Τεύχος 495 by Diavazo.gr

επιθεώρηση του βιβλίου · AnpiJ

Κ ΝΕΝΤΕΥΞΕ1Σ

Γ.

lK C ip n a p 6 c [ r

Β. Γκουρογιάν

ο υ ρ α ν ία

μηχανική «Η κ. Δούκα κατορθώνει κάτι εξαιρετικά δύ σκολο (και γ ι’ αυτό σπάνιο): να δίνει, από πάνω , μια ιστορία ελκυστικότατη στην ίντριγκά της και, από κάτω, την πλατιά τοιχογρα φ ία του παραδαρμού τω ν ανθρώπων σ ’ έναν κόσμο, που μοιάζει κιόλας μ’ ένα καρναβάλι, όπου πρόσω πα και προσω πεία συγχέονται. [...] Και θα έλεγα ότι, αν η Κασσαβέτεια είναι η σκηνή του θεάτρου, όπου ανεβαίνουν τα καρναβαλικά δρώμενα, σ’ αυτό το theatrum m undi ο έξω από τη φυλακή χώρος είναι τα παρασκήνια, όπου οι άνθρωποι μαθαίνουν τους ρόλους που θα παίξουν στη σκηνή και τανάπαλιν [...]» Μ. Γ. Μερακλής, «η λέξη», τ. 155, Γενάρης-Φλεβάρης 2000

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι Α Π Ο ΤΙΣ Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Π Α ΤΑ Κ Η $1 ΝΕΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr · e-mail: info@patakis.gr · sales@patakis.gr

^ Ρ '3

Φωτό: Νίκος Χρυσικάκης

Χαμένες προσδοκίες ερίπτωση πρώτη: Σε ένα δια-μεταπτυχιακό τμήμα, την πρώτη ημέρα γνωρι μίας, οι φ ο ιτη τές καλούνται από την επικεφαλής καθηγήτριά τους να δ ηλώ σουν όνομα, σπουδές και προσδοκίες. Σε ένα σύνολο 25 ατόμω ν τουλάχι στον οι μισοί δηλώ νουν ότι κάνουν δ εύ τερο μεταπτυχιακό, οι περισσότεροι γνω ρίζουν πάνω από δύο ξένες γλώσσες, ενώ υπάρχουν και αυτοί που βρίσκονται στο τρ ίτο μεταπτυχιακό. Στην ερώτηση περί προσδοκιών, οι φ ο ιτη τές ζητούν να μην απαντήσουν, γιατί δεν ξέρουν αν υπάρχει κάποιο συγκεκριμένο μ έλλον γι' αυτούς. Περίπτωση δεύτερη: Φίλη και συνεργάτιδα του περιοδικού, με σπουδές σε Αθήνα, μετα πτυχιακό σε Παρίσι και Εδιμβούργο, δημιουργικό έργο, μεταφραστικό έργο, ξένες γλώσ σες, υπο-εργάζεται εδώ και εκεί σε διάφορα περιοδικά. Δέχεται πρόταση για να σπουδά σει με υποτροφία και πάλι στο εξωτερικό και το σκέφτεται, καθώς εδώ δεν υπάρχει κάτι που θα μπορούσε να την καλύψει. Περίπτωση τρίτη: Συνεργάτης μας, με δύο μεταπτυχιακά, γνώση δύο ξένων γλωσσών, με μεταφραστικό έργο, κριτικό έργο και όρεξη, σκέπτεται τη συνέχιση ενός διδακτορικού ή, αλλιώς, να ακολουθήσει τη διαδικασία του ΑΣΕΠ για να διοριστεί ως καθηγητής... Είναι να απορεί κανείς πώς τέτοια παιδιά, με τέτοιες σπουδές, δεν μπορούν να βρουν χώ ρους να υποδεχτούν τις γνώσεις τους, την πολυμάθεια και τη δημιουργικότητά τους. Εί μαστε μία χώρα όπου η δημοκρατική μαζική εκπαίδευση απευθύνεται πια (σε σχέση με παλιότερες εποχές) σε πολλά παιδιά, ανεξαρτήτως τάξης, αλλά ταυτόχρονα δεν έχει υπο δομές για να απορροφήσει όσα θέλουν να συνεχίσουν ή έχουν προσόντα για να εμβαθύ νουν και να δημιουργήσουν κάτι καλύτερο. Το ίδιο συμβαίνει και στο χώρο της έρευνας σε μεγάλο βαθμό, παρά τις ερευνητικές νησίδες που υπάρχουν στα πανεπιστήμια. Η έρευνα δεν αμείβεται, άρα ο πτυχιούχος φοιτητής θα επιλέξει τη διαφυγή στο εξωτερικό. Αντιθέτως, «τα δικά μας παιδιά», του εκάστοτε κυβερνώντος κόμματος -διάβασα πάλι πρόσφατα κάτι σχετικό στις εφημερίδες- κοσμούν τα ΔΣ πολλών οργανισμών, ανεξαρτήτως προσό ντων. Κι έτσι αενάως πορευόμαστε!

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

[ Δ IA BA Ζ Ω Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο ΜΕ Ν Α ϋ

1 Η Γ Ν Ω Μ Η Μ Ο Υ ΠΑΝΝΗΣΝ. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ Μ Ο Ν ΙΜ Ε Σ ΣΤΗΛΕΣ 6 Σχόλια ΊΟ Από μήνα σε μήνα, ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ 14 Courier 16 θερμιδωριανά Οξύτονα, ΑΛΕΞΗΣ ΖΗΡΑΣ17 Εκτός Γραμμής ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΑΤΣΙΚΑΣ 19 Ως Αναγνώ στης ΚΩΣΤΑΣ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ32 ΚΟΝΤΡΑ διάβασμα, ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ34 ΧΩΡΙΣ προϋπηρεσία, ΓΙΩΡΓΟΣ ΞΕΝΑΡΙΟΣ 64 Οικονομολογίες, ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΣΤΕΦΑΝΟΥ 126 Ο περιοδεύων, ΣΠΥΡΟΣ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗΣ 107 Τ Α Ε Υ Π Ω Λ Η Τ Α Τ Ο Υ Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Β ΙΒ Λ ΙΑ ΣΤΟ Ν ΚΟ ΣΜ Ο 114 Ταξιδεύοντας... ΕΛΕΝΗ KAPPA 114 Από τη Ρωαία, όπου... «τα χειρό γραφα δεν καίνονται». ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ115 Στην Ιταλία, θρίλερ στο Κάστρο του Cavour. MAURIZIO DE ROSA 116 «Ο πόλεμος της Κλάρα» κυκλοφορεί στη Βρετανία. CHRISTOPHER LEES 117 Η χρονιά των e-books. ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΣΤ. ΑΝΔΡΙΑΝΕΣΗΣ ΣΥ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Ε ΙΣ 22 Γιώργος Σκαμπαρδώνης: Η στρατηγική της φαντασίας ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟ 28 Βασίλης Γκουρονιάννης: Ιστορία που πονάει ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ Κ Ο Μ ΙΚ 124 Marv Wolfman: Τα κόμικς είναι απλώς ένα μέοο... ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΣΤΗΝ ΛΗΔΑ ΤΣΕΝΕ

Ta Ε υπ ώλητα το υ Δ ιαβά ζω

Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ 120 Αγοράζετε μεταχειρισμένα! Το βιβλιοπωλείο Chaucer στο Καντέρμπουρυ ΝΑΣΟΣ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Α Φ ΙΕ ΡΩ Μ Α 7 2 Ζήλια. Επιμέλεια: ΓΙΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ 74 Ζήλια! Ζάλη, Ζύμη, Ζύθος. ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ Γ. ΤΣΟΥΠΡΟΥ 7 6 Η σπασμένη γεωμετρία της ερωτικής ζήλιας. ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΛΟΣΠΥΡΟΣ 82 Γιάννη Βλαχογιάννη «Ο Πετεινός»; 0 χορός του θα νάτου και του έρωτα. Σ. Ν. ΦΙΛΙΠΠΙΔΗΣ 86 Ο Οθέλλος, πέρα από τη ζήλια.

YVES THORET 90 Η λυρική ζήλια*. ΒΙΛΛΥ ΠΑΖΙΝΙ91 Έρως και ζήλια στον κι νηματογράφο. ΓΙΑΝΝΗΣ ΖΟΥΜΠΟΥΛΑΚΗΣ

(tonic ραβιονέοο

οι φΐίίοσοφίες ίου

Underground

ΛΟΥΙΣ ΡΑΘΙΟΝΕΡΟ

Οι φιλοσοφίες του

Underground Το πολύμορφο φάσμα των φιλοσοφιών του Underground: από τον ρομαντισμό του Μπλέικ και του Μπάυρον έως την αμοραλιστική ηθική του Έσσε, από τον ατομικισμό και τον αναρχισμό του 19ου και 20ού αιώνα έως τις ανατολίτικες (ζεν, ταοϊσμός, βουδισμός, σουφισμός κ.λπ.) και τις ψυχεδελικές φιλοσοφίες (Καστανέντα, σαμανισμός). Οι φιλοσοφίες αυτές δεν αποδέχονται το μονοπώλιο του ρασιοναλισμού πάνω στις μορφές της γνώσης: μονοπώλιο που στην ακραία του μορφή γίνεται πνευματικός απολυταρχισμός.

ΠΡΕΝΤΡΑΓΚ ΒΡΑΝΙΤΣΚΙ

ANTO NIO ΓΚΡΑΜΣΙ

Ιστορία του μαρξισμού

Ιστορικός υλισμός

2 τόμοι Οι πιο διαφορετικές ιστορικές εμπειρίες, από τονσταλινισμό έως τη μορφωτική επανάσταση του Μάο, ήθελαν να επιβεβαιώσουν τη σκέψη του Μαρξ! Είναι μήπως ως σκέψη τόσο αντιφατική, ή πρέπει να αναζητηθεί αλλού η αιτία; Υπάρχει ένας μαρξισμός μοναδικός ή, αντίθετα, η σκέψη του Μαρξ υφίσταται την τύχη που επιφυλάσσεται σε κάθε μεγάλη σκέψη, δηλαδή κάθε εποχή να υιοθετεί μερικές πλευρές με βάση τα δικά της προβλήματα; ISBN SET978-960-210-533-7 τιμή: 38,00€

ΠΡΕΝΤΡΑΓΚ ΒΡΑΝΙΤΣΚΙ

ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΡΞΙΣΜΟΥ

Τετράδια της φυλακής Αν και ο εισαγγελέας στη δίκη του Γκράμσι είχε πει ρητά ότι «πρέπει να εμποδίσουμε αυτόν τον εγκέφαλο να λειτουργεί» και παρά τον αργό θάνατο πίσω από τα κάγκελα, ο Γκράμσι παραμένει ενεργός. Από το 1929 μέχρι το 1935 γράφει συνεχώς μέσα από τη φυλακή. Ο Ιστορικός υλισμός αναφέρεται κυρίως σε φιλοσοφικά και ιδεολογικά ζητήματα του μαρξισμού που όμως έχουν άμεση σχέση με τα προβλήματα που ανακύπτουν από την πρακτική δράση των μαζών. ISBN 978-960-210-543-6 τιμή: 11,00€

ΓΚΡΑΜΣΙ ΙΣΤΟ Ρ ΙΚ Ο Σ

Υ ΛΙ Σ ΜΟ Σ

ISBN 978-960-210-545-0 τιμή: 12,00€

εκδόσεις οδυσσέας ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΙΤΗ 3,114 71 ΑΘΗΝΑ · Τηλ. 210 36 25 575 · Fax 210 36 48 030

www.odisseas.gr · info@odisseas.gr

[ Δ ΙΑ Β Α Ζ Ω !

Δ ΙΑ Β Α ΖΩ ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο ΜΕ Ν Α

ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141

ΤΕΥΧΟΣ 495 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης Γ. ΓΑΒΑΛΑΣ & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς

Α Φ ΙΕ Ρ Ω Μ Α Η Μ Ε Ρ Ο Λ Ο Γ ΙΑ (σ υ ν έχ εια )

94 Αυτές οι ελεύθερες, ανεύθυνες σελίδες. Το ημερολόγιο μεταξύ λογο τεχνίας και νραφής. ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΠΑΣΧΑΛΙΔΗΣ 99 Το ηλεκτρονικό ημερολόγιο ή από το μονόλογο στο διάλογο. ΟΥΡΑΝΙΑ ΠΟΛΥΚΑΝΔΡΙΩΤΗ

Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος

UNDERGROUND

Τακτικοί Συνεργάτες Παναγιώτης Στ. Ανδριανέσης, Αλέξης Ζήρας, Σπόρος Κακουριώτης, Έλενα Καρακούλη, Ελένη Καρρά, Χρηστός Κατσίκας Κώστας Κατσουλάρης, Κώστας Μποτόπουλος, Γιώργος Ξενάριος, Όλγα Σελλά

128 Του δρόμου...#38. ΩΜΕΓ@ 102 Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α Επιμέλεια: ΘΟΔΩΡΗΣ ΠΕΡΣΗΣ 36 Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η 65 Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

Ανταποκριτές Christopher Lees (Μπέρμινγκχαμ) Έλενα Παλλαντζά (Φρανκφούρτη) Maurizio De Rosa (Μπολώνια) Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης (Μόσχα) Κριτικογραφία θοδωρής Πέρσης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου Διαφημίσεις, Παραγωγή, Διανομή Α. Δ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΠΟΥΛΟΣ & ΣΙΑ 0. Ε. Συνδρομές Χρυσάνθη Κουλελή Σχεδιασμός, dtp Σοφία Μιχάλα Εξώφυλλο χρήστος Τζοβάρας Εκτύπωση I. Μαυρίδης & ΥΙΟΙ Ο.Ε. ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) ΔΙΑΒΑΖΩ χαρ. τρίκούπη 38, ΑΘΗΝΑ 106 80 Τηλ: 210 3388008 · Fax: 210 3388006 E-mail: diavazo@otenet.gr

ΣΕ AVTO το ΤΕΥΧΟΣ

ΓΡΑΦΟΥΝ και ΜΙΛΟΥΝ:

Κατερίνα Α γγελακη-Ρ ουκ · Κόστας Α κριβός · Παναγιώτης Στ. Α νδριανέσης • Ελεαννα Βλαστού · Σ πυρος Α. Γεωργίου · Κ. Ξ. Γιαννοπουλος · Βα σίλης Γκουρογιαννης σιος

· Αλεξης Ζ ηρας · Γιάννης Ζουμπουλακης · Α θανά

Θ εοδωρακης · Σπυρος Κακουριώτης · Λ εύτερης Καλοςπυρος · Α να

στάσιος

Δ. Καραγιαννης

τςουλαρης

· Ελένη Kappa · Χ ρηστός Κατσίκας · Κώστας Κα -

· Δ ημητρης Κοκορης · Ν ικος Κουνενης · Ν ικος Κ. Κυριαζης

• Christopher Lees · Ξ ένη Δ. Μ παλωτη · Γιάννης Ν. Μ παςκοζος · Κώ στας

Μ ποτοπουλος · Γιάννης Ν εδας · M aurizio D e Rosa · Γιώργος Ξε-

ναριος

· Ν ίκη Ορφανού · Βιλλυ Παζινι · Γιάννης

Σ.

Παπαδατος · Γρή

γορης

Π αςχαλιδης · Γεώργιος Ν. Π εραντωνακης · Θοδωρης Π ερςης · Ου

ρανία

ΠΟΛΥΚΑΝΔΡΙΩΤΗ · ΟΛΓΑ ΣΕΛΛΑ · ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΚΑΜΠΑΡΔΩΝΗΣ · ΑΛΚΗΣΤΙΣ

Σουλογιαννη · Λ εωνίδας Στέφανου · Yves T horet · Δ ημητρης Β. Τ ρια ΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ · ΛΗΔΑ ΤΣΕΝΕ · ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ Γ. ΤΣΟΥΠΡΟΥ · ΣΤΑΜΑΤΗΣ Ν. ΦΙ ΛΙΠΠΙΔΗΣ· Φ ίλιππος Φ ίλιππου · Ν αςος Χ ριςτογιαννοπουλος · Μ αριαννα Ψυλλα · M arv W olfman · Ωμεγ @

εκδόσεις της ΕΣΤΙΑΣ ΧΡΟΝΙΑ ΒΙΒΛΙΑ w w w .h e s tia .g r · w w w .e s tia b o o k s to re .g r

Κάτι ήξερε! Ο κ. Σαμαράς είπε στην εκδήλωση της απονομής τω ν Κρατικών Λο γοτεχνικών Βραβείων «να τον κάνουμε το θεσμό πιο αντιπροσωπευ τικό και λιγότερο γραφειοκρατικό... να διασφαλίσουμε την αξιοκρα τία... να ξεπεράσουμε τα ίχνη καχυποψίας που μας κληροδότησε το παρελθόν». Αν κρίνω από το τι ακούστηκε στην απονομή τω ν βρα βείων ή ο κύριος Υπουργός ήξερε πολλά ή δεν ήξερε τίποτα και πα ραμένει αιθεροβάμων! Μ.

Μπερδέψανε ία... κριτήρια

Η Ευγενία σφάζει με το γάντι

Αλλά και τι (αλλ' αντ' άλλων) βραβεία! Διη γήματος στην κατεξοχήν μυθιστοριογράφο Ευγενία Φακίνου (το ανέφερε με παράπονο η ίδια), Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας αντί ίσως Βραβείου Θεατρικού Κριτικού και Με λετητή στον Κώστα Γεωργουσόπουλο (αν θεσπιζόταν ένα τέτοιο βραβείο). Παιδικής Ποίησης, εκτός σειράς και εκτός ψηφοφο ρίας μάλλον, στον Δημήτρη Μανθόπουλο (που ο εκδότης του δεν είχε υποβάλει καν αίτηση). Επιπλέον, οι βραβευθέντεςεπικρίθηκαν προσβλητικά από αυτούς τους ίδι ους που τους βράβευσαν - Βασίλης Παπαθεοδώρου και Λίτσα Ψαραύτη (παιδική λο γοτεχνία) και Ντέιβιντ Κόνολι (μετάφραση), σε σημείο που αναρωτήθηκαν οι άνθρωποι αν άξιζαν το βραβείο. Για το Βραβείο Μυθι στορήματος στον μπεστ-σελερίστα και δη μοσιογράφο Γιώργο Λεονάρδο, δεν σχο λιάζω, γούστα είναι αυτά... αλλά και οι κρίνοντες κρίνονται.

Ήταν ωραίο αυτό που είπε η Ευγενία Φα κίνου, έχοντας γράψει 12 μυθιστορήματα και μόλις ένα βιβλίο με διηγήματα: «Ζούμε μια παράδοξη εποχή. Οι κινέζοι αγοράζουν αμερικανικά ομόλογα. 0 Καντάφι χαρίζει δύο καμήλες στον Μπερλουσκόνι. Ευσε βείς ιερομόναχοι τζογάρουν στο χρηματι στήριο παραμονές Χριστουγέννων. Κι εγώ, μια κατεξοχήν μυθιοτοριογράφος, παίρνω το πρώτο μου Κρατικό Βραβείο... για διή γημα. Θέλω να ευχαριστήσω θερμά την επιτροπή γι' αυτή τη βράβευση. Ελπίζω κά ποτε να πάρω και για μυθιστόρημα. Αλλά -για να χρησιμοποιήοω τη φράση του Ιπποκράτη- "ο βίος βραχύς, η τέχνη μακρά, ο δε καιρός οξύς"». Μ.

...και ο Κόνολι 0 κ. Βασίλης Βιτσαξής, Πρόεδρος της επι τροπής μετάφρασης, έκανε μια μακρο σκελή εισήγηση όπου μιλούσε για όλα τα

ΒΡΑΒΕΙΑ ΔΙΑΒΑΖΩ Τη Δευτέρα, 6 Απριλίου 2009, στις 12:30 μ.μ. στο cafe του βιβλιοπωλείου IAN0S (Σταδίου 24, Αθήνα) το περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ θα ανακοινώσει τις μι κρές λίστες των βιβλίων που θα διαγωνιστούν για τα Λογοτεχνικά Βρα βεία Διαβάζω 2009, στις ακόλουθες κατηγορίες: μυθιστόρημα, διήγημα, ποίηση, πρωτοεμφανιζόμενος συγγραφέας, δοκίμιο, παιδικό εικονογρα φημένο βιβλίο, λογοτεχνικό βιβλίο για μεγάλα παιδιά. Δ.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

άλλα εκτός από τους βραβευμένους. Μί λησε για τον εαυτό του, τα υπόλοιπα μέλη της επιτροπής, σε μία προσπάθεια να πεί σει για το πόσο σπουδαίοι είναι, αλλά ξέχασε να πει γιατί βράβευσε τα βιβλία της Μαρίας Παπαδήμα και του Ντέιβιντ Κόνολι. 0 τελευταίος αναγκάστηκε να κάνει μια πι κρή δήλωση, λέγοντας ότι δεν ξέρει αν τε λικά το αξίζει το βραβείο... και καταχειρο κροτήθηκε. Μ.

Τα Βραβεία στο διαδίκτυο Νέα και ειδήσεις για τα Λογοτεχνικά Βραβεία Διαβάζω 2009 μπορείτε να βρίσκετε πια και στο διαδίκτυο, χάρη στη βοήθεια των φοι τητών του μεταπτυχιακού πολιτιστικής δια χείρισης στο Τμήμα Επικοινωνίας Μέσων και Πολιτισμού του Παντείου, το οποίο διευθύ

νει η Επίκουρος Καθηγήτρια κ. Μπέττυ Τσακαρέστου. Αναζητήστε μας εκεί.

Αισιόδοξοι αριθμοί Όπως μας πληροφορούν οι εκδόσεις Πατάκη, κατά τη διάρκεια του 2008 και τους πρώτους μήνες του 2009, πέντε (5) νέοι τίτλοι τους βρέθηκαν στις λίστες των best sellers για πολλούς μήνες. Οι πωλήσεις τους από τότε που εκδόθηκαν μέχρι τις 12/03/2009 έχουν ως εξής: Όλα σου τα 'μαθα, μα ξέχααα μια λέξη του Καθηγητή Δημήτρη Μπουραντά: 70.077, η αποκαλυ πτική ιστορία του Ρομπέρτο Σαβιάνο για τη μαφία της Καμόρρα με τίτλο Γόμορρα: 30.606, Η Μαρία των Μογγόλων της Μαριάννας Κορόμηλά: 28.449, το τελευταίο μυθιστόρημα της Σώτης Τριανταφύλλου

ΜεταιχΜίο (!) β ιβ λ ία αιχμ ή$

Ο έφηβοβ μεε στον ύπνο του αισθάνθηκε στο στήθοε ένα χάδι· όπωε όταν ήταν μικρόβ και η μάνα του τον σπόγγιζε στο σαββατιάτικο λουτρό ή σαν του πατέρα του, τη μία και μοναδική φορά που τον χάιδεψε στο σβέρκο μ' ένα «μπράβο, λεΒεντάκο μου». Σε λίγο όμωε ήρθαν οι φλέβεε του και φούσκωσαν, τα σωθικά αναταράχτηκαν, ορμέδ εκτι νάχθηκαν εντ05 του, ρίγη τον κλόνι σαν ηδονικά και άγρια. ^ j ____________ _____ ____________________________________ απόσπασμα από το Βιβλίο

ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

www.metaixmio.gr

[

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Σ Χ Ο Λ Ι Α

Λίνο από το αίμα σου·. 17.063, Η αηδονόπιτα του Ισίδωρου Ζουργού: 20.832. Όσο για τον κύκλο εργασιών του εκδοτικού οί κου, αυτός ανήλθε για το οικονομικό έτος 2008 οτα € 17.838.807,95, σημειώνοντας αύξηση 6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Λ.

Απαισιόδοξοι αριθμοί Το «σίριαλ» της αγοράς βιβλίων για τις σχο λικές βιβλιοθήκες συνεχίστηκε άτσαλα. Το αρχικό ποσό που θα διέθεταν για την ίδρυση 1.000 νέων σχολικών βιβλιοθηκών ήταν € 70.431.000. Τελικά, έπειτα από διαρκείς αφαιρέσεις έμειναν € 15.000.000 για την ίδρυση των βιβλιοθηκών και το υπουργείο προκήρυξε την αγορά βιβλίων ιαόποσης αξίας. Στο τέλος, όμως, τιμολο γήθηκαν μόνο € 8.500.000, συν τα έξοδα αποστολής και συσκευασίας (€1.500.000). Περίσσεψαν, δηλαδή, € 5.000.000 που δεν δόθηκαν για να αγοραστούν περισσότερα βιβλία; Αντίθετα, πολλοί τίτλοι που περι λαμβάνονταν στην παραγγελία προς τους εκδοτικούς οίκους οτη συνέχεια περικόπησαν, με αποτέλεσμα πολλοί εκδότες να σκέφτονται να καταφύγουν οτη δικαιοσύνη και πολλοί συγγραφείς, βέβαια, να διαμαρ τύρονται γιατί τα έργα τους δεν περιλαμ βάνονται στις τελικές παραγγελίες και, άρα, δεν θα φτάσουν ποτέ στα ράφια των σχολικών βιβλιοθηκών.

τις εφημερίδες και τα περιοδικά, ακόμα και τα πορνό, και άσχετα από την αμφιβόλου ποιότητας ύλη τους. Δεν υπάρχει, όμως, καμία τέτοια πρόβλεψη για τους εκδότες βι βλίων. Για άλλη μια φορά, οι εκδότες δεν έχουν τρακτέρ για να κατέβουν στους δρό μους, αλλά δεν μπορούν και να χαϊδεύουν τα αυτιά των πολιτικών ή να μένουν απα θείς απέναντι σε μια τέτοια άδικη μεταχεί ρισή τους από το οικονομικό επιτελείο της κυβέρνησης. Άραγε, τι έχει να πει γι' αυτό ο Υπουργός Πολιτισμού; Γ. Δ.

Comicdom Μην ξεχύσετε να επιακεφτείτε την έκ θεση κόμικ Comicdom con Athens που θα γίνει 11-12 Απριλίου στην Ελληνοαμερικάνικη Ένωση. Την συστήνουμε, γιατί εί ναι ανεξάρτητη, κριτική και απολύτως νε ανική. Δ.

Το κορυφαίο ίων ημερών Το βιβλίο Καταζητείταιτου Κώστα Σαμαρά (εκδόσεις κέδρος) είναι των best των ημερών. Είναι κάτι σαν το «do it yourself» των αποδράσεων. Υπάρχουν και καλυμμέ νες αναφορές στον Παλαιοκώστα και φυ σικά πολλές ιδέες. Ελπίζω να υπάρχει και στη βιβλιοθήκη των φυλακών όλης της χώρας.

Γ. Δ.

Αν οι εκδότες είχαν τρακτέρ Τις μέρες αυτές συζητείται η συνέχιση ή η κατάργηση των διατάξεων της παραγρά φου 2 του άρθρου 31 του ν. 2238/1994, σύμφωνα με την οποία για τις επιχειρήσεις ημερήσιων, εβδομαδιαίων, δεκαπενθήμε ρων, μηνιαίων πολιτικών, αθλητικών και οι κονομικών εφημερίδων και περιοδικών γε νικά προβλέπεται ποσοστό έκπτωσης 2% από τα ακαθάριστα έσοδα των επιχειρή σεων. Όλα αυτά, βέβαια, μονάχα για όλες 6

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Οι «κουκουλοφόροι» δεν διαβάζουν Επίθεση από κουκουλοφόρους δέχτηκε ο IAN0S στο κέντρο της Αθήνας, κατά τη διάρκεια πορείας στις 5 Μαρτίου. Έσπα σαν την κεντρική είσοδο του βιβλιοπω λείου και προσπάθησαν να σπάσουν και την πλαϊνή βιτρίνα. Οι υπεύθυνοι του βι βλιοπωλείου σχολίασαν: «Η επίθεση αυτή σε έναν κατεξοχήν χώρο διακίνησης ιδεών είναι πρωτοφανής και αποκαλύπτει

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω ! σ χ ό λ ι α !

την προέλευση και ία πραγματικά κίνητρα αυτών που την εκτέλεσαν».

Ν.

Φερνάντο Πεσόα και Κωνσταντίνος Καβάφης Ωραίος συνδυασμός Καβάφη - Πεσόα έγινε στην ομότιτλη ταινία από τον Στέλιο Χαρλαμπόπουλο, ο ίδιος συνδυασμός που έδωσε αφορμή στον Γιάννη Σου λιώτη να επιμεληθείτις παράλληλες γρα φές τους σε μια όμορφη έκδοοη από τις εκδόσεις Μεταίχμιο. Η ιδέα αυτή θα μπο ρούσε να βρει και αλλού εφαρμογές, αρ κεί φυσικά να μην γίνεται μηχανικά, αλλά με γνώμονα συγκριτικές γραφές και δημι ουργίες.

Και οι νέοι στη Γερμανία Πέντε διαλεκτοί έλληνες λογοτέχνες δη μοσιεύονται σε ένα λογοτεχνικό οδηγό που μόλις κυκλοφόρησε από τον εκδοτικό οίκο της Γερμανίας «Wagenbach», με τίτλο ατηεν . Eine literarische Einladung (στα ελληνικά «Αθήνα. Μια λογοτεχνική πρό κληση»). Ανάμεσα στους Γιώργο Σεφέρη, Γιάννη Ρίτσο, Κώστα Ταχτσή, Μάριο Χάκκα, Βασίλη Αλεξάκη, Πέτρο Μάρκαρη, Κατε ρίνα Αγγελάκη-Ρουκ, Μιχάλη Φακίνο, βρί σκουμε και τους Νίκο Παναγιωτόπουλο, Αμάντα Μιχαλοπούλου, Άντζελα Δημητρακάκη, Νίκο Παπανδρέου, Κώστα Κατσουλάρη.

ΜεταιχΜίο (]) β ιβ λ ία α ιχμ ή $

1976 : Στο τούνελ tits σιδηροδρομική$ Ypappns Βόλου-Μηλεών βρίσκεται δολοφονημένο$ ο μάγειρα$ με το παράξενο όνομα Α ρισ τείδη Φάκαε. Το σώμα του είχε κακοποιηθεί. 2 0 0 6 : Ο αρχιτέκτοναε και ειδικόε ερευνητήε Tns Ασ τυνομία ilaOXos Γ., ontos έχει γίνει γνωotos από την υπογραφή του στα σκί τσα εγκληματιών και υποδίκων, ανα καλύπτει την υπόθεση στο αρχείο του πατέρα του, τέακ διοικητή Tns Αστυ νό μισε, ο onoios δολοφονήθηκε εν ώρα υπηρεσία ένα χρόνο πριν συνταξιοδοτηθεί. Ο ΠαύλοΒ αποφασίζει να ερευνήσει αυτή τη σκοτεινή πατρική κληρονομιά. ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

www.metaixmio.gr

της Όλγας Σελλά

ίχε θλίψη και ο περασμένος μήνας. Είχε απώλειες, άφησε περισσότερο άδειο χώρο. Στις καρδιές μας και στις ζωές μας. Μετά το Αντί, το μακρο βιότερο περιοδικό μεταπολιτευτικά, έπαψε να υπάρχει και ο εκδότης του,

ο Χρήστος Παπουτσάκης.Τον αποχαιρέτισαν πολλοί φίλοι, συνεργάτες και συνο δοιπόροι, που έμειναν να μετράνε απουσίες και απώλειες. Στην πολιτική, στην Αριστερά, στην πολιτική ζωή. Κατά τα λοιπά, ο μήνας βρήκε τους ρυθμούς του χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις. Α, είχαμε και την παρουσία του Υπουργού Πολιτισμού στην τελετή απονομής των Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων. Με πολλές υπο σχέσεις, χωρίς, όμως, συγκεκριμένα μέτρα. Για να δούμε τι θα υλοποιηθεί...

φ 18 Φε βρ ου άρι ου ____________________________________________________ _ Την παραγωγή της χρονιάς που έρχεται παρουσίασαν σε μία μάλλον κοσμική εκδήλωση οι εκδόσεις Ελλη νικά Γράμματα. Στους κομψούς χώρους του Ιδρύματος Θεοχαράκη, οτο κέντρο της Αθήνας, οι υπεύθυνοι του εκδοτικού προγράμματος ξεφύλλισαν μπροοτά μας τα βιβλία λογοτεχνίας (ελληνικής και ξένης), δο κιμίου, παιδικής λογοτεχνίας. Τα βιβλία θα τα αποτιμήσουμε βέβαια όταν τα πιάσουμε στα χέρια μας, αλλά από την πρώτη παρουσίαση κρατάμε την ιδιαίτερη έμφαση οτο επιοτημονικό και οτο δοκιμιακό βιβλίο.

_______________________________________________________5 Μα ρτ ίο υ ^ Ζει χρόνια στη Γαλλία, αλλά τροφοδοτείται και από την ελληνική πραγματικότητα. 0 φιλόσοφος Κώστας Αξελός έφυγε για τη Γαλλία με το πλοίο «Ματαρόα» το 1945 κι έχει διανύσει μεγάλη διαδρομή στη σύγχρονη ευρωπαϊκή φιλοσοφική σκέψη. Το Αριστοτέλειο Πανεπιοτήμιο Θεσσαλονίκης τον ανακήρυξε Επίτιμο Διδάκτορα του Τμή ματος Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής. 0 Κώστας Αξελός μίλησε, στην καθιερωμένη ομιλία, με θέμα «Το άνοιγμα στο επερχόμενο». Είναι 85 ετών, αλλά παραμένει ενερ γός, θαλερός, παραγωγικός και διαυγής.

^ 8 Μ αρτ ίο υ ____________________________________________________________ Ήταν Κυριακή βράδυ όταν από στόμα σε στόμα κι από τηλεφώνημα σε τηλεφώνημα όλοι μάθαμε ότι ο Χρήστος Παπουτσάκης δεν ζει πια. Ήταν 75 ετών. Από τον περασμένο Οκτώβριο, έδωσε σκληρά και υπο μονετικά την τελική μάχη για την ζωή του στον «Ευαγγελισμό». Ξεκίνησε από την Κρήτη, από αριστερή οι κογένεια, έζησε όλους τους διωγμούς και τις περιπέτειες της Αριστερός, σπούδασε αρχιτέκτονας, μετείχε στους νεολαιίστικους αγώνες της δεκαετίας του '50 και το 1972, μέοα στη δικτατορία, αποφάσισε, με μια 10

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ομάδα ριψοκίνδυνων δημοσιογράφων και διανοουμένων να εκδώσει το Αντί. Μετά το πρώτο τεύχος, αυνελήφθη από τη Χούντα, βασανίστηκε, και το επόμενο τεύχος κυκλοφόρησε αμέσως μετά τη μεταπολίτευση. Από τότε συνέχισε αδιαλείπτως, κάθε 15 μέρες, μέχρι τον περασμένο Απρίλιο, οπότε ανέοτειλε την έκ δοσή του. Στο διάστημα αυτό ο Χρήστος Παπουτσάκης έφτιαξε τις εκδόσεις «Πολύτυπο», διοργάνωσε εκθέσεις, σεμινάρια, ημερίδες, στρογγυλά τραπέζια και επιμελήθηκε προσωπικά ένα μεγάλο έργο: την Ανθολογία Βαλκανικής Ποίησης, όπου συγκεντρώνονται οι σημαντικότεροι ποιητές των βαλκανικών χωρών. Θα τον θυμόμαστε για πολλά τον Χρήστο Παπουτσάκη, κυρίως για τη συνεπή και ανιδιοτελή στάση ζωής του.

_________

________________________

11 Μα ρτ ίο υ q

Είναι δημοφιλής, ανέτρεψε τα δεδομένα, έφερε νέα πνοή και εγκατέστησε νέα ελ πίδα τόσο στην Αμερική όσο και στην ανθρωπότητα. 0 Πρόεδρος των Η.Π.Α. Μπάρακ Ομπόμα συνοδεύεται πλέον και από μία ακόμη ιδιότητα: είναι υποψήφιος, για το βιβλίο Τολμώ να ελπίζω (στα ελληνικά κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πόλις», για τα φετινά Book Awards. Τώρα, εδώ που τα λέμε, αν πάρει το βραβείο, θα είναι λίγο σικέ!

Μεταιχινιιο (]) Β ιβ λ ία α ιχ μ ή ε

...σαν σήμερα, λίγο πιο πέρα αποδώ, βγήκαν από την κόλαση, ο καθέναε βρήκε μια τρύπα και βγήκε από την κόλαση, και άφησαν πίσω καμένουε φίλουε, διαμελισμένοι^, αποκε φαλισμένοι^ συντρόφουε. Σαν σήμερα οι πολεμικέε σημαίεε τουε έπεσαν στα χέρια του εχθρού, κρεμάστηκαν ανάποδα σαν ορτύκια στη ζώνη του κυνηγού, μετα ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ φέρθηκαν στα πολεμικά μουσεία τηε ^Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή Τουρκίαε, όπου συνάντησαν τιε άλλεε ΒΑΣΙΛΗΣ ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ αιχμάλωτεε σημαίεε τηε Μικρασιατικήε ν Κ ό κ κ ιν ο Εκστρατείαε. Προσπαθεί να δικαιολο γήσει το φαινόμενο, χωρίε όμωε να το σ τη ν Π ρ ά σ ιν η κατανοεί... Κι όμωε πέρασαν οι Βετερά Γραμμή νοι αποκεί σαν να μην τουε αφορούσε μυθιστόρημα το θέμα, y y

M te

απόσπασμα από το βιβλίο

ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

www.metaixmio.gr

δ ι α β α ζ ω Ι ΑΠΟ Μ Η Ν Α

[

ΣΕ

Μ Η Ν Α

Φ 12 Μα ρτ ίο υ ____________________________________________________________ Η Εταιρεία Συγγραφέων προσπαθεί να βγει προς τα έξω, να επικοινωνήσει με το ευρύ κοινό, να γνωρίσει τους συγγραφείς και τη λογοτεχνία σε περισσότερο κόσμο. Στο πλαίσιο αυτό, έκλεισε συνεργασία με το Public, όπου θα φιλοξενούνται εκδηλώσεις της Ε. Σ. Η πρώτη ήταν η απονομή του ετήσιου βραβείου «Διδώ Σωτηρίου», το οποίο φέτος παρέλαβε ο κριτικός και θεωρητικός της λογοτεχνίας Δημήτρης Ραυτόπουλος. Εν τω μεταξύ, τις επόμενες μέρες, η Εταιρεία Συγγραφέων θα έχει νέο Δ.Σ. και νέο πρόεδρο, αφού ο ακα δημαϊκός, πλέον, Θανάσης Βαλτινός δεν θα είναι (δεν μπορεί να είναι) υποψήφιος για τρίτη θητεία. Υπο ψήφιοι για τις εκλογές που θα γίνουν στις 5 Απριλίου είναι οι: Αργυρώ Μαντόγλου, Στάθης Κουτσούνης, Γιώργος Ξενάριος, Αλέξης Ζήρας, Κώστας Κατσουλάρης, Βασίλης Βασιλικός, Πέτρος Τατσόπουλος, Έλενα Χουζούρη, Κλαίτη Σωτηριάδου και Ανδρέας Αντωνιάδης. (Η σειρά δεν είναι αλφαβητική αλλά ούτε και αξιο λογική. Έτσι τα σημείωσα απλώς.) _____________________________________ ________________ 15 Μα ρτ ίο υ φ Τελετή απονομής Κρατικών Λογοτεχνικών Βραβείων του 2008. Στην ανακαινισμένη αίθουσα «Παρνασσός», ένα χώρο που συνδέεται με μεγάλες στιγμές της σύγχρο νης λογοτεχνίας. Εκεί, λοιπόν, ο Υπουργός Πολιτισμού, Αντώνης Σαμαράς, αφιέρωσε στο βιβλίο και στη φιλαναγνωσία μια αρκετά μακροσκελή ομιλία. Ανάμεσα στα άλλα, υποσχέθηκε και την ενίσχυση των μεταφράσεων των ελληνικών βιβλίων. Για να δούμε. Πάντως, είχε και μία έκπληξη η τελετή, αφού εκ των υστέρων, ως «διορ θωτική κίνηση» δόθηκε ειδική μνεία (με έγκριση του Υπουργού), στο δάσκαλο και ποιητή νεανικής ποίησης (;) Δημήτρη Μανθόπουλο, τα βιβλία του οποίου δεν είχε καταθέσει ο εκδότης του, γιατί διαφωνεί με τη διαδικασία των βραβείων. Κατόπιν εισήγησης του Προέδρου της Επιτροπής Κρατικών Βραβείων Παιδικής Λογοτεχνίας, Μιχάλη Μερακλή, και κατ' εξαίρεση, δόθηκε ει δικό βραβείο στον Δημήτρη Μανθόπουλο. Ελπίζουμε αυτό να μην καλύπτει ό,τι θεωρείται «λάθος», «πα ράλειψη» ή «αδικία» στο μέλλον. φ Κρατικά Λ ογ οτ εχν ικά Βραβεία 20 0 8 _________________________________ Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας: Κώστας Γεωργουσόπουλος για το σύνολο του έργου του. Βραβείο περιοδι κού εξ ημισείας: Νέα Εστία, Λέξη. Βραβείο ποίησης: Δήμητρα Χριστοδούλου, Λιμός (εκδ. Νεφέλη). Βραβείο διηγήματος: Ευγενία Φακίνου, Φιλοδοξίες κήπου (εκδ. Καστανιώτη). Βραβείο μυθιστορήματος: Γιώργος Λε ονάρδος, Ο τελευταίος Παλαιολόγος (εκδ. Λιβάνη). Βραβείο δοκιμίου - κριτικής: Βαγγέλης Αθανασόπουλος, Το ποιητικό τοπίο του 19ου και 20ού αιώνα (εκδ. Καστανιώτη). Βραβείο χρονικού - μαρτυρίας: Βασί λης Τζανακάρης, Δακρυομένη Μικρασία 1919-1922: Τα χρόνια που συντάραξαν την Ελλάδα (εκδ. Μεταίχ μιο). Βραβείο μετάφρασης για έργο ελληνικής λογοτεχνίας σε ξένη γλώσσα: Ντέιβιντ Κόνολι για τη μετά φραση της ποιητικής ανθολόγησης από το ποιητικό έργο του Ν. Εγγονόπουλου με τίτλο Ωραίος σαν Έλλη νας (εκδ. Ύψιλον). Βραβείο μετάφρασης για έργο ξένης λογοτεχνίας στην ελληνική γλώσσα: Μαρία Παπαδήμα, Το βιβλίο της ανησυχίαςτου Μπερνάρντο Σοάρες (Φερνάντο Πεσόα), (εκδ. Εξάντας). Βραβείο παιδι κού λογοτεχνικού βιβλίου: Λίτσα Ψαραύτη, Η σπηλιά της νορνόνας (εκδ. Πατάκη), Βασίλης Παπαθεοδώρου, Χνότα στο τζάμι (εκδ. Κέδρος). Βραβείο εικονογράφησης παιδικού βιβλίου: Μαρία Μπαχά για το βιβλίο του Χρήστου Μπουλώτη Όταν η πασχαλίτσα συνάντησε ελέφαντα (εκδ. Λιβάνη), Ζωή Κιτοπούλου για το βιβλίο της Αυγής Παπάκου Μια φορά και έναν καιρό. Βραβείο βιβλίου γνώσεων για παιδιά: Σοφία Γιαλουράκη, Τα πορτρέτα του Φαγιούμ και η μυστηριώδης μις Τζούλια (εκδ. Ερευνητές), Νένα Κοκινάκη, Πηνε λόπη Δέλτα - η ζωή της σαν παραμύθι (εκδ. Άγκυρα). 12

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

λ λ η ν ι κ η

έρωτας

ο γ ο τ ε χ ν ί α

γ γ έ λ α

στον

καιρό

α ς τ ρ ιν α κ η

της

ειρωνείας

Τ Ο Δ ΙΑ Χ Ρ Ο Ν ΙΚ Ο Θ Ε Μ Α Τ Η Σ Φ Θ Ο Ρ Α Σ Τ Ω Ν Σ Χ Ε Σ Ε Ω Ν ΚΑΙ ΤΗ Σ Α Π ΙΣ Τ ΙΑ Σ

«Σήμερα απατάμε με την ψυχή, όχι με το σώμα»λέει η συγγραφέας και στηρίζει την άποψή της μέσα από τις ερωτικές προδοσίες ενός σύγχρονου παντρεμένου ζευγαριού που θα οδηγήσουν τα δύο συμβαλλόμενα μέρη στην ειρωνεία, την αποστασιοποίηση και εντέλει στην αυτογνωσία. Όλα αυτά με τη θερμή συνηγορία του Γκαίτε, του Μπέργκμαν, της ΠηνελόπηςΔέλτα και του'ΙωναΔραγούμη. Η εμφάνισή της στο μυθιστόρημα ήταν μια από τις καλύτερες στιγμές τηςχρονιάς. ΡΟΥΛΑ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ, Τα Νέα

y ^ d p tp L c a ra .

ΣΕ

ΟΛΑ

ΤΑ

ΒΙΒΛΙ ΟΠΩΛΕΙ Α

Αγαπητή άγνωστη, που υπογράφετε ως «Μια αναλαμπή» ένα κείμενο που έλαβα μέσω του διαδικτύου γεμάτο κριτικές και πολύ πίκρα. 0 κόσμος, C rV

όπως τον περιγράφετε, δεν απέχει πολύ από αυτόν που πραγματικά εί ναι. 0 ανταγωνισμός και οι δημόσιες σχέσεις διέπουν σχεδόν τα πάντα.

Παρά, όμως, αυτές τις μαύρες σκέψεις, δεν παραιτείστε. Ούτε εμείς, ούτε και πολλοί άλλοι. Όπως σωστά παρατηρείτε, ζούμε μέσα στο σύστημα, άρα υφιστάμεθα κι εμείς τις κακές επιδράσεις του. Όμως, κάπου, κάτι προσπαθούμε να κάνουμε. Δεν είναι η δημιουργία που μας ξεχωρίζει, αλλά ένα κάποιο ήθος που προσπαθούμε να διασώσουμε. Μην μπερδεύετε, όμως, όλους τους συγγραφείς με τη λογοτεχνία. Πολλοί δη λώνουν συγγραφείς και νομίζουν ότι το μόνο που φταίει και δεν έχει αναγνωριστεί η μεγαλοφύία τους είναι ότι δεν έχουν καλές δημόσιες οχέσεις. Είναι πράγματι δύσκολο ένα καλλιτέχνης να κρίνει τον εαυτό του. Νομίζω ότι ο καλός λογοτέχνης κάποια στιγμή θα φανεί. Κοιτάξτε πίσω σας και θα δείτε ότι όλοι οι σπουδαίοι έλληνες λογοτέχνες ζούσαν στη σκιά. Σήμερα όλοι μιλάνε γι' αυτούς. Όσον αφορά στις βιβλιοθήκες, στέλ νουμε βιβλία σε πολλές βιβλιοθήκες, απλώς δεν το διαφημίζουμε. Ελπίζω να μετρίαοα κάπως την οργή σας. ^

Χρύσα Παπαδοπούλου, Σέρρες, ευχαριστούμε για τα καλά

σας λόγια. Η αρχή είναι το ήμισυ του παντός και αν επιμείνετε, θα τα καταφέρετε. Να θυμάστε ότι είναι πολλοί αυτοί που μπαίνουν στον κλάδο ως δημοσιογράφοι αλλά μέ νουν λιγότεροι, κυρίως εκείνοι που αγαπάνε πολύ αυτό που κάνουν. Το επάγγελμά μας είναι πολύ ανταγωνιστικό, αλλά έχει και καλές στιγμές που δικαιώνουν όσους κοπιά ζουν. Όσον αφορά στη λογοτεχνική σου δημιουργία, υπάρχουν πολλά περιοδικά που δημοσιεύουν ποιήματα, όπως το Poetix που μόλις κυκλοφόρησε, Το Δέντρο, Η Λέξη, η Ποιητική, το Πλανόδιον, ο Πόρφυρας (Κέρκυρα), η Παρέμβαση (Κοζάνη), το Εντευ κτήριο (Θεσαλονίκη), κ. ά. <5^ Λεία Χατζοπούλου-Καραβία, ευχαριστώ για τα βιβλία σας που στείλατε, ειδικά γι' αυτά που εκδόθηκαν σε γερμανικά - αγγλικά, γαλλικά ισπανικά (Bilateral 2009).

Δανάη Παπαστράτου, έλαβα την Ανθολογία ινδικής ποίη

σης που επιμεληθήκατε και μεταφράσατε κι ευχαριστώ πολύ. Υγιαίνω, το αυτό επιθυμώ και δι 'υμάς.

lllYlilllC

^Ελ

λ η ν ι κ ή

ώ ρ γε ις

ο γ ο τ ε χ ν ί α

κ α μ π α ρ δ ώ ν η ς

Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας Ο Π Α Ρ Α Φ Ο Ρ Ο Σ ΕΡΩ ΤΑ Σ Τ Ο Υ Μ Α Ρ Κ Ο Υ Β Α Μ Β Α Κ Α Ρ Η Γ ΙΑ Τ Η Ζ ΙΓ Κ Ο Α Λ Α

Μέσα από εκατό πολύ σύντομα κεφάλαια και ποιητική γραφή ο συγγραφέας επιχειρεί να σκιαγραφήσει τον ρεμπέτικο τρόπο ζωής. Ακόμη και εκείνοι

Ολα βαίνουν καλώς εναντίον uac

που δεν ενδιαφέροντα/ [...] για το ρεμπέτικο θα υποκύψουν στη γραφή του βιβλίου, που [...] περιγράφει την ανέλιξη ενός εργαζόμενου στην κρεαταγορά σε πρώτη φίρμα της νύχτας. ΛΩΡΗΚΕΖΑ, Το Βήμα

vmbitaiasi

y ^ d p c p ta ra

τ c 0 AA TA ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ u 6

του Αλέξη ζήρα

Ιστολογία,

βιβλιοκριτικοί και Πίβελοι τα μπλογκς είναι αλήθεια ότι δεν πολυπεριφέρομαι. Παρά τις προτροπές πολλών φίλων και τις έως αγανακτήσεως και οργής συμβουλές των παιδιών μου, ότι εκεί παίζεται πια το παιχνίδι του λόγου και του αντίλογου, εξακολουθώ να θεωρώ τις ανάλογες επισκέψεις, εν πολλοίς, χάοιμο χρόνου. Όχι ότι δεν βρίσκεις εκεί, όπως και στα επισημότερα ιστολόγια, ενδιαφέροντα και ενίοτε σπουδαία πράγ ματα, αλλά κάτι η ανωνυμία που προσφέ ρει άλλοθι και ευκολίες λογοδιάρροιας, ρί χνοντας το προστατευτικό της πέπλο σε άξια και ανάξια, κάτι η αγωνιώδης προσπά θεια να «σαρωθούν» και να σχολιαστούν όλα, με την πληθυντική ασφάλεια που δή θεν παρέχει το pc, δεν έχω καταφέρει ακόμα να πειστώ και να μπω στις χαρού μενες γειτονιές των διάφορων faces. Να, όμως, που οι καιροί έχουν γυρίσματα, και φαίνεται ότι η πρόσφατη «διαμάχη» μου με τον Δημοσθένη Κούρτοβικ, στο Δια βάζω και στα Νέα, προκάλεσε αντιφατικά συναισθήματα στους μπλόγκερς! Τους έδωσε τροφή για μια σειρά απολύτως εύλογων, επιφυλακτικών, χιουμοριστικών ή δηλητηριωδών αναφορών, αλλά, σε ορι σμένες περιπτώσεις, τους υποκίνησε μια όντως περίεργη διάθεση να μεμφθούν τον τρόπο με τον οποίο εξελίχθηκε αυτή η διαμάχη, δηλαδή να απορρίψουν ουσια στικά τη σάτιρα των λογοτεχνικών μας ηθών και τη διακωμώδηση των προσωπι κών μας εμμονών - των δικών μου συμπε ριλαμβανομένων. Κι, όμως, όπως ο κριτι κός λόγος είναι συνυφασμένος με τη σά τιρα, ακόμα και την πιο ακραία, την αρχιλόχεια σάτιρα, έτσι κάι η λογοτεχνική κρι τική δεν είναι αυτό που νομίζουν ορισμέ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

νοι σοβαροφανείς λόγιοι της μπλογκόσφαιρας. Δεν είναι, αν θυμηθούμε συγκρι τικά τους άγγλους κριτικούς του 17ου και του 18ου αιώνα, ή αν θυμηθούμε τον Εμμανουήλ Ροΐδη, αυτό το άνευρο, άνυδρο και πληκτικό είδος κειμένων που γνωρίζουμε οι περισσότεροι και ορισμένοι γράφουμε και που κατάντησε έτσι από τις αφόρητες κανονιστικές πιέσεις του μο ντερνισμού. Δεν ζούμε στην εποχή του Αριστοφάνη ή του ποιητή Ιππώνακτα που, σύμφωνα με την παράδοση, ανάγκασε με τον αποκαθηλωτικό του λόγο αρκετούς επίδοξους συγγραφείς να εγκαταλείψουν ντροπιασμένοι την Έφεσο! Αλλά, αν δεχό μαστε ότι η λογοτεχνία μπορεί να θητεύει στο άρρυθμο, στο μη τακτοποιημένο, σ' αυτό που βγαίνει από το κάδρο, τότε με ποια λογική αρνούμαστε πως η λογοτε χνική κριτική, όπως και κάθε κριτική των νοοτροπιών και των ηθών, είναι φύσει και θέσει «άτακτες»; Μήπως άραγε έχει πάψει να κυκλοφορεί και να ανθίζει η μωρία των συγγραφέων, έτσι ώστε να είναι χωρίς λόγο η σάτιρα της κριτικής; Τέτοια βλοσυρότητα, τόσος δυσκοίλιος ακαδημαϊσμός, τέτοια απαξιωτική στάση συλλήβδην απέ ναντι στη λογοτεχνική κριτική, με αφορμή τη διαμάχη, δύσκολα θα μπορούσε να βρει κανείς αλλού, εννοώ ακόμα και στα έντυπα καταφύγια των πιο αναχρονιστικών θέσεων της πολιτικής συντήρησης. Σε διαδικτυακούς τόπους, όμως, που υποτίθεται ότι αποτελούν ανοιχτά πεδία διαμόρφω σης της προσωπικής γνώμης; Και όπου ασκείται πολύ συχνά ο πιο ανέξοδος (λόγω ανωνυμίας ή και λόγω προχειρότη τας και βιασύνης), αλλά και ο καυστικότε ρος έλεγχος; ■

CKtoc Ypopync του χρήστου Κατσίκα

To σχολείο πριν από τις εξετάσεις πρόσβασης

οιην τριτοβάθμια εκπαίδευση τη συζήτηση για το σύστημα πρό σβασης των υποψηφίων, οφείλου με να επισημάνουμε τους οικονομι κούς, κοινωνικούς και εκπαιδευτικούς όρους που επιδρούν αιη διάρκεια της φοίτησης, πολύ πριν οι μαθητές, ως υπο ψήφιοι, φτάοουν στις πανελλαδικές ε ξε τάσεις, στην έκβααη αυτής της φοίτησης και σε τελευταία ανάλυση οτη διαφορο ποιημένη κατάταξη των υποψηφίων, Ου σιαστικά, οφείλουμε να στρέψουμε το μι κροσκόπιο του ενδιαφέροντός μας και της πολιτικής και εκπαιδευτικής μας ανάλυ σης στις λειτουργίες του υπαρκτού σχο λείου από την πρώτη μικρή του δημοτι

κού, πολύ, δηλαδή πιο πριν από το τέλος της λυκειακής βαθμίδας. Ταυτόχρονα, χρειάζεται να αντιπαρατεθούμε αποτελεσματικά με τη θεωρία των φυσικών χαρισμάτων (αυτών που «παίρ νουν» τα γράμματα) και άρα της «ανα γκαίας επιλογής» μέσω εξετάσεων όσων μαθητών «αξίζουν» να προχωρήσουν. Δεν υπάρχει «φαεινή ιδέα» για το εξε ταστικό, πολύ περισσότερο δεν υπάρχει αντίπαλη πρόταση αν δεν τοποθετηθεί κανείς για την ουοία της σχολικής εκπαί δευσης, καθώς, για όσους έχουν μάτια να δουν και την τιμιότητα να πιστέψουν στα μάτια τους, είναι σαφές ότι το σύστημα

[

δ ι α β α ζ ω

Ε Κ Τ Ο Σ

] Γ Ρ Α Μ Μ Η I

πρόσβασης δεν μπορεί να βρει δίκαιη λύση στο πλαίσιο των άνισων όρων που δημιουργεί η σημερινή εκπαιδευτική και κοινωνική πραγματικότητα. Οφείλουμε να μιλήσουμε για την εκπαίδευση και το σχο λείο, σε συνάρτηση με τις υπαρκτές σχέ σεις παραγωγής, με το σύστημα εκμετάλ λευσης που προσδιορίζει και καθορίζει τη σχολική εκπαίδευση. Η εκπαιδευτική κοινότητα πρέπει να κοι τάξει το δάσος καί όχι το δέντρο και να μι λήσει για όλα τα παιδιά. Αλλιώς θα «εγκλωβιστεί» σε μια επιφανειακή συζή τηση που θα επικεντρώνεται στην τελευ ταία τάξη του λυκείου, θα μεγαλοποιεί το ρόλο που μπορεί να διαδραματίσει αυτό καθαυτό το «σύστημα πρόσβασης» και θα αφήνει απέξω τα μεγάλα προβλήματα του εκπαιδευτικού συστήματος. Στα πλαίσια αυτά: α. Πρέπει να σταθούμε κριτικά απέναντι στο περιεχόμενο, στις μορφές και στις κατευθύνσεις των αναλυτικών προγραμ μάτων και βιβλίων και στις σχολικές πρα κτικές (τι, πώς και γιατί μαθαίνουν οι μα θητές) που εντυπώνουν στους μαθητές μας από την πιο τρυφερή ηλικία: αντιλή ψεις, πεποιθήσεις και στάσεις για τη φύση και την κοινωνία, απαραίτητες για την «παραγωγή» παθητικών, συναινετικών, δογματικών, υπομονετικών, εξουσιαζόμε νων, άκαμπτων, συντηρητικών προσωπι κοτήτων που αντιστέκονται στην αλλαγή της κοινωνίας, προκειμένου να κρατήσουν ανέπαφες τις παραδοχές τους για τον κό σμο που ζουν. β. Πρέπει να σταθούμε κριτικά απέναντι στην τεμαχισμένη, αποσπασματική και τυποποιημένη γνώση που δημιουργεί στρατιές ημιαναλφάβητων ή προσοντούχων άσχετων, οι οποίοι μπορούν να «δια βάσουν τη λέξη», αλλά είναι αξιοθρήνητα ανίκανοι να «διαβάσουν τον κόσμο». Να ξεκαθαρίσουμε, στο σημείο αυτό, ευθύς εξαρχής τη θέση μας: η «εκπαίδευση της αμάθειας» δεν εντάσσεται στην παθολο 18

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

γία της καπιταλιστικής εκπαίδευσης, δεν είναι σε καμιά περίπτωση δυσλειτουργία του αστικού σχολείου, μια «άτυχη στιγμή του συστήματος», η οποία μπορεί να επι διορθωθεί ή να θεραπευθεί μέσα από εκ παιδευτικές μεταρρυθμίσεις. Η «εκπαί δευση της αμάθειας» ανήκει στη φυσιο λογία του αοτικού σχολείου, αποτελεί δο μικό χαρακτηριστικό του, το οποίο δεν μπορεί να το αποβάλει όσες μεταρρυθμί σεις και αν κάνει. Αν το αποβάλλει, δεν θα μπορεί να λειτουργήσει, καθώς δεν θα μπορεί να πραγματοποιήσει το σκοπό της στα πλαίσια του καπιταλισμού: να εκπαι δεύσει αφενός κατάλληλα τη δική της νέα γενιά, ως «συνέχεια του εαυτού της», εξοπλίζοντας την με την ιδεολογία της και με γνώσεις και ικανότητες, οι οποίες απαιτούνται για τον έλεγχο των μέσων παραγωγής και του κράτους, και αφετέ ρου να «εκπαιδεύσει» τη νέα γενιά τής ερ γατικής τάξης, έτσι ώστε αυτή να γίνει ικανή και πρόθυμη για εκμετάλλευση, γ. Πρέπει να μιλήσουμε για κάποιες χι λιάδες μαθητών για τους οποίους η συ ζήτηση για το σύστημα πρόσβασης στην ανώτατη εκπαίδευση είναι έξω από το οπτικό τους πεδίο, καθώς δεν ολοκληρώ νουν ούτε καν την υποχρεωτική -εδώ και αρκετές δεκαετίες- θχρονη εκπαίδευση, δ. Πρέπει να μιλήσουμε για το διπλό ανισότιμο, κοινωνικά και εκπαιδευτικά, σχο λικό δίκτυο. ε. Τέλος, πρέπει να αναδείξουμε τη στε νά ωφελιμιστική (εργαλειακή= εξετά σεις), συνεπώς, μονοδιάστατη και θνη σιγενή παιδεία (υπερτονισμένη από την πρόωρη πρακτική των λεγάμενων «φρο ντιστηρίων») των μαθητών του λυκείου, στ. Το στρατηγικό αίτημα του κόσμου της εργασίας «μόρφωση και δουλειά για όλους» είναι το μόνο έδαφος το οποίο μπορεί να αξιοποιήσει μια πρόταση αγώνα για το οήμερα που θα στοχεύει στο να μορφώνονται όσο το δυνατόν περισσότε ροι, όσο το δυνατόν καλύτερα. ■

Δυόμιση

βραβεία ίπε κάποιος κάποτε ότι τα λογοτε χνικά βρσβείσ αντανακλούν περισσό τερο ιδιότητες εκείνου που τα δίνει παρά εκείνου που τα παίρνει. Σωστό -όσο σωστή μπορεί να είναι μια τέτοια γενί κευση. Θα πρόσθετα μάλιστα ότι αυτό ισχύει περισσότερο για τα «εθνικά» βραβεία (σε αντίθεση με τα «διεθνή», τύπου Νομπέλ, ή τα εντελώς επαρχιακά, όπως τα ελληνικά). Οι επιλογές -εγγενώς και πα ντού- διαμορφώνονται κατά βάση σε επί πεδο συσχετισμού δυνάμεων, φιλιών και εχθροτήτων εντός συναφιού, ανταγωνι σμών και ισορροπιών προσώπων που γρά φουν και, κυρίως, που εκδίδουν. Αναδεικνύουν πάντως και τάσεις, μόδες, εκ των έσω

προσλήψεις του τι σημαίνει «εθνική λογο τεχνία» και τι θέση έχει -ή θέλει να λάβειστο διεθνές παιχνίδι. Μια στα τόσα ξεπετιέται και αναδεικνύεται ένα διαμάντι -ένα “Midnight' s children", ένα "Champs d' honneur"- που μπορεί να σημάνει ή και να μη σημάνει την καθιέρωση των συγγρα φέων τους (ναι για τον Σαλμάν Ρουσντί, όχι για το Ζαν Ρουό). Συνήθως βραβεύονται βι βλία που συζητούνται για το εφήμερο τέ ταρτο της δόξας τους, διαβάζονται για να διαβαστούν και μένουν στη μνήμη κυρίως των λογής στατιστικολόγων -η σύγχρονη λογοτεχνία, όπως όλες οι μορφές της σύγ χρονης τέχνης, υπακούει σε τσαρούχεια λογική: επιβάλλεται ό,τι δηλώνεται. Οι λί-

€ κ δ ό σ α ς ι τ GTTiKevTpo — Εκ δ ό σ εις ^ ΔΗΜΗΤΡΑ ΑΥΠΟΥΡΛΗΕ

JATPJKJ-J

ΣΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Ποια πορεία ακολούθησε στον ελληνικό χώρο, από την εποχή του Ομήρου ως τον Ιπποκράτη, η σύλληψη των εννοιών «υγεία», «νόσος», «ίαση»; Ο αναγνώστης έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει πρώτα μια καθαρά θεοκρατική σύλληψη των τριών αυτών εννοιών, για να χαρεί στη συνέχεια -παρακο λουθώντας τα πρώτα φανερώματα της φιλοσοφικής σκέψης- το γοητευτικό πέρασμα από τη θεοκρατική στη φιλοσοφική τους σύλληψη.

επίκεντρο Αθήνα: Κιάφας 5 - ΤΚ 10678 · τηλ.: 210 3811077 · Fax: 210 3811086 Θεσσαλονίκη: Καμβουνίων 9 - ΤΚ 54621·τηλ.; 2310 256146«Fax: 2310 256148 w w w .e p ike n tro .g r · e -m a il:e p ike n tro @ e p ike n tro .g r

Κώστας Μποτόπουλος

Ε π ίκ εντρ ο

δ ι α β α ζ ω

[

Ω Σ

mmitm

ΛΕΜ

στες πάντως των βραβείων παρατιθέμενες και αντιπαρατιθέμενες, αφήνουν ένα ίχνος -περισσότερο κοινωνιολογικό παρά λογο τεχνικό- στο σώμα της εποχής. Καλή από δειξη, οι επιλογές για τα βραβεία Μπούκερ και Γκονκούρ της περσινής χρονιάς, που πρόσφατα κυκλοφόρησαν-χωρίς ιδιαίτερη ανταπόκριση- στα ελληνικά. Με μια πρώτη ματιά ξαφνιάζουν κυρίως οι ομοιότητες. Τόσο στη Μεγάλη Βρετανία όσο και στην Αγγλία βραβεύτηκαν βιβλία άγνωστων ως τώρα μη γηγενών συγγρα φέων (ενός Ινδού και ενός Αφγανού) με «εξωτικό» θέμα και οπτική. Τόσο ο «Λευκός Τίγρης» του Αραβίντ Αντίγκα όσο και η «Πέ τρα της Υπομονής» του Ατίκ Ραχίμι μπορούν να θεωρηθούν τολμηρές, κοσμοπολίτικες και δυνάμει «πολιτικές» επιλογές: το πρώτο βιβλίο μιλά για τις (όχι πάντα νόμιμες) πε ριπέτειες ενός Ινδού γεννημένου και μεγαλωμένου στη Χώρα του Σκοταδιού (ένα εί δους Ινδικού Μίντγουεστ της εξαθλίωσης), που από υπηρέτης καταφέρνει να γίνει (έχετε αρχίσει να φαντάζεστε πώς) αφε ντικό' το δεύτερο έχει ως θέμα (μάλλον πρόσχημα) τον εγκλεισμό (οικειοθελή μόνο κατά το ήμισυ) μιας Αφγανής συζύγου δί πλα στο θνήσκοντα σύζυγο-αφέντη της σε καιρό πολέμου (ή ειρήνης, που, στο Αφγα νιστάν, δε διαφέρει από τον πόλεμο). Οι σχέσεις υποταγής - κυριαρχίας (των τά ξεων, των φύλων), η φολκλορική πρό σληψη της Δύσης για τον αναδυόμενο κό σμο, η διαπάλη μοντέρνου-παραδοσιακού διαπερνούν και τα δύο βιβλία. Οι ομοιότη τες σταματούν όταν φύγουμε από το τι και πάμε στο πώς, όταν μπούμε δηλαδή οτον πυρήνα της λογοτεχνίας, το ύφος. 0 Αντίγκα, με όχημα ένα ευφυές κωμικό αλλά και πολιτικό εύρημα -ο ήρωάς του διηγείται σε πρώτο πρόσωπο την ιστορία του όχι στον αναγνώστη αλλά στον Κινέζο Πρωθυπουργό που επισκέπτεται την Ινδίασκαρώνει ένα διαρκές παιχνίδι ανάμεσα στην πραγματικότητα και τη μυθοπλασία, ένα σχόλιο πάνω στη χώρα του, τις πολιτι

ΤιΓρΗΣ ___

Ο Λευκός Τίγρης Μοντέρνοι Καιροί

Σιωπηλή πέτρα Μίνωας

]

Α Ν Α Γ Ν Ω Σ Τ Η Σ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

στικές διαφορές Ανατολής- Δύσης, τις έν νοιες του καλού και του κακού. Κι όλα αυτά χωρίς καθόλου σοβαρότητα και διδακασμό, με υπέροχα λεπτό χιούμορ (το βιβλίο αρχί ζει ως εξής: «Κύριε Πρωθυπουργέ, Σερ, Ούτε Εσείς ούτε εγώ μιλάμε αγγλικά, αλλά υπάρχουν κάποια πράγματα που μπορούν να ειπωθούν μόνο στα αγγλικά») και μέσα από μια φαινομενικά απλή ιστορία, που όμως όσο πάει σκοτεινιάζει και φτάνει να στοιχειώνει τον αναγνώστη. 0 Ραχίμι, από την πλευρά του, κάνει την επιλογή της δω ρικής λυρικότητας (η δική του αρχή: «Το δωμάτιο είναι μικρό. Παραλληλόγραμμο. Αποπνικτικό παρά τους τοίχους του σε ανοι χτά χρώματα»), των μικρών επαναληπτικών φράσεων που κοιτάζονται μεταξύ τους πε ρισσότερο από όσο προωθούν το περιεχό μενο (η δεύτερη παράγραφος: «Το δωμά τιο είναι άδειο. Άδειο από κάθε στολίδι»), ένα περιεχόμενο που διστάζει ανάμεσα στην κραυγή, το σχόλιο, την καταγγελία. Στη μια περίπτωση το «εξωτικό» θέμα -και όρα και η εξωτική βράβευση- δικαιώνεται και απογειώνεται από τον τρόπο του. Στην άλλη μένει πρόθεση, σκίτσο, χειρονομία με ανεπαρκή σκευή. Συγκρινόμενα, τα δυο βι βλία μας μιλούν ίσως για τις παράλληλες διαδρομές της λογοτεχνικής παραγωγής στη Βρετανία και στη Γαλλία -δέσιμο φόρ μας με περιεχόμενο στην πρώτη περί πτωση, αποκλειστική λατρεία της φόρμας στη δεύτερη. Στο ευρύτερο πλαίσιο θα κέρδιζαν να συσχετιστούν με ένα άλλο βραβευμένο πέρσι (με το Πούλιτζερ) «εξω τικό» (χώρος του: το Σαν Σαλβαδόρ) μυθι στόρημα, τη «Σύντομη και Θαυμαοτή Ζωή του Όσκαρ Γιάο» του Χούνοτ Ντίαζ, για να μιλήσουν αυτή τη φορά για διαφορές ανά μεσα στο ευρωπαϊκό και το αμερικανικό μυ θιστόρημα. Αλλά αυτή είναι μια άλλη, με γάλη ιστορία, την οποία θα αδικούσαμε αν λέγαμε απλώς (γιατί αυτό είναι το θέμα μας εδώ) ότι ο λευκός τίγρης κάνει μια χαψιά και τον σαλβαδοριανό επίγονο του Όσκαρ Γουάιλντ. ■

Κανείς δεν μπ ορεί να κλείσει τα μάτια του στην αλήθεια...

αλεξαντρΣ Ο Λ Ζ Ε Ν ΙΤ Σ ΙΝ

Γιώργος Σκαμπαρδώνης, ένας εξπέρ του διηγήματος, έχει τα τελευταία χρόνια κατακτήσει το χώρο του μυθιστορήματος χάρη σε πολύ καλά και διαφορετικά κείμενα. Μένοντας πιστός στον ελλειπτικό λόγο, στην

ειρωνεία και στο υποδόριο χιούμορ, έδωσε τη χρονιά που μας πέρασε το Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας, ένα μυθιστόρημα με αφορμή και έμπνευση τον Μάρκο Βαμβακάρη. Στη συνέντευξη που ακολουθεί αναλύει τον τρόπο που «έστησε» το μυθιστόρημα, τους χαρακτήρες και την ατμόσφαιρα της εποχής.

Γιατί επέλεξες τη φόρμα των μικρών εικόνων / κειμένων και τη δημιουργία ενός σπονδυλωτού -κατά κάποιον τρόπο- μυθιστορήματος, σε αντί θεση με το μυθιστόρημα για τον Τσιτσάνη που ήταν πιο mainstream; Το κεφάλαιο, γιατί αυτό εννοείς μάλλον με τις λέ ξεις εικόνα / κείμενο, είναι μια αφηγηματική μονάδα ελαστική, πτυσσόμενη. Προχτές διάβαζα ένα μυθι στόρημα της Όουτς, νομίζω το Sexy, που είχε και κεφάλαια πέντε σειρών. Δεν υπάρχει αντικειμενικά ένα μέγεθος κεφαλαίου, γενικώς παραδεκτό. Το με γάλο ή μικρό μέγεθος επιλέγεται συνήθως για λό γους ρυθμού. Χωρίς, όμως, αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορώ να συνενώσω πανεύκολα τρία κεφάλαια (βγάζοντας τους τίτλους τους) σε ένα, που να φαί νεται και να είναι ενιαίο. Συμπαγές. 0 διαχωρισμός έχει να κάνει, συχνά, με την αίσθηση του μεγέθους, που είναι απατηλή. Πρόκειται για ταχυδακτυλουρ γία, η οποία, πάντα είχε σχέση με την αφήγηση. Το τι κρύβεις και τι θέλεις να φαίνεται. Δεν μιλώ για επιδεξιότητα και απάτη, αλλά για την ίδια την ου σία τής παροχέτευσης και της αφαίρεσης. Εξάλλου, η αφαίρεση υπάρχει αναπόφευκτα, αφού το ανθρώ πινο πνεύμα δεν μπορεί, ποτέ, να αντιληφθεί την ολότητα. Ποτέ δεν μπορείς να ζωγραφίσεις ένα δ έ ντρο ως έχει, με όλα τα φύλλα του. Ακόμα και να θες. Και η πιο κλασική αναπαράσταση ενός δέντρου είναι, πάλι, αφαιρετική. Συνεπώς, η επιλογή του μι κρού κεφαλαίου έχει να κάνει, εν προκειμένω, με την αίσθηση, στο μάτι, του μικρού κειμένου που εί ναι ευκολοδιάβαστο, και με το γοργό ρυθμό, τις τα χείς μεταβάσεις. Υποκεντά, σπιρουνιάζει την ανά

γνωση. Κάτι που προεκτείνεται, ας πούμε, στα άκρα, στο βιντεοκλίπ, αλλά και στο σύγχρονο σινεμά. Αλλά δεν υπάρχει τίποτε στο σινεμά που να μην έχει γίνει προηγουμένως στη λογοτεχνία. Το βι ντεοκλίπ υπάρχει, εδώ και αιώνες, ως δομή και ρυθ μός στην ποίηση. Και δεν θα έλεγα ότι το Όλα βαί νουν καλώς εναντίον μας είναι σπονδυλωτό μυθι στόρημα. Γιατί, λίγο πολύ, όλα τα μυθιστορήματα είναι σπονδυλωτά, άσχετα αν δεν φαίνονται με την πρώτη ματιά. Κατεξοχήν, όμως, σπονδυλωτό, μπο ρούμε να πούμε ένα μυθιστόρημα, που αποτελείται από μεγάλους, χωριστούς, συγκροτημένους όγκους, που φαινομενικά δεν συμπλέκονται μεταξύ τους, ενώ κατά βάση συνδέονται, αλλά πολύ χα λαρά, αψιδωτά, ή με μεγάλες, βαθιές, άρρητες υπορροές. πώς στήθηκε ο χαρακτήρας του Μάρκου; Από ό,τι γνωρίζω δεν υπάρχουν και τόσα πολλά στοιχεία από την εποχή του. Ποιες ήταν οι πηγές σου; Καταρχήν, πρέπει να πω ότι κανείς δεν ξέρει ποιος ήταν ο πραγματικός Μάρκος - που εξάλλου θα πα ρουσίαζε και αλλαγές σε κάθε ηλικία. Ο δικός μου Μάρκος είναι, βεβαίως, δυνητικός. Προσπάθησα να του δώσω πνοή, με βάση την αυτοβιογραφία του και τις πληροφορίες που υπάρχουν γι' αυτόν από άλ λους. Για το χαρακτήρα του (με την αριστοτελική αλλά και με την ηθική προϋπόθεοη) υπάρχουν αντι φατικές μαρτυρίες. Ο καθείς τον βλέπει ανάλογα πώς φέρθηκε στον ίδιο. Υπάρχει απ' τη μια η μυθο ποίηση, απ' την άλλη η βρισιά, η ζηλοτυπία, η στρέ βλωση, το μίσος, το δέος, ο επαινετικός λυρισμός, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η

Γιώργος Σκαμπαρδώνης Όλα βαίνουν καλώς εναντίον μας Ελληνικά Γράμματα, 2008 Ο. 434, € 20

η αγάπη. Το σημαντικό είναι ότι ο Μάρκος στην αυ τοβιογραφία του είναι συγκλονιστικά εξομολογητικός. Δεν κρύβεται ή το κάνει σε μικρό βαθμό. Δεν εί ναι καθωσπρέπει. Είναι ειλικρινής. Δεν παριστάνει τον τίμιο, τον ηθικό, το λαμπρό ελληνόπουλο. Μι λάει για όλα: για τη μαύρη, ότι την έπινε (λιβάδια) μέχρις εσχάτων, για τη φτώχεια του, το ότι συνήθως έμπλεκε με πουτάνες απ' τα μπουρδέλα, ότι λα τρεύει θανάσιμα την Ζιγκοόλα και ταυτόχρονα την βρίζει: κάργια, καργιόλα, πουτάνα, αλλά και πάλι, λέει: «η Ζιγκοόλα, το λεοντάρι». Είναι αφοπλιστικός. Γυμνός. Αδύναμος. Αντιφατικός. Παθιασμένος. Δια λυμένος. Το βασικό είναι ότι αντλούσε μαζοχιστικά έμπνευση απ' την οδύνη της σχέσης του με την Ζιγκοάλα, και από τα άλλα του βάσανα. Ο χαρακτήρας στο βιβλίο στήθηκε μ' αυτά τα υλικά και με άλλα που εγώ ένιωθα να υπάρχουν ακούγοντάς τον να τραγουδάει, να παίζει. Με το μοναδικό τρόπο που έπαιζε. Η σωματική του εκδοχή (βασικό στοιχείο), η κίνηση, τα χούγια, ήταν ένα θέμα πιο εύκολο - αν και τίποτε στη λογοτεχνία δεν είναι εύκολο. Ο Θεός κατοικεί στη λεπτομέρεια κι εκεί που φαίνεται να μην υπάρχει: στην αφαίρεση. Πόσο τοις εκατό είναι το μυθιστορηματικό και πόσο το ποσοστό της μυθοπλασίας; Ποια είναι, κατά τη γνώμη σου, η χρυσή τομή ανάμεσα σε αυτά τα δύο; Τα ακριβή ποσοστά είναι δύσκολο να τα προσδιορί σεις. Αλλά, ακόμα και τα πραγματικά περιστατικά τα διέφθειρα κατά βούληση, ώστε να μπούνε σε μια 24-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

άλλη φαντασμαγορία και σε άλλη διασύνδεση. Ση μασία έχει η ουσία του κειμένου καθεαυτή, ως αφαι ρετική, δομημένη ολότητα, κι όχι ο βαθμός αντιστοι χίας του με κάποιο πραγματικό γεγονός του παρελ θόντος. Η χρυσή τομή, αν υπάρχει, δεν έχει να κά νει με το εμβαδόν ή με τα μεγέθη, αλλά με την εσω τερική ενότητα, το ρυθμό και τους τόνους, δηλαδή την αλλοίωση, που, κάθε φορά, είναι μοναδική. Κάθε συγγραφέας βρίσκει μια νέα, δική του χρυσή τομή, που θα την έλεγα περισσότερο προσωπικό, αφηγηματικό άνυσμα. Θέλω να πω, δεν έχει σχέση με τη συμμετρία, αλλά με την οργανική, δυναμική, εσωτερική συμπλοκή κι ανέλιξη των επιμέρους, εντός της κοίτης του κειμένου. Σχετικά με τους υπόλοιπους χαρακτήρες, υπάρ χουν κάποιες δεδομένες σχέσεις μεταξύ τους; ποια, π.χ., η σχέση Μπάτη - Μάρκου; Ο Μπάτης ως χαρακτήρας (πάντα μέσα στο κείμενο κι όχι στην πραγματικότητα) δρα αντιστικτικά, αντι θετικά, όσον αφορά στον τόνο. Είναι ο ειρωνικός, παιγνιώδης πόλος, απέναντι στη δραματικότητα του Μάρκου. Είναι ο φαρσέρ, ο κωμικός ρόλος, το πει ραχτήρι, ο αυτοσαρκαζόμενος (κάποτε με τραγικό τρόπο) ο τρελός, αυτός που δίνει, αίφνης, άλλη προοπτική στα γεγονότα και στις έννοιές τους. Παρότι πιο ηλικιωμένος απ' τους υπόλοιπους (κι εδώ αντίφαση) είναι ο πιο παιδικός, αλλά και ο πιο δυνα μικός. Δρα εξιοορροπητικά - ανταγωνιστικά στην τραγικότητα, εκτονώνει, εκτρέπει, απομυθοποιεί τα γεγονότα, δροσίζει την αφήγηση. ποιος ο ρόλος των γυναικών; Υπάρχουνε πολλά θηλυκά στο βιβλίο - ο Μάρκος αγαπούσε πολύ τις γυναίκες. Καταρχήν, η απομυζη τική, φονική (bella da morire) πανέμορφη Ζιγκοόλα, που είναι λατρεία και αράχνη μαζί. Άλλες γυναίκες με διαφορετική ουσία: οι ερωμένες του Μάρκου, συ νήθως πουτάνες, η ζοφερή και τραγική Σκουλαρικού του Δελιά, η απλοϊκή Σούλα, αλλά και η πλούσια, μεγαλοαστό Άννα, που στο βιβλίο προαναγγέλλει έμμεσα την κατοπινή αναγνώριση του ρεμπέτικου από την αστική τάξη που το εγκολπώνεται, αργό τερα, και το οδηγεί στο αρχοντο-ρεμπέτικο και στο λογικό τέλος. Η ταλαιπωρημένη μητέρα του Μάρ κου, η καλοσυνάτη αδερφή του Γκράτσια. Η μοιραία

[ Δ IA BA Ζ Ω I

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η !

γριά Φεβρωνία, που αντιπροσωπεύει αφαιρετικά την τρανωδία της Σμύρνης και του μικρασιατικού ελλη νισμού εκείνων των χρόνων. Η νεάζουσα, επιπόλαιη γυναίκα του Μπάτη, η συμπαθής, λαϊκή Καλλιόπη του Στράτου, και η όμορφη, δροσερή, θετική, συ νετή, Βαγγελιώ, ως το αντίστροφο της δηλητηριώ δους Ζιγκοάλας. Όλες συνθέτουν κάτι απ' τη γυναι κεία ουσία, αλλά υπάρχουν εντός του βιβλίομ και δρουν πάντα σε σχέση με την κεντρική Ζιγκοάλα, εκπέμποντας μία ποικιλία τόνων κι αντανακλάσεων γύρω της, προμελετημένων και κατά περίσταση. Τί ποτε, βέβαια, δεν είναι τυχαίο. Το αντίστοιχο έγινε και με τους άντρες. Επιλέχτηκαν για να εκφράσουνε δυναμικά, αλλά ελλειπτικά, προφανώς, εκδοχές του στενού και ευρέως περίγυρου και των συγκρούσεών του. Δεν είχα την πρόθεση να κάνω ανθρωπογεω γραφία, αλλά μια λοξή, ρέουσα, σχετικώς αυθαί ρετη, βέβαια, και φευγαλέα τομογραφία ενός μικρόκοσμου, με κεντρικό ήρωα τον Μάρκο, εντός ενός ενδεικτικού, απειλητικού, ρευστού μεγάκοσμου. Έχεις επιλέξει ελλειπτικό ύφος, υποδόριες εκ φράσεις, λιτή γλώσσα. Είναι επιλογή λόγω θέμα τος ή μόνιμη συγγραφική επιλογή; Είναι μόνιμη επιλογή. Παρότι ξέρω ότι το απλό είναι βουνό. Δύσκολη η λαϊκότητα - αλλά έχω μεγαλώ σει στη φτώχεια, οπότε το ξέρω καλά το άθλημα. Και δύσκολη η λιποαναρρόφηση. Και, εν προκει-

μένω, στον Μάρκο, θέλησα να είμαι ακόμα πιο ε λ λειπτικός. Κάποιος μίλησε για σεναριακό υπό στρωμα. Το σενάριο είναι εντελώς άλλη ιστορία για όποιον έχει μελετήσει σενάριο. Έχει δική του δομή, παρασημαντική, και τροπισμούς. Το σενάριο είναι μια δομή, που, κατά Παζολίνι, εκφράζει τη θέ ληση μιας άλλης δομής. Είναι ένα ψαροκόκαλο που επιθυμεί τη σάρκωση. Το μυθιστόρημα είναι αυτάρ κες, ως σώμα, αν και ελλειπτικό. Και η όρασή μου δεν είναι κινηματογραφική, που έγραψε κάποιος, διότι δεν υπάρχει κινηματογράφος. Υπάρχουν μόνο συγκεκριμένες ταινίες, συγκεκριμένοι σκηνοθέτες, με ξεχωριστή όραση ο καθένας. Τα κοντινά και τα μακρινά πλάνα, οι σκηνές και οι σεκάνς υπάρχουνε απ' τον Όμηρο: περιγραφή της ασπίδας του Αχιλλέως ή της παράταξης των Αχαιών. Μην λέμε κοι νοτοπίες. Η δική μου ματιά -νομίζω- είναι ηδονοβλεπτική, συχνά φετιχιστική, ενίοτε θρησκευτική. Η έντονη εικονοποιία, η πυρετική παρατήρηση ή το θάμβος δεν σημαίνουν «κινηματογραφική όραση». Αυτός ο όρος δεν υπάρχει. Εύκολα θα σε κατηγορούσε κάποιος ότι μετά τον Τσιτσάνη επέλεξες τον Μάρκο μια και το προη γούμενο είχε επιτυχία; Πώς ήρθε αυτή η επιλογή; Μα αφού είχε επιτυχία ο Τσιτσάνης, γιατί να μπω στο ρίσκο να ξαναδοκιμάσω; Υπάρχει μηχανιστική αναπα ραγωγή επιτυχιών; Πατάς το κουμπί και βγαίνει η χο ντρή; Όχι. Όμως, μου δόθηκε η ευκαιρία. Και ήθελα πάντα να γράψω, κάποτε, για τον Μάρκο, ως τον άλ λον ισοϋψή πυλώνα του ρεμπέτικου - λαϊκού. Με γοήτευε πολύ και ο Μεσοπόλεμος και κυρίως η συ γκλονιστική, έως νοσηρή σχέση του Μάρκου με την Ζιγκοάλα. Η «φαινομενολογία του πάθους» που θα έλεγε ο Γιώργος Μουρέλος. Το ερώτημα, επίσης, της δημιουργίας. Πώς γέννησε ο Μάρκος το έργο του. Η στρατηγική της φαντασίας του. Και τώρα, αφού έγραψα και για τους δύο μεγάλους ροκ σταρς, καθάρισα. Τέρμα. Δεν πρόκειται να ξανασχοληθώ με αυτόν το χώρο. Πέρασα, πια, σε νέους έρωτες. Σύγ χρονους. Ίσως πιο βασανιστικούς, πιο βουλιμικούς και προδοτικούς, πιο αντιφατικούς από εκείνον με την Ζιγκοάλα. Το επόμενο θα έχει τίτλο Υπουργός νύχτας. Βγάλε συμπέρασμα. Σας ευχαριστώ. ■ ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ Νέοςχώρος διαχρονική ποιότητα

www.dardanosnet.gr Διδότου 37,10680 ΑΘΗΝΑ · 210 - 36.42.003 · info@dardanosnet.gr

Βασίλης Γκουρογιάννης Ιστορία που πονάει Συνέντευξη στην Όλγα Σελλά

IHEUEIIfll

Βασίλης Γκουρογιάννης έχει διπλή ζωή. Δικηγορεί και παράλληλα γρά φει λογοτεχνία. Είναι ηπειρώτης, αλλά αυτή τη φορά, το νέο του βι βλίο, που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Μεταίχμιο» με τίτλο

Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή, εκτυλίσσεται (δεν είναι φανερό;) στην Κύπρο.

Εκεί συναντιούνται για ένα συνέδριο παλιοί σ τρατιώ τες της ΕΛΔΥΚ, που υπη ρέτησαν στην Κύπρο όταν έγινε η εισβολή των Τούρκων. Εκεί συναντιούνται με τουρκοκύπριους, αντίπαλούς τους σ' εκείνον τον πόλεμο. Και έχουν πολλά να πουν. Για τη ζωή τους, για όσα έζησαν, για την ιστορία του τόπου τους. Συνήθως διαβάζουν κι άλλοι άνθρωποι τα βιβλία του πριν κυκλοφορήσουν. Οι πρώτοι αναγνώστες του. Αυτή τη φορά ο Βασίλης Γκουρογιάννης δεν το έκανε. «Είμαι υπεύθυνος εγώ από την αρχή μέχρι το τέλος.» Χρειάστηκε πε ρίπου δυόμισι χρόνια να το γράψει, αλλά επένδυσε περισσότερα χρόνια στα διαβάσματα ιστορίας, μαρτυριών απ' όλες τις περιόδου της ελληνικής, κυ πριακής και τουρκικής ιστορίας. 0 Βασίλης Γκουρογιάννης ήταν στρατιώτης το 1974 αλλά δεν υπηρέτησε στην Κύπρο. «Το Κυπριακό το ψάχνω σαν ένα από τα θέματα που απασχολούν τον ελληνισμό. Είναι κι αυτό ένα σύμπλεγμα, από αυτά που καταπίνει η Ελλάδα και δεν τα χωνεύει. Έχει καταπιεί και τη μικρασιατική εκστρατεία και την έχει ξεχύσει, υπάρχει το κυπριακό που το απωθούμε...», λέει.

Δεν είναι ανθρώπινο να προσπαθούμε να ξεχνάμε τις πληγές; Ναι, αλλά την πληγή για να την αποφύγεις, πρέπει να την εξετάσεις. Γιατί αν κλείσει κι έχει μέσα μικρό βιο, παθαίνει γάγγραινα. Αυτό που δεν κάνει η Ελλάδα είναι να εξετάζει τις πληγές της, μόνο προ βάλλει εκείνα που την δοξάσανε. Το βιβλίο μου εί ναι ένα ιστορικό μυθιστόρημα με ήρωες, με δράση, με στοχασμούς, με υπαρξιακές αγωνίες και τελικά είναι ένα βιβλίο για κάθε Κύπρο και για κάθε πόλεμο. Εκτυλίσσεται το 1974; Ναι, και μάλιστα στο χώρο της Κύπρου. Πρωταγω νιστές είναι οι στρατιώτες της ΕΛΔΥΚ που πολέμη

σαν εκεί και ο αγώνας τους είναι αγνοημένος. Κι ενώ έχουν γίνει ηρωικές και φονικές μάχες, οι άνθρωποι αυτοί είναι ξεχασμένοι από την κοινωνία και την πο λιτεία. Κάποια στιγμή μάλιστα θεωρήθηκαν πραξικο πηματίες, ενώ ήταν οι κληρωτοί στρατιώτες και κά ποιοι αξιωματικοί που υπηρετούσαν εκείνο το διά στημα στην Κύπρο και τους έσκασε η χειροβομβίδα στα χέρια. Αυτό έχει δημιουργήσει μεγάλα δράματα σε πολλούς, γιατί υπήρξαν και πολλά θύματα, ενώ όσοι επέστρεψαν πάσχουν από ψυχολογικά προβλή ματα. Γιατί αισθάνθηκαν εγκαταλελειμμένοι, εγκλω βισμένοι, είδαν τον πόλεμο χωρίς ελπίδα διαφυγής κι αυτό τους κλόνισε, κι όσοι τραυματίστηκαν δεν αποκαταστάθηκαν ως τραυματίες πολέμου. ΑΠΡΙΛΙΟ! 2009

δ ι α β α ζ ω

[

]

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η

Υπήρχε κάτι στη διάρκεια της γραφής που σου ανέτρεψε κάποια πεποίθηση; Η έκπληξη ήταν όταν ανακάλυψα και τα δικά μας εγκλήματα εις βάρος αμάχων. Τα περίμενα, βέβαια, αλλά τα είδα οε βαθμό σημαντικό. Μάλιστα τώρα στους ομαδικούς τάφους βρίσκονται ελληνοκύπριοι και τουρκοκύπριοι. Βασίλης Γκουρογιάννης Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή Μεταίχμιο, 2009

Υπήρχαν κάποια περιστατικά που στάθηκαν έμπνευση για σένα, πέρα από το ιδεολογικό και το ιστορικό που σε απασχόλησε; Βεβαίως, έχω συζητήσει με πολλούς βετεράνους και ξέρω τα προβλήματα τους. Κι από την άλλη μεριά, το βιβλίο δεν είναι μονόπαντο. Έχει τις τραγωδίες τις δικές μας, αλλά και τις τραγωδίες που προκάλεσε ο ελληνισμός στους τουρκοκύπριους. Γιατί υπάρχει κι αυτή η πλευρά που την αγνοούμε ή θέλουμε να την κρύβουμε. Πράγματι ως ηττημένοι πάθαμε περισσό τερες συμφορές, αλλά κι εμείς, κατά το ποσοστό μας, προκαλέσαμε ανθρώπινα δράματα. Έχουμε ομαδικούς τάφους τουρκοκυπρίων. Αυτά δεν θέ λουμε να τα λέμε, εγώ όμως τα λέω στο βιβλίο. Κι έχουμε και μαρτυρίες εκατέρωθεν, τούρκων, τουρ κοκυπρίων, ελληνοκυπρίων. Οι μαρτυρίες είναι πραγματικές; Ναι, όλες. Το βιβλίο κατά ένα μεγάλο μέρος είναι ντοκουμέντο. Στο θέμα των τουρκοκυπρίων έχω δει ντοκιμαντέρ, έχω επισκεφτείτους χώρους, έχω δια βάσει αρκετές μαρτυρίες, πέρα από τις διηγήσεις που άκουσα. Είναι διαφορετικό από τα υπόλοιπα βιβλία σου; Μοιάζει λίγο στο ύφος με το Ασημόχαρτο, το οποίο ασχολείται με το δράμα των τσάμηδων. Συνομιλεί κυρίως μ' εκείνο το βιβλίο. Δράματα εκατέρωθεν και μία θαραλλέα στάση στα γεγονότα. Δηλαδή, δεν κρύβομαι πίσω από το εθνικό δάκτυλο. 3 0

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Η υπόθεση Μια ομάδα βετεράνων ελλαδιτών, με αφορμή ότι δεν τους αναφέρει το βιβλίο ιστορίας της στ' δημο τικού, αναστατώνονται και αποφασίζουν να φτιά ξουν ένα σύλλογο και να επισκεφτούν την Κύπρο για να κάνουν ένα συνέδριο, όπου θα ακουστούν από ψεις και γνώμες προκειμένου να σταλεί ένα ψήφισμα στο υπουργείο Εξωτερικών, ώστε να βελτιώσει την ιστορία της στ' δημοτικού. Αυτό είναι το αρχικό εύ ρημα του βιβλίου Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή, που το συνδέει με την ελληνική πρόσφατη επικαιρότητα και, φυσικά, με τον τρόπο που διδάσκεται η ιστορία. Στην Κύπρο οι ελλαδίτες βετεράνοι συναντιούνται απρόοπτα στα Κατεχόμενα με σύλλογο βετεράνων τουρκοκυπρίων και ζουν στιγμές απείρου κάλλους. Όμως, δεν έχουν πια το κουράγιο να διηγούνται εγκλήματα και τελικά μιλούν για ποδόσφαιρο και άλλα ανώδυνα πράγματα. «Το βιβλίο παίζει με τον πόλεμο και με την ειρήνη. Με τις σχέσεις των αν θρώπων, τις τύψεις τους, τις υπαρξιακές τους αγω νίες. Οι ήρωές μου είναι σε μια ηλικία που αναρωτι ούνται "τι αφήνω πίσω μου;"» λέει στο Διαβάζω ο Βα σίλης Γκουρογιάννης. Ταξίδεψε δυο τρεις φορές οτην Κύπρο όσο καιρό έγραφε το βιβλίο του ο Βασίλης Γκουρογιάννης. Μά λιστα, κάποιες σελίδες γράφτηκαν εκεί, επιτόπου. Πήγε για να δει κυρίως τόπους και να μιλήσει με αν θρώπους. Σε απασχόλησε πιο πολύ από τα προηγούμενα βι βλία σου; Αυτό είναι το στοίχημά μου. Γιατί; Γιατί έπρεπε να μετουσιώσω την ιστορία και τη μαρ τυρία σε υπαρξιακό ζήτημα. Αν το έχω πετύχει, θα είναι πολύ σημαντικό βιβλίο. Παίζω με την ιστορία και τη νοοτροπία της Ελλάδας.

[ Δ I A B A Ζ Ω I

Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η

τα βιβλία δεν μας μαθαίνουν σωστά ιστορία; Όχι, την ιστορία την μαθαίνουμε μόνοι μας. Κανένας δάσκαλος δεν μας την μαθαίνει. Και από ένα οημείο και πέρα, για να την μάθουμε, πρέπει πρώτα να την ξεμάθουμε. Κάπου στο βιβλίο, ένας ήρωας λέει ότι για να μάθουμε την ιστορία πρέπει πρώτα να σβή σουμε. Νομίζω ότι η πρόοδός μας και το μέλημα της παιδείας θα έπρεπε να ήταν να ξεμαθαίνεται η ιστο ρία και να μείνει το πεδίο κενό.

«Ανησυχώ για την υποδοχή, αλλά προχωρώ με θάρ ρος, γιατί έβαλα το χέρι στην καρδιά όταν το έγραφα. Θίγει βέβαια αρκετά ζητήματα και ίσως κά ποιοι ενοχληθούν, κάποιοι αντιδράσουν, κάποιοι δι καιωθούν», λέει.

Οι ήρωές σου θεωρούν ότι εκείνο το καλοκαίρι του ’74 στην Κύπρο ήταν μία κορυφαία στιγμή της ζωής τους; 0 πόλεμος ήταν πάντα κορυφαία στιγμή.

Και προσθέτει κάτι που πρώτη φορά το λέει συγ γραφέας σε συνέντευξη για το νέο του βιβλίο: «Το δίκαιο θα ήταν να μην έβαζα και το όνομά μου. Δεν θέλω να πάρω δόξα από το αίμα».

Ο Βασίλης Γκουρογιάννης είναι φανερό ότι έχει μεγάλη αγωνία για το πώς θα υποδεχτούν το νέο

Σας ευχαριστώ. ■

του βιβλίο. Άλλωστε, παρότι δηλώνει πολύ ευχα ριστημένος από την πορεία του στην πεζογραφία, ταυτόχρονα δηλώνει ανικανοποίητος και ότι κάθε φορά είναι σαν την πρώτη φορά.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ C M . W O O D H O U SE,

καθηγητής Ιστορίας του Πανεπιστημίου του Λονδίνου ΡΗΓΑΣ ΒΕΛΕΣΤΙΝΛΗΣ

Ο Πρωτομάρτυρας της ελληνικής επανάστασης. Μ ετάφ ρασ η Ν ίκο ς Νικολούδης Σχ.8ο, σελίδες 259 με 12 εικόνες εκτός κειμένου, πλούσια βιβλιογραφία και αναλυτικό ευρετήριο. Ο συγγραφέας εξετάζει συστηματικά τις περιορισμένες και συχνά αντιφατικές πληρο φορίες για τον Ρήγα και κατορθώνει να ανασυνθέσει με επιτυχία το πνευματικό πορτραίτο του σημαντικού αυτού διαφωτιστή και ιδεαλιστή επαναστάτη.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δ. Ν . ΠΑΠΑΔΗΜΑ Α πό το 1960

DENIS RICHARDS, Ιστορικός ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ Σ Υ ΓΧΡΟΝ Η Σ ΕΥΡΩ ΠΗ Σ (1789-2000) Μ ετάφ ρασ η Φ.Κ. Βώρος Ιχ . 8ο, δεμένο, σελ. 728,23 χάρτες και 71 εικόνες εκτός κειμένου. Ειδικό Παράρτημα για τη ν Ελληνική ιστορία. Ο συγγραφέας αξιολογεί τα σημαντικά γεγονότα του τέλους του 19°" και κυρίω ς του 2 0 " αιώνα των οποίων οι συνέπειες επηρεάζουν ή και καθορίζουν ακόμη τη σημερινή μας ζωή: Γαλλική επανάσταση, προώθηση της αστικής τάξης στο προσκήνιο της ιστορίας, υποχώρηση της φεουδαρχίας, κατάργηση της δουλείας και δουλοπαροικίας, διατύπωση και προώθηση των δικαιωμάτων του πολίτη, εμφάνιση των σοσιαλιστικών ιδεών, επιπτώσεις της Βιομηχανικής Επανάστασης.

Προσφορά στον Πολιτισμό και στην Παιδεία Ιπποκράτους 8 Αθήνα Τ.Κ. 10679 · Τηλ.: 210.36.27.318 www.papadimasbooks.gr · papadimas@atp.gr

ΚΟΝΤΡΑ

διάβασμα από τον Κώστα Κατσουλάρη www.katsoularis.gr

Τατιάνα Αβέρωφ Θράσος κέδρος. 2008 0. 288, € 14

ΘΡΑΣΟΣ Έφηβος, είμαι Ιθάρης και βαριέμαι ακόμη και να σαςγ... τα λύκεια. Πετάω ένα «geia sou» οτο χάος του κυβερνοχώρου και γυρεύω μια απάντηση, χωρίς καν να πιστεύω σε αυτό. Είμαι απείρως πιο υποψια σμένος. «Θρασύβουλος, 26 χρόνων, δικηγόρος». ΜΑΡΙΑΝΑ Η απέναντι πλευρά. Η άγνωστη X του διαδικτύου, ο έρωτας που έρχεται ως επένδυση, ως δυνα τότητα, και η πραγματικότητα είναι απλώς μια προβολή σε κάποιο αόριστο και αβέβαιο μέλλον. Μαριάνα, το εξαϋλωμένο «αντικείμενο του πόθου». ΚΥΡΙΑ ΜΑΥΡΙΔΟΥ Η νεαρή φιλόλογος, ετών τριάντα. Μέσα από τα μάτια του θράσου μάς παρουσιάζεται σχεδόν οαν μεοήλικας. Άνθρωπος-κλειδί, κατανοεί πραγματικά τον νεαρό, τον κατευθύνει, του ξεκλειδώ νει δυνατότητες, του κάνει ενέσεις αυτοπεποίθησης. Υποψίες φλερτ. Μήπως είναι αυτή η «Μαριάνα» του διαδικτύου; ΚΛΑΞΟΣ 0 εξιδανικευμένος φίλος. Όλα όσα φαντασιώνεται ο θράσος. Γκομενάκιας, θρασύς, επιδειξίας, κόκορας. Στην πραγματικότητα, ένας ακόμη φοβισμένος έφηβος που γρήγορα καταρρέει στα μάτια του ήρωά μας. ΠΟΥΤΣΙ 0 σκύλος. 0 σύντροφος. Τα ζώα παίζουν ούτως ή άλλως μεγάλη σημασία στο φαντασιακό του Θράσου. 0 ίδιος αισθάνεται σαν ιγκουάνα. Καθηλωμένος, ακινητοποιημένος, αργόσυρτος, προϊστορικός μέοα στην εκρηκτική νεότητά του. Ένας δεινόσαυρος που δεν έχει ακόμη βγει από το αυγό του. ΓΟΝΕΙΣ Παρόντες απόντες. Ένα μυστήριο για τον Θράσο. Θέλει να τους εξιχνιάσει, να τους καταλάβει, μην ελπίζοντας ιδιαίτερα για το αντίστροφο. 0 πατέρας πιο κλειστός και σιωπηλός, πιο απόμακρος, η μάνα σε αναγκαστικό ρόλο ήπιου «παιδονόμου». 'Οταν πιστεύει ότι εκείνη έχει «γκόμενο», σοκάρεται και ταυτόχρο να απελευθερώνεται. Όλα είναι, τελικά, δυνατά; ΠΑΠΠΟΥΣ Η σύνδεση με το παρελθόν. Σάκος του μποξ, σε φαντασιακό επίπεδο, αλλά και πρότυπο. Με το εύρημα να του γράψει, δήθεν, ο εγγονός του τη βιογραφία του, δίνοντάς του δηλαδή τον ενεργό ρόλο που έχει ανάγκη ο έφηβος, τον κάνει συμμέτοχο και συνένοχο. 0 παππούς, ως παρελθόν, συνδέει τον Θράσο με το μέλλον. ΜΑΛΒΙΝΑ Η συνομήλικη. Εκείνη που έρχεται να τον «κατεβάσει» στην πραγματικότητα. Η «Μαριάνα» του διαδικτύου; Σε κάθε περίπτωση, ο κόσμος του πραγματικού, μια υπόσχεση για ένα άλμα προς την ενηλικίωση, τη βίωαη ενός πραγματικού έρωτα. ΝΑΣΟΣ Αυτός ο ίδιος. Όταν δεν έχει πια ανάγκη από μάσκες. 0 έκπτωτος άγγελος, ο έφηβος που συμβιβά ζεται με την κατάστασή του, που αποδέχεται το σαρκίο του, το όνομά του, την πραγματική υπόστασή του, γνωρίζοντας κατά βάθος -είπαμε, είναι υποψιασμένος- ότι στο τέλος με αυτήν θα πρέπει να ζήσει. ΘΡΑΣΟΣ Κι όμως, ταυτόχρονα, μπορεί να είναι ο Θράσος. Το βέλος που δείχνει μπροστά, η μεταμόρφωσή του σε ενήλικα που έχει αρχίσει να πραγματώνεται, έστω στα πρώτα της στάδια. Πραγματικός και φαντασιακός εαυτός γίνονται ένα. Μπορώ να γίνω, μπορώ να είμαι αυτό που θέλω. «Its all about Θράσος.» Υ.Γ. Λογοτεχνικό γεγονός; Ασφαλώς. Εκτός κι αν δεν το αναγνωρίζουμε ως τέτοιο, παρά μόνο όταν μας έρχεται φτιασιδωμένο, ποζάτο, στυλιζαρισμένο, μέσα από τις συστάσεις κάποιας δήθεν «λογοτεχνικότητας». ■

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

νεα u c s δια p I

O N ik o s και η Ρένα είναι δ ύο αγαπημένα ξαδέλφια που ζο υν σε διαφορετικε5 ηόλειβ. Εκείνο το καλοκαίρι κ ά νο υν μαζί διακοπέ5 στο βουνό. Ο N ik o s είναι a p x n y o s m s napeas που έχει ανοίξει πόλεμο με τα παιδιά του διπλανού χωριού. Ώ σ π ο υ εμφανίζεται η Λαλίτα, μια ό μορφ η κοπέλα που γίνεται η «πέτρα του σκανδάλου»... Στο τέλθ5 η αγάπη και η φιλία ν ικ ο ύ ν τη ζήλια και t o u s καβγάδε5.

νεαηΐζέs δία ίοομέδ

Απρόβλεπτεβ, αστείεδ καταστάσειβ, σ χέσειβ τω ν δ ύ ο φ ύ λ ω ν.

J 1 ™

11 Ε

ΟΛΑ

ΤΑ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

ΧΩΡΙΣ

προϋπηρεσία από τον Γιώργο Ξενάριο

Κάλλια Παπαδάκη Ο ήχος του ακάλυπτου, Έξι κοινόχρηστες ιστορίες Πόλις, 2009 0. 277, € 15

ΑΣ ΤΟ ΠΡΟΚΑΤΑΒΑΛΛΟΥΜΕ: Ένα βιβλίο που αφετηριακό του σημείο είναι μια πολυκατοικία, αν μη τι άλλο, δεν διεκδικεί δάφνες πρωτοτυπίας. Έρχεται να προστεθεί σε δεκάδες άλλα πρωτοεμφανιζόμενων και σε ομόθεμες τηλεοπτικές αφηγήσεις, ικανοποιώντας ταυτόχρονα το αίτημα ορισμένων κριτι κών για περισσότερη πραγματικότητα σε μια λογοτεχνία, που το 90% της παραγωγής της λογοδοτεί δουλικά σε αυτήν. Η ΣΥΛΛΟΓΗ συντίθεται από έξι νουβέλες, που τις συνδέει το -και πάλι όχι και τόσο πρωτότυπο- εύρη μα της παρουσίας ηρώων από τη μια νουβέλα στην άλλη. ΕΝΤΟΥΤΟΙΣ, παρά την κοινότοπη αφετηρία και την αφηγηματολογική αταραξία των κειμένων, η Κάλλια Παπαδάκη καταφέρνει να μας παρουσιάσει ένα πολύ ενδιαφέρον σύνολο: με κύριο όπλο της την αναληθοφανή πειστικότητα των αφηγήσεών της, αφίαταται από το αρχικό της ξεκίνημα αιφνιδιάζοντας ευχάριστα τον αναγνώστη. Με ανεπτυγμένη τεχνική -που το πιο εύγλω ττο δείγμα της είναι η νουβέ λα με τίτλο «Η μοναξιά του ακάλυπτου»- αναμειγνύει το πραγματικό με το φανταοιακό, χωρίς κραυγές και υποδείξεις, σ' ένα ενιαίο ούνολο απολύτως πειστικό. Ο ΑΦΗΓΗΤΗΣ ΤΗΣ, άλλοτε πρωτοπρόσωπος, άλλοτε τριτοπρόσωπος και πάντα ψυχρός, αποστασιοποιημένος και ουδέτερος, είναι ακριβώς αυτός που χρειάζεται σε οχέση με το πραγματολογικό υλικό που εκθέτει. Ένας, έστω και λίγο, θερμότερος τόνος στην αφήγηση θα υπονόμευε οριστικά την πειστικότητά της, καθώς η τελευταία στηρίζεται ουσιωδώς στην αποδοχή εκ μέρους του αναγνώστη της αναληθοφόνειάς της. ΤΟ ΜΕΓΑΛΥΤΕΡΟ πρόβλημα του βιβλίου είναι η γλώσσα του. Οι γλωσσικές επιλογές της συγγραφέως δεν κατορθώνουν να συστήσουν ύφος. Η έντονη, υπέρ το δέον, προφορικότητα του λόγου, η χρήση πάμπολλων κλισέ και τα δάνεια από μια κοινόχρηστη λαϊφσταϊλάδικη ιδιόλεκτο δεν ευνοούν βέβαια τη συγκρότηση ύφους. (Δεν θεωρούμε τυχαίο ότι από τέσσερα ενδιαφέροντα βιβλία, της πρόσφατης σοδειάς, πρωτοεμφανιζόμενων γυναικών συγγραφέων -Κουγιουμτζή, Βαζαίου, Κ. Παπαδάκη, Σκαλίδημόνο οι δύο πρώτες, αισθητά μεγαλύτερες σε ηλικία από τις δύο περίπου τριαντάχρονες δεύτερες, κατορθώνουν να συστήσουν ύφος. Η πολιτισμική διαδοχή, δυστυχώς, βρίσκει το γλωσσικό της ισοδύ ναμο και οτη λογοτεχνία, κάνοντάς μας να περιμένουμε, από υφολογική άποψη, τα χειρότερα.) ΣΥΝΟΨΙΖΟΝΤΑΣ, θα λέγαμε ότι η Παπαδάκη μάς προτείνει μία ενδιαφέρουσα συλλογή από έξι, περίπου έκκεντρες, νουβέλες. Με αφομοιωμένη -κινηματογραφικής υφής και προελεύσεως-, ώριμη και ανα πτυγμένη τεχνική, εκκινώντας από το πραγματικό, το διαπλέκει με το φανταοιακό σε μια ενιαία, χωρίς ρωγμές (που θα τις προκαλούσε ακριβώς η έλλειψη επαρκούς τεχνικής) σύνθεση. Αν, μάλιστα, αποδεσμευόμενη από την ηλικία της και τη συνθήκη που αυτή συνεπάγεται, είχε καταφέρει να λύσει τα σοβαρά προβλήματα ύφους που έχει το κείμενο, θα είχαμε ένα ακόμη καλύτερο αποτέλεσμα. ■ 34-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΤΡΙΒΙΖΑΣ k ν'οΡΙΜ Τ θΙΛ***

β ΚΥΡΙΟΙ ΖΑΧΑΡΙΑΣ

I 1 6 σ π αρ τα ρισ τέβ lo to p is s - 1 0 χ ρ ό ν ια o u v e x o u s ε κ δ ο τικ ή β n a p o u o ia s | —1 1 2 aftftenaftftnrtes α ν α τύ π ω σ ες - δ ε κ ά δ ε ε Χ ίλ ιά δ ε β πωλήσειε και τώ ρα 4 ν έ ο ι τίτλο ι στη δ η μ ο φ ιλ ή σ ειρά το υ ποιητή π α ρα μυθιώ ν που όχι μό νο την έχ ο υ ν λατρέψ ει τα παιδιά, α λ λ ά έχει αποκτήσει ένα φ α να τικό κο ιν ό ε ν ή λ ικ ω ν αναγνω σ τώ ν.

\Μ ΚΟΚΕΤΑΛΤΚΟΤβΥΛΑΐ

τ τ κ ? * & ρΧ π

Ν Τ Ο Ρ Ε Μ ,0 ,Α

H _____________ _ % ζ ^ Λ Ά η ν ΐκ ά \

γ ρ ά μ μ α τα

Όπωε ο Ανιερσεν έτσι και ο Τριβιζάε γράφει σε μία από us λιγότερο διαδεδομένεε γλώσσεε ins ευρωπαϊκή5 ηπείρου. Τα παραμύθια ίου, όμακ, όπακ και αυιά ίου Ανιερσεν, έχουν ιη δύναμη να αγγίζουν την καρδιά και το μυαλό ίων αναγνωστών σ' ολόκληρο τον κόσμο. Boyd Tonkin, Literary editor, The Independent

Γιώργος Ν . Περαντωνάκης

Ονειρική Βουδαπέστη μ ε ε φ ια λ τ ικ έ ς ρ ω γ μ έ ς ι ξ έ ρ ε ι ο Έ λληνας για τη Β ου δα π έ μαζί τη ς μια ιδ ια ίτερ α ερ εθ ισ τικ ή -π ν ε υ μ α σ τη, τη μαγυά ρικη π ρ ω τεύο υσ α τη ς τικά και σ ω μ α τικ ά - βραδιά, ώσπου μια δυ ο Ο υ γγα ρία ς; Σ τη ν ουσ ία λίγα πράγ μ έ ρ ε ς μετά μαθαίνει ότι τη ν σ κότω σ αν. ματα σ χετικά μ ε τη σ υγχώ νευσ η δ ύ ο π ό Α κο λ ο υ θ ο ύ ν δ ύ ο α κό μα φ όνοι, ενώ ο ίδιος λεω ν σ τις ό χ θ ε ς το υ Δ ού ν α β η, τη ν τσ ιγγάβ ρίσ κετα ι σ ε αμηχανία για τη σ χέσ η το υ με νικη π α ρά δοσ η και λίγα α κό μα σ τοιχ εία τις δ ο λ ο φ ο ν ίε ς α υ τές , οι ο π ο ίες διασ τα υ που κινού νται σ το χ ώ ρ ο τ ο υ χειμ ε ρ ιν ο ύ ρώ νονται μ ε τ ο δ ρ ό μ ο το υ , αν και ο ίδ ιος δ ε ν είχ ε φ υσ ικά καμία σ υ μ μ ε το χ ή σ’ α υτές το υ ρ ισ μ ο ύ και ειδικ ά τω ν χ ρ ισ το υ γεν νιά τι κων διακοπ ώ ν. Α π ό ε κ ε ί κι έπ ειτα ο υ δ έν , και επ ιπ λέον δ ε ν μπ ορ ού σ ε να γνω ρίζει τ ο λ ε ς και μ ε ρ ικ έ ς π ό λεις α νο ίγου ν και κ λεί π α ρα σ κήνιό το υ ς . ν ο υ ν μ ό ν ο μ ε τ η ν ά φ ιξη ή τη ν α ναχώ ρησ η Η ουσ ία τη ς νο υ β έλ α ς δ ε ν είναι η α σ τυ ν ο τω ν το υρ ισ τώ ν. μική τη ς φύσ η. Ο ύ τε π ρω τα γω νιστεί ο γνω Ο Κ α λ φ όπ ου λο ς β λ έ σ τό ς χα ρ α κτή ρ α ς ν τ ε τ έ κ τ ιβ , ο ύ τ ε η π ει τη Β ο υ δ α π έσ τη Η κεντρική Ευρώπη, δ ια φ ο ρ ετικά , ως σ κη διαδικασ ία τη ς εξ ιη λογοτεχνία, το όνειρο, ν ικ ό τ η ς επ ίγειας Ε δέμ, χνία σ ης τω ν φ όνω ν η μαγεία της γυναίκας, που π α ρα σ ύρει μ ε τ ο π α ρ ο υ σ ιά ζετα ι μ ε όν ε ιρ ο , πριν αποκαλύτ ο σ τα δ ια κό ξε τ ύ ο κινηματογράφος, ψ ει και τ ις δύ σ ο σ μ ες λιγμα τω ν ν τ ο κ ο υ π τυ χ έ ς το υ . Ο π εζο - το αστυνομικό σασπένς μέντω ν, ο ύ τ ε σ το γ ρ ά φ ο ς σ τήν ει ε κ ε ί μια χύνονται στο χυτήριο τ έ λ ο ς α π ο κα λύπ τεα σ τυ ν ο μ ική ν ο υ β έλ α , ο σ υ σ χετισ μ ό ς που π ερ ισ σ ό τε ρ ο κι της γραφής και τω ν ε ν δ είξ εω ν με τη ν τε λ ικ ή λύση. Ο νείται σ τα όρια το υ π ο μετασχηματίζονται λ ιτικ ο ύ n o ir και εν μ έα να γ ν ώ σ τη ς δεν σε ένα ανάγνωσμα πολιτικού ρει τ ο υ κ ο σ μ ο π ο λ ίτι μυ είται σ τη δια δ ι κου α φ η γή μα το ς, παρά και κοσμοπολίτικου κασία το υ α σ τυ ν ο διαμ ορ φ ώ νει σ υνθή κες μ ικο ύ γ ρ ίφ ο υ κι ενδιαφέροντος μ υ σ τηρ ίου μ έχρ ι τη ν έτσ ι δ ε ν κ ερ δ ίζει α νεύρ εσ η το υ εγ κ λ η α π ό τη ν π ν ε υ μ α ματία. Έ λληνας δη μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς , ενώ παίρ τικ ή απόλαυση το υ κυνηγιού τω ν δρασ τώ ν. νει τη ν άδειά το υ , α ποφα σίζει να σ υ μ μ ετά Α ν τίθ ε τα , η αναγνω στική ηδ ον ή ξε κιν ά κασ χει σ ε σ υ ν έδ ρ ιο σ την ο υ γγρική π ρ ω τεύ τα ρ χ ά ς από τη ν π εριγρ α φ ή τη ς α τμ ό σ φ α ι ουσ α γύρω από τ ο ν ευ ρω π α ϊκό τύ π ο . Η ρα ς σ την κ εντρο ευ ρω π α ϊκή πρω τεύουσ α, η Β ου δα π έσ τη σ υ ν δ έετα ι σ τη σ κέψ η το υ μ ε οπ οία α ποτυπ ώ νετα ι μ ε πιο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ τη ν πρώ τη επ ίσ κεψ ή τ ο υ σ’ α υτή ν, ο π ό τε ν ου ς ό ρ ο υ ς μέσ α σ το σπίτι τη ς γηρ αιός μ ε λ έτη σ ε τη ν τύ χ η τω ν α ρ ισ τερ ώ ν π ο λιτι ο υ γγα ρ έζα ς. Π ανδαισ ία χρ ω μά τω ν, γ ε ύ κών προσ φ ύγω ν, π ου είχα ν βρει κ α τα φ ύ σεων, ανα μνή σ εω ν και σ υζητή σ εω ν, ένα γ ιο σ το υ ς κόλπ ο υς τη ς. κρά μα αισθησ ιασμού και π ν ευμ α τικό τητα ς, Η ισ τορ ία εξελ ίσ σ ε τα ι σ κοπ ίμω ς ρά θυμα , μια βραδιά που μα γεύ ει τ ο ν ήρωα, όχι καθώ ς ο κ εν τρ ικ ό ς χα ρ α κτή ρ α ς γνω ρίζεται τό σ ο μ ε τις σ ω μα τικές χ ά ρ ε ς τη ς ξε ν ίμε α ρ ισ το κ ρ α τικ ή γηραιό κυρία, περνά ει σ τριά ς το υ αλλά μ ε τ ο ξετύ λ ιγ μ α εικό νω ν

Κ ώ σ τα ς Κ αλφ όπ ουλος Κ α φ έ Λ ο ύ κ α τς . B u d a p e s t n o ir Αγρα, 2008 σ. 124, € II

3 6

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

MISHA GLENNY και λ έξε ω ν που ο ρ ιο θ ε το ύ ν τ ο σ κη ν ικό μυ σ τη ρ ίο υ και α θω ό τητα ς. Μια πιο π ρ οχ ω ρη μένη σ κέψ η λ έε ι ότ ι η γ η ραιό κυρία σ υμ βο λίζει τη ν ίδια τη ν π όλη που θέλ γ ει και σ αγη νεύει τ ο ν επ ισ κέπ τη, ειδικά ό τα ν τ ο ν πιάνει στα δίχτυ α τη ς μο υσ ικής, τη ς λ ο γ ο τεχ ν ία ς και τ ο υ κινημ α το γρ ά φ ο υ . Ο Κ αλφ όπ ου λο ς παίζει πολύ ωραία τ ο παιχνίδι τη ς διακ ειμ εν ικ ό τη τα ς και πάνω σ ’ α υτή ν εδ ρ ά ζ ετα ι η εικό να που δ ίν ει για τη Β ου δα π έσ τη . Μ έσ α σ το κ είμ εν ό το υ περνά ει τ ο ν α έρα τη ς κ εν τρ ο ευ ρ ω π α ϊκή ς κ ο υ λτο ύ ρ α ς, α πλώ νοντα ς τ ο ν ισ τό το υ μέσ ω τσ ιτά τω ν από τη λ ο γ ο τεχ ν ία , σ τίχω ν από τρα γ ο ύ δ ια και τη ν π οίηση, ανα φ ορώ ν σ ε μουσ ικά κ ο μ μ ά τια , παραπ ομπών σ το ν κινη μ α το γρ ά φ ο . Ε νίοτε νιώ θ ο υ μ ε ότ ι φ ο ρ τ ώ ν ο ν τα ι πολύ οι σ ελ ίδ ες και η α φήγησ η βαλτώ νει αλλά, α κρ ιβώ ς επ ειδή τ ο τ έ λ ο ς το υ έρ γ ο υ δ ε ν είναι και ο σ κο π ό ς, μ π ο ρ ο ύ μ ε να σ υγχω ρ ήσ ου με τη ν π εριδιάβασ ή μας σ το λαβύρινθο το υ κ ειμ έν ο υ και τη ς π όλης. Δ ε ν είναι μ ό ν ο οι μαγυάρ ικ ε ς λ έ ξε ις , ο ύ τε οι γ ερ μ α ν ικο ί σ τίχο ι και τα ποικίλα ονό μα τα π εζογρά φ ω ν και ποιητών, αλλά ο σ υνδυ ασ μ ός το υ ς μ ε τη ν α τμό σ φ α ιρ α σ το σαλόνι τη ς ο υ γ γ α ρ έζα ς και στα κα φ έ τη ς π όλης. Είναι σ αν να πλάθει τη ν εικόνα τη ς ου γ γ ρ ικ ής π ρ ω τεύο υσ α ς όχι μέσ ω μιας π ρ α γμ α τι κής επ ίσ κ εψ ης σ το υ ς δ ρ ό μ ο υ ς τ η ς αλλά καθαρά μέσω τω ν α να φ ορώ ν σ ’ α υτή ν από π εζογ ρ ά φ ου ς, μο υσ ικού ς, π ο ιη τές, σ κ η ν ο θ έτε ς , κ.ά. Π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο α φ α νής μέσ α σ τη ν α σ τυ ν ομ ική ισ τορ ία και σ το κ οσ μο π ο λ ίτικ ο π εριβάλλον, μέσα σ το οπ οίο κι ν είτα ι η α φήγησ η, είναι και ο τε λ ικ ό ς σ κο π ό ς το υ σ υγ γρα φ έα. Τ ο π ο λιτικό παρασ κήνιο φ ω τίζετα ι έν το ν α σ το τ έ λ ο ς μ ε ρ η τέ ς δη λώ σ εις μέσ ω ειδ η σ ε ο γ ρ α φ ικ ο ύ τ η λ εγ ρ α φ ή μ α το ς -π ρ ά γ μ α που κ ρ ίν ετα ι λακω νικό και σ χετικά ά κ ο μ ψ ο - και μας α να γκά ζει να α ν α τρ έ ξο υ μ ε σ ε ό λ ο τ ο κ είμ εν ο και να δ ο ύ μ ε τ ις διά σ π α ρτες ν ύ ξε ις σ το π ο λ ιτικ ό π α ρελ θό ν και πα ρό ν τ η ς Ευρώπης. Η Ο υγγα ρία τίθ ετα ι σ το σ τα υ ρ ο δ ρ ό μ ι τη ς μ ετα π ο λεμική ς ισ τορ ία ς και δ ε ν είναι ά σ χ ε το που τ ο σ υ ν έδ ρ ιο σ το οπ ο ίο σ υ μ μ ε τέχ ε ι ο π ρω τα γω νιστής α να φ έρ ετα ι σ το ν τύ π ο και σ το ν τρ ό π ο μ ε τ ο ν ο π οίο κ α τα γ ρ ά φ ει τη ν ο υ γγρική και γ ε ν ικ ό τερ α τη ν ευρω πα ϊκή ισ τορία. Η κ εν τρ ική Ευρώπη, η λ ο γ ο τεχ ν ία , τ ο ό ν ειρ ο , η μαγεία τη ς γυνα ίκας, ο κιν η μ α το γ ρ ά φ ο ς, τ ο α σ τυ ν ο μ ικό σα σ πένς χύ ν ον τα ι σ το χ υ τή ρ ιο τη ς γ ρ α φ ή ς και μ ε τα σ χ η μ α τίζο ντα ι σ ε ένα ανάγνωσμα π ο λιτικού και κ ο σ μ ο π ο λ ίτικ ο υ εν δ ια φ έ ρ ο ν το ς , τ ο οπ οίο, χω ρ ίς να π ρ ο σ φ έρ ει υψ ηλού επ ιπ έδ ου αγωνία - μ π ο ρ ε ί και κ α θ ό λ ο υ - σ αγη ν εύ ει με τ ο κλίμα σ το ο π οίο μας φ υλα κίζει. Κ

Το ια ξίδ ι ίου Μ ίσ α Γκλένι στον κόσμο του οργανω μένου εγκλήματος κρά τησε τρία χρόνια. Ο Γκλένι, ολοκλήρω σε μ ια επικίνδυνη έρ ευνα στην σ κοτεινή πλευρά της παγκοσμιοποίησης κ α τα γράφ οντας γλαφ υρά π εριστατικά εγκλημα τι κ ώ ν δραστηριοτήτω ν από τη Ρω σ ία και τα Βαλκάνια ω ς το Ντουμηάι, την Ιαπωνία, τον Καναδά και τη Βραζιλία. Ναρκω τικά, πορνεία, ηλεκτρονικό έγκλημα, διακίνηση όπλων και πλασ τώ ν προϊόντω ν, εκβιασμοί, παράνομη εργασία.

ΠΑΠΥΡΟΣ

www.papyrosonline.gi·

: ω ] Λ

I Ο

Κ Ρ I Τ I Κ Η

Ε λ εά νν α Β λ α σ το ύ

Μια αμφιλεγόμενη υ π ό θ εσ η Π αυλίνα Ν ά σ ιο υ τζ ικ ά φ η σ ε τα χω ριά - β ό ρ ε ια π ρ οά σ τια και Μ ύ κ ο ν ο - και π ολύ καλά έκ α ν ε, για τί α υ τή ν τη ν π ε ρ ίο δ ο π ε ρ ν ο ύ ν δύ σ κο λα, και κα τα π ιά σ τηκε μ ε θέμ α σ ο β α ρ ό , όπ ω ς τη ς α ρ μ ό ζει. Πίσω από τ ο ν μ ικρ ο α σ τισ μ ό τω ν θ εμ ά τω ν που κ ρ ιτικά ρ ει κ ρ ύ β ετα ι κάποια δια β α σ μ ένη που ξέ ρ ε ι να γ ρ ά φ ει. Α υ τ ή τη φ ο ρ ά α ν α μ ε τρ ιέτα ι μ ε τ ο μ εγ ά λ ο τη ς εφ ιά λ τη , τ ο φ ο ν ικ ό που σ υγ κ λό ν ισ ε τ ο πα νελ λ ήν ιο τ ο 1984. Ο λ ο γ ο τέχ ν η ς © . Δ ια μα ν τό π ο υ λ ο ς β ρ ίσ κ ετα ι ν εκ ρ ό ς μ ε 97 σ φ υ ρ ιές σ το κεφ άλι. Έ ν ο χος: ο Α θ . Ν ά σ ιου τζ ικ . Η Ιβ χ ρ ο ν η κα λ ο μεγ α λ ω μέν η πριγκίπισσα αλλάζει status και γίνετα ι η. κό ρ η το υ δολοφ όνου. Ά π ε ιρ ε ς δ ίκ ε ς και εφ έ σ ε ις , ο ρ δ έ ς μ α ρ τύ ρω ν, δ ικ η γ ό ρ ω ν , π ρ α γ μ α το γ ν ω μ ό ν ω ν , εμ π ειρ ογνω μό νω ν, ψ υχιάτρ ω ν. Κ α φ κ ικο ύ ύ φ ο υ ς π α ρ α λ ο γ ισ μ ο ί, π ρ ω τα γ ω ν ισ τ ές β γ α λμ ένοι από βιβλία τ ο υ Ν το σ το γ ιέ φ σ κ ι. Η Π . Ν ά σ ιο υ τζ ικ π ρ οφ α νώ ς δ ε ν είναι αποσ τα σ ιο π ο ιημ ένη , είναι τ ο δρ ά μ α τ η ς και τ ο κα τα γ ρά φ ει σ χ ετικά ψ ύχρα ιμα , καπ νίζο ν τα ς, καθώ ς φ α ίνετα ι, α μ έ τρ η τ α τσ ιγάρ α. Δ ε ν είναι σ τις π ρ ο θ έσ εις τ η ς σ υγγρα φ έω ς να ξα ν α ν ο ίξει τ η ν υπ όθ εσ η που τη ς κ α τέ σ τρ ε ψ ε τη ζωή, μά λλον θ έ λ ει να κ λείσ ει τ ο ν κ ύ κ λ ο τω ν ανα μνήσ εώ ν τη ς γ ρ ά φ ο ν τα ς τ ο βιβ λίο α υτό . Μ ιλάει μ ε σ εβ α σ μ ό για τ ο θύμα και τ η ν ο ικο γ έν ειά τ ο υ , μιλάει π ερ ι φ ρ ο ν η τικ ά για τη ν ελ λ η νική δικα ιο σ ύ νη και τη ν ελλη νική νο ο τρ ο π ία . Τι θ έ λ ει να πει τ ε λ ικά; Υ π ερα σ π ίζετα ι τ ο ν π α τέρα τη ς και τ ο ν εα υ τό τη ς . Είναι μια κ ό ρ η που δίν ει τη δ ική τη ς ε κ δ ο χ ή για τ η ζωή που τη ς επ έ βαλλαν. Για τ ο λ ό γ ο α υ τό θα α ρ κ ο ύ σ ε μό νο ο υ π ό τ ιτλ ο ς τ ο υ β ιβλίου: Η υ π ό θ εσ η Ν ά σ ιο υ τζικ ε κ τω ν έσω , ο τίτλ ο ς παραπ λανεί και π ο λ λ ού ς ο ρ θώ ς τ ο υ ς εξ ο ρ γ ίζε ι. Ο Ν ά σ ιο υ τζ ικ μ εγάλω σ ε μ ε ευ μ ά ρ εια , έγ κ λ εισ το ς 8 χρ όν ια σ ε σ τρ α τό π εδ ο σ υ

Π α υλίνα Ν ά σ ιο υ τζ ικ Τ ό σ η λίγη αλή θεια ... Μελάνι, 2008 σ. 262, € 17,50

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

γ κέν τρ ω σ η ς σ την Α λβα νία , κο μ ο υ νισ τή ς επ ιχειρ η μ α τία ς , π ρ ο ν ο μ ιο ύ χ ο ς κ ά το ικ ο ς Ψ υ χ ικ ο ύ , δ ια ν ο ο ύ μ ε ν ο ς , σ υ γ γ ρ α φ έ α ς , π ρ ό ε δ ρ ο ς τη ς Ε ταιρείας Ελλήνων Λ ο γ ο τ ε χνώ ν. Τ ο 1984 ήταν μια π ε ρ ίο δ ο ς μ ε τα β α τικ ή για τη ν ελλη νική κοινω νία, τα πρώτα χ ρ ό ν ια το υ Π Α Σ Ο Κ σ υνέπ εσ α ν μ ε τη ν ένω ση τη ς α σ τυ ν ομ ία ς και τη ς χω ρ ο φ υ λ α κής, οι π ρ οα γω γές ζ η το ύ ν εναγω νίω ς θύ τη. Ο Θ . Ν ά σ ιο υ τζ ικ π λη ρο ί τις π ρ ο ϋ π ο θ έ σ εις. Είναι γ εγ ο ν ό ς ό τι η κοινω νία μας δ ε ν σ υμ π α θεί α υ το ύ ς που μ ε ευ κ ο λ ία μπ αινο βγαίνο υν σ ε δ ια φ ο ρ ετικ ο ύ ς κό σ μ ο υ ς. Ο ι έλ λ η νες δ ε ν είμ α σ τε κ ο σ μ ο π ο λ ίτες το υ π ν εύ μ α το ς, ο ύ τ ε σ εβ ό μ α σ τε τη δ ια φ ο ρ ετι κ ό τη τα . Τα σ τεγα νά μας α κυ ρώ νο υν τη ν ευ θυ κρισ ία μας, μας α ρ έσ ει να κ α τη γ ο ρ ιο π ο ιο ύ μ ε τ ο υ ς α νθ ρώ π ο υς για να μην μπ ερ δ ε υ ό μ α σ τε μ’ ένα α ντιφ α τικ ό β ιο γρ α φ ικό. Ο ι π λούσ ιοι μ ε το υ ς π λο ύσ ιο υς και ό,τι α υ τό σ υνεπ άγεται, και οι φ τω χ ο ί μ ε το υ ς φ τω χ ο ύ ς και ό,τι α υ τό σ υνεπ άγεται. Τ ο βιβ λίο κ α τα χω ρ είτα ι σ τα μ υ θ ισ το ρ ή ματα, αν και τ ο μ ό ν ο κ ο ιν ό π ου έχ ει μ ε μυ θοπλασία είναι η τα χ ύ τη τα και ο ρυ θ μ ό ς τη ς ανάγνωσης. Τ ο «Π αυ λίνα» έχ ει γίνει «Ε λβίρα» (π ρ ος α π οφυγή μή νυσ ης ή σ υγ γ ρ α φ ικό ς τρ ό π ο ς αποστασιοπ οίησης;), ενώ όλα τα υπόλοιπα ο ν ό μ α τα έχ ο υ ν κ ρ α τη θ εί ως έχ ο υ ν . Μ ερ ικά ον ό μ α τα παρα λείπ οντα ι, δ ε ν μ α θ α ίνο υμ ε τ ο ό νο μα το υ φ α ιδ ρ ο ύ τη λ εψ υ χ ία τρ ο υ , ο ύ τ ε το υ κ α κ ο ή θ ο υ ς δ η μ ο σ ιογ ρ ά φ ου και νυν υπ ου ργο ύ. Φ υσ ικά και τα υπ οψ ια ζόμ α σ τε, φ υσ ικά και θ έ λ ο υ μ ε να ξέ ρ ο υ μ ε . Ό χ ι για τη ν π ερ ιέρ γειά μας (μ ό ν ο ) αλλά για τί α νή κ ο υ ν σ τη ν ισ τορ ία , α π ο τελ ο ύ ν μ έ ρ ο ς τη ς , όπ ως και η ο ικ ο γ έ νεια Α ναγνω σ τάκη, ο Γ. Χ ειμ ω νά ς, ο Η. Π ε τρ ό π ο υ λ ο ς και π ο λ λ οί ά λλοι που π ε ρ ιφ έ ρο ν τα ι σ τις σ ελ ίδ ες , δ ίν ο ν τα ς ένα κλίμα επ οχ ής, α φ ή νο τα ς τ ο σ τίγμα και τη ν άλω το υ ς σ το κ είμ εν ο . ■

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

]

Ά λ κ η σ τ ις Σ ο υ λ ο γ ιά ν ν η

Μια λοξή ματιά σ τη ν ισ το ρ ία και σ τα ήθη Μ έν η ς Κ ο υ μ α ν τα ρ έα ς σ το πα ρό ν β ιβλίο, α π α ρ τιζό μ ενο από τ ρ ε ις ε κ τε ν ε ίς ν ο υ β έλ ες , ε κ τω ν οπ οίω ν η τρ ίτη α π ο τελ είτα ι από δ ύ ο μέρ η , εφ α ρ μ ό ζει για μια α κό μ η φ ο ρ ά τη ν ε ν δ ια φ έ ρουσ α διαδικασ ία πρ όσ ληψ η ς τη ς α ντικει μεν ικ ή ς π ρ α γ μ α τικό τη τα ς σ τη διάσ τα σ η τη ς γ εν ικ ή ς ισ τορ ία ς μ ε δ ίο δ ο τη ν α το μ ική κρ ιτική αντίλη ψ η π ερ ί τω ν πρ αγμ άτω ν και με ερ γ α λ είο τη ν εμ π λ ο κή τη ς δ η μιου ρ γ ικ ής μυθοπλασίας. Τ ο ν Κ ο υ μ α ν τα ρ έα α π α σ χο λ ε ί η γ εν ικ ή ισ τορ ία σ το επ ίπ εδ ο τω ν ισ το ρ ικό - π ο λιτικώ ν, κοινω νικώ ν και π ο λιτισ μι κών γ εγ ο νό τω ν . Έ μφα σ η δ ίδ ε τα ι σ ε τρ ία χρ ον ικ ά σ ημ εία από τη ν εσ τία σ η ε ν δ ια φ έ ρ ο ν το ς για τ ο ν ελ λ η νικό 2 0 ό αιώνα: 1932, 1940, 1944. Η γ νω σ τή ρ έου σ α επ εξ ερ γ α σ μένη β ιω ματική, πρω τοπ ρόσ ω π η ή τ ρ ιτ ο πρόσωπη, α φήγησ η το υ Κ ου μα ν τα ρ έα συν δ υ ά ζετα ι μ ε π ν ευ μ α τώ δ εις έω ς σ αρ κα σ τι κ ο ύ ς δ ια λό γο υς. Κ ατά τη σ ειρά κ α τά τα ξη ς τω ν ν ου β ελώ ν, π α ρό τι φ α ίν ετα ι να α κο λ ο υ θ είτα ι η χ ρ ο ν ο λογική ρο ή τη ς ισ τορ ία ς, π ρ οτά σ σ ο νται γ ε γ ο ν ό τα το υ π ο λ ιτισ μικο ύ βίου, σ υνδυ α ζό μενα πά ντω ς μ ε κοινω νικά και πολιτικά σ το ιχ εία , π ράγμα που φ α ίν ετα ι να δη λώ νει μια ιερά ρχη σ η α ξιώ ν και π ρ ο τερ α ιο τή τω ν .

Τ ο βιβ λίο ο λ ο κλ η ρ ώ ν ετα ι μ ε τη ν α ντίληψ η τω ν ξέ ν ω ν π ερ ί το υ χα ρ α κτή ρ α τω ν ελλή νω ν και τα σ υνα κό λο υθ α π ρ οϊόν τα α υτή ς τ η ς α ντίλη ψ ης, τα οπ οία β αρ αίνο υν σ την ε ξ έ λ ιξ η τω ν κα θ’ ημά ς π ο λιτικώ ν και όχι μ ό ν ο ν π ραγμάτω ν (όπως φ α ίνετα ι να δηλώ νετα ι μ ε τ ο ν τ ίτ λ ο το υ βιβλίου ως σ υν ό λου ). Τ η ν είσ ο δ ο σ το ν κ ειμ εν ικ ό κ ό σ μ ο ο ρ ίζ ει ως π υ ρ ή ν α ς μια ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ α «α νά γνωση» τ η ς μελοπ οίη σ ης π οιημά τω ν τ ο υ Κ. Π . Κ α β ά φ η από τ ο ν Δ η μ ή τρ η Μ η τρ ό π ο υλο . Σ τη σ υν έχ εια η π ερσ ό να τη ς Μ πάτ ε ρ φ λ α ϋ από τη ν όπ ερ α τ ο υ Τ ζ ιά κ ο μ ο Π ο υτσ ίν ι α ξιο π ο ιείτα ι για επ ιχ ε ιρ η μ α το λ ο γία μ ε θ έμ α τ ο ν πρ οσ ω π ικό και τ ο ν πο λι τ ικ ό βίο. Η έ ξ ο δ ο ς από τ ο ν εν π ρ ο κ ειμ έν ω κ ειμ εν ικ ό κ ό σ μ ο τ ο υ Κ ου μα ν τα ρ έα μοιάζει να δη λώ νει τ ο διά λ ο γο τω ν γ εν εώ ν για τη « σ κ ο τειν ή ύλη» από τα π α ρεπ ό μενα το υ Β' Π α γ κο σ μ ίο υ Π ο λ έμ ο υ . Η ανα λυτική , λ επ το μ ερ ή ς έω ς π ληθω ρι σ τικ ή π λ η ρ ο φ ο ρ η τικ ό τη τα χα ρ α κτη ρ ίζε ι τη δ η μ ιο υ ρ γ ικ ή σ υμ π εριφ ορ ά το υ Κ ο υ μ α ν τα ρ έα , μ ε α π ο τέλ εσ μα τ ο πα ρό ν βιβλίο να α π ο τελ εί ένα εν δ ια φ έ ρ ο ν , ε κ τ ε ν έ ς και π ολυ επ ίπ εδ ο σ χ ό λ ιο επ άνω σ ε ζ η τή μ α τα που π α ρ α μ έν ου ν επ ίκαιρα . ■

Μ έν η ς Κ ο υ μ α ν τα ρ έα ς T o s h o w είναι τω ν Ελλήνων Κέδρος, 2008 σ. 344, € 17

δ ι α β α ζ ω ] . Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Κ ώ σ τα ς Α κ ρ ιβ ό ς

Μετανάστες ν το υ μ π λ φ α ς τ ο α π ο κα λυπ τικό α φ ήγημα «Μ ο υσ αφ ερ ά τ» τ ο υ Βασίλη Λ α δ ά , γνω στού π ο ιη τή με τ ο ψ ευ δ ώ ν υ μ ο Βασίλης Α ρ φ ά ν η ς , ε ξ ισ τ ο ρ ο ύ ν τα ι τα τρα γικά σ υ μ βάντα σ το ν κα τα υλισ μό π ρ οσ φ ύγω ν σ την Π ά τρ α και η α ντιμετώ π ισ η που είχα ν από τις α ρ χ έ ς τη ς πόλης. Τ ο Γενά ρη το υ 2008 δ η μ ο σ ιεύ τη κ ε επ ισ τολή εφ τά π α τρινώ ν λο γ ο τεχ ν ώ ν -π ο ιο ς είπ ε ό τ ι οι π ν ευμ α τικο ί ά νθρω ποι σ ιω π ού ν;- μ ε τη ν οπ οία κ α τή γ γειλα ν τη ν αναλγησία και τη ν υπ οκρισία τη ς ν ομ α ρ χία ς και τη ς δη μ α ρ χ ία ς απέναντι σ το υ ς μ ε τα νά σ τες - π ρ όσ φ υγ ες. Α νά μ εσ α σ το υ ς κ α τα γ γέ λ λ ο ν τες (Σπ. Β ρ ε ττό ς , Γ. Ζ α ρ κ ό δ η ς , Δ . Κ α ρ α τζά ς, Γ. Κ οζία ς, Β. Λ α δά ς και Β. Χ ρ ισ τό π ο υ λ ο ς ) και ο Κ ώ σ τας Λ ογα ρά ς. Α ρ α δ ε ν είναι έκ π λη ξη τ ο θ έ μ α που πρ αγ μ α τε ύ ε τα ι τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο μυ θ ισ τό ρ η μ ά το υ , η μετα νά σ τευ σ η , σ ε μια διπλή ό μ ω ς ε κ δο χ ή : ο έλλη να ς ως μ ετα νά σ τη ς και τ α υ τό χ ρ ο ν α η Ελλάδα ως χώ ρα υ π ο δ ο χ ή ς μ ε τα να σ τώ ν και προσ φ ύγω ν. Η ισ τορ ία ξ ε κ ι νάει τ ο κα λο κα ίρι τ ο υ 2003, ό τα ν τ έ σ σ ε ρις φ ίλ οι α π ο φ α σ ίζο υν να τα ξιδ έ ψ ο υ ν σ την α μερ ικ α ν ικ ή εν δ ο χ ώ ρ α μ ε π ρ ο ο ρ ι σ μ ό τ ο Σ ικά γο και σ κο π ό να σ υνα ντή σ ο υν τη μ η τέρ α εν ό ς απ’ α υ το ύ ς. Σ τη δ ιά ρ κεια το υ ο δ ικ ο ύ τα ξιδ ιο ύ -υ π ά ρ χ ο υ ν σ κη ν ές που θ υ μ ίζο υ ν τ ο εμ β λ η μ α τικ ό μ υ θ ισ τό ρημα Σ τ ο δ ρ ό μ ο τ ο υ Τ ζ α κ Κ έ ρ ο υ α κ - ξ ε διπ λώ νοντα ι σιγά σιγά οι μ ν ή μ ε ς αλλά και οι δ ε σ μ ο ί τ η ς φ ιλίας το υ ς . Η ηλικιω μένη κυρ α-Για ννο ύλα θα υ π ο δ εχ τεί μ ε χα ρά τ ο γ ιο τη ς και τ ο υ ς φ ίλ ο υ ς τ ο υ και μ ε γλα φ υρ ό τη τα θα τ ο υ ς δ ιηγ η θεί τη σ αρ αντά χρο νη ζωή τη ς σ τη ν Α μ ε ρ ικ ή . Τ ο κ α λο κα ίρι τη ς επ ό μ εν η ς χρ ο ν ιά ς β ρίσ κ ει τη ν υπ ερ ήλικη γυνα ίκα σ τη ν Ελλάδα να α νη φ ο ρ ίζει π ρ ος τη ν ιδ ια ίτερ η π α τρ ίδα τη ς , τ η ν ο ρ εινή

Κ ώ σ τα ς Λ ο γ α ρ ά ς Ε ρημιά σ το β λ έμ μ α το υ ς Μεταίχμιο, 2008 σ. 285, € 15,00

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Σπ α ρτιά , σ τη ν π ερ ιο χή το υ Ά σ τρ ο υ ς . Εδώ η κυρ α-Για ννο ύλα θα ξα ν α ζω ν τα νέψ ει με τη β οή θεια τη ς μνή μη ς τη ς και τις α να μνή σ εις τω ν ελ ά χισ τω ν επ ιζώ ντω ν τη ν τρ α γ ω δία που σ η μ ά δ εψ ε τα νεα νικά τη ς χρ όνια . Τ α υ τό χ ρ ο ν α θα γνω ρίσ ει μια καινούργια π ρ α γ μ α τικό τη τα σ το πρόσ ω π ο το υ αλβανο ύ Μ πεν, τη ς Μ ιρά κα, τη ς Ζ α μ ίρ α και όλω ν τω ν νέω ν κα το ίκ ω ν τ ο υ χω ρ ιο ύ, ό τα ν α υ το ί ε ξ ισ τ ο ρ ο ύ ν πώς πέρα σ αν τα σ ύ ν ο ρ α , τις ά σ χη μ ες σ υ ν θ ή κ ες ζω ής και τις α λλεπ ά λλη λες α π ά τες σ ε β ά ρ ος το υ ς , με α π ο τέλ εσ μ α η ηλικιω μένη γυνα ίκα να θ υ μ η θ εί τις δ ικ έ ς τη ς α ν τίσ το ιχ ε ς π ερ ιπ έ τ ε ιε ς επ ιβίω σης. Μ ε λίγα λόγια , σ το π ρ ό σωπο τω ν « ξέν ω ν » θα α ντικρ ίσ ει τη δική τη ς ζωή σ τις δ ε κ α ε τίε ς τ ο υ ’50 και το υ ’60. Τ ο τ έ λ ο ς τη ς επ ισ τρ ο φ ή ς θα σ φ ρ α γ ισ τεί από τ ο θά ν α το τη ς κ υρ α -Γ ια ν νο ύλ α ς- θά ν α το ς , όμ ω ς, λ υ τρ ω τικ ό ς και σ υνάμα ε ξ α γ ν ισ τικό ς. Τ ο κ υ ρ ιό τε ρ ο γνώ ρισμα σ τη γ ρα φ ή το υ Λ ογ α ρ ά είναι η ου μα νισ τική διάθ εσ η, κα θώ ς η σ υγγρα φ ική το υ ματιά είναι εμ π ο τι σ μένη από διάθ εσ η επ ιείκ εια ς α κό μα και για πρόσωπα μ ε σ υμ π ερ ιφ ορ ά όχι σωστή. Α υ τό είναι ένα επ ιπ λέον σ το ιχ είο που το ν βοηθά ει να σ μιλεύει χ α ρ α κτή ρ ες αληθινούς και ολο ζώ ν τα ν ο υς, μ ε τη ν εκ φ ο ρ ά το υ λ ό γο υ το υ ς να κ ερ δ ίζ ε ι σ ε π εισ τικ ό τη τα και σ ε ενά ργεια. Σ ε γ εν ικ ές γ ρ α μ μ ές , οι α ρ ε τ έ ς που κ ο σ μο ύν τη ν Ερημιά σ το βλέμμα τ ο υ ς κάνουν τ ο βιβ λίο να λ ειτο υ ρ γ εί σαν ένα ς χρ ή σ ιμ ο ς κ α θ ρ έ φ τη ς : ο σ η μ ερ ιν ό ς 'Ελληνας μπ ορ εί να α ντικρ ίσ ει τ ις χ α μ έ ν ες το υ α ξίες και τη ν ίδ ια ώρα να π ρ ο β λ η μ α τισ τεί για τ ο εά ν και μ ε π ο ιο τρ ό π ο είναι δ υ ν α τό ν να κ ερ δ ίσ ει ξα νά τη ν α το μ ική και κοινω νική το υ ευ α ι σθησία. ■

PIERRE ASSOULINE

To πορτρέτο Είναι ευτύχημα, στην εποχή μας όπου επικρατεί η στείρα μυθο πλασία που στηρίζεται στο προ σωπικό βίωμα, να διαβάζουμε ένα κείμενο που τιμά το περίφη μο δίδαγμα των κλασικών: να συνδυάζουμε την απόλαυση με τη γνώση. Στη γνωστή του ικανό τητα του ιστορικού ο Ασουλίν προσθέτει το λαμπρό χάρισμα του αφηγητή. Dom inique Fernandez Le Nouvel Observateur Ο Ασουλίν υπογράφει ένα ωραίο μυθιστόρημα, ιδιαίτερα σημα ντικό, τόσο από λογοτεχνική όσο και από ηθική άποψη. Jean-Remi Barland Lire Υπέροχο πορτρέτο, αναμφίβολα η πιο συγκινητική «βιογραφία» του Ασουλίν. Franiois Nourissier Le Magazine Litteraire Μια επίδειξη δεξιοτεχνίας με μαστοριά. M arianne Payot L'Express Λαμπρή τοιχογραφία μιας μυθικής δυναστείας. Βιβλιοπωλείο «La Procure» στη Ρουάν

ΠΟ ΛΙΣ

Β ι β λ ι ο π ω λ ε ί ο : ΑΙΟΛΟΥ 33 ♦ τηλ.: 210 36 43 382

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Λ η μ ή τ ρ η ς Β . Τ ρ ια ν τα φ υ λ λ ίδ η ς

Η «ιερή ο ικ ο γ έ ν ε ια » τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο κ ιόλ α ς μ υ θ ισ τό ρ η μ ά ως ε κ το ύ το υ αιωνίως λ α τρ εύ ετα ι. Η ζωή τη ς ο ικ ο γ έν εια ς α υ τή ς είναι ένα γαϊτανά κι τη ς , η Α θή να Χ α τζ ή , μ ετά τη ν Ε λε γεία τ η ς σ απ ο υ ν ό φ ο υ σ κα ς , καταπιά π ου γυ ρ ίζει γύρ ω από τα μέλη τη ς και που ν ετα ι μ ε τ ο α ιώ νιο θέμ α τ η ς ιερ ή ς ο ικ ο γ έ εκ είν α μ ε τη σ ειρ ά το υ ς γ υ ρ ίζο υ ν σ ε ένα ν νειας. T o La sagrada fa m ilia είναι ένα μυ θι α έν α ο χ ο ρ ό δ ίχω ς ν όη μα . Σ φ ιχ τή η π λοκή, σ υχν ές οι α να τρ ο π ές και σ τό ρ η μ α όπ ου οι ή ρ ω ές τ ο υ , τα μέλη τη ς οικο γ έν εια ς , ζο υ ν μέσ α σ ε ένα ε κ τ ρ ο φ ε ίο ο λ ο κλ η ρ ω μ έν ο ι οι ήρ ω ες τη ς Α θ η ν ά ς Χ α θη ρίω ν και τα οπ οία λ ειτο υ ρ γ ο ύ ν μ ε βάση τζ ή σ υ ν θ έ το υ ν μια π ινακοθ ήκη τω ν γνώ ρι τη ν α ρχή « ο θά ν α τό ς σ ου, η ζω ή μου». Εν μων και ο ικείω ν προσώπων π ου α π ο τελού ν α ρχή είναι ο π α τέρα ς, τη ν κα θ’ ημάς « ιερ ή ο ικ ο γ έ ο π α ν το δ ύ ν α μ ο ς αλλά, νεια», η οπ οία, π α ρό τι ε ξ α Σφιχτή η πλοκή, σ υνά μα , αδύνα μος κ ο λ ο υ θ ε ί να υ μ νείτα ι από Δ ια μ α ντή ς. Δίπλα το υ το υ ς θιασ ώ τες τω ν πρ ονεω συχνές οι ανατροπές η μάνα, μια γυναίκα τε ρ ικ ώ ν μο ρ φ ώ ν κοινω νι και ολοκληρωμένοι ά χρω μ η, ά γευσ τη και κής οργάνω σ ης, εν το ύ το ις ά ο σ μ η , κ λα σ ικ ή ε κ σ ήμ ερ α α μ φ ισ βη τείτα ι π ε οι ήρωες της Αθηνάς πρ όσ ω π ος τ η ς μάνας ρ ισ σ ό τε ρ ο από π ο τέ από που χα ρ α κτη ρ ίζε ι τη ν τη ν ίδια τη ν π ρ α γ μ α τικό Χατζή συνθέτουν ελ λ η νική επ α ρχία , με τη τα . Μ έσ α από τις σ ελ ίδ ες μια πινακοθήκη τ ο μ α ύ ρο μα ντίλι σ το το υ μ υ θ ισ το ρ ή μ α το ς π α ρ ε κ εφ ά λ ι ω ς σ ύ μ β ο λ ο λαύ νου ν μ ο ρ φ ές , κα τα σ τά των γνώριμων και εν ό ς αιώνιου π έν θο υς. σ εις και σ υνα ισθήματα , τα Μ αζί τ ο υ η Π ελαγία οπ οία κάλλισ τα θα μ π ορ ού οικείων προσώπων Μ α ρ ία , η θ ε ία , μία σαν να α π ο τελ έσ ο υ ν α ντι π ερ σ ό να κ α τα λ υ τικ ή κ είμ εν ο επ ισ τημ ον ικ ή ς μ ε που αποτελούν για τ η ν ε ξ έ λ ιξ η το υ λ έτη ς και φ ιλ ο σ ο φ ικ ο ύ ανατην καθ’ ημάς δ ρ ά μ α το ς. Α κ ο λ ο υ σ τοχα σ μο ύ, κι ε κ ε ί φ αίνεται θ ο ύ ν τα παιδιά τ η ς ο ι πως η Α θη νά Χ α τζ ή τα κα «ιερή οικογένεια» κ ο γ έν εια ς , η μυωπική τα φ έ ρ ν ει καλά, σ υ ν δ υ ά ζο Λ έν α , η οπ οία γ εν ν ή ν τα ς τ η λ ο γ ο τεχ ν ία μ ε τη θ η κ ε για να α ντικα τα σ π ο υδ ή τω ν κ ο ινω νικώ ν σ τήσ ει, αλλά ζει για να α π ο κα τα σ τή σ ει το ν πρ οβ λη μά τω ν. κ ό σ μ ο μέσ α τη ς και ο π ρ ω τό το κ ο ς γιος, Η Α θη νά Χ α τζ ή , π έρα από τη λ ο γ ο τεχ ν ικ ή α υτή η τ ό σ ο εμ β λ η μ α τικ ή φ ιγ ού ρα τ η ς ελ τη ς α ξιοσ ύ νη , α ξιο π ο ιεί θαυμάσια τις γνώ λ ην ικ ής οικο γ έν εια ς , τ ο α γό ρι που σ υ μ β ο σ εις που α π εκό μ ισ ε από τις σ π ο υδ ές τη ς λ ίζ ει τη ν εκ δ ίκ η σ η α π ένα ντι σ το ν π α τέρα , σ τα π εδία τη ς α ρχα ιο λο γία ς και τη ς ισ το και τ ο μ εσ α ίο παιδί, ένα πλάσμα που ζει ρίας τη ς τ έ χ ν η ς για να σ υνθέσ ει τ ο ν καμβά μια α δ ιά φ ο ρ η ζωή. Υ π ά ρχει, βέβα ια , και ο τη ς ισ τορ ία ς τη ς . Μ ιας ισ τορ ία ς που θα β εν ια μίν τη ς ο ικο γ έν εια ς , ε κ ε ίν ο ς που μπ ο ρ ο ύ σ ε να ζήσ ει ο ο π ο ιο σ δ ή π ο τε από π ρ ο ο ρ ιζό τα ν για ε κ λ ε κ τ ό ς μα χ ά θ η κ ε και εμ ά ς. ■

Α θ η ν ά Χ α τζ ή fa m ilia Ψυχογιός, 2009 σ. 308, € 16,61

4 -2

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

! Δ I A B A Ζ Ω β

I !

Ν ίκ ο ς Κ ο υ νεν ή ς

Το μυστικό τω ν α ρ ιθ μ ώ ν χ ώ ρ ο ς σ το ν οπ ο ίο τ ο π ο θ ε τ ε ί τ ο κυρ ίω ς μ έ ρ ο ς τη ς π λο κή ς τ ο υ μυ θ ισ το ρ ή μ α το ς τ ο υ ο Κ ώ σ τα ς Α ρ κ ο υ δ έ α ς είναι οι Η ν ω μ έν ε ς Π ο λ ιτείες τη ς Α μ ε ρ ικ ή ς. Σ το φ η μ ισ μ έν ο Μ ΙΤ τη ς Μ ασ α χ ο υ σ έ τη ς τρ ε ις τα λ α ν το ύ χ ο ι ν εα ρ ο ί ερ ε υ ν η τέ ς διαπ ισ τώ νουν ότ ι σ το ν υ π ολο γισ τή το υ ερ γ α σ τη ρ ίο υ το υ ς έ χ ει εμ φ α ν ι σ τεί έν α ς τε ρ ά σ τιο ς π ρ ώ το ς α ρ ιθ μ ό ς, που α π ο τελ είτα ι α π ο κλεισ τικά από τα ψ ηφία 4 και 7. Ο ι π ρ ο α ν α φ ερ θ έ ν τες επ ισ τήμ ον ες, αλλά και ό σ ο ι α κό μα εν η μ ερ ώ ν ο ν τα ι σ τα διακά για τη ν α να κάλυψ η -α ν ά μ ε σ ά τ ο υ ς μ υ σ τικ ές υ π ηρ εσ ίες και δ ιά φ ο ρ ο ι υψηλά ισ τά μ εν ο ι ε ν δ ια φ ε ρ ό μ ε ν ο ι- σ υγ κ λίνο υ ν σ την πεπ οίθησ η ότι πίσω από τ η σ ύν θετη δ ο μ ή το υ α ρ ιθ μ ο ύ υπ ά ρχει ένα κ ρ υ μ μ έν ο μήνυμα από ένα α νώ τερ ο ον, τ ο οπ ο ίο επ ι χ ε ιρ ε ί μ ε τ ο ν τρ ό π ο α υ τό να επ ικοινω νή σ ει μ ε τη ν α νθ ρω π ό τητα . Η κλοπ ή το υ αριθ μο ύ από τ ο ν ένα έ κ τ ω ν ερ ευ ν η τώ ν π ε ρ ιπ λέκει τα πράγματα , ενώ τα υ τό χ ρ ο ν α μια σ ειρά από α συνήθιστα και ά κρ ω ς α νησ υχη τικ ά φ α ιν ό μενα σ ε δ ιά φ ο ρ ες π ε ρ ιο χ έ ς το υ κ ό σ μ ο υ εν ισ χύ ο υ ν τη ν πεπ οίθησ η ό τ ι τ ο «μ ήνυ μα » σ υ ν δ έ ετα ι μ ε τ η ν π ιθα νότη τα ο ρ ισ τικ ή ς κ α τα σ τρ ο φ ή ς τ ο υ π λα νήτη. Π ο λιτικ ο ί π α ρ ά γ ον τες, θ ρ η σ κ ευ τικ ο ί η γ έ τες και α πλοί άνθρω ποι ανη σ υχο ύν, δο λ ο π λ ο κούν, δ ιαπ ληκτίζοντα ι και π ρ ο ετο ιμ ά ζο ν τα ι π α ν τοιοτρ όπ ω ς για τη ν επ ερ χ ό μ ε ν η Μ έρ α τη ς Κ ρίσ η ς. Η τε λ ε υ τα ία τε λ ικ ά δ ε ν θα έ ρ θει, α φ ο ύ τ ο «μήνυ μα » έ χ ει γήινη -κ α ι, παρά τα ύ τα , διό λ ο υ σ υμ βα τική και π ρ ο β λ έ ψ ιμ η - π ρ ο έλ ευ σ η και σ τό χευ σ η .

Σ τ ο δ έ κ α τη τ ρ ίτη και, κ ατά τη γνώ μη μου, κ α λ ύ τερ η και π λ έο ν σ ύ ν θ ετη π εζο γ ρ α φ ικ ή τ ο υ κα τά θ εσ η ο Κ ώ σ τα ς Α ρ κ ο υ δ έ α ς μάς π ρ ο σ φ έρ ει ένα δ υ ν α τό και α φ η γη μα τικά ά ρ τιο θρ ίλ ερ , α ν τά ξιο τω ν διεθ ν ώ ν παρα δ ό σ εω ν τ ο υ ε ίδ ο υ ς , σ το π λα ίσ ιο το υ ο π οίου τα μα θ ημ ατικά διασ τα υρώ νονται με τ η θεο λ ο γ ία και ο φ ιλ ο σ ο φ ικ ό ς σ το χα σ μ ό ς μ ε τη ν οικο λ ο γ ία και τα μεγάλα κ οινω νικο π ο λιτικά δια κ υ β εύ μ α τα τω ν καιρώ ν μας. Ο α ρ ιθ μ ός τ ο υ Θ ε ο ύ είναι ένα μ υ θ ισ τό ρημα επ α ρκώ ς ο ικ ο ν ο μ η μ έν ο , μ ε γλώσσα κ α λ ο δ ο υ λ εμ έν η και κλιμάκω ση δ ια φ ο ρ ετι κώ ν τα χ υ τή τω ν , εν τ ό ς τη ς οπ οία ς οι ανα τ ρ ο π έ ς και οι (α ν α )σ το χ α σ τικές π α ρ εκ βά σ εις ενα λλά σ σ ο νται α π ο τελ εσ μ α τικ ά , χω ρίς να θ έ τ ο υ ν εμ π ό δια σ την α νέλ ιξη τη ς πλο κή ς. Ο ι χ α ρ α κ τή ρ ε ς είναι π εισ τικ ο ί και ο ι π ε ρ ιγρ α φ ές -ιδ ίω ς α υ τέ ς τω ν φ υσ ικώ ν κ α τα σ τ ρ ο φ ώ ν - ε ξ α ιρ ετικ ά ζω ντανές. Είναι εμ φ α ν ές τ ο γ εγ ο νό ς ότι η έρ ευ να που π ρ οη γήθ ηκε τη ς σ υγγρα φής υπ ήρ ξε μ α κρό χρ ονη και α ρκού ντω ς σ υσ τηματική, α π ο τρέπ ο ντας έτσι δ ύ ο από το υ ς σ ημ α ν τικ ότερ ο υς κινδύ νο υς που α ντιμετω π ίζο υν τα εγ χ ειρ ή ματα τη ς σ υγ κ εκ ρ ιμ έν η ς κατη γορίας: αυ τ ο ύ ς τη ς επ ισ τημ ονική ς α υθαιρεσ ίας και τη ς κρα υγα λέας ανα ληθοφ άνειας. Διατυπ ώνω ω σ τόσ ο μια μικρή ένσ τα ση: Ο έ ν θ ετ ο ς σ το μυ θισ τό ρη μα ηλ ε κτρ ο ν ικ ό ς π ερί θεολ ο γ ικών ζητη μά τω ν διάλο γο ς, που πα ρα τίθετα ι κάπου στη μέσ η το υ βιβλίου, είναι κατά τη γνώ μη μου πολύ εκ τ ε τα μ έν ο ς και δ ιχ ο τ ο μ ε ί χω ρίς σ οβ α ρ ό λ ό γ ο τ ο μυθισ τό ρη μα σ ε ένα κ ο μ β ικό σ η μ είο τη ς πλοκής. ■

Κ ώ σ τα ς Α ρκουδέας Ο αριθμός το υ Θ εο ύ Καστανιώτης, 2008 σ. 576, € 18,81

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Α Γ Ω Γ Η Φ ε β ρ ο υ ά ρ ι ο υ

2 0 0 9

ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ

από την 1η Απριλίου 2009, βρίσκεται στο Διαδίκτυο στη διεύθυνσ η w w w .b ib lio n e t.g r και προσεχώς στη διεύθυνσ η w w w .d iavazo .g r

Μια

συνεργασία

του

ΔΙΑΒΑΖΩ

με

το

ΕΚΕΒΙ

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Α ν α σ τ ά σ ιο ς Λ . Κ α ρ α γ ιά ν ν η ς

Φανταστικό και Ισ τ ο ρ ικ ό ολ ύ ευ χ ά ρ ισ το τ ο ό τ ι τα τελ ε υ τα ία χρ όν ια έλ λ η νε ς μυ θ ισ το ρ ιο γ ρ ά φ ο ι ά ρχισ α ν να α σ χο λ ού ν τα ι μ ε τ ο ισ το ρ ικ ό μυ θ ισ τό ρ η μ α μ ε ε π ίκ εν τρ ο τη ν α ρχαία Ελλάδα. Θ α πά ψ ουν έτσ ι, έσ τω και σ το ελ λ η νικό κ οιν ό , να π ερ ν ο ύ ν φ α ν τα σ τι κ ές θ έσ εις ξέ νω ν σ υγγρα φ έω ν για τ ο υ ς α ρ χα ίο υ ς Έ λληνες π ου σ φ α γιάζο υν τ η ν ισ το ρία μ ε σ τ ό χ ο να π ρ οβ ά λ ου ν σ ε μεγ ά λ ο β α θ μό μυ θο π λ α σ τικές α δυ να μ ίες και ιδιαι τ ε ρ ό τ η τ ε ς τω ν αρχα ίω ν Ελλήνων. Μ έσ α σ ε α υτή τη ν ανα γέννησ η τ ο υ ισ το ρ ικ ο ύ μυ θι σ το ρ ή μ α το ς εν τά σ σ ετα ι τ ο β ιβ λίο το υ Κ ω ν σ τα ν τίν ου Γουσ ίδη. Σ τ ο β ιβ λίο το υ α υ τό , α φ η γο ύ μ εν ο ς π α ρά λληλες ισ το ρ ίες από δ ια φ ο ρ ετικά πρόσωπα, όπ ω ς τ ο ν Κ αλ λ ισ θ έ νη , τ ο ν Α ρ ισ τ ο τ έ λ η , τ ο ν π έρ σ η Ο ρ τά ν η , κ.ά., μ ε α ρ κ ετή λ επ το μ έρ εια π ε ρ ιγρ ά φ ει τη ν ισ τορ ία τη ς επ έκ τα σ η ς τω ν Π ερσ ώ ν και τη διαπάλη τ ο υ ς με τ ο υ ς Έ λλη ν ες . Μ έσ α ό μ ω ς σ ε α υτή τ η ν α φήγησ η, που δ ε ν τ η ς λείπ ει η πλο κή , οι ω ρ α ίες π ερ ιγρ α φ ές και οι έ ν το ν ο ι δ ιά λο γο ι χ ω ρ ίς ν οη τικ ά χά σ μ α τα, ο σ υγ γ ρ α φ έα ς εμ π λ έκει φ α ν τα σ τικά σ ενάρ ια σ υμ μα χιώ ν και δια β ο υ λ εύ σ εω ν τ ο υ Λ εω ν ίδ α και τ ο υ Θ εμ ισ το κ λ ή με το υ ς Κ α ρ χ η δ ό ν ιο υ ς , τ η ν εμ π λ ο κή τω ν Ε τρο ύσ κω ν σ τη διαπάλη τω ν Ελλήνων με το υ ς Π έ ρ σ ες και άλλα τέ τ ο ια , π ου μειώ ν ο υ ν τ η ν έννο ια τ ο υ ισ το ρ ικ ο ύ σ το μ υ θι σ τό ρ η μ ά τ ο υ - α ν και ο σ υ γ γ ρ α φ έα ς δ η λώ νει τ ο φ α ν τα σ τικ ό α υτώ ν τω ν εμ π λο κώ ν σ το ισ το ρ ικ ό τ ο υ σ ημ είω μα που π α ρ α θ έ τε ι σ το τ έ λ ο ς . Κ ατά τη ν άποψή μο υ, όμω ς, ένα από τα θ ε τικ ά για τ ο ν α ναγνώ στη σ το ι χ εία που κ ερ δ ίζ ε ι από τ ο διάβα σμα ισ το ρικώ ν μυ θ ισ το ρ η μ ά τω ν είναι ότι, χω ρ ίς τη ν π ο λ λ ές φ ο ρ έ ς κο υ ρ α σ τική α φήγησ η το υ κ α θ α ρ ού ισ το ρ ικ ο ύ λ ό γ ο υ , μα θαίνει π ε ρ νώ ντα ς ευ χά ρ ισ τα τ ο χ ρ ό ν ο τ ο υ . Τ ο υ λ ά χ ι σ το ν α υ τό τ ο σ υμ π έρα σ μ α βγάζει κα νείς

4 4 - ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

δια β ά ζο ν τα ς τα σ χ ετικά έρ γ α τω ν Α . Βλά χ ο υ , X . Ζ α λο κ ώ σ τα , Ν . Κ. Κ υρ ιαζή , Μ. Λ α μ π α δ α ρ ίδ ο υ -Π ό θ ο υ και άλλων. Γι’ α υ τό ν ο μίζω ό τι τ ο μ υ θισ τό ρη μα το υ Γουσ ίδη μάλ λ ο ν ως φ α ν τα σ τικ ό μ π ο ρ εί να χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τεί και όχι ως ισ το ρ ικ ό , αν και όπ ου α κ ο λ ο υ θ ε ί τ ο ν Η ρ ό δ ο το και ά λλ ο υς α ρ χα ίο υς τ ο κάνει μ ε σ εβ α σ μ ό σ τις α φ η γή σ εις το υ ς . Η ικ α ν ό τη τα το υ σ υγγρα φ έα να χρ η σ ιμ ο π ο ιεί ά λλο τρ ό π ο γ ρ α φ ή ς και α φήγησ ης, ανάλογα μ ε τα πρόσωπα που τη ν δ ιη γ ο ύ νται (άλλη τω ν Π ερ σ ώ ν και άλλη η υφ ή διή γ ησ ης τω ν Ελλήνων, τω ν Κ α ρ χηδ όνιω ν κ.λπ.), το ν ίζε ι τη φ αντα σ ία το υ αναγνώ στη, π ου ω θ είτα ι να μπει μέσ α σ το π ετσ ί τη ς α φήγησ ης. Σ τη ν ανάπλαση όμ ω ς τό σ ω ν ξε χω ρ ισ τώ ν διηγή σ εω ν μ ε χρ ο ν ικ ά χά σ μ α τα δια φ α ίνον ται κάπ οιες α δ υ να μίες. Για π α ρά δειγμα, δ ε ν υπ ά ρχει σ ύνδεσ η χ ρ ο ν ικ ή ή το π ικ ή ή ο π οιοσ δή π ο τε άλλης μ ο ρ φ ή ς σ τη σ υνέχεια τη ς εξισ τό ρ η σ η ς ό τα ν υ π εισ έρ χετα ι χ ρ ο ν ικ ό ς ή το π ικ ό ς δ ια χ ω ρισ μ ός, όπ ω ς σ υ μ β αίνει σ τη ν α φ ήγησ η για τ ο ν Γέλω να και α μέσ ω ς μ ετά για τ ο ν Ξ έρ ξη . Σ ε πολλά σ η μεία οι πα ρά γρα φ ο ι όχι μ ό ν ο είναι πολύ μ εγάλο ι (εν ν έα - δ έκ α γ ρ α μ μ ές ) αλλά π ε ριλα μ βά νου ν εμ β ό λ ιμ η σ κέψ η ή διήγηση που κάνει τ ο ν α ναγνώ στη να χά σ ει τη ν ολ οκλήρω σ η τη ς π ρ ότα σ ης. Επίσης, κυρίω ς σ τη ν α φήγησ η τη ς ισ τορ ία ς τω ν Π ερσ ώ ν, ο μεγ ά λ ο ς α ρ ιθ μ ό ς ο ν ο μ ά τω ν και το π ω ν υ μίων και η λ επ το μ ερ ή ς α φήγησ η μ π ο ρ εί να είναι σ τη ρ ιγ μ ένα σ ε α ρ χα ίες πη γές, αλλά είναι κο υ ρ α σ τικά για τ ο ν αναγνώ στη, που δ ε ν φ α ίν ετα ι να ω φ ελ είτα ι και πολλά από αυτά . Π α ρό λα α υτά , ο σ υ γ γ ρ α φ έα ς δ ια θ έ τε ι φ αντα σ ία σ την π λο κή τη ς διήγησης, όπ ω ς και σ τα επ ιχειρ ή μ α τα που θ έ τ ε ι με λ ογ ικ ή βάση, έσ τω και σ τη ρ ιγ μ ένη σ ε αμιγώ ς μυ θο π λα σ τικά σ το ιχ εία . ■

[

δ ι α β α ζ ω

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

]

Ε λ έν η Κ α ρ ρ ά

Ιστορία ζω ής ύ τ ε τη μάνα τη ς τη ν έλ εγ α ν / / Λ | Εσμά, ο ύ τε τ ο ν π α τέρα τη ς W Χ ο υ σ εΐν , αλλά ο ύ τ ε κι εκ είν η τη λ έγ α νε Σ εχ έ ρ . Τ ο ό νο μά τη ς ήταν Χ ερ α νού ς. Ό λ α αυτά τα έμ α θα κι εγώ πολύ α ρ γ ό τερ α .» Η κ ηδ εία τη ς γιαγιάς δίνει σ την εγ γο νή τ ο ένα υσ μα για ένα τ α ξίδ ι σ το χρ ό ν ο , πίσω στα παιδικά χρ όνια τη ς Χ ερ α νού ς, όπως σ η μ α δ εύ τη κ α ν από τη γ ε ν ο κ τ ο νία τω ν α ρμενίω ν τ ο 1915, ο δ ηγώ ντα ς σ ε διάλυση τη ν οικο γ έν ειά τη ς και τη ν ίδια σ ε μια νέα , το υ ρ κ ικ ή πια, τα υ τό τη τα και ζωή. Έ χ ο ν τα ς επιβιώ σει τη ς π ο ρ εία ς θα νά το υ, η μικρή Χ ερ α ν ο ύ ς , όπως και άλλα παιδιά, σώ ζετα ι από ένα ν π ο ν όψ υ χο τ ο ύ ρ κ ο που δ ε ν έχ ει παιδιά και τη ν υ ιο θ ετεί, π ρ ο σ φ έρ ο ν τά ς τη ς ένα το ύ ρ κ ικ ο όν ο μ α και τ ο δικαίω μα σ τη ζωή. Π η γαίνο ντας, σ ε ό λ ο τ ο κ είμ εν ο , από τ η ζω ή σ το θά νατο , από τη ν κ ηδ εία πίσω σ ε μια ισ τορία , τη ν οπ οία τ ο επ ίσ ημο τ ο υ ρ κ ικ ό κ ρ ά το ς α κό μα και σ ήμ ερ α α ρνείτα ι ότι έχ ει υπ ά ρξει, η Φ ε τ χ ιέ Τ σ ετίν διη γ είται μ ε εντυπω σια κή α π λότη τα και αγάπη τη ν ισ τορία τη ς γιαγιάς τη ς . Τ ο ν τρ ό π ο με τ ο ν ο π οίο έμ α θ ε, σ ταδια κά , τ ο σ υγκλο νι σ τικ ό π α ρελθό ν τη ς γιαγιάς π ου, όπως απο καλύ φ θ ηκε, ήταν αρμένισ σα: «ό,τι ή ξερ α ως τη μέρα εκ είν η ερ χ ό τα ν από πάνω κάτω -

οι α ξίες μο υ θ ρ υ μ μ α τίζο ν τα ν μέσ α σ την ισ τορία τη ς για γιάς μου». Τ ο ν τρ ό π ο με τ ο ν οπ οίο η Χ ερ α ν ο ύ ς , ως Εσμά πια, μ ε το ύ ρ κικα χα ρτιά , μεγάλω σ ε παιδιά, εγγόνια και δ ισ έγγο νο, προσ π αθώ ντας να τα π ρ οσ τα τε ύ σ ει από τ ο σ τίγμα τη ς « ν το ν μ έ» , τη ς αλλα ξο π ισ τη μ έν η ς. Η μ ο ρ φ ή τη ς π ανίσ χυρης γιαγιάς - π ρ οσ τά τιδα ς, « Σ εχ έρ -τσ α ο ύ ς » τη ν φ ώ ν α ζε ο παππούς, δεσ π ό ζει σ την α φήγησ η, σ την οπ οία αναβιώνει παράλληλα ένα ς ολ ό κλ η ρ ο ς κό σ μ ο ς ανθρώπων, που με δύ ναμ η και π ίστη επ έμ εινα ν να σ τήσ ου ν ν έ ε ς ζω ές πάνω σ ε ερείπ ια . Σ ε όλ η τη ς τη ζωή, η Χ ερ α ν ο ύ ς - Εσμά θα φ έρ ε ι τ ο βαρύ φ ο ρ τ ίο τη ς κατα γω γής τη ς , τη ς εξα φ ά ν ισ ης τω ν δικώ ν τη ς , τη ς α δυ να μίας τη ς να το υ ς α να ζητή σ ει σ την Α μ ε ρ ικ ή όπ ου κ α τέφ υ γ α ν ορ ισ μ έν ο ι και, εν τέ λ ει, τη ς α δυνα μίας τη ς να υπ ερ ασ π ισ τεί τη ν τα υ τό τη τά τη ς . Α υ τή τη ν τ α υ τό τη τα τή ς επ ισ τρ έφ ει, μ ε ένα βι β λίο ό μ ο ρ φ α γ ρ α μ μ έν ο και ε ξίσ ο υ ωραία μ ετα φ ρ α σ μ έ ν ο στα ελληνικά από τη Φ ρ α γκώ Κ αράογλα ν, η δ ικη γ ό ρ ο ς και σ υγγρα φ έα ς Φ ε τ χ ιέ Τ σ ετίν , η οπ οία υ π ήρ ξε, μ ε τ α ξύ άλλων, εκ π ρό σ ω π ος τη ς Ο μ ά δ α ς Εργασίας για τα Μ ειο ν ο τικ ά Δ ικαιώ μα τα τ ο υ Δ ικ η γ ο ρ ικ ο ύ Σ υλλόγου Κ ω νσ τα ντινού πολης. ■

Φ ε τ χ ιέ Τ σ ε τ ίν Η γιαγιά μου Μετάφραση: Φραγκώ Καράογλαν Παχάκης, 2008 σ. 179, € 11,50

Μικρές Αγγελίες ΕΚΠΟΙΗΣΗ ΒΙΒΛΙΩΝ. Οι εκδόσεις «Κυβέλη» προσφέρουν, λόγω εκκαθάρισης, ία βιβλία τους με έκ πτωση από 50% και πά νω κατά περίπτωση. Πληροφορίες: Νάστια Γιαννοπούλου 6972 83 66 27. Αναζητούνται πληροφορίες, που ίσως υπάρχουν σε κάποια βιβλία, σε επιστημονικές εργασίες κ.λπ., σχε τικά με την επίδραση της κατάστασης του χώρου του σπιτιού ή του εργασιακού περιβάλλοντος, (διακόσμηση, φωτισμός, τακτοποίηση, λειτουργικότητα κ,λπ.) πά νω στην ψ υ χική διάθεση τω ν ανθρώπων. Αν κάποιος γνω ρίζει κάτι σχετικό παρακαλώ να επικοινω νήσει με το τηλέφωνο 6945 59 84 87 ή με την ηλεκτρονική διεύθυνση lamkoul@ yahoo.gr. Πουλιέται όλη η σειρά της Ιστορίας Εικονογραφημένης - Π άπυρος (περίπου 500 τεύχη) προς 2.000 €. Τα 10 πρώ τα τεύχη δεμένα. Ε πικοινωνία: Περιοδικό ΔΙΑΒΑΖΩ, 210 33 88 008, καθημερινά 9 π.μ.-5 μ.μ.

δ ι α β α ζ ω ] . Β I Β Λ I Ο Κ Ρ

Ε λ εά νν α Β λ α σ το ύ

Στα χνάρια τ η ς Χ ά ισ μ ιθ Ψεύτρα γλώσσα

Α ν χ ρ ιο υ Γο υ ίλ σ ο ν Ψ εύ τρ α γλώσσα Μετάφραση: Νίκη Προδρομίδου Μεταίχμιο, 2008 σ. 370, € 20

4 β

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

« Η τ έχ ν η τελ ικ ά δ ε ν έ χ ε ι τίπ ο τα να κ ά ν ει μ ε τ η ν ηθική » Ρ. H igh sm ith Ο ν εα ρ ό ς Ά ν τα μ Γ ο υ ν τς φ τά ν ει σ τη Β εν ε τία μ ε σ κο π ό να α φ ιερ ω θ εί σ τη σ υγγρα φ ή το υ π ρ ώ το υ τ ο υ μ υ θ ισ το ρ ή μ α το ς . Για να βγάλει τα π ρ ο ς τ ο ζην β ρ ίσ κ ει δ ο υ λ ειά ο ι κ ο ν ό μ ο υ - γ ρ α μ μ α τέ α σ τ ο π α λάτσ ο το υ υπ έρ γηρ ου , ιδ ιό ρ ρ υ θ μ ο υ σ υγγρα φ έα (εν ό ς και μ ο ν α δ ικ ο ύ ευ π ώ λητο υ β ιβ λίο υ), Γ κ ό ρ ν το ν Κ ρ έις . Τ ο θ ρ ίλ ερ ξε κ ιν ά ει ό τα ν α ρ χί ζ ει να σ κα λίζει τ ο έν ο χ ο π α ρ ελ θ ό ν το υ Κ ρ έ ις και α π ο φ α σ ίζει να γ ρ ά ψ ει βιογρ αφ ία α ντί μυ θισ τό ρ η μα . Η π ρ α γμ α τική απόλαυσ η τη ς α να μ έτρ η σ η ς π ρ α γμ α τώ νετα ι ό τα ν ο α να γνώ σ της γ νω ρί ζει ό τ ι ο Ά ν τρ ιο υ Γο υίλσ ον είναι ο β ιο γρ ά φ ο ς τη ς Π α τρ ίτσ ια Χ ά ισ μ ιθ, γνώ σ της τη ς ερ γ ο γ ρ α φ ία ς και τ η ς ζω ής τ η ς -π α ρ ό λ ο π ου δ ε ν τ η ν γ νώ ρισ ε π ο τ έ - , μ ε π ρ όσ βασ η στα α ρχεία , στα γρ ά μμ α τα και σ τις σ ημ ειώ σ εις τη ς . Ο Γουίλσ ον π ρ ω το τυπ εί, α ντιγρ ά φ ο ν τα ς ά ψ ογα και κ ρ α τώ ν τα ς τ ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ η ς ανάγνω σης, α κό μα και για τ ο υ ς π λ έο ν μ υ η μ έν ο υ ς σ τα βιβλία μ ε πρω τα γω νισ τή τ ο ν Ρίπλεϋ. Π ο ιε ς είναι οι ο μ ο ιό τ η τ ε ς ; Σ τα χνά ρια το υ α μ ερ ικ α ν ο ύ τ α ξιδ ε υ τ ή Ρίπλεϋ, ο β ρ ε τα ν ό ς Γ ο υ ν τς φ τά ν ει σ τη Β εν ετία για τ η ν π ρ οσ ω πική τ ο υ α να ζήτη σ η (Ένα τα ξίδ ι κου β αλάει μέσ α τ ο υ μια α διό ρ α τη ανησυχία που σ φίγ γ ει τ ο σ το μ ά χι, σ αν βύθισ μα σ ε κ εν ό α έρ ο ς, Ρ. Α π ο σ το λ ίδ η ς ). Τ ο ιτα λ ικ ό σ κη ν ικό π ου έ χ ει χρ η σ ιμ ο π ο ιη θ εί και από τ η Χ ά ισ μιθ σ υμ βά λλει α τμ ο σ φ α ιρ ικ ά και ά μεσα σ το σασ πένς. Ε κεί γ ίν ετα ι η μο ιρ αία σ υνά ντη σ η μ ’ έν α ν « ξ έν ο » , τ ο σ υγ γ ρα φ έα Κ ρ έις , π ου έχ ει, όπ ω ς και η Χ ά ισ μ ιθ , ο μ ο -

φ υ λ ο φ ιλ ικ ές τά σ εις. Ο Ρίπλεϋ και ο Γο υ ν τς είναι μ ο ρ φ ω μ έν ο ι, έξυ π νο ι και κ ο μ ψ ο ί, δ ε ν δια φ α ίν ον τα ι σ ε α υ το ύ ς ε γ κ λ η μ α τικ έ ς σ υ ν ή θ ειες , μονάχα κάπ οιες λ α ν θ ά ν ο υσ ες ν ευ ρ ώ σ εις (π.χ. κα θ α ρ ιό τη τα ς), που α ντισ τα θμ ίζοντα ι από θ ε τικ ά χ α ρ α κτ η ρ ισ τικά (μ α γ ειρ εύ ο υ ν , α σ χ ο λ ο ύ ν τα ι μ ε τη ν κ η π ου ρική, έχ ο υ ν τη ν ικα ν ό τη τα να α ξιο λ ο γ ή σ ο υ ν ένα έρ γ ο τέ χ ν η ς ). Είναι, όμ ω ς, ζ η λ ό φ θ ο ν ο ι, δ ια τη ρ ο ύ ν κ α κ ές σ χ έσ εις μ ε τη ν ο ικο γ έν ειά το υ ς και τ ο βα σ ικ ό τε ρ ο δ ε ν έχ ο υ ν καμία αίσθησ η τη ς ηθ ικής. Είναι ευ ά λω τοι α π ένα ντι τη ς , καθώ ς τα όρια είναι χα λαρά. Ο η θ ικ ό ς α να λφ α β η τισ μ ό ς , τ ο θ ρ ά σ ο ς και η φ ιλ ο δ ο ξία είναι τα σ το ιχ εία που το υ ς κά ν ο υν τό σ ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ ε ς και πάνω σ ’ α υ τό σ τη ρ ίζετα ι ό λ ο τ ο το υ ίσ τ τη ς π λοκής. Η Ψ ε ύ τρ α γλώ σ σα είναι γ ερ ά δ ο μ η μ έ ν ο σ ε ν ο η τικ ά π αιχνίδια και σ ε σ κια γρα φ ή σ εις χα ρ α κτή ρ ω ν. Ό σ ο για τα ερ ω τή μ α τα που π ρ ο κ ύ π το υ ν , όπ ω ς η γρ α φ ή και η υ σ τε ρ ο φ ημ ία τη ς , η μ α τα ιο δ ο ξία τω ν δημιου ργώ ν, αλλά και τ ο κ ατά π ό σ ο μα ς α νή κ ει η ισ το ρία τη ς ζω ής μας ή π ό σ ο τη ν ε λ έ γ χ ο υ μ ε , α νή κει σ ’ εμ ά ς σ τη ν ουσ ία ή σ ε α υ τό ν που θα α π οφα σίσει να τη ν γρά ψ ει; Ο σ υ γ γ ρ α φ έα ς Φ ίλιπ Ροθ έ χ ει δώ σει τη ν εξή γ η σ ή το υ σ την Α ν τιζ ω ή ( εκ δ ό σ εις Π ό λις): « Η π λ α νεύ τρα φ αντα σ ία μάς πλάθει ό λ ο υ ς - κ α θ ένα ς μας είναι επ ινό ημα τω ν άλλων, κ α θ έν α ς μα ς είναι ένα α ερ ικό , γ έν νημα μαγγανείας, που γεν ν ά ει μ ε τις δ ικ έ ς το υ μα γ γ α ν είες ό λ ο τ ο ν υπ όλο ιπ ο κ όσ μο . Ε ίμα σ τε όλ ο ι σ υ γ γ ρ α φ είς τω ν άλλων». Τ ο σ τοίχ ημ α , όμ ω ς, είναι να επ α να σ τατεί ένα ς χα ρ α κτή ρ α ς ενά ντια σ το σ υγγρα φέα το υ και αν α υ τό σ τεφ θ ε ί μ ε επ ιτυχία, θα τ ο δ ο ύ μ ε σ το επ ό μ εν ο βιβλίο το υ Γουίλσον. ■

Β Ι Β Λ Ι Α ΠΟΥ Ξ Ε Χ Ω Ρ Ι Ζ Ο Υ Ν Χρυσηίδα Δημουλίδου

Σοφία Βόικου

Χένινγκ Μανκέλ

ΤΟ ΣΤΑΥΡΟΔΡΟΜΙ

ΤΟ ΚΟΚΚΙΝΟ

FIREW ALL

ΤΟΝ ΨΥΧΠΝ

ΣΗ Μ ΑΔΙ

Μια Ελληνοαμερικανίδα αναζητά τις λησμονημένες παιδικές της αναμνήσεις στο νησί της Αμοργού. Εκεί την περιμένει το πεπρωμένο της. Δύο άλλες γυναίκες ρίχνουν τις σκιές τους στα όνειρά της και διεκδικούν μερίδιο από τη ςωή της, ενώ ένας μεγάλος ανεκπλήρωτος έρωτας ζητά να αναστηθεί μέσα από τη δική της ύπαρξη. Μια σαρωτική θύελλα γεγονότων μαστιγώνει το παρόν της, ενώ ένα τραγικό παρελθόν ζητάει να δικαιωθεί. Ποιες είναι αυτές οι γυναίκες που σέρνουν ακόμη τις φιγούρες τους μέσα στους αιώνες; Ποιος είναι αυτός ο άνδρας που τις αγάπηοε τόσο πολύ; ΤΟ ΠΟΛΥΑΝΑΜΕΝΟΜΕΝΟ ΜΕΤΑΦΥΣΙΚΟ ΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟ ΘΡΙΛΕΡ ΤΗΣ ΧΡΥΣΗΙΔΑΣ-ΧΡΥΣΑΣ ΔΗΜΟΥΛΙΔΟΥ ΠΟΥ ΘΑ ΣΑΣ ΚΑΘΗΛΩΣΕΙ! 1η ΕΚΔΟΣΗ 40.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ

'Το κόκκινο της φωτιάς και της καταστροφής. Το κόκκινο των καμπαρέ του Μεσοπολέμου. Το κόκκινο στον καμβά των Γάλλων σουρεαλιστών. Το κόκκινο σημάδι, χαραγμένο στο κορμί της, καθορίζει τις κινήσεις της: από την κοσμοπολίτικη Σμύρνη, στην προσφυγιά της Θεσσαλονίκης και στους οίκους ανοχής των Αθηνών μέχρι το Παρίσι του Μεσοπολέμου και τη μεταπολεμική Νέα Υόρκη. Το κόκκινο σημάδι χαράσσει ιστορία, σημαδεύει ζωές, αφήνει τη δική του πινελιά στη ούγχρόνπ ελληνική λογοτεχνία! ' ·'

ΣτιγκΛάρσον ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΜΕ ΤΟ ΤΑΤΟΥΑΖ

Ένας άντρας Βρίσκεται νεκρός μπροστά σε ένα ΑΤΜ, θύμα καρδιακής ανακοπής, όπως όλα δείχνουν. Δύο κορίτσια συλλαμβόνονται για την άγρια δολοφονία ενός οδηγού ταξί και ομολογούν το έγκλημά τους χωρίς τύψεις. Δύο ξεκάθαρες υποθέσεις, που φαινομενικά δε συνδέονται μεταξύ τους, και μια νέα πρόκληση για τον επιθεωρητή Κουρτ Βαλάντερ από τον απόλυτο μετρ του αστυνομικού μυθιστορήματος Χένινγκ Μονκέλ.

Η ΣΕΙΡΑ ΒΙΒΛΙΩΝ ΜΕ ΗΡΩΑ ΤΟΝ ΒΑΛΑΝΤΕΡ ΕΧΕΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΤΕΙ ΣΕ 35 ΓΛΟΣΣΕΣ, ΕΧΕΙ ΠΟΥΛΗΣΕΙ ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ ΑΠΟ 20 ΕΚΑΤ. ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ, ΕΧΕΙ ΓΥΡΙΣΤΕΙ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΚΑΙ ΤΗΛΕΟΠΤΙΚΕΣ ΤΑΙΝΙΕΣ ΚΑΙ ΕΧΕΙ ΤΙΜΗΘΕΙ ΜΕ ΠΟΛΛΑ ΒΡΑΒΕΙΑ.

Η δεκαεξάχρονη Χάριετ εξαφανίστηκε πριν από τριάντα έξι χρόνια κα ι δε βρέθηκε ποτέ κανένα ίχνος της. Η υπόθεση έκλεισε κι όλοι την ξέχασαν, εκτός από το θείο της. Στους τοίχους του γραφείου του υπάρχουν σαράντα τρία κορνιςαρισμένα λουλούδια. Τα πρώτα επτά ήταν δώρα από την ανιψιό του. Τα υπόλοιπα έφταναν ανώνυμα κάθε χρόνο στα γενέθλιά του. Έτσι αρχίζει μια περιπέτεια εγκλήματος και τιμωρίας, σεξουαλικής διαστροφής και οικονομικής απάτης, αλλά και μια τρυφερή ερωτική ιστορία ανάμεσα σ’ ένα δημοσιογράφο και ένα ανορεκτικό κορίτσι

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ-ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΠΟΥ ΕΚΑΝΕ ΑΙΣΘΗΣΗ ΣΕ ΚΑΘΕ ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΠΛΑΝΗΤΗ: 38 ΧΩΡΕΣ, 8 ΕΚΑΤ. ΑΝΤΙΤΥΠΑ

ΣΤΙΓΚ ΛΑΡΣΟΝ Χ Ρ Υ 2 Η ΙΔ Α Δ Η Μ Ο Υ Λ ΙΔ Ο Υ Τ ο σ τα υ ρ ο δ ρ ό μ ι

τωνψ υχώ ν

FIKWHL

ΤΟ

ΚΟΡΙΤΣΙ """ΤΑΤΟΥΑΖ

δ ι α β α ζ ω ] I Β I Β Λ I Ο Κ Ρ

Λ η μ ή τ ρ η ς Β . Τ ρ ια ν τ α φ υ λ λ ίδ η ς

Καταγγελία τ ο υ ο λ ο κ λ η ρ ω τισ μ ο ύ

Λ Α λ εξά ν τρ Σ ο λ ζ εν ίτσ ιν Α ρ χιπ έλα γ ο ς Γ κ ου λά γ κ Μετάφραση: Κίρα ΣΙνου Πάπυρος, 2009 σ. 681, €23

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ίγο υς μό λις μή ν ες από τ η ν εκ δ ημ ία τ ο υ μ εγά λο υ ρώ σου σ υγγρα φ έα Α λ ε ξά ν τ ρ Σ ο λ ζεν ίτσ ιν , οι εκ δ ό σ εις Π ά π υ ρ ο ς επ α να κ υκ λ οφ όρ ησ α ν τ ο μνη μ ειώ δ ες έρ γ ο τ ο υ , Α ρ χ ιπ έ λ α γ ο ς Γκο υλάγκ, σ ε μ ετά φ ρ α σ η τ η ς α είμ ν η σ τη ς π λ έο ν Κ ίρα ς Σίνου. Και μό ν ο τ ο γ εγ ο ν ό ς ό τ ι ο ε κ δ ο τικ ό ς ο ίκ ο ς απ οφά σ ισ ε και τό λ μ η σ ε τη ν επ α νέκδ ο σ η α υτο ύ τ ο υ έρ γ ο υ δ ε ν μ π ορ εί παρά να τύ χ ε ι επ ιδ οκιμ ασ ία ς, αλλά και επαίνων. Τ ο Α ρ χ ιπ έλα γο ς Γκο υλάγκ είναι ένα από τα π λέον εμβ λημ ατικά κείμ ενα τ ο υ 20ού αιώνα. Είναι μια κατα γρα φή τ ο υ ζ ο φ ερ ο ύ έπ ου ς το υ σ ο β ιετικ ο ύ λαού, ο ο π οίος σ τέν α ζε κάτω από τ ο ολ ο κλ η ρ ω τικό καθ εσ τώ ς τη ς σ ταλινικής επ οχής. Ο Α λ εξά ν τρ Σ ολζενίτσ ιν κατα γρά φ ει σ ε α υ τό τ ο βιβλίο τη ν προσ ω πική τ ο υ μα ρτυρία. Μ ε τη ν επ ιμέλεια εν ό ς βυζα ντινού χρ ο ν ικ ο γ ρ ά φ ο υ και τη ν α ξιο σύνη εν ό ς ζω γρά φου σ υν θέτει τη ν τ ο ιχ ο γραφία όχι μό ν ο το υ σ υσ τήμ α το ς τω ν φ υ λακών και τω ν σ τρα τοπ έδ ω ν σ υγκέντρω σης, αλλά και ολό κλ η ρ η ς τη ς κοινωνίας, η οποία ζο ύ σ ε σ το μ ετα ίχμ ιο μ ε τα ξύ τ ο υ είναι και

το υ επ έκεινα, σ το ό νο μα μιας ουτοπ ία ς, η οποία α π ο δ είχ τη κε κα τα σ τροφ ική. Τ ο Α ρ χ ιπ έ λ α γ ο ς Γκ ο υ λά γ κ ή ταν και θα παρ α μ είν ει ένα μ ν η μ είο σ το ν ά γνω σ το πολι τ ικ ό κ ρ α το ύ μ ε ν ο τ ο υ σ τα λινικού κ α θ εσ τώ το ς . Έ νας ύμ ν ο ς σ το ν ά νθρω π ο που από α υτα ξία μ ετα τρ ά π η κε σ ε ά θυρμα τη ς ε ξ ο υ σίας, σ ε εν ε ρ γ ο ύ μ ε ν ο σ κο τεινώ ν μηχα νι σ μώ ν και απ ά νθρω π ω ν π ρ α κ τικ ώ ν , οι ο π ο ίες είχα ν ένα και μ ό ν ο σ τό χ ο : να επ ι βάλο υν τ ο ν α π ό λυ το, τ ο ν ο λ ο κλ η ρ ω τικό τ ρ ό μ ο σ ε ο λ ό κλ η ρ η τη ν κοινωνία. Ό τ α ν κ υ κ λ ο φ ό ρ η σ ε για πρώ τη φ ορ ά τ ο Α ρχ ιπ έλα γο ς Γκουλάγκ, σ ε μια επ οχή έ ν το νων ιδ εο λογικώ ν αντιπα ρα θέσεω ν μ ε τα ξύ Α ν α το λή ς και Δ ύσ ης, π ολλοί σ τον ελ εύ θ ερ ο κ όσ μο τ ο θεώ ρησ αν ως λίβ ελο κατά το υ κα θ εσ τώ τος, τ ο οπ οίο υπ οσ τή ριζε ό τι θα φ έ ρει το ν π α ρά δεισ ο σ τη γη. Η ισ τορία, όμω ς, α π έ δ ε ιξε ότι α ντί το υ π α ρα δείσ ου είχ ε εγκα θιδ ρύ σ ει μια απ έρα ντη κόλαση, μπ ρο σ τά σ την οποία εκ είν η το υ Δ ά ντη φ ά ν τα ζε ως γ λ υκ ό νανούρισμα για μικρά παιδιά. Τ ο Α ρ χ ιπ έλα γο ς Γκο υλάγκ είναι ένα έρ γ ο σ κληρό, σ χ εδ ό ν α νε λ έη το σ τις π εριγρ α φ ές το υ , είναι όμ ω ς ένα έρ γ ο αληθινό π έρα για π έρα. Ο επ ιμ ελής αναγνώ σ της δ ε ν θα βρει ο ύ τ ε ψήγμα ψ εύ δ ο υ ς σ ε α υτό , ο ύ τε καν τη ν παραμι κρή υπ ερβολή. Θ α έχ ει, όμως, τη ν ε υ καιρία να μ ελ ετή σ ει π ρ οσ εχτικά τη ν πινακοθήκη τω ν μαρτύρω ν, τ ο υ ς ισ το ρ ικο ύς π ίνακες με τη ν αβά σ ταχτη σ κλ η ρ ότητα τω ν περιγραφ ώ ν, αλλά και τα α υτο βιογρα φ ικά κεφάλαια ενό ς αυτό π τη μά ρτυρα , ο οπ οίος, ότα ν οι άλλοι σιω πούσαν, τό λ μ η σ ε να ορ θώ σει μ ό ν ο ς το υ τ ο ανάσ τημά το υ απέ ναντι σ ε ένα από τα πιο σ κληρά κα θεσ τώ τα που γνώ ρισε όχι μό ν ο ο 2 0 ός αιώνας, αλλά και ολ ά κ ερ η η ισ τορία τη ς α νθρω π ότητα ς. ■

[ δ ι α β α ζ ω ! Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η Ν

Α λ έξη ς Ζή ρ α ς

Ποιητική τ η ς α π ο ξέ ν ω σ η ς ο δίγλω σσ ο -γ α λ λ ο ε λ λ η ν ικ ό - που ματα τη ς Μπαστιά, ως σ υ σ τα τικό τη ς ο μ ι λίας τη ς -σ υ ν ή θ ω ς είναι ποιήμα τα λιτά, ολι εμ φ α νίζετα ι σ την αναγραφή το υ ο ν ό γόσ τιχα , που επ ιζητούν να σ υ γ κεντρω θο ύν μα το ς τη ς Μ. Μπαστιά περιέρ γω ς κα σ το ο υ σ ιώ δ ες - αλλά και ως σ υ σ τα τικό τη ς θ ρ εφ τίζ ε ι σ το σ ύνολό τη ς τ η σ υλλογή τε χ ν ικ ή ς τη ς , καθώ ς η ύπ α ρξη εμ π ισ τεύετα ι αυτή, με τη ν έννοια ό τι περιλα μβά νει π οιή ματα που εκ φ ρ ά ζο υ ν μια μ ετα ιχμ ιακή κ ατά τα λίγα λόγια, θ έλ ει να περκρρ ου ρή σ ει το ν σ τασ η και ο ρ ίζο υ ν ένα μ ε τέω ρ ο ψ υχ ικό τ ο ελά χισ το ζω τικό τη ς χώ ρ ο, και για τ ο ύ το τ η πίο, τρ α υ μ α τικ ή ς φ υγής και απελπ ισ μένης ρ ε ί σ υνειδη τά μια οργανική απόσταση απ’ ό,τι φ οβ ά ται πως μ π ορ εί να τη ν δ έσ ει στη αναμονής. Εμφανίζεται εξα ρ χ ή ς ένα πλάσμα που μοιά ζει να θέλ ει να πλησιάσει δ ια τα γύρω π ο λυμ ορ φ ία , η οπ οία ουσ ιασ τικά ε ί κτικά τη ν ίδια τη γλώσσα, ίσ ως για τί α μφ ι ναι η χ ε ιρ ό τερ η φ θ ο ρ ά και η πιο εξο υ θ ε ν ω βάλλει για τη δ ρ α σ τικ ό τητά τη ς, ένα πλάσμα τικ ή σ ύμβασ η: «Δ ω μ ά τιο / Δ ω μ ά τιο τ ε τ ρ ά που μ α ρ τυ ρ εί τ ο φ ύ λ ο το υ γω νο / Δ ω μά τιο μα κ ρ ό υπαινικτικά, καθώ ς τ ο «δι Στο βιβλίο αυτό σ τεν ο / Ό λ α τα σ χήμ ατα / δά σ κετα ι» ε κ ν έο υ μέσα αναπτύσσεται μια Σ ’ α υ τό χω ράει να τα α φήσ τις σ υ νθή κες τη ς συναι σ εις όλα » (σ. 26). sotto voce ποιητική Έτσι, όχι χω ρ ίς τη ν αί σ θη μα τικής ερ ή μ ο υ που τ ο π εριβάλλουν. Ό μ ω ς, μαζί μ’ της αποξένωσης, σθηση μιας ή ρ εμ η ς ο δ ύ α υτή ν τη ν υπ αρξιακή μα θη ν η ς που π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο π ρ ο β ά λ λει ως ειρω ν εία τε ία το υ , τ ο πλάσμα μαθαί καθώς στην ουσία το υ πάθους ή ως ειρω νεία νει ξανά να μιλά, μαθαίνει να όλα - ή σ χ εδ ό ν- τα τη ς νεα νικής β εβ α ιό τητα ς ορ ίζει ίσ ως δια φ ο ρ ετικά τις ποιήματα της είναι για τη ζωή, σ το βιβλίο λ έξε ις , και ε κ ε ί μά λλον τ ο α υ τό τη ς Μ ισ έλ Μ παστιά π ερ ιμ ένο υ ν εκ π λή ξεις, κα στοχαστικές θώ ς ανακαλύπτει ότι, ενώ τα α να π τύ σ σ εται μια s o tto voce π οιητική τη ς α π ο ξέ π ράγματα είχα ν ένα νόημα , παραλλαγές με νωσης, καθώ ς σ την ουσία τώ ρ α τ ο νόημα είναι π αντού πυρήνα τους τη φυγή δισ ή μα ντο: «Κ υ νήγησ ε εσ ύ ό λα - ή σ χ ε δ ό ν - τα ποιήματά τη ς είναι σ το χα σ τι / το ό ν ειρ ό σου / Εγώ θα κυ από το ύπαρχον νηγήσω / τη σκιά μο υ» (σ. κ ές π αραλλαγές μ ε πυ ρήνα τ ο υ ς τη φ υγή από τ ο υπ ά ρχον («Π α14) ή « Ο ο ρ ίζο ν τα ς / κ ά θ ετο ς / π ετά ω τη γιδ ευ μ έν η σ αν έ ν το μ ο / Μ έσ α σ ε κ εχ ρ ι νύχ τα / για να τ ο ν δρ ασ κελίσ ω » (σ. 23). μπάρι / Μ έσα σ το χρ ό ν ο που μο ιρ ασ τήκα με Βέβαια, η π ο λυσ ημ α ντό τητα τη ς γλώσσας, // Π α γ ιδευμ έν η σαν έ ν το μ ο / Μ έσ α σ ε κ ε που ως σ το ιχ είο τη ς σ ύγχρ ονης ανθρώπινης χριμπ άρι / Π α ρα τηρ ώ », σ. 31) και, έμ μεσ α , επικοινωνίας κάθ ε άλλο παρά εφ ησυχασ τική τη ν π ρ οσ δ οκία το υ επ ερ χ ό μ ενο υ , υπ ερ βα είναι, π ρ οκα λεί εδ ώ ένα μούδιασμα σ την τικ ο ύ ερ ω τικο ύ άλλου. Ε ντέλει, ιδίως σ’ αυτά ύπ αρξη, δ η μ ιο υ ρ γ εί μ ε τη ρ ευ σ τό τη τά τη ς που κ λείνου ν τ η σ υλλογή και που α π ο τε μια π ερισ το λή το υ σ υνα ισθήματος, α φ ο ύ η λ ού ν εικ ό ν ες μιας όχι και τό σ ο α λλ ό κο τη ς πολυμορφία σ υμβα δίζει με τη ν αστάθεια και ιε ρο υρ γική ς φ αντασίω σης: «Κ ουβα λά ω μια εχ θ ρ εύ ετα ι τ ο σ τρ ο γγ υ λ εμέν ο και τ ο καίριο. πλάκα αλα τιού / [...] / Μ έχρ ι να γίνω / Ένα Δ ηλα δή , η π ο λυμ ορ φ ία ως α μο ρφ ία και μ ε τη ν έρ η μ ο » (σ. 48). ■ α δράνεια. Και α υ τό εν το π ίζετα ι στα π οιή

M ic h e le Μ πα στιά Α ν υ π ή ρ χε μια Ιθ ά κη Γαβριηλίδης, 2008 σ. 56, €7,32

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Α2>

[

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ

Κ α τερ ίν α Α γ γ ελ ά κ η -Ρ ο υ κ

Η αρένα τ η ς π ο ίη σ η ς

Λ ε λ ή Π ρ ω ίμ ο υ Α υ το β ιο γ ρ α φ ία το υ α θ έα το υ Μεταίχμιο, 2008 σ. 78, € 9

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

τη ν α ρένα τη ς ποίησης τη ς Λ . Π . φ α ί νοντα ι καθαρά, σ χ εδ ό ν φ ω το γ ρ α φ ικά, οι δ ύ ο α ντίπα λες α νάγκες: τη ς κα θ η μ ερ ιν ό τη τα ς και τη ς ψυχής. Η κ α θ η μ ε ρ ινό τητα -π ο υ σ υμπεριλα μβά νει τη ν « κο ι νωνική επ ίφ ασ η» που α να φ έρει και η Ν έ ν η Ε υθ υμ ιά δη- είναι πολύ πιο επ ιθ ετική απ’ τη ν ψυχή που, όμω ς, είναι πολύ πιο α νθ εκτική, αν βέβαια δ ε ν κ α τα ρρ εύ σ ει σ την πρώ τη σ ύ γ κρ ου σ η . Ε κείνο που κάνει τη ν απεικόνισ η τό σ ο ζω ντανή είναι ό τ ι η Λ . Π . δ ε ν δισ τά ζει να χρ ησ ιμοπ οιήσ ει τ η γλώσσα τη ς καθη μ ερ ινό τητα ς, τη ν π ρακτική, σ χ εδ ό ν επαγ γελ μ α τικ ή γλώσσα, για να εκ φ ρ ά σ ει τη ν αγωνία τη ς ερ α σ ιτεχν ικ ή ς ψ υχής. Είναι πραγματικά σ ύγχρ ονη η Λ . Π . γιατί έχ ει σ υλλάβει, κατα νοήσει σ ε βάθος, αναλύ σει αυτή τη σ ύγχρ ονη πανώλη που λέγ ετα ι κοινωνία, σ ύγχρ ονη ζωή, μο ν ο θ εϊσ μ ό ς το υ χ ρ ή μ α το ς - όπως και να τ ο π ο ύ μ ε σημαίνει απλά τη ν έλλειψ η κ ά θ ε ορ ίζον τα . Και π ρ ος τη Χ ίμα ιρ α σ τρ έ φ ε τα ι ορ γισ μένη η Λ . Π., α φ ο ύ «Ό σ α κυνήγησ ες απελπ ισμένα / άπι σ το ζώο, Χ ίμα ιρ α, τα ’κ λ ε β ε όλα » (σ. 19). Ό μ ω ς , ίσ ως ξε χ ν ά ε ι η π οιήτρια ό τ ι η Χ ί μαιρα είναι μαζί και φ ύλακας. Μ ας φ υλάει από τ η σ α ρ κο β όρ α π ρ α γμ α τικό τητα που, βέβαια, έχ ει χίλια πρόσωπα κι α υτή, όπως και η φ αντασία «Τ ην π αραίτηση για παρά δειγμ α / που δ ε ν σ ου δ ίδ α ξα ν οι χίλιες ή τ τε ς / και τη ν επίγνωση ότι πα λεύεις μό νο φ αινο μενικά / μα σ την π ρ α γμ α τικό τητα για όσα ήδη έχ εις » (σ. 20). Α λήθ εια , πού σ τα μα τά ει η κατά χτη σ η και πού α ρχίζει η δια τή ρησ η ; Μ ες σ την α νομβρ ία η ευ χή σ ου για β ρο ν τή, ό τ α ν εκπ ληρώ νεται, σ ε ποια σ τιγμή γίνετα ι κατα κλυ σ μ ός; Ν α ι, δ ε ν είναι εύ κ ο λ ο να μα ν τέψ εις π ό τε σ ε υ π η ρ ετεί και π ό τε σ ε ξεγε λ ά ε ι η π ρ α γμ α τικό τητα , π ό τε σ ε κολα κεύ ει και π ό τε σ ε σ υκοφ α ντεί. Α λλά δίνει και τα δώ ρα τη ς: «Ό π ω ς εκ είν η τη ν ημ έρ α που π ίσ τεψ ες δειλά / πως η ελ ευ θ ερ ία ίσως

και να σ ε α φ ο ρά / Κι αν τη φυγή σ ου οι άλ λοι είδα ν ως επ ανάσταση / εσ ύ, ως φυσ ική π ο ρεία τω ν πραγμάτω ν» (σ. 26). Α λ λο ένα σ το ιχ είο τη ς ποιητικής σ οφ ία ς τη ς Λ . Π . είναι μια εσώψ υχη εκτίμησ η γεγονότω ν και πραγμάτων, μια ματιά π ου δ ε ν εγκα ταλεί πει όμω ς τη ν παράλληλη παρακολούθηση τη ς πρακτικής, ή ακόμα και αστικής ζωής, όπου «οι αθώοι δ ε ν έχ ο υ ν άλλη λύση από τη ν τρ έλ α » (σ. 27). Α υ τή η εξω τερ ικ ή , «άλλη» ζωή, που ελά χισ τη σ χέσ η έχ ει με τη ν μέσα, δηλητηριά ζει συχνά και τα πιο ευγενικά αι σθήματα. «Κ ά τι πεθαίνει σ τις φ ιλίες τελικά » (σ. 28). Α υ τή η ζωή τη ς «ά χρ ησ της επίφα σης», όπως τη ν τιτλ ο φ ο ρ ε ί η Λ . Π., είναι ν ό μος για τη ν κοινωνία μας. Π ο τ έ δ ε ν ήταν τό σ ο δ ρ α κ ό ντειο ς όσ ο η ειρωνεία, διαφ ημί ζετα ι τό σ ο τελευ τα ία η ελευθ ερ ία τη ς επ ο χής μας. Υ π οκρ ινόμασ τε σ υνέχεια τ ο ν εα υ τό που θα θέλ α μ ε να έχ ο υ μ ε και κ ά νο υμε πολ λ ές θυσ ίες για να μά θουμε καλά τ ο ρ ό λο μας. «Α ν μάθεις τη ν υποταγή ,θα έρ θει η παρα δο χή , σου είπαν», λ έει η Λ . Π . Ό μ ω ς συγ χρόνω ς, «Α ό ρ α το ς ο εχ θ ρ ό ς / έκ α ν ε τη δ ο υ λειά το υ». Π ο ιο ς είναι ο α όρ α το ς α υτό ς εχ θρ ός; Μήπως η κοινωνία; Μήπως η ν ομ ιμ ό τη τα π ου επιβάλλει τη ν «αφωνία», όπως ο ν ο μάζει η Λ . Π . τ ο φ ιμω μένο λ ό γ ο το υ; Ή α υ τό ς ο «ά λλος» που δ ε ν είναι ο εα υ τ ό ς σ ου και που « Ά ρ γη σ ες ό μ ω ς πολύ να κα τα λ ά β εις / ό τι υ π ή ρ ξες κ ά π ο τε ο ά λλος / και τώ ρ α εκ ε ίν ο ς ε το ιμ ά ζ ε τα ι να γίνει εσ ύ » (σ. 53); Ό μ ω ς η Λ . Π ., όπως και κ ά θ ε π οιητής, όσ ο κι αν είναι αρνητική η εικό να τη ς ζω ής που έχ ει συλάβει, μέσα το υ βαθιά π ισ τεύει σ τη ζωή, σ τη φαντασία, σ την ε φ ε υ ρ ε τικ ό τη τα , σ τη μανία τη ς ζω ής για δη μιου ργία , για ανα δημιουργία . Ό π ο ιο ς βιώνει τη ν ποίηση, ανα γκασ τικά π ισ τεύει σ τη ζωή. «Α ν όχι τώ ρα, κά π ο τε θα μετα νιώ σει / και θα έρ θει πάλι να σ ε π άρει σ τη ζωή.» (σ. 55) ■

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

]

Λ η μ ή τρ η ς Κόκορης

Υπερρεαλίζουσα υ π α ρ ξια κ ή λ ά μ ψ η α Έ ντο μ α σ τη ν εν τα τικ ή , π έμπ τη π ο ιη τική κα τά θ εσ η τ ο υ Σ τά θ η Κ ου τσ ο ύ ν η , επ α να δ ια τυ π ώ ν ο υ ν τ η ν υπ α ρξια κής σ τό φ α ς θ ε μ α τικ ή τ ο υ π ο ιη τή (έρ ω τα ς, χ ρ ό ν ο ς , θ ά ν α το ς), α ποτυπ ώ νον τα ς τ ο ν ε σ ώ τε ρ ο ε α υ τό μέσ α σ το πα ρά λ ο γ ο μιας α ντιφ α τικ ή ς και π ερ ίπ λ οκ η ς κα θ η μ ε ρ ινό τη τα ς . Επίσης, σ υμ βά λλου ν σ ε υ ψ ηλό β α θ μό σ την εδ ρα ίω σ η μιας ν εω τερ ική ς εκ φ ρ α σ τικ ή ς τα υ τό τη τα ς , η οπ οία δ είχ ν ε ι να σ υ ν δ έετα ι ά ρ ρ η κ τα μ ε τ ο δ η μ ι ου ρ γ ικ ό ξά φ νια σ μα που π ρ οκ α λείτα ι από τη ν υπ έρβασ η τη ς ρ εα λ ισ τικ ή ς και λ ο γ ικ ή ς κ α ν ο νικό τη τα ς : « [...] ώσπου α νο ίγου ν α π ό τομ α / τα θυ ρ ό φ υ λ λ α τη ς ν του λάπ ας / και τιν ά ζο ν τα ι έξ ω / μια λεο π ά ρ δ α λ η κι ένα β ιζό ν / σπάνε τη ν μπ α λκο νό π ο ρτα και ορ μο ύν / σ ίφ ο υ ν ες π ρ ο ς τη μεριά τ ο υ δ ά σ ου ς [...]» (σελ. 16). «[...] β ου ίζει ξ έ ν ο αίμα σ το κ εφ ά λι / πάνω σ το σ τή θ ο ς μο υ όρνια λιμ ασ μένα / κι από μέσ α θ ρ εφ τά ρ ια ξ ε ρ ο σ τα λ ιά ζον τα ς / οι τύ ψ ε ις » (σ ελ. 25), κ.ά. Ο ι εικ ό ν ες π α ρ α μ έν ου ν έλ λ ο γες , α ν και μη επ ιβ εβα ιώ σ ιμ ες μ ε ό ρ ο υ ς ρ εα λισ μ ού , κα το ρ θ ώ ν ο ν τα ς να εκ φ ρ ά σ ο υ ν τη φ ρ ίκ η , τ ο φ ό β ο , τα τρ α ύ μ α τα τη ς ψ υχής, τ η ν π εριπ λ ο κό τη τα τω ν βιω μάτω ν. Η υ π ερ ρ εα λ ί ζουσα αύρα τω ν σ τίχω ν δ ε ν εκπ ηγάζει από τη ν ο λ ική διάσπαση το υ έλ λ ο γο υ ειρ μ ο ύ , αλλά από μη α να μ ε ν ό μ εν ες εικ ό ν ες και σ υ ζ εύ ξεις , που κ λυ δω νίζουν τη ν κα θ εσ τηκυία λ ογ ικ ή και υπ οσ κάπ του ν τη ν καλλιλογίζου σ α κ οινο τοπ ία : ο « π ειν α σ μένο ς γ ά το ς» δ ε ν είναι παρά « ο κάλα θο ς τω ν α χρή σ τω ν»

β ι β λ ί α

(σελ. 19) τη ς σ υ γγρα φ ική ς δ ο υ λ ε ιά ς - τα « θ η ρ ιά κια » [π ο υ ] ρ ο υ φ ά ν ε α κ ό ρ ε σ τ α αίμα » (σελ. 20) είναι παιδιά εφ η β ική ς ηλι κ ία ς 1 η «σ κλάβα που εγ κ λ ω β ίσ τη κ ε / σ της ξε ν ιτιά ς τα σ ίδ ερ α / χ ω ρ ίς να ξα ν α β ρ ε ί π ο τέ / τ ο δ ρ ό μ ο για τ ο δ ά σ ος» δ ε ν είναι παρά μία π ο λυθ ρό να (σ ελ. 37). Ο ο ικε ίο ς γλω σσ ικός τό ν ο ς σ υ λ λ ειτο υ ρ γ εί μ ε μία υψ ηλόβαθμη δ ρ α μ α τικό τη τα : σ ε κ ά θ ε ποίημα α νιχνεύ ετα ι πυκνή δ ια δ οχ ή ει κόνω ν, βιωμάτω ν και σ υναισθημάτω ν, γ εγ ο ν ό ς που πρ οικίζει το υ ς σ τίχο υ ς με εσ ω τε ρ ικό ρ υ θμ ό, α π ό μα κρ ο από τη μο ν ό χ ο ρ δ η σ τα τικό τη τα τ ο υ πα ρω χημ ένο υ λυρισ μού. Ρυθμικά δικα ιω μ ένο ς, τέ λ ο ς , είναι και ο ε λ ε γ χ ό μ εν ο ς εμ π λ ο υτισ μ ός τω ν ελ εύ θ ερ ω ν σ τίχω ν μ ε σ τίχο υς έμ μ ε τρ η ς δυ ναμικής. Για π αράδειγμα, η υπ ερ ρεαλίζο υσ ας π ρ ο έλ ευ σ ης εικό να που α κο λ ο υ θ εί π εριλαμβάνει σ τη ρυθμ ική δυναμική τη ς ια μβικό εν δ εκ α σ ύλλαβο (πρώ τος σ τίχο ς) και εννεασ ύλλαβο (τ έ τ α ρ το ς σ τίχο ς), καθώ ς και ελ ε ύ θ ερ ο υ ς σ τίχο υς: «[...] ζω ντά νεψ ε κατόπιν ο σ φα γ μ έν ο ς / κ ό κ ο ρ α ς μ ε τ ο π ο ρ φ υ ρ ό λ ειρ ί / σ ύ ν α ξ ε τ ο αίμα το υ / από τις τέ σ σ ερ ις γω νίες / τίν α ξε τ ις φ τερ ο ύ γ ε ς κι α κο λ ο ύ θ η σ ε / ου ρά σ το ιπ τάμ ενο σπίτι» (σελ. 40). Επειδή η α νά μειξη ελ εύ θ ερ ω ν και έμ μ ε τρ ω ν σ τίχω ν γίνετα ι με ισ ορ ρο π η μένο και όχι μ ε κρα υ γ α λ έο τρ ό π ο , δια μ ορ φ ώ νετα ι σ ε ελκυσ τική ρ υθμ ική π α ρ ά μ ετρ ο , η οποία μάλιστα συ γ κ ρ ο τε ί χα ρ α κτη ρ ισ τικό γνώρισμα α ρκ ετώ ν καλλιτεχνικά δικα ιω μένω ν κ α τα θέσ εω ν τη ς σ ύγχρ ονης π ο ιη τικής παραγωγής. ■

Σ τά θ η ς Κ ο υ τσ ο ύ ν η ς Έ ν το μ α σ τη ν εν τα τικ ή Μεταίχμιο, 2008 σ. 48, € 8

ε κ δ ό σ ε ι ς

τα Ο κ τ ω β ρ ι α ν ά 0 αντιπρόσωπος του Διαβάζω στην Κύπρο Πωλήσεις τευχών και συνδρομές για το Διαβάζω κα Θέκλα Κίττου Ο μ ή ρ ο υ 3κ Λ ε υ κ ω σ ία 1 09 7 , Κ ύ π ρ ο ς · τηλ.: 22 6 7 2 8 0 1

ΓL

δ ι α β α ζ ω ] b i b a i o k p

i t

k h

Φ ίλιπ π ος Φ ιλίπ π ου

Ταξίδι θ α ν ά το υ

Γιά ννης Ρ ά γκος Μ υρίζει αίμα Ίνδικτος, 2008 σ. 296, € 14,20

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

j . νο ιξη το υ 1969. Δ ύ ο γ ερ μα ν οί που / \ σ υ ν δ έο ν τα ι αισ θ ημ ατικά φ τά ν ο υ ν / V σ την Ελλάδα ως το υ ρ ίσ τες και επ ιχει ρη μα τίες, ενώ ο π ραγματικός το υ ς σ κοπός είναι η διάπ ραξη αξιόπ οινω ν πράξεω ν. Είναι ο Χ έρ μ α ν Ν τ ο υ φ τ και ο Χ α νς Μ πασενάο υ ερ , τριάντα εν ό ς ετώ ν και οι δύ ο. Α ρ χ ί ζου ν μ ε τη λησ τεία εν ό ς β ενζινά δικου και τ ο φ ό ν ο το υ υπαλλήλου, κάπου σ τη Θ ήβ α , και σ υνεχίζουν σ την Α θήνα, όπ ου νοικιά ζουν σπίτι σ το Κολωνάκι, σ κο τώ νοντα ς για τα χρ ήματα . Ο δ ηγώ ντας νοικιασ μένα ή κλεμ μένα α υτοκίνητα, φ ορώ ντας σ το λ ές το υ α μερικανικού σ τρα τού που βρήκαν σ ε παρκαρ ισ μένο αμά ξι σ το α ερ ο δ ρ ό μ ιο το υ Ελλη νικού, οπ λισ μένοι με καραμπίνα και μαχαίρι, σ κορπ ούν τ ο ν τρ ό μ ο απ’ όπ ου περνούν. Σ υ νολικά, διαπ ρά ττουν έξ ι ειδ εχ θ είς φ όνου ς και π έν τε λησ τείες. Είναι δηλαδή κατά σ υρ ρ ο ήν δ ο λοφ όνο ι, οι π λέον παραγωγικοί στα ελληνικά χρονικά. Η α στυνομία, απασχολη μένη με τ ο κυνήγι τω ν αντιπάλων τ ο υ δικτα το ρ ικ ο ύ καθεσ τώ τος, α δυνα τεί να το υ ς ε ν το πίσει, ώσπου οι δο λ ο φ ό ν ο ι κάνουν τ ο μοι ρα ίο λάθος. Α π ό τη ν Α θήνα ο συγγραφέας μ ετα φ έρ ει τ ο ν αναγνώστη στη Γερμανία και α φηγείται τη ν ιστορία τω ν δ ύ ο δολοφ όνω ν. Ο Ν το υ φ τ, ορ φ α ν ός από τ ο υ ς δ ύ ο γονείς που σ κοτώ θηκαν σ ε βομ β αρ δισ μ ού ς τω ν συμμάχων, έχ ει βεβ α ρη μένο π αρελθόν (συμ μ ε τείχ ε σ ε σ υ μ μο ρίες ανηλίκων, κα τα τά χ τη κ ε σ τη Λ εγεώ να τω ν Ξένων, π ο λέμ ησ ε στην Α λγερία, μπ ήκε σ ε μια εγκλημ ατική ορ γά νωση που λ ή σ τευ ε τρά π εζες) και είναι κατα ζη το ύ μ εν ο ς από τη γερ μα νική α στυνομία. Ο Μ πασενάουερ, γ όν ο ς μικρ οα σ τικής ο ικο γ έ νειας, π α ν τρ εμέν ος με τρία παιδιά, μένει ά νεργος, κι ό τα ν το ν π ροσ εγγίζει ο Ν τ ο υ φ τ (μ ε το ν οπ οίο ήταν σ υμ μα θη τές σ το δ η μ ο τικ ό και σ ε μια τεχν ολ ογ ικ ή σ χολή), κυρίως επ ειδή τ ο ν έλκει ερω τικά, και το υ π ρ οτείνει να τα ξιδέψ ου ν σ την Ελλάδα, δ έχετα ι. Σκοπός

το υ τα ξιδ ιο ύ είναι να επ ισ κ εφ τεί ένα χωριό, κάπου σ την Κωπαΐδα, για να γνωρίσει μια κ ο πέλα για γάμ ο που το υ σ υνέσ τη σ ε κάποιος συγγενής τη ς, εσ τιά τορ ας σ τη Γερμανία. Τ ε λικά, τ ο τα ξίδ ι γνωριμίας μετα τρέπ εται σ ε τα ξίδ ι θανάτου, μ ε θύματα αθώους πολίτες που δ ε ν μπ ορούν να υποψ ιαστούν πως οι δύ ο γερ μα νοί είναι τό σ ο διεσ τρα μμ ένο ι. Π ρ ό κ ειτα ι για μια αληθινή ισ τορία που σ υ γ κλό νισ ε τη χώρα τη σ υγκεκριμ ένη χρονιά (είχ ε α π α γο ρευτεί η δη μο σ ίευ σ η ειδήσεω ν γύρω από τη ν εξ έ λ ιξη το υ θέμ α το ς, μ ε το πρόσ χημα τη ς τή ρ ησ η ς το υ κλίμα τος τά ξε ω ς και ασφ άλειας). Σ το μυ θισ τό ρη μά το υ (δ ε ύ τε ρ ο μετά τ ο Η σ τά σ η τ ο υ εμβρύου), ο Γιάννης Ράγκος (Α θήνα, 1966), έχ ο ν τα ς κά νει σ υσ τημ ατική έρ ευ να σ ε α ρχεία εφ η μ ε ρ ί δων, δικο γ ρ α φ ίες και π ρακτικά τη ς δίκης, έχ ο ν τα ς ακόμα πάρει σ υ ν εν τε ύ ξε ις από αν θρώπ ους που έζησαν τα γ εγο νό τα, χ ρ ησ ιμ ο ποιώντας τα αληθινά ονό μα τα τω ν γερμανώ ν (ενώ παραπ οιεί εκείνα τω ν άλλων εμ π λ εκο μένων, για να το υ ς π ρ οσ τα τεύ σ ει), π ρ οσ θ έ το ν τα ς κάποια πρόσωπα και σ υμβάντα (π ροϊόντα μυθοπλασίας), αφηγείτα ι τη δρ ά ση το υ παρανοϊκού διδύ μο υ. Τ α υτό χρο να , ανα σ υνθέτει τη ν επ οχή εκ είν η με δ ε ξιο τε χνία, π εριγρ άφ ο ντα ς τα ήθη, τις σ υνήθ ειες και το ν τρ ό π ο σ κέψ ης τω ν κατο ίκω ν τη ς ελ ληνικής επαρχίας, μα και τη ς Α θήνας. Α π ό τις σ ελίδ ες το υ βιβλίου περνάνε α ρ κ ετο ί από το υ ς π ρ ω ταγω νιστές τη ς δ ικτα το ρ ία ς τη ς 2 1ης Α πριλίου, καθώς και ο Α λ έκ ο ς Παναγούλης, ο ο π οίος το ν Ιούνιο εκ είν ης τη ς χρ ονιά ς δρ α π έτευ σ ε από τις σ τρα τιω τικές φ υλακές Μ πογιατίου μαζί μ ε τ ο δ εσ μ ο φ ύ λακά το υ . Π αράλληλα, ερ ευ νά τη ν εγκλημ α τικ ή σ υμπεριφ ορά τω ν δ ύ ο ανδρών, που δ εν σ χετίζετα ι μό ν ο μ ε τη δίψα για τη ν από κτησ η χρ ήμ α το ς, μα σ υνδέετα ι και μ ε τ ο πα ρελ θ ό ν το υ ς και τη ν διαμ ορ φ ω μένη σ ε α υτό ψ υχοσ ύνθεσ ή το υ ς . ■

Οι Εκδόσεις Παπαζήση προτείνουν.

Με την παρούσα ελληνική έκδοση των Federalist Papers ΚΕΝΤΡΟ ΘΕΣΜΙΚΟΝ ΜΚΤΛΡΡΥΗΜ ΙΣΚΩΝ ολοκληρώνεται, συμβολικά, ο κύκλος μιας συζήτησης στη THE FEDERALIST PAPERS δυτική κοινωνία για τη φύση της πολιτικής και της εξουσίας από εκεί που άρχισε - την Αρχαία Ελλάδα. Οι πνευματικοί και πολιτικοί θεμελιωτές της νεόκοπης αμερικανικής δημοκρατίας υπήρξαν θιασώτες της ελληνικής σκέψης. Από τους ΤΑ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑΚΑ μεγάλους φιλοσόφους -Σωκράτη, Πλάτωνα και ΑριστοτέληΚΕΙΜΕΝΑ ΤΩΝ ΗΠΑ κληρονόμησαν και έθεσαν σε εφαρμογή καινοτόμες έννοιες για τα όρια της εξουσίας, για τις J. Madison - A. Hamilton - J. Jay ελευθερίες του ατόμου, για την εξισορρόπηση των εξουσιών και για τις κομματικές διχόνοιες και φατρίες. Εξίσου μεγάλη επιρροή ffl ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ άσκησαν στη σκέψη τους νομοθέτες όπως ο Κλεισθένης, ο Σόλωνας και ο Λυκούργος που πρώτοι θεμελίωσαν αρχές συνταγματικής διακυβέρνησης στον κόσμο. Είναι συνεπώς αρμόζων και πρέπων τα πνευματικά δημιουργήματα στοχαστών τέτοιας περιωπής όπως οι J. Madison, A. Hamilton και J. Jay, που κληροδοτήθηκαν στους «δημοκρατικά» εμπνεόμενους απογόνους τους στην Αμερική, να επανέρχονται εμπλουτισμένα μέσω των Federalist Papers στην σημερινή ελληνική πολιτεία. Από τον πρόλογο του π. Γερουσιαστή Paul Sarbanes

I ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

Δ IA BA Z Q ]

[

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Μ α ρ ιά ν ν α Ψ ύλλα

Πολιτική και κο ινω νία ανάλυση τ ο υ π ο λ ιτικ ο ύ , μ ε ό ρ ο υ ς ν η το π ο ιή σ εις, π ο λ ιτικ ές ορ γανώ σ εις, ο μ ά κοινω νική ς επ ισ τήμ ης, θ έ τε ι ένα ν δ ε ς πίεσ ης.) α να λύετα ι μ ε ιδ ια ίτερ η έ μ π ρ οβ λη μα τισ μό που δ ιερ ευ νά τ ο υ ς φ ασ η από το υ ς σ υγγρα φ είς, που σ κιαγρα κ α ν ό νες και τ ις α ξίε ς που διέπ ο υ ν τη ν κ ο ι φ ο ύ ν έτ σ ι μ ε ιδ ια ίτερ η επ ιτυ χία τις π ο ικί νω νική ζωή και τ ις κοιν ω ν ικ ές σ χ έσ εις σ τις λ ε ς μ ο ρ φ ές κ ινητο π ο ιήσ εω ν, κάτω από μια π ο λ ιτικ ές μ ο ρ φ ές το υ ς . Τ ο αίτημα τη ς σύν κ οινω νιο λογική ανάλυσ η τω ν π ρα κτικώ ν δ ε σ η ς τ η ς π ο λ ιτικ ή ς θεώ ρ ησ ης μ ε ε υ ρ ύ σ υμ μ ετοχής, όπ ου ε ξ ετά ζο ν τα ι τα κίνητρ α, τε ρ α ζη τή μ α τα τω ν κοινω νικώ ν επ ισ τημ ώ ν τ ο εν δ ια φ έ ρ ο ν και οι μ ο ρ φ ές τη ς σ υλλογι ο δ η γ ε ί τ η σ κέψ η σ τη ν ανάλυση τω ν ό ρ ω ν κής δρ άσ η ς και τη ς σ υ μ μ ετο χ ή ς , καθώ ς και τη ς κοινω νική ς ζω ής, π ου κ α θ ο ρ ίζο υ ν και οι δ ια δ ικ α σ ίες ε κ μ ά θ η σ η ς τ ο υ π ο λιτικού . το υ ς κ α ν ό νες και τ ο υ ς ό ρ ο υ ς τ η ς π ο λ ιτι Τ ο βιβ λίο α υ τό έ χ ει ήδ η μ ε τα φ ρ α σ τεί σ ε κής, ε ίτ ε α υ τό α φ ο ρά μ ο ρ φ ές δια κ υ β έ ρ ν η α ρ κ ε τέ ς γλώ σσ ες, συνιστά μια σ υνεισ φ ορ ά σ ης, π ο λ ιτικ ή ς ο ρ γ ά σ το χώ ρ ο το υ π ο λιτι νω σ ης και σ υ μ μ ε τ ο Η μελέτη της πολιτικής κ ού σ το χα σ μ ο ύ , κυ χή ς, ε ίτ ε π ρ ο ϋ π ο θ έ ρίως για τ ο ν κοινω διάστασης των κοινωνικών σ εις π ο λ ιτικ ής δ ρ ά ν ιο λο γ ικ ό π ρ οσ α να σ ης, α λλα γής και δ η γεγονότων ή και τ ο λ ισ μ ό π ρ ο σ έ γ γ ι μο κ ρ α τία ς. σ ης και τ η μ ε θ ο δ ο η διερεύνηση των πολιτικών Η μ ε λ έτη τη ς π ο λ ιτι λογία α νά λυσ ης που κής διά σ τα σ η ς τω ν φαινομένων, κατανοώντας εισ η γείτα ι. Π ρ ό κ ειτα ι κοινω νικώ ν γ ε γ ο ν ό τα ως ιδιαίτερη συνιστώσα για έν α ε γ χ ε ιρ ίδ ιο τω ν ή και η δ ιερ εύ π ο λ ιτικ ή ς κοιν ω ν ιο της κοινωνικής ζωής, νησ η τω ν πολιτικώ ν λ ογ ία ς π ου, μ ε τη ν φ α ιν ο μ έ ν ω ν , κ α τα αποτελεί κεντρική π λο ύσ ια β ιβ λ ιο γρ α νο ώ ντα ς τα ω ς ιδιαί φ ία που π α ρ έχει, τη κατεύθυνση του παρόντος τε ρ η συνισ τώ σ α τη ς δ ιευ κρ ίνισ η ό ρ ω ν και κ ο ιν ω ν ικ ή ς ζω ή ς, εγχειριδίου. εν ν ο ιώ ν , τ η ν π ρ ο α π ο τ ε λ ε ί κ ε ν τ ρ ικ ή σπάθεια κάλυψ ης βα κ α τεύθ υνσ η τ ο υ π α ρ ό ν το ς εγ χ ειρ ιδ ίο υ . σικών ζ η τη μ ά τω ν τη ς π ο λ ιτικ ής σ κέψ η ς και Ο ι σ υ γ γ ρ α φ είς δ ίν ο υ ν ιδ ια ίτερ η έμ φ α σ η π ο λ ιτικ ή ς π ρ α κτική ς, επ ιχ ε ιρ εί να καλύψ ει σ τη ν παρουσ ίασ η και ανάλυση τη ς γ έν εσ η ς τ ις α νά γκες για μια σ ύγ χρ ον η π ρ οσ έγγισ η και ε ξ έ λ ιξ η ς τω ν π ολιτικώ ν θ εσ μ ώ ν και τω ν το υ π ο λ ιτικ ού φ α ιν ο μ ένο υ τ ο ο π οίο, χω ρ ίς π ολιτικώ ν δ ρ α σ τη ρ ιο τή τω ν , σ τη δ ιερ εύ να π α ρ α μ ελ εί τα δια β ή μα τα τη ς κλασ ικής νησ η τ η ς κ οινω ν ιολο γ ία ς τω ν σ υ λλο γικώ ν σ υ γ κ ρ ιτική ς οπ τικής, π ρ οχ ω ρά παραπ έρα κ ιν η το π ο ιή σ εω ν και τω ν κ ο μ μ α τικ ώ ν ο ρ γ α σ ε ερ μ η ν ευ τικ ά σ χήμ α τα και διεπ ισ τη μ ο ν ι νώσ εω ν, σ τη μ ε λ έτη τω ν π ρ α κ τικ ώ ν τη ς κ ές ανα λύσ εις που εμ π λ ο υ τίζο υ ν τ ο ν ευ ρ ύ συμ μ ετοχής, σ την κ ατα γρα φ ή τη ς επ ιλο γής τ ε ρ ο π ρ ο β λ η μ α τισ μ ό γύρω από τ ο πολι τω ν κυβερ νώ ντω ν, καθώ ς και τω ν σ υ ν θ η τικ ό , ιδ ω μ έν ο ως κοινω νικό φ α ιν ό μ ενο . κώ ν τη ς δ ημ ό σ ια ς δ ρ άσ ης, εκ λ α μ β ά ν ο ν τά ς Α π ευ θ ύ ν ετα ι, επ ίσ ης, σ ε κ ά θ ε π ο λίτη που τα ως ένα σ ύνολο σ χέσ εω ν που βρίσ κοντα ι ε ν δ ια φ έ ρ ε τα ι για τις σ υ λ λ ο γ ικ ό τη τες , τη σ ε σ υνεχ ή ε ξ έ λ ιξ η και δ ια ντίδ ρα σ η. Η π οι μετα λλα γή το υ π ο λιτικού και τη σ υ μ μ ε το χ ή κιλία τω ν μ ο ρ φ ώ ν σ υ λλο γ ικ ή ς δ ρ άσ ης, (κι σ τη δη μό σ ια δρ άσ η. ■

Jacques La gro ye, B astien Francois, F re d e ric Saw icki Π ο λ ιτικ ή Κ οινω νιολογία Μετάφραση: Ευάγγελος Μαγκανιώτης Τυπωθήτω, 2008 σ. 730, € 42

54-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[ δ ι α β α ζ ω Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

]

Γιάννης Ν . Μ π α σ κ ό ζο ς

Πολιτιστικές « τρ ύ π ε ς » και άλλα είμ ε ν α σ τα έντυ π α και α να ρ τη μ έν α εφ α ρ μ ό ζ ο υ ν επ α κρ ιβ ώ ς α υτά που κ α τα γ σ το δ ια δ ίκ τυ ο , ομ ιλ ίε ς , π α ρ εμ β ά γ έλ λ ει ο Τ α το ύ λ η ς . Ο ίδ ιο ς π ισ τεύ ει πως σ εις και σ κ έ ψ ε ις τ ο υ π ρ ώ η ν έ χ ει πια α π ελευ θ ερ ω θ εί «ένα υ γιές μω ρό», Υ π ο υρ γο ύ Π έ τρ ο υ Τ α το ύ λ η φ ιλ ο ξε ν ε ί τ ο δ η λ α δ ή , σ η μ α ν τικ ές υ γ ιείς δ υ ν ά μ εις , έ τ ο ι β ιβ λίο το υ μ ε τ ο γ εν ικ ό τ ίτ λ ο Blog. Ο Π . μ ε ς να π α ίξο υ ν ένα ν έ ο ρ ό λ ο σ τη ν π ο λι Τ α το ύ λ η ς ε ίχ ε κ α τα φ έ ρ ε ι μέσ α από τ ο τ ικ ή σ κη νή τ ο υ τό π ο υ . Εν πάσ ει π εριπ τώ προσ ω π ικό το υ ισ το λ ό γ ιο να α να δ ε ίξε ι μ ε σ ει, α υ τό θα τ ο δ ο ύ μ ε σ το μ έλ λ ο ν . Τ ο ε ν ρικά βασικά ζη τή μ α τα που α φ ο ρ ο ύ σ α ν σ η δ ια φ έρ ο ν τ ο υ βιβ λίο υ, α νά γετα ι, κ ατά τη μ α ν τικ ές π α ρ εκ β ά σ εις από τ η ν ο μ ιμ ό τη τα γνώ μη μο υ, και σ ε μία σ ειρ ά σ κ έ ψ εις για τη ς κ υ β έρ ν η σ η ς Κ α ρ α μ α νλή: υπ όθ εσ η Βα τη ν π ο λ ιτισ τικ ή π ο λ ιτικ ή , που χ ρ ειά ζ ο ν τα ι τ ο π εδ ίο υ μ ε τη ν εμ π λ ο κή Ρ ου σ ό π ο υλο υ, δ ιε ξ ο δ ικ ό τ ε ρ η σ υζήτη σ η. Π ο υ α νο ίγ ο υ ν Β ου λγα ρά κη, υπ όθ εσ η Ζ α χ ό π ο υ λ ο υ κ.λπ. παρά κ λε ίν ο υ ν κάπ οια θ έμ α τα . Μ ερ ικ έ ς Η εμ π λ ο κή το υ μ ε τη ν π α ρα δ οσ ιακή π ο λι από α υ τέ ς είναι: τ ο ν ό η μ α τω ν κρα τικ ώ ν τικ ή και μά λισ τα μ ε ένα ά κρ ω ς π α ρ α δ ο επ ιχο ρ η γ ή σ εω ν και τ ο πώς επ ιτυ γ χά ν ετα ι σ ια κ ό κ ό μ μ α το ύ έ δ ε ι ξ ε ό τ ι η ο ικ ο ν ο μ ικ ή επ ιβίω ση το υ σ τη ν Ελλάδα ο τ ρ ο χ ό ς γ υρ νά ει «Το πολιτικό π ο λ ιτισ τικ ο ύ π ρ ο ϊό ν το ς , η πολύ α ργά και ότι μ ε ρ ικ έ ς φ ο σύστημα πάσχει, έννο ια τη ς π ο λιτισ τικής χ ο ρ έ ς η εμ μ ο ν ή σ τα π α ρα δοσ ιακά ρη γία ς και τ ο πώς τ ο κ ρ ά σχήμ α τα ίσως α π ο τελ εί ο π ισ θο καθώς αποτελεί τ ο ς μ π ο ρ εί να τη ν δ ιε υ κ ο λ ύν ει, τ ο θ έ μ α τω ν Κ ρ α τι δρ ό μ η σ η . Σ το βιβ λίο τ ο υ επ ιχει ένα μίγμα κομμα κ ώ ν Β ρ α β είω ν Λ ο γ ο τ ε ρ ε ί τ η σ υμπ ύκνω σ η τη ς π ο λ ιτι κ ή ς το υ εμ π ειρ ία ς και τ α υ τ ό τοκρατίας και χν ία ς (η π α ρέμβ α σ ή το υ χ ρ ο ν α δ ο κ ιμ ά ζει να βρει ά λλο υς είχ ε δ η μ ο σ ιε υ τ ε ί σ το συντεχνιακού δ ρ ό μ ο υ ς , που ο δ η γ ο ύ ν σ ε μια Δ ΙΑ Β Α Ζ Ω ). Τ ο ζή τη μ α τω ν πιο δ ίκα ιη π ο λ ιτικ ή . Β ασ ικό το υ κορπορατισμού» α νταλλαγώ ν κ λεμ μ έν ω ν α ρ χ α ιο λ ο γ ικ ώ ν θησ αυρώ ν σ υμ π έρα σ μ α είναι ό τι ό λ ο τ ο (π ερίπ τω σ η Μ ο υ σ ε ίο υ Γ κ ετύ ), τ ο πώ ς λ ε ι π ο λ ιτικ ό σ ύσ τημ α πά σ χει, καθώ ς α π ο τελ εί τ ο υ ρ γ ε ί ένα υ π ο υ ρ γ είο Π ο λ ιτισ μ ο ύ , η «ένα μίγμα κ ο μ μ α το κ ρ α τία ς και σ υν τεχ ν ια α νά γκη εν ό ς σ ύ γ χ ρ ο ν ο υ ορ γ α ν ισ μ ο ύ . Φ υ κ ού κ ο ρ π ο ρ α τισ μ ο ύ που επ ιβιώ νει μ ε τη ν σ ικά, η βασ ική αλλαγή σ το υ π ο υ ρ γ είο δ ε ν ιδιοπ οίησ η το υ σ υ σ τή μ α το ς από τ ο υ ς πα έ χ ε ι σ υ ν τελ ε σ τε ί. Τ ο υπ ο υ ρ γ ε ίο π α ρ α μ έ ρ ά γ ο ν τε ς που έχ ο υ ν επ ιλ ε γε ί ή τ ο π ο θ ε τ η ν ει π ρ ο σ κ ο λ λ η μ έν ο σ τη ν α ρ χα ιο λο γ ικ ή θ ε ί για να τ ο δ ια χ ειρ ίζο ν τα ι» . Τ ο νίζει, κ λ η ρ ο ν ο μ ιά , μ ε 115 ο ρ γ α ν ικ ές μ ο ν ά δ ες α κό μα , πως « τ ο σ ύσ τημ α που χ ρ ό ν ια λ ε ι έν α ν τι μ ό λις 6 μ ο νά δ ω ν για τ ο σ ύ γ χ ρ ο ν ο τ ο υ ρ γ ο ύ σ ε μ ε τ ο μ α ν ιχα ϊσ τικ ό δίλ η μ μ α π ο λ ιτισ μ ό . Π ώ ς γ ίν ετα ι, λοιπ ό ν, η π α ρ έ μ α ρ ισ τερ ά - δ ε ξιά και που επ έτ ρ ε π ε τ η ν βασή τ ο υ σ τη σ η μ ερ ιν ή π ο λ ιτισ τικ ή κ α τά α π ο κω δ ικοπ οίησ η τω ν κοινω νικώ ν π ρ ο σ τασ η: Θ εω ρ ώ ό τ ι κ α τ’ α υ τό τ ο ν τρ ό π ο κ λή σ εω ν μ ε βάση ιδ εο λ ο γ ικ ές δ ια φ ο ρ ο ο φ ε ίλ ει να διαβ ά σ ει κ ά π οιο ς τ ο β ιβ λίο το υ π ο ιή σ εις, α ντικ α τα σ τά θ η κ ε μ ε ένα ν ιδ ε ο Π . Τ α το ύ λ η , ως μία α να φ ορ ά σ ε ζ η τή μ α τα λ ο γ ικ ό - π ο λ ιτικ ό χ υ λ ό , που π ρ ο σ έ φ ε ρ ε που χρ ο ν ίζ ο υ ν , καθώ ς πολλά α υτά τα δια σ το σ ύσ τημ α μία α κό μα βαριά πα θ ογένεια: χ ε ιρ ιζό μ α σ τε όπ ω ς π ριν από 50 ή και 100 τ ο λ αϊκισ μ ό» . Σ κ έ ψ ε ις που θα β ρ ο υ ν π ο λ χρ ό ν ια . ■ λ ο ύ ς να σ υ μ φ ω νο ύν, α κό μα κι α υ το ύ ς π ου

Π έτρ ο ς Τ α το ύ λ η ς Α ρ ισ τερ ά - Blog - δ εξιά , ελπίδα εμ είς οι ίδιοι Μίλητος, 2008 σ. 298, € 16

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Ν ίκ ο ς Κ . Κ υ ρ ια ζή ς

Η δημοκρατία σ ήμερ α ε τη μ ε λ έτη αυτή ο σ υγγρα φέας, κα θ ηγητής και από τ ο υ ς γ ν ω σ τό τε ρ ο υ ς σ υν τα γμ α το λ όγ ο υς τη ς Ελλά δας, που έχ ει σ υνδυάσ ει τη ν α κα δημα ϊκή με τη ν π ολιτική σ τα δ ιο δ ρ ο μ ία (ως υπ ου ργό ς σ την π ρ ώ τη κ υβ έρ ν ησ η Κ αρ αμ ανλή τ ο 1974, ως β ο υ λ ευ τή ς τη ς τ ό τ ε Ε.Κ. - Ν έ ε ς Δ υν ά μεις και ως ευ ρ ω β ο υ λ ευ τή ς) επ ιχειρ εί να α να π τύ ξει π ρ οβ λη μα τισ μο ύς για τη ν έν νοια τη ς δη μο κρα τία ς, όπως διαμ ορ φ ώ νεται ως θεσ μικ ό χ α ρα κτηρισ τικό τ η ς ευρω παϊκής διαδικασ ίας π ρ ος ολο κλή ρω σ η και εμ β ά θυνση. Α π ο το λ μ ά τη διατύπω ση μιας « ευ ρω παϊκής», σ ε α ντίθεσ η μ ε τη ν σ ε εθ ν ικ ό κ ρ α τικ ό επ ίπ εδ ο, δ η μ ο κ ρ α τικ ή ς θεω ρίας. Α να λύει τ η δ η μ ο κ ρ α τία ως ισ τορ ική έννοια, που μ ετα β ά λ λ ετα ι μ ε τ ο χ ρ ό ν ο και α να φ έρ ετα ι σ ε θ έμ α τα « ν ο μιμοπ οίησ ης» θεσ μώ ν και π ο λ ιτευ μ ά τω ν , μ ε βάση τ η ν έννο ια το υ « δ ή μ ο υ » , ως έθ ν ο υ ς , λα ο ύ, αλλά και, σ ε επ έκ τα σ η , εν ό ς ευ ρω π α ϊκού δ ή μ ο υ , που π ρέπ ει να είναι η α να φ ορά που νο μ ιμ ο π ο ιεί τη ν «Ε υρωπαϊκή Σ υ μ π ολ ιτεία », όπ ως τη ν ο ν ο μ ά ζ ει ο σ υγγρα φ έα ς. « Η ενω σιακή εξο υ σ ία , για να α νά γετα ι με νο μ ικ ο π ο λ ιτικ ό α π ο τέλεσ μα σ το ν δ ή μ ο , για να θεω ρ είτα ι δ η λα δ ή δη μ ο κ ρ α τικ ή , ο φ ε ίλ ει να έ χ ει ως σ η μ είο α να φ ορ ά ς ό χ ι μ ό ν ο τ ο ν ευ ρω π α ίο π ο λ ίτη μ ε τ ο υ ς δ ύ ο τ ο υ ρ ό λ ου ς, αλλά και τ ο ν εθ ν ικ ό π ο λίτη . Σ υ ν τρ έ χ ε ι δ η λαδ ή ένα δ υ ϊκ ό θ εσ μ ικ ό status τω ν π ολιτώ ν τω ν κρα τώ ν μελώ ν τη ς Ε υρωπαϊκής Σ υμ π ο λιτεία ς. Θ ε σ μ ικ ό ς π α ρά γοντα ς τ η ς ενω σιακ ής τ ά ξη ς είναι ο π ο λ ίτη ς μ ό ν ο μ ε τη ν δ ι πλή τ ο υ ιδ ιό τη τα » (97 -98 ). Η Ευρωπαϊκή Σ υμ π ολ ιτεία ν ο μ ιμ ο π ο ιείτα ι επ ίσ ης μ ό ν ο σ ε διπ λό επ ίπ εδ ο: Α π ό τ ο υ ς π ο λ ίτε ς ως « δ ή μ ο » , αλλά και από τα εθ νικά κ ρ ά τη -μ έ λ η , ως δ ε ύ τ ε ρ ο σ υ ν θ ε τικ ό σ το ιχ είο τη ς Ε.Ε. Α ν α φ έρ ετα ι σ τη σ υνέχεια σ ε επ ιμ έρ ο υ ς θ έ ματα, όπως τ η σ χέσ η τη ς « δ η μ ο κ ρ α τικ ή ς

Δ η μ ή τρ η ς Τ σ ά τσ ο ς Η έννοια της δημοκρατίας σ την Ευρωπαϊκή Συμπ ολιτεία Εκδόσεις Πόλις, 2007 σ. 158, € 12

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

α ρχή ς» μ ε τη ν «α ρχή τη ς θ εσ μικ ής α π ο τελεσ μα τικότη τα ς», κατα λήγοντα ς ότι σ ε «επί π εδ ο δ η μ ο κ ρ α τικ ώ ν θεσ μώ ν» η α π ο τελ εσ μ α τικ ό τη τα π ρ οκύ π τει από τ η ν ομ ιμ οπ ο ιη τικ ή π ο ιό τητα και τη ν ο μ ιμ οπ ο ιη τικ ή επ ιτυ χία και α π όδοσ η το υ θ εσ μο ύ (144) και όχι από τη ν «ο ργα νω τική» α π ο τελ εσ μ α τικ ό τη τα , άποψη μ ε τη ν οπ οία θα διαφ ω νού σ ε η π λειοψ ηφία τω ν οικο ν ομ ολ όγ ω ν . Ό τ ι πραγματικά η δη μ ο κ ρ α τία ανά γετα ι σ τον π ολίτη, άρα τ ό τ ε η δικαίω σ η τη ς φ ο ρ ο λ ο γ ι κής επ ιβάρυνσ ης τ ο υ π ολίτη (και σ το ευ ρ ω π α ϊκό επ ίπ εδ ο) π ρ ο έρ χ ετα ι από τη ν αντα π ο δ ο τικ ό τη τα που το υ π α ρ έχετα ι από τη φ ο ρο λογία , σ ε ευρω π α ϊκό επ ίπ εδο, σ ε υπη ρεσ ίες, θεσ μ ικ ό λ ειτο υ ρ γ ικ ό πλαίσιο, αγαθά κ.λπ. Η ύπ α ρξη σπατάλης, αδια φά νειας, απάτης κ.λπ. σ ε ευρω π α ϊκό επ ίπ εδ ο, όπ ω ς και σ ε εθ νικό, είναι θέμα ορ γανω τική ς α π ο τελ εσ μ α τικ ό τη τα ς, και φ υσ ικά η έλλειψ η δ η μ ο κρ α τικ ο ύ ελ έ γ χ ο υ από το υ ς π ο λ ίτες είναι ένα σ το ιχ είο έλλειψ ης δ η μο κ ρα τία ς. Σ το τε λ ε υ τα ίο κ εφ ά λα ιο ο σ υγγρα φ έας α π ευθ ύνετα ι σ το θέμ α το υ « δ η μ ο κ ρ α τικ ο ύ ελ λ είμ μ α το ς » σ ε σ χέσ η μ ε τη λειτου ργία τω ν ευρω παϊκώ ν κομ μά τω ν. Υ π ο σ τη ρίζει πως τ ο έλλειμμ α ο φ είλ ετα ι σ ε «υ π ο λειτουρ γία» τω ν κομ μά τω ν σ το ευρω παϊκό επ ίπ εδο, άρα πως η κα λ ύ τερ η λ ειτου ργ ία το υ ς θα μείω νε τ ο έλλειμμ α. Σ το σ η μ είο α υ τό θέλω να κάνω ο ρ ισ μ έν ες π α ρα τη ρήσ εις ως σ υνεισ φ ορ ά τη ς ο ικ ο ν ο μικής ανάλυσης σ ε θ έμ α τα δ η μο κ ρα τία ς, για τί μέχρ ι σ ήμ ερ α η σ ύνθεσ η νομ ικής, π ο λιτικής και ο ικο ν ο μ ικ ή ς επ ισ τήμ ης σ την Ελλάδα φ α ίνετα ι να απουσ ιάζει σ χ εδ ό ν εντελώ ς, σ ε α ντίθεσ η μ ε ά λλες χώ ρ ες. Η άποψη πως τ ο « δ η μ ο κ ρ α τικ ό έλλειμμ α » σ ε εθ ν ικ ό και ευρω παϊκό επ ίπ εδο μπ ορ εί να α ντιμετω π ισ τεί μέσ ω τη ς λειτο υ ρ γ ία ς τω ν κ ομ μά τω ν θεω ρ είτα ι ξε π ερ α σ μ έν η από τη ν

0 UNIVERSITY STUDIO PRESS Εκδόσεις Επιστημονικών Βιβλίων & Περιοδικών

οικο ν ο μ ικ ή επ ισ τήμη και τ ο ν κ λά δ ο τη ς τω ν α νταγω νισ τι κών ο ικο ν ομ ικ ώ ν (c o n stitu tio n a l econom ics) για δ ύ ο βα σ ικούς λόγο υς: Π ρ ώ το ν, τ ο θέμα τω ν «πραγματικών π ρ ο τιμ ήσ εω ν» τω ν π ολιτώ ν και, δ ε ύ τε ρ ο ν , τ ο πρόβλημα « εν το λ έα - ε ν το λ ο δ ό χ ο υ » (principa l - agent). Η δη μο κ ρ α τία είναι, μ ε βάση τη ν π ολιτική θεω ρία, τ ο σ ύ σ τημα που επ ιτρ έπ ει τη ν έκ φ ρ α σ η τω ν π ρ οτιμή σ εω ν τη ς π λειοψ ηφίας και τη ν ικανοποίησή τ ο υ ς σ το κ α λ ύ τερ ο δ υ ν α τό β α θ μό μέσ ω τη ς διαδικασ ίας εκλογώ ν και αλλαγής κυβ ερ νήσ εω ν, ό τα ν α υ τέ ς δ ε ν αντα π ο κρίνο ντα ι πια σ τις π ρ οτιμή σ εις τω ν π ολιτώ ν (το υ «δ ήμ ου »). Τ ο πρόβλημα ό μ ω ς εδ ώ έγ κ ειτα ι πως σ το σ ύσ τημα τη ς έμ μ ε σ η ς δ η μ ο κρα τία ς δ ε ν γνω ρ ίζο υ μ ε μ ε α κρίβεια τ ις π ρ οτιμή σ εις τη ς πλειο ψ η φ ίας (π.χ. πόση φ ο ρ ο λ ο γ ία είμ α σ τε δ ια τε θ ε ιμ έ νοι να α να λόβ ο υμ ε για τη ν ικ ανοποίησ η πόσων σ υλλογι κ ών αγαθώ ν και σ ε π ο ιο επ ίπ εδ ο; Τι θ ε ω ρ ο ύ μ ε σ υλλο γικά δημόσ ια αγαθά; Είναι π.χ. η παιδεία καθαρά δ η μ ό σ ιο - σ υλλογικό α γα θό ή όχι κ.λπ.). Γ νω ρ ίζου με τις π ρ ο τά σ εις τω ν κ ομ μά τω ν για τ ο π ο ιες θεω ρ ού ν πως είναι οι π ρ οτιμή σ εις τω ν πολιτώ ν, που μό ν ο ίσ ως κατά π ρ οσ έγ γισ η α ντισ το ιχο ύν μ ε τις πρ αγμ ατικές. Δ ε ύ τε ρ ο ν , και σ ε σ χέσ η μ ε τ ο π ρ ώ το , τ ο πρ όβ λη μα εν το λ έα - εν το λ ο δ ό χ ο υ . Η δ η μ ο κ ρ α τία είναι τ ο π ο λί τε υ μ α που ν ο μ ιμ ο π ο ιείτα ι επ ειδ ή τα κ ό μ μ α τα και οι κυ β ερ ν ή σ εις είναι οι ε ν το λ ο δ ό χ ο ι τ ο υ εν το λ έα , που είναι ο « δ ή μ ο ς » , οι π ο λ ίτες, και ε κ φ ρ ά ζο υ ν τη βού λησ ή το υ . Σ τη ν π ρ ά ξη όμ ω ς, σ ε π ο λ λ ές π εριπ τώ σ εις, υπ ά ρχει διά σ τασ η βού λησ ης και σ υ μ φ ερ ό ντω ν. Π ο λ ύ σ υχνά οι κυ β ερ ν ή σ εις -κ ό μ μ α τα και ά το μ α σ ε κ υ β ερ ν η τικ έ ς θ έ σ ε ις - αλλά και η γ ρ α φ ε ιο κρ α τία ε ξ υ π η ρ ε το ύ ν δικά τ ο υ ς σ υ μ φ έ ρ ο ντα , ή έσ τω σ υ μ φ έ ρ ο ν τα ομ ά δ ω ν πίεσ ης, που σ χ ετίζο ν τα ι μ ε π ρ οβ λ ή μα τα α δια φ ά νειας, δ ια φ θ ο ρ ά ς κ.λπ., και όχι τη ς π λειοψ ηφίας. Έτσι, η νομ ιμ οπ ο ίη σ η τη ς δ η μ ο κ ρ α τία ς έχ ει « τρ ω θ εί» σ ημ αντικά σ τη σ ημ ερ ινή μ ο ρ φ ή λ ειτο υ ρ γ ία ς τη ς έ μ μ ε σ η ς δη μ ο κ ρ α τία ς . Η ο ικ ο ν ο μ ικ ή θεω ρ ία π ρ ο τε ίν ει δ ιά φ ο ρ α μέσ α α ντιμετώ π ισ η ς τω ν δ ύ ο α υτώ ν π ρ οβ λη μά τω ν, μ ε έμ φ α σ η και σ την ά μεσ η δη μ ο κ ρ α τία (μ ε τη μ ο ρ φ ή δη μ ο ψ η φ ισ μ ά τω ν κ.λπ., για τη ν οπ οία δ ε ν υπ ά ρχει καμία α να φ ορά από τ ο σ υγ γ ρ α φ έα ) που εμ π ε ιρ ικ έ ς μ ε λ έτε ς , μ ε α να φ ορά στα ελ β ε τικ ά κα ντό νια , έχ ο υ ν α π ο δ ε ίξει τη ν υπ ερ ο χ ή τη ς από άποψη α π ο τελ εσ μ α τικ ό τ η τα ς , μείω σ ης τ η ς δ ια φ θ ο ράς, ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς α νά π τυ ξη ς κ,λπ., σ ε σ χέσ η μ ε τ η ν έ μ μεσ η δ η μ ο κ ρ α τία . Τ ο βιβ λίο το υ κ α θ ηγητή Δ . Τ σ ά τσ ο υ μπ ο ρ εί να α π ο τελ έσ ει και τη ν α ρχή γ ό ν ιμ ο υ δια λ ό γο υ και σ ύνθεσ η ν ο μικής, π ο λ ιτικ ή ς και ο ικ ο ν ο μ ικ ή ς επ ισ τήμ ης. ■

Μπαλλής

ΜΗΠΩΣ ΕΙΜΑΙΕΙΣΑΙ-ΕΙΝΑΙ ΤΡΕΛΟΣ; Είκοσι μία νέες περιπτώσεις, ιστορίες ανθρώπων της διπλανής πόρτας, που συνάντησε ο συγγρα φέας κατά την άσκηση του επαγγέλματος του... σχ.: 14x21, τιμή: 15,00 €

Η. Λαλάγκας 0 ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ Διηγήματα Από την Ελλάδα μέχρι την Αμερική μέσω Γαλλίας, δέκα διηγήματα που αιχμαλωτίζουν τον αναγνώ στη καθώς περιγράφουν από την πλευρά του μετανάστη τις συνθήκες διαβίωσης σε κόσμους άπληστους. σχ.: 14x21, τιμή: 10,00 € Αρμενοηούλου 32, 54635 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, Τηλ. 2310 208731 E-mail: info@universitystudiopress.gr ΣΤΟΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ-Πεσμαζόγλου 5, 105 64 ΑΘΗΝΑ, Τηλ. & Fax 210 3211097

w w w .u n iv e r s ity s tu d io p r e s s .g r

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Α θ α ν ά σ ιο ς Θ εο δ ω ρ ά κ η ς

Η μαγεία τ η ς Δ η μ ο κ ρ α τ ία ς

D a v id H e ld Μ οντέλα Δημοκρα τία ς Μετάφραση: Μαριάννα Τζιαντζή, Κατερίνα Κέη, Γιάννης Βογιατζής Πολύτροπον, 2007 ο. 468, €31,30

Ο Αθανάσιος Θεοδωράκης είναι πολιτικός επιστήμονας

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

εν υπ άρχει σ τον κ ό σ μ ο έννοια με π ερ ισ σ ότερ η φ όρ τισ η απ’ όσ ο η έν νοια τη ς δ η μο κ ρ α τία ς. 'Ελκει και απωθεί πολλούς, ηλ εκτρ ίζει και φ ανα τίζει λιγ ό τε ρ ο υ ς , γεννά ελπ ίδ ες και όνειρα... Εκεί όπ ου υπάρχει συχνά υπ οτιμά ται η α ξία τη ς κι ε κ ε ί όπ ου α π α γο ρεύεται π ρ οκ α λεί ελπ ί δ ες , μα νιφ έσ τα, τα ρα χές... Για τ ο σύγ χ ρ ο ν ο , α να π τυγμένο κόσ μο , η Δ ημ ο κ ρ α τία θεω ρείτα ι κάτι τ ο αυτα π ό δεικτο, ενώ για ένα μεγάλο μέ ρ ο ς το υ πλανήτη είναι ένα απλη σ ίασ το όν ειρ ο . Α ντιπ ρ οσ ω π ευ τική, ά μεση, σ υ μ μ ετο χική , κοινωνική, ο ικο νομ ική, η δ η μοκρα τία έγινε σ ύμ βο λο και μύθος, έχ ει το ν ίδ ιο τ ο λα ό σαν άγιο - π ρ οσ τά τη τη ς, τα υ τίσ τη κ ε μ ε τις π ρ ο σ δ ο κ ίες και τα όνειρα πολλών γενιώ ν και απασχόλησ ε ό λ ο υ ς τ ο υ ς μεγάλο υς σ τοχα σ τές. Τ ο βιβλίο Μ ο ν τέλ α Δ η μ ο κ ρ α τία ς τ ου David Held , έκ δ ο σ η το υ ο ίκο υ «Π ολ ύ τρ ο π ο ν» ή ρ θ ε να συμπληρώ σ ει τη ν π λο υσ ιό τατη ελ ληνική βιβλιογραφία. Η ανα θεω ρ ημ ένη και σ υμπληρω μένη τ ο 2007 έκ δ ο σ η το υ έρ γ ου είναι α ρ τιό τα τη , η α π όδοσ η τω ν ν οη μά τω ν ά ρισ τη, τ ο ύφ ο ς απλό, α υθ εντικό. Τα σ το ι χ εία αυτά τα ιρ ιά ζο υ ν , π ισ τεύω , μ ε τ ο πνεύμα τ ο υ σ υγγρα φέα, Κ αθ ηγη τή Π ο λ ιτι κών Επιστημών σ το LSE και δ ια νο ητή με ισ χυρή επ ιρροή. Τ ο έρ γ ο καταπιάνεται μ ε ό λ ε ς σ χ εδ ό ν τις π τυ χ ές το υ θ έμ α το ς : ε ξ έ λ ιξη τη ς έννοιας, ισ τορ ική διάσταση, φ ιλ ο σ ο φ ικ ές ατενίσ εις, κ ρ ιτικές αντιπα ρα θέσεις, κ.ο.κ. Α υ τά , όμω ς, που κάνουν τ ο έρ γ ο το υ David H e ld ξε χ ω ρ ισ τό είναι δ ύ ο σ τοιχεία : π ρώ τον η δ ιεισ δ υ τικ ή και χω ρίς π ρ οκα ταλή ψ εις ανάλυση και δ ε ύ τε ρ ο ν τα σ υμπερά σματα σ το τέ λ ο ς κ ά θ ε κεφ αλα ίου , έτσ ι ώ σ τε ο αναγνώστης να μπ ορ εί να π α ρα κολουθήσ ει τη σ χέσ η ανάμεσα σ τη θεω ρία και σ την π ρ άξη. Ο σ υγγραφέας ξεκινά από τη ν α ρχα ιότητα , τη ν κ λασική δη μ ο κ ρ α τία τω ν Α θη νώ ν και α φού

ε ξ ετά σ ε ι τ ο ρεπ ο ύ μπλικανισμό, τ ο φ ιλ ελ ευ θερ ισ μ ό και ό λ ε ς τις π τυχές και παραλλα γ ές τη ς εφ α ρ μ ο σ μ ένη ς δ η μ ο κ ρ α τία ς σ τον 20 ό αιώνα, καταπιάνεται μ ε τα σ ύγχρονα π ρ οβλήμα τα και ειδ ικ ό τερ α αυτά που απα σ χολο ύν τ ο σ ημ ερ ινό π ολίτη: κρίση α ντι προσ ώ π ευσης, σ υ μ μ ε το χ ή , επ α νεξέτα σ η το υ ρ ό λ ου το υ κ ρ ά το υ ς (απ οδ είχθη κα ν σ ή μερα π ρ ο φ η τικές ο ρ ισ μ έν ες π α ρα τηρήσ εις το υ σ χετικά μ ε τ ο ρ ό λ ο τω ν ο ικο νομ ικώ ν κολοσ σ ώ ν) και φυσικά τα κρίσ ιμα δ ιλ ήμ ματα τη ς σ οσ ια λδημοκρα τία ς. Στα τελευ τα ία κεφ άλαια αναλύει μ ε μεθ ο δ ικ ότη τα δ ύ ο δ ύ σ κο λ ες έννο ιες, α υ τές τη ς πο λιτικής α υ το νο μία ς και τη ς δ ια β ο υλευ τικής δ η μο κ ρα τία ς. Δ ε ν π ρ ο τείν ει λύσ εις αλλά, όπως, ταπεινά, σ ημειώ νει « ελπ ίζο υμ ε ό τι διατυπώ σα με το υ λ ά χ ισ το ν μια θεωρία για τη ν εμβάθυνσ η και τη ν επ έκτα σ η τη ς δ η μ ο κρα τία ς εν τό ς και μ ε τα ξύ τω ν κρα τώ ν μια ε ξ έ λ ιξη που είναι ουσ ιώ δης αν θ έ λ ο υ μ ε η δη μο κ ρ α τία να πα ρα μείνει σ ημαντική, λ ει το υ ρ γ ικ ή και νόμ ιμ η σ το υ ς αιώ νες που θα έρ θο υν» . Τ έλο ς , επισημαίνω τη χρ η σ ιμ ό τη τα τω ν μο ν τέλω ν τη ς δ η μ ο κ ρ α τία ς που πα ρουσ ιά ζο νται έτσ ι όπως αυτά εμ φ ανίσ τηκα ν ανά το υ ς αιώνες. Σ ε ό, τι α φ ο ρά σ το μ έλλον τω ν π ο λιτικώ ν κ ομ μά τω ν κι ιδια ίτερ α τη ν αλλαγή το υ τρ ό π ο υ λ ειτου ρ γ ία ς τ ο υ ς ο David Held , παρά τις το λ μ η ρ ές π ρ οτά σ εις το υ (π.χ. εσ ω τε ρ ικ ό κ οιν ο β ού λιο), π α ρα μ ένει μάλλον α σαφής. Ν α , λοιπόν, ένα βιβλίο που διαβ ά ζετα ι απ’ ό λ ο υ ς ευ χά ρισ τα και εύ κολα και που συν δυ ά ζει τ ο σ ύνολο τω ν απόψεω ν και σ χολών σ κέψ ης, χω ρίς να γίνεται κου ρα σ τικό ή δυσ ν ό η το . Τώ ρα που επ ιτέλ ου ς κ ατα ργείται τ ο ένα και μ ο να δ ικό σ ύγγραμμα σ το πανεπι σ τήμ ιο, α υ τό τ ο βιβλίο μ π ορ εί να α π οδειχ θ εί χ ρ η σ ιμ ό τα το β οήθημα για το ν α κα δη μα ϊκό κόσ μο . ■

ί Δ I A B A Ζ Ω I Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η Ν

Σ π ύ ρ ο ς Α . Γεω ρ γίου

Εξαιρετική γραφή π α ιδ εία ς ι ισ το ρ ικ ο ί δ ε ν π ε ρ ιο ρ ιζ ό μ ο υ ν I I σ τε σ τη μ ε λ έτη τ ο υ γ εγ ο ν ό \ \ τ ο ς που θα τ ο “ γ ρ ά ψ ει” η ισ τορία· γ ν ω ρ ίζο υ μ ε και τα άλλα, τα “ μι κ ρ ά ” , τα σ ύν τομ α και π ερα σ τκά , αλλά και αυτά π ου δ ρ ο υ ν σ χ εδ ό ν α νεπ α ίσ θητα, σ το μέσ ο και σ το μα κ ρ ό χ ρ ό ν ο · τα γν ω ρ ίζο υ μ ε και κ α τα γ ρ ά φ ο υ μ ε αλλά δ ε ν τα γ ρ ά φ ο υ μ ε. Μ ε τη ν έα μας σ ειρ ά τ ο “ Εν έ τ ε ι” , θ ε λ ή σ α μ ε α υτά όλα , τα μικρ ά, τα υπ όκω φ α, τα τρ έ χ ο ν τ α , τα π ερ ιφ ρ ο ν η μ έν α , π ου δ ια μ ο ρ φ ώ νου ν ν ο ο τρ ο π ίε ς και σ υ μ π ερ ιφ ο ρ ές , να τα β γ ά λ ο υ μ ε από τη ν απλή κ α τα γ ρ α φ ή και να τα γ ρ ά ψ ου με». Π ρ οσ φ ω ν ώ ν τα ς τη ν έ ν α ρ ξη τη ς σ υ γ κ εκ ρ ι μέν η ς σ ειρ ά ς (το Ν ο έ μ β ρ ιο τ ο υ 20 04 σ την Ε ταιρεία Σ π ο υδώ ν Ν ε ο ε λ λ η ν ικ ο ύ Π ο λ ιτι σ μο ύ και Γενική ς Π α ιδ εία ς) ο Βασίλης Κ ρ ε μ μ υ δ ά ς απο σ α φ ή νισ ε μ ε α κρ ίβ εια τ ο π ε ρ ιεχ ό μ ε ν ό τη ς . Ό π ω ς δ ια φ α ίν ετα ι (και από τ ο απόσπασμα που π α ρ α τέθ η κε), οι π ρ ο σ δ ο κ ίες όσ ω ν σ υ μ βά λλου ν σ ε α υτή ν τη ν π ροσ π άθεια α φ ο ρ ο ύ ν τ η ν παρουσ ίασ η εν ό ς σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο υ ισ τορ ικ ού έτ ο υ ς . Ενός έ τ ο υ ς που -ό π ω ς σ ημ ειώ νει κι ο Α λ έ ξη ς Δ η μ α ρ ά ς - π έρα «απ ό τα “ μ ικρ ά ” έ χ ει κ ύ ρια υπ όσ τα ση στα “ μεγάλα ” . Υ π όσ τα σ η που δ ε ν μπ ο ρ εί να α γνο ηθ εί» . Α ρ θ ρ ώ ν ο ντα ς λοιπ ό ν τ ο ισ το ρ ικ ό πλαίσιο μιας επ ο χ ή ς μ ε τα επ ιμ έρ ο υ ς εν ό ς ο λ ό κ λ η ρ ο υ και σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο υ χ ρ ό ν ο υ επ ιχ ειρ είται η α νά δ ειξη σ ημ είω ν τη ς μικρ ο ϊσ το ρ ία ς - για να π ρ ο β λ η θ ο ύ ν έτσ ι κι όσ α πα ρα λείπ ονται από τη ν επ ίσ ημη Ισ τορ ία . Για να π ρ ο κ ύ ψ ο υ ν νέα ερ εθ ίσ μ α τα τα οπ οία, δ ο σ μένα « μ ε απλό τρ ό π ο , μ ε χ ιο ύ μ ο ρ , σαν σ ε π α ρα μ ύθ ι ή όπ ω ς π α ρ ο υ σ ιά ζο ν τα ν τό τε » , θα λ ειτο υ ρ γ ή σ ο υ ν ως ένα υσ μα σ τ ο χα σ μ ο ύ για ό ,τι ο ν ο μ ά ζ ετα ι ισ το ρ ικ ό γ ε γ ο νός. Α ν τιπ ρ ο σ ω π ευ τικ ό δείγ μ α τη ς σ η μ α ν τικ ό τα τη ς α υ τή ς κα τα γ ρ α φ ή ς / γ ρ α φ ή ς α π ο τε

λ ε ί και ο π ρ ό σ φ α το ς τ ό μ ο ς τη ς σ ειρ ά ς «Εν έ τ ε ι» που εσ τιά ζει σ ε ιδ ια ίτερ ες π τυ χ έ ς τ ο υ βίο υ, κ ατά τη ν π ε ρ ίο δ ο το υ ελ λ η ν ο το υ ρ κ ικ ο ύ π ο λ έμ ο υ τ ο 187 8 και σ τη ν π ε ρ ίο δ ο τ η ς μικρ α σ ια τικής ε κ σ τρ α τεία ς / κα τα σ τρ ο φ ή ς τ ο 1922. Τ ρ ο χ ιο δ ρ ο μ ώ ν τα ς τη ν π αρουσ ίασ η τω ν θεμ ά τω ν σ τις ρ ό γ ες τ η ς σπάνιας γ εγ ο ν ο το λ ογ ία ς και τη ς επ ιμ ελ η μ έν η ς α να ψ ηλά φησ ης τ ο υ π α ρ ελ θ ό ν το ς , οι εφ τά εισ η γ η τές μ ε τα κ είμ εν ά το υ ς (κα θ ώ ς και μ ε τα διαφ ω τισ τικά πα ρα ρτήμα τα που π εριλα μ βά νο νται σ το ν τ ό μ ο ) α να δ εικ ν ύ ο υ ν τ ο σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έν ο β ιβ λίο σ ε σ η μ είο α να φ ορ ά ς για τη ν ισ τορ ιο γρ α φ ία . Ιδ ια ίτερ α σ ε ό ,τι α φ ο ρ ά αυτά κ αθ αυ τά τα ισ τορ ικά κ είμ εν α που π ερ ιέχ ο ν τα ι σ τα δ ύ ο μ έρ η τ ο υ τ ό μ ο υ - τ ό σ ο εκ είν α που α φ ο ρ ο ύ ν τ ο 1878 ό σ ο και εκ είν α που α φ ο ρ ο ύ ν τ ο 19 2 2 - είναι πρ άγμ ατι μ ο ναδ ικά. Ε νδει κ τικ ό πα ρά δ ειγμ α α π ο τελ εί η εισήγησ η τη ς Γ. Ιγ γ λ έζου μ ε τίτλ ο : « Η εμ π ειρ ία τω ν ελ λήνω ν σ τρ α τιω τώ ν από τ ο μέτω π ο τη ς Μ ι κ ρ ό ς Α σ ία ς» - ένα κ είμ εν ο π ου ίσως θα ά ξιζ ε να δ ια β α σ τεί π ρ ώ το από όλα. Η φ ρ ο ν τισ μ έν η έ κ δ ο σ η το υ έρ γ ο υ (υπ ό τη ν αιγίδα τη ς σ χολ ή ς Μ ω ρα ΐτη), καθώ ς και η ε γ κ υ ρ ό τη τα τω ν υπ ευθύνω ν τη ς Εται ρ εία ς Σ π ο υδώ ν Ν ε ο ε λ λ η ν ικ ο ύ Π ο λ ιτισ μ ο ύ (Α . Δ η μ α ρ ά ς, Ρ. Σ τα υ ρ ίδ η -Π α τρ ικ ίο υ , Χ ρ . Μ ω ρ α ΐτη -Κ α ρ τά λ η, Κ. Γεω ργου σ όπ ου λο ς, Δ . Κ ο κ κ ιν ίδ η ς , Β. Κ ρ ε μ μ υ δ ά ς , Κ. Σ κα λιόρας, Ν . Χ ο υ ρ μ ο υ ζιά δ η ς ) μας επ ιτρ έπ ου ν, τέ λ ο ς , να τ ο χα ρ α κ τη ρ ίσ ο υ μ ε ε ξ α ιρ ετικ ό . Ένα έρ γ ο α π ό κτη μα , τμ ή μ α μιας σ ημ α ν τι κ ό τ α τη ς ε κ δ ο τικ ή ς σ ειρ ά ς, π ο υ α ξίζ ει ό ν τω ς να δ ια β α σ τεί από ό λ ο υ ς ό σ ο ι νοιά ζ ο ν τα ι για ό,τι ο ν ο μ ά ζ ετα ι π αιδεία. ■

Εν έ τε ι... 1878 και 1922 Εταιρεία Σπουδών Νεοελληνικού Πολιτισμού και Γενικής Παιδείας, 2008 σ. 374, € IS

Ο Σπόρος Α. Γεωργίου είναι εκπαιδευτικός

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Λ η μ ή χ ρ η ς Β . Τ ρ ια ν τα φ υ λ λ ίδ η ς

Όταν η ανθρώπινη ζωή κ ό σ τ ιζ ε π ο λ ύ λ ίγ ο ...

P hilip S h o rt Π ο λ Π ο τ, Α ν α το μ ία εν ό ς ε φ ιά λ τη Μετάφραση: Τιτίνα Σπερελάκη Μοντέρνοι Καιροί, 2006 ο. 717, €50

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

επανάσταση εκ φ υ λ ίζετα ι τη ν ίδια σ τιγμή εν θα μπ ο ρ ο ύ σ ε να β ρ ε θ ε ί κ α λ ύ τε ρ ο ς τίτλ ο ς από τ ο Α ν α το μ ία ε ν ό ς που γίνετα ι καθεσ τώ ς. Ο σ υγγρα φ έας θ έ τει τ ο δ ά χτυ λ ο επί το ν τύ π ο τω ν ήλων σ το σ η ε φ ιά λ τη π ρ ο κ ε ιμ έ ν ο υ να π εριγρ ά φ ει η τρα γω δ ία τ ο υ κ α μ π ο τζια νο ύ λαού μ είο όπ ου η ου τοπ ία μ ετα τρ έπ ετα ι σ ε ζ ο από τ ο κ α θ εσ τώ ς τ ο υ Π ο λ Π ο τ. Ο Philip φ ε ρ ό εφ ιά λτη, όπ ου η ανθρώπινη ζωή δ ε ν S h o rt έχ ει ερ γ α σ τεί ως ξέ ν ο ς α ντα π ο κρι έχ ει καμιά απολύτω ς α ξία στα μάτια μιας τή ς για τ ο υ ς Tim es τ ο υ Λ ο ν δ ίν ο υ , το ν σ τυγνής και απάνθρω πης εξου σ ία ς. Μ έσα E c o n o m is t και τ ο δ ίκ τυ ο τ ο υ B C C σ την από τις σ ελ ίδ ες το υ βιβλίου, ο αναγνώστης Ο υ γκ ά ντα , σ τη Μ όσ χα , σ την Κίνα και σ την π α ρα κολου θεί τη ν εκμ αυ λισ τική πολιτική Ο υ ά σ ιν γ κτο ν . Έ χει, επ ίσ ης, σ υγγρά ψ ει τη τω ν Ερυθρών Χ μ ε ρ , η οποία ήταν εμ φ ο ρ ο ύ β ιο γρ αφ ία τ ο υ Μ ά ο Τ σ εμεν η από μια ιδ εο λ ο γ ία το υ ν γ κ και έχ ει ζήσ ει για Ο ι Ερυθροί Χμερ , α κρ αίου εθ νικισ μο ύ και αυένα μεγ ά λ ο χ ρ ο ν ικ ό διά τα ρ χ ισ μ ο ύ και η οπ οία προς δόξαν σ τημ α σ τη ν Κίνα και σ την δ ρ ο ύ σ ε σ ε καθ εσ τώ ς από Κ α μ π ό τζη κατά τ η δ ε κ α ε των μέχρι λ υ το υ ψ εύ δο υς, υπ οκρισίας τία τ ο υ 7 0 . Ο σ υγγρα και μυ σ τικότη τα ς. Ο ι Ερυ σήμερα υμνητών φ έα ς, για να α ποκα λύψ ει θ ρ ο ί Χ μ ε ρ , π ρ ος δ ό ξα ν τω ν και νοσταλγών τους, τη ν τα υ τό τ η τ α α υ το ύ το υ μ έχρ ι σ ήμ ερ α υμνητώ ν και τρ ο μ α κ τικ ο ύ κ α θ εσ τώ το ς εγχώριων και νοσ τα λγώ ν το υ ς , εγχώριω ν και να σ κιαγρα φ ή σ ει τη ν και αλλοδαπών, εγ κ α θίδ ρυ · π ρ οσ ω π ικότη τα τ ο υ Π ο λ αλλοδαπών, σαν ένα κ ρ ά το ς σκλάβων, Π ο τ, χ ρ ειά σ τη κ ε να τ α ξ ι εγκαθίδρυσαν όπ ου κυρ ιαρ χο ύσ αν η π ρ ο δ έ ψ ει σ ε όλ η τη ν εν δ ο ο δ ευ τικ ή εξαθλίω σ η, η έλ ένα κράτος σκλάβων, λειψ η υλικών αγαθώ ν και η χώ ρα τη ς Κ α μ π ό τζης. Σ υ ν ά ν τη σ ε ηγ ετικ ά σ τελ έχ η σ κληρή άμισθη εργασία. Κα όπου κυριαρχούσε το υ κ ιν ή μ α το ς τω ν Ερυ νένα ς από το υ ς η γ έ τες τω ν η προοδευτική θρ ώ ν Χ μ ε ρ και μ ε λ έτη σ ε Ε ρυθρώ ν Χ μ ε ρ δ ε ν έ χ ει για π ρώ τη φ ο ρ ά α ρχεία εξαθλίωση ο δ η γ η θ ε ί μ έ χ ρ ι σ ήμ ερ α π ο υ φ υ λ ά σ σ ο ν τα ι σ το ενώ πιον τη ς δικα ιοσύνης για Π εκ ίν ο , σ τη Μ όσ χα , σ το Α ν ό ι και σ το Π α τ ο σ φαγιασ μό 1,7 εκ α τομ μυ ρ ίω ν ανθρώπων ρίσι. Π έ ρ α σ ε μή ν ες π ο λλού ς σ την ύπ αιθρο τη ν π ε ρ ίο δ ο 1975-1979. Ο π ρ όσ φ ατο ς, μά τη ς χώ ρ ας και σ υν ομ ίλ ησ ε μ ε σ τεν ο ύ ς σ υ λιστα, θά νατο ς το υ η γ ετικ ού σ τελ έχ ο υ ς Τα ν ερ γ ά τε ς τ ο υ απάνθρω που α υ το ύ δ ικ τά Μ οκ, το υ επ ο ν ο μ α ζό μ εν ο υ «Χασάπη», ο υ το ρ α , όπ ω ς τ ο ν Ιέν γκ Σαρί, γ α μ π ρ ό και σιαστικά δηλώνει πως δ ε ν πρόκειται να απο Υ π ο υρ γό Ε ξω τερικώ ν τ ο υ Π ο λ Π ο τ , και δ ο θ ε ί δικαιοσύνη για ένα από τα π λέον σ τυ σ υ γ κ έν τρ ω σ ε π ε ρ ισ σ ό τε ρ ε ς από π ε ν τα κ ό γερ ά εγκλήμ ατα , για τη γεν ο κτο ν ία που σ η σ ιες ώ ρ ες σ υ ν εν τε ύ ξε ω ν μ ε α νθ ρώ π ο υς ^ μ ά δ εψ ε το ν 20 ό αιώνα. π ρ ω τα γω νισ τές τη ς μελανής α υτή ς σ ελίδ α ς Τ ο Π ο λ Π ο τ, Α ν α το μ ία ε ν ό ς εφ ιά λ τη είναι τη ς ανθρώ πινης ισ τορ ία ς. ένα σ υγ κ λο ν ισ τικ ό β ιβλίο. Μ ια μα ρτυρία Σ το ογ κ ώ δ ες έρ γ ο το υ , ο Philip S h o rt κ ατα και ένα μ α ρ τυ ρ ο λ ο γ ίο εν ό ς λαο ύ που λ ίγο δεικ ν ύει μ ε ισ τορικά σ τοιχ εία τ ο ν τρ ό π ο με έλ ε ιψ ε να εξα φ α ν ισ τε ί από προσ ώ π ου το ν οπ οίο η εξου σ ία δ ια φ θείρ ει και πώς μια γ η ς .·

ΕΘΝΙΚΟ ΙΔΡΥΜΑ ΕΡΕΥΝΩΝ & ΜΕΛΕΤΩΝ

«ΕΛΕΥΘΕΡΙΟΣ Κ. ΒΕΝΙΖΕΛΟΣ» » ΕΚΔΟΣΕΙΣ 0 Ελευθέριος Βενιζέλος

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΔ.ΣΒΟΛΟΠΟΥΛΟΥ

και η Κύπρος ΓιώργοςΚαζαμίας- ΠέτροςΠαπαπολυβίου

Καζαμίας Γ., Παπαπολυβίου Π. (επιμ.)

ΗΑΠΟΦΑΣΗΓΙΑΤΗΝΕΠΕΚΤΑΣΗ ΤΗΣΕΛΛΗΝΙΚΗΣΚΥΡΙΑΡΧΙΑΣ ΣΤΗΜΙΚΡΑΑΣΙΑ

Σβολόπουλος Κωνσταντίνος Δ.

0 Ε λευ θέρ ιος Β ενιζέλος και π Κύπρος: Πρακτικά Συνεδρίου

Η απόφαση για την επέκταση τη ς ελληνική ς κυριαρχίας στη Μικρά Ασία: Κριτική επαναψηλάφηση

- Πανεπιστήμιο Κύπρου - Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών και Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος»

- Ίκαρος - Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών & Μελετών «Ελευθέριος Κ. Βενιζέλος» Αθήνα 2009.

- Καστανιώτης Αθήνα 2008. Βασική επιδίωξη για την διεξαγωγή του συνεδρίου και την έκδοση του τόμου - πέρα από την σαφή εικόνα της πολύπλευρης ανάμειξης του Ελευθερίου Βενιζέλου στο Κυπριακό ζήτημα - υπήρξε η ανάγκη να ενθαρρυνθούν παλαιότεροι και νεότεροι ερευνητές να ασχοληθούν με το θέμα, να αναδειχθούν νέοι θεματικοί άξονες, τους οποίους θα μπορούσε να ακολουθήσει η μελλοντική έρευνα. Τα κείμενα του παρόντος βιβλίου καταδεικνύουν τις πολλές και όχι πάντοτε εύκολα διακριβώσιμες πτυχές του Κυπριακού σε αυτή την πρώιμη μορφή του, προβάλλουν τη σταθερή μέριμνα του Κρητικού πολιτικού για τη Μεγαλόνησο, αλλά παράλληλα πηγαίνουν και πιο μακριά: εξετάζουν τα ζητήματα στρατηγικής που συνδέθηκαν με τη διαχείριση του εθνικού θέματος· αναδεικνύουν ταυτόχρονα νέους τομείς που δεν έχουν ακόμη προσελκύσει επαρκή ιστοριογραφική προσοχή. Η έκδοση επιχορηγήθηκε από το Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισμού της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Η έκδοση αποσαφηνίζει το χαρακτήρα της επέμβασης της Ελλάδας στη Μικρά Ασία. 0 Κ. Σβολόπουλος, μετά από έρευνα και επεξεργασία ιστορικώντεκμηρίων, καταλήγει σε μια θεμελιακή διαπίστωση: Η επέκταση της κυριαρχίας της Ελλάδας στη Μικρά Ασία ήταν αγώνας λύτρωσης και απελευθέρωσης των Ελλήνων. Πρόκειται για ιστορική σύνθεση, που συνίσταται όχι μόνο στην παράθεση στοιχείων και την τεκμηριωμένη αναφορά των γεγονότων, αλλά και στην πολιτική ανάλυσή τους, ανάλυση που προσφέρει μια πλήρη εικόνα της πολιτικής, στρατιωτικής και διπλωματικής διάστασης της επέμβασης της Ελλάδος στην Ιωνία. Επιχειρείται μία πολύπλευρη προσέγγιση του φαινόμενου, παρατίθενται τα θέματα που σχετίζονται με τη συμμαχική στήριξη και τη στρατιωτική ισχύ της Ελλάδας, ενώ περιγράφεται η δραματική μεταβολή τους μετά την εκλογική ήττα του Ελευθερίου Βενιζέλου.

Πλατεία Έλενας Βενιζέλοο, Χαλέπα, 73133 Χαντά Τηλ,: 28210 56008,51555,51556 Fax: 28210 56009 Email: info@venizelos-foundation.gr www.venizelos-foundation.gr

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Η

Λ η μ ή τ ρ η ς Β . Τ ρ ια ν τα φ υ λ λ ίδ η ς

Ένας ποιητικός μύθος Μ αρίνα Τ σ β ετά γιεβ α π α ρ ό λ ο που λ α β ε τη ν π ρ όκλησ η τη ς π ο ιη τικ ή ς τη ς α π ο α νή κει σ το π ά ν θεον τω ν μ ε γ α λ ύ τε σ το λ ή ς , δ η λα δ ή να α φ ο υ γ κ ρ α σ τε ί τ ο ν κ ό ρω ν σ υγγρα φ έω ν και π ο ιη τώ ν το υ σ μ ο και, σ τη σ υν έχ εια , να α να καλύψ ει τις 20 ού αιώνα, σ τη χώ ρ α μας τη ν γ ν ω ρ ίζο υ μ ε ε κ φ ρ ά σ ε ις που επ ιτρ έπ ο υ ν σ το υ ς ά λλο υς ως όν ο μα - μύ θο τη ς ρω σικής και ευρω παϊ να ο ν ο μ ά σ ο υ ν και να εν ν ο ή σ ο υ ν τις ίδ ιες κής λ ο γ ο τεχ ν ία ς , α φ ο ύ ήταν σ πά νιες και το υ ς τις εμ π ειρ ίες . Η ίδια η Μ αρίνα Τ σ β ε α π ο σ π ασ μα τικές μ έχρ ι σ ήμ ερ α οι ε κ δ ό τά γιεβ α ε ίχ ε έν α ν π ολύ πιο υψ η λό και ε υ σ εις που α φ ο ρ ο ύ σ α ν τ ο έρ γ ο τη ς κα θ εγ εν ικ ό σ τό χ ο σ τη ζωή τη ς , ή θ ελ ε να σ το α υτό . Είναι ευ τύ χ η μ α , λοιπ ό ν, που οι ε κ δ ό χ α σ τεί βαθιά και να αρθρ ώ σ ει, ό σ ο πιο σ εις τη ς Ε στίας τό λμ η σ α ν να εκ δ ώ σ ο υ ν τ ο ά μεσ α γ ίν ετα ι, τη ν α λήθεια . Η Μ αρίνα ο γ κ ώ δ ες έρ γ ο τη ς Μια ζωή μέσα στη φω Τ σ β ετά γιεβ α ζ ο ύ σ ε κι έ γ ρ α φ ε σ τη ζωή ως τιά. Εξομολογήσεις, σε μ ετά φ ρ α σ η το υ φ λ έ γ ό μ εν η ύπ α ρξη και σ ε α υτό , ό σ ο κι αν κ ειμ έν ο υ τ ό σ ο από τα γαλλικά, όσ ο και ξ ε ν ίζ ε ι ο ρ ισ μ έν ο υ ς , μ ο ιά ζει π ολύ μ ε το ν από τα ρω σικά. Ιδ ια ίτερ α ά λλο μεγ ά λ ο ρώ σ ο π ο ιη τή, το ν Είναι ένα βιβλίο ευ τυ χ έ ς είναι τ ο γ εγ ο ν ό ς Β λ α δ ίμη ρ ο Μ αγια κόφ σ κι. Δ εν ότι τ η ν επ ιμ έλ εια το υ κ ε ί τοιχογραφία μιας είναι ά λλω σ τε τυ χ α ίο ό τι και οι μ εν ο υ έ χ ει ο Τ σ β ετά ν Τ ο δύ ο α φ α ίρ εσ α ν μ ε τα ίδια το υ ς εποχής που ν τό ρ ο φ , ο ο π οίος, α φ ο ύ τα χ έρ ια τ η ζω ή το υ ς . Και οι διά β α σ ε σ τα ρω σικά χιλιά έζησε μέσα δ ύ ο ζού σ α ν τ η μ ε θ ό ρ ιο τω ν δ ε ς σ ελ ίδ ες προσ ω π ικώ ν σχη φενάκη της π ρ αγμ άτω ν και οι δ ύ ο φ λ έ γ ο και ε ξ ο μ ο λ ο γ η τ ικ ώ ν τ η ς ν τα ν και, ε ν τέ λ ει, κάηκα ν, φ ω τί ουτοπίας και τον κ ειμ ένω ν, σ υ γ κ ρ ό τ η σ ε τη ν ζο ν τα ς μ ε τη ζωή, τ ο έρ γ ο και α υ το β ιο γ ρ α φ ία τη ς , σ την ζόφο του τ ο θά ν α το το υ ς τη ν ύψ ιστη δια οπ οία ο α ναγνώ στης παρα ολοκληρωτισμού κονία το υ κα λ λ ιτέχν η, που δ ε ν κ ο λ ο υ θ ε ί μέρα μ ε τη μέρα είναι άλλη από τη δια κονία τη ς τη ν τρ α γ ικ ή ζωή α υ τή ς τ η ς ιδ ιο φ υ ο ύ ς γ υ α λή θεια ς, τη ς δ ική ς το υ αλήθεια ς. ναίκας. Τ ο Μια ζωή μέσα στη φωτιά. Εξομολογή Σ χ εδ ό ν χίλιες σ ελ ίδ ες α π ο τελ ο ύ ν τ ο μω σεις είναι ένα βιβ λίο σ υνα ρπ α σ τικό, τρ α σ αϊκό τη ς τα ρ α χ ώ δ ο υ ς ζω ής τ η ς Μ αρίνας γ ικ ό μα και ελ π ιδ ο φ ό ρ ο σ υνάμα. Είναι ένα Τ σ β ετά γιεβ α . Είναι η ζωή τ ο υ α υτό π τη μά ρ βιβ λίο - π ο τα μ ό ς , ένα βιβ λίο - το ιχ ο γ ρ α τυ ρ α για όλα όσ α σ υνέβ η σ α ν τ ο π ρ ώ το , φ ία μιας ο λ ό κλ η ρ η ς επ οχ ής, μιας επ ο χ ή ς περίπ ου, μισό τ ο υ 20 ού αιώνα. Π αράλληλα, που έζ η σ ε μέσ α σ τη φ εν ά κ η τη ς ο υ τοπ ία ς είναι η μα ρτυρία εν ό ς ανθρώ που που σ υμ και τ ο ν ζ ό φ ο τ ο υ ο λ ο κλη ρω τισ μ ού . Π α ρά λ μ ε τ ε ίχ ε εν ερ γ ά σ τη λ ο γ ο τεχ ν ικ ή αλλά και ληλα, είναι ένα βαθιά π ο ιη τικ ό βιβλίο, πολιτική ζωή, - έ σ τ ω και έμ μ ε σ α -, τ ό σ ο τη ς ό π ου η ζω ή το υ π ο ιη τή είναι α π ό λυ τα τα υ ιδ ια ίτερ ης π α τρ ίδα ς τη ς, όσ ο και διαφ όρ ω ν τό σ η μ η μ ε τ ο έρ γ ο το υ . Είναι έν α ς χ ά ρ τη ς ά λλων χω ρ ώ ν τ η ς Ευρώπης, σ τις ο π ο ίες αισ θ ημ άτω ν και ένα ς π ίνακας σ υνα ισ θημά έζ η σ ε τ η ν π ε ρ ίο δ ο τη ς α να γκα σ τικής τη ς τω ν και, ως ε κ τ ο ύ το υ , είναι ένα βιβ λίο κ ό υπ ερ ορ ία ς. σ μη μα , ένα βιβ λίο α π ό κτη μα για τ η β ιβ λιο Η παρούσ α έκ δ ο σ η , επ ιπ λέον, μας δίνει τη θήκη κ ά θ ε ανθρώ που που επ ιμ έν ει να α ντι δ υ ν α τό τη τα να α να κ α λ ύ ψ ο υ μ ε τ η Μ αρίνα σ τέκ ετα ι σ τη ν ευ κ ολ ία και τα ψ ευ το δ ιλ ή μ Τ σ β ετά γιεβ α ως δ η μ ιο υ ρ γ ό , η οπ οία α νέ μα τα τη ς επ ο χ ή ς μας. ■

Μ αρ ίνα Τ σ β ετά γ ιεβ α Μ ια ζω ή μέσ α σ τη φ ω τιά . Ε ξο μ ο λ ο γή σ εις. Μετάφραση από τα ρωσικά: Μόρω Κάτσικα Μετάφραση από τα γαλλικά: Αδριάνα Χαχλά Βιβλιοπωλεΐον της Εστίας, 2008 σ. 909, €39,31

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[ β

δ ι α β α ζ ω κ

Ξ έν η Λ . Μ π α λ ω τή

Από τη σκοπιά τ η ς δ η μ ό σ ια ς ισ το ρ ία ς ίναι α λήθεια πως ό τ α ν έν α ς πανεπ ι σ τη μ ια κ ό ς , και μά λισ τα ισ το ρ ικ ό ς κ ύ ρ ο υ ς, όπ ω ς είναι ο σ υγγρα φ έα ς το υ π α ρ ό ν το ς β ιβλίου, απ οφα σ ίζει να π ρ ο σ εγγίσ ει ένα τό σ ο « ο δ υ ν η ρ ό » θέμ α όπ ως είναι η ισ το ρ ικ ή μνή μη για τ ο ν Β' Π α γ κ ό σ μ ιο Π ό λ ε μ ο από τη σκοπιά τ η ς « Δ η μ ό σιας Ισ τορ ία ς», π α ρ α δ εχ ό μ ε ν ο ς ό τ ι η « Δ η μόσ ια Ισ τορ ία ... έ χ ει π ά ρει δ ια ζύ γιο από τη ν α κα δη μα ϊκ ή α δ ε λφ ή τη ς » , τ ό τ ε ο ανα γνώ σ της δ ικα ιο ύτα ι να π ερ ιμ έ ν ε ι από τα χ ε ιρ ό τε ρ α , π.χ. τη λ α ϊκίσ τικ η π ρ οσ έγγισ η το υ θ έ μ α το ς , έω ς τα κα λ ύ τερ α , π.χ. ο ισ το ρικό ς να α π ο δ ε ίξει ε κ ν έο υ τη σ ο β α ρ ό τη τα τη ς σ κέψ η ς το υ και να επ ιβ εβα ιώ σ ει ό τ ι τα «ράσ α», δη λ α δ ή η σ υχνή επ ίκλησ η π ρ ω το γεν ώ ν και μ ό ν ο πηγών, ε ν ίο τ ε για λ ό γ ο υ ς εντυ π ω σ ια σ μο ύ, δ ε ν κά ν ο υν τ ο ν «παπά». Τ ο βιβ λίο το υ X . Φ λ ά ισ ερ δ ια β ά ζετα ι π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο ως ισ το ρ ικ ό αφ ή γη μα παρά ως σ ύγγρα μμ α. Ά λ λ ω σ τε ο σ υγ γ ρ α φ έα ς α π ο δ έ χ ε τα ι ό τι π ρ οσ εγγ ίζει τ ις μ ν ή μ ες τ ο υ Β' Π α γ κ ο σ μ ίο υ Π ο λ έ μ ο υ μέσ α α π ό τ η ν οπ τικ ή τ η ς « Δ η μ ό σ ια ς Ισ το ρ ία ς » που « α φ ηγ είτα ι ό ,τι δ ια κ υ β ε ύ ε τα ι σ ε επ ίπ εδ ο κ οιν ή ς γνώ μη ς γύρ ω από κρίσ ιμα εθ νικά και π ο λιτικά ζη τή μ α τα το υ π α ρ ελ θ ό ν το ς » . Π ρ ο σ εγ γ ίζ ει τ ο θ έμ α π α ρ ελ θ ο ύ σ η ς ισ το ρίας και δ ε δ ο μ έ ν ω ν το υ π α ρ ό ν το ς δ ια λο γικά, εξο ν υ χ ισ τικά , δ ίχω ς να χ α ρ ίζετα ι σ ε κανένα ν και χω ρ ίς σ τερ εό τυ π ες μ ε τα β λ η τέ ς , όπ ω ς π.χ. τα θ ύ μα τα να π α ρ α μ έν ου ν θ ύ μα τα και οι θ ύ τε ς μ ό ν ο θ ύ τες ! Ο X . Φ λ ά ισ ερ δ έ χ ε τα ι τη ν επ α να ξιο λ όγ ησ η τω ν ρό λω ν υπ ό τη ν π ρ ο ϋ π ό θ εσ η ό τ ι «η κυ ρ ίαρ χη γ ερ μ α ν ική ερ μ η ν εία ο φ ε ίλ ει να φ ρ ο ν τίζε ι ώ σ τε να μη θ ε ρ ιέψ ει η παρούσ α κ ο υ λτο ύ ρ α τ ο υ θύμ ατος, να μην α π ο κο π εί από τ ο α ιτιο λο γ ικ ό ισ το ρ ικ ό πλαίσ ιό τη ς , λ ησ μο ν ώ ν τα ς τη ν ευ θ ύ ν η εκ είν ω ν που ε ίτ ε π ρ οκ ά λεσ α ν ό λ ο α υ τό ν τ ο ν ό λ ε θ ρ ο ε ίτ ε επ ω φ ελ ή θη κα ν απ’ α υ τό ν» (σ ελ. 49 1). Μ ά

λισ τα, σ ύμφω να μ ε τ ο ν σ υγγρα φ έα , « δ εν χω ρ ά ει α μφ ιβ ολία για τη ν α λληλεπ ίδρ ασ η ανά μεσ α σ το κ α κ ό που οι Γ ερ μ α ν ο ί π ρ ο ξέ νη σ α ν σ ε ά λλ ο υς και σ ε α υ τό π ου υπ έ σ τησ αν οι ίδιοι. Η αναλογία τη ς σ χέσ η ς α υ τή ς θα επ ηρ εά σ ει τη ν εικό ν α που θα έχ ο υ ν οι ν έ ε ς γ εν ιέ ς για τη ν ισ τορ ία και τη ν τα υ τό τ η τ α που κλη ρ ο ν ό μ η σ α ν » (σ ελ.49 0). Ό λ η η μ ε λ έτη είναι π ρ ο φ α νέ ς ό τι β α σ ίζε τα ι σ το π ρ ω τα ρ χ ικό γνώ ρισμα τη ς ισ το ρ ι κ ή ς επ ισ τήμ ης, που είναι η σ υ ν εχ ή ς δ ια τύ πω ση π ρ οβ λ η μα τισ μώ ν βάσ ει νέω ν σ το ι χείω ν για τη ν ο ρ θ ό τη τα π ρ οη γ ού μενω ν συ μπ ερ ασ μάτω ν. Σ υχνά -π υκνά ο α να γνώ σ της έ χ ει τη ν ε ν τύ πωση ό τ ι ο σ υγγρα φ έα ς σ υν ομ ιλ εί μαζί τ ο υ ε ίτ ε για να διατυπώ σει ένα ερ ώ τη μα -ό π ω ς , π.χ., αν είναι κ α τα ν ο η τό τ ο λ ά θ ο ς που διαπ ρ ά τ τει μ ερ ίδ α α ρά βω ν ή ισ λαμισ τώ ν α ρν ο ύ μ ε ν ο ι τ ο Ο λ ο κ α ύ τω μ α , δη λ α δ ή « τ ο γ ε γ ο ν ό ς ε κ ε ίν ο σ το ο π ο ίο β α σ ίσ τη κ ε σ ε μ ε γ ά λο β α θ μ ό η ίδ ρυ σ η το υ Ισ ρα ήλ από η θική ά π ο ψ η » - ε ίτ ε για να σ τιγ μ α τίσ ει τη ν έλ λ ειψ η ισ το ρ ικ ή ς γνώ σ ης από μ εγ ά λ ο μ έ ρ ο ς τ ο υ π α γκόσ μιο υ π λη θυ σ μ ού -ό π ω ς , π.χ., η α ντίδρ α σ η φ ιλάθλω ν σ το Μ ου ντιά λ τ ο υ Β ερ ο λ ίν ο υ 20 06 που είπα ν πως «οι Γ ερ μ α ν ο ί είναι κυρ ίω ς σ τρ α τιώ τες . Και ο μ ιλ ιτα ρ ισ μό ς α υ τό ς το υ ς α ν έ δ ε ιξε σ τη ν π λ έο ν α ξιό π ισ τη δ ύ να μ η το υ π α γκοσ μίο υ π ο δ ο σ φ α ίρ ο υ » (σ ελ .47 1) - ε ίτ ε για να ν ο υ θε τή σ ε ι υπ έρ τη ς α να γ κα ιό τητα ς τ η ς δια δ ι κασ ία ς τη ς ισ το ρ ιο π ο ίη σ η ς το υ π α ρ ε λ θ ό ν τ ο ς μέσ ω τη ς λήθ ης, ό σ ο και εά ν ο ίδ ιος εσ τιά ζει τ η μ ε λ έ τ η το υ σ τις π ρ ω το β ο υ λίες για τ η ν ενίσ χυ σ η τ η ς μνή μη ς. Ό μ ω ς , όπ ως α να φ έρ ει και ο σ υγ γ ρ α φ έα ς, «για τ η λήθ η α π α ιτείτα ι α π ε ρ ιό ρ ισ τη υπ ομονή» (σ ελ.49 4) από ό λ ο υ ς το υ ς εμ π λ ε κ ό μ ε ν ο υ ς και σ τη σ η μ ερ ιν ή επ ο χ ή τη ς τα χ ύ τη τα ς η υ π ομ ονή δ ε ν υπ ά ρχει ο ύ τ ε για τα δια π ρ ο σωπικά σ υνα ισ θήματα ... ■

Χ ά γ κ ε ν Φ λ ά ισ ε ρ Ο ι π ό λ εμ οι τη ς μ ν ή μ η ς Ο Β' Π α γ κό σ μ ιο ς Π ό λ εμ ο ς σ τη Δ ημ όσ ια Ισ το ρ ία Νεφέλη, 2008 σ. 676, € 37

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

β3

Λεωνίδας Στεφάνου

Α ναζητώ ντας δ ιε ξ ό δ ο υ ς

τη σημερινή εποχή των νέων κοινωνικών ανακατατάξεων η κρίση της δημόσιας πολιτικής οικονομίας δεν διαφέρει από την κρίση της οικονομίας της αγοράς. Νέες μορφές συνεταιριστικής οικονομίας, μη κερδοσκοπικής, διαφέρουν αρ

κετά από τις προηγούμενες μορφές δράσης.

Η ανάδυση της κοινωνικής οικονομίας

ΕΤΑΙΡΙΚΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΥΘΥΝΗ

ΔΗΜΟΣΙΩΝ

ΣΧΕΣΕΟΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΕΚΤΕΛΕΣΗ

^-=*Ζ·

J m m rm ι

■ '■ ifcgkf Στρατηγική και Εκτέλεση

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Η κοινωνική οικο νομ ία σ υν δ έετα ι ά ρρη κτα μ ε τη ν ανά πτυξη τη ς κοινωνίας τω ν πολιτών. Α ναπ τύσ σετα ι δ ε δυναμικά σ ε π ερ ιο χές όπ ου τ ο κ ρ ά το ς και η ο ικο νομ ία τ ο υ καθώς και η « κ ε ρδ οσ κο π ική » ιδιω τική οικο νομ ία δ ε ν εισ έρ χ ον τα ι, λόγω τη ς π εριορ ισ μ ένη ς κ ερ δ ο φ ο ρ ία ς ή τη ς π εριορ ισ μ ένη ς πρόσ βα σης, λόγω επ ικοινω νιακής α πομόνω σης, μ ε γέθ ο υ ς τη ς α γο ρά ς (π ερ ιφ ερ εια κ ό π ρ ό βλημα που είναι και κοινω νικό, αλλά έχ ει έκ φραση και σ το χώ ρ ο - τό π ο κτλ). Σ το σ υλλογικό α υ τό επ ισ τημ ονικό έρ γ ο , με τίτλ ο Η ανάδυσ η τη ς κοινω νικής οικονομίας, σ ε επ ιμέλεια τ ο υ καθηγητή Γεώ ργιου Ο δ . Τσ ομπά νογλου (εκ δ ό σ εις Παπαζήση), μ ελ ε τιόνται οι χώ ρ οι όπ ου κυρίω ς α νελα σ τικές α να π τυ ξια κές α νά γκες κοινω νικού χα ρα κτήρ α, όπως η α νά π τυξη κατα ναλω τικής πί στης, πολιτισ τικώ ν δ ρ άσ εω ν το π ικ ού χα ρα κτήρ α, υπ ηρεσ ίες εκπ αίδ ευ σ ης και υγείας, επ ιχειρ ημ ατικώ ν δρ άσ εω ν, για τ ο υ ς νέο υ ς ιδια ίτερα, α π ο τελού ν ένα ν κ ύρ ιο τ ο μ έα για τη ν ετα ιρ ική οικο νομ ία , τη ν κοινω νική ο ικ ο νομία. Ο ι μεν βασικές υπ ηρεσ ίες απ ο τελού ν τη βάση το υ κοινω νικού κεφ αλα ίου, η οποία πρέπ ει να π ρ ο έρ χ ετα ι από δ η μ ό σ ιες αλλά και ιδιω τικές, όμ ω ς μη κ ερ δ ο σ κ ο π ικ ές κ ο ι νω νικές επ ιχειρ ήσ εις, οι δ ε κοινω νικο-π ολιτισ τικ ές και ο ικο ν ο μ ικ ές μπ ορ ού ν να είναι π ρ οϊόντα σ υνετα ιρ ισ τικο ύ μη κερ δ ο σ κ ο π ι κού κεφ αλα ίου. Ο ι μεγάλες επ ιχειρ ήσ εις έχ ο υ ν προσ π αθή σει να α ναβαπτιστούν σ την κ ολυμπήθρα το υ Σιλωάμ και να «σ βήσ ουν» π α λ α ιό τερ ες α μα ρ τίες το υ ς . Α π ό τη ν άλλη, τα ισ χυρά κα ταναλωτικά κινήματα έχ ο υ ν απαιτήσει οι επι

χειρή σ εις να παίζουν έναν κάπ οιο κοινωνικό ρ ό λο. Τ ο βιβλίο το υ Philip K o tle r και τη ς N a ncy Lee Ε ταιρική κοινω νική ε υθύ νη (εκ δ ό σ εις Econom ia) σ υμβάλλει π ρ ος αυτή τη ν κ ατεύθ υνσ η, μ ε πλείσ τα όσ α π α ρα δείγματα β έλτισ τω ν πρακτικώ ν από μ εγάλες ετ α ι ρ είες , όπως H e w le tt - Packard, Body shop, M ic ro s o ft, κ.ά. Ο ι δ η μ ό σ ιες σ χέσ εις είναι ένα ερ γ α λ είο για τη ν έ ξ ο δ ο από τη ν κρίσ η που π λ ή ττει κ υ ρίως τ ις Η .Π .Α . αλλά και γενικά ό λ ο το ν κ ό σ μ ο σ ήμ ερ α , ό μ ω ς η σημασ ία το υ ς δ ε ν έχ ει σ υ ν ειδ η το π ο ιη θ εί π λήρω ς από όσ ο υ ς θα έπ ρεπ ε. Σ το βιβ λίο μ ε τίτ λ ο Π ρ ο γ ρ ά μ μ ατα Δ η μ οσ ίω ν Σ χ έ σ εω ν - Σ τρ α τη γ ικ ή και Ε κ τέ λ ε σ η το υ Γεώ ργιο υ Π α π α ντρια ντα φ ύ λ λ ο υ (εκ δ ό σ εις Α θ . Σ τα μ ο ύ λη ς ), ο σ υγ γ ρ α φ έα ς το υ βιβλίου, π α ρ α θ έτο ντα ς για πρώ τη φ ο ρ ά διεθ ν ή ερ ευ ν η τικ ά σ το ιχ εία σ ε τ ο μ ε ίς επ ικοινω νίας, δ ιεισ δ ύει σ ε β άθος σ την π ρ α κ τικ ή πλευρ ά τω ν δη μο σ ίω ν σ χ έ σ εω ν, κ α τα θ έ το ν τα ς π ρ ο τά σ εις και λύσ εις, μ ε τη μ ο ρ φ ή ξεχ ω ρ ισ τώ ν π ρ ογρ α μ μά τω ν, για τη ν κ α λ ύ τερ η εφ α ρ μ ο γ ή το υ ς . Π α ρ ο υ σ ιάζεται βήμα π ρ ο ς βήμα η επ ιτυ χή ς ο λ ο κλήρω ση δ ιά φ ορ ω ν π ρ ογ ρ α μ μά τω ν δ η μ ο σίων σ χέσ εω ν σ ε δια φ ό ρ ο υ ς τ ο μ είς . Ό π ω ς ισ χυ ρ ίζετα ι ο σ υγγρα φ έα ς: «Τ α π ρ ο γ ρ ά μ ματα δη μο σ ίω ν σ χέσ εω ν α π ο τελ ο ύ ν παγκο σ μίω ς ένα από τα α π ο τελ εσ μ α τικ ό τερ α ο χ ή μ α τα για τη ν επ ικοινω νία τω ν ορ γ α ν ι σ μώ ν μ ε τ ο ευ ρ ύ τ ε ρ ο π εριβ ά λ λ ον τ ο υ ς και τη σ υνεχ ή προάσπιση τω ν σ υ μ φ ερ ό ντω ν το υ ς » . Α ς υ π ο θ έσ ο υ μ ε ότ ι κάτι μπ ορ ού ν να κάνο υν κι αυτά εν ό ψ ει τη ς μεγάλης ύ φ ε σ ης. ■

Γιώ ργ ος Ρ ού β α λης

M iria m T o e w s

Τ σ ιμ α μ ά ν τα Α ν τίτσ ι

Ν α ύπ λιον, Σ π η λιά δ ου I Ναύδετο, 2008 α 315, €20

Π α ρ ά ξε ν η κ α λο σ ύ νη Μετάφραση: Ειρήνη Παρασύρη Κέλευθος, 2009 σ. 329, € 17

Δ α κ ρ υ σ μ έν ο ς ήλιος Μετάφραση: Κυριάκος Μαργαρίτης Ψυχογιός, 2008 σ. 551, € 19,90

Γιώ ργος Ρούβαλης, λ ο γ ο τέχ ν η ς και εξ α ι ρ ε τικ ό ς μετα φ ρ α σ τής από τα ισπανικά, είναι γνω σ τός για τη ν αγάπη που τρ έ φ ε ι για τη ν ιδια ίτερ η πατρίδα το υ , τ ο Ναύπ λιο. Μ ε το ν έο το υ βιβλίο Ν αύπ λιο, Σπ η λιά δο υ I μας δ ί νει μια υπ οδ ειγμ α τική και ολοζώ ντανη εικόνα τη ς μικρής πόλης και κ ά θ ε ελληνικής επ αρ χίας, γρα μμ ένη μ ε α πέραντη αγάπη, χιο ύ μ ο ρ και βαθιά γνώση τη ς κ α θ ημ ερ ινότη τα ς. Ο Γιώ ργος Ρ ούβαλης ζω ντανεύει μέσα από τις σ ελίδ ες το υ νέο υ το υ βιβλίου τ ο Ναύπλιο, «την ω ρ αιό τερ η πόλη τη ς Ελλάδας, τη ν πρώτη τη ς πρω τεύουσ α», μέσα από τ ις αναμνήσεις εν ό ς παιδιού κάποιας μικρ οα σ τικής ο ικ ο γ έ νειας, που μεγαλώ νει σ τις δ ε κ α ε τίες τ ο υ 1950 και I9 6 0 μέσα σ’ α υ τό τ ο συναρπασ τικό σ κη νικό με τα παλιά κάστρα, ενώ από τη ν άλλη πλευρά επ ιχειρ εί μια καταγραφή τη ς κοινωνιολογίας τη ς πόλης, τω ν θεσ μώ ν, αλλά και τω ν ανθρώπων τη ς. Μ έσα από τις σ ελ ίδ ες το υ βι βλίου π α ρελαύνουν άνθρωποι, επ ιφ ανείς και α φανείς, ά νδ ρ ες και γυνα ίκες που απ ο τελού ν τις ψ ηφ ίδ ες μιας μα γευ τικής εικόνας. Ξεχω ρι σ τή μνεία α ξίζει να γίνει σ την εικο νογρά φ ησ η το υ βιβλίου, που είναι ένα σ υλλογικό έρ γο, γιατί οι πρω ταγω νιστές το υ , ε κ τ ό ς από τις μνή μες το υ , π ρ όσ φ ερ αν και τις οικο γ εν εια κ ές α σ π ρόμα υρ ες φ ω το γ ρ α φ ίες το υ ς , σ ε σ τιγμές χα ρά ς ή λύπης, χο ρ ο ύς, τρα γού δια, καφ ενεία και κ ηδ είες. Ένα ε ξ α ιρ ετικ ό α φήγημα γρα μ μ ένο με πολλή αγάπη από τ ο Γιώργο Ρούβαλη. [ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ]

M iria m T o e w s γ εν ν ή θ η κ ε σ το ν Κ α να δά τ ο 1964. Έ ζησ ε μέχρ ι τη ν εφ η βεία τη ς σ την κο ιν ό τη τα τω ν μενονιτώ ν τ ο υ Στάινμπ α χ τη ς Μ ανιτόμπ α. Σ ήμ ερ α ζει σ το Γουίνιπ εγκ και α σχολείται μ ε τη δημοσ ιογραφ ία, τ ο ν κιν η μ α το γ ρ ά φ ο και τη συγ γρα φ ή . Σ το Π α ρ ά ξ ε ν η κ αλο σ ύ νη, που για π ο λ λ ού ς μ ή ν ες ήτα ν π ρ ώ το σ ε πω λήσεις σ το ν Κ α ναδά, α π ο νεμή θη κε, μ ετα ξύ άλ λων, τ ο π λέον τιμ η τικ ό β ρ α β είο λ ο γ ο τεχ ν ία ς για τ ο ν Κ ανα δά , «T he G o v e rn o r General's L ite ra ry A w a rd » . T o β ιβλίο τη ς δια θ έ τ ε ι πολλά σ τοιχ εία από τις π ρ ο σωπικές τη ς εμ π ειρ ίες. Α φ η γείτα ι τη ν ισ τορία τή ς δ ε κ α ε ξά χ ρ ο ν η ς Ν ό μ ι Ν ίκ ε λ που ζει σ ε μια κοινω νία, α υτή τω ν φ ανα τικώ ν μενονιτώ ν, μια κοινωνία κλεισ τή, που κατα π ιέζει α σ φ υκτικά τα μέλη τη ς. Σ κο π ό ς τ η ς κ ο ιν ό τη τα ς είναι να κάνει τη ζωή μια π ρ οσ ο μοίω ση το υ θανάτου. Η Ν ό μ ι α ντιτάσ σει σ την κ α τά ρρ ευ σ η το υ π ερι β ά λλο ντο ς τη ς ένα π νεύμα α να ρ χικό, γ εμ ά το νεα νικό σ φ ρ ίγος και γίνετα ι η ίδια αφη γή τρια το υ θ ε ά τρ ο υ τη ς ζω ής τη ς. [Ν ·]

Δ α κ ρ υ σ μ έ ν ο ς ή λ ιο ς που καίει τ ο χώ μα σ τη Ν ιγ η ρία, τη σ κλη ρή και α ιμ α το β α μ μένη από τ ο ν π ό λ εμ ο γη, είναι ο ίδ ιο ς που φ ω τίζει τα όν ειρ α και τις ελ π ίδ ες τω ν πρω ταγω νι σ τώ ν το υ βιβλίου τη ς γ εν ν η μ έ ν ης τ ο 1977 νιγηρ ια νή ς Τ σ ιμα μά ντα Α ν τίτσ ι. Ό τ α ν ο μικρ ό ς Ο ύ γ κ β ο υ φ εύ γ ε ι από τ ο χω ρ ιό και τη ν ο ικο γ έν εια το υ για να ερ γ α σ τεί σ το σπίτι το υ κ α θ η γ η τή Ο ν τεν ίγ κ μ π ο , π ερνά από τη ν πλήρη φ τώ χεια και άγνοια σ ’ έν α δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό κ ό σ μ ο . Ό μ ω ς η δ ε κ α ε τία το υ ’60, από τ η ν α ρ χή ως τ ο τ έ λ ο ς τη ς ο π οία ς τα λ α ν τεύ ετα ι η α φ ή γησ η, σ η μ α δ εύ ετα ι μ ε τ α ξύ '67 και ’70 από τ ο ν π ό λ εμ ο μ ε τα ξύ τη ς Ν ιγη ρ ία ς και τη ς Μ πιάφρα - τ ο υ ς β ο μ β α ρ δ ισ μ ο ύ ς , το υ ς σ κ ο τω μ ο ύ ς, τ ο α νείπ ω το τη ς ω μ ής βίας. Κι έτ σ ι οι ό μ ο ρ φ ε ς φ ιγ ο ύ ρ ε ς τη ς Ο λάνα και τη ς δ ί δυ μη ς α δ ερ φ ή ς τη ς , το υ άγγλου Ρ ίτσ αρντ, το υ μ ικρ ού Ο ύ γκ β ο υ και τ ο υ κ α θ ηγ ητή δ ιολισ θα ί ν ο υ ν σ ταδ ια κά σ’ ένα χ ο ρ ό θα ν ά το υ . «Μ α κά ρι να μην ξ ε χ ύ σ ο υ μ ε π ο τέ.» [ΕΛΕΝΗ KAPPA]

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω

]

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

Ν τ μ ίτ ρ ι Μ π ό ρ χν ικ ο φ

Ν τ α β ίν τ Γ κ ρ ό σ μ α ν

Ν το υ ιγ κ ο ύ Α σ έ ν α

Τ ο σ ύ ν δ ρ ο μ ο το υ Φ ριχς Μετάφραση: Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης Scripta, 2008 σ.238, € 14

Τ ο μ έλ ι τ ο υ λ ιο ντα ρ ιού Μετάφραση: Λεωνίδας Καρατζάς Ωκεανίδα, 2008 σ. 195,€ 12

Σ μπ αρ άλια Μετάφραση: Νίκη Σταυρίδου Πολύχρωμος Πλανήτης, 2008 σ. 190, € 14,50

ια γνω ριμία μ ε τ η ν ε ό τ ε ρ η ρω σ ική λ ο γ ο τε χ ν ία που μ ο ιά ζει να τρ ώ γ ετα ι μ ε τ ις σ ά ρ κ ε ς τη ς , έχ ο ν τ α ς πίσω τ η ς μια πλούσ ια λ ο γ ο τ εχ ν ικ ή κ λ η ρ ο ν ο μ ιά , που ά λ λ ο τε λ ε ιτ ο υ ρ γ ε ί ω ς β ά ρ ο ς κι ά λ λ ο τε ως π ρ ο ω θ η τικ ή δ ύ ν α μ η . « Φ ρ ιτς » φ ω ν ά ζα νε οι ρώ σοι τ ο υ ς γ ερ μ α ν ο ύ ς κ α τα κ τ η τέ ς , μ ε τ ο ίδ ιο ό ν ο μ α φ ω ν ά ζο υ ν και τ ο υ ς « π ε ρ ίερ γο υ ς » , τ ο υ ς « δ ια φ ο ρ ε τικ ο ύ ς » . Το σ ύ ν δ ρ ο μ ο τ ο υ Φ ρ ιτς είναι ένα μυ θι σ τό ρ η μ α μ ε θέμ α τ ο κα κό. Ένα επ ική δ ε ιο άσμα σ τη Σ ο β ιε τικ ή Ένωση, αλλά και ένα ς ύμ ν ος σ τη ν κ α τά ρ ρ ευ σ ή τη ς. Ο Φ ρ ιτς , ένα υπ έρ β α ρ ο παιδί, ζει σ τη ρω σική επ α ρχία . Μ εγα λώ νει σ το ν ο σ ο κ ο μ είο που δ ο υ λ ε ύ ε ι η μ η τέρ α το υ , ενώ β ρ ίσ κ ετα ι σ ε δια ρ κή κ ό ν τρ α με τ ο ν π α τέρα το υ . Σ το σ χ ο λ ε ίο είναι τ ο χ ο ν τρ ό παιδί που όλο ι κ ο ρ ο ϊδ εύ ο υ ν . Σ τη σ υνέχ εια , ανα γκά ζετα ι να σ τρ α τευ τε ί. Τ ο ν σ τέλ ν ο υ ν σ το ν Α ρ κ τικ ό Κ ύ κ λο . Εκεί, δ ο υ λ ε ύ ε ι σ κληρά , σ ε απάν θρ ω π ες σ υνθή κες. Ο Φ ρ ιτς ζει σ ε ο ρ ια κ έ ς κα τα σ τά σ εις που τ ο ν φ έρ ν ο υ ν α ντιμ έτω π ο μ ε τη χ ε ιρ ό τε ρ η εκ δ ο χ ή τη ς ανθρώ πινης φ ύσ ης, αλλά που τ ο ν β ο η θ ο ύ ν να δ ο υ λ έ ψ ει τ ις α ν το χ έ ς το υ . [Γ. Ν.]

τ ο Μ έλ ι τ ο υ λ ιο ν τα ρ ιο ύ ο γνω σ τό ς ισ ραηλινός σ υγγρα φ έας κα τα π ιά νετα ι μ ε τ ο μύ θ ο το υ Σαμψώ ν, όπ ω ς δίν ετα ι από τη ν Π α λαιό Δ ια θήκη. Σ τ ό χ ο ς τ ο υ Γ κρό σ μ αν είναι να α μφ ισ βη τήσ ει τ η ν ευ ρ έω ς α π ο δ εκτή ανάγνωση τ ο υ Σ αμψ ώ ν ως το υ γ εν ναίου η γ έτη τ ο υ εβ ρ α ϊκο ύ λαο ύ, το υ α νυ π έρ β λ η το υ ήρω α π ο υ θ ρ ιά μ β ευ σ ε σ το ν αγώ να κατά τω ν φ ιλισ ταίω ν και κ υ β έρ ν η σ ε για μία ε ικ ο σ αετία τ ο λα ό τ ο υ . Η ισ τορ ία το υ Σαμψ ώ ν, κάτω από τ η δ ιεισ δ υ τικ ή ματιά τ ο υ σ υγγρα φ έα, που ε ξ ε τ ά ζ ε ι μ ε π ρ οσ ο χή κ ά θ ε λ επ το μ έρ εια τη ς ζω ής τ ο υ ήρωα, σ υ ν θ έ το ν τα ς μια σ υνα ρπ α σ τική μ ε λ έτη , είναι η ισ το ρία εν ό ς α νθρώ π ου που δ ε ν έγ ινε π ο τέ α π ο δ ε κ τό ς από το υ ς σ υνα ν θρ ώ π ους το υ : γ εν ν ή θ η κ ε « ξέν ο ς » , μ ε θέλησ η το υ Θ ε ο ύ , χ ω ρ ίς να α νή κει π ο τέ πρ αγμ ατικά σ το υ ς γ ο ν είς το υ , και χω ρ ίς π ο τέ να βρει ένα α λη θ ινό σπίτι. Έ ζη σ ε, α ντιθέτω ς, σ ε μ ό νιμη ε ξο ρ ία , σαν ένα α γρίμι, χω ρ ίς σ υνο δ ο ιπ ό ρ ο υ ς, επ ιδ ιώ κ ον τα ς διακαώ ς αλλά μάταια τη ν αγάπη και τη ν α π ο δο χή. [ΝΙΚΗ ΟΡΦΑΝΟΥ]

Ν το υ ιγ κ ο ύ Α σ έν α (Κ ω νσ τα ντινού π ο λη, 194 6), δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς και εκ δ ό τρ ια γυνα ικείω ν π εριοδ ικώ ν, γνω στή σ το υ ς έλλη ν ες α ναγνώ στες από τα βιβλία τη ς που εκ δ ό θ η κ α ν σ την Ω κεα νίδα , π έθ α ν ε τ ο 20 06 από ό γ κ ο σ το ν εγ κ έφ α λο . Τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο βιβλίο τη ς , τ ο Σμπαράλια, είναι ένα πα ρ ά ξ ε ν ο ε ρ ω τ ικ ό μ υ θ ισ τό ρ η μ α σ το οπ ο ίο η α φ η γή τρια υπ οβάλ λ ει τ ο ν πρω τα γω νιστή τη ς σ ε ερ ω τή σ εις το υ σ τυλ: « Ζ ε ίτ ε ένα ν έρ ω τα , έτ σ ι είναι;» κι α υ τό ς τη ς α παντάει αναλόγω ς. Ο ήρωας, γ ιο ς εν ό ς α υσ τηρ ού α να τολίτη με α υ σ τη ρ ές α ρ χές , είναι π α ν τρ ε μ έ ν ο ς αλλά ό τα ν ερ ω τε ύ ε τα ι τη ν Ελιά μ ε τη ν οπ οία α ντά λλαξα ν μη νύμ α τα σ το ίν τε ρ ν ετ, γνω ρίζει τι ε σ τί π ρ α γ μ α τικό ς σ εξο υ α λ ικ ό ς έρ ω τα ς. Τ ο βιβ λίο είναι α ρ κ ετά το λ μ η ρ ό για τη ν το υ ρ κ ικ ή λ ο γ ο τε χ ν ία - κ α ι ίσως και τη ν ελ λ η ν ικ ή - α φ ο ύ π ρ α γ μ α τεύ ετα ι ό λ ε ς τις π α ρ α μ έτρ ο υ ς τ ο υ ο μ ο φ υ λο φ ιλ ικ ού έρ ω τα . [ΦΙΛΙΠΠΟΣ ΦΙΛΙΠΠΟΥ]

0 0

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

νφ όοζύ

Α ε ρ ό α τ^

Με σεβασμό στο π α ιδ ί E rn s t M a y r Η α νά π τυ ξη τη ς β ιο λο γ ικ ή ς σ κ έ ψ η ς Ποικιλότητα, εξέλιξη και κληρονομικότητα Μετάφραση: Σπάρος Σφενδουράκης Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 2008 ο. 1.021, €60,44

έκ δ ο σ η σ τα ελλη νικά το υ π ε ρ ίφ η μ ο υ α υ το ύ βι βλίου είναι γ εγ ο ν ό ς ιδ ια ίτερ α σ η μ α ν τικ ό για τα γ ρ ά μ μ α τά μας. Ο E rnst M ay r γ εν ν ή θ η κ ε και μεγάλω σ ε σ τη Γερμανία, μ ετα να σ τέυ σ ε σ τα 26 το υ σ την Α μ ε ρ ικ ή όπ ου δ ιε τέ λ ε σ ε επ ί χρ όν ια Κ α θ ηγ η τής Ζ ω ο λ ο γ ία ς και δ ιευ θ υ ντή ς τ ο υ Μ ο υ σ είο υ Σ υ γ κρ ιτικ ή ς Ζ ω ο λ ο γ ία ς το υ Χ ά ρ β α ρ ντ, θ εω ρ είτα ι ο ύ τ ε λ ίγ ο ο ύ τ ε πολύ έν α ς από το υ ς σ π ο υ δ α ιό τερ ο υ ς εξ ε λ ικ τ ικ ο ύ ς β ιο λό γ ο υ ς το υ 2 0 ού αιώνα και αν δ ε ν έγ ιν ε π ο τ έ γν ω σ τός έ ξ ω από τα ό ρ ια το υ επ ισ τη μ ο ν ικ ο ύ μ ικ ρ ό κ ο σ μ ο υ σ αν τ ο υ ς « α σ τέρ ες » Ε. Ο . W ils o n και Richard D a w kins, η αιτία γ ι’ α υ τό θα π ρ έπ ει να α να ζη τη θ εί σ τη ν ά ρνησ ή τ ο υ να εκ π έσ ει σ ε ε κ λ α ϊκ ε υ τικ έ ς ε υ κ ο λ ίε ς και σ την έν τιμ η και σ υνεπ ή σ τρ ά τευ σ ή το υ σ το ν αγώνα τ η ς π ο λ ύ μ ο χ θ η ς επ ισ τη μ ο ν ικ ή ς έρ ευ ν α ς, που λίγη έω ς κα θ ό λ ο υ σ χέσ η έχ ει μ ε τη δ η μ ο σ ιό τη τα . Ο υ π ερ χιλ ιο σ έλ ιδ ο ς τό μ ο ς , που σ υ ν έγ ρ α ψ ε ο M ayr μέσ α σ ε μια π ε ρ ίο δ ο δέκ α χ ρ όνω ν, δ ε ν είναι μια ισ τορ ία τη ς βιο λο γία ς γενικά , αλλά ένα εντυ π ω σ ια κό σ τη ν πλη σ μ ονή τω ν π λ η ρ ο φ ο ριώ ν το υ κ είμ εν ο για τη ν ανάδυσ η και ε ξ έ λ ιξ η τω ν ιδ εώ ν τη ς σ ύγ χρ ον ης βιο λο γία ς, που φ υσ ικά κ υ ρ ια ρ χ είτα ι από τη ν ε ξ ελ ικ τικ ή θεω ρ ία και τ ις π ο ικ ίλ ες πα ρα λλαγές τη ς . Ένα βιβ λίο π ου ο μ έσ ο ς α να γνώ στης πι θα ν ό τα τα δ ε ν θα διαβ ά σ ει ως τ η ν τε λ ε υ τα ία τ ο υ σ ε λίδα, που ό μ ω ς θα πα ρα μ είνει δίπλα τ ο υ κα θ όλη τη διά ρ κεια τη ς ζω ής το υ ως ένα ς έμ π ισ το ς, έ γ κ υ ρ ο ς και εν η μ ε ρ ω μ έν ο ς σ ύ μ β ο υ λ ο ς για όλα τα ζη τή μ α τα τη ς σ ύ γ χρ ο ν η ς βιο λο γία ς που θα τ ο ν α πασχολήσ ουν.

Οτ$όνι, ο φΧιπ$ και ο Καρότο$ Πάσχα;;; Τα τρία λαγουδάκια, ο Τζόνι, ο Φλιπς και ο μι κρός Καρότος, δεν έχουν ιδέα τι είναι Πάσχα. Και τώ ρα, ξαφνικά, τους ζητάνε να βάψουν αυγά και να τα μοιράσουν! θ α τα καταφέρουν,·

φυτρώνουν οι πατάτε^ στα δέντραί Η Λόλα και ο Μάκης είναι περίεργοι και ρωτούν, επει δή θα κάνουν στο νηπιαγωγείο τους μια Γιορτή για το Φαγητό.Ένα συναρπαστικό βιβλίο για τα φαγητά και τα γλυκά που τρώμε.

[ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΛΟΣΠΥΡΟΣ]

www.aeroStatobookS-%r Τοσίτσα ιΑ ' · ιοβ 82 Αθήνα · info@konidaris.gr τηλ.: 2ΐο 8846570-2-4 · fax: 210 8846571

[

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

Σ τα ύ ρ ο ς Κ ρ η τιώ τη ς

G a rg i B h a tta c haru ua

D a v id H o w a rth

Τ α σ υρ τά ρ ια τη ς γν ώ μη ς το υ Αγνωστες παραθεματικές τεχνικές του Εμμανουήλ Ροΐδη Τόπος, 2009 ο. 312, €21

Σ ε ξο υ α λ ικ ό τ η τ α και κοινω νία Μετάφραση: Πάρις Μπουρλάκης Σαββάλας, 2008 σ. 313, € 17,70

Η έννο ια το υ λόγο υ Μετάφραση: Σοφία Καναούτη, επιστημονική επιμέλεια: Γιάννης Σταυρακάκης Πολύτροπον, 2008 σ. 217, € 18,81

Σ τα ύ ρ ο ς Κ ρ η τιώ τη ς, λ ό γ ιο ς σ υγ γ ρ α φ έ α ς π ου έ χ ει δ ια κ ρ ιθ εί για τη ν εμ μ ο ν ή το υ σ τις δ ια κ ειμ ε νικέ ς α π ο λαύ σ εις, μ ε υ π ο δ ειγμ α τικό τρ ό π ο ανασ κάπτει, κατα γρά φ ει, α ξιο λ ο γ εί, ε κ θ έτε ι σ το ν π α ρό ντα τ ό μ ο ό λ ε ς τις πολύπ λο κ ες π α ρ α θ εμ α τικ ές τε χ ν ικ έ ς και τα τ ε χνά σ μ ατα , όλα τα α π ό κρ υφ α κ ο ιτά σ μα τα το υ π α ιγνιώ δους ρ ο ΐδ ειο υ λ ό γ ου , σ αν κι εκ είν α που ο ίδ ιος ε υ φ υ έ σ τα τα π ρ ο σ δ ιό ρ ισ ε σ τη ν Π άπισσα Ιωάννα ως τα «σ υ ρτά ρια τη ς γνώ μης το υ » . Ο Ε μμανουήλ Ρ οΐδης, π ν ευμ α τώ δη ς και κ α λ λ ιερ γ η μ έν ο ς σ υγγρα φ έα ς, και μάλιστα π έρα από τ ο μέσ ο ό ρ ο τω ν αναγνω στώ ν τη ς επ ο χ ή ς το υ , μ ε χα ρ α κ τη ρ ισ τική εμ μ ο ν ή , μ ε τα μ φ ιέζ ε ι τ ο κ ε ί μ εν ό το υ σ ε παίγνιο το υ λ όγ ο υ. Σ τ ρ ε βλω μένα π α ρα θ έμ α τα , πα ρα π οιη μένες παραπ ομπές, αμφ ίσ ημα λάθη, ανα γρα μ μα τισ μ ο ί και λ ο γ ο κλ ο π έ ς π λ έκο υ ν μια πυκνή δ ια κ ειμ ενική «υ π ό θεσ η» που οικ ο δ ο μ ε ί ένα δ ε ύ τε ρ ο , πολλαπ λώ ν ανα γνώ σεω ν, κ είμ εν ο . Α υ τ ό τ ο δ ε ύ τε ρ ο κ είμ εν ο π λ ο υ τίζει μ ε δ ια φ ο ρ ετικ ό , σ υ χνά α νέλπ ισ το π ε ρ ιεχ ό μ ε ν ο τ ο π ρ ώ το και, μέσ α από π ο λ υδ α ίδα λες δ ια δ ρ ο μ ές, θ έ τε ι ε ν τέ λ ει τ ο ν (φιλ)α ναγνώ σ τη σ τη ν επ ίζηλη αλλά και δύ σ κο λ η θέσ η το υ σ υγγρα φ έα. [Γ. Ν.]

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Π ρα ς π ο λιτισ μική ς π ο λιτικής και θ ρ η σ κ ειο λ ο γ ία ς σ το Π α νεπ ι σ τή μ ιο τ ο υ Μ π έρμ ιγχα μ , ε ξ ε τ ά ζ ε ι σ τη μ ε λ έτη τη ς α υτή τις θ ε ω ρ η τι κ έ ς σ υ ζη τή σ εις που α να π τύ χθ η καν από τη ν επ οχ ή τη ς Ισ το ρ ία ς τ η ς σ ε ξ ο υ α λ ικ ό τ η τ α ς τ ο υ Μ. Φ ο υ κ ώ έω ς τ η ν λ ειτο υ ρ γ ία τη ς τ α υ τ ό τ η τ α ς και κ α τα δ εικ ν ύ ει το ν τ ρ ό π ο μ ε τ ο οπ ο ίο οι θ εω ρ η τικ έ ς α π ό ψ εις π ου ισ χύ ου ν για τ η σ ε ξ ο υ α λ ικ ό τ η τ α επ η ρ εά ζ ο υ ν τη σ ύγχρ ονη κοινω νία. Ε ξετά ζ ει τη ν ιδ εο λ ογ ία τη ς ετ ερ ο φ υ λ ο φ ιλ ία ς , τη ν ιδ ιό τη τα το υ π ο λίτη σ ε σ χέσ η μ ε τ η σ εξο υ α λ ικ ό τη τα , τ η φ υλή και τ ο ε ξ ω τικ ό , τ η σ χέσ η ηλικίας και σ εξο υ α λ ικ ό τη τ α ς , τη σ ε ξο υ α λική αγω γή και τη ν π ο ρνο γρα φ ία . Π ρ ο ς τ ο ύ τ ο χρ η σ ιμ ο π ο ιεί τ ο α ρ χ α ίο και σ υ κ ο φ α ν τη μ έ ν ο κ είμ εν ο τη ς Κ άμ α Σ ο ύ τ ρ α (ινδική π ραγμα τ ε ία π ερ ί τ η ν τέ χ ν η το υ έρ ω τα ) ω ς ο δ η γ ό και κ α θ ο δ η γ η τ ή σ ε μια π εριήγησ η σ τη μ α κ ρ ό χ ρ ο ν η ε μ μο νή τ η ς Δ ύ σ η ς να α ντιμετω π ίζει τη σ εξο υ α λ ικ ό τη τ α ως μια «άλλη χ ώ ρ α » π ο θ η τή , αλλά π ά ν τ ο τε άγνω σ τη. [Κ. Ξ. ΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ]

D avid H o w a rth εσ τιά ζει κυ ρίω ς σ τις πιο π ρ ό σ φ α τε ς δ ο μικές, ερ μ η ν ευ τικ ές και μ α ρ ξισ τικές θεω ρ ίες για τ ο λ όγο , καθώ ς και σ τις μ ε τα -θ εω ρ ίες αυτών. Τ ο σ η μ είο τ ο μής α υτώ ν τω ν τρ ιώ ν πα ρα δ όσ εω ν, ή κ α λ ύ τερ α τω ν μετα -π α ρ α δ όσ εω ν α υτώ ν, είναι η με τα μ α ρ ξισ τικ ή θεω ρία τω ν Laclau και M ou ffe - η «θ εω ρία τ ο υ λόγ ο υ» , όπ ω ς α λα ζονικά α υ το σ υ σ τή ν ετα ι σ το υ ς α κα δη μα ϊ κ ο ύ ς κ ύ κ λ ο υ ς - που πρ οβ ά λλει ως η πιο ευ ρ υ δ ιά σ τα τη και εξελ ιγ μ έ ν η , ακρ ιβ ώ ς επ ειδή είναι μία από τις πιο σ υ μ βιβ α σ τικ ές, διπ λω μ α τικές θ ε ω ρ ίες από ό σ ε ς έχ ο υ ν διατυπ ω θ ε ί κ ατά κ α ιρ ού ς σ χετικά μ ε τη σ χέσ η λ ό γ ο υ και βίου. Π α ρ ό τι η π ο λ εμ ικ ή εν α ν τίο ν τη ς είναι τ ο ίδ ιο σ φ ο δ ρ ή μ ε εκ ε ίν η που έχ ει α σ κη θ ε ί κι εν α ν τίο ν ο π ο ιο σ δ ή π ο τε άλ λης α ντα γω νισ τικής π ρ ος α υτή θ ε ω ρίας, ο σ υγ γ ρ α φ έα ς κατο ρ θ ώ ν ει σ ε γ εν ικ ές γ ρ α μ μ ές να εκ θ έσ ει μια π εισ τική και σ υ ν εκ τικ ή επ ιχειρ ημ α το λο γ ία υπ έρ μιας εν δ ια φ έρ ο υ σ α ς θεω ρ ία ς ανάλυσ ης το υ σ ύγ χρ ον ου κοινω νικο ύ και π ο λ ιτικ ού κ όσ μο υ μέσ α από τις π ο ικ ιλ ό μ ο ρ φ ε ς ε κ φ ά νσ εις το υ λ όγ ο υ. [ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΛΟΣΠΥΡΟΣ]

[ Δ I A B A Z Ω β

H e n ri T o n n e t

Ιω ά ννης Μ α νω λιά δη ς

Χ ρ ή σ τ ο ς Β. Μ ασ σ α λάς

Ισ το ρ ία τη ς

Έ ρ ω τα ς κ α ι σ ε ξ σ τη ζω ή μα ς Επίκεντρο, 2009 σ. 262, €25

Ίσ ω ς είναι και έ τ σ ι... Gutenberg, 2009 σ. 390, €21

Ν έ α ς Ε λλη νικής γλώ σσ ας Παπαδήμας, β’ έκδοση, 2009 σ. 218, €21,15

I !

ν τ ικ ε ίμ ε ν ο τ ο υ σ υ γ γ ρ α φ έα ε ί ναι να π α ρ α κ ο λ ο υ θ ή σ ει τη δ ια μ ό ρφ ω σ η τη ς ν έα ς ελ λ η νική ς γλώ σ σ ας από τη ν επ ο χ ή τ η ς κ ο ιν ή ς μ έ χρ ι σ ή μ ερ α . Η ισ το ρ ία τ ο υ T o n n e t είναι ε ξ α ιρ ε τικ ά ε ν δ ια φ έ ρ ο υ σ α για τ ο ν α να γνώ σ τη , ο ο π ο ίο ς κα τά κα νόνα α γ ν ο εί τ ις ε ν δ ιά μ ε σ ε ς φ ά σ εις τη ς ε ξ έ λ ιξ η ς τη ς γλώ σσ α ς (απ ό τη ν ελ λ η ν ισ τικ ή επ ο χ ή μ έ χ ρ ι τ ο τ έ λ ο ς τη ς β υ ζ α ν τιν ή ς π ε ρ ιό δ ο υ ), καθώ ς δ ε ν π ερ ιλα μ β ά ν ο ν τα ι σ τη ν επ ίσ ημ η ε κ π α ιδ ε υ τικ ή δ ια δ ικ α σ ία , ίσ ω ς λ ό γ ω τ η ς α π α ξίω σ ή ς τ ο υ ς σ ε σ χ έσ η μ ε τ η ν α ρ χα ία ελ λ η ν ικ ή γ ρ α μ μ α τε ία . Ο σ υ γ γ ρ α φ έ α ς ξε κ ιν ά μ ε μία σ ύ ν το μ η α να δ ρ ο μ ή σ τη ν ισ το ρ ία τη ς α ρ χα ία ς γλώ σ σ α ς και μπ α ίνει σ τ ο κ υρ ίω ς θ έμ α τ ο υ μ ε τ ο κ εφ ά λ α ιο « Η ελ λ η νισ τική κοινή ». Η π ρ α γ μ ά τε υ σ ή τ ο υ τη ς ισ το ρ ία ς τη ς γλώ σσ α ς τε λ ε ιώ ν ε ι τη ν επ ο χ ή τη ς ίδ ρ υ σ η ς τ ο υ ελ λ η ν ικ ο ύ κ ρ ά το υ ς , τ η ν τ έ τ α ρ τ η δ ε κ α ε τία τ ο υ 19ου α ιώ να, κ α θ ώ ς , ό π ω ς δ η λ ώ ν ετα ι σ τη ν εισ α γω γή, «ο ι π ε ρ ιπ έ τ ε ιε ς τη ς επ ίσ η μ η ς γλώ σσ α ς τ ο υ α ν ε ξ ά ρ τ η το υ ελ λ η νικο ύ κ ρ ά το υ ς είναι π ερ ισ σ ό τ ε ρ ο ιδ ε ο λ ο γ ικ έ ς , ή και π ο λ ιτι κ ές , παρά καθαρ ά γ λ ω σ σ ο λο γικές» . [Γ· Ν.]

Ε|

jj 0® 1

ια δια π ρα γμά τευ σ η για τ ο τι ε ί ναι ο έρ ω τα ς, που α π ευθ ύνετα ι σ ε ένα ν π λ α τύ τε ρ ο κ ό σ μ ο . Ο ανα γνώ στης πρ οσ καλείται σ ε ένα τα ξίδ ι, μ ε α φ ετηρ ία τη ν κοινωνία, σ ε μια π ε ριπλάνηση όπ ου α να γνω ρίζεται τ ο ερ ω τικ ό σ το ιχ είο και η α νθρώ πινη σ εξο υ α λ ικ ό τ η τ α , μ ε ε ν δ ιά μ ε σ ο υ ς σ τα θ μ ο ύ ς τ ις π ισ το π ο ιη μ ένες γνώ σ εις τω ν ερ ευ ν ητώ ν . Ο σ υγγρα φ έας, ια τρ ό ς μ ε μ εγ ά λ η ε π ισ τη μ ο ν ικ ή πείρ α, απα ντά ει σ ε βασικά ερ ω τή μα τα που τ ο υ έχ ο υ ν α π ευθ ύνει άνδ ρ ε ς και γ υ ν α ίκ ες σ τη δ ιά ρ κεια τη ς επ ισ τημ ον ικ ή ς τ ο υ κ α ρ ιέρ α ς. Π οια η σ χέσ η έρ ω τα και σ υνα ισ θ ήμ ατο ς, έρ ω τα και σ εξο υ α λ ικό τη τα ς , σ χέσ εις τω ν δ ύ ο φ ύλω ν σ ήμ ερ α , δ υ σ λει τ ο υ ρ γ ίε ς σ το σ εξ, σ εξο υ α λ ικ έ ς συ μπ ερ ιφ ο ρ ές , σ ε ξ και ανθρώ πινη επ ι κοινω νία, σ ύγχρ ονα κοινω νικά ερ ω τικ ά φ α ιν ό μενα , κ.ά. είναι μερικά από τα θ έ μ α τα που τ ο ν απα σχολ ού ν. Τα ερ ω τή μ α τά τ ου ό σ ο και οι α π α ντή σ εις εδ ρ ά ζ ο ν τα ι σ ε μια φ ίλ ο σ οφ ία που έρ χ ε τα ι να β οη θή σ ει σ τη ν κα θ ημ ερ ιν ή ζωή και στα π ρ οβ λήματά τη ς . [Κ.Α.]

ο ν έ ο βιβ λίο το υ Π ρ ο έ δ ρ ο υ το υ Σ Α Π Ε και τέ ω ς Π ρ ύ τα ν η το υ Π α ν επ ισ τημ ίου Ιω αννίνων κ. Χ ρ ή σ το υ Μ ασ σαλά α π ο τελ είτα ι από α να δ η μ ο σ ιεύ σ εις ά ρθρ ω ν και ο μ ι λιώ ν. Χ ω ρ ίζε τα ι σ ε τέ σ σ ερ ις ε ν ό τη τε ς : α κα δ η μ α ϊκ ό π εριβ άλλον, σ ύγ χ ρ ο ν ο α να π τυ ξια κ ό π εριβ άλλον, ε υ ρω παϊκό και δ ιεθ ν ές περιβάλλον, και κοινω νικά π ρ οβ λή μα τα τη ς επ ο χ ή ς μας. Σ τό χ ο ς τ ο υ βιβλίου είναι να δ ο θ ε ί ένα κ ίν η τρ ο για π ρ ο β λ η μ α τισ μ ό - ιδ ια ίτερ α σ ήμ ερ α , σ ε μια επ οχή όπ ου όλα τα κρίσ ιμα θ έ μ α τα τη ς π α ιδ είας έχ ο υ ν τ ε θ ε ί επ ί τά π η το ς . Η θέσ η το υ κ. Μ ασσαλά σ το Σ Α Π Ε κά ν ει α κό μα πιο εν δ ια φ έρ ο υ σ α τη ν π ρ οσ φ υγή σ τις σ κέ ψ εις το υ μέσ α από α υ τό τ ο σ ύν ολ ο τω ν ά ρθρ ω ν το υ . Ο ίδ ιος ορ α μ α τίζ ετα ι ένα π α νε π ισ τή μιο ο υ σ ια σ τικό, α φ ο σ ιω μ έν ο σ τη γνώση και σ τη ν έρ ευ ν α , μ ε «λυ μένα τα χ έρ ια » ό σ ο ν α φ ο ρ ά σ τις δ ιά φ ο ρ ες δ υ σ λε ιτο υ ρ γίες . Ο ι σ κ έ ψ εις το υ δ ια τρ έχ ο υ ν ό λ ε ς τ ις σ ύγ χ ρ ο ν ε ς θ ε μ α τικ έ ς δια τυ π ώ νο ν τα ς ιδ έ ε ς και π ρ ο τά σ εις π ρ ο ς κ ά θ ε εν δ ια φ ερ ό μ εν ο . [Ν..]

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

<05>

δ ι α β α ζ ω ] Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

Α ν δ ρ έ α ς Ε μ π ειρ ικ ό ς

M ich ael A p p le

Α ν ά σ τα σ ις

Γ ρ ά μ μ α τα σ το ν π α τέρ α ,

το υ Α ν δ ρ έ α Τ α ρ κ ό φ σ κ ι Ερατώ, 2008 σ. 40, € 10,45

το ν α δελφ ό το υ Μ αρ άκη

Ε πίσ ημη γνώ ση Επιμέλεια - εισαγωγή: Γιώργος Γρόλλιος Επίκεντρο, 2008 σ. 396, € 26

Δ η μ ή τρ η ς Κ ο σ μ ό π ο υ λ ο ς

και τ η ν μ η τέρ α (1 9 2 1 -1 9 3 5 ) Εισαγωγή-επιμέλεια: Γιώργης Γιατρομανωλάκης Άγρα, 2009-σ. 275,€24

ΕΠΙΣΗΜΗ ΓΝΩΣΗ

μ π ν ευ σ μ έν η από τ η ζωή και τ ο έ ρ γ ο τ ο υ ρώ σ ου σ κ η ν ο θ έτη - π ο ιη τή Α ν δ ρ έ α Τ α ρ κ ό φ σ κ ι είναι η νέα π ο ιη τικ ή σ υλ λ ογ ή τ ο υ Δ η μ ή τρ η Κ οσ μό π ο υλο υ. Έ ργο σ ύν θ ε τ ο , βίαια λ υ ρ ικ ό , μα και τρ υ φ ε ρ ό , ε μ φ α ν ίζ ει μπ ρο σ τά σ τα μά τια τ ο υ α να γνώ σ τη ε ι κ ό ν ες , θρ ύψ α λα και σ π α ρά γ μα τα σ τιγ μ ώ ν μιας ν ο σ τα λ γία ς για τ ο ν Α ν δ ρ έ α Τ α ρ κ ό φ σ κι π ου τό σ ο π ρ όω ρα χ ά θ η κ ε, α φ ή ν ο ν τα ς πίσω το υ μ ε ρ ικ έ ς , ό λ ο κι όλ ο , τα ιν ίες , οι ο π ο ίες ό μ ω ς έ μ ε λ λ ε να α λ λ ά ξ ο υ ν τ ο ν τρ ό π ο μ ε τ ο ν ο π ο ίο β λ έ π ο υ μ ε κ ιν η μ α το γ ρ ά φ ο . Η π ν ε υ μ α τικ ή κ λ η ρ ο ν ο μ ιά τ ο υ ρώ σ ο υ π ο ιη τή α να δ ύ ετα ι μέσ α από τ ο υ ς σ τί χ ο υ ς τ ο υ Δ η μ ή τρ η Κ ο σ μ ό π ο υ λ ο υ , δ η μ ιο υ ρ γ ώ ν τα ς μια α τμ ό σ φ α ιρ α κ α τά ν υ ξη ς και ευ λ ά β ε ια ς, τα ρ α χ ή ς και γ α λ ή ν η ς, και μα ς κ α θ ο δ η γ εί σ το να α ν α σ το χ α σ το ύ μ ε π α ρ ελ θό ν τα και μ ε λ λ ο ύ μ ε ν α μέσ α από τ ο π ρ ίσ μα τη ς α πώ λειας αλλά και τ η ς «α νά σ τα σ η ς». [ΔΗΜΗΤΡΗΣ Β. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΙΔΗΣ.]

ΊΟ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

τ ο π α ρ ό ν β ιβ λ ίο π α ρ ο υ σ ιά ζετα ι μία επ ιλ ο γή από 33 επ ισ το λ έ ς τ ο υ Α . Ε μ π ειρ ικ ο ύ (επ ιλ εγ μ έν ες α νά μεσ α σ ε 120 π ου β ρ έ θ η κ α ν τ υ χα ία σ ε β α λ ίτσ ε ς π ρ ιν α π ό 4 χ ρ ό νια ), μέσ α από τ ις ο π ο ίες π α ρ ο υ σ ιά ζετα ι ένα ε ίδ ο ς α υ το β ιο γ ρ α φ ία ς τ ο υ π ο ιη τή και μίας β ιο γρ α φ ία ς τ η ς ο ικ ο γ έν ειά ς τ ο υ . Μ έσ α α π ό τ ις ε π ισ το λ έ ς π ρ ο ς τ ο υ ς σ τ ε ν ο ύ ς σ υ γ γ εν ε ίς από τ ο 1921 ω ς τ ο 1935, δ ια φ α ίν ο ν τα ι η γλω σ σ ική τ ο υ δ ια μ ό ρ φ ω σ η και ω ρ ίμα νσ η , η ε ξ έ λ ιξ η τω ν π ο λ ιτικ ώ ν τ ο υ ιδ εώ ν, η ρ ή ξη μ ε τ ο ν π α τέ ρ α και τ ο ν κ ό σ μ ο τ ο υ , οι π ν ε υ μ α τικ έ ς τ ο υ α νη σ υ χ ίες και οι δ ρ ό μ ο ι τ η ς φ ω τ ο γρ α φ ία ς και τη ς ψ υχανάλυ σ η ς που το υ α νο ίγ ο ν τα ι, μα ζί μ ε τα πρώ τα δ ε ίγ μ α τα μίας σ ο β α ρ ή ς κ α τά θ λ ι ψ ης που τ ο ν α κ ο λ ο υ θ εί σ ε δ ιά φ ο ρ ε ς π ε ρ ιό δ ο υ ς τ η ς ζω ή ς τ ο υ . Τ ο σ ύ ν ο λ ο τω ν επ ισ το λ ώ ν α ν τ ιμ ε τω π ίζετα ι και ως μια σ άγκα, α φ ο ύ η ά ν ο δ ο ς και η πτώ ση τ ο υ ο ίκ ο υ τω ν Ε μπ ειρ ικώ ν α π ο τ ε λ ε ί τ ο ν κ ύ ρ ιο κ ο ρ μ ό τ η ς α φ ή γη σ ης. [Γ. Ν.]

ι ε κ π ρώ της όψ η ς α σ ή μα ντες α ντισ το ι χ ίες ανάμεσα σ το ελλη νικό και σ το α μερικ ά ν ικ ο εκ π α ιδ ευ τικ ό σύσ τημα ανα βαθ μίζο νται σ ε ου σ ια σ τικές δ ο μ ικ έ ς ο μ ο ιό τη τ ε ς υπό τ ο πρίσμα τη ς ανάλυσης το υ M ichael A pp le . Η «σ υ ντη ρη τική π αλινόρ θωση», που σ η μ α το δ ο τή θ η κ ε από τ ις α ρ χές τη ς δ εκ α ετία ς τ ο υ ’80 κι έπ ειτα σ τις δ ύ ο χώ ρες, κ α θ όρ ισ ε τ ο κοινω νικό, πολιτικό, ο ικ ο ν ο μ ικ ό πλαίσιο μέσα σ το ο π οίο κινήθηκαν τα α ντίσ το ιχα εκ π α ιδ ευ τικ ά σ υσ τήμ ατα , τό σ ο ως π ρ ος τις γ εν ικ ό τ ερ ε ς σ το χεύ σ εις το υ ς όσ ο , ειδ ικ ό τερ α , σ το ζήτη μα τη ς επι λ ογ ή ς από τη ν εκ ά σ το τε επ ίσ ημη εξου σ ία τω ν σ χολικώ ν εγχ ειρ ιδίω ν αλλά και τη ς εφ α ρ μ ο γ ή ς τω ν νέω ν τεχν ο λ ο γ ιώ ν σ την ε κ πα ιδ ευ τική διαδικασία. Ο σ υγγρα φ έας ανα λύει δ ιεξο δ ικ ά σ το βιβλίο το υ (μ ό ν ο ) τ ο α μερικ ά ν ικ ο εκ π α ιδ ευ τικ ό σ ύσ τημα, όμω ς τ ο μυαλό το υ (έλληνα) αναγνώστη κα τα κλύ ζετα ι διαρκώ ς από σ μήνη συνειρμών: Δ ιαβά ζο ν τα ς για ένα σύσ τημα εκπ αίδευσ ης, που η α φ η ρη μένη , μετα -θ εω ρ η τική σ υζήτησ η έχ ει αναγάγει σ ε μετα φ υ σ ικό ζήτημα και που όμω ς τη ν ίδια σ τιγμή η τε λεο λ ο γία το υ είναι α υσ τηρά ω φ ελιμισ τικά π ρ οσ α να τολισ μένη -χ ο ν τρ ο κ ο μ μ έ ν η εξειδ ίκ ευ σ η , δουλοπρεπ ής «επαγγελματική αποκατάσταση», αβάσ ταχτη μ ετρ ιό τη τα ε ν τ έ λ ε ι- είναι α δύ να το να αντισ τα θ εί κανείς να πρ οχω ρήσ ει σ τις θλ ιβ ερ ές σ υγκρίσ εις με τ ο α ντίσ το ιχο δ ικ ό μας. [ΛΕΥΤΕΡΗΣ ΚΑΛΟΣΠΥΡΟΣ]

[

διαβαζω

Β Ι Β Λ Ι Ο Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Η

Β ασ ίλης Π α π α θ ε ο δ ώ ρ ο υ Τ ο μ εγ ά λ ο τα ξίδ ι

Ν τ έ ιβ ιν τ ν τ ε Ρ ό τσ ιλ ν τ (επ ισ τη μ ο ν ικ ή επ ιμ έλ εια )

τη ς κ ιν έζ ικ η ς πάπιας Εικονογράφηση: Πέτρος Μπουλούμττασης Καστανιώτης, 2008 σ. 158, € 12,54

Ν ο ιά ζο μ α ι για τ η Γη Μετάφραση: Ευαγγελία Μαυρικάκη Παχάκης, 2008 σ. 258, € 24,50

r r “ να μ υ θισ τό ρ η μα που δια β ά ζετα ι L α π νευ σ τί από μ ικρ ο ύ ς και μεγά λ ο υ ς. Ό χ ι μ ό ν ο για τη σ τρ ω τή το υ γλώσσα και για τ ις σ υ ν εχ είς κ ο ρ υ φ ώ σ εις σ τη ν π λοκή, αλλά κυρ ίω ς για τ ο π ρ ω τό τυπ ο θέμ α το υ . Μια α λη θινή πάπια μ ε τα δ έκ α παιδιά τ η ς ... β ρίσ κ ον τα ι σ τη θάλασσα ναυ αγο ί ανά μεσ α σ ε χ ιλιά δ ες παπάκια - παι χνίδ ια . Θ α σ υμ β ο ύ ν απίθανα γ ε γ ο ν ό τα . Η πάπια γ ίν ετα ι π ρ ό ξ ε ν ο ς π ο λ εμ ικ ώ ν α ψιμαχιώ ν, σ ώ ζει φ άλα ινες, γ ίν ετα ι μ ά ρ τυ ρ α ς ε ν ό ς τσ ου νά μ ι, γ ίν ετα ι α ν τικ ε ίμ εν ο λα τρ εία ς , σώζει α νθ ρώ π ο υς κι ό λ ’ αυτά γ ια τί η ίδια τε λικά είναι π α ρα γω γός μιας δίχω ς όρια αγάπης. Ο σ υγ γ ρ α φ έα ς ε κ μ ετα λ λ ε ύ ε τα ι ευ φ υώ ς ένα π ρ α γ μ α τικό π ερ ισ τα τικ ό και σ τή ν ει μια μυθοπλασία όπ ου π έρα από τα θ ε τικ ά σ υνα ισθήματα , τα οπ οία α να δύ οντα ι από τ ο τ α ξίδ ι τη ς πάπιας και τω ν π λα σ τικώ ν σ υ ν τρ ό φ ω ν τη ς σ ε ό λ ο υ ς το υ ς ω κεα νού ς, μ ε α φ ο ρ μ ή τα σ ύγχρ ονα ο ικ ο λογικά α δ ιέ ξο δ α , « κά νει» έμ μ εσ α ο ξ ε ία κ ρ ιτική σ τις ο ικ ο ν ο μ ικ ές πα ρ α μ έ τρ ο υ ς που σ υ ν δ έο ν τα ι μ ε τη χ ο ρη γία και τη διαφ ήμ ισ η. (Για ανα γ ν ώ σ τες α π ό 9 ετώ ν ) [ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

δώ π ου φ τά σ α μ ε, ή μά λλον που κ α τα ν τή σ α μ ε τ η μ η τρ ίδ α Γη, όπ ω ς θα έ λ ε γ ε ο Ε ντγκά ρ Μ ο ρ έν , τ έ τ ο ια βιβλία είναι α π α ρα ίτητα . Βι βλία π ου σ υν δυ ά ζο υν τ η ν επ ισ τη μ ο νική γνώση, τ ο σ εβ α σ μ ό απέναντι σ την π α ιδική ηλικία και σ την καλαι σ θησία. Α ν ά μ εσ α σ ε α π ο κα λυπ τικές ό σ ο και ζω ν τα ν ές εικ ό ν ες β ρ ίσ κ ο νται κ είμ εν α που δ ε ν κ ο υ ρ ά ζο υ ν τα παιδιά, για: τ ο σ ύμπαν και τα π ρ ο β λήμ ατα που επ ισ ώ ρ ευσ ε ο ά νθ ρω π ο ς σ τα οικο σ υ σ τή μ α τα , τις π ο λ ικ ές π ε ρ ιο χ έ ς , τα εύ κ ρ α τα δά σ η, τ ις ε ρ ή μ ο υς, τα λιβά δια , τα τρο π ικά δάσ η, τα βουνά, τ ο γ λ υ κ ό ν ερ ό , τ η θά λασσα, τ ο κλίμα, τ ις α να νεώ σ ιμ ες π η γές εν έ ρ γ εια ς . Σ ε κ ά θ ε ε ν ό τη τα υπ ά ρχει ένα κ εφ ά λ α ιο μ ε τ ίτ λ ο «Κ ά ν ο ν τα ς τ η δια φ ορ ά » , σ το οπ ο ίο δ ί ν ον τα ι χρ ή σ ιμ ες , π ρ ω τό τυ π ες και α π λές ο ικ ο λ ο γ ικ ές σ υ μ β ο υ λ ές. Σ τ ό χο ς τ ο υ βιβλίου η οικο λ ο γ ικ ή ευ α ισ θη τοπ οίη σ η τω ν μικρ ώ ν αναγνω στώ ν. Π ισ τε ύ ο υ μ ε ό τ ι αν χ ρ η σ ιμ ο π ο ιη θεί σωστά από γ ο ν είς και εκπ αι δ ε υ τικ ο ύ ς , τ ο επ ιτυ γχά νει σ το μ έγ ι σ το β αθ μό . (Για α ν α γ ν ώ σ τες απ ό 9 ετώ ν ) [ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

]

Μ πίλλι Ρ ό ζεν - Μ ά κ η ς Τ σ ίτα ς Μ η φ εύ γ ε ις Εικονογράφηση: Ελίζα Βαβούρη Ψυχογιός, 2009 σ 56, € 6,60

ε ε π ο χ έ ς κ ο ιν ω ν ικ ή ς α π ο ξέν ω σ ης οι σ χ έσ εις μ ε τα ξύ τω ν μ ε λώ ν τη ς ε υ ρ ύ τ ε ρ η ς ο ικ ο γ έν εια ς ε ί ναι α π α ρ α ίτη τε ς για τη διαπ αιδα γώ γ ησ η και τ η ν ο μ α λή κ ο ιν ω ν ικ ο π ο ίη ση τ ο υ π α ιδ ιο ύ. Σ τ ο β ιβ λ ίο που πα ρ ο υ σ ιά ζ ο υ μ ε , έν α ς μ π όμ π ιρα ς π ε ρ ιμ έ ν ε ι μ ε α ν υ π ο μ ο ν η σ ία κ ά θ ε φ ο ρ ά τη γιαγιά τ ο υ για να π α ίξο υ ν . Ε κείνη π ά ντα το υ φ έ ρ ν ε ι δώ ρ α και π α ιχ νίδια . Π α ίζ ο υ ν μα ζί κι ό τ α ν ε ί ναι να φ ύ γ ει, ο μ ικ ρ ό ς π έ φ τ ε ι σ ε ... μ ελ α γ χ ο λ ία . Φ ο β ά τα ι ό τ ι δ ε ν θα τ η ν ξα ν α δ εί. Β έβ α ια, ό τα ν τ ο υ ε ξ η γ ε ί ό τ ι α υ τό φ α ν τά ζε ι π ο λύ μα κ ρ ιν ό , γ ια τί είνα ι α κ ό μ η ν έα , τ ό τ ε π ε ίθ ε τα ι... Π ρ ό κ ειτα ι για μια απλή ισ τορ ιο ύλα για τ ις σ χ έσ εις γιαγιάδω ν και εγ γ ο νών, η οπ οία, μ ε έμ μ ε σ ο και απλό τρ ό π ο , α ν α φ έρ ε τα ι α νά μεσ α σ τ ’ άλλα και σ το γ εγ ο ν ό ς το υ θα νά το υ, τ ο οπ ο ίο , όπ ω ς είναι φ υσ ικό, δ ε ν μπ ορ ού ν να φ α ν τα σ το ύ ν τα παιδιά τω ν μικρ ώ ν ηλικιώ ν. Κ α λ ο γρ α μ μ έν ο κ είμ εν ο μ ε π α ρα σ τατική εικ ο ν ο γ ρ ά φ ησ η. (Για α κ ρ ο α τέ ς κ αι α ν αγνώ σ τες απ ό 5 -6 ετώ ν ) [ΓΙΑΝΝΗΣ Σ. ΠΑΠΑΔΑΤΟΣ]

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Ζήλια ρος του έρωτα, ακόμα και στις λιγότερο τέλειες εκδηλώσεις

«Ό

I του είναι η συνείδηση της μοναδικότητας. Και κάτι παραπάνω: ακόμη και η ψευδαίσθηση του έρωτα χρειάζεται, αν όχι τη μο

ναδικότητα, τουλάχιστον την ψευδαίσθησή της, το εξαιρετικό, το ανεπανάλη πτο, έστω κι αν αυτός που αγαπά θα ήταν τόσο λίγο δικαιολογημένος να θ ε ωρήσει μοναδικό το αγαπημένο πρόσωπο, όσο και η πρώτη αγάπη που νομί ζει πως είναι μόνη στον κόσμο και στην ιστορία... Το Εγώ θέλει να μην εμπο διστεί στην αγάπη του από το Εσύ, δηλαδή το τελευταίο να είναι όντως Εσύ ως προς αυτό απέναντι του. Το αγαπώμενο Εσύ να συμπεριφέρεται ως το μο ναδικό, να μην κατεβαίνει από το βάθρο της εξαιρετικότητας, της μοναδικό τητας, της εκλογής. Το Εσύ πρέπει να φοράει το βασιλικό στέμμα και όχι το νυκτερινό σκουφί.» Αν όλα αυτά που περιγράφει για τον έρωτα ο φιλόσοφος Π. Φλωρένσκυ στο δοκίμιό του Ζήλεια (εκδόσεις Ίνδικτος, μτφρ: Πάολα Ψαρρού) δεν συμβαίνουν, τότε προκύπτει η ζήλια. Η ζήλια ως θέμα, ως κίνητρο, ως σχέση, ως ηθική ή δεοντολογική απόκλιση, ως έμπνευση, ως ντοκουμέ ντο, ως μουσική, κινηματογραφική εικόνα ή λογοτεχνικό κείμενο ήταν η αφορμή για το αφιέρωμα που ακολουθεί.

Επιμέλεια: Γιάννης Ν. Μασκόζος Γράφουν: Σταυρούλα Γ. Τσούπρου, Λεύτερης καλοσπύρος, Σ. Ν. Φιλιππίδης, Yves Thoret, Βίλλυ Παζίνι, Γιάννης Ζσυμπουλάκης

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Δ I A B A Z Q ]

[Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α Σταυρούλα Γ. Τσούπρου

Ζήλια1, Ζάλη,

Ζύμη,Ζύθος «...η γλώσσα... αποτελεί και εργαλείο μαγείας και φορέα ηθικών αξιών» (Οδυσσέας Εδύτης, Εν λευκώ, «Λόγος στην Ακαδημία της Στοκχόλμης»)

Αρχή σοφίας ονομάτων επίσκεψις. Ζήλια, jealousy (αγγλικά), jalousie (γαλλικά), gelospa (ιταλικά), sjalusi (νορβηγικά) - η ίδια λέξη σε τόσες και ίοως άλλες τόσες γλώσσες, συνήθως γένους θηλυκού, παραπέμπει σε μία κοινή ρίζα στα βάθη των αιώνων. Αλλά και οι «μεταμορφώ σεις», τα παράγωγα και τα σύνθετα αυτής της λέξης, εντός των ορίων έστω μιας, της ελληνικής εν προκειμένω, από τις παραπάνω γλώσσες, είναι εντυπω σιακά πολλές. Στο Λεξικόν Ομηρικόν του I. Πανταζίδου εκτός του ζηλόω (= ζηλοτυπώ, φθονώ, «ζηλεύω») βρίσκουμε το επίθετο ζηλήμων (= ζηλότυπος, φθονερός, «ζηλειάρις») από το ρήμα ζηλεύω και το ποιητι κό ουοιαοτικό ζηλοσύνη (= ζηλοτυπία, φθόνος, «ζήλεια») αντί του ζήλος. Η συγκομιδή όμως μεγαλώνει όσο προχω ρούμε. Έτοι στο Λεξικό της Μεσαιωνικής Ελληνικής Δημώδους Γραμματείας 11001669 του Εμμανουήλ Κριαρά, για το ουσιαστικό ζήλια βρίσκουμε και τους τύπους: ζήλα, ζήλεια, ζηλειά, ζουλεία και τις έννοιες: 1 α) φθόνος, ζήλια β) επι θυμία γ) διαμάχη, ανταγωνισμός ή 2) προκειμένου για γυναίκα και άντρα, ζηλοτυπία. Στο επίθετο βρίσκουμε ζηλιά ρης ή ζηλειάρης, αλλά και ζουλιάρης με τις έννοιες 1) ζηλιάρης, φθονερός 2) ζηλότυπος. Υπάρχει όμως και το ζηλευ τής (από το ζηλεύω) που σημαίνει αυτόν που εκδικείται. Το ζηλεύω τώρα, με τους τύπους ζηλεύγω, ζουλεύω και τη μετοχή παρακειμένου ζηλεμένος (= ζηλευτός· 74-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ξακουστός, περίφημος) απλώνεται οτις εξής σημασίες: 1) ζηλεύω, φθονώ 2) για ζευγάρι, ζηλοτυπώ 3) μακαρίζω, καλοτυ χίζω 4 α) επιθυμώ πολύ· επιδιώκω με ζήλο, με ζέση 4 β) μιμούμαι με προθυ μία. Το αρχαίο ουσιαστικό «ζήλος» κατα γράφεται και ως ουδέτερο, ενώ συμπί πτει με τη ζήλεια πλην της σημασίας της ζηλοτυπίας. Στο αρχαίο ρήμα ζηλόω που επιβιώνει ως ζηλώ βρίσκουμε τις ίδιες σημασίες με το ζηλεύω πλην, και πάλι, του ζηλοτυπώ, ενώ εξ αυτού παράγεται και το επίθετο ζηλωτικός (= αξιοζήλευ τος). Στο Μέγα Λεξικόν Όλης της Ελληνικής Γλώσσης (Δημοτική, Καθαρεύουσα, Μεσαιωνική, Μεταγενεστέρα, Αρχαία) του Δ. Δημητράκου οι τύποι που περι λαμβάνονται είναι, βεβαίως, ακόμη περισσότεροι. Έτσι, εκτός των προαναφερθέντων, συναντούμε, μεταξύ άλλων, και τα: ζηλαδέρφια (= οι ετεροθαλείς αδελφοί), ζηλαίος (= ζηλότυπος), ζήλη (= αντίζηλος, αντεράστρια), ζηλοδοτήρ (= ο διεγείρων τον ζήλον), ζηλομανής και ζηλοπαθής, ζήλωμα (το μετά ζήλου επιδιωκόμενον ή, συνεκδοχικά, η ευδαι μονία), ζήλωσις, ζηλωτός και ζηλωτής. Στις τέσσερις κύριες οημασίες του τελευταίου συμπεριλαμβάνονται, τόσο εκείνη του Λεξικού του Σουϊδα για τους «παρά Ιουδαίοις φύλακες του νόμου», εμπλουτισμένη, μάλιστα, με περισσότε ρα στοιχεία, όσο και εκείνη που αφορά στην οργάνωση «φιλελευθέρων αρχών εν Θεσσαλονίκη, συσταθείσα κατά τας αρχάς του 14ου αι. μ.Χ. και σκοπούσα την προστασίαν των δικαιωμάτων των πολιτών πόσης κοινωνικής τάξεως και την συμμετοχήν αυτών εις την διοίκησιν των κοινών».

[ Δ I A B A Z Q I

A Φ I E P 0

Oi Henry C. Liddell και Robert Scott στο στε, μήπως δεν είναι αλήθεια ότι η ζήλια Μένα Λεξικόν της Ελληνικής Γλώσσης είναι ένα ένθερμο αίσθημα που «ζυμώ δεν καταγράφουν τη λέξη ζήλ(ε)ια αλλά νει» και «ξαναζυμώνει» εκείνα που το μόνον το «ζήλος», το οποίο ετυμολογούν τροφοδοτούν; Δεν μας ζαλίζει, όπως ο (πιθανόν) από το «ζέω». Όσον αφορά στο ζύθος, όταν βρισκόμαστε υπό την επή αρσενικό «ζήλος» και τη σχέση του με το ρειά της; Δεν μας μεθά καθώς αναβρά «φθόνος» μαρτυρείται εδώ τόοο η αντί ζει; Για καλό ή για κακό. θεση όσο και η συνωνυμία, όπως επίσης Από όσα είδαμε μέχρι τώρα αρκετά και ο συνδυασμός τους (ιδιαίτερα ενδια έχουν περισωθεί (ενώ και κάποια έχουν προστεθεί) στο φέρον ως προς Λεξικό της Κοι τη διαχρονική Για το ουσιαστικό ζήλια νής Νεοελληνι συνέχεια της βρίσκουμε και τους τύπους: κής του Ινστιτού π ρο η γούμενης ζήλα, ζήλεια, ζηλειά, του Νεοελληνι σχέσης είναι το κών Σπουδών ότι στο Λεξικό ζουλεία και τις έννοιες: του Α.Π.Θ. (Ίδρυ της Νέας Ελληνι 1 α) φθόνος, ζήλια β) επιθυμία μα Μανόλη Τριακής Γλώσσας του νταφυλλίδη) και, Γ. Μπαμπινιώτη γ) διαμάχη, ανταγωνισμός ή άρα, στην (κοινή) δ ιε υ κ ρ ιν ίζετα ι 2) προκειμένου για γυναίκα σημερινή χρήση: πως ο φθόνος και άντρα, ζηλοτυπία ζηλαδέρφι, είναι κακόσημη ζηλεμένος, λέξη, ενώ η ζήλια μπορεί να οδηγήσει στην άμιλλα «επί ζηλευτός, ζηλεύω και ζηλεύομαι, ζήλια, καλώ» - αν η ζήλια οδηγήσει σε φθόνο, ζηλιάρης, ζηλιάρικος, ζηλιαρόγατος, τότε χαρακτηρίζεται ως ζηλοφθονία). Ανα- ζήλος (όχι όμως πλέον ως συνώνυμο της φέρεται επίσης η προσωποποίηση του ζήλιας), ζηλοτυπία, ζηλοφθονία, ζηλώ Ζήλου ως υιού της Στυγός και αδελφού (όπως στη φράση, λίγο ειρωνική, «Εζήλωσαν τη δόξα των προγόνων»), ζηλω τής Βίας, του Κράτους και της Νίκης. Αλλά το σημαντικότερο εδώ είναι ακρι τής, ζηλώτρια. βώς η σύνδεση του ζήλου (και άρα μέσω Αλλά τα λήμματα των λεξικών, εκτός αυτού και της ζήλιας) με το ρήμα ζέω, από ερμηνείες και διασαφηνίσεις, δίνουν από όπου πιθανόν προέρχονται και τα: αφορμές και για όνειρα· λιγότερο ή ζάλη, ζύμη, ζύθος. Για τις σημαοίες του περισσότερο φανταστικές συνδέσεις «ζέω», τώρα, παραδίδονται τα εξής: α) λέξεων και σημασιών. Γιατί, και πόσα δεν βράζω επί ύδατος, επί στερεών είμαι θα μπορούσε νοερά να σχεδιάσει και να υπέρθερμος β) βράζω μεταφορικά, επί συνδυάσει κανείς αν αποδεικνυόταν ψυχικού πάθους γ) με γενική, βράζω από, αυτό που μέχρι τώρα έχει απλώς υποείμαι πλήρης τινός δ) μεταβατικό, κάνω στηριχθεί ως πιθανό: ότι η ζήλια μέσω κάτι να βράσει· εξατμίζω. Στο Λεξικό της του ζήλου συνδέεται με το ζητώ αλλά Αρχαίας Ελληνικής Γλώσοης του Ιωάννου και με τη ζημιά; ■ Σταματάκου, ως ομόρριζα του ζέω παραδίδονται τα ζεστός, ζέσμα, ζέσις- το 1 Να σημειωθεί εδώ ότι ο Εμμ. Κριαράς στο Νέο Ελληνικό Λεξικό της Σύγχρονης Δημοτικής τελευταίο, μάλιστα, δίνεται από τον Γλώσσας (Εκδοτική Αθηνών) δέχεται τη γραφή Εμμανουήλ Κριαρά στο Νέο Ελληνικό «ζήλεια» σε αντίθεση με το Λεξικό της Νέας Ελληνικής Γλώσσας του Γ. Μπαμπινιώτη (Κέντρο Λεξικό της Σύγχρονης Δημοτικής Γλώσ Λεξικολογίας). σας ως συνώνυμο του «ζήλος». Άλλω

M A

Η Σταυρούλα Γ. Τσούπρου διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Πελοπόννησου. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Λεύτερης καλοσπύρος

Η σπασμένη γεωμετρία

της ερωτικής ζήήιας r — νας αποτυχημένος συγγραφέας Ι _ ιστορικών μυθιστορημάτων και η L _ ταλαιπωρημένη από τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο σύζυγός του γνωρί ζονται σε ένα πάρτι στη Βιέννη με έναν καθηγητή γερμανικών και προπονητή πάλης και την επίδοξη συγγραφέα σύζυ γό του. Τα ετερόφυλα ομώνυμα θα έρθουν αμέσως κοντά: ο ανώνυμος λόγιος αφηγητής του έργου θα συνάψει σχέση με τη συνάδελφο συγγραφέα Edith Winter και ο γεννημένος στη Βιέννη Severin Winter με τη συμπατριώτιοσά του Utch. Οι σύζυγοι θα ξεκολλήσουν από το μετέωρο «δέσιμό» τους στον κόκ κινο κύκλο τού ενός μέτρου ατο κέντρο της οικογενειακής παλαίατρας -η πολυ πόθητη έναρξη του νέου γύρου θα ανα βληθεί για μία ακόμη φορά- και θα αφεθούν ολοκληρωτικά στα θωπεύματα και στις ηδονικές λαβές των παράνομων δεομών τους, έως ότου η οδυνηρή αλή θεια σκόοει με πάταγο στο ερωτικό ταπί και οι ηττημένοι εραστές επιστρέφουν στις αρχικές θέσεις τους. Αν κάποιος αρκούνταν μόνο σε αυτή τη λοβοτομημένη σύνοψη της ιστορίας που διαδρα ματίζεται στο μυθιστόρημα του John Irving, The 158-Pound Marriage,1εύλογα θα υπέθετε πως έχει να κάνει με ένα ακόμη αρχέτυπο μυθιστόρημα ζήλιας: δύο φαινομενικά διαφορετικά ζευγάρια της ίδιας κοινωνικής κλάσης έρχονται σε επαφή, οι σύζυγοι αυτών μπλέκουν χιαστί μεταξύ τους με ετεροφυλοφιλικούς δεσμούς, αφού έχουν αρχίσει να συνει δητοποιούν πως, ω τι έκπληξη!, τα στοι χεία που τους ενώνουν είναι πολλά περισσότερα από εκείνα που τους συν δέουν με τους «νόμιμους συντρόφους» τους. Η λύση του δράματος επαναφέρει 7<3

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

τα πράγματα σε μία εύθραυστη ισορρο πία. Το κλισέ με το «γυαλί που έχει ραγί σει πλέον» θριαμβεύει στο τέλος για μία ακόμη φορά. Η πραγματικότητα του μυθιστορήματος είναι, ωστόσο, διαφο ρετική, καθώς μία μικρή λεπτομέρεια είναι ικανή να μεταβάλει θεαματικά το σκηνικό: οι δεσμοί έχουν συναφθεί εν ννώσει των τεσσάρων εραστών και κάτω από την αμέριστη συναίνεσή τους. Δεν έχουμε να κάνουμε, λοιπόν, με δύο συνηθισμένα ζευγάρια συζύγων που απατούν κρυφά τους / τις συζύγους τους αλλά με swingers. Και αν η λέξη swinger παραπέμπει στα σεξουαλικά απελευθε ρωμένα αμερικάνικα ζευγάρια των 60'ς, που έκαναν τράμπες μεταξύ τους με «σοσιαλιστική» προθυμία, στο μυθιστό ρημα του Irving μετατρέπεται σε συνώ νυμο της σεξουαλικής αφέλειας: η απο κάλυψη της αλήθειας για τον αφηγητή και τη σύζυγό του, που στην προκειμένη περίπτωση δεν είναι το ξεσκέπασμα της μοιχείας αλλά η συνειδητοποίηση της καθαυτής ζήλιας, συνοδεύεται από το μούδιασμα του κεραυνοβολημένου ασθενούς που ακούει από το θεράποντα ιατρό του τα δυσάρεοτα νέα για την ασθένειά του. «Πώς να σας το πω, αυτό το σκοτεινό, απροσδιόριστο συναίσθημα που νιώθετε όλο αυτόν τον καιρό είναι, ε, χμ,... αβυσσαλέα, αθεράπευτη... ζήλια.» Οι Winter είναι η άλλη όψη του ίδιου κάλπικου νομίσματος. Δεν είναι τόσο εύκολο όσο ίσως φαίνεται με μια πρώτη σκέψη, να διακρίνει κανείς τις διαφορές ανάμεσα σε ένα αρχέτυπο μυθιστόρημα ζήλιας και σε κάποιο που έχει επικρατήσει να θεωρείται αντισυμβατικό του είδους, καλή ώρα σαν το μυθιστόρημα του Irving. 0 Οθέλλος του

[ δ ι α β α ζ ω Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α .

Σαίξπηρ, η Βερενίκη του Ρακίνα, η Έρμα της Τζέιν Όστιν, η Σονάτα του Κρόιτσερ του Τολστόι, η Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι του Κούντερα, ο Καλός Στρα τιώτης του Φορντ Μάντοξ Φορντ, ακόμη και ο Έρωτας οτα Χρόνια της Χολέρας του Μάρκες ή η Αγάπη της Τόνι Μόρισον, παρότι είναι μάλλον νωρίς ακόμη για να κριθεί, θεωρούνται κλασικά έργα και μυθιστορήματα ζήλιας αντίστοιχα, τόσο διότι παρουσιάζουν το θέμα της ζήλιας με ένα σαφή και ευθύβολο αφη γηματικό τρόπο, όσο επειδή οι εκάστοτε ερωτοχτυπημένοι είναι καθορι σμένοι στο χώρο και στο χρόνο, με σαφήνεια που προσιδιάζει στη στερεοδιάταξη των μορίων που είναι ενω μένα μεταξύ τους με δεσμούς υδρο γόνου (από τους πιο ρευστούς και γι' αυτό ενδιαφέρο ντες χημικούς δεσμούς). Έχουμε αστα θή, μέσα στην αυστηρή απλό τητά τους, ερωτικά τρίγωνα και επανασυναρμολογούμενα ερωτικά τετράγωνα -στην περίπτωση της Έρμα κανονικό πολύγωνο- έχουμε γυναίκες, φίλες συνηθέστερα, να διεκδικούν τον ίδιο άντρα, άσπονδους φίλους ή ορκισμένους εχθρούς να σφάζονται με έπαθλο τα μάτια μιας «λαμπερής», «ποθητής» κτλ, κτλ, γυναίκας, έχουμε σουσουράδικες ίντριγκες, βυζαντινές δολοπλοκίες, βάναυσες αλληλοϋπονομεύσεις, ψυχε δελικές υστερίες, παιδιάστικα ψέματα, ανέμπνευστα εγκλήματα πάθους. Σε κάθε περίπτωση, ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει ανιχνεύσιμα μοτίβα, αναγνώ

σιμα κίνητρα, επαναλαμβανόμενες τακτι κές. Παρόλα αυτά, κανείς ποτέ δεν πέθανε από πλήξη διαβάζοντας ένα κλασικό μυθιστόρημα ζήλιας. Η ζήλια ανήκει σε εκείνη τη σπάνια συνομοταξία ανθρώπι νων συναισθημάτων που προικίζουν ακόμη και την πιο προβλέψιμη ιστορία με μία δραματουργική ένταση που λειτουρ γεί ως προωστική δύναμη που την απο γειώνει. Πάνω σε αυτά ακριβώς τα γνώριμα μοτί βα ζήλιας θεμελιώνονται ακόμη και πιο πειραματικά, ντροπαλά μοντερνιστικά ή καυχησιά ρικα μεταμοντέρνα μυθιστορήματα. Οι συγγραφείς τους, ακόμη και όταν θέλουν να αλλά ξουν φίλτρο και κοντράστ, να αφηγηθούν μια τυπική ιστορία από διαφορετική γωνία λήψης ή να παρουσιάσουν την πρότυπη τριγωνομε τρική εξίσωση ζήλιας με όλες τις δυνατές παραλλαγές της, αποδεικνύονται κάτι περισσότερο από καπάτσοι με το να διατηρούν τον σκληρό πυρήνα της δραματουργικής έντασης που προσφέρουν απλόχερα τα εν λόγω μοτίβα. Στο Φως της Μέρας2 του Γκράχαμ Σουίφτ, ο ντεντέκτιβ Τζόρτζ Γουέμπ ζηλεύει σιωπηρά το νεκρό σύζυγο της πελάτισσάς του Σάρα Νας, που η ίδια μαχαίρωσε στο σπίτι τους με το κουζινο μάχαιρό της από ξέφρενο μίσος και αβυ θομέτρητη ζήλια για τη σχέση του με μια κροάτισσα προσφυγοπούλα, διότι γνωρί ζει πως ακόμη και τώρα που έχει παρέλθει ένα σεβαστό διάστημα από τη μέρα του φονικού, η αγαπημένη του δεν έχει καταφέρει να ξορκίσει ολότελα το ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

Δ I A B A Ζ Ο ]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

φάντασμα του νεκρού άντρα της. Τα αισθήματα που τρέφει ο Τζορτζ για τη Σάρα είναι λεπτά, η ζήλια που αισθάνεται για το δολοφονημένο γυναικολόγο ανά ξια λόγου, όμως το έγκλημα πάθους ήταν στυγερό, η προνομιούχα και διακρι τική λέκτορας γλωσσολογίας Σάρα δεν τυφλώθηκε από τη ζήλια λιγότερο από ό,τι θα τυφλωνόταν μια θερμόαιμη λατι νοαμερικάνο. Το ανθρώπινο αίμα βράζει ακόμη και σε μια φιλήσυχη, πολιτισμένη, εύρωστη, ραφιναρισμένη συνοικία του νότιου Λονδίνου. Συμβαίνει και στις καλύ τερες οικογένειες. Και η περίφημη Ζήλια3 του Αλαίν Ρομπ-Γκριγιέ, όμως, έχει σχε διαστεί αρχιτεκτονικά με βάση το τοπογραφικό σχέδιο που αποτυπώνει την επι κράτεια δράσης ενός ερωτικού τριγώ νου, στην κεντρική κορυφή του οποίου βρίσκεται ο ανώνυμος απατημένος σύζυ γος και στις άλλες δύο οι συνωμότες εραστές, η Α. και ο Φρανκ - όλοι τους γάλλοι άποικοι που ζουν στη Νέα Γουινέα τη δεκαετία του '50. Ο αφηγητής, δηλα δή ο απατημένος σύζυγος, είναι (μάλλον δίχως συνειδητή πρόθεση από τον Γκριγιέ) ό,τι εγγύτερο σε αυτό που θα μπο ρούσε να αποτελέσει λογοτεχνική ενσάρκωση εκείνου που είχε ο Καντ κατά νου όταν μιλούσε για κατ' αίσθηση εποπτεία·. ένας ψυχρός, απρόσωπος, συναι σθηματικά νεκρός, παρατηρητής και ακριβέστατος (μέχρι... κυττάρου) ανι χνευτής των ανεπαίσθητων κινήσεων και των αδιόρατων εκφράσεων των δύο υποτιθέμενων εραστών, που δεν προχωρά ποτέ στο επόμενο στάδιο της λογικής επεξεργασίας των αισθητηριακών δεδο μένων που συλλέγει, και που η μοναδική εγκεφαλική δραστηριότητα που επιτελεί και τον συνδέει με το ανθρώπινο είδος είναι η μονομανής εστίασή του σε δύο τρία συγκεκριμένα επεισόδια από τις επι σκέψεις του Φρανκ στο σπίτι ή τις μονα χικές δραστηριότητες της Α. και η εξα ντλητικά επαναλαμβανόμενη ανάκλησή

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

τους στο μυαλό του. Μία αντίστοιχη κατάσταση στην πραγματική ζωή, με ήρωες αληθινούς τρισδιάστατους ανθρώπους με πραγματικά αισθήματα, θα είχε στο κέντρο της τον απατημένο σύζυγο, που κατακλύζεται από υποψίες για τα συχνά πάρε-δώσε της γυναίκας του με το γείτονά τους, να επιστρέφει ξανά και ξανά στις επίμαχες σκηνές και λεπτομέρειες που έχει απομονώσει ως πιο πιθανές να του παρέχουν τις αποδεί ξεις που είναι σίγουρος πως απλώς του διαφεύγουν για την ώρα, όμως, όσο κι αν του αντιστέκονται τα φαινόμενα, κάποια στιγμή είναι βέβαιος πως θα ανακαλύψει. Στο ίδιο μοτίβο μαθηματικοποιημένης λογοτεχνικής απεικόνισης της ψυχοπα θολογίας της ζήλιας, ο Ίταλο Καλβίνο γκαζώνει τον αυτοκινητιστή ήρωά του στην «Περιπέτεια ενός Αυτοκινητιστή» από τη συλλογή διηγημάτων του Οι Δύσκολοι Έρωτες,4 ώστε να φτάσει όσο πιο γρήγορα γίνεται στο σπίτι της Υ. έπει τα από τον ερωτικό καβγά τους στο τηλέφωνο και την μπηχτή που του εκτό ξευσε εκείνη υπενθυμίζοντάς του πως αν δεν συμμορφωθεί, υπάρχει πάντα και η λύση της επιλογής του αντίζηλού του Ζ. Το μυαλό του αυτοκινητιστή κοντεύει να γίνει παρανάλωμα όση ώρα αναλύει διε ξοδικό όλες τις πιθανές ενδεχόμενες καταλήξεις του menage a trois στο οποίο έχει μπλεχτεί, με τον ίδιο τρόπο που κάποιος μαθηματικός θα έδινε διάλεξη για τις κλασικές πιθανότητες σε ένα μέτρια υποψιασμένο κοινό. Η τριγωνομε τρική εξίσωση της ζήλιας αναβαθμίζεται σε αλγοριθμική διάταξη. Δεν χρειάζεται να σκάψει κανείς στους λοφίσκους με τα πιο ακραία πειραματικά κείμενα του 20ού αιώνα για να ανακαλύ ψει κάποιο αληθινά αντισυμβατικό μυθι στόρημα ζήλιας. Η Λολίτα* του Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ, αυτή η άτακτη και αναιδής και προκλητική αιώνια ερωτική πιτσιρίκα, δεν ρίχνει πονηρές και περιπαικτικές

ματιές μόνο στο (από όποια άποψη κι αν ίο δει κανείς) δουλικό εραστή της Χόμπερτ Χάμπερτ, αλλά και στον ανα γνώστη που λαχταρά να διαβάσει ένα μυθιστόρημα ζήλιας, απαλλαγμένο από τις τριγωνομετρικές συμβάσεις του είδους. Υπάρχει μία αχνή όσο και ουσια στική λεπτή γραμμή που χωρίζει τη ζήλια από το φθόνο - μια διάκριση στην οποία συνηγορούν κυρίως οι ψυχολόγοι και λιγότερο οι φιλόσοφοι: Η ζήλια είναι η συναισθηματική κατάσταση που προκύ πτει από την επιθυμία να διατηρήσεις τα κεκτημένα οου και από το φόβο μήπως τα απολέσεις κάποια μέρα, ενώ ο φθό νος είναι το συναίσθημα που δημιουργεί η επιθυμία να αποσπάσεις από τον άλλο αυτά που δεν έχεις. Ο Τζων Ρωλς στο ένατο κεφάλαιο της μνημειώδους Θεω ρίας της Δικαιοσύνης6 προχωράει παρα πέρα στην ανάλυοη του αισθήματος του φθόνου, διακρίνοντας ανάμεσα σε «καλοήθη φθόνο» όταν κάποιος ζηλεύει και παράλληλα θαυμάζει τα επιτεύγματα ή τα αγαθά κάποιου, δίχως όμως να έχει την πρόθεση να του προξενήσει κακό προκειμένου να του τα αποσπάοει, και σε ανταγωνιστικό φθόνο όταν «φθονούμε τα πρόσωπα εκείνα των οποίων η θέση είναι υπέρτερη της δικής μας και είμαστε διατεθειμένοι να τους στερήσουμε τα πλεονεκτήματά τους έναντι ημών, ακόμη κι αν αυτό σημαίνει ότι θα πρέπει και εμείς να θυσιάσουμε κάποια από τα δικά μας αγαθά».7 Λοιπόν, ο αξιότιμος κύριος Χάμπερτ, αυτός ο φαινομενικά συγκρο τημένος καθηγητής αγγλικής φιλολογίας και όψιμος συγγραφέας, μα εσωτερικά φουρτουνιασμένος από τον παθολογικό και ουσιαστικά ανεκπλήρωτο έρωτά του για την κατά δεκαετίες μικρότερή του Λολίτα, κατά κόσμο Ντολόρες Χέηζ, αισθάνεται για εκείνη ζήλια και καλοήθη φθόνο και ανταγωνιστικό φθόνο την ίδια στιγμή. Ζηλεύει τη Λολίτα, επειδή γνωρί ζει πως εκείνη δεν αισθάνεται ερωτική

έλξη για εκείνον αλλά μένει μαζίτου από συμφέρον και παιδιάστικο μαζοχιστικό καπρίτσιο, και συνεπώς τίποτα από όσα κάνει δεν μπορούν να εγγυηθούν πως εκείνη θα μείνει κοντά του, αντίθετα ελλοχεύει διαρκώς ο κίνδυνος να το σκά σει με κάποιον νεότερο του. Αισθάνεται καλοήθη φθόνο για την ομορφιά και τον αισθησιασμό και τα νιάτα της. Είναι κυρι ευμένος από ανταγωνιστικό φθόνο για εκείνη, αφού κάνει ότι περνάει από το χέρι του προκειμένου η Λολίτα να μην απολαύσει τα προνόμια της φυσιολογι κής εφηβικής ζωής, όντας διατεθειμένος ο ίδιος να στερηθεί κάθε ενήλικη προσω πική απόλαυση που ενδέχεται να τον αποπροσανατολίσει, αρκεί να βρίσκεται διαρκώς σε θέση ισχύος, που να του επι τρέπει να την έχει ακόμη δική του. 0 Ντέιβιντ Κέπες, ο ανθυπασπιοτής των alter ego του Φίλιπ Ροθ, μπορεί να συμ μεριστεί απόλυτα το δράμα του συνα δέλφου του, αφού το κοκτέιλ πόθου, φθόνου, ζήλιας, λαγνείας για την Κουβα νέζα φοιτήτριά του Κονσουέλα Καστίγιο στο Ζώο που ξεψυχά* δεν είναι λιγότερο εκρηκτικό.

Από την ταινία του Φ. Κάουφμαν «Η αβάσταχτη ελαφρότητα του είναι» βασισμένη στο ομότιτλο έργο του Μ. Κούντερα.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 7

[

δ ι α β α ζ ω

]

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Το αξεπέραστο μυθιστόρημα του Ουίλλιαμ Φώκνερ Η Βουή και η Μανία,9 δεν μπορεί να θεωρηθεί οτο σύνολό του μυθιστόρημα ζήλιας, ωστόσο ο εσωτερι κός μονόλογος του Κουέντιν Κόμπσον, στο δεύτερο κεφάλαιο του βιβλίου, που τρέφεται διαρκώς από τις μνήμες του τραυματικού έρωτά του για την αδερφή του Κάντυ Κόμπσον (που ναι μεν ανταποκρίνεται, αλλά μονάχα σε πλατωνικό επί πεδο), συνιστά από μόνο του ένα μυθι στόρημα (ζήλιας) μέσα στο μυθιστόρη μα. 0 σαιξπηρικός και ντοστογεφσκικός και τζοϊσιανός Κουέντιν Κόμπσον -ο νεα ρός αμλετικός φοιτητής - διανοούμενος στο στυλ του Ρασκόλνικοφ ή του Ιτήβεν Ντένταλους-, είναι ο ιδανικός πρωταγω νιστής σε ένα μυθιστόρημα ζήλιας, αφού συνδυάζει τον παρορμητικό ιδεαλισμό της μετα-εφηβείας με τον ερωτικό ρεα λισμό της πρώιμης ωριμότητας, που προσδίδουν στην ντετερμινιστική ερωτι κή συντριβή του μια επική διάσταση αισθάνεται μια ακατανίκητη πυρετική έλξη για την αδερφή του που στην ουσία αποτελεί το αντεστραμμένο είδωλο του μίσους του για εκείνη, αφού στην πραγ ματικότητα «την έβλεπε ως το ευπαθές, καταδικασμένο σκεύος της ίδιας οικογε νειακής υπερηφάνιας και μαζί το ακάθαρ το όργανο της οικογενειακής καταισχύ νης».10 Οι Κόμπσον είναι μια ξεπεσμένη αριστοκρατική οικογένεια του Νότου, με τη μωρία, την κομπορρημοσύνη και τη φαντασιοπληξία να έχουν αντικαταστή σει τη συμπόνια και την αγάπη ανάμεσα στα μέλη της, και ο Κουέντιν Κόμπσον είναι πολύ περήφανος και συνάμα εύθραυστος για να επωμιστεί το ρόλο του θεματοφύλακα των παρακμασμένων αξιών της. Παρόλα αυτά, προσηλώνεται με μεσσιανικό ζήλο στο ρόλο του προ στάτη της παρθενίας της αδερφής του και δεν την αφήνει λεπτό από τα μάτια του, ζώντας διαρκώς με το φόβο της ατί μωσής της, όχι μόνο ως μεγαλύτερος

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

αδερφός της αλλά και ως πληγωμένος εραστής. Το παρακάτω απόσπασμα, αμέ σως μετά το θυελλώδη καβγά του Κουέ ντιν με τον τυχοδιώκτη Ντάλτον Αίημς που έχει αφήσει έγκυο την Κάντυ, είναι σπαρακτικό: «τον αγαπάς Κάντυ τι πράγμα με κοίταξε τα μάτια της τότε άδειασαν και ήσαν σαν τα μάτια των αγαλμάτων άδεια τυφλά και γαλήνια βάλε το χέρι σου στο λαιμό μου πήρε το χέρι μου και το ζούληξε πάνω στον λαιμό της τώρα λέγε το όνομά του Ντάλτον Αίημς και ένοιωσα το πρώτο κύμα από το αίμα που χτυπούσε σε δυνατούς επιταχυνό μενους ρυθμούς πες το πάλι το πρόσωπό της στράφηκε κατά τα δέντρα που τα χτύπαγε ο ήλιος και όπου τα πουλιά πες το ξανά Ντάλτον Αίημς το αίμα της χτυπούσε σταθερά πάνω στην παλάμη μου»11 0 Κουέντιν Κόμπσον θα αυτοκτονήσει στο Καίμπρητζ της Μασαχουσέτης μια ζεστή καλοκαιριάτικη μέρα του Ιουνίου, δύο μόλις μήνες μετά το γάμο της αδερ φής του με το Χέρμπερτ Χεντ. Περίπλοκες αρχιτεκτονικές κατασκευές, δυσεπίλυτες μαθηματικές εξισώσεις, χημικές φόρμουλες με αμφίβολα αποτε λέσματα, κλασικά μοτίβα με στόχο την αβίαστη αισθητική απόλαυση του ανα γνώστη. Η αναπαράσταση της ερωτικής ζήλιας -αυτής της «πρασινομάτας λάμιας που χλευάζει τη σάρκα που την τρέφει», όπως τη χαρακτηρίζει ο Σαίξπηρ στον Οθέλλο- στη λογοτεχνία δεν είναι καθό λου εύκολη υπόθεση, είτε επιλέξει

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Φ I Ε Ρ Ω Μ A

]

κανείς το λειασμένο δρόμο του κλασικι σμού είτε τον κακοτράχαλο του πειραμα τισμού. Η παιχνιδιάρικη υπαινικτικότητα του Cummings στο 14ο ποίημά του από τα 33X3X33 Ποιήματα-Δοκίμια-Θραύσμα τα,'1 φαντάζει πάντως εξόχως ελκυστική ως αντιπρόταση στις προαναφερθείσες, καθώς συνοψίζει με μοναδικό τρόπο τις αντιφάσεις της ερωτικής ζήλιας: «να τ' αγγίξω; είπε αυτός / (θα τσιρίξω είπε αυτή / μια φορά είπε αυτός) / απαλά είπε αυτή / (να το δαγκώσω; είπε αυτός / πόσο; είπε αυτή / δυνατά είπε αυτός) / με πονά είπε αυτή / (έλα πια είπε αυτός / όχι βαθιά είπε αυτή / τι μου ζητάς; είπε αυτός / να με κοιτάς είπε αυτή) / να συνεχίσω; είπε αυτός / (θα σε μισήσω είπε αυτή / αν σε φιλήσω είπε αυτός / θα σε αφήσω είπε αυτή / παίρ νεις χάπι; είπε αυτός / είναι αγάπη; είπε αυτή) / είσαι αναμμένη; είπε αυτός / (είμαι θλιμμένη είπε αυτή / θα μου 'ρθει

ίλιγγος είπε αυτός / ναι αλλά η σύζυγος είπε αυτή / σιγά τώρα είπε αυτός) / πιο αργά είπε αυτή / (χύνω! είπε αυτός / σβήνω είπε αυτή) / είσαι δίκιά μου! είπε αυτός / (είσαι δικός της! είπε αυτή)»13 ■

Η κινηματογραφική αφίσα της ταινίας «Λολίτα» βασισμένη στο ομότιτλο μυθιστόρημα του Β. Ναμπόκοφ.

Ο Λεύτερης Καλοσπύρος είναι μεταπτυχιακός φοιτητής οτο ΜΙΘΕ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 11rving, John, The 158-Pound Marriage, Random House, 1974. 2Σουίφτ, Γκράχαμ, Στο Φως της Μέρας, μτφρ. Θωμάς Σκάσοης, Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2003, σελ. 316. 3 Ρομπ-Γκριγιέ, Αλαίν, Η Ζήλια, μτφρ-επίμ. Μαρία Ευσταθιάδη, Σμίλη, 2006, σελ. 220. 4 Καλβίνο, Ίταλο, Οι Δύσκολοι Έρωτες, μτφρ. Ανταίος Χρυσοοτομίδης, Καστανιώτης, 2008, οελ. 336. 5 Ναμπόκοφ, Βλαντίμιρ, Λολίτα, μτφρ. Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης, Πατάκης, 2002, σελ. 776. 6 Ρωλς, Τζων, Θεωρία της Δικαιοσύνης, μτφρ. Φ. Βαοιλογιάννης, Β. Βουτσάκης, Φ. Παιονίδης, Κ. Παπαγεωργίου, Ν. Στυλιανίδης, Α. Τάκης, επιμ. Κ. Παπαγεωργίου, Πόλις, 2001, σελ. 696. 7 Ρωλς, Τζων, Θεωρία της Δικαιοσύνης, σελ. 604 8 Roth, Philip, Το Ζώο που ξεψυχά, μτφρ. Γιώργος Τσακνιάς, Πόλις, 2001, σελ. 149. 9Φώκνερ, Ουίλλιαμ, Η Βουή και η Μανία, μτφρ. Παύλος Μάτεσις, Καστανιώτης, 2002, σελ. 417. 10Φώκνερ, Ουίλλιαμ, Η Βουή και η Μανία, σελ. 26. 11 Φώκνερ, Ουίλλιαμ, Η Βουή και η Μανία, σελ. 229. 12 Cummings, Ε. Ε., 33x3x33, Ποιήματα-Δοκίμια-Θραύσματα, μτφρ.-εισαγ. Χάρης Βλαβιανός, Νεφέλη, 2004, σελ. 125. 13 Cummings, Ε. Ε., 33x3x33, Ποιήματα-Δοκίμια-Θραύσματα, σελ.53-55. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

Σ. Ν. Φιλιππίδης

Γιάννη Βλαχογιάννη «Ο πετεινός»:

0 χορός ίου θανάτου και του έρωτα ζήλια είναι το θέμα πολλών νεο ελληνικών αφηγημάτων. Για πα ράδειγμα, τα διηγήματα Μυλόπε τρες (1931) του Δάφνη και Στον ανεμό μυλο της Περιβόλας (1959) του Μυριβήλη, που βασίζονται στην παραλογή της άπιστης αυζύγου.1 0 φόνος του αντερα στή αποτελεί θέμα γνωστών διηγημά των, όπως Στο δάσος (1929) του Μυριβήλη, Το Αφεντικό (1935) του Καραγάτση ή Μια άλλη ιστορία (1944) του Καστανάκη. Η εγκληματική πράξη ως κατάληξη του οδυνηρού ουναισθήματος της ζήλιας είναι οχεδόν αναμενόμενη σε μια χώρα, όπου ακόμα οι γυναίκες θεωρού νται κτήματα του άντρα· κυρίως όμως συνιατά κατάλληλο θέμα για μια συγκλο νιστική αφήγηση. Στο μελέτημα που ακο λουθεί θα ασχοληθώ με ένα διήγημα του Γιάννη Βλαχογιάννη, στο οποίο η ζήλεια οδηγεί σε φόνο ενός... κόκορα! Ο Πετεινός (1914) είναι μια πρωτοπρόσωπη διήγηση, στην οποία ο αφηγητής εξιστορεί πώς, όταν ήταν δεκαπενταετής και περνούσε καλοκαιρινές διακοπές στο χωριό του, δοκίμασε για πρώτη φορά τον έρωτα με μια συνομήλικό του γειτόνισσα. 0 υπότιτλός του Ήθη επαρχιακά παραπέμπει και στον Μπαλζάκ, αλλά και στη νεοελληνική ηθογραφία- και πράγ ματι ως ηθογραφία το είδαν οι σύγχρο νες επαινετικές βιβλιοκρισίες.2 Σε νεώτερες κριτικές τονίζεται η ερωτική διάστα σή του που το συνδέει με τις «απόψεις των μεγάλων δασκάλων της ψυχανάλυ σης» (Καραντώνης 1961, Στεργιόπουλος 1986, Σαχίνης 1976). 0 Στέφανος έχει μόλις έρθει στο χωριό του από την πόλη, όπου τελείωσε την τρίτη γυμνασίου. Σε λίγο ξεμοναχιάζει την πιο αναπτυγμένη και ξανθογάλανη

<32

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Μοσκούλα στην αυλή του σπιτιού του. Εκεί ξαναρχίζουν τα παιχνίδια που παί ζουν από μικρά, πειράγματα με λόγο και με χειρονομίες, που καταλήγουν σε κλαυσίγελο: «Κι άφησα πια τη Μοσκούλα να με κάνει ό,τι ήθελε. Χαλάζι οι σφοντυλιές, στα μάγουλα σκαστές, στην πλάτη. Ξύλο γερό κι όχι παιχνίδι. Είχα ζαλιστεί κι είχα κλειστά τα μάτια- και ρουφούσα τις απανωτές της χαστουκιές, ορθές κι ανάποδες, και τα μαλλιοτραβήγματα και τις κοριτσίστικες αδέξιές της γροθιές σα να 'τανε φιλιά και χάδια». Για πρώτη φορά, ωστόσο, η Μοσκούλα διαβλέπει ότι ο Στέφανος είναι απειλητι κός. Το κορίτσι μένει στο διπλανό σπίτι· η μητέρα της έχει πεθάνει, ο πατέρας της «λείπει στην ξενιτιά». Ζει με μια ηλικιωμέ νη θεία της, που την καταδυναστεύει και την αποτρέπει από το να πηγαίνει στο σπίτι του αφηγητή όλη την ώρα. Αλλά και η μητέρα του αγοριού υποδεικνύει στη Μοσκούλα να σταματήσει να έρχεται συχνά στο σπίτι τους, όταν σε μια «πάλη» των εφήβων γύρω της αντιλαμβάνεται ότι μια απότομη αντίδραση της κοπέλας οφείλεται στο ξύπνημα της γυναίκας μέσα της. Η επικοινωνία του ζευγαριού επιτελείται είτε με μυστικές συναντήσεις, μέσω μιας μικρής τρύπας, της «παλεθύρας», στο μεσότοιχο που ενώνει το μαγειρείο της αυλής του Στέφανου με το πλυσταριό της αυλής της Μοσκούλας, είτε με τη δικαιολογία πως ο Στέφανος μπορεί να

[ Δ I A B A Ζ Ω I Α Φ I E P Ω M A J

σφάζει πουλερικά, ώστε η γριά Διαλεχτή ρείο βυθίζεται στο σκοτάδι. Η Μοσκούλα να πίνει δυναμωτικές σούπες, όπως της ρίχνει τον Στέφανο πάνω σε ένα σωρό συνέστησε ο γιατρός. καυσόξυλα. Ενώ το ζευγάρι φιλιέται Σε αυτά τα συμφραζόμενα, της «παλεθύ- παθιασμένα, ο κόκορας ξαναρχίζει τον ρας» και του σφαξίματος των πουλερι αιματηρό χορό του. κών, απαντάται και το θέμα της ζήλιας. Η επόμενη παράγραφος αρχίζει έτσι: Όπως λέει ο αφηγητής,«... εσύ, ί«παλε- «Γαλήνη... Τον ηύρα σε μιαν άκρη, θύρα»,1 πρώτη φορά, μου 'μπηξες στην ψάχνοντας μες στο σκοτάδι. Νεκρός ο καρδιά της ζήλειας τα περόνια... ». Στην Κίτσος πια!» Και το διήγημα τελειώνει ως επιστολή που βρίσκει κρυμμένη στην εξής: «παλεθύρα», ο Στέφανος μαθαίνει ότι ο νεαρός γιατρός προθυμοποιήθηκε να «Μέρες έκαμε ώσπου να με ξαναδεί. σφάξει μια κότα «για χάρη της ΜοσκούΆγρια κι αζύγωτη... Έβλεπε λας, που σκιάζεται το αίμα τόσο... ». Στο τον Κίτσο στ' όνειρό της, δεύτερο μισό του διηγήματος η ζήλια έβλεπε κι εμένα με φτερό και του Στέφανου στρέφεται προς το αγαπη με λειρί σαν πετεινό. Και μόνο, αφού μένο πουλερικό της Μοσκούλας, τον συχάσανε κόκορα Κίτσο. 0 Στέφανος μάλιστα συλ τα τρομαγμένα νεύρα της, και καταλάγιασε η ξαγριεμένη λογίζεται πως η Μοσκούλα αγαπά τον Κίτσο περισσότερο από τον ίδιο. Όταν της καρδιά, ήρθε κι έπεσε γυρνάει από μια ολιγοήμερη εκδρομή, η στην αγκαλιά μου». Μοσκούλα τον πληροφορεί κλαίγοντας πως η γριά ανακάλυψε ότι αντί τον κίτσο Ο τίτλος του διηγήματος κάνει τον ανα έσφαξε την αγαπημένη της κότα και ότι γνώστη να προσδοκά μια ιστορία που τον αναζητούσε αναφέρεται σε Η εγκληματική πράξη ως έναν κόκορα. για να σφάξει τον Κίτσο για να την Και πράγματι, η κατάληξη του οδυνηρού τιμωρήσει.3 συνοχή της συναισθήρατος της ζήλιας είναι αφήγησης ως Όταν νυχτώνει, ο σχεδόν αναμενόμενη σε μια προς το θέμα Στέφανος κλειδώ νει τον πετεινό των πουλερι χώρα, όπου ακόμα οι γυναίκες στο μαγειρείο της κών είναι αξιο θεωρούνται κτήματα του σημείωτη. Οι αυλής του. Εκεί όρνιθες του επιχειρεί να τον άντρα· κυρίως όμως συνιστά σπιτιού της σφάξει, αλλά το κατάλληλο θέμα για Μοσκούλας μαχαίρι δεν είναι μια συγκλονιστική αφήγηση που σφάζονται ακονισμένο· έτσι, διαδοχικά, τον μισοσφάζει και πληγώνει και το δάχτυλό του. Ύστερα έχουν ονόματα: Παρδαλή, Γερανιά, αφήνει να μπει μέσα η Μοσκούλα· εκείνη, Λιάρα, Λαθουρή, Καψάλα, Αράπα, Πλουαντί να δείξει ενδιαφέρον για τον Κίτσο, μού ή Πλουμούδα, Γραβανή. Οι κόκορες που σφαδάζει -«χορεύει»,- μέσα στο που σφάζονται, εκτός από τον Κίτσο, μαγειρείο ραντίζοντάς τους με αίμα, αντι είναι ο Κοκκαλιάρης και ένα άλλο, ανώ δρά υπερβολικά στο κόψιμο του Στέφα νυμο, πετεινάρι. νου, τον φιλά και τον αγκαλιάζει. 0 πετει 0 Κίτσος δεν είναι πουλερικό, αλλά ερω νός πετάει κάτω το λυχνάρι και το μαγει τικός αντίζηλος του Στέφανου. Επιτίθεται ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

σε όλους τους αρσενικούς που μπαίνουν στην αυλή της Μοσκούλας, στο γιατρό, σ' ένα αγόρι, και στον Στέφανο. Όταν κάποτε το κορίτσι ξαπλώνει στις πλάκες της αυλής, ο πετεινός εκτελεί μια «τελε τουργία»: όπως όλοι οι πετεινοί, όταν καυγαδίζουν με αντίπαλο ή θέλουν να υποτάξουν μια όρνιθα πριν ανέβουν επάνω της, τριποδίζει γύρω της έχοντας χαμηλωμένη τη μια φτερούγα· ύστερα ανεβαίνει στο οτήθος της, απλώνει τις φτερούγες του και κακαρίζει - σημάδι της «νίκης» του πάνω στην κότα Μοσκούλα, όπως κάνει ο κόκορας, μόλις βατέψει την όρνιθα. Από την αρχή του διηγήματος η ερωτική αντιζηλία με τον πετεινό προσδιορίζεται επιπλέον και από το ότι τα παρώνυμα, με τα οποία οι δύο νέοι αλληλοπειράζονται, είναι «Κοκοράκης» για τον Στέφανο και «Τσουράπω» για τη Μοσκούλα. Το «Κοκο ράκης» είναι το παρατσούκλι που έδωσε στον Στέφανο η θεία Διαλεχτή, επειδή ήταν το μόνο αγόρι της γειτονιάς- «Τσου ράπω» ήταν το όνομα μιας κότας με φτερά στα πόδια που έδωσε ο Στέφανος στην Μοσκούλα, γιατί έπεφταν οι κάλ τσες της. 0 κόκορας Κίτσος διεκδικεί από το κοκοράκι Στέφανο την κότα Τσουράπω - Μοσκούλα. 0 Κίτσος και ο Στέφανος, με φτερά και λειρί και αυτός, ταυτίζονται στα όνειρα της Μοσκούλας. 0 φόνος του ερωτικού αντίζηλου οδηγεί στην κατάκτηση του αντικειμένου του πόθου στο τέλος του διηγήματος. Η αφήγηση χωρίζεται περίπου στη μέση: στο πρώτο μισό ο Στέφανος αρνείται να σφάξει τον Κοκκαλιάρη ή ένα άλλο πετεινάρι, ενώ στο δεύτερο μισό σφάζει πρώτα την κότα Λαθουρή και έπειτα τον Κίτσο. Το διήγημα δεν έχει ως θέμα τον πετεινό, αλλά την ενηλικίωση του Στέ φανου μέσα από τη διπλή και συγχρονική τελετουργία της βάφτισης με αίμα και σεξουαλικής επαφής. 0 Στέφανος είναι ένα δεκαπεντάχρονο αγόρι που κάνει

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

στις διακοπές του ό,τι και οι συνομήλικοι φίλοι του: κολύμπι, περίπατους, εκδρο μές, κυνήγι. Η Μοσκούλα, που είναι φίλη του και όχι φίλος του, παίζει μαζί του, από παλιά, παιχνίδια, τα οποία ο αφηγη τής περιγράφει ως εξής στην αρχή του διηγήματος: «Και τι παιγνίδια; Κοριτσίστικα καμώματα- μικρόλογα, γέλια σκαστά, σπρωξιές με το σωρό, χτυπιές βροχή, και τίποτ' άλλο... πήγαινα κι εγώ ν' αποκοριτσωθώ μαζί της». Η Μοσκούλα επιπλέον ζητά από τον Στέ φανο να την βοηθήσει σε δουλειές - το άλεσμα του καφέ, το κουβάριασμα του νήματος, το ξεφλούδισμα των αμπελοφάσουλων - που κρατάνε τον Στέφανο στην κατάσταση κοριτσιού. Αλλά του ζητά να εκτελέσει και «αντρι κές» δουλειές, όπως το σφάξιμο των πουλερικών. Είναι άραγε αμφίθυμη η συμπεριφορά της απέναντι του; Η εφη βεία είναι μια μεταβατική περίοδος. Μέσα στη Μοσκούλα υπάρχει και το παιδί που θέλει να συνεχίσει τα παιχνίδια με τον παιδικό της φίλο, αλλά παράλληλα και η γυναίκα που οργίζεται με αυτόν, όταν, ντυμένη ελαφρά με τα καλοκαιρινά ρούχα, δεν έχει την αμέριστη προσοχή του. Εξάλλου οι διαρκείς καυγάδες μαζί του είναι μια εκδήλωση εσωτερικού ανα βρασμού. Όπως διηγείται ο αφηγητής, η Μοσκούλα είναι «πλάσμα ζυμωμένο με φωτιά»· αυτή η φωτιά που έχει μέσα της η κόρη αντιστοιχεί στη φωτιά που καίει τον Στέφανο, όταν βλέπει το σώμα της μπροστά του να κινείται, να ξαπλώνει, να ανακλαδίζεται, να τεντώνεται: «αίμα δεν έτρεχε στις φλέβες» του τότε, αλλά «φωτιά, φωτιά». Τα παιδικά παλέματα μεταβάλλονται ξαφνικά σε ερωτικά παλέματα. Η σεξουαλική αφύπνιση και η μεταστρο φή των παιδικών αγγιγμάτων σε ερωτι

[ Δ I A B A Z Q I A Φ I E P Ω

κών συντελείται στη Μοσκούλα, όταν παλεύοντας γύρω από τη μητέρα του Στέφανου, εκείνος της πιάνει κατά λάθος τα στήθη. Και η εξομολόγηση του έρωτά του γι' αυτήν συμβαίνει μόνο έπειτα από αυτό το άγγιγμα, που την έφερε σε αμη χανία και υποταγή. Και, όταν ο Στέφανος αναλαμβάνει τον ανδρικό ρόλο του σφα γέα και εξοντώνει τον αντίζηλο, τον Κίτσο, τότε η Μοοκούλα αποδέχεται το αγόρι ως ερωτικό σύντροφο και παίρνει πρωτοβουλίες, φιλώντας το παθιασμένα και ρίχνοντάς το εκεί, όπου συντελείται η ερωτική πράξη. Το διήγημα είναι σοφά οργανωμένο. Όχι μόνο διαιρείται στις ενότητες / ο Στέφα νος αρνείται να σφάξε ι/, δηλαδή αρνείται να αναλάβει αντρικό ρόλο, και / ο Στέφανος δέχεται να σφάξει /, δηλαδή αποδέχεται αντρικό ρόλο, αλλά δομείται και μέσα από οικογενειακές σχέσεις, οι οποίες δείχνουν τη συμβολική διάσταση μιας αφήγησης που εμφανίζεται ρεαλι στική. 0 πατέρας της Μοσκούλας λείπει· η μητέρα της έχει πεθάνει και το υποκα τάστατο της μητέρας, η θεία, λειτουργεί ως πατέρας που απαγορεύει και ποδηγε τεί την εκδήλωση των ενστίκτων. Ο Στέ φανος έχει πατέρα, ο οποίος ωστόσο δεν αναφέρεται στο διήγημα εκτός από την αρχή- η απουσία του πατέρα καθορί ζει το ρόλο της μητέρας του, να τον εμποδίζει να συναντά το αντικείμενο του πόθου του. Οπωσδήποτε, η μητέρα του Στέφανου και η θεία της Μοσκούλας δεν υποκαθιστούν εντελώς τον απάντα πατέ ρα· αυτό, σε συνδυασμό με το ότι δεν υπήρχαν άλλα αγόρια στη γειτονιά, αφή νει στο αγόρι τη δυνατότητα να αναλάβει το ρόλο του αρσενικού. Οι έφηβοι δεν συναντιούνται στα σπίτια τους, αλλά σε χώρο μυστικό, το μαγει ρείο. Εκεί κρύβεται η Μοσκούλα, όταν αποκαλύπτει στον Στέφανο την απόφαση για τη σφαγή του πετεινού· εκεί ο Στέφα νος οδηγεί τον Κίτσο, όπου τον εκτελεί-

M A

εκεί έρχεται η Μοσκούλα, όχι για να ζητήσει βοήθεια, αλλά για να συνευρε θεί, έχοντας αποδεχθεί την ανδρική υπε ροχή του Στέφανου. Και, ενώ θα μπορού σαμε να επιμείνουμε σε αυτό το ρόλο υπεροχής του αρσενικού, θα έπρεπε μάλλον να επισημάνουμε ότι στη συγκε κριμένη αναπαράσταση της ανδροκρατούμενης νεοελληνικής κοινωνίας, όπου τα αγόρια είναι κοκόρια και τα κορίτσια κότες, και που η μαχητικότητα συνδέεται με την ερωτική πρωτοβουλία, ο αφηγη τής προικίζει τον εαυτό του ήρωα με πλήθος κοριτσίστικα χαρακτηριστικά και το κορίτσι με αγορίστικα, όταν την αναπαριστά να παλεύει σαν αγόρι και να παίρνει ερωτικές πρωτοβουλίες. Ύστερα από απογοητεύσεις και υπαναχω ρήσεις, από τις οποίες διέρχεται η σχέοη των δύο νέων, η τελετή της ερωτικής συνεύρεσης στο τέλος καθιερώνεται με το αίμα του πετεινού. Τελετουργικός είναι ο χορός του θανάτου του πετεινού. Το χυμένο αίμα δεν είναι μόνο σύμβολο της διάρρηξης του υμένα του κοριτσιού, ενός κοριτσιού που μπορεί συνωνυμικά, όπως υποστήριξα προηγουμένως, να συνδεθεί με αγόρι - κόκορα, αλλά και σύμβολο του αίματος των εφήβων που κοχλάζει και ζητά διέξοδο· τέλος, είναι σύμβολο μιας σχέσης που η ιστορία δεν μας λέει εάν ήταν αιώνια θεμελιωμένη, αφού στη θεμελίωοή της είχε χυθεί αίμα κόκορα, αλλά που δείχνει να ήταν βαθύτατα, δηλαδή αξέχαστα, βιωμένη. ■ ’ Για τα διηγήματα των Δάφνη και Μυριρήλη και τις δεύτερες γραφές τους ρλ. Σ.Ν. Φιλιππίδης Αμφιση μίες, 2005, σελ. 87-89. ! Για μια επισκόπηση των βιβλιοκρισιών αυτών pa. Από στολος Σαχίνης ματαιότεροι ηεζογράφοι, Μ989, σελ.264-65. sΥπάρχει κάποια σύγχυση ως προς τις ημέρες: ενώ δηλώνεται ότι ο Στέφανος πηγαίνει Τετάρτη ρράδυ στο σπίτι της Μοσκούλας, λέει στη θεία Διαλεχτή ότι «αύριο, Κυριακή» θα έρθει για να σφάξει τον Κίτσο.

Ο Σ. Ν. Φιλιπίδης είναι ομότιμος καθηγητής Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

ο Οθέλλος,

πέρα από τη ζήλια Οθέλλος, από τις πλέον σύνθετες τραγωδίες του Σαίξπηρ, γραμμένη πριν από τέσσερις αιώνες (1604), αποτελεί και μια λίαν τυπική περίπτωση παρανοϊκής ψύχωσης με ζηλοτυπικό παραλήρημα πάθους που οδηγεί τον ασθενή (Οθέλλο) στο στραγγαλισμό της γυναίκας του και κατόπιν στην αυτοκτο νία. Επέλεξα να αναφερθώ σε αυτή την ιστορία, γιατί ο συγγραφέας κάνει αρκε τές νύξεις για το παρελθόν αυτού του ανατολικού τμήματος της Μεσογείου.

Η πλοκή

Θα θυμίσω εν συντομία την πλοκή, που είναι βέβαια ευρέως γνωστή στους θεα τρόφιλους και τους φίλους του el canto. Στη Βενετία, ένας Μαυριτανός, ο Οθέλλος, φλερτάρει και κατόπιν παντρεύεται κρυφά τη Δεισδαιμόνα, παρά τη θέληση του πατέρα της. Ο Δούκας της Βενετίας στέλνει τον Οθέλλο να υπερασπιστεί την Κύπρο εναντίον των Τούρκων. 0 Οθέλλος παίρνει μαζί του το νέο υπολοχαγό Κάσιο, οπότε ο παλαιότερος αξιωματικός του, ο Ιάγος, ζηλεύει και μηχανορραφεί για την καταστροφή και των δυο τους. Στην Κύπρο, ο τουρκικός στόλος πέφτει σε τρικυμία και καταστρέφεται. Το νεό νυμφο ζεύγος φθάνει θριαμβευτικά για το ταξίδι του μέλιτος στο κάστρο της Αμμοχώστου. 0 Ιάγος σχεδιάζει ανταρσία των στρατιωτών και ο Οθέλλος καθαιρεί τον Κόσιο από το αξίωμά του. Ο Ιάγος αρχίζει να υπαινίσσεται ότι η Δεισδαιμόνα μπορεί να έχει, ήδη, συνάψει ερωτική σχέση με τον Κάσιο και την ωθεί να συνηγορήσει για την αποκατάστασή του στο στράτευμα. Η Δεισδαιμόνα χάνει το πρώτο της δώρο που της είχε χαρίσει ο Οθέλλος, ένα μαντήλι. Ο Ιάγος θα το

&β

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

τοποθετήσει στο δωμάτιο του Κάσιου, κατόπιν θα αφήσει υπονοούμενα στον Οθέλλο ότι η Δεισδαιμόνα μπορεί να το έχει δώσει σε αυτόν και θα κανονίσει μία συνομιλία της μαζί του, την οποία κρυ φακούει ο Οθέλλος- η συνομιλία αναφέρεται στην ερωμένη του Κάσιου, την Μπιάνκα, αλλά ο Ιάγος την κάνει να ακούγεται σαν να αφορά στη Δεισδαιμόνα. Έτσι, ο Οθέλλος έχει «τεκμηριωμέ νες» αποδείξεις ότι η Δεισδαιμόνα τον απάτησε με τον Κάσιο και του έδωσε το μαντήλι της. Γεμάτος οργή στραγγαλίζει τη Δεισδαιμόνα στο νυφικό τους κρεβάτι. Όταν η σύζυγος του Ιάγου, Αιμιλία, του αποδεικνύει ότι ήταν αθώα, ο Οθέλλος αυτοκτονεί, ξεψυχώντας με ένα έσχατο φιλί στη νέα λευκή σύζυγό του. 2. Ένα έρ γο βασισμένο στην αμφ ιβολία Θα περίμενε κανείς ότι οι κριτικοί θα θεω ρούσαν το έργο αυτό ως μια πολύ τυπι κή περίπτωση παρανοϊκής ψύχωσης. Αντίθετα, όμως, εμμένουν στην εξαιρετι κή πολυπλοκότητα όλων των χαρακτή ρων του έργου- κάποιοι σχολιαστές, για παράδειγμα, κατηγορούν τον Ιάγο, ενώ άλλοι τον υπερασπίζονται. Το γεγονός αυτό αποδεικνύει ότι ο Σαίξπηρ ήταν εξαίρετος κλινικός. Σε αυτή την εργασία θα προσπαθήσω να δώσω μερικά παρα δείγματα αυτής της υπερβολικής αμφι βολίας, που εμπνέει την ατμόσφαιρα μιας τραγωδίας για τη ζηλοτυπία. 3. Τα τρία στάδια της ζήλιας κατά τον Freud Αναφερόμενος σε αυτό το έργο, ο Freud γράφει το 1922 ένα άρθρο για τη ζήλια

όπου περιγράφει τρία στάδια: τη φυσιο λογική, την προβλητική και την παρανοϊ κή ζήλια. 3.1. Φυσιολογικό επίπεδο ζήλιας Όλοι μας νιώθουμε ζήλια όταν κάποιος αντίζηλος αρπάζει ένα αγαπημένο μας αντικείμενο που έτσι χάνουμε. Υποφέ ρουμε από αυτοϋποτίμηση και από τον εξευτελιομό της απάτης- αναβιώνουμε οιδιπόδειες συγκρούσεις και αδελφικές αντιζηλίες. Αυτή η εμπειρία αποτελεί τυπικό θέμα κωμωδιών, όπως στις «Εύθυμες κυράδες του Ουίνσδορ». 3.2. Προβλητική ζήλια Όταν κάποιος παντρεύεται, οφείλει να παραμείνει πιστός, κάτι που μπορεί να είναι πολύ δύσκολο. Όταν μετά την τρι κυμία ο Οθέλλος ξανασυναντά στην Κύπρο τη σύζυγο που κατέκτησε, αναφέρεται στην έξαρση χαράς που βιώνει, σαν να αντιμετώπιζε το θάνατο: «Ω χάρμα της ψυχής μου! Αν μετά κάθε μπάρα έρχονται τέτοιες κάλμες, οι άνεμοι ας φυσούν ως να ξυπνήσει ο θάνατος! Μ' αγώνα ας καβαλάει το πλοίο βουνά από θάλασσα ψηλά σαν Όλυμπους και πάλι να βου λιάζει τόσο βαθιά όσο 'ναι ο Άδης απ' τα ουράνια! Αν ήταν τώρα εδώ να πέθαινα, θα πέθαινα υπερευτυχισμένος τι φοβάμαι πως ένιωσε τόσο απόλυτη χαρά η ψυχή μου που άλλη μακαριότητα σαν τούτη δε θ' ακολουθήσει στο άννωστο το πεπρωμένο». * Αλλά, παρατηρεί ο Ιάγος, όπως η θυελ λώδης θάλασσα, έτσι και η ένταση της επιθυμίας μπορεί να ελαττωθεί: Όταν το αίμα γίνει ανόρεχτο από την ερωτική

πράξη, χρειάζεται για να ξαναβαλει Σαίξηηρ, οθέλλος. , Κωτσόπουλος φωτιά και να δώσει στον χορτασμό και- και Συν0δινού, νούργια όρεξη, εράσμιο πρόσωπο, °™ σκηνή του φόνου . , . . (1985). Εθνικό θέατρο. συμπαθητική ηλικία, τροπους και κάλλη. Που σ' όλα αυτά ο Μαύρος είναι λειψός. (Β,1, Ο. 54-55) Αυτή η απογοήτευση ενέχει υψηλό κίνδυ νο, ειδικά στον κεραυνοβόλο έρωτα: Βάλε με το νου σου με πόση ορμή πρωταγάπησε τον Μαύρο (Β, 1, σ. 54). Μόλις αρχίσει να υποπτεύεται ότι η γυναίκα του τον απατό, ο Οθέλλος μετανιώνει που παντ ρεύτηκε: Γιατί να παντρευτώ; (Γ, 3, σ. 88) Όταν κανείς αντιστέκεται τόσο έντονα στην επιθυμία του να διαπράξει μοιχεία και την καταστέλλει, ένας καλός μηχανι σμός άμυνας είναι η προβολή αυτής της απιστίας στον ή στη σύντροφό του. Καθώς η Δεισδαιμόνα ξεντύνεται για την τελευταία νύχτα της, τραγουδά για την Αιμιλία το διάσημο άσμα για την ιτιά, που μια προδομένη γυναίκα με το όνομα Μπάρμπαρα, υπηρέτρια της μητέρας της Δεισδαιμόνας, τραγουδούσε κλαίγοντας μέχρι το θάνατό της. Μπορούμε να σημειώσουμε εδώ ότι το όνομά της «Μπάρμπαρα» είναι συγγενές με το όνομα της κοινότητας των Μαυριτανών, «Βάρβαροι» ή «Βέρβεροι» της βόρειας Αφρικής. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

«Είχε η μητέρα μου μια κόρη που τη λέγαν Βαρβάρα- είχε αγαπήσει κι ο καλός της έπαθε και την παράτησε- τραγούδαγε την Ιτιά, παλιό τραγούδι, που όμως έλεγε τη μοίρα τηςμ' αυτό ξεψύχησε- αυτό το τραγούδι απόψε δεν φεύγει από το νου μου. Τίποτε δε θα ‘θελα, παρά να πάω να γείρω πλάι το κεφάλι μου να τραγουδάω σαν την καημένη τη Βαρβάρα.» Ο Freud παραθέτει τους ακόλουθους στί χους του τραγουδιού αυτού: Του είπα είσαι ψεύτης κι αυτός λέει «και τι;» / Όλοι, όλοι, ετιά, ετιά, ετιά, / Γελάω 'γω γυναίκες, γέλα άντρες εσύ. (Δ, 3, ο. 132). Παρατηρεί ακόμα ότι, σε αυτό το στάδιο της ζήλιας, το υποκείμενο υποπτεύεται πως ο / η σύντροφός του έχει την ίδια επιθυμία για απιστία· αυτή η καχύποπτη στάση οδηγεί το υποκείμενο να εκλαμ βάνει ως εξόφθαλμη απόδειξη απιστίας ελάσσονες συμπεριφορές γοητείας, «αυτά τα ελάχιστα βήματα προς την απι στία», όπως τα ονομάζει ο Freud. 0 Οθέλλος αρχίζει να αμφισβητεί την αθωότητα της γυναίκας του εξαιτίας της χάρης της, σε μια δυναμική μετάθεσης ευθυνών: «1...1 Άλλαξέ με μ' έναν τράγο αν της ψυχής μου την υπόθεση τη ρίξω σε κούφια αερομαντέματα τέτοια που εσύ φαντάζεσαι. Δε θα με πιάσει η ζήλια αν πουν πως η γυναίκα μου ειν' ωραία, πως τρώει καλά, θέλει παρέα, κουβεντιάζει, τραγουδάει, παίζει, χορεύει ωραία. [...]». Αλλά, προειδοποιεί ο Freud, όπως και στον Οθέλλο, αυτή η αναπτυσσόμενη 8 8

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ζήλια μπορεί να ολισθήσει με αυξανόμε νη ταχύτητα σε έναν κατήφορο χωρίς δυνατότητα να ανακοπεί ή να αναστρα φεί η πορεία της. Αυτή η μονόδρομη πορεία οδηγεί τον ζηλότυπο σε μια σχε δόν παραληρητική πεποίθηση, γράφει ο Freud. 0 Οθέλλος εκφράζει αυτό το επι κίνδυνο μονοπάτι ως ναύτης που έχει μάθει να υπολογίζει κάποιους κινδύνους στη θάλασσα: ΙΑΓΟΣ «Υπομόνεψε λέω. Μπορεί V αλλάξει η ιδέα σου». ΟΘΕΛΛΟΣ «Ποτέ, Ιάγο. Καθώς της Μαύρης Θάλασσας το παγωμένο ρέμα και η αναγκασμένη ορμή φυρονεριά πισώστρεφη ποτέ δεν ξέρει, παρά τραβάει συνέχεια για την Προ ποντίδα και τον Ελλήσποντο, έτσι οι ματωμέ νες σκέψεις μου, με το ίδιο βίαιο βήμα, πίσω τους ποτέ δε θα κοιτάξουν, πια ποτέ δε θα ξεπέσουν στην πρόστυχη αγάπη, ώσπου απλω τός πλατύς ο γδικιωμός τις καταπιεί». 3.3. Η παρανοϊκή ζήλια Πλησιάζουμε τώρα το τρίτο βήμα της ζήλιας· τελεσίδικα παρανοϊκό, όταν τα αντικείμενα τέτοιων φαντασιώσεων έχουν το ίδιο φύλο με τον ασθενή. 0 Freud αναφέρει ότι η παρανοϊκή ζήλια απορρέει από μια ομοφυλοφιλία πικρή, λιμνάζουσα, ικανή να ενταχθεί πλήρως μεταξύ των κύριων κλασικών τρόπων παράνοιας. Ανακαλεί τη διάσημη συντα γή που έχει στηθεί για να ερμηνεύσει την παρανοϊκή ζήλια: «δεν είμαι εγώ αυτός που τον αγαπάει, είναι αυτή που τον αγα πάει». Αυτό μπορεί να συμβαίνει εξαιτίας ναρκισσιστικής ευθραυστότητας, σαν

[ δ ι α β α ζ ω

Φ I Ε Ρ 0 Μ A ■

αυτή που εκφράζει ο Οθέλλος: «Υπέροχη ύπαρξη! Να κολαστεί η ψυχή ρου, αν δε σ' αγαπάω! Κι άρα δε σ' αγα πάω χάος ξανάρχεται». Αυτός είναι ο αδύναμος κρίκος που οδηγεί τον άνδρα σε μιοογυνική απέχθεια και αηδία με την πρώτη ένδειξη απογοήτευ σης, ακόμη και όταν ο άνδρας καλείται από τη γυναίκα σε σεξουαλική συνεύρεση. Κορύφωση αυτής της ομοφυλοφιλικής παλινδρόμησης αποτελεί η σκηνή όπου ο Οθέλλος και ο Ιάγος, γονατισμένοι, ορκίζονται κατανυκτικά να θυσιάσουν τη Δεισδαιμόνα και τον Κάσιο: «[...! έτσι οι ρατωρένες σκέψεις ρου, ρε το ίδιο βίαιο βήρα, πίσω τους ποτέ δε θα κοιτάξουν, πια ποτέ δε θα ξεπέσουν στην πρόστυχη αγάπη, ώσπου απλωτός πλατύς ο γδικιωρός τις καταπιεί». Έχοντας πει αυτά, όπως σε κάποια ιερή θυσία ή σε τελετουργία εξορκισμού, ο Οθέλλος γονατίζει και ορκίζεται να πραγ ματοποιήσει την εκδίκησή του· «[Γονατίζει] Μα τον ραρράρινο ουρανό και ρα το σέβας Σ' όρκο ιερό χρεώνω εδώ τα λόγια ρου». Την ίδια στιγμή ο Ιάγος γονατίζει, επίσης, δίπλα του και προσχωρεί στα σχέδια του Οθέλλου: «Μη σηκωθείς ακόρα. Μάρτυρες να 'στε εσείς ψηλά πάντα αναρρένα φώτα, εσείς στοιχεία που ρας περι βάλλετε, να Όαστε ράρτυρες, εδώ ο Ιάγος βάζει του νου του την αξία, το χέρι, την καρδιά του, στη δούλεψη του πληγωρένου Οθέλου! Ας διατάξει και καηρό θα το 'χω

να υπακούσω για πράξη ρατωρένη οποιαδήποτε». ΟΘΕΛΟΣ «Καλόδεχτη η αγάπη σου». Στο έργο, η ίδια διαδικασία αποδίδει εξαι ρετική σημασία στην απώλεια του μαντηλιού της Δεισδαιμόνας. Όταν ο Ιάγος επιτέλους έχει στην κατοχή του το μαντήλι, το πρώτο δώρο του Οθέλλου σε αυτήν, συνάμα δε, και το τελευταίο δώρο που είχε πάρει ο ίδιος από τη μητέ ρα του στο νεκροκρέβατό της, ο Ιάγος είναι σίγουρος ότι θα πείσει τον Οθέλλο για το κεράτωμά του: «Στου Κάσιου το κατάλυρα θα χάσω τούτο το ραντήλι για να το 'βρει αυτός■ ρπορεί ένα τίποτα, ελαφρό σαν αέρας, για έναν ζηλιάρη να 'ναι βεβαίωση στέρεη σαν απόδειξη Απ' την Αγία γραφή». Όταν ο Laurence Olivier υποδύθηκε τον Οθέλλο το 1964, έδωσε έμφαση στην καταπιεσμένη ομοφυλοφιλική επιθυμία μεταξύ Ιόγου και Οθέλλου, έχοντας επη ρεαστεί από μία συζήτησή του με τον Ernst Jones, ο οποίος είχε αναφέρει αυτή τη φροϋδική ερμηνεία του πάθους του Ιόγου για τον Οθέλλο. ■ 0 Yves Thoret είναι ψυχίατρος, Πρόεδρος της Sociiti de V Ivolution Psychiatrique, συν-πρόεδρος του κλάδου «Λογοτεχνία και Ψυχιατρική» της WPA (Παγκόσμιας Ψυχιατρικής Εταιρείας) * Το παραπάνω άρθρο αποτελεί ανακοίνωση στο 1st Eastern European Psychiatric Congress, Θεσ σαλονίκη, 21-23 Σεπτεμβρίου 2007. Η μετάφρα ση είναι της Χριστίνας Ανδρέου. Ολόκληρη η ανακοίνωση δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Σύναψις Επιθεώρηση Ψυχιατρικής, Νευροεπιστημών & Επιστημών του Ανθρώπου, τχ. 07, 2007, σελ. 64-72. Τα αποσπάσματα της τραγωδίας έχουν ληφθεί από το βιβλίο Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, Οθέλλος μετά φραση: Βασίλη Ρώτα, εκδ. Επικαιρότητα, Αθήνα, 1997.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

32>

Birtftu Παζίνι

Η λυρική

ζήλια* πάρχουν διάφορες ζήλιες. Για να τις επεξηγήσω διάλεξα τη λυρική μουσική, γιατί είμαι λάτρης της όπερας και πιστεύω ότι έχει ενδιαφέρον ακόμη και από ψυχολογικής πλευράς: πρόκειται σίγουρα για «παλιές» ιστορίες αλλά ακόμη παραδειγματικές... Θέλησα λοιπόν να καταρτίσω ένα μικρό κατάλογο με τους διάφορους τύπους ζήλιας που έχουν παρουσιαστεί στη θεατρική σκηνή. Η ζήλια για ένα φυσικό έρωτα σε αντίθε ση προς τον πνευματικό έρωτα, που συντηρείται από την κοινωνική «αλαζο νεία» του άνδρα: ο κόμης ντι Λούνα ενα ντίον του Μανρίκο για τη Λεονόρα (Τροβατόρε του Τζουζέππε Βέρντι). Η ζήλια για έναν έρωτα χωρίς ανταπόκρι ση: αυτή που νιώθει η Άμνερις, ερωτευ μένη με τον Ρανταμές, απέναντι στην Αίντα (Αίντα του Τζουζέπ πε Βέρντι). Η Σαντούτσα, ερωτευμένη με τον Τουaewga ριντού, απέναντι στη ■Ε Λόλα, την καινούργια ΙΡ |1 | ερωμένη (Καβαλλερία ρουστικάνα του Πιέτρο Μασκάνι). i j i Η ζήλια για την κατα στροφική αυταπάτη ενός ανύπαρκτου έρωτα: η L vif} Τόσκα που υποψιάζεται ■ τον Μόριο Καβαραντόσσι η (Τόσκα του Τζάκομο ΠουΒ τσίνι). Η Λουτσία που ζηλεύει τον Εντγκάρντο, ^ Β απόμακρο αλλά πιστό, που τον κατηγορεί ο ^ Β αδελφός του για να ^ Β σωθεί (Λουτσία ντι ΛαμI μερμούρ του Γκατάνο I Ντονιτσέττι). Ο Ροντόλ-

Σαν κάρλο. 1959.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

φο που αμφιβάλλει για τη Λουίζα, η οποία, αν και την κατηγορεί άδικα ο αδελφός της, δε διαμαρτύρεται προκειμένου να σώσει τον πατέρα της (Λουίζα Μίλλερ του Τζουζέππε Βέρντι). Κι έπειτα υπάρχει η ζήλια του συζύγου για τη γυναίκα του που αισθάνεται μια καινούργια συμπάθεια, αν και όχι μεμπτή. Είναι ο Ρενάτο, ο άντρας της Αμέλια, η οποία αγαπά πλατωνικά τον Ρικκάρντο, κυβερνήτη της Βοστώνης (Χορός μεταμ φιεσμένων του Τζουζέππε Βέρντι). Λίγο παλιοκαιρίστικη είναι η ζήλια που δοκιμάζουν άντρες προχωρημένης ηλι κίας για μια νεαρή που έσωσαν από τη φτώχεια και η οποία κατόπιν ερωτεύεται ένα συνομήλικό της: ο Κάνιο που μισεί τον Σίλβιο, εραστή της Νέντα του (Οι παλιάτσοι του Ροτζέρο Λεονκαβάλλο). Ο Μικέλε που ζηλεύει την Τζορτζέττά (Ο Μανδύας του Τζάκομο Πουτσίνι). Επίσης υπάρχει και η αδικαιολόγητη ζήλια που την προκαλεί πονηρά το συμ φέρον: το διασημότερο παράδειγμα της είναι ο Οθέλλος που υποκινείται από τον Ιάγο (Οθέλλος του Τζουζέππε Βέρντι). Χωρίς να παραγνωρίζουμε τη ζήλια που προκαλείται από μια επιπόλαιη και άστα τη γυναικεία συμπεριφορά: ο Ντον Χοσέ απέναντι στον Εσκαμίγιο εξαιτίας της Κάρμεν (Κάρμεν του Ζορζ Μπιζέ). Και τέλος υπάρχει η ζήλια που εμπεριέ χει βία εκ μέρους της άλλης γυναίκας: η πριγκίπισσα ντε Μπουγιόν για την Αντριάνα Λεκουβρέρ, εξαιτίας του Μαουρίτσιο, κόμη της Σαξονίας (Αντριόνα Λεκουβρέρ του Φραντσέσκο Τσιλέα). ■ * απόσπασμα από το δοκίμιο Ζήλια, η άλλη όψη του έρωτα, μετάφραση: Μπάμπης Λυκούδης, Πατάκης, 2005.

[ δ ι α β α ζ ω

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α .

Γιάννης Ζουμπουλάκης

Έρως και ζήλια

οιον κινηματογράφο ζήλια είναι μια αρρώστια ιης σάρκας», λέει ο Ρέξ Χάρισον στην Τζιν Τίρνεϊ σε μια σκηνή από την κλασική κωμωδία του Ντέιβιντ Λιν «Πονηρό πνεύμα» («Blithe spirit, 1945)». Εύκολο να το λες όταν είσαι φάντασμα, κάτι που ο Χάρισον είναι στην ταινία. Όμως κακά τα ψέματα, η ζήλια είναι μια «ασθένεια» του μυαλού την οποία, ενώ όλοι κατά βάθος απεχθανόμαστε, μαζί με αυτήν δεν κάνουμε και χώρια δεν μπο ρούμε. Συν τοις άλλοις, χωρίς την ζήλια ο κινηματογράφος θα ήταν πολύ φτωχό τερος, αφού έχει τροφοδοτήσει πλήθος σεναρίων με ιδέες για παντός τύπου ται νίες. Πανίσχυρο «κομμάτι» της ανθρώπι νης φύσης, η ζήλια, στον κινηματογράφο τουλάχιστον, παραμένει το πιο δημοφιλές των εφτά θανάσιμων αμαρτημάτων. Και έχει συνθέσει ανεπανάληπτους κόσμους. Αν μάλιστα το καλοσκεφτούμε, θα δούμε ότι στην πραγματικότητα εί ναι μάλλον δύσκολο να βρεθεί κινηματογραφική ταινία όπου η ζήλια να μην κάνει έστω και αμυδρά -με όχι παραπάνω από μια δυο σκηνές- την εμφάνισή της. Πολλές φορές ένα βλέμμα είναι αρκετό για να δηλώσει τα πάντα. Ποιος δεν θυμά ται το δηλητηριώδες βλέμμα της Βίβιαν Λι ως Σκάρλετ 0' Χάρα στο «Όσα παίρνει ο άνεμος» του Βίκτορ Φλέμινγκ, ή της Ζανέτ Νόλαν ως Λαίδης Μάκβεθ στο «Μάκβεθ» του Όρσον Γουέλς; Σε άλλες περιπτώσεις, μία κίνηση είναι αρκετή. Όταν,

«Η;I

ας πούμε, στα «Μαθήματα πιάνου» («The piano», 1993) ο Σαμ Νιλ έκοψε με το τσε κούρι το δάχτυλο της Χάλι Χάντερ· το απόλυτο ξέοπασμα της ζήλιας του γΓ αυ τήν, το πιάνο της αλλά και τον αντίζηλό του, το Χάρβεϊ Καίτέλ. Και ποιος αλήθεια μπορεί να ξεχάσει εκείνη τη φρικτή σκηνή στη «Δασκάλα του πιάνου» («La pianiste», 2001) του Μίχαελ Χάνεκε, όταν η Ισαμπέλ Υπέρ βάζει οτην τσέπη του παλτού της νεαρής πιανίστριας θρύψαλα από σπα σμένο γυαλί, επειδή την ζηλεύει! Ασφαλώς, ο ερωτικός τομέας είναι το γή πεδο όπου η ζήλια κάνει το καλύτερο «παιχνίδι», καθώς οι ταινίες που αντλούν ιδέες από τα καμώματά της ανάμεσα στα ζευγάρια είναι συντριπτικά περισσότερες από όλες τις υπόλοιπες που ασχολούνται με άλλες μορφές ζήλιας. Μπορεί η ζήλια και το μίσος του Κόμοδου (Χοακίν Φίνιξ) Σε ζηλεύω απέναντι στο Μάξιμο (Ράσελ Κρόου) για κηόντ ταμπρόη.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω ] Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α

τα σκήπτρα του βασιλείου της Ρώμης να λεί θανάσιμα. Κατά μία έννοια σε αυτό το κατέστρεφε ένα μεγάλο μέρος της ζωής φιλμ βρίσκονται τα θεμέλια της πολύ του δεύτερου οτο «Μονομάχο» (2000) γνωστότερης «Ολέθριας σχέσης» («Fatal του Ρίντλεϊ Σκοτ, όμως οε ό,τι αφορά attraction», 1987) όπου ένας επιτυχημέ στην ερωτική ζήλια, δεν ξέρεις από να νος οικογενειάρχης (Μάικλ Ντάγκλας) αρχίσεις και πού να τελειώσεις. Κωμω αποφασίζει να περάσει ένα Σαββατοκύ δίες, δράματα, μελοδράματα, μιούζικαλ, ριακο απιστίας με μια γοητευτική γυναίκα (Γκλεν κόουζ), η οποία στη συνέχεια θα Αμερική, Ευρώπη, Ασία. Εδώ όμως θα αρκεστούμε σε κάποιες μετατρέψει τη ζωή του σε κόλαση φέρπολύ χαρακτηριστικές περιπτώσεις ζή νοντάς τον σε απόγνωση. Λίγα χρόνια αρ λιας, ταινίες που ανεξαρτήτως ποιότητας γότερα, ο ίδιος σκηνοθέτης, ο Έντριαν προκάλεσαν τεράστια αίσθηση στην Λάιν επρόκειτο να γυρίσει την «Ανήθικη εποχή τους. Σταγόνες στον ωκεανό μιας πρόταση» («Indecent proposal», 1993), θάλασσας από κινηματογραφικούς τίτ της οποίας το θέμα, επίσης, φλερτάρει με λους ταινιών που έχουν ασχοληθεί με την την ζήλια, αν και σε διαφορετικό επίπεδο. ζήλια. Η πρώτη που προσωπικά μου έρ Εδώ, ένας πολυεκατομμυριούχος (Ρόχεται στο μυαλό δεν είναι η καλύτερη, μπερτ Ρέντφορντ) προτείνει σε ένα αλλά είναι μία από τις χαρακτηριστικότε φτωχό αρχιτέκτονα (Γούντι Χάρελσον) να ρες, γιατί αποτυπώνει σε όλες τις εσωτε του «νοικιάσει» την πανέμορφη γυναίκα ρικές λεπτομέρειές του το ζήτημα της ζή του (Ντεμί Μουρ) για μια βραδιά, με αντί λιας. Καμία άλλη από το «Σε ζηλεύω» («L' τιμο ένα εκατομμύριο δολάρια. Το δίλenfer», 1995) του Κλωντ Σαμπρόλ. Η ψυ- λημα τεράστιο, αλλά ο σύζυγος τελικά χοπαθητική ζήλια που ένας νεαρός σύζυ δέχεται. Αργότερα, όμως, βλέπει ότι η ζή γος νιώθει για την πανέμορφη γυναίκα λια του τρώει τα σωθικά και κάνει τα αδύ του μετατρέπει σε κόλαση τη ζωή και των νατα δυνατά για να εμποδίσει την εξέλιξη δύο, για να οδηγήσει τελικά τον πρώτο της βραδιάς, κάτι που δεν θα γίνει, με σε... ίδρυμα. Αν και δίνουμε κάθε δίκιο αποτέλεσμα αργότερα ο γάμος να κλονι στο Φρανσουά Κλουζέ να ζηλεύει μια στεί, πριν από το ουμβατικό φινάλε όπου καλλονή όπως η Εμανουέλ Μπεάρ, η επανέρχεται η τάξη... δραματική κομεντί του Σαμπρόλ, παρά το 0 Έντριαν Λάιν πάντως έχει αποδείξει ότι εύοτοχο χιούμορ της, συχνά πέφτει θύμα σε θέματα όπου το σεξ κινεί τα νήματα, είναι ο μετρ των μετρ, ένας σπεσιαλίστας υπερβολής και μονοτονίας. Κάτι που δεν θα λέγαμε ότι ισχύει με την στην κυριολεξία. Στην «Απιστη» πρώτη ταινία που σκηνοθέτησε ο Κλιντ («Unfaithful», 2002) επανέρχεται στη συ Ίστγουντ το 1970 και που ανήκει στο εί ζυγική απιστία που παρότι αυτή τη φορά δος του θρίλερ «Νύχτα της εκδίκησης» ξεκινά από την πλευρά της γυναίκας («Play misty for me»).0 Ίστγουντ σπάζει (Νταϊάν Λέιν) «αναγκάζει» τον απατημένο την εικόνα του macho περιπλανώμενου σύζυγο (Ρίτσαρντ Γκιρ) να ξεπεράσει τα πιστολέρο των σπαγκέτι γουέστερν του όριά του και τυφλός από την ζήλια να γί Σέρτζιο Λεόνε και υποδύεται τον cool ρα νει δολοφόνος. Ενώ, όμως, η «Άπιστη» διοφωνικό dj, ο οποίος θα χάσει τον κό πραγματεύεται ένα σοβαρό ζήτημα, κου σμο κάτω από τα πόδια του όταν κάνει το βαλώντας μάλιστα στους ώμους της μια λάθος να οδηγηθεί στο ίδιο κρεβάτι με κλασική ταινία του Κλωντ Σαμπρόλ, την μια ψυχωσική ακροάτριά του (Τζέσικα «Άπιστη γυναίκα», ο χειρισμός του Λάιν, Γουόλτερ). Η τελευταία εισβάλλει στην ως συνήθως, είναι στεγνά εικονογραφικός ζωή του, διεκδικεί τα πάντα και τον απει και glossy. 92

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[ Δ I A B A Z Ω I

A Φ I E P Ω M A

Στην κωμωδία φαντασίας ξεχωρίζει με άνεση ο «Θάνατος σου πάει πολύ» («Death becomes her», 1992) του Ρόμπερτ Ζεμέκις. Η βραβευμένη με Όοκαρ οπτικών εφέ κωμωδία εξελίσσεται σε μια παρέλαση μακάβριων αλλά τεχνικά άψο γων σκηνών, με κεντρικές ηρωίδες τις δύο αντίζηλες (Μέριλ Στριπ - Γκόλντι Χον) που έχουν κερδίσει την «αθανασία» χάρη οτις ιδιότητες ενός φαρμάκου το οποίο «διορθώνει» τα θανατηφόρα χτυπήματα που δέχεται η μία από την άλλη. Τραγικό πρόσωπο ανάμεσά τους, ο Μπρους Γουίλις σε ρόλο του πλαστικού χειρουργού (τον οποίο η Μέριλ «έφαγε» από την Γκόλντι). Μιλώντας για Όσκαρ δεν θα μπορούσε να παραβλέψει κανείς την Κάθι Μπέιτς στη «Μίζερι» («Misery», 1990) του Ρομπ Ράινερ. Υποδύεται τη χοντρή, άσχημη και απειλητική γεροντοκόρη, η οποία αιχμα λωτίζει στο απομονωμένο σπίτι της ένα διάσημο συγγραφέα (Τζέιμς Κάαν), απει λώντας τον για το χειρότερο, αν δεν συ νεχίσει να γράφει αισθηματικά μυθιστο ρήματα με ηρωίδα τη Μίζερι, που εκείνη λατρεύει. Μόνο που δεν λατρεύει μόνο τη Μίζερι αλλά και τον ίδιο τον συγγρα φέα, με αποτέλεσμα η ζήλια και το πά θος της να την οδηγήσουν στα άκρα... Έξοχη κλειστοφοβική ατμόσφαιρα, σε ένα θρίλερ όπου η Μπέιτς πλάθει μια ηρωίδα η οποία κερδίζει άνετα μια θέση στην ανθολογία των πιο επικίνδυνων θη λυκών που έχουμε δει στο σινεμά. Η αλά Χόλιγουντ οιδιπόδεια διάοταση της ζήλιας φάνηκε στην «Ένοχη οιωπή» («Hash», 1999) του Τζόναθαν Ντάρμπι, όπου στα 50 της η Τζέσικα Λανγκ υποδύ θηκε τη μοχθηρή, ψυχωτική μαμά του Τζόναθαν Σεκ, η οποία φάνηκε αποφασι σμένη να μην αφήοει την Γκουίνεθ Πάλτροου να της κλέψει τον κανακάρη της (Τζόναθαν Σεκ). Άφησα για τον επίλογο αυτού του ελλι πούς άρθρου μια πρόσφατη γαλλική ται

νία «ζήλιας» που είδα στο περοινό φεοτι- ο κηιντ Ίστγουνχ στην βάλ Βενετίας και που, παρά τη φλυαρία με^τλ^Νύχτα τηΓ'0 της, μου έκανε εντύπωση λόγω θέματος, εκδίκησης». Λέγεται «Ο άλλος» («L' aat re», 2008) και συν-οκηνοθετήθηκε από τους Πατρίκ-Μάριο Μπερνάρ και Πιερ Τριβιντίτς. Εδώ, πα ρακολουθούμε όλα τα οτάδια από τα οποία θα περάσει μία γυναίκα (Ντομινίκ Μπλαν), η οποία ενώ έχει χωρίσει τον άντρα της για να βρει την ανεξαρτησία της, στη συνέχεια ζηλεύει παθολογικά την καινούργια σχέση του. Δεν είναι τυχαίο που, όπως η λέξη τρέλα, η λέξη ζήλια είναι γένους θηλυκού.,, ■ 0 Γιάννης Ζουμπουλάκης είναι κριτικός κινηματογράφου στην εφημερίδα Το Βήμα. ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Ημερολόγια

ο αφιέρωμα του περιοδικού στα Ημερολόγια Συγγραφέων (τεύχη Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου 2008) συνεχίζεται σ' αυτό το τεύχος με δύο ακόμα κείμενα που δημοσιεύουμε καθυστερημένα, αλλά που είναι

απαραίτητα για την πλήρη εικόνα του αφιερώματος. Ζητούμε την κατανόηση των συγγραφέων τους γι' αυτή μας την καθηστέρηση.

«δ »

Αυτές οι ελεύθερες, ανεύθυνες σελίδες Το ημ ερολόγιο μεταξύ λογοτεχνίας και γρ α φ ή ς Γρηγόρης Πασχαλίδης

3>4-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ορυβημένος από τον αυξανόμενο αριθμό των ημερολογίων που έβλεπε να εκδίδονται, ο πεζογράφος και κριτικός Paul Bourget (1922) κα ταδίκασε το φαινόμενο ως «την πιο νο σηρή εκδοχή της χαρακτηριστικής ασθέ νειας της εποχής, του ατομικισμού», και υπογράμμισε τον κίνδυνο που αντιπρο σωπεύει «η αδυναμία εξόδου από το εγώ» για τη λογοτεχνία και τη φαντασία. Οι ανησυχίες του δεν άγγιξαν τους συγ γραφείς του μοντερνισμού, οι οποίοι ανέδειξαν το εγώ στο αρχιμήδειο σημείο της νεότερης λογοτεχνικής φαντασίας. Το 1938, τη χρονιά που εκδίδεται η Ναυτία του Σαρτρ, το σημαντικότερο σύγχρονο ημερολογιακό μυθιστόρημα, η Βιρτζίνια Γουλφ σημειώνει στο ημερολόγιό της: «Τι ανακούφιση να γράφω εδώ μια ελεύθερη φράση, μετά από τόσο ξάφρισμα και τόσο συνταίριασμα» (1/12/1938). Είναι σε αυ τές τις «ελεύθερες» και «ανεύθυνες», όπως τις χαρακτηρίζει, σελίδες του ημε ρολογίου της που καταφεύγει μετά τη βα σανιστική συνεχή διόρθωση και ανασύ νταξη των λογοτεχνικών της σελίδων. Η

ελευθερία και η ξενοιασιά που απολαμβά νει η Γουλφ σε αυτό το διάλειμμα από τις ωδίνες και τη δεοντολογία της λογοτεχνι κής σύνθεσης αποτέλεσε για πολλούς μεταπολεμικούς κριτικούς το σκάνδαλο του ημερολογίου, εντοπίζοντας σε αυτό την ίδια χαοτική αταξία, αμορφία και τυχαιότητα που ανακαλύπτει στη ζωή του ο Αντουάν Ροκεντέν, ο μυθιστορηματικός ήρωας της Ναυτίας. Από την οπτική της Νέας Κριτικής, η οποία τόνιζε την οργα νική μορφή, συνοχή και αυτοτέλεια των λογοτεχνικών κειμένων, το ημερολόγιο έμοιαζε να προσβάλλει τη λογοτεχνική τάξη με την ικανότητά του να ενσωματώ νει, χωρίς καμιά μορφική, αισθητική και υφολογική πειθαρχία ή επεξεργασία, κάθε λογής αυτοσχέδια, ατημέλητα και αυθόρ μητα υλικά - σκέψεις και εντυπώσεις, αφηγήσεις περιστατικών και ονείρων, συ ναισθήματα και αναμνήσεις, αφορισμούς και εξομολογήσεις, φανταστικές συλλή ψεις και κοινοτυπίες. Παραπέμποντας, έτσι, σε μια έννοια «αρνητικής ελευθε ρίας», σύμφωνα με την περίφημη διά κριση του Μπερλίν (2001), τόσο η Νέα

Κριτική όσο και ο εν πολλοίς ομοφρονών διάδοχός της, ο δομισμός, προσέγγισαν και όρισαν το ημερολόγιο κυρίως στη βάση των ελλείψεων του, σε σχέση τόσο με τα άλλα είδη της προσωπικής λογοτε χνίας (αυτοβιογραφία, επιστολογραφία) όσο και με την πεζογραφία: έλλειψη λογοτεχνικότητας, απουσία αφηγηματικής δομής (Didier 1976), ανυπαρξία πλοκής (Abbott 1980) και αποδέκτη (Rousset 1986). Όλοι, ωστόσο, αποδέχτηκαν ότι ο Rousset αποκάλεσε το «νόμο του Blanchot»· το γεγονός, δηλαδή, ότι παρά την ευελιξία του, την ανοικτότητά του «σε κάθε λογής ελευθερίες, υλικά, γεγονότα και θέματα, το ημερολόγιο υπόκειται σε ένα φαινομενικά απλό αλλά αδυσώπητο κανόνα: το σεβασμό του ημεροδείκτη. Αυτό είναι το συμβόλαιο που υπογράφει. 0 ημεροδείκτης είναι ο δαίμονάς του, η ουσιαστική έμπνευσή του, ο συνθέτης, η αφορμή, ο φύλακάς του» (Blanchot 1955: 685). Η τ ε χ ν ο λ ο γ ία τ ο υ η μ ε ρ ο λ ο γ ίο υ

Πράγματι, όπως δηλώνει ο ρητά ειδολο γικός τίτλος του, με ημερολόγιο δεν εν νοούμε έναν ιδιαίτερο κειμενικό τύπο αλλά μια συγκεκριμένη τεχνολογία κειμενικής παραγωγής, τον τρόπο οργάνωσης ενός κειμενικού σώματος (corpus). Η ημε ρολογιακή ένδειξη αποτελεί το βασικό δεσμό Που συναρμολογεί τον ημερολο γιακό λόγο, που τον οργανώνει ως ένα σύστημα εκφωνημάτων, που τον καθιστά μια σημαίνουσα άρθρωση. Η ημερομηνία συνιστά ταυτόχρονα την αφετηρία του, τη στοιχειακή δομή του, τον ίδιο τον άξονα ερμηνείας του. Αυτή είναι που το διακρίνει ρητά και αποφασιστικά από κάθε άλλο κειμενικό είδος. Η απουσία της, όπως μπορούμε να επαληθεύσουμε συγκρίνοντας τα Ημερολόγια του Κάφκα με τα Τετράδιά του, μας μεταφέρει αμέσως σε άλλες κειμενικές επικράτειες - την αυ

τοπροσωπογραφία, τους αφορισμούς, το δοκίμιο, τη συνειδησιακή ροή, το τετρά διο σημειώσεων. Η χρονολόγηση συνιστά τη μοναδική υποχρέωση αυτών των «ανεύθυνων» σελίδων, δεσμεύοντας το συγγραφέα τους να μην καταγράφει ανα δρομικά τις μέρες που ηαρέλειψε, να χρονοθετεί επακριβώς την κάθε εγγραφή. Η συγγραφή του ημερολογίου δεν βασί ζεται, συνεπώς, ούτε στην έμπνευση ούτε στη συνθετική αρτιότητα, αλλά στην τήρηση ενός κανόνα. Η πιο συχνή απο στροφή στα κάθε λογής ημερολόγια είναι η απολογία των συγγραφέων τους όποτε παραμελούν την καθημερινή εγγραφή. Η διατήρηση του τακτικού ρυθμού των εγ γραφών παίρνει το χαρακτήρα μιας πει θαρχίας, μιας δοκιμασίας, εντέλει ενός επιτεύγματος. Έχουμε μια ρυθμικά επα ναλαμβανόμενη χειρονομία, που αντλεί το νόημά της από το ίδιο το γεγονός της επανάληψής της. Αυτό δεν είναι η ουσία της τελετουργίας; Όπως η λειτουργία των παλιών ρολογιών εξαρτιόταν από το καθημερινό κούρδισμά τους, στο ημερο λόγιο η τεχνολογία γραφής συμπίπτει με την τελετουργία της γραφής. Η ηαλαιότερη χρήση του όρου «εφημερί δες» για το ημερολόγιο μοιάζει ιδιαίτερα ευτυχής. Το ημερολόγιο είναι πράγματι η εφημερίδα του εαυτού. Σαν και τις εφη μερίδες τα ημερολόγια συναθροίζουν ένα πλήθος ετερόκλιτων στοιχείων υπό τη στέγη της ημερομηνίας. Αμφότερα αναπαριστούν έναν κόσμο μέσα από την ετερογένειά του, αξιοποιώντας, επιπλέον, μια ποικιλία ειδών λόγου. Και στα δύο κυ ριαρχεί το συμβάν, η συγκυρία, αλλά και η σειρά, η τήρηση μιας συνέχειας, η συ γκρότηση μιας ακολουθίας. Ως αποτέλε σμα, το ημερολόγιο, αυτό το χρονολογικά οργανωμένο αρχείο μιας σκόρπιας, χαώ δους, ριζικά ανεκδιήγητης ζωής, έχει την ίδια σχέση με την ιστορία του εαυτού όσο ένα αρχείο εφημερίδων με την ιστορία. Η νομολογία του ημερολογίου, ωστόσο, ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[

δ ι α β α ζ ω

]

Η Μ Ε Ρ Ο Λ Ο Γ Ι Α

δεν εξαντλείται στο ρόλο της ημερομη νίας. Εάν σε κανένα άλλο είδος γραφής δεν είναι τόσο κρίσιμο το ερώτημα «πότε γράφεται;» το ίδιο ακριβώς ισχύει και για το ερώτημα «πού γράφεται;» Το ημερολό γιο επικαθορίζεται όχι μόνον από το χρόνο αλλά και από τον τόπο της γραφής. Πέρα από τη στερεότυπη εικόνα του ιδιω τικού καταφύγιου, υπάρχει μια ολόκληρη εκλεκτική τοπογραφία της ημερολογιακής γραφής, όπως το ταξίδι, η φυλακή, η εξο ρία, ο πόλεμος, ο εγκλεισμός κ.λπ., με τον καθένα από αυτούς τους διαφορετι κούς τόπους να καταλύει αποφασιστικά τον τρόπο, το ύφος, το θέμα, τον ίδιο το στόχο της γραφής. Μια τυπολογία των μορφών χρονότοπου στο ημερολόγιο, κατά το πρότυπο εκείνων που προτείνει ο Μπαχτίν στην, περίπτωση του μυθιστορή ματος (Bakhtin 1982), είναι και δυνατή και αναγκαία. Η τ έ χ ν η τ ο υ η μ ε ρ ο λ ο γ ίο υ

Παρά την προφανή ακαταλληλότητα των μεθόδων, εννοιών και κατηγοριών που αξιοποιούν στη μελέτη των λογοτεχνικών κειμένων, οι κριτικοί προσέγγισαν το ημε ρολόγιο ως λογοτεχνικό είδος, εστιάζο ντας κυρίως στα δημοσιευμένα ημερολό για λογοτεχνών (βλ„ λ.χ., Girard 1963, DIdier 1976). Τα τελευταία, εξάλλου, όπως ακριβώς συμβαίνει και με τις αυτοβιογρα φίες λογοτεχνών (Πασχαλίδης 1993), μοιάζουν να συγκροτούν μια ιδιαίτερη κειμενική παράδοση, με ευδιάκριτη συνέ χεια, καθώς οι συντάκτες τους συνδιαλέ γονται ρητά και επηρεάζονται από τα ημε ρολόγια των ομοτέχνων τους. 0 Ρίλκε, λόγου χάρη, επηρεάζεται από τον Έμερσον, ενώ ο Αντρέ Ζιντ είχε ως πρότυπο το ημερολόγιο του Σταντάλ. Την ίδια στιγμή, η κριτική εκλαμβάνει αυτά τα ημερολόγια ως πολύτιμα επικείμενα, που φωτίζουν με τρόπο μοναδικό τα λογοτεχνικά κείμενα και την ίδια τη δημιουργική διαδικασία, δε 9 < ό

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

δομένου ότι οι λογοτέχνες τα χρησιμοποι ούν συστηματικά, αφενός, ως ένα χώρο άσκησης ύφους και πρώτης διατύπωσης των λογοτεχνικών τους συλλήψεων, ως «τετράδιο εργασίας» (cahier du travail), αφετέρου, ως χώρο σπόθεσης ή κστάθεσης, από τον οποίο αντλούν τα υλικά για το λογοτεχνικό τους έργο. Όπως σημειώ νει χαρακτηριστικά ο Emerson, που μετέ γραψε αρκετά από τα διασημότερα δοκί μιά του απευθείας από το ημερολόγιό του: «Αυτό το Βιβλίο είναι η αποταμιευτική μου τράπεζα. Γίνομαι πλουσιότερος επειδή εδώ καταθέτω τα κέρδη μου. Ακόμα και τα κέρματα είναι πολύτιμα, κα θώς κι άλλα σαν αυτά τα περιμένουν για να γίνουν ολοκληρωμένες μονάδες μέσω ΐης πρόσθεσής τους» (30/11/1883). Τι είδους έργο, όμως, είναι το ημερολό γιο, όταν κομμάτια του μπορούν να αποσπασθούν για να αποτελέσουν είτε αυτο τελή έργα είτε μέρη άλλων έργων - αυ τοβιογραφιών, μυθοπλασιών, ποιημάτων; Όταν η έκδοσή του συνοδεύεται πάντοτε από τη μεθοδική περικοπή του, είτε από τον ίδιο το συγγραφέα του είτε από τον εκάστοτε επιμελητή; Δίπλα στις επεμβά σεις που προσκαλεί η χειρόγραφη μορφή του πρωτότυπου (αποκατάσταση συντομογραφιών, ασαφειών ή λαθών), αλλά και ο ιδιωτικός χαρακτήρας του (αποσα φήνιση κρυπτογραφικών ή δυσερμήνευ των εγγραφών, απαλειφή άσεμνων ή αδιάκριτων αναφορών, αλλά και ανού σιων λεπτομερειών), κάθε δημοσιευμένο ημερολόγιο αποτελεί μια περισσότερο ή λιγότερο συντομευμένη και λογοκριμένη εκδοχή του, μια ανθολόγηση που επιζη τεί τη συνεκτικότητα, την ομαλή ροή, το αδιάπτωτο αναγνωστικό ενδιαφέρον. Η οργή του Μπαρτ με τον εκδότη του ημε ρολογίου τού Amiel, επειδή αφαίρεσε «τις λεπτομέρειες της καθημερινότητας» αφή νοντας «μόνο ανούσιες ηθικές σκέψεις» (Μπαρτ 1977: 88) υπογραμμίζει το πώς η «ελευθερία» και η «ανευθυνότητα» του

[ δ ι α β α ζ ω

A .

ημερολογίου υποτάσσεται στα εκδοτικά λογοτεχνική αξιοποίηση της ημερολογια ζητούμενα της αφηγηματικής οικονομίας, κής μορφής αναδεικνύει το γεγονός ότι η της λογοτεχνικής καλλιέπειας και ευπρέ παραδοσιακή εστίαση της κριτικής στα πειας. ημερολόγια των λογοτεχνών παραμελεί Η «ανευλαβής» μεταχείριση του ημερολο τη ζωτική πολιτισμική λειτουργία που γίου αντλεί τη νομιμοποίησή της από τον έχει το ημερολόγιο στην αναπαράσταση ίδιο τον άμορφο και αποσπασματικό χα της ενδοχώρας, της περιπέτειας και της ρακτήρα του. Την ίδια στιγμή, προβάλλει ταυτότητας του σύγχρονου υποκειμένου. το ημερολόγιο ως εργασία μάλλον παρά Το ημερολόνιο γράφεται (δυνητικά) από ως έργο. Η πολύπλευρη, συστηματική όλους, ενώ η ακριβής γεωγραφία του εί διόρθωση - αναμόρφωσή του μοιάζει να ναι απροσδιόριστη, παραμένοντας συχνά θέλει να το αποκαθάρει από το στίγμα της ανέκδοτο. Η πρόταση της Nussbaum να ατελέσφορης επανάληψης, από την συλλάβουμε το ημερολόγιο όχι ως «την ενοχή της ανάγκης και της ανάλωσης που αποτυχημένη εκδοχή κάτι πιο συνεκτικού ενυπάρχουν, σύμφωνα με τον Cu6rin και ενιαίου», ως «μια αποτυχημένη εκδοχή (1994), στην έννοια της εργασίας, προκει- της αυτοβιογραφίας», αλλά ως έναν μένου να το μεταφέρει από την τάξη της «τρόπο αντίληψης της πραγματικότητας, εργασίας στην τάξη του έργου. Η αισθη ως ενός σημαίνοντος συστήματος που τική θεώρηση του ημερολογίου, όμως, συγκαταλέγεται στις έλλογες πρακτικές οφείλει να υπερβεί την αντίθεση έργου που διαθέτει το κοινωνικο-πολιτισμικό και εργασίας. Είτε ως προνομιακό επικεί πεδίο» (1988:137), σηματοδοτεί την πρό μενο είτε ως δεξαμενή υλικών για τη δη σφατη μεταστροφή της κριτικής στις κοι μιουργία του έργου, το ημερολόγιο βρί νωνικές χρήσεις του ημερολογίου. Υιοθε σκεται ταυτόχρονα εντός και εκτός του τώντας πλέον μια έννοια «θετικής ελευ έργου. Μαζί πάρεργο αλλά και πρωτο- θερίας», που εστιάζει στο τι μπορεί να έργο (urtexte), κατοικεί τα άλλα έργα και επιτελέσει και να επιτύχει το ημερολόγιο, κατοικείται από αυτά, τα παράγει χωρίς να η σύγχρονη κριτική το αντιλαμβάνεται ως τα αναπαράγει, τα φωτίζει και τα καθρε μια πολιτισμική πρακτική που δεν αφορά φτίζει παραμένοντας στη σκιά τους. Είτε αποκλειστικά τους λογοτέχνες (βλ. Lejeως καταφύγιο από το έργο (λ.χ. Γουλφ), une 1993, Allam 1996, Hess 1998, Siείτε ως υποκατάστατο του έργου (λ.χ. monet-Tenant 2004). Στο πλαίσιο αυτό, Amiel), είτε ως κύριο έργο (λ.χ. Κολέτ), το ημερολόγιο, όπως εξάλλου και ολό άλλοτε περαιωμένο ως έργο (λ.χ. Ζιντ) κι κληρο το αρχιπέλαγος των πρακτικών άλλοτε εργασία εν αδυναμία έργου (λ.χ. γραφής που συγκροτούν το «αυτομιμηΚάφκα), το ημερολόγιο πάντα θεματίζει τικό γένος» (Πασχαλίδης 2003: 38 κ.ε.), την εργασία εν τω έργω, είναι το σκηνικό έφτασε να έχει έναν κρίσιμο ρόλο στις γυ της βούλησης για έργο, είναι ένα έργο εν ναικείες, τις μειονοτικές και τις πολιτισμι κές σπουδές, στην πολιτισμική ιστορία και δυνάμει. στην παιδαγωγική, ως αντικείμενο, κάθε Π ρ ος μ ία π ο λ ιτ ισ μ ικ ή π ο ιη τικ ή φορά, μιας διεπιστημονικής, παρά στενά τ ο υ η μ ε ρ ο λ ο γ ίο υ λογοτεχνικής, ερωτηματοθεσίας και με λέτης. Από το Ημερολόγιο ενός τρελού (1834) Η εμφάνιση, την τελευταία δεκαετία, του Γκόγκολ έως τη Χρήση του χρόνου ενός συνεχώς διογκούμενου κύματος δια (1959) του Μισέλ Μπυτόρ και το Χρυσό δικτυακών ημερολογίων (weblogs) προημερολόγιο (1962) της Ντόρις Λέσινγκ, η σέφερε την πειστικότερη δικαίωση αυτής ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

9Π

[

ΔΙ ΑΒΑΖΩ Η Μ Ε Ρ Ο

Λ Ο Γ Ι Α

της στροφής, και μαζί την αφορμή για την περαιτέρω ανακαίνιση της μελέτης του ημερολογίου. Το ημερολόγιο έγινε πλέον δημόοιο, τα συστατικά του ακόμα πιο πο λύτροπα (εικόνες, μουσική), η ανάγνωσή του συμβαδίζει με τη σύνταξή του, ενώ η αλληλοδραστικότητα του διαδικτύου κά νει τον αναγνώστη ενεργητικό συντελε στή της. Η αναψηλάφιση της εξέλιξης του ημερολογίου από την εποχή του μελανο δοχείου έως σήμερα, όπως την σχεδιάζει η Simonet-Tenant (2001: Κεφ. 3), αποδεικνύει ότι μόνο τώρα, τη στιγμή της αποϋ-

λοποίησης του ημερολογίου, είμαστε σε θέση να συνειδητοποιήσουμε τον καθορι στικό ρόλο των υλικών συνθηκών παρα γωγής του. Οι σελίδες του, από την άλλη, ίσως περισοότερο ελεύθερες και ανεύθυ νες από ποτέ, εξακολουθούν να σκανδα λίζουν. ■ 0 Γρηγόρης Πασχαλίδης είναι Αναπληρωτής καθηγητής στο Τμήμα Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ του ΑΠΘ.

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦ ΙΑ

Abbot, Porter (1984). Diary Fiction: Writing as Action. Ιθάκα: Cornell University Press. Allam, Malik (1996). Journaux intimes. Line sociologie de I'ecriturepersonnelle. Παρίσι: L'Harmattan. Bakhtin, Mikhail (1982). «Forms of Time and the Chronotope in the Novel». Στο The Dialogic Imagination. Όστιν: University of Texas Press, 84-258. Blanchot, Maurice (1955).«Sur le journal intime», La Nouvelle Revue Frangaise 28, 683-91. Didier, Biatrice (1976). Le journal intime. Παρίσι: PUF. Girard, Alain (1963). Le journal intime. Παρίσι: PUF. Guirin, Michel (1994). Τι είναι έργο. Μτφρ. B. Μπιτσώρης, Αθήνα: Εστία. Hess, Remi (1998). La Pratique dujournal. L'enquete au quotidien, Παρίσι: Anthropos. Lejeune, Philippe (1993). Le Moi des Demoiselles. Enquete sur le journal dejeune fille. Πα ρίσι: Seuil. Nussbaum, Felice (1988). «Toward Conceptualizing Diary». Στο J. Olney (επιμ.) Studies in Au tobiography. Οξφόρδη: Oxford University Press, 128-40. Rousset, Jean (1986). «Un genre ambigu, le journal intime». Στο Le Lecteur intime. De Balzac au journal, Josi Corti, 1986, 141-218. Simonet-Tenant, Francoise (2001). Le Journal Intime. Genre litteraire et ecriture ordinaire, Πα ρίσι: Nathan. Μπαρτ, Ρολάν (1977). Η απόλαυση του κειμένου. Μτφρ. Φ. Χατζιδάκη-Γ. Κρητικός, Αθήνα: Ράππας. Μπερλίν, Ισάια (2001). «Δύο έννοιες της ελευθερίας». Στο Τέσσερα δοκίμια περί ελευθερίας. Μτφρ. Γ. Παπαδημητρίου, Αθήνα: Scripta. Πασχαλίδης, Γρηγόρης (2003). Η ποιητική της αυτοβιογραφίας. Αθήνα: Σμίλη.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

[ Δ I A B A Ζ Ω Ο Λ Ο Γ Ι Α !

Το ηλεκτρονικό ημερολόγιο ή από ί ο μονόλογο στο διάλογο ο ημερολόγιο, παμπάλαια συνή θεια, κατεξοχήν προσωπική και ιδιωτική πρακτική, είναι, άραγε, πράγματι ένα μυστικό καλά κρυμμένο οε ένα συρτάρι; Είναι, άραγε, πράγματι ο χώ ρος της απόλυτα ιδιωτικής αποκάλυψης του εαυτού, ο χώρος της τέλειας εκφρα στικής ελευθερίας; Είναι πράγματι το κρυφό alter ego του αυτοαναλυόμενου και αυτοπαρατηρούμενου ημερολογιογράφου; Με δεδομένο ότι η μελέτη του είδους εξ ορισμού βασίζεται σε όσα ημε ρολόγια δεν έμειναν κρυμμένα στο συρ τάρι, αλλά δημοσιεύθηκαν με την έγκριση των συντακτών τους, κάθε προσπάθεια να προσεγγίσουμε τις ανομολόγητες πτυ χές της ημερολογιακής γραφής παραμέ νει στη σφαίρα της εικασίας. Είναι όμως πράγματι, το ημερολόγιο, μια πρακτική τόσο ιδιωτική; Η παραδοσιακή οδός της έντυπης δημοσίευσης, την οποία έχει ακολουθήσει πλήθος συγγραφέων, έχει ήδη αποδείξει πόσο σημαντική είναι σε κάθε γραφή, ακόμη και στην πιο προσω πική, η ανάγκη της επικοινωνίας, πόσο κα θοριστικός είναι ο ιδεατός αναγνώστης στη διαμόρφωση του αυτοβιογραφικού λόγου και πόσο καθαρτική είναι η λει τουργία της δημόσιας εξομολόγησης. Στη σύγχρονη εποχή, η οδός της ηλεκτρονι κής δημοσίευσης απλώς επικύρωσε μια ήδη διαπιστωμένη πραγματικότητα με την εντυπωσιακά γοργή αύξηση των ηλε κτρονικών ημερολογίων, ανάλογη με τους πολύ γοργούς ρυθμούς ανάπτυξης του κυβερνοχώρου, με τη φιλελεύθερη ιδεολογία του, αλλά και με τον απόλυτο εκδημοκρατισμό της δυνατότητας δημο σίευσης. Αν η έντυπη δημοσίευση θέτει κάποιους φραγμούς -πρακτικούς, κοινω νικούς ή ακόμα και οικονομικούς- στο

σύγχρονο παρόν, η τεχνολογία προσφέ ρει άμεσες, προσιτές και εύκολα πραγμα τοποιήσιμες λύσεις σε όλους όσοι αναζη τούν στο διαδίκτυο το δικό τους χώρο έκ φρασης. Τα ηλεκτρονικά ημερολόγια, όπως και τα συναφή weblogs ή απλώς blogs, έχουν κατακλύσει τον κυβερνοχώρο την τελευ ταία δεκαπενταετία. Οι μελετητές μάλλον αμήχανα έχουν αντιμετωπίσει το φαινό μενο ως τώρα και συνήθως μέσα από μια ανθρωπολογική και κοινωνιολογική οπτι κή. Εξαίρεση αποτελεί η, πρώιμη όμως, μελέτη του Philippe Lejeune Αγαπητή οθόνη (Cher 6cran), που δημοσιεύτηκε μόλις το 2000. Είναι νεγονός ότι η φιλο λογία, μολονότι θέτει διαρκώς σε αμφι σβήτηση τα όρια και το περιεχόμενο του λογοτεχνικού κανόνα, δεν έχει αποκτήσει ακόμη επαρκή μεθοδολογικά εργαλεία προκειμένου να μελετήσει τα είδη του κυβερνοχώρου και να προσεγγίσει τις ιδιαιτερότητες των ηλεκτρονικών κειμέ νων ανεξάρτητα από τα έντυπα ανάλογά τους. Όταν γίνεται λόγος για ηλεκτρονικά ημε ρολόγια, συνήθως οι μελετητές αναφέρονται σε όσες προσωπικές ιστοσελίδες περιέχουν κατά κύριο λόγο ιδιωτικά και ατομικά δεδομένα, καταγράφουν προσω πικές εμπειρίες, συμβάντα του ιδιωτικού βίου και απόψεις, με την προϋπόθεση ότι ανανεώνονται τακτικά και εξακολουθη τικά, έτσι όπως ακριβώς γίνεται και με το παραδοσιακό, γραπτό, προσωπικό ημερο λόγιο. Η χρονολόγηση άλλωστε είναι αυ τονόητη για τον κυβερνοχώρο, με την τε λευταία εγγραφή να προηγείται πάντα όλων των υπολοίπων. Η διάκριση,μεταξύ του ηλεκτρονικού ημερολογίου και του λίγο μεταγενέστερου blog δεν έχει απο-

Ουρανία Πολυκανδριώτη

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

9 9

[

I A B A Ζ Ω Μ E P Ο

σαφηνιστεί, για το λόγο ότι το περιεχό διαφορετική διαχείριση του χρόνου και μενό τους συχνά επικαλύπτεται και ποι της αφηγηματικής εκφοράς, στηρίζεται σε κίλλει, από την κλασική ημερολογιακή κα μια διαφορετική αντίληψη για τη μνήμη ταγραφή, στην αποτύπωση σκέψεων και και ορίζει με διαφορετικούς όρους την σχολίων με αφορμή προσωπικές εμπει ανάγνωση και πρόσληψή του, αλλά και ρίες ή γεγονότα της καθημερινότητας, ή την ίδια την έννοια της ταυτότητας. ακόμη αισθητικές, μουσικές, εικαστικές 0 γραμμικός τρόπος ανάγνωσης, που σε εμπειρίες κ.λπ. Η ηλεκτρονική μορφή του ένα ημερολόγιο είναι κεντρικό δομικό και ημερολογίου επιτρέπει επίσης τον εμπ ιδεολογικό του στοιχείο και καθρεφτίζει λουτισμό τού κυρίως κειμένου με φωτο την εξέλιξη του χρόνου, καθώς και την γραφίες ή ταινίες βίντεο, τόσο από το εξελικτική ανάπτυξη μιας προσωπικότη προσωπικό αρχείο του συντάκτη όσο και τας, υποκαθίσταται από μια πολυδιάστα από τα αρχεία που είναι ελεύθερα προ- τη προσέγγιση που τεμαχίζει το χρόνο, σβάσιμα στο διαδίκτυο. Η λογική αυτή αλλά ακόμα και την ίδια τη συνοχή του όμως δεν είναι ξένη προς το παραδοσια υποκειμένου που αυτοβιογραφείται. 0 κό γραπτό ημερολόγιο, που συχνά επίσης αναγνώστης άλλωστε συμμετέχει άμεσα εμπλουτίζεται με φωτογραφίες ή άλλα και συγχρονικά στην εξέλιξη αυτή: η αντικείμενα που λειτουργούν αναμνη άμεση δημοσιοποίηση της κάθε καταγρα φής έχει ως αποτέλεσμα την εξίσου άμε στικά. Ένα σημαντικό στοιχείο που διακρίνει τα ση και συχνά ενεργή (και σχολιαστική) ηλεκτρονικά από τα έντυπα ή και χειρό συμμετοχή του αναγνώστη στη ζωή του γραφα ημερολόγια είναι το γεγονός ότι οι ημερολογιογράφου. Η χρονική απόσταση αναγνώστες τους έχουν τη δυνατότητα, που αναγκαστικά χωρίζει τη γραφή από τη αν το επιθυμούν, να συμμετάσχουν σε δημοσίευση του παραδοσιακού ημερολο αυτά με τα δικά τους σχόλια. 0 αναγνώ γίου, και φυσικά από την ανάγνωσή του, στης δηλαδή δεν είναι πια ιδεατός αλλά εδώ εκμηδενίζεται, αφού γραφή και ανά πραγματικός ή, μάλλον, εικονικός, αφού γνωση εναλλάσσονται καθημερινά, σε μια παραμένει ένας άγνωστος και η φυοική διαδικασία αμοιβαίας και παράλληλης αλ του παρουσία δεν είναι παρά ηλεκτρο ληλεπίδρασης. 0 μονόλογος, ο κατεξονική. 0 αναγνώστης όμως, είτε είναι ενερ χήν τρόπος εκφοράς του αυτοβιογραφούγός σχολιαστής είτε περαστικός επισκέ μενου υποκειμένου, γίνεται πραγματικός πτης, προσλαμβάνει μια πολυεπίπεδη και διάλογος, γεγονός που απηχεί μια εντε αποσπασματική πληροφόρηση ενώ, με τη λώς διαφορετική αντίληψη για το ημερο δυνατότητα που του παρέχεται να μετα λόγιο από την παραδοσιακή. φερθεί από το ένα ημερολόγιο στο άλλο Στον κόσμο του ίντερνετ η αυτοβιογραή από το κυρίως κείμενο στα σχόλιά του, φική διαδικασία συνήθως καλύπτεται διαμορφώνει μέσα από τις αναγνωστικές πίσω από την ανωνυμία ή την ψευδωνυ του επιλογές ένα νέο κάθε φορά αυτοβιο- μία. Η τέλεια ανωνυμία και η απόλυτη γραφικό λόγο, με θεωρητικά άπειρες πα ιδιωτικότητα είναι ένας σημαντικός παρά γων έλξης των κειμένων αυτών, τόσο για ραλλαγές. Πρόκειται δηλαδή, τελικά, για ένα νέο εί τους συντάκτες τους όσο και για τους δος κειμένου, εμπλουτισμένου με εικόνες αναγνώστες τους, καθιστώντας τον κυκαι με διαδραστικές δυνατότητες, που βερνοχώρο έναν απόλυτα ιδιωτικό δημό δύσκολα θα μπορούσαμε να μελετήσου σιο χώρο. Πρόσωπα και προσωπεία, με με τους όρους του παραδοσιακού ημε πραγματική και εικονική ζωή συμφύρονται ρολογίου, αφού εμφανίζει μια εντελώς στο ιδεολογικό πλαίσιο της ελευθερίας

10Ο

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Ε Δ I A Β A Ζ Ω 1

έξω από κοινωνικές συμβάσεις. Ωστόσο, ο διάλογος δεν είναι οικουμενικός, αφού η κοινοποίηση των προσωπικών πληρο φοριών δεν απευθύνεται απαραίτητα σε όλους. Οι σύνδεσμοι και οι λέξεις-κλειδιά με τα οποία φροντίζει ο ημερολογιογράφος να εξοπλίσει την ιστοσελίδα του ορί ζουν την κοινωνική, πολιτισμική και ιδεο λογική φυσιογνωμία του, είναι ανιχνεύσι μες από τις μηχανές αναζήτησης και κα θορίζουν, κατά κάποιον τρόπο εκ των προτέρων, τη σύνθεση της κοινωνικής ή ιδεολογικής ομάδας που αποτελεί το αναγνωστικό κοινό τού κάθε ηλεκτρονι κού ημερολογίου και που συμμετέχει ενεργά σε αυτήν την αμοιβαία και διαδραστική αυτοβιογραφική διαδικασία. Έτσι, όπως έχουν επισημάνει οι μελετητές, αν η παραδοσιακή ημερολογιακή γραφή εί ναι μια μοναχική διαδικασία, η ηλεκτρο νική, αντίθετα, στοχεύει στη δημιουργία ενός κύκλου συμμετεχόντων, στη δημι ουργία δηλαδή μιας μικρής κοινότητας με αμοιβαία αποδοχή, συμμετοχή και κατα νόηση. Η σύνδεση μάλιστα με τις σελίδες άλλων ημερολογιογράφων διευρύνει την εικονική αυτή κοινότητα ή δημιουργεί βιο λογικές σχέσεις με ποικίλες άλλες κοινό τητες που μοιράζονται τους ίδιους στό χους και τρόπους έκφρασης. Η ενεργή συμμετοχή και συνεχής παρουσία των με λών εξασφαλίζει τη ζωή της κοινότητας και έτσι ο διάλογος, η ενσωμάτωση σχο λίων και απόψεων στο κείμενο του ημερολογιογράφου, γίνεται δομικό συστατικό της ηλεκτρονικής ημερολογιακής γραφής. Η αναζήτηση ταυτότητας, η ενδοσκόπη ση, η εξερεύνηση των απόκρυφων ψυχι κών δράσεων και αντιδράσεων του ημερολογιογράφου, η τόσο προσωπική αυτή

διαδικασία εντάσσεται έτσι στο πλαίσιο μιας κοινότητας ανθρώπων και διαμορ φώνεται μέσα από αυτήν. Ίσως τελικά το ηλεκτρονικό ημερολόγιο να μην αποτελεί τόσο τη μετάλλαξη του παραδοσιακού ημερολογίου όσο της επιστολογραφίας. Γίνεται έτσι κατανοητό ότι η λειτουργία της μνήμης ως κίνητρο γραφής διαφέρει σημαντικά ανάμεσα στο παραδοσιακό και το ηλεκτρονικό ημερολόγιο και απηχεί την ιδεολογική τους διάσταση. Αν δε χτούμε ότι ο κάθε ημερολογιογράφος επιδιώκει διά μέσου της γραφής να αποκρυσταλώσει και να διασώσει από τη λή θη συμβάντα του προσωπικού του βίου με το βλέμμα στραμμένο εξίσου στο πρό σφατο παρελθόν όσο και στο μέλλον, με την ελπίδα ότι κάποτε θα βρει το νήμα που ερμηνεύει την αποσπασματικότητα της καθημερινότητας, το ηλεκτρονικό ημερολόγιο, αντίστροφα, χαρακτηρίζεται από τις ιδιότητες του εφήμερου και της αλλοίωσης. Η ζωή κυλάει στον κυβερνοχώρο, έτσι όπως ακριβώς συμβαίνει και στην πραγματικότητα, αποσπασματικά και διασπαστικά, και ο ημερολογιογράφος αποδέχεται ότι η βραχεία μνήμη των ηλε κτρονικών μέσων ενδέχεται να αλλοιώσει ή και να εξαφανίσει τη γραφή και τη μνή μη σε πολύ σύντομο χρονικό διάστημα. Ό,τι απομένει είναι η εμπειρία της επικοι νωνίας με τις εικονικές κοινότητες των αναγνωστών, μια εμπειρία που εγγράφεται στην πραγματική ζωή και ίσως κάποτε καταγραφεί σε ένα παραδοσιακό, γραπτό ημερολόγιο. ■ Η Ουρανία πολυκανδριώιη είναι ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Νεοελληνικών Ερευνών, Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών.

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009 Ο

ΔΕΛΤΙΟ ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑΣ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΥ 2 0 0 9 Επιμέλεια: Θοδωρής Πέρσης

102

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αντονάς Αριστείδης: Αριθμοί 1,2,3,4 (Μ. Μοίρα, Αυγή, 15.2.09) Αρκουδέας Κώστας: Ο αριθμός του Θεού (Γ. Περαντωνάκης, Ελευθεροτυπία, 27.2.09) Γιατρομανωλάκης Γιώργης: Το χρονικό του Δαρείου (Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω, 02/09) Δημητρίου Σωτήρης: Σαν το λίγο το νερό (Κ. Κατσουλάρης, Ελεύθερος Τύπος, 8.2.09, Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 22.2.09) Ελευθερίου Μόνος: Άνθρωπος οτο πηγάδι (Ε. Γκίκα, Έθνος, 8.2.09) Ευσταθιάδης Γιάννης: Πορσελάνη (Σ. Σκαλίδη, Βραδυνή, 7.2.09, Κ. Γεωργουσόπουλος, Τα Νέα, 21.2.09) Καίοαρης Άγγελος: Γάτος στο απόσπασμα (Α. Μπομπούλα, Βραδυνή, 7.2.09) Καλπούζος Γιάννης: Ιμαρέτ (Ε. Γκίκα, Έθνος, 22.2.09) Καλφόπουλος Κώστας: Καφέ Αούκατς. Budapest no/'r(Τ.Δημητρούλια, Καθημερινή, 1.2.09, Φ. Φιλίπ που, Το Βήμα, 1.2.09, Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε ροτυπία, 20.2.09: Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 28.2.09) Καραγιώργος Βασίλης - Σκουντάς Γιώργος: Βα (Ε. Γκίκα, Έθνος, 15.2.09) Καραμπατάκη Ευμορφία: Το βιβλίο των μετοίκων (Ν. Μαυρέλος, Αυγή, 15.2.09) Καστρινάκη Αγγέλα: Έρωτας στον καιρό της ειρω νείας (Γ. Παπασωτηρίου, Βραδυνή, 14.2.09) Κορτώ Αύγουστος: Ο αφανιομός του Νίκου (Δ. Παπανικολάου. Τα Νέα, 28.2.09) Κουγιουμτζή Μαρία: Άγριο βελούδο (Κ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 1.2.09, Λ. Πανταλέων, Εήευθεροτυπία, 6.2.09) Κουμανταρέας Μένης: To show είναι των Ελλήνων (Κ. Καρακώτιας, Ελεύθερος Τύπος, 1.2.09, Β. Χατζηβασιλείου, Εήευθεροτυπία, 15.2.09) Κουτοοκώστα Βάντα: Το τραγούδι των ήύκων (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 15.2.09) Κυριαζής Νίκος: Η ασπίδα των Θερμοπυλών (Α. καραγιάννης, Διαβάζω, 02/09) Λαδάς Βασίλης: Μουσαφεράτ (Α. Μηακοδήμου, Αυγή, 22.2.09) Λαδιά Ελένη: Ταραντούλα (Γ. Βέης, Εήευθεροτυ πία, 6.2.09) Λεονάρδος Γιώργος: Σοφία Παήαιοήογίνα (Γ. Αριστηνός, Εήευθεροτυπία, 6.2.09) Μαγκλίνης Ηλίας: Η ανάκριση (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 7.2.09) Μαμαλούκας Δημήτρης: Η μοναξιά της αοφάήτου (Β. Ζωγράφου, Αυγή, 22.2.09) Μανουσάκης Γιώργης: 0 εθελοντής (Γ. Νταντινά-

κης, Διαβάζω, 02/09) Ξανθούλης Γιάννης: Κωνσταντινούπολη (Ε. Χουζούρη, Εήευθεροτυπία, 6.2.09) Πεντζίκης Ν. Γ.: Αρχιτεκτονική της σκόρπιας ζωής (Μ. θεοδοσοπούλου, Η Εποχή, 1.2.09, Σ. Γουνελάς, Καθημερινή, 15.2.09) Σερέφας Σάκης: Μαμ (Κ. Κατσουλάρης, Ελεύθερος Τύπος, 15.2.09) Σταυρακοπούλου Σωτηρία: Σπάνιες αλήθειες (Ε.Κοτζιά, Καθημερινή, 8.2.09, Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 27.2.09) Σκαμπαρδώνης Γιώργος: Ό λα βαίνουν καλώς ενα ντίον μας (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 27.2.09) Φακίνου Ευγενία: Για να δει τη θάλασσα (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 6.2.09, Κ. Κατσουλά ρης, Ελεύθερος Τύπος, 22.2.09) Χρυσόπουλος Χρήστος: Η λονδρέζικη μέρα της Αώρας Τζάκσον (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 15.2.09)

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Ασλάμ Ναντίμ: Σβησμένες ψυχές (Μ. Μοδινός, Τα Νέα, 21.2.09, Σ. Λούκα, Βραδυνή, 22.2.09, Σ. Σκα λίδη, Βραδυνή, 28.2.09) Γκρούεν Σάρα: Νερό για ελέφαντες (Μ. Τσελέντη, Culture, 20.2.09) Έγκερς Ντέιβ: Τότε που σκοτείνιασε ο ουρανός (Μ. Τσελέντη, Culture, 6.2.09) ΚαντούρΈντί: ΒάλτενμπεργκΙΜ. Μοδινός, Τα Νέα, 14.2.09) Κάφκα Φραντς: Η μεταμόρφωση (Μ. Τοπάλη, Κα θημερινή, 1.2.09) Κόνραντ Τζόζεφ: Η καρδιά του σκότους (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 7.2.09) Λε Καρρέ Τζον: Ο No 1 καταζητούμενος (X. Σπυροπούλου, Καθημερινή, 22.2.09) Μπολάνιο Ρομπέρτο: Πουτάνες φόνισσες (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 1.2.09, Σ. Λούκα, Βραδυνή, 8.2.09, Α. Κόρκα, Ελευθεροτυπία, 14.2.09) Ντέΐβιντσον Άντριου: Τα δαιμόνια (Γ. Αριστηνός, Ελευθεροτυπία, 27.2.09) Όουτς Τζόις Κάρολ: Μαύρο κορίτσι λευκό κορίτσι (Α, Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία, 15.2.09) Ρέντελ Ρουθ: Θαμμένα μυστικά (Α. Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία, 27.2.09) ΣίνκλερΆπτον: Πετρέλαιο (X. Σπυροπούλου, Καθη μερινή, 8.2.09) Σλινκ Μπέρνχαρντ: Το Σαββατοκύριακο (Σ. Παπαδάκη. Real News, 22.2.09) Τσβάϊχ Στέφαν: Σκακιστική νουβέλα (Ε. Γκίκα, Έθνος 1.2.09) Φιτζέραλντ Φράνσις Σκοτ: Η απίστευτη ιστορία του Μπένζαμιν Μπάτον (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 27.2.09) Anderson Kevin - Herbert Brian: Οι κυνηγοί του Ντιουν (Α. Νταραδήμου, Ελεύθερος Τύπος 15.2.09)

Andric Ivo: Δίφα και άλλες ιστορίες (Σ. Νικολαίδου, Τα Νέα, 212.09, Γ. Παπασωτηρίου, Βραδυνή, 28.2.09) Bortnikov Dmitri: Το ούνδρορο του Φριτς (Σ. ΝικολαΓδου, Τα Νέα, 7.2.09) Cornwell Patricia: Επικίνδυνη ζώνη (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 14.2.09) Deledda Grazia: Στάχτη (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυ πία, 6.2.09) Faust Christa: Εξουσιαστική μανία (Ε. Κουλιζάκη, Ελευθεροτυπία, 20.2.09) Fottorino Eric: Κινηματογραφικά φιλιά (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 28.2.09) Funder Anna: Stasiland, ιστορίες πίσω από το τεί χος του Βερολίνου (Μ. Παπογιαννίδου, Το Βήμα, 15.2.09) Carat Anne - Marie: Στα χέρια του διαβόλου (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 22.2.09) Krol Torsten: Καλλίστο (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 28.2.09) Le Clezio Jean Marie Gustave: Ουράνια (0. Γρηγοριάδης, Τα Νέα, 14.2.09) Levy Marc: Ξανά μαζί (Μ. Τσελέντη, Culture, 15.2.09) Lopez Steve: Ο σολίστας (Ε. Κουλιζάκη, Ελευθερο τυπία, 27.2.09) '

McCarthy Tom: Άνθρωποι οτο διάστημα (θ. Γρηγοριάδης, Τα Νέα, 7.2.09) Mengestu Dinaw: Ό λες οι χάρες του ουρανού (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 8.2.09) Musso Guillaume: Θα είσαι εκεί; (Μ. Τσελέντη, culture 20.2.09) Padura Leonardo: Παρελθόν χαμένο στην ομίχλη (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 7.2.09, Γ. Αοδραχάς, Εξπρές, 15.2.09) Roth Philip: Η αντιζωή (Λ. Πανχαλέων, Ελευθερο τυπία, 20.2.09) Shelley Mary: Ο τελευταίος άνθρωπος (Μ. Πανώ ριος, Ελευθεροτυπία, 20.2.09)

ΠΟΙΗΣΗ Καισαγάνης Δ. - Σκαρισή Ξ. (ανθολ. - επίμ.): Η γραμμή της ποίησης. Μια ανθολόγηση από την ποί ηση του Σωκράτη Λ. Σκαρτοή (Α. Ζήρας, Αυγή, 22.2.09) Κουχσούνης Στάθης: Έντομα στην εντατική (Ε. Μπέλλα, Βραδυνή, 28.2.09) Κωσταβάρας Θανάσης: Της μοναξιάς και της λύπης (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 10.2.09) Μαγκάκης Μανώλης: Μια παρουσίαση από τον Γιάννη Παπακώστα (Α. Δανιήλ, Ελευθεροτυπία,

Μικρές Αγγελίες

Ζ η τ ο ύ ν τα ι...

Π ρ ο σ φ έ ρ ε τ α ί ...χ ώρ ος γ ι α τη δ ημ οσ ίε υσ ή τους •

Ζ η τ ά τ ε κ ά π ο ι ο ε ξ α ν τ β η μ έ ν ο τ ε ύ χ ο ς ε ν ό ς π ε ρ ιο δ ικ ο ύ ;

θ έ β ε ι ε ν α π ο υ β ή σ ε τ ε σ π ά ν ια β ιβ β ί α ή α να ζ η τ ά τε

κ ά π ο ι ο δ υ σ ε ύ ρ ε τ ο β ιβ β ίο ; * Έ χ ε τ ε π ρ ο ς δ ιά θ ε σ η τ η ν π β ή ρ η σ ε ιρ ά τ ω ν τ ε υ χ ώ ν κ ά π ο ι ο υ π α β ιο υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ ;

•

Ζ η τ ά τ ε υ π ά β β η β ο π ο υ γ ν ω ρ ίζ ε ι το χ ώ ρ ο τ ο υ β ιβ β ίο υ ;

σ α ς, τ ο ν υ π ο β ο γ ισ τ ή σ α ς;

μπορεί ν α υ π ά ρ χ ο υ ν

θ έ β ε ι ε ν α δ ια θ έ σ ε τ ε τ η β ιβ β ιο θ μ κ μ σ α ς, το γ ρ α φ ε ί ο

Γ ρ ά φ ετ ε κ ά π ο ι α ε ρ γ α σ ία κ α ι α ν α ζ η τ ά τε χ ρ ή σ ι μ α σ τ ο ιχ ε ία κ α ι π β η ρ ο φ ο ρ ί ε ς π ο υ

σ ε κ ά π ο ι α ε ιδ ικ ή έ κ δ ο σ η ;

Το ΔΙΑΒΑΖΩ καθιερώνει στήλη μικρών αγγελιών από την οποία οι αναγνώστες του θα ενημερώνουν τους ενδιαφερομένους για τις ανάγκες τους. Οι αγγελίες σας μπορούν να φτάνουν τις 25 λέξεις και θα πρέπει να αποστέλλονται είτε στην ηλεκτρονική διεύθυνση diavazo@otenet.gr είτε με fax οτον αριθμό 210-3 3.88.00 6 με την ένδειξη «ΓΙΑ ΤΙΣ ΜΙΚΡΕΣ ΑΓΓΕΛΙΕΣ». Κάθε απλή αγγελία μέχρι 25 λέξεις θα χρεώνεται 5 ευρώ, ενώ αγγελία μέχρι 30 λέξεις θα χρεώνεται 6 ευρώ. Αγγελίες σε πλαίσιο και με εντονότερα στοιχεία θα κοστίζουν: Μ έχρι 25 λέξεις, 10 ευρώ και μέχρι 30 λέξεις, 12 ευρώ. Η πληρωμή της αγγελίας θα γίνεται: - στο λογαριασμό της Εθνικής Τράπεζας (011) 11 6/44021385 - στο λογαριασμό της Eurobank 0 0 26 -02 55 -30 -0 10 09 01 18 2 - με ταχυδρομική επιταγή στη διεύθυνση: Χαριλάου Τρικούπη 38, Τ.Κ. 106 80, Αθήνα - απευθείας στα γραφεία του περιοδικού.

Για τους συνδρομητές μας η καταχώριση των αγγελιών θα γίνεται δωρεάν.

[

δ ι α β α ζ ω

]

Κ Ρ Ι Τ Ι Κ Ο Γ Ρ Α Φ Ι Α

27.2.09) Παπανδρέου Ευγενία: Ήχοι ψιθύρων (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 15.2.09) Παυλόπουλος Γιώργης: Να μη τους ξεχάσω (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 10.2.09) Ροζάνης Στέφανος: Αποσπάσματα ενός μύθου (X. Ράπτης, Η Σφήνα, 6.2.09)

ΔΟΚΙΜΙΑ θεοτοκάς Γιώργος: Δοκίμιο για την Αμερική (Α. Βιστωνίτης Το Βήμα, 22.2.09) Λειβαδίτης Τάσος: Μεγάλες μορφές της λογοτε χνίας (Δ. Κόκκορης, Αυγή, 15.2.09) Μαρωνίτης Δ. Ν.: Η πεζογραφία του Γιώργου Χειμωνά (Τ. Μαστοράκη, Τα Νέα, 14.2.09) Μπαρενμπόϊμ Ντάνιελ: Η μουσική κινεί τον χρόνο (I. Τουλάτου, Το Βήμα. 15.2.09) Ονφρέ Μισέλ: Η αναζήτηση των ηδονών (Κ. Δαφέρμου, Το Βήμα, 8.2.09) Ουελμπέκ Μισέλ: X. Β. Λάβκροφτ, εναντίον του κό σμου εναντίον της ζωής (Η. Μαγκλίνης, Καθημε ρινή, 14.2.09) Παπαγιώργης Κωστής: Περί μνήμης (Β, Πατσογιάννης, Καθημερινή, 15.2.09, Σ. Σκαλίδη, Βραδυνή, 21.2.09) Ροζάνης Στέφανος: Η ερμηνευτική ως πράξη και θεώρηση (Ν. Σεβαστάκης, Η Σφήνα, 6.2.09) Ροζάνης Στέφανος: Λόγος περί των αγγέλων (Σ. Μι χαήλ, Η Σφήνα, 6.2.09) Ροζάνης Στέφανος: Walter Benjamin - η ιεροποίηση του αποσπάσματος (Ν. Κουνενής, Η Σφήνα, 6.2.09) Ροσέ Κλεμάν: Το πραγματικό και το διπλό του (Κ. Λυμπέρη, Ελευθεροτυπία, 6.2,09, Γ. Παπαοωτηρίου, Βραδυνή, 21.2.09) Φολντένύί Λάζλο: 0 Ντοστογιέφσκι διαβάζει Χέγκελ στην Σιβηρία και κ λαίει... (Τ. θεοδωρόπουλος, Τα Νέα, 21.2.09) Michea Jean Claude: Η αυτοκρατορία του μικρότε ρου κακού (Τ. Θεοδωρόπουλος, Τα Νέα, 7.2.09)

ΙΣΤΟΡΙΑ Άντερσον Πέρι: Οι διαιρέσεις της Κύπρου (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές 8.2.09) Βλαντής Δημήτρης: Ημερολόγιο 1947 - 1949 (Η. Νικολακόηουλος, Τα Νέα, 7.2.09) Ίδρυμα Κωνσταντίνου Καραμανλή: 0 Κωνσταντίνος Καραμανλής στον εικοστό αιώνα (Α. Μακρυδημήτρης, Καυθημερινή, 15.2.09) Καντακουζηνός Ιωάννης: Ιστοριών βιβλία (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 2/09) Κόκκινος Γιώργος-Λαμπάτος Γαβρίλης- Αθανασοπούήου Αφροδίτη: Η ματαιωμένη ουτοπία (Γ. Σιακαντάρης, Ελευθεροτυπία, 15.2.09) Λιόλιος Γιώργος: Σκιές της πόλης (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα, 8.2.09) Μαραντζίδης Νίκος (επιμ.): Οι άλλοι καπεταναίοι (Η. Νικολακόηουλος, Τα Νέα, 7.2.09)

104-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Μίλτον Γκάιλς: Χαμένος παράδεισος Σμύρνη 1922 (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 2/09) Μπρούσαλης Κωνσταντίνος: Οι ανυπότακτοι (Φ. Οικονομίδης, Ελευθεροτυπία, 6.2.09) Παντινάκης Μανόλης: Νικητές στο απόσπασμα (Φ. Οικονομίδης, Ελευθεροτυπία, 15.2.09) Ριζάς Σωτήρης: Η Ελληνική πολιτική μετά τον εμ φύλιο πόλεμο, Κοινοβουλευτισμός και Δικτατορία (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 2/09) Σέφτολ Μ. Τζ.: Οι καμικάζι (Π. Κοσμίδης, Ελεύθερος Τύπος, 1.2.09) Χέριν Τζούντιθ: Τι είναι το Βυζάντιο (Τ. Μανδηλαρά, Πρώτο Θέμα, 1.2.09) Kershaw Ian: Μοιραίες επιλογές ΙΑ. Κέζα, Το Βήμα, 8.2.09) Rees Laurence: Οι Ναζί (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 2/09)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Γκριρ Ζερμέν: Η γυναίκα του Σαίξπηρ (Τ. Γουδέλης, Ελευθεροτυπία, 15.2.09) Γκρόσομαν Λεονίντ: Φιοντόρ Μιχαήλοβιτς Ντοστογιέφοκι (Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 20.2.09) Δάλλας Γιάννης: Από την ύπαρξη στη συνύπαρξη (Κ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυπία, 20.2.09) Δέλτα Πηνελόπη: Ίων Δραγούμης (Κ. Δαφέρμου, Το Βήμα, 22.2.09) Κορφ Μάλτε: Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ (Σ. Βανδώρος, Ελεύθερος Τύπος, 22.2.09) Μαγουλά - Γα'ίτάνου Πόπη: Δανάη, το αηδόνι του έρωτα (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 1.2.09) Τρουαγιά Ανρί: Παστερνάκ (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 28.2.09) Bird Kai - Sherwln Martin: 0 θρίαμβος και η τραγω δία του Ρόμπερτ Οπενχάϊμερ (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 21.2.09) Gayford Martin: Το κίτρινο σπίτι (Μ. Τσελέντη, Culture, 15.2.09) Gibbons Herbert Adams: Βενιζέλος, μια βιογραφία 1864-1920 (Μ. Πΰπαγίΰννίδου, Το Βήμα, 1.2.09, Γ. Ευαγγελόπουλος, Ελεύθερος Τύπος, 22.2.09) Short Phillip: Πολ- Ποτ, ανατομία ενός εφιάλτη (Μ. Τσελέντη, Culture, 27.2.09)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Συλλογικό: Σε αναζήτηση ελληνικού μοντέλου ανάπτυξης (Α. θεοδωράκης, Διαβάζω, 2/09) Krugman Paul: Η κρίση του 2008 (Α. Πελώνη, Τα Νέα, 28.2.09)

ΜΕΛΕΤΕΣ Αντωνίου Γιώργος - Μαραντζίδης Νίκος (επιμ.): Η εποχή της σύγχυσης (Η. Νικολακόπουλος, Τα Νέα, 7.2.09, Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 8.2.09) Βαρνάβας Σωτήρης - Σκαρτσή Ξένη: Ο ποιητής Σω κράτης Λ. Σκαρτσής (Α. Ζήρας, Αυγή, 22.2.09)

Δ IA BA Z Q I κ ρ ι τ ι κ ο γ ρ α φ ι α

Βιβλιογραφικό Εργαστήρι «Φίλιππος Ηλιού»; Δια του Γένους τον φωτισμόν (Β. Κρεμμυδάς, Τα Νέα, 212.09, Μ. θεοδοσοηούλου, Η Εποχή, 22.2.09) Καρζής Θόδωρος: Το παιδί στον κόσμο των μεγά λων (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος 8.2.09) Κουβαράς Γιάννης: Στην ανθισμένη ματαιότητα του κόσμου. Περιδιαβάσεις στην ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη (Δ. Κοκόρης, Αυγή, 15.2.09) Λαμπρινουδάκης Βασίλης: Δέκα μαθήματα αρχαιο λογίας (Μ. Τσελέντη, Culture, 8.2.09) Λούντζης Ν.: Η Ζάκυνθος μετά μουσικής (Κ. Μπέης, Ελευθεροτυπία, 20.2.09) Νούτσος Παναγιώτης: Τάσος Λειβαδίτης, ο κόσμος της ποίησής του (Γ. Μπαλούρδος, Αυγή, 15.2.09) Taddie Jean Yves: Το μυθιστόρημα στον εικοστό αι ώνα (Σ. Τσούπρου, Αυγή, 1.2.09) Walzer Michael: Δίκαιοι και άδικοι πόλεμοι 428 η.Χ - 2003 μ. X (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 2/09)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Αγγελόπουλος Κωνσταντίνος: Οι άρχοντες της πα ρακμής (Σ. Βανδώρος, Ελεύθερος Τύπος 8.2.09, Δ. Κοσμόπουλος, Real News, 15.2.09) Παπαγεωργίου Κωνσταντίνος: Πόλεμος και δικαιο σύνη (Π. Κιτρομηλίδης, Το Βήμα, 22.2.09)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ Αντωνοπούλου - Ψιλοπούλου Δανάη: Τα κορίτσια του Πολυτεχνείου (Μ. Λυμπεράτος, Αυγή, 15.2.09) Βενέτης Νικόλαος: Στη σκιά της Μουργκάνας (Γ. θεοχάρης, Αυγή, 1.2.09) Νάσιουτζικ Παυλίνα: Τόση λίγη αλήθεια (Ε. Πασαμιχάλη, Ελεύθερος Τύπος, 8.2.09) Ρωμανός Γεώργιος: Μια αθηναϊκή βεγγέρα του 1944 (Ν. Μαραντζίδης, Ελεύθερος Τύπος, 15.2.09) Παπανάνος Βασίλης: Το αντι-ηρωϊκό ημερολόγιο του ανταρτοεπονίτη Βασίλη Παπανάνου (Ν. Μαραντζίδης, Ελεύθερος Τύπος, 15.2.09) Σιδέρης Νίκος: Όπως ειπώθηκαν εκ εί και ακούστη καν (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 22.2.09)

ΠΑΙΔΙΚΑ - ΝΕΑΝΙΚΟ Λάγκελεφ Σέλμα: Τα χριστουγεννιάτικα τριαντά φυλλα (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 13.2.09) Ροζέν Μπίλλι - Τσίτας Μάκης: Μη φεύγεις (Ε. Σα ραντίτη, Ελευθεροτυπία, 20.2.09) Συλλογικό: Κλικ, δέκα φωνές μια ιστορία (Ε. Σαρα ντίτη, Ελευθεροτυπία, 6.2.09) Geissler Uli: Όποιος τον φόβο ξεπερνά, πράγματα κάνει θαυμαστά (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 20.2.09) Geissler Uli: Το γέλιο είναι το καλύτερο φάρμακο (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 27.2.09)

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ - ΕΠΙΣΤΟΛΕΣ Κατοίμπαλης Γ. Κ. -Σεφέρης Γιώργος: Αγαπητέ μου

Γιώργο, αλληλογραφία 1924-1970 (Ε. Γαραντούδης. Τα Νέα, 14.2.09)

ΛΕΥΚΩΜΑ Γκουγκούλη Κλειώ - Καρακατσάνη Δέσποινα ίεπιμ.): Το ελληνικό παιχνίδι (Δ. Χουλιαράκης, Το Βήμα, 15.2.09)

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Καστοριάδης Κορνήλιος: Η ελληνική ιδιαιτερότητα (Γ. Οικονόμου, Καθημερινή, 3.2.09) Μπάτλερ Τζούντιθ: Σώματα με σημασία (Π. Σωτή ρης, Αυγή, 22.2.09) Μηιτσόκης Ευτύχης: Η εξέλιξη των θεωριών της Φυσικής (Α. Καλοσπύρος, Διαβάζω, 2/09) Πελεγρίνης θεοδόσης: Εγχειρίδιον Παθών (Δ. Μου σμούτης, Ιστορία, 2/09) Dastur Francoise: 0 Χάϊντεγκερ και το ερώτημα του χρόνου (Μ. Τσεβρένη, Καθημερινή, 8.2.09) Steiner George: Χάϊντεγκερ (Α. Βιστωνίτης, Το Βή μα, 15.2.09)

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ - ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Τομαρός Β. - Καραμανωλάκη X. - Ζέρβας I. (επιμ.): Θεραπεία ζεύγους (Ε. Καλλιτεράκη, Ελευθεροτυ πία, 13.2.09, Γ. Μανιαδάκης, Αυγή, 22.2.09)

ΚΟΙΝΩΝΙΑ - ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑ Bauman Zygmunt: Ζωή για κατανάλωση (Σ. Βανδώ ρος, Ελεύθερος Τύπος, 1.2.09) Gray John: Αχυρένια σκυλιά (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 14.2.09) Johnson Paul - Thane Pat (επιμ.): Τα γηρατειά (Σ. Βανδώρος, Ελεύθερος Τύπος, 15.2.09)

ΘΕΑΤΡΟ Σαμπατακάκης Γιώργος: ΓεωμετρώνταςτοχάοςΙΚ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 6.2.09)

ΘΡΗΣΚΕΙΑ Αρχιεπίσκοπός Βορείου και Νοτίου Αμερικής Ιάκω βος: Τα άπαντα επί πανανθρώπινων δικαιωμάτων και εθνικών θεμάτων (Φ. Πανταξής, Αδέσμευτος Τύπος, 22.2.09) Ριζόπουλος Παναγιώτης: Μορφές Ορθοδοξίας (Γ. Πετρόπουλος, Διαβάζω, 2/09) Dawkins Richard: Ο εφημέριος του διαβόλου (Γ. Τσαντάκης, Διαβάζω, 2/09) Hitchens Christophers θεός δεν είναι μεγάλος Meslier Jean: Δεν υπάρχει θεός McGrath Alister: - Το λυκόφως του αθεϊσμού - Η αυ ταπάτη του Dawkins (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 2/09) ■

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

105

ΔΙΑΒΑΖΑ A Αγγελόπουλος, θ. · 457 Αγρας, Τ. · 104 Αθανασιάδης, Τ. ο 471 Αίσωπος · 167 Αλεξάνδρου, Α. · 212 Αξιώτη, Μ. · 311 Απολλιναίρ, Γκ. · 231 Αραγκόν, Λ. · 168 Αριστοτέλης · 135 Αριστοφάνης · 72 Αρτώ, Α. · 151

Ζιντ, Α. · 206 Ζολά, Ε. · 97 0 θεοτοκάς, Γ. · 137 θεοτόκης, Κ. · 92 θερβάντες, Μ. ντε · 176 Θουκυδίδης · 191 Ιονέσκο, Ε. · 122 Ίψεν, Ε. · 181 Ιωάννου, Γ. · 452

Βαλερί, Π. · 183 Βάρναλης, Κ. · 88* Βελεστινλής, Ρ. · 235 Βενέζης, Η. · 337 Βερλαίν, Π. · 378 Βερν, I. · 105 Βιάν, Μ. · 85 Βιζυηνός, Γ. · 278 Βλάμη, Ε. · 485 Βολταίρος · 177 Βουτυράς, Δ. · 298 Βρεττάκος, Ν. · 425

Κ Καβάφης, Κ. · 78, 389 καββαδίας, Ν. · 437 Καζαντζάκης, Ν. · 190, 377, 480 Καΐρης, θ. · 106 Κάλας, Ν. · 387 Κάλβος, Α. · 140 Καμύ, Α. · 110 Καποδίστριας, I. · 275 Καραγάτσης, Μ. · 258 Καρκαβίτσας, Α. · 306 Καρούζος, Ν. · 393 Καρυωτάκης, Κ. · 157 Καστοριάδης, Κ. · 385 Κενώ, Ρ. · 320 Κέρουακ, Τζ. · 249 Κοκτώ, Ζ. · 160 Κολέτ · 313 Κονδύλης, Π. · 384 Κόντογλου, Φ. · 113 κοραής, Α. · 82 Κούντερα, Μ. · 80* Κρίστι, Α. · 149 Κρυστάλλης, Κ. · 326

Γέιτς, Ου. Μπάτλερ · 391 Γιουρσενάρ, Μ. · 81 Γκαίτε, Γ. Β. · 154 Γκάτσος, Ν. · 443 Γκράμσι, Α. · 295 Γκρην, Γκ. · 267 Γληνός, Δ. · 61* Γονατός, Ε. X. · 444 Γουλφ, Β. · 153 Δ Δάντης · 230 Δέλτα, Π. · 300 Δημουλά, Κ. · 435 Δουμάς, Α. · 147, 431 Ενγονόπουλος, Ν. · 381, 478 Έκο, 0. · 145 Έλιοτ, Τ. Σ. · 133 Ελυάρ, Π. · 201 Ελύτης, 0. · 362, 372 Εμπειρικός, Α. · 358, 421 Εξυπερύ, Α. ντε Σ. · 330 Έσσε, Ε. · 109 Ζέη, Α. · 447 Ζενέ, Ζ. · 66

Λ Λάβκραφτ, X. Φ. · 477 Λακάν, Ζ. · 126 Λαπαθιώτης, Ν. · 95 ΛεβίΣτρως, κ. · 158 Λειβαδίτης, Τ. · 228 Λεκατσάς, π. · 166 Λιοτάρ, Ζ. Φ. · 388 Λορκα, Φ. Γκ. · 192, 466 Λουκιανός · 102 Λουπέν, Α. · 218 Λώρενς, Ντ. X. · 132 Λωτρεαμόν · 355 Μαγιακόφσκι Β. · 121 Μαίηλερ, Ν. · 286 Μακρυγιάννης · 101

Μαλακάσης · 357 Μαν, Τ. · 90 Μαρής, Γ. · 356 Μαριβό · 257 Μάρκες, Γκ. Γκ. · 223 Μαρξ, κ. · 83* Μήδεια · 479 Μίλλερ, Α. · 259 Μίλλερ, X. · 273 Μισίμα, Γ. · 253 Μολιέρος · 179 Μονταίν, Μ. ντε · 304 Μοράβια, Α. · 256 Μόρισον, Τ. · 406 Μούζιλ, Ρ. · 199 Μπαλζάκ, 0. ντε · 60*, 416 Μπάροουζ, Ου. · 383 Μπαρτ, Ρ. · 93 Μπατάιγ, Ζ. · 187 Μπέκετ, Σ. · 115 Μπόρχες, X. Α. · 79 Μπουλγκάκοφ, Μ. · 483 Μπρετόν, Α. · 207 Μπρεχτ, Μη. · 211 Μπωβουάρ, Σ. ντε · 136 Μυριβήλης, Σ. · 309 Μωπασάν, Γκ. ντε · 204 Ν Ναμπόκοφ, Β. · 162 Νέοι λογοτέχνες · 69, 87 Νικολαΐδης, Α. · 379 Νίτσε, Φ. · 91 Ντεκάρτ, Ρ. · 369 Ντίκενς, Κ. · 229 Ντεριντά, Ζ. · 397 Ντιντερό · 103 Ντοστογιέφσκυ, Φ. · 131, 470 Ντυράς, Μ. · 134 Ξενόπουλος, Γ. · 265

Ο Όμηρος · 174 Όργουελ, Τζ. · 226 Ουάιλντ, Ό. · 152 Ουγκό, Β. · 111 Ουίλιαμς, Τ. · 139 Π Παλαμάς, κ. · 334,446 Πάλλης, Α. · 118 Πεντζίκης, Ν. Γ. · 407 Πάουντ, Ε. · 178 Παπαγιώργης, Κ. · 441 Παπαδιαμάντης, Α. · 165, 422 Παπαντωνίου, Ζ · 285 Παραμυθάδες · 108* πεσσόα, Φ. · 390 Πίνδαρος · 294 Πλαθ, Σ. · 396

Πόε, Ε. Ά. · 112 Πολίτης, Κ. · 116 πρεβελάκης, π. ο 472 Πρεβέρ, Ζ. · 73 Ράιχ, Β. · 197 Ράμφος, Σ. · 439 Ρεμηώ, Α. · 305 Ρίλκε, Ρ. Μ. · 274 Ρίτσος, Γ. · 205 ΡοΤδης, Ε. · 96 Ρουσό, Ζ. Ζ. · 395 Ρώτας, Β. · 434 Σαίξπηρ, Ου. · 449 Σαμαράκης, Α. · 476 Σάνδη, Γ. · 327 Σαντ, Μ. ντε · 77 Σαρτρ, Ζ. Πωλ · 127, 455 Σαχτούρης, Μ. · 436 Σεφέρης, Γ. · 142, 410 Σικελιανός, Α. · 424 Σιμενόν, Ζ. · 202 Σκαρίμπας, Γ. · 269 Σολωμός, Δ. · 213, 475 Σοφοκλής · 243 Στάινμηεκ, Τ. · 173 Σταντάλ · 98 Ταχτσής, κ. · 440 Τζέημς, X. · 260 Τζόις, Τζ. · 62* Τολστόι, Λ. · 200 Τουαίν, Μ. · 252 Τουρνιέ, Μ. · 287 τσάντλερ, Ρ. · 193 Τσέχωφ, Α. · 169 Τσίρκας, Σ. · 171 Φιτζέραλντ, Φ. Σ. · 138 Φόρστερ, Ε. Μ. · 312 Φουκώ, Μ. · 125 Φλωμπέρ, Γ. · 143 Φραγκιάς, Α. · 426 Φρόιντ, Σ. · 150

X Χάιντεγκερ, Μ. · 161, 399 Χάκκας, Μ. · 297 Χάμμετ, Ν. · 82 Χάρντυ, Τ. · 324 Χατζηαργύρης, Κ. · 63 Χατζής, Δ. · 180 Χατζιδάκις, Μ. · 430 Χατζόπουλος, Κ. · 319 Χέμινγουεϊ, Ε. · 159 χίουζ, Τ. · 396

* Τα τεύχη που σημειώνονται με αστερίσκο έχουν εξαντληθεί. Όσοι επιθυμούν να προμηθευτούν παλιά τεύχη, μπορούν να επικοινωνούν με το ΔΙΑΒΑΖΩ, Χαριλάου Τρικούπη 38, Αθήνα 106 80 · Τηλ. 210-3388008, Τα κείμενα που είναι χρήσιμα στους αναγνώστες μας και περιέχονται σε εξαντλημένα τεύχη, δίνονται σε φωτοαντίγραφα.

Επιμέλεια: Χρυσάνθη Κουλελιί

Φ εβ ρ ουά ρ ιος 2 0 0 9 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 Όλα σου τα ’μαθα μα ξέχασα μια λέξη

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Δημήτρης Μπουραντάς

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Πατάκης

2 Έστω μια φορά

Πασχαλία Τραυλού

Ψυχογιός

3 0 βιολονίστας 4 Οι αλήθειες των άλλων 5 Κωνσταντινούπολη των ασεβών μου φόβων

Κώστας Καρακάσης

Ψυχογιός

Γιάννης Ξανθούλης

Κέδρος Μεταίχμιο

6 Η τελευταία λέξη

Μαρίνα Πετροπούλου

Λιβάνης

Ευγενία Φακίνου Μαργαρίτα Καραπάνου

Ωκεανίδα

Λένα Διβάνη

Καστανιώτης

7 Για να δει τη θάλασσα 8 Η ζωή είναι αγρίως απίθανη 9 Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω 10 Τελετές ενηλικίωσης

Νίκος θέμελης

Κώστας Ακριβός

ΕΛΛ ΗΝΙΚΗ ΛΟ ΓΟ ΤΕΧΝ ΙΑ

Καστανιώτης

Μεταίχμιο

Α λ υ σ ίδ ε ς Β ιβ λ ιο π ω λ είω ν

1 Όλα σου τα ’μαθα μα ξέχασα μια λέξη 2 Οι αλήθειες των άλλων

Δημήτρης Μπουραντάς

Πατάκης

Νίκος θέμελης

Κέδρος

3 Έστω μια φορά 4 0 βιολονίστας 5 Κωνσταντινούπολη των ασεβών μου φόβων

Πασχαλία Τραυλού

Ψυχογιός

Κώστας Καρακάσης

Ψυχογιός

6 Για να δει τη θάλασσα 7 Η τελευταία λέξη 8 Η ζωή είναι αγρίως απίθανη 9 Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω 10 Τελετές ενηλικίωσης

Ευγενία Φακίνου

Μεταίχμιο Καστανιώτης

Μαρίνα Πετροπούλου

Λιβάνης

Μαργαρίτα Καραπάνου

Ωκεανίδα Καστανιώτης

Γιάννης Ξανθούλης

Λένα Διβάνη Κώστας Ακριβός

ΕΛΛ ΗΝΙΚΗ ΛΟ ΓΟ Τ ΕΧΝ ΙΑ

Μεταίχμιο

Α ν ε ξ ά ρ τ η τ α Β ιβ λ ιο π ω λ εία

1 Όλα σου τα ’μαθα μα ξέχασα μια λέξη 2 Έστω μια φορά 3 Οι αλήθειες των άλλων

Δημήτρης Μπουραντάς

Πατάκης

Πασχαλία Τραυλού

Ψυχογιός

Νίκος θέμελης

4 0 βιολονίστας 5 Κωνσταντινούπολη των ασεβών μου φόβων

Κώστας Καρακάσης Γιάννης Ξανθούλης

Κέδρος Ψυχογιός

6 Οι αετοί πεθαίνουν ελεύθεροι 7 Τι θα γίνω άμα δεν μεγαλώσω

Γιώργος Πολυράκης Λένα Διβάνη

8 Για να δει τη θάλασσα 9 Μάτια μου

Ευγενία Φακίνου Μαρία Τζιρίτα

Καστανιώτης

Μαργαρίτα Καραπάνου

Ωκεανίδα

10 Η ζωή είναι αγρίως απίθανη

Μεταίχμιο Ψυχογιός Καστανιώτης Ψυχογιός

Σημειώσεις: 1. Στην Ελληνική Πεζογραφία, στο γενικό πίνακα, μετά τους 10 πρώτους ακολουθούν οι κάτωθι τίτλοι: Οι αετοί πεθαίνουν ελεύθεροι, Γιώργος Πολυράκης, (Ψυχογιός) - Μάτια μου, Μαρία Τζιρίτα, (Ψυχογιός) - Όλα τα ναι του κόσμου, Φω τεινή Τοαλίκογλου, (Καστανιώτης) - Το φάντασμα της αξόδευτης αγάπης, Μάρω Βαμβουνάκη, (Ψυχογιός) - Όλα βαί νουν καλώς εναντίον μας, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, (Ελληνικά Γράμματα) -Α να ζη τώ η α ς τον Θεό, Βασίλειος Χριστόπουλος, (Κέδρος) - Τόση λίγη αλήθεια, Παυλίνα Νάσιουτζικ, (Μελάνι) - Ματωμένα χώματα, Διδώ Σωτηρίου, (Κέδρος) - Οι αλκυόνες γεννούν το καλοκαίρι, Βίκυ Φαλάρα, (Οιωνός) - Αθήνα-Θεσσαλονίκη, Νίκος Μουρατίδης, Φ

Φ εβ ρ ουά ρ ιος 2 0 0 9 ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ m

ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

1 Έκλειψη 2 Νέα Σελήνη

Stephanie Meyer

Πλατύπους

3 Λυκόφως

Stephanie Meyer

Πλατύπους

4 0 γυρισμός 5 θα φωνάξω την αστυνομία 6 Γόμορρα

Victoria Hislop Ίρβιν Γιάλομ

Διόπτρα

Ρομπέρτο Σαβιάνο

Άγρα Πατάκης

7 Το χρυσόψαρο 8 Η φωτιά

Jean Marie Gustave Le Clezio Κάθριν Νέβιλ

Πατάκης Λιβάνης

9 Όλες οι μέρες

Ιζαμπέλ Αλιέντε

Ωκεανίδα

10 Διαβάζοντας στη Χάννα

Stephanie Meyer

Πλατύπους

Σλινκ Μπέρνχαρντ

Ξ ΕΝΗ ΛΟ ΓΟ ΤΕΧΝ ΙΑ

Κριτική

Α λ υ σ ίδ ε ς Β ιβ λιο π ω λείω ν

1 Έκλειψη

Stephanie Meyer

2 Λυκόφως 3 Νέα Σελήνη

Stephanie Meyer

Πλατύπους

4 0 γυρισμός

Stephanie Meyer Victoria Hislop

Διόπτρα

5 θα φωνάξω την αστυνομία

Ίρβιν Γιάλομ

Άγρα

6 Γόμορρα

Ρομπέρτο Σαβιάνο

Πατάκης

7 Το χρυσόψαρο

Jean Marie Gustave Le Clezio

Πατάκης

8 Διαβάζοντας στη Χάννα

Σλινκ Μπέρνχαρντ

Κριτική

9 Η φωτιά

Κάθριν Νέβιλ

Λιβάνης

Ιζαμπέλ Αλιέντε

Ωκεανίδα

10 Όλες οι μέρες

ΞΕΝΗ ΛΟ ΓΟ ΤΕΧΝΙΑ

Πλατύπους Πλατύπους

Α ν ε ξ ά ρ τ η τ α Β ιβ λ ιο π ω λ εία

1 Νέα Σελήνη 2 Έκλειψη

Stephanie Meyer

Πλατύπους

Stephanie Meyer

Πλατύπους

3 Λυκόφως 4 Διαβάζοντας στη Χάννα

Stephanie Meyer

Πλατύπους

Σλινκ Μπέρνχαρντ

Κριτική

5 θα φωνάξω την αστυνομία

Ίρβιν Γιάλομ

Άγρα

6 Γόμορρα 7 0 γυρισμός

Ρομπέρτο Σαβιάνο

Πατάκης

Victoria Hislop

Διόπτρα

8 Το νησί

Victoria Hislop

Διόπτρα

9 Σκοτώστε τον Ρόμελ

Στίβεν Πρέσσφιλντ Κάθριν Νέβιλ

Λιβάνης

10 Η φωτιά

Πατάκης

(Καστανιώτης) - To show είναι των Ελλήνων, Μένης Κουμανταρέας, (Κέδρος) - Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης, Σώτη Τριανταφύλλου, (Πατάκης) - μ .Χ „, Βασίλης Αλεξάκης, (Εξάντας) - Άνθρωπος στο πηγάδι, Μάνος Ελευθερίου, (Μεταίχμιο) - Εστεμμένο πάθος, Θανάσης Διαμαντόπουλος, (Εστία). 2. Η λίστα των βιβλιοπωλείων από τα οποία αντλούνται τα στοιχεία είναι «ανοιχτή». 3. Τα στοιχεία για τα «Ευπώλητα - Φεβρουάριος 2009» προέρχονται από 24 βιβλιοπωλεία που έδωσαν ακριβή αριθμό πωληθέντων αντιτύπων. ^

[ δ ι α β α ζ ω Ε Υ Π Ω Λ Η Τ A

]

Φεβρουάριος 2009 Γενικός πίνακας α/α

ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

π ο ίη ση

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Οδυσσέας Ελύτης

Ίκαρος

2 Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως

Κική Δημουλά

Ίκαρος

3 Λυσιμελής πόθος 4 Ποιήματα

Τίτος Πατρίκιος

Καστανιώτης

Κική Δημουλά

Ίκαρος

5 Υάκινθοι, βιολέτες και ηλιοτρόπια

Τάσος Λειβαδίτης

Κέδρος Πατάκης

1 Το Μονόγραμμα

6 Αμοργός

Νίκος Γκότσος

7 Ενός λεπτού μαζί

Κική Δημουλά Αρσένι Ταρκόφσκι

Ίκαρος

Νίκος Καββαδίας

Ίνδικτος Άγρα

Οδυσσέας Ελύτης

Ίκαρος

1 Το Μονόγραμμα

Οδυσσέας Ελύτης

Ίκαρος

2 Λυσιμελής πόθος 3 Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως

Τίτος Πατρίκιος

Καστανιώτης

8 Χρόνος 9 Μαραμπού 10 Το Αξιόν εστί

ΠΟΙΗΣΗ

ΑΠυσίδες ΒιβΒίοπωΗείων

Κική Δημουλά Κική Δημουλά

Ίκαρος

Ποιήματα 5 Υάκινθοι, βιολέτες και ηλιοτρόπια

Τάσος Λειβαδίτης

Κέδρος

6 Ποιήματα

Ντίνος Χριστιανόπουλος

Ιανός

7 Μαραμπού

Νίκος Καββαδίας

Αγρα

8 Ενός λεπτού μαζί

Κική Δημουλά

Ίκαρος

9 Το Αξιόν εστί

Οδυσσέας Ελύτης Τσαρλς Μπουκόφσκι

Ίκαρος

Οδυσσέας Ελύτης

Ίκαρος Ίκαρος Πατάκης

10 70 χρόνια φαγούρα

Ίκαρος

Ηλεκτρα

ΠΟΙΗΣΗ

AVεξάρτητα Βιβλιοπωλεία Το Μονόγραμμα

3 4 5

Μεταφερθήκαμε παραπλεύρως

Κική Δημουλά

Αμοργός

Νίκος Γκότσος Αρσένι Ταρκόφσκι

Χρόνος

Ποιήματα 6 Υάκινθοι, βιολέτες και ηλιοτρόπια 7 Ποιήματα

8 9

Ενός λεπτού μαζί Η σονάτα του σεληνόφωτος

10 Όλα τα τραγούδια

Κώστας Καρυωτάκης Τάσος Λειβαδίτης

Ίνδικτος Νεφέλη Κέδρος

Γιώργος Σεφέρης Κική Δημουλά

Ίκαρος

Γιάννης Ρίτσος Νίκος Γκότσος

Κέδρος Πατάκης

Ίκαρος

4. Δημοσιεύονται σε κάθε κατηγορία τα 10 πρώτα σε πωλήσεις. 5. Συνολικά δόθηκαν από τα βιβλιοπωλεία 44 τίτλοι για την ελληνική πεζογραφία, 53 για την ξένη, 57 για την ποίηση, 64 για τα δοκίμια, 69 για την παιδική & εφηβική λογοτεχνία και 62 για τα διάφορα. 6. Στην κατηγορία Δοκίμια περιλαμβάνονται: λογοτεχνικά δοκίμια, μελέτες, (κοινωνικό, πολιτικό, οικονομικό, ιστορικό βιβλίο). 7. Στην κατηγορία Διάφορα περιλαμβάνονται: λευκώματα, μαγειρική, ταξίδια, μαρτυρίες, τεχνικά κ.λπ.

[

δ ι α β α ζ ω ] Ε Υ Π Ω Λ Η Τ A

Φεβρουάριος 2009 Γενικός Πίνακας

δ ο κ ίμ ια

α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 Το μυστικό 2 Τα βήματα του Έστερναχ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Μπερν Ρόντα

Λιβάνης

Αλέκος Παπαδόπουλος

3 Η οικονομική κρίση

Πωλ Κρούγκμαν

4 5

Ευάγγελος Κοροβίνης Irvin Yalom

Η νεοελληνική φαυλοκρατία Στον κήπο του Επίκουρου

Εστία Καστανιώτης Αρμός Άγρα Πατάκης

George Steiner Διονύσης Χαριτόπουλος

Τόπος

8 Η ελληνική ιδιαιτερότητα (τ.2)

Κορνήλιος Καστοριάδης

Κριτική

9 Μικρή ιστορία του κόσμου

Ερνστ Γκόμπριχ

Πατάκης

Μίμης Ανδρουλάκης

Καστανιώτης

6 Χάιντεγκερ

Εγχειρίδιο βλακείας

10 Λευκό κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι

Α λ υ σ ίδ ε ς Β ιβ λ ιο π ω λ είω ν

ΔΟΙ(ΙΜ ΙΑ

~Τ

Λιβάνης

Το μυστικό 2 Η οικονομική κρίση

Μπερν Ρόντα Πωλ Κρούγκμαν

Καστανιώτης

3 4

Στον κήπο του Επίκουρου

Irvin Yalom

Άγρα

Τα βήματα του Έστερναχ

Αλέκος Παπαδόπουλος

Εστία

5 Η νεοελληνική φαυλοκρατία

Ευάγγελος Κοροβίνης

Αρμός

Judith Herrin

Τι είναι το Βυζάντιο

Ωκεανίδα

7 Μικρή ιστορία του κόσμου 8 Εγχειρίδιο βλακείας

Ερνστ Γκόμπριχ

Πατάκης

Διονύσης Χαριτόπουλος

Τόπος

Mark Mazower

Αλεξάνδρεια

Κορνήλιος Καστοριάδης

Κριτική

Θεσσαλονίκη πόλη των φαντασμάτων

10 Η ελληνική ιδιαιτερότητα (τ.2)

Δ Ο Κ ΙΜ ΙΑ

1 2

Τα βήματα του Έστερναχ

Το μυστικό 3 Χάιντεγκερ 4 Η νεοελληνική φαυλοκρατία 5 Μικρή ιστορία του κόσμου 6 Το βιβλίο της ολικής άγνοιας 7 Λευκό κοτσύφι, blue tree, μαύρο καράβι 8 Στον κήπο του Επίκουρου 9 Μοιραίες επιλογές 10 Εγχειρίδιο βλακείας

Α ν ε ξ ά ρ τ η τ α Β ιβ λ ιο π ω λ εία Αλέκος Παπαδόπουλος

Εστία

Μπερν Ρόντα

Λιβάνης

George Steiner

Πατάκης

Ευάγγελος Κοροβίνης Ερνστ Γκόμπριχ

Αρμός

John Lloyd, John Mitchinson

Πατάκης Πατάκης

Μίμης Ανδρουλάκης

Καστανιώτης

Irvin Yalom

Άγρα

Ian Kershaw

Πατάκης

Διονύσης Χαριτόπουλος

Τόπος

8. Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοιχεία είναι: LEADER BOOKS, Αλυσίδα, 210 6466156 - ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 26510 34911 - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 210 3615077 - ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΣΤΗ ΣΤΟΑ, Χαλάνδρι, 210 6800644 - ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ, Αθήνα, 210 2618156

ίΔ IA BA Ζ Ω Ε Υ Π Ο Λ Η Τ A

1 J

Φεβρουάριος 2009 ΠΑ ΙΔΙΚΗ & ΕΦ ΗΒΙΚΗ ΛΟ ΓΟ ΤΕΧΝΙΑ

Γ εν ικ ό ς π ίν α κ α ς ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

1 0 Μικρός Πρίγκιπας 2 Εξηγώντας τα μαθηματικά στις κόρες μου

Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ

Πατάκης

Ντενί Γκετζ

Κέδρος

α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

3 Η σπηλιά της γοργόνας

Λίτσα Ψαραύτη

Πατάκης

4 Οι ιστορίες του Μπιντλ του βάρδου

Τζ. Κ. Ρόουλινγκ

Ψυχογιός

5 Ο ψεύτης παππούς 6 Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα

Άλκη Ζέη

Κέδρος

Τζεφ Κίνι

7 0 Αρλεκίνος

Ζωρζ Σαρρή

Ψυχογιός Πατάκης

8 Τα μαγικά μαξιλάρια 9 Η κολοκυθιά και το ξωτικό

Ευγένιος Τριβιζάς

Πατάκης

Νικόλας Ανδρικόπουλος

Ελληνικά Γράμματα

10 Εδώ Παύλος

Πάνος Τσιρίδης

Α λ υ σ ίδ ε ς Β ιβ λ ιο π ω λ ε ίω ν

Πατάκης π α ι δ ικ ή

& ΕΦ ΗΒΙΚΗ λ ο γ ο τ ε χ ν ί α

1 Ο Μικρός Πρίγκιπας 2 Εξηγώντας τα μαθηματικά στις κόρες μου 3 Η σπηλιά της γοργόνας

Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ

Πατάκης

ΝτενίΓκετζ Λίτσα Ψαραύτη

Κέδρος Πατάκης

4 Η κολοκυθιά και το ξωτικό

Νικόλας Ανδρικόπουλος

Ελληνικά Γράμματα

5 0 ψεύτης παππούς 6 Το σπίτι της Νίνας

Άλκη Ζέη

Κέδρος

Εύα Ιεροπούλου

7 0 πεισματάρης Γιάννης και τα αμίλητα παιδιά

Γιώργος Αντωνάκης

Επόμενος Σταθμός Ακρίτας

8 Ο Αρλεκίνος

Ζωρζ Σαρρή

Πατάκης

Τζ. Κ. Ρόουλινγκ

Ψυχογιός

Ευγένιος Τριβιζάς

Μίνωας

9 Οι ιστορίες του Μπιντλ του βάρδου 10 Τρία μικρά λυκάκια

Α ν ε ξ ά ρ τ η τ α Β ιβ λ ιο π ω λ ε ία

ΠΑ ΙΔΙΚΗ & ΕΦ ΗΒΙΚΗ ΛΟ ΓΟ ΤΕΧΝΙΑ Πατάκης

1 0 Μικρός Πρίγκιπας 2 Οι ιστορίες του Μπιντλ του βάρδου

Αντουάν ντε Σαίντ Εξυπερύ Τζ. Κ. Ρόουλινγκ

3 Τα μαγικά μαξιλάρια 4 Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα

Ευγένιος Τριβιζάς Τζεψ Κίνι

Ψυχογιός

5 Εξηγώντας τα μαθηματικά στις κόρες μου

ΝτενίΓκετζ

6 Εδώ Παύλος 7 Τα δάκρυα της Περσεφόνης

Πάνος Τσιρίδης

Κέδρος Πατάκης

8 0 κύριος Μπου 9 0 ψεύτης παππούς 10 Η φεγγαρόσουπα

Λίτσα Ψαραύτη Τοσούλα Τσιλιμένη Άλκη Ζέη Φίλιππος Μανδηλαράς -

Ψυχογιός Πατάκης

Πατάκης Δίπτυχο Κέδρος Πατάκης

Βάσω Γιαρένη

- ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310 276447 - ΝΕΣΤΩΡ, Κατερίνη, 23510 36024 - ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310 67276 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 210 3650000 - Ρ0ΚΚΑΣ, Μεταμόρφωση, 210 2812946 - ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ, Λιβαδειό, 22610 23136 ΣΧΗΜΑ, Χανιά, 2810 56937 - ΠΑΠΥΡΟΣ-ΑΙΓΕΑΣ, Χίος, 22710-21550 - ΑΒΑΚΙ0, Θεσσαλονίκη, 2310-410520 ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ, Κοζάνη, 24610-26463 - ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, Αλυσίδα, 210-3323300 ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, Αλυσίδα, 210-3258440 - ΜΕΘΕΝΙΤΗ, Πάτρα, 2610-274147 - ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Πάτρα,

Φ εβ ρ ουά ρ ιος 2 0 0 9 ΔΙΑΦΟΡΑ α/α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 L0GIC0MIX 2 Πάρε στα χέρια σου τον έλεγχο της ζωής σου 3 ΧΑΓΚΑΚΟΥΡΕ: η τέχνη του Σαμουράι 4 Μεγάλοι Έλληνες: Ιωάννης Καποδίστριας 5 Οι νόμοι της απλότητας 6 0 ψηλός 7 Το ευ ζην σε 300 ρητά 8 Στην κουζίνα με την Αργυρώ 9 Εμείς οι Έλληνες 10 Είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Απόστολος Δοξιάδης...

Ίκαρος

Μπάρμπαρα Μπέργκερ

Λιβάνης

Yamamoto Tsunetomo John Maeda Κώστας Μπλιάτκας

Παπασωτηρίου ΣΚΑΪ Παπασωτηρίου Τόπος

Δημήτρης Μωραίτης Αργυρώ Μπαρμπαρίγου

Υάδες Φερενίκη

Συλλογικό

ΣΚΑΪ

Μπάρμπαρα Μπέργκερ

Καστανιώτης

ΔΙΑΦ Ο ΡΑ

Α λ υ σ ίδ ε ς Β ιβ λ ιο π ω λ είω ν

1 LOGICOMIX 2 Πάρε στα χέρια σου τον έλεγχο της ζωής σου

Απόστολος Δοξιάδης...

Ίκαρος

Μπάρμπαρα Μπέργκερ

Λιβάνης

3 ΧΑΓΚΑΚΟΥΡΕ: η τέχνη του Σαμουράι 4 Μεγάλοι Έλληνες: Ιωάννης Καποδίστριας

Yamamoto Tsunetomo

5 Οι νόμοι της απλότητας 6 0 ψηλός

John Maeda Κώστας Μπλιάτκας

7 Το ευ ζην σε 300 ρητά

Δημήτρης Μωραίτης

Παπασωτηρίου ΣΚΑΪ Παπασωτηρίου Τόπος

8 Είμαστε αυτό που σκεφτόμαστε

Μπάρμπαρα Μπέργκερ

Υάδες Καστανιώτης

9 Εμείς οι Έλληνες

Συλλογικό Αργυρώ Μπαρμπαρίγου

ΣΚΑΪ Φερενίκη

10 Στην κουζίνα με την Αργυρώ

Α ν ε ξ ά ρ τ η τ α Β ιβ λ ιο π ω λ εία

δ ιά φ ο ρ ά

1 LOGICOMIX

Απόστολος Δοξιάδης...

Ίκαρος

2 Χρώμα και μνήμες 3 Στην κουζίνα με την Αργυρώ

Βασίλης Σίμος Αργυρώ Μπαρμπαρίγου

Οιωνός

4 Στη Σμύρνη το 1922

Καραμπέτ Χατσεριάν

Πατάκης

5 Κοιμήσου παιδί μου

Eduard Estivill

6 Η ζωή είναι μια παρτίδα σκάκι

Γκάρυ Κασπάροφ

Πατάκης

7 100 χρόνια Παναθηναϊκός

Σήφης Βοτζάκης

Λιβάνης

8 99 γρίφοι και παιχνίδια λογικής

Antonin Vergez

Κονιδάρης

Leo Buscaglia

Γλάρος

This Herve

Πατάκης

9 Να ζεις, ν’ αγαπάς, να μαθαίνεις 10 Μοριακή γαστρονομία

Φερενίκη Πατάκης

2610-223688 - ΤΟ ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ, Ηράκλειο, 2810-341158 - ΠΑΙΔΕΙΑ, Αλυσίδα, 2410-284304 - ΛΕΜΟΝΙ, Αθήνα, 210-3451910 - ΠΟΛΥΕΔΡΟ, Πάτρα, 2610-277342. 9. Στον πίνακα «Αλυσίδες βιβλιοπωλείων» περιλαμβάνονται: ΕΛΕΥ0ΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, LEADER BOOKS, ΙΑΝΟΣ, ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ. Στον πίνακα «Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία» όλα τα υπόλοιπα.

ταξιδεύοντας...

«Ταξιδευτής» προσγειώνεται. Όπου κι αν κοίταξε στον κόσμο, είδε καμπάνες κρίσης να αντηχούν. Από τη Ρωσία, όπου η μεγάλη πτώση των ολιγαρκών ενέπνευσε στον Πάολο Κοέλιο το τελευ τα ίο του βιβλίο, μέχρι τη διαφθορά, η οποία διαβρώνει ακόμα και τον πνευματικό κόσμο της Ιταλίας, ο πύργος με τα τραπουλόχαρτα καταρρέει. Στη Βρετανία, μνήμες πολέμου επανέρχονται, ως οχυ ρωματικό στη λήθη, αλλά ίσως και στην επανάληψη της ιστορίας. Το Διαβάζω συ νεχίζει να ταξιδεύει στον κόσμο των βιβλίων, δεν παύει να ελπίζει και να ονειρεύεται... «Ταξιδευτής» είναι η Ελένη Καρρά

Από τη Ρωσία, όπου... «τα χειρόγρα φ α δεν καίγονται» Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης

114-

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

_ ■ αράγραφος» ονομάζεται το / / I I βραβείο για το χειρότερο βι" I I βλίο, που απονέμεται κάθε χρόνο στη Ρωσία. Φαίνεται ότι οι Ρώσοι διαθέτουν, εκτός από την πλούσια βιβλιοπαραγωγή, και άφθονο χιούμορ. Έτσι φέτος, το πρώτο βραβείο «κατέκτησε» το πολυσέλιδο πόνημα με τίτλο Μεγάλη αστρονομική εγκυκλοπαίδεια. Το βραβείο απονέμεται από την εφημερίδα Κνίζνογιε Οποζρένιε, που οτα ελληνικά σημαίνει «Επιθεώρηση Βιβλίου», και από εκπροσώπους των οργανωτικών επιτρο πών όλων των εκθέσεων βιβλίου που πραγματοποιούνται κάθε χρόνο στη Ρω σία. • «Τα χειρόγραφα δεν καίγονται», έγραψε ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ στο Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα, αλλά απ' ότι φαίνεται έχουν τη δική τους ιστορία. Αυτό θα σκέφτηκε ο Ιβάν Τολστόι, απόγονος της γνωστής οικο γένειας, και έγραψε ένα εξαιρετικά ενδια φέρον μυθιστόρημα για το χειρόγραφο του Δόκτωρα Ζιβάγκοτ ου Μπόρις Πάστερνακ, το οποίο κυκλοφόρησε από τις εκδό σεις «Βρέμιγια». Η ιστορία είναι πλέον.

λίγο πολύ, γνωστή. Πράκτορες της CIA υπέκλεψαν το χειρόγραφο και το έστειλαν στη Δύση προς δημοσίευση και σύντομα ο Πάστερνακ τιμήθηκε με το Βραβείο Νόμπελ, γεγονός που τον έκανε αποσυνά γωγο της λογοτεχνικής και κοινωνικής ζωής της πατρίδας του. • Το ταξίδι που πραγματοποίησε πριν από δύο περίπου χρόνια ο Πάολο Κοέλιο στη Ρωσία φαίνεται ότι τον ενέπνευσε για το νέο του μυθιστόρημα, στο οποίο πρω ταγωνιστικό ρόλο διαδραματίζουν οι ολιγάρχες της οικονομικής ζωής της χώρας του Πούσκιν. Τίτλος του μυθιστορήματος: Ο νικητής μένει μόνος του. • Δραματικές αλλαγές λόγω της οικονο μικής κρίσης συμβαίνουν αυτή την πε ρίοδο στην εκδοτική βιομηχανία της Ρω σίας. Ήδη άπό την έκθεση «Non Fiction» του περασμένου Δεκεμβρίου φάνηκαν οι επιπτώσεις της διεθνούς οικονομικής κρί σης με τη δραματική μείωση των πωλήσεων. Στο ίδιο συμπέρασμα, όμως, κατέ ληξαν και οι συμμετέχοντες στην ανοιξιά τικη έκθεση «Το ρωσικό βιβλίο» που ολο κλήρωσε τις εργασίες της αυτές τις ημέ-

ρες. Η ηλειοψηφία των εκδοτικών οίκων της Ρωσίας περιέκοψε τον αριθμό των εκ δόσεων, καταργώντας μάλιστα ολόκλη ρες σειρές, προκειμένου να αντιμετωπί σει τις επιπτώσεις της κρίσης. Ίσως είναι μια ευκαιρία εξορθολογισμού του εκδοτι κού χάρτη, ο οποίος τις προηγούμενες δύο δεκαετίες ακολούθησε τους χαοτι-

κούς ρυθμούς της υπόλοιπης οικονομίας. • Άσχημα τα νέα για την υγεία του Βασίλι Αξιόνοφ. Ύστερα από σύντομη απο κατάσταση της υγείας του, ο μεγάλος Ρώσος συγγραφέας υπέστη εγκεφαλικό επεισόδιο και τώρα νοσηλεύεται στη μο νάδα εντατικής θεραπείας νοσοκομείου της Μόσχας. ■

Στην Ιταλία, θρίλερ σ ιο Κάστρο του Cavour ν ήταν βιβλίο, θα ήταν ένα αστυνο μικό θρίλερ με τίτλο Έγκλημα στο Τορίνο, με ήρωα τον Τζουλιάνο Σορία, 63 χρόνων, καθηγητή ισπανικής γλώσ σας και λογοτεχνίας, αλλά και ιδρυτή και Πρόεδρο του Grinzane-Cavour, ενός από τα σημαντικότερα λογοτεχνικά βραβεία

στην Ιταλία, πολύ γνωστού και στο εξωτερικό. Πριν από τρία χρόνια, ο Ανδρέας Στάικος φιλοξενήθηκε από αυτή τη διοργά νωση στην Απουλία, στο πλαίσιο ενός προγράμματος, με στόχο τη μελέτη της μεσογειακής ταυτότητας και παράδοσης, και με πρωτοβουλία των διοργανωτών,

Maurizio de Rosa

[

δ ι α β α ζ ω

Β Ι Β Λ Ι Α

]

Σ Τ Ο Ν

Κ Ο Σ Μ Ο

μεταφράστηκε οτα ιταλικά ένα διήγημά του, εμπνευαμένο από αυτό το ταξίδι. Στις 12 Μαρτίου, ο Σορία συνελήφθη στο Τορίνο από την ιταλική αστυνομία, ύστερα από μήνυση του μπάτλερ του, ο οποίος τον κατηγορεί για σεξουαλική παρενό χληση ενώ, ταυτόχρονα, σύμφωνα με τον εισαγγελέα, εις βάρος του Σορία υπάρχει και μία μήνυση για υπεξαίρεση χρημάτων και κονδυλίων, από τα πολλά που λαμβά νει το βραβείο από διάφορους χορηγούς, από το ιταλικό κράτος και από την Ε.Ε. Εξυπακούεται ότι η είδηση έκανε το γύρο των πνευματικών κύκλων της Ιταλίας, και όχι μόνο, και προκάλεοε σάλο στους κόλπους της λογοτεχνικής κοινότητας. Ήδη έγινε γνωστό ότι ανεβλήθη μέχρι νεωτέρας η τελετή απονομής του βραβείου, που, όπως κάθε χρόνο, είχε προγραμματιστεί

για τον Ιούνιο στο Κάστρο του Cavour, ενώ σύσσωμη παραιτήθηκε η επιτροπή του βραβείου, μέλη της οποίας ήταν, μεταξύ άλλων, ο επιστήμονας Πιερτζιόρτζο Οντιφρέντι, η σκηνοθέτις Κριστίνα Κομεντσίνι και η συγγραφέας Ντάτσια ΜαραΤνι, χήρα του Αλμπέρτο Μοράβια. φυσικά, σε αυτή τη φάση υπάρχουν μόνο κατηγορίες και εί ναι αποκλειστικά δουλειά της ιταλικής δι καιοσύνης να αποφασίσει για την αθωό τητα του Σορία. Θα παρακολουθούμε την υπόθεση και θα ενημερώσουμε και εμείς, από αυτήν τη στήλη, για τυχόν εξελίξεις. Δεν υπάρχει αμφιβολία όμως ότι, κατά κά ποιο τρόπο, το βραβείο Cavour μετατρά πηκε σε πεδίο λογοτεχνικής έμπνευσης, όπως εξάλλου έγινε προ πολλού για τον πατέρα όλων των σύγχρονων βραβείων, το Νόμπελ. ■

«Ο πόλεμος της Κλάρα» κυκλοφ ορεί στη Βρετανία Christopher Lees

110

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

πόλεμος θα έχει πάντα μία σημα ντική θέση στο χώρο της λογοτε χνίας. Σε πολλές περιπτώσεις, αν δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες, είτε σε λογοτεχνική μορφή είτε όχι, οι περισσότε ροι άνθρωποι που γεννήθηκαν έπειτα από πολέμους δεν θα είχαν την εκτενή ενημέρωση που έχουμε εμείς σήμερα. Ένα από τα βιβλία που σχετίζονται με τον πόλεμο είναι το λεγόμενο Clara's War της Clara Kramer, το οποίο κυκλοφόρησε πρό σφατα στη Βρετανία από τις εκδόσεις Random House. Εξιστορεί λεπτομερώς τη μοίρα της εβραϊκής κοινότητας της τότε πολωνικής πόλης Zolkiew, ενώ επικε ντρώνεται στην προσωπική ιστορία της συγγραφέως. Το βιβλίο έχει αρκετές ομοιότητες με το Ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, αφού βασί ζεται στο ημερολόγιο που κρατούσε η συγγραφέας κατά τη διάρκεια του πολέ μου. Ένα επιπλέον κοινό στοιχείο είναι ότι

για να αποφύγει την καταδίωξη των Ναζί κρυβόταν στο υπόγειο ενός σπιτιού επί πε ρίπου 3 χρόνια. Ο άνθρωπος που τους φι λοξενούσε και τους προστάτευε, ο κύριος Beck, δεν ήταν μόνο γερμανός, αλλά και δηλωμένος ανΐισημίτης. Σε πολλά σημεία του βιβλίου, η Kramer αναφέρει ότι ο Beck είχε την τάση να κάλεί τακτικά στο σπίτι φί λους και γνωστούς από το καθεστώς των Ναζί, όπου έπιναν καί έπαιζαν χαρτιά μέ χρι τα ξημερώματα, ακριβώς επάνω από τα κεφάλια των κρυμμένων εβραίων. 0 λόγος της Kramer είναι εξαιρετικός. Το μόνο αρνητικό στοιχείο είναι ότι υπάρχουν πολλά ορθογραφικά λάθη σε αρκετά ση μεία του βιβλίου, πράγμα που έπρεπε σα φώς να είχε διαπιστωθεί από τους έμπει ρους επιμελητές του Random House. Πά ντως, όποιος πιστεύει ότι άλλο ένα βιβλίο που αναφέρεται στον πόλεμο δεν μπορεί να προσφέρει κάτι καινούριο θα μάθει άτι τα φαινόμενα απατούν. ■

Η χρονιά

των e-books —— α ηλεκτρονικό βιβλία (e-books) I δεν είναι νέα - η «περιπέτειά» ' ' I τους ξεκίνησε ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του '90. Τότε, όμως, ίσως ήταν πολύ νωρίς για να «πιάσουν» στη διεθνή αγορά. Σήμερα;», αναρωτιόμα σταν στο προηγούμενο τεύχος. Φυσικά, δεν είμαστε προφήτες. Έτσι, δυστυχώς, δεν θα δούμε να γράφουν για μας πως «όχι μόνο προέβλεψε την κρίση με τις αναλύσεις του, αλλά έγραφε συνεχώς γι' αυτό που τελικά βιώνουμε σήμερα, απο καλύπτοντας τα αίτια και τις συνέπειες» αυτά είναι για... επαγγελματίες προφήτες και συνδικαλιστικά όργανα επαγγελμα-

τιών από χώρες πολύ μακρινές... Απλά Παναγιώτης παρατηρούμε προσεχτικά πώς κινείται η Στ. Ανδριανέσης αγορά και... θυμόμαστε. Θυμόμαστε πως pandrian@gmail.com πριν από 8-10 χρόνια η αγορά των ebooks είχε πάλι δείξει ορισμένα σημάδια κινητικότητας, αλλά ύστερα από μερικούς μήνες (και) αυτό το κομμάτι της τεχνολο γίας παρασύρθηκε μέσα στον ορυμαγδό ΐης κατάρρευσης της νέας οικονομίας. Σωστότερα: της οικτρής διάψευσης υπέρ μετρων και υπερφίαλων φιλοδοξιών και συμπεριφορών μερικών τύπων, οι οποίοι θεώρησαν ότι μπορούσαν άνετα να μετα φέρουν τακτικές (= κομπίνες) εύκολου και γρήγορου κέρδους από την πραγμα-

[

Δ Ι Α Β Α Ζ Ω Β Ι Β Λ Ι Α

1 Σ Τ Ο

Δ Ι Α Δ Ι Κ Τ Υ Ο

Παραλλαγές του e-book.

χική στην εικονική οικονομία. Αλλά τα ebooks δεν πέθαναν. Και φαίνεται πως αυτή είναι όντως η χρονιά τους! Η επιτυχία του Kindle 1, της πρώτης έκ δοσης μίας γενικά καλής συοκευής που προώθησε στην αγορά η Amazon, το με γαλύτερο και πιο γνωοτό ηλεκτρονικό βι βλιοπωλείο, ήταν παραπάνω από ενθαρ ρυντική. Η εταιρεία κυκλοφορεί ήδη τη δεύτερη έκδοση (μία πολύ λεπτότερη συσκευή με δυνατότητα αποθήκευσης ως και 1.500 βιβλίων). Πριν από αρκετούς μή νες, η Sony είχε παρουσιάσει άλλη μία συσκευή ανάγνωσης ηλεκτρονικών βι βλίων, το μοντέλο PRS-700. Με μονόχρω μη οθόνη και αυτή, συμβατή με το πρότυ πο ασύρματης διαδικτύωσης Wi-Fi και εφοδιασμένη με τη δυνατότητα αναπαρα γωγής αρχείων MP3. Πρόσφατα, άλλο ένα e-book reader κυκλοφόρησε στην αγορά. Πρόκειται για το BeBook, βασισμέ νο σε λειτουργικό ανοιχτού κώδικα, οθό νη διαγώνιου 6 ιντσών, μνήμη 512 MB kcFi υποδοχή για κάρτα SD. Καλά χαρακτηρι στικά, αλλά το μεγάλο του πλεονέκτημα είναι άλλο: η συσκευή αυτή μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την ανάγνωση κάθε τύπου ηλεκτρονικών βιβλίων, όχι μόνο δι

118

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

κά της (όπως συμβαίνει με τα Kindle και Sony Reader). Αλλά δεν σταματά εδώ η ποικιλία e-books της αγοράς: άλλη μία συσκευή αναμένεται να κάνει την εμφάνι σή της αυτές τις μέρες στην ευρωπαϊκή ήπειρο. Πρόκειται για το eSIick, της Foxit. Θα είναι το πιο λεπτό e-book reader, με μνήμη 128 MB και κάρτα SD 2GB (υποστη ρίζει ως 4 CB), ανάλυση 600x800 εικονοστοιχείων. Τι είδους αρχεία θα μπορεί κά ποιος να διαβάζει μέσω αυτής της συ σκευής; Πρακτικά κάθε είδους, αρκεί να τα μετατρέψει προηγουμένως σε PDF, με τη χρήση λογισμικού που εμπεριέχεται στη συσκευή. Επίσης, και το eSIick θα μπορεί να χρησιμοποιείται ως MP3 player. Τέλος, ας μην ξεχνάμε και την παρουσία του CyBook στη γερμανική αγορά (που πουλιέται και από το μεγαλύτερο κατάστη μα ηλεκτρονικών ειδών της Ευρώπης, Ρίχmania.com, σε όλη την ήπειρο), μίας συ σκευής εξίσου ανοιχτής σε πρότυπα (txt, pdf, html), η οποία δέχεται και προσθήκη γραμματοσειρών (πράγμα απαραίτητο για την ανάγνωση κειμένων σε γλώσσες με μη λατινικό αλφάβητο, όπως η ελληνική). Όπως το είπαμε: φέτος, η χρονιά θα είναι των ηλεκτρονικών βιβλίων! ■

Άνοιξη 2009 /10 ευρώ

a »

Αγοράζετε μεταχειρισμένα!

Το βιβλιοπωλείο Chaucer στο Καντέρμπουρυ Νάσος Χριστογιαννόπουλος

Το βιβλιοπωλείο Chaucer.

120

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009.

ν όλες οι σχετικά μικρές κωμοπόλεις της Ελλάδας είχαν τον τουρι σμό που έχει το Καντέρμπουρυ, δεν θα υπήρχε κανένας φόβος επιπτώ σεων της οικονομικής κρίσης στον τομέα αυτό. Ειδικότερα τις εργάσιμες μέρες, ο κόσμος που κατακλύζει την κεντρική οδό, αλλά και τις παρόδους της, δίνει την εντύπωση παραλιακού θέρετρου κατά τον Αύγουστο.

«Σε τι οφείλεται η εν λόγω κοσμοσυρροή; Στον καθεδρικό ναό και στην έδρα του Αρχιεπισκόπου της αγγλικανικής εκκλη σίας;» «Όχι μόνο, αν και θα αρκούσαν το αρχιτε κτονικό κάλλος και η ιστορία του ναού με τραγική κορύφωση τη δολοφονία του Τόμας Μπέκετ στα 1170 μ.Χ. και τη θεα τρική της ενσάρκωση από τον Τ. Σ. Έλιοτ, έργο που πρωτοπαίχτηκε στον ίδιο το ναό. Άλλωστε, η γειτνίαση του Καντέρμηουρυ με τη Μάγχη και οι ταχύτατες συ γκοινωνιακές συνδέσεις του με την υπό λοιπη Ευρώπη συντελούν στις συχνές επισκέψεις σχολείων για εκπαιδευτικές εκδρομές, με θέμα ιστορικό και θρησκευ τικό. Αλλά υπάρχουν κι άλλοι λόγοι; οι φυσικές ομορφιές της κομητείας του Κεντ, η όχι μεγάλη απόσταση από το πο λύβουο Λονδίνο, η αρκετά συμφέρουσα αγορά της πόλης, το γραφικό μουσείο με την αναπαράσταση των "Θρύλων του Κα ντέρμπουρυ" του Τσόσερ και, επιπλέον, το βιβλιοπωλείο του.» «Ορίστε;» «Όπως ακούς. Πρόκειται για το βιβλιοπω λείο Τσόσερ (The Chaucer Bookshop), το οποίο βρίσκεται σε έναν παράδρομο της High Street και ανήκει στον Sir Robert Sherston-Baker.» «Σερ, είπες; Ιππότης της Αυτής Μεγαλειό τητας της βασίλισσας ο κύριος;» «Όχι, ακριβώς. Το δικαίωμά του στον τίτλο είναι κληρονομικό. Εδώ και εφτά γενιές, η οικογένειά του αποτελεί μέλος της τά ξης των "βαρονέτων". Όχι βαρόνος, προ σοχή. Κάτι χαμηλότερο: βαρονέτος.» «Ξεπεσμένος ευγενής, με άλλα λόγια;» «Ας μην υπερβάλλουμε. 0 άνθρωπος δεν επαίρεται για την καταγωγή του, προτάσ σει δικαιωματικά τον τίτλο του όπως θα

πρότασσε το "Δρ." ένας διδάκτωρ, και ερ γάζεται για να ζήσει. Μάλιστα, εργάζεται με τόση επιτυχία, ώστε η πελατεία του περιλαμβάνει Ολλανδούς, γερμανούς, βέλγους, γάλλους και άλλους βιβλιόφι λους της ευρωπαϊκής ηπείρου, φτάνει δε μέχρι πέρα από τον Ατλαντικό, στις Ηνω μένες Πολιτείες.» «Γιατί, δεν βρίσκονται εκεί βιβλιοπωλεία άξια του ονόματός τους;» «Μα αυτό εδώ είναι εξειδικευμένο, υπό την έννοια ότι προσφέρει μόνο μεταχει ρισμένα βιβλία.» «Και έρχονται εδώ για να αγοράσουν από δεύτερο χέρι;» «Που, όμως, έχει το πλεονέκτημα της μοναδικότητας. Άλλωστε, δεν χρειάζεται να ταξιδέψουν οπωσδήποτε έως το Καντέρμπουρυ. Υπάρχει δικτυακός τόπος (www.chaucer-bookshop.co.uk) και οι πα

ραγγελίες μπορούν νά πραγματοποιη θούν ηλεκτρονικά. Αλλά, μια που είμαστε κοντά, δεν πάμε να το επισκεφτούμε;» Το εν λόγω βιβλιοπωλείο βρίσκεται στην Beer Cart Lane, εκεί δηλαδή που πάρκαραν τα καροτσάκια τους με τα βαρέλια της μπίρας οι μεταφορείς της εποχής του Μπέκετ, και καταλαμβάνει δύο ορόφους ενός παλιού κτιρίου. Από την πρώτη μα τιά, ο επισκέπτης διαπιστώνει ότι επικρα τεί απόλυτη τάξη. Καμία οχέση με παλιατζίδικο. Τα βιβλία είναι τοποθετημένα κα τά κατηγορίες, με εμφανείς τις ενδείξεις, χωρίς τη σκόνη που συνήθως κατακάθε ται σε τέτοιες περιπτώσεις και προφυλαγμένα -τα ακριβότερα- σε βιβλιοθήκες με γυάλινες προθήκες. Τόσο ο ιδιοκτήτης, όσο και ο συνεργάτης του, οε υποδέχονται ευγενικά και παρέ χουν κάθε δυνατή πληροφορία. Σε ενημε-

Το 1998 ενώσαμε τις δυνάμεις μας με το ν φ ιλόδοξο στόχο, να δημιουργήσουμε μία εταιρεία ΠΡΟΤΥΠΟ στο χώρο του χαρτιού! Σήμερα η Α Γ ΓΕ Λ ΙΔ Η Σ - ΓΕ Ω Ρ ΓΑ Κ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ καθιερώνεται σε Ε ΤΑΙΡΕΙΑ - Π Ρ Ω Τ Α ΓΩ Ν ΙΣ Τ Η συην κατηγορία της, με σημαντικά μεγέθη πωλήσεων, πρότυπες ιδιόκτητες εγκαταστάσεις και εξειδικευμένα συστήματα logistics - μηχανογράφησης. Ε ίμασ τε π ερ ή φ α ν ο ι για το υ ς ανθ ρώ π ο υς και τη ν οργάνω σ ή μας, που μας β οήθησα ν να π ετύ χ ο υ μ ε όλα α υτά. Με μεθοδικά βήματα κατακτάμε το στόχο μας, δηλαδή να προσφέρουμε σε εσάς, τους πελάτες μας, προϊόντα και υπηρεσίες που ικανοποιούν απόλυτα τις ανάγκες σας. Για μας καταξίωση είναι να παραμείνουμε η π ρ ώ τη σ ας επ ιλ ο γ ή ... σ ε φ ύ λ λ ο και ρ ο λ ό χ α ρ τί!

ΑΓΓΕΛΙΔΗΣ - ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΕΒΕ

[

Δ I A B A Ζ Ο ] Β Ι Β Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α

Άποψη της περιοχής που βρίσκεται το Chaucer bookshop.

ρώνουν και σε καθοδηγούν στο χώρο, σε διαφωτίζουν σχετικά με τον τρόπο από κτησης των βιβλίων τους και με τα κριτή ρια ποιότητας που πρέπει αυτά να πλη ρούν, προκειμένου να ενταχθούν στο «ενεργητικό» του βιβλιοπωλείου και, φυ σικά, δεν διστάζουν να κακολογήσουν τη σημερινή κατάσταση απομάκρυνσης του μεγάλου κοινού από το παραδοσιακό διά βασμα. Μαθαίνοντας τον τόπο καταγωγής, σου υποδεικνύουν ό,τι διαθέτουν γύρω από την Ελλάδα και με φανερή υπερηφάνεια επισημαίνουν τα σπάνια -και ακριβότερααποκτήματά τους. Οπότε, ικανοποιείς την περιέργειά σου ακούγοντας πως υπάρχουν προς πώ ληση, κατά τη στιγμή της επίσκεψής σου, τα εξής: • Μανόλη Ανδρόνικου και Μανόλη Χατζηδάκη, Τα Ελληνικά Μουσεία, Εκδοτική Αθηνών, 1975 (£ 48). • C. Schuchardt, Schliemann's Excava 122

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

tions, An Archaeological and Historical Study, Λονδίνο, 1891 (£ 130). • Christopher Wordsworth, Greece: Picto rial, Descriptive and Historical; a History o f the Characteristics o f Greek Art, Λον δίνο, 1869 (£ 225). Και, αν οι υψηλές τιμές κινούν τυχόν το ενδιαφέρον οου, ανακαλύπτεις μεταξύ άλλων τα ακόλουθα: • Winston Churchill, My African Journey, Λονδίνο, 1908 (£ 395). • Charles Darwin, The Correspondence o f Charles Darwin, τόμοι 12, Cambridge University Press, 1985-2001, (£ 600). • Thomas Moule, England's Topographer, τόμοι 2, Λονδίνο, 1838-1839, (£ 975). «Και καλά να δώσει κάποιος κοντά εφτα κόσια ευρώ, προκειμένου να αποκτήσει την αλληλογραφία του Δαρβίνου, φέτος που έχουμε και την επέτειρ των διακοσίων ετών από τη γέννησή του. Γιατί, όμως, να πληρώσει για το αφρικανικό τα ξίδι του Τσόρτσιλ ή να καταθέσει πάνω από χίλια ευρώ, για να προμηθευτεί χάρ τες και τοπογραφικά της Αγγλίας του 19ου αιώνα;» «Εντάξει, απαιτούνται ειδικές γνώσεις ή / και συλλεκτική διάθεση.» «Πετριά θα το ονόμαζε κανείς, με την οι κονομική κρίση που περνάμε.» «Ας είναι. Το κάθε εμπόρευμα έχει τον αγοραστή του. Ας σκεφτούμε τα ποσά που δαπανώνται στους πλειστηριασμούς έργων τέχνης. Και αυτά τα βιβλία στα έργα τέχνης πρέπει να καταταγούν. Όπως και να έχει το πράγμα, τα παραδείγματα που αναφέρθηκαν είναι ακραία. Το κατά στημα περιέχει αφθονία φτηνών, προσι τών στο κάθε βαλάντιο, βιβλίων σε ποικί λους τομείς: ποίηση, λογοτεχνία, γεω γραφία, φυσικές επιστήμες, ιστορία (κυ ρίως αυτή), φιλοσοφία. Διαθέτει και χάρ τες και γκραβούρες. Και τι ζητάει από τον πελάτη; Ενδιαφέρον και αγάπη για τα πα λιά, καλοδιατηρημένα κομμάτια. Ζητάει πολλά;» ■

ίλου ς 26, 6ος ό ρ ο φ ο ς ,

Συνέντευξη στη Λήδα Τσενέ

Man/ wolfman

Τα κόμικς είναι απλώς ένα μέοο...

Marv Wolfman αναμφισβήτητα είναι ένας από τους πιο παραγωγικούς και δημοφιλείς δημιουργούς comics. Στην πολυετή καριέρα του έχει δημιουργήσει πολλούς χαρακτήρες, οι οποίοι έχουν μεταφερθεί με

επιτυχία στον κινηματογράφο και στην τηλεόραση, μεταξύ των οποίων οι Blade the Vampire Hunter, Bullseye και Cyborg. Με αφορμή την επερχόμενη επίσκεψή του στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του Comicdom Con Athens 2009, μας παραχώρησε μια σύντομη συνέντευξη. Έχεις δουλέψει σε πολλά και διαφορετικά εκ φραστικά μέσα, comics, νουβέλες, ταινίες. Πόσο διαφορετικό είναι το μέσο των comics από τα υπόλοιπα αφηγηματικά μέσα; Η μεγαλύτερη διαφορά είναι ότι τα comics είναι στα θερές εικόνες, ενώ σε άλλα μέαα, όπως ο κινημα τογράφος, τα πράγματα κινούνται σχεδόν σε πραγ ματικό χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να πεις μια ιστορία, βασιζόμενος κυρίως στα κενά ανάμεσα οτα καρέ. Έτσι δημιουργείς μία αίσθηση χρόνου και ελέγχεις το ρυθμό της ιστορίας. Η δομή είναι η ίδια, αλλά η προσέγγιση είναι πολύ διαφορετική. Τα comics είναι «snap shots». Έχεις δημιουργήσει κάποιους από τους πιο «κα λούς» κακούς. Πόσο δύσκολο είναι να δουλεύεις 1 2 4 ΜΑΡΤΙΟΣ 2009

τέτοιους χαρακτήρες και ποιος είναι ο αγαπημέ νος σου; Κατ' αρχάς ευχαριστώ. Μάλλον είμαι «κακός» εκ (ρύ σεως... Οι «κακοί» είναι χαρακτήρες με τους οποίους διασκεδάζω στη διαδικασία της δημιουργίας. Όσο για τη δυσκολία, δεν είναι καθόλου δύσκολο αρκεί να προσπαθείς να χτίζεις ρεαλιστικούς χαρακτήρες και τα συναισθήματα και η λογική τους να μην βασί ζονται σε κλισέ. πόσο μεγάλη πρόκληση είναι να γράφεις ιστορίες για ήρωες - είδωλα, όπως ο Superman, για παρά δειγμα; Ο Superman είναι πράγματι ένας από τους πιο δύ σκολους χαρακτήρες, αλλά είναι και ο αγαπημένος μου. Στον Superman σημασία έχει ο τρόπος με τον

οποίο τον προσεγγίζεις και όχι τι κάνει. Και πάλι πρέ πει να τον αντιμετωπίζεις ως ένα πρόσωπο με πραγ ματικά συναισθήματα. Δεν είναι απλά ένας πρόσκο πος, επειδή επιμένει στο να κάνει «καλές πράξεις». Το κάνει γιατί πιστεύει ότι είναι το σωστό και όχι γιατί είναι η δουλειά του. Ποιο έργο σου θα ήθελες να ολοκληρώσεις τα επόμενα χρόνια; Έχω μια νουβέλα που θέλω να τελειώσω και αυτό είναι η απόλυτη προτεραιότητά μου. πώς βλέπεις το μέλλον των comics; Πιστεύω ότι τα comics είναι ένα μέσο και όχι ένα εί δος ιστορίας. Μπορείς να πεις όποια ιστορία θες μέσα από αυτό το πλούσιο μέοο. Όσο συνεχίζουμε να προσεγγίζουμε και να αγγίζουμε διαφορετικά κοινά με τις ιστορίες μας, τα comics θα συνεχίσουν να ωριμάζουν... Σε ευχαριστώ. ■

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ J a c q u e lin e d e R o m ill y

Τα ρόδα της μοναξιάς ένας Κ Οίνός Τ ό π ο ς γεμ ά το ς αναμνήσ εις και ονειρ οπ ολήμ ατα που κ ρ α το ύ ν δ υνα τή τη ν ψ υχ ή σ τα β α θιά γερ ά μ α τα Από τη σειρά σ υ ν ά ψ ε ι ς της εταιρείας “Κοινός Τόπος Ψυχιατρικής, Νευροεπιστημών και Επιστημών του Ανθρώπου”

Διανομή:

Τ α ξ ιδ β υ ε ή ς

Ιπποκράτους 56, Τηλ.: 210-3628852, Fax: 210-3628862 e-mail: info@taxideftios.gf

του Σπύρου Κακουριώ τη

παράγματα ενός λόγου που αδυνατεί να αναχθεί σε Λόγο, ψηφίδες ενός Λόγου πολυκερματισμένου, που αδυνατεί να ενσωματώσει το εξεγερμένο υποκείμενο- στον αέρα θραύσματα παράφωνης

μουσικής από σπασμένα γυαλιά κι ο φόβος για ένα ακόμη βίαιο κρεσέντο- όλων εναντίον όλων... εξέγερση Νεολαιίστικη εξέγερση ή ανομικό ξέσπασμα άλογης βίας, τα «Δεκεμβριανά» του 2008, είτε με τα «απόνερα» που προκάλεοαν είτε με το φόβο μιας επανάληψής τους μέσα σε συνθήκες εντεινόμενης κρίσης, συνεχίζουν να προκαλούν, να δίνουν τροφή στο στοχα σμό, να ερεθίζουν δημιουργικά τα ανήσυχα πνεύματα. Σε αυτόν το διάλογο αφιερώνει τις περισσότερες από τις σελίδες του 1819ου τεύχους της η ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, επιχειρώντας, καταρχάς, να δώσει μια όσο το δυνατόν πληρέστερη και πολυπρισματική απάντηση στο ερώτημα: «Τι συνέβη τον Δεκέμβριο 2008;». Οι αφετηρίες του προβληματισμού όσων επιχειρούν να απαντήσουν ποικίλες: τα γεγονότα εξετάζονται από πολιτική, κοινωνική, εκπαιδευτική, ψυ χολογική, ακόμη και θεολογική σκοπιά. Το ίδιο και τα συμπεράσματα, που εκκινούν από τη σαφή καταδίκη και φτάνουν στην αναγνώριση του «καινούργιου» που κυοφορούνταν μέσα στις φωτιές του Δεκέμβρη - και βέβαια όλες οι ενδιάμεσες αποχρώσεις και σκέψεις, σε ένα αφιέρωμα υψηλής πληρότη τας, όπου καταθέτουν το γόνιμο προβληματισμό τους 18 γνωστοί διανοούμενοι και πανεπιστημιακοί. [ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Ευριπίδου 84, 105 53, Αθήνα, τηλ.: 210-32.14.610, neahestia@hestia.gr] griots Ένα ακόμη περιοδικό, η Τριμηνιαία έκδοση επιστημονικού προβληματισμού και παι δείας ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ, παρουσιάζει στο 103ο τεύχος του ένα φάκελο για τα σύγχρονα «Δεκεμβριανά», φιλοξενώντας «σπαράγματα των λόγων που ενεργοποιήθηκαν εκτός του πε δίου της επίσημης επικοινωνίας», όπως καταγράφηκαν κυρίως στο Διαδίκτυο -γι' αυτό άλ λωστε και ο ευρηματικός τίτλος #griots. Στόχος της παρουσίασης αυτών των «ψηφίδων άτα κτης σκέψης» η αξιοποίηση της «διαταρακτικής δύναμης» της εξέγερσης (εδώ δεν υπάρχουν αμφιβολίες για το χαρακτηρισμό) ως πηγής ανανέωσης «της δικής μας σκέψης». Το ιδιότυπο αυτό «ανθολόγιο» συμπληρώνουν άρθρα για το διάλογο που αναπτύχθηκε σχετικά στα «πα τριωτικά» blogs και στα free press έντυπα, ενώ από τη μεριά του ο Μ. Τσιμιτάκης επιχειρεί μια συνολικό τερη προσέγγιση του θέματος «Εξέγερση και Διαδίκτυο». Την ύλη του περιοδικού συμπληρώνει ένας ακόμη «φάκελος», αφιερωμένος στον ιδιότυπο στοχασμό και στη φιλοσοφία της Χάνα Άρεντ -μολονότι η ίδια αρνούνταν τον τίτλο τής «φιλοσόφου»- με θέμα «Η φιλοσοφία και το κακό». [ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ, Βαλαωρίτου 12, 106 71, Αθήνα, τηλ.: 210-36.28.501, www.synchronathemata.gr] κρεσέντο Έπειτα από «αναγκαστική αγρανάπαυση» δύο περίπου χρόνων, η Μουσικολογική περιοδική έκδοση ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ επανέρχεται στις προθήκες των βιβλιοπωλείων, με ορ μητήριο το «σίγουρο λιμάνι» των εκδόσεων Γαβριηλίδης, παραδίδοντας στους μουσικολόγους, αλλά και γενικότερα στο ενδιαφερόμενο μουσικόφιλο κοινό, το 8ο τεύχος της. Έχο ντας διευρύνει τους στόχους της, εντάσσοντας στις σελίδες του περιοδικού, πέρα από τη μελέτη της νεοελληνικής μουσικής ζωής, «ό,τι ενδιαφέρον έχει να επιδείξει η ελληνόφωνη μουσικολογική παραγωγή», είτε αφορά ελληνικά θέματα είτε όχι, στο ανά χείρας τεύχος φι λοξενούνται άρθρα για τον Άντον φον Βέμπερν, τον Don Giovanni του Μότσαρτ ή τη σχέση του Αντόρνο με τη μουσική τεχνολογία. Παράλληλα, δεν λείπουν ελληνικά («Η παραδοσιακή εκκλησιαστική μουσική των Επτανήσων») ή ελληνικού ενδιαφέροντος θέματα, όπως η μελέτη του R. Pennanen για την ελληνοποίηση της οθωμανικής λαϊκής μουσικής, που ο διευθυντής του περιοδικού Π. Βλαγκόπουλος χα ρακτηρίζει «αναθεωρητική», πιθανολογώντας ότι «μάλλον θα ενοχλήσει πολλούς»... [ΜΟΥΣΙΚΟΣ ΛΟΓΟΣ, Παλαιό Φρούριο, 491 00 Κέρκυρα, τηλ.: 26610-87537, www.ionio.gr/'mlog, mlog@ionio.gr] 120

ΑΠΡΙΛΙΟΣ 2009

Ό,τι μας περισσεύει λείπει από κάπου αλλού...

www.ododeiktes.gr

Του δρόμου... # 3 8 ροσπάθησα να θυμηθώ αν ήταν τίτλος ταινίας ή θεατρικού έργου. Συνειρμικά, σκέφτηκα τον Φελίνι. Μετά θυμήθηκα Το πλοίο των τρελών, το περιπλανώμενο, πάνω σε ένα ενενηντάχρονο παλιό ψαράδικο, ολλανδικό σκαρί, κωμικό μπουλούκι, που περιόδευε πέρσι σε νηοιά και σε παράλιες πόλεις της χώ ρας. Το πλοίο τους έμοιαζε με ένα παρά λογο πλεούμενο γλυπτό, μετασκευα σμένο για να καλύπτει τις ανάγκες του μέσου μεταφοράς, της κατοικίας, της

ΤΟ ΤΑΝΚΕΡ ΤΩΝ ΤΡΕΛΩΝ ΕΙΝΑΙ ΣΤΗΝ

κουζίνας, του χώρου προετοιμασίας των παραστάσεων, του σκηνικού και του πα ρασκηνίου για τα θεάματά τους. Όμως, αυτό ήταν πλοίο, όχι τάνκερ. Άρα; Πολι τικό σύνθημα; Μάλλον. Απομεινάρι του περασμένου Δεκέμβρη. Από αυτά που το συντακτικό του μηνύματός τους είναι τόσο αμφίσημο, που μόνο με ερωτήματα μπορείς να διερευνήσεις τη σκοπιμότητά τους. Τα παραθέτω με τη σειρά που κα τέβηκαν: Από πού ήλθε; Ποιος είναι ο κα πετάνιος; Ποια είναι η σύνθεση του πλη ρώματος; Ήλθε για να φορ τώσει, για να αποβιβάσει; Θα ΠΟΛΗ είναι κρησφύγετο, ορμητή ριο για απόβαση, ή πλεού μενο πάρκο - καταφύγιο για κατατρεγμένους, απογοητευ μένους, ονειροπόλους, τρε λούς■; Τι είδους τρέλα είναι αυτή που ήδη στοιβάζεται στις δεξαμενές του; Είναι ομογενοποιημένη; Οι δεξαμε νές του χωρίζονται με στε γανά; Είναι περαστικό ή ήλθε για να αγκυροβολήσει μόνιμα στα βρώμικα νερά του λιμα νιού, μέχρι να σαπίσει και να βουλιάξει ή να το παραλά βουν οι γερανοί, οι κόφτες και οι πρέσες του διαλυτηρίου και να το κάνουν παλιοσίδερα για τις υψικαμίνους της ιστο ρίας; ■

Στο επ όμενο τεύ χ ο ς το υ ΔΙΑΒΑΖΩ, Μάιος 2009,

αφιέρωμα: Γερμανική λογοτεχνία φάκελος: ΙΟ Τ Ο Ρ ΙΚ Ο βιβλίο

Η ΠΑΡΑΝΟΜΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΩΓΗ ΣΚΟΤΩΝΕΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ Προστατεύουμε το βιβλίο όταν δεν επιτρέπουμε σ ε φωτοτυπικά καταστήματα, σ ε Ιδρύματα Ανώτερης και Ανώτατης εκπαίδευσης, σ ε σχολεία, φροντιστήρια και βιβλιοθήκες

να αναπαράγουν-χωρίς άδειατο περιεχόμενο των βιβλίων.

ΦΩΤΟΤΥΠΗΣΗ-ΨΗΦΙΟΠΟΙΗΣΗ-ΑΠΟ0ΗΚΕΥΣΗ

Ο Ρ Γ Α Ν Ι Σ Μ Ο Σ Σ Υ Λ Λ Ο Γ Ι Κ Η Σ Δ Ι Α Χ Ε Ι Ρ Ι Σ Η Σ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ www.osdei.gr, info@osdel.gr, Τπλ.: 210 3 62 6056

ελληνική π εζογραφ ία

υγρό φεγγαρόφωτο

ΝΙΚΗ ΤΡΟΥΛΛΙΝΟΥ 0 εξομολογητικός μονόλογος μιας γυναίκας, με φόντο τη νεότερη ελληνική ιστορία και μια κοινωνία που αλλάζει πρόσωπο. ΤΑΤΙΑΝΑ ΑΒΕΡΩ Φ 0 κόομος μέσα από τα μάτια ενός εφήβου. Μια νεανική φωνή που με ορμή, χιούμορ και το θράσος της ηλικίας αποκαλύπτει την περιπέτεια του να μεγαλώνεις. ΜΑΡΙΑ ΛΑΜΠΑΔΑΡΙΔΟΥ - ΠΟΘΟΥ 0 έρωτας του ανεκπλήρωτου. Η έσχατη απελπισία ως εμμονή ύπαρξης. Ή, αλλιώς, ως εμμονή ελευθερίας. ΔΗ Μ ΗΤΡΗΣΣΩ ΤΑΚΗ Σ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ# ΚΕΔΡΟΣ Γ. ΓΕΝΝΑΔΙΟΥ 3 - ΑΘΗΝΑ * Τ.Κ. 106 78 ΤΗΛ. 210 38.09.712 - 210 38.02.007 www.kedros.gr · books@kedros.gr

Μια καυστική ιστορία για τη ματαιότητα των επιθυμιών, για τον ορισμό της ευτυχίας από τον σύγχρονο άνθρωπο και για όλα αυτό που θυσιάζουμε ελπίζοντας ο’ έναν παράδεισο που δε θα γνωρίσουμε ποτέ...