησα να πάω βαθιά, στο σκότος, προς τον πάτο, γιατί ξέρω πως όσο κάτω πας τόσο ανυψώνεσαι. Το ύψος, ο κοσμοπολιτισμός δεν είναι οι Βέλγοι που βγάζουν και τρώνε αόπουιτς στα αεροδρόμια φτιαγμένα, από μιζέρια, στο σπίτι, αλλά αυτό που μ’ έλεγε η γιαγιά μου: όπου και να βρίσκεσαι, αγόρι μου, κοίτα τον τόπο να τον αγοράζεις κι όχι να σ' αγοράζει. Να προσθέσω κάτι: υπάρχει, βέβαια, και η λοξή ειρωνεία: Γερνάω επιτυχώς, που επέλει μπορεί να φωτίζει αλλιώς την όλη ιστορία, να την αναποδογυρίζει. Εξάλλου, ποτέ δεν ξέρεις με τις γυναί­ κες που, ακόμα και ως ηρωίδες μυθιστορήματος αυτές μ' ορίζουν περισσότερο παρά τις περπατώ εγώ, ως συγγραφέας τους.

μάδες που έχαναν συνεχώς το έδαφος κάτω απ' τα πόδια τους, ζούσαν την ιστορία μέσα απ' τις ιστο­ ρίες. Εμπειρικά. Κι αυτή η γυναίκα, που δεν ήταν αστή, δεν είχε οικογενειακή παράδοση, γι' αυτό και δ εν έχει μυθιστορηματικά μια κεντρική ιοτορία. Ψελλίζει, αποσπαοματικά, σαν ξεχασμένη κινημα­ τογραφική μηχανή, που γράφει διαρκώς ανοιχτή, χωρίς μοντάζ, κομμάτια και θρύψαλα: «στα λέω ό­ πως μ ' έρχονται. Μπορεί και να τα μπερδεύω. Τα πηγαίνω όπως με πηγαίνουν» (οελ. 177).

Το μαύρο χιούμορ που κρύβεται οε π ο \\ά σημεία του μυθιστορήματος, το οποίο θα 'πρεπε να είναι πιο θαρρα\εο, απομακρύνει το κείμενο από την ηθογραφική του παγίόα Γι' αυτόν ακριβώς το λόγο, απ' την αρχή έχουμε να κάνουμε όχι με μια ανώνυμη, αλλά με μια αντιηρωίδα, μια γυναίκα που δεν είναι τραγικό πρόσωπο, αλλά παθητικός φ ορέας ρόλων, μια μηχανή. Οι τραγικοί ήρωες χάνονται. Γι' αυτό υπάρχουν, για να χάνονται. Ενώ η γυναίκα αυτή είναι μέλος του χο­ ρού που απ' την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, σαν τ ε ­ ράστιο στομάχι, αλέθει όλες τις αντιξοότητες, γιατί είναι η ίδια η ζωή, η κοινωνία, ο ευ φ υ έσ τερ ο ς survivor που κάνει τα πάντα για να επιβιώσει. Πολλά τέτοια πρόσωπα-ποντίκια ανέδειξαν οικου­ μενικές ανθρώπινες ιδιότητες, αντίθετα στους επι­ κούς χαρακτήρες, τους φορτισμένους ιδεολογικά. Στο Γερνάω επιτυχώς, ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης παίζει με τη σημερινή αναγνωστική ευκολία: χρησι­ μοποιεί μια ηρωίδα λιγομίλητη, απλή, καθόλου σο­ φιστικέ, στη ζωή τη ς οποίας οι προσωπικές και συλλογικές κινήσεις είναι χαμένες. Μέσα από ένα κλίμα απολιτικοποίησης, ουδέτερης στάσης, αμη­ χανίας και αμόρφωτου γλωσσικού κώδικα, μας δεί­ χνει όσα προσπεράσαμε βιαστικά. Πίσω έχει η αλή­ θεια την ουρά και για τη σημερινή ιστορία, που δε λέγεται έτσι πια... Αυτό το μινιμαλιστικό, συγκλονι­ στικό τραγούδι τη ς μοναξιάς, μιας μαζικής μονα­

ξιάς, αγκαλιάζει τη ζωή περιθωριακών ανθρώπων· μόνο που αυτοί ήταν χιλιάδες, κι έτσι, μέσα από μια ελλειπτική γραφή, μας παρουσιάζει τους ανθρώ­ πους της κουλτούρας της σιωπής. Αυτοί οι στεγνοί χαρακτήρες ζουν, για χάρη μας, ξανά τη μαζική υποχώρηση των κοινωνικών χώρων, της δημόσιας ζωής, της παράδοσης, αλλά και του περιθωρίου, στους σύγχρονους διάφανους επαγ­ γελματικούς χώρους. Στη σκέψη των νεοελλήνων υπάρχει μια παράνοια: πιστεύαμε και πιστεύουμε πως όλα έγιναν και γίνονται ξαφνικά. Σαν παλιό σινεμά, πρόσωπα βωβής δράσης, φωτί­ ζουν τον παλιό και νέο κάτοικο: τον αθόρυβο παρα­ τηρητή της επιφανειακής καθημερινότητας, τον α­ θώο, αλλά και τον άνθρωπο-δέντρο. Μόνο που σή­ μερα είναι έξω απ' την παράδοση και τη σταθερή σήμανση των σχέσεων. Στο μυθιστόρημα αυτό ο συγγραφέας καινοτομεί. «Υποδύεται» μια γυναίκα, η οποία μέσα απ' τον αφασικό μονόλογό της και την παιδικότητά της μας δείχνει ότι και σήμερα οι άνθρωποι μιλούν έτσι. Όταν κάποιος περνάει μεγάλο σοκ κι όταν μάλιστα δεν το γνωρίζει, ψελλίζει την πραγματικότητα, σαν να τρώει τα κομμάτια ενός άνοστου φαγητού, που ικανοποιεί μόνο την πείνα. Αυτή η αφήγηση που μοιάζει με «πράγμα», πρωτα­ γωνιστεί και παραπέμπει σε μια συλλογική εκφορά. Είναι σήματα μορς, λόγος πολύ κοντά στο θάνατο. Μ' αυτό το λόγο συστήνεται η ηρωίδα, που γεννάει ένα παιδί πεθαμένο, δηλαδή «χτισμένο» μέσα στο βιολογικό της γιοφύρι, ζώντας ένοχη για το μόνο λόγο που δικαιολογεί την ύπαρξή της. Κι είναι απ' τις χιλιάδες γυναίκες τω ν χιλιάδων Σταύρων που τρέχουν πίσω απ' τους νέους μύθους της τεχνολο­ γίας της εποχής: τορναμπούλ, γκρέιντερ, φαγάνες και οδοστρω τήρες, ανοίγοντας νέους δρόμους στην αστικοποίηση, ενώ η ζωή των ανθρώπων κυ­ λάει ακόμα δίπλα στις λάμπες πετρελαίου και τα γκαζοκάντηλα. Γι' αυτό η γυναίκα του διπλανού Σταύρου είναι δι­ πλά Σταύρος. Με μάτια τρομαγμένου ζώου, αλλά κυρίως κοριτσιού που δε θα μεγαλώσει ποτέ του για να γίνει γυναίκα, με μεγαλειώδη αφέλεια, ζώ ­ ντας την Ελλάδα της κίτρινης φορμάικας, κραυγά­ ζει «τα κατάφερα». Το μαύρο χιούμορ που κρύβεται σε πολλά σημεία του μυθιστορήματος, το οποίο θα 'πρεπε να είναι πιο θαρραλέο, απομακρύνει το κεί­ μενο από την ηθογραφική του παγίδα και το κάνει μια αφήγηση που βρίσκεται κοντά στον παραλογισμό του σύγχρονου θεατρικού λόγου. □

Ο κύκλος της ζωής της ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΣΙΓΑΡΑ

I

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΖΑΡΟΚΩΣΤΑ

|

Ένα κομματάκι ουρανός

Η | Αθήνα, Καστανιά της, 2000 Η Σελ. 472

νωστή στο χώρο της κρατικής ραδιοφωνίας και τηλεόρασης, καθώς και στο χώρο του περιοδι­ κού Τύπου, με νουβέλες, διηγήματα, μεταφρά­ σεις και σχόλια, η Κατερίνα Ζαρόκωστα επιχειρεί ε ­ δώ το πρώτο της ηθογραφικό μυθιστόρημα. Σ' αυτό επιδιώκει ν' αποδώσει κυρίως μια έννοια ε ­ νότητας και ουνέχειας, εκτεινόμενη χρονικά σ' όλη τη διάρκεια του τελευταίου αιώνα και γεωγραφικά στις δύο πλευρές της Ελλάδας και του ελληνισμού. Το μυθιστόρημα εντρυφεί στην κοινωνική, πολιτική και πολιτιστική ιστορία τω ν Ελλήνων της Μ. Ασίας και στην εύκολη ή δύσκολη αφομοίωσή τους από τη Μητέρα Πατρίδα, όπου ως πρόσφυγες Ανατολίτες, περισσότερο Τούρκοι παρά Έλληνες, κατάντη­ σαν πολίτες δεύτερης κατηγορίας.

Γ

Από ενότητα οε ενότητα η γραφή μεταμορφώνεται παραμενοντας ανεπιτήδευτη και απλή, γεμάτη ευαιοθηοία και πυγμή Περιγράφει την πορεία τη ς οικογένειας Τσακίρη, μιας πατριαρχικής οικογένειας στην επαρχία Βιθυ­ νίας όπου η γειτονία Ελλήνων και Τούρκων είναι πλέον αυτονόητη και σεβαστή, αν και η σύναψη γά­ μου μεταξύ τους αποτελεί ακόμη ταμπού. Οι οικο­ γενειακοί δεσμοί είναι ισχυροί, τα γυναικεία μέλη α­ πασχολούνται στην οικογενειακή επιχείρηση, το συ­ ναισθηματικό και χωρικό δέσιμο είναι στενό· κι ό ­ μως, η διατήρηση μικρών ή μεγάλων μυστικών ανάμεσά τους είναι επιβεβλημένη, προκειμένου να εξα ­

σφαλιστεί η προσωπική ελευθερία του καθενός. Αργότερα, στο ελληνικό μεταπολεμικό άστυ της έν­ δειας και της ανάπτυξης, η κοινωνική θέση των γυ­ ναικών θ' αρχίσει ν' αλλάζει, έστω κι αν αυτή η αλ­ λαγή γίνεται με την υπστήριξη και την προτροπή του ανδρός. Κοινός παρονομαστής κάθε μοναδικής ύπαρξης εί­ ναι το ανεξιχνίαστο της μοίρας και η πάλη ενάντια σ' αυτή. Η γενναιότητα του χαρακτήρα και οι προσωπι­ κές αξίες θα συμβάλουν οπωσδήποτε στην έκβαση του αγώνα, όμως η ίδια η ζωή, η τύχη ή το γραμμέ­ νο, δεν αφήνει περιθώρια επιλογών. Η εισαγωγή του απόκρυφου και μεταφυσικού στοι­ χείου, των ψυχών των νεκρών και των ξωτικών των τόπων, που περνούν αθάνατα μέσα οτο ζωντανό, συγγενές σώμα, περιμένοντας να βρουν τις ευνοϊ­ κότερες συνθήκες για να φανερώσουν σ' αυτό, με τη μορφή της προδιάθεσης, το απόσταγμα των οι­ κογενειακών βιωμάτων, προσδίδει μαγικό, αποσιω­ πητικά χαρακτήρα στην εξέλιξη της πλοκής. Κατά τον ίδιο τρόπο επαναλαμβάνεται και ο κύκλος της

55

αγάπης -κάθε φορά διαφορετικός, μα το ίδιο τραγι­ κός-, που μόνο στην πέμπτη γενιά κατορθώνει να τύχει το ευτυχές κλείσιμο, στο πρόσωπο του νεα-

Η αφήγηοη δίνει οτο κείμενο ξεχωριστή πνοή ρού, ευαίσθητου καλλιτέχνη και της Πολωνός μετανάστριας. Συνδυάζοντας την ιδιαιτερότητα τω ν χαρακτήρων τω ν ηρώων και το συγκεκριμένο τρόπο δράσης τους με τις διάφορες εκδοχές της τύχης, η συγγρα­

φέας σκιαγραφεί αληθινές και όχι χάρτινες φιγού­ ρες, που πονούν, ελπίζουν, πολεμούν, πιστεύουν, τραγουδούν και πεθαίνουν. Η όχι χρονολογική και οριζόντια μα σε κάθετες, επι­ λεκτικές τομές αφήγηση, που μεταπηδά με άλματα στο μέλλον και στο παρελθόν, συμπληρώνοντας με τον καλύτερο δυνατό τρόπο την έννοια της συνέ­ χειας του παρόντος, δίνει στο κείμενο ξεχωριστή πνοή, και μάλιστα με την εναλλαγή των προσώπων, και συμβάλλει στη βαθύτερη και λεπτομερή κατα­ νόηση του πολύπλοκου φαινομένου της ζωής. Καθώς άλλωστε αποστασιοποιείται από την υποκει­ μενική, μεροληπτική άποψη των ηρώων και τον ψυ­ χισμό τους, καταγράφει με ψυχρή, αντικειμενική μα­ τιά, χωρίς καμία δόση υπερβολικού συναισθηματι-

Η Κατερίνα Ζαρόκωοτα

Το καλοκαίρι του 1996 πήγα οτο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών για να βρω τον παπ­ πούλη μου. Οι γονείς μου είναι Μικρααιάτες, ο πατέρας από την Κωναταπινούπολη, η μάνα από τη Βιθυνία. Όπως όλοι οι Έλληνες που ήρθαν από τη Μικρά Αοία, οι γονείς μου δεν είχαν να δείξουν στα παιδιά τους το προγονικό απίτι, την πατρογονική γη. Αφού δεν μπορούσαν να τα δείξουν λοιπόν, τα διηγούνταν. Μεγάλωοα με την εντύπωοη - τ η ν πεποίθηαη ίσ ω ς- ότι η αληθινή ζωή είναι αλλού. Κι όσο περνούσαν τα χρόνια, αυτό το «αλλού» δημιουργούσε μέσα μου ένα δικό του χώρο και συγχρόνως ένα κενό - ένα θεμελιακό κενό που τίποτα από τ ' ανθρώπινα δεν μπορούσε να το γεμίσει. Εκεί πήγε και φώλιασε η λογοτεχνία. Διάβαζα για να γεμίσω αυτό το κενό, έγραφα για να μη νιώθω εξόριστη πάνω οτη γη. Έγραφα για το σήμερα, για το τώρα, για τα ζητήματα που απασχολούν ένα νέο άνθρωπο. Κι οι ιστορίες των προγόνων κοιμόηαν όπως κοιμάται - α ν κοιμάται!- το κρασί στο βαρέλι. Όμως, όταν άρχισαν να έρχονται στην Ελλάδα οι πρώτοι μετανάστες από τις χώρες της Ανατολικής Ευρώπης, όταν είδα τους Κούρδους στην πλατεία Κουμουνδούρου να σκεπάζονται με χαρτόνια για τη νύχτα, όταν διασταυρώθηκα με τα φοβισμένα μάτια τους, με τα πεινασμένα μάτια τους, οι παλιές ιστορίες ξύπνησαν. Ξύπνησαν οι παλιοί νεκροί και ζητούσαν δικαίωση. Ζητούσαν κάποιον να μιλήσει γι' αυτούς. Πήγα, λοιπόν, οτο Κέντρο Μικρασιατικών Σπουδών για να βρω τον παππούλη μου. Τον προπάππο μου μάλλον, εκείνον της Βιθυνίας. Ήμουν εντελώς ανυποψίαστη για το βιβλίο που επρόκεπο να γράψω. Άρχισα να διαβάζω τα ακριβά αρχεία που φυλάσσονται ο’ εκείνο το ρόδινο οπιτάκι της Πλάκας. Και δε σταμάτησα, φυαικά, στον παππού (τον οποίο βρήκα, ειρήσθω εν παρόδω). Δε σταμάτησα διότι δεν μπορούσα να σταματήσω. «Σαν μαγεμένη η ψυχή μου...» Κάθε μέρα εκεί! Ώσπου έγινε το θαύμα. Εν αγνοία μου, όπως όλα τα θαύματα! Από κείνες τις σελίδες, τις κοσμημένες με την εύτακτη γραφή των παλιών, σηκώθηκαν οι ήρωές μου' και δεν είχαν μελάνι στις φλέβες τους, είχαν μορφή και αίμα κι όνομα, ήταν ολοζώντανοι κι επιτακτικοί... Ραούφ, θωμαή, Κάκια... Ενα θαύμα αντίστοιχο μ' αυτά που συνέβαιναν κάθε βράδυ στα παραμύθια του πατέρα. Δεν είχα επιλογή. Άφωνη, περίεργη, μαγεμένη, τους ακολούθησα. Κι έγραφα για να δω τι θα γίνει παρακάτω. Ποια θα είναι η τύχη τους. Ετσι γεννήθηκε ro'Eva κομματάκι ουρανός. Μίλησα τόσο για το «αλλού», που έγινε «εδώ». Οι μυθιστορηματικοί ήρωες συνδέθη­ καν με τους αληθινούς προγόνους. Οι παλιοί νεκροί με τους σημερινούς πρόσφυγες και μετανάστες. 0 χώρος της νοσταλγίας και του καημού γέμιοε κάπως. Κάπως... Γιατί τα βιβλία, όσο «ζωντανά» και να είναι, αηιγράφουν τη ζωή με πολύ μαλακό τρόπο. Αλλιώς θα μας έκαιγαν τα χέρια αντί να μας δροοίζουν τις ώρες.

56

σμού, το είναι και ί ο φαίνεσθαι κάθε αυτοτελούς υ­ πόστασης. Από ενότητα σε ενότητα η γραφή μεταμορφώνεται παραμένοντας ανεπιτήδευτη και απλή, γεμάτη ευ­ αισθησία και πυγμή.

Το επεξηγηματικό δε γλωσσάρι και οι ενημερωτικές σημειώσεις στο τέλος του κειμένου αποτελούν μέ­ ρος του κύκλου που ανοίγει η συγγραφέας. Αναμφίβολα, η Κατερίνα Ζαρόκωστα υπόσχεται ακό­ μη πολλά στην πεζογραφία μας. □

Γοητεία γρίφων του ΓΙΩΡΓΟΥ ΒΕΗ

i

r. ΝΙΚΑΣ

Zc πιστεύω, μωρό μου Σελ. φάτοα νυφίτσας Σελ. 101

101

Αθήνα, Πατάκης, 2000 «Και δεν παρέλειπε την ίδια ώρα να θυμάται πού και πού, πως μια ήρεμη και άήδη ήρεμη σκέφη είναι πολύ καλύτερες από αποφάσεις παρμένες σε ώρα απόγνωσης». Φραντς Κάφκα, Η μεταμόρφωση (μτφρ. Τέας Ανεμονιάννη)

ανώνυμος πενηντάρης, διανοούμενος ιδιωτικός αστυνομικός του Γ. Νίκα, που «έλυσε όλα τα προσωπικά του προβλήματα κι έφτασε στη νιρ­ βάνα, ασχολούμενος με τους μπελάδες των άλλων» (Φάτσα νυφίτσας, σελ. 79), βγαίνει κυριολεκτικά μέ­ σα από τις σελίδες των κλασικών πλέον μυθιστορη­ μάτω ν του Dashiell Ham met και το υ Raymond Chandler, στη μνήμη των οποίων είναι αφιερωμένη η νουβέλα Φάτσα νυφίτσας. Ο ήρωας του Γ. Νίκα -ας

0

7οΣεπιστεύω,μωρόμου είναι η επιτομή των κανόνων που αφορούν οτο άγριο παιχνίδι της απαγωγής

τον ονομάσουμε εμείς χάριν συντομίας Ν. Georgiouείναι ιδιαίτερα σχολαστικός, ακατάβλητος και επίμο­ νος, ευθύβολος όταν ομιλεί η πυροβολεί, λάτρης τον Σοπέν (ιδίως όταν τον ερμηνεύει ο Τζίφρα), αλλά και «του ανεπανάληπτου αισθησιασμού του Ρενουάρ» (Σε πιστεύω, μωρό μου, σελ. 44), οξυδερκής συλλέκτης δίσκων «σοβαρής» μουσικής, αλλά και τα­ κτικός θαμώνας σκοτεινών μπαρ, που δε διστάζει να

ΗΦ άτσανυφίτσαςαπ ο τάίί σπουδή του τυχαίου και του ουμπτωματικού χορεύει κατά καιρούς (και) σε ντίσκο, συνοδευόμενος από γυναίκες που έχουν κατά κανόνα τα μισά του χρόνια. Το χιούμορ του είναι, επίσης, αστείρευτο. Όταν μονολογεί, αναλύει με ακρίβεια τα ήθη και τα έ ­

θιμα όχι μόνο του υποκόσμου, τον οποίο γνωρίζει επαρκώς ως παλαιό στέλεχος της αστυνομίας, αλλά και των άλλων στρωμάτων του κοινωνικού κατεστη­ μένου της μεταπολεμικής Β. Αμερικής. 0 κυνισμός του δεν ωθείται στα άκρα ενός υπερφίαλου δογματι­ σμού. Του αρέσει το μέτρο και προπαντός η σαφή­ νεια των επιχειρημάτων: «Είχα ξεμπερδέψει λοιπόν με το ζεύγος Στονισβέσεντ. Ίσως θα 'πρεπε να νιώ­ θω λίγο ένοχος για ό,τι είχε συμβεί, αλλά δεν το πί­ στευα. Ένας ζηλιάρης σύζυγος ήθελε αποδείξεις ότι η γυναίκα του τον απατούσε. Με είχε προσλάβει και τις είχα βρει. Αν δεν ήμουνα εγώ, θα 'ταν κάποιος άλ­ λος. Και δεν ήταν ανάγκη να τη σκοτώσει. Αν όλοι οι κερατωμένοι σύζυγοι σκότωναν τις γυναίκες τους, ο θηλυκός πληθυσμός της πόλης μας θα μειωνόταν δραστικά» (Φάτσα νυφίτσας, σελ. 20). Είναι προφανές ότι ο Γ. Νικάς, του οποίου η τριανταπεντάχρονη υπηρεσία στο Δημόσιο τον έφ ερε από το Πεκίνο στο Μεξικό και από τη Δυτική Ευρώ­ πη στην Αίγυπτο και τη Μητρόπολη του Νέου Κό­ σμου, τη δαιδαλώδη Νέα Υόρκη, δεν επιθυμεί να

0 Γ. Νίκας γράφει για τα βιβλία του

Λένε πως οι πρώτοι έρωτες μένουν ανεξίτηλοι οτη μνήμη. Και οι αστυνομικές ιστορίες ήταν ο πρώτος αναγνωστικός μου έρωτας. Παιδί ακόμα περίμενα ανυπόμονα κάθε Πέμπτη να κυκλοφορήσει η Μάσκα για να χωθώ στη γοητεία των περιπετει­ ών του δαιμόνιου ντετέκτιβ X, του απολαυστικού Λωποδύτη Φάντασμα με τον άσπονδο φίλο του Ιναπέκτορ Σούμερ κι όλων των άλλων ηρώων που, όταν τύχει και πέσει σήμερα στα χέρια μου κανένα παλιό τεύχος του περιοδικού, γελάω με τις αφέλειες των δικών μας συνήθως που τις έγραφαν με αμερικάνικο ψευδώνυμο. Ύστερα ήταν η σειρά της Άγκαθα Κρίστι, του Έλερι Κουίν (ο Σέρλοκ Χολμς με τη δοκισηοοφία του μου ήταν για κάποιο λόγο αντιπαθής) κι όλων εκείνων που με ακαταμάχητη λογική έφταναν στη μία και μοναδική λύση απίθανα περίπλοκων προβλη­ μάτων. Ώσπου ήρθε η μεγάλη ανακάλυψη: ο Κοντινένταλ Οπ, ο Σαμ Σπέιντ, ο Φίλιπ Μάρλοου κι ο Άρταερ του Ρος Μαντόνταλντ, οι ψυχροί, κυνικοί ιδιωτικοί ντετέκτιβ που δεν το βάζουν κάτω, δεν εξαγοράζοηαι (η τελική σκηνή του Μεγάλου ύπνου είναι το αριστούργημα γραφής) και ξεσκεπάζουν τη διαφθορά μιας κοινωνίας που αποτελεί την άλλη άψη του αμερικανικού ονείρου. Και κοντά τους ο Νίρο Γουλφ και ο Άρτοι Γκούντουιν που έχει πάπα έτοιμη την καυστική απάπηαη (το πιο απολαυστικά ζευγάρι της σχετικής φιλολογίας). Και φυσικά ο μεγάλος Μεγκρέ, με την ανθρωπιά του και τη βαθιά γνώση της ανθρώπινηςφΰσης. Ώσπου μια μέρα, ψάχνοντας να βρω ένα από τα χίλια και πλέον paperbacks που βρίοκοηαι στην αποθήκη γιατί δε χωράνε στη βιβλιοθήκη μου, οκέφτηκα: Μια και μ' αρέσουν τάσο οι αστυνομικές ιστορίες, γιατί δε δοκιμάζω να γράψω κι εγώ μερι­ κές. Κι έτοι γράφτηκε η Μούρη Αφροδίτη και οι άλλες, δύο από τις οποίες είχε την ευγένεια να κρίνει, με τη γνώριμή του οξυδέρκεια αλλά και με περιοοή επιείκεια, ο φίλος μου Γιώργος Βέης. Και που θα 'μουν ευτυχής αν μετέδιδαν στους αναγνώ­ στες τους έστω και λίγο από το κέφι που μου 'κάνε το γράψιμό τους.

58

ανανεώσει ριζικά το αστυνομικό μυθιστόρημα, ού­ τε φιλοδοξεί να μας κατατροπώσει με σχοινοτε­ νείς συλλογισμούς και βεβιασμένα ευρήματα αμ­ φιβόλου αποτελεσματικότητας. Αντίθετα, η πρω­ ταρχική του πρόθεση είναι να μας κάνει να διατρέξουμε απνευστί τα πάθη καί τις απρόοπτες εξελ ί­ ξεις που σημειώνουν οι βίοι τω ν χαρακτήρων του «όταν ξαφνικά κάτι δεν πάει καλά». Και το πετυχαί­ νει: οι διακόσιες δύο σελίδες των δύο αυτών έρ­ γων του εγγυώνται όχι μόνο το αμείωτο ενδιαφέ­ ρον της αναγνωστικής πράξης, αλλά και την αξιο­ πρεπή προπόνηση της φαντασίας μας. Η δράση είναι βέβαια συμπυκνωμένη, οι χρόνοι πα­ ραμένουν αυστηρά συντεταγμένοι σε όλο το ε ύ ­ ρος της νευρώδους αφήγησης γύρω από το λιτό αλλά εξαιρετικά αποδοτικό περίγραμμα μιας πει­ στικής πλοκής: ο Γ. Νικάς φαίνεται να έχει αφομοι­ ώσει πλήρως τα κυριαρχικά υφολογικά και θεματολογικά διδάγματα του φιλολογικού αυτού είδους, που ελάμπρυνε, μεταξύ των άλλων, ένας Τσαρλς Γουίλφορντ κι ένας Έλμορ Λίοναρντ. Στον αντίπο­ δα του δικανικού θρίλερ τη ς ά λλης βαθιάς γνώστριας της αντικειμενικής υπόστασης τω ν εγκλη­ μάτων το υ κοινού ποινικού δικαίου, τη ς Π. Ντι Τζέιμς, ο αστυνομικός λόγος αρκείται εδώ στη διακρίβωση όχι του ημιαληθοφανούς αλλά του ελα­ φρώς έστω πιθανολογουμένου. Η λεπτή αυτή διά­ κριση ανάγεται βέβαια και στα περεμφερή επιτυχή εγχειρήματα της νεκροτόμου του ιατροδικαστικού τμήματος της Βιρτζίνια (ΗΠΑ) και ουγγραφέως διε­ θνούς απήχησης Πατρίσια Κόρνγουελ. Το Σε πιστεύω, μωρό μου, που γράφτηκε αρχικά στα αγγλικά με τον τίτλο / Believe You, Baby (Πόλη του Μεξικού - Σαν Χοσέ - Ταμαρίντο, από τον Ια­ νουάριο έως τον Φεβρουάριο του 1977) είναι η ε ­ πιτομή των κανόνων που αφορούν στο άγριο παι­ χνίδι της απαγωγής, ενώ η Φάτσα νυφίτσας, που γράφτηκε, επίσης, στα αγγλικά αρχικά, με τον τίτ­ λο Weasel Face (Μεξικό - Τεγουσιγάλπα - Γουατε­ μάλα, άνοιξη του 1977), είναι μία σπουδή του τυ ­ χαίου και του συμπτωματικού όπως συναρτώνται με τη στοιχειώδη εγκληματική παρόρμηση. Οι τυπολογίες τω ν προσώπων διευκολύνουν την κειμενική ροή- π.χ. «Μου είπαν ότι την υπόθεση χειριζόταν κάποιος υπαστυνόμος Γκάλαχαν. Τον ή­ ξερα λίγο. Δεν ήταν ιδιαίτερα έξυπνος, ιδιαίτερα φιλικός, ούτε, όπως έλεγαν οι φήμες, ιδιαίτερα τί­ μιος. Με δυο λόγια, ο τυπικός μέσος αστυνομικός» (Φάτσα νυφίτσας, σελ. 20). Τα δε διαλογικά μέρη συνιστούν ενίοτε μουσικά σχόλια. Χαρακτηριστικές

περιπτώσεις: «Της είπα ότι έφαχνα νια την "Απασιονάτα", με τον Μπάκχαους. Νομίζω πως τον έ ­ χουμε, είπε πηγαίνοντας σ ' ένα ράφι στο τέλο ς του διαδρόμου. "Θέλω την εγγραφή του 1951", δι­ ευκρίνισα, "όχι του 1959". Γύρισε κρατώντας ένα δίσκο. "Αυτός είναι;" "Όχι" είπα εξετάζοντας το κά­ λυμμα. “Αυτή είναι η εγγραφή του 1959»(Σε πι­ στεύω, μωρό μου, σελ. 91) και οι επιλογικές γραμ­ μές στη Φάτσα νυφίτσας: «"Ελάτε αν θ έλετε", είπε τέλος. "Έχω φρέσκα πορτοκάλια στο ψυγείο". Η μουσική της φωνής της δεν ήταν σαν το κοντσέρτο για κλαρινέτο του Μότσαρτ, αλλά μου 'φτάνε». (σελ. 101).

0 Έλληνας αναγνώστης εξοικειώνεται εύκολα με τον αστυνομικό κόσμο του Γ. Νίκα: ο συγγραφέας αυτός, που έχει μεταφράσει, μεταξύ άλλων, υπο­ δειγματικά Τ. S. Eliot (Ποιήματα, «Εστία», 1994) και Lafontaine (Μύθοι, «Ελληνικά Γράμματα», 1998), ε­ δώ αφήνει ανεκμετάλλευτες τις δοκιμές του στην «άλλη λογοτεχνία»: ενοωματώνοντας ορισμένες από τις ομολογούμενες αξίες της στην ατομική «μαύρη» γραφή του κερδίζει τόσο σε ένταση όσο και σε λεκτική ευθύτητα. □

59

Πρωινό θανάτου

ί

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΠΟΥΡΔΑΛΑΚΗΣ

Α . Φυτοκυάμου Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001 Σελ. 93

Αλέξανδρος Φυτοκυάμου, «ο εκ Κύπρου», ο κε­ ντρικός -ακριβέστερα μοναδικός- ήρωας του ο­ μώνυμου μυθιστορήματος του Χρήστου Σπουρδαλάκη, είναι ένας άντρας εξήντα πέντε ετών, «άλλο­ τε ποιητής, νυν οργανοποιός», που υποφέρει από την τριανταηεντάχρονη απουσία της αγαπημένης του Μαργαρίτας. 0 συγγραφέας δεν αποσαφηνίζει μέχρι και το τέλος του βιβλίου ποιες συνθήκες επέβαλαν αυτό το χωρισμό - καθώς παρουσιάζεται μάλλον σαν αναπότρεπτος. Ωστόσο, δεν είναι το μόνο σκοτεινό σημείο στην αφήγηση.

0

0 συγγραφέας στήνει επιτυχώς μια ατμόσφαιρα θολή, οχεδόν τρομακτική Όλη η δράση -κατ' ευφημισμό μόνο- διαρκεί από το βράδυ που ο ήρωας πέφτει να κοιμηθεί μέχρι το επό­ μενο πρωινό που -κατά τρόπο ιδιαίτερα παράδοξο και ως ένα βαθμό ανεξήγητο- τον βρίσκει νεκρό. Παρά τη συντομία της αφήγησης, το βιβλίο χωρίζεται σε τέσ­ σερα μέρη. Στα δύο πρώτα (τιτλοφορούνται «Πανσέ­ ληνος ερυθρά» και «Η ονείρωξη»), ο συγγραφέας σε ρόλο αφηγητή ξετυλίγει το κουβάρι των σκέψεων που γεννιούνται στον Φυτοκυάμου λίγο πριν αποκοι­ μηθεί και εν συνεχεία γίνεται μάρτυρας ενός ιδιότυ­ που φονικού με θύτη τον ήρωά του και θύμα την α­ λησμόνητη αγαπημένη. Ο εφιάλτης του ωχριά μπρο­ στά σ' αυτά που συμβαίνουν κατά την «Επίγευση ονεί­ ρου», στο τρίτο, δηλαδή, κεφάλαιο. Ο Σπουρδαλάκης, σ' αυτό το μέρος της ιστορίας του -πιθανότατα το πιο καλογραμμένο- μεταφέρει θαυ­ μάσια στον αναγνώστη την αγωνία του συγγραφέα σχετικά με το πώς μπορεί να αποδώσει αποτελεσμα­ τικότερα αυτό που αισθάνεται, αυτό που τον κατα­ τρώει, ποια τα «υλικά» που ενδείκνυνται για την ανα­

60

παράστασή του, το πώς τελικά αυτό γίνεται αντιλη­ πτό από το δέκτη και το κατά πόσο οι λέξεις διαστρε­ βλώνουν ή παρασταίνουν. Όσον αφορά όμως τον Φυτοκυάμου ως εραστή, ο Σπουρδαλάκης δεν επι­ τρέπει στον αναγνώστη να συμπεραίνει αλλά μόνο να εικάζει. Στο τελευταίο μέρος του βιβλίου, την «Έξο­ δο», όπου λαμβάνει χώρα στο εργαστήριο του ήρωα η πολυπόθητη συνάντηση με την αγαπημένη του, ε­ νώ φαίνονται όλα σαφή και κατανοητά, ο συγγραφέ­ ας σπεύδει να μας καταδείξει ότι τίποτα δεν καταλά­ βαμε. *0/ Μα τι θεία παρεξήγπσις! Το φ ω ς η Ράμφη αυτή, το φως δεν ήταν απ' τον έρωτα, μονάχα απ' τη φωτιά» συνειδητοποιεί ο Φυτοκυάμου λίγο πριν φιγουράρει ως θύμα πυρκαγιάς σε εφημερίδα της επό­ μενης μέρας. Το να αφήνει ερωτηματικά ένα έργο δεν είναι αρνητι­ κό. Αντίθετα, το να μη «δίνεται» εύκολα στον αναγνώ­ στη του ένα βιβλίο όχι μόνο γοητεύει αλλά παράλλη­ λα απαιτεί τέχνη και γνώση. 0 Σπουρδαλάκης, ωστό­ σο, σε κάποια σημεία -όχι τόσο λίγα- υηέρβάλλει ως προς την υπαινικτικότατα της γραφής του, με αποτέ­ λεσμα τα ιστορούμενα να καταντούν ιδιαζόντως δυσ­ νόητα. Επίσης, η συστηματική χρήση εξεζητημένων λέξεω ν και φραστικών συνόλων δυσχεραίνουν την παρακολούθηση μιας ιστορίας που αναμφίβολα συν­ δυάζει την πρωτοτυπία με το ενδιαφέρον. 0 συγγρα­ φέας στήνει επιτυχώς μια ατμόσφαιρα θολή, οχεδόν τρομακτική, και τοποθετεί τις -όποιες- εξελίξεις να συντελούνται στο μυαλό, στον ύπνο, στις αναμνή­

σεις, στο θάνατο, εντέλει, του ιίρωα. Η δομή της ι­ στορίας -που συντίθεται από αποσπασματικά στοιχεία που με φειδώ παραχωρεί από σελίδα σε σελίδα ο Σπουρδαλάκης- θυμίζει αμυδρά πλοκή αστυνομικού μυθιστορήματος -σ το μέτρο που ο αναγνώστης κα­ λείται να ξεδιαλύνει καταστάσεις- αλλά περισσότερο μπορεί να παραλληλιστεί με απαιτητικό παζλ που του

λείπουν -ίσως εμείς να τα χάσαμε- κάποια κομμάτια του. 0 Χρήστος Σπουρδαλάκης -όπως, άλλωστε, α­ πέδειξε με το προηγούμενο μυθιστόρημά του Πορφυρίων- είναι ένας συγγραφέας με σημαντικές δυνα­ τότητες να δώσει έργα πολύ πιο συγκροτημένα από τα προαναφερθέντα. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

Η βία της στέρησης ΕΛΕΝΗ ΓΚΙΚΑ

Να τα μ(τράω ή να μην τα μ η ρ ά ω τα χρ ό ν ια ; Αθήνα, Άγκυρα, 1999

Μ . 2/2 «Ο άνθρωπος δεν μπορεί ν' αντέξει παρά ηοάάή πραγματικότητα»

Τ. S. Eliot έσα από τη ν πρωτοπρόσωπη αφήγηση, ο Άγγελος, ώριμος πια, κάνει τον απολογισμό της ζωής του. Με λόγο συναισθηματικό, συχνά ποιητικό και αφαιρετικό, η χειμαρρώδης εξιστόρηση δεν αποκαλύπτει μόνο γεγονότα, σχέσεις με άτομα του οικογενειακού περιβάλλοντος αλλά και πτυχές, που είναι κεκαλυμμένες, μιας ευαίσθητης και τραυμα­ τισμένης προσωπικότητας.

Π

Το μυθιστόρημα της Ε. Γκίκα διαβάζεται Ευχάριστα: μικρές κοφτές προτάσεις, οφιχτή και νευρώδης γραφή Η μνήμη κινητοποιείται και υποστασιοποιεί τα σκόρπια κομμάτια μιας πορείας ιδωμένης μέσω κατόπτρων και αντανακλάσεων - πορεία σημαδεμένη από την απου­ σία του ετέρου. Η ανικανότητα του Αγγέλου να εκφράσει και να ικανοποιήσει τις επιθυμίες του, να ορ­

γανώσει τη συναισθηματική του ζωή μέσα στο πλαί­ σιο της πραγματικότητας και όχι σ' εκείνο των φαντα­ σιώσεων και των ψευδαισιακών συγκρούσεων, ανα­ παράγει καθημερινούς μικρούς θανάτους-φυγές. Η επικοινωνιακή δυσχέρεια, όμως, μοιραία γίνεται θανα­ τηφόρος νόσος, η οποία οδηγεί τον Άλλο, εκείνον που υπομένει την πνοή της στέρησης, στη φυσική α­ νυπαρξία, αφού η Όλγα, η φαντασιώδης και για μία μόνο φορά πραγματική αγαπημένη του Αγγέλου, προσβάλλεται από καρκίνο. Πάντως, η απουσία του ερωτικού συντρόφου διεγείρει παραδόξως τον ήρωα και τροφοδοτεί τις φαντασιώσεις του καθώς παρακο­ λουθεί, ως έφηβος, από απόσταση, πρόσωπα που έ­ χουν σάρκα και οστά. Κι αυτό γιατί φοβάται ν' αγγίξει το ίνδαλμά του, το ιδανικό αντικείμενο του πόθου του· τρομάζει μπροστά σε καθετί που είναι απτό και πραγματικό, ενώ δραπετεύει από καταστάσεις πριν καλά καλά αυτές γεννηθούν.

61

Ο αφηγητής κινείται με μαζοχιστική διάθεση σε μια έ ­ ρημο ψυχικών διαπλοκών και αμοιβαιότητας, ενώ επι­ βάλλει ως τιμωρία -για ποιο λόγο άραγε;- στον εαυτό του και στον έτερο το έλλειμμα, που είναι μια άλλη μορφή βίας. 0 εις εαυτόν λόγος του 'Αγγέλου, ο οποί­ ος πότε αναφέρεται στον πατέρα πότε στην αγαπη­ μένη και πολύ σπάνια στη σύζυγο, είναι γεμάτος ανι­ κανοποίητους πόθους και ανεκπλήρωτους έρωτες. Έτσι, μπορεί κανείς να πει ότι κυριαρχεί στις «μη σχέ­ σεις» τόσο ο έρωτας όσο και η απουσία του. Η αμυ­ ντική, παθητική συμπεριφορά του άντρα-αφηγητή έ ­ χει θηλυπρεπή χαρακτηριστικά: έντονο συναισθηματι­ σμό, στατικότητα και απροθυμία ανάληψης πρωτο­ βουλιών στην επαφή του με το άλλο φύλο. Γράφει γράμματα, όπως ομολογεί, που ποτέ δε στέλνει, μία αποκλειστικότητα των γυναικών, σύμφωνα με την ά­ ποψη του ψυχαναλυτή Ντάριαν Λίντερ στο βιβλίο του Γιατ/' οι γυναίκες γράφουν περιοσότερα γράμματα απ' όσα στέλνουν; (εκδόσεις «Πόλις», 1998). Το μυθιστόρημα της Ελένης Γκίκα, ένα πικρό σχόλιο στη μοναξιά και στα προσωπικά αδιέξοδα, διαβάζεται

ευχάριστα: μικρές κοφτές προτάσεις, σφιχτή και νευ­ ρώδης γραφή. Η αφήγηση, που αναιρεί την παραδο­ σιακή πλοκή, χαρακτηρίζεται από τις συχνές αναδρο­ μές στο παρελθόν -η τεχνική του φλας μπακ-, την ά­ μεση και γρήγορη επαναφορά στο παρόν αλλά και τις διακειμενικές παρεμβολές. Άλλωστε, δεν είναι λίγες οι φορές που ο αφηγητής αναφέρεται σε φιλοσό­ φους, ποιητές αλλά και καλλιτέχνες από το μουσικό χώρο, πρόσωπα που συνδράμουν στη δημιουργία ε ­ νός κλίματος υποστηρικτικού του ευαίσθητου ψυχι­ σμού του ήρωα. Κλείνοντας παραθέτω ένα χαρακτηριστικό απόσπα­ σμα: «Εγώ, ούτε αυτό δεν σου επέτρεφα. Την τελε­ τουργία του αποχωρισμού. Έφυγα, όπως είχα έρθει. Σαν το δειλό, κι ολότελα επίορκος. Πολύ απλά: δεν έ ­ κανα τίποτα. Έτρεξα σαν τον τρελό χωρίς να σε προ­ ειδοποιήσω και αφού μου ανταποκρίθηκες, μαζεύτη­ κα σαν άμπωτη. Δίχως μια λέξη. Δεν είχα το σθένος και τη δύναμη ούτε να 'ρθω, ούτε να φύγω». ΧΡΥΣΑ ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ

Κομαντάντε Άγγελος

I

Μ ΑΝΩΛΗΣ ΠΑΠΑΔΟΛΑΜΠΑΚΗΣ

Οία - W alkman Αθήνα, Ίνδικτος, 2000 Σελ. 291

ε το βιβλίο Οία - Walkman ο Μανώλης Παπαδολαμπάκης συμπληρώνει την «Τριλογία του Μύθου», που συναποτελείται από τα δύο προηγούμενα μυθιστορήματά του, τους Αναχω ρητές και Υπνοβάτες (1990) και τη Φυλή της Σάντα Μπάρμπαρα (1997). «Στην όποια Ίρ έν ε" από τον κάθε "Άγγελο' των εξεγερμένων αυτού του κόσμου» διαβάζουμε στην πρώτη σελίδα εν είδει αφιέρωσης. Πράγματι, το παρόν μυθιστόρημα δομείται σε δύο κύριους θ ε­ ματικούς κύκλους με βάση αυτές τις δύο φιγού­ ρες. Στο πρώτο μισό, και παραπάνω, του βιβλίου ο συγγραφέας -αφ ηγητής και ένας από τους ήρωε ς - εκφράζει την οργή και την πικρία του για την ακραία ανοικοδόμηση και εμπορική εκμετάλλευση

Π

της Σαντορίνης. Ως αρχιτέκτονας έχει πρόσθετους λόγους -πέρα από το ότι το σπίτι του βρίσκεται στην Οία- να θίγεται από τα κακόγουστα στο όνο-

μα του μεταμοντέρνου και κατ' επίφαση, μόνο, παραδοσιακά κτίρια που αναφύονται ραγδαίος προς εξυπηρέτηση του τουρισμού. «Η Σαντορίνη έχει γίνει πουτάνα, που την πουλάνε οι ίδιοι οι γο­ νείς της, οι ντόπιοι, και το μπορντέλο το χτίζουν οι διεκηεραιωτές των οικοδομικών αδειών, οι εργολαβομηχανικοί που το δίπλωμά τους γράφει αναί­ σχυντα "αρχιτέκτων"». Σ' αυτό το μέρος της ιστο­ ρίας του -τη ς «μυθιστορίας», όπως επισημαίνει- ο συγγραφέας βρίσκει ιδανικό ούμμαχο στο πρόσω­ πο του γραφικού τρ ελο ύ του νησιού, του 'Αγγέ­ λου, «κατ' όνομα και κα τ' έργο». «Φερέφωνο του Αρχαγγέλου Γαβριήλ και εκτελεσ τής της ντιρεκτί­ βας του Λένιν είμαι, ίνα τους βεβηλώααντας την νήσον μου αποκτείνω» αυτοσυστήνεται χαρακτη­ ριστικά. Οι περιγραφές και τα καυστικά σχόλια του 'Αγγέ­ λου για τα σύγχρονα οικοδομήματα είναι απολαυ­ στικά, όπως και τα δονκιχωτικά καμώματά του, κα­ θώς με τη σταυρολόγχη του -φτιαγμένη από κα­ μάκι και κουπί- προσπαθεί να εξυγιάνει τον τόπο και να θεραπεύσει τους συντοπίτες του από την επίδραση του Μαμμωνά. 0 συγγραφέας από τη μεριά του δε θα μείνει άπραγος. Προκειμένου να διαφυλάξει, τουλάχιστον, τη συνοχή και την ε ύ ­ ρυθμη λειτουργία του μικρόκοσμού του ιδρύει μα­ ζί με «ομοϊδεάτες» φίλους του το «Μεγάλο Δουκά­ το της Οίας», ένα από τα μεταφορικής σημασίας «γουόκμαν» του που τον βοηθά να απομονώνεται

01/1. Παπαδολαμπάκης μέσα από ιστορίες ετερόκλητες, χωρίς εμφανή και οαφή οημεία ουνδεοης, μας μιλάει για το θάνατο, το μικρό και καθημερινό και να προσηλώνεται στο «ωραίο», στη «μουσική» που θέλει να ακούει. Όμως, απροσδόκητα εισβάλλει στην αφήγηση η Ιρένε, με την ιστορία της οποίας θα ασχοληθεί α­ πό δω και πέρα ο ουγγραφέας. Ο τελευτα ίος πε­ ριορίζεται στην παραχώρηση προς τον αναγνώστη του μιας λακωνικής και ασαφούς πληροφορίας για την αιφνιδιαστική αλλαγή θεματικής: «...εγώ, ο

συγγραφέας, ξαναμεταμορφώνομαι στον "Πέπε", τον κύριο "Πέπε υ Τοντόν" από τη Φυλή της Σάντα Μπάρμπαρα, για να χωρέσω στη μυθιστορία που ακολουθεί». Η Ιρένε είναι μια Βραζιλιάνα που παρουσιάζεται στο βιβλίο ως διερμηνέας του Ντανιέλ Ορτέγκα, σύζυγος του Άλβαρο, ενός Ιοπανού φίλου του α­ φηγητή «Πέπε» και μητέρα του παιδιού τους, Ιγνάσιο. Όπως ο Άγγελος - μ ε τον τρόπο το υ -, έτσι και αυτή η ηρωίδα του Παπαδολαμπάκη διακατέ­ χεται από έντονα επαναστατικό πνεύμα και διάθε­ ση μαχητική, που αμφότερα αποβαίνουν αυτοκαταστροφικά, όπως άλλω στε και στην περίπτωση του παράφορου μαχητή. Η Ιρένε, με αφορμή μία δημοσίευση στην εφημερίδα El Pais σχετικά με μια τρομοκρατική ενέργεια στην επαρχία Τσιάπας στο Μεξικό, θα εγκαταλείψει την οικογένειά της για να αγωνιστεί στο πλευρό τω ν Σαπατίστας με την ι­ διότητα της πολεμικής ανταποκρίτριας. Μια ανεπι­ τυχής απόπειρα να προσεγγίσει τον υποδιοικητή Μάρκος -μόνο ο Εμιλιάνο Σαπάτα μπορεί να θεω­ ρηθεί ουσιαστικός και παντοτινός διοικητής του ε ­ παναστατικού στρατού, υπογραμμίζει ο συγγρα­ φ έ α ς - θα τη ς στοιχίσει τη ζωή. Αρκετά μακριά της, στην Πεντέλη, ο Άγγελος προέβη στο απονε­ νοημένο. «Κατά βάθος, έφ τα σ ε εκ εί όπου κατευθυνόταν σ ' όλη του τη ζωή: στο θάνατο που, συ­ νειδητά ή ασυνείδητα, επιζητούσε- όπως και η Ιρένε». Ο Μανώλης Παπαδολαμπάκης μέσα από ιστορίες ετερόκλητες, χωρίς εμφανή και σαφή οημεία σύν­ δεσης, μας μιλάει για το θάνατο, τον μικρό και κα­ θημερινό, καθώς, ίσως, μόνο σ' αυτές τις διαστά­ σεις μπορούμε να τον συλλάβουμε και να τον ξορ­ κίσουμε. «Αυτοί οι μικροί καθημερινοί θάνατοι που συνιστούν και προετοιμάζουν τον μεγάλο, γι' αυ­ τόν μιλώ κατά βάθος τόσην ώρα πίσω από τα εξω­ τερικά επεισόδια των πάαης φύαεως απωλειών». ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

O S'

Ευσεβείς πόθοι Τα έργα του Φρίντριχ Νίτσε σε καινούρια μετάφραση του Ζήση Σαρίκα • Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα • Πέρα από το καλό και το κακό • Το λυκόφως των ειδώλων - Αντίχριστος Ίδε ο άνθρωπος • Η θέληση για δύναμη • Τζέρυ Μπράουν Η άλλη Αμερική • Καρλ Πολάνυι Ο μεγάλος μετασχηματισμός • Λιούις Μάμφορντ Η ιστορία των ουτοπιών • Μαρία Λουίζα Μπερνέρι Περιήγηση στην Ουτοπία Μονοπάτια στην Ουτοπία • Ζαν Μπωντριγιάρ Η καταναλωτική κοινωνία • Πωλ Βιριλιό Η πληροφορική βόμβα • Στέφανος Μπαλής Μαθηματικά και ποίηση • Χριστίνα Φλόκα Η φαρμακογνωσία του Οδυσσέα Ελύτη • Μωυσής Μιχαήλ Μπουρλός Ελληνας, Εβραίος και αριστερός • Μαρκ Φερρό Η ιστορία υπό επιτήρηση • Πάτρικ Μπράντλιτζερ Αρτος και θεάματα • Χάννα Αρεντ Για την επανάσταση Άνθρωποι σε ζοφερούς καιρούς ■Νικόλαος Μουτσόπουλος Διαδρομή αυτογνωσίας. Τα χρόνιατης παιδείας • Χρίστος Τσολάκης Τη γλώσσα μού έδωσαν ελληνική • Γιώργος Χουρμουζιάδης Λόγια από χώμα • Ετέλ Αντνάν Περί πόλεων και γυναικών • Εντουάρ Ντυζαρντέν Εδρεψε δάφνες • Λώρενς Στερν Αισθηματικό ταξίδι • Τόμας Μπέρνχσρντ Οι Φτηνοφαγάδες • Άνα Νόθακ Οι ατυχίες της ψυχής • Γιαν Νέρουντα Ιστορίες από την παλιά Πράγα • Ιθάν Ίλλιτς Γ ια τις ανάγκες του ανθρώπου σήμερα • Μαρία Κέντρου-Αγαθοπούλου Επιλογές και σύνολα. Ποιήματα (1965-1995) Δοκίμια και δοκιμασίες

aCumMDWtf 37003 Σκόπελος

χηλ. 0424-23277, 23283 031-263363

I

Μ ΑΡ ΙΑ ΒΕΛΕΤΑ-ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΟΥ

I

Κ υνηγοί ονείρων

f e | Αθήνα, Άγκυρα, 2000 ■ Σελ. 241

το πρώτο μυθι­ στόρημα για ε ­ νήλικες της Μα­ ρίας Βελετά-Βασιλειάδου μπορείς να συναντήσεις όλες τις χαρακτηριστικές Φιγούρες της ελλη­ νικής υπαίθρου ή, τουλάχιστον, όλους εκείνους τους αν­ θρώπινους χαρα­ κτήρες τω ν κ λ ει­ στών κοινωνιών που με τη σκιαγράφησή τους κατα­ πιάστηκαν πολλοί άξιοι συγγραφείς μας. Από τις σελίδες δεν απουσιάζει κανείς. Η κουτσομπό­ λα αλλά καλοκάγαθη προξενήτρα, οι φιλότιμοι ναυτι­ κοί, ο ωραίος αλλά αναίσχυντος χωροφύλακας, οι πε­ ντάμορφες αλλά κακότυχες κόρες, η αμέμπτου ηθι­ κής χήρα, ο πανταχού παρών μακραρίτης, ο ξενιτεμέ­ νος αλλά πολύφερνος γαμπρός, ο παραστρατημένος αδερφός, η σοφή αλαφροΐσκιωτη, όλοι διεκδικούν μια θέση στο μυθιστόρημα της Βελετά-Βασιλειάδου. Το βιβλίο της περιγράφει τη ζωή και τις καθημερινές συνήθειες των κατοίκων της μικρής κοινωνίας του νη­ σιού με τους ασφυκτικούς κανόνες της παράλληλα και σε συνδυασμό με την ιστορία μιας οικογένειας. 0 πατέρας έχει πεθάνει και η μητέρα αγωνίζεται σκληρά για να προσφέρει στις δύο κόρες της ό,τι καλύτερο μπορεί, δηλαδή μια καλή παντρειά. Τις προσπάθειές της ανατρέπει ο πάντα απρόσκλητος και αιφνιδιαστι­ κός έρωτας. Η συγγραφέας μάς μιλάει για ανθρώπους με προδια­ γεγραμμένη πορεία ζωής, με φιλοδοξίες που δεν ξε­ περνούν τα όρια του μικρόκοσμού τους, οι οποίοι δεν προσδοκούν την υλοποίηση των ονείρων τους· η ζωή τους είναι πολύ μικρή για να χωρέσει τα όνειρά τους. Η Μαρία Βελετά-Βασιλειάδου πραγματεύεται ένα θέ­ μα σχεδόν εξαντλημένο, όχι όμως και χωρίς ενδιαφέ­ ρον, του οποίου όλες οι εκφάνσεις έχουν αναλυθεί κατά κόρον. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

Ϊ

ΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ένα θρυλικό κλαοικό έργο του ΑΚΗ ΚΑΛΟΓΝΩΜΗ

ί

ΠΡΟΣΠΕΡIWEPIME

Κάρμεν Μτφρ.: Δημήτρης Σπφανάκης Αθήνα, Καστανιώτης, 2000 Σελ. 136

Γ Ι ν δεν μ' αγαπάς εσύ, σ' αγαπώ εγώ, κι αν εJ J Η γώ σ' αγαπώ, φυλάξου»: έτσι περίπου μιλά' ' 1 1 ει π οπερατική Κάρμεν στο ν δον Χοοέ σύμ­ φωνα με το λιμπρέτο που έγραφαν οι Meilhac και Hal6vy. Και παρά τις διαφορές που φαίνεται να χωρί­ ζουν τη διάσημη όπερα του Bizet από τη νουβέλα του Μεριμέ στην οποία βασίστηκε η πρώτη, μία κοινή πα­ ράμετρος φαίνεται να παραμένει: η μοιραία σύζευξη έρωτα και θανάτου που παρασύρει αναπότρεπτα τους πρωταγωνιστές σε μια πορεία αυτοκαταστρο­ φής. Με επίκεντρο αυτή την προαιώνια σχέση ερωτι­ κού πάθους και θανάτου και με φόντο την εξωτική -τουλάχιστον τό τε - Ισπανία, ο Γάλλος συγγραφέας μάς δίνει ένα έργο που, διαφεύγοντας τον κίνδυνο της κοινοτοπίας, οικοδομείται με τρόπο που παρου­ σιάζει επιδέξιες και εφευρετικές κατασκευαστικές λε­ πτομέρειες και που -όπως η ηρωίδα το υ - ξέρει να παρασύρει.

0 Π. Μεριμέ, σκηνο θετώ ντα ς μια ιοτορία μοιραίου πάθους, αποφεύγει τη ν η θ ικολογία α λλά κα ι τους μελοόραματιομοάς

Η νουβέλα που δημοσιεύτηκε από τον Μεριμέ το 1845 ξεκινά ανώδυνα με το συγγραφέα-αφηγητή να ταξιδεύει, ως αρχαιολόγος-ιστορικός, στην Ανδαλου­ σία, για λόγους επιστημονικού ενδιαφέροντος. Εκεί θα συναντήσει τυχαία το διαβόητο ληστή δον Χοσέ, τον οποίο οι Αρχές της χώρας έχουν επικηρύξει. Στη συνέχεια θα γνωρίσει, στις όχθες του Γουαδαλκιβίρ, και την Κάρμεν, τη γοητευτική τσιγγάνα, σε μία ειδυλ­ λιακή σκηνή όπου, όμως, ο ερωτισμός παραμένει σταθερά ελεγχόμενος, χάρη στο μάλλον ψυχρό αλλά φιλοπερίεργο και ελαφρώς ειρωνικό βλέμμα του α­ φηγητή. Η σκηνή της συνάντησης με την Κάρμεν δια­ κόπτεται απότομα και με τρόπο επεισοδιακό από τη

65

βίαιη εισβολή ιού εραστή της, που είναι ο δον Χοσέ· ο αφηγητής αποχωρεί διακριτικά για να ξαναβρεθεί στην Κόρδοβα αργότερα, στο ταξίδι της επιστροφής, όταν θα συναντήσει για τελευταία φορά τον δον Χοσέ στη φυλακή, καθώς αυτός περιμένει την ώρα της ε ­ κτέλεσής του. Εκεί θα ακούσει με λεπτομέρειες την ι­ στορία της σχέσης αυτού του αυθόρμητου Βάσκου με τη σαγηνευτική τσιγγάνα. Εφεξής, αφηγητής είναι ουσιαστικά ο δον Χοσέ. Η αφήγηση αυτή αποτελείται από επτά επεισόδια, ξεκινώντας από την πρώτη συ­ νάντηση και, περιλαμβάνοντας τη γνωστή ήδη σκηνή

Η μοιραία ούζευξη έρω τα κα ι θανάτου παρασύρει τους π ρω ταγω νιστές οε μια πορεία α υτο κα τα ο τρ ο φ ή ς όπου παρών είναι και ο ιστορικός-ερευνητής, καταλή­ γει στην τελευταία πράξη του δράματος, όπου ο δον Χοσέ, τυφλωμένος από έρωτα και ζήλια, σκοτώνει την Κάρμεν που πια δεν τον αγαπά. Τα επεισόδια εσωτερικώς διαιρούνται σε δύο μέρη το καθένα: ένα πρώτο, σχετικώς σύντομο, όπου η Κάρμεν εισβάλλει στη σκηνή με τρόπο συνήθως αιφνίδιο αλλά εντυπω­ σιακό, πολλές φορές μεταμφιεσμένη λόγω της έκνομης δράσης της, αφήνοντας κατά κανόνα άφωνο και άβουλο τον δον Χοσέ. Οι σκηνές αυτές επέχουν χα­ ρακτήρα προλόγου, συμβαίνουν σε δημόσιο χώρο ή τουλάχιστον με την ενοχλητική παρουσία τρίτων σε αντίθεση με το, μακροσκελέστερο, δεύτερο μέρος που έχει φόντο χώρους περισσότερο ιδιωτικούς και ευεπίφορους στον ερωτισμό, με παράλληλη όμως τη ραγδαία εξέλιξη των ολέθριων, για τον δον Χοσέ, συ­ νεπειών που επιφέρουν οι απερισκεψίες στις οποίες τον οδηγούν η Κάρμεν και το πάθος του γι' αυτήν. Για­ τί είναι χαρακτηριστικό ότι η σχέση του δον Χοσέ με την όμορφη τσιγγάνα θέτει σε δοκιμασία την κοινωνι­ κή του θέση και η ανοδική πορεία του ερωτικού πά­ θους είναι ποσό ευθέως ανάλογο με τον κοινωνικό και ηθικό εκπεσμό του ήρωα. Ως δεκανέας θα συνερ­ γήσει στη δραπέτευση της Κάρμεν, την οποία ο ίδιος είχε συλλάβει έπειτα από έναν άγριο γυναικοκαβγά στο εργοστάσιο τσιγάρων όπου δούλευε. Απλός στρατιώτης, έπειτα από στέρηση βαθμού για το πα­ ράπτωμά του, θα κάνει, την ώρα της σκοπιάς, «τα

66

στραβά μάτια» στους λαθρέμπορους φίλους της και, λίγο αργότερα, θα φτάσει να σκοτώσει έναν υπολοχαγό σε μια σκηνή αντιζηλίας με μήλον της έριδος, φυσικά, την Κάρμεν. Περνώντας, αναγκαστικά πλέον, στην παρανομία, θα γίνει κι αυτός λαθρέμπορος και, σε λίγο, για δεύτερη φορά, δολοφόνος, σκοτώνοντας τον άντρα της Κάρμεν που επιστρέφει ύστερα από καιρό. Όμως, η άστατη και ελεύθερη πάντα Κάρμεν έ ­ χει πάψει να αγαπά τον δον Χοσέ. Καταλαβαίνοντας ό­ τι δεν μπορεί πια να την έχει δική του εκείνος θα τη σκοτώσει και θα παραδοθεί μόνος του στην αστυνο­ μία.

0 δον Χοσέ λειτουργεί ως alter ego του αφηγητή, α­ φού, από το τρίτο κεφάλαιο και μετά, επωμίζεται αυ­ τός το βάρος της αφήγησης. Είναι χαρακτηριστικό, ως προς τούτο, ότι η συνάντηση του ιστορικού-αφηγητή με την Κάρμεν έχει τα ίδια μορφολογικά στοιχεία με τις συναντήσεις του δον Χοσέ μαζί της: ένα πρώτο μέρος σε δημόσιο χώρο (στις όχθες του ποταμού, στην αρχή, και, έπειτα, σε ένα είδος ταβέρνας) και έ ­ να δεύτερο, σε χώρο ιδιωτικό, στο σπίτι της Κάρμεν, όπου ο παράτολμος επιστήμονας θα πάει για να μά­ θει τη μοίρα του από τη χαρισματική, υποτίθεται, τσιγγάνα. Η σκηνή διακόπτεται απότομα με την εισβολή του δον Χοσέ και τον καβγά του με την Κάρμεν, όπως συχνά διακόπτονται και οι συναντήσεις του ίδιου του δον Χοσέ μαζί της από εξωγενείς παράγοντες. Άλλω­ στε ο δον Χοσέ και ο ιστορικός-αφηγητής κινούνται σε επάλληλους κύκλους καθώς συνάπτουν σχέσεις φι­ λίας ήδη από την πρώτη τους συνάντηση, αφού ο δεύτερος χαρίζει πούρα στον πρώτο και τον βοηθά να διαφύγει τη σύλληψη σώζοντάς του έτσι τη ζωή αλ­ λά διασφαλίζοντας και τη δική του ύπαρξη ως συγ­ γραφέα, αφού το βιβλίο του θα βασιστεί στην έγκλει­ στη και εγκιβωτισμένη εξιστόρηση του δον Χοσέ, ενώ ο ίδιος παραμένει σταθερά, και ίσως όχι τυχαία, ανώ­ νυμος.

0 συγγραφέας Μεριμέ, σκηνοθετώντας μια ιστορία μοιραίου πάθους, με πρωταγωνιστές την πρωτεϊκή, αεικίνητη αλλά σταθερή στις αρχές της Κάρμεν και το γενναίο αλλά με ασθενή θέληση δον Χοσέ, αποφεύ­ γει την ηθικολογία αλλά και τους μελοδραματισμούς. Το κλασικό συνθετικό τέχνασμα της αφήγησης μέσα στην αφήγηση λειτουργεί ως βαλβίδα αποφορτίσεως στις φάσεις των συναισθηματικών εξάρσεων, εξα ­ σφαλίζοντας την αναγκαία απόσταση μεταξύ αναγνώ­ στη και ηρώων. Από την άλλη, όμως, αυτή η απόστα­ ση προσδίδει αυθεντικότητα στην ένταση και στο εί­ δος των συναισθημάτων, αφού τα τεκταινόμενα πα­ ρουσιάζονται ως πραγματική μαρτυρία και όχι ως

προϊόν μυθοπλασίας. Ένα τελευταίο κεφάλαιο που ε ­ πισυνάπτεται -κάπως αναπάντεχα- και αφορά στη ζωή και τα ήθη των αθιγγάνων της Ισπανίας παρέχει επιπλέον εχέγγυο αντικειμενικότητας, αφού η όλη σύνθεση εμφανίζεται τώρα ως μία οιονεί επιστημονι­ κή εργασία εθνογραφικού -θα λέγαμε σήμερα- χαρα­ κτήρα. Έτσι, μια ιστορία που απλώς θα εντυπώσιαζε με την τραγική της κατάληξη, τώρα τρομάζει σχεδόν καθώς αναλογίζεται κανείς ότι πρόκειται για πραγματι­ κό γεγονός.

Η μετάφραση του Δημήτρη Στεφανάκη δεν περιέχει μεταφραστικές ανακρίβειες μένοντας συνήθως κοντά στο κείμενο, αν και οι κάπως ετερόκλητες -λαϊκότρο­ πες και λόγιες μαζί- λεξιλογικές επιλογές δεν εναρ­ μονίζονται με την ομοιόμορφα στρωτή γλώσσα του Μεριμέ που διανθίζεται μόνο από τις «εξωτικές» λ ε­ πτομέρειες της ανδαλουσιανής διαλέκτου. Το τελικό αποτέλεσμα πάντως δεν αφήνει περιθώρια για παρα­ νοήσεις και ασάφειες και δε δυσκολεύει έτσι τον ανα­ γνώστη στην παρακολούθηση της δράσης. □

Σαν άλλος Οδυσσέας της Μ Α ΡΓΑΡΙΤΑΣ ΤΣΙΓΑΡΑ

I

ΧΑΝΣ ΜΑΓΚΝΟΥΣ ΕΝΤΣΕΝΣΜΠΕΡΓΚΕΡ

Εφτά ταξίδια μέσα στο χρόνο Μτφρ.: Μαρία Αγγελίδου Αθήνα, Ψυχογιός, 2000 Σ{λ. 296

*1 ΜΑΓΚΝΟΥΣ ΕΝΤΣΕΝΣΜΠΕΡΓΚΕΡ

Ε Φ Τ Α Τ Α Χ ΙΟ ΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ

τιμπ μένος το 1998 με το βραβείο Heinrich Heine Γερμανός συγγραφέας, μεταφραστής, εκδότης δύο περιοδικών και διευθυντής της σ ειράς Die an d e re B ib lio th e k τω ν ε κ δ ό σ εω ν «Eichborn», Hans Magnus Enzensberger ρίχνει σ' αυτό το βιβλίο του, με πρωτοτυπία και φαντασία, μια κριτική ματιά στην εθνική και παγκόσμια ιστο-

Ο

Ένα μ υθιοτό ρημ α-κριτική ματιά ο τη ν εθ νική κα ι παγκόσμια ιστορία

ρία, για να υπενθυμίσει στους αναγνώστες του αλήθειες επίκαιρες ανά τους αιώνες. Ήρωάς του είναι ο Ρόμπερτ, ένα δεκαπεντάχρονο αγόρι, μοναδικός γιος μιας μικροαστικής οικογένει-

ας στη σημερινή Γερμανία, προικισμένος μ' όλη την αθωότητα και την περιέργεια της ηλικίας του, που έχει την τάση να αφαιρείται μέσα στη σχολική αίθουσα και όχι μόνο. Ώσπου ένα βράδυ εξαφανί-

67

ζεται από την κουζίνα του σπιτιού του, μπροστά στην τηλεόραση που παίζει. Και ο νέος αρχίζει, ω­ σάν άλλος Οδυσσέας, ένα ταξίδι μέσα στο χρόνο και το χώρο.

0 Ρόμπερτ τα ξιδ εύει πάντα προς τα πίσω: στην παγωμένη μεταπολεμική Σιβηρία του 1956, στην Αυστραλία των μεταναστών του 1946, στην προ­ πολεμική Γερμανία του 1930, στην οπισθοδρομική Νορβηγία του 1860 και ξανά στη Γερμανία της πρι-

0 α φηγημ ατικός λό γος το υ κείμ ενου ρέει αβίαοτα γκιπικής Αυλής το έτος 1702 και του τριακονταε­ τούς πολέμου το 1638 κι από κει στην οικονομικό ανθηρή Ολλανδία του 1621. Είναι άραγε η επιλογή των τόπων και των χρόνων τυχαία; Σίγουρα σημαντικό ρόλο σ' αυτήν έπαιξε το ταξίδι και η διαμονή του ουγγραφέα στους συ­ γκεκριμένους τόπους, η εμπειρία του από τον πό­ λεμο και, βεβαίως, οι σπουδές του. Το ταξίδι του Ρόμπερτ στο παρελθόν διαρκεί δύο ολόκληρα χρόνια. 0 ίδιος χάνει όλους το υ ς θη ­ σαυρούς που καταφέρνει να κερδίσει· εντέλει χά­ νει κάθε προσωπικό αντικείμενο που υποδηλώνει τη ν πραγματική το υ καταγωγή από το μέλλο ν. Χωρίς κανένα πιστοποιητικό ταυτότητας εκτίθεται στον κίνδυνο να μείνει για πάντα εγκλωβισμένος μέσα στο παρελθόν και να εξαφανιστεί στους αι­ ώνες χωρίς ν' αφήσει ίχνη. Μπορεί τάχα να τον οώσει κάτι από την εξαφάνιση ή είναι καταδικασμένος να μην επιστρέφει ποτέ στο δικό του τόπο και χρόνο, οτη δική του ζωή; Απ' αυτό το αδιέξοδο τον λυτρώνει η μνήμη του. Η δυνατότητά του να θυμάται με κάθε λεπ τομέ­ ρεια το μέλλον και η ικανότητά του να το αναπα­ ράγει επακριβώς είναι ο μοναδικός τρόπος να επανέρθει πίσω σ' αυτό, στον αληθινό εαυτό του, με τον οποίο, ωστόσο, δεν τον συνδέει πλέον α­ πολύτως τίποτα· γιατί αυτός έχει ήδη μεγαλώσει κατά δύο χρόνια, έγινε σοφότερος και πιο επιδέ­ ξιος από την εμπειρία της ζωής, ενώ ο εαυτός του είναι ακόμα δύο χρόνια μικρότερος, χωρίς τη γνώ­ ση του ταξιδιού. Η άφιξη του Ρόμπερτ στο παρελθόν από το μ έλ ­ λον τού προσδίδει ένα σημαντικό πλεονέκτημα έ ­ ναντι τω ν συμπολιτών του: τη γνώση τω ν μ ε λ ­

68

λούμενων γεγονότων. Κι όμως, η γνώση είναι δυ­ νατό να γίνει κάποτε πολύ επικίνδυνη, όταν δε χρησιμοποιείται με σοφία. Η αλήθεια μπορεί να κατανοηθεί κατά κανόνα μέσα στο πλαίσιο της ε ­ ποχής της· αν τα ξεπεράσει καταδικάζεται ως αλ­ λόκοτος παραλογισμός και φρεναπάτη. Η αλήθεια μπορεί να σκοτώσει τον άνθρωπο που θα επιχει­ ρήσει να υπερβεί σε μεγάλο βαθμό τα όρια της ε ­ ποχής του και των δυνατοτήτων του. Η εμπειρία διδάσκει στον Ρόμπερτ πόσο πιο πολύ­ τιμη από το λόγο είναι η σιωπή.

0 νέος θαυμάζει τα αριστοτεχνικά δημιουργήματα του πνεύματος και τη ς τέχνης-τω ν συγχρόνων του, η αξία τω ν οποίων παραμένει πάντα υψηλή ανά τους αιώνες. Ναι, ο άνθρωπος είναι ικανός για τα πιο θαυμαστά επιτεύγματα, αλλά και για τα πιο επαίσχυντα ε ­ γκλήματα. Οι συνθήκες μέσα στις οποίες αναγκά­ ζεται να επιβιώσει, αλλά και οι προσωπικές του ε ­ π ιλογές καθορίζουν τη ν πορεία του μέσα στη ζωή. Όμως, μόνο η εσωτερική καλλιέργεια και αυ­ τοπειθαρχία, καθώς και η βαθιά πίστη στις ανθρώ­ πινες αξίες μπορούν να εγγυηθούν την αξιοπρέ­ πεια και τον αυτοσεβασμό.

0 αφηγηματικός λόγος του κειμένου ρέει αβίαοτα, το ύφος είναι απλό, η γλώσσα καθομιλούμενη - η μετάφραση από τα γερμανικά προσεγμένη. Ο αναγνώστης παρασύρεται ευχαρίστως στις δια­ φορετικές γωνιές του πλανήτη και στις αλλοτινές εποχές, που τις βλέπει να ζωντανεύουν μπροστά του σαν κινηματογραφική ταινία, κατάλληλη να διαβαστεί τόσο από εφήβους όσο κι από ενήλι­ κους. □

ΕΠΑΝΟΡΘΩΣΗ Στο τεύχος 419 (Ιούνιος 2001) η ιδιότητα της αρθρογράφου κ. θάλειας Ιερωνυμάκη είναι: «μεταπτυχιακή φοιτήτρια Β' κύκλου (επιπέδου διδακτορικού) στο Πανεπιστή­ μιο Κύπρου» και όχι «λέκτορας οτο Πανε­ πιστήμιο Κύπρου» όπως αναγράφηκε. Ζη­ τά μ ε συγνώμη από τη συνεργάτιδα και τους αναγνώστες μας.

Η παράδοξη μανία της οαγήνης I

ΒΙΤΟΛΝΤ ΓΚΟΜΠΡΟΒΙΤΣ

I

Η πορνογραφία

Η ■ ■

Μτφρ.-Εΐοαγ.: Δημητρης Δημητριάδης Αθήνα, Νεφέλη, 2001 Σελ.269

αριστοκρατικής κατανωγής Πολωνός συγγρα­ φέας Βίτολντ Γκόμπροβιτς, αυτοεξόριστος (ή φυγάς) στην Αργεντινή με την έναρξη του Β' Παγκόσμιου Πολέμου, έγραψε διηγήματα, νουβέ­ λες, θεατρικά έργα, για να επιστρέφει στην Ευρώπη λίγο προτού ηεθάνει (1969). Έγραψε τη ν Πορνο­ γραφία το 1960, όταν είχε ήδη καθιερωθεί ως λογο­ τέχνης πρώτης γραμμής στην πατρίδα του και στη Γαλλία, απολαμβάνοντας τιμητικές διακρίσεις και την ευρεία διάδοση του έργου του. Η διαφορετικό­ τητα στις ερωτικές επιλογές του τον έμαθε να λα-

0

0 συγγραφέας συνθέτει το ν καμβά το υ βασισμένος στις π ολλαπ λές αποχρώ σεις το υ σ ω μ ατικού στο ιχείου με το δια νοη τικό , το υ α π ροκάλυπ του με το εμφανές... τρεύει την πραγματικότητα και, ως εκ τούτου, τη σχέση της με τη μη πραγματικότητα, το παράλογο. Για τούτο το λόγο η Πορνογραφία είναι έξοχο δείγ­ μα διαπραγμάτευσης της αμαρτίας, αυτής της αρχέγονης ηδονής η οποία καθορίζει -σε πολλές περι­ στάσεις του βίου- τις υπαρξιακές διεξόδους του αν­ θρώπου: η αμαρτία είναι ίοως μια άλλη προσέγγιση του θείου, για να παραφράσουμε κάπως τον Αντόνιο Ματσάδο, είναι η διαφορετικότητα στην προκα­ θορισμένη επιλογή του καλού, του αγαθού ή πρέ­ ποντος, είναι η δύναμη που συναρπάζει και μετα ­ βάλλει την κοινοτοπία σε πρόκληση. 0 Γκόμπροβιτς

επιλέγει την ηδονοβλεπτική έκφανση των δρώντων ηρώων του ώστε να καταλήξει σε μερικά πολύ χρή­ σιμα συμπεράσματα για την αναζήτηση του ερωτι­ σμού, τη συνειδησιακή περιπέτεια της σαγήνης και του σαρκικού πόθου, τω ν εσωτερικών επιθυμιών του ανθρώπου, οι οποίες τον καθορίζουν και τον χαρακτηρίζουν. Με αυτή την έννοια, ο Γκόμπροβιτς δεν είναι πορνογράφος, αλλά αναζητητής της ου­ σίας της ύπαρξης των αντιφάσεων και της ολοκλή­ ρωσής της διά του ερωτικού φάσματος. Οι ήρωες-καθοδηγητές σ' αυτό το παιχνίδι, ο Φρεντερίκ και ο ίδιος ο συγγραφέας, ορίζουν τις κινή­ σεις και των υπόλοιπων παικτών. Ο πρώτος είναι έ ­ νας «Χριστόφορος Κολόμβος, που ξεκινάει ν' ανακα­ λύψει άγνω στες ηπείρους», μια προσωπικότητα σκοτεινή, μυοτηριακή, ελκυστική κι απόμακρη. Με­ ταμορφώνεται οε στυγερό και ακραίο σκηνοθέτη των συμπεριφορών βρίσκοντας την ιδανική έκφρα­ ση της τέχνης του οτο πρόσωπο ενός ζευγαριού νεαρών επαρχιωτών στην Πολωνία κατά τη διάρ­ κεια της ναζιστικής κατοχής. Ρέκτης του κυνισμού, επιδιώκει το ερωτικό ξεδίπλωμα τω ν νεαρών παι­ διών με κάθε τρόπο: βάλλει συνεχώς τη σχέση του κοριτσιού με τον καθωοπρέπει αρραβωνιαστικό της, σπρώχνει το νεαρό επαρχιώτη στον αισθησιαομό με

69

τον πιο επαίσχυντο τρόπο, οργανώνει δολοφονίες, καταπιέζει συναισθηματικά το περιβάλλον του, θέ­ τει στο βωμό της σαγήνης και της διαστροφής ακό­ μη και τον εαυτό του με παράδοξη μανία. 0 συγγραφέας-αφηγητής τον παρακολουθεί διά ζώσης. Τον θαυμάζει και τον επικροτεί έως το σημείο της δικής του ηθικής αντοχής, τον συμμερίζεται αλλά δ εν το ν ξεπερνά στο μ έτρο τη ς αβύσσου που ο Φρεντερίκ διεισδύει. Το παιχνίδι, άλλωστε, έχει τους δικούς του όρους και οι παίκτες παρακολουθούν την εξέλιξη με αντίτιμο τη διαφθορά και τις απώλειέςτους.

0 Βίτολντ Γκόμπροβιτς συνθέτει τον καμβά του βα­ σισμένος στις πολλαπλές αποχρώσεις του σωματι­ κού στοιχείου με το διανοητικό, του απροκάλυπτου με το εμφανές, του κωμικού με το ευγενές. Η τ ε ­ χνοτροπία του συγκεκριμένη και σταθερή: παντελής απουοία λυρισμού, άμεση διαβάθμιση της πλοκής, «ελαφρά» αφήγηση και προσεκτική στοιχειοθέτηση του θεματικού πυρήνα του. Εν προκειμένω, τον εν­ διαφέρει η παραδοξότητα της νεανικής φύσης σε α­

ντιπαραβολή με το βάρος της συνείδησης, τη γνώ­ ση και την κρίση της ωριμότητας. Η σχέση εφήβουγέρου είναι άνιση και καταχρηστική, το ερωτικό πα­ ράδοξο πρωταγωνιστεί, η ολοκλήρωση και η φα­ ντασμαγορία θα μείνει ανεκπλήρωτη, ένα ατέρμονο ζητούμενο. Και αφηγείται ο ίδιος για την υπόθεση του βιβλίου:«Πώς μου ήρθε να γράφω την Πορνο­ γραφία; Είχε γίνει για μένα μια αναγκαιότητα. Πίσω απ' όσα μπορεί να πει ένας καλλιτέχνης, κρύβεται το μυστικό κάποιας ομορφιάς - αυτής της ομορφιάς και όχι μιας άλλης, και ίσως σ' αυτό να συνίσταται η ουσιαστική εκλογή που κάνει (...) Τις περιπέτειες που έζησα αργότερα με τις δύο θεότητες, τη Νιότη και την Ομορφιά, θα μπορούσα να τις συνοφίσω σε τέσσερις θέσεις που, για μένα, είναι πολύ αποκαλυ­ πτικές: η νιότη είναι η κατωτερότητα, είναι η ομορ­ φιά, άρα η ομορφιά είναι η κατωτερότητα και, δια­ λεκτικά, ο άνθρωπος κινείται ανάμεσα στον Θεό και τη νιότη». ΒΑΣΙΛΗΣ ΡΟΥΒΑΛΗΣ

Ταξίδια, σεξ ή αιρέσεις; ΜΙΣΕΛ ΟΥΕΛΜΠΕΚ

Λανθαρότε Μτψρ.: Αλέξης Εμμανουήλ Αθήνα, Εοτία, 2000 Σελ. 97

Μισέλ Ουελμπέκ

Λανθαρότε νουβ&α

ΕΣΤΙΑ

δού τι θα απομείνει από τον 20ό αιώνα: οι επι­ στήμες, η τεχνολογία, διαπιστώνει ο ταξιδευτή ς και αφηγητής του Λανθαρότε. Ο εκκεντρι­ κός συγγραφέας Μισέλ Ουελμπέκ μάς ξαφνιάζει με τη μεστή σε σκέψεις και αναλύσεις νουβέλα του, που δεν ξεπερνά τις εκατό σελίδες. 0 συγ­ γραφέας τω ν μυθιστορημάτων Η επ έκταση του πεδίου τη ς πάλης και Τα στοιχειώδη σωματίδια, αυτή τη φορά περιορίζει την πένα του στην κατα­ γραφή ενός σύντομου ταξιδιού αναψυχής στο ο ­ μώνυμο νησί του τίτλου. Σε αναζήτηση ήλιου, αρ­ χές Γενάρη του 2000, βρίσκει άσυλο στο τουριστι­ κό νησί του αρχιπελάγους, ανοιχτά των αφρικανι­ κών ακτών, το οποίο φημίζεται για το ηφαιστειο­ γενές του τοπίο.

Ι

70

Πράγματι, το Λανθαρότε διαφέρει κατά πολύ από τα τουριστικά θέρετρα της Μεσογείου ή της Καραϊβικής, και ο συγγραφέας δεν παραλείπει να α­ ποδώσει την εξωτική ομορφιά του τοπίου, όχι ό­ μως με την πένα του, όπως θα περίμενε κανείς,

αλλά με τη φωτογραφική του μηχανή. Την πολυ­ τελ ή και άκρως αισθητική έκδοση τη ς νουβέλας Λ ανθαρότε σ υνοδεύει ένα άλμπ ουμ φ ω το γρα ­ φιών τις οποίες ο συγγραφέας τράβηξε στο νησί, απολαμβάνοντας τη συντροφιά ενός καταθλιπτικού Βέλγου αστυνομικού και ενός ζευγαριού Γερ­ μανίδων λεσβιών. Αντί λοιπόν ο συγγραφέας να μπει στον κόπο να μας περιγράφει το σχεδόν σε­ ληνιακό τοπίο του νησιού που αναμφισβήτητα αποτέλεσε πηγή της μεγάλης έμπνευσής του, μας

0 ε κκεν τρ ικό ς συγγραφέας Μ. Ο υελρ π έκρ ά ς ξαφ νιάζει ρ ε τη ρ εο τή σε ο κ εφ εις κα ι αναλύσεις νο υβέλα το υ παραθέτει το αποτέλεσμα της φωτογραφικής του δεξιοτεχνίας, εισάγοντας έτσι ένα νέο τρόπο αφή­ γησης που ταιριάζει απόλυτα στην εικονοληπτική εποχή μας. Ο αφηγητής του Λανθαρότε συνεχίζει βέβαια να παρατηρεί και να σκέφτεται για το νησί και την πορεία του κόσμου (Οι ιδέες που σημάδε­ ψαν τη Δύση, είτε πρόκειται για την Ιουδαίο ή την Ελλάδα, γεννήθηκαν κάτω από έναν αμετάβλητο, εκνευριστικά γαλάζιο ουρανό. Εδώ ήταν μια άλλη ιστορία- ο ουρανός ά λλα ζε συνεχώς μορφή!, ε ­ ντούτοις κατά κύριο λόγο περιορίζεται στην κατα­ γραφή της σχέσης του με το υ ς υπόλοιπους συ­ ντελεστές της τουριστικής παρέας. 0 ομοφυλοφιλικός έρωτας των δύο γυναικών, με τη συνδρομή του, μεταβάλλεται σε πικάντικη τριγωνική σχέση,

την οποία ο συγγραφέας περιγράφει με κάθε λ ε­ πτομέρεια, ενώ η επιρροή του, στην περίπτωση του καταθλιπτικού αστυνομικού από το Βέλγιο, δεν αποδεικνύεται ικανή να αποτρέψει την προ­ σχώρησή του σε αίρεση, τον πραγματικό, ά λλω ­ στε, λόγο για τον οποίο εκείνος είχε έρθει στο νη­ σί. Λίγο πριν από το επόμενο ταξίδι του, αυτή τη φο­ ρά στην Ινδονησία, ο αφηγητής έχει περιορίσει τη σχέση του με τις δύο Γερμανίδες στην τυπική α­ νταλλαγή καρτών, ενώ βλέπει ξανά τον καταθλιπτικό Βέλγο, αυτή τη φορά στην τηλεόραση ως κατηγορούμενο για ασέλγεια εις βάρος ανηλίκων που λάμβανε χώρα στο πλαίσιο της αίρεσης της οποίας ήταν οπαδός. Η υπαρξιακή δε αγωνία του αφηγητή συμπυκνώνεται στη σκέψη που προς το τέ λ ο ς τη ς αφήγησης παραθέτει: Ακόμη κι όταν δεν υπάρχει πια τίποτα να ελπίζεις στη ζωή, μένει κάτι για να φοβάσαι. Παράλληλα θέτει τον ανα­ γνώστη του μπροστά από το δικό του υπαρξιακό δίλημμα: Ταξίδια, σεξ και αιρέσεις είναι οι επιλο­ γές που έχει στη ζωή του. 0 ίδιος ο α φηγητής προκρίνει ανενδοίαστα την πρώτη, προφανώς ε ­ πειδή τούτη δεν αποκλείει τις ά λλες δύο, προει­ δοποιώντας μας συγχρόνως ότι αν διστάσουμε να επιλέξουμε, η ζωή μας κινδυνεύει να αφανιστεί ό­ πως ο πολιτισμός από το νησί Λανθαρότε στις αρ­ χές του 18ου αιώνα από το ηφαίστειο πάνω στο οποίο ήταν χτισμένος. Συμβολικά παραθέτει στο τέλ ο ς ένα απόσπασμα από το χρονικό της κατα­ στροφής, θυμίζοντάς μας ότι ζούμε πάνω σ' ένα ενεργές ηφαίστειο που από στιγμή σε στιγμή είναι έτοιμο να εκραγεί. Ας ζήσουμε λοιπόν ό,τι έχουμε να ζήσουμε δίχως ανούσιες ελπίδες, και ας φοβό­ μαστε μόνο την ώρα του θανάτου. ΜΑΚΗΣ ΘΕΟΔΟΣΗΣ

Επανάσταση_ _ _ _ _ εσωτερικών κόομων 1

SHAN SA

Η πύλη της ουράνιας γ α λήνης

Μτφρ.: Ευφροσύνη Καλογεράκη Χρήοτοςπου £. Δαρδανός, 2000με το Goncourt ο Αθήνα, μυθιστόρημα βραβεύτηκε Σελ.1998 147 είναι μια λυρική ιστορία που ξεκινά α­ του πό τα πολύ γνωστά διεθνώς γεγονότα στην Πλατεία Τιεν-αν-μεν (της ουράνιας γαλήνης) του Πεκίνου. Η αφήγηση παρακολουθεί την ιστορία της επαναστάτριας φοιτήτριας Αγιαμέι που, από το συ­ γκεκριμένο βράδυ, κρύβεται από τις αρχές. Η βασα­ νιστική πορεία της καθορίζεται από το φόβο και τη φυγή και καταλήγει σ' ένα χωριουδάκι. Παράλληλα, ο υπολοχαγός Ζάο ακολουθεί μια αντίστροφη, τρό­ πον τινά, πορεία, μιας και ξεκινά από το χωριό του για να βρεθεί στο στρατό -μια επιλογή λόγω ανέχει­ ας- και καταλήγει στο Πεκίνο, όπου λαμβάνει κι αυ­ τός μέρος στα γεγονότα αλλά με το αντίπαλο στρα­ τόπεδο, δηλαδή το κυβερνητικό. Οι περιστάσεις κά­ νουν τον Ζάο αμείλικτο καταδιώκτη της Αγιαμέι· α­ ναγκάζεται να φύγει κι αυτός από το Πεκίνο, μαζί με τους στρατιώτες του, ακολουθώντας την πορεία της. Οι δυο τους δε θα συναντηθούν παρά για μια

Τ

η

φευγαλέα στιγμή· οι εσωτερικές τους πορείες όμως θα είναι πολύ πιο μακρινές από τις εξω τερικές. Η «διανοούμενη» Αγιαμέι έχει φτάσει στο σημείο να αμφιβάλλει αν το κίνητρο συμμετοχής της στο φοι­ τητικό κίνημα ήταν αυθεντικό ή αν προερχόταν από μια αντίδραση στις πληγές της παιδικής και εφηβι­ κής της ηλικίας, ενώ ο Ζάο, το «χωριατόπαιδο», α­ φήνει για πρώτη φορά να τον κυριεύσει η αμφιβο­ λία για τις επιλογές και την τυφ λή υποταγή του στους ανωτέρους του. Οι αμφιβολίες αυτές μεγε­ θύνονται εξαιτίας της επαφής με το φυσικό περι­ βάλλον και τις προαιώνιες πεποιθήσεις τω ν χωρι­ κών. Η μετάβαση από το ρεαλιστικό στο μεταφυσι­ κό επίπεδο δεν είναι αβίαστη και το βραβευμένο πρώτο μυθιστόρημα της συγγραφέως διασώζεται κυρίως χάρη στη λυρικότητα της αφήγησης και την αποφυγή κοινότοπων λύσεων. ΛΙΛΥ ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

Το αίνιγμα του Είναι της ΕΛΕΝΑ ΚΟΥΤΡΙΑΝΟΥ

M ARTIN HEIDEGGER

Τι civcn μεταφυσική; Πρόλ.-μτφρ.-αχόλ.: Π. Κ. Θαναοάς Αθήνα, Πατάκης, 2000 Σελ. 198

MARTIN HEIDEGGER τι είναι μετα φ υσική;

ο εγχείρημα που καθόρισε τη σκέψη του Martin Heidegger (1889-1976) σε όλη τη διάρκεια της ζω­ ής του ήταν η προσπάθεια να απαντήσει στο «ε­ ρώτημα του Είναι» (Seinsfrage). Τα πρώτα έργα του ε ­ πηρέασαν τη φαινομενολογία και τον υπαρξισμό, ενώ το ύ σ τερ ο έρ γ ο το υ τη ν ε ρ μ η ν ε υ τικ ή (Η. C. Cadamer) και το μεταδομιομό (Michel Foucault, Jacques Derrida). Στο Πανεπιστήμιο του Freiburg ο Heidegger ήτΰν φοι­ τητής του Edmund Husserl (1859-1938), ιδρυτή της φαινομενολογίας, τον οποίο και διαδέχθηκε στην έδρα της φιλοσοφίας το 1928. Ως κοσμήτορας του ίδιου πα­ νεπιστημίου, το 1933 έγινε μέλος του εθνικοσοσιαλι­ σ μού κόμματος· τον επόμενο χρόνο παραιτήθηκε από

Τ

0 Μ. H eideg ger υποστηρίζει πως η (π ο ιη τική ) γλώ σοα είναι το μεοο μεοα από το οποίο τα πάντα, κα ι ο άνθρωπος, γίνονται προοιτά κ α ια ν τ ι\η π τ ά τη θέση του κοσμήτορα, αλλά η συνεργασία του με το ναζιστικό καθεστώς συνεχίστηκε μέχρι το τέλος του πολέμου. Αυτή η ανάμιξη στην πολιτική κατάσταση της Γερμανίας επηρέασε την πρόσληψη του έργου του και ανέστειλε για αρκετά χρόνια την καθιέρωσή του (μαζί

με τον Ludwig Wittgenstein, 1889-1951) ως σημαντικό­ τερου φιλοσόφου του 20ού αιώνα. Το σπουδαιότερο έργο του, το Είναι και χρόνος (Sein unOZeit, 1927), γράφτηκε όσο δίδασκε στο Πανεπι­ στήμιο του Marburg. Εδώ τον απασχολείτο βασικό ε ­ ρώτημα της μεταφυσικής, που ενδιαφέρεται για το Είναι των όντων γενικά· ο Heidegger αντλεί, μεταξύ άλλων, από το θρησκευτικό ατομικισμό του Sdren Kierkegaard (1813-1855) και το κίνημα της «Φιλοσο­ φίας της ζωής» (Lebensphilosophie), καθώς και από τη σκέψη του Friedrich Nietzsche (1844-1900), του Henri Bergson (1859-1941) και του Wilhelm Dilthey (1833-1911). Η περίφημη «στροφή» (Kehre) αφορά στη διαδρομή της σκέψης του στο Είναι και χρόνος και συνδέεται με την αντιανθρωπιστική και ποιητική σκέψη («dichten 1st denken») του «ύστερου Heidegger». Τον όρο στροφή καθιέρωσε ο ίδιος στην

73

Επιοτοήή για τ ο ν «Ανθρωπισμό» (Brief uber den Humanismus), που απηύθυνε στο Γάλλο οπαδό των ιδεών του Jean Beaufret το φθινόπωρο του 1946 και η οποία δημοσιεύτηκε τον επόμενο χρόνο και όχι το 1943, όπως ανακριβώς σημειώνεται στα «προλεγόμενα» της παρούσας έκδοσης, Το οντολογικό ερώτημα του Είναι έθεσαν πρώτοι οι Έλληνες φιλόσοφοι, από τους προσωκρατικούς ως τον Αριστοτέλη. Σύμφωνα με τον Heidegger, από τον

Τον Τερμανό φ ιλόσοφο απ ασχολεί η «φαινομενολογία της καθημ ερινότητας», 5η λα 5ή τι ουμβαίνει καθώ ς είμαοτε απασχολημένοι με τις καθημερινός υποθέσεις μας Πλάτωνα και εφεξής το Είναι θεωρήθηκε μια ιδιότητα ή ουσία και το ον θεωρήθηκε ύλη, ενώ αγνοήθηκαν οι συνθήκες που καθιστούν τα όντα αυτό ηου είναι. Όπως διαμορφώνεται το ερώτημα από τον ίδιο («ποιο είναι το νόημα του Είναι», δηλαδή, πώς γίνεται και τα όντα γίνονται αντιληπτό από τον άνθρωπο), γίνεται σαφές πως αυτό που πρέπει να εξηγηθεί είναι η ανθρώπινη ύ­ παρξη ή το Dasein. Το Είναι και χρόνος αρχίζει με μια α­ ναλυτική προσέγγιση του Dasein. Τον Heidegger απα­ σχολεί η «φαινομενολογία της καθημερινότητας» του Dasein, δηλαδή τι συμβαίνει καθώς είμαστε απασχολη­ μένοι με τις καθημερινές υποθέσεις μας. Το να είναι κανείς άνθρωπος είναι ένα χρονικό γεγονός που επιτρέπει στις άλλες οντότητες να υπάρχουν. Η «απο-δόμηση» (Destruktion) της φιλοσοφικής παράδο­ σης οδηγεί στο συμπέρασμα πως η ιδέα της ουσίας α­ ναδύεται μόνο όταν οι συνθήκες που καθιστούν δυνα­ τές τις οντότητες λησμονούνται ή αποκρύπτονται. Δεν υπάρχει δοσμένη ανθρώπινη ουσία· οι άνθρωποι είναι αυτό που κάνουν τους εαυτούς τους να είναι κατά την καθημερινή δραστηριότητά τους. To Dasein είναι ένας παράγοντας της βιοτικής πραγματικότητας (Faktizitat), είναι ό,τι συμβαίνει οτη διάρκεια της ανθρώπινης ζωής. Τα τρία δομικά στοιχεία του, τα οποία χαρακτηρίζουν ό­ λους τους τρόπους ζωής και καθορίζουν το Dasein ως κάτι που εκτυλίσσεται στο χρόνο, είναι τα ακόλουθα:

74

πρώτον, το Dasein βρίσκεται αίφνης σ' έναν κόσμο που δεν τον επιλέγει και πρέπει να ζήσει μια ζωή μέσα σε δεδομένα πλαίσια. Δεύτερον, το Dasein προβάλλει τον εαυτό του στον κόσμο, διαμορφώνοντας το μέλλον του και τη ζωή του κατά έναν ορισμένο τρόπο. Το Είναι μας καθορίζεται από τον τρόπο που συμπεριφερόμαστε, ανεξάρτητα από τις προθέσεις μας. Τέλος, το Dasein είναι ήόγος (Sprache), αφού η εκφώνηση είναι ο μόνος τρόπος για να πραγματοποιηθούν τα παραπάνω. Τη δυνατότητα ενότητας αυτών των καταστάσεων ο Heidegger αποκαλεί μέριμνα (Sorge). Η χρονικότητα του Dasein προσλαμβάνει την τυπική δομή της μέσα α­ πό τη συμμετοχή μας στον κόσμο. Εντάσσοντας εαυ­ τούς σε συγκεκριμένο κοινωνικό πλαίσιο, εντούτοις, καταλήγουμε στη μη αυθεντικότητα. Ξεχνούμε πως αυτό που περιμένει στην άλλη άκρη είναι ο θάνατος. Η αυθεντικότητα, αντιθέτως, είναι η αναγνώριση της ευ­ θύνης απέναντι στο σύνολο (η τελευταία ιδέα ίσως ώ­ θησε τον Heidegger να αναλάβει τη δική του πολιτική δράση). Στην Εισαγωγή στη μεταφυσική (Einfiihrung in die Metaphysik, 1935· εκδόθηκε το 1953), ο Heidegger επι­ χειρεί να παρουσιάσει την ελληνική εμπειρία του στο­ χασμού αυτού που παραμένει αστόχαστο, δηλαδή την εμπειρία των ανθρώπων ως όντων των οποίων ο λό­ γος είναι πάνω απ' όλα μία απάντηση σ' αυτό που υ­ περβαίνει το ανθρώπινο. Στο κείμενο αυτό, όπως και σε μεταγενέστερα κείμενά του, υποστηρίζει πως η (ποιη­ τική) γλώσσα είναι το μέσο μέσα από το οποίο τα πά­ ντα, και ο άνθρωπος, γίνονται προσιτά και αντιληπτά. Η γλώσσα είναι η πηγή όλης της διαύγειας των νοημά­ των, γι' αυτό και ο Heidegger διατείνεται πως είναι η ί­ δια η γλώσσα που μας μιλά (ιδέα που κατέστη κεντρι­ κή στο μεταδομισμό). Η εναρκτήρια διάλεξη του 1929 στο Πανεπιστήμιο του Freiburg, με τίτλο «Τι είναι μεταφυσική;» («Was ist Metaphysik?»), πραγματεύεται τη θέση πως το Dasein είναι θεμελιωμένο στο Μηδέν. 0 φιλόσοφος διερωτάται για τα όρια της ανθρώπινης υπερβατικότητας, τη δυνατότητα του Dasein να κινηθεί μεταφυσικά πέρα α­ πό τα όντα. Στον «Επίλογο» (1943) και στην «Εισαγωγή» (1949), γραμμένα μετά τη «στροφή», προτείνεται η «υ­ πέρβαση της μεταφυσικής» ως υπέρτατο καθήκον της «ουσιώδους σκέψης». Η παρούσα μετάφραση των τριών κειμένων συνοδεύεται από εκτεταμένη εισαγω­ γή και σχόλια του μεταφραστή Π. Κ. θανασά, που πα­ ρέχουν μια σφαιρική θεώρηση της πορείας της σκέψης του Heidegger και επεξηγούν συγκεκριμένα ζητήματα που αφορούν στα τρία έργα και τη θέση τους στο συ­ νολικό έργο του. □

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

Το Κυπριακό στο μικροσκόπιο του ΤΑΣΟΥ Π ΑΠ Π A

i

ΚΩΣΤΑΣ ΓΕΝΝΑΡΗΣ

Εξ Α νατολώ ν

Αθήνα, Καοτανιώτης, 2000 Σελ. 365

ο Κυπριακό σύμφωνα με όλους τους ειδικούς είναι το πιο σύνθετο πρόβλημα της διεθνούς σκηνής. Μπορεί να μην παρακολουθείται από έ ­ νοπλες συγκρούσεις και αιματηρές εντάσεις, όπως συμβαίνει με το Ιρλανδικό και το Παλαιστινιακό, εί­ ναι όμως ένα θέμα με το οποίο έχουν αναμετρηθεί πολλές κυβερνήσεις στην Ελλάδα, την Τουρκία, τη

Τ

Ο Κ .ίε ν ν ό ρ η ς α νήκει

σ' εκείνη

τη σχολή τω ν μ ελετη τώ ν το υ Κυπριακού που π ιοτεύουν ό τι το δράμα του κ υπ ριακού ελληνισμ ού είναι αποτελεομα του ρ κική ς ουνωμοοίας Μ. Βρετανία και στις ΗΠΑ καθώς και όλοι οι γενικοί γραμματείς του ΟΗΕ τα τελευταία χρόνια. Τα αποτε­ λέσματα είναι πενιχρό σε ό,τι αφορά την ουσία του ζητήματος, που δεν είναι άλλη από την ακύρωση της ντε φάκτο διχοτόμησης που προέκυψε από την εισβολή της Τουρκίας το 1974. Η Τουρκία, παρά τις πιέσεις που δέχεται από το διεθνή παράγοντα [άλ­

λοτε ειλικρινείς, άλλοτε υποκριτικές!, και οι Τουρκο­ κύπριοι, παρά την αποτυχία τους να αναγνωριστούν από τη διεθνή κοινότητα, φαίνεται να βολεύονται με τη διαιώνιση της υπόρχουσας τάξης πραγμάτων. Το ίδιο ισχύει και για ορισμένους πολιτικούς της Ελλάδας και της Κύπρου. Προβάλλοντας το επιχεί­ ρημα «από μια κακή λύση προτιμότερη είναι η μη λύση» αποδοκιμάζουν όλες τις απόπειρες που κι­ νούνται στην κατεύθυνση της εκλογίκευσης των σχέσεων μεταξύ των δύο κοινοτήτων, προσδοκώ­ ντας τη θεαματική ανατροπή των γεωπολιτικών δε­ δομένων στην περιοχή και τη συρρίκνωση του ρό­ λου της Τουρκίας, έτσι ώστε κάποια στιγμή «να επι­

75

στρέψουμε στην προ του 1974 κατάσταση». Μέχρι τώρα όλες αυτές οι ελπίδες έχουν διαψευστεί πα­ ταγωδώς. Ευκαιρίες για δίκαιες λύσεις δόθηκαν. Όμως η πολιτική της διεκδίκησης του μέγιστου επι­ θυμητού στόχου που επιβλήθηκε με καταναγκαστικό τρόπο και στην Ελλάδα και στην Κύπρο δεν άφη­ σε το περιθώριο να αναπτυχθούν απόψεις και στρα­ τηγικές που αντιμετώπιζαν το θέμα με ρεαλιστική διάθεση. Ο ρεαλισμός στο χειρισμό του Κυπριακού ισοδυναμεί με προδοσία. Ακόμη και η λύση της ομο-

Ένας ερευνητής που αποδομεί με χ ειρουργική α κρίβεια τη ν το υ ρ κική επιχειρηματολογία, όπως ο Κ .ίενν ά ρ η ς , α δ ικεί ό \η τη ν προοπάθειά του αποσιωπώντας τις ευθύνες της ελλη νική ς πλευράς σπονδίας περί την οποία φαίνεται να συσπειρώνεται το ηγετικό πολιτικό προσωπικό της Ελλάδας και της Κύπρου θεωρείται «μια λύση ανάγκης, μια προσωρι­ νή διευθέτηση» μέχρι να δημιουργηθούν οι συνθή­ κες για την οριστική εξαφάνιση της εκκρεμότητας. Ενώ δε λείπουν οι προσωπικότητες -και στην Αθήνα και στη Λευκωσία- που φλερτάρουν ακόμη και σή­ μερα με την ιδέα της ένωσης. Ο Γεννάρης ανήκει σ' εκείνη τη σχολή των μ ελετη­ τών του Κυπριακού που πιστεύουν ότι το δράμα του κυπριακού ελληνισμού είναι αποτέλεσμα της συνω­ μοσίας που εξύφανε η Τουρκία -και όχι μόνο- από τη δεκαετία του '50 μέχρι σήμερα. Υπηρετεί τη θε­ ωρία του με συνέπεια και μεθοδικότητα και την ενι­ σχύει με πολλά στοιχεία που αντλεί από τον αντίπα­ λο. Οι δηλώσεις Τούρκων αξιωματούχων, οι εκμυ­ στηρεύσεις του Ντεκτάς σε ανύποπτο χρόνο και οι εξομολογήσεις Τουρκοκυπρίων αντιφρονούντων μετά την εισβολή είναι το υλικό που χρησιμοποιεί για να «δέσει» την αντίληψη περί συνωμοσίας. Επι­ σημαίνει -και σωστά- τη βρόμικη εμπλοκή των Βρε­ τανών (αυτοί υποδαύλισαν το τουρκικό ενδιαφέρον για την Κύπρο ως αντιστάθμισμα στη δράση της

76

ΕΟΚΑ), αλλά αρνείται να σκεφτεί μήπως η έναρξη του αγώνα της ΕΟΚΑ, σε μια περίοδο που ο ψυχρός πόλεμος καθόριζε τη στάση της Δύσης, ήταν λαν­ θασμένη κίνηση τακτικής. Όπως επίσης υποβαθμίζει τις ακρότητες της ελληνοκυπριακής πλευράς κατά των Τουρκοκυπρίων τη δεκαετία του '60, τις οποίες εκμεταλλεύτηκαν ο Ντεκτάς και η Τουρκία για να «νομιμοποιήσουν» τους ισχυρισμούς τους ότι τάχα οι δύο κοινότητες είναι ανέφικτο να συνυπάρξουν.

0 Γεννάρης υιοθετεί ακόμη και την πολύ διαδεδομέ­ νη εκδοχή για τις σχέσεις Άγκυρας-Ντεκτάς. Η δε­ σπόζουσα άποψη στην ιστοριογραφία και στην πολι­ τική πρακτική στην Ελλάδα και στην Κύπρο θέλει τον Ντεκτάς απλώς πειθήνιο εκτελεστικό όργανο των σχεδίων που επεξεργάζεται η Άγκυρα. Αυτό ε ­ πιβάλλει η διπλωματική στρατηγική του ελ ληνι­ σμού, αυτό φαίνεται να προκύπτει και από τη λογική ανάλυση των στοιχείων. Όμως νομίζουμε ότι η προεκτεθείσα προσέγγιση είναι γραμμική. Το κέντρο των αποφάσεων ασφαλώς και βρίσκεται στην Τουρ­ κία, όμως από μια προσεκτική ανάγνωση των στοι­ χείων που παραθέτει ο συγγραφέας συνάγεται ότι αυτή η εντύπωση, αν δεν ανατρέπεται, τουλάχι­ στον εν μέρει διασκεδάζεται. Βεβαίως ο Ντεκτάς δε θα μπορούσε να οργανώσει πολιτική σύγκρουσης χωρίς τη σύμφωνη γνώμη της Άγκυρας. Βεβαίως δε θα είχε τύχη καμία προοπάθειά του αν δε στηριζό­ ταν οικονομικά και στρατιωτικά από την Τουρκία, ό­ μως σε διάφορες φάσεις εξέλιξης του Κυπριακού ο Ντεκτάς κατάφερε να ρυμουλκήσει την Άγκυρα σε θέσεις που εξυπηρετούσαν εκτός των άλλων και τις προσωπικές επιδιώξεις του. Παρακαλούσε, ασκού­ σε συναισθηματική πίεση, αλλά και ουχνά εκβίαζε και απειλούσε για να εκμαιεύσει την υποστήριξη της Τουρκίας.

0 Γεννάρης αναφέρει στον πρόλογό του το λόγο για τον οποίο δεν ασχολείται με τα λάθη της ελλη­ νικής πλευράς: «Με τα λάθη και τις αμαρτίες έχουν ασχοληθεί πολλοί. Σε βαθμό που σχεδόν να απαλ­ λάσσεται η άλλη πλευρά από τις δικές της ευθύ­ νες». Προσχηματική δικαιολογία και εν πολλοίς ε ­ κτός πραγματικότητας, αφού οι «ανίερες» αναλύ­ σεις για το Κυπριακό μετριούνται στα δάχτυλα των δύο χεριών. Η αυτοκριτική δεν πρέπει να φοβίζει. Συμβάλλει στον εντοπισμό της ιστορικής αλήθειας. Λυτρώνει και παιδαγωγεί. Ένας ερευνητής που απο­ δομεί με χειρουργική ακρίβεια την τουρκική επιχει­ ρηματολογία (αυτό κάνει ο συγγραφέας) αδικεί όλη την προοπάθειά του αποσιωπώντας τις ευθύνες της ελληνικής πλευράς επικαλούμενος τον κίνδυνο από

τ η ν «ακατάσχετη ήαθοήογία που οδηγεί σε ιστορική διαστροφή, διαστροφή της αήήθειας που στηρίζε­ ται σε μια μαζοχιστική διάθεση». Ο φόβος να αναμε­ τρηθούμε με τις κακές στιγμές του εαυτού μας ο­

δηγεί σε εξωραϊσμούς, σε αυταπάτες και ναρκωτι­ κούς μύθους. 0 Γεννάρης είχε τα προσόντα να σπά­ σει αυτό το «γενέθλιο συμβόλαιο» του ελληνισμού. Όμως δεν τα χρησιμοποίησε. □

Η αναμόρφωση της Ε.Ε. και η Ελλάδα_________ I

ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

Από το Άμστερνταμ στη Νίκαια

Η Ευρώπη κ α ι η Ελ λ ά δ α στη νέα εποχή Αθήνα, Κριτική, 2001 Σελ. 580

τις αρχές Μαρτίου του 2001, οι τρεις κυριότεροι ευρωπαϊκοί θεσμοί, το Συμβούλιο των Υπουργών, το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και π Επιτροπή, με έγ­ γραφο που έστειλαν στους αρχηγούς κρατών και κυ­ βερνήσεων τω ν χωρών-μελών της Ένωσης, τους πληροφορούν ότι από τις 8 Μαρτίου άνοιξε ο δημό­ σιος διάλογος για το μέλλον του ευρωπαϊκού οικοδο­ μήματος, με επίκεντρο «τις μεγάλες προκλήσεις που Σ υαντιμετωπίσει λλ ο γική ηεκδοοη θα Ευρώπη τις προσεχείς δεκαετίες».

Σ

πάνω οτο διάλογο για το μ έλλον της Ε.Ε., όπως α υτός α ναπ τύχ θη κε τα τελευ τα ία χρόνια Οι απόψεις που διατύπωσαν κορυφαίοι Ευρωπαίοι πο­ λιτικοί ηγέτες, και οι οποίες περιλαμβάνονται στην πα­ ρούσα έκδοση, συνιστούν μερικές μόνο απαντήσεις σε ένα κρίσιμο θέμα που, ωστόσο, δεν υπήρχε στην ατζέντα της πρόσφατης Διακυβερνητικής Διάσκεψης για τη θεσμική μεταρρύθμιση της Ε.Ε.

Όλοι τους φαίνεται να συμφωνούν ότι είναι ανάγκη η Ε.Ε. να αναμορφωθεί και να προχωρήσει μπροστά, καθώς θα πρέπει να αντιμετωπίσει την ιστορική πρό­ κληση της νέας διεύρυνσης. Επίσης, η ανάγκη να αναδειχθεί η Ε.Ε. σε αποτελε­ σματικό παράγοντα στη διεθνή σκηνή αποτελεί μια ακόμη πρόκληση για την Ένωση. Προς αυτή την κατεύθυνση θα επιχειρήσει να κινηθεί αποφασιστι­ κά η Ε.Ε. τα επόμενα χρόνια, στηριζόμενη στη θέ­ ση ότι η διπλωματία της θα είχε μεγαλύτερη βα­ ρύτητα αν υποστηριζόταν από τη δυνατότητά της να αναπτύξει δικές της στρατιωτικές δυνάμεις, ώ­ στε να προλαμβάνει, να διαχειρίζεται και να επιλύ­ ει κρίσεις και συγκρούσεις. Τέλος, τα τελευτα ία χρόνια έχει εντοπιστεί η ανάγκη να έρθει η Ε.Ε. πιο κοντά στον Ευρωπαίο πολίτη, κάτι που θα επιχει-

77

ρήοει να προωθήσει ο Χάρτης Θεμελιωδών Δικαι­ ωμάτων. Απέναντι σε αυτή την πολύ ενδιαφέρουσα πολιτική συζήτηση για το ποια Ευρώπη θέλουμε, η Ελλάδα φαίνεται να τοποθετείται τελικά ατην ομάδα εκείνων των χωρών που επιθυμούν τη βαθύτερη ενοποίηση της Ε.Ε. Και εδώ βλέπει κανείς τη σημασία της συμμε­ τοχής τη ς χώρας στην ΟΝΕ και στην ευρωζώνη. Μπροστά στην πρόκληση της διαμόρφωσης ενός βα­ θύτερου ενοηοιητικού σχήματος μέσα στην Ε.Ε., η Ελλάδα καλείται να διαδραματίσει εποικοδομητικό και αξιόπιστο ρόλο αλλά και να προωθήσει αποτελεσμα­ τικά τα εθνικά της συμφέροντα. Είναι γεγονός ότι η Ελλάδα έπαψε να είναι το παραπονούμενο μέλος της Ε.Ε. και επιχειρεί με αρκετή επιτυχία να βρεθεί στο ε ­ πίκεντρο των διεθνών και κυρίως των ευρωπαϊκών διεργασιών.

Quo vadis Europa; Πού πας, Ευρώπη; Το ερώτημα αυ­ τό, που απηύθυνε πριν από λίγους μήνες ο Γιόσκα Φί-

σερ και στο οποίο έδωσε ο ίδιος μια φεντεραλιστικού τύπου απάντηση, όχι μόνο δεν έχει εξαντληθεί αλλά θα επανέρχεται συνεχώς στο άμεσο μέλλον. Αυτή η συλλογική έκδοση που επιμελήθηκε ο διεθνολόγος Σωτήρης Ντάλης φιλοδοξεί αφενός μεν να κα­ ταγράψει το διάλογο για το μέλλον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως αυτός αναπτύχθηκε τα τελευταία χρό­ νια και κυρίως την περίοδο από τη Σύνοδο του Ελσίνκι το Δεκέμβριο του 1999 μέχρι και τη Σύνοδο της Νίκαι­ ας το Δεκέμβριο του 2000, αφετέρου δε να απαντή­ σει σε ορισμένα κρίσιμα ερωτήματα που αφορούν το μέλλον της ευρωπαϊκής ενοποιητικής διαδικασίας. Η συλλογική έκδοση ολοκληρώνεται με επίμετρο για τις τελευταίες εξελίξεις στο επίπεδο της πολιτικής ε­ νοποίησης της Ευρώπης και με παραρτήματα όπου περιλαμβάνονται χρήσιμα κείμενα τεκμηρίωσης και εκθέσεις που αφορούν τα νέα δεδομένα στην ευρω­ παϊκή ενοποιητική διαδικασία. ΓΙΩΡΓΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ

Ζητήματα εξωτερικής πολιτικής__________ ΒΥΡΩΝ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ

Παράμετροι εξωτερικής πολιτικής Αθήνα, /. Σιδίρης, 2001 Σελ.159

ις πολύπλοκες και πολυσύνθετες πτυχές της ε ­ ξωτερικής πολιτικής περιγράφει στο βιβλίο του ο πρέσβης επί τιμή Βύρων θεοδωρόπουλος. Με εύστοχο τρόπο και εύληπτο λόγο χρησιμοποιεί παρα­ δείγματα από την πρόσφατη και τη σύγχρονη ιστορία και επίσης από τον πιο οικείο για μας ευρωατλαντικό και μεσανατολικό χώρο. Όπως διευκρινίζει ο συγγρα­ φέας στον πρόλογό του, το κείμενο αυτού του βιβλί­ ου είναι σκέψεις που απορρέουν από τη μελέτη των ι­ στορικών γεγονότων σε συνδυασμό με τις εμπειρίες που του έδωσε η επαγγελματική απασχόληση με την εξωτερική πολιτική στα τριάντα πέντε χρόνια της υ­ πηρεσίας του στο υπουργείο Εξωτερικών. Η εξαιρετι­

Τ

78

κή ανάλυση του Βύρωνα θεοδωρόπουλου δίνει την ευκαιρία στον αναγνώστη που δεν είναι μυημένος στα θέματα της εξωτερικής πολιτικής και των διεθνών

Σ κέψ εις που απορρέουν από τη μ ελέτη τω ν ισ τορ ικώ ν γεγο νότω ν οε ουνδυαομό με τις εμπειρίες που έδω σε ο το συγγραφέα η επαγγελμ ατική του απασχόληση με τη ν εξω τερ ική π ο λιτική σχέσεων να αντιληφθεί πόσο σύνθετη και αστάθμητη είναι η φύση της εξωτερικής πολιτικής.«Γιατί πολύ συχνά υπάρχει π τάση εκείνων που είναι απλώς θεα­ τές της εξωτερικής πολιτικής, σε μια δεδομένη στιγμή

να υπεραπλουστεύουν τα πράγματα και να πιστεύουν πως, αν είχαν αυτοί το χειρισμό του ενός ή του άλλου εξωτερικού ή στρατιωτικού προβλήματος, θα μπο­ ρούσαν να το χειρισθούν με μεγαλύτερη επιτυχία». Αξίζει να συγκροτήσει κανείς την εύστοχη και επίκαιρη επισήμανση του συγγραφέα ότι πολλές φορές οι μεν διπλωμάτες νομίζουν ότι εξωτερική πολιτική είναι μό­ νο η διπλωματία, οι δε στρατιωτικοί νομίζουν πως το έργο τους αρχίζει εκεί που τελειώνει η διπλωματία. Ξεχνούν και οι μεν και οι δε ότι είναι απλώς και μόνο χειριστές, ενός τμήματος ο καθένας, της μίας και ενι­ αίας Εξωτερικής Πολιτικής του κράτους που υπηρε­ τούν και της οποίας η χάραξη οτο σύνολό της, τόσο σε καιρό ειρήνης όσο και σε καιρό πολέμου, είναι ευ­ θύνη κυβερνητική, γράφει ο Βύρων θεοδωρόπουλος στο βιβλίο του Παράμετροι εξωτερικής πολιτικής που θα πρέπει να διαβαστεί τόσο από τους χειριστές των επιμέρους τμημάτων της εξωτερικής πολιτικής όσο και από αυτούς που έχουν την κυβερνητική ευθύνη. ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ

Οικονομικοί μετανάστες και Ελληνική κοινωνία ΑΝΤΙΓΟΝΗ ΛΥΜΠΕΡΑΚΗ ΘΟΑΩΡΗΣ ΠΕΛΑΓΙΔΗΣ

I

Ο «φ όβος του ξένο υ » στην αγορά εργασίας:

Α ν ο χ έ ς κ α ι π ρ ο κ α τα λή ψ εις στην α νά π τυ ξη Αθήνα, Πόλις, 2000 Σελ. 83

I I Ευρωπαϊκή Ένωση αποτελεί σήμερα το μεγαΗ λ ύ τ ε ρ ο αποδέκτη μεταναστών στον κόσμο.

I I Για πολλούς αναλυτές η δημογραφική αδυνα­ μία της Ευρώπης δημιουργεί την ανάγκη για μετα­ νάστευση. Μήπως οι μετανάστες αποτελούν τη λύση στο πρόβλημα τη ς υπογεννητικότητας και

79

της γήρανσης του πληθυσμού στην Ευρώπη; Σύμ­ φωνα με τη στατιστική υπηρεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε π ολλές ευρωπαϊκές χώρες όπως η Ιταλία, η Γερμανία, η Σουηδία και η Ισπανία θα ση­ μειωνόταν μείωση του πληθυσμού αν δεν υπολο-

Η Α . Λυμπεράκη και ο Θ. Πελαγίδης επιχειρούν να αποδείξουν ότι η ομαλή κα ι πλήρης ε π α ξη τω ν ξένω ν σ τη ν κοινω νία μιας χώ ρας αποβαίνει μακροπρόθεσμα προς όφελος της γιζόταν η μετανάστευση. Τα τελευταία χρόνια η Ελλάδα, από χώρα εξαγω ­ γής μεταναστών έχει μετατραπεί σε χώρα υποδο­ χής μεταναστών. Ποιες είναι οι επιπτώσεις στην ελληνική οικονομία και κοινωνία της έντονης πα­

ρουσίας οικονομικών μεταναστών στη χώρα μας; Το ερώτημα αυτό η Α. Λυμπεράκη και ο θ. Πελαγίδης το προσεγγίζουν από θετική σκοπιά, που θ έ­ λει τους οικονομικούς μετανάστες ένα ισχυρό και προσοδοφόρο εργατικό δυναμικό. Χωρίς να παρα­ γνωρίζουν το γεγονός ότι δεν είναι αυτός ο συνή­ θης τρόπος αντίδρασης από ένα μεγάλο ποσοστό τω ν Ελλήνων, εντούτοις με σαφήνεια επιχειρούν να ανατρέψουν το αρνητικό κλίμα και να αποδεί­ ξουν με επιχειρήματα που βασίζονται σε ελληνι­ κές και διεθνείς μ ελέτες ότι η ομαλή και πλήρης ένταξη των ξένων στην κοινωνία μιας χώρας απο­ βαίνει μακροπρόθεσμα προς όφελος της ίδιας και τω ν κατοίκων της. Η αναγνώριση τω ν δικαιωμά­ των των μεταναστών και η εγκόλπωση των ίδιων στην ελληνική πραγματικότητα, παρόλο που απαι­ τεί αλλαγές σε δομές και πεποιθήσεις, επιβάλλε­ ται εντέλει, καθώς η νέα τάξη που συνεχώς αναδιαμορφώνεται, ιδιαίτερα στο χώρο τω ν Βαλκα­ νίων, προβλέπει τη συνέχιση της έλευσης ανθρώ­ πων από λιγότερο εύρωστες οικονομικά χώρες, οι οποίοι μπορούν να προσφέρουν ως ανειδίκευτοι ή ως ειδικευμένοι εργάτες στη χώρα που τους υπο­ δέχεται. ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

Η κατάθεση ενός ουνδικαλιοτή ΜΠΡΟΥΝΤΟ ΤΡΕΝΤΙΝ

1

Η μεταρρύθμιση του κοινω νικού κράτους και η πλήρης απασχόληση

Μτφρ.: Σ. Λουκάς-Μ. Γαβαλά, επιμ.: Α. Λυμπεράκη Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000 Σελ.103

παλιός συνδικαλιστής Μπρούντο Τρεντίν είναι έ ­ νας απο τους πιο σημαντικούς αγωνιστές, ανα­ λυτές και διαμορφωτές της πολιτικής και της φυ­ σιογνωμίας του ιταλικού και του ευρωπαϊκού εργατι­ κού κινήματος. Στα κείμενα που περιέχονται στην έκδοση αυτή ο Τρε­ ντίν συνεισφέρει στο σύγχρονο προβληματισμό περί

Hm m h

mm Ml H H im e/Uffli

ίου κομμού

0

0 Τρεντίν συνεισφέρει

στο σύγχρονο π ροβληρατισρό π ερί της π ο λιτικής κα ι σ υνδ ικαλισ τικής δράσης της πολιτικής και συνδικαλιστικής δράσης σε μια επο­ χή που η κρίση του οικονομικού συστήματος «γεννά­ ει» ανεργία και μεγάλες κοινωνικές ανακατατάξεις. Η άποψη που διατυπώνει δεν υιοθετεί τη ζοφερή ο­ πτική του Ρίφκιν περί του τέλους της εργασίας, ούτε όμως και την κυνική αντίληψη του αμερικανικού υπο­ δείγματος περί του «αναγκαίου κακού» της αύξησης των κοινωνικών ανισοτήτων προκειμένου να δημιουργηθούν νέες θέσεις εργασίας. Υποστηρίζει ότι η σχέση ανάμεσα στην οικονομική με­ γέθυνση και στην απασχόληση δεν είναι αναγκαστικά αντίστροφη και ότι υπάρχουν στρατηγικές οικονομικής ανάπτυξης που είναι συμβατές με την αύξηση των θέσεων εργασίας ακόμη και στο βραχυπρόθεσμο ορί­ ζοντα.

Αυτές οι στρατηγικές θα πρέπει να αποτελούν το βα­ σικό ζητούμενο του συνδικαλιστικού κινήματος, υπο­ στηρίζει ο συγγραφέας. Όπως σημειώνουν στην εισαγωγή τους ο Γ. Καλογήρου και η Α. Λυμπεράκη, η ανάλυση του Τρεντίν διακρίνεται από την αισιοδοξία των ανθρώπων της δρά­ σης, των συνδικαλιστών, και δεν παγιδεύεται στους απαισιόδοξους δρόμους που προτιμούν πολλοί δια­ νοούμενοι. 0 Τρεντίν υποστηρίζει ότι έχουν συντελεστεί τεράστιες αλλαγές στις σύγχρονες κοινωνίες, αλλά ότι η ανεργία δεν αποτελεί μονόδρομο, ούτε οι κοινωνικές ανισότητες είναι το μοιραίο τίμημα για τη διασφάλιση και τη διεύρυνση της απασχόλησης. 0 Τρεντίν, με λίγα λόγια, οραματίζεται μια επαναστατική μεταρρύθμιση, για τη διαχείριση της οποίας χρειάζε­ ται ένα διαφορετικό συνδικάτο. ΣΩΤΗΡΗΣ ΝΤΑΛΗΣ

81

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Οι γυναίκες οτο προοκήνιο ΡΟΖΑ ΜΟΝΤΕΡΟ

1

Η κρυφή ζω ή διάσημων γυναικώ ν

Μτψρ.: Μαίρη Σχίζα-Λούκουλλου Αθήνα, Όμβρος, 2000

Σ(λ. 223

ΠόκΠηρπ η βιογραφία δεν είναι τίποτα πε­ ρισσότερο από μια εκδοχή της πραγματι­ κό τη τα ς και στην περίπτωσή μου, επι­ π ρό σ θ ετό ς, υπ ήρξε μια έκδοση παθιασμένη», γράφει η συγγραφέας και νομίζω ότι με αυτή την πρόταση παρέχει μια ακριβή επισκόπηση του πε­ ριεχομένου του βιβλίου της. Η Μοντέρο είναι δη­ μοσιογράφος τη ς ισπανικής εφημερίδας Ελ Παΐς και στην εφημερίδα αυτή πρωτοδημοσιεύτηκαν,

Ένα γ ο η τευ τικό βιβ λίο το υ οποίου η ελλ η ν ικ ή έκά ο ο η έχ ει π ολλές ασυνταξίες κ α ι λ ά θ η μετάφ ρασης

82

σε πιο συνοπτική μορφή, οι βίοι τω ν γυναικών στις οποίες α ναφ έρεται κι εδώ . Ο π ρω τότυπος τίτλ ο ς του βιβλίου είναι «Ιστορίες γυναικών» και το στοιχείο που ουγκινεί τη συγγραφέα σε καθε­ μιά από τις δεκαοχτώ γυναίκες στις οποίες αναφέρεται είναι διαφορετικό. Ίσως η πλέον διάσημη μεταξύ το υ ς να είναι η Σιμόν ντε Μηοβουάρ, α λ­ λά ο λόγος για το ν οποίο έχει επ ιλ εγε ί από τη συγγραφέα δεν είναι για να τονίσει τη σπουδαιότητα του φιλοσοφικού ή λογοτεχνικού της έργου ή ακόμη και η σχέση τη ς με τον Σαρτρ, αλλά για να δώσει έμφασ η σ' ένα σημείο που συνήθως δεν απασχολεί τους βιογράφους τη ς ΙΥΙηοβουάρ: τη ν ικανότητά τη ς να κατασκευάζει τη ζωή της, δηλαδή να παρουσιάζει προς τα έξω μια εικόνα πολύ διαφορετική από την πραγματική. Ανάλογο είναι και το ενδιαφέρον τη ς για τις υπό­

λοιπες γυναίκες: την ενδιαφέρουν κάποια στοι­ χεία που είτε δεν έχουν υποπέσει στην αντίληψη τω ν βιογράφων τους είτε δεν είναι γνωστά στο πλατύ κοινό. Στην περίπτωση της Άγκαθα Κρίστι, το στοιχείο που δεν είναι ευρέω ς γνωστό είναι μια μικρή περίοδος αμνησίας της διάσημης συγγραφέω ς που, κατά τη Μ οντέρο, πιθανόν δίνει καινούρια διάσταση στη ζωή και το έργο της. Ο γενικός στόχος της είναι σαφώς να καταδείξει ότι παρότι παραμένει λίγο ως πολύ άγνωστος ο λ ό­ γος για τον οποίο στην ιστορία αναδείχτηκαν τό ­ σο λίγες γυναίκες, στις πιο πρόσφατες περιπτώ­ σεις σημαντικών γυναικών -από το ρομαντισμό και εν τεύ θ εν - αυτό εξηγείται ως ένα βαθμό από την καταπίεση και συνολική απαξίωση του έργου τω ν γυναικών δημιουργών από την πατριαρχική κοινωνία, αλλά και τη δική τους περίπλοκη στάση απέναντι σ' αυτό το ζήτημα. Χαρακτηριστική τ έ ­ τοια περίπτωση είναι αυτή της Ισπανίδας Μαρίας Λεχάραγκα, η οποία υπήρξε σύζυγος του Γκρεγκόριο Μαρτίνεθ Σιέρα, ενός από τους πιο διάση­ μους Ισπανούς δραματουργούς τω ν αρχών του 20ού αιώνα. Σχετικά πρόσφατα αποκαλύφθηκε ό­ τι η Λεχάραγκα είχε γράψει όλο το λογοτεχνικό έργο του συζύγου της! Αυτό που απασχολεί τη

Μοντέρο είναι να κατανοήσει το λόγο για τον ο ­ ποίο μια τέτοια γυναίκα επέτρεπε στο σύζυγό της να παρουσιάζει τα γραπτά τη ς ως δικά του έργα και καταλήγει -αφ ού παρουσιάσει διάφορες εκ­ δοχές- στο συμπέρασμα ότι η συμπεριφορά της οφ ειλόταν σε μια ιδιότυπη μορφή εσ κεμμένης αυτοταπείνωσης που η ίδια είχε αποφασίσει. Μεταξύ τω ν γυναικών που την απασχολούν είναι και η Λάουρα Ράιντιγκ η οποία υπ ήρξε μούοα πολλών συγγραφέων του Μεσοπολέμου και ήταν και η ίδια ποιήτρια. Η Μοντέρο έλκεται από τη συ­ γκεκριμένη γυναίκα επειδή κατόρθωσε να συναρ­ πάσει πολλούς διάσημους άντρες (με προεξέχοντα μεταξύ τους τον Ρ. Γκρέιβς) και να τους κάνει υποχείριό της· γι' αυτό και αναφέρεται σ' αυτήν ως «μάγισσα», θεωρώντας την πραγματικά κακό άνθρωπο. Στο συγκεκριμένο μάλιστα «βίο» υπάρ­ χει μία φράση για το ν Τζόις (κάπως ανισόρρο­ πος... πολύ μοχθηρός, δημοσίευσε το 1922 ένα ακατανόητο μυθιστόρημα) ικανή να ξεσηκώσει α­ ντιδράσεις από τους υπέρμαχους της νεωτερικότητας. Ωστόσο, παρά τις αντιρρήσεις που μπορεί να δημιουργηθούν για κάποιες επιμέρους διατυ­ πώσεις, πιστεύω ότι το βιβλίο της Μοντέρο πρέ­ πει να εκτιμηθεί για τη διαύγεια των απόψεών της

στα συγκεκριμένα ζητήματα που επιλέγει να ε ­ στιάσει το ενδιαφέρον της. Για παράδειγμα, στη Φρίντα Κάλο η Μοντέρο δεν εμμένει στο έργο της -ε ξά λ λ ο υ δεν είναι ιστορικός της τέχ νης- ή στη σχέση της με τον Ντιέγκο Ριβέρα, αλλά στο πώς μπορεί να είναι μια ζωή «καρφωμένη» στο κρεβάτι και στις διαστάσεις που παίρνει ο γύρω τη ς κό­ σμος. Οι υπόλοιπες γυναίκες που την απασχολούν είναι οι πολύ γ νω σ τές: Μαίρη Γου λσ τοουνκρ άφ τ, Άλμα Μάλερ, Γεωργία Σάνδη, Ιζαμπέλ Έμπερχαρντ, Μ άργκαρετ Μιντ, Καμίλ Κ λοντέλ, Α δελφ ές Μπροντέ και η λαίδη Οτολίν Μορέλ (από τον κύ­ κλο του Μπλούμσμπερι), η θενοβία Καμπρουμπί (σύζυγος του Ιοπανού νομπελίστα Χουάν Ραμόν Χιμένεθ) και οι Αουρόρα και Χίλντεγκαρτ Ροντρίγκες (ο φόνος της δεύτερης από την πρώτη, τη μητέρα τη ς, πρέπει να έχει συνταράξει γενιές Ισπανών). Στο σύνολό του πρόκειται για ένα γοη­ τευτικό βιβλίο του οποίου η ελληνική έκδοση έχει πάρα πολλές ασυνταξίες και λάθη μετάφρασης, επιμέλειας, ακόμη και διόρθωσης, που οι ασχο­ λούμενοι με τις εκδόσεις πιστεύαμε ότι ανήκουν πλέον στο παρελθόν. ΛΙΛΥ ΕΞΑΡΧΟΓΙΟΥΛΟΥ

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ

Εκ βαθέων ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ

I

Το κατοχικό ημβρολόγιο (χω ρίς περικοπές) Σελ. 110

ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ

ΤΟ ΚΑΤΟΧΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ

Δ έκα ανέκδοτα γράμματα οτον Χρήοτο Ζαμουηλίδη 1949-1951 Σελ. 63 Ειο.-οχόλ.-επίμ.: Αντιγόνη Βλαβιανού Αθήνα, Ιστία, 2000

εκαπέντε χρόνια μετά το θάνατό του (στις 16 Φεβρουάριου 1985) κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις «Εστία» δύο βιβλία του Γιώργου Ιωάννου, το Κατοχικό Ημερολόγιο και τα Δέκα ανέκ­ δοτα γράμματα οτον Χρήοτο Σαμουηλίδη 19491951, που επαναφέρουν στο προσκήνιο αυτή την, οπωσδήποτε, αξιόλογη μορφή τω ν γραμμάτων μας. Στο πρώτο έργο (δημοσιεύτηκε αρχικά το 1978, στο πρώτο τεύ χο ς το υ Φ υλλαδίου, περιοδικού που εξέδιδε και έγραφε ο Ιωάννου, και έπειτα, το 1984, στην Πρωτεύουσα των προσφύγων) παρα­ κολουθούμε τις σχολαστικότατες και ακριβέστα­ τ ε ς κατα γραφ ές τη ς μ ίζερης και αποτρόπαιης πραγματικότητας στο ημερολόγιο του έφηβου τό ­ τε (το Νοέμβριο του 1945 που άρχισε να κρατάει συστηματικά ημερολόγιο ήταν δεκαέξι ετών) Ιω­ άννου. Η λακωνική γραφή δεν αφαιρεί καθόλου α­ πό τη ν παραστατικότητα τω ν καταγραφομένων· αντίθετα, ακόμα και οι πιο άχρωμες και «στεγνές» σημειώσεις (πολύ συχνά η καταγραφή περιορίζε­ ται στην αναφορά των καιρικών συνθηκών και της σίτισης) φανερώνουν τη ν αγωνία, την ανησυχία και την πίκρα του νέου ανθρώπου που ενώ συνει­ δητοποιεί απόλυτα αυτό που τον καταπιέζει, πα­ ράλληλα έχει γνώση και της αδυναμίας του να αντιδράσει. «Καλός καιρός, πνέει ισχυρότατος άνε­ μος (Βαρδάρης). Έφαγα φασόλια με λάδι. Ο πα­ τήρ έφ υγε διά Λάρισσαν, πήγα στον Σταθμόν και μου έδω σε ένα καλάθι άλας. Επίσης την πρωίαν έφ υγε ο κ. Μήτσος. Η πολιτική κατάστασις είναι α­ νώμαλος πολύ, δεν ξέρουμε τι θα απογίνουμε».

ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΛΕΚΑ ΑΝΕΚΔΟΤΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑΣΤΟΝ XPjHETO ΣΑΜΟΥΗΛΙΔΗ

Ο

84

ου παρουσιάζεται σαφώς ωριμότερος, υιοθετώ ­ ντας ηπιότερους -και συνάμα πιο εξομολογητικούς- τόνους, όπως τουλάχιστον μαρτυρούν τα δέκα γράμματα που στέλνει στον τό τε συμφοιτη­ τή του στη Φιλοσοφική Σχολή της Θεσσαλονίκης και μετέπειτα συγγραφέα και ποιητή Χρήοτο Σαμουηλίδη. Ο Ιωάννου στέλνει τις πέντε πρώτες ε ­ πιστολές από τη Θεσσαλονίκη στη Μακρόνησο ό­ που «υπηρετούσε» ο Σαμουηλίδης λόγω αριστε­ ρών φρονημάτων, ενώ στις επόμενες πέντε επι­ στολές οι όροι αντιστρέφονται. 0 Ιωάννου βρίσκε­ ται στην Κόρινθο και στο Μεγάλο Πεύκο για να υ­ πηρετήσει με τη σειρά του τη στρατιωτική θητεία και ο Σαμουηλίδης έρχεται στη Θεσσαλονίκη λόγω προβλημάτων υγείας. Ο αναγνώστης μάταια θα α­ ναζητήσει στη μονομερή αυτή αλληλογραφία -οι

απαντήσεις του Σαμουηλίδη έχουν χαθεί- την παι­ δικότητα και τον αυθορμητισμό, την παρορμητικότητα, τη διεισδυτικότητα -δηλαδή όλων τω ν συμπαρομαρτούντων α υτής- του Κατοχικού Ημερο­ λογίου. Εδώ ο Ιωάννου έχει απολέσει τη ν ελ α ­ φρότητα και υπερβολή του εφηβικού βλέμματος, του λιγάκι «αλλήθωρου». Τον απασχολούν έντονα οι πνευματικές του ενασχολήσεις (συχνές οι ανα­ φορές σε βιβλία που διάβασε ή σκοπεύει να δια­ βάσει, σε μια νουβέλα που σχεδιάζει να γράψει,

Σ τις επιστολές ο ί . Ιω άννου φ αίνεται λιγό τερ ο εγκλω βισμένος σ το ν περίγυρό του κα ι περισσότερο προσηλωμένος στη μ ελέτη το υ ε α υ το ύ του σε θεατρικές παραστάσεις που παρακολούθησε), καθώς και η αποκλίνουσα ερωτική του συμπερι­ φορά. «Είναι αδύνατον π λέον να εξακολουθήση αυτή η κατάατααις για μένα, είναι αφόρητος. Με παιδεύ­ ουν, με δέρνουν, με τυραννούν στο απροχώρητο. Θα εκδικηθώ... Τους κατηγορώ διότι α υτοί είναι η αιτία τη ς ίσως επικειμ ένης κ α τα σ τρο φ ή ς μου.

Τους κατηγορώ διότι αυ τοί με περιώρισαν και με έκαναν μισάνθρωπο. Το πικρό ποτήρι των θλίψεων ξεχείλισε πλέον» σημειώνει την Κυριακή 13 Φε­ βρουάριου 1944. Στις επιστολές ο Ιωάννου φαίνε­ ται λιγότερο εγκλωβισμένος στον περίγυρό του και περισσότερο προσηλωμένος στη μελέτη του εαυτού του. Η εξομολογητική διάθεση παραμένει εντονότατη, τα γραφόμενα όμως διυλίζονται μέ­ σα από ώριμη σκέψη, εγκράτεια και υπαινικτικότητα. «Θα προκόψω πολύ στα γράμματα. Η πείρα συσσω ρεύεται μέσα μου ζυμωμένη με πόνο και δάκρυα που δεν τα αφήνω πεισματικά να τρέξουν. Αποφάσισα να νικήσω». 0 εγωτισμός του προβάλ­ λει ως απόρροια μιας εσώτερης ανάγκης να αποδεσμευθεί από καταστάσεις και ανθρώπους που τον συνθλίβουν. Βέβαια, ακόμα και ο εαυτός δεν είναι ένας εύκολος σύντροφος, και ο Ιωάννου, εν­ συνείδητα μοναχικός, το γνωρίζει καλά. «Ο εαυτός μου -δυστυχώ ς ή ευτυχώς δεν ξέρ ω - μου φανέ­ ρωσε ξαφνικά άπειρες δυνατότητες και πάθη που πρέπει να τα παλεύω και να τα δαμάζω- κι ένα τ έ ­ τοιο βέβαια κάνει τη ζωή όλο διχασμό, μαρτυρική και ευχάριστη» εμπιστεύεται στον αλλοτινό φίλο του Σαμουηλίδη. Τα εξα ιρετικά πλούσια -α ν και κάπως φ λύαρα πληροφοριακά και ερμηνευτικά σχόλια της Αντιγό­ νης Βλαβιανού εξοικειώνουν σημαντικά τον ανα­ γνώστη με τα δύο αυτά έργα, στα οποία μπορεί κανείς να διακρίνει το συγγραφέα Γιώργο Ιωάν­ νου. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

85

ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΗ

Εικαστική έκφραση 1

ΘΡΑΣΥΒΟΥΛΟΣ ΜΠΕΛΛΑΣ

Το ιχνογράφημα του παιδιού

Ω ς μέσο κ α ι α ν τ ικ ίϊμ ίν ο έ ρ ευ ν α ς βτα χέρ ια του εκ π α ιδευ τικ ο ύ Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000 Σελ. 183

ο ιχνογράφημα είναι μια βασική μορφή έκφρασης του παιδιού, που μας καταπλήσσει και ως σύλλη­ ψη και ως εκτέλεση με τον πλούτο, τη λαμπρό­ τητα και την πρωτοτυπία του δεδομένου ότι τα υπό­ λοιπα μέσα που διαθέτει συνήθως το παιδί για να εκ­ φραστεί είναι φτωχά και περιορισμένα. Το γεγονός αυτό έκανε τους ερευνητές να εξετάσουν το ιχνογρά­ φημα των παιδιών με ιδιαίτερη προσοχή και ενδιαφέ­ ρον. Το βιβλίο του Θρασύβουλου Μπέλλα μελετά αναλυτι­ κά και εμπεριστατωμένα αυτό το ιδιαίτερα σημαντικό

Τ

εκφραστικό μέσο. Εξετάζει την εξέλι­ ξη της ιχνογραφικής δ ρ α σ τη ρ ιό τη τα ς του παιδιού και α­ ναλύει τα καίρια ση­ μεία και στοιχεία του ιχνογραφήμα­ τος. Ακόμη παραθέ­ τει βασικά διαγνω­ στικά και προγνω­ στικά μέσα, απαραί­ τητα για την κατα­ νόηση του παιδικού ιχνογραφήματος. Ενδιαφέρει κυρίως παιδαγωγούς και εκπαιδευτικούς οι οποίοι μπορούν να γίνουν μέχρι έναν ορισμένο βαθμό ικανοί στη γνώση και τη χρήση του ιχνογραφή­ ματος και να εισαχθούν στον τομέα των σχετικών δια­ γνωστικών και προγνωστικών μέσων. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ

ΠΑΙΔΙΚΑ

Αγαπώ το διάβασμα!...

1

ΡΙΤΑ Μ ΑΡΣΑΛ

Μ ισό το διάβασμα!

Εικον.: Ετιέν Ντεσελέρ Μτψρ.: Βαγγέλης Ηλιόπουλος Αθήνα, Κάοτωρ, 2001 Σελ. 32

ητούνται τρόποι φιλαναγνωσίας». θα μπο­ ρούσε να είναι και ένα μόνιμο μοτίβο σε εκ­ θέσεις βιβλίου, στα ΜΜΕ αν αυτά ενδιαφέ­ ρονταν ουσιαστικά για το βιβλίο, σε εκπαιδευτικά ι­ δρύματα, σε βιβλιοθήκες και αλλού. Όντως ζητού­ νται τρόποι. Γιατί παρ' όλες τις πωλήσεις τα τελ ευ ­ ταία είκοσι πέντε χρόνια και την άνθηση του παιδι­

Ζ

86

κού βιβλίου, τα παιδιά αναγνώ ­ στες, όταν προχω­ ρήσουν στη δευτε­ ροβάθμια εκπαί­ δευση, διαβάζουν ολοένα και λιγότε­ ρο. Και δε «φταίει» βεβαίως το σχολι­ κό διάβασμα. Γιατί αν η φιλαναγνωσία αποκτιόταν μέσα από λειτουργικούς, μόνιμους και ωσμωτικούς τρόπους και όχι περιστασιακούς, διαφημιστικούς, παρωχημένους και παθη­ τικούς, τότε θα ήταν αλλιώς τα πράγματα. Μου είχε πει μια φορά ένας βιβλιοφάγος μικρός: «Αστείο δε

φαίνεται ένα βιβλίο τυλιγμένο σε πολύχρωμο χαρτί και φιόγκο;». Εννοώντας αμέσως εύστοχα τη φαι­ δρή και πολλές φορές διόλου ευχάριστη για τα παι­ διά συνήθη εικόνα και, εμμέσως, την έλλειψη ίσως τρόπων που θα στηρίζονται σε άλλες διαδικασίες... Τέλος πάντων... Το βιβλίο που παρουσιάζω έχει «στόχο» να πείσει έμμεσα τον αναγνώστη για την α­ ναγκαιότητα του βιβλίου. Όντως είναι σημαντική μια τέτοια ενέργεια, αυτή της πειθούς, για να κερδηθεί κυρίως ο μικρός αναγνώστης. Και η συγγραφέας χρησιμοποιεί έξυπνα το ίδιο το βιβλίο. Τους ήρωες και τον πληθυσμό που κλείνουν ειρωνικά πλην ό­ μως θελκτικά, απελευθερωτικά και παιχνιδιάρικα το

μάτι στον αναγνώστη και, στη συγκεκριμένη περί­ πτωση, σ' έναν ήρωα, τον Ευτύχη, που κυριολεκτι­ κά μισείτο διάβασμα. Μια... λεπτομέρεια: μπορείς να πείσεις κάποιον για κάτι όταν εσύ αυτό το κάτι δεν το αγαπάς; Ζητού­ νται, λοιπόν, υπό τη σκιά των υπολογιστών και της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, τρόποι και μέθοδοι λει­ τουργικά και βεβαίως εραστές της ανάγνωσης που θα δημιουργήσουν και άλλους... ευτυχείς, μόνιμους και λειτουργικούς εραστές του τυπωμένου συλλο­ γικού ασυνείδητου. (Για αναγνώστες από 8 ετών)

Μια ουνηθιομένη οικογένεια_ _ _ _ _ _ _

καταστάσεων, πό­ τε ασήμαντων και πότε με ένταση, ό­ που τα παιδιά δεί­ χνουν ότι επ ιθυ­ μούν να ζουν και με τους δυο γονείς το υ ς. Τούτο επ ι­ τυγχάνεται και είναι αποτέλεσμα, μετα­ ξύ άλλων, της ανά­ γκης των μεγάλων για υπέρβαση τω ν δυσκολιών και των συμβάσεων, έστω κι αν το τ υ ­ χαίο (η έλευση μιας νέας ζωής) το «επιβάλλει». Και είναι σημαντικό, γιατί ο θρίαμβος της ζωής μπορεί τελικά να λύσει φαινομενικές ή και ουσιώδεις κατα­ στάσεις και να γίνει η αφετηρία για την εγκαθίδρυση της ευτυχίας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που διαβάζεται ευχάριστα και από τους μεγάλους, γραμμένο από έναν Τσέχο βραβευμένο συγγραφέα, ο οποίος γνωρίζει να γρά­ φει λιτά, να αφηγείται με ενάργεια και να περιγρά­ φει περιστατικά με σοφή αφέλεια από την πλευρά των παιδιών, συνδυάζοντας έξυπνα τις παιδικές και γενικότερα τις οικογενειακές εικόνες της καθημερι­ νής τύρβης. (Για αναγνώστες από 10 ετών)

ΓΙΑΝ ΠΡΟΧΑΤΣΚΑ

Μια τρελή οικογένεια Εικον.: Φιλίπ Βέχτερ Αθήνα, Πατάκης, 2001 Σελ.86

ο πόσο μια ενωμένη οικογένεια δημιουργεί ε ­ κείνες τις προϋποθέσεις που είναι παιδαγωγικά απαραίτητες για την ομαλή ψυχοκοινωνική ανά­ πτυξη του παιδιού είναι περιττό να το πούμε. Το ίδιο περιττό είναι, στην παιδική λογοτεχνία, να μιλήσου­ με για τη δυσχέρεια λογοτεχνικής αποτύπωσης ε ­ νός τέτοιου ιδεολογικού πλαισίου (ελλοχεύει ο κίν­ δυνος του διδακτισμού). Ενός πλαισίου όπου πρωτίστως η λογοτεχνική και ακολούθως η παιδαγωγική ατμόφαιρα θα δημιουργήσουν ένα έργο ενδιαφέ­ ρον και απολαυστικό κατά την ανάγνωση. Στην πε­ ρίπτωσή μας, το τελευταίο πραγματοποιείται σε μια εξόχως διαλεκτική αποτύπωση. Λοιπόν, σε μια οικογένεια με δύο κορίτσια οι σύζυ­ γοι αντιμετωπίζουν προβλήματα στη σχέση τους, αλλά όλα αλλάζουν όταν διαπιστώνεται ότι επίκειται η γέννηση τρίτου παιδιού. Όλα αυτά συμβαίνουν με μια λεπτή παρουσία χιούμορ και καθημερινών

Τ

ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ

ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ

ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΙ ΠΕΖΟΓΡΑΦΟΙ Τον τελευταίο καιρό οι πρωτοεμφανιζόμενοι πεζογράφοι και τα Βι­ βλία τους απασχολούν τον Τύπο, όχι μόνο τα ειδικά ένθετα για το Βιβλίο ή τα κυριακάτικα φύλλα των εφημερίδων, αλλά και τα πε­ ριοδικά ποικίλης ύλης: κριτικές, Βιβλιοπαρουοιάσεις, συνεντεύ­ ξεις, φωτογραφίσεις... Μέσα σε αυτό το θετικό για τους νέους μας συγγραφείς κλίμα, το δ ια β ά ζ ω δίνει το δικό του παρών. Επιλέγο­ ντας από τα Βιβλία που κυκλοφόρησαν μέσα στο 2 0 00 και όσα έ­ χουν ήδη εκδοθεί μέσα στο 2001, στο αφιέρωμα που ακολουθεί το λόγο παίρνουν οι ίδιοι οι συγγραφείς, οι οποίοι αυτοσυστήνονται, μιλούν για το βιβλίο τους και επιλέγουν ένα χαρακτηριστικό από­ σπασμα για να αναδημοσιευτεί στις σελίδες του περιοδικού. Παράλ­ ληλα, συνεργάτες του δ ια β ά ζ ω παρουσιάζουν και κρίνουν τα βι­ βλία αυτά. Η αλήθεια είναι ότι μετά την αναγγελία μας σε προηγούμενο τεύχος ότι ετοιμάζουμε έρευνα για τους πρωτοεμφανιζόμενους πεζογράφους (παραγωγής 2000-2001), πολλοί εκδοτικοί οίκοι, αλλά και συγγραφείς οι οποίοι λειτούργησαν αυτόνομα, έστειλαν τα βιβλία τους στα γραφεία μας. Αρκετά έφτασαν, δυστυχώς, αργά και ο χρόνος δεν ήταν αρκετός για να ασχοληθούμε μαζί τους διεξοδικά. Επίσης, ένα άλλο πρόβλημα που αντιμετωπίσαμε ήταν ο αντικειμε­ νικά περιορισμένος χώρος του περιοδικού. Επιθυμία μας ήταν να ε­ ντάξουμε όσο το δυνατόν περισσότερα βιβλία στο αφιέρωμα, γι' αυ­ τό και παραθέτουμε σε ειδική λίστα τα βιβλία εκείνα που δεν πα­ ρουσιάζονται σε αυτό το τεύχος, σε μια προσπάθεια να αναφερθούν όλα όσα έφτασαν στα γραφεία μας. Ζτους αναγνώστες μένει να αποφανθούν αν το «γενναίο» δείγμα που τους προσφέρουμε δικαιολογεί τη γενικευμένη τάση των ΜΜΕ να αγκαλιάζει με φιλόστοργη διάθεση και ενίοτε χωρίς ποιοτική διάκριση όλους ανεξαιρέτως τους νεοσσούς της γραφής.

88

ΑΛΛΑ ΒΙΒΛΙΑ ΠΡΩΤΟΕΜΦΑΝΙΖΟΜΕΝΩΝ ΠΕΖΟΓΡΑΦΩΝ ΠΟΥ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ ΪΟ 2000-2001 Τατιάνα Αβέρωφ:

Άννα Παποοταύρου:

Το ξέφωτο

Τέλος κακά, άλα καλά

Αθήνα, Κέδρος, 2000. Σελ. 456

Αθήνα, Πατάκης, 2000. Σελ. 184

Ράνια Αλεξάνδρου:

Ρένα Πετροπούλου:

...μια θέση να βλέπω την πλάτη οου

Με τον ίοκιο οου αντήλιο

Αθήνα, Ανατολικός, 2000. Σελ. 200

Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2001. Σελ. 241

Ντίνος Γιώτης:

Σωτήρης Σαμπάνης:

e-mail

θέλω να μείνω με τον μπαμπά

Αθήνα, Πατάκης, 2000. Σελ. 224

Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000. Σελ. 312

Κώστας Ζάππας:

Τζέμη Ταοάκου:

Μπλε καρδιά

Η ερωμένη

Αθήνα, Κέδρος, 2000. Σελ. 166

Αθήνα, Κέδρος, 2000. Σελ. 320

Σταύρος Κρητιώτης:

Βικτωρία Τράπαλη:

Σελίδες σκόπιμα λευκές

Με ποια ηθοποιό μοιάζω;

Αθήνα, Γαβριηλίδης, 2001. Σελ. 178

Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000. Σελ. 200

Δημήτρηε Μ . Μαργαριτόπουλος:

Δπυάτοπε Τσιάκαε:

Ένα πηλήκιο άγριες φράουλες

Οι ναυαγοί τω ν ονείρων

Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 344

Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2001. Σελ. 176

Δπυάτοπε Παπαδούλπε:

Φώτπε Τσίππε:

Όταν τελειώνουν οι καιροί

Η κοπάνα

Αθήνα, Πατάκης, 2000. Σελ. 208

Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 160

Δημοσθένης Παπαμάρκοε: Ο τέταρτος ιππότης Αθήνα, Κέδρος, 2001. Σελ. 152

Επιμίλαα αφκρώματος: Ηλίας Μαγκλίνης

ΙΩΣΗΦ ΑΛΥΓΙΖΑΚΗΣ Η αναγνώριση του πτυχίου Αθήνο, Καστανιώτικ, 2000. Σελ. 253

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: ο Αλέξανδρος, ένας υπέρβαρος εικο­ σάχρονος φοιτητής χου Μαθηματικού Αθηνών, παιδί χωρισμένων γονιών, κι ο Αλέκος, ιδιοκτήτης μπαρ οτη Ζάκρο, πτυχιούχος Φιλολογίας από τη Σερβία, εί­ ναι οι δύο βασικοί ήρωες που με βοήθησαν να εκδη­ λώσω την οργή μου κατά της γραφειοκρατίας αλλά και της μη συμβατικής ερωτικής προτίμησης. Δύο άν­ θρωποι που δίνουν τις προσωπικές τους μάχες οτις οποίες προσπάθησα να θέσω παραμέτρους - αντίβα­ ρα στα δεινά τους: Ο αμετάκλητα εσωστρεφής Διαμαντής που αφού χα­ ρίσει την κοτσίδα του στον Αλέκο αυτοκτονεί κι ένα τροχαίο ατύχημα στο οποίο πιστεύεται ότι ο Αλέκος έχει σκοτωθεί. Ο υποτιθέμενα ανδροπρεπής Βάγγης στην ερωτική πρόσκληση του οποίου ο Αλέξανδρος υποσυνείδητα δεν ενδίδει και ο Δημήτρης -φίλος του πατέρα του Αλέξανδρου- θίγει το κατά πόσον ο «ά­ ντρας» μπορεί να είναι και ομερωτικός. Η γλυκύτατη Χριστίνα που δε βρίσκει την ερωτική ανταπόκριση α­

πό τον αδυνατισμένο Αλέξανδρο και η φινλανδικής καταγωγής Άννα -ξα δ έρ φ η τη ς Χριστίνας- που θα μπορούσε να συνάψει σχέση με τον Αλέκο. Η αληθινή εξομολόγηση της Άννας για την τραγική κα­ τάληξη που είχε μ' έναν παλιό συμμαθητή της και το ψέμα του Αλέκου για μια άτυχη σχέση με κάποια Άνδα που φροντίζει να μπολιάζει οτη φαντασία των άλλων. Ο Γιώργος, ο πατέρας του Αλέξανδρου που πεθαίνει από AIDS, εκπροσωπεί μια παλιότερη ηθικολογία α­ ντίθετη στη διαυγή σχέση των δύο μετεφήβων. Η μετάνοια του Γιώργου για τις ηαρελθοντικές του α­ τασθαλίες και η συγχώρεση του Αλέξανδρου για τη νεανική του εκδικητικότητα. Η αγαρμποσύνη που δείχνει ο Χάρης για τις ανθρώπι­ νες αξίες και η κατανόηση του Αμερικανού καθηγητή Harris στο ίδιο θέμα. Όλοι αυτοί και άλλοι είναι οι αντίποδες που απλώνο­ νται σαν ιοομερή κλαδιά του συγγραφικού ελάτου που ονομάζεται Η αναγνώριση του πτυχίου. Ι.Α.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Το πρώτο μυθιστόρημα του Ιωσήφ Αλυγιζάκη πραγματεύεται με ζωντάνια, χάρη και θέρ­ μη τη δύσκολη ηλικία τη ς μετεφηβείας. Η αφήγηση είναι αρκετά σφιχτοδεμένη ενώ η γλώσσα, οπωσδή­ ποτε φροντισμένη, φέρει τη δροσιά, την ελαφ ρό τη­ τα, την τρυφ ερότητα και τη ν ευαισθησία του νέου ανθρώπου. Ο Αλυγιζάκης σπάνια ολισθαίνει από το δρόμο της λιτότητας, με αποτέλεσμα ο λόγος του να

κερδίζει σε αμεσότητα. Ωστόσο, σε πολλά σημεία εμφανίζεται σαφώς απροσανατόλιστος ως προς τη θεματική του. Ενώ ο κορμός της ιστορίας -μια ομοφυλοφιλική σχέση- αναλύεται επαρκώς, τα παρακλά­ δια της -για παράδειγμα, οι εσωτερικές συγκρούσεις και η δυσκινησία κρατικών μηχανισμών- διατυπώνο­ νται αμήχανα και βεβιασμένα. Ο συγγραφέας φαίνεται να αμφιταλαντεύεται ανάμεσα σε πολλαπλές προθέ­ σεις, κάτι που αντανακλάται ευκρινώς στην ψυχοσύν-

90

θέση των ηρώων, η οποία συχνό είναι ασυνεπής. Από το ένα μέρος οι νέοι του Αλυγιζάκη παρουσιάζονται δυναμικοί, οργισμένοι, διεκδικητικοί και από το άλλο μεμψίμοιροι και ηττοπαθείς. Αξίζει να σημειωθεί ο ξεχωριστός τρόπος με τον οποίο προσεγγίζεται το ζήτημα της ομοφυλοφιλίας, από τα μείζονα του βιβλίου. Η απόδοση των διαπροσωπικών σχέσεων συνδυάζει μοναδικά λεπτότητα και διεισδυτι­ κότητα. Βέβαια, αφενός η εμμονή του συγγραφέα στο ζήτημα της ομοφυλοφιλίας και α φετέρου η υπεραπλούστευση και η επιπόλαιη αντιμετώπιση θεμάτων ό ­ πως αυτό της αντιπαλότητας και των κοινότοπων ρή­ ξεω ν μεταξύ «μεγάλων» και «νέων» όχι μόνο κουρά­ ζουν αλλά υπονομεύουν το έργο σημαντικά. 0 Αλυγι-

ζάκης, ενώ διαθέτει μια ουδόλως αδιάφορη συγγραφι­ κή δεξιότητα, καταφεύγει αδικαιολόγητα συχνά σε μοτίβα κλασικά και τετριμμένα, αν όχι παρωχημένα. Ξενίζει, επίσης, η επιμονή του Αλυγιζάκη στις μετεφηβικές αγωνίες και τα ψυχοφθόρα βιώματα που τα ­ λανίζουν τους ήρωές του. Το περιεχόμενο του βιβλί­ ου δεν ανταποκρίνεται απόλυτα στον τίτλο του -που προφανώς παραπέμπει στη φοιτητική ζω ή- στο μέ­ τρο που ενώ βρίθει από τις στενοχώριες και τις δια­ ψεύσεις αυτής της περιόδου προσπερνά εντελώ ς την αναμφισβήτητη ευφορία των φοιτητικών χρόνων. Εί­ ναι όμως αλήθεια πως, παρά τις αδυναμίες του, το βιβλίο έχει κάποιο ρυθμό και διαβάζεται ιδιαίτερα ευ­ χάριστα ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

Απόσπασμα από το βιβλίο του Ιωσήφ Αλυγιζάκη Η αναγνώριση του πτυχίου «Είδα τη φιγούρα του καθισμένη να σου απλώνει το χέρι κι εσύ να τον πλησιάζεις. Νόμιζα ότι η καρδιά μου πήγαινε να σπάσει. Δεν ακουγόταν τίποτε άλλο τριγύρω παρά οι δυνατοί χτύποι της. Όταν σταμάτησες και μετά έπεσες στα τέσσερα, τα 'χασα. Για μια στιγμή πανικοβλήθηκα όταν δεν ξανασηκώθηκες. Είδα τον Βάγγη να πλησιάζει, αλλά σε προσπέρασε χωρίς να σταματήσει, και αφού απομακρύνθηκε, ήρθα κοντά σου». «Νόμιζα ότι είχες εμφανιστεί μέσα στο όνειρό μου... Χαίρομαι που ήρθαν έτσι τα πράγματα». «Κι εγώ... Δεν κατεβαίνουμε τώρα; Πρέπει να φτιάξουμε μεσημεριανό. Προλαβαίνουμε δεν προλαβαίνουμε το λεωφορείο που φεύγει σε λίγο». Μόλις έφτασαν στη στάση, ο ουρανός σκοτείνιασε για τα καλά κι ένα σκούρο γκρίζο σύννεφο κάλυψε την περιοχή ξερνώντας μια μπόρα που θύμιζε τροπικά νησιά. Οι φοιτητές που στέκονταν εκεί μαζεύτηκαν όλοι κάτω απ’ το μεταλλικό υπόστεγο της στάσης τόσο κολλητά, που ακουμπούσε ο ένας τον πισινό του άλλου, πίεζαν τα στήθη αυτής που βρισκόταν πίσω τους ή ζούλαγαν τα σώματά τους στους μπροστινούς, κρυμμένοι όλοι πίσω από μια συνειδητά ευχάριστη ενοχή της σαρκικής ανθρώπινης επαφής, που ίσως μέσα στο κτήριο να μην είχαν το θάρρος να εκδηλώσουν ο ένας στον άλλο. Για να δικαιολογήσει την αμηχανία του γ ι’ αυτό το δήθεν τυχαίο πλησίασμα, ένας νεαρός αναφώνησε: «Ποπό, ρε γαμώτο! Τι βροχή είναι και τούτη!» Κι ένας άλλος μετά συμπλήρωσε: «Και δεν εμφανίζεται και το γαμημένο το λεωφορείο!» Όλο και περισσότεροι φοιτητές και φοιτήτριες μαζεύονταν στη στάση. «Βρε παιδιά, λίγο πιο πέρα να μπούμε κι εμείς!»

91

Κάτω από το υπόστεγο κυριολεκτικά δεν χώραγε μύγα κι αυτοί κολλούσαν στο πλήθος κι ας βρίσκονταν έζω απ’ το σκέπαστρο κι ας βρέχονταν. Το λεωφορείο ανηφόρισε βιαστικό και πριν προλάβουν ν ’ ανοίξουν οι πόρτες, η τάση για ανθρώπινη επαφή εξαφανίστηκε και στη θέση της σφηνώθηκε ο εγωισμός με το σύνθημα «Όποιος πρόλαβε τον Κύριον είδε». Όρμησαν μέσα, ορισμένες κοπέλες έπιαναν το διπλανό κάθισμα αφήνοντας τους σάκους τους, τσαλακωμένους και βρεγμένους, με τα λουριά τους να κρέμονται χαχόλικα, ώσπου να ’ρθουν οι φίλοι τους που είχαν πάει ν ’ ακυρώσουν τα φοιτητικά εισιτήριά τους. Οι δυο φίλοι πρόλαβαν να βρουν μόνο ένα κάθισμα δίπλα στο διάδρομο, που γέμ ιζε ολοένα και πιο ασφυκτικά. 0 Αλέκος κάθισε, ενώ ο Αλέξανδρος, πιεζόμενος απ’ το πλήθος που συνωστιζόταν, αναγκάστηκε ν ’ ανέβει στο επίπεδο των καθισμάτων. 0 ώμος του χτύπησε μια δυο φορές στις χειρολαβές κι έτσι κάθισε στα πόδια του Αλέκου. Μερικές ματιές τους πυροβόλησαν, ο Αλέκος κάτι του ψέλλισε στο αυτί, όμως αυτός είπε δυνατά χειρονομώντας. «Να μου κι εμένα!» Οι ματιές αμέσως στράφηκαν αλλού αδιάφορα, σαν να μην είχαν εκδηλώσει ποτέ μια γνώμη, μια κακεντρέχεια κι ίσως ακόμα κάποια ζήλια.

+

92

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Το σκοτεινό παιγνίδι των αγγέλων Λευκωσία, 2001.

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Το σκοτεινό παιγνίδι των αγγέλων είναι το πρώτο, το ένα και μοναδικό βιβλίο μου. Όπως και το κά­ θε διήγημα της συλλογής θα μπορούσε από μόνο του να είναι το μόνο έργο μου. Αν ακολουθήσουν άλλα διη­ γήματα, μυθιστορήματα και συναφή έργα, να είστε βέ­ βαιοι ότι θα αποτελόσουν συνέχεια και μέρος του πρώ­ του. Και όλα μαζί θα είναι ένα ενιαίο και αδιάσπαστο σύ­ νολο έκφρασης. Τίποτα από όσα αναφέρω δεν είναι ο­ ριστικό, αν και αποσπασματικά ορίζονται από ένα σχετι­ κό τέλος. Υποχρεωτικά ο αναγνώστης κάθε φορά που θα επιχειρήσει να ξαναδιαβάσει οποιοδήποτε κείμενο

της συλλογής, θα πρέπει να το θεωρήσει άγνωστο. Τις ενότητες ας τις αντιληφθούμε σαν τις «ανάσες», που εκ των πραγμάτων επιβάλλονται όταν στη φωνητική έκ­ φραση αλλάζουμε το τέμπο του ρυθμού της. Τίποτα παραπάνω. Ή, αν θέλετε διαφορετικά: σαν μια εικόνα του χρόνου που την κοιτάμε αφού εμείς έχουμε ήδη περάσει από τις στιγμές του. Τι άλλο να πω; Α ναι, για το γραπτό δεν υπάρχει η έμπνευση ως αριστοκρατική έννοια. Πιο πολύ μοιάζει -η ανάγκη να πω αυτά'που το βιβλίο λέει- σαν κάτι ακατανόητο και ωραίο μαζί. Κι αυ­ τό εμένα με ικανοποιεί αφάνταστα. Ελπίζω και σας. Π.Γ.

Απόσπασμα από τη συλλογή του Π. Γεωργίου Το σκοτεινό παιγνίδι των αγγέλων «Όχι πολύ μακριά απ’ εδώ, όπως γνωρίζεις, υπάρχει το κεντρικό νεκροταφείο της πόλης. Του Αγίου Νικολάου. Μα είναι απίστευτο, ένα αίσθημα πρωτόγνωρο, όπου κι αν πας - σ ’ όλον τον κόσμο- αυτοί οι χώροι δεν διαφέρουν. Πριν λίγο καιρό, ένα βράδυ, καθώς συζητούσαμε περί λογοτεχνίας και περπατούσαμε, τα βήματα μας έφεραν έξω απ’ το νεκροταφείο. Προηγήθηκε μια έντονη συζήτηση και διαφωνία για ένα δικό σου δοκίμιο περί Λόγου. Σε υποστήριζα - τ ι ς απόψεις σου εννοώ - ενώ ο Άγγελος είχε τις ενστάσεις του. Όπως με κρατούσε απ’ το χέρι -δώσε το δικό σου σε μένα για να νιώ σ εις- με παρέσυρε και μπήκαμε μέσα...». Το χέρι, η παλάμη της, καιγόταν. Λες και το αίμα της είχε συμμαζευτεί εκεί για να του το μεταγγίσει με την αφή. Ένιωσε μια αύρα πρόκλησης να τον τσουρουφλίζει. Άκουγε καθαρά. Το Λόγο της.

93

«Στην αρχή μπήκαμε δειλά. Κάναμε μια βόλτα περιμετρική -όπως ξέρεις δεν είναι μεγάλο- κι ακολούθως διασταυρώσαμε το εσωτερικό του. Ταυτόχρονα η κουβέντα μας συνέχιζε με αμείωτη ένταση. Σε κάποια στιγμή κουραστήκαμε και καθίσαμε στην πλάκα ενός τάφου. Αποκαμωμένοι γείραμε πάνω της. Μια επαφή με τρόμο. Αλλά από ακατανόητη ψυχεδέλεια, λόγω της φόρτισης της στιγμής, δεν σταματήσαμε τη συζήτηση...». Προσπαθούσε να φανταστεί την σκηνή. Απλωμένοι με αμέτρητους τάφους γύρω τους. Με τους σταυρούς να συμβολίζουν ονόματα. Τα καντήλια να φέγγουν. Κι αυτοί να συζητούν το βιβλίο. Το έργο. Λες κι είχε πεθάνει αυτός και ήταν θαμμένος στο παρελθόν. Έ νιωθε το παρόν να τον βαραίνει σαν την πλάκα που απλώθηκαν πάνω της. Μόνο το γραπτό να κρατιέται στο μέλλον. Στη ζωή. Το χέρι της τον έσφιγγε μην της φύγει μακριά. Τι ηδονή! «Ηταν ζεστή η νύχτα εκείνη. Μόνο η κρύα πλάκα μας δρόσιζε. Πάνω από μας χιλιάδες άστρα. Βραδιά καθαρή. Τι φωτισμός ήταν εκείνος! Σαν να έλαμπαν αμέτρητα μάτια στου ουρανού το στερέωμα. Η λάμψη τους ερχόταν από μακριά. Κάτω από μας αμέτρητοι οι θανόντες. Στο χώμα. Τότε κατάλαβα τα λεγάμενα, τις απόψεις του... την τέχνη, την τέχνη του Λόγου. Στο βασίλειο της σιωπής μόνο αυτός ηχούσε. Η σιγή του. Το άπλωμά της σαν κενό ενός παρόντος που τρέχει χωρίς πυξίδα φάνταζε. Τον κρατούσα -όπως εσύ κρατάς τώρα εμ ένα- και νόμιζα ότι δεν είχα σώμα. Αισθανόμουν να αιωρούμαι. Να υπερίπταμαι του γήινου κόσμου. Ένιωθα απόμακρη, πουλί του παραδείσου -το υ μύθου- κουνούσα τα χέρια λες κι ήθελα να πετάξω. 0 Α γγελος σφύριζε. Ναι, δεν είχα τρελαθεί. Ακουγα το σκοπό του σαν μια ώθηση στην ψυχή μου. Ήμουν έτοιμη να απογειωθώ. Νόμιζα ότι η φύση χανόταν και σαν από θαύμα πετούσα. Μα η αίσθηση του απραγματοποίητου ήρθε σαν σκέφτηκα ξανά τα γραπτά σου. Τους τίτλους

Γεννήθηκα a w Λεμεσό w s Κύπρου ιο 19Θ3. Μ ετά το αποδυτήρια του Λυκείου θετικώ ν επιστημών και τπ στρατιωτική μου θητεία πήγα στη θεοσαΛονίκη για σπουδές, το 1983. Πήρα το πτυχίο Οι­ κονομικών Επιστημών του Α ριατοτεθείου Πανεπιστημίου το 1988 και επέσιρεφα στη γενέτειρά μου. Εργάζομαι σε δημόσιο οργανι­ σμό. Είμαι νυμφευμένος. Διηγήματα τα οποία περιΛαμβάνονιαι στην παρούσα αυΛΛογή έ ­ χουν δημοσιευτεί στα Λογοτεχνικά περιοδικά Νέα εποχή και Δια­ δρομή. Κατά καιρούς οι εφημερίδες ΦτΑεδεύΒεροε και Χαραυγή έχουν φιΛ οξενήσει κριτικές και άρθρα μου για τπ Λογοτεχνία, τον κινηματογράφο και το θέατρο. Είμαι πρόεδρος της Κινηματογρα­ φικής Λέσχης Λεμεσού και μέΛος του Δ.Σ. της θεατρικής Πορείας Λεμεσού. Το σκοτεινό παιγνίδι ιων αγγέϋων είνα ι π πρώτη συΛΛογή διηγημάτων μου. Γράφτηκαν από τον Ιανουάριο του 1998 μ έ­ χρι και τον ΙούΛιο του 2000. ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

94

των βιβλίων σου, τις υπογραφές σου, αναλογίστηκα. Ξαφνικά σφηνώθηκα όπως κι όλοι οι άνθρωποι. Η βαρύτητα του Λόγου με καθήλωσε πάνω στην πλάκα. Η μνήμη, ή η αρχέγονη μήτρα της καθήλωσης του ονείρου, σαν αίμα έπνιξε την ύπαρξή μου. Όπως να όριζε τη ζωή μου. Πάγωσα σαν πεθαμένη. Κι αντίκριζα τον ορισμό μου στο εκεί -σ το τώρα- σαν μια κηδεία. Μια τελετή μιμητισμού - ο ύπνος μια σ τιγμ ή ς- μας ένωσε για πάντα: τον Άγγελο και μένα, την Εύα. Παρέμεινα άλαλή για... αιώνες. Με συγχωρείς. Σαν αμέτρητες φωνές βάδιζαν στην αντίληψή μου όλου του πλανήτη οι «λόγοι». Συγχύστηκα στον αμφίσημο στόχο (του βίου μου;): Τον Άγγελο του περιθωρίου ή τον Ευάγγελο του προσκηνίου να επιλέξω; Βοήθεια φώναξα. Φύγαμε τρεχάτοι. Από φόβο εγώ και αδράνεια αυτός. Για να ’ρθουμε... σε σένα. Εδώ».

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ; Είναι το χαρακτηριστικό ίω ν περισ­ σότερων από τις εκδόσεις που έρχονται από την Κύ­ προ. Κυκλοφορούν ως αυτοεκδόσεις, αφού δεν υ­ πάρχουν εκδοτικοί οίκοι που Θα επωμιστούν αντίστοι­ χη ευθύνη. Κάποιοι από τους Κύπριους συγγραφείς καταφέρνουν, με τον καιρό, να χτυπήσουν την πόρτα ελληνικών εκδοτικών οίκων και να τους την ανοίξουν. Έτσι το πρώτο βιβλίο του Παντελή Γεωργίου ίσως και να έφτασε κατά τύχη στα γραφεία του διαβάζω. Κο­ ντά στα σαράντα ηλικιακά, το ενδιαφέρον στοιχείο στα κείμενά του, που δείχνει να απεξαρτάται από την

κληρονομιά της προηγούμενης γενιάς πεζογράφων στην Κύπρο, είναι ότι δε συνεχίζει τη θεματολογία για τη ν κατεχόμενη Κύπρο, ού τε εντάσσει στη γραφή του μνήμες της εισβολής και όσων ακολούθησαν. Τα διηγήματα του Παντελή Γεωργίου, παρότι με πολλές ελλείψεις και με εμφανείς τις επιρροές από αναγνώ­ σεις του, στρέφονται στον εσωτερικό κόσμο τω ν η­ ρώων του. 0 περιβάλλων χώρος έχει το δικό του με­ ρίδιο στο μοίρασμα τω ν ρόλων, κι εδώ συχνά αναδεικνύονται τα προτερήματα στη γραφή του νεαρού συγγραφέα. ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ

95

Τρέξε, μύγα, χτύπα το τξάμι

ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΔΑΚΗΣ Τρέξε, μύγα, χτύπα το τζάμι Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000. Σεϋ. 106

/

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Χώρος μια μεγαλούπολη. Χρόνος το πα­ ρόν. Αφορμή ένας δημοσιογράφος που θέλει να εξιχνιά­ σει ένα φόνο. Η αφήγηση κινείται σε δύο βασικά επίπεδα και προχωράει σπειροειδώς και με συνεχή φλας μπακ. Δύο βασικοί ήρωες: ένας «ιδιαίτερος» αστυνομικός, ο Νεκράλλιεν, κι ένας αλκοολικός. Συνδέονται με μια περίερ­ γη φιλία. Αποκαλύπτεται ότι ο Νεκράλλιεν είναι στην ου­ σία ένας δολοφόνος. 'Οτι ο αλκοολικός έχει διαπράξει έ ­ να φόνο στο παρελθόν σκοτώνοντας την αγαπημένη του κι ότι ο Νεκράλλιεν είχε ένα δίδυμο αδερφό ο οποί­ ος σκοτώθηκε στη θέση του. Ο νεκρός έπρεπε να είναι ο Νεκράλλιεν κι ο δολοφόνος του ο αλκοολικός.

Ο Ν εκράλλιεν κάνει τον αλκοολικό συνεργάτη του στους φόνους. Του γνωρίζει τον κόσμο του θανάτου και της απώλειας. Μέσα από συζητήσεις, γεγονότα κι έρωτα που χάνεται ο αλκοολικός συνειδητοποιεί το χρέος του στον Νεκράλλιεν και πείθεται ότι πρέπει να το εκπληρώσει. Στην πορεία, μια σκιά κινείται παράλληλα απειλητικά. Ο Ποντικομούρης. Ο ρόλος του είναι ρόλος διακόπτη. Το βιβλίο τελειώνει, αλλά η απώλεια παραμένει. Όπως κι ο άδειος χώρος, ο ουρανός, ο χρόνος που τρέχει, ο έ ­ ρωτας που ξοδεύεται κι ένας μεταλλικός άνεμος που θέλει να τα σαρώσει όλα. Λ.Γ.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Λ. Γιαννακουδάκη Τρέξε, μύγα, χτύπα το τζάμι Είναι απέναντι και σιγά σιγά πλησιάζει. Το βλέπω. Δυσκολεύομαι να το διακρίνω. Περιμένω λίγο. Πλησιάζει. Πλησιάζει και κοιτάω και περιμένω, ώσπου έρχεται τόσο όσο πρέπει. Το βλέπω τώρα. Το βλέπω ότι είναι η μύγα. Η μύγα που από απέναντι έρχεται. Τα μάτια της καρφωμένα πάνω μου και ακίνητα. Χιλιάδες τρίγωνα ακίνητα μικρά μάτια. Να με κοιτάνε στο βάθος του κόσμου. Γαμημένη μύγα, το έχω χάσει. Το έχω χάσει το παιχνίδι και ξέρω ότι το κοιτάς με τα χιλιάδες ακίνητα μάτια σου. Και το απολαμβάνεις γιατί το έχω χάσει. Η εικόνα σταθερή. Το τζάμι, η μύγα και εγώ. Ο ένας ανάμεσα στους άλλους δύο. Αν και είμαστε τρεις, δεν υπάρχουν άκρα. Ο καθένας είναι ανάμεσα στους άλλους δυο. Και κανένας να μην μπορεί να αγγίξει τον άλλο. Υπάρχει το χώρισμα ανάμεσά μας, το τζάμι, αλλά πρέπει να αναμετρηθούμε πάλι και ξανά. Θα μείνει για λίγο

96

ακόμα ακίνητη. Ύστερα θα κάνει την κίνηση που ξέρει καλύτερα από όλες. Θα πάρει φόρα και θα προσπαθήσει να έρθει προς εμένα. Με όλη της τη φόρα θα μου ορμήσει. Τα χιλιάδες σκατομάτια της δε βλέπουν το τζάμι. Αν είναι δυνατόν! Για τη μύγα δεν υπάρχει τζάμι. Υπάρχει μόνο η έξοδος κι ο εχθρός. Παίρνει φόρα ξανά και ξανά. Και πάντα το ίδιο. Παίρνει φόρα και τσακίζεται πάνω του. Πώς είναι άραγε η αίσθηση να τσακίζεσαι πάνω σε κάτι που δε βλέπεις; Αν και έτσι είναι. Συνήθως τσακίζεσαι σε κάτι που δε βλέπεις ή σε κάτι που δε θ ες να δεις. Αλλιώς φοβάσαι. Πονάς αλλά συνεχίζεις. Σκέφτομαι αν ήμουν η μύγα. Θα μπορούσα να δω με χιλιάδες μάτια τα πάντα εκτός από το τζάμι. Και θα συνέχιζα να τσακίζομαι πάνω του. Ώσπου κάποιος να το ανοίξει, ώσπου κάποιος να με λιώσει με μια εφημερίδα πάνω του ή, αν δε γίνει τίποτε από αυτά, τελικά αιώνια. Λοιπόν είναι απέναντι και με κοιτάζει. Και ύστερα ξεκινά. Το περιμένω. Την κοιτάω. Τρέξε μύγα, χτύπα το τζάμι! Τρέξε μύγα, χτύπα το τζάμι! Χτύπα για την αιωνιότητα και για τα πράγματα που πρέπει να γίνονται επειδή είναι ανώφελα. Για τον πόνο και για τον έρωτα. Για την αγάπη και τη μοναξιά. Και για τις χιλιάδες, αμέτρητες σαν τα μάτια σου, στιγμές, που δεν αθροίζονται. Χτύπα για όλα αυτά που υπάρχουν μονάχα για να χάνονται. Και γ ι’ αυτό αξίζουν. Έρχεται με όλη της τη δύναμη και τσακίζεται. Τσακίζεται και το τζάμι, το τζάμι για πρώτη, για μοναδική φορά και τελευταία γίνεται κομμάτια! Κομμάτια. Χιλιάδες. Μονάχα σε μια στιγμή ο θόρυβος διακόπτεται. Ύστερα ησυχία. Δε φτάνει να με αγγίξει. Είναι κάτω τσακισμένη και το τζάμι κομμάτια. Νεκρή και τα μάτια έχουν ένα περίεργο χαμόγελο. Χιλιάδες η επιτυχία του ανώφελου. Δεν μπορείς να την υπολογίσεις. Τρέξε μύγα, χτύπα το τζάμι, πέθανε μόλις καταλάβεις ότι επιτέλους το έσπασες. Ότι τίποτα πια δεν υπάρχει εκεί να σε ξανατσακίσει.

ΗράκΠειο Kpiiins 1972. Πρώ ιεε εικάνεε, εφηβεία. Πρώιεε ανησυχίεε, ϊρ άμμαια που αρχίζουν να αποιυηώνονιαι μοναχά ιουε σιο χ αρ ά Αβάνα, σπουδέε ΒιοΛογίαε. θεατρικέε ομάδεε, σπουδέε θεά­ τρου. Δημιουργία περιοδικού AnooiDKinpas. Περίοδοι έντονηε γραφήε και μεγάΆηε αποχήε. Προε το ιέβοε ιω ν σπουδών ξεκίνημα β ιβδίου. Οάοκδήρωση μέσα στη στρατιωτική Βεηιεία. Απόήυση. Και η ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΓΙΑΝΝΑΚΟΥΔΑΚΗΣ

97

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Εκείνο που ξαφνιάζει αρχικά και εν συνεχεία συνεπαίρνει στο αφήγημα το υ Λ ευτέρη Γιαννακουδάκη είναι οι τρομακτικά έντονοι, βίαιοι ρυθμοί της αφήγησης. 0 ήρωας προσπαθεί να κοινωνήσει στον αναγνώστη τις εφιαλτικές εμπειρίες του, να ξορκίσει το σκοτεινό κόσμο του. 0 λόγος του είναι αγχωμένος, σχεδόν ελλειπτικός, ωστόσο, είναι διακριτή μια ποιητική χροιά που μοιάζει απόλυτα συνται­ ριασμένη με το συνολικό ύφος. 0 Γιαννακουδάκης φι­ λοτεχνεί το πορτρέτο μιας φιγούρας διαβολικής, χω­ ρίς βέβαια να αποφεύγει κάποιες υπερβολές που ξε ­ νίζουν αλλά και αφομοιώνονται από τη ροή αυτού του παρανοϊκού, φρενιτιώ δους παραληρήματος. Ο σπασμωδικός μονόλογος διακόπτεται από μέρη τριτοπρόσωπης αφήγησης -εξο ύ μάλλον και ο χαρακτη­ ρισμός «διπλή αφήγηση»- όπου οι τόνοι παραμένουν υψηλοί, απειλητικοί. Το έργο του Γιαννακουδάκη είναι ένας εφιάλτης μετέωρος ανάμεσα στην πραγματικό­ τητα και τη φαντασία, αμφότερες ζοφερές. Ωστόσο, ενώ οι πρώτες σελίδες είναι ιδιαίτερα δ ελ ε­ αστικές, προοδευτικά η αφήγηση γίνεται αρκετά κου­ ραστική καθώς διατηρεί αμείωτη ένταση, πολύ συχνά αδικαιολόγητη. Επιπρόσθετα, ο συγγραφέας, είτε α­

πό α μέλεια είτε, το πιθανότερο, σκόπιμα, αφήνει πολλά σημεία αδιευκρίνιστα, μισοτελειωμένα, με συ­ νέπεια η αφήγηση να καταντάει ιδιαζόντως δυσνόη­ τη. 0 αναγνώστης συχνά μένει με την εντύπωση πως ο Γιαννακουδάκης κάπου χάνεται και ο ίδιος μέσα στο χειμαρρώδη λόγο του. Φλυαρεί ανεξέλεγκτα και πε­ λαγοδρομεί άσκοπα, αν και οφ είλουμε να του ανα­ γνωρίσουμε ότι η γραφή του -ακόμα και όταν ρέπει σε πλατειασμούς- είναι εξαιρετικά δουλεμένη. Οι λ έ­ ξεις, όταν δε στερούνται αποτελεσματικότητας, πα­ ράγουν δυνατές εικόνες που περνούν ιλιγγιωδώς από τις σελίδες. Ίσως εδώ εντοπίζεται μια σημαντική α­ δυναμία του βιβλίου. 0 Γιαννακουδάκης συνθέτει με δεξιότητα εικόνες που όμως δεν παραπέμπουν που­ θενά, αναπαριστούν το τίποτα. Αν επέμενε στα ρεα­ λιστικά στοιχεία της ιστορίας του πιθανόν να πετύχαι­ νε περισσότερα. Το έργο, νευρώδες και ορμητικό, συνδυάζει ένα γρά­ ψιμο μοντέρνο, γρήγορο και σφριγηλό με ένα θέμα, αν όχι πρωτότυπο, το οποίο τουλάχιστον ξεφεύγει α­ πό τα τετριμμένα. 0 νέος αυτός συγγραφέας διαθέτει ξεχωριστό ταμπεραμέντο και αξίζει την προσοχή μας. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΠΝ

ΣΕΡΓΙΟΣ ΓΚΑΚΑΣ Κάσκο Αθήνα, Καστανιώιηε, 2001. Σεϋ. 308

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Χειμώνας του '95, Θεσσαλονίκη. Ένας σαραντάρης δικηγόρος, μοναχικός, κυνικός, διαλυμένος από τις αποτυχίες και το αλκοόλ, γοητεύ­

εται από τα υγρά μάτια μιας φοβισμένης κυρίας (και από μια επιταγή αρκετών εκατομμυρίων) και βυθίζε­ ται σε μια σκοτεινή υπόθεση διαφθοράς και εκδίκη-

σης. Παγιδευμένος στον ιστό που σχηματίζουν ανεκ­ πλήρωτοι έρωτες, περίεργες αυτοκτονίες, ύποπτα α­ τυχήματα, ανεξιχνίαστα εγκλήματα, θεοσεβούμενοι βιομήχανοι κι ένας εφευρετικός δολοφόνος, θα προ­ σπαθήσει να διατηρήσει την αξιοπρέπειά του και να μην προδώσει δύο γυναίκες που στηρίζονται πάνω του. Θα αναμετρηθεί με την εξουσία και τον υπόκοσμο, με

τις αναμνήσεις και τις ενοχές του, με τα σημάδια που του έχει αφήσει η παγωμένη πόλη των νεανικών του χρόνων. Μέσα σε είκοσι μέρες θα ζήσει μια ασπρό­ μαυρη ιστορία, πότε σαν πρωταγωνιστής και πότε σαν κομπάρσος. Και λίγο πριν από το φαντασμαγορικό φινάλε θα κα­ ταλάβει ότι αν σε καταδιώκει το παρελθόν, δεν ω φε­ λεί να το ξεχάσεις. Πρέπει να το αλλάξεις. Σ.Γ.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Σ. Γκάκα Κάσκο Περιμένεις. Τι περιμένεις; Δεν ξέρεις τ ι περιμένεις, ξημερώνει, όλα είναι θολά, το κεφάλι σου γυρίζει, η ελευθερία που ζητάς θα πετάξει μακριά σου σαν τρομαγμένο πουλί, θα βουλιάξει σαν τη βροχή στη θάλασσα, εσύ κι εκείνη είστε καταδικασμένοι να ζήσετε στην άβυσσο που κατασκεύασε η δειλία σου, πάλι φοβάσαι, παλιάτσε, πάλι παριστάνεις ότι η πληγή είναι το σχήμα ενός παλιού χαμόγελου, πάντα αξιοθρήνητος, δεν υπάρχει περισσότερη κόλαση για σένα, χαϊδεύεις τον μεταλλικό θάνατο που γυαλίζει στα βρόμικα χέρια σου και τρίζει ο λιγοστός σου κόσμος, χάνεται και το ελάχιστο που είχες, τελειώνει ακόμα και η λύπη σου, σε λίγο δε θα διαφέρεις από τα ζώα που σε παρηγορούν, το ξέρεις, τώρα πια η αύρα θα σε επισκέπτεται όλο και πιο συχνά, έγινε ο καλύτερος φίλος σου, ή μήπως όχι, ο καλύτερος φίλος σου έγινε πια ο ίλιγγος, ο ίλιγγος θα σε καταπιεί, ο ίλιγγος πάντα θα υποδέχεται την αύρα, την καταραμένη αύρα, ο ίλιγγος και η αύρα, αρχαίο ζεύγος, άλογο και αναβάτης, μη μισοκλείνεις τα μάτια, δες με, όσο κι αν πασχίζεις δεν μπορείς να με σβήσεις, δεν έχεις κανέναν άλλο, μόνο εγώ, εγώ κι εσύ, εσύ κι εγώ, εμείς, μόνο εμείς, πάντα θα με βλέπεις, το ξέρεις πως σε λίγο το κορμί σου θα σπαρταράει στο πάτωμα, η απαίσια μουσική των μυών σου θα σε κομματιάσει ξανά, και μετά, το ξέρεις πως μετά θα λερωθείς απ’ τα αίματα, sem p re l a m u e r t e , q u e s e d e s t r u y e n l o s c u l p a b l e s , αίμα, παλιάτσε, το ξέρεις πως το κόκκινο δε θα φύγει ποτέ πια από το μέσα των ματιών σου...

99

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Εντυπωσιάζει η ωριμότητα και το αφη­ γηματικό ύφος στο πρώτο έργο του Σέργιου Γκάκα, έρ­ γο που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από την τέχνη πεπει­ ραμένων συγγραφέων. Το βιβλίο του δεν κερδίζει μόνο χάρη οτο δυνατό γράψιμό του αλλά και χάρη οτο προ­ σεκτικό συνταίριασμα λεπτομερειών. 0 Γκάκας έχει εξο ­ βελίσει από την ιστορία του καθετί το πλεονάζον, με α­ ποτέλεσμα το βιβλίο να συνδυάζει μια άριστα δουλεμέ­ νη πλοκή με εμβριθή ψυχογραφήματα. Μέσα από την α­ στυνομική πλοκή που, μολονότι ευφυώς συντεθειμένη, εμφανίζεται μάλλον κοινότοπη, αναδύεται το τραυματι­ κό και ομιχλώ δες παρελθόν του κεντρικού ήρωα, η σκιαγράφηση του οποίου αποδίδεται θαυμαστά. Το α­ παραίτητο μυστήριο που καλύπτει τα γεγονότα, καθώς και το αργό, νωχελικό ξετύλιγμα του μύθου δεν υφίστανται άνευ λόγου, αντιθέτως, υποδεικνύονται από την ι­ στορία καθαυτή. 0 συγγραφέας από την πρώτη σελίδα φαίνεται ότι έχει απόλυτο έλεγχο του υλικού του και ε ­ πακριβώς ξεκαθαρισμένο το τι θέλει να μεταδώσει στον αναγνώστη του και με ποιο τρόπο. Συνεπώς, χωρίς να πελαγοδρομεί άσκοπα, πετυχαίνει καίρια το στόχο.

Ένας συγκρατημένος πλατειασμός και μια υπέρ το δέον δραματοποίηση σε λιγοστά σημεία αποδυναμώ­ νουν το αποτέλεσμα, χωρίς όμως να το πλήττουν ση­ μαντικά. Το έργο του Γκάκα είναι ένα οτέρεο οικοδό­ μημα με γερά θεμέλια. Ευτύχημα είναι ότι ο συγγρα­ φέας δεν υποκύπτει στην ευκολία του τετριμμένου. Οι καταστάσεις μπορεί συχνά να παίρνουν ακραίες τρο­ πές, ενώ οι συμπτώσεις να φαντάζουν υπερβολικές, όμως ουδέποτε καταντούν γραφικές. 0 Γκάκας εύστο­ χα διαλύει το προσωπικό στο συλλογικό. Ο ήρωάς του δεν αναζητεί τόσο ενόχους όσο τις ενοχές του. Το μυθιστόρημα καταδεικνύει πώς μέσα από τα πάθη τω ν άλλω ν διυλίζονται τα δικά μας, έτσι ώστε γίνο­ νται ορατά, σχεδόν χειροπιαστά. Αναμφίβολα το βι­ βλίο διαβάζεται απνευστί, όμως αυτό θα ήταν κρίμα διότι πιθανότατα να μας διαφύγουν οι λεπ τές απο­ χρώσεις του. «Η ιστορία έμοιαζε με φτηνό αστυνομικό, αλλά μ' ά­ ρεσε». Συμφωνούμε με τον ήρωα του Γκάκα, αν και διατηρούμε έντονες επιφυλάξεις για τον επιθετικό προσδιορισμό. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ε. ΔΑΓΔΕΑΕΝΗΣ Μικρή μυθολογία Αθήνα, Άγρα, 2 0 0 0 .ΣεΟ .130

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Σειρήνες έρχομαι κοντά σας/Δεμένος πά­ νω στο κατάρτι/Μόλις προσπέρασα/Το νησί της Πηνε­ λόπης. θα μπορούσε να το έχει πει έτσι ο Οδυσσέας; Κι οι Δα­ ναΐδες θα μπορούσαν να γεμίσουν το πιθάρι αλλά τελι-

100

κά να πνιγούν, γιατί δεν είχαν καταλάβει ότι ήταν μέσα του; Η Μικρή μυθολογία αποτελείται στο μεγαλύτερό της μέρος από διασκευές, κυρίως ανατροπές, γνωστών μύ­ θων και ιστοριών από το σώμα της δυτικής μυθοπλα-

σι'ας. Ένα μικρότερο μέρος της είναι απροσδόκητες συ­ ζεύξεις ετερόκλητων μύθων. Αν και η ιδέα θυμίζει λογι­ κό παιχνίδι, είδος με το οποίο ασχολήθηκα και επαγγελ­ ματικά, στόχος ήταν η επαναπροοέγγιση της βιωματικής σχέσης με το μύθο, άρρηκτα συνδεδεμένης με το ψυ­ χολογικό του υπόβαθρο, με εργαλεία την ανατροπή και το παράδοξο- εργαλεία που στη λογοτεχνία, με εξαίρε­ ση ίσως την ποίηση, μοιάζουν περιθωριοποιημένα, αν και διαπερνούν σημαντικές εκφάνσεις της ανθρώπινης νόησης, από το χιούμορ μέχρι την ψυχοθεραπεία. Οι ήρωες: Ο Μίδας, ο Ιώβ, η Πηνελόπη, ο Φάουστ, κοι­

μισμένες βασιλοπούλες και ιππότες παρελαύνουν μέ­ σα από τις σύντομες ιστορίες του βιβλίου και ανατρέ­ πουν τους ρόλους με τους οποίους έχουν εγγράφει οτο συνειδητό και -γιατί όχι;- στο υποσυνείδητό μας. θέλησα οι ανατροπές αυτών τω ν μυθολογικών δεδικασμένων να σταθούν πλάι στις αρχικές εκδοχές χω­ ρίς να προσπαθούν να τις ακυρώσουν, αναδεικνύοντας την τόσο απλή αλλά ταυτόχρονα παράδοξη αλή­ θεια ότι πάντα υπάρχει και η άλλη όψη τω ν πραγμά­ τω ν που διεκδικεί ίσα δικαιώματα, αν της δοθεί η ευ ­ καιρία. Σ.Ε.Δ

Από τη συλλογή του Σταμάτη Ε. Δαγδελένη Μικρή μυθολογία Η ΘΥΣΙΑ Η μεγάλη στιγμή είχε φτάσει. Όλοι οι δισταγμοί του, όλοι οι φόβοι πως θα λιποψυχήσει είχαν χαθεί. Μια ιερή μανία τον έσπρωχνε να επτελέσει στο ακέραιο την αποστολή του. Ένιωθε πως ολόκληρος ήταν ένα χέρι που ανήκε στον Θεό. Έβαλε όλη του τη δύναμη σ’ αυτό το χέρι, ενώ ταυτόχρονα μια κραυγή έβγαινε από τα σωθικά του.

-Πατέρα, ας γ ίνει το θέλημά Σου. Κι όμως όλη του η ορμή στάθηκε μάταιη. Λες και κάποιος έσφιγγε τον καρπό του με τόση δύναμη που παρέλυε όλο του το κορμί. Έστρεψε το βλέμμα του προς τα πάνω κι αντίκρισε το μαχαίρι να λάμπει κλεισμένο στα πετρωμένα του δάχτυλα.Ένα ρίγος διαπέρασε τη ραχοκοκαλιά του και την ίδια στιγμή άκουσε πάλι εκείνη την απόκοσμη μα τόσο γνώριμη φωνή.

-Μη, Αβραάμ, η δοκιμασία σου τελείωσε. Ναι, είμαι εγώ που σου ζήτησα αυτή τη μεγάλη θυσία κι εγώ σε προστάζω τώρα να σταματήσεις. Όσα έκανες είναι ήδη αρκετά για να αποδείξουν τη μεγάλη σου πίστη. Πάρε το γιο σου και πορεύσου εν ειρήνη. Η Σάρρα σάς περιμένει. Όσο για μένα, η θυσία ενός κριαριού μού είναι αρκετή.

0 δύστυχος Αβραάμ έμενε ακόμα ακίνητος.Ένιωσε τα χέρια του Ισαάκ να αγκαλιάζουν τα πόδια του, ενώ ένα παραπονεμένο βέλασμα έφτανε στ’ αυτιά του. Βέβαια μεγαλύτερη χαρά δεν μπορούσε να περιμένει, όμως ένα σωρό αντιφατικά συναισθήματα τον κατέκλυζαν. Κάτι συμπαγές μέσα του είχε αρχίσει να ραγίζει ανεπανόρθωτα.

-Μα Πατέρα, φώναζε, πώς είναι δυνατόν; Ήμουν έτοιμος να θυσιάσω το ίδιο μου το παιδί πιστεύοντας στη μεγάλη αποστολή που μου ανέθεσες, και τώρα ακούω πως όλα αυτά ήταν μια δοκιμασία, ένα παιχνίδι; Συγχώρα με γ ι’ αυτή μου τη βλασφημία, μα ο άμοιρος δεν ξέρω πια τι να πιστέψω. Αυτή η φωνή είναι πραγματικά η φωνή του Δημιουργού μου ή όλα αυτά δεν είναι παρά πλάσματα

101

της δικιάς μου φαντασίας; Θεέ μου, βοήθησε με. Νιώθω το έδαφος να χάνεται κάτω απ’ τα πόδια μου.

-Ησύχασε, Αβραάμ. Μετά από μια τέτοια δοκιμασία, δεν σε αδικώ γ ι’ αυτή τη στιγμή της αμφιβολίας. Ναι, είμαι εγώ ο Πατέρας σου και Δημιουργός σου. Όλα έγιναν όπως έπρεπε να γίνουν. Και να ’σαι σίγουρος πως όσο μεγάλη ήταν η πίστη σου για μένα, τόσο μεγάλη είναι η αγάπη μου για σένα και τη γενιά σου. Ή ταν μεγάλη η ταλαιπωρία σου, Αβραάμ. Ζήτησέ μου ό,τι θέλεις και θα το έχεις.

0 γέροντας έμενε σκυφτός. Αισθανόταν μια παγωνιά να κυριεύει το σώμα και την ψυχή του. Ύστερα σήκωσε απότομα το βλέμμα του ίσα στη μέση του ουρανού. Η φωνή του είχε μια σκληράδα που δεν την αναγνώριζε ούτε ο ίδιος.

- Λοιπόν, Παντοδύναμε, θα κάνεις ό,τι σου ζητήσω; Αλήθεια, θα μπορούσες Εσύ να θυσιάσεις το Γιο Σου για χάρη δική μου και της γενιάς μου;

Γεννήθηκα το 1954 από γονείς Μικρασιάτες. Σπούδασα στην ΛΒΣΠ. Εργάστηκα όηοτε ήταν απαραίτητο σε διάφορα επαγγέλματα με τεδευταίο αυτό του κατασκευαστή σταυρολέξων και συναφών ηατχνιδιών, ενώ σποραδικά έγραφα τη Μικρή μυθολογία. Εγραψα στίχους τραγουδιών που ευτύχησαν να μελοποιηθούν. Τελευταία συμμετοχή αυτού του είδους ήταν στα Μυστικά του κήπου του Νίκου Κυηουργού. ΣΤΑΜΑΤΗΣΕ. ΔΑΓΔΕΛΕΝΗΣ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Εξοικειωμένος με το γραπτό λόγο ο νέος, αλλά όχι νεαρός συγγραφέας, αφού τον έχει υ­ πηρετήσει μέσω διαφορετικών ρόλων. Για τα μικρού, συνήθως, μεγέθους κείμενα που αποτελούν τη ν ύλη της Μικρής μυθολογίας αντλεί το υλικό του από παρα­ βολές, λαϊκούς μύθους, μύθους του Αισώπου ή κείμενα των Γραφών. Επιστροφή στο παλιό ελλείψει νέου; Ή α­ πλώς μια δοκιμασμένη συνταγή για πρώτο ξεκίνημα; Ίσως και τα δύο. Βέβαια, μια δοκιμασμένη συνταγή δεν είναι πάντα σίγουρο ότι θα πετύχει από το νέο της ε ­

102

κτελεστή. Στην προκειμένη περίπτωση, ο Σταμάτης Δαγδελένης καταφέρνει να αφήσει το αποτύπωμά του και να κρατήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη σε αρκετές από τις ιστορίες του (κάποιες είναι αναμενόμενες). Η προηγούμενη ενασχόλησή του με τη γλώσσα και το λόγο (κατασκευαστής σταυρόλεξων) τον έχει συνηθί­ σει σε ανατροπές και εκπλήξεις. Μ' αυτό το παιχνίδι κα­ ταπιάνεται και στις ιστορίες του, σ' αυτό θέλει να εντά­ ξει και τους αναγνώστες. Συχνά με γοητευτικό αποτέ­ λεσμα ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ

ΜΑΡΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ Καβούρι ήταν και πέρασε Αθήνα, ΝεφέΑη, 2000. Σελ. 152

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Τα ιστορικά γεγονότα με το μεγαλείο και την τραγικότητά τους περνούν συνήθως μέσα από α­ ριθμούς-και στατιστικές. Και χάνεται το «μέτρον» όλων, ο άνθρωπος. Όχι ο επώνυμος, που γι' αυτόν θα φυλάξει σίγουρα μια θέση η ιστορία, αλλά ο άλλος, ο ανώνυμος και καθημερινός. Ο Νώντας, η Ειρήνη, ο Ιορδάνης, η Λουκία, που η ιστορία τούς αγγίζει, τους ξεριζώνει και α­ νατρέπει τη ζωή τους. Στα όρια της απελπισίας, συναντιούνται ο Νώντας, η Ει­ ρήνη και η Λουκία, τρομαγμένοι από τις φ λό γες τη ς Σμύρνης και το σκοτεινό μέλλον που απλώνεται μπρο­ στά τους, και καταφεύγουν στον Πειραιά. Εκεί δε θα βρουν την παρήγορη αγκαλιά τη ς μητέρας-πατρίδας

που χρειάζονται, θα γνωρίσουν όμως έναν άλλο «τουρ­ κομερίτη», όπως αυτοί, τον Ιορδάνη, και θα δεθούν. Μαζί θα ζήσουν τις περιπέτειες της δεκαετίας του '30 και του '40 κι εκεί, προς το τέλος τους, θα χωρίσουν ο­ ριστικά. Ο Νώντας και η Ειρήνη στο «παραπέτασμα», σε μια ανακύκλωση της προσφυγιάς τους, αφοσιωμένοι στις ιδέες που τους οδήγησαν εκεί. Η Λουκία και ο Ιορ­ δάνης στην Ελλάδα, σε μια ζωή που δεν αργεί να τους καταπιεί με το μικροαστισμό της. θύματα της ιστορίας και θύτες της ίδιας της ζωής τους, απαιτούν σχεδόν να διασωθούν στη μνήμη μας ως εκ­ πρόσωποι όχι μόνο μιας γενιάς ή ενός λαού, αλλά μιας ολόκληρης εποχής. Μ.Ε.

Απόσπασμα από το βιβλίο της Μ. Ευθυμίου Καθούρι ήταν και πέρασε Με τις δυο γυναίκες βρέθηκε στον Πειραιά, στον Άγιο Διονύση πρώτα, μαζί μ’ άλλους πολλούς, στο παλιό νεκροταφείο, σε τσαντίρια. Αγριευόταν τις νύχτες κι αυτός κι η Λουκία. Μόνο η Ειρήνη έδειχνε να μη φοβάται, να μην οργίζεται με την κατάντια τους, να μη θυμώνει για την υποδοχή που τους έκαναν. «Δε μας δέχτηκαν καλά οι παλιολλαδίτες», έλ εγε και ξανάλεγε ο Νώντας, «σαν τσακάλια στο νεκροταφείο μας πέταξαν, σαν άχρηστο φορτίο μας άδειασαν!». Οι παλιολλαδίτες, με τα σπίτια τους, με πλυμένα ρούχα, με παπούτσια γυαλισμένα. Πώς να κρατήσεις καθαριότητα μες το χώμα, στις σκηνές με το

103

λιγοστό νερό; Κι αν δεν πάσχιζε η Ειρήνη, κι αν δεν περίμενε ώρες στην ουρά, στη βρύση. «Πλενόμασταν βρε Ειρήνη κι εμείς σαν όλους τους ανθρώπους; Φορούσαμε σιδερωμένα ρούχα, καθαρά πουκάμισα; Σα να μη μας έχει συμβεί ποτέ μου φαίνεται. Πώς γίναμε έτσι, πώς μας ρήμαξαν;». Και τον έπιανε το παράπονο κι άνθρωπος δεν κατάφερνε να τον γαληνέψει. Ά ντεξαν όμως το νεκροταφείο, το λιγοστό νερό και τη φτώχεια και το να ’ναι «τουρκομερίτες», άντεξαν, γιατί η Ελλάδα τώρα ήταν φτωχή, τους χρωστούσε όμως και δε θα τους άφηνε έτσι. Πετάξανε και τον οξαποδώ, το βασιλιά, σκοτώσανε και κάτι υπαίτιους για χάρη τους - άλλους έπρεπε, αλλά τ ι να λέμε τώρα - και κάποια στιγμή τους πήραν κι απ’ τους «αποθαμένους». Είχε μπει το ’26, όταν έφτασαν στην Κοκκινιά κι είπαν ν ’ αράξουν. Στην αρχή σε μια παράγκα, στο προσφυγικό μετά - ένα δωμάτιο δικό του, ένα των γυναικών. Για τον ξεριζωμό δε μιλούσαν πολύ. Άλλωστε η Ειρήνη ήταν λιτή στα λόγια. «Να κάνω φασόλια σήμερα;», «πάω για νερό», όλες οι κουβέντες της. Για το φαΐ, τη λάτρα, ακόμα λιγότερα με τη Λουκία. Όμως αυτές συνεννοούνταν με τα μάτια.

0 Νώντας ανασκουμπώθηκε, είχε φαμίλια τώρα να ζήσει. Από δουλειές του ποδαριού στην αρχή, τον πήραν σε τσαγκαράδικο. Πολλοί μέσα κει, άντρες και γυναίκες, ροδομάγουλες χωριάτισσες που γρήγορα φύραιναν, μάτσο δικοί του «τουρκομερίτες» κι ο Ιορδάνης. Είχε έρθει λίγους μήνες πριν το Νώντα, δεν είδε τη σφαγή, δεν τον στοίχειωναν εικόνες. Όμορφος, με το μαύρο μαλλί του προς τα πίσω, μ’ ένα μουστακάκι που όλο γέλαγε. Αγαπητός, ζεστός άνθρωπος, αμέσως δέθηκε μαζί του ο Νώντας.

Γεννήθηκα στον Κορυδαήδό το 1955. Ε κεί Μ ε ίω σ α το σχοήείο και συνέχισα ns σπουδές μου στα πανεπιστήμιο ms Αθήνας, απ’ όπου α­ ποφοίτησα το 1978. Εδώ και είκοσι χρόνια εργάζομαι ms φιήόθογος στη Μέση Εκπαίδευση. Το «καβούρι» δεν είναι μόνο το πρώτο μυθι­ στόρημα, μα και η πμώτη εκδοηκή μου απόπειρα. ΜΑΡΙΑ ΕΥΘΥΜΙΟΥ

104

Μια Κυριακή βγήκαν παρέα. Ο Ιορδάνης με λαδάκι στο μαλλί, με περιποιημένο το μουστάκι, κούκλος. Κι όπως περπατούσαν του το ’σκάσε το παραμύθι. Κομμουνιστής ο Ιορδάνης, μέλος του κόμματος κανονικά.

0 Νώντας είχε ακούσει γ ι’ αυτούς, τι έκαναν όμως κι ακριβώς τι ήθελαν, δεν ήξερε. Κι αυτός ο Ιορδάνης πολύ όμορφος, πολύ περιποιημένος για κομμουνιστής. Κατατρεγμένους, όμως, σαν του λόγου του, δεν τους φοβόταν. Τον άκουσε προσεκτικά όταν μίλησε για την καταστροφή - δεν έφταιγε, είπε, μόνο ο βασιλιάς - και τους ιμπεριαλιστές που ήθελαν όλο τον κόσμο, να φάνε και τη Σοβιετική Ένωση. Και για δω του είπε, για το τσαγκαράδικο, γιατί τους μισόβλεπαν τους «τουρκομερίτες». Μια, δυο, άνθρωπος ήταν κι αυτός, λύγισε. Η αλήθεια είναι πως βρήκε μιαν αιτία για τον πόνο του, για την Ειρήνη και τον Εμμανουήλ τον πεθαμένο. Κι αν αυτοί κατάφερναν ν’ αλλάξουν κάτι στον κόσμο, να μην είναι μαζί τους ο Νώντας, να το προσφέρει στην Ειρήνη;

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: 0 τόπος καταγωγής της, ο Κορυδαλλός του Πειραιά, μοιάζει να έχει επηρεάσει τη Μαρία Ευθυμί­ ου στο θέμα που επέλεξε για το πρώτο της βιβλίο: πα­ ρακολουθεί τ' απομεινάρια μιας οικογένειας προσφύγων από τη Μικρασία, τον ξεριζωμό τους, τις προσπάθειές τους να ενταχθούν στη νέα τους πατρίδα, τη διαδρομή τους στην αριστερά και στις διαφορετικές διαδρομές της, την εξέλιξη στις σχέσεις των ανθρώπων, έτσι όπως αλλάζουν κι αυτές στη διάρκεια των δεκαετιών. Προσω­ πικά βιώματα ακουμπάει στο ολιγοσέλιδο βιβλίο της η

νεοεμφανιζόμενη συγγραφέας, ενδεχομένως και τη βιω­ ματική εμπλοκή της στο αριστερό κίνημα, ιδίως από τη δεκαετία του '60 και μετά. Ενδιαφέρουσα η γραφή της Μαρίας Ευθυμίου, κρατάει την προσοχή και τη συγκίνηση του αναγνώστη στη μακρόχρονη διαδρομή της αριστε­ ρός και των ανθρώπων της. θεματολογία με μεγάλο εύ­ ρος στη νεοελληνική λογοτεχνία, άρα με πολλούς κιν­ δύνους για πεπατημένη διαδρομή, για επανάληψη, κά­ ποιες φορές για κοινοτοπία. Παγίδες τις οποίες δεν απο­ φεύγει πάντα η Μαρία Ευθυμίου. ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ

105

ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ Στη βροχή με μηχανάκι Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. ΣεΟ. 150

Στο «θάνατο κάτω απ' το μανίκι» ο φόβος της ενδεχό­ μενης αρρώστιας δε βοηθάει τελικά τον ήρωα να ξεπεράσει τον προβληματικό τρόπο ζωής του. Στον «Έρημο δρόμο» ένα πρώην ζευγάρι συναντιέται για να ακολουθήσει μια κοινότοπη γενική συζήτηση πά­ νω στις σχέσεις, δίχως ωστόσο να αναφέρεται το πόσο αποτυχημένη υπήρξε η δική τους. Στο «Νύχτα έρωτα» ο ήρωας αγαπάει, όπως πιστεύει, βαθιά και ειλικρινά μια γυναίκα. Η εξέλιξη της βραδιάς, όμως, θα είναι απρόσμενη. Τέλος, στο «θέμα αξιοπρέπειας» οι μέρες ενός νέου περνούν κυρίως με χασίς και τηλεόραση. Όταν ένας παλιός του σύντροφος στη μαστούρα και στην απάθεια τρελαίνεται, εκείνος δείχνει τελείω ς ανίκανος να του συμπαρασταθεί. Δ.Κ.

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Στο ομώνυμο διήγημα δύο άνεργοι φίλοι χριγυρνούν στην πόλη μ' ένα σαράβαλο μηχανάκι και αφήνονται στα πάθη τους, λίγο πριν από την επικείμενη συνάντηση με τον καινούριο εργοδότη τους. Στη «Χαμένη βίδα» ο ήρωας βρίσκεται σε μπαρ και περι­ μένει μια γυναίκα. Δεν έρχεται. Το μπαρ κλείνει κι έξω στους δρόμους θα γνωρίσει μια άλλη γυναίκα που θα δεχτεί να τον ακολουθήσει. Στο «Σε αναμονή» οι θρησκευτικές αρχές λειτουργούν για λίγο σαν διέξοδος απ' την ανία και τις άσκοπες επι­ διώξεις του κοινού τρόπου ζωής. Στο «Κάτω από τα δέντρα» μπλέκονται στην αφήγηση ο ανικανοποίητος πόθος ενός άντρα για μια γυναίκα, η επώδυνη επίσκεψή του σε νοσοκομείο για χάρη ενός άρρωοτου φίλου και η φανατική τηλεοπτική παρακο­ λούθηση ποδοσφαίρου.

+ ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: θλίψη διάχυτη, αναίτια μελαγχολία, ρα­ θυμία, ανάλαφροι προβληματισμοί, ευθυνοφοβία, ανώ­ δυνες απογοητεύσεις χαρακτηρίζουν τους νεαρούς ήρωες του Δημοσθένη Καμπούρη. Κοινότοπες σκηνές της καθημερινότητας νέων ανθρώπων εγκιβωτίζονται στα ο­ κτώ διηγήματα του βιβλίου, οι οποίες ωστόσο δεν είναι τόσο επιφανειακές όσο θέλουν να δείχνουν. Ο εικοσιτριάχρονος συγγραφέας υπονομεύει τη βαλτώδη -αν και όχι πνιγηρή- ζωή των ηρώων του έντεχνα και υπογείως. Με χιούμορ λεπτό αλλά εύστοχο και με οξυδέρ­ κεια που αιφνιδιάζει μιλάει για την εποχή του και τους ο­ μηλίκους του χωρίς να ωραιοποιεί ή να υπερβάλλει. Ο

106

λόγος του είναι πολύ κοντά στην καθημερινή ομιλία, κα­ θόλου όμως επιτηδευμένα μοντέρνος. Μετεωριζόμενοι ανάμεσα σε μια παθητική αναζήτηση σκοπού που την αισθάνονται επιβεβλημένο καθήκον και σε συγκρατημένες καταχρήσεις που βιώνουν ως αυτεπιβεβαίωση οι νέοι του Καμπούρη, απογοητευμένοι και απογοητευτικοί, παρακολουθούν αποστασιοποιημένα και απαθώς τη ζωή τους. Ο συγγραφέας σε ρόλο τριτοπρόσωπου αφηγητή εμφανίζεται εξίσου αποστασιοποιημένος, με συνέπεια να μη διστάζει να αποδομεί ό,τι ο ίδιος δημιούργησε, συνηθέστερα με μια καίρια παρατήρηση ή με μια επιδέξια ανατροπή στο τέλος κάθε ιστορίας.

Τα κείμενα, πέρα από τη γλαφυρότητα και την ευκρί­ νειά τους, δε διαφοροποιούνται παρά ελάχιστα μεταξύ τους, ενώ σε ορισμένα ενυπάρχει μια αφέλεια εφηβι­ κή. Η αφήγηση εύλογα κινείται σε χαμηλούς τόνους, όμως συχνά αποδυναμώνεται τόσο που κουράζει. Πα­ ρά την εμφανή προσπάθεια του συγγραφέα να εμβαθύνει στα ψυχογραφήματα τω ν ηρώων του, τα πρό­ σωπα παραμένουν άχρωμα και ενίοτε αδιάφορα. 0 α­ ναγνώστης μένει με την εντύπωση πως κρυφοκοιτάζει στιγμές από την καθημερινότητα ενός ανθρώπου. Βέ­

βαια, αυτό δεν ενοχλεί ιδιαίτερα, καθώς ο Καμπούρης καταφέρνει, σε γενικές γραμμές, όχι μόνο να προσεγ­ γίσει θαυμαστά έναν κόσμο -αυτόν των νέω ν- αλλά και να προσδώσει στο τετριμμένο ζωντάνια, ενδιαφέ­ ρον και βάθος. Ως καλύτερα και αντιπροσωπευτικότε­ ρα δείγματα αυτής της προσπάθειας θα αναφέραμε το ομώνυμο της συλλογής διήγημα, καθώς και τη «Χαμέ­ νη βίδα», τη «Νύχτα έρωτα» και, οπωσδήποτε, το καταλη κτή ρ ιο «Ο θά να τος κάτω απ' το μανίκι». ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΠΝ

Απόσπασμα από τη συλλογή του Δ. Καμπούρη Στη βροχή με μηχανάκι Η ΧΑΜΕΝΗ Β ΙΔΑ Παρήγγειλε μι,α βότκα πορτοκάλι.Ήταν νωρίς. Το μπαρ ήταν ακόμα μισοάδειο. Δίπλα του μια παρέα τριών αγοριών τα έπινε από τώρα γερά. Είχαν έρθει στο χοντρό κέφι και τραγουδούσαν όλοι μαζί δυνατά, καλύπτοντας συχνά με τις φωνές τους τη μουσική απ’ τα ηχεία. Κούνησε το χέρι στην μπαργούμαν. Ήταν μια γερασμένη, πρώην όμορφη νυχτόβια. Ήρθε κοντά του αμέσως.

-Γιώτα, μπορώ να τηλεφωνήσω; Του έβγαλε το τηλέφωνο κάτω απ’ τον πάγκο. Σχημάτισε τον αριθμό, ενώ σκεφτόταν πως ίσως θα ήταν καλύτερα, εξαιτίας της δυνατής μουσικής, να έπαιρνε απέζω. Κάποιος το σήκωσε. Η φωνή ήταν αδύναμη, δεν μπορούσε ν’ ακούσει.

-Μαρία, ο Γιάννης είμαι. Η Μαρία ήταν μια εικοσάχρονη φοιτήτρια με βαμμένα κόκκινα μαλλιά, πλούσιο στήθος και αδύναμες γάμπες. 0 Γιάννης έλπιζε, εδώ και πολύ καιρό, να γίνει επιτέλους κάτι μεταξύ τους.

-Πού βρίσκεσαι; τον ρώτησε.

-Στο μπαρ «Κιβωτός». Θέλεις να βρεθούμε απόψε; -Περιμένω δυο φίλες μου. Κανόνισα να βγω μαζί τους. Αν θέλεις, μπορείς να έρθεις κι εσύ.

-Θέλω.

-Θα είσαι εκεί; Δεν είναι μακριά. Θα περάσουμε να σε πάρουμε.

-Εγινε.

-Θ’ αργήσουμε όμως. Μάλλον θα βγούμε πολύ αργότερα.

-Δεν πειράζει, εδώ θα ’μαι. Έκλεισαν. Πήρε το ποτό του και κατέβασε μια γουλιά.

-Αργότερα; Πόσο αργότερα; Κοίταζε το ρολόι του: δέκα και είκοσι. Είχε μάθει πολύ καλά τη συνήθεια της Μαρίας να καθυστερεί ή να μην έρχεται καθόλου. Ήξερε και τον εαυτό του: θα έπινε το ένα ποτό μετά το άλλο. Κι αν, όταν εμφανιζόταν εκείνη τελικά, αυτός ήταν μεθυσμένος και δε φερόταν αξιοπρεπώς ή δε γούσταρε πλέον να πάει πουθενά; Ή αν πάλι είχε προλάβει να ξοδέψει όλα του τα χρήματα; Τότε, ποιο το

107

όφελος; Το μόνο που ήξερε στα σίγουρα ήταν ότι τα νεύρα του θα γίνονταν κουρέλι μέχρι να έρθει. Αν ερχόταν. Πήρε το ποτό του και το τελείωσε. Άναψε τσιγάρο και παρήγγειλε δεύτερο. Λίγη ώρα αργότερα μπήκε στο μπαρ ένας από τους πιο στενούς του φίλους, ο Άρης. Είχαν τηλεφωνηθεί νωρίτερα το απόγευμα και είχαν κανονίσει να συναντηθούν σ’ αυτό εδώ το μπαράκι, χωρίς όμως να προσδιορίσουν και την ακριβή ώρα: όποτε ήθελε ο καθένας ας πήγαινε.

0 Άρης δεν τον είδε και κατευθύνθηκε σ’ ένα σκαμπό μακριά του. Βολεύτηκε, άναψε τσιγάρο και κοίταξε τριγύρω. Τον είδε. Κοιτάχτηκαν στα μάτια. Η όλη σκηνή τούς φάνηκε αστεία και γέλασαν. 0 Γιάννης περίμενε πως ο Άρης θα ερχόταν να καθίσει δίπλα του, εκείνος όμως του έκανε νόημα να πάει αυτός. Δίστασε για λίγες στιγμές. Τελικά σηκώθηκε, μάζεψε το ποτό, τα τσιγάρα και τα κλειδιά του και πήγε.

-Εχεις ώρα εδώ; -Τελειώνω το δεύτερο ποτό. Το τελείωσε. Παρήγγειλαν και φύσηξαν από ένα σύννεφο καπνού.

-Τι νέα; -Τηλεφώνησα στη Μαρία. Είπε ότι θα περάσει από δω με κάτι φίλες της.

-Γουστάρω.Έχει ωραίες φίλες; -Καλές. Δεν το βλέπω όμως να έρχεται.

-Σ’ έχει στήσει; -Οχι ακόμα.

-Γάμα τη, μωρέ. Ήπιαν.

0 ντιτζέι έβαζε καλή μουσική, όμως τα περισσότερα κομμάτια τα είχαν ήδη ακούσει άπειρες φορές. Δίπλα τους κάθονταν δύο κορίτσια αρκετά εμφανίσιμα, που παρέμεναν σιωπηλά τις περισσότερες στιγμές. Ούτε αυτοί μιλούσαν.

Γεννήθηκα το 1977 στα Κουφάήια Θεσσαλονίκης. Στα δεκαοχτώ μου πέρασα κατά λάθος στη θεολογικά Σχολά του Αρτστοτελείου, για να διαπιστώσω σύντομα πως θεολογία τελικά είναι ο Ντοστογιέφσκι και όχι ευσεβτστές παπάδες και ηθτκοπλάστες δάσκαλοι όπως νόμι­ ζα. Κάποτα στιγμή έγραφα αυτά τα διηγήματα σαν ανπδρασπ μπρο­ στά στην εικόνα μιας νεολαίας χαρούμενης, αισιόδοξης, δυναμικής, που ξέρει π κ ά ν α ΔΗΜΟΣΘΕΝΗΣ ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ

108

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΑΠΠΑ Η δίαιτα ins liaivas Αθήνα, Καστανιώιικ, 2000. ΣεΟ. 297

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Οι ήρωές μου βασανίζονται από πάθη, πάθη που τους οδηγούν, παρά τη θέλησή τους, σε μια νέα ερμηνεία της ζωής και του κόσμου. Σταδιακά ανα­ καλύπτουν πως ο τρόπος για να λυτρωθούν δεν είναι να τα χαλιναγωγήσουν, πως αυτά τα ίδια αποτελούν ό­ χημα για να απελευθερωθούν από τις νόρμες της κοι­ νής λογικής και να εξελιχθούν πνευματικά. Έτσι ακρο­ βατούν ανάμεσα στη γαστριμαργία, τον έρωτα και την ακρότητα της απόλαυσης αναζητώντας την αρετή. Στην πορεία τους συναντούν τον Γκάμπριελ, έναν Αφρι­ κανό που κινείται έξω από τα γνωστά τους όρια. Τότε μέσα τους συγκρούονται το πνεύμα του ορθολογισμού και η άγρια, μα ταυτόχρονα υπερβατική πλευρά τους. Η

ελευθερία έχει κόστος. Όταν αποδεσμεύονται από τις ενοχές τούς αποκαλύπτεται ένας κόσμος ωραίος μα τρομακτικός, ένας κόσμος που μέσα του θα ξαναγεννηθούν ή θα θρυμματιστούν οριστικά. Ο Γκάμπριελ αποτελεί για κείνους ζωντανό παράδειγ­ μα αυτής της υπέρβασης. Αυτός ζει κάθε στιγμή σαν να είναι η τελευταία του, χρησιμοποιεί τις αισθήσεις του με τρόπο μοναδικό, είναι σε εγρήγορση προσλαμ­ βάνοντας με όλους τους πόρους του τον κραδασμό της ζωής. Ο μύθος της ύαινας είναι μόνο το μέσο, ο τρόπος για να τους μυήσει στο φοβερό του μυστικό. Πίσω από τα αινίγματα τους περιμένει ο χαμένος τους εαυτός. Β.Κ.

Απόσπασμα από το βιβλίο της Β. Κάππα Η δίαιτα της ύαινας -Έ λα, είπε ο Μύρωνας. Μην είσαι ξεροκέφαλος! και λέγοντας αυτό του ’βάλε στο χέρι ένα χαρτί αγκομαχώντας στην προσπάθεια του να τον φτάσει. Ο Γιοΰρι στράφηκε στον Αφρικανό. Εκείνος του χαμογέλασε.

- Πίστεψε με, ξέρω το πιο κρυφό σου όνειρο, του φάνηκε πως τον άκουσε να λέει. Έκανε ένα μορφασμό και κοίταξε το χαρτί. Ή ταν ένα απόκομμα εφημερίδας. Το ’φερε πιο κοντά στα μάτια του και το περιεργάστηκε με προσοχή. Στη φωτογραφία απεικονιζόταν ο πιο χοντρός άνθρωπος που είχε δει ποτέ. Ή ταν μιάμιρι τουλάχιστον

109

φορά σαν τον ίδιο. Ή ταν τόσο μεγάλος, που η έννοια των κιλών δεν είχε πια καμιά σημασία. 0 Γιούρι τον κοίταξε με αποτροπιασμό και στη θέα του αισθάνθηκε ότι ήταν ακόμη αδύνατος. 0 άνθρωπος είχε φωτογραφηθεί ξαπλωμένος, γιατί το πάχος δεν του επέτρεπε ούτε να καθίσει. Βλέποντάς τον δεν μπορούσες να ξεχωρίσεις πού άρχιζε και τέλειωνε το κάθε μέλος του. Ή ταν αδύνατον τόσο λίπος να χωρέσει όλο σ’ ένα ανθρώπινο σώμα. 0 άνθρωπος εκείνος είχε αρχίσει να μεταλλάσσεται σε κάποιο θαλάσσιο κήτος. Προς στιγμήν ο Γιούρι ένιωσε να ζαλίζεται. Τα μάτια του θόλωσαν και του ’ρθε να ξεράσει. Ή ταν σπάνιο για ένα οπτικό ερέθισμα να του προκαλέσει τέτοια τάση, κι όμως μπροστά σ’ αυτή τη θέα ένιωσε τη φευγαλέα επιθυμία να αδειάσει τα σωθικά του από κάθε μπουκιά που ’χε καταπιεί τις τελευταίες ώρες. Προσπάθησε να πιαστεί απ’ το χέρι της αναπηρικής πολυθρόνας του και τίναξε το κεφάλι του. Ένα ποτήρι νερό ακούμπησε στα χείλη του. Ή ταν η οικονόμος που είχε τρέξει να τον βοηθήσει. 0 Γιούρι ήπιε κι έβρεξε το μέτωπό του. Σήκωσε ξανά το απόκομμα προς το φως. Πλάι σ’ εκείνο τον τερατώδη άντρα υπήρχε η φωτογραφία ενός άντρα λεπτού. Ή ταν τόσο λεπτός, ώστε δεν τον είχε δει προηγουμένως. Στεκόταν με τα πόδια σταυρωμένα το ’να πάνω στ’ άλλο σε στάση ανάπαυσης κι είχε ένα χαμόγελο θριάμβου. Οι μύες του διαγράφονταν ανάγλυφοι κάτω απ’ το δέρμα. 0 Γιούρι διάβασε τη λεζάντα πάνω απ’ τις φωτογραφίες: Τα δύο πρόσωπα του ίδιου ανθρώπου. Κοίταζε τώρα μ’ έκπληξη τον ξένο που καθόταν μπροστά του χαμογελώντας αινιγματικά. Οι δυο εκείνοι άνθρωποι, ο χοντρός κι ο άλλος που ’μοιάζε σαν άγαλμα, ήταν οι δυο όψεις του ίδιου

Γεννήθηκα to 1970. Σπούδασα κδασική φιδοήογία am Φιθοσοφική Σχοθή Αθηνών, μ ε ειδίκευση στη γβωσσοδογία, καθώε και θέατρο, σκηνοθεσία κινηματογράφου και κδαοική μουσική. Εκπονώ διατριβή μ ε θέμα τη σημειοδογία του μυθιστορήματος. Είμαι επιστημονική συνεργάτιδα του Εργαστηρίου Ρητορικής και Λόγου του Παντείου Πανεπιστημίου. ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΚΑΠΠΑ

110

ανθρώπου, που δεν ήταν άλλος από τον Γκάμπριελ.

- Δεν καταλαβαίνω, ψέλλισε... Μα πώς... Πώς είναι δυνατόν. Διάβασε παρακάτω: Ένα απ’ τα θαύματα του αιώνα. Σ υνεχίζει να τρώει το ίδιο πολύ, κι όμως είνα ι πια αυτός που βλέπετε. 0 Γκάμπριελ Ουζόνε Ικεμεφούνα είνα ι τέλειο ς σ τις σωματικές του διαστάσεις. Δεν πάσχει από τίποτα και το αδυνάτισμά του δεν οφ είλεται σε ασθένεια. Σ υνεχίζει να είνα ι αθεράπευτα ερωτευμένος με το φαγητό και τρώει όσο έτρωγε τότε που κινδύνευε να πεθάνει από πάχος. Το μυστικό του; Το μόνο που μας είπ ε είνα ι πως πρόκειται για ένα απ’ τα πολλά θαυμαστά μ υστικά που κρύβει η αφρικανική ήπειρος. Αν λοιπόν είσ τ ε ετοιμοθάνατοι, αλλά δε θ έ λ ετ ε να εγκ α τα λείφ ετε το πάθος σας για το φαγητό, ίσως σ την Αφρική να βρείτε το μυστικό που ανατρέπει τους νόμους της φύσης.

0 Γιούρι άφησε το απόκομμα να πέσει στο γρασίδι κι έγειρε αποκαμωμένος προς τα πίσω.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Ασυνήθιστοι ήρωες, έξω από τις προ­ διαγραφές, ασυνήθιστη πλοκή, έξω από τα αναμενόμε­ να, ασυνήθιστη γραφή. Προσωπική. Έχοντας πίσω αρ­ κετή δουλειά, σκέψη, προβληματισμό, όλα όσα μετα­ σχηματίζονται σε γνώση. Ένας «καλλιτέχνης της γεύ­ σης» είναι ο ήρωας αυτού του βιβλίου, ένας άνθρωπος που θυσίασε καθετί άλλο στο βωμό τού να γνωρίσει, κάθε φορά, κάτι που θα τον προκαλέσει, θα τον ηδονί­ σει, θα τον δελεάσει, θα τον βάλει σε διαδικασία ανά­ λυσης, αποκλειστικά μέσα από τη διαδικασία της δοκι­ μασίας νέων φαγητών και της τελετουργίας ενός τρα­ πεζιού. Και όπως κάθε ξεχωριστός άνθρωπος, είχε και ο Γιούρι την αυλή του. Ανθρώπους που τον αποδέχο­ νταν και που είχαν τις ίδιες αξίες ζωής. Την απόλυτη η­ δονή της γεύσης. Την ηδονή χωρίς όρια. Έτσι το φαγο­ πότι συνδέεται με την κοινωνικότητα, τις συναναστρο­ φές, το διάλογο, τις σχέσεις ενός μικρόκοσμου. Των

παχύσαρκων ανθρώπων, που συγκεντρώνονται γύρω από το τραπέζι του Γιούρι. Η Βασιλική Κόππα κατάφερε κάτι αρκετά δύσκολο: να ξεχωρίσει το πρώτο της βιβλίο ανάμεσα στις δεκάδες πρωτοεμφανιζόμενες γραφές της νεοελληνικής λογο­ τεχνίας. Δεν είναι εύκολο σε μια βιβλιοπαραγωγή έξι χι­ λιάδων τίτλων, με μεγάλο μερίδιο από αυτούς στη λο­ γοτεχνία, ένα βιβλίο να συζητιέται· να παραμένει στους πάγκους· να μην το προσπερνάμε- να συνεχίζουμε την ανάγνωση των σελίδων του· να μας αρέσει. Και ν' αφή­ νουμε πίσω την καχυποψία για το νέο συγγραφέα· το ε ­ πιβεβλημένο της ανάγνωσης για επαγγελματικούς λό­ γους. Η καλή εικόνα του πρώτου βιβλίου γεννά προ­ σμονή και απαιτήσεις για το επόμενο. Η πρώτη γραφή της Βασιλικής Κόππα φαίνεται ότι μπορεί να ανταποκριθεί στα αδηφάγα ζητούμενα των αυστηρών αναγνω­ στών ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ

111

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ Συνεπιβάιε$ Αθήνα, Κασταντώτικ, 2000. Σελ. 165

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Η υπόθεση ίο υ βιβλίου, με λίγα λόγια: Συμμετέχεις στα γυρίσματα μιας ταινίας του Γούντι Αλεν, συνεργάζεσαι με τον αστυνόμο Μπέκα, σε αναζητεί ο Χαρδαβέλλας, αυτοβιογραφείσαι τηλεοπτικά, κάνεις μια ποιητική δήλωση στην Εφορία, γνωρίζεις το alter-ego σου σε ένα βαγόνι του Ηλεκτρικού, μαθαίνεις έναν ορι­ σμό της αγάπης από έναν υπνοβάτη, θυμάσαι ένα ταξίδι σου στη Νεβάδα, γίνεσαι επαγγελματίας δολοφόνος στη Νέα Υόρκη, τα βάζεις με το Τρίτο Ράιχ, επισκέπτεσαι ένα κυνοπορνείο, γνωρίζεις, μερικά συναρπαστικά ντελίρια, μπαίνεις στο ταξί του Σίσυφου, σώζεις την υπόληψη του Μπόρχες, ερωτεύεσαι ένα διήγημα του Μούζιλ, κλείνεσαι σε Κέντρο αντίποινων, γίνεσαι έκθεμα στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης, αντιμετωπίζεις μια λαοθάλασσα, α­ νακαλύπτεις το μέλλον της ελληνοτουρκικής φιλίας, α­ γοράζεις μια οικογενειακή Κυριακή, χάνεις την αίσθηση του χρόνου, φαντάζεσαι ένα μαγικό βιβλίο-καθρέφτη, λύνεις το μυστήριο μιας αστυνομικής νουβέλας. Όλα αυτά, αλλά όχι αναγκαστικά με αυτή τη σειρά. Όπως όλοι οι παραμυθάδες, είμαι κατά βάθος ρεαλι­ στής. Διεξάγω πειράματα μέσα στο εργαστήριο της φα­

ντασίας, αλλά τα αποτελέσματα σχολιάζουν και ερμη­ νεύουν την πραγματικότητα. Ακόμα και όταν οι ήρωές μου αντιμετωπίζουν τις πιο εξωφρενικές και απίθανες καταστάσεις, το εσωτερικό τους βίωμα αφορά τον υ­ παρκτό κόσμο του αναγνώστη, την καθημερινότητά του. Γράφοντας προσπαθώ να συνδυάσω δύο συνιστώσες του χαρακτήρα μου. Από τη μια, μια μετεφηβική μελαγ­ χολία, μια υπερευαισθησία, το ρομαντικό στοιχείο, πράγμα αναπόφευκτο λόγω των εμπειριών μου και της ηλικίας μου. Από την άλλη, υπάρχει μια ειρωνική διάθε­ ση, κάτι παιχνιδιάρικο, η ανάγκη για ανατροπές και εκ­ πλήξεις, τόσο στη φόρμα όσο και στο περιεχόμενο. Έχει ιδιαίτερη σημασία να βρει κανείς τη γλώσσα που θα υπηρετήσει καλύτερα μια ιστορία, που θα τη δείξει. Πιστεύω ότι κάθε ιστορία απαιτεί τη δική της γλώσσα, αξίζει τη δική της γλώσσα. Με απασχολεί το ζήτημα της μοναξιάς, η μυστική σχέση της με την ελευθερία. Ωστόσο νομίζω πως τελικά το βασικό και κύριο θέμα του βιβλίου μου είναι ο μηχανι­ σμός της δημιουργίας, ιδιαίτερα της λογοτεχνίας. Π.Κ.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα λογοτε­ χνική πρόταση αποτελεί το πρώτο βιβλίο του πολύ νέ­ ου Παντελή Κοντογιάννη. Στα είκοσι τρία διηγήματα της συλλογής μπορεί κανείς να διακρίνει σαφώς την ώριμη σκέψη, την εκφραστική δεινότητα και την εναργή γρα­ φή του συγγραφέα. Ο λόγος του έχει ρυθμό που όσο εντείνεται η αφήγηση παίρνει τη μορφή αγχωτικού και

αγχώδους μονολόγου. Ο συγγραφέας αγωνιά να αρ­ θρώσει τις ανησυχίες του, αδημονεί να καταστήσει τον αναγνώστη του κοινωνό τω ν βιωμάτων του. Το βιβλίο ευτυχεί αφενός χάρη ακριβώς στη ρέουσα γραφή του Κοντογιάννη και αφετέρου χάρη στην πολλαπλότητα και την πρωτοτυπία των θεματικών. Η αφήγηση, ωστόσο, υπονομεύεται από την εμμονή

112

του Κονιογιάννη σε σημαντικούς ξένους λογοτέχνες, οι οποίοι συχνά κατακλύζουν σε τέτοιο βαθμό τα κείμενα που οι, κατά τα άλλα, ενδιαφέρουσες και εύστοχες κρί­ σεις του συγγραφέα καταποντίζονται από τα μότο του Καμί, του Μάλαμουντ και του Μπόρχες. Επιπρόσθετα, οι αφιερώσεις σε ανάλογου βεληνεκούς προσωπικότη­ τες μάλλον είναι ατυχές εύρημα, εκτός του ότι περιτ­ τεύουν. Ο Κοντογιάννης φαίνεται ότι έχει αφομοιώσει ι­ κανοποιητικά και έχει κατακτήσει σε βάθος τα λογοτε­ χνικά επιτεύγματα τω ν προαναφερθέντων και χωρίς την αρωγή υπομνημάτων. Άλλωστε σε καμία περίπτω­ ση δε θα έπρεπε να υποτιμά τη δική του ματιά, που α­ ναμφίβολα και διεισδυτική είναι και διαυγής. Από τη συλλογή θα ξεχωρίζαμε τα δύο πρώτα διηγή­ ματα («Πισίνα», «Σκυλί»), όπως και τον «Κομπάρσο», την

«Έξοδο» και τους «Συνεπιβάτες», καθώς σ' αυτά ο συγ­ γραφέας υιοθετεί ήπιους τόνους, υποβάλλοντας παρά υπογραμμίζοντας τον πολυποίκιλο κόσμο του, με απο­ τέλεσμα η αφήγηση να κερδζει σε γοητεία και υπαινικτικότητα. Αντιθέτως, όταν ο συγγραφέας καταφεύγει σε αλληγορίες και εύκολα, αν και εντυπωσιακά, τεχνά­ σματα («Επιδιόρθωση», «Παζλ», «Ομοιοκαταληξία», «Κυ­ ριακή», «Εκπομπή») προκειμένου να σαρκάσει εκφάν­ σεις του σύγχρονου πολιτισμού, τα κείμενα, μολονότι πάντοτε καλογραμμένα, αποδεικνύονται υποτονικά. Οπωσδήποτε, όμως, ο Παντελής Κοντογιάννης διαθέ­ τει, πέρα από τα λέντο και θεωρητικό υπόβαθρο, μια γραφή εξαιρετικά απλή, δυνατή, ζωντανή, που στις κα­ λές στιγμές της δίνει κείμενα απρόσμενα άρτια και εν­ δελεχή, όπως η «Χάρτινη πόλη». ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

Από τη συλλογή του Π. Κοντογιάννη Σ υνεπ ιβ ά τες ΣΚΥΛΙ στον Τσάρλυ Μπράουν Κάθομαι, στην αίθουσα αναμονής και περιμένω τον Λάκυ να τελειώσει ό,τι κάνει εκεί μέσα. Δεν νιώθω καθόλου άνετα εδώ πέρα κι ομολογώ ότι η συνομιλία μου με τον τύπο στον απέναντι καναπέ δεν βοηθάει καθόλου: «Πώς τον φωνάζεις τον δικό σου;». «Λάκυ». «Τι ράτσα είναι;» «Δάκυ. Εσάς;» «0 δικός μου πιτ μπούλης. Ρόκυ ο πηδηχταράς!» Μαθαίνω ότι ο Ρόκυ, εκτός από πηδηχταράς, τυχαίνει και βιτσιόζος: «Γουστάρει κανίς, οπότε τον φέρνω εδώ κι εκφράζεται». Από το βλέμμα του άλλου καταλαβαίνω ότι ήρθε η σειρά μου να δώσω αντίστοιχες εξηγήσεις. Αρχίζω: «Εμάς είναι η πρώτη φορά. Του Λάκυ, εννοώ...» Ευτυχώς δεν χρειάζεται να συνεχίσω γιατί ανοίγει η πόρτα, εμφανίζεται η τσατσά και μου παραδίδει τον Λάκυ, έναν αξιοθρήνητο Λάκυ, ένα σκυλί σαν βρεγμένη γάτα. Η ετυμηγορία της τσατσάς: «Φαίνεται πως ο μικρούλης μας δεν είχε όρεξη απόψε». Η ατίμωση συνεχίζεται με το γέλιο τού απέναντι και κορυφώνεται με το πεντοχίλιαρο που παραδίδω στην τσατσά, μια συναλλαγή που, από τη μεριά μου τουλάχιστον, εκτελείται όσο πιο γρήγορα γίνεται. Δεν θέλω να

113

μας πάρει είδηση ο Λάκυ. Αν το πάρει κι αυτό χαμπάρι, τότε πάει το σκυλί μου, θα ψοφήσει απ' το μαράζι. Οδηγώ τον Λάκυ στο σπίτι. Τον ακούω να αναστενάζει στο πίσω κάθισμα. Όποτε τολμάω να κοιτάζω στον καθρέφτη του παρμπρίζ, πονάει η ψυχή μου. Η αποχαιρετιστήρια συμβουλή της τσατσάς: «Γιατί δεν του παίρνετε καμιά ψεύτικη σκυλίτσα να κάνει λίγη εξάσκηση;» Περπατάω τον Λάκυ γύρω στο τετράγωνο, πριν ανέβουμε πάνω. Μόλις φτάνουμε στο μοιραίο δεντράκι, εκείνος κοκκαλώνει και αρχίζει να μυρίζει. Εδώ είναι συνήθως το στέκι της. Εδώ έρχονται και τη βρίσκουν οι σκύλοι της γειτονιάς, οι άλλοι σκύλοι. Οι άλλοι σκύλοι στήνονται στην ουρά μέχρι να έρθει η σειρά τους, αλλά τον Λάκυ δεν τον αφήνουν. Μια φορά προσπάθησα να παρέμβω, να βοηθήσω την κατάσταση, και τα αγριόσκυλα πήγαν να με κατασπαράζουν. Είναι τόσο άδικο που δεν αφήνουν τον Λάκυ να πάρει σειρά. Ίσω ς να έχουν πάρει χαμπάρι ότι είναι ερωτευμένος μαζί της, γι' αυτό δεν τον αφήνουν. Απόψε το κατάλαβα κι εγώ... Τον παρακολουθώ να μυρίζει το δέντρο, ερωτευμένος. Δεν τολμάω να τον τραβήξω πέρα. Θα περιμένω όσο θέλει. Είναι ο τρόπος μου να του ζητήσω συγγνώμη για το αποψινό. Θεέ μου, πώς τόλμησα να τον πάω σε εκείνο το αισχρό μέρος; Πώς μπόρεσα να το κάνω εγώ αυτό στο σκυλί μου; Στην κουζίνα τώρα, προσπαθώ να τον πείσω να πιει λίγο νεράκι.Έχω διαλύσει ένα από τα προζάκ μου στη γαβάθα με το νερό του, αλλά εκείνος μάλλον δεν διψάει. Εκτός και αν με είδε. Εύχομαι να μη με είδε. Συγγνώμη, Λάκυ. Συγγνώμη... Εγώ ξάγρυπνος στο κρεβάτι και ο Λάκυ να αλυχτάει απ' έξω, στο μπαλκόνι. Νόμιζα ότι θα της άρεσε ένα σκυλάκι, αλλά όταν εκείνη έφυγε, μου τον άφησε, μου τον άφησε να γαβγίζει εκεί έξω, με άφησε να γαβγίζω εδώ μέσα...

Μικρός ήθελα να γίνω ηετέκπβ. Τελικό ασχολήθηκα με την ψυχο­ λογία και ιπ λογοτεχνία. Καιά κάποιο τρόπο έμεινα πιστός στο παι­ δικό μου όνειρο. Επέστρεψα φ έτος στην Ελλάδα έπειτα από μια φοιτητική δεκαετία στη Γαλλία και την Αγγλία και, όπως φαντάζε­ στε, ο εγκλιματισμός δεν είναι καθόλου εύκολος. ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΗΣ

114

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΥΡΙΛΛΙΔΗΣ Αναστρέψιμα υλικά Αθήνα, Καστανιώιικ, 2001. Σελ. 229

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Τα Αναοτρέφιμα υλικά ξεκινούν με ένα νυχτερινό τηλεφώνημα που θα σημαδέψει οριστικά τη ζωή όλων των ηρώων του μυθιστορήματος. Ο Άλκης, αδερφός της Κατερίνας και φίλος της Τάνιας με την ο­ ποία είχαν οραματιστεί ένα μέλλον που φαινόταν φω ­ τεινό, βρίσκεται σε κώμα στην εντατική ύστερα από ένα συνηθισμένο τροχαίο ατύχημα. Ο επικείμενος θάνατός του θα μετατρέψει σε συντρίμμια τα σχέδια και τα όνει­ ρα των αγαπημένων του προσώπων, αν δε συμβεί κάτι που να αποτρέψει το αναπότρεπτο. Η αγάπη πρέπει να επισύρει γνωστές και άγνωστες, φανερές και κρυμμένες δυνάμεις, για να αντιπαλέψει, αρχικά, την ιατρική πρό­ γνωση που κρίνει την περίπτωση του Άλκη μη αναστρέ­ ψιμη. Και μετέπειτα να αντιμετωπίσει τα περίεργα επα­ κόλουθα μιας αφύσικης κατάστασης μέσα στην οποία θα δοκιμαστούν τα όρια της αντοχής των ηρώων, που εκτός από την προσαρμογή τους στη νέα πραγματικό­ τητα -η οποία δε μοιάζει σε τίποτα με αυτό που πριν θεωρούσαν πραγματικό- θα πρέπει να καταδυθούν στα

έγκατα της ύπαρξής τους, προσπαθώντας να ανασύ­ ρουν τα υλικά που απαρτίζουν το είναι τους. Αν και το μόνο που διαφοροποιεί το μυθιστόρημα στις πρώτες σελίδες του από τη σημερινή πραγματικότητα είναι η χρονολογία κατά την οποία διαδραματίζονται τα γεγονότα (2025), στη συνέχεια η διαφοροποίησή του α­ πό μια συνηθισμένη ιστορία είναι έντονη. Στο οπισθόφυλλο του βιβλίου αναφέρεται πως σε κά­ ποια στροφή της δίνης στην οποία εμπλέκονται οι πρω­ ταγωνιστές του ίσως να βρίσκεται ο μοναδικός τρόπος που υπάρχει για να κρατήσεις παντοτινά κοντά σου αυ­ τούς που αγαπάς. Μακάρι να υπήρχε κάποιος διαφορε­ τικός, για το σύμπαν που δε δημιουργήσαμε εμείς. Αλλά, κάθε συγγραφέας είναι, έτσι κι αλλιώς, δημιουρ­ γός ενός δικού του μικρού σύμπαντος. Ως τέτοιος, πε­ θύμησα για τους αγαπημένους μου ήρωες μια ζωή που, ακόμα και όταν αυτοί θα έχουν βαδίσει στο δρόμο που δεν έχει επιστροφή, η μικρή σφραγίδα με τη λέξη τέλος δε θα τη διαγράψει ποτέ. Β.Κ.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Αν έχουμε την περιέργεια να αντικρί­ σουμε οπτικοποιημένες τις σκέψεις τω ν άλλων, έχουμε και το σθένος να αναμετρηθούμε με τον εσώτερο εαυ­ τό μας; Ο άνθρωπος θα επιβιώσει του ολοσχερούς θριάμβου της εικόνας; 0 Βασίλης Κυριλλίδης στο πρώ­ το του έργο θ έτει εξαιρετικά καίριους προβληματι­ σμούς, διατυπωμένους εύγλωττα μέσα από μια ιστορία τόσο του μέλλοντος όσο και του παρόντος μας. Δυ­ στυχώς, ένα πολύ καλό εγχείρημα μένει ξεκρέμαστο ε-

ξαιτίας της αδυναμίας του Κυριλλίδη να αξιοποιήσει επαρκώς το υλικό του. Ο ήρωάς του φαντάζει εξωπραγματικός, σαν ένας εξω ­ γήινος μέσα σ' ένα ευρύτερο περιβάλλον τοποθετημέ­ νο, αγκυλωμένο σωστότερα, στο παρόν μας περισσό­ τερο και όχι τόσο στο ζοφερό μέλλον που σκιαγραφείται στο βιβλίο. Συνεπώς το αναμφίβολα ενδιαφέρον εύ­ ρημά του αχρηστεύεται καθώς ο συγγραφέας εμπλέκε­ ται σε δευτερεύουσες θεματικές, φλυαρώντας ακατά-

115

οχεία για επιστημονικοφανείς θεωρίες και καταστροφο­ λογίες, αν όχι ξεπερασμένες, τουλάχιστον κουραστικές.

0 Κυριλλίδης φαίνεται κάπως αναποφάσιστος όσον α­ φορά στις προθέσεις του. Σχολιάζει την ακραιφνώς τε ­ χνολογική εποχή του ή οραματίζεται ένα μελλοντικό, ευφάνταστο εφιάλτη, απόρροια του σήμερα; 0 συγ­ γραφέας αμελεί να απαντήσει ικανοποιητικά και στα δύο ερωτήματα. Ωστόσο, πέρα από την άτσαλη εξέλιξη της ιστορίας σε μύθο επιστημονικής φαντασίας, το βιβλίο διαθέτει ανα­ ντίρρητα ένα σημαντικό προτέρημα: διατηρεί αμείωτη και τεταμένη την προσοχή του αναγνώστη από την αρ­ χή μέχρι το τέλος. Έστω κι αν σε πολλά σημεία τον α­

πογοητεύει, ο Κυριλλίδης κρατά γερά τον αναγνώστη κοντά του. Το σταδιακό ξετύλιγμα των ιστορουμένων φανερώνει δεξιοτεχνία και αφηγηματική άνεση, ενώ συχνά προκαλεί αγωνία για την τύχη τω ν ηρώων και την έκβαση του μύθου. Με άλλα λόγια, το μυθιστόρη­ μα διαθέτει ρυθμό βιντεοκλίπ και δυναμική τηλεοπτικής σειράς, υλικά ευτελ ή -ή ίσως αναξιοποίητα- για να στηρίξουν τα μεγαλεπήβολα σχέδια του δημιουργού τους. Ακόμη όμως κι αν το μυθιστόρημα στερούνταν οιασδήποτε άλλης αρετής, θα άξιζε να διαβαστεί χάρη στην, όχι απόλυτα ανεπιτυχή, προσπάθεια του Κυριλλίδη να αναβιώσει έναν «κόσμο με πλοκή ονείρων αλλά υφή πραγματική». ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

Απόσπασμα από το βιβλίο του Β. Κυριλλίδη Αναστρέψιμα υλικά Το ατύχημα θα είχε αποφευχθεί αν δεν υπήρχε το εμπόδιο στο δρόμο ή αν η ταχύτητα ήταν μικρότερη. Ο συνδυασμός των δύο έκανε τη μηχανή να σηκωθεί για λίγο από το έδαφος, να πετάζει σαν αφηνιασμένο άλογο τον αναβάτη από τη σέλα και να σύρει τα σίδερά της στην άσφαλτο με ένα εφιαλτικό τσίριγμα και μουγκρητό πληγωμένου ζώου. ΟΆλκης σύρθηκε αρχικά κοντά της, μετά απομακρύνθηκε λίγο αριστερά, στριφογυρίζοντας και χτυπώντας το

Γέννήθηκα το 1958 και ζω σιπν Καβάδα. Ήμουν υπεύθυνος ms εκδο­ τικής ομάδας του Ορειβατικού Συδδογου Καβάδας που συνέγραψε και επιμεδήθηκε τα βιβδία: Ανάβαση πιον Αθω (έκδοοη δημοτικής ΒιβδιοΒήκης ΚαβάΠας, 1997), Χρυσοφόρον Tns Ανάστημα (πρώτη έκδοση, χορηγία Chateau Lazaridi, 1999■ δεύτερη έκδοση, Νομαρ­ χιακή Αυτοδιοίκηση Καβάδας, 2000), το ΩοΑάδωρο Παγγοίο (έκδοση Ποδιτιστικού Συδδάγου Εδευθερούποδης, 2000). Το 1999 κοκδοφάρησε το βιββίο μου Η άνοιξη pias fiEKaeiias, για τον κΒασικό αβδηιισμά του Νομού Καβάδας. Τα Αναστρέψιμα υλικά είνα ι το πρώτο μουμυΒιστάρημα. ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΥΡΙΛΛΙΔΗΣ

116

κορμί του στο δρόμο, στο κέντρο ενός μαύρου κόσμου που έφερνε γρήγορους κύκλους, μέχρι η τριβή να νικήσει τους υπόλοιπους νόμους της φυσικής και να τον σταματήσει ανάσκελα, σε στάση αλλόκοτη και με τα χέρια ανοιχτά. Έμεινε να κοιτά έναν απαθή ουρανό, με λίγα αστέρια, που ξεπρόβαλλαν μέσα από το άνοιγμα του σύννεφου που είχε φέρει την απαλή βροχή. Δεν αισθανόταν πόνο και σκέφτηκε ότι θα ζήσει. Λίγο μετά το σκοτάδι τον σκέπασε απαλά σαν βαμβακερή κουβέρτα. Η μηχανή, πέρα, είχε σταματήσει να τον μοιρολογά. Στη ζωή κάποιων ανθρώπων υπάρχει μία και μοναδική στιγμή που είναι αρκετή για να αλλάξει τη ροή της τελεσίδικα. Η στιγμή αυτή ήρθε για την Κατερίνα με το χτύπημα του τηλεφώνου, περασμένες δύο μετά τα μεσάνυχτα. Η απαλή μουσική σύνθεση που είχε επιλέξει για ήχο της συσκευής δεν ξεγέλασε την καρδιά της, που ξαφνιασμένη από το απότομο ξύπνημα είχε αρχίσει να χτυπά έντονα. Ούτε ησύχασε το μυαλό της από μαύρες, όπως και η ώρα, άκρως λογικές όμως σκέψεις. Στην προγραμματισμένη της ζωή μεταμεσονύκτιο τηλεφώνημα σήμαινε λάθος κλήση, φάρσα ή κακά νέα. Η τεχνολογία δεν άφηνε πλέον πολλά περιθώρια για λάθος κλήσεις. Έτσι, ασυνείδητα ευχήθηκε να πρόκειται για φάρσα κάποιου ενοχλητικού, πράγμα που είχε να της συμβεί από τον καιρό που σπούδαζε συντηρήτρια έργων τέχνης. Σήκωσε το ακουστικό με τρεμάμενα χέρια. «Ορίστε», είπε ανήσυχα. Δεν ήταν λάθος κλήση. «Ναι, εγώ είμαι», είπε με αγωνία. Η γυναικεία φωνή από την άλλη μεριά ήταν διακριτική, σύντομη και χωρίς απαντήσεις στα πώς, πού, πότε και γιατί, που μετά το πρώτο σοκ, η Κατερίνα ρωτούσε απεγνωσμένα, με φωνή να κόβεται φέτες από το κλάμα, ανήμπορη να αφήσει το ακουστικό και να ευχηθεί αυτό που ζει να είναι ένα κακό όνειρο από το οποίο θα τη λυτρώσει το πρωινό φως. Μετά, σαν να συνειδητοποίησε απότομα τι είχε συμβεί, τινάχτηκε όρθια, ντύθηκε με βιασύνη αλαφιασμένου, πετώντας τις κρεμάστρες των ρούχων στο πάτωμα, και όρμησε στην έξοδο. Κατέβηκε για πρώτη φορά με τα πόδια τους τέσσερις ορόφους, γιατί αισθανόταν ότι η καθυστέρηση των λίγων δευτερολέπτων για την άνοδο του ανελκυστήρα θα της ήταν εφιαλτικά ανυπόφορη.

\

ΑΑΕΚΑ ΛΑΣΚΟΥ Χάρνικορ Αθήνα, ίΐκεανίδα, 2000. Σελ. 219

Λ Α Σ Κ * Ο YV

ΧΑΡΝΤΚΟΡ

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Το Χάρνικορ είναι ο ίλιγγος των φράσεων. Ο ίλιγγος της ξέφρενης κούροας μιας παρέας εφήβων που αρχίζει με πληρωμένο σεξ, περνάει από μια σειρά σκληρών δολοφονιών, διατρέχει το χώρο των media, για να καταλήξει στο θάνατο. Η Μάρθα και η Νάντια είναι οι πρωταγωνίστριες ενός σκληρού παραμυθιού, γεμά­ του ριψοκίνδυνες περιπλανήσεις, που διαδραματίζεται στην Αθήνα. Το χάδι των ναρκωτικών, ο τρόμος των αλ­ λεπάλληλων φόνων, το σκοτάδι της ηδονής και η μ ε­ λαγχολία της μουσικής είναι ο φυσικός χώρος των ηρωίδων. Η Μάρθα και η Νάντια δεν είναι έρμαια των κατα­

στάσεων - επιλέγουν την πορνεία, τις δολοφονίες, το trash των media. Δεν είναι επαναστάτριες, δεν έχουν το εφηβικό όνειρο να αλλάξουν τον κόσμο. Εισβάλλουν στο σύστημα και επιλέγουν να ζήσουν μέσα σ' αυτό. Ανακαλύπτουν το σκληρό πυρήνα (hard core) του εαυ­ τού τους που δεν είναι άλλος από το ένστικτο της επι­ βίωσης. Κάποιοι από τους ήρωες τα καταφέρνουν, κά­ ποιοι άλλοι όχι. Αυτό που μένει είναι η ματιά τους σ' ένα κομμάτι του εαυτού σου που δεν αντέχεις να κοιτάξεις και στην πραγματικότητα που περνάει ξυστά δίπλα σου και συχνά δεν την προφταίνεις. Α.Λ.

Απόσπασμα από το βιβλίο της Α. Λάσκου Χάρντκορ ...Ο ήχος των S y n th διαπερνούσε το πετσί και εισέβαλε στο κορμί από χίλιες εισόδους. Απόδραση του Σαββατόβραδου. Συμπαντικός ρυθμός τρυπούσε τον εγκέφαλο. Στίχοι ακατανόητοι, ουρλιαχτά που έμοιαζαν με κορόνες βγαλμένες από όπερα, από θεόχοντρες κυρίες που αν ούρλιαζαν λίγο παραπάνω, θα μπορούσαν να σπάσουν ολόκληρη τη συλλογή με τα γυάλινα ποτήρια της μαμάς στο σύνθετο. Ει αυτός ο κόσμος γύρω μας, να στροβιλίζεται ξέφρενα, να κρέμεται από τα φωτορυθμικά, να πετάει στο άπειρο, να βουλιάζει στη γη κάτω από τα τακούνια μας. Ειώθω τον κρύο ιδρώτα να με λούζει, τα πόδια μου τρέμουν - μα υπάρχουν όλοι αυτοί γύρω μου, όλοι αυτοί γύρω με αγαπούν. Θα με κρατήσουν όρθια. Όχι... Όχι, δεν με αγαπούν όλοι. Αυτός που τρίβεται πάνω μου, αυτός με αγαπάει. Όχι...'Οχι, ούτε αυτός. Ούτε εγώ. Εανείς δεν αγαπάει κανέναν.Όμως, αυτή η μουσική. Γουάααααααου... Η Μουσσσσσσιιιιιιιικκκκκήηη... Η μουσική μάς ενώνει όλους. Η μουσική μάς

118

γαμάει όλους. Τρίβεται με τέχνη πάνω μου, με χαϊδεύει και μου ψιθυρίζει ακατανόητα ερωτόλογα της δεκάρας. Κι εγώ αυτό θα κάνω για χάρη του: θα τον αφήσω να με πηδήξει, χωρίς να πληρώσει. Όχι γ ι’ αυτόν. Χέστηκα γ ι’ αυτόν. Για τη μουσική. Η μουσική είναι καύλα κάτι τέτοιες στιγμές! Όλα γυρίζουν, όλα χορεύουν σαν τρελά και σκοτεινιάζουν. Κομίζω πως θα ξεράσω πάνω του αν δεν πάρω λίγο αέρα. 0 Μίλτος έχει αραδιαστεί στους καναπέδες με το μπουρδελέ χρωματάκι, έχοντας χάσει την επαφή με το περιβάλλον. Η Κάντια ξεμοναχιάζει έναν με κάτι φτερά, της αρέσουν αυτοί οι περίεργοι. Πολύχρωμα φτερά - εξωτικό πουλί που πετάει σ’ άλλους γαλαξίες. Καβαλάω στην πλάτη του και εξουσιάζω όλη την Αθήνα, φοράω τα φτερά του και πετάω πάνω από τη νύχτα. Ανεβαίνω... Ψηλά. Πιο ψηλά, πιο ψηλά, πιο ψηλά... Ξημερώνει. Χαιρετάω τον ήλιο. Πιο ψηλά, πιο ψηλά, πιο ψηλά... Εδώ πάνω δεν έχει βαρύτητα, δεν έχει τίποτα, μόνο κάτι συγχορδίες από πιάνο. Είμαι στο πιο υπέροχο τίποτα. Είμαι ο πιο ευτυχισμένος άνθρωπος του πλανήτη.

-Πετάω.

-Πού; -Ψηλά, πολύ ψηλά. Βλέπω το Θεό.

-Δώσ’ του χαιρετίσματα από δω κάτω.

-Γελάει μαζί μας.

-Τότε δώσ’ του κι ένα φιλί. Φιλάω το Θεό στο στόμα. Με ρουφάει ολόκληρη. Θα πέσω κάτω. Μ’ αρπάζει από τη μέση και βγαίνουμε έξω. Η ανάσα του Θεού μού παγώνει τα μάγουλα. Αύριο, την επόμενη βδομάδα, θα είμαι χάλια, το ξέρω, αλλά, ποιος το γαμάει το αύριο; -Πετάω...

-Πάμε να πετάξουμε μαζί, κούκλα μου.

0 Θεός απόψε είναι δικός μου, μόνο δικός μου, και μου κάνει έρωτα ασταμάτητα. Έ χει μια τεράστια στύση, δεν σταματάει. Κι εγώ δεν βλέπω το κενό ανάμεσά μας. Δεν μας συγκρατεί τίποτα, τίποτα. Πετάμε οι δυο μας, και η Κάντια χορεύει μες στο κεφάλι μου όση ώρα ο Θεός μού κάνει έρωτα. Χορεύουν τα λόγια της, με ζαλίζουν.

-Οι δυο μας θα μείνουμε.

-Οι άλλοι; -Οι άλλοι δεν θ ’ αντέξουν μέχρι το τέλος. Είχε σχέδιο. Τίποτα δεν έγινε στην τύχη κι ας μην το πήρε είδηση κανείς. Η τύχη για τη Κάντια δεν υπήρχε. Τη δημιουργούσε μόνη της.

119

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Η Αλέκα Λάσκου καταπιάνεται μ' ένα επίπονο και επαχθές έργο στην πρώτη της πεζογραφική δουλειά: να προκαλέσει με την ωμότητα των λεγο­ μένων της και τον αμοραλισμό των ηρωίδων της αφε­ νός, και αφετέρου να εντυπωσιάσει με τον πλούτο και το βάθος λυρικών παραληρημάτων. Το αποτέλεσμα δεν τη δικαιώνει, αν και δεν είναι απορριπτέο, τουλάχι­ στον στο σύνολό του. Το μυθιστόρημά της διαθέτει ορ­ μή και μια ζωντάνια ξεχωριστή, ενώ ο λόγος της, χει­ μαρρώδης και ανεξέλεγκτος, προσδίδει στην ιστορία σημαντικά θέλγητρα.

Ωστόσο, η υπερχειλίζουσα παράνοια, το εν αφθονία σεξ, η ιταμότητα, ο κυνισμός και η φρασεολογική τρα­ χύτητα δεν αρκούν για να αναπαραστήσουν έναν κόσμο εφιαλτικά σκοτεινό. Η θεματολογία της Λάσκου μπορεί να καλύπτει ευρύ φάσμα «κακοδαιμονιών», όμως σε κα­ μία περίπτωση δεν είναι αρκετά «χάρντκορ». Οι κατα­ στάσεις συχνά αποδίδονται απίστευτα χοντροκομμένα, ενώ οι σκληροτράχηλες, αχαλίνωτες ηρωίδες περισσό­ τερο μοιάζουν με έφηβες που αταχτούν παρά με ανεν­ δοίαστες εγκληματίες. Τελικά, ο ερεβώδης κόσμος της Λάσκου καθόλου δε συνταράζει. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

ΝΙΚΟΣ I. ΜΕΓΑΔΟΥΚΑΣ 0 taipos του Κικέρωνα Αθήνα, «Νέα Σύνορα» A. Α. Λιβάνη, 2000. ΣείΙ. 372

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Ο Τάφος του Κικέρωνα είναι ένα μυθιστό­ ρημα για τα Βαλκάνια, στο οποίο προσπαθώ να συνδυά­ σω την πολιτική με ανθρώπινες καταστάσεις. Το βιβλίο ερευνά μια συνωμοσία που προετοιμάζουν τέ ­ ως εστεμμένοι στη Μαδρίτη και την Αγία Πετρούπολη, μαζί με ξένες δυνάμεις κι έναν ογδοντάρη πρώην ταγ­ ματάρχη της Βέρμαχτ, ιδιοκτήτη πολυεθνικής εταιρείας. Στόχος η επάνοδος των δυναστειών σε βαλκανικές χώ­ ρες. Στη Μονή της Μολυβδοσκέπαστης ο ήρωας βρίσκει έ ­ ναν κώδικα σχετικό με την τοποθεσία του Τάφου του Κικέρωνα. Αντιλαμβάνεται πως οι συνωμότες θα κινηθούν όπως ο Κατιλίνας στη συνωμοσία του. Ύστερα από μία σειρά πολλαπλών συγκρούσεων, ένα πραξικόπημα εκ­

120

δηλώνεται στο Βελιγράδι και δολοφονείται ο ηγέτης της χώρας. Η φράση του Θουκυδίδη «ουδέν ότι ουκ απώλετο» δια­ τρέχει το κείμενο. Αλλωστε, ο ήρωας βιώνει το θάνατο του φίλου του, του πατέρα του, των ιδεολογιών, των ο­ ραμάτων, των ηθικών αξιών και της πρώτης του αγά­ πης, αλλά και την «προδοσία» του έρωτα. Ένας παλιός κομμουνιστής έχει γίνει γιάπης και μετέχει στη συνωμο­ σία, λέγοντάς του ότι «πέρασαν οι ηρωικές εποχές», και η Χριστίνα τον «προδίδει», καθώς «δε νοιάστηκε», ενώ μπορούσε να μάθει για τη συνωμοσία. Έχω αξιοποιήσει, μεταξύ άλλων, τη μελέτη του Χάντινγκτον «Η σύγκρουση των πολιτισμών» και μια συνέντευ­ ξη του πρώην βασιλιά Κωνσταντίνου. Ν.Ι.Μ.

Απόσπασμα από το βιβλίο του IT. Μεγαδούχα 0 τάφος του Κιχέρωνα 0 Άγγελος Αξιώτης τράβηξε το λεπτό λάστιχο ν’ ανοίξει τον ένα φάκελο. Μα το ξανάφησε πάλι. Άλλωστε, η απλή και μόνο ανάγνωση της συνέντευξης του Αλέξανδρου Ράντοβιτς του ’φτάσε για να καταλάβει. Βέβαια, μήτε κι ο ίδιος ήξερε αν είχε καταλάβει. Όμως ακόμα και η απλή ανάγνωση αρκούσε για να μεγαλώσει τις διαστάσεις του τρόμου του.Ένιωθε σαν να προσπαθούσε να ισορροπήσει σ’ ένα τεντωμένο σκοινί. Ένα τεντωμένο σκοινί που απειλούσανε να το κάψουνε οι φλόγες της Αποκάλυψης. Οι φλόγες που αντίκριζε να υψώνονται και να τον απειλούνε. Οι πύρινες γλώσσες που είχανε ξεπηδήσει απειλητικές μετά τη φυγή της Ηρώς, το θάνατο του Νίκου του χοντρού, ο οποίος, το καταλάβαινε όσο περνούσανε οι ώρες, άρχισε να του σημαδεύει τη ζωή. Οι πύρινες γλώσσες που του στήσανε ενέδρα και τον παγιδεύσανε μετά τη μακρινή κι επώδυνη, όπως είχε αρχίσει να αποδεικνύεται, απουσία της Χριστίνας Ζαράνσκι. Τον είχανε παγιδεύσει και δεν έβλεπε κανένα δρόμο διαφυγής. Και σ’ όλα αυτά ήρθανε και προστεθήκανε οι σκέψεις οι τρομερές για το φοβερό παιχνίδι που κάποιοι άρχισαν να παίζουνε στο παρασκήνιο στη γειτονιά του. Η Έλενα Γκρίμποβιτς έδειχνε αλλαγμένη. Άλλωστε, είχανε περάσει τόσα χρόνια από εκείνο το μαγικό βράδυ στο Βελιγράδι των ονείρων τους. Εκείνο το βράδυ που, τύφλα στο μεθύσι, τραγουδούσανε -τρόπος του λέγειν, τραγουδούσανε- με τον αδερφό της, τον Φράνιο Γκρίμποβιτς. Τότε που η Έλενα έφυγε βιαστικά -σάμπως έκατσε καθόλου;- γιατί έπρεπε να γυρίσει στο πόστο της. Στην Κρυπτογραφική Υπηρεσία του υπουργείου των Εξωτερικών. 0 στρατάρχης ήτανε στα τελευταία του. Κι είχε σημάνει κόκκινος συναγερμός. «Φοβάμαι. Φοβάμαι πολύ. Τρέμω. Μου φαίνεται πως η κατάσταση δύσκολα μπορεί να ελεγχθεί. Έχουνε, βλέπεις, καταφέρει να μας μοιράσουνε σε τόσα κομμάτια. Μας έχουνε διαλύσει. Τι άλλο θέλουνε, λοιπόν; Δεν τους φτάνουνε τόσες νεκρές, τόσες καμένες σάρκες; Δεν τους φτάνει η οσμή της καμένης σάρκας που κυρίεψε τον αγέρα; Δεν τους φτάνουνε τα πτώματα που σωριαστήκανε στις πλαγιές των χιονισμένων βουνών; Δεν τους φτάσανε τ ’ άψυχα κουφάρια που στοιβαχτήκανε στους έρημους δρόμους; Δεν ξεδιψάσανε ακόμα απ’ τα κόκκινα ποτάμια του αίματος, που τόσο αφειδώλευτα ξοδέψανε; Τι άλλο θέλουνε; Τι;» 0 τρόμος κι ο πανικός ήτανε ζωγραφισμένοι στο κουρασμένο πρόσωπο της Έλενας Γκρίμποβιτς. Κουρασμένο από το ξενύχτι, μα κι από την απόλαυση της παράνομης ηδονής τις νύχτες στην Αγία Πετρούπολη. Η αδερφή του Φράνιο και του Ντράγκαν Γκρίμποβιτς έσφιγγε και ξέσφιγγε τα χέρια της με μεγάλη νευρικότητα. Τον ήξερε τόσο λίγο. Σχεδόν καθόλου. Κι όμως, ένιωσε, ίσως και να έπαιξαν κάποιο ρόλο οι κουβέντες που θα είχε κάνει στα σίγουρα με τα αδέρφια της, πως θα μπορούσε να τον εμπιστευτεί. Η Έλενα Γκρίμποβιτς κοιτούσε τον Άγγελο Αξιώτη σαν να έψαχνε καταφύγιο για να κρυφτεί.

«Τι θέλουνε λοιπόν; Τι; Κι όμως, συνεχίζουνε. Και πολύ φοβάμαι, το βλέπω να ’ρχεται... Βλέπω την τελική -θ α ’ναι άραγε η τελική;- πράξη αυτής της τραγωδίας... Τώρα κάτι άλλο έχουνε σχεδιάσει για μας. Δίχως να μας ρωτήσουνε. Λες και μας ρωτήσανε ποτέ; Φοβάμαι πως πάνε να μας γυρίσουνε κι άλλο πίσω. Τρέμω, γιατί πιάνω στον αέρα τούς χτύπους από το ρολόι που θέλει με τη βία κάποιος να του γυρίσει τους δείκτες πολύ πίσω».

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Αντλώντας τη Θεματική του από συμ­ βάντα ιστορικά, άλλα παλιότερα και άλλα σχεδόν επί­ καιρα, ο Νίκος Μεγαδούκας συνθέτει ένα μεγαλεπήβολο έργο στο οποίο τελικά δεν επιτυγχάνεται ο απαιτούμενος συγκερασμός του πολυποίκιλου υλικού ώστε να προκύψει ένα συμπαγές μυθιστόρημα. Τα αμιγώς πολι­ τικά θέματα που καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος του βιβλίου περνούν «αφιλτράριστα» στις σελίδες προσδί­ δοντας στο έργο την υφή πολιτικού άρθρου, κάτι όχι α­ πόλυτα ενοχλητικό. Όμως, η υπερβολική έκταση του βι­ βλίου -σχεδόν τετρακόσιες σελίδες- δε δικαιολογείται.

122

0 συγγραφέας επαναλαμβάνεται, πλατειάζει, κατατρίβεται σε πομπώδη φιλοσοφήματα, ενώ διάχυτη είναι μια θλίψη που καταβάλλει πέρα από τον ήρωα και τον αναγνώστη. Η ερωτική διάσταση της ιστορίας είναι φτωχή για να εμπλουτίσει το έργο με συναίσθημα. Η γλώσσα του αρδεύει από ετερόκλητα κανάλια, από το δοκίμιο, την ειδησεογραφία και, εν μέρει, τη λογοτε­ χνία. 0 Μεγαδούκας, ωστόσο, κατορθώνει εν μέσω πο­ λιτικών νύξεων να σκιαγραφήσει επαρκώς χαρακτήρες και να στήσει μια πλοκή με ελάχιστα κενά που κεντρίζει το ενδιαφέρον. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΠΝ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΤΕΡΠΟΥΛΗΣ Σιη σκιά των πύργων Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2000. Σεϋ. 300

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Μετά τον ξαφνικό θάνατο της νεαρής γυ­ ναίκας του, ο τριανταπεντάχρονος Στέφανος αποφασί­ ζει να εγκαταλείψει την πετυχημένη καριέρα του ψυχιά­ τρου και μετακομίζει κοντά σε μια επαρχιακή παραθα­ λάσσια πόλη, σ' ένα θρυλικό σπίτι, στη μέση του που­ θενά, στο «σπίτι του Πρέσβη», κάτω από το λόφο με τους δύο μεσαιωνικούς πύργους. Απέχει συνειδητά από κάθε κοινωνική επαφή. Η μόνη του εκούσια συντροφιά είναι ο σκύλος του και ακούσια δύο ιδιόρρυθμοι γείτο­ νες, που ζουν απομονωμένοι σε ξεχωριστά σπίτια, ο σαρανταπεντάχρονος Φίλιππος, βοσκός, και η ηλικιωμέ­ νη κυρα-Χριστίνα, που μαζεύει βότανα. Οι δύο αυτοί άνθρωποι ασκούν στον Στέφανο ανεξέλε­ γκτη επιρροή. Η καθημερινότητα εξαναγκάζει και τους

τρεις να επικοινωνήσουν για να μπορέσουν να αντέξουν τη βαριά «σκιά των Πύργων». Έτσι έρχονται αντιμέτωποι με το αμετάκλητο του παρελθόντος και ξεπληρώνουν χρωστούμενα προηγούμενων χρόνων και λαθών που διέπραξαν. Τι είναι αυτό, όμως, που κρύβουν οι δύο μυστηριώδεις γείτονες; Τι ανομολόγητο συνδέει τις ζωές τους και για­ τί ο Στέφανος αποφασίζει να εμπλακεί μαζί τους; Η αλήθεια απέχει πολύ από την πραγματικότητα και ο Στέφανος στο προσωπικό του ταξίδι αναιρεί μέρα με τη μέρα οτιδήποτε μέχρι τότε θεωρούσε λογικό και δεδο­ μένο. Στο τέλος του ταξιδιού, ο καθένας τους παίρνει το δικό του τρόπαιο νίκης, αντάξιο της ζωής που επέλεξεναζήσει. Α.Ν.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Α. Ντερπούλη Στη σκιά των πύργων Η νύχτα δεν ήταν τόσο κρύα κι ο ουρανός ήταν ξάστερος. Μια τρομερή ησυχία τριγύρω. Όλοι είχαν κρυφτεί. Ο τρόμος της αλήθειας απλώθηκε στον κάμπο και εξαφάνισε κάθε ίχνος φαντασίας. Το άτηκτο ΤΙΠΟΤΑ ολοκλήρωσε το καταστροφικό του έργο. Δεν το άντεχα. Ας εμφανιζόταν. Πού να βρίσκεται; Είχε φύγει πράγματι για να γλιτώσει; Και από τι; Βρισκόταν κάπου εκεί έξω και καιροφυλακτούσε την κατάλληλη στιγμή για να κάνει την επεισοδιακή και πάλι εμφάνισή του. Τώρα όμως γνώριζα. Το ήξερε και ο ίδιος. Τώρα η αναμέτρηση θα ήταν ίσος προς ίσο. Δεν είχα πλέον λόγους να φοβάμαι, δεν είχα όπλα αλλά τουλάχιστον είχα το θάρρος και τη δύναμη. Ήξερα περισσότερα από ό,τι ποτέ θέλησε να μου πει. Το μόνο που έλειπε ήταν να τον βρω. Σκέφτηκα τα λόγια του: «Όπου και να πας θα με βρεις μπροστά σου». Δεν έμενε τίποτα άλλο παρά να τον

123

περιμένω. Θα έκανε αυτός το πρώτο βήμα, ήμουν απόλυτα σίγουρος. Πήρα το σπασμένο τηλεσκόπιο και το πέταζα όσο πιο μακριά μπορούσα. Τίποτα δικό του. Κάτι που να μου τον (Ενα καλοκαιρινό βράδυ, Νυχτε­ θυμίζει. 0 κήπος μετά. ρινό τρένο, Τηγανητές πατάτες) Με μια τσάπα και και δύο θεατρικά έργα (Σούρεαλ Έρως, Θεριά ανήμερα). Το βιβλίο μέσα στη νύχτα σαν Στη σκιά των πύργων ε ίν α ι το τον δαιμονισμένο κατέστρεψα ό,τι αυτός είχε δημιουργήσει. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΝΤΕΡΠΟΥΛΗΣ Ίσως αύριο να το μετανιώσω. Μια στάση, μια μεταβολή, μια επανάσταση, ένας πόλεμος «διά φθόνον» ή «διά φόβον»; Στην ουσία «διά μικρόν». Και απέβη μεγάλος. Άγνωστος ο νικητής. Σε έναν πόλεμο κανένας νικητής. Όλοι μετράνε τις απώλειές τους. Και εγώ κι εκείνος είχαμε να καταμετρήσουμε πολλές από αυτές. Ανάμεσά τους και έμψυχα όντα. Κάποτε θα τελείωνε. Αυτό ήθελα να το πιστεύω, αλλά κανένας μας δεν ήξερε την κατάληξη.Ένας πόλεμος που είχε ξεκινήσει από τη στιγμή που γεννήθηκα. «Σε περιμένω...'Ελα» φώναξα και άκουσα τον αντίλαλο της φωνής μου από μακριά. Ήταν έκφραση οργής και αγανάκτησης αλλά και ανυπομονησίας. «Όπου και να είσαι, σε περιμένω, δεν φοβάμαι πια, σε έμαθα!»

0 Φίλιππος κάπου εκεί έξω, έτοιμος, προετοιμασμένος ως άνθρωπος, ως τέρας ή Θεός, δεν ξέρω πώς θα μπορούσα να τον χαρακτηρίσω. Πήγα για ύπνο. Η επόμενη μέρα ίσως να ήταν πιο κουραστική από όσο φανταζόμουν. Ένας ύπνος τόσο βαθύς! Πετούσα και έβλεπα όλους αυτούς που τόσο γρήγορα πέρασαν από τη ζωή μου να με κοιτούν και να με χαιρετούν. Ήθελα να κατέβω και να τους μιλήσω, αλλά δεν μπορούσα. Δεν ήξερα να προσγειωθώ (ή δεν ήθελα;) Το μόνο που ήξερα ήταν να πετάω και να διασχίζω τα σύννεφα.Έφτασα σε άγνωστα μέρη που δεν υπήρχε κανείς να με περιμένει. Σταμάτησα να πετάω και προσγειώθηκα (είχα μάθει πια) πάνω σε ένα βουνό. Με περίμενε η Ντόρις στο κάστρο, που έμοιαζε τώρα με παιδικό παιχνίδι, βαμμένο κόκκινο. Από την ταραχή μου ξύπνησα. Γεννήθηκα α ιη ν Αθήνα σ τ η 23.1.196Θ. Μετά ns σπουδές μου στη Φ ιλοσοφική Αθηνών ακο­ λούθησαν εργαστήρια και σεμι­ νάρια δημιουργικής γραφής στην Ελλάδα και στο εξωτερικά. Έχω γράφει τρία σενάρια για ταινίες

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Συναρπαστική είναι η πλοκή του μυθι­ στορήματος του Αλέξανδρου Ντερπούλη. Με λόγο α­ πέριττο στήνει θαυμαστά μια ατμόσφαιρα όπου ένας α­ προσδιόριστος, ασαφής κίνδυνος επικρεμάται, γεγονός που προσδίδει γοητεία στο μύθο. Σκιαγραφώντας οε βάθος τρία μόλις πρόσωπα ο Ντερπούλης μάς προ­

124

σφέρει ευρεία γκάμα ανθρώπινων ιδιοσυγκρασιών, με­ λετημένων στη λεπτομέρειά τους. 0 συγγραφέας κρα­ τά γερά το νήμα της ιστορίας του και ανάλογα με τις προθέσεις του βάζει αυτούς τους τρεις ανθρώπους - ό ­ λοι σε οριακές στιγμές της ζωής τους- να ξετυλίξουν αυτό το νήμα. Το έργο, οτο σύνολό του σχεδόν, είναι

δουλεμένο περίτεχνα και παρουσιάζει αδιάπτωτο εν­ διαφέρον, τουλάχιστον μέχρι ενός σημείου όπου αρχί­ ζει και γίνεται προβλέψιμο. Η ιστορία του Ντερπούλη ό­ σο εξελίσσεται φθίνει, καθώς ο συγγραφέας παρασύρεται σε ακραίες εκδοχές οι οποίες, μολονότι συγκινούν, δεν πείθουν για τη λογοτεχνική αξία τους. Εξαί­ σια, όμως, αποδίδεται το περιρρέον κλίμα, μια φύση θλιβερή, απειλητική, υπερβατική, που την κατοικούν άνθρωποι βαρείς και «στοιχειωμένοι». Ίσως ο συγγραφέας όφειλε να εμπιστευτεί περισσότε­ ρο τη δύναμη της γραφής του και να περιόριζε κάπως την απλή παράθεση περιστατικών. Με άλλα λόγια, θα ήταν προτιμότερο να προσηλωνόταν περισσότερο στην ψυχοσύνθεση τω ν ηρώων του παρά στη δράση τους. Οι τρεις χαρακτήρες που δεσπόζουν στην αφήγη­ ση προσφέρουν πλούσιο υλικό, ως προς τον ψυχισμό

τους, που μας φαίνεται ότι μένει κάπως παραγκωνισμέ­ νο. 0 Ντερπούλης διοχετεύει όλη του τη μέριμνα στην πλοκή παραμερίζοντας, εν πολλοίς, τους ανθρώπους, οι οποίοι σταδιακά φαντάζουν ψεύτικοι. Οι ζωές τους διασταυρώνονται σ' ένα δαιδαλώδες παρελθόν με τρόπο τραβηγμένο που θυμίζει αμυδρά τηλεοπτικό σί­ ριαλ. Βέβαια, ο συγγραφέας με επιδέξιους χειρισμούς σώζει το έργο του. Το μυθιστόρημά του, εντέλει, δεν πνίγεται από τις αδυναμίες του και τα περιττά βάρη. Όσον αφορά την τελευταία επισήμανση, πιστεύουμε ό­ τι, για παράδειγμα, το μάλλον παράταιρο ρέιβ πάρτι α­ ποδυναμώνει σημαντικά την αφήγηση. Τέλος, κάποιες προσπάθειες να καταπνίγει ο μελοδραματισμός απο­ βαίνουν αποτυχημένες. Πάντως, το έργο είναι, αναμφίβολα, προσεγμένο και καλογραμμένο. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΠΝ

+

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: θα πρέπει να πω ότι τα κείμενα του Σόλο Τόλιο είναι μια ειδική περίπτωση. Γράφτηκαν για τα μά­ τια των φίλων μου Μαργαρίτα Κουλεντιανού και Γιάννη Καυκιά. Είναι τα «γράμματα» που στέρησα από τους γο­ νείς μου. Και έγραφα με την κρυφή ελπίδα πως, μιας και οι παραλήπτες δεν είναι μαζί μας πια, θα διαβαστούν α­ πό τους κοντινότερούς τους: τα έξι τους παιδιά. Έτσι, για το ψαχνό κάθε ιστορίας, ανακαλούνται πρόσωπα α­ γαπημένα, ενός ευρύτερου κύκλου, που αποτελούν, αν

θέλετε, θίασο και που, με διαφορετικά προσωπεία, επι­ στρέφουν στις ιστορίες αυτές - παίζει ο γράφων κρυ­ φτό αλλάζοντάς τους ταυτότητα, χώρο και χρόνο, πλέ­ κοντας έναν (εύθραυστο;) ιστό που τους φέρνει όλους πιο κοντά. Γεννημένος σε χωριό και δουλεύοντας στη σκηνή, θεώ­ ρησα πως ούτε το πρώτο γίνεται χωρίς τον τρελό του ούτε θίασος δίχως τον παλιάτσο του - δάνεισα τον εαυ­ τό μου για το ρόλο αυτό.

125

Τα «γράμματα» είναι έντεκα. Με το δωδέκατο κείμενο -Whoops!- ο συγγραφέας πρόλαβε (πριν πέσει -το κορ­ μί του- σε λήθαργο για τους επόμενους δώδεκα μήνες)

να κλείσει το μάτι στ' αδέρφια του και, εντέλει, στους αναγνώστες του βιβλίου, αφήνοντας για όλους και για τον εαυτό του δύο -σε εισαγωγικά- ερωτηματικά. Χ.Ν.

Απόσπασμα από το βιβλίο του X. ΙΤτόκα Σόλο Τόλιο Αφήσαμε τον άλλο με την αναχώρηση των γηραιών Ελληνίδων αναποφάσιστο στα σήματα, να διαπραγματεύεται την επόμενη κατεύθυνση, την επόμενη στάση. Αποφάσισε γι’ αυτόν η θαλασσινή ευωχία απ’ το απέναντι πεζοδρόμιο του Νϊκόλα του Λεμεσιανού, του αόμματου βιολιτζή της Όξφορντ, έξω από το πολυκατάστημα Debenham ’s χειμώνα καλοκαίρι, που τραγουδάει τώρα Μες στον Αιγαίου τα νερά αγγέλοι φτερουγίζουν/και μέσα στο φτερούγισμα τριαντάφυλλα σκορπίζουν. Στάθηκε παράμερα όσο που τελείωσε. Πήγε δίπλα του, του ’δώσε γνωριμία. Κι αρχίζει ο Νικόλας ένα γνωστό τους, δοκιμασμένο - να ξεκουράζεται κι η φωνή του τώρα που βρήκε τραγουδιστή. Το «Αρμενάκι». Πέρασε το δενδρύλλιο-ομπρέλα στο αριστερό χέρι κι άπλωσε το δεξί στην πλάτη του Νικόλα, κλίνοντας το κεφάλι στο δικό του. Σφαλίζει τα μάτια του, καθώς το συνηθίζει, γιατί το γεύεται το τραγούδι έτσι πιο πολύ. Αρμενάκι ’μαι, κυρά μου, πάρε με, πάρε μεεεεε... Στην τρίτη επανάληψη, κι αφού κάποιοι από τους περαστικούς κοντοστάθηκαν λόγω του αδιάκριτου της έντασης ή του θεάματος, στο πάρε μεεεεε, στο παρατεταμένο ε, αντί να τελειώσει αυτό το ε καθώς αρμόζει μουσικά, στην άρση του, και ν’ αρχίσει το επόμενο ε του έλα πάρε με στον ισχυρό τόνο -στη θέση-, σταματάει απότομα στον αέρα. 0 Νικόλας με τα μάτια ορθάνοιχτα μπροστά και πέρα, το δεξί χέρι με το δοξάρι. Κι αυτός, με τα μάτια σφαλισμένα, το κεφάλι γερτό στου Νικόλα, μάγουλο

Χορευτής και χορογράφος, κάηοιε κινηματογραφιστής, κάποια φ εγ­ γάρια μπετατζής, μπογιατζής, παπατζής και άήδα χειρωνακτικό - με φούντες. Ζω στο Λονδίνο από το 70 , μ ε ένα διάδειμμα δύο ετών (Αηρίδιος 73-Νοεμβριος 7 5 ) στην Αβάνα, μ ε τη σύζυγο και ns κόρες μας. Το δεύτερο από τα βιβδία μου -Anovies nnavies- βρίσκεται στα χέρια του εκδότη. Διαβάζω Λίγη Λογοτεχνία και, πάντα, ιστορία. ΧΡΙΣΤΟΣ ΝΤΟΚΑΣ

126

με μάγουλο, και το αριστερό χέρι ψηλά κρατώντας το δενδρύλλιο ανάμεσα στον αντίχειρα και στο δείχτη. Ακίνητος. 0 Νικόλας εν αναμονή του έλα για να μπει με το βιολί - μια και τον οδηγεί ο τραγουδιστής. Κι αυτός; Δεν ξέρουμε για πού και αν ταξίδεψε αυτός σε κείνο το κενό. Μπορεί, βεβαίως, ο επαρκής και ενθουσιώδης αναγνώστης να δοκιμάσει να το γεμίσει ο ίδιος το κενό. ΪΓα αφεθεί, να δραπετεύσει στα δικά του περιβόλια' ή να αναζητήσει ίσως, καθώς ο γράφων, στις αθηναϊκές εφημερίδες της ημέρας άλλες φωνές, πιο συλλογικές: άλλες ψυχές επιδραμούσες' όπου το κενό αυτό γέμισε με σύννεφα, το σκέπασε η μοβ σκιά, σκοτείνιασε η Πρωτομαγιά των λουλουδιών. Χωλαίνουν οι καρδιές από τις αναθυμιάσεις της γείτονος. Ή, πάλι, κάποιοι επίμονοι και αισιόδοξοι, κλείνοντας μάτια και αυτιά, άφησαν τη γραφίδα να οργιάσει μέσα σε πέταλα, σέπαλα κι ανθήρες, όπου λύνονται οι γλώσσες και οι χαρές σε τούτο το ανεμογκάστρι με εντομογαμή και ανεμογαμή. Στο μεταξύ αυξάνεται το φιλοθεάμον ακροατήριο του Πικόλα και του άλλου. Κοντοστάθηκαν και οι Χάρε Κρίσνα, εν πομπή, ξαφνιασμένοι κι ενοχλημένοι: Τι γίνεται εδώ; Έχουμε ανταγωνισμό; Από πού ξεφύτρωσαν αυτοί; Και η σιωπή; Η ακινησία; Τι σόι μυστικισμός είναι αυτός; Τέτοια. Και ο Πικόλας να μένει με το βραχίονα υψωμένο.

-Αντε, ρε κουμπάρε, κατέβα! Κι όταν αυτός ανοίγει τα μάτια κι επιστρέφει και κατεβαίνει στο έλα, κάποιος θυμωμένος: -Δείτε τους! Αυτοί μας δουλεύουν... Δεν είναι τυφλοί, λέει. Και άλλα σωρό, βωμολοχίες και χωρατά.

-Βρε πατρίδα, λέει ο Νικόλας, αγρίεψαν. Τα μάτια σου μη μας ρίξουν τίποτα. Αλλά υπάρχει κι ο νόμος, και δύο εν στολή, ευγενικά και με συγκρατημένη βία, ζητούν να διαλύσει το πλήθος τη συγκέντρωση λόγω κυκλοφοριακής συμφόρησης και, γυρίζοντας στο Πικόλα, ρωτούν: Ε Πίκι, έχεις και συνέταιρο; -Ακου, λέει του αστυνομικού, δεν είναι τυφλός αυτός. Παραπονιάρης είναι. Του αρέσει το τραγούδι. Είναι απ’ τον τόπο του. Γιορτάζει την Πρωτομαγιά.

-Χάλασε ο κόσμος! φωνάζει κάποιος. Γέμισε απατεώνες ξένους.

-Ετσι είναι; λέει ο αστυνομικός στο Πικόλα. Και, ξερά: Διαλύστε το. Κι ένας από το πλήθος, ιθαγενής: - F u c k in g K o so v a r s I ’m t e l l i n g yo u . Αεροβάμονες, αερογάμηδες. Και του χρόνου, Πικόλα.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Έναν ιδιόρρυθμο νόστο επιχειρεί ο ώ­ ριμος, πλικιακά, ουννραψέας Χρίστος Ντόκας, ο οποίος ία τελευταία τριάντα χρόνια ζει στην Αγγλία. Ένα νό­ στο μέσω της γραφής, και μάλιστα στην ντοπιολαλιά της περιοχής απ’ όπου κατάγεται, τα Τρίκαλα Θεσσα­ λίας. Μετανάστες, πρόσφυγες, κυνηγημένοι, ξεριζω­ μένοι είναι οι ήρωές του και όσα τους απασχολούν δε χάνονται στα μονοπάτια της ιστορίας, αλλά παραπέ­ μπουν στα πρόσφατα γεγονότα της καθημερινής και της δημόσιας ζωής. Παρ’ όλα αυτά, οι μνήμες του τό­ που καταγωγής είναι εκείνες που πρωταγωνιστούν. Και

η ντοπιολαλιά· η γλωσσική μνήμη, συχνά αυτόματη, ό­ ταν βρεθούμε στα ίδια μέρη, με γνωστούς και οικεί­ ους. Ή όταν τα συναισθήματα ξεφεύγουν από τα κα­ θωσπρέπει όρια. Μάλλον αντανακλαστική πρώτη προ­ σπάθεια γραφής, και σε φόρμα δοκιμασμένη. Αν τώρα αυτή η μορφή κρύβει και μελλοντικές χάρες και εξάπλωση σε άλλες φόρμες και άλλες τεχνικές, δεν έ­ χουμε παρά να περιμένουμε τη συνέχεια. Από την πρώτη προσπάθεια κρατάμε την ειλικρινή οδύνη και την καταγραφή της μοναξιάς μέσα από τους χειμαρ­ ρώδεις μονολόγους. ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ

127

ΦΑΝΗ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Το μηδέν και το ένα Αθήνα, Καστανιώτικ, 2000. Σελ. 89

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Το μηδέν και το ένα είναι αποσπασματική ιστορία γραμμένη σε πρώτο πρόσωπο. Μου είναι δύ­ σκολο να μιλήσω γι' αυτή, αφού ό,τι ήθελα να πω το έ­ κανα μέσα από τις σελίδες του ίδιου του βιβλίου. Πρόκειται για ψυχογραφική ανάλυση δύο χαρακτήρων που έρχονται σε σύγκρουση. Η πλοκή της ιστορίας περι­ στρέφεται γύρω από ένα ψέμα και την αποκάλυψη της αλήθειας δεκαπέντε χρόνια αργότερα. Μέσα σε ατμό­ σφαιρα έντασης και δυσπιστίας, κορυφώνεται η από­ γνωση της ηρωίδας, για να διασπαστεί για ακόμη μία φορά μετά την αποκάλυψη. Το μηδέν και το ένα βρίσκεται διαμετρικά αντίθετα από

ιστορίες διδακτικού ύφους, όπου οι χαρακτήρες εξιλεώ­ νονται και συγχωρούν. Στην ιστορία μου, οι χαρακτήρες δεν καταφέρνουν ποτέ να στριμώξουν τη ζωή τους μέ­ σα σε κουτάκια κι ύστερα να τυλίξουν ροζ φιόγκους γύ­ ρω τους. Εκείνοι υποφέρουν από ένα χάος χωρίς αιτία. Αισθάνονται πως ο κόσμος τούς χρωστάει, γι' αυτό και δεν είναι ποτέ ευτυχισμένοι. Πιστεύω πως η λογοτεχνία δεν έχει χειροπιαστό σκοπό, ούτε και πρακτική εφαρμογή. Για τον καθένα σημαίνει και κάτι διαφορετικό. 0 κοινός παρονομαστής σε όλες τις γνήσιες ιστορίες είναι η ανθρώπινη φύση και η ανεπάρκειάτης. Φ.Π.

Απόσπασμα από το βιβλίο της Φ. Παπαγεωργίου Το μηδέν και το ένα Κάποτε ο Λώρενς της Αραβίας έβαλε το δάχτυλό του πάνω από ένα κερί και, παρακολουθούσε τη φλόγα που του έκαι,γε το δέρμα.'Οταν τον ρώτησαν αν πονούσε, εκείνος απάντησε: «Ναι,, αλλά το κόλπο είναι να μη σε νοιάζει». Έτσι σκύβεις πάνω από τις ιστορίες σου, τις αμφίβολες ιστορίες της ζωής σου. Αυτές που λες κάθε φορά, για να σε γνωρίσει κάποιος καλύτερα. Τις χτίζεις σιγά σιγά καθώς τις ξαναλές, τις πλάθεις με σιγουριά και τις τοποθετείς στο παρελθόν σου με ακρίβεια και θράσος, και στο τέλος τις πιστεύεις κι εσύ ο ίδιος. Πάντα πίστευα πως πρέπει να έχεις αρκετό χάος μέσα σου για να μπορείς να ζεις το κάτι παραπάνω. Γι’ αυτό και η δική μου ιστορία δεν έχει αρχή, μέση και τέλος, με την αριστοτελική έννοια. Δε θα μπορούσε ποτέ να γίνει κινηματογραφική ταινία. Η ιστορία μου είναι σαν το πλήθος που εξαφανίζεται σχετικά νωρίς αν δεν του δώσεις λόγο. Κι όλοι οι λόγοι του κόσμου κάποτε τελειώνουν.

128

Μου λένε πως όλες οι σπουδαίες ιστορίες έχουν ένα κοινό: ένα χαρακτήρα που μπορεί και αγαπάει πιο βαθιά, που παλεύει πιο σκληρά, που κρατάει το σκοινί περισσότερο. Κι εκείνη τα έκανε όλα αυτά, μόνο και μόνο επειδή ήταν απεγνωσμένη. Κι όπως λένε, η απόγνωση έρχεται σε μεγάλα κύματα, αλλά κάποια στιγμή κυλά από πάνω μας και, μολονότι μπορεί να μας πνίξει, μας φθείρει, μας εξαντλεί - κι όμως ίσως την εξαντλούμε κι εμείς. Κι είναι τυφλή, ενώ εμείς κατά κάποιο τρόπο βλέπουμε. Κι ενώ όλα είναι πιθανά, δεν κάνεις τίποτα για πολύ καιρό και μετά η στιγμή έχει κλείσει και βρίσκεσαι πάλι στον κόσμο που πάντα ήξερες. Η δικαιολογία της ήταν πάντα ότι με αγαπούσε πιο πολύ και από παιδί της. Κι εγώ στο τέλος της είπα πως υπάρχουν τόσες μορφές αγάπης, όσες στιγμές μέσα στο χρόνο - κάπου πρέπει να το διάβασα. «Είσαι σίγουρη γι’ αυτό;» με ρώτησε με δυσπιστία. Εγώ όμως είχα χάσει από καιρό κάθε πρόσβαση στη χώρα της σιγουριάς κι ας έψαχνε εκείνη για ένα τραπέζι που θα κρατούσε χίλια χρόνια.

Γεννήθηκα ιο 1975 σιην Αθήνα. Σπούδασα νομικά και ιστορία ms ε ­ πιστήμης στην Α η δ ία και στην Αμερική. Εργάστηκα στην Αθήνα για το WWFEaaas, το Παγκόσμιο Ταμείο για τη Φύση. Το πρώτο μου βιβδίο το έγραφα στα εδδηνικά και κυκδοφόρησε ως νουβέδα από ns εκδόσεις «Κασταιπώτη». Τους τεδευτoious έ ξ ι μήνες γράφω το δεύτερο βιβδίο μου. Είναι ένα μυθιστόρημα στα αγγδικά και δέγεται Thursday's Eternity. Εδπίζω να κυκδοιρορήσετ στο Λονδίνο το 2002. ΦΑΝΗ ΠΑΠΑΓΕΠΡΓΙΟΥ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Επιφυλακτικότητα και, γιατί όχι, καχυ­ ποψία είναι όσα συνοδεύουν το άνοιγμα βιβλίων που υ­ πογράφονται από πρωτοεμφανιζόμενους συγγραφείς. Η Φανή Παπαγεωργίου κατάφερε πολύ νωρίς, από τις πρώτες σελίδες της νουβέλας της, να διώξει αυτά τα δύο ενοχλητικά συνοδευτικά της ανάγνωσης. Μολονότι εκείνο που φαίνεται να λείπει από τις σελίδες αυτού του ολιγοσέλιδου βιβλίου είναι η δράση και η ένταση, η νεαρή συγγραφέας καταφέρνει ενδοσκοπούμενη να κοιτάζει και γύρω της, να περιγράφει κόσμους, ανθρώ­

πους και εποχές, να ανεβαίνει, μαζί με τους αναγνώ­ στες, τα σκαλοπάτια του χρόνου του πραγματικού για την ηρωίδα του βιβλίου της. Έτσι, την παρακολουθούμε μικρό κοριτσάκι, έφηβη μαθήτρια, με ανησυχίες για τις μελλοντικές σπουδές της έξω από το μονογονεϊκό κέλυφος, με πληρότητα από την ερωτική σχέση που πλέ­ κει στην Αμερική. Και παράλληλα όσα τη συνοδεύουν, όσα θέλει να κρατήσει και εκείνα από τα οποία θέλει να απαλλαγεί. Η καταγραφή όλων γίνεται με τρόπο λιτό, σχεδόν οικείο και αναγνωρίσιμο, κι όχι γιατί κάποιες φο­

129

ρές καταφεύγει σε εκφράσεις που μοιάζουν κοινότοπες. Ακόμα και σ' αυτή την περίπτωση η Φανή Παπαγεωργίου έχει τη δυνατότητα να εντάσσει το αναμενόμενο στο δικό της σύνολο. θετική, σε γενικές γραμμές, η πρώτη εντύπωση για ένα πρώτο βιβλίο. Αυτό όμως δε σημαίνει ότι το ολιγοσέλιδο βιβλίο δεν έχει και τις αρνητικές του όψεις, τα ελαττώματά του. Η εντύπωση της βιωματικής και αυτοβιογραφί­ α ς θεματολογίας- η έμφαση στον κόσμο των συναισθη­

Ε

μάτων, κάποτε με τρόπο υπερβολικό- οι φιλοσοφικές α­ νησυχίες που συχνό πέφτουν στην παγίδα της κοινοτο­ πίας Μ έ ν ε πως η φάλαινα και η πολική αρκούδα δεν μπορούν ποτέ να κηρύξουν πόλεμο η μία στην άλλη, καθώς η καθεμιά είναι περιορισμένη στο στοιχείο της και είναι αδύνατο να συναντηθούν. Κι όμως, όταν θες να μά­ θεις το χειρότερο, συναντιέσαι και με ξωτικά»). Αναμενόμενες οι αδυναμίες της πρώτης εμφάνισης, με καλές υποθήκες όμως για το μέλλον. ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ

Μόνο yuvaiKBS

Αθήνα, Kefipos, 2000. ΣεΑ. 119

Απόσπασμα από το βιβλίο της Μ. Σέη Μόνο γυναίκες

Φανταζόμουν ότι προχωρώντας έτσι θα ’φτανα γρήγορα στη φωτιά του τέλους μου, που θα ενωνόταν με το δικό μου πυρ και θα γινόμουν στάχτες. Ποιος νεκρός όμως φοβάται το θάνατο; Μ’ αυτή την κατάσταση ύπαρξης στις πλάτες μου, βγήκα οριστικά και για πάντα έξω απ’ τη μήτρα ασφαλείας των αντρών. Η ρήξη ήταν καθολική. Όλα τέλειωσαν επιτέλους, μονάχα που μαζί τους έφυγα κι εγώ. Τώρα σαν βαμπίρ, πιο άντρας από ποτέ, τριγυρνούσα μόνη και κυνική στους δρόμους, ψάχνοντας να βρω το επόμενο θύμα μου. Ήμουν τρελή για μια γυναίκα, για οποιαδήποτε γυναίκα. Ήθελα να ορμήσω στο σώμα της και να τη φιλάω ασταμάτητα, βουλιμικά. Να μην μπορώ να τη χορτάσω, να τη χαϊδεύω σαν απ’ αυτή να εξαρτάται ολόκληρη η ευτυχία μου. Αυτό το πάθος αργά και σαδιστικά με σκότωνε. Δεν φοβόμουν να κοιτάξω κανέναν στα μάτια, αλλά τα μάτια μου πέταγαν φωτιές και φοβόμουν γι’ αυτούς που τα κοίταζαν. Οποία μελαγχολία με κυβερνούσε, με διαφέντευε. Φαινόταν πως ο μόνος τρόπος για να μην ξεφύγω απ’ τους

130

νόμους της ζωής ήταν να οδηγηθώ στο βίαιο θάνατο. Κοιτούσα τις γυναίκες σαν όρνιο που καιροφυλαχτεί για το θύμα του. Δεν μπορούσα να ξεφύγω απ’ τον εαυτό μου, δεν μπορούσα να ξεφύγω απ’ αυτό που η ζωή έχτισε πάνω μου με τόση βία. Αυτό που ζητούσα δεν ήταν η επαφή, αλλά η βίαιη κατάκτηση της γυναικείας μου υπόστασης, της γυναικείας μου φύσης. Με τέτοιο τρέμουλο ψυχής πέρασαν οι μέρες. Κι έφτασε η στιγμή που η λύσσα μου θα οδηγούσε ένα γυναικείο κορμί σ’ εκείνα τα όρια που το πάθος, η γέννηση κι ο θάνατος γίνονται ένα με μια δύναμη που πετάει φωτιές. Γιατί βρέθηκε αυτό το κορίτσι στο δρόμο μου; Μα για να ικανοποιήσει τις επιθυμίες μου, τις τόσο βασανισμένες. Έχω ακόμα την αίσθηση του στήθους της στη χούφτα μου. Τη ρούφηξα. Αυτό ήταν. Είχα κατακτήσει τη φύση μου και την είχα κάνει δίκιά μου. Η μαγεία αυτού του κορμιού, με όλη του τη θηλυκή αλήθεια, συγκλόνισε καθολικά την ύπαρξή μου, σε σημείο που να επαναπροσδιορίσει το είναι μου. Έτσι τουλάχιστον το βίωσα εγώ. Την άρπαξα ολόκληρη και την κράτησα μέσα μου για πάντα, με αποτέλεσμα να μη χρειάζεται να την ξαναδώ. Φοβόμουν να την ξαναδώ, για να μην τη σκοτώσω. Ως νεκρή που ήμουν, είχα μια ευκολία να μετατρέπω τα πλάσματα που με προσέγγιζαν σε νεκρούς. Δεν ήθελα να το βλέπω να συμβαίνει/Ηταν μια τραυματική εμπειρία και, προκειμένου να της ξεφύγω, απέφευγα, όπως προείπα άλλωστε, κάθε ουσιαστική επαφή.

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Η χωρίς όνομα αφηγιίτρια -που μέχρι τό­ τε είχε σχέσεις μονάχα με άντρες- συναντά την ΑΘηνά και, μέσω μιας διαδικασίας σχεδόν μαγικής, την ερωτεύ­ εται. Εκείνη με τη σειρά της προτιμά να διατηρήσει το μυστήριο με το οποίο ντύνει απ' την αρχή την παρουσία της παρά να παραδοθεί σε μια σχέση που εκ των πραγ­ μάτων θα την απομυθοποιούσε. Έτσι η αφηγήτρια υπο­ βάλλεται απάτην κατά πολύ μεγαλύτερη φίλη της σ' έ­ ναν ψυχικό βασανισμό που θα τη φέρνει διαρκώς αντι­ μέτωπη με τον εαυτό της. Έχοντας συνειδητοποιήοει την ομοφυλοφιλία της, απογοητευμένη πια, αναγκάζε­ ται να στραφεί αλλού προκειμένου να βιώσει αυτό που η ΑΘηνά άφησε ανεκπλήρωτο. Η πορεία της μέσα στο

νέο αυτό ρόλο είναι εξίσου δύσκολη καθώς η πραγματι­ κότητα αδυνατεί ν' ανταποκριθεί στις ανάγκες της. Όταν ΑΘηνά και αφηγήτρια υποστούν τις απαραίτητες αλλα­ γές που θα τις καταστήσουν ικανές για τη σχέση, θα ξαναβρεθούν και τελικά θα συνειδητοποιήσουν όλες τις α­ λήθειες και τις πλάνες γύρω αη' τις επιθυμίες τους. Η αφηγήτρια θ' αντιδράσει μπρος σ' αυτές τις αποκαλύ­ ψεις, ενώ η ΑΘηνά, βαθιά πεπεισμένη ότι έχει τον έλεγ­ χο της σχέσης, θ' αρνηθεί ν' αναμετρηθεί με την αλή­ θεια. Όταν πια επαληθευτούν οι χειρότεροι φόβοι της, η κατάσταση θα οδηγηθεί στα άκρα και μέσα απ' τον ο­ ριακό πόνο θα συντελεστεί η απαραίτητη μεταμόρφω­ ση. Μ.Γ.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Αυτό που συνεπαίρνει τον αναγνώστη στο έργο της νεαρής συγγραφέως με το ψευδώνυμο Μάρα Σέη είναι ένα χειμαρρώδες πάθος που διαπνέει εντονότατα την αφήγηση στο σύνολό της. Με γλώσσα ιδιαίτερα δουλεμένη και με αδρές περιγραφές, υπο­ δειγματικές για τη λεπτότητα και την ευαισθησία τους, η συγγραφέας καταδύεται στα άδυτα του κόσμου της γυναικείας ομοφυλοφιλίας, θίγοντας ένα μάλλον αποσιωπημένο θέμα. Η ένταση και η βίαιη εναλλαγή των συναισθημάτων, από τον ίμερο στο απόλυτο μίσος και την άφατη θλίψη, πλουτίζουν και αναζωογονούν την ι­ στορία. Η αναζήτηση ερωτικού συντρόφου καταλήγει

σε ανάλγητη ενδοσκόπηση και ψυχολογική εμβάθυνση στον «άλλο» που με περισσή φροντίδα φιλοτεχνεί η Μάρα Σέη. Ενοχλούν κάπως οι στερεότυπες και, εν μέρει, αφορι­ στικές κρίσεις, υπό μορφή καταγγελίας, περί ανδροκρατούμενης κοινωνίας, που ευτυχώς είναι περιορι­ σμένες, περισσότερο όμως ο άκρατος μελοδραματι­ σμός. Αναρωτιόμαστε μόνο γιατί παρά το καθ' όλα προσεγ­ μένο έργο της η δημιουργός του αρνείται να αηοκαλύψει την ταυτότητά της- απορία, εννοείται, εντελώς α­ διάφορη λογοτεχνικά. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΩΝ

131

Γεννήθηκα στο Παρίσι το 1974 από ΈΘΠηνες yoveis. Είμαι anotponos επαγγεήμαπκής οχοθής χορού. Την περίοδο των σπουδών μου συμ­ μετείχα σε χορευτικές παραστάσεις και παρέδιδο μαθήματα μοντέρ­ νου χορού. Στη συνέχεια πήρα πτυχίο κινησιοθεραπείας. Ζω και ερ­ γάζομαι στην Αθήνα, ασχοήούμενη μ ε τη σύνταξη Ηεξικών. Γράφω οπό δεκατεσσάρων χρόνων. ΜΑΡΑΣΕΗ

ΑΣΠΑΣΙΑ ΣΙΓΑΛΑ Ο npiYKinos ξεθώ ριασ ε στο πθύσιμο Αθήνα, Πατάκικ, 2000. Σελ. 200

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Τι χρώμα έχουν άραγε οι πρίγκιπες; Εί­ ναι λευκοί όπως τα άλογά τους ή γαλάζιοι όπως τα πουλιά της ευτυχίας; Το Ο πρίγκιπας ξεθώριασε στο πλύσιμο μιλάει για την αναζήτηση του χαμένου πρίγκιπα ελπίζοντας ότι δε θα ξεθωριάσει στο πέρασμα του χρόνου. Το θέμα του γνωστό, αν και ανεξάντλητο. Η προαιώ­ νια αναζήτηση του ιδανικού ερωτικού συντρόφου

132

μέσα από τα μάτια των ηρώων του, που είναι νέοι της σημερινής γενιάς και αντιμετωπίζουν με χιούμορ και σαρκασμό τα συναισθήματά τους. Ένα σύγχρονο, καυστικό ερωτικό μυθιστόρημα στους ρυθμούς μιας πόλης και μιας εποχής που τρέ­ χει. Οι ήρωές του επιμένουν σε πείσμα των καιρών να ψάχνουν, να ονειρεύονται και να ερωτεύονται. Α.Σ.

Απόσπασμα από το βιβλίο της Α. Σιγάλα

0 πρίγκιπας ξεθώριασε στο πλύσιμο Με τι χρώματα να ζωγραφίσεις τον έρωτα, πώς να τον περιγράφεις; Όταν τον ζεις, όλες οι περιγραφές είναι φτωχές, στερούνται σημασίας - το μόνο που έχει σημασία είναι αυτός. Σαν να μπαίνει ένα μαγικό φίλτρο στα μάτια και όλα τα βλέπεις διαφορετικά, λαμπερά, φωτεινά. Το πιο ωραίο πράγμα που έχει δημιουργήσει ο Θεός είναι ο έρωτας. 0 Αχιλλέας μ’ αγαπάει, μου το είπε. Πρώτη αντίδραση, να κοιτάξω μια γύρα στο δωμάτιο μήπως το λέει πουθενά αλλού. Να μη χαστουκιστώ - δεν είναι πρέπον! «Εμένα;» Είναι αυτή η ασφάλεια που με διακατέχει. «Εσάς, κυρία μου, σας αγαπώ». Αχ γίναμε και πολλοί ξαφνικά - πληθυντικός μεγαλοπρέπειας. «Πόσο;» Να γνωρίζουμε και τα μεγέθη. Ανοιξε τα χεράκια και μου έδειξε τον ουρανό. Έτσι απαντάνε σε άτομα με νοητική καθυστέρηση για να το καταλάβουν. Το κατάλαβα ο σατανάς' από δω μέχρι τον ουρανό. Ποπό τι μακριά που είναι ο ουρανός... Έχουμε βρει καινούριο γαϊτανάκι τώρα. Αυτή τη στιχομυθία την επαναλαμβάνουμε εκατό φορές τη μέρα να την εμπεδώσουμε. Όπως, όταν ήμουν μικρή, είχαμε μια άλλη στιχομυθία με τη μαμά μου. Μου έλεγε: «Σαν τ ι μου ’ρθες;». «Σαν την άνοιξη» απαντούσα εγώ. «Και τι μου ’φερες;» «Χαρά!» συμπλήρωνα, και να οι αγκαλιές, τα γέλια και τα φιλιά. Μια επανάληψη σε ενήλικη εκτέλεση. Μια τόση δα λεξούλα και σου κάνει τη ζωή σου άνω κάτω. Αν δεν την ακούσεις και δεν την αισθανθείς σαράντα ώρες το εικοσιτετράωρο, παθαίνεις σύνδρομο στέρησης. Μια τόση δα λεξούλα και νομίζεις ότι αγγίζεις την αιωνιότητα, οι φόβοι κάνουν φτερά, αισθάνεσαι αθάνατος και άφθαρτος μέσα από το πρίσμα της αγάπης. Πιστεύεις ότι η δική σου αγάπη είναι μοναδική και δε θα τελειώσει ποτέ.

Γεννήθηκα οτην Αθήνα. Ουδεμία σχέση έχω μ ε τον μπασκετμπολίστα Σιγαλό. ούιε μ ε ιην εταιρεία που είναι σιο Χρηματιστήριο. Έχω πε­ ράσει τη μισή μου ζωή στα εξωτερικό. Φρόντισαν να μου μάθουν γαλλικά, πιάνο, μπαλέτο και... καλούς τρόπου*. Το 0 npiyinnas ξεθώριασε στο πλύσιμο είναι το πρώτο μου μυθιστό­ ρημα- το δεύτερο, Τα Αϋφα ms Baaipixns, θα κυκλοφορήσει τον Οκτώβριο. Τα τεήευταία χρόνια ζω και εργάζομαι στην Αθήνα. ΑΣΠΑΣΙΑ ΣΙΓΑΛΑ

133

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Το βιβλίο της Ασπασίας Σιγάλα διαπνέεται εντονότατα από μία ιδιαίτερη φρεσκάδα που μετα­ τρέπει κοινότοπα γεγονότα και μια συνήθη θεματική -ε­ ρωτικές σχέσεις- σε ευχάριστο ανάγνωσμα. Το μυθι­ στόρημα της νεαρής συγγραφέως κατακλύζεται από α­ καταμάχητη ευφορία. Αν και οι ηρωίδες πάσχουν, ως ε­ πί το πλείστον, φαίνεται ότι έχουν συνείδηση της ελα­ φρότητας της κατάστασής τους διότι την αντιμετωπί­ ζουν ανάλογα, με στερεότυπους αστεϊσμούς και αρκετό σαρκασμό. Η Σιγόλα δίνει την αίσθηση ότι αφηγείται αποκλειστικά

με εικόνες. Οι λέξεις σαν να έχουν παραμεριστεί, με α­ ποτέλεσμα ο λόγος της να φαντάζει κάπως ατημέλητος και ενοχλητικά καθημερινός. Κομμάτια ατόφιας ζωής πηγάζουν από τις σελίδες- μιας ζωής πολύχρωμης και ανέφελης. Τα βιώματα των ηρωίδων μοιάζουν όμως τό­ σο αληθινά και οικεία που γίνονται αδιάφορα. Πιστεύου­ με ηως αν η συγγραφέας αποφάσιζε να διοχετεύσει τις εμφανείς δυνατότητές της σε πιο ουσιώδεις προβλημα­ τικές -δίχως να εγκατέλειπε το ανάλαφρο ύφος- το α­ ποτέλεσμα θα ήταν σαφώς ανώτερο. 0 αβανταδόρικος τίτλος, τέλος, αδικείτο περιεχόμενο. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΠΝ

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Έπειτα από ένα οδυνηρό διαζύγιο, ο ή-

λάσσει εκπλήξεις και εμπειρίες. Όμως οι εμπειρίες αυ­ τές περνούν ξώφαλτσα από τη συνείδηση του νέου ά­ ντρα. 0 ίδιος απλώς αναζητά μια νέα αρχή μέσα από το τέλος. Τα γεγονότα και οι χαρακτήρες του βιβλίου δεν είναι παρά ένα επιφανειακό αντίβαρο σ' αυτή την ανα­ ζήτηση. Το πραγματικό αντίβαρο βρίσκεται μέσα του. Στην ουσία, το πανάρχαιο ζήτημα της αυτογνωσίας επα­ νέρχεται εδώ και λύνεται με αίσιο τρόπο, μ' ένα είδος ψυχολογικού happy end. Δ.Σ.

ρωας αυτής της ιστορίας φτάνει στη Μύκονο για να μπορέσει να ξεχάσει στο πλευρό ενός παλιού φίλου τα αδιέξοδα της ζωής του. Εκεί γνωρίζει έναν ομοφυλόφι­ λο συγγραφέα, ο οποίος γράφει το μυθιστόρημα Φρού­ τα εποχής, δίνοντας μια διάσταση αφήγησης μέσα στην αφήγηση που, κατά περίεργο τρόπο, προλαβαίνει πάντα τα πραγματικά γεγονότα. Η ατμόσφαιρα του κοσμικού νησιού -ατμόσφαιρα πνευματικής κραιπάλης- επιφυ­

134

Απόσπασμα από το βιβλίο του Δ. Στεφανάκη

Φρούτα εποχής Έρχεσαι, αρχές Ιουλίου στη Μύκονο, με σκοπό να μείνεις μερικές μέρες μακριά από τα προβλήματα που έφερε στη ζωή σου ο χωρισμός σου με τη Λίζα, και ξαφνικά έχει φτάσει τέλος Αυγούστου και συ βρίσκεσαι ακόμα εδώ, με την αίσθηση πως κάποιος σου έκλεψε το καλοκαίρι, και ας συνέβησαν τόσα πράγματα, κι ας γνώρισες τόσους ανθρώπους, τόσες εμπειρίες. Όμως μη σου φαίνεται περίεργο αυτό, γιατί η ανθρώπινη μνήμη δεν προσμετρά το χρόνο με γεγονότα και καταστάσεις και είναι απόλυτα φυσιολογικό να ψάχνεις ακόμα το καλοκαίρι μέσα στην αλμύρα που αφήνουν τα σώματα στα σεντόνια σου. Θυμάσαι; Έ τα ν φορές που, όταν αγκάλιαζες κάποιο γυναικείο σώμα, μπορούσες να μαντέψεις σε ποια παραλία του νησιού είχε κάνει μπάνιο την προηγούμενη μέρα. Ζαι ύστερα, όταν όλα πήγαιναν καλά και ήθελες ακόμα να τη σκέφτεσαι -εκ είνη είχε φύγει πια και δεν θα την ξανάβλεπες-, κουκουλωνόσουνα με το πανωσέντονο και το άρωμα του σώματός της τη διατηρούσε άθικτη στη μνήμη σου. Τα ζεστά μεσημέρια βούταγες στη θάλασσα και ένιωθες να σε τρυπούν μικρές μικρές βελονίτσες, καθώς το αλάτι ερχόταν σε επαφή με το ερεθισμένο από τον ήλιο δέρμα σου. Η αλμύρα φώλιαζε μέσα στα κύτταρά σου και αισθανόσουνα να την κουβαλάς ακόμα και μετά το ντους, άλλωστε το νερό που ξεχυνόταν από τους σωλήνες του μπάνιου σου δεν είχε και μεγάλη διαφορά από το θαλασσινό, τόσο που νόμιζες πως το τραβούσαν απευθείας από τη θάλασσα.Έ τσι, όταν καθόσουν στο Γιαλό την ώρα του δειλινού για τον καθιερωμένο καφέ, είχες την αίσθηση, κι ας ήσουνα φρεσκομπανιαρισμένος, πως μόλις εκείνη τη στιγμή έβγαινες από τη θάλασσα, ένιω θες ακόμα εκείνες τις βελονίτσες να σε τρυπούν, το κεφάλι σου ήταν βαρύ από την έκθεσή σου στον ήλιο και πάσχιζες μάταια να συνέλθεις μ’ ένα φλιτζάνι καφέ. Αλλοτε πάλι τα βράδια, ενώ σουλατσάριζες στα στενά της Χώρας, έπιανες μέσα στη ρύμη του βοριά το άρωμα κάποιας γυναίκας που σε συνάρπαζε, προσπαθούσες να το ακολουθήσεις, περιπλανιόσουν δίχως αποτέλεσμα στα στενά δρομάκια και, όταν αποφάσιζες να εγκαταλείψεις αυτό το παιχνίδι, το άρωμα αιωρούνταν ακόμα στον αέρα και σε βασάνιζε. Όλο αυτό το διάστημα σου πέρασε πολλές φορές απ’ το μυαλό η ιδέα να πάρεις το πρώτο καράβι και να γυρίσεις στην Αθήνα, όμως λες και ήσουν εγκλωβισμένος εδώ στο νησί, περικυκλωμένος απ’ τη μαγεία του γαλάζιου, από την πλανεύτρα θάλασσα που άφηνε την περίτεχνη δαντέλα της στις ακρογιαλιές, όταν τα κύματα, το ένα μετά το άλλο, έρχονταν ύστερα από ένα μακρύ τα ξίδι να ξεψυχήσουν πάνω στην άμμο και στα βράχια. Οι μέρες στη Μύκονο έμοιαζαν με κάτασπρο σεντόνι που παραδέρνει στο βοριά. Ζι οι νύχτες, φωτισμένο καράβι χωρίς προορισμό. Ζατά τα άλλα, όταν τύχαινε να σηκώσεις ψηλά τα μάτια σου, αναρωτιόσουν για τί επιμένει ο ποιητής πως; «Τα ωραία νησιά δεν έχουν ουρανό».

135

ΜΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Από το δρόμο της μετάφρασης έ­ χει υπηρετήσει ως τα οήμερα τη γραφή και τη λογοτε­ χνία ο πρωτοεμφανιζόμενος στην πρωτογενή δημιουρ­ γία Δημήτρης Στεφανάκης. Έχει λοιπόν στα χέρια του έ­ να πλεονέκτημα: εκείνο της άνεσης να κυκλοφορεί σε λογοτεχνικούς δρόμους. Αυτό μπορεί να δώσει ένα καλοπλασμένο κείμενο. Δε σημαίνει όμως ότι είναι ταυτοχρόνως και σημαντικό ή καινούριο στο χώμα της σύγ­

σότερα από τα βιβλία της πρόσφατης παραγωγής. Μόνο που διαλέγει άντρες πρωταγωνιστές. Κοντινούς του ηλικιακά, σε γνώριμα τοπία για μυθιστορηματικό φόντο (ο ί­ διος κατάγεται από κυκλαδονήσι, την Τζια, και η ιστορία εκτυλίσσεται στη Μύκονο), με υλικό την τουριστική ζωή και τις λίγο ως πολύ αναμενόμενες εκφάνσεις της. Κι αν, πολλές φορές, στις διακοπές τακτοποιούμε τις σκέψεις και τις επιλογές μας, οι αναζητήσεις των άλλων δε βοη­

χρονης ελληνικής λογοτεχνίας. Η θεματολογία που επι­ λέγει ο Στεφανάκης είναι αυτή που απασχολεί τα περισ­

θούν πάντα τις δικές μας. Όπως δε βοηθά η λογοτεχνία με βάση τις προσωπικές διαδρομές. ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ

Γεννήθηκα σιην Tzw ιο 1961. Καιάγομαι όμως από ιην Κμήιη. Στα πμώια χρόνια ins ζωής μου έζηαα σε π οΜ ά μέρη m s Εδδαδας. Σπούδασα νομικά στο Πανεπιστήμιο ms AB0vas. Μ ετέφρασα έργα των Σοθ Μπέδοου, Γιόζεφ Μπράντσκι, £. Μ. Φόρστερ και Προσηέρ Μ εριμέ, ενώ παράδδηδα επιδύθηκα σε μετα φ ρ άσ ει αρχαίων εδδηιηκών κειμένων. Τα Φρούτα Εποχή$ είναι το πρώτο μου μυθιστόρη­ μα. ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΣΤΕΦΑΝΑΚΗΣ

136

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: θα μου ήταν πιο εύκολο να γράψω ένα και­ νούριο βιβλίο τριακοσίων σελίδων παρά να συμπυκνώσω την πλοκή του ήδη υπάρχοντος σε μερικές φράσεις. Κι αυτό όχι επειδή το Μάτζικ διαθέτει δαιδαλώδη πλοκή, το αντίθετο μάλιστα. Με (περίπου) είκοσι πέντε λέξεις είναι: όταν ένας δεκατριάχρονος βλέπει τους γονείς του να μην επικοινωνούν πια μεταξύ τους, καταστρώνει ένα μεγαλό­ πνοο σχέδιο εκδίκησης. (Απλά, καθημερινά πράγματα!) Στην ουσία όμως δεν είναι το χρονικό μιας εκδίκησης (πα­ ρά τα όσα αναφέρω παραπάνω), ούτε νεανική περιπέ­ τεια (αν και έχει για βασικό ήρωα έναν έφηβο), ούτε α­ στυνομικό δράμα (παρότι συμμετέχουν ο ανίκητος ντετέκτιβ Μάτζικ, μια συμμορία καθαρμάτων και μια ομάδα α­

στυνομικών), ούτε ερωτική ιστορία (παρόλο που βοη­ θούν την εξέλιξη της πλοκής ένας εραστής και μια ερω­ μένη), ούτε κοινωνικό μυθιστόρημα (παρότι θίγει καυτά κοινωνικά προβλήματα, αντάξια του δελτίου των 8.30', απλώς χωρίς διαφημιστικό διάλειμμα). Αυτό που επίσης δεν έχω διευκρινίσει ακόμη είναι: αν ασχολείται ή στέκεται αδιάφορο απέναντι σε παγκόσμιες αλήθειες, αν προωθεί ή όχι την ειρήνη μεταξύ των λαών κι αν δίνει γροθιά ή, έστω, μια απλή σφαλιάρα στο κατε­ στημένο. Πάντως, είμαι σίγουρος ότι ο κάθε αναγνώστης θα βρει κάτι από τον εαυτό του μέσα σ' αυτό. Αν πάλι όχι, τότε θα βρει στο επόμενο βιβλίο μου. Α.Τ.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Α. Τσίκρα

Μάτζικ θα πει μαγεία Επέστρεψα στην κουζίνα με το καραβοτσακι-σμένο ύφος του Οδυσσέα μόλις έσκυψε να φιλήσει το λατρεμένο χώμα της Ιθάκης κι απολογήθηκα πως μάλλον κρύωσα το βράδυ, σίγουρα δεν είχα τίποτ’ άλλο να βγάλω απ’ το στομάχι μου και οπωσδήποτε δε θα πήγαινα σήμερα στο σχολείο. Αυτό το τελευταίο, το είπα κοιτάζοντας τη μητέρα, προκειμένου να εντοπίσω στο βάθος των ματιών της το φόβο του ανθρώπου που όλα τ ’ ανομολόγητα σχέδιά του έχουν πάει στράφι από μια απρόσμενη στομαχική διαταραχή του παιδιού της. Το υπόλοιπο πρωινό κύλησε εξαιρετικά ήρεμα, θα έλεγα.

137

Άκουγα τους γνώριμους ήχους των συγκρουόμενων κατσαρολικών στην κουζίνα, τα βήματά της να εκτελούν το δρομολόγιο των 10.45' για κουζίνα-κρεβατοκάμαρα, ύστερα το δρομολόγιο των 10.53' για κρεβατοκάμαρα-τουαλέτα, το γνώριμο ήχο καθώς το καζανάκι ζαλαφρώνει απ’ το νερό κι αρχίζει αμέσως να γεμίζει με το επόμενο φορτίο οξυγόνου δύο συν υδρογόνου, ντουλάπες ν ’ ανοίγουν με το χαρακτηριστικό ήχο του αλάδωτου μεντεσέ, συρτάρια να μετακινούνται και να επανέρχονται στη θέση τους, το δρομολόγιο των 11.25' για κρεβατοκάμαρα-κουζίνα κι ύστερα κάποια μουρμουρητά που διακόπτονταν από κραυγές έκπληξης, θυμού ή ζήλιας, ανάλογα με τη συναισθηματική κατάσταση της ηρωίδας που η μητέρα ερμήνευε εκείνη τη στιγμή στο διάλειμμα μεταξύ του βρασίματος της κότας και της ολοκλήρωσης της ζεστής κοτόσουπας με μπόλικο αυγολέμονο. Στις 12.29' και μετά από μια μεγάλη κι ανησυχητική περίοδο ησυχίας -κατά την οποία η μητέρα θα μπορούσε να είχε εξαϋλωθεί, λιποθυμήσει ή πηδήξει απ’ το μπαλκόνι στην αγκαλιά ενός υποτιθέμενου Ρωμαίου-εφοριακού υπαλλήλου που περνούσε εκείνη τη στιγμή ανυποψίαστος από κάτω- θεώρησα καλό ν ’ αρχίσω μια αλυσίδα κονεμένων μουγκρητών σαν ζώο που παγιδεύτηκε στη φάκα ασυνείδητων κυνηγών. Επιτέλους άκουσα τα βήματά της να πλησιάζουν, είδα το πόμολο της πόρτας μου να γυρίζει και την ίδια την πόρτα ν ’ ανοίγει με την παραλυτική αγωνία των περιγραφών του Χένρι Τζέημς στο Στρίψιμο της Βίδας, κι ενώ περίμενα να εμφανιστεί μπροστά μου μια παραλλαγή της μητέρας με αδύνατο σώμα και τεράστια μάτια

138

πάνω σε πεπονοειδές κεφάλι, με την εκθαμβωτική αληθοφάνεια με την οποία ο Σπίλμπεργκ απεικόνισε τους εξωγήινους στις Σ τενές Επαφές Τρίτου Τύπου, είδα τελικά -ομολογώ με μια μικρή δόση απογοήτευσης και μια μεγαλύτερη ανακούφισης- τη μητέρα μου όπως την ήξερα απ’ την αρχή της ζωής μου, να κρατά έναν τεράστιο τόμο στο χέρι που αν και εξωτερικά έμοιαζε με την Αγία Γραφή στην πραγματικότητα είχε τον τίτλο: “Θεατρολογία, Τόμος Α’”, πράγμα που μου έδωσε και μια πρώτη εξήγηση για τη μακρά περίοδο ησυχίας μέσα στο σπίτι. Αν όλα τα προηγούμενα ήταν αποκυήματα της φαντασίας μου, τότε η μητέρα είχε σπαταλήσει το χρόνο της διαβάζοντας ένα απ’ τα μαθήματα της δραματικής σχολής μέσα στους χαλαρωτικούς ατμούς των φαγητών που μαγειρεύονταν στην κουζίνα. Αν όμως δεν ήταν -αποκυήματα της φαντασίας μου- τότε είχα για μάνα ένα απροσδιόριστης προέλευσης πλάσμα που διέθετε πολύ περισσότερες ικανότητες από αυτήν την εξαΰλωσης, όπως ας πούμε: να χτυπάει τσεντζερέδια προσποιούμενη ότι μαγειρεύει, ενώ στην πραγματικότητα επιδιδόταν σε μια ασύρματη τηλεπαθητική επικοινωνία με τον αρχηγό της φυλής της στον κοντινότερο γαλαξία, ο οποίος μάλλον από κάποια στιγμή κι ύστερα θα την ικέτεψε να σταματήσει το ενοχλητικό κλαπατσίμπαλο, που πιθανόν να προκαλούσε από παράσιτα στη μεταξύ τους επικοινωνία μέχρι αρχές ημικρανίας στο πεπονοειδές κεφάλι του.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Θεατρικός συγγραφέας ο Αστέριος Τσίκρας, στο πρώτο του πεζογραφικό έργο πραγμα­ τεύεται με διάθεση παιγνιώδη αλλά και με τρόπο εύ­ στοχα πρωτότυπο ένα θέμα ιδιαζόντως σκληρό, αν όχι οδυνηρό. Μέοω της φαντασίας ο έφηβος ήρωάς του ξορκίζει τα τραύματα του νοσηρού οικογενειακού του περιβάλλοντος, με αποτέλεσμα η αφήγηση να κινείται σε δύο παράλληλες τροχιές, ακριβέστερα, να μετατο­ πίζεται από τον αληθινό κόσμο στο φανταστικό. Όταν ο πρώτος αποδεικνύεται ανεπαρκής ο άλλος αποβαί­ νει σωτήριος. 0 συγγραφέας καλείται να τηρήσει μια επικίνδυνη ισορροπία εξαιτίας της ευαίσθητης θεματι­ κής που εύκολα μπορεί είτε να τον παρασύρει στο με­ λοδραματισμό είτε να τον εγκλωβίσει σε αφελή κλισέ περί οικογενειακής ευδίας. Μολονότι δεν κατορθώνει να αποφύγει εντελώς παρόμοιες παγίδες, η αφήγησή του έχει δυναμικότητα και ενάργεια, αν και σε ορισμέ­ να σημεία εμφανίζεται κάπως φλύαρη και άτονη. Ση­ μαντική αρετή του έργου του είναι, οπωσδήποτε, η αιχμηρή ειρωνεία που ενίοτε παίρνει αποχρώσεις κυνι­ σμού, χάρη στην οποία ο Τσίκρας χειρίζεται αποτελε­ σματικά το υλικό του, με εξαίρεση κάποιες φορές -λι­

γοστές- που χάνει το μέτρο και η ιλαροτραγωδία με­ τεξελίσσεται στην καλύτερη περίπτωση σε φαρσοκω­ μωδία ενώ στη χειρότερη σε μελόδραμα. Παρά τις αδυναμίες του, το βιβλίο του Τσίκρα προσφέ­ ρει μια αρκετά απολαυστική και συνάμα αποκαλυπτική παρουσίαση της εφηβικής ιδιοσυγκρασίας που συν­ δυάζει την ευαισθησία με την αισιοδοξία και την εφευρετικότητα. 0 λόγος του κυλάει απρόσκοπτα, γεγονός που καθιστά την ανάγνωση ευχάριοτη, ενώ αν απού­ σιαζαν κάποιες υπέρ το δέον εκτενείς αποδράσεις στη φαντασία το αποτέλεσμα θα ήταν σαφώς αρτιότερο και πιο συγκροτημένο. Πρέπει να σημειωθεί ότι ο συγ­ γραφέας δεν αρκείται μόνο σ' ένα ενδιαφέρον εύρη­ μα- το δουλεύει με συνέπεια μέχρι αυτό να λειτουρ­ γήσει προς όφελος των συγγραφικών του προθέσεων.

0 Τσίκρας, χωρίς να αποποιείται τις απαιτήσεις που προβάλλει η ιστορία του, δε βολεύεται με ευκολίες και κοινοτοπίες. Το βιβλίο του Τσίκρα διαθέτει «το ρυθμό και την αισθη­ τική κινηματογραφικής ταινίας» -κάτι όχι απαραίτητα θετικό ή αρνητικό-, καλογυρισμένης αλλά προβλέψι­ μης ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΠΝ

139

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: θαυμάζω πολύ τους συγγραφείς που κα­ τορθώνουν με ισχνή πλοκή και με ελάχιστη δράση να κρατούν αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Σαν κάποια σαρακοστιανά πιάτα που, αν η μαγείρισσα είναι καλή, με τρία φτωχικά υλικά κάνει αριστουργήματα. Το δικό μου ριβλίο δεν ανήκει σ' αυτή την κατηγορία. Πα­ ρόλο που προσπάθησα ο αριθμός των προσώπων να κρατηθεί μικρός, στην πλοκή δεν κατάφερα να σταθώ εγκρατής. Οι πειρασμοί για μπλεξίματα και ανατροπές υ­ πήρξαν πολλοί. Έπειτα είναι και οι ήρωες που δε σ' ακούν πάντα. Μερικοί είναι πειθήνιοι, άλλοι το εντελώς αντίθετο. Οι πιο ανυπάκουοι έφτιαξαν τις πιο ενδιαφέ­

ρουσες σελίδες, οι πιο υπάκουοι βοήθησαν να τηρηθεί, σε ένα βαθμό, το σχέδιο δράσης. Ξέρω ότι η εικόνα των προσώπων δε δίνεται λεπτομε­ ρειακά. Ορισμένες μόνο στιγμές, σαν τυχαία, πέφτει ένα προβολάκι σε κάποιο σημείο πάνω τους και τότε η πλη­ ροφόρηση γίνεται σαφής, αλλά και πάλι μόνο για το ση­ μείο που φωτίζεται. Έχω την εντύπωση ότι με το συν­ δυασμό των σκόρπιων φωτισμένων σημείων προχωρά και η δράση. Τα ιδιαίτερα κουτάκια του κάθε ήρωα σπρώχνουν την εξέλιξη των γεγονότων. Η υπόθεση του βιβλίου με δυο λόγια είναι οι περιπέτειες ενός ανθρώ­ που που ξεκίνησε να κάνει ένα πείραμα. Β.Χ.

Απόσπασμα από το βιβλίο του Β. Χατζηγιαννίδη Οι τέσσερις τοίχοι Σηκώθηκε μουδιασμένα κι άρχισε να τον ακολουθεί στο σκοτεινό σπίτι αναζητώντας κάποιο σημάδι των προθέσεών του. Την οδηγούσε προς τη σκάλα και ήταν σίγουρη ότι η αβεβαιότητα θα συνεχιζόταν μέχρι να ανεβούν στον απάνω όροφο. Αλλά εκείνος προσπέρασε τη σκάλα και χώθηκε στον πλαϊνό διάδρομο και στο κενό που έχασκε από κάτω της και που έβλεπες τα σκαλοπάτια ανάποδα σαν αρνητικό φωτογραφίας ή την πίσω όψη ενός κεντήματος. Εκεί που έστεκε ο μπουφές σαν περιμένοντας για να τρομάζει ξαφνικά κάποιο ανύποπτο θύμα που θα περνούσε από κει.

0 Π. Ροδακής ξεκρέμασε απ’ τον τοίχο μια λάμπα και την άναψε. «Αυτό είναι το ντουλάπι με τα πολύτιμα», είπε γονατίζοντας κάτω με τη λάμπα στο χέρι, «είναι μια συλλογή από πράγματα που μάζεψα σ’ ένα μεγάλο ταξίδι.»

140

Η Βάγια κοίταξε με προσποιητή έκπληξη τη κλειστή πόρτα ενώ την ίδια στιγμή εμφανιζόταν ολοζώντανη και φωτεινή στο μυαλό της η ακριβής εικόνα του εσωτερικού. Θα έπαιρνε όρκο ότι ακόμα και τώρα μπορούσε να διαλύσει και να ανασυνθέσει τα αντικείμενα στη σωστή τους διάταξη. «Πολύτιμα;» «Πολύτιμα, επειδή το καθένα είναι φερμένο από πολύ μακριά, και τώρα, μέσα σ’ αυτό το ντουλάπι, βρίσκονται μαζί πράγματα που φτιάχτηκαν σε χώρες που απέχουν μεταξύ τους χιλιάδες χιλιόμετρα.» Τα τελευταία λόγια του δεν τ ’ άκουσε. 0 νους της ήταν αλλού. Στο χαρτάκι με τα ακαταλαβίστικα. «Λοιπόν, θ ες να δεις;» Έγνεψε καταφατικά δίνοντάς του έτσι το σύνθημα να στρέψει το κλειδί. Αυτός άνοιξε την πόρτα αργά, πιστεύοντας πως έτσι έδινε παράταση στην ανυπομονησία της να κοιτάξει, ενώ ο μεντεσές άφηνε ένα διαπεραστικό τρίξιμο (πράγμα που δεν θα είχε συμβεί αν την άνοιγε κανονικά). Μπροστά τους αποκαλύφθηκε, μες στο τρεμιστό φως της λάμπας, η νεκρή φύση της συλλογής. «Σου αρέσουν;» ρώτησε ο Π. Ροδακής. «Είναι όμορφα, πάρα πολύ.» Τότε σκέφτηκε την επόμενη κίνηση. «Αυτό, τι ωραίο κουτί.» Είπε παίρνοντας στην παλάμη της το κουτί με το λιονταρίσιο κεφάλι στο καπάκι. «Από πού είναι αυτό;» «Από την Αίγυπτο. Στο ξενοδοχείο που έμενα είχε στην είσοδο μπαίνοντας μια γυάλινη βιτρίνα με διάφορα που μπορούσες ν ’ αγοράσεις για αναμνηστικά.»

Γεννήθηκα aits Σέρρες ιο 1967. Έζηαα ε κ ε ί μέχρι ια πέντε μου. Μ ειά ήρθαμε στην Αθήνα. Στην αρχή μέναμε στα Πατήσια, ύστερα στην Πεύκη. Τεθείωσα τη Νομική Σχοθή (όχι εύκοθα) και τη Σχοθή Βεακη. Λίνα χρόνια δαυθεφα ms ηθοποιός. Τον Ιανουάριο του '97 άρχι­ σα να γράφω tous Τέσσερα loixous που ύστερα από τέσσερα χρό­ νια έγιναν βιβθίο. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΙΔΗΣ

141

«Όμορφο σκάλισμα», είπε χαϊδεύοντας με τα ακροδάχτυλά της το κεφάλι με το ανοιχτό στόμα και τα απειλητικά δόντια. Με μια γρήγορη αλλά και λεπτεπίλεπτη κίνηση αφαίρεσε το καπάκι. «Εχει ένα χαρτάκι μέσα», είπε παραδίνοντάς το, διπλωμένο όπως ήταν και κοιτάζοντάς τον ολόισια. Εκείνος το πήρε και το ξεδίπλωσε. «Ναι», είπε αφού κοίταξε τα γραμμένα. Συνέχισε να τον κοιτάζει ερωτηματικά. Πιεστικά. Απαιτώντας να της πει.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: Είναι λίγες οι φορές που ανοίγοντας έ­

τό το ερώτημα δομείται το βιβλίο. 0 Χατζηγιαννίδης ό­

να βιβλίο, και μάλιστα το πρώτο ενός τριαντατριάχρο-

μως δεν μπαίνει σ' αυτό το δίλημμα, δεν επιχειρεί να α­

νου συγγραφέα, σε κλείνει στις σελίδες του και δε σ' α­

παντήσει σ' ένα ερώτημα. Κι εδώ είναι η μαεστρία του.

φήνει να το εγκαταλείψεις παρά μόνο όταν φτάσεις στο

Καταφεύγει σε μια λύση απλή, ανθρώπινη. 0 μελισσο-

τέλος. Είναι ακόμα πιο λίγες οι φορές που το πρώτο βι­

κόμος του δε χρειάζεται πια να βασανίζεται για να απο-

βλίο μυρίζει λογοτεχνία. Τέτοια είναι η περίπτωση του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη και του πρώτου του μυθιστορή­

Χρειάζονται όμως και μερικές ακόμα λεπτομέρειες προ-

ματος Οι τέσσερις τοίχοι. Ένα βιβλίο βαθιά υπαρξιακό, ένα μυθιστόρημα αρκετά μοντέρνο, με αρχή, όμως, μέ­

τή που θα τον απαλλάξει και από τα δεσμά όχι πλέον τα

ση και τέλος, με δομημένους και ολοκληρωμένα χαρα­ κτήρες, με αστυνομική πλοκή, χωρίς δεδομένους όμως

νεργός, αυτός που θα βοηθήσει αποφασιστικά στην α-

καλύψει το μυστικό του, γιατί απλώς το έχει ξεχάσει. κειμένου να έρθει πλήρως η λύτρωση. Η λύτρωση αυ­ ηθικά, αλλά αυτά της φυλακής. 0 θύτης του γίνεται συ-

τους καλούς και τους κακούς, με ρέουοα αφήγηση και

ποφυλάκισή του κι ο άγνωστος εκ του εξωτερικού εκεί­

γλώσοα απλή αλλά φέρουσα του συγγραφέα.

νος που θα του προσφέρει και πάλι την επάνοδο σε μια

Οι τέσσερις τοίχοι είναι ένα βιβλίο που μπορεί κάλλιστα

κανονική,· και μάλιστα πλουσιοπάροχη ζωή. Όμως την

να γοητεύσει έναν Έλληνα, Γερμανό, Αμερικανό ή όπου γης αναγνώστη. Η βαθιά υπαρξιακή αναζήτηση και μια

τελική απάντηση θα τη δώσει η έφηβη θετή του κόρη.

στοχαστική διάθεοη του δίνουν τα συστατικά με τα ο ­

δεν έγινε βεβιασμένα, αλλά και τίποτα δεν αφέθηκε

Ένα βιβλίο που σε πείθει ότι τίποτα στις σελίδες του

ποία θα χειριστεί το θέμα του.

στην τύχη του. Σελίδες ποτισμένες από πηγαίο ταλέντο

Ποιο είναι το δίκαιο λοιπόν; Να προσφέρεις την ανακά­ λυψή σου προς χάριν του κοινωνικού συνόλου ή να την

και αφηγηματική δεινότητα, ποτισμένες όμως και από τη βάσανο την ανθρώπινη, από πίκρα και απόγνωση, και

κρατήσεις για το προσωπικό σου όφελος; Γύρω απ' αυ­

από υπαρξιακή ανακούφιση επίσης. ΠΟΛΥ ΚΡΗΜΝΙΠΤΗ

142

ΙΊώ ργίκΜ .ΧΑΤΖΗΣΤΕΡΓΙΟ Υ Μ ικρή πόλη, μεγάλα μυστικά Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 2000. Σ εΟ .160

ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑ: Μια πόλη γεμάτη μυστικά είναι το σκηνικό για τις ιστορίες αυτού του βιβλίου. Η πόλη δεν είναι συ­ γκεκριμένη. Μπορεί βέβαια να είναι μια ελληνική πόλη της δεκαετίας του '60, με τα ποδήλατα και τα θερινά σινεμά- με τον ήδη λίγο μακρινό απόηχο του Εμφύλιου Πολέμου και τη λάμψη της επερχόμενης οικονομικής α­ νάπτυξης· τις νέες ευκαιρίες πλουτισμού και τις σχετι­ κές κοινωνικές ανακατατάξεις· τα κατηχητικά, αλλά και τα νέα ήθη. Από την άλλη, μπορεί να είναι μια πόλη ε­ ντελώς φανταστική, γεμάτη όμως από πραγματικούς χαρακτήρες - δηλαδή από ανθρώπους γεμάτους αντι­ φάσεις, σαν αυτούς που συναντάμε καθημερινά στο δρόμο, στη δουλειά, στις παρέες ή ακόμα και μέσα στο ίδιο μας το σπίτι: νεόπλουτοι και πεθερές, νύφες με προίκα ή χωρίς προίκα, άσπονδα σόγια, γαμπροί με πτυ­ χίο, ομοφυλόφιλοι οικογενειάρχες, άεργοι με ανεξιχνία­ στους χαρτοφύλακες, μικρόσωμοι άνθρωποι με τερά­

στια ποδήλατα, ερωτευμένοι γέροντες και μεσήλικες γυναίκες που καταφεύγουν στα χρηματικά λουτρά για να καταπραΰνουν τις ερωτικές φαντασιώσεις τους. Το κλίμα της παραδοσιακής κοινωνικής σάτιρας διέπει κατ' αρχάς το βιβλίο, τόσο στο επίπεδο του περιεχομέ­ νου όσο και σ' αυτό της γραφής. Αν ήταν όμως μόνο αυτό, θα είχαμε μια ακόμα ανώδυνη επιστροφή στη μι­ κρή μας πόλη. Η δεύτερη διάσταση των κειμένων είναι η λογοτεχνικά δραστικότερη: ανοίγοντας δρόμο ανάμε­ σα στη μικροαστική φρίκη και σε ένα αίσθημα γλυκόπι­ κρης νοσταλγίας εηιχειρείται η ανατροπή τόσο του ανυ­ ποψίαστου «ρεαλιστικού» λόγου όσο και της ανυποψία­ στης πραγματικότητας στην οποία αντιστοιχεί. Αυτή α­ κριβώς είναι και η όποια συμβολή αυτών των κειμένων σε μια επιστροφή στη μικρή μας πόλη: επιχειρούν να αμφισβητήσουν όχι μόνο τη μακαριότητα των πραγμά­ των αλλά και των λέξεων. Γ.Χ.

Απόσπασμα από τη συλλογή του Γ. Μ. Χατζηστεργίου

Όταν ξυπνούν οι πεθαμένοι Τις πιο πολλές φορές ο ύπνος του ήταν εύκολος, χωρίς πολλά προβλήματα. Μερικές φορές μόνο ένιωθε μια ανακατωσούρα στο στομάχι, αλλά γι’ αυτό έφταιγε προφανώς η πολυφαγία του. Εάποτε-κάποτε έχανε για λίγο τον ύπνο του επειδή τον τρόμαζαν κάποιες σκιές που νόμιζε πως έβλεπε στους τοίχους της κρεβατοκάμαρας, αλλά τι να γίνει, ήταν γνωστό ότι έπασχε από κλειστοφοβία. Και στις δύο περιπτώσεις πάντως γρήγορα ξεχνούσε τις δυσκολίες και αποκοιμιόταν απολαμβάνοντας το μαλακό μαξιλάρι, τα καθαρά σκεπάσματα και την αρωματισμένη γυναίκα του που ήταν ξαπλωμένη στο ίδιο κρεβάτι.

143

Ούτε κάν όνειρα δεν έβλεπε. Τις λίγες φορές όμως που έβλεπε, αυτά κατέληγαν σε εφιάλτες. Μάλιστα αυτό που τον τυραννούσε σήμερα το βράδυ ήταν χειρότερο κι από εφιάλτης - φαίνεται πως ήταν πραγματική καταστροφή, αν κρίνουμε από τις άγριες συσπάσεις του προσώπου του και τα ασθμαίνοντα στριφογυρητά του. Πώς βρέθηκε, στο όνειρο, μόνος του σ’ αυτό το μεγάλο νεκροταφείο; Και πού είναι το ακριβό του αυτοκίνητο; Αισθάνθηκε άβολα μέσα στη νύχτα. Τον έπιασε νευρικότητα, κάτι πρέπει να κάνει με τα χέρια του, το τσιγάρο θα ήταν βολική λύση, μα πάει καιρός που το έκοψε. Έχωσε τα χέρια στις βαθιές τσέπες του μακριού παλτού. Αισθάνθηκε λίγο καλύτερα. Αλλά πάλι, τι δουλειά είχε σ’ αυτό το κοιμητήριο με τους ατέλειωτους τάφους; Αρχισε να ρίχνει αμήχανες ματιές δεξιά-αριστερά. Παντού σκοτάδι και σιωπή. Μόνο στο βάθος είδε να ξεφορτώνουν ένα φορτηγό. Κάποιοι άνδρες κουβαλούσαν ανθρώπινα σώματα, σαν να ήταν σακιά με πατάτες ανθρώπινα σώματα και τα πετούσαν σε σκάμματα, σε τάφους που έχασκαν... Σε μια στιγμή που το φεγγάρι χώθηκε μέσα στα σύννεφα, οι μακρινές σκιές χάθηκαν από τα μάτια του. Αναρωτήθηκε αν πράγματι τα είδε όλα αυτά ή απλώς τα φαντάστηκε. Κουνήθηκε λίγο από τη θέση του και περίμενε. Κάποια στιγμή αισθάνθηκε κρύα τα πόδια του και τα κοίταξε. Αναπήδησε τρομαγμένος όταν συνειδητοποίησε πως στεκόταν ακριβώς πάνω σ’ έναν τάφο. Απομακρύνθηκε λίγο και περιεργάστηκε με την άκρη του ματιού του τον λευκό όγκο που μόλις πριν από λίγο πατούσε. Μετά κοίταξε καλύτερα τη φωτογραφία του νεκρού πάνω στη μαρμάρινη ταφόπλακα: «Μα αυτό τον άνθρωπο τον ήξερα καλά! Έμενε στο απέναντι σπίτι στην παλιά μου γειτονιά!» Δεν είχε πολλά-πολλά μαζί του: «καλημέρα», «καληνύχτα», τέτοια. Ήξερε πως ήταν κομμουνιστής. Βαμμένος. Τι να γίνει; Κακό του κεφαλιού του που δεν έκανε δήλωση και χάθηκε στις εξορίες. Αυτός όμως ήταν καθαρός μαζί του: «Εγώ δεν τον έβλαψα προσωπικά», θυμήθηκε με σιγουριά. Πώς θα μπορούσε; Και γιατί; Όλα τα σκοτεινά μυστικά της ζωής του αφορούσαν μόνο τις δουλειές. Μπορεί να είχε ταυτιστεί με μία ανεπιθύμητη για πολλούς πολιτική κατάσταση, αλλά αυτό δεν το έκανε για να εκδικηθεί, ούτε για να βασανίσει τους συνανθρώπους του. Αλλοι ήταν οι λόγοι: πού αλλού -κ α ι πότε;- θα έβρισκε τέτοια ευκαιρία για να βγάλει λεφτά; Και όταν τα πράγματα άλλαξαν, αυτός δεν ήταν από κείνους που κοίταζαν νοσταλγικά «προς τα πίσω», δεν ανήκε στους «παράγοντες της ανωμαλίας», όπως αποκαλούσαν σήμερα τους πάλαι ποτέ ισχυρούς. Φρόντισε να καταχωνιάσει τα ξεφτισμένα λάβαρα, να κρύψει τις παλιές φωτογραφίες, και κοίταξε να αυγατίσει τα λεφτά του. Ποιος μπορούσε να του ζητήσει το λόγο; Μπορεί να φοβόταν ότι όλο και κάποιος θα ’βγαίνε να μιλήσει για τα παλιά, αλλά τουλάχιστον κανείς δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι τον έβλαψε προσωπικά. Ξαφνικά άκουσε ένα σούρσιμο, σαν να σέρνανε κάτι βαρύ. Τα χέρια πάγωσαν στις τσέπες του. Του φάνηκε πως η ταφόπλακα είχε κουνηθεί. Από την κορυφή ως τα νύχια τον κυρίευσε ο παλιός γνώριμος κρυφός πανικός, που έλεγε πως ήταν κλειστοφοβία. Αλλά κλειστοφοβία σε ένα τέτοιο ανοιχτό χώρο; Κουνήθηκε λίγο από τη θέση του κρατώντας την αναπνοή, έτσι, για να κάνει κάτι. Ξανάκουσε το βαρύ σούρσιμο. Η ταφόπλακα κουνήθηκε κι άλλο, ένα βαθύ μαύρο χάσμα φάνηκε. Η αγωνία του ’κόψε την ανάσα...

144

Γεννήθηκα αχα Τρίκαλα ιο 1955. Σπούδασα Πολιτικάε Μηχανικάε στο Εθνικό Μετσάβιο Πολυτεχνείο και έκανα μειαπτυχιακέε σπουδέε στην Αγγλία. Διατηρώ γραφείο μεθετών ειδικών τεχνικών έρ­ γων. Είμαι μέλοε επιστημονικών επιτροπών, καθώε και συγγραφέαε βιβλίω ν τεχνολογικού περιεχομένου. Λρθρογραφώ τακτικά στο Βή­ μα ins Kupianns για τεχνικά ζητήματα γενικότερου κοινωνικού ενδιαφέροντοε. Η συλλογή αφηγημάτων Μικρή πάθη, μεγάλα μυστικά είναι το πρώτο μου λογοτεχνικά βιβλίο. ΓΙΩΡΓΟΣ ΧΑΤΖΗΣΤΕΡΓΙΟΥ

ΚΡΙΤΙΚΗ ΜΑΤΙΑ: θραύσματα από τις ζωές κατοίκων μιας πόλης μικρής -όχι τόσο σε μέγεθος όσο ασφυκτικής ως προς τις αυστηρές και απαρέγκλιτες κοινωνικές πρακτι­ κές- προσφέρουν τα καλοδιατυπωμένα αφηγήματα του Γιώργου Χατζηστεργίου. Η λιτή και γλαφυρή γραφή του του επιτρέπει να πλάθει επιτυχώς μια ατμόσφαιρα πνι­ γηρή και ανθρώπους εγκλωβισμένους. Υιοθετώντας τό­ νους ελαφρώς ειρωνικούς δεν αφηγείται αλλά μάλλον συνομιλεί με τον αναγνώστη του, έναν υποθετικό ανα­ γνώστη που απαιτεί να μάθει, που κρίνει, που θέτει αλ­ λεπάλληλες, επίμονες, καίριες ερωτήσεις, που δίνει ε-

ντέλει το έναυσμα για να ξετυλιχθεί η κάθε ιστορία. 0 μικρόκοσμος του Χατζηστεργίου άλλοτε παρουσιάζεται ευδαιμονικά ειδυλλιακός, ενώ συνηθέστερα είναι τόσο ανηλεής που ακρωτηριάζει ψυχικά τους ανθρώπους του. Δυστυχώς οι ιστορίες του κυμαίνονται ανάμεσα στην α­ διαφορία και την κοινοτοπία, έστω κι αν ορισμένες ενδύονται μια αχλύ μυστηρίου που, μολονότι παράταιρη, τους προσδίδει κάποιο ενδιαφέρον. 0 Χατζηστεργίου α­ ποδίδει πειστικά καθημερινές συγκινήσεις, προσηλωμέ­ νος όμως στο «μικρό» δεν κατορθώνει να αναδείξει το ε ­ ξαιρετικό, το αξιομνημόνευτο. ΛΙΝΑ ΠΑΝΤΑΛΕΠΝ

Αρ. 420

ΐπ ιμ

i \ a a : ΕΦΗ ΑΠΑΚΗ

1 Μ ο υ 200131 Μ ο υ 2001 Η ταξινόμηση των βιβλίων γίνεται με βάοη το γνωστό Δεκαδικό Εύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία. Το Βιβλιογραφικό Δελτίο ουντάοοεταιμετην πολύτιμη ουνεργαοία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Βιβλιοθηκονομία Βιβλιολογείον. Δραστηριότητες γνωριμίας με το βιβλίο και τη βιβλιοθήκη. Αθήνα, Τυπωθήτω, 2001. Σελ. 128. Δρχ. 3.000.

ISBN 960-8041-76-7. Βιβλιολογείον. Ένα βιβλίο για το βιβλίο. Αθήνα, Τυπωθήτω, 2001. Σελ. 117. Δρχ. 3.000. ISBN 960-8041-74-0.

ΧΩΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Μ. 40 χρόνια οτο μέτωπο του Τύπου. 1950-1990. Αθήνα, Χρυσάφη-Πανεζή, 2000. Σελ. 271. Δρχ. 5.200. ISBN 960-292-024-6.

επιστήμη, θρησκεία. Μετ. Ν. Μουντζούρογλου. Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 152. Δρχ. 3.900.

ISBN 960-378-885-6.

Αρχαία φιλοοοφία ΦΟΥΓΙΑΣ Π. Κικέρων. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 379. Δρχ. 5.500.

ISBN 960-14-0346-9.

Αποκρυφιομόε ΚΟΥΡΟΣ Κ. Γ. Το αίνιγμα των «Ε». Αθήνα, Έσοπτρον, 2001. Σελ. 271. Δρχ. 3.850.

ISBN 960-7228-79-0. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ1.0. Μυστήρια των Δελφών. Αθήνα, Απολλώνειο Φως, 2001. Σελ. 215. Δρχ. 3.640.

Ατομική ψυχολογία

Γενικά ΚΕΦΑΛΗΣ X. Οι διαλεκτικοί της συμφοράς και οι συμφορές της διαλεκτικής. Αθήνα, Κορφή, 2000. Σελ. 287. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-339-319-3. ΜΑΚΡΗΣ Ν. Έρως και φιλοσοφία. Πειραιάς, Σμπίλιας, 2001. Σελ. 161. Δρχ. 2.500.

ISBN 960-86800-1-8. ΝΟΥΤΣΟΣ Π. Φιλοσοφείον. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 303. Δρχ. 5.000. ISBN 960-393-527-1. ΠΕΛΕΓΡΙΝΗΣ θ. Παιδιά του Κάιν. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 190. Δρχ. 2.800. ISBN 960-393-463-1. ΛΑΡΡΕΡ Κ. Η φιλοσοφία του περιβάλλοντος. Μετ. Ε. Γούναρη. Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 155. Δρχ. 4.000. ISBN 960-378-881-3. ΜΟΡΟ Π. Φ. Χομπς: Φιλοσοφία,

146

ΠΡΟΦΕΤ Μ. Λ. - ΠΡΟΦΕΤ Ε. Κ. Κατανόηση του εαυτού. Μετ. Δ. Κουτσούκης. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 188. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-03-2842-0.

Κοινωνική ψυχολογία ΠΑΠΑΣΤΑΜΟΥ Σ. Εισαγωγή στην κοινωνική ψυχολογία. Τόμος Α'. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 620. Δρχ. 12.000. ISBN 960-939-642-1. ΠΑΠΑΣΤΑΜΟΥ Σ.-ΜΙΟΥΝΥΓ. Μειονότητες και εξουσία. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 247. Δρχ. 5.000. ISBN 960-393-502-6.

Εφαρμοσμένη ψυχολογία Ψυχοσωματικά προβλήματα των παιδιών. Επιμ. Γ. Τσιάντης - Α. Ξυπολυτά-Ζαχαριάδη. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 320. Δρχ. 5.200. ISBN 960-03-2959-1. ΑΕΤΣΙΟΣ Κ. Το ψυχόδραμα. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 175. Δρχ. 4.000. ISBN 960-393-483-6.

ΒΑΓΙΕΧΟ-ΝΑΧΕΡΑ Α. Εφηβεία, η άγρια ηλικία. Μετ. Λ. θεοδωρίδου. Αθήνα, Ενάλιος, 2001. Σελ. 319. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-536-068-3.

LAPP D. C. Βελτιώστε τη μνήμη σας. Μετ. Τ. Λαμπροθανάσης. Αθήνα, Δίοδος, 2001. Σελ. 237. Δρχ. 3.950.

ISBN 960-7072-49-9. ΜΑΚΕΛΡΟΪ Σ. Τ. Τα ζώα σαν οδηγοί της ψυχής. Μετ. Α. Λυμπερόπουλος. Αθήνα, Κέδρος, 2001. Σελ. 309. Δρχ. 4.400.

ISBN 960-04-1774-1.

ΚΟΛΛΙΑΣ X. Γ. Ελλάδα-Τουρκία. Αθήνα, πατάκης, 2001. Σελ. 207. Δρχ. 3.700.

ISBN 960-378-871-6. ΚΟΥΤΣΟΥΚΗΣ Μ. Σ. Εκτός ορίων και συνόρων. Αθήνα, Ιστορικές Εκδόσεις, Σ. Βασιλόπουλος, 2000. Σελ. 121. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7731-26-3. ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗΣ Ν. Γ. Η Κύπρος στην Ευρώπη. Αθήνα, Εστία, 2001. Σελ. 160. Δρχ. 3.640. ISBN 960-05-0885-2. ΧΑΝΤΖΟΥ Δ. Το αμυντικό μας πρόβλημα και η αντιμετώπισή του. Θεσσαλονίκη, κυρομάνος, 2000. Σελ. 93. Δρχ. 1.870.

Δ ίκ α ιο Γ ε ν ικ ά BLISSETT L. Εκκλησιαστής. Μετ. X. Κακατσάκη. Αθήνα, Τραυλός, 2001. Σελ. 837. Δρχ. 8.500.

ISBN 960-7990-35-8.

ΑΛΙΒΙΖΑΤΟΣΝ.Κ. Ο αβέβαιος εκσυγχρονισμός και η θολή συνταγματική αναθεώρηση. Αθήνα, Πόλις, 2001. Σελ. 327. Δρχ. 4.800.

ISBN 960-8132-29-0.

Αθήνα, Ποιότητα, 2001. Σελ. 398. Δρχ. 5.980. ISBN 960-7803-16-7. ΔΙΑΜΑΝΤΗ-ΜΕΓΑΛΟΥ Β. Η δική μου Μύκονος. Αθήνα, Διώνη, 2001. Σελ. 64. Δρχ. 1.000.

ISBN 960-7720-41-5. ΠΑΝΤΑΖΑΤΟΣ Δ. I. Για να μη σβύσει η παλιά Κεφαλονίτικη και θιακιά ντοπιολαλιά. Εύβοι, 2000. Σελ. 296. Δρχ. 5.200. ΠΑΠΑΝIΚΟΛΑΟΥ Ν. Α. Αχ, αυτά τα βυζιά!... Αθήνα, Σμπίλιας, 2000. Σελ. 131. Δρχ. 2.200.

ISBN 960-255-229-8. ΣΤΕΡΓΙΟΥ Δ. Λ. Τα βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας με αρχαιοελληνικές ρίζες. Αθήνα, Παπαδήμας, 2001. Σελ. 186. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-206-495-1.

Ο ικ ο ν ο μ ία ΚΟΙΝΩΝΙΚΕ! ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Πολι τι κή Τα Βαλκάνια χτες-σήμερα. Διήμερο. Αθήνα, Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 2000. Σελ. 189. Δρχ. 5.500.

ISBN 960-259-103-Χ. ΒΑΛΗΝΑΚΗΣ Γ. Γ. - ΜΠΟΤΣΙΟΥ Κ. Ε. Διεθνείς σχέσεις και στρατηγική στην πυρηνική εποχή. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 2000. Σελ. 413. Δρχ. 5.720. ISBN 960-374-137-Χ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ Ε. Το «ανοιχτό» κόμμα. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 2001. Σελ. 133. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-374-127-2. ΒΟΥΛΤΕΨΗΣ Γ. Πρόκληση. Β' έκδοση. Αθήνα, Πολιτικά θέματα, 2000. Σελ. 292. Δρχ. 5.200. ΓΕΝΝΑΡΗΣ Κ. Εξ Ανατολών. Αθήνα, καστανιώτης, 2000. Σελ. 365. Δρχ. 6.240. ISBN 960-03-2891-9. ΗΡΑΚΛΕΙΔΗΣ Α. Η Ελλάδα και 0 «εξ Ανατολών» κίνδυνος. Αθήνα, Πόλις, 2001. Σελ. 418. Δρχ. 6.000.

ISBN 960-8132-27-4.

CILLIS Μ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Οικονομική της ανάπτυξης. Τόμος Β'. Μετ. 0. Γραβάνη Ν. Σταματάκης. Αθήνα, Τυπωθήτω, 2001. Σελ. 453. Δρχ. 9.500.

ISBN 960-8041-83-Χ.

RIFKIN J. Η νέα εποχή της πρόσβασης. Μετ. Α. Αλαβάνου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 549. Δρχ. 6.000.

ISBN 960-14-0349-3.

Μ έο α Μ α ίικ ή ε Ε π ικ ο ιν ω ν ία ε Ραδιόφωνο και Πολιτισμός. Ημερίδα από τον 958 της ΕΡΤ 3. Θεσσαλονίκη, 2001. Σελ. 113. ISBN 960-86891-0-4.

Λαογραφία ΑΓΡΑΦΙΩΤΗΣ Γ. Ν. Σαρακατσιανέοι κλεφταρματολοί και το δημοτικό τραγούδι. Αθήνα, 2000. Σελ. 124. Δρχ. 3.120.

Εκπαίδευση Εμπειρίες και σκέψεις εκπαιδευτικών για τα προαιρετικά εκπαιδευτικά προγράμματα: Πολιτιστικά, περιβαλλοντικά, comenius, κινητικότητα. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001. Σελ. 152. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-375-193-6. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣΧ. Δάσκαλοι και εκπαιδευτικός δημοτικισμός. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001. Σελ. 208. Δρχ. 3.500.

ISBN 960-375-191-Χ. ΗΛΙΑΔΟΥ-ΤΑΧΟΥ Σ. Η εκπαίδευση στη Δυτική και Βόρεια Μακεδονία (18401914). Θεσσαλονίκη, Ηρόδοτος, 2001. Σελ. 568. Δρχ. 12.480.

ISBN 960-7290-73-9.

ΑΛΙΠΡΑΝΤΗΣ Ν. X. Πατρική γη. Αθήνα, 2001. Σελ. 486. Δρχ. 6.240.

ΜΟΥΡΚΙΔΗΣ Γ. Α. Ο φοιτητής. Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης, 2001. Σελ. 207. ISBN 960-343-558-9.

ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ Μ. Γ. Λαογραφικά εφήμερα. Αθήνα, Τυπωθήτω, 2001. Σελ. 390. Δρχ. 6.000.

ISBN 960-8041-78-3.

ΣΜΟΚΟΒΙΤΗΣ Α. Τα «σκονάκια» του μυαλού, θεοσαλονίκη, University Studio Press, 2001. Σελ. 56. Δρχ. 1.500. ISBN 960-12-0925-5.

ΒΑΡΒΟΥΝΗΣ Μ. Γ. Όψεις και μορφές του ελληνικού παραδοσιακού πολιτισμού.

RACE Ρ. 500 πρακτικές συμβουλές για την ανοικτή και ευέλικτη εκπαίδευση.

147

Μετ. Κ. Ζουγανέλη - Μ. Βακαλοπούλου. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001. Σελ. 208. Δρχ. 5.200. ISBN 960-575-185-5.

Γενικά ΖΕΡΒΑΣ Α. Επισκέψεις 2. Αθήναι, Ίνδικτος, 2001. Σελ. 276. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-518-095-2. ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ. Η μηχανική μετάφραση και η ελληνική γλώσσα. Επιμ. Μ. Σταύρου - Μ. Τζεβελέκου. Αθήνα, Καστανιώτης, 2000. Σελ. 360. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-03-2718-1.

ΘΕΤΙΚΕΙ ΕΠΙΙΤΗΜΕί Γενικά ΘΑΝΕΛΛΑΣ X. Το πυρ αναπαύεται στην ύλη. Β' έκδοση. Αθήνα, Γκοβόστης, 2001. Σελ. 295. Δρχ. 4.500.

ISBN 960-270-859-Χ.

Φυτολογία Φαρμακευτικά και αρωματικά φυτά. Αθήνα, Πολιτιστικό Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ. Σελ. 602. Δρχ. 9.360.

ISBN 960-244-061-9.

Ζωολογία ΦΛΩΡΙΔΗΣ θ. Τριάντα χρόνια με τα ζώα. Β' έκδοση. Αθήνα, Κάκτος, 2001. Σελ. 199. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-382-426-7.

ΕΦΑΡΜΟΙΜΕΝΕΙ ΕΠΙ Ι ΜΕΐ ι ατρική STEINEG Τ. Μ. Μια μέρα από τη ζωή του Γαληνού. Μετ. Α. Δ. Μαυρουδής. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 2000. Σελ. 99. Δρχ. 2.000.

ISBN 960-12-0906-9.

Ο ι κ ι α κ ή οiKovouία ΛΙΒΑΝΙΔΗΣ Τ. Κοκτέιλς για φαλλοκράτες. Αθήνα, Smart Press,

148

2001. Σελ. 212. Δρχ. 3.500.

ISBN 960-8199-00-χ.

Αθήνα, Εξάντας, 2001. Σελ. 295. Δρχ. 4.400. ISBN 960-256-458-χ.

SCRIVNER J. Αποτοξινώστε τη ζωή σας. Μετ. Α. Μουτσοπούλου. Αθήνα, Αλκυών, 2000. Σελ. 200. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-326-062-2.

Λυρικών λόγος και ιστορική πράξη. Μετ. I. Μπάρμπας. Θεσσαλονίκη, Ζήτρος, 2000. Σελ. 447.

ISBN 960-7760-57-3.

Επιχειρήσεις KOTTER J. Ρ. Ηγέτης στις αλλαγές. Μετ. Α. Σοκοδήμος. Αθήνα, Κριτική, 2001. Σελ. 197. Δρχ. 5.500.

ISBN 960-218-217-2. ΜΠΑΤΡΑΜ Α. Χάος, πολυπλοκότητα και μάνατζμεντ. Μετ. Σ. Σαββουλι'δου. Αθήνα, Καστανιώτης, 2000. Σελ. 327. Δρχ. 10.400. ISBN 960-03-2798-Χ.

mm Ζωνοαφική

ΕΡΜΗΣ ΤΡΙΣΜΕΓΙΣΤΟΣ. Άπαντα. Τόμοι Α'+Β'. Εισ.-μετ.-σχόλ. Φιλολογική Ομάδα Κάκτου. Αθήνα, Κάκτος, 2001. Σελ. 465. Δρχ. 3.120 (ο κάθε τόμος). ΘΕ0ΦΡΑΣΤ0Σ. Χαρακτήρες. Μετ. Σ. Γκιργκένης. Αθήνα, Εξάντας, 2001. Σελ. 155. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-256-457-1.

Μελέτες ΤΣΙΤΣΙΡΙΔΗΣΣ. Η γένεση της λογοτεχνικής ερμηνείας. Αθήνα, Στιγμή, 2001. Σελ. 94. Δρχ. 2.600.

ΣΤΑΥΡΟΥ Γ. Ελλάδα των χρωμάτων. Αθήνα, 2000. Σελ. 62. Δρχ. 5.200.

Φωτογραφία

Π ο ί no η

ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Για τα παιδιά. Αθήνα, Μεταίχμιο, 2001. Σελ. 101. Δρχ. 12.480. ISBN 960-375-177-4.

ΑΝΩΜΕΡΙΤΗΣ Γ. Μεταγωγές. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 147. Δρχ. 2.900. ISBN 960-14-0038-5.

θέατρο

ΑΞΙΩΤΗ Μ. Ποιήματα. Αθήνα, Κέδρος, 2001. Σελ. 195. Δρχ. 3.300.

ISBN 960-04-1812-8.

ΓΛΥΤΖΟΥΡΗΣ Α. Η σκηνοθετική τέχνη στην Ελλάδα. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 739. Δρχ. 9.800.

ISBN 960-393-220-5.

ΓΑΡΔΙΚΙΩΤΗ-ΚΟΪΝΗ Κ. Της μουσικής. Αθήνα, Μαυρίδης, 2001. Σελ. 60.

ΤΣΙΠΗΡΑΣ Κ. Σ. 0 ήχος του Καραγκιόζη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 357. Δρχ. 7.500. ISBN 960-14-0340-χ.

ΓΕΩΡΓΑΛΑΙΔΗΣ Α. Παγωμένο κενό στους 516 °C. Λευκωσία, 2001. Σελ. 49.

ISBN 960-8581-0-4.

εn

i m r n i i

Γενικά ZIEGLER V. W. Η χαρά να πετάς. Μετ. Σ. Τζανετάτος. Αθήνα, Libro, 2001. Σελ. 260. Δρχ. 7.800.

ISBN 960-490-037-4.

ΚΛΑΙΙΚΗ Φ Ι Ι Ο Ι Ο ί Ι Α Αοχαίοι ουννοαώείτ Διογένης ο Κυνικός. Μετ. Ν. Τούσης.

ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Σ. Ποίηση. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 50. Δρχ. 3.000.

ISBN 960-14-0345-0. ΖΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ Σ. Της πίκρας μου βιολί. Ποιήματα. Λάρνακα, 2000. Σελ. 56. ΙΝΤΖΙΔΗΣ Β. Χαιρετισμούς από την Ελλάδα. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 2001. Σελ. 58. Δρχ. 2.080. ΚΑΣΔΑΓΛΗ Ρ. Αποσκευές. 1973-1999. Ρόδος, 2000. Σελ. 49. Δρχ. 2.080. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ Λ. Δ. Τριάντα χρόνια συνεργασίας με τη Νέα Εστία. 1968-

1998. Αθήνα, Κάμειρος, 2001. Σελ. 94. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7496-12-4.

Σελ. 115. Δρχ. 5.500.

ISBN 960-378-941-0.

Αθήνα, Πόλις, 2000. Σελ. 112. Δρχ. 2.800. ISBN 960-8132-30-4.

ΛΑΓΙΟΕ Η. Πράξη υποταγής. Αθήνα, Ερατώ, 2000. Σελ. 103. Δρχ. 2.495.

ISBN 960-229-105-2.

ΚΑΝΟΝΗΣ-ΔΟΜΒΡΟΣ Γ. Οι επτά υπέροχες του Βασίλη. Αθήνα, Όμβρος, 2001. Σελ. 277. ISBN 960-8086-26-4.

ΣΠΕΓΓΟΣ Μ. Περί αισθημάτων. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 595. Δρχ. 5.200. ISBN 960-14-0343-4.

ΛΙΟΝΤΟΣ Σ. Ανοσοποίηση. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 2001. Σελ. 51.

ΚΑΡΑΛΗ Μ. Πιο πολύ, πιο πολλοί. Δ' έκδοση. Αθήνα, Αστάρτη, 2000. Σελ. 197. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-263-086-8.

ΣΤΑΣΙΝΟΠΟΥΛΟΥ-ΦΡΥΖΗ Α. Ένα κολάρο στην εξοχή. Πάτρα, Αχαϊκές Εκδόσεις, 2000. Σελ. 125. ISBN 960-7960-32-7.

ΜΠΟΥΚΛΗ Ε. Ποιητικόν αίτιον. Αθήνα, Κώδικας, 2001. Σελ. 39.

ISBN 960-7332-80-6.

UNGARETTI 0. Ποιήματα. Μετ. Φ. I. Πιομπίνος. Β' έκδοση. Αθήνα, Ίκαρος, 2001. Σελ. 402. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-7721-65-9.

Πεζογραφία ΑΝΤΩΝΑΣ Α. Ο τρικέφαλος. Αθήνα, Στιγμή, 2001. Σελ. 96. Δρχ. 2.390. ΒΑΡΕΛΛΑ Α. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Αθάνατη ιδέα. Διηγήματα. Δ' έκδοση. Αθήνα, Άγκυρα, 2001. Σελ. 227. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-234-333-8. ΔΟΞΙΑΔΗΣ Α. Ο θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ. Δ' έκδοση. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 288. Δρχ. 4.680. ISBN 960-03-2991-5. ΔΡΟΣΙΝΗΣ Γ. Έρση. Αθήναι, Ίνδικτος, 2000. Σελ. 297. Δρχ. 2.330.

ISBN 960-518-018-9. ΔΟΥΖΛΑΤΖΗ Μ. Ξένη μέσα στη χώρα της. Αθήνα, Χατζηνικολή, 2001. Σελ. 274. Δρχ. 5.000.

ISBN 960-264-163-0.

ΚΕΧΑΓΙΟΓΛΟΥ Γ. Πεζογραφική ανθολογία. Τόμος Β'. Θεσσαλονίκη, Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, 2001. Σελ. 737. Δρχ. 7.280.

ISBN 960-231-092-8. ΚΟΝΤΟΔΗΜΟΣ Κ. Ο γιος που δεν θα θέλατε να έχετε. Αθήνα, Νεφέλη, 2001. Σελ. 237. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-211-576-9. ΚΟΡΔΟΠΑΤΗΣ Δ. Ο άνθρωπος με το «σιδηρούν προσωπείον». Αθήνα, Στιγμή, 2001. Σελ. 73. Δρχ. 2.290. ΜΑΝΑΝΕΔΑΚΗ Κ. Έχετε μήνυμα στο κινητό σας. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 301. Δρχ. 3.800.

ISBN 960-14-0347-7. ΜΑΡΓΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Ένα πηλήκιο άγριες φράουλες. Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 342. Δρχ. 4.600.

ISBN 960-378-925-9. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΥ Α. Παλιόκαιρος. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 365. Δρχ. 4.680. ISBN 960-03-2953-2. ΜΠΑΛΙΟΥ Ε. Σιγά το ξημέρωμα... Αθήνα, Προπομπός, 2000. Σελ. 217.

ISBN 960-7860-16-0.

ΖΑΜΠΑΘΑ-ΠΑΓΟΥΛΑΤΟΥ Φ. Ξημέρωσε νύχτα. Αθήνα, Εξάντας, 2001. Σελ. 116. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-256-473-3.

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Η. X. Τόποι τέσσερεις συν τρεις, Αθήνα, Στιγμή, 2001. Σελ. 119. Δρχ. 2.390.

ΘΕΟΔΩΡΟΥ I. Μελέη θα πει άγγελος. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 298. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-393-547-6.

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Β. Σπάζοντας τα δεσμό της νεύρωσης. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 260. Δρχ. 3.000.

ISBN 960-14-0342-6.

ΚΑΚΙΣΗΣ Σ. (Συνεχίζεται). Αθήνα, Ερατώ, 2000. Σελ. 56. Δρχ. 1.870.

ISBN 960-229-122-2.

ΣΑΜΟΥΗΛΙΔΗΣ X. Στους πέντε ανέμους του Καυκάσου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 476. Δρχ. 6.000.

ISBN 960-14-0352-3.

ΚΑΚΟΥΡΗ Α. ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ. 8 θανάσιμα αμαρτήματα. Αθήνα, Πατάκης, 2001.

ΣΚΑΣΣΗΣ 0.0 βαλσαμωμένος γάτος.

ΤΣΙΜΠΟΝΑΚΗ Ε. Δεν θα ξανακυλήσω την ίδια πέτρα. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Πάραλος, 2001. Σελ. 253.

ISBN 960-7221-38-9. ΧΑΤΖΗΓΙΑΝΝΙΔΗΣ Β. Οι τέσσερις τοίχοι. Αθήνα, Το Ροδακιό, 2000. Σελ. 268. Δρχ. 5.400. ISBN 960-7360-78-8. ΧΡΗΣΤΕΑΣ Γ. Η εταιρεία του έρωτα. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Απόπειρα, 2000. Σελ. 159. Δρχ. 2.700.

ISBN 960-537-028-Χ.

ACKR0YD Ρ. Τα χειρόγραφα του Πλάτωνα. Μετ. Λ. Καλοβυρνάς. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 213. Δρχ. 3.500. ISBN 960-14-0341-8. ΑΛΙ Τ. Το βιβλίο του Σαλαντίν. Μετ. Ν. Χούνος. Αθήνα, Άγκυρα, 2001. Σελ. 412. Δρχ. 5.720.

ISBN 960-234-752-Χ.

ARES D. Πόπερ. Μετ. Τ. Κοροβέση. Αθήνα, Ιστιοφόρο, 2001. Σελ. 315. Δρχ. 5.000. ISBN 960-7893-07-7.

YEHOSHUA A. Β. Ταξίδι στο τέλος της χιλιετίας. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Κοέν. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 445. Δρχ. 7.280. ΓΚΑΛΕΑΝΟΕ. Το βιβλίο των εναγκαλισμών. Μετ. Μ. Παναγιωτίδου. Αθήνα, Κέδρος, 2001. Σελ. 279. Δρχ. 3.500. ISBN 960-04-1729-6. ΓΚΙΝΣΜΠΕΡΓΚ Α. Ουρλιαχτό. Εισ.-μετ.σημ. Γ. Λειβαδής. Καλαμάτα, 2001. Σελ. 42. ISBN 960-86902-0-χ. ΓΚΟΜΠΡΟΒΙΤΣ Β. Η πορνογραφία. Μετ. Δ. Δημητριάδης. Αθήνα, Νεφέλη, 2001. Σελ. 269. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-211-273-5.

CRECE Μ. DE. Η λευκή νύχτα της Αγίας Πετρούπολης. Μετ. Ν. Κυριαζόπουλος.

149

Αθήνα, Φερενίκη, 2001. Σελ. 323. Δρχ. 4.990. ISBN 960-7952-07-3.

CAMMILLEPIR. Ο ιεροξβταστής. Ρομάντζο. Μετ. Π. Υφαντής - Β. Καραγιώργος. Αθήνα, Διήγηση, 2000. Σελ. 332. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-7951-04-2.

ΜΟΑΤΙΝ. Αυτά που θέλει η αγάπη. Μετ. Β. Δαμόφλη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 293. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-14-0344-2.

Ο' ΜΠΡΑΪΑΝ Π. Τα κανόνια του αποχαιρετισμού. Μετ. Γ. Σπανδωνής. Αθήνα, Ψυχογιός, 2001. Σελ. 280. Δρχ. 3.900. ISBN 960-274-419-7.

ΜΟΥΖΑΦΕΡ Α. 0 έρωτας της Χατιτζέ. Μετ.-επιμ. Φ. Γεωργίου. Αθήνα, Ουρανός, 2000. Σελ. 343. Δρχ. 4.700.

ΚΑΜΙΜΕΡΙΑ. Ο κλέφτης της μεσημβρίας. Μετ. Φ. Ζερβού. Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 360. Δρχ. 3.800.

ISBN 960-378-919-4.

ΜΠΑΡΙΚΚΟ Α. Όνειρα από γυαλί. Μετ. Λ. Ταχμαζίδου. Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 269. Δρχ. 3.900.

ISBN 960-378-726-4.

ΠΕΡΕΘ-ΡΕΒΕΡΤΕ Α. 0 δάσκαλος της ξιφασκίας. Μετ. X. Παπαγεωργίου. Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 350. Δρχ. 4.400. ISBN 960-378-933-χ.

ΚΑΝΤΑΡΕI. Μια πόλη χωρίς διαφημίσεις. Μετ. Γ. Παναγιώτου. Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 2001. Σελ. 188. Δρχ. 3.740.

ISBN 960-7058-97-6.

ΜΠΑΤΑΪΓ Κ. Ζήτω η Κόλαση. Μετ. Μ. Σκάρα. Αθήνα, Αστάρτη, 2001. Σελ. 304. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-263-087-6.

ΚΑΡΡΑΝ0 Π. Το ρόδο της Βενετίας. Μετ. Ζ. Ζαρωμένου. Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2001. Σελ. 286. Δρχ. 4.250.

ISBN 960-8196-03-5.

KAY C. G. Οι λέοντες του Αλ Ρασάν. Τόμοι Α'+Β'. Μετ. Κ. Στειακάκη. Αθήνα, Anubis, 2001. Σελ. 284+342. Δρχ. 4.800+5.200.

ISBN 960-306-300-2: ΚΕΝΤΖΙ Μ. Μια νύχτα στον σιδηρόδρομο του Γαλαξία. Μετ. Μ. Αργυράκη. Αθήνα, Ολκός, 2001. Σελ. 200. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-8154-05-7, ΚΛΑΒΑΝ Α. Η καταπακτή. Μετ. Ε. Μπαρτζινόπουλος. Αθήνα, Καστανιώτης, 2000. Σελ. 242. Δρχ. 1.500. ISBN 960-03-2724-6. ΚΟΜΑΝ Μ. Η σκιά της μνήμης. Μυθιστόρημα. Μετ. Γ. Στρίγκος. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 219. Δρχ. 3.640. ISBN 960-03-2962-1.

BACH R. Μέσα από τονου. Μετ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Διόπτρα, 2000. Σελ. 101. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-364-178-2. ΜΠΕΛΟΟΥ Σ. Ράβελσταϊν. Μετ. Δ. Στεφανάκης. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 269. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-03-2963-χ.

BUKOVSKI Μ. Ετοιμαστείτε να τρελαθείτε. Μετ. Ζ. Μαυροειδή. Αθήνα, Τραυλός, 2001. Σελ. 240. Δρχ. 3.500.

ISBN 960-7990-38-2. ΜΠΡΑΜΛΙΣ. Η τρομοκρατία στο Μπουντουάρ. Αθήνα, Εξάντας, 2001. Σελ. 310. Δρχ. 5.720.

ISBN 960-256-471-7. ΜΠΡΟΥΝ X. Dajtrippers. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Κουμπαρέλη. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 471. Δρχ. 7.000.

ISBN 960-393-475-5.

ΠΕΡΕΚ Ζ. Cantatrix sopranica L. και άλλα επιστημονικά συγγράμματα. Μετ. Μ. Ντελαέ-Μαζαράκη - Μ. Σκάρα. Αθήνα, Χατζηνικολή, 2001. Σελ. 123. Δρχ. 3.500. ISBN 960-264-161-4. ΡΑΝΤΚΛΙΦ Α. Το μυστικό των Ματσίνι. Μετ. θ. Σακκέτας. Αθήνα, Στοχαστής, 2001. Σελ. 252. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-303-111-9. ΡΕΪΝΕΡ Σ. Το έτερον ήμισυ. Μετ. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Ωκεανίδα, 2001. Σελ. 495. Δρχ. 5.500.

ISBN 960-410-182-X. ΣΟΜΠΑΝΤ Β. Κι αν σου πω πως είμαι η μαμά σου, θα το πιστέψεις; Μετ. Μ. Βλάχου. Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2001. Σελ. 190. ISBN 960-8196-08-6. ΤΑΝΙΖΑΚΙΤ. Το ημερολόγιο ενός τρελού γέρου. Μετ. Π. Ευαγγελίδης. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 262. Δρχ. 6.240. ISBN 960-03-2622-3. ΤΕΟΜΠΑΛΝΤΙ Π. Η χωματερή. Μετ. Α. Παπασταύρου. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 251. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-03-2958-3.

ΚΟΡΤΩ Α. Στοιχειωμένος. Αθήνα, Εξάντας, 2001. Σελ. 225. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-256-462-8..

NOIR Μ. Όμηροι στο Λούβρο. Μετ. I. Κουτεράνη. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 2001. Σελ. 310. Δρχ. 4.500. ISBN 960-374-066-7.

ΦΕΝΩ Ε. Όπου γίνεται λόγος για το σκάκι, την πανουργία του Κασπάροφ, την προοπτική, τα ερωτικά παιχνίδια, τις σκέψεις του Πασκάλ και του Μιλάν Κούντερα. Μετ. Φ. Μουρκούση. Αθήνα, Πόλις, 2001. Σελ. 178. Δρχ. 3.800.

ISBN 960-8132-26-6.

ΜΑΖΙΝΑ Ε. Το πέταγμα του σπουργιτιού. Ρομάντζο. Μετ. Ε. Υφαντή. Αθήνα, Διήγηση, 2000. Σελ. 187. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-7951-05-0.

ΝΤΕΛΓΑΔΟ Φ. Ο Άγιος ήταν...; Μετ. Μ. Κωνσταντίνου. Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2001. Σελ. 221. Δρχ. 3.800.

ISBN 960-8196-04-3.

HARTLEY L. Ρ. Ο σοφέρ της Λέδης Φράνκλιν. Μετ. Φ. Κονδύλης. Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 328. Δρχ. 5.300.

ISBN 960-378-931-3.

ΜΑΚΝΤΟΝΑΛΝΤ Α. Μ. Τα θολά πρόσωπα της αμαρτίας. Μετ. Μ. Φιλίππου. Αθήνα, Κέδρος, 2001. Σελ. 704. Δρχ. 7,000.

ISBN 960-04-1673-7.

ΝΤΡΟΣΓΕ Γ. Ζητείται σύντροφος με προσόντα. Μετ, X. Ντρέκου. Αθήνα, Εμπειρία Εκδοτική, 2001. Σελ. 319. Δρχ. 4.100. ISBN 960-8196-05-1.

ΒΛΟΝΤΑΚΗΣ Σ. Τα κατορθώματα του αστυνόμου Γιαλαντζή. Αθήνα, 2001. Σελ. 293. ISBN 960-91540-0-χ.

150

Ευθυμογοαφικά

Μιλέτι f Άνθη κομψά. Μνήμη Κ. θ. Δημαρά. Αθήνα, Σπουδαστήριο Νέου Ελληνισμού, 2001. Σελ. 154. Δρχ. 3.640. ISBN 960-320-101-4. Μνήμη Γεωργίου Δροσίνη. Επιμ. Λ. Δ. Κωνσταντινίδου. Αθήνα, Κάμειρος, 2001. Σελ. 189. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-7496-11-6. Πέντε συγγραφείς μιλούν για τον Γ. Δροσίνη. Αθήνα, κάμειρος, 2001. Σελ. 125. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-7496-15-9.

Αθήναι, Ίνδικτος, 2001. Σελ. 149. Δρχ. 3.120. ISBN 960-518-083-9.

Αθήνα, Εστία, 2000. Σελ. 219. Δρχ. 5.200. ISBN 960-05-0014-2.

'Εργα

McCUNN R. L. Χίλια κομμάτια χρυσού. Μετ. Γ. Καστανόρας. Αθήνα, το Κλειδί, 2001. Σελ. 333. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-237-161-7.

ΘΕΜΕΛΗΣ Κ. Α. Η απουσία ενός αθώου. Αθήναι, Ίνδικτος, 2001. Σελ. 62. Δρχ. 2.080. ISBN 960-518-082-0. ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ Λ. Δύο θεοί. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 159. Δρχ. 2.600. ISBN 960-03-2950-8.

UTOPIA Μ αρ τυρ ίec

βαρναλης Κ. 0 Σολωμός χωρίς μεταφυσική. Αθήνα, Κέδρος, 2001. Σελ. 236. Δρχ. 5.000.

ISBN 960-04-1681-8.

ΘΕΜΕΛΗΣ Κ. Α. Η θεία βλακεία. Αθήναι, Ίνδικτος, 2001. Σελ. 100. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-518-097-9.

ΓΟΥΛΑΝΔΡΗΣ Ν. 491 δελτία (19301975) για τον Δημήτρη Χατζή. Αθήνα, Μαύρη Λίστα, 2001. Σελ. 380. Δρχ. 7.000. ISBN 960-8044-14-6.

ΜΑΡΙΝΟΣ θ. Ο εφιάλτης της Εθνικής Αντίστασης. Μέρη Α'+Β'. Αθήνα, Ε.Μ.ΕΙ.Σ., 2000. Σελ. 255+395. Δρχ. 8.320 (οι δύο τόμοι) ISBN set 960-8139-02-3.

MIKE Μ. Μεταμφιέσεις στη νεοελληνική πεζογραφία. Αθήνα, κέδρος, 2001. Σελ. 425. Δρχ. 6.300.

ISBN 960-04-1842-χ. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ Η. Επαφές και προσεγγίσεις. Τόμος Β'. Αθήνα, Ιωλκός, 2000. Σελ. 236. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-426-181-9.

SAUNIER C. Μ. Ανδρέας Εμπειρικός. Μυθολογία και ποιητική. Αθήνα, Άγρα, 2001. Σελ. 120. ISBN 960-325-377-4.

HUND Ρ. Κριτική, θεωρία και παιδική λογοτεχνία. Μετ. Ε. Σακελλαριάδου Μ. Κανατσούλη. Αθήνα, Πατάκης, 2001. Σελ. 299. Δρχ. 6.500.

ISBN 960-378-764-7.

Δοκίμια ΠΑΝΟΥΣΗΣ Γ. ΝΕΑ-ζειν. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 2001. Σελ. 500. Δρχ. 7.500.

ISBN 960-14-0336-1.

ΣΚΑΡΜΑΛΙΩΡΑΚΗΣ A. Κ. Μνήμες και μαρτυρίες (Από το 1941 έως το 1975). Αθήνα, Ελεύθερη Σκέψις, 2001. Σελ. 372. Δρχ. 8.280.

ISBN 960-7931-56-4. ΜΟΝΤΕΪΓ Κ. Οι εραστές της ελευθερίας. Μετ. Ρ. Χάτχουτ. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 347. Δρχ. 5.720.

ISBN 960-03-2826-9.

Βιογραφίκ ΑΣΗΜΟΜΥΤΗΣ Β. Ιωάννης Βαρβάκης. Αθήνα, Κάκτος, 2001. Σελ. 333. Δρχ. 18.720. ISBN 960-382-431-3. ΚΡΙΑΡΑΣ Ε. Πραγματώσεις και όνειρα. Θεσσαλονίκη, Ιανός, 2001. Σελ. 261.

ISBN 960-7771-51-6. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ θ. Γ. Τα παιδικό χρόνια του Γ. Σεφέρη στη Σμύρνη. Αθήνα, Καστανιώτης, 2001. Σελ. 250. Δρχ. 4.680. ISBN 960-03-2966-4.

Γινικά

ΠΕΡΠΙΝΙΑΔΗΣ Β. Πριν το τέλος. Αθήνα, Προσκήνιο, 2000. Σελ. 149. Δρχ. 4.080. ISBN 960-7057-74-0.

ΘΕΜΕΛΗΣ Κ. Α. Ενεστώς διάρκειας.

ΣΠΗΤΕΡΗΣΤ. El Greco. Β' έκδοση.

SAFVET. Φλέγομαι. Μετ. Γ. Ν. Κονδύλης. Αθήνα, Scripta, 2001. Σελ.

642. Δρχ. 8.800. ISBN 960-7909-31-3.

Ελληνική ιστορία ΑΝΔΡΕΟΥ Α. Π. Fragments Macedonica. Αθήνα, Τυπωθήτω, 2001. Σελ. 167. Δρχ. 3.000. ISBN 960-8041-80-5. ΓΚΑΓΚΟΥΛΙΑΣ Γ. Δ. Η αθέατη πλευρά του Εμφυλίου. Αθήνα, Ιωλκός, 2001. Σελ. 302. Δρχ. 5.500.

ISBN 960-426-187-8. ΙΩΑΝΝΟΥ Κ. Ε. Η αλήθεια από τον Αρη. Αθήνα, Ε.Μ.ΕΙ.Σ. Σελ. 168. Δρχ. 3.120. ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗ Μ. Από μια σπίθα ξεκίνησε... Αθήνα, Προσκήνιο, 2001. Σελ. 404. Δρχ. 4.680.

ISBN 960-7057-77-5. ΚΟΥΖΕΛΗΣ Α. Π. Οι Αιτωλοακαρνόνες πρωθυπουργοί. Αθήνα, 2000. Σελ. 95. Δρχ. 4.160. ISBN 960-90904-1-9. ΚΟΥΚΚΟΥ Ε. Ιστορία των Επτανήσων, από το 1797 μέχρι την Αγγλοκρστία. Δ' έκδοση. Αθήνα, Παπαδήμας, 2001. Σελ. 245. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-206-450-1. ΚΟΥΤΕΛΑΚΗΣ X. Μ. Τήνος. Αρχαία και Χριστιανική. Αθήνα, Π.Ι.Ι.Ε. Τήνου, 2001. Σελ. 544. Δρχ. 7.280.

ISBN 960-9681-2-Χ. ΛΑΜΠΑΤΟΣ Γ. Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Τασκένδη (19491957). Αθήνα, Κούριερ Εκδοτική, 2001. Σελ. 255. Δρχ. 3.950.

ISBN 960-7851-18-8. ΜΟΥΛΙΑΣ X. Α. Το λιμάνι της σταφίδας. Πάτρα 1828-1900. Πάτρα, Περί Τεχνών, 2000. Σελ. 561. Δρχ. 8.320.

ISBN 960-86814-0-5. ΣΕΡΒΟΣ Δ. Το παιδομάζωμα. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 2001. Σελ. 346. Δρχ. 5.200. ISBN 960-224-878-5.

757

ΤΙΑΛΑΧΟΥΡΗΣ Κ. Η οικονομική πολιτική της Ιταλι'ας στα Δωδεκάνησα. Αθήνα, Τροχαλία, 2000. Σελ. 566. Δρχ. 8.520.

ISBN 960-7809-76-9.

μυθολογία. Αθήνα, Παπαδόπουλος, 2001. Σελ. 52. Δρχ. 5.000.

ISBN 960-412-055-7.

ΦΑΡΣΟΛΑΣ Δ. 1.0 Πούσκιν και η Ελληνική Επανάσταση 1821-1829. Αθήνα, Φιλίστωρ, 2001. Σελ. 168. Δρχ. 5.120. ISBN 960-569-055-8.

ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΗΣ Γ. Για του Ολύμπου τους θεούς τραγούδια, χρώματα, χορούς. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 2001. Σελ. 59. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-595-505-1.

DILLON Μ. Προσκυνητές και ιερά προσκυνήματα στην αρχαία Ελλάδα. Μετ. Γ. Κουσουνέλος. Αθήνα, Ενάλιος, 2001. Σελ. 451. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-556-040-5.

ΜΑΡΣΑΛ Ρ. Μισώ το διάβασμα! Μετ. Β. Ηλιόπουλος. Αθήνα, Κάστωρ, 2001. Σελ. 52. Δρχ. 5.000.

ISBN 960-7906-29-5.

ΣΙΡΙΝΕΛΙΖ. Τα παιδιά του Αλέξανδρου. Μετ. Σ. Μηίνη-Σωτηροπούλου. Αθήνα, ζαχαρόπουλος, 2001. Σελ. 785. Δρχ. 11.960. ISBN 960-208-661-0. ΦΡΙΜΑΝ Κ. Τ. Τα σχολεία στην Αρχαία Ελλάδα. Μετ.-σχόλ. Α. Κόντος. Αθήνα, Δόμος, 2001. Σελ. 582. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-86784-1-2.

FRONTISI-DUCROUX F. - VERNANT J. Ρ. Στο μάτι του καθρέφτη. Μετ. Β. Μέντζου. Αθήνα, Ολκός, 2001. Σελ.

261. Δρχ. 7.280. ISBN 960-8154-04-9.

Παγκόομια ιοτορία Πρόσωπα του 20ού αιώνα. Επιμ. Β. Παναγιωτόπουλος. Αθήνα, ΤΑ ΝΕΑ-Νέα Σύνορα, 2000. Σελ. 606. Δρχ. 10.000.

ISBN 960-14-0270-5. ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ Γ. κ. Ιστορίες του Πενταδάκτυλου. Λάηηθος, 2000. Σελ. 68. Δρχ. 5.120.

ISBN 960-8568-0-2.

BAYNES Ν. Η. - MOSS L. Β. Βυζάντιο. Μετ. Δ. Σακκάς. Ζ' έκδοση. Αθήνα, Παπαδήμας, 2001. Σελ. 645. Δρχ. 4.500. ISBN 960-206-000-Χ.

NICOL D. Μ. Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου (1261-1455). Μετ. Σ. Κομνηνός. Αθήνα, Παπαδήμας, 2001. Σελ. 754. Δρχ. 8.500.

ISBN 960-206-566-1.

ΤΡΕΒΕΛΙΑΝ Κ. Το όνειρο του βασιλιά Ιβάν. Μετ. Π. Βασιλάκη. Αθήνα, Κάστωρ, 2001. Σελ. 52. Δρχ. 5.200.

ΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Β. Αφηγήσεις από τη

152

ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ. Τεύχος 55. Δρχ. 2.000. ΕΠΙΓΝΩΣΗ. Τεύχος 77. Δρχ. 2. ΘΕΜΑΤΑ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ. Τετράμηνο περιοδικό. Τεύχος 14. Δρχ. 2.500. ΙΑΤΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. Τριμηνιαία έκδοση. Τεύχος 21. Δρχ. 1. ΙΣΓΩΡ. Τεύχος 12. Δρχ. 4.000. ΙΧΩΡ. Τεύχος 8. Δρχ. 1.500. ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Περιοδική έκδοση. Φύλλο 55. Δρχ. 500. Η ΛΕΞΗ. Ελληνική και ξένη λογοτεχνία. Τεύχος 162. Δρχ. 5.000. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Τεύχος 1.754. Δρχ. 2.000.

ΑΓΙΑΣΟΣ. Διμηνιαία έκδοση. Τεύχος 122. Δρχ. 600.

ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ. Τεύχος 97. Δρχ. 1.550. ΟΥΤΟΠΙΑ. Διμηνιαία έκδοση. Τεύχος 44.

ΑΓΟΡΑ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ. Τριμηνιαία επιθεώρηση. Τεύχος 2. Δρχ. 1.000.

Δρχ. 1.800. ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ ΝΕΑ. Φύλλο 76. Δρχ. 200.

ΑΙΟΛΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ. Τεύχος 189. Δρχ. 2.000.

ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ. Μηνιαία

ΑΝΑΠΤΥΞΗ. ΕΒΕΑ. Τεύχος 4.

εφημερίδα. Φύλλο 97. Δρχ. 600. ΠΛΑΝΟΔΙΟΝ. Τεύχος 52. Δρχ. 2.500.

ΑΡΧΕΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΑΤΡΙΚΗΣ. Τόμος 17. Τεύχος 6, Α.

Ο ΠΟΛΙΤΗΣ. Μηνιαία επιθεώρηση.

ΓΙΑΤΙ. Τεύχος 511. Δρχ. 700.

Τεύχος 87. Δρχ. 1.000.

ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 255. Δρχ. 1.700. ΔΕΛΤΙΟ ΕΠΑΓΓΕΛΜΑΤΙΚΟΥ ΕΠΙΜΕΛΗΤΗΡΙΟΥ ΑΘΗΝΩΝ. Τεύχος 471. Δρχ. 1.

ΠΟΡΦΥΡΑΣ. Τεύχος 98. Δρχ. 2.000. ΤΟ ΣΤΙΓΜΑ. Τεύχος 6. Δρχ. 1.000. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Δίμηνη επιθεώρηση. Τεύχος 117. Δρχ. 2.080.

ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Τεύχος 419. Δρχ. 2.000.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΚΕΨΗ. Δίμηνη περιοδική

ΔΙΑΛΟΓΟΣ. Τεύχος 25. Δωρεάν.

ΤΟΛΜΗ. Τεύχος 7. Δρχ. 1.000.

έκδοση. Φύλλο 22.

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΕΚΦΡΑΣΗΣ. Φύλλο 11.

ΦΙΛΟΛΟΓΙΚΗ. Τρίμηνη περιοδική έκδοση.

ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ. Τεύχος 119-120. Δρχ. 2.500.

Τεύχος 71. Δρχ. 1.200.

ΕΛΛΗΝΙΚΟΝ ΠΑΝΘΕΟΝ. Τεύχος 12. Δρχ. 1.500.

Ελιύθερα οναγνώοματα

ΕΝΔΟΧΩΡΑ. Τεύχος 75. Δρχ. 1.000.

ΕΝΔΙΑΜΕΣΗ ΠΕΡΙΟΧΗ. Τεύχος 19. Δρχ. 500.

HIGH LIGHTS. Τεύχος 5. Δρχ. 1.500.

MEDIA VIEW. Τεύχος 6. Δρχ. 1.000.

POESIA. Νο. 149.

UNICEF ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ. Τεύχος 44.

Αρ.420 επιμέλεια: Η Α Ι Α Σ

I Μ ου 200131 Μ ου 2001 — Στην Κριτικογραφία περιλαμβάνονται όλες οι επώνυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουοιάοεις των ελληνικών εκδόσεων που δημοοιεύοηαι στον ημερήσιο και περιοδικό Τύπο

ι

Γαλανός Δ.: Λεξικό Σανσκριτικής Αγγλικής - Ελληνικής (X. Κιοσσέ, Το Βήμα, 20.5.2001) Πλατής Ν.: Αθωνικό Λεξικό (Μ. Κυριάκη, HighLights, 5)

I ΟάηΓΟΙ_______ Παηαγιαννίδης L: Το αλφαβητάρι του εκσυγχρονισμένου (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 20.5.2001)

I ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ_______________ I Καστοριάδης Κ.: Η άνοδος της ασημαντότητας (Α. Κοντοχρήστου, αντί, 4.5.2001) Μπέης Κ.: Το πρόβλημα του δικαίου και των ηθικών αξιών (Α. Παναγόπουλος, Η Καθημερινή, 15.5.2001) Νεχαμάς Α.: Σωκρατικοί στοχασμοί: από τον Πλάτωνα στονΦουκώ (Κ. Νούλας, αντί, 18.5.2001)

r

Παπαγιώργης Κ.: 0 Χέγκελ και η γερμανική επανάσταση (Γ. X. Παπασωτηρίου, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Παπαγούνος Γ.: Φιλοσοφικές αναλύσεις (Σ. I. Καργάκος, Ελεύθερος Τύπος, 6.5.2001) Πλωτίνος: Εννεάδες (Μ. Στεφανίδης, αντί, 4.5.2001) Ποσειδώνιος: Τόμος 1ος. Τα αποσπάσματα (Π. Τζαμαλίκος, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

II

Κιντ I. Τζ.: Ποσειδώνιος, Τόμοι 2 και 3 (Π. Τζαμαλίκος, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

ΜΑΓΚΑΙΝΗΣ

οικονομικού κόσμου (Α. Δ. Καραγιάννης, Η Καθημερινή, 13.5.2001) Χέγκελ: Εισαγωγή στην αισθητική (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 6.5.2001)

\0PHIKEIA

|

Κιλίφη Τιμόθεου: Παροιμίες Σολομώντα. Εκκλησιαστής &Ασμα ασμάτων (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 3.5.2001) Π. Νικόλαος Λουδοβίκος: Η κλειστή πνευματικότητα και το νόημα του εαυτού (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 18.5.2001)

Αντωνοπούλου Μ.: Κοινωνική πράξη και υλισμός (0. Βασιλείου, διαβάζω, 418) ΒερναρδάκηςΧ. (επιμ.): Η κοινή γνώμη στην Ελλάδα (Ξ. Κοντιάδης, Το Βήμα, 20.5.2001) Πατσαλίδης Σ„ Γ. θεοδοσιάδου (επιμ.): Ιστορίες και (μυθ)ιστορίες made in the USA (Κ. Νούλας, αντί, 4.5.2001) Μπουρντιέ Π.: Για ένα ευρωπαϊκό κοινωνικό κίνημα (Κ. Μποτόπουλος, Τα Νέα, 19.5.2001)

ΙΠΰΑΙΪΙΚΕΐ

emithmI

P~1

Ηρακλείδης Α.: Η Ελλάδα και ο «εξ ανατολών κίνδυνος» (Η. Μήλλας, Το Βήμα, 27.5.2001) (Σ. Παπασπηλιόπουλος, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) Κέντρο Μαρξιστικών Ερευνών: Προσεγγίσεις στην κατάσταση της εργατικής τάξης στην Ελλάδα (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001)

Πασκάλ: Σκέψεις (Ρ. Μιλλιέξ, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Μαυρογορδάτος Γ.: Ομάδες πίεσης και δημοκρατία (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001)

Τέιλορ Ν.: Η Αρμονία των Πυθαγόρειων (Ν. Δοντάς, Η Καθημερινή, 27.5.2001)

UlOAITIKH

Χάιλμπρόνερ Ρ.: Οι φιλόσοφοι του

ΝτάληςΣ. (επιμ.): Από το Άμστερνταμ

I

153

στη Νίκαια. Η Ευρώπη και η Ελλάδα στη νέα εποχή (Σ. Ευοταθιάδης, Το Βήμα, 13.5.2001)

Πρζεβόρσκι Α.: Δημοκρατία και αγορά (Ν, Κεράνης, ΓοΒήμα, 6.5.2001) (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Πετράκος Γ. (εηιμ.): Ανάπτυξη ίων Βαλκανίων (Ε. Λουρή-Δενδρινού, Η Καθημερινή, 20.5.2001)

Τσάνσελορ Έ.: Η άνοδος και η πτώση των χρηματιστηρίων (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 418)

Συλλογικό-Εκδ. Μούσες: Τα μνημεία όπως ήταν και όπως είναι (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 13.5.2001)

Τσακαλογιάννης Π.: Ευρώ και ευρωπαϊκή πολιτική (Γ. Ν. Μπασκόζος Εξπρές, 20.5.2001) Τσάτσος Δ.: Η Ευρωπαϊκή Ένωση μετά τη Συνθήκη του Άμστερνταμ (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 418)

Μυλωνόπουλος X.: Ποινικό Δίκαιο. Τα εγκλήματα κατά της ιδιοκτησίας και της περιουοίας (Τ. Κοντράρου, Τα Νέα, 3.5.2001)

[j/fglfllM ·■-: ·- ~ Ί

ΪΜί

Γαλάνης Β.: Leasing, factoring, forfaiting, franchising, venture, capital (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2001) ΓεωργακόπουλοςΛ.: Χρηματιστηριακό και τραπεζικό δίκαιο (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2001) Ζεντέλης Π.: Real Estate: Αξία, εκτιμήσεις, ανάπτυξη, επενδύσεις, διαχείριση (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 20.5.2001) Μαραβέγιας Ν. (εηιμ.): Η ελληνική γεωργία προς το 2010 (Δ. Δαμιανός, Το Βήμα, 13.5.2001) Οικονομάκης Γ.: Ιστορικοί τρόποι παραγωγής. Καπιταλιστικά συστήματα και γεωργία (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 20.5.2001) Πελαγίδης θ.: Η ελληνική οικονομία στην εποχή της «νέας πολιτικής» (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2001) Προβόπουλος Γ., Καπόπουλος Π.: Η δυναμική του χρηματοοικονομικού συστήματος (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 27.5.2001) Σινανιώτη-Μαρούδη Α.: Σύμβαση χορηγίας (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 20.5.2001) Γκαλέα Ά„ Πατατόν 0.: Κόντρα στο ρεύμα σα μυστικά της αντιθετικής επένδυσης) (Ν. Κεράνης, Το Βήμα, 20.5.2001)

Γκρούμπεν Γ.: Ιερά και ναοίτων αρχαίων Ελλήνων (Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Ντέιβιντ Ρ., Άρτσμπολντ Ρ.: Conversations with Mummies (X. Κιοσσέ, ΤοΒήμα, 13.5.2001) Χαβάς Ζ.: Valley of the Golden Mummies (X. Κιοσσέ, To Βήμα, 13.5.2001)

Μηουρντιέ Π.: Για την τηλεόραση (Κ. Μποτόηουλος, Τα Νέα, 19.5.2001)

[Μ Π Μ Ξ Αθανασάκης Α.: Οικο-περιβαλλοντική ψυχολογία και εκπαίδευση (Γ. Λεοντσίνης, Το Βήμα, 13.5.2001)

—

7

I

Βαρβούνης Μ. Γ.: Λαογραφικά εφήμερα. Μικρά κείμενα για την ελληνική λαογραφία (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001)

Ζαχαριάς Κ.: Ιστορίες, θρύλοι και παραδόσεις (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001)

Συλλογικό - εκδ. Τοπίο: Η Ελλάδα του Πάρι Πρέκα (Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Στεργίου Δ.: Τα βλάχικα έθιμα της Παλαιομάνινας και αρχαιοελληνικές ρίζες (Σ. I. Καργάκος, Ελεύθερος Τύπος, 6.5.2001)

Μαρίας Φ.: Ο Γκρέκο και η τέχνη της εποχής του (Ν. Δασκαλοθανάσης, Το Βήμα, 20.5.2001)

Τσιπήρας Κ.: 0 ήχος του Καραγκιόζη (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001)

ImiTEKTOHIKH

Γκιλς Π.: Οικονομική της ανάπτυξης (Β. Μαλισιόβας, Επιλογή, 1.5.2001) Ίτγουελ Τ„ Τέιλορ Λ.: Η παγκόσμια δίνη του χρήματος (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 27.5.2001)

Μπέρνφελντ Ν.(επιμ,): Sauvegarde et mise en valeur des sites d' archeologie industrielle. Breme - Lisbone - Rome -

~~I

Τσέρνιακ Γ„ Ρόουζ Ρ.: Το κοτόπουλο από το Μινσκ και άλλα προβλήματα και γρίφοι από τη μεγάλη ρωσική παράδοση των μαθηματικών και φυσικών επιστημών (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 27.5.2001) (Κ. Νούλας, αντί, 4.5.2001)

Δασκαλοθανάσης Ν.: Η ζωγραφική του Giorgio de Chirico. Η σύνταξη του μεταφυσικού χώρου (Ρ. Λ. Ν. Μπάρμπερ, ΤοΒήμα, 6.5.2001)

Έκδοση Επαρχείου Καρπάθου (Μ. Γ. Βαρβούνης, Η Καθημερινή, 29.5.2001)

Κέντρο Ιστορικών Μελετών του Μέστρε: Πλατείες και πόλεις στην περιοχή της Βενετίας (Κ. Καυκούλα, Το Βήμα, 20.5.2001)

154

Roubaix (Α. Γιακουμακάτος, To Βήμα, 27.5.2001)

I

Μπρίνγκχεροτ Ρ.: Στοιχεία της τυπογραφικής τέχνης (Δ. Παυλόπουλος, Η Καθημερινή, 13.5.2001)

ΓΓΜΠ4

·:·-------" Ί

Κέντρο Ερευνών Μειονοτικών Ομάδων: Γλωσσική ετερότητα στην Ελλάδα (Π. Μπουκάλας, Η Καθημερινή, 29.5.2001) Νέοπορ Μ.: Φωνολογία. Προσαρμογή

στην ελληνική γλώσσα (Σ. Μοσχονάς, Η Καθημερινή, 25.5.2001)

Διάς (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 23.5.2001)

ImimmmiMmmm \

Μπλάνας Γ.: Η απάντησή του (Γ. Βέης, Η Καθημερινή, 25.5.2001)

θεοδώρου I.: Μελέκ θα πει άγγελος (Κ. Σάρρος, Ελευθεροτυπία, 13.5.2001)

Κόσμαν Ν.: θεοί και θνητοί. Σύγχρονα ποιήματα για τους κλασικούς μύθους (Ν. Σιώτης, Το Βήμα, 20.5.2001)

Παπαστράτου Δ.: Στα φτερά των αγγέλων (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 15.5.2001)

θεοδωρόπουλος Τ.: Η τρέλα του μεσημεριού (Κ. Καρακώτιας, Αυγή, 24.5.2001)

Ουόλς Π. Τζ.: Η ρωμαϊκή μυθιστορία. Τα «Σατυρικά» του Πετρώνιου και οι «Μεταμορφώσεις» του Απουληίου (Β. Πάγκαλος, Μακεδονία Θεσσαλονίκης 27.5.2001) Χάνσον Β„ Χοθ Τζ.: Ποιος σκότωσε •τον Όμηρο; 0 θάνατος της κλασικής παιδείας και η αποκατάσταση της ελληνικής σοφίας (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 27.5.2001)

\mrnm

.

θέμελης Ν.: Η ανατροπή (Ε. Κοτζιά, Η Καθημερινή, 13.5.2001)

Σολωμός Δ.: Werke (Δ. I. Ιακώβ, Το Βήμα, 13.5.2001)

Κάγιος Π.: Σε είδα να Όαι αόρατος (θ. Νιάρχος, Το Βήμα, 20.5.2001)

Τσιάμης X.: Το αυτοκίνητο της αγάπης ΓΕ. Χουζούρη, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Καισαρίδης Γ.: Συναντήσεις και ενοχές (Κ. Νούλας, αντί 4.5.2001)

I

\nminm

-

Αθανασιάδης Κ.: Το Σάββανο της Χιονάτης (Σ. I. Καργάκος, Ελεύθερος Τύπος, 6.5.2001)

Κεχαγιόγλου Γ.: Πεζογραφική ανθολογία - Αφηγηματικός γραπτός νεοελληνικός λόγος (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001)

Αλυγιζάκης I.: Η αναγνώριση του πτυχίου (Λ. Πανταλέων, διαβάζω, 418)

Παρίση Α.: Ιστορίες για σκύλους (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Πετρόπουλος Γ.: Στοιχεία Γρεκάνικης ποίησης (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 25.5.2001) Σφυρίδης Π. (εηιμ.): Εν Θεσσαλονίκη.

13 σύγχρονοι ηεζογράφοι (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) ΧαλατσάςΔ. (επιμ.): Ληστρικά τραγούδια (Π. Μπουκάλας, Η Καθημερινή, 15.5.2001) Λαζάρ Ε.: Panorama Literatuzii Neoelene (Κυρ. Ντελόπουλος, Η Καθημερινή, 8.5.2001)

Βαρβέρης Γ.: Ποιήματα, 1975-1996 (Γ. Μαρκόπουλος, 0 Πολίτης, Μάιος 2001) Κουτσουβέλη Κ. Α.: Η Παλλακίδα του

Καλλιφατίδης θ.: Στο φως του Βορρά (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 31.5.2001)

θερνούδα Λ.: Όκνος (Ν. Δαββέτας, Το Βήμα, 27.5.2001)

Καψαμπέλη Κ., Κιτσικοπούλου Μ.: Ιστορίες για γάτες (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Παραμπούκης Β.: Αγοράστε το Δία (Ν. Αλμπανόπουλος, Ηπειρωτικός Αγών, 17.5.2001)

Κακίσης Σ.: (συνεχίζεται) (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 18.5.2001)

Χατζόπουλοςθ.: Κελί (Κ. Βούλγαρης, Ο Πολίτης, Μάιος 2001)

Βαλτινόςθ.: Ημερολόγιο 1836-2011 (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 26.5.2001) Βαλτινός θ.: Συναξάρι Αντρέα Κορδοηάτη. Βιβλίο πρώτο: Αμερική (Κ. Νούλας, αντί, 18.5.2001) Γεωργιάδης θ.: Το βιβλίο του Ιορδάνη Γαβρά (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Γρηγοριάδης θ.: Το Παρτάλι (Τ. Μενδράκος, Αυγή, 10.5.2001) (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 5.5.2001) Δασκαλάκη Κ.: 0 άλλος πλους (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 6.5.2001) Δημουλάς Β.: Ασπρα φεγγάρια (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 3.5.2001) Δοξιάδης Α.: 0 θείος Πέτρος και η εικασία του Γκόλντμπαχ (Ε. Κοτζιά, Η Καθημερινή, 27.5.2001) ΓΕ. Χουζούρη, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Ευαγγέλου Α.: Το ξενοδοχείο και το σπίτι και άλλα πεζά (Χρ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 31.5.2001)

1

Καλογιάννη θ.: Ιστορίες από τις Γραφές (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 13.5.2001) (Χρ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 17.5.2001) (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 25.5.2001) Καλούτσας Τ.: Το τραγούδι των Σειρήνων (Λ. Πανταλέων, διαβάζω, 418) Καρακάσης Κ.: Ευτυχώς που δεν γεννήθηκα όμορφη (Ν. Πιέρρου, Είναι, 1.5.2001) Καρυδάκης Σ.: Η νύχτα των ονομάτων (Κ. Κατσουλάρης, Το Βήμα, 6.5.2001) Κοντογιάννης Π.: Συνεπιβάτες (Ε. Κοτζιά, Η Καθημερινή, 6.5.2001) (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 6.5.2001) Κοντολέων Μ.: Ιστορία ευνούχου (Α. Παπαδάκη, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Κυριαζής Ν.: 0 Ιππότης και ο Χρυσοκέφαλος (Μ. Πανώριος, Η Καθημερινή, 8.5.2001) ΚώτσιαςΤ.: Βροχή στο μνήμα (Δ. Κωστίδης, διαβάζω, 418) Λαμπαδαρίδου-Πόθου Μ.: Πήραν την Πόλη πήραν την... (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 27.5.2001) Λογοθέτης Η.: Ιστορίες της μέρας και της νύχτας (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 18.5.2001) Μανανεδάκη Κ.: Έχετε μήνυμα στο κινητό σας (Ε. Γκίκα, Έθνος, 3.5.2001) Μέσκος Μ.: Προσωπικά κείμενα

155

(0. Νιάρχος, Γα Νέα, 19.5.2001) (0. Νιάρχος, Το Βήμα, 27.5.2001)

Χατζητάτσης Τ.: Στη σφενδόνη (Β. Ρούβαλης, διαβάζω, 418)

Μηλιώρη Π.: Οι Αντρούλες (Σ. I. Καργάκος, Ελεύθερος Τύπος, 6.5.2001)

Χειμωνάς 0.: Σπασμένα ελληνικά (Μ. Κοντολέων, Η Καθημερινή, 25.5.2001)

Μηλιώρη Π.: Τα χρόνια που δυνάστευε ο Λέων (Ε. Γκίκα, Έθνος, 10.5.2001) (Ε. Γκίκα, Έθνος, 20.5.2001) (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Άμπλερ'Ε.: Βρώμικη ιστορία (X. Σπυροπούλου, Η Καθημερινή, 20.5.2001)

Μάτσου Α.: Σφήκες (Κ. Σάρρος, Ελευθεροτυπία, 15.5.2001) Μιχαλοπούλου Α.: Παλιόκαιρος (Ε. Γκίκα, Έθνος, 6.5.2001) (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 19.5.2001) (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 19.5.2001) (Β. Χατζηβαοιλείου, Ελευθεροτυπία, 15.5.2001) Μπρουντζάκης Ξ.: Η μέρα άρχισε με το αλεύρι (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 18.5.2001)

Άπνταϊκ Τ.:Το τέλος του χρόνου (Μ. Κυριάκη, HighLIghts, 5) Βενκλέρ Μ.: Η ασθένεια του Σαξ (Κ. Βελισσάρη, Το Βήμα, 20.5.2001) (Τ. Δημητρούλια, Αυγή, 51.5.2001) Βεριέν Κ. Σ.: Επικίνδυνη στροφή (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 15.5.2001) Γέλινεκ Ε.: Οι αποκλεισμένοι (Κ. Κατσουλάρης, Το Βήμα, 20.5.2001) Γιόσα Μ. Β.: Μητριάς εγκώμιο (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 20.5.2001)

Ντόκας X.: Σόλο ΤόλιοίΒ. Χατζηβαοιλείου, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Γκαλιμπέρτι 0.: Τοπία ψυχής (Ε. Γκίκα, Έθνος, 27.5.2001)

Ξεξάκης Μ.: 0 θάνατος του ιππικού (Χρ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 51.5.2001)

Γκάντνεϊ Ρ.: Οι φυλακές των μαρμάρων (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Πετσετίδης Δ.: Τροπικός του Δέοντος (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα, 27.5.2001) σ. Μενδράκος, Αυγή, 10.5.2001)

Γκρεντέλ Λ.: Οι καμπάνες του Αϊνστάιν (Λ. Προγκίδης, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Πούλος Κ.: Σχεδόν θάλασσες (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 11.5.2001)

ΓκρινΓκ.: Ο τρίτος άνθρωπος (X. Σπυροπούλου, Η Καθημερινή, 27.5.2001)

Κάνινγχαμ Μ.: Οι ώρες (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 15.5.2001) Κένεντι Ν.: Διπλή ταυτότητα (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 6.5.2001) Κίνκελ Τ.: Οι δολοπλόκοι (Ειρ. Μπελλά, ΗΒραδυνή, 5.5.2001) Κλάους 0.: Ανολοκλήρωτο παρελθόν (Γ. Ξενάριος, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Κοέλιο Π.: Οι εξομολογήσεις του προσκυνητή (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 27.5.2001) Κορτό Α.: Στοιχειωμένος (Ε. Γκίκα, Έθνος, 15.5.2001) (0. Καραγιαννίδης, Χώρα, 20.5.2001) Λάρσον Μ.: Όνειρα δίπλα στη θάλασσα (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Λαχίρι Τ.: Διερμηνέας ασθενειών (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 15.5.2001) Μακ Κόρμακ Μ.: Χτύπημα στο κεφάλι (Α. Παπαδοπούλου, Το Βήμα, 27.5.2001) Μάνας X. Α.: Συγγραφέας οε απόγνωση (Μ. θεοδόσης, διαβάζω, 418) Μαν Τ.: Η Λότε στη Βαϊμάρη (Α. Παπαδοπούλου, Bazaar, 1.5.2001) Μαν Τ.: Τόνιο Κραίγκερ (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 6.5.2001)

Ρεμούνδος Γ.: Δυτικές συνοικίες (I. Κοπερτί, διαβάζω, 418)

Γουέμπερ Κ.: Το μάθημα μουσικής (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Ρίτσου Α.: 0 Αγγελιοφόρος (Ε. Γκίκα, Έθνος, 51.5.2001)

Εβέτ Ζ. Μ.: Μόνη επιλογή μας το μαύρο (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 27.5.2001)

Σπάνιας Ν.: Το ράμφος της αϋπνίας (Β. Χατζηβαοιλείου, Ελευθεροτυπία, 20.5.2001)

Έκο Ου.: Μηαουντολίνο (Κ. Νούλας, αντί, 18.5.2001)

ΜέρντοχΆ.: Ο Αεξιλάγνος (Α. Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία, 24.5.2001)

Ζέγκερς Ά.: Η εκδρομή των κοριτσιών που χάθηκαν (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 10.5.2001) (Μ. Τσιγάρα, διαβάζω, 418)

Μάγκα Ν.: 0 πυρετός της τουλίπας (Δ. Μουρατίδης, Νέο Βήμα, 17.5.2001)

Σπυροπούλου Ζ.: Εννιά γυναίκες (Α. Ζάρας, διαβάζω, 418) Στασινοπούλου-Φρύζη Ά.: Ένα κολάρο στην εξοχή (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 25.5.2001) Τρούπης 0.: Αναδρομικά (Τ. Νατσούλης, Ελεύθερος, 15.5.2001) Τσαγκαράκης Οδ.: Μπροστά στο αύριο (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Φάις Μ.: Aegypius Monachus (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 11.5.2001) (Β. Χατζηβαοιλείου, Ελευθεροτυπία, 27.5.2001)

156

Ζελάζνι Ρ.: Επιστροφή στη Γη (Μ. Πανώριος, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Ισιγκούρο Κ.: Τότε που ήμασταν ορφανοί (Ν. Βατόπουλος, Η Καθημερινή, 12.5.2001) (Κ. Κατσουλάρης, Το Βήμα, 15.5.2001) ΚαλβίνοΊ.: 0 αναρριχώμενος βαρόνος (Ν. Αλμπανόπουλος, Ηπειρωτικός Αγών, 24.5.2001) Καμιλέρι Α.: 0 σκύλος από τερακότα (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 17.5.2001)

ΜάραΤ Σ.: Οι στάχτες ΓΑ. Σουλογιάννη, διαβάζω, 418)

Μοντέρο Μ.: Οι βάτραχοι της Αϊτής (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 27.5.2001) Μοπασάν Γκ. ντε: Ιστορίες της μέρας και της νύχτας (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 18.5.2001) ΜπατάιγΖ.: Ζήτω η Κόλαση (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) Μπενακουίστα Τ.: Τα δόντια της αυγής (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 27.5.2001) Μπίλερ Μ.: Γη των πατέρων και των

προδοτών (Κ. Κατσουλάρης, Το Βήμα, 27.5.2001) ΜπραμλίΣ.: Η τρομοκρατία στο μπουντουάρ (0. Καραγιαννίδης, Χώρα, 20.5.2001) Ντόιλ Ρ.: Ένα αστέρι που το έλεγαν Χένρι (0. Σκάσσης, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Ογκάουα Υ.: 0 παράμεσος (X. Σπυροπούλου, Η Καθημερινή, 25.5.2001) Πανοόλ Κ.: Πού πήγαν όλοι οι άντρες; (Μ. Κυριάκη, HighLights, 5) Ράις Μ„· Οι φανταστικοί φίλοι (Ν. Πιέρρου, Είναι, 1.5.2001) Ρεϊμόν-Τιμόνγκα Φ.: Ομοιώσεις (Λ. Προγκίδης, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Σέβε Τ.: Φλέγομαι (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόραση, 26.5.2001) ΣιμενόνΖ.: Γράμμα στον δικαστή μου (Φ. Φιλίππου, διαβάζω, 418) Σμιθ Ζ.: Λευκό χαμόγελο σε μαύρο φόντο (Ν. Τσιμπούκη, Το Βήμα, 6.5.2001) ΣμιτΈ. Ε.: Το Κατά Πιλάτον Ευαγγέλιον (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) Σόρτλαντ Γ.: Χάρματαν. Ο άνεμος του έρωτα (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Τζέιμς X.: Το στρίψιμο της βίδας (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 11.5.2001) ΤουράνΤ.: Το ματωμένο χιονολούλουδο (Π. Μπουκάλας, Η Καθημερινή, 8.5.2001) Φερμίν Μ.: 0 μελισσοκόμος (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 27.5.2001) (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 15.5.2001) Φιτζέραλντ Φ. Σ.: 0 υπέροχος Γκάτσμπι. Τρυφερή είναι η νύχτα (Β. Αθανασόπουλος, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) Φρομπένιους Ν.: Ανατομία μιας ζωής (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) (Μ. Κυριάκη, HighLights, 5) Χάρτλεϊ Λ. Π.: 0 οοφέρ της Λέδης Φράνκλιν (Α. Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Χερν Λ.: Εντός του κύκλου των ψυχών. Το αγόρι που ζωγράφιζε γάτες (X. Σπυροπούλου, Η Καθημερινή, 6.5.2001)

ΑγγελάτοςΔ.: Ήχος λεπτός. [...] γλυκύτατος, ανεκδιήγητος... Η «τύχη» του σολωμικού έργου και η εξακολουθητική αμηχανία της κριτικής (Ε. Γαραντούδης, Η Καθημερινή, 15.5.2001) Ακριτόπουλος Α.: Για την ποιητική και τη ρητορική του Ανδρέα Εμπειρικού (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) Αλεξανδρόπουλος Μ.: 0 Μαγιακόφσκι. Τα εύκολα και τα δύσκολα (Λ. Εξαρχοπούλου, διαβάζω, 418) Αρανίτσης Ε.: Ιψ ο τυπογράφος. Ο Ελύτης για παιδιά και ερωτευμένους (Β. Πάγκαλος, Μακεδονία Θεοσαλονίκης 20.5.2001) Βελουδής Γ.: Κριτική στον Σολωμό (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) Γουλανδρής Ν.: 491 Δελτία για τον Δημήτρη Χατζή (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα, 6.5.2001) (Κ. Καρακώτιας, Αυγή, 5.5.2001)

Βον-Φραντζ Μ.Λ.: Η οκιά και το κακό ατα παραμύθια (Μ. Κυριάκη, HighLights, 5) Μπαχη'ν Μ.: Ζητήματα ποιητικής του Ντοστογιέφσκι (Ε. Κουτριάνου, διαβάζω, 418) Σονιέ Π: Ανδρέας Εμπειρικός. Μυθολογία και ποιητική (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 6.5.2001) (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001)

fM /M M

■:

Μπερλής Α.: Κριτικά δοκίμια (Κ. Παπαγιώργης, αθηνόραμα, 18.5.2001) Πολίτης Α.: Το μυθολογικό κενό. Δοκίμια και σχόλια για την ιστορία, τη φιλολογία, την ανθρωπολογία και άλλα (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Σταματόπουλος Γ. Κ.: Έρωτας. Ανθρώπου μύησις (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Φωτέας Π.: Η Πόλις και ο Ανθρωπος (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Κέρναν Α.: 0 θάνατος της λογοτεχνίας (Τ. θεοδωρόπουλος, Τα Νέα, 19.5.2001)

Δήτσα Μ.: Στο διάμεσο του Διαφωτισμού και Ρομαντισμού. Τρεις αναφορές στα γνωστά-άγνωστα του Ελλαδικού 19ου αιώνα (Μ. θεοδοσοπούλου, Το Βήμα, 6.5.2001)

Οζ Α.: Η αρχή της ιστορίας (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 19.5.2001)

Ζαμπάρτας I.: Πόντος. Γη των Τραντέλλενων (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 6.5.2001)

Γραμματάς 0.: Διδακτική του θεάτρου (Γ. Σ. Παπαδάτος, διαβάζω, 418)

Καρύτσας Γ.: Τέσσερα κείμενα για τον Καστοριάδη (Κ. Νούλας, αντί, 4.5.2001) Κοκόλης Ξ. Α,: «Σετι βοηθά λοιπόν...» Η ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) (Γ. Κουβαράς, Η Καθημερινή, 8.5.2001) Κωνσταντινίδου-Σεμόγλου Ν.: Κόμικς, παιδί και αστείο (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) Σβολόπουλος Κ.: Ελευθέριος Βενιζέλος: Δώδεκα μελετήματα Ελευθεροτυπία, (Ν. Ντόκας, 11.5.2001) σ. Παππάς, διαβάζω, 418)

Έξαρχος 0.: Έλληνες ηθοποιοί (I. Βιβιλάκης, Η Καθημερινή, 15.5.2001) Παπαδούκα Ο.: Το θέατρο της Αθήνας. Κατοχή-αντάταση-Διωγμοί (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Πούχνερ Β.: Είδωλα και ομοιώματα.

0 μίτος της Αριάδνης (Κ. Πετράκου, ΤΟΒήμα, 6.5.2001)

mm

I

Αθανασιάδης X.: Δάσκαλοι και εκπαιδευτικός δημοτικισμός. Το περιοδικό Αυγή (1925-1925) (Β.

/ 57

Πάγκαλος Μακεδονία Θεσσαλονίκης, 6.5.2001) Βουτσι'νου-Κικίλια Μ.: Fortunatus Βενάντιος Ονώριος Κλημενπανός Φορτουνάτος (Σ. Πριόβολου, Τα Νέα, 26.5.2001) Γοβδελάς Δ.: Ιστορία του Μεγάλου Αλεξάνδρου κατά τους Ανατολίτες συγγραφείς (Μ. θεοδοσοηούλου, Το Βήμα, 13.5.2001) Δάλκας 0.: Λειβαδιά - Ιστορικοί περίπατοι (Σ. I. Καργάκος, Ελεύθερος Τύπος, 27.5.2001) ΔημητρόπουλοςΔ., Ολυμπίτου Ε.: Αρχείο του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΠΟΝ (0. Βαρών-Βασάρ, Το Βήμα, 20.5.2001) ΗλιόπουλοςΔ.: ΕνΑθήναις, κάποτε... Η πόλις και οι δρόμοι της διηγούνται την ιστορία τους (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 13.5.2001) θανοπούλου Μ.: Η προφορική μνήμη του πολέμου. Διερεύνηση της συλλογικής μνήμης του Β' Παγκοσμίου Πολέμου στους επιζώντες ενός χωριού της Λευκάδας (Ε. Αλεξάκης, αντί, 4.5.2001) Καΐρειος Βιβλιοθήκη: Ευανθία Καΐρη. Διακόσια χρόνια από τη γέννησή της (1799-1999) (Μ. θεοδοσοηούλου, Το Βήμα, 20.5.2001)

Μάρκου Γ.: Η αρχαιοελληνική συμβολή στη διαμόρφωση της Ευρώπης του Μεσαίωνα (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 15.5.2001) ΠαναγόπουλοςΑ.: Καστρίον Πόλισμα (Σ. L Καργάκος, Εήεύθερος Τύπος, 27.5.2001) Παπαϊωάννου Α.: Η Απαγορευμένη Εικόνα. Διώκτες και Ιεροκτόνοι του Νίκου Ζαχαριάδη (Φ. Οικονομίδης, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001) Παρασκευόπουλος Γ. Π.: Οι δήμαρχοι των Αθηνών (Π. Παπαγιάννης, Αυγή, 51.5.2001) Σέρβος Δ.: Το παιδομάζωμα και ποιοι φοβούνται την αλήθεια (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Φακιόλας Ν.: Κοινωνικά κινήματα στα Επτάνησα (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Χατζόπουλος Α.: Τα καφενεία του ελληνισμού (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) Χριστογιάννης Γ.: Στο ηφαίστειο των Βαλκανίων (Ε. Κούκκου, Η Καθημερινή, 8.5.2001) ΚάσονΛ.: Libraries in the Ancient World (Ν. Σιώτης, To Βήμα, 6.5.2001) Μπέινς Ν. X., Η. Μος Βυζάντιο. Εισαγωγή στο Βυζαντινό πολιτισμό (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 6.5.2001)

Κιτρομηλίδης Π.: Η Γαλλική Επανάσταση & η Νοτιοανατολική Ευρώπη (Κ. Νούλας, αντί, 4.5.2001)

Μπράουν Π.: Η δημιουργία της Ύστερης Αρχαιότητας (Σ. Ανεζίρη, Η Καθημερινή, 27.5.2001)

Λαμπάτος Γ.: Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες στην Τασκένδη (Φ. Οικονομίδης, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001)

Νίκολ Ν.: Οι τελευταίοι αιώνες του Βυζαντίου 1261-1455 (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 27.5.2001)

Λαμπίκης Δ.: Τα εκατό χρόνια του Δήμου Αθηναίων (Π. Παπαγιάννης, Αυγή, 51.5.2001)

Ντάγκρον Γ.: Η γέννηση μιας πρωτεύουσας (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 27.5.2001) (Β. Πάγκαλος, Μακεδονία Θεσσαλονίκης, 27.5.2001)

ΛουγγήςΤ.: Επισκόπηση βυζαντινής ιστορίας. Τόμος A' (Ν. Αλμπανόπουλος, Ηπειρωτικός Αγών, 24.5.2001) Λούντζης Ε.: Περί της πολιτικής καταστάσεως επί Ενετών (Κ. Νούλας, αντί, 4.5.2001) Μαργαρίτης Γ.: Ιστορία του ελληνικού Εμφυλίου πολέμου (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές. 5.5.2001)

/ 58

Ντάλμπι Ά„ Γκρέιντζερ Σ.: Η μαγειρική της αρχαιότητας (Σ. Κακουριώτης, Αυγή, 10.5.2001) Ρόζενμπαουμ Ρ.: Ερμηνεύοντας τον Χίτλερ (Α. Παπαδοπούλου, Το Βήμα, 15.5.2001) Σέρμαν'Α.: Αλβανία: ο τσακισμένος

αετός των Βαλκανίων (Ν. Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001)

\urnm

-

~ ■/

ι

Αμπατιέλου Ά.: Πειραιάς, ταξιδιώτες στο χρόνο (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 5.5.2001) Βρανά Σ.: 0 οργασμός του Μπράβο (Τ. Βασιλειάδου, Ημερήσια, 12.5.2001) Κανούτα Κ.: Τρία χρόνια στη Βιέννη (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 15.5.2001) (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 15.5.2001) Κόλλιας Σ.: Το χωριό μας τα Καλύβια. Αναμνήσεις και ακούσματα ενός Καλυβιώτη... (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Μπιθικώτση Ά.: Αντί σιωπής (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 15.5.2001) Ρεζάν Μ.: Για μια ζωή έτσι... χωρίς πρόγραμμα (Δ. Μουρατίδης, Νέο Βήμα, 17.5.2001) Σαραντόπουλος Α.: Οι εξόριστοι στον εμφύλιο (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 17.5.2001) Χατζής Γ.: 0 Βούρλος - Ένας αντάρτης θυμάται (Χρ. Αθανασίου, Ριζοσπάστης, 5.5.2001) Χατζησωτηρίου Γ.: Ιστορίες από τα χωριά των Μεσογείων (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Αλεξίεβιτς Σ.: Τσέρνομπιλ. Ένα χρονικό του μέλλοντος (Μ. Ζαούση, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001) (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 20.5.2001) (Β. Πάγκαλος, Μακεδονία Θεσσαλονίκης, 27.5.2001) Μάγερ I.: οι ημέρες των ελεύθερων πολιορκημένων (Β. Κ. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) Μαντέιγ Κ.: Οι εραστές της ελευθερίας (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόραση, 26.5.2001)

\ΒΙ0ΓΜΙ!Ι·Αη0ΜΓΡΑ$ΙΕΙ\ Βρεττάκος Ν.: Οδύνη (Κ. Γ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Καραγιάνη Μ.: Ο έρωτας, μωρό μου, είναι γλέντι (Ν, Ντόκας, Ελευθεροτυπία, 115.2001)

\jAmiQjm-OMiwtu ι Πολίτης Κ.: Μάρκο Πόλο (Α. Ελληνούδη, Ριζοσπάστης, 25.5.2001)

Μαμάης Α.: Σοφία Βέμπο. Η φωνή της Ελλάδος (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές, 6.5.2001)

Κανφορά Λ.: Το μυστήριο Θουκυδίδης (Γ. Ν. Μπασκόζος, Εξπρές 20.5.2001) (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 27.5.2001)

[ f i m - ΕΠΙΦΥΜΙΛΕΙ Φωτέας Π.: Η Πόλις και ο Άνθρωπος (Ν. Μπακουνάκης, Το Βήμα, 13.5.2001)

Αντνάν Ε.: Περί πόλεων και γυναικών (Η. Μαγκλίνης, Η Καθημερινή, 25.5.2001)

\ w \ u m

Ντάρλιμπλ Γ.: Ταξίδι στη σκιά του Βυζαντίου (Ν. Αλμπανόπουλος, Ηπειρωτικός Αγών, 3.5.2001)

Μαραντόνα A. Ν.: Εγώ, ο Ντιέγκο. Αποφάσισα να τα πω όλα (Γ. Κεντρωτής, Το Βήμα, 27.5.2001)

[ Μ Βιζυηνός Γ.: Το μόνο ταξίδι της ζωής του (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 6.5.2001) Κλιάφα Μ„ Βαλάση Ζ.: Ας παίξουμε πάλι (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 4.5.2001) ΠαπαδιαμάντηςΑ.: 0 Πανταρώτας (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 6.5.2001)

η

u

Ιστορία: Μωάμεθ. 0 «κοντοπόδαρος» πορθητής (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 31.5.2001)

Σωτηροπούλου X.: Κινούμενα τοπία κινηματογραφικές αποτυπώσεις του ελληνικού χώρου (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 19.5.2001)

Μνήμων: Τόμος 22ος (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 17.5.2001)

IU 0 Y I I K H

Νέα Εστία: Μάιος 2001 (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 31.5.2001)

■

Λίνδο Ε.: Καημένε Μανολίτο (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 418)

Ξενάκης I.: Περί μουσικής και αρχιτεκτονικής (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 12.5.2001)

I

Διαβάζω: 0 Εθνικισμός σήμερα (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 24.5.2001)

ατο γρα φ ο ι

ΚώστιοςΑ.: Μέθοδος μουσικολογικής έρευνας (Ν. Μπακουνάκης, Δίφωνο, 1.5.2001)

ΜπλάκερΤ.: Η δασκάλα μας η Μάγια σ' όλους μας κάνει μάγια. Με τη Μάγια τη γιατρό φεύγει ο πόνος στο λεπτό. Με τη Μάγια στο πλευρό μου δεν φοβάμαι τον εχθρό μου (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 20.5.2001)

■ ·,· - ι

Δέλεαρ: Ελληνική και ξένη ποίηση (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 10.5.2001)

Συλλογικό-Φεστιβάλ Κινηματογράφου: Χρήστος Βακαλόπουλος (Σ. Βατούγιου, διαβάζω, 418)

Γκοσινί Ρ., Σανπέ Ζ.: 0 μικρός Νικόλας. Οι διακοπές του μικρού Νικόλα (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 15.5.2001)

Σέιτσαρ Λ.: Τρύπες (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 418)

Αμπράνοβιτς 0.: The Creek File: Images from a Mythic land (Ν. Σιώτης, To Βήμα, 27.5.2001)

3ο Λύκειο Αιγάλεω: Η Αίθουσα στο Αιγάλεω (Σ. I. Καργάκος, Ελεύθερος Τύπος, 27.5.2001)

Κιφ-Φοξ Κ.: Κωνσταντίνος Γεράκης.

0 υπουργός των μουσώνων (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 6.5.2001)

Ψαραύτη Λ.: Ανάσες και ψίθυροι του δάσους (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 25.5.2001)

Σταύρου Γ.: Λεύκωμα (Α. Δήμου, Ραδιοτηλεόραση, 26.5.2001)

ΣεφέρηςΓ.: Τρεις μέρες στα μοναστήρια της Καππαδοκίας (Σ. Κακουριώτης, Αυγή, 17.5.2001) (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 11.5.2001)

Σταοινοπούλου Μ..· ΧρονολόγιοΕργογραφία Γιώργου Σεφέρη (Σ. Κακουριώχης, Αυγή, 17.5.2001)

Παπαντωνίου Α.: Στιγμές εξουσίας (Γ. Κορδομενίδης, Αγγελιοφόρος της Κυριακής, 20.5.2001)

ι

Νέο Επίπεδο: Αφιέρωμα στον Ματθαίο Μουντέ (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 31.5.2001) Ο Πολίτης Ιστορία του παππού μου (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 10.5.2001)

Μπαλαχούτης Κ.: Άπονες εξουσίες: Το λαϊκό τραγούδι στη δεκαετία του 70 (Ν. Μπακουνάκης, Δίφωνο, 1.5.2001)

ΙλΕΥΚ Ω ΙΛ Α ΙΑ Οικονομίδης Π.: Θεσσαλονίκη. Γύρω από ένα φανοστάτη (Β. Πάγκαλος, Μακεδονία Θεσσαλονίκης, 6.5.2001) Οικονομόπουλος Ν.: Για τα παιδιά (Ν. Κασσιανού, Το Βήμα, 20.5.2001) (Κ. Κοντολέων, Αδέσμευτος Τύπος Μήτση, 13.5.2001)

Νέα Εστία: Απρίλιος 2001 (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 10.5.2001)

\

Ουτοπία: Μάρτιος-Απρίλιος 2001 (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 24.5.2001) Πλανόδιον: Αφιέρωμα στον Σίγκα Ναόγια (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 17.5.2001) Πολιτιστικό Δελτίο: Έρευνα για τον Τύπο της Ισπανίας (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 24.5.2001) Σύγχρονη Εκπαίδευση: Αρ. 117 (Σ. Μαυροειδής, Αυγή, 17.5.2001) Ithaca: Αρ. 8 (Μ. θεοδοσοπούλου, Εποχή, 6.5.2001)

159

CTO TEYXQI ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ

ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ ( 1901 - 1975 )

Το

διαβάζωδημοσιεύει τον Α' κύκλο Διαλέξεων ειδικών μελετητών

για τη ζωή και το έργο του ποιητή Ανδρέα Εμπειρικού, με αφορμή τα 100 χρόνια από τη γέννησή του.

• «ΟΑνδρέας Εμπειρικοί Ταγεγονότακαι ενώ» Γράφει ο ΛεωνίδαςΛ Εμπειρικός, ιστορικός •

<Ανοίξτεταπαράθυρα, ανοίξτε τιςψυχές: Ψυχανάλυσηκαιλογοτεχνία» ψυχίατρος, ψυχαναλυτής, Λιαμάντη Αναγνωστοπούλου, επίκ. καθηγήτρια ΝεοελληνικήςΛογοτεχνίας στο Παν/μιο Αιγαίου, Σάββας Μιχαήλ, γιατρός-δοκιμιογράφος Γράφουν οι: ΑθανάσιοςΑλεξανδρίδης,

•

«Τόπος Τοπίου: ΓεωγραφικάΑνδρέαΕμπειρίκου> Γράφουν οι: Ιάκωβος Βούρτσης, δρ Νεοελληνικής Φιλολογίας, Αναστάσης

Βιστωνίτης, συγγραφέας-κριτικός, ΡέναΖαμάρου, δρ Κλασικής Φιλολογίας, ΕυάγγελοςΛιβιεράτος, καθηγητής τουΑΠΘ Πρόεδρος ΕθνικήςΧαρτοθήκης •

«ΟΜέναςΑνατολικόν ΚατήχησηκαιΛειτουργική* Γράφουν οι: ΓιώργηςΓιατρομανωλάκης, καθηγητής Παν/μίουΑθηνών,

ΧρήστοςΛάζος, διευθυντής ΕθνικούΚέντρου Βιβλίου, ΣάραΠαπαθεμελή, φιλόλογος Ακόυα: Ευκαιρίας δοθείσης: Τα παιδιά του Φρόιντ γελάστηκαν Άρθρο: Σχολικές βιβλιοθήκες και εκπαιδευτική πραγματικότητα Επίσης στο επόμενο τεύχος: • Κριτικές και παρουσιάσεις 30 νέων βιβλίων. Τα best seller του μήνα. Ξένο βιβλίο. Ευκαιρίας δοθείσης. Παρεμβατικά. Εξώστης. Βραχυγραφίες. Βιβλιογραφικά Δελτία κ.ά. Το

διαβάζωσ τ ο ν

κυβερνοχώ ρο:

http://book.culture.gr

Ρ άφ ια

γεμάτα βιβλία,

μυρωδιά

ζεστού καφέ,

μελωδικές ν ό τες,

χώρος φιλόξενος, ειδικά διαμορφωμένος για ευχάριστη και ήρεμη ανάγνωση. Στα βιβλιοπωλεία Β Ι Β Λ Ι Ο ρ ν ^ ρ ό ζ ΣΑ ΒΒΑ Λ Α θα βρείτε όλες τις παλιές και νέες εκδόσεις

όλων TG)V εκδοτικών οίκων για όλα τα θέματα:

παιδικά, λογοτεχνία, ιστορία, ψυχολογία, κοινωνιολογία, εκπαίδευση, μεταφυσική, φιλοσοφία, διδακτική, οικολογία, δοκίμια, ποίηση κ.ά. . . . και κάθε μέρα ανάγνωση με τις μελωδίες του πιάνου

Λ

.

Β ΙΒ Λ ΙΟ ύ ν ν ίΙΟ ζ Σ A

Ί

Β Β A Λ Α '

όλοι ο ι ε κ δ ο τ ικ ο ί ο ίκ ο ι σ τ ο ν π ιο φ ιλ ό ιξ έ ν ο χώρο Θ Ε Σ Σ Α Λ Ο Ν ΙΚ Η : Βασ. Ηρακλείου 47 (απέναντι από το εμπορικό κέντρο) Τπλ. 270.226 Α Θ Η Ν Α : Ζωοδόχου Πηγής ι8 Τηλ. 33·°ι.25ΐ - Fax: 33-06.918

Μ Α Ρ Ι Α

Λ Α Μ

Π Α Δ Α Ρ Ι Δ Ο Υ

Π Ο Θ Ο Υ

Ο Άγγελος της Στάχτης είναι το ταξίδι τ η ς ψ υ χής στον Ά δ τ Ρ Έ ν α ς ν έ ο ς ά ν δ ρ α ς χίλιων χρόνω ν, έν α ς σ ύ γ χ ρ ο νο ς Ο ρ φ έ α ς , επ ιχέίρεί Κ ά θοδο στον Άδη να βρ ει την αγα π η μένη του. Είναι η περ ιπ έτεια ε ν ό ς α θ ώ ο υ που περιπλανιέται α ν ά μ εσ α στο χ ρ ό νο και στην αιωνιότητα, ώ σπου να γ ίν ε Π ά γ γ ε λ ο ς , ο Λ υ π η μ ένο ς Ά γ γ ελ ο ς τ η ς Στάχτη ς. Τ ο τρ αγού δι του νεκ ρού α δελφ ού σ ’ ένα ν καινούριο μύθο μ ε όλη τη σ ύ γχρ ο νη μεταφυσική του. Έ ν α μυθιστόρημα ο ρ φ ική ς γ ν ώ σ η ς και μύ η σ η ς. Μια ποιητική γεω γρ α φ ία του Ά δη μετατοπ ισμένη στο τοπίο τω ν ζωντανών. Τ ο μακρύ ταξίδι τ η ς ψ υ χής στα μοναχικά τ η ς μονοπάτια.