Τεύχος 352 by Diavazo.gr

Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΗΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗΣ κινηματογράφος - θέατρο - μουσική

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

ΠΑΥΛΟΥ Μ Α Τ Ε Σ Ι= Γ

ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ __ Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα__

ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΑ ΤΟ Υ Δ Η Μ Η Τ ΡΗ Ν Ο Λ Λ Α ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

—

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

ΑΝΤΩΝΗ ΣΟΥΡΟΥΝΗ

ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

I— ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ ΕΥΓΕΝΙΑΣ Φ Α Κ ΙΝ Ο Υ ^ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

0 Το έβδομο ρούχο (ΕΙΚΟΣΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

0 Ζάχαρη στην άκρη (ΔΕΚΑΤΗ ΟΓΔΟΗ ΕΚΔΟΣΗ)

° Η μεγάλη πράσινη (ΤΡΙΑΚΟΣΤΗ ΤΕΤΑΡΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

° Η Μ ερόπη ήταν το πρόσχημα (ΔΕΚΑΤΗ ΤΡΙΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ ϊΗ

σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα = 1

- Τ Α ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ

ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

° Περί μέθης ° Σιαμαία και ετεροθαλή 0 Ντοστογιέφσκι ° Ζώντες και τεθνεώτες 0 Η κόκκινη αλεπού Οι ξυλοδαρμοί

° Ίμερος και κλινοπάλη ° Η ομηρική μάχη ° Γειά σου, Ασημάκη 0 Μυστικά της συμπάθειας

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ ^""Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΠΙΣΩ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΛΙΟ Ανδρέας Παπανδρέον: Ο ράματα κ α ι Ε φ ιά λτες Η αθέατη όψη της Αλλαγής. Ανδρέας Παπανδρέου: Από το κολέγιο στην πρωθυπουρ γία. Για πρώτη φορά στο φως άγνωστες μαρτυρίες και απο καλυπτικοί διάλογοι του Ανδρέα Παπανδρέου με τους υπουργούς του. Το φαινόμενο της Ανδρεολατρίας. Τα καπετανάτα του Εκτελεστικού Γραφείου. Το ηγετικό οικοσύστημα και η εσωκομματική Λερναία Ύδρα. Η ένοπλη αντιπολίτευ ση της 17Ν. Το άτακτο τέκνο της Ατλαντικής Αδελφότητας. Τα φλερτ στη Μόσχα. Αραβικός έρωτας και θάνατος στην Αθήνα. Οι ελληνοτουρ κικές εκρήξεις στο Αιγαίο και ο αμφιλεγόμενος συμβιβα σμός. Ο ρόλος της CIA στο σκάνδαλο Κοσκωτά. Τα μεγά λα επιτεύγματα του ΠΑΣΟΚ. Ανδρέας Παπανδρέου: οράματα και εφιάλτες. Ένα πολιτικό ιστόρημα' ένα μοναδικό ντοκουμέντο. Γι’ αυτούς που ασκούν την εξουσία, αλλά και γι’ αυτούς που την υφίστανται.

εκδόσεις «γνώση» Ιπποκράτους 31 Αθήνα 106 80, Τηλ. 36 20 941 - 36 21 194 Fax: 36 05 910

ΚΩΣΤΑΣ Γ. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Ά ν ν α , τ ώ ρ α κ ο ιμ ή σ ο υ Το ερωτικό παραλήρημα ενός άνδρα π ο ν συνειδητοποιεί ότι η αγάπη τον άλλον, είναι ο

μοναδικός ιστός τον σώματος και της ψυχής τον... και ότι η απώλεια αντής της αγάπης τον καταβυθίζει σε ένα τεράστιο κενό πον ανοίγεται ανάμεσα στο παρελθόν και το παρόν και καταργεί μπροστά στα μάτια τον. τα όρια ανάμεσα στο όνειρο και την πραγματικότητα.

Μια συναρπαστική νουβέλα τον ποιητή Κώστα Παπαγεω ργίον

ΑΝΝΑ, ΤΩΡΑ ΚΟΙΜΗΣΟΥ

ε κ δό σ εις «γνώ σ η» Ιπποκράτους 31, 106 80 Αθήνα Τηλ.: 3620941-3621194 Fax: 3605910

ΜΑΡΩ ΔΟΤΚΑ Π οιος ήταν ο Α λ έξ ιο ς Κομνηνός που θ α πολεμούσε σ’ Α ν α το λ ή κ α ι Δ ύση για. να σώσει το Β υζάντιο από το χ είλ ο ς του γκρεμού; Π οιες γυναίκες τον αγάπησάν; Π οιος προσπαθούσε να τον δηλητηριάσει; Γ ια τ ί η θυγατέρα του, η Ά ννα Κ ομνηνή, μισούσε τον αδελφό της, συναυτοκράτορα Ιωάννη; Γ ιατί η γυναίκα του, η Ε ιρήνη Δ ούκα, προωθούσε τον Νικηφόρο θρόνο; ιυεννto

Κ ΙΛ ΙΌ λ

κ α ι καημοί, :ηκαν, Τ ο μυθιστόρημα Έ ν α ς σκούφος από πορφύρα φιλοδοξεί να ζωντανέψει την τελευταία α ναλ αμ πή του Β υζαντίου κα να μας ταξιδέψει σ’ εκείνα τα δύσκολα χρόνια, μέσα από την αφήγηση ενός άσημου παλατιανού που, αποσυρμένος στη Σ ινώ π η του Π όντου, ξαναθυμάται, λπλεος δέους, τα περασμένα.

ΕΝΑΣ ΣΚΟΥΦΟΣ α π ο Π ο ρφ υρά

'Ο Χ Ο υ φ Ο ζ απο Τ Ν Ε Ε Σ

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ι Ε Σ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΤΡΤΣΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΙΟΥΡΤΣΑΚΗΣ

jjj Σάν Μι^ισχόοημα

Τώρα λοιπόν το έχεις καταλάβει: μόνο αν κάνεις τη ζωή σου μυθιστόρημα, αν ιστορώντας όσα έζησες και προσπαθώντας να τα δεις ;ον άλλον σαν να τανι ο εαυτός σου και τον εαυτό σου σαν να ήταν άλλος, κοιτάζοντας το παρελθόν σου σαν να ’τανε παρόν και το παρόν σου σαν να ήταν ακόμα γ ια σένα μέλλον μόνο μ’ αυτά και με άλλα τέτο ια «ψέματα», ανακαλύπτεις κάποτε τη σκληρή αλήθεια της ζωής Ναι, είναι παράξενο, μα τώρα πια το ξέρεις: μόνο αν δεις τη ζωή σαν μυθιστόρημα, αγγίζεις τον κρυφό πυρήνα της ζωής.

Μ υ $ ισ τ ο ρ ία Κ εδροΣ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Σ ύ γ χ ρ ο ν η ε λλ ην ικ ή πεζογραφία, x x z s m o p *'

ΜΕ ΧΛΩΡΟΦΥΛΛΗ

ΛΟΥΤΡΑ

ΑΡΧΕΙΟΘΕΤΗΣ

«Αύτό λοιπόν τό λαμπρό σύνολο βρίσκεται τώρα μπροστά μας στούς τρεις ομοιόσχημους, ομοιότυπους καί, φυσικά, έξαιρετικά καλαίσθητους μικρούς τόμους, πού φιλοτέχνησε τό καλλιτεχνικό μεράκι τοϋ πρόωρα χαμένου Φίλιππου Βλάχου... ’Α πό την άλλη πλευρά, την ούσιαστική, δλα, καί τά 35 πεζογραφήματα τοϋ Η.Χ.Π., διατηρούν την αισθητική αύτοτέλειά τους — διαφορετικό τό κάθε κείμενο άπό τά υπόλοιπα, άνεπανάληπτο, σέ άλλο τόνο ή σέ άλλη απόχρωση τόνου, μέ άλλη διάθεση ή σέ παραλλαγή μιας διάθεσης, μέ διάφορες τεχνικές γραφής, μέ διάφορα άπροσδόκητα ευρήματα, μέ θεματικές έναλλαγές, μέ διαφορετική θερμοκρασία στή συγκίνηση κ.ο.κ...» ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ (1990)

« 'Η πρόσφατη έπανέκδοση (μέ μεγάλη τυπογραφική φροντίδα) των δύο συλλογών διηγημάτων του, θά καθιερώσει τόν Παπαδημητρακόπουλο σέ ένα εύρύτερο αναγνωστικό κοινό, ώς έναν άπό τούς σπουδαιότερους 'Έλληνες συγγραφείς, τό έργο τοϋ οποίου θυμίζει ζωγράφους τοϋ μελαγχολικοϋ καί τοϋ έφήμερου, σάν τόν Πήτερ ’Ά λτενμπεργκ καί τόν ’Ά ντον Τσέχωφ, μέ μιά μελοδραματική ένίοτε πινελιά όπως εκείνη τοϋ Τζαίημς Θάρμπερ...» JOHN TAYLOR (1986)

Ε ΚΔ ΟΣ Ε Ι Σ ΝΕΦΕΛΗ ...προωθούν τό ελληνικό βιβλίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6. ΑΘΗΝΑ 106 80. ΤΗΛ.: 3607744

ΜΑΡΙΝΑ ΤΣΒΕΤΑΓΙΕΒΑ Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΟΝΕΤΣΚΑ

Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΣΟΝΕΤΣΚΑ είναι το κύκνειο άσμα της κορυφαίας

ρωσίδας ποιήτριας του εικοστού αιώνα. Πρόκειται για ένα μυθιστόρημα αυτοβιογραφικό. Κεντρική μορφή του μυθιστορήματος είναι η Σονέτσκα Χολλινταίη, η γυναίκα που η Μαρίνα Τσβετάγιεβα αγάπησε περισσότερο από κάθε άλλον. Ο έρωτας, ο θάνατος, η φιλία — μια φιλία που δύσκολα θα μπορούσε να διακρίνει κανείς από τον πιο παθιασμένο έρωτα— είναι οι κύριοι άξονες γύρω από τους οποίους περιστρέφεται η αφήγηση. ... Ένα βιβλίο συγκλονιστικό

Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν ΤΟΝΙ ΜΟΡΙΣΟΝ: Τζαζ ΤΟΝΙ ΜΟΡΙΣΟΝ: Τ α Γαλάζια μάτια (Νόμπελ λογοτεχνίας 1993) ΜΠΑΡΤ ΑΝΣΓΟΤΩΡΘ: Ιερή Πείνα (Βραβείο BOOKER 1992) ΜΑΡΤΙΝ Ε Ι ΜΙΣ: Το βέλος του χρόνου

και ετοιμάζονται ΡΟΝΤΥ ΝΤΟ Υ Λ: Πάντυ Κλαρκ Χα, Χα, Χα (Βραβείο BOOKER 1993) Α. ΜΠΑ Υ-ΑΤ: Το πάθος (Βραβείο BOOKER 1991) ΤΖ. Μ. ΚΟΥΤΣΥ: Ο βίος και η πολιτεία του Μάικλ Κ. (Βραβείο BOOKER 1983) ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ ΝΤΡΑΜΠΛ: Τ α φωτεινά μονοπάτια ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ ΣΕΙΡΑΣ: ΧΑΡΗΣ ΒΛΑΒΙΑΝΟΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΝΕΦΕΛΗ

Α Σ Κ Λ Η Π ΙΟ Υ 6, Α Θ Η Ν Α 106 80. ΤΗΛ.: 3607744

ΣΕΙΡΗΝΕΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΕΙΡΑ Γκύντερ Γκρας

Δυσοίωνα κοάσματα Γεράσιμος Δενδρινός

Χαιρετίσματα από το νότο Μαρία Ζαοΰση

Γράμμα από τον Ρήνο Κώστας Ζυρίνης

Αγκύλες [Πολλαπλός Θάνατος] Δήμος Θεός

Μανιάκ Μπέης Λίνα Καπετανάκη

Όχι, κάνετε λάθος Φοίβος Μάλαμας

Οι ασυγχώρετοι

Γιάννης Ρεμοΰνδος

Η ζωή είναι μυθιστόρημα, μωρό μου! Αντόνιο Ταμποΰκι

Ρέκβιεμ Αντόνιο Ταμποΰκι

Νυχτερινό στην Ινδία Κάρυλ Φίλιπς

Καίμπριτζ Στέλιος Φώκος

Δε λένε ποτέ καλημέρα τη νύχτα Έλλη Χιοΰμαν

Βίος και έργα της Γάτας της Σοφής

Κώστας Μαύρος

Η ζωή εν κύκλω

ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ

Ντέιλ Πεκ

Μάρτιν και Τζων Λουτσιάνο ντε Κρεσέντσο

Ωραία Ελένη, σ’ αγαπώ Γιάννης Ρεμοΰνδος

Βρέχει συντρίμμια από νίκελ

Τόνι Μόρισον

Το τραγούδι του Σόλομον Ναντίν Γκόρντιμερ

Κανείς να μ η μ ε συνοδεύσει Ναντίν Γκόρντιμερ

Η κόρη του Μπέρτζερ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Φ ερναντο Σ αβατερ

Κάνε αυτό που ΘέΠεις, αππά... Μαθήματα ελευθερίας για εφήβους, γονείς και δασκάλους από τον φιλόσοφο Φερνάντο Σαβατερ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων. Ένα βιβλίο με τρομερή απήχηση στις χώρες της Μεσογείου.

Λ ουτςιανο ντε Κ ρεςεντςο

ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας τόμος Α': 01 ΠΡΟΣΠΚΡΑΤΙΚΟΙ τόμος Β': ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΩΚΡΑΤΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑ

□ επ ίτιμος δημότης Αθηναίων Λουτσιάνο ντε Κρεσέντσο, το PC του αποδεικνύει με την πένα του πόσο σύγχρονοι είναι οι αρχαίοι φ ιλόσ οφ οι και πόσο διασκεδαστική η γνώση.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ

ΚΕΙΜΕΝΑ ΒΥΖΑΝΤΙΝΗΣ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η ΒΥΖΑΝΤΙΝΗ ΙΣΤΟΡΙΟΓΡΑΦΙΑ ΣΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΝΑΚΗ

Οι έκδόσεις Κανάκη παρουσιάζουν στό σύγχρονο άναγνώστη τά κείμενα της Βυζαντινής 'Ιστοριογραφίας, κάνοντας έτσι γνω στά στό εύρύ κοινό παραμελημένα μνημεία του Ελληνικού λό γου μέ την πεποίθηση ότι συμβάλλουν στην ερευνά του ιστορι κού παρελθόντος καί στην βαθύτερη αύτογνωσία των Νεοελλή νων.

εκδόσεις

Κανάκη

ΖΩΟΔΟΧΟΥ ΠΗΓΗΣ 2-4,10678 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 3814026, 3302385

Sicιβαζ,^ο

Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ No 352 ΜΑΙΟΣ 1995 Δ ια β α ζ ω - Α κ ο ύ ω - Β α ε ιιω //B estseller

Βραχυγραφίες

Επωνύμως ΟΟυμπέρτοΈκοκαι

η νεκρανάσταση του συγγραφέα Γράφει ο Σ. Τσακνιάς 2 4 Ρεπορτάζ Πάμε με το Βιβλίο Γοάφει ο Η. Μαγκλίνης 2 6 Άρθρο Στά ίχνη μιας “διδακτικής" ποιητι κής: Το αφηγηματικό σάμπαν του Γ. Αρισχηνού (από την Υπόθεση Γλωσσαλγίας στην Κατάβαση) Γοάφει ο:Δ. Αγγελάτος 32 Το ξένο βιβλίο Απομυθοποιητικές βιογραφίες Επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνης 3 4 Λιλιπούτεια Απαντούν οι: Σ. Γκρίντζος, Μ. Κόντολέων, Π. Φωτίου 3 6 Συνέντευξη Ο υπουργός πολιτισμού μιλά ει στο "διαβάζω"· την συνέντευξη πήρε ο Ηρ. Παπαλέξης

Σύνταξη: 33.01.239 Λογιστήριο: 33.01.241

Π Α Ρ Ο Υ Σ ΙΑ Σ Ε ΙΣ _______________________________________

52 Μόλις κυκλοφόρησαν Γράφουν οι: Τ. Δημητρούλια, Ν. Κώτσιου, Λ. Εξαρχοπούλου, Β. Σπάθή, Δ. Ρουμπούλα, Β. Καλαμαράς, Κ. Μαλαφάντης, Μ. Φάις, Γ.

Συνδρομές: 33.01.315 Fax: 33.01.315

Κεντρωτής, Ηρ. Παπαλέξης, Γ.Παπαδάτος 6 8 Υηόέκδοσιν Επιμέλεια Β. Κα λαμαράς

Ιδρυτής: ΠερικλήςΑθανασόπουλος Διευθυντής: ΓιώργοςΓαλάντης Αρχισυντάκτης: ΗρακλήςΠαπολέξης Σύνταξη: ΚατερίναΓρυπονησιώτη, Βασίλης Καλαμαράς, ΗρακλήςΠαπαλέξης, Βαοϋαθή,

Κ ρ ι τ ι κ έ ς ______________________________________________

70 72

Φιλοσοφία Σαίρεν Κίρκεγκωρ: Φόβος και Τρόμος Γραφείο ηΝίκηΚώτσιου. Τέχνες Ε. Μ. Gombrich: Ιστορία της Τέχνης Γοάφει ο Γ. Κεντρωτής

Μελέτες Βρασίδα Καραλή: Ο Νίκος Καζαντζάκης και το Παλίμψηστο της Ιστο ρίας, δοκίμιο επί της οντοποιίαςτης καλλιτεχνικής δημιουργίας Γοάφει ο Π. Δ. Μα-

Υπεύθυνηοικονομικών: ΒάσωΣπάθή Συνδρομές: ΑθανασίαΣπάθή Διαφημίσεις: ΗρακλήςΠαπαλέξης Καλλιτεχνική επιμέλεια: ΝένηΡάις Επιμέλεια- Διορθώσεις: ΒίκυΚωτσοβέλου Στοιχειοθεσία - ΗλεκτρονικήΣελιδοποίησηΦιλμ-Μοντάζ: ΕΝΤΥΠΟοε, ΖωοδοχουΠηνπς4θ,τηλ.: 36.36.058- 38.12.373 Εκτύπωση: ΓιώργοςΤσιροβασίλης, ΠαλαιάςΚαβάλας38,τηλ.: 59.87.678 Βιβλιοδεσία: Χρ. Παπαδόπουλος, Αγ. Φανουρίου30- ΝέαΛιόσια,τηλ.: 5719675 Διανομή: ΝέοΠρακτορείοΤύπου

στροδημήτρης

πουλος

Μαθηματικά Βαγγέλη Σπανδάγου-ΡούλαςΣανδάγου-Δέ

Οικονομία Ε. J. Hobsbawm: Η εποχή του κεφαλαίου 1848 - 1875

Γράφει ο Φ. Δ. Δρακονταειδής

Δ ε λ τ ί α ________________________

Βιβλιογραφικό 9 4 Κριτικογραφία

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : η κ ο υ λ τ ο ύ ρ α της α μ φ ισ β ή τη σ η ς__________

102 Ιδιοκτήτης - Εκδότης: ΓιώργοςΓαβαλάς&ΣΙΑΕ.Ε.

σποινας Τραυλού: Οι μαθηματικού της Αρχαίας Ελλάδας Γράφει ο Ν, Α. Φορό-

Έιμος Βόγκελ: Αντικουλτούρα και πρωτοπορία 105 ΦιλίπΜααρέκ: Ηκοι

νωνική αμφισβήτηση στον κινηματογράφο 110 Γκας Σάλβι: Μια απάντηση στις καλές T0xvep:freak culture 114 Σώτη Τριαντάφυλλου: Ηαμφίβολη αμφισβήτηση του Βρετανικού Θεάτρου

Κεντρική διάθεση: Αθήνα: «Διαβάζω» Α.Μεταξά26, Αθήνα10681 Θεσσαλονίκη: Βιβλιοπωλείο «Κέντροτουβιβλίου»Λασσάντη9τηλ. 237.463

διαμαρτυρίας

123 Ρόμπιν Ντένολοου : Country Joe: τραγουδιστής

ΝΕΑ ΕΛΛΗ ΝΙΚ Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ιάννης Αγγέλου Η ΕΙΣΟΔΟΣ ΤΟΥ ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΥ

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΝΤΟΔΗΜΟΣ ΣΙΓΑ ΤΟΝ ΠΟΛΥΕΛΕΟ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣίΔΕΡΗ ΠΑΤΡΙΔΕΣ

Μ η τς ο ς Αλεξανδροπουλος ΑΥΤΑ ΠΟΥ ΜΕΝΟΥΝ Α '+ Β ' Τόμος

ΚΩΣΤΑΣ ΚΟΝΤΟΔΗΜΟΣ Ο ΓΙΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΘΑ ΘΕΛΑΤΕ ΝΑ 'ΧΕΤΕ

Θ ωμάς Σ ιδε ρη ς ΤΟ ΣΙΩΠΗΤΗΡΙΟ ΔΕΝ ΑΚΟΥΣΤΗΚΕ ΑΚΟΜΑ

Γ εωργία Ανεζινη -Λ ερακη ΤΟ ΡΑΝΤΕΒΟΥ

Μ ανος Κ οντολεων ΑΠΟΦΑΣΙΣΑ ΝΑ ΣΚ Ο ΤΩ ΣΩ ΤΟΝ ΕΡΜΟΛΑΟ

Γ ιώ ργο ς Σ καρβελης ΟΙ ΑΠΡΕΠΕΙΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΕΝΟΣ ΠΡΑΜΑΤΕΥΤΗ

ΙΣΩ Σ ΚΙ ΕΣΕΙΣ ΤΟΥΣ ΓΝΩΡΙΣΑΤΕ

ΚΩΣΤΑΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΕΛΛΟΣ ΤΟ ΠΑΡΚΟ ΤΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΠΟΥΡΔΑΛΑΚΗΣ ΠΟΡΦΥΡΙΩΝ

Βασίλης Μ πενοπουλος Η ΠΟΛΗ ΕΦΥΓΕ ΑΠΟ ΤΑ ΠΑΡΑΘΥΡΑ

Ε λσα Σ ταγκου ΓΙΑ ΣΕΝΑ

ΠΑΡΑΘΥΡΟ ΣΤΟΝ ΑΛΛΟ ΤΟΙΧΟ ΓΐΟΒΑΝΝΑ ΒΑΜΜΕΝΟΣ ΗΛΙΟΣ Σ πυρος Γ κριντζος ΧΕΡΕΝΑΛΙΦ Ο ΤΕΛΕΥΤΑΙΟΣ Α ννα Δ ομηνικ ου ΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟΥ ΔΡΑΚΟΥ Αννα Δ ομηνικ ου ΤΟ ΧΑΡΤΙΝΟ ΣΠΕΡΜΑ ΤΑΣΟΣ ΖΟΜΠΟΛΑΣ ΠΑΛΑΙΟΠΩΛΕΙΟ ΙΔΕΩΝ Ν ανα Η ςαϊα Η ΜΟΝΗ ΔΥΝΑΤΗ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΑ Β ασίλης Κ αραγια ννης ΤΟ ΑΡΧΑΙΟ ΨΑΡΙ ΚΑΙ Η ΜΟΥΣΙΚΗ (Εικ.: Έλσα Στάγκου) Δ η μ ο σ θ έ ν η ς Β ο υ τ υ ρά ς ΑΠ ΑΝΤΑ Α ' + Β ' τόμος

Β ασίλης Μ πουντουρης ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΡΟΔΑ

Μ αρω Σ φακιανοπουλου

ΜΑΡΩ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Η ΑΝΝΑ

Θ ό δω ρός Π αναγος ΣΥΝΗΘΗΣ ΥΠΟΠΤΟΣ

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΑΛΦΑΜΠΕΤ ΣΙΤΥ

Γ ιά ννης Π απαγιαννης Η ΠΙΚΡΗ ΓΕΥΣΗ Ακριβή ΓΙαιιαλεξανδρατου Λυμπεροπουλου ΑΣΘΜΑΤΟΣ Η ΚΕΦΑΛΗ

Αημ η τρη ς Τ ςατςουλης ΤΟ ΝΥΧΙ ΤΗΣ ΓΑΤΑΣ

Ε ρς η Σ εϊρλη ΜΙΚΡΕΣ ΑΝΑΓΚΕΣ

ΧΡΙΣΤΟΣ Χ ατζηπαπας ΣΤΗΝ ΟΛΚΟ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ ΦΕΓΓΑΡΙΟΥ

Ε φη Π ιτςακη - Ρ οδή ΤΣΙΜΑ ΤΣΙΜΑ ΑΝΘΡΩΠΟΣ

Λ εωνίδας Χ ρηςτακης Ο ΚΥΡΙΟΣ ΑΘΗΝΑΙ

ΔΗΜΗΤΡΑ ΣΐΛΕΡΗ ΑΛΦΟΘΗΚΑΜΕ

Λ εωνίδας Χ ρηςτακης MONSIEUR MACEDOINE

ΕΛΛΗΝΕΣ *

Γ ιώ ρ γ ο ς Δ ε ν δ ρ ιν ο ς ΙΧΩ Ρ Ο Μ ΑΜ Μ ΟΥΘ

ΚΛΑΣΙΚΟΙ

ΓΝΩΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟ ΥΣ ΑΝ Θ ΡΩ Π Ο ΥΣ ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟ ΥΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΛΦΙΝΙ, ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 23-25, 106 77 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 38 30 955, f a x : 33 03 175

Αίολος-ΑΘ, Αριστοτέλης-ΑΘ. Βαγιονάκης-ΑΘ. Βιβλιογωνίο-ΑΘ. Γκοβόστης-ΑΘ. Γκρίτσης-Γεωργιάδης-Καλλιθέσ. Διάλογος-Βόλος. Διάμετρος-Χαλκίδα. Δωδώνη-ΑΘ. Ειρμός-Δράμα. Ελευθερουδάκης-Αθ. Ενδοχώρα-ΑΘ. ΕστίαΑθ. Εστία-ΑΘ. Ευριπίδης-Χαλάνδρι. Ιάνός-Θεοσ. Καραβίας-Ρουσσόπουλος-ΑΘ. Κεντρί-θεοσ. ΚουρκάκηςΚαρδίτσα. Λέξη-Καλαμάτα. Λέσχη του Βιβλίου-θεσσ. Μεθενίτης-Πάτρα. Μιχαλάς-ΑΘ. Παράμετρος-Χολαργός. Πειραϊκή Φωλιά-Πειραιάς. Πλέθρον-Αθ. Πλήθων-Πλατεία Αμερικής. Σύγχρονη Ειτοχή-ΑΘ. Φιλιππότης-ΑΘ. Χαλκίδης-Μυτιλήνη. Χνάρι-ΑΘ.

ί-,ι- Ι Β. ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ

Γ.ΓΚΑΑΡΝΤΕΡ

ΓΚ. ΜΑΡΚΕΣ

Λ. ΖΩΓΡΑΦΟΥ

Τ ο τ ε λ ε υ τ α ίο α ν τ ίο

Ο κόσμος της Σ ο φ ία ς

Π ερί έρω τος και ά λ λ ω ν δ α ιμ ό ν ιω ν

Η α γά π η άργησε μ ια μ έ ρ α

ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ

ΝΕΑΣΥΝΟΡΑ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

ΕΛΕΝΗ ΚΑΛΛΙΑ

Η ΖΩΗ ΕΝΟΣ ΘΕΑΤΡΟΥ ΕΙΝΑΙ μ ΠΑΡΑΜΥΘΙ... ΕΘ ΝΙΚ Ο ΘΕΑΤΡΟ 1 9 0 1 - 1 9 9 4

Α μμος

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΜΜΟΣ. ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 59, ΑΘΗΝΑ 106 80, ΤΗΛ.: 3633 083,3632 669, FAX: (01) 3636 415

ΕΛΛΗΝΙΚΑ CD-ROM ΚΑΙ CD-I Αυτό το μήνα, θα βρούμε στις προθήκες των βιβλιοπωλείων (;) το πρώτο CD-ROM ελληνικής παραγωγής. Πρόκειται για την Κρητική Αναγέν νηση που επεξεργάστηκε ομάδα Ελλήνων επι στημόνων. Το άνοιγμα αυτό το επιχειρεί ένας «παραδοσιακός» εκδοτικός οίκος, Τα Νέα Σύνο ρα - Α. Λιβάνης σε συνεργασία με τη θυγατρική εταιρεία Multimedia Ηλεκτρονικές Εκδόσεις. Πα ράλληλα πυρετωδώς ετοιμάζεται να κυκλοφο ρήσει σύντομα το πρώτο ελληνικό θεατρικό πα ραμύθι με τίτλο Έρχεσαι μαζί μου σε CD-I. Τα κείμενα και η σκηνοθεσία είναι της Κάρμεν Ρουγγέρη, η εικονογράφηση της Χριστίνας Κουλουμπή και οι φωνές από ηθοποιούς του Εθνικού Θεάτρου. Επίσης θα κυκλοφορήσει σε CD-ROM το Ανθρώπινο σώμα από την Ιταλία σε ελληνική μετάφραση. Ανυπομονούμε να δούμε και να ακούσουμε τα πρώτα ελληνικής παραγωγής CD-ROM και CD-I και να ενισχύσουμε αυτή την προσπάθεια, αν φυσικά τα αποτελέσματα είναι ικανοποιητικά.

ΟΥΜΠΕΡΤΟ ΕΚΟ ΚΑΙ ΖΑΚ ΝΤΕΡΙΝΤΑ Ήρθαν στην Αθήνα και έδωσαν διαλέξεις. Σύσσω μος ο τύπος παρακολουθούσε κατά πόδας τους δύο διάσημους διανοητές· σε ό,τι έκαναν, σε όσα είπαν. Ο λόγος βέβαια για τον Γάλλο φιλόσοφο Ζακ Ντεριντά και την περίφημη αποδόμησή του, που γνωρίζει παγκόσμια απήχηση, και για τον Ιταλό σημειολόγο και μυθιστοριογράφο Ουμπέρτο Έκο που με το Όνομα του Ρόδου έγινε γνωστός όσο ελάχι στοι συγγραφείς της εποχής μας.

Ο μεν Ζ. Ντεριντά, λιγό τερο αστραφτερός από τον Ιταλό σημειολόγο - ό πως ταιριάζει σ’ ένα φιλόσοφο -, έδωσε διάλεξη στο κατάμεστο αμφιθέατρο του Γαλλικού Ινστιτού του. Η δυσπρόσιτη για τους αμύητους σκέψη του Ντεριντά με τους ακροβατισμούς, τους πρωτό τυπους συλλογισμούς και τις φαινομενικές αντιφά σεις κατέβηκε στην αίθουσα και γοήτευσε το ακρο ατήριο. Ο ημερήσιος τύπος με τη σειρά του επέν δυσε περισσότερο το κλίμα, παρά την ουσία των λόγων του. Ελάχιστες οι εξαιρέσεις σημαντικών κα ταθέσεων για τον Γάλλο φιλόσοφο. Μια απ’ αυτές η συνέντευξη του Ζ. Ντεριντά στο Δημήτρη Μητρόπουλο στο ΒΗΜΑ όπου μεταξύ των άλλων γίνεται λόγος και για τις νέες τεχνολογίες: Η αναφορά των νέων τεχνολογιών (ηλεκτρονι κά βιβλία όπως τα CD-ROM και CD-I και παγκό σμια δίκτυα όπως το Internet) θέτει αναπό φευκτα το ερώτημα της σχέσης τους με την αποδόμηση. Τα κείμενα που ενσωματώνουν οι προαναφερθείσες αμφίδρομες επικοινωνίες, εξηγεί ο Ντεριντά, δεν υποβάλλονται σε αποδόμηση, είναι αποδόμηση - δηλ. είναι γραμμέ να με τις τεχνικές της αποδόμησης. Εντούτοις,το πεδίο της αποδόμησης δεν πε ριορίζεται στις προτάσεις ή τα κείμενα που διακινούνται στον κυβερνοχώρο: αντικείμενό της είναι να θέσει ερωτήσεις για το ίδιο το σύ στημα που τα υποστηρίζει, για την πολιτική και κοινωνικοοικονομική εξουσία που ελέγχει τα νέα μέσα συνδυάζοντάς τα με τις έννοιες του μυστικού, του δικαίου ή των ορίων. Αντιθέτως, ο κ. ΜΜΕ, το φαινόμενο που ακούει στο όνομα Ουμπέρτο Έκο, έκανε δυσανάλογα μεγαλύ τερο θόρυβο. Ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Παν/μίου Αθηνών και μίλησε με θέμα «Πανεπι στήμιο και ΜΜΕ», ενώ στο Μέγαρο «Παλλάς» ανα φέρθηκε στο «Συγγραφέα και τον ερμηνευτή του», κείμενο που θύμιζε, αν δεν ήταν ακριβώς το ίδιο, έ να που περιέχεται στο βιβλίο του «Ερμηνεία και υπερερμηνεία».

Σύμφωνα με το Θανάση Γιαλκέτοη στην Κυριακάτι κη Ελευθεροτυπία ο Έκο ανατίθεται στους στοχα σμούς του Ντεριντά. Αν από τη μια μεριά το κείμενο είναι ένα «ανοι κτό έργο» που ζει από τις ερμηνείες του ανα γνώστη, από την άλλη δεν μπορεί να υποβάλ λεται σε απεριόριστες και επομένως αποκλίνουσες ερμηνείες, όπως υποστηρίζουν οι θεω ρίες της αποδόμησης... Ενάντια στον Ντεριντά και στους αποδομιστές, ο Έκο επιχειρεί να προσδιορίσει «τα όρια της ερμηνείας». Όλα παίζονται γύρω από τρεις προθέσεις, που υποκινούνται με αφετηρία ένα οποιοδήποτε έργο: την πρόθεση του συγγρα φέα, την πρόθεση του ίδιου του έργου και τέ λος την πρόθεση του αναγνώστη. Οι δύο μεγάλοι διανοητές έφυγαν από την Ελλάδα, αλλά μας έχει μείνει ο απόηχος των όσων λέχθηκαν.

σεις έχουν ήδη πραγματοποιηθεί. Το «Δέντρο» έχει καλέσει τον Νίκο Κάσδαγλη, το «Νέο Επίπεδο» το Γιώργο Παυλόπουλο, το «Πλανό διον» το Χρήστο Λάσκαρη, η «Οδός Πανός» την Έφη Δρόσου, η «Ποίηση» τον Παναγιώτη Μουλλά, το «Γράμματα και Τέχνες» το Γιώργο Αράγη, ο «Μανδραγόρας» το Θανάση Τζούλη, ο «Ελίτροχος» της Πάτρας τουν Ανδρέα Φραγκιά, το «Εμβόλιμον» από τα Άσπρα Σπίτια Βοιωτίας το Μιχάλη Γκανά, ο «Πα ρατηρητής» της Θεσ/νίκης το Γιώργο Χειμωνά και ο «Πορφύρας» της Κέρκυρας το Θ.Δ. Φραγκόπουλο, η «Εταιρία» της Φλώρινας το Θανάση Βαλτινό και ο «Αλφειός» από τον Πύργο τον Παύλο Μάτεσι.

ΣΩΡΗΔΟΝ Η ποιήτρια Ζωή Καρέλλη, 94 ετών σήμερα, σε συνέ ντευξή της στον Βασίλη Καλαμαρά στην Ελευθερο τυπία μεταξύ των άλλων λέει:

ΜΕ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΟΥ ΥΠ.ΠΟ.

Μαθαίνουν πάρα πολλά οι άνθρωποι, αλλά δεν μπορούν να ζήσουν ουσιαστικά. Η ευκολία μοι

Ανταποκρίνομαι στο πρόγραμμα των ΥΠ.ΠΟ. για διαλέξεις και ομιλίες, σε ξένα και ελληνικά πανεπι στήμια, πολλοί Έλληνες λογοτέχνες. Έχουν κληθεί

ράζεται σωρηδόν. Με καταλαβαίνετε τί σας λέω; Σωρηδόν. Η ευκολία, όμως, σε κάνει φτη νό. Πολύ εύκολα λέγεται το ναι και πολύ δύσκο λα και οδυνηρά το όχι.

από ξένα πανεπιστήμια οι συγγραφείς: Ζυράννα Ζατέλη (Παν/μιο Βιέννης), Ρέα Γαλανάκη (Παν/μιο Κολούμπια Ν. Υόρκης και Κολέγιο της Βοστώνης),

Τους εμπνευρμένους ποιητές να τους ακούμε προ σεκτικά. Έχουν πάντα δίκιο.

Άλκη Ζέη (Παν/μιο Μπέρμιγχαμ), Παναγιώτης Μουλλάς (Παν/μια Άμστερνταμ, Μπορντό, Μπέρμιγχαμ και Σόφιας), Γιώργος Γιατρομανωλάκης (Παν/μια Βόννης, Γκρόνιγκεν), Γιώργος Σκαμπαρδώνης (Παν/μιο Κολωνίας), Ξενοφών Κοκόλης

Μ ΠΑΤΕ ΣΚΥΛΟΙ...

(Παν/μιο Κατάνιας), Μαρία Λαϊνά (Κιγκς Κόλετς και Μπέρμιγχαμ).

Ούτε δέκα, ούτε εκατό, ούτε χίλια. Οκτώ χιλιάδες (8.000) βιβλία - μάλιστα, καλά διαβάσατε - έκαναν φτερά από τη βιβλιοθήκη της Γενικής Γραμματείας Τύπου και Πληροφοριών. Πέρα τούτων όμως, για

Σε ελληνικά πανεπιστήμια θα μιλήσουν: Ιάκωβος Καμπανέλλης και Άλκη Ζέη (Παιδαγωγικό Δημοτικής Εκπ/σης Αθηνών), Βαγγέλης Κάσσος

χάρτες. Η πρωτοφανής αυτή λεηλασία έγινε γνω

και Λότη Πέτροβιτς - Ανδρουτσοπούλου (Παιδαγω γικό Νηπιαγωγών Θεσσαλίας), Μανόλης Αναγνωστάκης (Παιδαγωγικό Θεσ/κης).

στή το ’89-’90 όταν πραγματοποιήθηκε έλεγχος στα βιβλία που είχαν καταγραφεί από τον Απρίλιο του ’54 (τότε δημιουργήθηκε η βιβλιοθήκη). Το

Παραλλήλως εννέα αθηναϊκά περιοδικά καλούν συγγραφείς της επαρχίας για διαλέξεις στην Αθή να και έξι της επαρχίας καλούν λογοτέχνες από την

ένορκη διοικητική εξέταση. Τον Μάρτιο όμως του

Αθήνα. Ας σημειωθεί ότι πολλές από τις εκδηλώ

να ολοκληρωθεί η καταστροφή, χάθηκαν και τόμοι εφημερίδων, διπλωματικά έγγραφα και σπάνιοι

1990 η υπόθεση πήγε στον εισαγγελέα και άρχισε 1991 η υπόθεση έκλεισε και μπήκε στο αρχείο, μας πληροφορεί η Απογευματινή.

«ΕΓΩ ΔΙΑΒΑΖΩ» Είναι δυνατόν, αν αληθεύουν, να καλύπτονται τέ τοια σκάνδαλα;

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΧΑΡΤΙ Μετά τα διαμερίσματα στην Αθήνα, τα εξοχικά σπίτια σε τουριστικά θέρετρα, τα διάφορα πλεούμενα, αυτοκίνη τα και ταξίδια, που μοίραζαν στους τυχερούς αναγνώ στες τους οι ημερήσιες εφημερίδες για να αυξήσουν την,κυκλοφορία τους - μετατρέποντάς μας σε κουπο νοσυλλέκτες - τώρα οι προσφορές άλλαξαν. Οι εφημε ρίδες μοιράζουν στους αναγνώστες τους βιβλία. Ας δούμε τι βιβλία προσφέρουν με κουπόνια και τα συμπεράσματα δικά σας. Ελευθεροτυπία. Ιστορία της Ανθρωπότητας. Αρχαίοι Κλασικοί. Λεξικό τσέπης Τεγόπουλου. Νέα. Η μαγεία του σεξ. Ο αιώνιος Άτλας. Απογευματινή. Εγκυκλοπαίδειες «Επιστήμη» και «Γνω ρίζω». Έθνος. Πανοραμικό Λεξικό. Αδέσμευτος Τύπος. Ιστορίαιού ελληνικού έθνους, και ο Ελεύθερος Τύπος Δύο βιβλία. Και αναρωτιόμαστε. 'Οταν κορεστεί το κοινό από τις βιβλιοπροσφορές τί άλλο θα σκαρφιστούν να μας προ σφέρουν για να αγοράζουμε και να διαβάζουμε εφημε ρίδες; Πάντως για μας η επιλογή είναι μία και μοναδική. Τα καλά κείμενα και η αντικειμενική ενημέρωση. Αυτό είναι το τελευταίο τους χαρτί. Όσο νωρίτερα το αντιληφθούν, τόσο καλύτερα για όλους μας.

Η ΓΛΩΣΣΑ TQN ΑΡΙΘΜΩΝ Με αφορμή την ατυχή πρόταση της γαλλικής προε δρίας στην Ενωμένη Ευρώπη να καταργήσει τα ελληνι κά μαζί με άλλες γλώσσες μικρών κρατών για λόγους οικονομικούς, έχουν γραφτεί πάμπολλα κείμενα στον η μερήσιο και περιοδικό τύπο. Άλλα με ηχηρές παραπο μπές στο ένδοξο παρελθόν μας κι άλλα που σε χαμη λούς τόνους αποδεικνύουν την αξία και τον πλούτο της ελληνικής γλώσσας. Ξεχωρίζουμε μια επιφυλλίδα του Μάριου Πλωρίτη στο Βήμα της Κυριακής. Ο Μ. Πλωρίτης επικαλούμενος το λεξικό του Α. Κωνσταντινίδη αναφέρει:

Το των

σύνολο λέξεων

της αγγλικής γλώσσας (κα τά το λεξικό Webst er International) είναι 166.724 κι απ’ αυτές οι 41.214 ελληνι κές. Ακόμα πιο εντυπω σιακή είναι, βέβαια, η ια τρική ορολο γία: από τις 43.716 λέξεις της, οι 20.346 είναι ελληνι κές. Δηλαδή σε σύνολο 178.903 αγ γλικών λέξε ων, οι 51.807 (το 29,24%) προέρχονται από τα ελληνι κά. Καί παρακάτω ο ί διος προσθέτει: Η γνωστή Αμερικανίδα ελληνίστρια, καθηγήτρια Μακ Ντόναλντ, υποστηρί ζει πως το σύ

Θα πραγματοποιηθεί από 12 έως 28 Μάίου, στο Πεδίοντου Άρεως, η 18η Γιορτή Βιβλίου. Συνδιοργανωτές της γιορτής είναι ο ΣΕΒΑ (Σύλλογος Εκδοτών Βιβλιοπω λών Αθηνών) και το Πνευματικό Κέ ντρο του Δήμου Αθηναίων. Πάνω από 300 εκδότες θα εκθέσουν από 40.000 τίτλους βιβλίων. Πρόκει ται για μια πραγματική γιορτή του βι βλίου αφού πλαισιώνεται από εκδη λώσεις και δραστηριότητες που σκο πό έχουν να φέρουν κοντά στο βιβλίο όσο γίνεται περισσότερους αναγνώ στες, ιδιαίτερα νέους. Ενδεικτικά αναφέρουμε μερικές από τις εκδηλώσεις που θα πραγματοποι ηθούν: • Λειτουργία μουσικού καφενείου ό που θα παρουσιαστούν μουσικά σχή ματα λαϊκής, σύγχρονης και κλασι κής μουσικής. • Τρεις μεγάλες συναυλίες με τους Μίκη Θεοδωράκη, Διονύση Τσακνή, Πάνο και Χάρη Κατσιμίχα. • Έκθεση παλιών ελληνικών βιβλίων που περιέχουν χαρακτικά γνωστών Ελλήνων χαρακτών σε συνεργασία με την Εθνική Πινακοθήκη. • Λειτουργία τυπογραφείου και βι βλιοδετείου όπου θα παρουσιάζεται η τέχνη της έκδοσης του παλιού βι βλίου. • Εκδηλώσεις για τα παιδιά με θέμα τα το AIDS, την οικολογία και το κυκλοφοριακό. • Λειτουργία παιδικής βιβλιοθήκης μοντέλου. • Θεμαπκή έκθεση παιδικού βιβλίου. • Σε συνεργασία με το ραδιοφωνικό σταθμό «Μελωδία» θα λεπουργεί, στο χώρο, ραδιοφωνικός σταθμός.

νολο των ελ ληνικών λέξε ων φτάνει τις 600.000, δηλ. 3,4 φορές περισσότερες από τις αγ γλικές και 4,3 περισσότερες από τις γαλλικές. Οι αριθμοί όταν στηρίζονται σε αδιάσειστα στοιχεία δεν υπερβάλλουν ποτέ. Μιλούν μια γλώσσα υπερ-εθνική.

οΟνμιψο'Εχο

χαιη ηψνάηαυη τσνονγγιχφα Εδώ και κάμποσες δεκαετίες, η θέση του «εμπειρικού» συγγραφέα - του φυσικού, δηλαδή, προ σώπου το οποίο μπορούμε να συναντήσουμε και να συνομιλήσουμε μαζί του, να ακούσουμε τις από ψεις του και να συμφωνήσουμε ή να διαφωνήσουμε - έχει κλονισθεί. Οι προθέσεις του, αυτές που παλιότερα υπεθέταμε ότι αποτελούσαν το έναυσμα (και το πηδάλιο) για τη συγγραφή του έργου του, αν δεν είναι πια παντάπασι αδιάφορες, γίνονται δεκτές με πολλές επιφυλάξεις και οπωσδήποτε δεν θεωρούνται δεσμευτικές για την ερμηνεία του έργου. Το μεγαλύτερο μέρος των σημαντικών θε ωρητικών της λογοτεχνίας και των κριτικών, μετά την εμφάνιση της αμερικανικής Ν έας Κριτικής, πι στεύει πως στην καλύτερη περίπτωση η δυνατότητα να γνωρίσουμε αυτές τις προ-κειμενικές προ θέσεις είναι αμφίβολη, και στη χειρότερη, η πιθανότητα να είναι παραπλανητικές είναι σημαντική, έ στω κι αν τις συνάγομε από δηλώσεις του ίδιου του εμπειρικού συγγραφέα, από συνεντεύξεις του δηλαδή, επιστολές, ημερολόγια ή άλλες σχετικές μαρτυρίες. Ο ίδιος ο συγγραφέας, ως φυσικό πρόσωπο, ενδέχεται να μην έχει πλήρη και σαφή συνείδησή των προθέσεων που αποκαλύπτει το κείμενό του. Γι’ αυτό και η αποκάλυψη των κειμενικών προθέσεων είναι έργο του ερμηνευτή περισ σότερο παρά του συγγραφέα. Ο Κορνήλιος Καστοριάδης παρατηρεί ότι «όχι μόνο όταν ένας καλλι τέχνης αρχίζει ένα έργο, αλλά ακόμη και όταν ένας συγγραφέας αρχίζει ένα θεωρητικό βιβλίο, ξ έρει και δεν ξέρει τί θα πει - κι ακόμα λιγότερο ξέρει τί θα σημαίνει αυτό που θα πει». Η συμβολή του Ουμπέρτο Έκο, ως θεωρητικού της λογοτεχνίας, προς την κατεύθυνση αυτή υπήρξε ουσιαστική. Ο Stefan Collini, στην εισαγωγή του στη σειρά διαλέξεων και συζητήσεων που έ λαβαν χώρα στο πανεπιστήμιο του Καίμπριτζ το 1990 και εκδόθηκαν το 1993 στα ελληνικά, σε μετά φραση Αναστασίας Παπακωνσταντίνου, από τις εκδόσεις «Ελληνικά Γράμματα», με τίτλο Ερμηνεία και Υπερερμηνεία, σημειώνει ότι «ο Έκο υιοθετεί μια θεωρία που, εδώ και δεκαετίες, σεβάστηκαν οι Νέοι Κριτικοί. Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, η προ-κειμενική πρόθεση του συγγραφέα - το πλέγμα των επιδιώξεων που ενδεχομένως τον οδήγησε στο να επιχειρήσει να γράψει ένα συγκεκριμένο έρ γο - δεν μπορεί να αποτελέσει τη λυδία λίθο της ερμηνείας- απεναντίας, οι προθέσεις του συγγρα φέα μπορεί να είναι άσχετες ή παραπλανητικές στην αναζήτηση του νοήματος ή των νοημάτων του κειμένου». Αν και ο ίδιος ο Έκο υποστηρίζει ότι ο «εμπειρικός» Συγγραφέας πρέπει να έχει τη δυνα τότητα να χαράζει ορισμένες ερμηνείες, άσχετα από το πόσο σαφείς είναι, πιστεύει ειλικρινά ότι το ερμηνευτικό παιχνίδι κρίνεται κυρίως από την ισορροπία ανάμεσα στην πρόθεση του έργου (intentio

Επωνύμως

operis) - που δεν μπορεί να περιοριστεί στα όρια της συγγραφικής πρόθεσης (intentio auctoris) - και στην πρόθεση του αναγνώστη (intentio lectoris), η ελευθερία της οποίας δεσμεύεται και πάλι από την πρόθεση του κειμένου. Με δύο λόγια, ισχύει αυτό που άκουσαν από τα χείλη του Ουμπέρτο Έκο δεκάδες χιλιάδες Έλληνες τηλεθεατές: «Σημασία δεν έχει ο Συγγραφέας αλλά το κείμενο» (μεταδό θηκε στα βραδινά δελτία ειδήσεων). Πολύ πιο τολμηρός υπήρξε, σχεδόν τριάντα χρόνια πριν, ο Ρολάν Μπαρτ στο διάσημο δοκίμιό του «Ο θάνατος του Συγγραφέα», που μεταφράστηκε στα ελληνικά από το Γιώργο Σπανό και συμπεριελήφθη στον τόμο Εικόνα - Μουσική - Κείμενο των εκδόσεων «Πλέθρον» (1988): «Η απομάκρυνση του Συγγραφέα (ακολουθώντας τον Μπρεχτ, θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για μια αληθινή "απο στασιοποίηση", με τον συγγραφέα να μικραίνει, σαν μια μικρή κούκλα, πέρα, στην άκρη της λογοτε χνικής σκηνής) δεν είναι μόνο ένα ιστορικό γεγονός ή μια πράξη γραφής: μετατρέπει εκ βάθρων το σύγχρονο κείμενο ή, για να το πούμε με άλλα λόγια, το κείμενο γίνεται και διαβάζεται εφεξής έτσι που, από αυτό, σε όλα τα επίπεδα, να απουσιάζει ο συγγραφέας». Και σ’ άλλο σημείο: «Ξέρουμε τώ ρα ότι ένα κείμενο δεν είναι φτιαγμένο υπό μια γραμμή λέξεων, από όπου αναδύεται μια έννοια μο ναδική, κατά κάποιο τρόπο θεολογική (η οποία θα ήταν το «μήνυμα» του «Συγγραφέα»), αλλά ένας χώρος με πολλαπλές διαστάσεις, όπου παντρεύονται και αλληλοαμφισβητούνται ποικίλες γραφές, από τις οποίες καμιά δεν είναι η αρχική [...]. Ξέρουμε ότι, για να αποδώσουμε στη γραφή το μέλλον της, πρέπει να αντιστρέφουμε το μύθο της: « Η γέννηση του αναγνώστη πρέπει να εξαγορασθεί με το θάνατο του Συγγραφέα». Η γέννηση του αναγνώστη - η ανάδυση της intentio lectoris κατά τον Ουμπέρτο Έκο. Ο Ρολάν Μπαρτ, ωστόσο, δεν έχει αυταπάτες. Γνωρίζει πολύ καλά ότι το αγγελτήριο θανάτου του Συγγραφέα, που απευθύνθηκε σε όλους τους παραλήπτες της σύγχρονης θεωρίας της λογοτε χνίας (όπως και στους επαρκείς αναγνώστες της) δεν έφτασε ακόμη στις ταχυδρομικές θυρίδες των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης: «Ο Συγγραφέας βασιλεύει ακόμα στα εγχειρίδια ιστορίας της λογο τεχνίας, τις βιογραφίες συγγραφέων, τις συνεντεύξεις των λαϊκών περιοδικών, και στη συνείδηση την ίδια των λογογράφων, οι οποίοι φροντίζουν να συνενώσουν, χάρη στο προσωπικό τους ημερο λόγιο, το πρόσωπό τους με το έργο τους. Η εικόνα της λογοτεχνίας, την οποία μπορούμε να συνα ντήσουμε στην καθημερινή μας κουλτούρα, επικεντρώνεται, κατά τυραννικό τρόπο, στο συγγρα φέα, το πρόσωπό του, την ιστορία του, τις προτιμήσεις του, τα πάθη του». Από την άποψη αυτή, οι υπηρεσίες που πρόσφερε ο Ουμπέρτο Έκο στη θεωρία του για την προ σέγγιση των κειμένων, κατά την πρόσφατη παραμονή του στην Ελλάδα, υπήρξε άκρως αρνητική. Δεν άφησε καμιά ευκαιρία που του δόθηκε να προβάλει, κατά τρόπο τυραννικό, τον Συγγραφέα Έκο, το πρόσωπό του, την ιστορία του, τις προτιμήσεις του, τα πάθη του - μέσα από δεκάδες συνε ντεύξεις σε τηλεοπτικά και ραδιοφωνικά κανάλια, σε εφημερίδες και περιοδικά, όπου, βεβαίως, δεν μιλούσε για τη θεωρία του αλλά για την ιστορία του, υποδηλώνοντας έτσι τη διχοστασία θεωρίας και πράξης. Με όλο το σεβασμό που εξακολουθώ να τρέφω για τη θεωρία του Έκο, φοβούμαι ότι η τε λευταία γονάτισε κάτω από το βάρος της προσωπικής του προβολής.

Επωννμως

I J ^

01 ΕΚΔΗΛΩΣΕΙΣ ΤΟΥ ΥΠ.ΠΟ. ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΡΟΩΘΗΣΗ ΤΟΥ ΠΑΙΔΙΚΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

ια δεύτερη συνεχή χρονιά το Υπουργείο Πολι1 τισμού διοργανώνει μεταξύ 7 και 14 Μάίου I εκστρατεία για την προώθηση του παιδικού I βιβλίου. Υπενθυμίζουμε ότι ο γενικός τίτλος των περσινών εκδηλώσεων ήταν «Μ’ Ένα Βιβλίο Πε τάω», ενώ φέτος, η καμπάνια του ΥΠΠΟ θα έχει ως τίτλο «Πάμε με το Βιβλίο». Το ΥΠΠΟ, σε συνεργασία με το υπουργείο Εθνικής Παιδείας και Θρησκευμάτων, έχει προγραμματίσει .. Μ ’ ένα β ιβ λίο ηατάω Ι να γίνουν πλήθος εκδηλώσεων σε όλη την Αθήνα α πό πενήντα και πλέον φορείς. Περιοδικά όπως το ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ διαβάζω αλλά και μουσεία, πανεπιστημιακές ομάδες, μορφωτικά ιδρύματα τραπεζών, εκδότες και θεατρι κές ομάδες έχουν αναλάβει να συνεχίσουν αυτή την προσπάθεια που ξεκίνησε πέρυσι την άνοιξη για να αναπτυχθεί μια τρυφερή και δημιουργική σχέση ανάμεσα στο παιδί και Υπενθυμίζουμε βέβαια ότι βασική εμψυχώτρια και συντονίστρια των εκ δηλώσεων αυτών ήταν και είναι η Μυρσίνη Ζορμπά. Αναφέρουμε ενδεικτικά μερικές από τις εκδηλώσεις της καμπάνιας: - Ξενάγηση των παιδιών στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο. - Ξενάγηση των παιδιών καθώς και εργαστήρι ζωγραφικής στο Αίθριο Αρχιτεκτόνων του Εθνικού Μετσόβειου Πολυτεχνείου. - Ξενάγηση και συμμετοχή των παιδιών σε εργαστήρι κουκλοθέατρου στο Σπίτι του Βιβλίου. - Επίσκεψη των παιδιών στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Ελλάδας. - Συμβουλευτικός - ενημερωτικός Σταθμός για το παιδικό βιβλίο, θεα τροποίηση λογοτεχνικού κειμένου, δραματοποίηση λογοτεχνικών έρ γων, θεατρικός αυτοσχεδιασμός, βιβλιοπαιχνίδια και δημιουργία κολάζ στην αυλή του κεντρικού κτιρίου του Πανεπιστημίου Αθηνών. - Συνάντηση των παιδιών με συγγραφείς, ποιητές, εικονογράφους και εκδότες, και διαγωνισμός «Μ’ ένα βιβλίο πετάω και πού πάω;» στο Πνευματικό Κέντρο Δήμου Αθηναίων. - Ξενάγηση στο παλιό τυπογραφείο και στη Βιβλιοθήκη του Γαλλικού Ινστιτούτου. - Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για σχολικές ομάδες Δ’, Ε’ και ΣΤ’ Δημοτι κού, καθώς και για σχολικές ομάδες Γυμνασίου στο Μουσείο Μπενάκη και στην Πινακοθήκη Ν. Χατζηκυριάκου - Γκίκα. - Ομιλίες, προβολές διαφανειών και εκπαιδευτικά παιχνίδια στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. - Ομιλία της Λιάνας Κανέλλη στο Μέγαρο Μουσικής. - Οικολογικό παιχνίδι γνώσης και προβληματισμού στο Μουσείο Ελλη νικού Προσκοπισμού. - Αφιέρωμα στα εκατό χρόνια του Κινηματογράφου καθώς και ομιλίες στη σχέση βιβλίου και ταινίας στον Εθνικό Κήπο. - φωτογραφικά παιχνίδια και εικονογραφήσεις από το Σύλλογο για την προστασία της θαλάσσιας χελώνας στον Εθνικό Κήπο. -Συναυλίεςτου Γ προγράμματος στον Εθνικό Κήπο. - Φωτογραφικά παιγχνίδια και εικονογραφήσεις από το Σύλλογο για την

μ to

προστασία της θαλάσσιας χελώνας στον Εθνικό Κή πο. - Ξενάγηση των παιδιών στη Βουλή των Ελλήνων. - Ξενάγηση των παιδιών στον θαυμαστό κόσμο της χαρακτικής στην Αίθουσα Τέχνης του Πνευματικού Κέντρου Δήμου Αθηναίων. - Εκπαιδευτικά προγράμματα συγγραφής σεναρίων στην Αίθουσα Τέχνης του Πνευματικού Κέντρου Δή μου Αθηναίων. - Ξενάγηση στη βιβλιοθήκη της Εταιρίας Λογοτεχνι κού και Ιστορικού Αρχείου. - Παιχνίδι συμμετοχής στη δημιουργία ενός βιβλίου στο Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τράπεζας. - Μέσα από εικόνες και κείμενα τα παιδιά θα ενημε ρωθούν για τα ανθρώπινα δικαιώματα στο Μουσείο Ιστορίας Πανεπιστημίου Αθηνών. - Λαϊκά αναγνώσματα: ξενάγηση των παιδιών στον ο νειρικό κόσμο του Θεόφιλου και του Ερωτόκριτου στο Μουσείο Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. - Ξενάγηση των παιδιών στην Ακρόπολη. - Στον Κήπο της Αρχαίας Αγοράς τα παιδιά θα ενημε ρωθούν για τα φυτά της Αττικής από τον σύλλογο «Οι Φίλοι του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας». - Ο Κοινωφελής Οργανισμός Κυκλαδικών Νήσων ξε ναγεί τα παιδιά στη ομορφιά του Κυκλαδίτικου τοπίου μέσα σ’ ένα χώρο με ελκυστική σκηνογραφική πα ρουσίαση και μέσα από προβολές, εκθέσεις και την κατασκευή ενός βιβλίου. - Μαθήματα φωτογραφίας στην Ελληνική Φωτογραφι κή Εταιρεία. - Μέσα από σελίδες της ελληνικής λογοτεχνίας που αναφέρονται στη θάλασσα, το Ναυτικό Μουσείο Ελλά δας αναλαμβάνει να ταξιδέψει τα παιδιά στο Αιγαίο. Και βέβαια, το «διαβάζω» έχει αναλάβει το στήσιμο ε νός σκηνικού όπου τα παιδιά θα δούνε όλη τη διαδικα σία της δημιουργίας ενός βιβλίου. Συγκεκριμένα, στο Πάρκο Ελευθερίας, τα παιδιά με τη συνοδεία ενός εμψυχωτή ξεναγού θα έρθουν σ’ επαφή με το συγγρα φέα, θα μιλήσουν με τον τυπογράφο ή βιβλιοδέτη και γενικά θα παρακολουθήσουν τα στάδια της γέννησης ενός βιβλίου, από τη συγγραφή ώς τη βιβλιοδεσία. Στην έξοδο θα διανέμεται ενημερωτικό υλικό, ενώ πα ράλληλα θα γίνει κι ένας διαγωνισμός εξωφύλλου. Επίσης, στην αυλή του κεντρικού κτιρίου του Πανεπι στημίου Αθηνών το «διαβάζω», μαζί με το περιοδικό Διαδρομές, Επιθέωρηση παιδικής λογοτεχνίας και Συνεργασία, θα οργανώσει έκθεση με τεύχη και τη δια νομή ενημερωτικού φυλλαδίου για γονείς - δασκάλους - φοιτητές. Τα παιδιά θα συμπληρώσουν ένα έντυπο με τη γνώμη τους για βιβλία που διάβασαν. Τέλος, να σημειώσουμε ότι μεταξύ 2 και 6 Μάίου έχει προγραμματιστεί μία Εβδομάδα Παιδικού Βιβλίου με περιφερειακές εκδηλώσεις που θα λάβουν χώρα σε δήμους όπως: Αγίων Αναργύρων, Αγίας Παρασκευής, Αιγάλεω, Αργυρούπολης, Ελευσίνας, Ηρακλείου, Καλ λιθέας, Νίκαιας, Χάίδαρίου και Χαλανδρίου. Ηλίας Μαγκλι'νης

Ε κ δόσ εις Κ ρ ιτικ ή Κυκλοφόρησε Γ ιώ ργος Ξ η ρ οπα ΐδη ς

Ο Heidegger και το πρόβλημα της Οντολογίας

Εκδόσεις Κριτική

«Με την φαινομενολογική ανάδειξη της ολό τητας του ώδε-είναι ως πεπερασμένης χρονικότητας ολοκληρώνεται η υπαρκτική αναλυτική και μαζί της η νεώτερη φιλοσοφία της υποκει μενικότητας: η υποκειμενικότητα, ερμηνευόμενη αποκλειστικά μέσα από τον ίδιο της τον εαυτό χωρίς αναφορά σε κάποιο ον έξω από αυτήν, αποτινάσσει οριστικά τον ζυγό της υποστασιακότητας. Το υποκείμενο γίνεται ο τόπος κάθε νοηματικής διάνοιξης, χωρίς τούτο να σημαί νει ότι μπορεί να παράγει το νόημα ad libidiim. Το νόημα δεν παράγεται ούτε συγκρο τείται από το υποκείμενο, αλλά συμβαίνει μ ε και μ έ σ α σ το υποκείμενο. Έ τσι, με τον διαχω ρισμό της υποκειμενικότητας από την υποστασιακότητα τίθενται συγχρόνως τα θεμέλια για την υπέρβαση της ίδιας της υποκειμενικότη τας. Το Ε ίν α ι και Χ ρ ό ν ο ς είναι από αυτήν την άποψη προϊόν της υπερβατολογικής φιλο σοφίας, ένα προϊόν που όμως κλονίζει τα θε μέλιά της προτείνοντας ένα «νέο» μοντέλο φι λοσοφικής σκέψης. Οι κατευθυντήριες λέξεις [Leitworte] της χάίντεγγεριανής φιλοσοφίας: Είνα ι, κόσμος, χρόνος, αλήθεια, νόημα, θεμέ λιο, δεν εμφανίζονται σε καμιά προηγούμενη φιλοσοφία μέσα σε ανάλογα συμφραζόμενα παρά αποτελούν ενδείξεις και νύξεις ενός νέου φιλοσοφικού προτάγματος, ενός νέου φιλοσο φικού παραδείγματος».

Ε κδόσ εις Κ ρ ιτικ ή Δ ιδ ό το υ 10, τηλ.:3630899 Β ιβλ ιοπω λ είο Κ ω λέττη25 τηλ.: 3836460

Στα ίχνη μιας «διδακτικής» ποιητικής: το αφηγηματικό σύμπαντου Γ. Αριστηνού Αν διαβάσει κανείς τα αφηγήματα του Γ.Α. (Υπό θεση Γλωσσαλγίας, 1981- Περιπ έτεια, 1 9 8 4 -Κ ρ ί

απάτην

ση, 1987 - Το Οδοιπορικό, 1988 - Η Κατάβαση, 1992)' - εξαιρώ από το πλαίσιο τη ς παρούσας εργασίας το τελευ τα ίο βιβλίο του, Θανατόφιλα και Ερωτοπαθή,2 που αποτελούν «τριάντα διδα κτικά αφηγήματα», αφού από εδώ διανοίγεται

Υπόθ

μια άλλη προοπτική - , μπορεί να δ ει ότι σχηματί ζεται ένα σύμπαν, κινητήριος μοχλός του οποίου είναι η αγωγή· να εξηγηθώ: τ α αφηγήματα αυτά όσο απείθαρχα, ατημέλητα, άναρχα, έκκεντρα εντέλει - κι αν φαίνονται στην αδρή επιφάνειά

Γλωσσαλγίας

το υς, στην πορώδη κειμενική επιφάνεια, στην ουσία συγκροτούν μιαν ενότητα, κατά τη γνώμη μου εντατικά και άγρυπνα δουλεμένη, εξαιρετικά επεξεργασμένη. Το ερώ τημα βεβαίω ς που νόμιμα τίθεται, είναι:

στην

Σ ε τ ί συνίσταται αυτή η ενότητα; Αφενός στην περιπετειώδη, γεμάτη άγχος και οδύνη αλλά και απαράμιλλες συγκινήσεις πορεία (Περιπέτεια Το Οδοιπορικό) ενός αφηγητή που παραμένει πεισματικά ανώνυμος - αρχίζει όμως να αποκτά

Κατάβαση

ένα σχήμα ή και ένα όνομα ακόμα, ιδιαίτερα με το ν προνομιούχο ήρωά του Φερντινάν από το Οδοιπορικό προς τη ν κατάκτηση μιας κρίσιμης και συνάμα εξυγιαντικής και καθαρτικής γνώσης που επιτελείται σε δύο χρόνους: Κρίση - Κατάβα σ η ■αυτή η γνώση αφορά στο Κακό το οποίο και αναδεικνύεται θεμελιώ δες οντολογικό έρεισμα (πρέπει όμως να σημειώσω παρενθετικά ότι προ-

νομιούχοι ήρω ες είναι δύο ακόμα: ο Δούτις

σφαλίζουν και εγγυώνται στον αφηγητή τη

τη ς Υπόθεσης Γλωσσαλγίας και ο Νίκος τη ς

γνώση και τη γραφή.

Περιπ έτειας). Α φετέρου στη διαμέσου αυτής

Εκτός όμως από το ν κύκλο των μυητών - εγ

τη ς γνώσης σ υγκρότηση ενός είδους α φήγη

γυητών τη ς μυθιστορηματικής αυτής αγω

σης που ρευστοποιεί τ α καθιερωμένα ειδολο

γής, το σύμπαν για το οποίο μιλούμε, οριοθε-

γικά όρια και σ τοιχειοθετεί με πάθος, είναι α

τείται από έμμονες αναφορές σε ορισμένους

λήθεια - έναν άλλο ορίζοντα1 εκεί όπου η συκοφαντημένη «μίξη» ετερογενώ ν στοιχεί ων (τύπων λόγου ή και λογοτεχνικών ειδών) δεν εξαντλείται ως σύνθημα αλλά είναι λει τουργική και κυρίως ευπρόσωπη. Υπό το πρί σμα του Κακού, του θανάτου θα έλ εγε ο σ υγγραφέας - επαναλαμβάνοντας σπουδαί

χώρους, πραγματικούς χώρους, διαπιστωμέ νους, που διήλθε και γνώρισε καλά ο αφηγη τή ς (ενώ και οι φασματικοί χώροι δεν έχουν μικρότερη παρουσία1 για λόγους οικονομίας θα μείνω στους π ραγματικούς)1 η ελλαδική ενδοχώρα από το ένα μέρος: η Βαράσοβα με το «αρχετυπικό φεγγάρι της» (Κατάβαση, 83)

ους προγόνους - όλα είναι ευπρόσωπα. Ας

αίφνης, η Μπουρτζινόβα, η Ύδρα, η Αθήνα

μείνουμε σ’ αυτά.

μιας ορισμένης περιοχής, και το Παρίσι με τις σκιερές του τοποθεσίες στις στάσεις του με

Για την ολοκλήρωση της μυθιστορηματι κής αγωγής θα εμφανισθούν πολλοί συμπα

τρά και στον Σηκουάνα από το άλλο. Θ α μας

ραστάτες που θα συμβάλλουν, ο καθένας με

πήγαινε μακριά μια λεπτομερής χω ρογράφη-

τον τρόπο του και όλοι μαζί1η πορεία ωστόσο

ση και ακόμα μακρύτερα οι συνδηλώσεις

τη ς αγωγής που έχει ως αφετηρία το γλωσσι

αυτής τη ς χω ρογράφησης (έχω κατά νου τη

κό άλγος, τη φλύαρη δηλαδή γραφή που α

συναφή καίρια προσέγγιση του Δ.Ν. Μαρωνίτη στην πεζογραφία του Γ. Χειμωνά)3· πρέπει

ποποιείται το στρογγύλεμα, την ολοκλήρω ση, τερπόμενη από την αλητεία της, υπο-

όμως να ληφ θεί υπόψη για ενδεχόμενη ανα

τυπώνεται στους τίτλους των αφηγημάτων

λυτικότερη προσέγγιση των κειμένων του Γ.Α. Οι πραγματικοί χώροι προσδίδουν - και

με αισ θητό τέλο ς την Κατάβαση. Έ χουμε λοιπόν ένα προσκλητήριο νε κρών και εν ζωή φίλων, οι οποίοι διατρέχουν

θα μείνω μόνο σ’ αυτό - το αναγκαίο αληθο φανές βάρος στην υπόθεση τη ς αγωγής.

τ α αφηγήματα (ο Δημήτρης, ο Λάκης, ο Ειρη

Α υτά νομίζω αρκούν ως γενικό πλαίσιο α

ναίος, ο Στέφανος, ο Κώνστας, ο Λαμόγιας, η Ελένη, η Βάσω, η Σέβα, η Νίκη), αναλαμβάνο

ναφορώ ν1 να περάσουμε τώ ρα στα ειδικότε ρα, στη χώρα τη ς αφήγησης, στην περιφέ

ντας ρόλους μυητών για τον αφηγητή που ως

ρεια πρώτα, στο εσωτερικό λίγο α ργότερα.

αναποδογυρισμένος EMILE του Ρουσό καρπούται με τον ένα ή τον άλλο τρόπο τη σο φ ίας τους: δεν τη δανείζεται, του προσφέρε-

Αφηγήματα, λοιπόν, με κατά βάση «μη-κανονικά» γνωρίσματα, αν υπολογίσουμε στα κα τ ά σύμβαση τουλάχισ τον «κανονικά», την

ται απλόχερα και εγκάρδια, και αυτός τη με-

προσανατολισμένη

ταπλάθει εκρηκτικά. Δύο γυναικείες μορφ ές δεσπόζουν εδώ, θα τολμούσα να τ ις χαρα

δράση, τη χρονική και λογική αλληλουχία των επεισοδίων που την υποστηλώνουν, όπως και

κτηρίσω αρχετυπικές μήτρες για το έρ γο του

τη συγκρότηση των ηρώων που εμπλέκονται

Γ.Α.: η Μάνα και τ α άγρυπνα μάτια τη ς από τη

προς

ορισμένο

τέλο ς

μια (προστασία και έλ εος τ α σήματα αυτών

σ’ αυτή. Δράση - Αλληλουχία επεισοδίων Ή ρω ες συναρτούν σε δύο επίπεδα, του χρό

των ματιών), το δεκαεφτάχρονο κορίτσι - άλ

νου ή αλλιώ ς τη ς θεματικής, και του λόγου ή

λ ο τε ως Αλίνα, άλλοτε διαφορετικά - με την

αλλιώ ς τη ς μορφής - επιτρέψτε μου εδώ τη σχηματικότητα - ό,τι ονομάζουμε αφήγηση

εκτυφλωτική του ηδυπάθεια που φ έρνει την οδύνη, σπαράσσει και σπαράσσεται, από την άλλη1οι δύο α υ τές μορφ ές τοποθετούνται αντιστικτικά και εισχωρούν ενίοτε η μία στην

βασιζόμενοι στο κοινότερο πλέον αφηγηματι κό υπόδειγμα του G. Genette.4 Τα «μη-κανονικά» ή μάλλον αποκλίνοντα χα

άλλη, η μία διασχίζει την περιοχή τη ς άλλης,

ρακτηριστικά των

όπως ο Έ ρω τας και ο θάνατος, και είναι

συντονίζονται στον άξονα μιας περιοδικότη τας, μιας δυναμικής επαναφοράς θεματικών

α υ τές που ξεπερνώντας το υς μυητές εξα

αφηγημάτων του

Γ.Α.

Λρφο

και μορφικών παραλληλισμών που προσδίδει στα κείμενα την ιδιάζουσα ρυθμικότητά τους (: η Κρίση είναι χαρακτηρισ τικό π αράδειγμα). Και είναι σαφές ότι τουλάχισ τον πρωτογενώς, το τονίζω, ο ρυθμός εγγρά φ εται ρτα ει

σβησε το πρόσωπό το υ) στο περι-κείμενο των αφηγημάτων του, διευρύνουν την εκκρεμμότητα και αυτό όχι μόνο για όσους ανα γνώστες έχουν μ άθει απλώς να τακτοποιούν «προς ευχερεσ τέραν κατάληψιν». Και δεν εν

δολογικά γνωρίσ ματα τη ς ποίησης. Ωστόσο

νοώ ασφαλώς μόνο το υς ειδολογικούς υπό

χρειάζεται εδώ μιά μικρή, ελπίζω όχι σχολα

τιτλους («Αφήγημα» κυρίως) που στην περί

στική, παρέκβαση περί ρυθμού: το κριτήριο

πτωση τη ς Περιπ έτειας είναι ιδ ιαίτερα χαρα

είναι βεβαίω ς η συστηματικότητα με την ο ποία εμφανίζονται στη ροή του λόγου τ α ποι

κτηριστικοί

κίλα

«Νουβέλα» στη σελίδ α τίτλου), αλλά και τ α ε πεξηγηματικά κείμενα στο οπισθόφυλλο των

σχήματα παραλληλισμών.

Ο μοειδείς

συντακτικοί ή/και και γραμματικοί όροι, ή συντάγματα σε ίδιες θέσ εις στο πλαίσιο ε πάλληλων

συντακτικών περιόδων,

αποτε

λούν βασικούς τρόπους παραλληλισμών.5 Έτσι, απροσδόκητες ενδεχομένω ς καταστά

και

(«Αφηγηματικά

εξαιρετικά κείμενα»

παρελκυστικοί

στο

εξώφυλλο,

βιβλίων (ιδίως στην Περιπέτεια, το Οδοιπορι κό και την Κατάβαση■ αλλά αυτό ισχύει και στην Υπόθεση Γλωσσαλγίας)' εδώ εξω τερικεύεται, θα έλεγα, ή καλύτερα θεματοποιεί-

σεις επιβάλλονται εκ πρώτης όψεως στον α ναγνώστη αυτών των αφηγημάτων, απόρ

τ α ι το στίγμα του κάθε βιβλίου και μαζί το

ροια για να το πω σύντομα, τη ς συνδυαστι

Κατάβαση. Και αυτό γ ίνεται με σπουδή και ε

κής στρατηγικής που εκφράζουν, αποκλίνουσα δ ηλαδή αφήγηση με ρυθμική οργάνω

πιμονή: διαπιστώνουμε μια εξαιρετικά ομιλη τική διάθεση εκ μέρους του σ υγγραφέα σαν

ση, χάρη στην οποία υπογραμμίζονται βίαια

να επιβαλλόταν από επείγουσες καταστά

σχεδόν θεματικές εμμονές. Ένα μόνο παρά

σ εις, σαν να επιβαλλόταν να διαβαστεί το κεί

δειγμα από την Κρίση (49):

μενο σωστά λόγω κινδύνου παρανοήσεων.

Κύριε, χάρισε την αρρώστια στα ρωμαλέα κορ μιά μας. Άστ’ τα χαμαί να σπαράζουν αφρισμέ-

στίγμα όλης τη ς πορείας που οδηγεί στην

Περνώντας ωστόσο στα ίδια τ α κείμενα δεν μπορούμε παρά να αναρω τηθούμε για τη

να από την επιληψία! Κύριε και Ποιμενάρχα,

σκοπιμότητα του κατά κεφάλαια συνεπέστα

λιάνισε σκληρά το ακήρατο σώμα! Δώρισε, σα

του διαχωρισμού τους: τι αφήγημα είναι

χάρη ανεπίληπτη και χωρίς ανταμοιβή, τα α

αυτό, για παράδειγμα η Κρίση, που αποτελεί-

κρωτηριασμένα μέλη των πιστών στην ακόρε

τα ι από δύο κεφάλαια, η έκταση των οποίων

στη δίψα των ποινικών φονιάδων! Κάνε λύκο το

δ ιαφ έρ ει κατά 109 σελίδες (το πρώτο έχει 4

πρόβατο και την παιδοκτονία μέγα πανηγύρι! Αγρίεψε ακόμη πιο πολύ τον αδρό και γαύρο

και το δεύτερο 113 σελίδες); ή ακόμα τι εί δους κεφάλαια είναι αυτά, 17 το ν αριθμό,

λέοντα, και του πουλιού την προσήνεια εκμαύ-

στην Περιπέτεια και το Οδοιπορικό από άπο

λισέ την. Κόψε τα χέρια του άνακτος και ρίχ’ τα

ψη λειτουργικότητας, όταν είναι αναμφίβολα

σε βάραθρο πταισμάτων. Μαύρο στο μαύρο,

γνωστό ότι ο όρος «κεφάλαιο» εξυπ ηρ ετεί με

Κύριε, και δόρυ μπήξε στου Χριστιανού την

συγκεκριμένους τρόπους την ε ξέλιξη της

πορνεμένη αρετή! Να λάμψ ειτο αδιατίμητο κα

δράσης, ενώ στα αφηγήματα αυτά η δράση

κό στους αιώνες των αιώνων!

ανοίγεται σε ολωσδιόλου διαφορετικούς ά

Ο αναγνώστης έχει την αίσθηση ότι κλονίζο

ξονες, ενώ δηλαδή με τα κοινά μ έτρα η δρά

νται όχι μόνο οι ειδολογικές διακρίσ εις που

ση είναι «μη-κανονική»;

είναι παραδοσιακά αποδεκτές λόγω αδιαμ-

Σχολαστικές παγίδες έξω από τον αφηγη

φησβήτητου γραμματολογικού κύρους, αλλά και ορισμένες εντυπωσιολογικής υφής βεβαι

ματικό κύκλο, στην περιφέρεια, υπονομευτι κή φορά μέσα στον κύκλο. Να περάσουμε

ότητες τρέχουσ ας μάλλον χρήσης (του τύ

λοιπόν μέσα σ’ αυτόν.

που: «τι είναι ποίηση; Ποίηση είναι...»). Πόσο

Το στίγμα τη ς αφήγησης: ένας αφηγητής

μάλλον όταν «σχολαστικές» εμμονές του

που κρ α τά ειτο νήμα, αφήνοντας όμως πολλά

συγγρ αφ έα τώ ρα (που κάποτε θεω ρήσαμε ό

περιθώρια στους ήρω ές του να υπάρξουν,

τι πέθανε γιατί πιστέψαμε ότι χάθηκε, ότι έ

και σ υμμετέχει ούτως ή άλλως στα διαδρα

ματιζό μ ενα- αναλαμβάνει να διη γη θεί ιστο ρίες: του Δ ούτι στην Υπόθεση Γλωσσαλγίας, το υ Νίκου στην Περιπέτεια (11): Θα σας διηγηθώ την ιστορία του Ν ικολάκη από τα Φάρσαλα. Ιστορία που ξεκινάει από τα λιανι σμένα έντερα και τα καμένα οστά, στον οποίο α ν αθέτει όμως από το δ εύ τερο κεφάλαιο και εξή ς τη ν επαναφήγηση τ η ς πε ριπέτειας (34): Ο μύθος εκκρεμεί. Κοιτάξτε τώρα πώς θ’ αλλά

γυρίζει η ρόκα απ’ τη γριά μάγισσα που μη ρυκάζει τριμμένες λέξεις... Ό μω ς σε όλα α υ τά και για ό λα α υ τά έντονος, αγχώδης αυτοσχολιασμός, έντονος μετακειμενικός παρεμβατισμός που εκ τίθετα ι ενίοτε και ως δοκιμιακός λόγος, του σ υγγρ αφ έα στην αφήγηση: α υ τές οι νησίδες δίνουν τον τόνο: π.χ. α) (Κρίση, 9): Χλωμή Άνοιξη! Έ τσι ν’ αρχίσεις. Μέσα σε ολό θερμη κι ολάνοιχτη δεξίωση. Διάνοιξη πέρα α

ξουν όλα. Ο Νικόλας θα ξαναφηγηθεί την περι

πό τις στενωπούς. Να σκύψεις στους μακρότα-

πέτεια κάπως αλλιώτικη. Θα εγκαταλειφθεί στο

τους ψιθύρους και στα γουργουρίσματα των μικρών ζώων,

φύλλο της ελιάς, που εδώ και χρόνια είναι το ί διο. Ανάλλαχτο!

β) (Οδοιπορικό, 27):

Στην Κρίση το βάρος π έφ τει στη λεγάμενη

Πώς βρέθηκα εδώ στο γυαλί τη ς άμμου και

πρωτοπρόσωπη αφήγηση - χρησιμοποιώ τον

στου ποταμού τα βαθιά ριζώματα, κοντά στη

όρο ασφαλώς συμβατικά - στην εσωτερι-

φριχτή θέα του νεκρού; Ποια ίντριγκα με

κευμένη θα λ έγαμ ε, δράση, ενώ στο Οδοιπο

κουβάλησε εδώ; Ίσως το όνειρο που τρύπωσε

ρικό και τη ν Κατάβαση ο αφ ηγητής εννοεί να

προχθές στο ήδη ραγισμένο από την πτώση βρεγματικό,

εκ θέσ ει (αυτή τη φ ορά χωρίς το ν προγραμ ματικό τρόπο τ η ς Περιπέτειας, όπως φάνηκε

γ ) (Κατάβαση, 13):

στο π ροτελευταίο παράδειγμα) τη ν ιστορία

Χρόνια ολόκληρα, ζηλιάρικα, κοιτάζοντας πά

το υ Φ ερντινάν που αποκαλύπτεται στο τέλο ς,

νω - κάτω, δεξιά αριστερά, όλος αμηχανία αλ

στον Επίλογο τη ς Κατάβασης, αφηγητής /

λά και πανουργία και δόλο, μα δ εν ξέρω πόσο

σ υγγρ αφ έας πραγματικός, όπως περίπου και

στερεώθηκαν μέσα μου, όμως ήταν ένα προζύ

ο Νίκος. Θ α αρκεστώ σε ένα π αράδειγμα χω ρίς άλλο σχόλιο (78-79):

μι που φουσκώνει χωρίς να ξεχειλίζει - και βέ βαια μη φανταστεί κανείς πως τούτο είναι μια

... πες μου, Ferdinand, που σε είπα Αλεξέι και

άλλη εισαγωγή, όχι, όχι, συνεχίζω από εκεί που

γ ι’ αυτό τιμώρησα τη γλώσσα, την έβαλα στη

συνεχίζω από εκεί που τελείωσα την άλλη φ ο ρά.

θράκα να τσιγαρίζεται, μια τιμωρία απόλυτα δι δακτική, γιατί, ρωτάω, αυτή η ποταπή καθίζη

Συνω θούνται αυ τές οι νησίδες απειλώντας να

ση, ενώ πριν από λίγο, δεν πάνε πέντε ώρες, ί

δ ια ρ ρ ή ξο υ ντο πλαίσιο που τ ις ο ρίζει- ασκούν

σως μήνες, αλλά και χρόνια, ο χρόνος, ξέρεις,

πιέσεις σ τα αφηγηματικά τοιχώ ματα, ώστε

είναι τυφλός, τό τε λοιπόν, που ’τα προχτές,

κάποτε ο αναγνώστης, αβ ο ήθητος από έναν

σαν τιμόνιζες το άρμα, ένας Ηνίοχος συνεπαρ-

άστοργο, δόλιο, περιπαθή ωστόσο αφηγητή,

μένος, με τα μαλλιά πυκνά και κόκκινα, που ξί

αποφασίζει να πάρει την υπόθεση στα χέρ ια

παζαν τη μοίρα και πανικόβαλλαντο θάνατο, ε ί

του: να καταστρώσει τ ο υ ς δικούς το υ μυστι

ναι παράξενο που σαν μια απρόσκλητη στροφή

κούς χάρ τες, να τρ α β ή ξει τη δική το υ ρό τα σ ’

της μοίρας πήρα εγώ τα γκέμια της γραφής και

αυτό το καθόλα φ αρμακευτικό σύμπαν. Οι

είναι σαν εγώ να αφηγούμαι, αλήθεια, ποιος α-

ευ θ ε ίε ς προκλήσεις το υ αφ ηγητή/σ υγγρα-

φ ηγείται τώρα, εγώ, εσύ, ο φίλος ο Νικόλας,

φ έα στον αναγνώστη είναι άλλω στε π ολλές-

που τον τρακάρισες τυχαία εκεί, Πατριάρχου

μία εκδοχή (Οδοιπορικό, 19):

Ιωακείμ και Αναγνωστοπούλου γωνία, σαν βγή

Ωστόσο όλα αυτά - σε προειδοποιώ, αναγνώ

κες βράδυ από το σπίτι και, αφού περιπλανή-

στη - είναι προκαταρκτικά, κάτι σαν αναγγελία

θηκες στα στενά σοκάκια της Rue des Artistes,

θυέλλης ή ευαγγελισμός της Θεοτόκου. Πίστε-

έπεσες πάνω μου και μου ’σφιξες το μπράτσο

ψέ με πως κρατώ το νήμα, μόνο που αυτό δεν

κι εγώ σε κοίταξα με μια αλαζονεία και περι

είναι από μετάξι, αλλά από ίνες ζώου προϊστο

φρόνηση, πες μου, ποιος διηγείται, ποια υπο μονετική Βάβω της μοίρας κλώθει τη ρόκα,

ρικού,... Τη λογική αυτή το υ παρεμβατισμού που υπο-

στηλώνει τη ν εκφορά του λόγου τη ς αφήγη

χή που αναδεικνύει τον σύνθετο χαρακτήρα

σης (σ’ αυ τό θα επανέλθω παρακάτω), παρα

του κειμένου, την α τελεύ τη τα δηλαδή διαλο-

κολουθεί ο αναγνώστης και δια μέσου τη ς διακειμενικής

επισώρευσης:

π αρ αθέμα τα

ποικίλης προελεύσεω ς (λογοτεχνικά και μη)

γική υφή του. Το κείμενο αποκαλύπτεται εν κινήσει, εν δράσει, ζωντανό όπως ο άνθρω πος.

επί παραθεμάτω ν προστίθενται στον κορμό

Ο λόγος τ η ς αφήγησης ρ έει κατά τ ο μάλλον

τη ς αφήγησης, αποκτώντας στα νέα το υς

ή ήττον στους άξο νες του «ονειρεύομαι»,

σ υμφραζόμενα, νέα αξιολογική διάσταση.

«παραμιλώ», «θέλω να πω», «θυμούμαι», θε-

Θ α με πήγαινε μακριά να επιμείνω στο ζήτη

ματοποιώ ντας τη ν εκκρ εμ ότη τά του (το άλ

μα (το έχω κάνει αναλυτικά αλλού)6, να δι-

γο ς μιας γλώ σσας που δ εν κάνει άλλο παρά

ευκρινήσω μόνον ό τι η υφή τω ν ξένων λόγων

να α ναιρεί κ αθιερω μένες στάσεις και τη ν ίδια

(:τα π αρ αθέμα τα), που μεταστοιχειώνονται

τη συνείδηση ενός κόσμου με ευδιάκριτο Κέ

σ τα κείμενα το υ Γ.Α., ποικίλλει: από μια λ έξη

ντρο), [Κρίση, 79):

ή έναν τίτλο βιβλίου μέχρι και ο λόκληρες σ ε λίδες, άλλοτε με εμφ ανείς διαδικασίες (εδώ και η χρήση διαφορετικώ ν τυπογραφικών

Όμως θα επανέλθω σ’ αυτό τ ο σόι, αφού στο μεταξύ ανοίξει η φωνή μου και μιλήσει. Αλή θεια ποιος μιλάει; Ποιος θέλει να μιλήσει;

στοιχείων) άλλοτε υπαινικτικότερα, οπότε και

Τα επεισ όδια και οι πρωταγωνισ τές το υ ς (όχι

οι δυσ κολίες ταύτισ η ς αυξάνουν. Αλλά ο

μόνο τ α ό νειρα αλλά και οι αληθοφανείς ιστο

πωσδήποτε το ζήτημα δ εν είναι να αναγνωρί

ρίες, όπως για π αράδειγμα η ισ τορία του Θά-

σει κανείς ότι το όρα μα το υ καμπούρη καστα

νου, πρωτοστάτη στην εξέγερ σ η τη ς Σα-

νά στο τρίτο κεφάλαιο του Οδοιπορικού εισά-

γκάης και Ιησουίτη μοναχού που σπούδασε

γ ετα ι από τ ο «Ο λόγυρα στη λίμνη» του Α λέξ.

στη σχολή τη ς Escombar αλλά απέκτησε και

Παπαδιαμάντη (25-26):

φήμη «μέγα σφαγιαστή των ανυποψίαστων α

Αχ, οποίον λεπτοφυές σώμα εσκέπαζεν η λινο

θώων», Κρίση, 111-114) όσο και οι λεκτικές

μέταξος ορφνή εσθής! Πώς διεγράφετο αρμο-

το υ ς σ υμπεριφορές - όλη αυτή η άναρχη α

νικώς η μορφή της με χνοώδες πάλλευκον

φηγηματική ενδοχώρα - ιχνηλατούν, υποδει

χρώμα και τα ερυθρά μήλα των παρειών, με τον

κνύουν το υ ς συνεκτικούς αρ μ ούς το υς, χω

μελίχρυσον λαιμόν και με το ελαφρώς κολπού-

ρίς να πήζουν σε σχήμα: τ ις εκφάνσεις του

μενον στήθος της! Πόσον αβραί ήσαν αι χεί-

Κακού και τη ν κάθαρση το υ συμβεβηκότος,

ρες, και πόσον μελωδική έπαλλεν εις το ους

το υ γεγο νό το ς που αποκτά συγκλονιστική

σου η θεσπεσία φωνή της!

α υ το τέλ εια ύ στερα από το διαμελισμό τη ς

Το ζήτημα είναι ποια είναι η δύναμη εκείνη

υπερβατικής

που ω θεί τη μετακίνηση και πώς λειτο υ ργ εί α

τυραννικής Ουσίας. Α υτό το συμβεβηκός,

κριβώς η υιοθέτηση του ξένου κειμενικού λό

(Κρίση, 47):

γου, πώς λειτο υ ργ εί δηλαδή η πολυφωνική οργάνωση τη ς αφήγησης- α υ τά σημαίνουν

ενότητας

το υ

Κόσμου,

τη ς

το τυχάρπαστο μαυριδερό αποπαίδι που καμιά μήτρα δεν το ξέρασε και σε καμιά μήτρα δεν ο

δύο τουλάχιστον πράγματα για τη ν αναγνω

φείλει, σπέρμα που ξεστράτισε μες στη βουή

στική πρόσληψη - και τονίζω ότι μένω σε γ ε

των γεγονότων και ξεράθηκε και έμεινε εκεί,

νικές διαπιστώσεις: α) ακύρωση του συμβο

νοσταλγία του αγέννητου,

λαίου περί ακεραιότητος τη ς αφήγησης (δεν

ευαγγελίζονται τ α αφηγή μ ατα το υ Γ.Α. Η α

έχο υ μ ε έν α αλλά πληθώρα κειμένων που ε ι

κ έραια επίθεση κατά του Λόγου και των

σβάλλουν συστηματικά στην αφήγηση, δηλα

συναφών παραγόντων, επί των οποίων θ εμ ε

δή κείμενο ανοικτό) και β) ενεργοποίηση του

λιώθηκε το δυτικό Cogito, κατά το υ Θεού,

αναγνώστη μπροστά στο διευρυνόμενο ε ρ

τη ς εντέλ εια ς το υ Χρόνου, τη ς πληρότητας

μηνευτικό κενό. Α υτά τ α δύο σ ηματοδοτούν

τη ς Αιτίας, που αδιαμφισβήτητου Μ ύθου, του

μια δυναμική εκδοχή του κειμένου που ξ ε

ακλόνητου Κέντρου και τη ς ακεραιότητας

περνά ειδολογικές κ ατα τά ξεις, που δ εν ε ξ α

του Σύμπαντος, σ ηματοδοτεί μια υ ψηλής επι-

ντλείται στα δεδ ο μ ένα τη ς διατύπωσης αλλά

κινδυνότητας περιοχή, αυτή του μαχόμενου

ανοίγεται στον κόσμο τη ς εκφοράς, μια εκδο

Κακού: μια οριακή ζώνη, ένα χώρο όπου όλα

είναι αναπάντεχα - και για το υ ς μη-ασκημέ-

νεις έξω, κάτω στην Αράχοβα, κι ανακλαδίζε-

νους σ τον ίλιγγο που βασιλεύει εκεί, σίγουρα

σαι, ενώ τα πτηνά, οι αετοί, οι γύπες, τα κορά

αφ ό ρ η τα - , ευπρόσωπα όμως, ανθρώπινα.

κια, τ ’ αγριοπερίστερα βουτάνε με απίθανη τα

Το μαχόμενο Κακό και η α γ ιό τη τά το υ αναδει-

χύτητα προς το χάος της χαράδρας.

κνύει το πραγματικό ανθρώπινο πρόσωπο

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΑΓΓΕΛΑΤΟΣ

(Κρίση, 22): Είπα να την ακουμπήσω, σαν ένας κλέφης που ζηλεύει λίγο αγιασμό από το δισκοπότηρο, α κάθαρτο με κατακάθια, από λίπος, αγιασμό. Γιατί μες στο κακό, εγώ, αγιάζω, είπα πως α

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

γιάζω.

Ο κύκλος τη ς αγωγής λοιπόν ή κ αλύτερα η αί σθηση ενό ς ν εφ ελώ ματος που ανεβαίνει από το υπογάστριο (Κατάβαση, 14) προς τ α πάνω ορμητικά: γιατί η αίσθηση είναι σαρκική, δεν είναι ιδέα αλ λά σώμα, πράγμα ζωντανό π’ ασπαίρει, που κλαίει και κλαίγεται, που σέρνει μες στη σκόνη το νεκρό παλικάρι όταν χτυπήθηκε πισώπλατα και έπεσε αυτός ο έφηβος, καθώς τα νεύρα του έπαιζαν ή χόρευαν καλύτερα, τη στιγμή που ο ήλιος αντανακλούσε πάνω στη χυτή μπρούντζι νη αποθέωσή του, όπως το χάραμα που βγαί

☆ ☆ ☆ ☆ ☆ ☆ ☆ ☆

'i t

Υπόθεση Γλωσσαλγίας, Αθήνα, Κέδρος, 1981 - Περι πέτεια, Αθήνα, Καστανιώτης, 1984 - Κρίση, Αθήνα, Άγρα, 1987, Το Οδοιπορικό, Αθήνα, Καστανιώτης, 1988 -ΗΚατάβαση, Αθήνα, Καστανιώτης, 1992. 2. Θανατόφιλα και Ερωτοπαθή, Αθήνα, Σμίλη, 1992. 3. Δ.Ν. Μαρωνίτης, Η πεζογραφία του Γιώργου Χειμωνά. Αφηρημένο και συγκεκριμένο. Δύο ομιλίες και ένα επί μετρο, Αθήνα, Λωτός, 1986. 4. G. Genette, Figures III, Paris, Seuil, 1972' και του ιδίου: Nouveau discours du recit, Paris, Seuil, 1983. 5. Δ. Αγγελάτος, «Περί λογοτεχνικών ειδών. Μια κειμενική ανάγνωση της Κρίσης του Γ. Αρισιηνού», ο Πολί της 87 (15) (Ιανουάριος 1988), 57-52. 6. Δ. Αγγελάτος,... λογόδειπνον... Παραθεματικές πρα κτικές στο μυθιστόρημα, Αθήνα, Σμίλη, 1993.

ΛΕΞΙΚΟ ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΩΝ ΟΡΩΝ ΓΕΡΜΑΝΟΕΛΛ ΗΝΙΚΟ ΕΛΛΗΝΟΓΕΡΜΑΝΙΚΟ

Οικονομία των επιχειρήσεων, πολιτική οικονομία, * εμπορικό, εργασιακό, φορολογικό και ασφαλιστικό δίκαιο, ^ μεταφορές, τουρισμός, βιομηχανία, εμπόριο. 'if Πάνω από 24.000 όροι. 528 σελίδες. Δρχ. 13.500. £ ISBN: 3-9804379-0-6 if Διάθεση: Triadaflllu - Verlag ♦ Maillingerstr. 9 80636 Miinchen - Germany. TeL/Fax: 0049/89/12 35 2 88 if

επιμέλεια: Ηλίας Μαγκλίνης

ΑΠΟΜΥΘΟΠΟΙΗΤΙΚΕΣ ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΤΑ Τ Ε Λ Ε Υ Τ Α Ι Α Χ Ρ Ο Ν Ι Α Ε Χ Ο Υ Ν Π Λ Η Θ Υ Ν Ε Ι ΟΙ Β Ι Ο Γ Ρ Α Φ Ι Ε Σ , ΟΙ Ο Π Ο Ι Ε Σ Τ Ε Ι Ν Ο Υ Ν ΝΑ Α Κ Ο Λ Ο Υ Θ Ο Υ Ν ΜΙ Α Α Π Ο Μ Υ Θ Ο Π Ο Ι Η Τ Ι Κ Η Γ Ρ Α Μ Μ Η Π Ο Υ , Κ ΑΤ Α Κ Α Ν Ο Ν Α , Α Ν Α Τ Ρ Ε Π Ε Ι ΤΑ Μ Ε Χ Ρ Ι Τ Ω Ρ Α Δ Ε Δ Ο Μ Ε Ν Α Γ Υ Ρ Ω Α Π Ο Τ Η Ν Π Ρ Ο Σ Ω Π Ι Κ Η Ζ Ω Η Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ω Ν , Κ Α Λ Λ Ι Τ Ε Χ Ν Ω Ν Ή Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Ω Ν . Κ ΑΤ Ω Α Π ’ Α Υ Τ Ο Τ Ο Π Ρ Ι Σ Μ Α Ε Ι Ν Α Ι Γ Ρ Α Μ Μ Ε Ν Ε Σ ΚΑΙ ΟΙ Β Ι Ο ΓΡΑΦΙΕΣ ΠΟΥ Α ΚΟ ΛΟ ΥΘ Ο Υ Ν .

«Η Ζωή και τα ψέματα του Μπέρτολντ Μπρεχτ» ονομάζεται η βιογραφία με την οποία ο συγγρα φέας της, John Fuegi, α ναλαμβάνει να βάλει τα πράγματα στη θέση Η Ζωή και τα τους ή, πιο σωστά, να Ψέματα του βάλει τον ίδιο τον Μπρεχτ στη θέση του. Μπέρτολντ Ο τίτλος είναι σαφής. Ο Μπρεχτ Fuegi ξεκινάει μια κατά Harper Collins μέτωπον επίθεση ενά Σελ.732 ντια σ’ έναν δημιουργό, του οποίου το όνομα, ει δικά την τελευταία δεκαετία, έχει υποστεί ιδιαίτερα σκληρή κριτική, ενώ το έργο του έχει θεωρηθεί από πολλούς ειδικούς παρωχημένο και συμβατικό. Ούτε λίγο ούτε πολύ, ο Fuegi αποκαλεί τον Μπρεχτ απα τεώνα, λογοκλόπο και εκμεταλλευτή όλων όσοι τον βοήθησαν και συνεργάστηκαν μαζί του. Συγκεκριμένα, ο Fuegi ισχυρίζεται ότι ο Μπρεχτ αδυνατούσε να ολοκληρώσει ένα έργο από μόνος του: η «Όπερα της Πεντάρας» είναι ουσιαστικά έρ γο της συνεργάτιδας και ερωμένης του Ελίζαμπεθ Χάουμπτμαν, ενώ ο θάνατος μιας άλλης συνεργάτιδας και ερωμένης του, της Γκρέτε Στέφιν, στις αρ χές της δεκαετίας του 1940, σήμανε το τέλος της καριέρας του Μπρεχτ ως σημαντικού θεατρικού συγγραφέα, αφού δίχως τη συμβολή της, ο ίδιος α

John Fuegi

δυνατούσε να κάνει οτιδήποτε ουσιαστικό. Σαν να μην έφταναν όλα αυτά, ο Μπρεχτ ήξερε να εκμεταλλεύεται τις καταστάσεις και μάλιστα με το παραπάνω, τόσο από πλευράς προώθησης του δι κού του μονάχα ονόματος όσο και από πλευράς οι κονομικής: εξασφάλιζε πάντα τα πνευματικά δικαι ώματα έτσι ώστε να ανήκουν μόνον σ’ εκείνον ενώ τα χρήματά του, που δεν ήταν λίγα, τα κατέθετε σε ελβετικές τράπεζες. Η αλήθεια είναι ότι τα περισσότερα από τα πα ραπάνω δεν έρχονται στο φως για πρώτη φορά' εί ναι λίγο πολύ γνωστά. Ήδη από τη δεκαετία του 1920 οι φήμες γύρω από την αυθεντικότητα και την τιμιότητα του Μπρεχτ ως συγγραφέα έδιναν κι έ παιρναν. Πάντως, ο συγκεκριμένος βιογράφος βα

σίζει όλα όσα λέει σε συγκεκριμένες πηγές, τις ο ποίες δεν παραλείπει ν’ αναφέρει λεπτομερώς. Από κει και πέρα όμως, σε πολλά σημεία, το ύφος του βι βλίου θυμίζει λιβελλογράφημα και είναι αλήθεια πως λίγη ψυχραιμία στην αντιμετώπιση τέτοιων ζη τημάτων δε θα έβλαπτε. Εκτός από την υπέροχη μουσική με την οποία ο Κουρτ Βάιλ έντυσε πολλά από τα έργα του Μπρεχτ,

Ο Λι Ζισούι υπήρξε, α πό το 1954 έως το 1976, ο προσωπικός γιατρός του θρυλικού Κινέζου κομμουνιστή και ηγέτη της Κίνας, Μ άο Τσε Τουνγκ. Ήταν ο άνθρωπος που έζησε το Μάο στις προσωπι Η Ιδιωτική Ζωή κές και ιδιωτικές του του Προέδρου στιγμές όσο κανείς άλ Μάο λος. Ο άνθρωπος στον Chatto&W indus οποίο ο Μάο έκανε τις Σελ.705 πιο βαθιές του εξομο λογήσεις. Είναι, λοι πόν, η ανθρώπινη (για να μην πούμε η από κρυφη) κυρίως πλευρά της ζωής του Μάο, που καταγράφεται μέσα από τις σελίδες του βιβλίου του Λι Ζισούι, «Η Ιδιωτική Ζωή του Προέδρου Μάο». Τι μας λέι ο Λι Ζισούι για τον Μάο λοιπόν; ότι σαν άνθρωπος διέθετε λίγο πολύ όλα εκείνα τα γνω ρίσματα και χαρακτηριστικά που συναντούμε στις μεγάλες προσωπικότητες της ανθρώπινης ιστορίας. Καταρχήν, υπήρξε άνθρωπος αντιφα τικός: αν και φύση γνήσια επαναστατική, ζούσε μές τη χλιδή και τον πλούτο. Αν και κομμουνι στής, θαύμαζε τα πρότυπα των Αμερικανών. Ή ταν ακόμα αδίστακτος με τους εχθρούς του, ικανότατος διπλωμάτης και ραδιούργος, παθια σμένος εραστής, αλλά και παθολογικά ανασφα λής, ειδικά σε ό,τι αφορούσε τις σεξουαλικές του επιδόσεις και τη διατήρηση της εξουσίας του. Επίσης, έπασχε από αϋπνίες, κρίσεις με λαγχολίας και ήταν δέσμιος του προσωπικού του γιατρού και των φαρμάκων που εκείνος του χορηγούσε. Ζώντας αποκλεισμένος από τον έξω κόσμο και βυθισμένος στις ανέσεις του, ο Μάο δεν είχε καμία επαφή με τ ο λαό και, φυσικά, δεν είχε ι δέα για την εξαθλίωση μέσα στην οποία ζούσε.

τι άραγε απομένει από τον ίδιο τον Μπρεχτ; Όπως θα ’λεγε και ο ίδιος, «τα πράγματα δεν είναι τόσο ά σχημα όσο δείχνουν, είναι πολύ χειρότερα». Η μόνη απάντηση που μπορεί να δοθεί αυτή τη στιγ μή είναι ότι μονάχα ο χρόνος θα δείξει. Το βέβαιο πάντως είναι ότι οι βιογραφίες των συγγραφέων έρ χονται και παρέρχονται, οι συγγραφείς οι ίδιοι, ό μως, μένουν.

Κι όμως, για τους περισόότερους Κινέζους ή ταν ένα ον μυθικό- τον λάτρευαν σαν θεό. Την προσωπολατρία αυτή, ο Μάο την καλλιέργησε ανάλογα και τη συντήρησε κυρίως προς τ ο τ έ λος της ζωής του, όταν ένιωθε ιδιαίτερα ευάλω τος και μόνος. Ο κατάλογος των υπερβολών και των ιδιοτρο πιών του είναι μάλλον ατέλειωτος. Αυτό όμως που πρέπει να τονίσουμε είναι ότι το βιβλίο δεν αποτελεί λίβελλο για τον Μεγάλο Τιμονιέρη, κα θώς ο Λι Ζισούι δεν παραλείπει να αναφερθεί στα ουτοπιστικά του οράματα, στη βαθιά του πίστη στο ανθρώπινο πνεύμα και στην αγάπη που έτρεφ ε για την πατρίδα του. Πέρα από τα γνήσια βιογραφικά στοιχεία του, το βιβλίο του Λ Ζισούι δεν αποτελεί μια ολοκλη ρωμένη βιογραφία και είναι σε σημαντικό βαθ μό βασισμένο σε ημερολογιακές σημειώσεις. Πρόκειται, λοιπόν, για μια σειρά μαρτυριών και αναμνήσεων που ρίχνουν φως στις σκοτεινές πτυχές μιας πολυσχιδούς προσωπικότητας που σημάδεψε τη σύγχρονη ιστορία. Ας σημειωθεί, τέλος, ότι η βιογραφία του Μάο από τον Λι Ζισούι, ο οποίος πέθανε πρόσφατα, θα κυκλοφο ρήσει από τις εκδόσεις Καστανιώτη σε μετά φραση Ερρίκου Μπαρτζινόπουλου.

ξένο βιβλίο

Στα Λιλιπούτεια άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης απαντούν εν συντομία σε καίρια ερωτήματα με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου ή κάποιο επίκαιρο γεγονός

Παραλάβατε διορισμόν. Αθή να, Πατάκης, 1994. Σελ. 354. Δρχ. 3.200

λιότερα είχαμε πολύ πετυχημένους γιατρούς λογοτέχνες. Ο Νιρβάνας, ο Καρκαβίτσας, ο Κρόνιν, ο Μάικ Ντόηλ (Σέρλοκ Χολμς), ο Σώμερσετ Μωμ, ήταν γιατροί. Αυτοί, ως κλινικοί για τροί, είχαν αναπτυγμένη την ικανότητα της πα ρατηρητικότητας.

ΣΠΥΡΟΣ ΓΚΡΙΝΤΖΟΣ Η περίεργη ιστορία του πρωταγωνιστή δασκά λου λειτουργεί σαν πρόσχημα. Και ο συγγραφέ ας αδράχνει την ευκαιρία για να μας μεταφέρει στη δύσκολη δεκαετία του ’50, τότε που η Ελλά δα αποδιοργανωμένη προσπαθούσε να ορθο ποδήσει. Το βιβλίο διακρίνεται για τις αφηγημα τικές του αρετές και δεν είναι καθόλου τυχαίο που ήδη προετοιμάζεται η μεταφορά του στην τηλεόραση για την ΕΤ1.

Κυρίαρχες παραμένουν πάντοτε οι ιδιότητες που πρέπει να έχει περισσότερο ή λιγότερο ο συγγραφέας: φαντασία, σκηνοθετική ικανότη τα, παρατηρητικότητα, ευαισθησία, πείρα ζωής και γενικά μια πιο διευρυμένη συνείδηση. Όσον αφορά τον όρο «λειτούργημα», όταν τον ακούω γελάω πονηρά. Αυτός ο όρος έντεχνα χρησιμοποιήθηκε για να ρίξουν το δάσκαλο στον πτωχοπροδρομισμό. Αφού εκτελεί λει τούργημα δεν χρειάζεται να πληρώνεται και κα λά... Αν και ο δάσκαλος εκτελεί λειτούργημα, α

ΕΡ.: Αν η διδασκαλία στο σχολείο είναι λειτούρ

φού διαμορφώνει συνειδήσεις.

γημα, τότε ποιες πρόσθετες ιδιότητες πρέπει να

Νομίζω ότι πρέπει να αποσυνδέεται το επάγγελ

διαθέτει ο δάσκαλος που γράφει λογοτεχνία;

μα από την ιδιότητα του συγγραφέα.

Α Π .: Θα απαντήσω από το τέλος προς την αρχή. Η ιδιότητα του δασκάλου δεν προσθέτει ανα γκαστικά ούτε αφαιρεί από την ιδιότητα του

Δημοτικά τραγούδια. Αθήνα, Νεφέλη, 1995. Σελ. 416. Δρχ. 4.000

συγγραφέα. Η συγγραφική ιδιότητα, πιστεύω, λειτουργεί μόνη της όποιο και να είναι το βιοπο ριστικό επάγγελμα του γράφοντος - και ο Φώκνερ ένα διάστημα ήταν ανθρακωρύχος. Το μό νο που μπορεί να προσλαμβάνει ο συγγραφέας

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΦΩΤΙΟΥ

από το επάγγελμά του είναι κάποιες εμπειρίες ή

Για ν’ αντιπαρέλθουντην καταπίεση του αλβανι

αναπτυγμένες ικανότητες που απαιτεί αυτό. Πα-

κού καθεστώτος, οι Έλληνες της Βορείου Ηπεί-

M uiovm a

ρου φρόντισαν να διατηρήσουν αλώβητο το ε θνικό τους φρόνημα και τη θρησκευτική τους πί

Γεύση πικραμύγδαλου. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 272. Δρχ. 2.200

στη. Δεν είναι, λοιπόν, περίεργο που τα δημοτι κά τους τραγούδια αποτελούν δεξαμενές λαογραφικού πλούτου, πλημμυρισμένα από ελληνι κή πνοή. Στη συλλογή αυτή παρουσιάζεται ολόκληρη η γκάμα των βορειοηπειρωτικών δημοτικών τραγουδιών και δίνεται το στίγμα μιας θαλερής μουσικής παράδοσης, που συνέβαλε με τον τρόπο της στη διατήρηση της εθνικής ταυτότη τας.

ΜΑΝΟΣΚΟΝΤΟΛΕΩΝ Το πρόσφατο μυθιστόρημα του Μάνου Κοντο λέων απευθύνεται σε έφηβους και μεγάλα παι διά' σειρά βιβλίων του συγγραφέα, στα οποία θίγονται προβλήματα που απασχολούν τους ση μερινούς νέους. Στο «Γεύση πικραμύγδαλου» ο

ΕΡ.: Ποιο είναι το στίγμα και η ιδιαιτερότητα των δημοτικών τραγουδιών της Βορείου Ηπεί ρου σε σχέση με τα άλλα της ηπειρωτικής Ελλά δας;

Κοντολέων εστιάζει το ενδιαφέρον του στην α σθένεια των ημερών μας, το Ειτζ. Μέσα από τον έρωτα δύο νέων προβάλλονται οι επιπτώσεις που έχει η συγκεκριμένη αρρώστια στις σχέσεις

ΑΠ.: Δύο είναι κυρίως τ α βασικά χαρακτηριστι

και στη συμπεριφορά τόσο των ασθενών όσο

κά που τα διαφοροποιούν από τα τραγούδια της

και του περιβάλλοντος τους.

υπόλοιπης ηπειρωτικής Ελλάδας, α) Τα περισσότερα είναι τραγούδια πολυφωνικά. Εκτελούνται από ομάδα τραγουδιστών, ό που ξεχωρίζει ο «πάρτης», αυτός που παίρνει αρχίζει το τραγούδι, και ο «γυριστής» ή «κλώστης», που κάνει φωνητικά γυρίσματα ως δεύτε

ΕΡ.: Το μυθιστόρημά σας είναι σχεδόν το πρώ το που γράφεται και έχει θέμα το Έιτζ. Ποιες ή ταν οι προθέσεις σας όταν αποφασίζατε ν’ α σχοληθείτε λογοτεχνικά με ένα τέτοιο ζήτημα; ΑΠ.: Γράφοντας το μυθιστόρημα «Γεύση Πικρα

ρη φωνή. Οι υπόλοιποι «ισοκρατούν». Τρα

μύγδαλου» ποτέ δεν άφησα τον εαυτό μου να

γουδιούνται στην πεντάφθογγη κλίμακα και τα

δει το AIDS ως το φαινόμενο μιας εποχής που

περισσόετρα χορεύονται σε ρυθμό συρτό, «στα

«χτυπά», που επεμβαίνει τρομακτικά στην έκ

δύο» ή «στα τρία». β) Είναι τραγούδια που μέχρι το 1990 - τα πε ρισσότερα - ήταν ζωντανά στη μνήμη και τη ζωή των Βορειοηπειρωτών. Η γλώσσα των τραγουδιών και το περιεχόμενό τους ήταν βασικό στήριγμα της Ελληνικής Μειονότητας για ν’ αντέξει την πίεση του καθεστώντος των Τιράνων για αφομοίωση και αφελληνισμό. Τα τραγούδια, ο χορός, τα ήθη και τα έθιμα (όσα κρατήθηκαν λόγω της κοινωνικοπολιτικής κατάστασης), οι φορεσιές και, κυρίως, η γλώσσα, ήταν ο μόνος τρόπος για να υπάρξουν οι Βορειοηπειρώτες αυθεντικά και γνήσια, καθώς ήταν αποκομμένοι από τον εθνικό κορμό και ζούσαν υπό συνεχή

φραση και των ερωτικών σχέσεων, αλλά και των οικογενειακών/κοινωνικών δομών. Για μένα, το AIDS αφορά όλους μας. Κι ενώ έγραφα ένα ρεαλιστικό μυθιστόρημα, την ίδια στιγμή προσπαθούσα να υπερβώ το ρε αλιστικό συμβάν επεμβαίνοντας στην έκφραση του τρόμου και προτείνοντας ένα κωδικό ήθους. Αν σήμερα υπάρχει το AIDS, χτες υπήρχε η φυματίωση ή η σύφιλη, αύριο ίσως κάτι άλλο σημασία, λοιπόν, έχει να δούμε το πώς θα άξιζε να αντιδρούμε τόσο ατομικά, όσο και ως κοινω νία, απέναντι σε καταστάσεις που επιζητούν την περιθωριοποίηση της ερωτικής έκφρασης.

δίωξη και καταπίεση. Τα πιο πολλά παραπέ

Οι ήρωές μου ανήκουν σε δύο γενιές - βρήκα έ

μπουν στο συγκεκριμένο γεωγραφικό και ιστο

ναν ακόμα τρόπο να επιζητήσω τη γεφύρωση ε

ρικό - κοινωνικό χώρο.

νός τεχνικού χτίσματος. Τελικά θέλησα να γρά ψω ένα μυθιστόρημα που να υμνεί τον έρωτα και τις ανθρώπινες σχέσεις, την ώρα που όλα αυτά δείχνουν ν’ ασφυχτιούν έως θανάτου.

A ilim vm a

Θ ά ν ο ς Μ ικ ρ ο ύτσ ικ ο ς 0 Υπουργός Πολιτισμού, θάνος Μικρούτσικος, είναι ένα δεινός συζητητής γι’ αυτό και η συνέντευξη μαζί του ήταν μια ευχάριστη και ενδιαφέρουσα εμπει ρία. Η καλλιτεχνική του ιδιότητα προσδίδει στο πολιτικό του προφίλ ένα «ιδιότυπο» κύρος που δεν απαντάται συνήθως στους κατ’ επάγγελμα πολιτικούς. Εξάλ λου, όπως ο ίδιος τονίζει, θα ξαναγυρί σει, κάποτε, στη μουσική του. Ο Θ.Μ. απαντά ευθέως και με χιούμορ στις πιεστικές ερωτήσεις. Μιλά εφ’ όλης της ύλης για την υπόθεση του βιβλίου στην Ελλάδα και για τις δραστηριότητες του Υπουργείου του προς αυτή την κα τεύθυνση, ενώ παράλληλα, σχεδόν, δε σμεύεται να διαθέσει για το βιβλίο τον ε πόμενο χρόνο, το 1996, το ποσόν του ε νός δισεκατομμυρίου. Επιμένει στην α ναγκαιότητα μιας Εθνικής Πολιτικής μέ σω του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου και της Διεύθυνσης Γραμμάτων, γιατί πιστεύει ότι «οι αποσπασματικές ενέργειες και οι αυτοσχεδιασμοί δεν αποδίδουν». Δηλώνει την πλήρη ικανοποίησή του για τα αποτελέσματα της καμπάνιας «Μ’ ένα βιβλίο πετάω», που τείνει να γίνει θε σμός, και προτείνει τη δημιουργία Εθνι κού Κέντρου Βιβλιοθηκών για την οργά νωση και εύρυθμη λειτουργία των βι βλιοθηκών όλης της χώρας. Αναφέρεται στο νομοσχέδιο για τη στα θερή και ενιαία τιμή του βιβλίου - λίγο πριν υπαναχωρήσει ο ΣΕΚΒ - αλλά και στα αντικειμενικά κριτήρια που αφορούν στο χώρο του βιβλίου. Απαγγέλλει Καρυωτάκη, μιλά για τον Λοτρεαμόν, τον Ρεμπό, τα κρατικά βρα βεία, την κρατική τηλεόραση και φυσικά για το «διαβάζω». Στη συζήτηση συμμετέχει και η Μυρσίνη Ζορμπά, της οποίας τη συμβολή στη χά ραξη της πολιτικής που ασκεί το ΥΠ.ΠΟ στο χώρο του βιβλίου, ο Θ.Μ. θεωρεί κα ταλυτική. ΤΗΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΠΗΡΕ 0 ΗΡΑΚΛΗΣΠΑΠΑΛΕΞΗΣ

Σννεντενξη

Ηρ. Παπαλέξης: Ας αρχίσ ουμε κύριε Υπουργέ, τη συζή τηση μ ε αριθμούς. Σ ε κάποια δήλωσή σας, πέρσι το Μάιο, είχατε πει ό τι για το 1995 τα χρήματα που θα δια τεθούν για το βιβλίο θα α νέλθουν στα 600 εκατομμύρια. Για το 1996 δε, είχατε δηλώσει ότι θα φ τάσουν το 1 δις. Θάνος Μ ικρούτσικος: Για το ’95 νομίζω θ α δ ιατεθο ύν κάτι πραπάνω από 600 εκατομμύρια, δ εδομένου ότι, γρ η γο ρ ό τερ α απ’ ό,τι αναμέναμε, λ ειτο υ ρ γ εί το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, τ ο οποίο έ χει έν α προϋπολογισμό κατ’ αρ χάς που ξεπ ερνάει τ α 30 0 εκατομμύρια. Αν δε συνυπολογίσουμε και τ α άλλα χρήματα, νομίζω ότι ξ ε περνούν τ α 60 0 εκατομμύρια. Για να είμ ασ τε όμως σ υντηρητικοί και για να μην το παίξουμε λαϊκίστικα, σας λέω ότι τ α 60 0 εκατο μ μ ύ ρια είναι δ εδομένα. Άρα λοιπόν ο στόχος έχει επιτευχθεί. Βεβαίως. Όσο εξαρτάται 100% από μας, στον τομέα του βιβλίου, ό,τι είπαμε - και μπορείτε να το τσεκάρετε για το ’94 - έγινε πραγματικότητα. Συνεπώς νομίζω ότι έχουμε τον πρότερο έντιμο βίο ώστε να θεωρήσετε ότι ό,τι έ χουμε πει και για το 1995, θα γίνει πραγματικότητα. Για το συγκεκριμένο που με ρωτήσατε, νομίζω ότι τα 600 είναι το μίνιμουμ. Δ εσ μ εύ εσ τε και για το 1 δις το 1996; Κοιτάξτε, η οικονομική συγκυρία είναι γνωστή και είναι η πιο άσχημη της μεταπολίτευσης. Π αρ’ όλα αυτά, εάν τ α προγράμματα των δύο πια και όχι ενός πόλων άσκησης πολιτικής του βιβλίου, που είναι απ’ τη μια η Διεύθυνση Γραμμάτων του Υπουργείου - σαφώς αναβαθμισμένη και από την άλλη το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, προτείνουν για το ’96 προγράμματα εφικτά που θα αγγίζουν το 1 δισε κατομμύριο, τό τε θα είναι 1 δισεκατομμύριο. Τα χρήματα α υτά από πού προέρχονται, κύριε Υπουργέ; Ολα είναι από το ΛΟΤΤΟ.

Διαβάζοντας το κάναμε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου

όμως, η μερίδα του λέοντος δίδεται από το ΛΟΤΤΟ. Αλλά αυτό, νομίζω, δεν έχει καμία ση μασία. Είχατε επίσ ης πει πρόσφατα, σ ε τηλεοπτική εκπομπή, για να τελειώ νουμε μ ε τους α ριθ μούς, ό τι ο πολιτισμός χρ ειά ζετα ι 120 δις και εμ είς έχουμε 50. Ναι. 50 με 60 αν θέλετε, έτσι όπως σας τα έδω σα τα νούμερα. Προσθέστε τα να δείτε πόσο κάνουν. Πώς δ ιατέθηκε α υτό το κονδύλι των 50 δις; Μ ε ενδιαφ έρει κυρίως πώς διατέθηκαν τα χρήμα τα για το βιβλίο. Είναι αλήθεια, ότι σε μια τηλεοπτική εκπομπή, Κι από τον κρατικό προϋπολογισμό; Κοιτάξτε, για να αποφύγουμε μια παρεξήγηση που γίνεται συχνά. Οι πηγές του Υπουργείου Πολιτισμού είναι τέσσερις. Είναι οι εξής: Τακτι

τα νούμερα που κανείς λέει είναι ενδεικτικά. Ή θελα να πω και το ξαναλέω και εδώ, ότι χρειά ζονται τουλάχιστον διπλάσια χρήματα απ’ όσα δίνονται. Άρα, λοιπόν, αν δίνονται 56, τόσα

κός προϋπολογισμός, Δημόσιες επενδύσεις,

βγαίνει από το άθροισμα, χρειαζόμαστε 120

ΛΟΤΤΟ και ΤΑΠ (Ταμείο Αρχαιολογικών Πό

δις. Δεν είπα τίποτα λάθος. Από κει και πέρα, σε σχέση μ’ αυτά που υπάρχουν, πιστεύω ότι -

ρων) . Και για να γνωρίζετε, μια και είσ τε ένα πε ριοδικό του βιβλίου αλλά δεν παύετε να ενδια φέρεστε γενικότερα, τα ποσά αυτή τη στιγμή εί ναι: 28 δισεκατομμύρια ο Τακτικός, γύρω στα 7 έως 8 δισεκατομμύρια οι Δημόσιες επενδύσεις - παίζουν μέχρι το τέλο ς του χρόνου - , είναι 15 με 16 δις το ΛΟΤΤΟ και γύρω στα 11 με 12 δις

αυτά που δίνουμε ανά τομέα είναι μια από τις καλύτερες δυνατές κατανομές. Κι αυτό διότι ει δικά τα αρχαιολογικά, πρέπει να παίρνουν πά νω από το 70%. Είναι ένα ανοιχτό μέτωπο, άνευ προηγουμένου. Η πρόθεση η δική μου είναι -

το ΤΑΠ. Άρα λοιπόν, είναι και λίγο ψευδές αυτό

και εύχομαι κάποιος επόμενος να τα καταφέρει σε καλύτερη οικονομική συγκυρία - ο σύγχρο

το 0,28 του προϋπολογισμού. Είναι σαφώς γ ύ

νος πολιτισμός και ο αρχαίος, βυζαντινός κ.λπ.

ρω στο 0,5. Θα ’πρεπε να είναι διπλάσιο, αλλά

να είναι στο 50-50. Προς το παρόν αυτό φαίνε

πάντως είναι τόσο, για να λέμε και του στραβού

ται αδύνατο, διότι υπάρχουν 2.500 αρχαιολογι κοί χώροι και μπορούμε να καλύψουμε μ’ αυτό

το δίκιο. Από κει και πέρα οι τρεις πηγές, όχι το ΤΑΠ που είναι Αρχαιολογικοί πόροι, είναι δυνα τόν να είναι πηγές για το βιβλίο. Προς το παρόν,

το 70% απ’ τον προϋπολογισμό, μόλις τους 100. Αντιλαμβάνεστε, λοιπόν, το χάος... Πι

Σννέντίνξΐ]

στεύω ότι έτσι όπως γίνεται η κατανομή, είναι η

προσωπικές

καλύτερη δυνατή ή τουλάχιστον από τις καλύ

Υπουργούς που είναι απόλυτα σύμφωνοι με το

τερες δυνατές. Οποιαδήποτε άλλη θα

ζήτημα αυτό. Δεύτερο, λοιπόν, θετικό στοιχείο.

δημι

ουργούσε ανισορροπία στα πράγματα.

συζητήσεις

και

με

πρώην

Τρίτο στοιχείο είναι ότι οι επιτροπές στα πλαί

Ο - τουλάχιστον - 20πλασιασμός σε ενάμιση

σια της Διεύθυνσης Γραμμάτων, αποτελούνται,

χρόνο του προϋπολογισμού είναι ενδεικτικός

αυτή τη στιγμή, από πρόσωπα που ανήκουν στη

τη ς

του

δεξαμενή των πολύ σοβαρών προσώπων της

Υπουργείου, για την υπόθεση του βιβλίου. Αλλά

ελληνικής λογοτεχνίας. Και αυτό είναι πολύ δύ

πιο ενδεικτικά είναι άλλα δύο πράγματα. Το ένα

σκολο μια επόμενη κυβέρνηση να το αντιστρέ

διάθεσης

της

πολιτικής

ηγεσίας

σας το είπα ήδη. Είναι ότι αυτό που είπαμε για

φει, γιατί τ ό τε θα βρεθεί αντιμέτωπη με το χώ

το ’94, το κάναμε. Και θα επιμείνω πολύ στη δια

ρο. Αυτά ήταν όσα μπορούσα να κάνω. Άλλο τ ί

τύπωση μιας εθνικής πολιτικής χάρη στην ο

ποτα, σ’ αυτό τον τομέα που με ρωτήσατε, δεν

ποία οποιεσδήποτε ενέργειες, δεν είναι πια α

μπορώ να κάνω και πρέπει από κει και πέρα να

ποσπασματικές σ’ αυτό το χώρο. Αυτό είναι το

είσ τε σε εγρήγορση...

σημαντικότερο. Δηλαδή να μπορεί μια πολιτική ηγεσία και η επόμενη να λειτουργήσει σε κάποι

Εννοείτε εμάς, τους ανθρώπους του βιβλίου;

ον τομέα πολιτισμού μη αποσπασματικά, μη

Ακριβώς.

αυτοσχεδιαστικά. Αυτό είναι το ζητούμενο και σ’ αυτό τον τομέα η δουλειά μας είναι υποδειγ

Επαγρυπνούμε, αλλά μην ξεχνάτε ό τι κάποτε

ματική. Συγχωρήστε μου την έλλειψη σεμνότη τας...

είχαμε Υπουργό Πολιτισμού τον κ. Κούβελα.

Θα μου επ ιτρ έψ ετε να αναρωτηθώ, τ ί έχετε

Η αγωνία η δική μας και όλων των άλλων, πι

Ελπίζω να μην ξαναπάθουμε τέτοιο κακό.

απ’ όλα αυτά διασφαλίσει, στην περίπτωση

στεύω , που ασχολούνται μ ε το βιβλίο, είναι να

που δεν είσαστε αύριο Υπουργός Πολιτισμού

μην υπ άρξει άλλος Υπουργός Πολιτισμού που

ή δεν είναι κυβέρνηση το ΠΑΣΟΚ.

να θ εω ρ εί τους ποιητές «λαπάδες». Γ/’ αυτό ε

Δύο πράγματα μπορώ να σας πω, παρ’ όλο που

πιμένω στη διασφάλιση των κατακτήσεων,

στην Ελλάδα μέχρι τώρα, ή μέχρι πρόσφατα,

των μέχρι τώρα τουλάχιστον κατακτήσεων.

φαίνεται ότι τα πάντα είναι αντιστρέψιμα,·

Ναι, αλλά να μπω στο κεφάλι των πολιτικών αρ

δυστυχώς. Εντούτοις τα δύο νομοσχέδια που

χηγών για το ποιους θα έχουν υπουργούς; Δεν

κατέβασε το Υπουργείο Πολιτισμού στη Βουλή

γίνεται. Αυτά όμως τ α τρία στοιχεία και με τον

μέσα στη φοβερή πολιτική ρευστότητα και στην

τρόπο τον συναινετικό που έγιναν, είναι στοι

άσχημη συγκυρία, και πολιτική και οικονομική,

χεία σοβαρά. Αλλά γνωρίζετε ότι και οι νόμοι

είχαν σχεδόν την πλειοψηφία τ ης Βουλής: του

της Βουλής μπορούν να αλλάξουν. Ελπίζω να

ΠΑΣΟΚ, τη ς Ν έας Δημοκρατίας, της Πολιτικής

μη συμβεί αυτό στον τομέα του Πολιτισμού και

Άνοιξης και του Συνασπισμού που είναι εκτός

ιδιαίτερα σ’αυτό που συζητάμε τώρα.

Βουλής. Υπήρξε πλήρης συμφωνία. Αναφέρομαι μεταξύ άλλων και στο Εθνικό Κέντρο Βιβλί

Ας το ευχηθούμε και ας προχωρήσουμε. Βλέ

ου. Το γεγονός, λοιπόν, ότι υπήρξε πλήρης

πω ένα πρόγραμμα που έχει σ ταλεί στο «δια

συμφωνία για το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου και το

βάζω». Είναι ένας απολογισμός για το τ ί έχει

γεγονός ότι ένας από το υς δύο πόλους άσκη

γίνει μέσα στο ’94 και τ ί θα γίνει απ ’ το ’95 και

σης πολιτικής είναι το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου,

μετά , έως το ’97. Ίσως για πρώτη φορά εμ φ α

αυτό είναι ένα στοιχείο πολύ θετικό για το μη πι-

νίζεται ένας τέτο ιο ς μακρόχρονος σχεδια-

σωγύρισμα. Το δεύτερο στοιχείο είναι ότι πριν

σμός για το βιβλίο.

τυπωθεί σε τόμο η Εθνική πολιτική, εστάλη σ’ ό

Ό χι ίσως. Για πρώτη φορά, κύριε Παπαλέξη, ε

λα τα κόμματα για να έχω απαντήσεις. Και πρέ

πιτρέψτε μου να σας πω κάτι. Εγώ θα ξαναγυρί-

πει να σας πω ότι και από τη Νέα Δημοκρατία

σω στη μουσική μου κάποτε. Σε κάποιο χρονικό

και από την Πολιτική Άνοιξη και από τον Συνα

διάστημα. Βοηθήστε, λοιπόν, χωρίς τσιγκουνιά

σπισμό πήρα πολύ θετικά σχόλια και έκανα και

όλες αυτές τις προσπάθειες, γιατί εσείς πασχί

Σννεντευξη

ζετε για το βιβλίο. Αν θέλετε, εγώ απλώς θεω

μυαλό όλων το πρόβλημα είναι άλυτο. Δηλαδή,

ρούσα αυτονόητα ορισμένα πράγματα που μου

πώς μπορούν να γίνονται αγορές σοβαρές και

πρότειναν άμεσοι συνεργάτες μου, με επικεφα

αξιοκρατικές και με διαφάνεια. Και αυτό νομίζω

λής την κυρία Ζορμπά.

είναι το πρόβλημα... Θάνος Μικρούτσικος: Τώρα υπάρχει και το

Οι δικές μας προθέσεις είναι σαφείς. Εμείς

Εθνικό Κέντρο Βιβλίου με τη διευθύντριά του,

πάντα για την υπόθεση του βιβλίου δουλεύ

με το διοικητικό συμβούλιο, ένα σοβαρότατο

ουμε εδώ και 20 χρόνια, του καλού βιβλίου. Η

συμβούλιο. Από κει και πέρα αυτά τα πράγματα

Μυρσίνη η Ζορμπά είναι σε θέση να το γνωρί ζει.

Διαβάζοντας

τα

πεπραγμένα

πότε θα αρχίσουν και πώς θα αρχίσουνε...

του

Υπουργείου σας για το ’94, βλέπω ότι εστάλησαν σε β ιβλιοθήκες 3 5.000 τόμοι βιβλίων. Δ εν

Και αν θα αρχίσουν; ... Και αν θ α αρχίσουν! Είναι ένα ζήτημα που θα

αγοράστηκαν, εστάλησαν. Πράγμα που ση

μου το προτείνουν και η Διεύθυνση Γ ραμμάτων

μαίνει ό τι αυτά τα βιβλία υπήρχαν κάπου, σε

και το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.

κάποιες α ποθήκες... Ακούστε τι βρήκαμε. Τον Νοέμβριο του 1993

Μ ε το νομοσχέδιο για την ενιαία τιμή του β ι

ζήτησα να σταματήσουν οι αγορές και να βρε

βλίου, τι γίνεται;

θεί ένα νέο σύστημα. Ζητήσαμε να μας πουν τι

Νομίζω, με κάποιες αλλαγές που επιβλήθηκαν

βιβλία έχουν. Με έκπληξή μου είδα ότι η αρμό

από τον Υπουργό Εμπορίου και Βιομηχανίας

δια διεύθυνση, δεν μπορούσε να μου δώσει κα

τον κ. Σημίτη, είναι έτοιμο για να περάσει στο ε

μιά απάντηση. Λέει: έχουμε βιβλία. Ποια βιβλία;

πόμενο νομοσχέδιο του Υπουργείου Πολιτι

Ούτε σε computer υπήρχαν, ούτε πουθενά. Τε-

σμού.

λικώς βρέθηκαν σε 2 αποθήκες τα εξής: Στη μία 34.000

βιβλία ή κάτι τέτοιο, πεταμένα στο πά Θα το ψ ηφίσει αυτή τη φορά ο κύριος Ση μί τωμα, χωρίς καταγραφή και στην άλλη απομειτης; νάρια από 4.000 βιβλία φαγωμένα από ποντίκια.

Ναι. Μου έστειλε μια σειρά τροπολογίες, τρο

Αυτή η κατάσταση υπήρχε όταν ανέλαβα ανα

ποποιήσεις, οι οποίες έγιναν αποδεκτές.

πληρωτής Υπουργός Πολιτισμού στις 13 Οκτω βρίου του 1993. Είπα, λοιπόν, αμέσως στοπ οι

Γ ια τί την πρώτη φορά που κατατέθηκε, απ’

αγορές. Να γίνει καταγραφή και να σταλούν τα

ό,τι ξέρω, ο κύριος Σημίτης α ρνήθηκε να προ

βιβλία σε εύλογο χρονικό διάστημα, στις βι

συπογράψει.

βλιοθήκες της χώρας. Από κει και πέρα θα

Βεβαίως.

συζητηθούν καινούρια κριτήρια για αγορές βι βλίων.

Π άει καλά τελικά αυτή η υπόθεση; Πάει καλά. Με κάποιες τροποποιήσεις, που ό

Ποια στιγμή θα είναι αυτή; Γ ια τί πολλοί εκδό

μως νομίζω ότι ο χώρος τις δέχθηκε.

τες αγωνιούν. Μυρσίνη Ζορμπά: Όχι, πάρα πολλοί. Πάρα πολ

Δεν αλλάζει ο προσανατολισμός το υ νομοσχε

λούς γνωρίζετε;

δίου, ελπίζω!

Αρκετούς. Ό σοι ζούσαν - τρόπος του λέγειν -

στιγμή. Στο Υπουργείο Εμπορίου.

Νομίζω όχι. Απλώς είναι στα χέρια τους αυτή τη από τις αυθαιρεσίες και τις αδιαφανείς διαδικασίς που είχαν σχέση με την αγορά βιβλίων

Ας μιλήσουμε για την καμπάνια που έγινε π έρ

του Υπουργείου.

σι μ ε το «Μ ’ ένα βιβλίο πετάω», που θα γίνει

Μυρσίνη Ζορμπά: Άλλη αγωνία διαπιστώνω πά

και φέτος. Είχε αποτελέσματα;

ντως να κυριαρχεί. Ναι μεν έχουμε γλιτώσει α

Αυτό είναι αποκλειστική ιδέα τη ς κυρίας Ζορ

πό τις αυθαιρεσίες των αγορών του Υπουργεί

μπά, η οποία ήταν απολύτως επιτυχής την πρώ

ου Πολιτισμού, αλλά δεν έχουμε γλιτώσει απ’

τη χρονιά, παρόλο το τρομακτικό πρόβλημα

τις αυθαιρεσίες άλλων Υπουργείων. Διότι στο

του Δημοσίου Λογιτιστικού, που αντιμετωπίζει

Σννέντενξη

καταρχήν το Υπουργείο Πολιτισμού...

Ποιοτικά δ ια φορετικά;

Και θα υπάρχει ες α ε ί Δημόσιο Λογιστικό πρό

παρχίες, άλλο εδώ στην Αθήνα. Δεν ήταν το ίδιο

βλημα;

που μεταφέρθηκε. Η δουλειά που έκαναν τα

Όχι. Σαν φόρμα. Δηλαδή άλλο πράγμα στις ε

... Είναι ένα άλλο πρόβλημα, που σε μια άλλη

παιδιά σε σχέση με την ποίηση, με την εικονο

συνέντευξη μπορούμε να θίξουμε. Νομίζουν ότι

γράφηση του βιβλίου, ήταν έξοχη. 10-12 από τα

με το Δημόσιο Λογιστικό γλιτώνουν τα σκάνδα

πράγματα που φτιάξανε ήτανε σχεδόν επαγ

λα. Δεν τα γλιτώνουν καθόλου. Ό λοι όσοι θ έ

γελματικά. Από παιδιά μάλιστα 10-12, 14 χρο-

λουν να κάνουν σκάνδαλα έχουν βρει τον τ ρό

νώ. Πρώτη φορά στην Έδεσσα ενθουσιάστηκα.

πο. Γιατί 50-60 χρόνια το σύστημα λειτουργεί έ

Υποθέτω ότι και στις άλλες πόλεις έγιναν ενδια

τσι. Άρα το γνωρίζεις και μαθαίνεις τις τρύπες.

φέροντα πράγματα. Έχει τη δυνατότητα της

Και απλώς δεν μας δίνει τη δυνατότητα να κινη

μετάλλαξης αυτό το πρόγραμμα. Απλώς αφο

θούμε γρήγορα και ευέλικτα και να κάνουμε τη

ρά παιδιά καταρχήν 6-12 ή 6-14 χρόνων. Αφορά

δουλειά μας. Παρ’ όλη αυτή τη δυσκολία ήταν

το βιβλίο με όλους τους δυνατούς τρόπους.

πολύ σημαντικό για δύο λόγους. Ο πρώτος λό

Από την επικοινωνία, την κατασκευή του, την ε

γος ότι για πρώτη φορά 30 σοβαρότατοι φο

νημέρωση, το διάβασμα, το παιχνίδι με μια άλ

ρείς, και ίσως παραπάνω, συνεργάστηκαν γι’

λη μορφή και οι μορφές είναι ελεύθερες. Μπο

αυτήν την καμπάνια στην Αθήνα, φορείς που δεν είχαν ποτέ συνεργαστεί μεταξύ τους, με το συντονισμό του Υπουργείου Πολιτισμού. Το

ρεί κανείς να βρει, όχι αυτά που του ταιριάζουν αλλά

και καινούρια

πράγματα.

Έχει γίνει

δουλειά προς τη σωστή κατεύθυνση.

δεύτερο είναι ο μεγάλος αριθμός των παιδιών γεγονός που κανείς δεν μπορεί να το αντιπαρέρχεται. Ένα νούμερο που μπορεί να άγγιξε, μαζί με την περιφέρεια, και τα 200.000 παιδιά. Καθόλου ευκαταφρόνητος αριθμός. Εκεί που μου έκανε εντύπωση είναι κυρίως η δουλειά στην περιφέρεια. Στην περιφέρεια, λειτούργη σε ακόμα καλύτερα από ό,τι στην Αθήνα. Με α ποτέλεσμα στην Έδεσσα που έχω προσωπική άποψη, γιατί παραβρέθηκα, η δουλειά των παι διών ήταν ιδιαίτερα δημιουργική. Εάν αυτό συνεχίσει, και θα συνεχίσει, και γίνει θεσμός εί τ ε του Υπουργείου είτε του Εθνικού Κέντρου Βιβλίου, για να υπάρχει μεγαλύτερη ευελιξία, νομίζω.ότι μπορούμε να δημιουργήσουμε μέσα σε μια δεκαετία ένα νέο κοινό αναγνωστών σε ’συνεργασία και σε συνδυασμό και με άλλους

Το ότι έχει γίνει δουλειά, μπ ο ρ εί να το διαπι στώ σει κανείς. Και πράγματι έχει γίνει και θα γίνει απ’ ό,τι βλέπω στο πρόγραμμα της καμπάνιας το υ επόμενου μήνα, τον Μάιο. Μιλάω πάντα για το «μ’ ένα βιβλίο πετάω». Βέβαια στόχος όλων αυτών των εκδηλώσεων που γί νονται για τα παιδιά, είναι η αναγνωσιμότητα, να φ έρο υμε δηλαδή τα παιδιά πιο κοντά στο βιβλίο... Ναι, με την εξής όμως λογική. Μη μπορώντας προς το παρόν να τα βάλουμε με τα ΜΜΕ, ειδι κότερα με τα ηλεκτρονικά, έχουμε εμείς οι πρωτεργάτες - αναφέρομαι στην κυρία Ζορμπά και σε μένα - συνείδηση ότι επιχειρούμε τη δημιουργία κάποιων μικρών νησίδων αναπνοής και όχι την αλλαγή σε πανελλαδική κλίμακα, γιατί αυτό θα ήταν αφελές. Εάν μέχρι την επό

φορείς. Έχει γίνει ήδη μια πολύ σοβαρή· εκκίνη

μενη πενταετία μπορούμε να σπάσουμε - δεν

ση. Αυτή είναι η άποψή μου.

το βλέπω - το μονοπώλιο αυτό της τηλεόρα σης, τότε θα μπορούσε κανείς να μιλήσει για

Μήπως πρέπει, κύριε Υπουργέ, κάθε χρόνο να

κάτι περισσότερο. Προς το παρόν είμαστε

αναζητούνται καινούριες λύσεις για την κα

ευτυχείς που προσπαθούμε να οργανώνουμε

μπάνια «Μ ’ ένα βιβλίο πετάω»;

νησίδες αναπνοής.

Μα και βεβαίως έχουν αναζητηθεί καινούριες λύσεις. Πιστεύω ότι είναι τόσο ευέλικτο αυτό το

Ό λες αυτές οι εκδηλώσεις είναι σημαντικές.

πρόγραμμα στη βασική του ιδέα. Αυτά που είδα

Πρέπει όμως να έχουν ένα υπόβαθρο. Να έ

εδώ στην Αθήνα, σε σχέση μ’ αυτά που είδα

χουν θ εμέλια. Για να αποδώσει ένα τέτο ιο έρ

στην Έδεσσα, ήταν τελείω ς διαφορετικά.

γο στο μέγιστο δυνατό, πρέπει να υπάρχουν

Σννεντενξη

βιβ λιοθήκες στα σχολεία και να λειτουργούν. Πράγ μα που σημαίνει τη συνερ γασία του Υπουργείου Π ο λιτισμού μ ε άλλα αρμόδια Υπουργεία. Χωρίς την ύ παρξη

οργανωμένων β ι

βλιοθηκών μέσα στα σχο λεία, ίσως αυτή η καμπάνια να είναι ένα π υροτέ χνημα. Ακούστε. Πυροτέχνημα δεν είναι με τίποτα. Είναι ακρι βώς το αντίθετο. Κατηγορούμαι ότι δεν κάνω πυρο τεχνήματα. Μη μου λέτε, λοιπόν, για πυροτέχνημα. Δεν είναι πυροτέχνημα η κι νητοποίηση

όλων

αυτών

των φορέων, μερικοί εκ των οποίων είναι και αποκλει σμένοι από τα ΜΜΕ. Αρκεί να σας πω ότι εμείς

Υπουργεία, με επικεφαλής το Παιδείας, πρέπει

στείλαμε επιστολές σ’ όλες τ ις εφημερίδες και

να δημιουργηθεί ένα Εθνικό Κέντρο Βιβλιοθη

στα ΜΜΕ να μας δώσουν διαφημιστικό χρόνο,

κ ώ ν -κ α τά τα πρότυπα του Εθνικού Κέντρου Βι

να μας βοηθήσουν. Και υπήρξε μια ευγενική

βλίου. Νομικό πρόσωπο ιδιωτικού δικαίου επο

άρνηση.

πτευόμενο ή απ’ όλα τα Υπουργεία ή τουλάχι

Όσον αφορά στις βιβλιοθήκες: εδώ υπάρχει έ

στον από το Παιδείας και Πολιτισμού. Και εκεί

να πρόβλημα το οποίο δεν είναι πρόβλημα μό

πρέπει να τεθούν τα θέματα. Διότι το πρόβλημα

νον αυτής της κυβέρνησης, αλλά όλων των

δεν είναι να φτιάξουμε απλώς βιβλιοθήκες χω

αδυναμία

ρίς οργάνωση. Πρέπει να είμαστε σίγουροι για

συντονισμού των συναρμοδίων Υπουργείων. Το

τη βιωσιμότητά τους και κυρίως για τον τρόπο

ζω και είναι πρόβλημα. Είναι τόσο ανοργάνω

λειτουργίας τους.

κυβερνήσεων:

Συνίσταται

στην

τος ο Δημόσιος Τομέας που κάθε Υπουργός ιε

Γιατί αλλιώς θα σας έλεγα ότι υπάρχουν ήδη

ραρχεί ή λογικά πρέπει να ιεραρχεί. Η οργάνω

2.000

περίπου βιβλιοθήκες, οι οποίες όμως εί

ση των βιβλιοθηκών στην ιεραρχία δεν θεωρεί

ναι ψευδοαριθμός, γιατί ενώ υπάρχουν, λει

ται πρώτη προτεραιότητα, δεδομένου ότι τα

τουργούν ελάχιστες. Συνεπώς το πρόβλημα εί

προβλήματα είναι άπειρα για κάθε Υπουργείο.

ναι να γίνει ένα Εθνικό Κέντρο Βιβλιοθηκών.

Αναφέρομαι π.χ. στο Υπουργείο Παιδείας. Έχει

Επιμένω χωρίς να θέλω να αρπάξω, απ’ τον φί

ΙΟπλάσια προβλήματα από το Υπουργείο Πολι

λο

τισμού. Συνεπώς δεν εγκαλώ, αν θέλετε, το

δουλειά. Καθόλου.

Υπουργείο Παιδείας γιατί υπάρχει αυτή η ασά

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου με τη σειρά του να

φεια.

Το

ίδιο

συμβαίνει

και

με τα

μου τον

Παπανδρέου τον

Γιώργο, τη

άλλα

κάνει έναν Εθνικό Σχεδίασμά. Να τις έχει όλες

Υπουργεία.

αυτός. Να εποπτεύεται από 1-2 υπουργεία. Κι

Το κύριο πάντως είναι το Υπουργείο Παιδείας.

εγώ θα σας έλεγα και για λόγους τυπικούς και

Πιστεύω όμως πως η λύση - επειδή έχεις δίκιο

απ’ όλα τα αρμόδια υπουργεία ας εποπτεύεται.

πάνω σ’ αυτό - εκεί βρίσκεται. Είναι ένα μεγάλο

Μόνο τό τε θα υπάρξει λύση, διότι τό τε θα δού

παιχνίδι και αν δεν κερδηθεί στα επόμενα 5 χρό

με πόσες και ποιες απ’ αυτές τις βιβλιοθήκες

νια, θα είναι λειψή η πολιτική μας. Έχει γίνει μια

λειτουργούν με τρόπο υποδειγματικό. Και θα

πολύ καλή καταγραφή. Με όλα τα συναρμόδια

βρούμε π.χ. ότι λειτουργούν, με τρόπο υπο

Σννέντενξη

δειγματικό ένα 2-5%. Να ψάξουμε, λοιπόν, να δούμε πόσες και ποιες θα εξακολουθήσουν να

η Εθνική Βιβλιοθήκη να είναι αρμοδιότητα του Υπουργείου Π αιδείας, να κάνετε ό,τι μπ ορείτε

λειτουργούν, ποιες καταργούνται και πόσες

για να πάψει αυτό να ισχύει. Ήδη στις εφ η μ ε

καινούριες φτιάχνουμε. Είναι ένα πρόγραμμα

ρίδες ο κύριος Κρεμμυδάς εκπέμπει SOS σε

πενταετίας, που η λύση του είναι η πρόταση

πολλές επιφυλλίδες του, η Παπαγιαννίδου αλ

που σας είπα. Είμαι σ’ αυτό κατηγορηματικός.

λά και το «διαβάζω» διαμαρτύρονται για την υπολειτουργία της. Η εύρυθμη λειτουργία της

Α υτό σημαίνει ό τι η Εθνική Βιβλιοθήκη παρα

Εθνικής Βιβλιοθήκης είναι υπόθεση εθνικής

δείγματος χάριν, θα λειτουργήσει τότε, όταν

σημασίας.

όλα α υτά που αναφέρατε παραπάνω γίνουν

Κοιτάξτε. Θα με εγκαλέσετε για πράγματα που

πράξη. Δ ιότι η σωστή λειτουργία της Εθνικής Βιβλιοθήκης

που

είναι

αρμοδιότητα

του

Υπουργείου Παιδείας, όπως συμβαίνει σή με

μπορώ να κάνω και δεν κάνω. Ό χι γ ι’ αυτά που και να θέλω να κάνω δεν μπορώ να κάνω. Είναι πολύ απλό.

ρα, πρέπει να είναι, κυρίως, αρμοδιότητα του Υπουργείου Πολιτισμού.

Σας το λέω γ ια τί βλέπω ό τι το Υπουργείο Π ολι

Και Παιδείας είναι. Τι να κάνουμε; Επιτρέψτε

τισμού έχει συνεργαστεί μ ε άλλα υπουργεία κι

μου να σας πω το εξής. Πολλά είναι τα παράλο

έχουν γίνει κάποια έργα. Απόδειξη η βιβλιοθή

γα στην Ελλάδα. Όπως είναι παράλογο, ότι το

κη στις φυλακές ανηλίκων, έργο συνεργασίας

Υπουργείο Εργασίας με το πρόσχημα ότι δίνει

ΥΠ.ΠΟ και Υπουργείου Δικαιοσύνης.

κουλτούρα στους εργαζόμενους, διαθέτει 4,5

Να σας πω το εξής για να κλείσουμε αυτόν τον

δισεκατομμύρια. Εγώ δεν έχω 4,5 δισεκατομμύ

κύκλο. Πρώτον. Εθνικό Κέντρο Βιβλιοθηκών. Το

ρια για να κάνω πολιτική στον Πολιτισμό, γιατί

επαναλαμβάνω με κίνδυνο να γίνω ανιαρός. Πι

έχω τους εποπτευόμενους φορείς. Ε, δεν είναι

στεύω και στα πλαίσια του συγκεκριμένου κα

παράλογο αυτό; Δηλαδή, δεν θα έπρεπε το

θεστώτος του αρμόδιου υπουργείου, όσον α

Υπουργείο Πολιτισμού σε συνεργασία με 1-2

φορά στην Εθνική Βιβλιοθήκη. Μπορεί να προ

ανθρώπους σε κάποιο φορέα του Υπουργείου

χωρήσει σ’ έναν εκσυγχρονισμό της. Από κει

Εργασίας, αυτό να κάνει πολιτική; Άλλη πολιτι

και πέρα έχω ήδη θέσει στον Υπουργό Παιδείας

κή θα κάνω εγώ στο θέατρο και άλλη θα κάνει

τις σκέψεις μου γι’ αυτό. Και του έχω ζητήσει να

το Υπουργείο Εργασίας; Παράλογο. Παράλογο

κάνουμε μια ευρύτατη σύσκεψη μεταξύ εκπρο

που το Υπουργείο Παιδείας έχει ένα αριθμό βι

σώπων ή υπουργών - διυπουργική - όλων των

βλιοθηκών. Κάποιες θα έπρεπε να έχει ενδεχο

υπουργείων που ενέχονται στο «έγκλημα» για

μένως, αν και πιστεύω ότι η λύση είναι Εθνικός

να δώσω αυτήν την πρόταση. Και αν γίνει απο

Φορέας, Εθνικό Κέντρο Βιβλιοθηκών. Εγώ σας

δεκτή, να προχωρήσουμε σ’ αυτή τη διαδικα

λέω ότι πριν απ’ το Εθνικό Κέντρο Βιβλιοθηκών,

σία. Ειλικρινά σας μιλώ, το επόμενο βήμα είναι

θα συμφωνούσα μαζί σας, για την Εθνική Βι

ο αυτοπυρπολισμός μου στο Σύνταγμα. Και ελ

βλιοθήκη. Πρέπει να είναι αρμοδιότητα του

πίζω ο κύριος Κρεμμυδάς και η κυρία Παπα-

Υπουργείου Πολιτισμού. Δεν είναι απ’ το ’85.

γιαννίδου νά ’ναι εκεί.

Δεν ήμουνα εγώ Υπουργός το 1985 για να διαμαρτυρηθώ. Νομίζω όμως ότι υπήρχε διαμαρ

Η εθνική πολιτική του βιβλίου αν γίνει πράξη -

τυρία τό τε από τη Μελίνα. Δεν ξέρω. Και δεν θ έ

μακάρι να γίνει - είναι ένα πολύ μεγαλόπνοο

λω να ανασκαλεύω τα πράγματα. Αυτή τη στιγ

σχέδιο, κύριε Υπουργέ.

μή είναι έτσι. Η λύση είναι εκεί. Μέχρι να λυθεί

Όχι, όχι. Δε σας αφήνω κανένα περιθώριο. Δεν

το πρόβλημα θα μπορούσαν μεγάλες μονάδες,

επιτρέπω να υπάρχει αμφιβολία. Γιατί; Ειλικρι-

και έτσι όπως είναι τα πράγματα, να εκσυγχρο

νά σας μιλώ. Κοιτάξτε, το 1993 τον Νοέμβριο

νιστούν. Δεν νοείται η Εθνική Βιβλιοθήκη να α

κάναμε μια σύσκεψη. Στη σύσκεψη αυτή παρα

κολουθεί μακαρίως αυτή την Εθνική καθοδική

βρέθηκαν κάποια αρμόδια πρόσωπα, εκδότες

πορεία.

κ.λπ. Μόλις διετύπωσα τις προθέσεις μας, η α πάντηση όλων - μηδενός εξαιρουμένου - ήταν:

Θα περίμενα από σας, επειδή είναι παράλογο

Συνέντευξη

μας τα ’παν κι άλλοι. Το θεώρησα άκομψο, αλλά

παρ’ όλα αυτά δικαιολογημένο.

που είναι στο Σύνταγμα ή στη Σόλωνος π.χ.

Ως ένα βαθμό είναι δικαιολογημένο. Βλέπετε οι άνθρωποι του βιβλίου έχουν χο ρ τά σει στο

λισβερίσι μ ε την Εφορία, είναι προφανές ότι θα κλείσει.

παρελθόν από υποσχέσεις που δεν τη ρή θη

Χωρίς να θέλω να στηρίξω μόνο και μόνο μια

δεν μπ ο ρ εί να α ντεπ εξέλθει στο οικονομικό α-

καν ποτέ.

πολιτική της κυβέρνησης σε κάποιον άλλο το

Είπα άκομψο, διότι από πού προέρχεται κανείς,

μέα, θα σας πω τούτο: Λυπάμαι που ξεφ εύ

πρέπει να ληφθεί υπόψη. Έτσι δεν είναι;

γουμε λίγο. Αλλά με υποχρεώνετε να απαντήσω έτσι. Δεν μπορεί ο μισθωτός π.χ. να δηλώνει

Προφανώς.

2.200.000 δρχ. και να φορολογείται επ’ αυτού

Δηλαδή, αν βρίσκεσαι απ’ την άλλη όχθη του

και ο ελεύθερος επαγγελματίας 600.000 δρχ.

ποταμού στην ίδια όχθη με όλους τους υπόλοι

Όλοι οι Έλληνες μιλάνε για φοροδιαφυγή.

πους, ε, δεν μπορείς να λες «μας τά ’παν κι άλ

Με βάση αυτό ακριβώς το στοιχείο θα έπρεπε

λοι», γιατί οι άλλοι που σας τά ’παν είναι απ’ την

να ίσχυε το αντίστροφο. Αφού ο μισθωτός δη

άλλη όχθη. Γι’ αυτό λέω είναι άκομψο. Δικαιο

λώνει 2.200.000 δρχ., ο ελεύθερος επαγγελμα-

λογημένο όμως. Αλλά τώρα δεν είναι τίποτα δι

τίας έπρεπε να δηλώνει 4 έως 5.000.000 δρχ.

καιολογημένο, εάν υπάρχουν τέτοιες σκέψεις

Οταν λοιπόν μιλάμε για την επανόρθωση μιας

και κάποια «εάν». Υπάρχουν οι φορείς: το Εθνι

αδικίας και ταυτόχρονα τη σύλληψη φοροδια

κό Κέντρο Βιβλίου και η Διεύθυνση Γραμμάτων

φυγής, αυτή η κίνηση των αντικειμενικών κριτη

αναβαθμισμένα, ευέλικτα. Στην περίπτωση του

ρίων καταρχήν είναι σωστή.

Εθνικού Κέντρου Βιβλίου ό,τι είπαμε έγινε.

Πού είναι ενδεχομένως το πρόβλημα; Στο ότι

Προχωράμε με τα χρήματα που δίνονται για την

υπάρχουν σε κάθε επάγγελμα, σε κάθε επαγ

υλοποίηση αυτής τ ης Εθνικής πολιτικής. Η μό

γελματικό χώρο πολλές διακυμάνσεις. Χρειάζε

νη ευχή που μπορείτε να κάνετε είναι όταν αλ

ται χρόνος και σωστή δουλειά χωρίς δογματι

λάξει αυτή η κυβέρνηση ή ο υπουργός, να

σμούς. Και απ’ το Υπουργείο Οικονομικών, να

υπάρξει η ίδια αντίληψη και στους επόμενους.

μην υπάρξουν χιλιάδες εξαιρέσεις σε κάθε τ ο

Μ α γ ι’ αυτή την περίπτωση μιλάμε. Για την πε

την επανόρθωση κάποιων πραγμάτων. Όμως

ρίπτωση κάποιων αιφνίδιων αλλαγών.

ως προς τη γενική κατεύθυνση, επιτρέψτε μου

Να τονίζετε, κύριε Παπαλέξη, τη θετική πλευρά των πραγμάτων.

τε, δεν γίνεται να δηλώνει 600.000 δρχ. ο ελεύ

Συμφωνώ να τονίζεται η θετική πλευρά. Πώς

Δεν γίνεται να υπάρχει κατάστημα με 12 υπαλ

μπ ο ρ εί όμως η εθνική πολιτική για το βιβλίο να

λήλους και να δηλώνει το χρόνο 400.000 δρχ.

μέα, γιατί τό τε δεν κάνουμε τίποτα, αλλά να δει

να σας πω, λυπάμαι, αλλά είναι σωστή. Κοιτάξ θερος επαγγελματίας.

προχωρήσει, όταν υπάρχουν εμπόδια από την

Δεν γίνεται αυτό. Και δεν μπορεί ένας υπάλλη

κυβερνητική πολιτική έτσ ι όπως ασκείται σε

λος του Υπουργείου Πολιτισμού να φορολογεί

άλλους τομείς.

ται για 2.500.000 δρχ. το χρόνο, παίρνοντας

Παράδειγμα;

170.000

δρχ. το μήνα καθαρά. Αυτά τα πράγμα

τα δεν γίνονται. Η φορολογία. Τα αντικειμενικά κριτήρια. Ίσως τα φορολογικά μ έτρ α να πλήξουν βιβλιοπω λεία που βρίσκονται σε κεντρικά σημεία της

Ως προς αυτά τα παραδείγματα στα οποία α ναφέρεστε, έχετε απόλυτο δίκιο.

πρω τεύουσας και όχι μόνο. Αύριο ενδεχομέ

Ε, μα έχω απόλυτο δίκιο!

νως κάποια απ’ αυτά να βάλουν λουκέτο. Δ εν

Όσον αφορά σ’ αυτό που μου είπατε. Δεν θέλω

θα μπορέσουν να αντεπ εξέλθουν στη φ ορο

να κατονομάσω ανάλογες περιπτώσεις στο χώ

λογία.

ρο του βιβλίου, αλλά είναι σίγουρο ότι και εκεί

Εννοείτε τα μικρά βιβλιοπωλεία;

άμα πιάσουμε κάποιες φορολογικές δηλώσεις, θα δούμε σημεία και τέρατα. Βεβαίως η αντικει-

Ναι, κυρίως τα μικρά. Εάν το βιβλιοπωλείο

μενικοποίηση δημιουργεί κάποια προβλήματα.

Συνέντευξη

Πρέπει το Υπουργείο Οικονομικών με τη βοή θεια των Ενώσεων των Εκδοτών και των Βιβλιο

γα και ιδιαίτερης κουλτούρας άνθρωπος, δεν μπαίνει θέμα τέτοιο. Το θέμα που μπαίνει είναι

πωλών - όχι όμως για να γλιτώσουνε τα κεφά

αν κάποιος από τους ανθρώπους του βιβλίου έ

λαια των πάνω - πάνω - να γλιτώσουν μικρά βι

χει 2 επαύλεις, 3 βίλες, 1 κότερο και δηλώνει

βλιοπωλεία. Αλλά εκεί μπορεί να μπαίνουμε και

800.000

δρχ. το χρόνο, ε, αυτός ας δηλώσει 18.

σε χωράφια επικίνδυνα. Θέλουν οι επάνω - επά νω να γλιτώσουν τα μικρά βιβλιοπωλεία και οι

Αν υπάρχει τέτοιος, ναι να τα δηλώσει και να

μικροί εκδότες;

φορολογηθεί.

Ε, είμαι σίγουρος, ναι.

με, να μπει μια τροπολογία να μη χτυπιέται.

Εκεί λοιπόν που το βιβλίο χτυπιέται, να το βρού Τότε θα τα βρούνε. Θα σας πω κάτι για τη μουσική. Πριν από μια βδομάδα με επισκέφτηκαν κάποιοι συνάδελφοί μου πολύ αξιόλογοι.

Διαπιστώνω ό τι υπάρχουν καλές π ροθέσεις για να διορθω θούν τα κακώς κείμενα. Είναι ό

Ή ταν ο Δήμος Μούτσης, οι Αφοί Κατσιμίχα, ο

μως και αυτά που δια βάζουμε στον τύπο και

Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Διονύσης Τσακνής

β έβαια αφορούν και εμάς ως περιοδικό. Η

και άλλοι. Η νεότερη γενιά. 0 Δήμος, βέβαια, ε ί

ΠΟΕΒ δια μα ρτύρετα ι για τις συνεχείς α υξή

ναι από τους πιο παλαιούς. Είναι άνθρωποι που

σεις στην τιμή του χαρτιού. Να και ένα άλλο

γράφουν τραγούδια αξιώσεων. Μπαίνουν λοι

σημείο που ίσως να μην είναι απόλυτα δικής

πόν σε μια κατηγορία, με τα νέα αντικειμενικά

σας αρμοδιότητας, αλλά πλήττει ωστόσο το

κριτήρια, που μπαίνουν οι τραγουδιστές των

βιβλίο.

νυχτερινών κέντρων. Έχουν απόλυτο δίκιο. Τη

Να σας πω ποιου αρμοδιότητα είναι; Του κυρί

λεφώνησα στον Υπουργό Οικονομικών. Δεν

ου Σημίτη είναι. Έχει δίκιο η ΠΟΕΒ παρότι σ’ ό

μπορεί να κάνει λέει τίποτα. Αλλά το είδε. Είδε

λη την Ευρώπη υπάρχει πρόβλημα με το χαρτί.

δηλαδή ότι εδώ, σε 10-15 πρόσωπα, υπάρχει α

Υπάρχει όμως μια αντικειμενική δυσκολία. Θα

δικία. Ψάχνοντας όμως αυτό το θέμα, το οποίο

πρέπει όποια απόφαση κι αν πάρεις, να λάβεις

δεν με είχε απασχολήσει, είδα ότι για πρώτη

υπόψη την ειδική κατάσταση στην Ελλάδα από

φορά μπαίνει ένα ζήτημα ουσιαστικό για 1.000

κάθε άποψη. Και τον ειδικό ρόλο που καλείται

ανθρώπους που δουλεύουν σε νυχτερινά κέ

να παίξει το βιβλίο κατά τη γνώμη αυτής της

ντρα.

κυβέρνησης, μέσω του επίσημου εκφραστή

Στο χώρο του βιβλίου μπορεί να είναι κάπως

αυτής τ ης πολιτικής που είναι ο Υπουργός Πο

διαφορετικά τα πράγματά και σίγουρα είναι. Ε,

λιτισμού, την επόμενη πενταετία. Άρα μπαίνουν

αντίστοιχα να βρεθεί και στο βιβλίο ποιες είναι

αρκετοί παράγοντες. Δεν είναι μόνο η μια

οι ενδεχόμενες αδικίες. Αλλά ότι θα πρέπει και

πλευρά. Ό τι δηλ. το κράτος, ο κύριος Σημίτης,

εκεί να υπάρξει μια αντικειμενικοποίηση, πι

ακρίβηνε το χαρτί. Πρέπει να βρούμε ένα τρόπο

στεύω ότι πρέπει. Αλλιώς δεν θα ξεφύγουμε α

για να μπορέσουμε να βοηθήσουμε ακόμα πε

πό την πολιτική συγκυρία, η οποία είναι προ

ρισσότερο το βιβλίο.

βληματική.

Μ.Ζορμπά: Πάντως το λέω πληροφοριακά. Ό τι υπάρχει τεράστιο πρόβλημα φέτος. Τα σχολικά

Συμφωνώ απολύτως. Και με το παράδειγμα

βιβλία μπορεί να μην τυπωθούν και να κρατη

που αναφέρατε μ ε τους τραγουδιστές. Π ρ έ

θούν για να δοθούν στα παιδιά του χρόνου, διό

πει όμως να μην ξεχνάμε ότι αυτές και άλλες ε

τι δεν υπάρχει χαρτί.

παγγελματικές κατηγορίες παράγουν πολιτι στικό έργο. Π ρέπ ει να γίνεται ένας διαχωρι

Κυκλοφορούν στους κύκλους μας κάποια σχό

σμός. Δ εν είναι απλώς και μόνο εμπορικά

λια που, μ έχρι ένα βαθμό, μ ε προβληματίζουν.

προϊόντα τα οποία φορολογούνται. Αλλά, το

Θ.Μ .: Όπως;

σπουδαιότερο, παράγουν πολιτιστικό έργο. Δεν συζητάμε αυτό. Αυτό είναι δεδομένο. Και

Για τις μετακλήσεις των λογοτεχνών της επαρ

να σας πω και κάτι. Για τον Υπουργό Οικονομι

χίας στην Αθήνα και αντίστροφα. Υπάρχει ένα

κών, ο οποίος είναι ιδιαίτερου ήθους και θα έλ ε

χρηματικό ποσό ως αμοιβή...

Σνώτενξη

Θέλω να μου το πεις αυτό, γιατί εγώ μέχρι στιγμής έχω την α φέλεια να θεωρώ ότι είναι πρωτοποριακό. Ναι, είναι πρωτοποριακό όσον αφορά στις αμοιβές. Αλλά θέλω να αναφερθώ στις επιφυλάξεις που διατυπώνονται σχετικά μ ε το ό τι η Δ ιεύθυνση Γραμμάτων, έστω άθελά της,

Β I S

L I Τ Ε R ΖΕ

κατηγοριοπ οιεί τους συγγραφείς σ ε Αθηναίους και επ αρ χιώ τες. Μ.Ζ.: Γεωγραφικό είναι το πρόβλημα. Δηλαδή κάποιοι πρέπει να πηγαίνουν εδώ και κάποιοι άνθρωποι εκεί.

MELVILLE Μόμπι-Ντίκ

Θ.Μ .: Η ανάγκη των συγγραφέων που ζουν στην περιφέρεια είναι να έρθουν στην Αθήνα. Σε επόμενη φάση δεν θα υπάρχει ζήτημα γεωγραφικό. Δηλαδή, εγώ νόμιζα άλλο ότι έλεγες και σου είπα ότι το θεωρώ πρωτοποριακό. Αυτό μπορεί να συζη τηθεί. Αλλά είμαι σίγουρος ότι σε μια πενταετία θα μπορεί ο κύριος

STERNE Τρίστραμ-Σάντι

Σκαμπαρδώνης π.χ. να πάει να μιλήσει στη Χίο. Κατά βάση ό μως, επειδή είναι μαζεμένοι πολλοί συγγραφείς στην Αθήνα και λιγότεροι στην περιφέρεια, το πρόβλημα των περιφεριακών είναι περισσότερο η Αθήνα. Καταρχάς· αλλά σίγουρα κά

FIELDING

ποια στιγμή θα υπάρχει ένα πάρε δώσε άνευ γεωγραφικών ο

Τόμ-Τζόουνς

ρίων. Ας πούμε για ένα Θεσ/νικιό, που μένει οτη Θεσ/νίκη, δεν κάνουμε τίποτα με το να τον βοηθήσουμε να μιλήσει στη Θεσ/νίκη. Το κάνει και μόνος του. Το πρωτοποριακό που είπα δεν αφορούσε αυτό βέβαια. Αφο ρούσε το γεγονός της αμοιβής. Ό τι επιτέλους μπορεί να είναι

BUTLER

συμβολική η αμοιβή σε πρώτη φάση.'Είναι όμως μια χειρονο

Ή Κοινή

μία που δηλώνει ότι όλες οι δουλειές αυτές πρέπει να πληρώ

’Ανθρώπινη Μοίρα

νονται. Και να είναι και μια πηγή εσόδων για κάθε λογοτέχνη πέραν της συγγραφής. Αν μπορέσουν μέσα σε μια δεκαετία περισσότεροι λογοτέ χνες από τη δουλειά τους να βγάζουν το ψωμί τους, αυτό θα είναι πάρα πολύ σημαντικό. Ας πούμε τέλο ς δε ότι αυτό γίνε

HAWTHORNE

ται για πρώτη φορά. Παραδείγματος χάριν αν το διαβάζω θε

To Σπίτι

λήσει να κελέσει στην Αθήνα έναν λογοτέχνη από τα Γιάννενα

μέ τά Εφτά

που θεω ρεί σοβαρότατο, θα επιχορηγήσουμε το διαβάζω γ ι’

’Αετώματα

αυτήν την πρόσκληση. Το διαβάζω με τη σειρά του θα επιχο ρηγήσει τον λογοτέχνη και θα καλύψει όλα τα άλλα έξοδα του συγγραφέα. Να σας πω κάτι πάνω σ ’ αυτό; Β άζετε μια ρήτρα... Όπως; Να αφιερώνουν τα περιοδικά που προσκαλούν κάποιον συγγραφέα 8 σελίδες για τον συγγραφέα. Ε, βέβαια. Καλά εσείς. Το δικό σας περιοδικό μπορεί να μην μπορεί να το κάνει λόγω του ότι έχει αυτή τη δομή. Αλλά, άλλα

LESAGE Ζιλ Μπλάς

Γ ΙΑ Π Α Ν Τ Α G UTENBERG

περιοδικά μπορούν να το κάνουν χωρίς δυσκολία. Γιατί τα άλλα περιοδικά έτσι κι αλλιώς αυτή τη δουλειά κά-

Συνέντευξη

νουν. Το δικό σας έχει να κάνει κάτι περισσότε

Είναι ατυχές. Στην αρχή είχαμε σκεφτεί να ζη

ρο... Εσείς, είμαι σίγουρος, πρέπει να ασχολη

τήσουμε την παραίτηση της επιτροπής. Μετά

θείτε με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Οι δουλειές

είπαμε επειδή έχει γίνει μια τόσο καλή δουλειά

που θα κάνει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου είναι πο

συνολικά, ας το χρεωθούν στις συνειδήσεις

λύ πιο κοντά στο διαβάζω. Άλλωστε διαβάζο

τους αυτοί που έδωσαν τα ονόματα.

ντας τόσα χρόνια το διαβάζω... Χρεώνεται όμως και το Υπουργείο Πολιτι Το διαβάζετε, κύριε Υπουργέ;

σμού.

Βεβαίως! Διαβάζοντας το διαβάζω προσπαθή

Εγώ μπορώ να χρεωθώ. Αλλά κοιτάξτε. Αν σας

σαμε και κάναμε το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου.

βάλω σε μια επιτροπή και παίρνετε τηλέφωνο τον τάδε δημοσιογράφο και δίνετε ονόματα, εί

Α υτό που λέτε θα το χρησιμοποιήσω ως τίτλο

ναι ένα ζήτημα. Είναι κακή επιλογή δική μου τ ε

αυτής της συνέντευξης. Επ’ευκαιρία όμως

λικά, γιατί έβαλε εσάς. Αλλά στα 35 πρόσωπα

που μιλάμε για «διαβάσματα»... έχετε δηλώσει

που είναι σ’ όλες τις επιτροπές, συνέπεσε να εί

ό τι έχετε διαβάσει τον Καρυωτάκη 4 32 φ ορές.

ναι κάι 2-3 που θέλουν να διατηρήσουν τ ις κα

Ακούγεται υπερβολικό!

λές τους σχέσεις με τους δημοσιογράφους. Ας

Τον Καρυωτάκη! Τώρα λατρεύω περισσότερο

υποθέσουμε ότι αυτοί οι 35 ήταν άλλοι 35. Πάλι

τα πεζά παρά τα ποιήματά του. Αλλά τό τε που

ενδεχομένως να υπήρχε το ίδιο πρόβλημα. Εί

διάβαζα τα ποιήματα - μιλώ τώρα για Γυμνάσιο,

ναι θέμα σοβαρότητας ενός εκάστου. Αν θεω

τέλη δεκαετίας του ’50 αρχές δεκαετίας του ’60

ρεί κάποιος ότι πρέπει να προσφέρει καλές

- σχεδόν όλα τα έλεγα απ’ έξω. (Απαγγέλλει

υπηρεσίες, είτε σε κάποιον δημοσιογράφο, είτε

Καρυωτάκη). Μου είχαν χαραχτεί στη μνήμη.

σε κάποιον απ’ αυτούς που πήραν το βραβείο ή

Τον αγαπούσα πάρα πολύ. Και το 432 φορές

σε κάποιον από αυτούς που δεν πήραν το βρα

μπορεί να είναι ένα υπερβολικό νούμερο, μπο

βείο, κάνει αυτή τη δουλειά. Πρέπει να ξέρουν

ρεί όμως να είναι και μεγαλύτερο. Πάντως είμαι

όλοι, ότι σ’αυτές τις θέσεις που δέχονται να εί

υπέρ του Λοτρεαμόν και του Ρεμπό αυτή την ε ποχή.

ναι, που είναι και πολύ σοβαρές, γιατί αυτές συμβάλλουν σε μιαν άλλη αντίληψη για το βι βλίο, θα πρέπει και να έχουν μιαν άλλη αντίλη

Υπέρ; Τι εννοείτε υπέρ;

ψη. Δεν την έχουν. Τι να κάνουμε; Με αυτούς

Επειδή είμαι ένας άνθρωπος της εξουσίας πια,

που υπάρχουν θα δουλέψουμε, κάνοντας τις

καταλαβαίνω ότι θέλω ένα αντίβαρο στους κα

καλύτερες δυνατές επιλογές. Στην επόμενη γ ε

ταραμένους. Και να πούμε κι έναν απ’ την νεό

νιά, σε δυο γενιές ενδεχομένως τα πράγματα

τερη γενιά Έλληνα που μ’ αρέσει; Ο Γιώργος

να είναι καλύτερα. Μπορεί και χειρότερα.

Κακουλίδης. Ο Θεσμός των βραβείω ν, είναι γεγονός, έχει α Μ ε προκαλείτε να σας ρωτήσω. Ο Μιχάλης

ναβαθμισ τεί. Το ποσόν που παίρνουν οι β ρα

Γκανάς σας αρέσει;

βευμένοι θα μείνει το ίδιο; Ο Καμίλο Χοσέ Θέ-

Και ο Γ κανάς πάρα πολύ.

λα π.χ. πήρε 96 εκατομμύρια. Τηρουμένων των αναλογιών, δεν θά ’πρεπε να α υ ξη θ ε ί το

Βραβεύτηκε! πρόσφατα.

ποσόν;

Είχα μελοποιήσει δύο του τραγούδια, τα οποία

Επειδή είναι πάρα πολύ δύσκολη η οικονομική

είχαν κυκλοφορήσει σ’ έναν απίθανο δίσκο του

συγκυρία, είναι πολύ δύσκολο να κάνουμε αυτή

’80-’81 . Και δεν τον είχα ποτέ συναντήσει. Συνα

τη στιγμή για τόσα βραβεία μια εντυπωσιακή αύ

ντηθήκαμε την ώρα που του έδινα το βραβείο.

ξηση. Δηλαδή να φτάσουμε τα βραβεία στα 5

Και του λέω: Έπρεπε να σε γνωρίζω, αφού έ

στα 7 στα 8 εκατομμ. Όμως πιστεύω ότι κάθε

χουν κυκλοφορήσει τραγούδια μας.

χρονιά θα πρέπει να ανεβαίνει, όπως γίνεται και με τις ταινίες στον κινηματογράφο. Πάντως μη

Το ότι διέρευσαν τα ονόματα των πρόσφατα

συγκρίνουμε τι γίνεται στο εξωτερικό με τα εδώ,

βραβευθέντω ν στον Τύπο; ΓΤ αυτό τι λέτε;

γιατί οι κυκλοφορίες είναι πολύ διαφορετικές.

Συνέντευξη

Ελπίζω να μην αναφέρεστε στα Νόμπελ.

Τέλος, παρά το ότι θα είχα να σας θέσω άλλες τό σες ερωτήσεις, μ ε τα Μ Μ Ε και ειδικά μ ε την

Όχι στα Νόμπελ. Ο Χοσέ Θέλα πήρε το β ρα

κρατική τηλεόραση, τι σ κοπ εύετε να κάνετε σε σχέση μ ε το βιβλίο;

β είο «Πλανέτα». Υπάρχουν χορηγοί. Εάν καταφέρουμε να τα

Για τα κρατικά μπορεί να γίνει μια συζήτηση

συνδυάσουμε, τότε πιθανότατα να μπορούμε

ουσιαστική. Και πρέπει να σας πω ότι με την

να καταφέρουμε να υπάρχει μια σημαντική αύ

ΕΤ2 και με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου πιστεύω ό τι θα υπάρξει μια ουσιαστική συνεργασία, γιατί

ξηση. Αλλά ελπίζω και του χρόνου να το αυξή σουμε και πάλι 50%.

και ο κύριος Παναγιώτου, που είναι διευθυντής τη ς ΕΤ2, το έχει ο ίδιος ζητήσει.

Το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου λειτο υργ εί αυτή τη

Πιστεύω ότι - επίσης - η καλύτερη τηλεόραση

στιγμή;

που έχουμε είναι η ΕΤ2.

Έχει κάνει δύο συνεδριάσεις και παρόλο που α κόμα δεν είναι εγκατεστημένο, έχει πάρει τ α .

Θα μπορούμε, λοιπόν, να βρούμε ένα τρόπο συνεργασίας όχι μόνο για όλη τη δραστηριότη

πρώτα 100 εκατομμύρια.

τα του υπουργείου Πολιτισμού που έχει ζητήσει

Έχει όλα τα εχέγγυο δηλαδή για να προχωρή

ο κύριος Παναγιώτου, αλλά και ιδιαίτερα για το βιβλίο όπου περιμένουμε τώρα να αρχίσει επί

σει.

τη ς ουσίας να λειτουργεί το Εθνικό Κέντρο Βι

Αυτό πρέπει να σας το πω. Για πρώτη φορά, πά ρα πολλοί φορείς προπληρώνονται. Δεν τ ρ έ

βλίου, για να μπορέσει να κινηθεί ευέλικτα και σ’αυτούς τους τομείς. Με τις άλλες τηλεορά

χουν απεγνωσμένα σε αναζήτηση χρημάτων.

σεις, τις ιδιωτικές μη με ρωτάτε. Δεν υπάρχει α πολύτως καμιά συνεργασία. Δεν το θέλουμε κι

Ισως αυτό γίνεται για πρώτη φορά.

εμείς, γιατί πιστεύουμε ότι η δουλειά μας θα εκ-

Ναι, πρώτη φορά.

χυδαϊστεί.

Αναλαμβάνω

υπεύθυνα

την ε ι κ ο ν ο γ ρ ά φ η σ η

βι

βλίων, τη σ ε λ ι δ ο π ο ί η σ η , j j| τη σ ύ ν θ ε σ η ε ξ ω φ ύ λ λ ω ν ““ και την

παραγωγή

δ ια φ ημισ τικώ ν

καταχωρήσεων. Η π ο λ υ ε τ ή ς μου π ε ί ρ α ε γ γ ύ η σ η για Η I ά ρ ισ τα α π ο τ ε λ έ σ μ α τ α

Σννέντενξη

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ 1 9 7 9 - 1 9 9 4 . Δε κ α π έ ν τ ε χρόνια Νεφέλη Όμηρος Πέλλας

Διαμαντής Αξιώτης

Γιώργος Καρυπίδης

ΞΟΒΕΡΓΑ ΜΕ ΜΕΛΙ (Διηγήματα)

ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ ΚΑΤΑΔΥΣΕΩΝ (Διηγήματα)

ΣΤΑΛΑΓΚ VIC (Μυθιστόρημα)

Νάνος Βαλαωρίτης

Νατάσα Κεσμέτη

Δημήτρης Πετσετίδης

ΑΠ' ΤΑ ΚΟΚΚΑΛΑ ΒΓΑΛΜΕΝΗ (Μυθιστόρημα)

ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΡΟΛΟ Ι· (Διηγήματα)

Η ΖΩΗ ΜΟΤ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗ (Διηγήματα)

Λουκάς Κούσουλας

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ (Διηγήματα) ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΤΑ ΧΙΟΝΙΑ (Διηγήματα)

ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΜΑΤΙΑ (Πεζογραφήματα)

Νίκος Βασιλειάδης

Ηλίας Κουτσούκος

ΑΓΑΘΟΣ (Μυθιστόρημα)

ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΝΑ ΝΙΚΟΥΣΑΝ ΟΙ ΚΟΚΚΙΝΟΙ (Διηγήματα)

ΑΓΗΜΑ ΤΙΜΩΝ (Νουβέλα)

Νίκος Δήμου ΑΠΟ ΤΟΝ ΜΙΧΑΗΛ ΒΟΔΑ ΣΤΗΝ ΣΥΡΟΥ (Μυθιστόρημα) ΤΟΛΜΗΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ (Διηγήματα)

Έ λσα Λιαροπούλου

ΤΟ ΒΑΤΕΡΛΩ ΔΥΟ ΓΕΛΟΙΩΝ (Μυθιστόρημα)

ΟΙ ΑΛΛΕΣ (Διηγήματα)

ΚΑ Υ ΜΟΙ ΣΤΟ ΓΡΙΠΟΝΗΣΙ (Διηγήματα)

Ο ΧΑΡΤΟΠΑΙΚΤΗΣ ΕΧΕΙ ΦΟΒΗΘΕΙ (Διηγήματα)

ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑ (Χρονογραφήματα)

Βασίλης Τσιαμπούσης Η ΒΕΣΠΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ (Διηγήματα)

ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΙΚΟΥ ΡΕΑΛΙΣΜΟΥ (Διηγήματα)

Λένα Διβάνη ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΙΛΑΣ ΓΙΑ ΜΕΝΑ; (Διηγήματα)

Μανώλης Ξεξάκης

Ανεστης Ε υάγγελου ΤΟ ΞΕΝΟΔΟΧΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΕΖΑ (Διηγήματα)

ΠΟΥ ΚΟΥΚΟΣ; ΠΟΥ ΑΝΟΙΞΗ; (Μυθιστόρημα)

Βασιλική Παπαγιάννη

Κατερίνα Ζαρόκωστα

ΚΥΡΑΝΩ (Μυθιστόρημα)

ΤΟΜΕΚ (Διηγήματα)

Η. X. Παπαδημητρακόπουλος

ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ (Διηγήματα)

ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟ ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ (Νουβέλα)

Η ΠΑΟΛΑ ΤΟΥ ΡΙΟ (Διηγήματα)

Αντρέας Μήτσου

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΚΑΥΣΩΝΑ (Πεζά κείμενα)

Έρση Σωτηροποΰλου

Θωμάς Μ ανόπουλος

ΤΟ ΚΑΡΑΜΟΣΑΛΙ (Μυθιστόρημα)

ΠΑΡ’ ΟΛΑ ΑΥΤΑ (Πεζά κείμενα)

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ (Διηγήματα)

ΤΟ ΘΕΙΟ ΤΡΑΓΙ (Μυθιστόρημα)

Νίκος Λαδάς

ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ ΤΟΥ ΤΕΛΟΥΣ (Νουβέλα)

ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΩΝ (Διηγήματα)

ΜΑΡΙΑΜΠΑΣ (Μυθιστόρημα)

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (Ημερολόγιο)

Βερονίκη Δαλακούρα

Τόλης Καζαντζής

Γιάννης Σκαρίμπας

ΤΟ ΣΟΛΟ ΤΟΥ ΦΙΓΚΑΡΩ (Μυθιστόρημα)

ΟΔΟΝΤΟΚΡΕΜΑ ΜΕ ΧΛΩΡΟΦΥΛΛΗ (Διηγήματα) ΘΕΡΜΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΛΟΥΤΡΑ (Διηγήματα) Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΑΡΧΕΙΟΘΕΤΗΣ (Διηγήματα)

Κοσμάς Χαρπαντίδης ΟΙ ΕΞΟΧΕΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ (Διηγήματα)

Χρήστος Χαρτοματσίδης ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΚΤΙΡΙΟ (Διηγήματα)

Νίκος Χουλιαράς ΖΩΗ, ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΦΟΡΑ (Μυθιστόρημα) Ο ΛΟΥΣΙΑΣ (Μυθιστόρημα) ΤΟ ΑΛΛΟ ΜΙΣΟ (Διηγήματα) ΜΠΑΚΑΚΟΚ (Διηγήματα) ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥ ΧΕΙΜΩΝΑ (Διηγήματα) Η ΜΕΣΑ ΒΡΟΧΗ (Διηγήματα) -

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ ...Π ροω θούν το ε λ λ η ν ικ ό β ιβ λ ίο Α Σ Κ Λ Η Π ΙΟ Υ 6, Α Θ Η Ν Α 106 80 - ΤΗ Λ .: 3607744

Η ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΚΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ Σύμβουλος έκδοσης: ΜΑΝΟΛΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΤΑΚΗΣ 'Η σειρά συνεχίζεται μέ την διεύθυνση του ΝΑΣΟΪ ΒΑΓΕΝΑ

Παύλος Κ αλλιγάς

Κ ω ν/νος Μεταξάς Βοσπορίτης

ΘΑΝΟΣ ΒΛΕΚΑΣ

ΣΚΗΝΑΙ ΤΗΣ ΕΡΗΜΟΥ

ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Κω ν/νος Χρηστομάνος

Δημήτριος Βικελας

Ζαχαρίας Παπαντωνίου

ΛΟΥΚΗΣ ΛΑΡΑΣ

ΤΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΗΣ ΑΤΤΟΚΡΑΤΕΙΡΑΣ ΕΛΙΣΑΒΕΤ

Εμμανουήλ Λυκούδης

Ά λ έ ξ. Παπαδιαμάντης

'Αλεξ. Παπαδιαμάντης

Κ ω ν/νος Χ ατζόπουλος

Η ΦΟΝΙΣΣΑ

ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ

Κ ω ν/νος Χρηστομάνος

ΒΑΡΔΙΑΝΟΣ ΣΤΑ ΣΠΟΡΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

’Αλέξανδρος Μωραϊτίδης

Η ΚΕΡΕΝΙΑ ΚΟΥΚΛΑ

ΤΟ ΤΑΞΙΜΟΝ

Χρηστός Χρηστοβασίλης

Ψυχάρης

ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ ΤΗΣ ΣΤΑΝΗΣ

ΤΟ ΤΑΞΙΔΙ ΜΟΤ

Κωνσταντίνος Θεοτόκης ΚΑΤΑΔΙΚΟΣ

Κωνσταντίνος Θεοτόκης

Ά νδρεας Καρκαβίτσας

Η ΖΩΗ ΚΑΙ 0 ΘΑΝΑΤΟΣ TOY ΚΑΡΑΒΕΛΑ

’Ιωάννης Κονδυλάκης

Ο ΖΗΤΙΑΝΟΣ

Ά ντώ νης Τραυλαντώνης

ΟΤΑΝ ΗΜΟΤΝ ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

’Ιωάννης Κονδυλάκης Ο ΠΑΤΟΥΧΑΣ

Η ΕΞΑΔΕΛΦΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

’Ιωάννης Κονδυλάκης

’Αλεξ. Παπαδιαμάντης

’Ιωάννης Μ. Δαμβεργης

ΠΡΩΤΗ ΑΓΑΠΗ

Πλάτων Ροδοκανάκης

Η ΝΟΣΤΑΛΓΟΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Γιάννης Βλαχογιάννης

ΤΟ ΒΤΣΣΙΝΙ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟ

’Αργυρής Έφταλιώ της

Γεώργιος Βιζυηνός

ΝΗΣΙΩΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ

ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ A '

Γρηγόριος Παλαιολόγος

Γεώργιος Βιζυηνός

Ο ΠΟΛΥΠΑΘΗΣ

ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ Β'

Γρηγόριος Παλαιολόγος

ΟΙ ΚΡΗΤΕΣ ΜΟΥ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΟΥ ΕΠΑΧΤΙΤΗ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Κ ω ν/νος Χατζόπουλος ΤΟ ΟΝΕΙΡΟ ΤΗΣ ΚΛΑΡΑΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Μιχαήλ Μητσάκης

0 ΖΩΓΡΑΦΟΣ

Κ ω ν/νος Χατζόπουλος

ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ

’Αλεξ. Παπαδιαμάντης

Ο ΠΥΡΓΟΣ ΤΟΥ ΑΚΡΟΠΟΤΑΜΟΥ

Παύλος Νιρβάνας

ΡΕΜΒΑΣΜΟΣ ΤΟΥ ΔΕΚΑΠΕΝΤΑΥΓΟΥΣΤΟΥ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

ΤΟ ΠΕΡΑΣΜΑ ΤΟΤ ΘΕΟΤ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Κώστας Παρορίτης ΟΙ ΝΕΚΡΟΙ ΤΗΣ ΖΩΗΣ

’Εμμανουήλ Ροΐδης Η ΠΑΠΙΣΣΑ ΙΩΑΝΝΑ

’Εμμανουήλ Ροΐδης ΑΦΗΓΗΜΑΤΑ

Κωνσταντίνος Ράδος Ο ΠΕΙΡΑΤΗΣ ΤΗΣ ΓΡΑΜΒΟΤΣΗΣ

’Ιάκωβος Πολυλας ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Κώστας Κρυστάλλης

Άνδρεας Καρκαβίτσας Η ΛΥΓΕΡΗ

Άνδρεας Καρκαβίτσας ΛΟΓΙΑ ΤΗΣ ΠΛΩΡΗΣ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΗΜΑΤΑ

’Ίων Δραγούμης

Γιάννης Καμπύσης

ΣΤΑΜΑΤΗΜΑ

ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Αλέξανδρος Ραγκαβής

Νικόλαος Έ πισκοπόπουλος

Ο ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΟΣ

ΤΡΕΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Διονύσιος Κόκκινος

'Αλεξ. Παπαδιαμάντης ΝΑΥΑΓΙΩΝ ΝΑΥΑΓΙΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

Δημήτριος Βικελας ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

ΜΙΑ ΤΟΥΦΕΚΙΑ ΣΤΟ ΓΑΛΑΖΙΟ ΝΕΡΟ

Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου ΚΟΡΗ ΕΥΠΕΙΘΗΣ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ

ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ

ΠΛΑΤΩΝ ΡΟΔΟΚΑΝΑΚΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Μέσα στα γιασεμιά

ΝΕΦΕΛΗ

ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6 - ΑΘΗΝΑ 106 80 - ΤΗΛ. 3607744 - 3639962

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ

Σπύρος Γ κ ρ ίν τ ζ ο ς

«Παραλάβατε διορισμόν...» μυθιστόρημα

“...Εγω εηέμενα ηως είναι θέμα ζωής και θανάτου. Μου δωσαν τότε ένα μικρό αγαλματάκι, ρωμαϊκό, και το θάψαμε μαζί με μια οινοχόιι και δυο στατήρες στην τούμηα του αδερφού μου. Το μυστικό της ψυχής του το ξέρουμε και οι δυο μας...” ΣΕ

ΟΛΑ

ΤΑ Β Ι Β Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Ε μμ . Μ πενακη 1 6 , 10 6 7 8 Α θήνα ,

Τ η λ .:

3 8 . 3 1 0 78

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ

Τζους Καρολ Οουτς

Μαύρα Νερά μυθιστόρημα

τ <όυς Κ ά ρ ο λ Ό ο υ τς

Μ α ύρ α Ν ερ ά Ψ Ραοη

,ω ά ν ν α

ΕΚΛΟΓΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ

Ηρακλής Παπαλέξης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Ρ ε α λ ισ τ ικ έ ς κ α τ α θ έ σ ε ις

ΚΩΣΤΑΣ ΑΚΡΙΒΟΣ Αλλοδαπή Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995 Τα έντεκα διηγήμα Σελ. 193. Δρχ. 2.200 τα του νέου βιβλίου του Κ. Ακριβού μα κράν απέχουν από το ποιητικό κλίμα της Δοτικής του Χά ους. Με όρους ρε αλιστικούς κατα γράφουν έναν ε φιάλτη που η καθη μερινότητα πολύ συχνά τον αποχρω ματίζει και τον κά νει δυσδιάκριτο: τον εφιάλτη των καθημερινών, πολ λαπλών διακρίσε ων που το χρώμα, η εθνικότητα, η ομιλία, αλλά και η όποια διαφορετικότητα συνε πάγονται. Ο Ακριβός ανιχνεύει το ρατσι σμό στο στρατό και στο ποδόσφαιρο, στους μετανάστες, νόμιμους και μη, στον κοινωνικό αποκλεισμό, στο φανατι σμό που επωάζει τη βία. Μία από τις κα λύτερες στιγμές του βιβλίου είναι το διή

γημα που δεν γράφεται, μια νουβέλα στα σκαριά, το διήγημα για έναν φανταστικό βαλκανικό εμφύλιο που ο συγγραφέας ξορκίζει με την καταστροφή των λέξεων. Σημεία των καιρών και λόγος καίριος. Τιτίκα Δημητρούλια

Π ικ ρ ό Μ ε ιδ ία μ α Με τρυφερότητα περιβάλλει τους ήρωές του ο Διαμαντής Αξιώτης. Αυτό δεν τον εμποδίζει, όμως, να τους πειράζει και ν’ αστειεύεται μαζί τους ενίοτε και να τους ειρωνεύεται. Ο συγγραφέας χρησι μοποιεί ένα ευφρόσυνο ύφος, που γίνε ται γλυκόπικρο, καθώς οι ιστορίες πλη σιάζουν στο τέλος τους. Με λόγο παλλόμενο, διανθισμένο από στοιχεία των μακεδονικών διαλέκτων, ο Διαμαντής Αξιώτης σχολιάζει καλοπρο αίρετα το νεοελληνικό ήθος και σκια γραφεί την ελληνική επαρχία, χιουμορί στας αλλά και διακριτικός, δίνει την προ σωπική του κατάθε ση, χαμογελώντας ΔΙΑ_ΜΑΝΤΗΣΑΞΙΩΤΗΣ =όβεργα με μέλι Αθήνα, Νεφέλη, 1994 Σελ. 112. Δρχ. 1.500

συγκαταβατικά και χωρίς γκρίνιες. Νίκη Κώτσιου

Γ υ ν α ίκ ε ς μ ό ν ε ς Ο τίτλος του βιβλί-

--------------------------------------

ου είναι από μόνος λεναδιβανη του αρκετά εύΓιατί δε μιλάς για μένα; γλωττος. Γυναίκες Αθήνα, Νεφέλη, 1995 ^ Σελ. 128, Δρχ. 1,500 που τις προσπερ νάμε αδιάφορα, --------------------------------------γυναίκες που συνή θως δεν απασχολούν τις συζητήσεις μας μάς προκαλούν να μιλήσουμε γ ι’ αυτές. Οι έξι ηρωίδες της Λένας Διβάνη είναι αρκετά διακριτικές αλλά και διαθέτουν μια περίεργη τόλμη, που τους επιτρέπει να υπερβαίνουν τα καθιερωμένα και να μας αιφνιδιάζουν. Το ύφος κάθε ιστορίας παρακολουθεί και υπογραμμίζει την ιδιοσυγκρασία του αντίστοιχου προσώπου, ενώ η συγγρα φέας προσπαθεί ν’ αποστασιοποιείται. Το τοπίο είναι γενικά γκρίζο, αλλά φωτί ζεται από την ευαισθησία και την αθωό τητα της γυναικείας ψυχοσύνθεσης. Νίκη Κώτσιου

Γ ένο υς θηλυκού Γυναίκες μοναχικές μέσα σ’ έναν κόσμο αφιλόξενο· αυτές είναι οι ηρωίδες της Έλσας Λιαροπούλου. Γυναίκες στα πρό θυρα της απελπισίας, χωρίς ελπίδες και δίχως προοπτικές. Είναι οι «Άλλες», εκεί νες δηλαδή που δεν μπόρεσαν ή δε θέλησαν ν’ αναλά ΕΛΣΑΛΙΑΡΟΠΟΥΛΟΥ βουν τους στερεό Οι Άλλες Αθήνα, Νεφέλη, 1994 τυπους ρόλους, ε Σελ. 176. Δρχ. 1.500 κείνες που δεν υιο θέτησαν την ευκο λία της τυποποιη μένης συμπεριφο ράς. Σχεδόν περι θωριακές, αρνούμενες τα ζωτικά ψεύδη και τις συμβάσεις, προ σπαθούν να τα βγά λουν πέρα με τον πόνο και τη μονα ξιά. Καθεμιά από τις μι κρές αυτές ιστο

ρίες είναι και η σύνοψη ενός δράματος. Το ύφος είναι λιτό και χαμηλόφωνο ενώ, από πλευράς δομής, διαπιστώνονται προβλήματα και αρρυθμίες στην οικονο μία του λόγου. Πρόκειται, ωστόσο, για μια αξιόλογη πρώτη προσπάθεια που προοιωνίζεται ευτυχέστερες μελλοντικά κατακτήσεις. Νίκη Κώτσιου

Η ν ο σ τα λ γ ία τ ο υ μ ε τ α ν ά σ τ η Τα μικρά κείμενα που συγκροτούντο Χαρούμενο Σίδνεϊ είναι ιστορίες σαν αυτές που μας διη γούνται τα παλιά καλά ρεμπέτικα και οι ροκ μπαλάντες. Πρόκειται για το παράπονο του δο κιμαζόμενου αν θρώπου - ειδικότε ρα του μετανάστη - που, χωρίς να μεμψιμοιρεί, στο χάζεται στωικά πά νω στα παιχνίδια της μοίρας και της ζωής. Η πίκρα, ο πόνος και η νο σταλγία αποκτούν εδώ υπαρξιακή διά σταση, που αισθητοποιείται χάρη στην υποβλητικότητα της αστόλιστης έκφρασης.

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΤΖΟΥΜΑΚΑΣ Χαρούμενο Σίδνεϊ Αθήνα, Κανάκη, 1994 Σελ. 104. Δρχ. 1.400

Το βιβλίο αυτό, με τον κατάφωρα ειρωνι κό τίτλο, συνδυάζει την κρυστάλλινη ο ξύτητα τη ς ευαγγελικής εκφραστικότη τας με την υφολογική ψυχρότητα του Καμύ. Νίκη Κώτσιου

Μ ικ ρ ή ν υ χ τ ε ρ ιν ή μ ο υ σ ικ ή Κοινό χαρακτηριστικό της συλλογής διηγημάτων του Κοσμά Χαρπαντίδη εί ναι η επίμονη ενασχόληση με τον θάνα το, που έρχεται για να επιβεβαιώσει τη ματαιότητα του κόσμου του, αλλά και για να διεκδικήσει το μερτικό του. Κά-

ποια από τα διηγή ματα έχουν κυκλικό ΚΟΣΜΑΣ ΧΑΡΠΑΝΤΙΔΗΣ Οι εξοχές των νεκρών χαρακτήρα, η ίδια Αθήνα, Νεφέλη, 1995 μοίρα μοιάζει - κά Σελ. 135. Δρχ. 1.500 ποτε προσωρινά να κατατρέχει προ γόνους κι απογό νους. Ο άλλος καημός που μοιάζει να διαπερνά το σύνολο σχεδόν των διηγη μάτων είναι ο φόβος των κατοίκων της Ανατολικής Μακεδονίας για έναν δεύτε ρο ξενιτεμό, είτε με τη μορφή του ξερι ζωμού από τα μέρη που εγκαταστάθη καν ως πρόσφυγες, είτε με τη μορφή της ξενιτιάς προς αναζήτηση εργασίας. Πα ράλληλα, η παλαιά πατρίδα απ’ όπου οι πρόσφυγες ξεριζώθηκαν μετουσιώνεται σε γλυκό νοσταλγικό ήχο ή σε τρυφερή ελεγεία. Με επιδεξιότητα ο Χαρπαντίδης συνθέτει το τρυφερό τοπίο μιας βεβαρη μένη καθημερινότητας που πασχίζει ανεπιτυχώς να απαγκιστρωθεί από το πα ρελθόν που την πληγώνει. Λίλυ Εξαρχοπούλου

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Α ν τισ τρ ό φ ω ς Το βέλος του χρόνου είναι η ανάποδη α φήγηση της ζωής ενός Ναζί, εγκληματία πολέμου. Οι σελίδες του βιβλίου είναι γεμάτες από πάθος αλλά και βάρβαρη ιλαρότητα. Το επίκεντρό του βρίσκεται στο στρατόπεδο του Άουσβιτς. Εδώ συμφύρονται ο χρόνος, η ιατρική, η συνείδηση αλλά και η ικανότητα του αν θρώπου να ξεχνά. Στο έργο αυτό, ο Έιμις κυνικά δηλώνει ότι μέσα στον ιστορικό βίο υπάρχουν ε νίοτε περιπτώσεις όπου η ευγένεια μπο ρεί να συνυπάρξει με την έννοια του καΠρόκειται για ένα βιβλίο βαθύ, που προ σθέτει νέες διαστά σεις στη σύλληψη ΜΑΡΤΙΝ ΕΙΜΙΣ του τραγικού. Το βέλος του χρόνου Αθήνα, Νεφέλη, 1995 Σελ. 192. Δρχ. 2.500 Νίκη Κώτσιου

ΜόλιζΚνχλοφόρηοαν

Ο χ ο ρ ό ς τω ν δ α ιμ ό ν ω ν Πρόκειται για τον δεύτερο τόμο της Τρι λογίας των Κόρνις του γνωστού Καναδού συγγραφέα, ο οποίος μπορεί να διαβα στεί και αυτοτελώς. Σ ’ ένα χειμαρρώδες μυθιστόρημα ο Ντέηβις καταπιάνεται με το θέμα που είχε απασχολήσει και τον Όρσον Ουέλες στο «Αλήθεια ή ψέματα» (F for fake), δηλαδή το τί είναι αυτό που κάνει έναν πίνακα γνήσιο εφόσον η αντι γραφή μπορεί να είναι εξίσου καλή με το πρωτότυπο, τόσο που συχνά οι τεχνοΡΟΜΠΕΡΤΣΟΝ ΝΤΕΗΒΙΣ κριτικοί να μην μπο Βαθιά ριζωμένο ρούν να ξεχωρίσουν Μτφρ.: Ακριβή Αλεξιάδη το γνήσιο από το α Αθήνα, Κριτική, 1995 Σελ. 453. Δρχ. 5.200 ληθινό. Η πορεία της ζωής του Φρανκ, από τη γέν νησή του, το 1909, μέχρι το θάνατό του, καταγράφεται μέσα από την αφή γηση του δαίμονα, ο οποίος τον καθοδη γούσε σ’ ολόκληρη τη ζωή του με σκοπό να του αποκαλύψει ότι η εξαπάτηση παίζει σημαντικό ρό λο στη ζωή. Ο ανα γνώστης παρακο λουθεί την πολυτάραχη ζωή του Φρανκ Κόρνις, τις ανησυχίες του, τους έρωτές του, τη μονομανή ενασχόλησή του με την τέχνη, που παίζει πολύ πιο σημαντικό ρό λο στη ζωή του από τους δύο πολέμους που παρεμβάλλονται, και η αφήγηση δια κόπτεται από τα σχόλια Δαίμονα και Αγγέ λου που αποσαφηνίζουν ή παρωδούν ε πεισόδια της ζωής του. Bildunsroman αλ λά και μυθιστόρημα ενοράσεων γύρω α πό την τέχνη, την αξία της και τον προορι σμό της, το Βαθιά ριζωμένο δικαιολογεί τη διεθνή φήμη του συγγραφέα του. Λίλυ Εξαρχοπούλου

Χ ιο ύ μ ο ρ κα ι σ α σ π έ ν ς Οι δύο συγγραφείς του «Όποιος αγαπά μισεί», σύντροφοι στη ζωή αλλά και στη

συγγραφή (σύνηθες πια φαινόμενο), θεωρούνται μαζί με

ςιλβιναοκαμπο αντολφο μπιοϋ καςαρες

Όποιος αγαπά μισεί

τον Χ.Λ. Μπόρχες J J & X S S » οι θεμελιω τές της Σελ. ΜΟ.Δρχ. 1.500 σύγχρονης Αργέντίνικης λογοτε χνίας. Ο γιατρός Ούμπερμαν ξεκινά τις διακοπές του σ’ ένα ερημικό θέρετρο συντροφιά με τον Πετρώνιο, τη λογοτε χνία και τα υπό διαμόρφωση σενάριά του. Μια ξαφνική ανεμοθύελλα ανατρέ πει το ήρεμο κλίμα και ένας φόνος οδη γεί όλα τα πρόσωπα σε μια περιπέτεια που στόχος της είναι η εξιχνίαση του ε γκλήματος. Όλοι οι παρευρισκόμενοι θεωρούνται πιθανοί ένοχοι. Χιούμορ, μπόλικο σασπένς, αστυνομική πλοκή και αριστοτεχνική μίξη φανταστι κού και πραγματικού συνυπάρχουν στις σελίδες του μυθιστορήματος. Απολαμ βάνοντας την ανάγνωση, ψάχνετε ταυτόχρονα και για τον ένοχο του μυστηριώδους εγκλήματος. Θα βρεθεί ο δολοφόνος της όμορφης νεαρής Μάρυ;.. «Μπερδέψτε την πραγματικότητα μ’ ένα βιβλίο...». Βάσω Σπάθή

Α π ο χ α ιρ ε τ ώ ν τα ς τ η ν π ο λ ιτική Την εμπλοκή του στα γρανάζια της ε ξουσίας ενός σύγχρονου κράτους και την εμπειρία του ως _____________ _____ υπουργός Πολιτι ΧΟΡΧΕΣΕΜΠΡΟΥΝ Χαιρετίσματα απότον σμού (1988-91) Φεδερίκο Σάντσεθ στην κυβέρνηση Μτφρ: ΜπάμπηςΛυκούδης Γκονζάλες περι Αθήνα, Εξάντας, 1994 Σελ. 322. Δρχ. 3.000 γράφει ο Χόρχε Σε μπρούν. Σχολιάζει την αριστερότροπη δημαγωγία και τον κομματικό πατριω τισμό, όπως εκφρά ζεται σε στελέχη του σοσιαλιστικού κόμματος Ισπανίας και ειδικά στον αντι πρόεδρο της Κυβέρνησης. Ειρω νεύεται, κάτω από το πρίσμα της προ-

σωπικής του πολιτικής ηθικής, τις ίντρι γκες και τα συμφέροντα, αντιτάσσεται στη συγκάλυψη της διαφθοράς μέχρι που ο Φεδερίκο Σάντσεθ (ψευδώνυμο του Σεμπρούν κατά την παρανομία του ΚΚΙ), αποχαιρετώντας ξανά την πολιτική, αποβάλλεται από το κυβερνητικό σχήμα με την «ευκαιρία» ενός ευρύτερου ανα σχηματισμού (το πολιτικό πλαίσιο θα το καταλάβουν πολύ καλά οι Έλληνες ανα γνώστες). Η γραφή είναι αποσπασματι κή και ελλειπτική. Η αφήγηση πολυεπίπεδη. Η παρέμβαση της μνήμης είναι συνεχής, σαν παιχνίδι ανάμεσα στο χρό νο και τη νοηματική ροή, αφού ο συγγραφέας, πάντα με εκφραστική αμε σότητα, ανατρέχει στο χρόνο ανασύροντας εύστοχα πολιτικά, ιστορικά, πνευματικά και πολιτιστικά περιστατικά. Δήμητρα Ρουμπούλα

Σ τα ό ρ ια τ η ς σ υ ν ε ίδ η σ η ς ---------------------------------------------

Ο Λουίς Σεπούλβε-

LUIS SEPULVEDA Ο κόσμος του τέλους του κόσμου Μτφρ.: Ε. Χαρατσή Αθήνα, Opera, 1995 Σελ. 156. Δρχ. 2.200 __________________________

δα κάνει τη ζωή του παραμύθι, πράγμα που θ α ή τ α ν ε π ικ ίν _ _ δυνο εαν δεν Πταν από τη φύση του παραμυθάς. Η Greenpeace, στην οποία ανήκει, οι οικο λογικοί αγώνες δίνουν το υλικό στο νέο του βιβλίο: οι άγριες ακτές της Παταγονίας και το παράνομο κυνήγι των φαλαι νών δίνουν την αφορμή για ένα ταξίδι όχι μόνο στην άκρη του κόσμου αλλά και στα όρια της συνείδησης, στη μεθόριο της συνειδητοποίησης και της αδιαφο ρίας. Ο Σεπούλβεδα όμως ταξιδεύει χα ρακτήρες λογοτεχνικούς, υφαίνει εκδο χές και αφηγείται απλώς πραγματικά γε γονότα. Από κει πηγάζει και η μαγεία του λόγου του, άλλο ένα όπλο στον αγώνα του να αφυπνίσει τον άνθρωπο. Τιτίκα Δημητρούλια

Τ ο π ιο γα λ λ ικ ό α γ γ λ ικ ό μ υ θ ισ τό ρ η μ α Τα τελευταία χρόνια γίνεται μια επανε κτίμηση του έργου του Φόρντ Μάντοξ Φορντ (1873-1939) και όχι άδικα. Ο

Φορντ γράφει τα μυθιστορήματά του στην εποχή του μεταιχμίου ανάμεσα στο ρεαλιστικό και νεοτερικό μυθιστόρημα και, ως κριτικός ο ίδιος, είναι ενήμερος όλων των νέων κινημάτων της εποχής του. Στον «καλό στρατιώτη» ο αφηγητής ανα καλύπτει ότι η γυναίκα του υπήρξε επί εννέα χρόνια ερωμένη του φίλου του, «του καλού στρατιώτη» του τίτλου. Οι προσπάθειές του να καταγράφει με λε πτομέρειες την ιστορία της φιλίας του ί διου και της γυναίκας του, Φλόρενς, με τον Άσμπερνταμ και τη γυναίκα του, Λεωνόρα, είναι επίπονη κι εξαντλητική. Η αστική τάξη στην ο ποία ανήκουν και τα δύο ζεύγη, παρότι οι μεν Αμερι κανοί και οι δε Βρε τανοί, είναι μια τά ξη σε παρακμή, μια

ΦΟΡΝΤ ΜΑΝΤΟΞΦΟΡΝΤ Ο καλός στρατιώτης Μτφρ.-Επίμετρο: Γ.Ι. Μπαμπασάκης Αθήνα, δελφίνι, 1995 Σελ, 302. Δρχ. 3.000

τάξη άδεια. Η «ι στορία πάθους» που αναφέρει ο υπότιτλος είναι μια ελεγεία στην α δυναμία κατανόη

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ Α ν ε π ίδ ο το ν Διάλογοι με τον ε αυτό του, αποτελέ σματα ενδοσκοπή σεων, πορίσματα αυτοκριτικής: αυτά συγκροτούν την Παράδεισο του Γιώργου Βέλτσου. Ανεπίδοτη η ποίησή του συμπλέει ως προς αυτό και με τα λοιπά κείμενά του. Απλός και όμως ερμητικός, σαφής και ω στόσο δυσνόητος, ο ποιητής καταγρά φει τη συνειδησιακή κρίση του σύγχρο νου ανθρώπου - που είναι και δική του ζωγραφίζοντας έννοιες και όχι εικόνες. Στην Παράδεισο θα βρούνε λύσεις οι μυημένοι, ενώ οι άλλοι ας αρκεσθούν ν’ απολαύσουν τις ασκήσεις ύφους ενός ι διόρρυθμου διανοούμενου. Νίκη Κώτσιου

ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΕΛΤΣΟΣ Στην Παράδεισο Αθήνα, Πλέθρον, 1994 Σελ. 80. Δρχ. 1.500

Α κ ρ ιβ ά υ λικ ά

σης των πραγμά των. Μια αδυναμία από την οποία σε λίγο θα προκύψει ο πρώτος παγκό σμιος πόλεμος. Ο κόσμος που μοιάζει να διαλύεται στην αρχή του 20ού αιώνα διαλύεται ταυτό χρονα και μέσα στον μυθιστορηματικό κόσμο του οξυδερκή Φορντ που κρύβε ται πίσω από το προσωπείο του ερασιτέ χνη αφηγητή/πρωταγωνιστή. Οι συναι σθηματικές σχέσεις που αναπτύσσονται στο γάμο και τη μοιχεία είναι το προμήνυμα ενός κόσμου που διαλύεται, οι θά νατοι που σημαδεύουν το τέλος κάθε μέ ρους συμπίπτουν με το θάνατο κάποιων έκτω ν ψευδαισθήσεων του αφηγητή. «Ο καλός στρατιώτής» είναι καλή λογοτε χνία καθώς και ανάγνωσμα κατάλληλο για την εποχή. Λίλυ Εξαρχοπούλου

Μόλιζ Κυκλοφόρησαν

Ο Θανάσης Χατζόπουλος παιδεύει τα ποιήματά του έως ότου τα παραδώσει στο τυπογραφείο. Κι αυτό το παίδεμα εί ναι εμφανές και σ’ αυτή την πέμπτη ποιη τική του συλλογή. Δεν φεύγει τίποτα. Ό λα είναι ζυγισμένα, στη ζυγαριά της ποιητικής ακρίβειας εννοώ, δεν υπάρ χουν λεκτικά παραστρατίσματα. Η συλλογή - σύνθεση είναι χτισμένη με τα στέρεα και ακριβά υλικά της ελληνι κής ποιητικής παράδοσης, υλικά, τα ο ποία στα χέρια του γίνονται σημερινά: ο Χατζόπουλος αναβαπτίζει το γλωσσικό του όργανο στην κολυμπήθρα ενός σύγ χρονου πένθους. Πενθεί για την ομορ φιά που χάθηκε στα πράγματα, πενθεί για έναν κόσμο που όλο χτίζεται - κι απο βραδίς γκρεμίζεται. Φθάνει στον πυρήνα _________________ ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Ο εξ αίματος νεκρός Αθήνα, Καστανιώτης, 1994 Σελ. 56. Δρχ. 1.000

του κόσμου. Αν δεν γίνει πηγάδι να τον τραβήξει μέσα αυτός ο πυρήνας, τό τε έχει ανοίξει έ να στέρεο μονοπάτι

και ο βηματισμός του είναι στέρεος. Βασίλης Κ. Καλαμαράς

ΜΕΛΕΤΕΣ Ν ε ο ε λ λ η ν ικ ό ό ρ γ α ν ο Ο Δημήτρης Χατζής (1913-1981) δεν υπήρξε μόνο ένας από τους συγγραφείς της δικής μας Ελλάδας και έντιμος δά σκαλος (πανεπιστημιακός αφηγητής), μα κι ένας ακούραστος μελετητής της νεοελληνικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Παράλληλα με το λογοτεχνικό του έργο, ο Χατζής απασχο- _________________________ λείταί ιδιαίτερα με ΤΟ θέμα του Νέου Ελληνισμού: πί1 ^ στευε στην αναγκη ενός νεοελληνικού

«Νεοελληνική ιδεολογικότητα» Μικρό Νεοελληνικό Όργανο Εκλογή κειμένων (1947-1975) του Δημητρη Χατζή για το Νέο Ελληνισμό Επιλογή κειμένων,

διαφωτισμού. Ζώντας στην ΟυγγαΣελ. 304. Δρχ. 3.500 ρία (1950-1975) και -------------------------------------------στην Ανατολική Γερμανία (1957-1963), διδάσκει συστη ματικά στο Πανεπιστήμιο της Βουδαπέ στης νεοελληνική λογοτεχνία (19631975), πριν επιστρέφει στην Ελλάδα. Ο τόμος, με φιλολογική φροντίδα του Νίκου Γουλανδρή, περιλαμβάνει έντεκα κείμενα του Χατζή, που συνθέτουν μια πλειάδα ζητημάτων της νεοελληνικής λογοτεχνίας: κριτική θεώρηση της Ανθο λογίας Γ. Βαλέτα, μελέτες για την εισα γωγή του Γ. Σεφέρη στον «Ερωτόκριτο», τη Βυζαντινή ιστορία του Κ. Αμαντου, ει σαγωγή στη νεοελληνική λογοτεχνία, μελέτες για την αστική λογοτεχνία και την εθνική Αντίσταση, για τη Νέα Ποίη ση, για τη συγγραφική τέχνη, κ.ά. Ιδιαίτερα χρήσιμο συμπλήρωμα του τό μου είναι το γενικό ευρετήριο όρων, πραγμάτων και προσώπων, της Σίας Αναγνωστοπούλου. Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης

Μ ε γ ά λ ε ς π ρ ο σ δ ο κ ίε ς Ένοχος και ταυτόχρονα ποιητής, κατα ραμένος και κακότυχος, ο Μποντλέρ δε

θα μπορούσε να α• Τ Ζ Τ Μιφρ.: Νίκος Φωκάς Αθήνα, Ολκός, 1995 Σελ. 188. Δρχ. 2.600

« * σει αδιάφορο τον Σαρτρ. Βασίσμένος ο συγγραφέας στις εξομολο

γήσεις και την αλ ληλογραφία του ί διου του Μποντλέρ προχώρησε σε μια βυθομέτρηση της προσωπικότητάς του, φέρνοντας στην επιφάνεια τις πιο μύχιες πεποιθήσεις του εξεταζόμενου. Πρόκειται για μια απελευθερωμένη ερ μηνεία, ένα κείμενο αξιώσεων που απο δίδει τη θυελλώδη περιπέτεια κατά την οποία «η ελεύθερη επιλογή που κάνει ο άνθρωπος για τον εαυτό του ταυτίζεται απόλυτα με αυτό που αποκαλούμε πε πρωμένο». Η μετάφραση του Νίκου Φωκά και η συνδρομή του Κέντρου Λογοτεχνικής Μετάφρασης του Γαλλικού Ινστιτούτου αποτελούν πρόσθετες εγγυήσεις ποιό τητας. Νίκη Κώτσιου

ΔΟΚΙΜΙΑ Π ε ρ ί α λ η θ ιν ή ς τ έ χ ν η ς Θα «κλέψω» χώρο από την παρουσίαση του βιβλίου, για να εγκωμιάσω τη σειρά «Στις πηγές της γνώσης»: είναι από L. TOLSTOI τις καλύτερες που Τί είναι τέχνη Μτφρ.: Βασίλης Τομανάς μπορείτε να βρείτε Αθήνα, Printa, 1994 στους πάγκους Σελ. 288. Δρχ. 2.600 των βιβλιοπωλείων. Όσο για το ερώτη μα του Τολστόι, «Τί είναι τέχνη», μην περιμένετε να πά ρετε απάντηση. Ο Ρώσος συγγραφέ ας ό,τι αποστρέφεται (αν θέλαμε σώνει και καλά να α παντήσουμε) είναι η κίβδηλη τέχνη. Η κίβδηλη τέχνη είναι όπως τα κίβδηλα

νομίσματα: δεν έχει αξία στην «αγορά» της επικοινωνίας. Η τέχνη του Τολστόι είναι η αφαίρεση, είναι το ξεσκαρτάρισμα. Ιδίως σε μια εποχή, όπως τη δική μας: είμαστε καλοχορτασμένοι από καλ λιτεχνικά γεγονότα κι όμως (αυτό είναι το παράδοξο) νηστικοί. Έχουμε κάμποση βαβούρα στο μυαλό μας - καταφάσκουμε σ’ ό,τι είναι στην επικαιρότητα, στο προσκήνιο, ο Τολστόι παίρνει τον άνθρωπο από το χεράκι και τον πετάει στα βαθιά - γ ι’ αυτόν υπάρχει ο Θεός. Τώρα, αν εμείς βγούμε στο φως με οποιαδήποτε μέσα - τον τρόπο θα τον ανακαλύψουμε μόνοι μας. Βασίλης Κ. Καλαμαράς

_ _ _ _ _ _ _ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ Τ έλ ο ς Επ οχής Ο Ιωσήφ Γενέσιος, λόγιος του παλατιανού περιβάλλο ντος, συνέγραψε το έργο του «Περί Βασιλειών» κατά παραγγελία του αυτοκράτορα Κων σταντίνου Πορ φ υ ρ ο γ ένν η το υ . Πρόκειται για κεί μενο ιστορικό, που καλύπτει ολόκληρο σχεδόν τον ένατο αιώνα. Εδώ εξιστο ρούνται τα γεγονό τα μιας περιόδου ι διαίτερα σημαντι κής για το Βυζά ντιο, όταν η αυτοκρατορία εξέρχεται ε πιτέλους από μια μακρά περίοδο κρίσης για να μπει στη φάση της μεγαλύτερης ακμής της, στα χρόνια της Μακεδονικής δυναστείας. Η ακμή εντοπίζεται και στον εξωτερικό τομέα - συντριβή των Αρά βων και απαρχή διάδοσης του Χριστιανι σμού στους λαούς της Βαλκανικής - αλ

ΜάΐζΚνύοφόοηοαν

λά και στον εσωτερικό - με την ανάπτυξη των γραμμάτων και των τεχνών. Τόσο από γλωσσική άποψη, όσο και από ιδεολογική ή καθαρά ιστορική, το έργο παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Νίκη Κώτσιου

Β υ ζ α ν τιν ό α νά γ ν ω σ μ α Ο Πατριάρχης Νι κηφόρος έζησε στις αρχές του 9ου αιώνα και στην Ιστορία του περιέγραψε τα γεγονότα που σημάδεψαν το Βυζάντιο κατά τον 7ο

ΝΙΚΗΦΟΡΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ ΙστορίαΣύντομος Αθήνα, Κανάκη, 1994 Σελ. 192. Δρχ. 2.200

και το μεγαλύτερο μέρος του 8ου αιώνα. Η «Ιστορία Σύντομος» μαζί με τη «Χρονο γραφία» του Θεοφάνη του Ομολογητή αποτελούν τις δύο κύριες ιστοριογραφι κές πηγές των δύο αυτών σκοτεινών ε κατονταετηρίδων της Βυζαντινής περιό δου. Ο αναγνώστης θα εκπλαγεί διαπιστώνο ντας πως η απλή, κατανοητή και γλα φυρή μεσαιωνική γλώσσα, που χρησιμο ποιεί ο συγγραφέας, βρίσκεται πολύ κο ντά στα σύγχρονα ελληνικά. Πρόκειται για ένα ιστορικό εγχειρίδιο που φωτίζει εκείνο ακριβώς το χρονικό διάστημα, όταν η Παλαιό Ρωμαϊκή Αυτο κρατορία μετασχηματιζόταν σιγά - σιγά σ’ ένα κράτος με χαρακτήρα ελληνικό, δηλαδή στο Βυζάντιο. Νίκη Κώτσιου

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Κ ο ιν έ ς ρ ίζ ε ς Τα 31 παραμύθια που περιέχονται στη

Παραμύθια από την Ισπανία Επιλογή-μτφρ.: Κρ. Ηλιόπουλος Εικονογράφηση: Γ, Συριοπούλου Αθήνα, Opera, 1995 Σελ. 194. Δρχ. 2.400

φροντισμένη αυτή συλλογή προέρχο νται άλλα από τη λαϊκή προφορική παράδοση και άλλα έχουν γραφτεί για

παιδιά στις αρχές του αιώνα. Λιγότερο ή περισσότερο εκτενή, τα παραμύθια μι λάνε για μάγους, θησαυρούς και πρίγκι πες, αλλά αναδεικνύουν και λαϊκούς τύ πους, παραπέμπουν σε γνωστά παραμύ θια, όπως το Χρυσό Αστεράκι στη Στα χτοπούτα, ή ανακαλούν στη μνήμη άλ λους μύθους, όπως ο Αρκουδόγιαννος την ιστορία του Θησέα. Μέσα από το λό γο του παραμυθιού αναδύεται η ισπανι κή ιδιαιτερότητα, το μεσογειακό τοπίο αλλά και οι κοινές ρίζες της μυθοπλα σίας. Ο μεταφραστής απέδωσε το κλίμα των παραμυθιών με καίριες αναγωγές στην ελληνική ιδιόλεκτο των παρα μυθιών διατηρώντας όλη τη φρεσκάδα και τη ζωντάνια τους. Τ ιτίκα Δημητρούλια

Τ ο « ε π ικ ιν δ ύ ν ω ς ζην» κα ι ο α ν ιμ ισ μ ό ς Στα παραμύθια συμπυκνώνονται τα κοσμικά αρχέτυπα, στολισμένα κάθε φορά με τις ιδιαιτε ρότητες του εκάστοτε λαού. Στις μυθοπλασίες των Τσιγγάνων, ο βίαιος

Παραμύθιατων Τσιγγάνων Επιμέλεια: Ορέστης Δαβίας Μτφρ.: Κώστας Μπέξης Σελ. 168. Δρχ 2.400 Παραμύθια της Αφρικής Εισαγωγή-Μτφρ.: Τεό Ρόμβος Επιμέλεια: Ορέστης Δαβίας Αθήνα, Γιβριηλιδης, 1994 Σελ. 194. Δρχ. 2.400

λυρισμός παραπέ μπει σε μια κοσμοα ντίληψη όπου πρυτανεύει το θυμικό και η συναισθη ματική έκρηξη. Η περί ζωής αντίληψη βασίζεται στο «επικινδύνως ζην» και την εξουδετέρωση ΐΚΛΟΣΕΙΪ ΓΑΒΡΙΗΛ του φόβου. Στα παραμύθια της Αφρικής κυριαρχεί ο ανιμισμός, η πί στη δηλαδή πως η κοσμική ψυχή διαχέεται μυστηριακά σε όλα τα όντα, έτσι ώ στε κάθε πλάσμα να διαθέτει μια ξεχωρι στή ψυχική υπόσταση. Αξιόλογη η πρωτοβουλία των εκδόσεων

Γαβριηλίδη, μας βοηθάει να εξοικειω θούμε με διαφορετικούς τρόπους προ σπέλασης του φαινομένου της ζωής. Νίκη Κώτσιου

ΕΘΝΟΛΟΓΙΑ Μ ια α ιρ ε τ ικ ή α ν ά γνω σ η το υ κόσμου Ο Ρενέ Ζιράρ σήμε ρα είναι 73 χρονώ και από το 1947 δι δάσκει γαλλική φι λολογία σε διάφο ρα πανεπιστήμια των Η ΠΑ, καθώς απεχθάνεται την ε λαφρότητα της παρισινής διανόησης. Πρόκειται για έναν ιδιότυπο στοχαστή, που με άξονα την περίφημη θεωρία του μιμητισμού, άρχισε να αναλύει τις δομές των συμπεριφορών μεγάλων Ευρωπαί ων συγγραφέων (Θερβάντες, Σαίξπηρ, Σταντάλ, Φλομπέρ, Προυστ, Ντοστογιέφσκι). Μια άλλη ενότητα βιβλίων του είναι εκείνη που πραγματεύεται και απο καλύπτει τον ρόλο της πρωτόγονης βίας στα κείμενα της Παλαιός και Καινής Δια θήκης και της αρχαιοελληνικής δραμα τουργίας. Η παρούσα ογκώδης μελέτη του «Κε κρυμμένα από καταβολής» (που τόσο α νάγλυφα μετέφρασε και τόσο λεπτομε ρειακά σχολίασε ο Κωνσταντίνος Γκότσης) όταν κυκλοφόρησε, δημιούργησε τέτοιο σάλο στους πανεπιστημιακούς κύκλους και στις παρέες των διανοουμέ νων που ο Ζαν Μαρί Ντομενάκ ονόμασε τον Γάλλο συγγραφέα «Χέγκελ του Χρι στιανισμού». Εδώ ο Ζιράρ (οι απόψεις του οποίου δια τυπώνονται υπό μορφή διαλόγου με δύο νευρολόγους - ψυχιάτρους) αποδεικνύει τη θρησκευτική προέλευση όλων των δυτικών θεσμών. Και μέσα από ενδεικτι κά παραδείγματα καταδεικνύει ότι οι αρχετυπικοί μύθοι δεν αποτελούν μετα γραφή φυσικών αναγκών, αλλά ίχνη από «κεκρυμμένα» γεγονότα που κάποτε συνέβησαν. Μισέλ Φάις

ΡΕΝΕΖΙΡΑΡ Κεκρυμμένα από καταβολής Διάλογος με τους Ζαν Μισέλ Ουγκουρλιάν - Γκι Λεφόρ Μτφρ.: Κωνσταντίνος Γκότσης Αθήνα, Κουρής, 1994 Σελ. 740. Δρχ. 7.300 -------------------------------

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ο μ η δ ε ν ισ μ ό ς τ η ς μ ο ν τ ε ρ ν ικ ό τ η τ α ς Ο μηδενισμός δια τρέχει όλο το σώμα ΚΟΝΣΤΑΝΤΣΟ ΠΡΕΒΕ Το λυκόφως των κοινωνικών του όρου «μοντερθεών: μαρξισμός, νικότητα», αν δεν μηδενισμός και επαναστατική προοπτική τείνει ήδη πλέον να Μτφρ.: Πάολο Καενάτσο την υποκαταστήΑθήνα, Στάχυ, 1994 σει. Ξεκινώντας ο Σελ. 312, Δρχ. 3.460 συγγραφέας από τα φιλοσοφικά πο ρίσματα του Νίτσε, του Μ αξ Βέμπερ και του Χάιντεγκερ προσπαθεί να διατυπώ σει τον μη ηθικοπλαστικό «έλεγχο» της (νεο) μαρξιστικής θεωρίας πάνω στο φαινόμενο αυτό και να θίξει τον μαρξι στικό ιστορικισμό και κοινωνιολογισμό που έθρεψαν τον μηδενισμό σε ολόκλη ρον τον 20ό αιώνα. Η επιμονή του στην επικαιρότητα και την καθολικότητα του κομμουνισμού και στη φιλοσοφία του στηρίζεται σε θέσεις καθαρά αναθεωρη τικές της στερεότυπης δογματικής της παλαιός Αριστερός. Πρόκειται για γοη τευτικότατο βιβλίο, γραμμένο με πνεύμα αλλαγής των κατεστημένων αντιλήψε ων. Γιώργος Κεντρωτής

ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ « Μ α γ ικ ά » κ ε ίμ ε ν α Απόλαυση είναι να διαβάζεις τα δώδεκα αυτά αυτοβιογραφικά κείμενα και την α πόλαυση (σαν μέλι)· αυτή τη χρωστάμε σε μεγάλο βαθμό και στη μετάφραση της Νανάς Ησάία. Ο Έρμαν Έσσε μάς ανοίγει την πόρτα του σπιτιού του, μας καλοσωρίζει, μας δείχνει μιαν αναπαυτική πολυθρόνα για να καθίσουμε και αρχίζει να μας διη ΕΡΜΑΝ ΕΣΣΕ γείται. Η αρχή γίνε Αιιτοβιογραφικό κείμενα · ται από τα «προ Μτφρ.: ΝανάΗσαΐα Αθήνα, Κένταυρος, 1995 ϊστορικά» του χρό Σελ. 224. νια, την παιδική του

ηλικία. Την εποχή που ήθελε να γίνει μά γος, όπως γράφει ο ίδιος. Μάγος τελικώς δεν έγινε. Η συνέχεια; Τα διαβάσματά του, τα ταξίδια του, οι ερωτικές του ε μπειρίες, η προσπάθεια του ν’ αποδράσει από την ίδια του την τέχνη, αυτή του συγγραφέα. Και μας διηγείται, και μας διηγείται. Χω ράει μια ολόκληρη ζωή σ’ ένα βιβλίο. Ό λο και κάτι θ ’ αφήσεις απέξω. Κι αυτό που δεν γράφεται, είναι η ίδια η ζωή. Βασίλης Κ. Καλαμαράς

ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ Για ΤΟ σ τρ α τό Πρόκειται για ένα πολύ δυνατό απομνημόνευμα, που μπορεί να θεωρη θεί και πεζογράφη μα. Θέμα του είναι οι εμπειρίες του συγγραφέα από τον ελληνικό στρα τό και το πυροβολι κό, από την πρώτη μέρα της κατάτα ξής του ώς την από λυση. Ξεχωρίζουν οι ρεα λιστικές και ωμές περιγραφές, η έκ φραση των εσωτε ρικών συγκρούσε ων του συγγραφέα με τα καθιερωμένα (κατατάχθηκε ε ξ α ναβολής, πτυχιούχος ΑΕΙ), τα ψυχικά α διέξοδα που αντιμετώπισε, η μοναξιά του ομαδικά διαβιούντα, μετατιθέμενου και περιφερόμενου στρατιώτη, η διαπιστούμενη μιλιταριστική νοοτροπία των μόνιμων και η ανάλογη των εφέδρων, η βαθμηδόν αλλαγή της συμπεριφοράς των στρατιωτών... Προσωπικά, το βιβλίο αυτό με συγκίνησε πολύ, γιατί μέσα στις περιγραφές του Κάσδαγλη εντόπισα τον εαυτό μου και τα δικά μου βιώματα και σκέψεις. Το βι-

ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣ ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ Απολύομαι και τρελαίνομαι Αθήνα,BELL, Χαρλένικ Ελλάς, Β'εκδ., 1995 Σελ. 320. Δρχ. 1.000

βλίο του, μαζί με άλλα σχετικά που κυκλοφορούν ή είδαν παλαιότερα το φως της δημοσιότητας (Αθανασόπουλου, Βερέτα, Γιακουμάκη, Γκόρπα, Λαγκαδιανού, Δουκάτου, Μανιώτη, Μίσ θιου, Σολδάτου, Χάκκα, Χαρακάκου, Χρηστάκη, κ.ά.), συνθέτουν τη «στρα τιωτική λαογραφία» μας και αποτελούν έγκυρες πηγές της. Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Κ ο ιν ω ν ιο λ ο γ ία Ε κ π α ίδ ε υ σ η ς Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα, από τη θεμελίωσή του, αλλά και σ’ όλες τις φάσεις των μεταρρυθμίσεών του, πά ντοτε κατέληξε σε αναντιστοιχία με τις κοινωνικές ανάγκες. Η μονολιθικότητά του οδήγησε γρήγορα στη διάσταση σχολείου - κοινωνίας, που έγινε μεγαλύ τερη μεταπολεμικά, όταν διεθνείς συγκυρίες εξυπηρετούσαν, μέσω της εκπαίδευσης, σοβαρά οικονομικά συμφέροντα. Έτσι, με ποικίλους σχολι κούς μηχανισμούς επιχειρήθκε ο έλεγ χος των ευκαιριών πρόσβασης στις ανώ τερες εκπαιδευτικές βαθμίδες και η διο χέτευση των χαμηλότερων κοινωνικών στρωμάτων σε μια αγορά χειρωνακτι X. ΚΑΪΣΙΚΑΣ-Γ.Κ. ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ κής, κυρίως, εργα ΗΑνισότητα στην σίας, οργανωμένης Ελληνική Εκπαίδευση στη βάση του καπι Πρόλογος: Γιάννης Μηλιάς Αθήνα, Gutenberg, 1994 ταλιστικού κοινωνι Σελ.170. Δρχ. 2.500 κού καταμερισμού και αμοιβής. Στον τόμο εξετάζο νται θεωρητικά τα ζητήματα εκπαί δευσης - ιδεολο γίας, με στατιστικά στοιχεία διαπιστώ νεται η ανισότητα στο ελληνικό σχο λείο και εντοπίζο νται οι μηχανισμοί επιλογής σπουδών και επαγγέλματος.

Συμπεραίνεται, με βάση εμπειρικές έ ρευνες, ότι η σχολική επιτυχία στην ελ ληνική εκπαίδευση εξακολουθεί να πα ραμένει ζήτημα ταξικής προέλευσης και κουλτούρας, γεγονός που καθορίζει και την κοινωνική διαφοροποίηση. Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης

Μ ε θ ο δ ο λ ο γ ία Δ ιδ α σ κ α λ ία ς Η εκπαίδευση, ως διαδικασία, δεν α ποτελεί μόνο κοι νωνικό φαινόμενο, που μελετάται από την πλευρά των κοινωνικών επιστη μών, αλλά συνιστά και μεθοδική, προσχεδιασμένη πράξη, που στηρίζεται στην επικοινωνία δάσκαλου - μαθητή και αξιοποιεί τα βιώματα του κοινωνικού μαθησιακού περιβάλλοντος. Από μια τέτοια πλευρά θεωρούμενη η εκπαίδευση αξιοποιεί πλήθος αλληλεπι δράσεων: τη συμμετοχή των μαθητών στους διδακτικούς σχεδιασμούς, την ά ποψη των εκπαιδευτικών στη διαδικασία λήψης αποφάσεων, τη συμμετοχή της κοινωνίας στη σχολική ζωή κ.ά, διαμορφώνοτας, ουσιαστικά, ένα νέο εκπαι δευτικό κλίμα σ’ όλες τις βαθμίδες, που δεν μπορεί να το εξασφαλίσει κανενός είδους σχολική μεταρρύθμιση. Ο Κ. Χρυσαφίδης συνηγορεί για την ε φαρμογή στο σχολείο των διδακτικών διαδικασιών βιωματικής - επικοινωνιακής μορφής και περιγράφει την πορεία αυτής της μεθόδου, σύμφωνα με τις νέ ες επιστημολογικές προσεγγίσεις. Η με θοδολογία που προτείνεται, σήμερα ε φαρμόζεται, μερικώς, στο Νηπιαγωγείο και αν γενικευτεί στις υπόλοιπες βαθμί δες, οπωσδήποτε θα επιφέρει ανακατα τάξεις στην εκπαιδευτική διαδικασία. Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης

ΚΩΣΤΑΣ ΧΡΥΣΑΦΙΔΗΣ Βιωματική - Επικοινωνιακή Διδασκαλία Αθήνα, Gutenberg, 1995 Σελ. 144. Δρχ. 3.000

Ισ το ρ ικ ό Α λ φ α β η τά ρ ιο Το ιστορικό αυτό «Αλφαβητάριο», ή ό πως επικράτησε να λέγεται: «Το αλφα βητάρι με τον ήλιο», είναι και το πρώτο ε-

Μόλις Κνχλοφόρησαν

πίσημο της δημοτι κής (1919), που Το Αλφαβητάρι με τον Ήλιο Σε στηλώδη και κυκλοφόρησε, με παραδοσιακή γραφή τά την καθιέρωσή Επιμέλεια: Γ.Κ. Γέρου Αθήνα, Γέρου, 1995 της, από την επα Σελ.136. Δρχ. 2.000 ναστατική κυβέρ νηση του Βενιζέλου (1917). Είναι έργο της συντακτικής επιτροπής της αποτελούμενης από τους Δ. Ανδρεάδη, Αλ. Δελμούζο, Π. Νιρβάνα, Ζαχ. Παπαντωνίου, Μ. Τριανταφυλλίδη, που έγρα ψε «Τα ψηλά βουνά» (1918). Πιο συγκε κριμένα το αλφαβητάρι είναι χυμένο από την ψυχή του Δελμούζου, ενώ τη γλωσ σική φροντίδα είχε ο Τριανταφυλλίδης και το εικαστικό μέρος ανέλαβε ο ζω γράφος Κ. Μαλέας. Η νέα αυτή πολύχρωμη έκδοση πραγμα τοποιήθηκε με τη φροντίδα του Γιώργου Κ. Γέρου και περιλαμβάνει πρώτα το κεί μενο, γραμμένο με τη Στηλώδη Γ ραφή, η οποία βελτιώνει την αναγνωσιμότητα των γραπτών κειμένων και διευκολύνει την πρώτη ανάγνωση, και κατόπιν το ι στορικό κείμενο του βιβλίου, στην παρα δοσιακή, πρωτότυπη μορφή του. Κωνσταντίνος Δ. Μαλαφάντης

ΤΕΧΝΕΣ Π ε ρ ί «Φ υ σ ικ ή ς Ισ το ρ ία ς » Το τελευταίο εγχείρημα της «Άγρας» πα ρουσιάζει ζωηρό ενδιαφέρον λόγω του κειμένου του Πλίνιου του Πρεσβύτερου για την αρχαία ελληνική ζωγραφική, ένα μέρος από το 35ο βιβλίο της «Φυσικής Ιστορίας» του, αλλά και λόγω του διεξο δικού σχολιασμού του. Η ιστορία της ζω γραφικής που επιχειρεί ο Πλίνιος, συνοδευόμενη από μια συντομότατη ιστο ΠΛΙΝΙΟΣ Ο ΠΡΕΣΒΥΤΕΡΟΣ ρία της πλαστικής, Περί της αρχαίας ελληνικής ζωγραφικής καταλαμβάνουν τις Μτφρ.: Τ. Ρούσσος μισές σελίδες ανα Πρ.-Σημ.-Επιμ, ύλης: Α.'Λεβίδης λογικά - η έκδοση Αθήνα, Άγρα, 1995 είναι δίγλωσση - σε Σελ. 554. σχέση με τα σχόλια Δρχ. (Δεμ.) 9.300 Δρχ. (Αδ.) 8.300 και τα συνοδευτικά

κείμενα, βιογραφικά ή θεωρητικά. Το σπουδαίο αυτό κείμενο, η μοναδική ολο κληρωμένη πηγή για τη ζωγραφική στην αρχαιότητα, ευτύχησε στα χέρια τόσο του μεταφραστή όσο και του επιμελητή. Ο αναγνώστης χαίρεται σε γλώσσα όλο ζωντάνια τις πληροφορίες για τα υλικά, τις προσωπογραφίες, τις μονομαχίες ως θέματα ζωγραφικής αλλά και για τους ζωγράφους, Έλληνες και Ρωμαίους, και κατανοεί την εποχή και τα συμφραζόμενά της μέσα από τον εκτενή σχολιασμό. Κυριολεκτικά υποδειγματική παρουσία ση ενός σημαντικότατου αρχαίου κειμέΤ πίκα Δημητρούλια

ΘΕΑΤΡΟ Για τ ο θ έ α τ ρ ο κα ι τ ο ν η θ ο π ο ιό Η σχέση του Ντιντερό με το θέατρο υπήρξε μια σχέση πάθους. Το πάθος αυτό δεν πέρασε στα θεατρικά του κείμενα, πέρασε ό μως, με ιδιότυπο τρόπο, στο ημιτε λές και αδημοσί ευτο από τον ίδιο κείμενό του για το θέατρο, όπου μετουσιώθηκε σε πρωτοπόρες αι σθητικές και θεω ρητικές αντιλήψεις για τον διαπαιδαγωγητικό ρόλο του θεάτρου, την ουσία της υποκριτικής και τα όριά της. Ο Ντιντερό υπερασπίζεται το θέατρο και τον ηθοποιό, θεωρεί τον ηθοποιό καλλιτέ χνη, ο οποίος μπορεί, ως εκ τούτου, να επιδράσει στο κοινό, να διαμορφώσει ηθι κή και ιδεολογία. Το ίδιο το κείμενο ό μως, υπό μορφή - αυτοαναιρούμενου διαλόγου, αποτελεί ένα σχεδίασμα, με λαμπερές στιγμές και χάσματα, ένα γί-

ΝΤΙΝΤΕΡΟ Το παράδοξο με τον ηθοποιό Μτφρ.:Αιμ. Βεζής Πρόλογος: Β. Παπαβασιλείου Αθήνα, Πόλις, 1995 Σελ. 140. Δρχ. 1.700

γνεσθαι διαδοχικών παραδοχών και ανα τροπών, που καταλήγει, εντούτοις, να παίξει τον απολογητικό του ρόλο. Ενα ε μπνευσμένα παράδοξο κείμενο, σε καλή μετάφραση. Τιτίκα Δημητρούλια

Α λ λ η γ ο ρ ικ ή κω μ ω δ ία Πρόκειται για μια ΦΡΗΝΤΡΙΧ ΝΤΎΡΕΝΜΑΤ κωμωδία σε τέσσε Ρωμύλος ο Μέγας ρις πράξεις φαινο Μτφρ.: Αγαθοκλής Αζέλης μενικά εύκολη, Αθήνα, Γκοβόστης, 1995 Σελ. 120. Δρχ. 1.560 στην ουσία όμως αρκετά δύσκολη. Ο Ρωμύλος Αύ Φ ρ η ν τ ρ ιχ Ν τ υ ρ ρ ε ν μ α τ γουστος (5ος αιώ νας μ.Χ.) ήτανε δεκάξι χρονώ όταν έ γινε αυτοκράτορας και δεκαεπτά όταν αποσύρθηκε στην έπαυλη του Λούκουλου στην Κο μπανία. Επονομά στηκε Αυγουστύλος. Ο Ντύρενματ επέκτεινε, στο έργο του αυτό, την περίοδο της εξουσίας του Ρωμύλου στα είκοσι χρόνια και τον ονό μασε «Μεγάλο». Ο Ελβετός συγγραφέ ας παρουσιάζει έναν άνθρωπο που κα τορθώνει με τα κοροϊδευτικά του αστεία να ταπεινώσει μια παγκόσμια αυτοκρα τορία. Συγχρόνως, σκιτσάρει μια προ σωπικότητα με υπερβολική σκληρότητα και έλλειψη επιείκειας. Με αφορμή το πρόβλημα της εξουσίας, ο συγγραφέας βρίσκει τρόπο να δώσει ένα μάθημα πολιτικής επαγρύπνησης α νάλαφρα και συγχρόνως καυστικά. Νίκη Κώτσιου

ΜΟΥΣΙΚΗ Π α ρ έ α μ ε τη μ ο υ σ ικ ή Ο συγγραφέας του οδηγού, ο Ροντόλφο Μπεντίτι έχει το εξής ιδιόμορφο χαρα

κτηριστικό: δεν εί ναι επαγγελματίας μουσικός ή μουσικολόγος αλλά δι καστικός που από μικρή ηλικία ερω τεύτηκε την κλασι κή μουσική. Ο ίδιος δηλώνει στον πρόλο γό του ότι δεν προβάλλει αξιώσεις πλη ρότητας και ότι απλώς προσπαθεί να βοηθήσει αυτούς που θέλουν να προ σεγγίσουν την κλασική μουσική. Η επι τυχία του πονήματος του έγκειται στο ό τι προσπαθεί με απλό και ευανάγνωστο τρόπο να καλύψει τόσο τα βιογραφικά στοιχεία των μεγάλων δημιουργών όσο και την πορεία και την εξέλιξη του έργου τους. Το κείμενό του διακόπτεται συχνά από υποδείξεις για την ακρόαση συγκε κριμένων έργων των συνθετών στους ο ποίους αναφέρεται. Τα βασικότερα από τα έργα τους αναλύονται εύστοχα και μαζί παρατίθενται κάποια ιστορικά στοι χεία, οι προβληματισμοί του εκάστοτε δημιουργού, ο ρόλος του κάθε οργάνου στη συγκεκριμένη συμφωνία ή κονσέρ το. Ο Α’ τόμος του οδηγού αποτελεί μια εισαγωγή στο έργο των Βιβάλντι, Μπαχ, Χαίντελ, Χάυντν, Μότσαρτ και Μπετόβεν και μετά το πέρας του εκάστοτε κεφα λαίου παρατίθεται λίστα με τα σημαντι κότερα έργα και τις σπουδαιότερες ε κτελέσεις τους. Ο ενθουσιασμός του συγγραφέα είναι σίγουρο ότι μπορεί να παρασύρει και τον/την πλέον αμύητο/η μουσικόφιλο/η αναγνώστη/στρια. Λίλυ Εξαρχοπούλου

ΡΟΝΤΟΛΦΟ ΜΠΕΝΤΙΤΙ Μικρός οδηγός στη μεγάλη μουσική Τόμος Α’ Μτφρ.: Καίτη Μάρακα Αθήνα, Στόχο, 1994 Σελ. 245. Δρχ. 2.690

ΤΑΞΙΔΙΑ Τ α ξ ίδ ια ε ν ό ς μ υ σ τικ ο ύ Ο Henri Michaux μάς καλεί να ξεχάσουμε τη γρ αφ ι κότητα και το ν ε HENRI MICHAUX ξωτισ μό (exotic) Ένας βάρβαρος στην Ασία λέξη - δημιούργη Μτφρ.: Αλέξανδρος Βέλιος μα η τελευ τα ία Μαρία Ρέγκου Εισαγωγή: Μαρία Ρέγκου των «εξωτικών» Επίμετρο: Ε. Μ. Cioran Ευρωπαίων. Δεν Αθήνα, Printa, 1994 Σελ. 256. Δρχ. 2.500 ενδείκνυται η με-

Μόλις Κυκλοφόρησαν

λέτη του βιβλίου σε τουρίσ τες. Π ετάξτε τουριστικούς οδηγούς και καρτ-ποστάλ (Ινδίες, Κίνα, Ιαπωνία, Μα λαισία, Ινδονησία) και αφεθείτε στον γόητα (και γοητεμένο, αγαπησιάρη, ε ρωτιάρη) ποιητή. Ο Michaux αφαιρεί, αφαιρεί, αφαιρεί, πετάει το ψαχνό και κρατάει τον σκελετό: «Τι ωραίος είναι ο σκελετός!». Κάπως έτσι μας λέει. Όσοι φοβούνται τα κόκαλα, γιατί ίσως πνι γούν, ας φάνε γερά από τα ψαχνά. Ο σκελετός, η δομή: αυτά είναι τα υλικά του. Ερωτροπεί (και παραληρεί), θυμώ νει (κι αδικεί), βαριέται (και σε καταθλί βει), χαίρεται (και λάμπει όλη η πλάση), γοητεύεται (και φωτίζει τα πράγματα). Αυτό ο μέγας μυστικός της θνητής μας φύσης. Σκεφτείται δε ότι ο «Βάρβαρος» δημοσιεύτηκε το 1932. Βασίλης Κ. Καλαμαράς

Τ ρ ε ις κ ό σ μ ο ι τ ο ν 1 8 ο αιώ ν α Η τολμηρή λαί δη Μόνταγκιου ΛΑΙΔΗ ΜΑΙΡΗ ΓΟΥΟΡΤΛΥ ΜΟΝΤΑΓΚΙΟΥ ακολούθησε Το οδοιπορικό τριών ηπείρων τον διπλωμάτη Μτφρ.: Ιωσήφ Κασσεσιάν Χρονολόγιο-εισαγωγή-σχόλια: λόρδο σύζυγό Ίλια Χατζηπαναγιώτη της στην Κων Αθήνα, Στοχαστής 1995 σταντινούπολη Σελ. 2848. Δρχ. 3.000 και αργότερα στην Ελλάδα και την Αφρική. Εντυπωσιασμέ νη από ό,τι πρώτη φορά έ βλεπε και γοη τευμένη από έ να κόσμο εντε λώς διαφορετι κό από αυτόν που εγνώρισε στις Αυλές της Εσπερίας, απο φάσισε να κοι νοποιήσει τις εντυπώσεις της σε πρόσω πα του περιβάλλοντος της και σε φίλους της αγαπητούς και να τους καταστήσει κοινωνούς. Η προσπάθεια ερμηνείας και κατανόησης των νέων πληροφοριών ξε φεύγει εμφανέστατα από τα όρια της α

Μόλιζ Κυκλοφόρησαν

φέλειας, με την οποία αντιμετώπιζαν οι περισσότεροι συγκαιρινοί της τους «α γνώστους πολιτισμούς» της Ανατολής την οποία επισκέπτονταν. Η μετάφραση είναι δημιουργική και ο σχολιασμός του κειμένου υποδειγματικός. Γιώργος Κεντρωτής

ΘΡΗΣΚΕΙΑ Ιδ ρ υ τ έ ς θ ρ η σ κ ε ιώ ν Η θρησκεία, αν δεν γίνεται όπλο στα χέρια των ευκαιρια κών σωτήρων κάθε είδους, παραμένει πάντα ανοιχτή σε α ναγνώσεις. Και προσπάθειες σαν κι αυτή (γράφουν εννέα Γερμανοί επιστή μονες για ισάριθμους ιδρυτές θρησκει ών: Ζωροάστρης, Μωυσής, Ιησούς, Μά νης, Μωάμεθ, Νάνακ, Βούδας, Κομφούκιος, Λάο Τσε) μας σώζουν από τον φα νατισμό. Φανατισμός: έννοια για εμπό ρους του πνεύματος.

PETERANTES Μεγάλοι ιδρυτές θρησκειών Μτφρ.: Δημοσθένης Γ. Γεωργοβασίλης και Μαριέλλα Πφράιμτερ Με εννέα εικόνες Αθήνα, Παπαδήμας, 1995 Σελ. 360. Δρχ. 4.000

Ο κάθε μελετητής εκθέτει (χωρίς να πα ρεμβαίνει σχολιάζοντας) την κάθε θρη σκεία από τη γέννησή της ώς και την ύ στερη «χρήση» της, όταν χάνει δηλαδή την καθαρότητα του αρχικού καλέσμα τος και μετατρέπεται σε θεσμοποιημένη μορφή εξουσίας. Με γνώμονα τα κείμενα καλούμεθα να γνωρίσουμε το θρησκευτικό αίσθημα κάθε λαού, αίσθημα, το οποίο εντάσσε ται σε ιστορικό χρόνο. Έως εδώ βαδί ζουμε με τη λογική. Αργότερα έρχεται ο στοχασμός. Κι αν μιλούν διαφορετική γλώσσα οι ιδρυτές σ’ έναν στόχο προ σβλέπουν: στη σωτηρία, όχι όμως όπως την αντιλαμβάνονται οι σημερινοί (έθνο) σωτήρες. Βασίλης Κ. Καλαμαράς

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ Τ ο χ ρ ή μ α ω ς σ ω μ α τικ ό β ίω μ α Ο πίνακας του εξωφύλλου, όταν τον κοι τάξεις προσεκτικά (Lucas Cranach του πρεσβύτερου: «Η πληρωμή», 1352) συνοψίζει χωρίς λόγια το μελέτημα του Σερζ Βίντερμαν. Αυτός που πληρώνει, ο Νάρκισσος πιστεύει, ότι επειδή κατέχει χρήμα, μπορεί ν’ αγοράσει τα πάντα. Εί ναι ικανοποιημένος. Έχει ικανοποιήσει τον επίγειο προορισμό του, έχει δώσει λύτρα για να εξαγοράσει τον θάνατο. Ο συγγραφέας (Ρουμανία 1916 - Γαλλία 1991) μεταφέρει στον αναγνώστη κύμα τα σκέψης. Τον προκαλεί να αισθανθεί σωματικά το χρήμα, το χρήμα όμως ως τρόπο για να εκδηλώσουμε την ψυχική μας περίσσεια, ή την ψυχική μας τσι γκουνιά. Ακονίζει τη ματιά του στο ακόνι της ψυχανάλυσης, της λογοτεχνίας και της φιλοσοφίας και φτιάχνει ένα τέχνη- __________________ τό κέρας ΑλμαθείΣΕΡΖ ΒΙΝΤΕΡΜΑΝ Περίχρήματος ας. Μας τα παραδίστην ψυχανάλυση και δει: αν το γεμί πέρα απ' αιπήν σουμε με κοπριά, Μτφρ.: Αριστέα Παρίση Αθήνα, Ολκός, 1995 το φταίξιμο δικό Σελ. 224. Δρχ. 3.200

μας-

___________

Ο θάνατος έχει «τι μή» και τιμή δεν έχει. Αυτός ο ανεξαγό ραστος, δεν ξορκίζεται, έρχεται. Κι ας θέλει τον όβολό του ο βαρκάρης για να περάσετε τον Αχέροντα. Εκτός κι αν προτιμάτε την όχθη - υπάρχει τίποτα πιο κουραστικό; Βασίλης Κ. Καλαμαράς

του Ρώσου συγγραφέα αποκα λύπτεται μέσα από τα γράμματά του είτε προς τους γο νείς του στην αρχή και τους κηδεμόνες συγγενείς του αρ γότερα, είτε, κυρίως, προς τον αδελφό του Μι χαήλ, τον βαρόνο Βράνγκελ, τη Μα ρία Ισάγιεβα, τον Α.Ν. Μάικοφ κ.ά. Γράφοντας, άλλο τ ε για τις οικονομι κές του δυσχέρειες και τα άκαμπτα στρατιωτικά ήθη στην ακαδημία του Μηχανικού στην Πετρούπολη, άλλοτε για τη συμμετοχή του στον επαναστατι κό Κύκλο Πετρεσέβσκι και τη σύλληψή του, την απομόνωση στο κελί του Πετροπάβλοβσκ και τη θανατική καταδίκη, κι άλλοτε για το δεσμό του με τη μελλοντι κή του σύζυγο. Τα πρώτα γράμματα δια τρέχει η αναζήτηση για λύτρωση στη λο γοτεχνία και τη φιλοσοφία, μυημένος στον κοινωνικό ριζοσπαστισμό του Μπελίνσκι και των λογοτεχνών της Πετρού πολης, τα επόμενα, είτε έχουν χαρακτή ρα επιφυλλίδας και λογοτεχνικού δοκιμί ου, είτε σκιαγραφούν μελλοντικά μυθι στορήματα. Η μετάφραση είναι άριστη, ενώ τα σχόλια ενισχύουν την κατανόηση των επιστολών. Δήμητρα Ρουμπούλα

ΦΙΟΝΤΟΡ ΝΤΟΣΤΟΓΙΕΦΣΚΙ Αλληλογραφία (1934-1859) Επιλογή επιστολών Μτφρ.-εισαγωγή-σχόλια: Μάκης Κυριακάτος Αθήνα, Γκοβόστης, 1994

ΜΜΕ

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Η ψυχή το υ Ρώ σου σ υγγρ α φ έα Με την αλληλογραφία του ο Ντοστογιέφσκι αντικατέστησε το προσωπικό του ημερολόγιο, σε αντίθεση με τον Λ. Τολστόι που κρατούσε συστηματικά αυτοβιογραφικές σημειώσεις. Η ψυχή

Ο ρ όλος το υ Τύπ ου

Γ. Δ. ΖΙΟΥΤΟΣ Εισαγωγή στην επιστήμη του Τύπου Θεσσαλονίκη, University

Ο Γ. Δ. Ζιούτος δημοσίευσε την Εισαγωγή στην επιστήμη το υ. Τύπου το 1954

και έκτοτε δεν υπήρξε καμία νεότερη ε πισκόπηση της ιστορίας του Τύπου και της πορείας του στην Ελλάδα ειδικότε ρα. Αυτή όμως δεν είναι η μοναδική αρε τή του προφητικού αυτού βιβλίου, που αντιμετωπίζει τα προβλήματα του Τύπου και της λειτουργίας του με όρους απο λύτως σύγχρονους. Ο ρόλος του Τύπου στη διάμορφωση της κοινής γνώμης, η σχέση του με το Πανεπιστήμιο, η κοινω νική του λειτουργία, την οποία όμως δια σφαλίζει ένας ιδιωτικός φορέας, και η α ντίφαση που δημιουργείται, ο ρόλος του στην Ιστορία και η ιστορία μέσα από αυτόν, η κατάρτιση των δημοσιογράφων και η αξία τους, και ένα σωρό άλλα ζητή ματα, φλέγοντα και επίκαιρα, θίγονται και αντιμετωπίζονται επαρκώς, με απλό και κατανοητό τρόπο. Ο πρόλογος και η βιβλιογραφία του Γ. Αναστασιάδη καθι στούν ακόμα πιο λειτουργικό το βιβλίο. Περιμένουμε τη συνέχεια που ο επιμελη τής της έκδοσης μας υπόσχεται, με τα υπόλοιπα ανέκδοτα κείμενα του Ζιούτου για τον Τύπο. Τ ιτίκα Δημητρούλια

_ _ _ _ _ _ _ ΠΑΙΔΙΚΑ-ΕΦΗΒΙΚΑ Ν α ’μαι τα χ έ ρ ια εγώ ε σ ύ τ ο π ιά ν ο Έ να τό σ ο δα μικρό βιβλιαράκι πως μπορεί και χωρά τόσ η τρ υ φ ερ ό τη τα; Ο X. Μπουλώτ η ς αποδεικνύει με λό γ ια σαν κι αυτά: να σε φτάνω / να σ' αγγίζω / να σε πιά νω /να 'μαι τα χέρια εγώ / εσύ το πιάνο / - ό τι όταν είσ αι μέ σα σ τ’ όνειρο μπο ρ είς να γίνεσ α ι ρο μαντικός και ποιη τή ς . Ό τα ν δ ε το ό νειρ ο α υτό παίρνει

σάρκα και οστά με τις 45 μικρές ζωγρα φιές της Σοφίας Φόρτωμα - από τις κα λύτερες εικονογράφους μας - τότε το α ποτέλεσμα είναι θαυμαστό. Αγοράστε αυτό το μικρό βιβλιαράκι για τον εαυτό σας και δωρίστε ένα δεύτερο σ’ αυτόν ή σ’ αυτήν που θέλετε να σας συντροφεύει στα όνειρά σας. (Για όλες τις ηλικίες) Ηρακλής Παπαλέξης

Ο θ ρ ία μ β ο ς τ η ς α γ ά π η ς Στοιχεία από την ι στορία, τις παρα δόσεις, τους θρύ λους, τα ήθη και έ θιμα του ρωσικού λαού, εμπεριέχο νται σε καίρια ση μεία της πλοκής αυτού του μεγάλου παραμυθιού που έ χει δομή μυθιστο ρήματος. Η υπόθε ση, που δρα σάν συνδετικός κρίκος, είναι ο έρωτας δύο νέων, που περνάει α φ ά ν τα σ τες δυσκολίες, αλλά το τέλος του είναι αί σιο. Η συγγραφέας με μια μεταμυθοπλαστική δεινότητα κι έναν ποιητικό λό γο συνδυάζει πραγματικότητα και φαντασιακό - μαγικό στοιχείο συνθέτοντας ένα συναρπαστικό, γεμάτο περιπέτειες βιβλίο. Ο τρόπος γραφής, η σύλληψή του και τα στοιχεία εκείνα που καλλιερ γούν την αγάπη για έναν ιστορικό λαό μέσα από την πίστη του για τη ζωή, με τη διατήρηση των παραδοσιακών του στοι χείων, κρατούν ζωντανό το συσχετισμό εθνικού και διεθνικού παράγοντα, ένα α πό τα ζητούμενα της εποχής μας. Για ό λα αυτά, νομίζουμε πως το συγκεκριμέ νο βιβλίο, που μπορεί να ενταχθεί και στα πλαίσια μιας διαπολιτισμικής εκπαί δευσης, αποτελεί μια πολύ καλή στιγμή της νεότερης παιδικής μας λογοτεχνίας.

ΜΑΡΩΛΟΪΖΟΥ Η μητερούλα μας η Ρωσία (Σειρά: Ένα παραμύθι Μια χώρα (9ο βιβλίο) Εικον.: Γ. Κυριακίδης Αθήνα, Κέδρος, 1995 Σελ. 211.Δρχ. 2.000

Θαυμάσια και η εικονογράφηση του Ρωσοπόντιου Γιάννη Κυριακίδη. (Για παιδιά από 10 χρόνων) Γιάννης Παπαδάτος

G U T E N B E R G ΤΟ Μ Υ ΣΤ ΙΚ Ο ® ΤΟ Π Α Ρ Α Δ Ε Ι Γ Μ Α

Γ ια μια ε ν ω μ έν η Ε υρ ώ π η Πρόκειται για δύο βιβλία, θα ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΟΪΚΛΗΣ Το στοίχημα των παιδιών μπορούσαμε να της Ευρώπης πούμε με οι Εικον.: Ζ. Ιωσηφίδης κουμενικό περιε Αθήνα, Άγκυρα, 1994 χόμενο, που στο Σελ. 118. Δρχ. 1.100 χεύουν να ΓΙΩΡΓΟΣ ΒΟΪΚΛΗΣ συμβάλλουν Δώδεκα θαυμαστά ταξίδια στην Ευρώπη στην ουσιαστική Εικον.: Ζ. Ιωσηφίδης συνένωση των Αθήνα, Άγκυρα, 1994 λαών της Ευρώ Σελ. 140. Δρχ. 1.200 πης, σ’ ένα πνεύ μα φιλίας κι ειρή νης. Δώδεκα παι διά, ένα από κάθε χώρα της ΕΟΚ, συμμετέχοντας σε μια εκδήλωση, συνεννοούνται μεταξύ τους μέ σα από εκείνους τους δρόμους της ψυχής που πηγάζουν από την ιστορία της ιδιαίτερής τους πατρίδας και τα κοινά προβλήματα που οδηγούν τον άνθρω πο στην Ανθρωπιά και τη συναδέλφωση. Βά ζοντας ένα στοίχημα, για το ποιο παιδί θα γράψει την καλύτερη έκθεση, αποδεικνύεται ότι έχουν κοινούς στόχους και σκοπούς κι α γωνίζονται για την εξάλειψη σύγχρονων προ βλημάτων, αποβλέποντας σε μια ευτυχισμέ νη Ευρώπη. Ο συγγραφέας χρησιμοποιεί επι τυχημένα και διάφορα κείμενα παιδιών από την Ευρώπη, που γράφτηκαν για τα συγκε κριμένα βιβλία, καθώς και άλλα σχετικά κεί μενα. (Για παιδιά από 10 χρόνων)

C hr.

H eadington

'Ιστορία τής Δυτικής Μουσικής (2 γγ., μετάφραση Μάρκος Δραγούμης)

Δ.

Σ τ α μ ε λ ο ς

Νεοελληνική Λαϊκή Τέχνη

Ζ.

Σ ι α φ λ ε κ η ς

Ή Εύθραυστη ’Αλήθεια

Πολύτιμα βιβλία για τόν Πολιτισμό καί τήν Τέχνη

Γιάννης Παπαδάτος Ε Π Α Ν Ο Ρ Θ Ω Σ Η Στο τεύχος No 351, σελ. 57, στα “Μόλις Κυκλοφόρησαν” στην παρουσίαση του βιβλίου του Π. Πετρίδη Σύγχρονη Πο λιτική Ιστορία ο “δαίμων" του τυπογραφείου παρέλειψε μια αράδα. Το σωστό είναι “ ...θεωρώντας τον πρωτοπόρο της ευρωπαϊκής ιδέας και καταλήγει στην περίοδο της Βασιλεί ας του Όθωνα”

Μόλις Κυκλοφόρησαν

djto M

om επιμέλεια: Βασίλης Καλαμαράς

Ο Ιούνιος, ίσως, είναι ο καλύ τερος μήνας για τους «καθαρόαιμους» βι βλι όφιλους. Μπορούν

να

ψάξουν

βιβλιοπλείων.

με

Ντυμένοι

την

ησυχία

στα

καλοκαιριν ά

τους

στα

ράφια

τους

οι

και

τις

ε κδ οτ ικ οί

προθήκες οίκοι

των

Αίολος,

Γαβριηλίδης, Ελεύθερος Τύπος, Επίκουρος, Ερμής, Μέδουσα, Πατάκης, Πόλις, Σέλας, Σμίλη ετο ιμάζ ου ν:

ΑΙΟΛΟΣ_______________ Ολοκληρωμένη

ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ ΤΥΠΟΣ

μονογρα

φία για τον αρχαίο μαθημα τικό: Χρήστου Δ. Λάζου «Ο Αρχιμήδης. Ο ευφυής μηχα νικός». Ο πανεπιστημιακός Ανδρέaq Παναγόπουλος πραγμα τεύεται ένα ειδικό

θέμα.

Πώς οι δύο κορυφές της αρχαίας

φιλοσοφίας

«εί

δαν» την Κρήτη: «Πλάτων και Κρήτη» και «Αριστοτέ λης και Κρήτη». Δύο πεζά από την ξένη λο γοτεχνία Ε.Φ. Άρθουρ Μάχεν «Νουβέλα της μαύρης σφραγίδας»

(Μτφρ.

Χρή-

στος Παπαϊωάννου) και «Η αρρώστια του μαύρου λωτού» (μυθιστόρημα - μτφρ. Διονύσης Καλαβρέζος). Ανέκδοτη συνέντευξη του Γιώργου Μάρκου: «Κουβε ντιάζοντας με τον Παζολίνι». Συνομιλία με έναν «ά γιο» της λογοτεχνίας και i

του κινηματογράφου.

Υπόέχ&οοιν

___________ ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ Ο Λ/άσος Δετζώρτζης χτυπά πάλι την «πόρτα» της φιλολογικής βι βλιοθήκης μας: «Ποικίλα χρονο λογικούς φιλολογικά». Δύο μυθιστορήματα: Γιάκομπσον Βάσερμαν «Το χρυσάφι της Καζαμέλεια» και Ντάνιελ Σαλνάβ «Αντίο» (Μτφρ. Αντιγόνης Βλαβιανού - Νάσου Δετζώρτζη). Ο Ιταλός γλύπτης Φάουστο Μελότι καταθέτει τους αφορισμούς του: «Γραμμές» (Μτφρ. Μαρίας Σπυριδοπούλου). Στη σειρά με τα παραμύθια προ στίθενται τα «Παραμύθια της Γουατεμάλας» (Μτφρ. Γιώργος Γού τος) και τα «Ελληνικά παραμύ θια», σε επιμέλεια και επιλογή Γιώργη Έξαρχου.

Δύο βιβλία του «αθάνατου» αναρχικού Γκι Ντεμπόρ «Ο πανηγυρικός» (Μτφρ. Κώ στα Οικονόμου) και «Τι είναι ο λεττρισμός» (Μτφρ. Αλέ ξανδρος Ζαγκούρογλου). «Οι Ινδιάνοι» του Βενιαμίν Φραγκλίνου - το χρονικό τη ς εξαφάνισής το υς (Μτφρ. Σπύρου Κοτρότσιου). Σκληρή ματιά σε μια «κοι νωνική» κατηγορία υπό Ευαγγέλου Λεμπέση «Η τ ε ράστια κοινωνική σημασία των βλακών εν τω συγχρόνω βίω». Ενάντια στον Σανγκουϊνέτι: Αντισαγκουϊνέτι «Περί τρομοκρατίας και μυθολογία» (Μτφρ. Εύης Πέππα). Και μην ξεχάσουμε τις ανα τυπώσεις: Αλμπέρ Καμΰ «ούτε δήμιοι ούτε θύματα» (Μτφρ. Νίκου Β. Αλεξίου), Ουίλιαμ Μττάροουζ «Σε ποιον ανήκει η θανατηγόρος T.V.» (Μτφρ. Δημήτρη Αρβανίτη), Τζωρτζ Όργουελ «Αλήτες του Παρισιού και του Λονδίνου» (Μτφρ. Δημήτρη Κωστελένου), Λωτρεαμόν «Τα άσματα του Μαλντορόρ» (Μτφρ. Γιάννη Ευαγγελίδη).

Ο Γάλλος κινηματογραφιστής Ρενέ Κλαίρ μ ετά διηγήματά του «Παιχνίδια της τύχης» (Μτφρ. Λένας Κασίμη). Η Μαργκερίτ Ντυράς γράφει σε «Μοντεράτο Καντάμπιλε» (μυθιστόρημα - μτφρ. Άρη Μαραγκόπουλου). Ο εκ της περιοχής της καλής Ε.Φ., κ. Φίλιπ Ντικ: «Βάλις» (μυθιστόρημα - μτφρ. Χρήστου Λισαρή). Ο αγαπητός στους Έλληνες αναγνώστες Έρμαν Έσσε: «Παρατηρήσεις» (δοκίμια - Μτφρ. Θόδωρου Λουπασάκη) και «Τα παιδικά χρόνια ενός μάγου» (αυτοβιογραφικό κεί μενο - μτφρ. Θόδωρου Λουπασάκη). Αναμονή από τον Δημήτρη Πλατανίτη: «Δυο με πέντε το πρωί σε περιμένω» (διηγήματα). Τα όρια των επιστημών: η Βάσω Κιντή με τη μελέτη της «Κουν και Βιτγκενστάιν. Φι λοσοφική έρευνα της δομής των ε παναστατικών επαναστάσεων».

ΜΕΔΟΥΣΑ■ΣΕΛΑΣ Σάτιρα ηθών της δεκαετίας του 70: Τομ Σαρπ «Γουίλτ» (Μετ. Λίο Καλοβυρνά). Νέα ισπανική λογοτεχνία: Pedro Zarraluki «Ο υπεύθυνος των βατράχων» (Μτφρ. Βιβής Φωτοπούλου). Δυο μυθιστορήματα Ε.Φ.: Orson Scott Card «Τα παιχνίδια του Έντερ» (Μτφρ. Μαρίας Αντωνίου) mi Alexei Panshin «Τε λετή ενηλικίωσης» (Μτφρ. Χριστόδουλου Λιθαρή).

Δύο ξένα μυθιστορήματα: Λεό Περούτς (Αυστριακο-Εβραίος της εποχής του Κάφκα) «Νύχτες κάτω από την πέτρινη γέ φυρα» (Μτφρ. Ιάκωβου Κοπερτί) και Γζέι Μακίνερμι «Μανχάτταν» (Μτφρ. Σώτης Τριανταφύλλου). Ο «πολύς» Εμμανουέλ Λεβινάς με τις «Τέσσερις ταλμουδικές μελέτες» (Μτφρ. - εισαγωγή Σταύρου Ζουμπουλάκη).

ΕΠΙΚΟΥΡΟΣ____________________________________ Προσθέτει ένα ακόμη βιβλίο στην ελληνική βιβλιοθήκη για την ψυχανάλυση: Σίγκμουντ Φρόυντ «Τρία ιστορικά ασθένειας. Ράτενμαν - Σρέμπερ - Βόλφσμαν», σε μετάφραση Λευτέρη Ανα γνώστου.

Σε επιμέλεια του ποιητή και γερού πανεπιστημιακού Κώστα Στεργιόπουλου εκδίδεται ο τέταρτος τόμος των «Κριτικών» του Τέλλου Άγρα. Η μελέτη «Η γενιά του Τριάντα» του Μάριο Βίτι, μετά από πολ λές ανατυπώσεις της πρώτης έκδοσης, συμπληρωμένη και στοιχειοθετημένη από την αρχή, κάνει τη δεύτερη έκδοσή της.

ΠΑΤΑΚΗΣ Στη σειρά της ξένης Πεζογραφίας Μαρκ Λαμπρόν «Το μάτι της σιω πής» (μυθιστόρημα - μτφρ. Ντορέτας Πέππα), Ρόμπερτ Όλεν Μπάτ λερ «Ερωτικοί ψίθυροι» (μυθιστό ρημα - μτφρ. Άρη Σφακιανάκη), Ακίφ Πίριντσι «Φελίντε» (μυθιστόρη μα - μτφρ. Ναπολέοντος Λαζάνη), Ταχάρ Μπεν Ζελλούν «Ο διεφθαρ μένος» (μυθιστόρημα - μτφρ.Έλενας Χουζούρη), Φρανσουά Βεργκάν «Η τρέλα του πυγμάχου» (μυθιστό ρημα - μτφρ. Αγγελικής Τσέλιου), Ισμαήλ Κανταρέ «Η σκιά» (μυθιστόρημα μτφρ. Βίκυς Δέμου). Στη σειρά της Ελληνικής Λογοτεχνίας: Νίκου Ορφανίδη «Επιβατηγόν Ρέθυμνον» (μυθιστόρη μα), Γιάννη Δρύλλη «Το κολάζ κάι οι σκιές» (διη γήματα),, Ντίνου Δημόπουλου «Οι ερωτύλοι» (μυθιστόρημα), Μάνου Κοντολέων «“Τα φώτα", εί πε» (μυθιστόρημα). Και οι νέοι - κυρίως οι νέοι - έχουν το μερίδιό τους στην εκδοτική «πί τα». Ας ξαναδιαβάσουμε δυο κλασι κά βιβλία, τα οποία κυκλοφορούν ήδη σε πολλές εκδόσεις: Ιουλίου Βερν «Η μυστηριώδης νήσος» (Μτφρ. Ρένας Χατχούτ) και Χάριετ Μπίτσερ Στόουν «Η καλύβα του μπάρμπα - Θωμά» (Μτφρ. Γιάννη Σπανδωνή). Και βεβαίως τα παιδιά: Θετής Χορ τιάτη «Τα δέντρα μας», Ελένης Δι καίου «Ιστορία ενός άσπρου γατού λη», Γιώργου Μπαλάνου «Λαμπερά αγκάθια», Ανατόλ Φάιντ «Όλα ψέμα τα», Νένας Κοκκινάκη «Ψάχνοντας για το άσπρο φως», ΜαρίΧάγκεμαν «Το αδιέξοδο», Αγγελικής Βαρελλά Νικόλαου Ανδρικόπουλου «Ένα πρωί με τον Αίσωπο». Παιδο-οικολογία: Γιώργου Σφήκα: «Βιότοποι της Ελλάδας» και «Ελληνικοί δρυμοί και προστατευόμενες πε ριοχές». Τέλος, για τους μικρούς φωτογρά φους: Κουάρτο «Ο πρώτος οδηγός φωτογραφίας για παιδιά».

ΥπόM o w

Το “ψγμηχό” χαιοήφ

Σαίρεν Κίρκεγκωρ (1813-1855), ο μεγάλος Δανός φιλόσοφος, σπούδασε στην Κοπεγ

Στόχος του φιλοσόφου είναι η αναζήτηση της ουσίας της ανθρώπινης ύπαρξης μ ε την πίστη, πέρα από κάθε λογική διαδικασία. Η πίστη είναι ένα πάθος από το οποίο γεννιέται η αθανασία και η ατομικότητα. Η πίστη είναι πάθος, αλλά ταυτόχρονα και θαύμα.

θεί και, με θαύμα ακατανόητο, ο θεός θα του την ξανάδινε. Ο γάμος θα γινόταν δυνατός, μέ

σω της απάρνησης, όπως ακριβώς έγινε δυνα χάγη και στο Βερολίνο. Γίνεται στην συνέ χεια ιεροκήρυκας και το 1840 αρραβωνιάζεταιτόν στον Αβραάμ να ξαναβρεί το γιο του, που εί χε απαρνηθεί. Είχε όμως, ο Κίρκεργκωρ τόση την Ρεγγίνα Όλσεν, που άγαπούσε πολύ. Το 1841 διαλύει τον αρραβώνα γεγονός που επη

πίστη όση ο Αβραάμ; Ο ίδιος απαντά αρνητικά

ρεάζει ολόκληρη τη μετέπειτα ζωή του. Γίνεται

στο ερώτημα αυτό’ και γ ι’ αυτό δεν πραγματο

απόκοσμος και συγγράφει για να φωτίσει την ανθρώπινη ύπαρξη.

ποιήθηκε ο γάμος του με εκείνη, στην οποία εί χε δώσει τον λόγο το υ .

Ένα από τα κυριότερα έργα του είναι ο “Φό

Ένα άλλο πρόβλημα που θέτει ο Κίρκερ-

βος και Τρόμος”. Σε αυτό, ο Κίρκεργκωρ θέτει δύο βασικά ερωτήματα. Το πρώτο αναφέρεται

γκωρ με το έργο του “Φόβος και Τρόμος” είναι

στη σχέση του ανθρώπου με το “πραγματικό” και το δεύτερο στη σχέση του με το “χρόνο”. Και τα δύο αυτά ζητήματα συνδέονται με την ί δια τη ζωή του συγγραφέα. Τι είναι αυτό που προκαλούσε “Φόβο” στον Κίρκεργκωρ; Η βαθιά του πεποίθηση ότι, αν παντρευόταν τη μνηστή

η σχέση του ανθρώπου με την “ηθική”. Βέβαια, στην ηθική αντίληψη του κόσμου υπάρχει μια ο μορφιά, μια αρμονία. Η ηθική είναι το “γενικό” και η τοποθέτηση του ανθρώπου πάνω στο “γε νικό” θεωρείται αμάρτημα.Ο Αβραάμ είναι, ό μως, έτοιμος να εγκληματήσει στα μάτια του κόσμου, να αναστείλει δηλαδή την ηθική (και ο Κίρκεργκωρ γίνεται ομοίως επίορκος με την άρ

του Ρεγγίνα, εκείνη θα έπαυε να είναι η ιδεώδης γυναίκα που τόσο αγαπούσε και θα έπαιρνε μια

νηση του γάμου). Εδώ το “εντός” χάρη στην πί

θέση στο πραγματικό.Γιατί κατέτρυχε “Τρό

στη, είναι ανώτερο του “εκτός”· εδώ ανασκευά-

μος” τον Κίρκεργκωρ; Επειδή πλάι στα θρη

ζεται ο Έγελος που - δήθεν - θα ανέτρεπε την πίστη. Στο πλαίσιο της πίστης,

σκευτικά του αισθήματα ένιωθε να τον εξουσιάζουν και άλλα τ ε λείως διαφορετικά.

το άτομο βρίσκεται σε μια ιδιω τική σχέση με το Θεό, σε μια α

Η απάντηση που δίνει ο Κίρ-

ΣΑΙΡΕΝ ΚΙΡΚΕΡΓΚΩΡ

κεργκωρ είναι ότι θα μπορούσε να παντρευτεί τη μνηστή του,

Φόβος και Τρόμος Μ τφρ.: Άννα Σολωμού

πόλυτη

σχέση

με

το

απόλυτο.Βρίσκεται στο χώρο της μεγάλης μοναξιάς: εκεί ό

μέσω της άρνησης- υπό την προϋπόθεση ότι θα αποδει-

Αθήνα, Νεφέλη, 1994

που κανείς δεν μπαίνει με συντροφιά, όπου δεν ακούγεται

κνυόταν τόσο πιστός όσο και ο

Σελ. 168. Δρχ. 1.800.

ανθρώπινη φωνή, όπου τίποτε

Αβραάμ, ο πατέρας της πίστης.

δεν μπορεί να διδαχθεί ή να εξη-

Μπορούσε τότε να την απαρνη-

γηθεί.Ενώ ο “τραγικός ήρωας”

Κριτική

μπορεί να εκφραστεί και να καλέσει ως μάρ

της ουσίας της ανθρώπινης ύπαρξης με την πί

τυρα το “χορό” ή τα άλλα πρόσωπα, ο ιππότης

στη, πέρα από κάθε λογική διαδικασία. Η πίστη

της πίστης δρά μόνο για τ ο Θεό και τον εαυτό

είναι ένα πάθος από το οποίο γεννιέται η αθανα

του. Δεν μπορεί να μιλήσει, γιατί αυτό θα σήμαι-

σία και η ατομικότητα. Η πίστη είναι πάθος, αλ

νε υποταγή στο “γενικό”. Ο ύτε καν στον εαυτό

λά ταυτόχρονα και θαύμα. Μόνον εκείνος που

του δεν είναι σε θέση να μιλήσει.

κατεβαίνει

στα

τάρταρα

ξαναβρίσκει

την

Ο “Φόβος και Τρόμος” είναι μια αγωνιώδης

Ευρυδίκη, μόνον εκείνος που τραβάει το μαχαί

ερώτηση. Ο άνθρωπος που πιστεύει δεν ξέρει

ρι παίρνει πίσω τον Ισαάκ. Εν τω μεταξύ Φόβος

αν δρά για το Θεό ή για τον εαυτό του. Η πίστη

και Τρόμος κυριαρχεί.

είναι και εγωισμός και απόλυτη αυταπάρνηση.

Ο Κίρκεργκωρ επιμένει ότι αυτό που ζητάει η

Ο πιστός ζεί μέσα σε έναν διαρκή κίνδυνο. Ζεί

πίστη δεν είναι κάτι το απόμακρο και το μελλο

εν φόβω και τρόμω. Διερωτάται συνεχώς μή

ντικό, όπως η σωκρατική αθανασία. Αντιθέτως

πως βάζει σε πειρασμό το Θεό, όταν επιτελεί

είναι κάτι που τοποθετείται σ’ ετούτη τη ζωή.

την κίνηση της πίστης. Μόνη του βεβαιότητα εί

Εκείνο που θέλει να κατακτήσει δ εν είναι τα μα

ναι η αγωνία.

κρινά βασίλεια, αλλά η χρονικότητα και το πεπε

Ο Κίρκεργκωρ δε βάζει σε πρώτο πλάνο την

ρασμένο.

Ο Ισαάκ, όταν ο Αβραάμ τον ξανα

ιδέα του αμαρτήματος. Ο Αβραάμ δεν διέπραξε

παίρνει, του δίνει ακόμη περισσότερη χαρά απ’

αμαρτία. Εδώ βρίσκεται και το κατεξοχήν δρά

όσο πριν. Το ίδιο συμβαίνει και στον Ιώβ, που ε

μα. Στην αρχαία τραγωδία, η Νέμεσις φανερώ

πανακτά, όσα είχε χάσει, στο διπλάσιο. Μέσω

νεται στους μάντεις και το υς χρησμοδότες. Ο

τη ς πίστης συντελούνται δύο παραδοξότητες:

Θεός, όμως, που ξαφνικά κάνει τον Κίρκεργκωρ

Η μία με την κίνηση προς το Άπειρο (θυσία Ισα

να νιώσει ότι δεν πρέπει να π αντρευτεί τη Ρεγ-

άκ) και η άλλη με την κίνηση προς το πεπερα

γίνα, ο Θ εός αυτός που δεν φανερώνεται με κα

σμένο (επιστροφή του Ισαάκ).

νένα εξωτερικό γεγονός παρά μόνο στην ψυχή

Ο φιλόσοφος Κίρκεργκωρ, που με το έργο

του Κίρκεργκωρ, είναι ο Θ εός της εσωτερικότη

του επηρέασε βαθιά τη σύγχρονη φιλοσοφική

τας. Μόνο το άτομο είναι αρμόδιο να αποφασί

σκέψη βάζοντας τις ρίζες του υπαρξισμού, πί

σει αν είναι ιππότης της πίστης. Κανείς δεν μπο

σ τευε πως ο “Φόβος και Τρόμος” είναι το καλύ

ρεί να του προσφέρει βοήθεια, παρά μόνο η ί

τερο βιβλίο του. Έλεγε: «Αρκεί αυτό για ν’ απο

δια του η πίστη.

θανατίσ ει τ ’ όνομά μου».

Ο “Φόβος και Τρόμος” είναι ένας ύμνος στην πίστη και μια σφοδρή πολεμική κατά του Εγέ-

Νίκη Κώτσιου

λου. Η πίστη, κατά τον Κίρκεργκωρ, είναι το δυνατό κρασί μέσα στο ανούσιο νερό του ο ρθο λογισμού των εγελιανών. Η μεγάλη πλάνη του εγελιανισμού υπήρξε η πεποίθηση ότι μπορεί να ξεπεραστεί η πίστη, η ιδιωτική αυτή σχέση με το Θεό. Ο Κίρκεργκωρ, φιλόσοφος τη ς υπαρξι

Από τις εκδόσεις

στικής αγωνίας, εγκατέλειψε γρήγορα την εγε-

«Τρόπος ζωής»

λιανή φιλοσοφία γιατί κ ατάλαβε ότι η προσωπι κότητα του ανθρώπου καταπνίγεται από την διαλεκτική της. Και έγινε πολέμιος του ιδεαλι σμού, όπως τον εισηγήθηκε ο Έγελος, και κατά τον οποίον ο άνθρωπος αποτελεί ένα περαστικό

αναλαμβάνουμε τη σελιδοποίηση και εκτύπωση βιβλίων σας σε πολύ οικονομικές τιμές.

σημείο τη ς διαλεκτικής πορείας της ιδέας. Έγι νε, επίσης, αντίπαλος του αφηρημένου. Ο άνθρωπος είναι, κατά τον Κίρκεργκωρ, όχι

Πληρ. Τηλ. 6840156 και 6858352

μόνον “νοών” υποκείμενο αλλά “προσωπικότη τ α ”. Η “ύπαρξη” είναι κάτι πιο βαθύ από τη “νόη ση”. Στόχος του φιλοσόφου είναι η αναζήτηση

FA X:6858851

Ε ξετά ζετα ι το φ αινόμενο

Μμΰζΰτψ ιοτψατηζιψ%

«Τέχνη» από το ν πρώτο εντοπ ισμό του σ το υς π ρω τόγονους λ α ο ύ ς τη ς α ρ χα ία ς Α μ ερ ικ ή ς μ έ χ ρ ι τις δ ικ ές μ α ς η μ έ ρ ες και το θρ ία μβ ο το υ Μ οντερ νισμού

να μην κ αταλείπ ονται σε κανέναν αμ φ ιβο λίες

υ ξίδ α για καλό, άν ετο και απολαυστικό τ α ξ ίδ ι στη συναρπαστική

ισ τορία τη ς

Ισ το ρίας τ η ς Τέχν ης έ ρ χ ε τα ι να α π ο τελέ-

περί τ η ς π λη ρό τη τας και τη ς σ αφ ή νειας τω ν μηνυμάτων, με π αρ ατη ρή σ εις ο ξυ δ ερ κ είς

που ικανοποιούν τό σ ο τη σφαιρική κοινωνιο σει η έκδοσ η το υ περιώ νυμου βιβλίου το υ λογική προσέγγιση όσο και τ ο συμπαρομαρκαθη γη τή Ernst Η. Gom brich από τ ο ΜΙΕΤ, το ύ ν αισ θη τικό α ίτη μ α το υ υπό ε ξ έτα σ η φ α ι που τό σ ο μεγά λη επ ιτυχία έχ ε ι γνω ρίσ ει και νο μ ένο υ, και με κ αθαρ ή ισ τορική δ ιάθεσ η , ε ξ α κ ο λ ο υ θ εί επί έτη συναπτά να γνω ρίζει τ ό που ωστόσο υπερβαίνει το ν σ υνήθη ισ τορικισο στον παγκόσμιο καδημάίκό χώ ρο όσο και σμό, ο Gom brich μ άς μ αθα ίνει β ή μ α -β ή μ α το στο πλατύ αναγνωστικό κοινό. Π ρό κ ειτα ι για αλ φ α β η τά ρ ι και τη γλώ σσ α τη ς Ισ το ρίας τη ς έν α από τ α σπάνια εκ είνα πνευματικά έρ γα, Τέχν ης. Α κόμα και όταν ε ξ ο μ ο λ ο γείτα ι, στον που κερδ ίζο υν με τη ν πρώτη τ ο υ ς εμφάνιση Π ρό λογό το υ , ότι εν γνώ σει το υ παραλείπει κιό λας τη σ φ ρα γίδ α το υ έρ γο υ αναφ ο ρά ς σ π ουδαία κ ινήματα και σ η μ αντικούς κ αλλ ιτέ και - με τ ις αλλεπ ά λληλες επ ανεκδόσ εις χνες, για να μην ξ ε φ ύ γ ε ι από τ α αυ σ τη ρ ά τ ο υ ς - δ ιατηρ ο ύν τη ν εν τω μ ετα ξύ κ τη θείσ α από το ν ίδ ιο τ ε θ έ ν τ α - ό ρια αίγλη τ ο υ κλασικού. τη ς π ρ αγμ α τεία ς/μ ο ν ο γρ αΣ ε 28 κεφ ά λα ια χω ρίζεται το φ ία ς, π είθει και τ ο ν πλέον δ ύ βιβλίο. Μ έσ α σ τα κ εφ άλα ια σπιστο μ ελετη τή ό τι τ ο πόνη Ε. Η. GOMBRICH α υ τά ε ξ ε τά ζ ε τ α ι τ ο φ αινόμενο μά το υ είναι π λήρες, δ ιότι Ιστορία της τέχνης «Τέχνη» από τ ο ν πρώτο εν το σκοπός το υ είναι να κατα σ τή Μτφρ.: Χρυσάνθη Κληρίδη πισμό το υ σ το υ ς πρω τόγο σ ει προσιτή στον κ αθέναν τ η ν Κωστή Σκαλιόρα νο υς λα ο ύ ς τ η ς α ρ χαίας Α μ ε απ αραίτητη π υξίδα προσανα Μ αρίνα Κάσδαγλη ρικής μέχρ ι τ ις δ ικ ές μ ας η μ έ το λισ μ ο ύ μ έσ α σ τα μονοπάτια Λίνα Κάσδαγλη ρ ες και τ ο θρ ίαμ β ο το υ Μ ο τ η ς τέχνη ς- και είναι κάτι πα Αθήνα, Μ ορφωτικό ντερνισ μού. Μ ε σοφή δ ιά τα ξη ραπάνω από βέβ αιο ό τι ο «χει Ίδρ υμ α Εθνικής τω ν κεφαλαίω ν, με π υκνότητα Τραπέζης, 1994 ριστής» το υ βιβλίου θα μπορέ ιδεών εκπλήσσουσα αλλά και σ ει να α ν α χ θεί σε σ υμπερά Σελ. 552. Δρχ. 10.000. με λό γο λ α γα ρ ό τ έτο ιο ν , ώ στε

Κριτική

σ μ ατα ασφαλή, αν ακο λο υθή σ ει τ α αζιμού-

τεχνικού φαινομένου μέσ α στη δια δρομή

θια που το υ π ροτείνει ο Gooibrich.

των αιώνων.

Ζω γραφική, Γλυπτική κι Αρχιτεκτονική πα

Η ελληνική έκδοσ η φ έρ νει τη σ φ ρα γίδ α τω ν

ρουσ ιάζονται - μολονότι όχι ισομερώ ς, και

βιβλίων το υ ΜΙΕΤ. Η μετάφ ρ ασ η είναι επιμε

με σ α φ ές π ροβάδισμα τ η ς Ζ ω γραφικής - όχι

λημένη, στρω τή, επιβοηθητική τ η ς άνετη ς

μόνο σε θεω ρη τικά πλαίσια, αλλά και μ ε υλι

προσπέλασης στο έρ γο . Το πλούσιο εικασ τι

κό αναπαραστατικό: τ α πλέον κ ορ υφ αία εκ

κό υλικό, ωστόσο, δ εν έχ ε ι αποτυπωθεί πά

των κορυφαίω ν χαρακτηριστικώ ν π αρ αδειγ

ντα με επιτυχία, καθώ ς μ ερ ικές φ ο ρ ές τ α

μάτων κά θε κλάδου τ η ς Τ έχνης π ροσκομίζο

χρ ώ ματα είναι θαμπ ά και ά λ λο τε πάλι «χύνο

νται σ ε οικ είες θ έσ εις με πνεύμα άκρω ς

νται» έξω από τ α π ερ ιγράμματα. Σ ε π αράρ

σ υνθετικό ως ικανά μαρ τύ ρια και ως α τρ ά

τ η μ α υπάρχει ελληνική β ιβλιογραφία σ χετι

κά με τη ν Τέχνη, κατατοπιστικά χρονολογικά

G om brich επιτυγχάνει έτσ ι, επαγωγικά και

δ ιαγρ ά μ μ α τα και ε υ ρ ετή ρ ιο ονομάτω ν και ό

με ενά ργεια, τη μετάδοσ η γνώ σεω ν στον

ρων. Το βιβλίο σ υνισ τάται ανεπιφύλακτα σε

χρήστη το υ έρ γο υ το υ π αντοίας φύσ εω ς

όποιον θ έλ ε ι να έ χ ει ασ φαλή κα έγκυ ρη γεν ι

σ χετικά μ ε τ ο τ ί και με τ ο πώς το υ καλλιτεχνι

κή εποπτεία τ η ς Ισ τορίας τ η ς Τέχνης.

νταχτες

απ ο δ είξεις τω ν γραφομένω ν.

κού γίγνεσ θαι και τη δόμηση το υ ισ τορικού πλαίσου και τ η ς ισ τορικής τ ά ξ η ς το υ καλλι

Γ ιώργος Κ εντρωτής

ιαβά[(ω

Γραφτείτε συνδρομητές... „.?α; συμφέρει Συνδρομές εσωτερικού και Κύπρου Ετήσια: Εξάμηνη:

11.000 δρχ. 5.500 δρχ.

Σπουδαστική: Σπουδαστική:

10.000 δρχ. 5.000 δρχ.

Συνδρομές εξωτερικού Ετήσια:

60 δολ. ΗΠΑ. Σπουδαστική: 55 δολ. ΗΠΑ Ιδρυμάτων, Βιβλιοθηκών: 75Δολ.ΗΠΑ

Τα παλιά τεύχη , τ α δ εκαπ ενθήμερα και τ α διπλά κ οστίζουν 1 ,ΟΟΟΔρχ. Εμβάσματα στη διεύθυνση: Α. Σπάθή Αν. Μεταξά 26,106 81 ΑΘΗΝΑ Fax: 33.01.315

Κριτική

Ο συγγραφέας επιδιώκει να θέσει την καλλιτεχνική δημιουργία σ ’ έναν νέο χώ ρο υποδηλώσεων, όπου μορφ ικές

Μζαηζάαΐζΐιαι

και αισθητικές επιλογές αποκαλύπτουν «την αιώνιο λαχτάρα του ανθρώπου να

οΝίοζΕΜφιιομόζ

ερμηνεύσει το μυστήριο της χρονικότητάς του»

μελέτη Ο Νίκος Καζαντζάκης και το Παλίμ

Καζντζάκη Ο Μοριάς και ερμηνεύεται η προ

ψηστο της Ιστορίας, που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Κανάκη, επικε

πρόταση στον «Νεοελληνισμό» τη ς γενιάς του

σπάθεια του συγγραφέα να σ υνθέσει μιαν αντι

ντρώνεται σε δύο κυρίως ζητήματα: πρώτον, ’30. Η Πελοπόννησος υπήρξε, σύμφωνα με τον συγγραφέα του βιβλίου, ο χώρος όπου διαπλά στη διερεύνηση των απόψεων του Κρητικού συγγραφέα για την Ελλάδα και τον Ελληνισμό

στηκε καταρχάς η νεοελληνική συνείδηση. Με

και δεύτερον, στην ερμηνεία της στάσης του α

αφετηρία τον μικτό ελληνοφραγκικό πολιτισμό της Λατινοκρατίας, άρχισε να διαμορφώνεται

πέναντι στα γενικότερα προβλήματα ενός δημι ουργού, μεταξύ των οποίων συγκαταλέγονται

μια πολιτισμική νοοτροπία αμιγώς ελληνική, που βρήκε την κορύφωσή τη ς στη μορφή του Γεωργίου Γεμιστού-Πλήθωνος, του μεγάλου αι

το πρόβλημα της Ιστορίας, της γραφής και της καλλιτεχνικής πράξης. Ο Καζαντζάκης υπήρξε μαθητής και συνεργάτης του Ίωνος Δραγούμη,

ρετικού φιλοσόφου του ύστερου Βυζαντίου. Η

από τον οποίο έμαθε τη ριζική διαφορά που

έμμεσα εκδηλωμένη αλλά έντονη και ριζική δια φωνία του Καζαντζάκη ως προς την ιδεολογία

υπάρχει ανάμεσα στον Ελληνισμό και τον Ελλαδισμό. Επιπλέον, τα ταξίδια του στην Ευρώπη κατά την πιο κρίσιμη περίοδο της ιστορίας της, που οδήγησε σε δύο παγκόσμιους πολέμους,

και τη λογοτεχνική και αισθητική πρακτική της γενιάς του ’30 ιχνογραφείται με ευκρίνεια από τον κ. Καραλή. Ο Καζαντζάκης σ υνθέτει μια νέα

τον κατέστησαν ικανό να οραματιστεί και στη

μυθολογία του Ελληνισμού επικεντρώνοντας

συνέχεια να εκφράσει με τα λογοτεχνικά του

το ενδιαφέρον του σε φυσιογνωμίες ακραίες -

έργα, τα ταξιδιω τικά και τις επιστολές του, μια

όπως ο Πλήθων, ο Κολοκοτρώνης και από τους συγχρόνους του ο Φώτης Κό-

καθολική αντίληψη περί Ελληνι σμού, δηλαδή να δει τον Ελληνι σμό ως μιαν οικουμενική πα ρουσία. Ο Καζαντζάκης, έπειτα από μακροχρόνιες περιπλανή σεις, διατύπωσε συστηματικά τις απόψεις του για το Νέο Ελληνισμό κατά τη δεκαετία του 1930 και ειδικότερα μετά την περιήγησή του στον Μόριά. Στη μελέτη του κ. Καραλή α ναλύεται διεξοδικά το πολυσέ λιδο ταξιδιω τικό κείμενο του

Κριτική

ντογλου - στις οποίες διέκρινε ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΚΑΡΑΛΗΣ

Ο Ν ίκ ο ς

Κ α ζ α ν τζ ά κ η ς

κ α ι τ ο Π α λ ίμ ψ η σ το τ η ς Ισ τ ο ρ ία ς

Δοκίμιο επί της οντοποιίας της καλλιτεχνικής δημιουργία ς Αθήνα, Κανάκη, 1994 Σελ. 310. Δρχ. 3.000.

μια καινούρια αίσθηση του λό γου και μια διαφορετική σχέση με την ιστορία και το παρελθόν. Οι απόψεις του Καζαντζάκη για τον Νέο Ελληνισμό έλαβαν την καλλιτεχνική τους έκφραση στο μεγάλο έπος του, την Οδύσ σεια (1938), ένα έπος που κατακρίθηκε και συκοφαντήθηκε νο μίζω άδικα, χωρίς να έχει διαβα

στεί και, κυρίως, εξαιτίας της διαφοροποίησής του από την αισθητική και πολιτική «νομιμότη τα» τ ης εποχής του. Η κατηγορία του «μηδενι σμού», που προσάπτεται γενναιόδωρα στον Καζαντζάκη, αναλύεται συστηματικά στο βιβλίο του κ. Καραλή ως προς τις φιλοσοφικές και αι σθητικές τη ς αναφορές. Τέλος, όπως δηλώνε ται στη μελέτη, η συζήτηση Καζαντζάκη και Λαούρδα, το 1943, στο περιοδικό Νέα Εστία, σχε τικά με την ελληνικότητα ή μή τη ς Οδύσσειας, έδωσε την ευκαιρία στον Καζαντζάκη να εξετά σει συστηματικά το υπόβαθρο του Ελληνισμού και να προτείνει «ελληνογονικές διαδικασίες»,

δημιουργίας μέσα στην Ιστορία. Όπως δηλώνε ται στην «Προθεωρία» της μελέτης, «η κύρια λειτουργία του έλληνα λόγου κατά τον Καζα ντζάκη είναι η ολοποίηση των επιμέρους εκφάν σεων σε μια καθολική σύνθεση» (σελ. 11). Με το πρότυπο αυτό ο κ. Καραλής επιδιώκει να θέσει την καλλιτεχνική δημιουργία σε έναν νέο χώρο υποδηλώσεων, όπου μορφικές και αι σ θητικές επιλογές αποκαλύπτουν «την αιώνια λαχτάρα του ανθρώπου να ερμηνεύσει το μυστήριο της χρονικότητάς του», όπως δηλώ νει καταλήγοντας (σελ. 292).

Μ ετά το 1945, όμως, ο Καζαντζάκης υπο στέλλει μάλλον τη σημαία του και επιστρέφει

Η μελέτη του κ. Καραλή - στα «προσόντα» της οποίας συναριθμούνται μια πλούσια βιβλιο γραφία (ελληνική και ξένη) και ένα χρήσιμο ευρετήριο ελληνικών και ξένων ονομάτων - επι

σε καθιερωμένες μορφές γραφής και σε «απο δεκτές» ιδεολογικές θέσεις. Τότε επιλέγει το μυθιστόρημα ως το κύριο εκφραστικό του μέ σο, όπου διοχετεύει μια συμβατική αντίληψη

χειρ εί μιαν εξυπαρχής ερμηνεία του καζαντζακικού έργου- οφείλουμε να δούμε το ενδιαφέ ρον αυτό πόνημα ως το προοίμιο μιας ευρύτε ρης προσπάθειας επανερμηνείας των κλασικών

περί Ελληνισμού, εύπεπτη θα έλεγα και κατα

μας συγγραφέων από τους νέους επιστήμονες της Διασποράς.

όπως τις αποκαλεί ο ίδιος.

ναλώσιμη. Μολοντούτο, με τη συγγραφή της Αναφοράς στο Γκρέκο (1955-1956) ο Καζαντζά

Π. Δ. Μαστροδημήτρης

κης επιστρέφει στην καλλιτεχνική πράξη ως μορφή δημιουργίας όντος μέσα στην ιστορία. Η μελέτη του κ. Καραλή προχωρεί σε μια συστη ματική ερμηνεία του μεταφυσικού και αισθητι κού υποβάθρου των οντολογικών απόψεων του

Διον. Κωστίδης

Κρητικού συγγραφέα, ανιχνεύοντας τις απολή ξεις τους μέσα στην ιστορική πραγματικότητα.

ΤΟ Α ΡΓΟ Β Α ΔΙΣΜ Α

Το δεύτερο πρόβλημα που συζητείται στο βιβλίο του κ. Καραλή είναι το πρόβλημα ενός ερμηνευτικού προτύπου που θα μας χρησιμεύ

Τ Η Σ Α ΙΘ Ρ Α Σ 'Ιστορίες πάθους

σει ως έλλογο πλαίσιο κατανόησης της καλλιτε χνικής δημιουργίας. Ο σ υγγραφέας υιο θετείτο μεταφορικό σχήμα του παλίμψηστου βασιζόμε νος σε μιαν άποψη του ίδιου του Καζαντζάκη και λιγότερο του Ζήσιμου Λορεντζάτου και του Gerard Genette. Το παλίμψηστο εδώ νοείται ως η συνύπαρξη διαφορετικών στρωμάτων γρα φής εντός του καλλιτεχνικού έργου. Ο κ. Καραλής αναλύει τα στρώματα αυτά και τα ερμηνεύ ει ως προς τη λειτουργία τους μέσα στον χώρο και τον χρόνο. Πολλές θεωρητικές προσεγγί σεις ξεκινούν από τη φιλοσοφία του Martin Heidegger και την προσπάθειά του να θεμελιώ σει μιαν οντολογία της γραφής και διά τη ς γρα φής. Η μεταφορά του παλιμψήστου επιτρέπει στον συγγραφέα να ανασύρει τη λανθάνουσα οντολογική μορφοποίηση τη ς καλλιτεχνικής

Κριτική

Ένα π λήρ ες corpus τη ς

μαβη/ιατιώ ηΐζ

ελλη νική ς μ α θ η μ α τικ ή ς ισ τορίας, όπω ς μ έχ ρ ι σήμερ α δ εν υπήρχε, παρά τις τό σ ες μ ο ν ο γ ρ α φ ίες Ελλήνων και ξένω ν ερ ευνη τώ ν που έχο υν δει το φ ω ς τη ς δη μο σ ιό τη τα ς

χαίων ελληνικών μαθηματικών - Οι Σχολές, β) θεωρητική προσέγγιση της Μαθηματικής

Επιστήμης και ιδιαίτερα η γνώση τη ς ιστο

ρίας των μαθηματικών στις ρίζες τους είναι

η προσπάθεια των συγγραφέων με την κυκλο φορία του βιβλίου τους. Η προβολή της ζωής και του έργου των διανοητών, των Μαθηματι κών τη ς Αρχαίας Ελλάδας αποτελεί ένα απτό δείγμα πρωτοπορίας του ελληνικού πνεύματος και στην Επιστήμη αυτή, που κατά τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη εθεω ρείτο ως «μάθησις». Τα βιογραφικά στοιχεία με τις εργασίες των Μ αθη ματικών της Αρχαίας Ελλάδας, με την ευρύτε ρη γεωγραφική έννοια, θα δώσουν την ευκαιρία στον αναγνώστη - μελετητή, όχι απλώς να γνω ρίσει, αλλά και να αξιολογήσει τη συμβολή κάθε διανοητή στη Μαθηματική Επιστήμη και την ε ξέλιξή της.

Συγγραφείς που στα έρ γα το υς μνημονεύονται μαθηματικοί τη ς Αρχαίας Ελλάδας, γ) Οι μαθη ματικές εργασίες των Αρχαίων Ελλήνων μαθη ματικών που διασώθηκαν, δ) Τα περίφημα ά λυτα προβλήματα της ελληνικής αρχαιότητας, ε) Στοιχειώ δης ορολογία των αρχαίων ελληνι κών μαθηματικών και στ) Περίληψη της Ιστο ρίας της γεω μετρίας του Ευδήμου, όπωςπεριέχεται στο «Υπόμνημα» του Πρόκλου. Π αρά τη συντομία της παρουσίασης των αναφερομένων θεμάτων, οι συγγραφείς κατόρθωσαν να εισα γάγουν και τον πλέον ανίδεο αναγνώστη στο πνεύμα και το νόημα της Μ αθηματικής Επιστή μης, όπως αυτή διαμορφώθηκε στην Αρχαία Ελλάδα και επέκεινα. Ο επιλεκτικός τρόπος α νάπτυξης των θεμάτων της εισαγωγής πιστεύω πως θα προβληματίσει τους αναγνώστες - με

Η δομή του βιβλίου παρουσιά

λετητές για περαιτέρω έρευνα

ζει την παρακάτω διάρθρωση:

και συστηματική μελέτη τη ς Επι

Πρόλογος (σσ. 5-8), Μ έρος I (Εισαγωγικά) (σσ. 11-33), Μ έ ρος

(Οι

Μαθηματικοί της

Αρχαίας Ελλάδας) (σσ. 35-290), Βιβλιογραφία

(σσ.

291-301),

Ευρετήριο Ονομάτων (σσ. 303-

στήμης. ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΣΠΑΝΔΑΓΟΣ ΡΟΥΛΑ ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΤΡΑΥΛΟΥ Ο ι Μ α θ η μ α τ ικ ο ί τ η ς Α ρ χ α ία ς Ε λ λ ά δ α ς

307) και Περιεχόμενα (σσ. 309-

Αθήνα, Αίθρα, 1994

S I 7). Στο πρώτο μέρος εξετά

Σελ. 317. Δρχ. 2.900.

ζονται: α) Οι περίοδοι των αρ

Κριτική

Στο δ εύτερο μέρος τη ς μελέτης βιογραφούνται 292 Μαθηματι κοί που έζησαν και έδρασαν από το 900 π.Χ. μέχρι το 550 μ.Χ. και που πολλοί από αυτούς μέχρι και σήμερα έμεναν άγνωστοι, α κόμη και σε ειδικούς. Κριτήρια

επιλογής των βιογραφούμενων προσώπων, ανδρών ή γυναικών, είναι οι γνώσεις των μαθημα

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΚΛΑΣΙΚΕΣ

τικών τη ς εποχής τους, η διδασκαλία ή και τα συγγράμματά τους. Είναι γνωστό ότι οι περισό-

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

τεροι Μαθηματικοί της Αρχαίας Ελλάδας δεν

Σειρά: ΛΑΟΙ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ

είχαν ασχοληθεί μόνο με τα μαθηματικά, αλλά και με άλλους κλάδους τη ς επιστήμης και της

MAR1E-DANIELLE DEMELAS,

τέχνης. Εδώ παρουσιάζονται και εξετάζονται

YVES SAINT-GEOURS

μόνο ως μαθηματικοί, χωρίς να αναφέρεται το κατά τα άλλα πλούσιο και σημαντικό έργο τους. Για πολλά πρόσωπα υπήρξε δυσκολία προσδιο ρισμού του χρόνου ή και του αιώνα που έζησαν και έδρασαν, όπως π.χ. οι πληροφορίες που έ χουμε για όλες σχεδόν τις

Μαθηματικούς

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ ΣΤΗ ΝΟΤΙΟ ΑΜΕΡΙΚΗ

ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΟΧΗ ΤΟ Υ

ΜΠΟΛΙΒΑΡ

γυναίκες, αφού σύμφωνα με τις αντιλήψεις της

1809-1830

εποχής η στάση της κοινωνίας ήταν δηκτική και ειρωνική για «τας πεπαιδευμένος γυναίκας». Όπου έκριναν σκόπιμο οι συγγραφείς, ενέτα ξαν στις π εριγραφές των προσώπων αρκετά α ποσπάσματα αρχαίων κειμένων σε ελεύθερη

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

μετάφραση, με σκοπό να καταστήσουν τους α ναγνώστες το υς κοινωνούς των υψηλών νοημά

Μί.1 0 / Μ Β Α Ρ

των της επιστήμης των περιγραφομένων.

1809-1830

Όπως αντιλαμβάνεται ο αναγνώστης - μελετη τής, οι συγγραφείς κατόρθωσαν να μας πα ρουσιάσουν ένα πλήρες corpus τη ς ελληνικής μαθηματικής ιστορίας, όπως μέχρι σήμερα δεν υπήρχε, παρά τις τόσες μονογραφίες Ελλήνων και ξένων ερευνητών που έχουν δει το φως της δημοσιότητας. Η πλούσια ελληνική και ξένη βι βλιογραφία εξαντλητική κατά τα άλλα, πιστεύω πως θα σταθεί αφετηρία για οποιονδήποτε θ ε λήσει να ασχοληθεί με το θέμα. Οι συγγραφείς, όπως νομίζω, κινούμενοι από ιδιαίτερη αγάπη προς το αντικείμενό τους, εργάστηκαν με αυτα

Μ ετάφ ρα σ η :

πάρνηση, προκειμένου να καταστήσουν κοινω-

Λ ή δ α Π α λ λ α ν τ ίο υ

νούς και τους άλλους ομοτέχνους τους. Το βιβλίο διακοσμείται στο μεν εξώφυλλό του με τη γνωστή τοιχογραφία του Rafaello «Η Σχο λή των Αθηνών», στις δε σελίδες του παρεμβάλ λονται ορισμένες προσωπογραφίες διακεκρι μένων μαθηματικών, προμετωπίδες βιβλίων και γεωγραφικά σχήματα, χωρίς να έχουν κατα γράφει σε ιδιαίτερο πίνακα.

ΕΚ ΔΟ ΣΕ ΙΣ

ΔΗΜ.

Ν.

ΠΑΠΑΔΗΜΑ

Ιττ π ο κ ρ ά το υ ς 8 , 1 0 6 7 9 Νικ. Λυκ. Φορόπουλος

Τη Λ.: 3 6 .2 7 .3 1 8

Η αστική τάξη, η οποία προέκυψε από τις επαναστάσεις που σάρωσαν την Ευρώπη από

Ο χηπάψ ζ roti lk aim

’ το

1789 ως το 1848, αρχίζει

μόλις φτάνει στονκολοφώνα της (1848) να πάσχει στην ουσία της ύπαρξής της, δηλ. στην οικονομία: το χρηματιστηριακό κραχ θα συμβεί το 1873.

ρία ιστορικής σύνθεσης, που με μεγαλύτερη ρόλος του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής μαεστρία προχωρεί στην Εποχή του Κεφαλαί (ΜΙΕΤ) στα πολιτιστικά μας ου. Νομίζω ότι ένας τρίτος τόμος, που καλύπτει πράγματα έχει αναγνωριστεί από το κοινό του, στο οποίο προσφέρει, μεταξύ άλλων, μετην περίοδο 1875-1914, έχει εκδοθεί στην Αγγλία. Έτσι, καλύπτεται η σπουδαιότερη από ταφράσεις βασικών έργων τη ς ξένης έρευνας άποψη συνεπειών και μακροχρόνιων επιπτώσε και μελέτης, που αφορούν την ελληνική κληρο

Τραπέζης

νομιά. Σε αυτή την υποδομή, ικανή να στηρίξει

ων ιστορική περίοδος της Ευρώπης και του κό

τον φιλομαθή, αλλά και τον ειδικό, προστίθε νται συστηματικά κορυφαία έργα διανοητών

σμου, με σημείο εκκίνησης την πρώιμη Επανά σταση (αυτή της Γαλλίας του 1789) και σημείο

κυρους, που διευρύνουν την προβληματική συνοψίζοντας ιστορικές περιόδους και αναδει-

τερματισ μού την πρώιμη

καταστροφή του

1914, με την κήρυξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέ μου. Ο,τι ακολούθησε, πρωτοφανές, αποτρό

κνύοντας στοιχεία που, στη ροή τη ς καθημερι νότητας, ξεχνάμε ότι επηρεάζουν και, σε μικρή ή μεγάλη έκταση, προδικάζουν το μέλλον. Υπό

παιο, έξω πια από τ α ανθρώπινα μέτρα, κυήθη-

άλλες συνθήκες, το ΜΙΕΤ θα είχε κληθεί να ανα

Οι εργασίες του Χόμπσμπάουμ γ ι’ αυτή την πε

πτύξει ακόμα περισσότερο το ρόλο του. Επειδή αυτό δεν έχει γίνει, ας αρκεστούμε στην ελπίδα

ρίοδο και τα διάφορα θέματα που την αφορούν είναι ποικίλες. Παράδειγμα τ ο βιβλίο του Έθνη

ότι θα συνεχίσει να διαθέτει τα απαιτούμενα, ώ στε να μη χάσει τίποτα από αυτά που έχει κατα

και Εθνικισμός από το 1780 ως σήμερα, που κυκλοφόρησε το 1990 στην Αγγλία και μετα

κτήσει.

φράστηκε στις Εκδόσεις Καρδαμίτσα (1994). Σ ’

κε και ξεμύτισε σε αυτά τα 125 χρόνια.

Από το ΜΙΕΤ κυκλοφόρησε το

αυτό τον τόμο, όπου συγκε

φθινόπωρο του 1994 η μετά

ντρώνονται διαλέξεις του μελε

μπσμπάουμ Η Εποχή του Κεφα

Ε. J. HOBSBAWM

τητή για το ειδικό θέμα που τον απασχολεί, διακρίνεται εύκολα

λαίου 1848-1875. Ο Χόμπσμπάουμ δεν μεταφράζεται για πρώ

Η Εποχή του Κεφαλαίου

η επιστημονική πληρότητα, αλ

1 8 4 8 -1 8 7 5

λά και η προσπάθεια κάλυψης

τη φορά στη σειρά των εκδόσε ων του ΜΙΕΤ. Το 1992 είχε

Μτφρ.: Δ. Κούρτοβικ

κυκλοφορήσει Η Εποχή των Επαναστάσεων 1789-1848, ένα

Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1994

νο, πράγμα που απαιτεί από τον μεταφραστή του ιδιαίτερη προ

είδος εισαγωγής ή προετοιμα σίας για την περίοδο 1848-

Σελ. 507. Δρχ. 6.200.

μην προδίδεται η αμηχανία του

φραση

του

έργου

του

Χό-

1875, αλλά κυρίως μια αφετη-

Κριτική

όλων των πτυχών του. Έτσι, το κείμενο καθίσταται εξειδικευμέ-

σοχή στην απόδοση, ώστε να και να μη γίνεται ορατό πως ο

μεταφραστής (ο κύριος Χρυσ. Νάντρις) είναι,

στική τάξη, η οποία προέκυψε από τις επανα

μεταξύ των άλλων, αγεωγράφητος, ονομάζο

στάσεις που σάρωσαν την Ευρώπη από το 1789

ντας «Νήσο του Ανθρώπου» (σελ. 65) την Isle of

ώς το 1848, αρχίζει μόλις φτάνει στον κολοφώ-

Man, που συμβαίνει να βρίσκεται στη Μάγχη.

να τ η ς (1848) να πάσχει στην ουσία τ η ς ύπαρ

Αντίθετα, η Εποχή του Κεφαλαίου, όπως και η

ξής της, δηλαδή στην οικονομία: το χρηματι

Εποχή των Επαναστάσεων εξάλλου, είναι έργα

στηριακό κραχ θα σ υμβεί το 1873. Από αυτό το

επισκόπησης, νωπογραφίες, όπου τίποτε δεν

σημείο και μετά, «η δομή του καπιταλιστικού

είναι δευτερεύον, αφού κάθε δεδομένο, κάθε άποψη,

κόσμου των μέσων του 19ου αιώνα δεν κατέρ-

κάθε τεκμηρίωση συνδέεται με τα

ρευσε, ούτε οικονομικά ούτε πολιτικά. Πέρασε

προηγούμενα και αποδεικνύειτην κίνηση αυτού

σε μια νέα φάση, αλλά ακόμα και με τη μορφή

του περίεργου ιμάντα, που λέγεται Ιστορία.

ενός ελαφρά τροποποιημένου οικονομικού και

Έχουμε εδώ ένα δ είγμα τη ς αγγλο-σαξονικής ι

πολιτικού φιλελευθερισμού, είχε ακόμα πολλά

κανότητας διαχωρισμού του πλαισίου τη ς έ

περιθώρια» (σελ. 458-9). Είναι τα περιθώρια της

ρευνας, τη ς εξάντλησης κάθε πλευράς του και,

κρίσης, αυτής της διαρκώς εντεινόμενης ανα

κυρίως, την απλότητα τη ς έκφρασης, που δεν

σφάλειας (κύριο χαρακτηριστικό του καπιταλι

αποτελεί ρηχή εκλάίκευση, αλλά ερεθισμό του

σμού), που ωθούν σε διαρκώς πολυπλοκότερες

αναγνώστη να σκεφτεί και να συνδυάσει, έκ

ισορροπίες, σε αυτή τη φυγή προς τα μπροστά,

πληκτος μπροστά στη φυσικότητα τη ς πα

με το μόνιμο φόβο πως το τέλο ς που δεν παύει

ρουσίασης, ικανής να εξασφαλίσει ότι τ α πράγ

να απειλεί, μπορεί να μ ετατεθεί για αργότερα.

ματα έγιναν έτσι και δεν μπορεί να έγιναν δια

Έχοντας σήμερα την άνεση να κρίνουμε αυτή

φορετικά.

την περίοδο που βρίσκεται πια 120 χρόνια πίσω

Σημειώ νουμε πως η Εποχή του Κεφαλαίου

μας, θα έπρεπε να είμαστε λιγότερο επικριτικοί.

κυκλοφόρησε για πρώτη φορά το 1976 (η Επο

Ό χι μόνο επειδή αποτελούμε το υς επιγόνους

χή των Επαναστάσεων είναι έργο του 1962).

τη ς και άλλη κοινωνική - οικονομική εκδοχή δεν

Π αρά το γεγονός ότι η ηλικία αυτού του έργου

έχουμε να προτείνουμε (άρα από αυτό το ψοφί

πλησιάζει το πέμπτοντου αιώνος, δεν έχω υπό

μι ζούμε), αλλά, κυρίως, επειδή εκεί βρίσκεται η

ψη μου άλλο έργο που να αναιρεί ή να αφαιρεί

αντίληψή μας για τον κόσμο, που οι νεότερες

κάτι από τα στοιχεία και τα συμπεράσματα του

τεχνολογικές κατακτήσεις, τείνουν να υποστη

έργου του Χόμπσμπάουμ. Αν μάλιστα σκεφτού-

ρίξουν παρά να ανατρέψουν. Γιατί η Εποχή του

με πως έχουμε να κάνουμε με μελέτημα που

Κεφαλαίου (αυτή που εισάγει τον όρο καπιταλι

παραγγέλθηκε στον Χόμπσμπάουμ για να εντα

σμός) προετοιμάζει την τεχνολογική εποχή μας

χθεί στη σειρά Ιστορία του Πολιτισμού, που εκ-

με νέες πηγές ενέργειας (ηλεκτρισμός, πετρέ

δόθηκε σε τόμους, δεν μπορούμε παρά να εκ-

λαιο, στρόβιλοι και κινητήρες εσωτερικής καύ

πλαγούμε για την ευστοχία να επιλεγεί η συγκε

σης), νέες βιομηχανίες με επιστημονική βάση,

κριμένη μορφή και το συγκεκριμένο περιεχόμε

νέες μηχανές βασισμένες σε νέα υλικά (ατσάλι,

νο του έργου, ώστε να καταστεί βιβλίο αναφο

κράματα, μη σιδηρούχα μέταλλα). Προετοιμά

ράς.

ζει την καταναλωτική κοινωνία, αφού η αγορά

Ορισμένοι τοποθετούν τον Χόμπσμπάουμ στη

προσβλέπει όλο και περισσότερο στην οικιακή

χορεία των αριστερών φιλελεύθερων, που από

κατανάλωση με την άνοδο των εισοδημάτων

το 1950 και μετά, ως κρυπτο-μαρξιστές, μάλ

των μαζών, οι οποίες πια βγαίνουν στο προσκή

λον, έφτασαν σε κάποιες το λμηρές απόψεις, που έθιξαν, προς σκανδαλισμό των επικριτών

νιο ως θύ τες (π.χ. τη ς δημοκρατίας) ή ως θύμα τα (π.χ. του ολοκληρωτισμού, του ρατσιμού,

τους, τ α θεμέλια τη ς ιστορικής- κοινωνικής επι

του ίδιου του φιλελευθερισ μού).

στήμης και έρευνας. Για τον σημερινό αναγνώ

Η αποφασιστικότερη όμως ε ξέλιξη εκείνων των

στη, όλα αυτά μοιάζουν ανώφελα και περιττά,

χρόνων, αυτή που κυριαρχεί στις μέρ ες μας, εί

αν περιοριστεί σε όσα λέει το κείμενο και δεν το

ναι ο ανταγωνισμός, βιομηχανικός, πολιτικός,

αντιμετωπίσει σαν λόγο, που έχει άμεση ανά

στρατιω τικός, εξέλιξη που οδηγεί στο διαχωρι

γκη αντίλογου.

σμό αναπτυγμένων και υπανάπτυκτων, ανα

Μ ε λίγα λόγια, αυτό που μας λ έει ο Χόμπσμπά

πτυγμένων και εξαρτημένων, υπανάπτυκτων

ουμ στην Εποχή του Κεφαλαίου είναι πως η α

και καταδικασμένων. Αυτός ο ανταγωνισμός

Κριτική

συντηρεί μια διαρκή αστάθεια, σταθερή ωστό σο στη χαμένη μέσα στους πολέμους και την παράνοια των εξοπλισμών ταλάντευσή της,

την αστική κοινωνία, μποέμ, καταραμένοι και ούτω καθεξής, πράγμα που εξηγεί πιθανώς την αθλιότητα τ ης τέχνης τ η ς εποχής μας, μετά α

στην κερδισμένη επιβεβαίωση των κύκλων της

πό τόσες «πρωτοπορίες» που σιτίσθηκαν στο

οικονομικής ανόδου και ύφεσης.

χοιροστάσιο του αστικού περίγυρου, το οποίο

Πρόκειται για έναν περίεργο κόσμο, του οποίου

βρήκαν κιόλας πολύ επωφελές οικονομικά.

η παράλογα άτεγκτη και λογικά διάτρητη αντί

Η Εποχή του Κεφαλαίου είναι πολύ πλούσια σε

ληψη για τον κόσμο και την κληρονομιά του, ό

τέτοιες α φορμές σκέψης και μόνο ελάχιστα ση

σο και το μέλλον του, δεν ευνοεί τις τέχνες. Ό χι

μεία

πως τα επιτεύγματα σε αυτό το το μ έα δεν είναι

Χόμπσμπάουμ δεν περιορίζεται στην Ευρώπη,

σημαντικά, αλλά υπολείπονται, όπως υπογραμ

αλλά καλύπτει και τον κόσμο που η Ευρώπη ε

μίζει ο Χόμπσμπάαουμ, της συγκλονιστικής ε ντύπωσης που προκαλούν εκείνα τη ς προηγού

πηρέασε εκείνη την περίοδο, είτε πρόκεται για την Ινδία, είτε για τη Ρωσία, είτε για τις Ηνωμέ

μενης περιόδου (1789-1848), παρά το γεγονός

νες Πολιτείες, από τις οποίες αρχίζει πια να ε

ότι «λίγες κοινωνίες λάτρεψαν τα έρ γα τη ς δη

πηρεάζεται.

μιουργικής μεγαλοφύίας... περισσότερο από ό

Έχουμε, λοιπόν, κάθε λόγο να προτείνουμε ως

σο η αστική κοινωνία του 19ου αιώνα» (σελ.

της

επισημαίνουμε

εδώ,

αφού

περίπου απαραίτητη την ανάγνωση αυτού του

417). Ωστόσο, στο τρίτο τέταρτο του 19ου αιώ

βιβλίου. Περισ σότερο απαραίτητη ίσως για

να οι τέχνες ήταν από κάθε άποψη λαϊκές, κα

το υς καλλιτέχνες (υπάρχει ειδικό κεφάλαιο για

θώς οι καλλιτέχνες «έπρεπε να δίνουν πνευμα

τις Τέχνες) και τους λεγάμενους πνευματικούς

τικό περιεχόμενο στον υλιστικότερο από όλους

ανθρώπους, που θα βρουν σε αυτό κάμποσες

το υς πολιτισμούς» (σελ. 425). Και οι καλλιτέ

από τις αμαρτίες και δειλίες τους, μειονεκτήμα

χνες, μπροστά σε αυτή την αντινομία, βρήκαν

τα που δεν το υς επιτρέπουν να δουν τ ί έχει τ ε

τη λύση να παριστάνουν ότι ζούσαν έξω από

λειώσει και τί μοιάζει να αρχίζει, λ ες και από την εποχή των επαναστάσεων και μετά έχουν χάσει την πυξίδα τους. Κλείνοντας αυτό το ενημερωτικό σημείωμα, ας θυμίσ ουμε πως η μετάφραση τη ς Εποχής του Κεφαλαίου έγινε από το πρωτότυπο αγγλικό με τη φροντίδα του Δ. Κούρτοβικ, σε ρέουσα και προσεγμένη γλώσσα, όπου αποδίδονται πε

Αναλαμβάνω υπεύθυνα

τυχημένα όροι της ιστορικής και οικονομικής ε

μεταφράσεις

πιστήμης. Το γεγονός ότι διέλαθαν μερικές α βλεψίες, προκαλεί μια κάποια έκπληξη, αλλά α ποδίδεται στον δαίμονα που περιπαίζει μετα

άρθρων ή βιβλίων

φραστές και επιμελητές εκδόσεων. Θα αναφέ ρουμε δύο: ο ζωγράφος που κερδίζει σημαντι

από Αγγλικά, Γαλλικά και Ιταλικά.

κά εισοδήματα από την πώληση των έργων του (σελ. 422) δεν ονομάζεται Μιλλαί, πρόκειται για το νΤ ζο ν Έ βερετ Μίλλαις (1829-1896), που έτσι ξεχωρίζει από τον Γάλλο Μιλλέ,πράγμα που μια

Πληροφορίες: Ελένη Μιχαηλάκη ΤΠλ.: 600.90.92

σημείωση θα μπορούσε να επισημάνει. Ό σο για τον Γάλλο ζωγράφο Ζ.Φ. Μιλλέ (1814-1875), εκ πρόσωπο μιας ιδιαίτερης ρεαλιστικής τεχνο τροπίας, που προετοιμάζει τους ιμπρεσιονιστές, δεν ζωγράφισε κανέναν πίνακα με τον τ ίτ λο Άγγελος (σελ. 434), αλλά τον περίφημο Angelus, ήτοι, στη νεοελληνική μας γλώσσα, Εσπερινή Προσευχή. Φ. Δ. Δρακονταειδής

Κριτική

κ ο κ κ

& νη

ιΰι στ όί

Κ ε δ ρ ο Σ (S ΤΟ ΕΛΛ ΗΝ ΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΪΜΙΝΩΑΣ 40 ΧΡΟΝΙΑ Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν Ι Κ Ε Σ

Ε Ξ

Τώρα και έργα Ελλήνων Κλασικών και συγχρόνων συγγραφέων Οι Λογοτεχνικές Εξερευνήσεις είναι μια σειρά βιβλίων που έχουν δυο όψεις. Στη μια όψη υπάρχει το κείμενο, χωρίς περικοπές, και στην άλλη όψη, αφού αναποδογυρίσει κανείς το βιβλίο, βρί σκει το λογοτεχνικό συμπλήρωμα. Ασκήσεις παρατηρητικότητας, υφους, γλωσσικά παιχνίδια, σταυρόλεξα και ακροστοιχίδες, συγκριτική λογοτεχνία και... εξερεύνηση!

Βιβλία που γοητεύουν τους μαθητές βοηθήματα ποιότητας στα χέρια των δασκάλων ΘΑ

ΤΑ

ΒΡΕΙΤΕ

ΣΕ

ΟAΑ

ΤΑ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

Κ Ε Ν Τ Ρ Ι Κ Η Δ Ι Α Θ Ε Σ Η : Α Δ Ρ Ι Α Ν Ο Υ 2 8 Ν. Η Ρ Α Κ Λ Ε Ι Ο Τ Η Δ . : 2 7 7 6 8 1 4 - 2 7 9 7 9 4 6

ΦΕΞΑΝΤΑΣ Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι

Τ Ο Μ Ο Σ

ΜΙΓΚΕΛ ΝΤΕ ΘΕΡΒΑΝΤΕΣ Για πρώ τη φ ορ ά μετά α π ό τριάντα χρ όνια παρουσιάζεται σε ολοζώντανη νεοελ ληνική γλώσσα το μ νημ ειώ δες έργο του μεγαλύτερου Ισπανού πεζογράφ ου στο πλ ήρ ες κείμενό του. Η έκδοση είναι εμπλουτισμένη μ ε πίνακες κα ι σκίτσα του Σα λβαδόρ Νταλί, που ο μεγάλος ζω γράφος δημιούργησε ειδικά για την ιστορία του Δον Κ ιχώιη.' Ενα από τα σημαντικότερα έργα της παγκόσμιας λογοτεχνίας επιτέ λους σε μια έκδοση αντάξιό του. Εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια: Η λίας Ματθαίου.

Δ Ι Δ Ο Τ Ο Υ 59 - 10 6 81 Α Θ Η Ν Α - Τ Η Λ . 3 8 0 4 8 8 5 , 3 8 2 2 0 6 4 - FA X 3 8 1 3 0 6 5

*£

/ /

if- iff

«Ε

to απόλυτο βιβλίο για τα blues

ΕΚΑΟΣΕΙΣ

ΑΠΟΠΕΙΡΑ

' Λ

Αθήνα,

Ναυαρίνου

18-20,

τηλ. 6450519

βιβλιογραφικό δελτίο Αρ. 352 1 Μαρτίου - 31 Μαρτίου 1995 Επιμέλεια: Έ φη Απάκη

ΗΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗτων βιβλίων γίνεται με βάση το γνωστό Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑτων περιοδικών δεν περιλαμβάνονται εβδομαδιαία έντυπα ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΔελτίο συντάσσεται με την πολύτιμη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Γενικά Έργα Ε γ κ υ κ λ ο π α ίδ ειες Εκπαιδευτική Ελληνική Εγκυκλο παίδεια. Τόμος 16: Επιστήμες της γης και του διαστήματος. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1994. Σελ. 394. Δρχ. 11.000. ISBN 960-213-305-8. Τύπος DAPONTES C. Ephemerides Da ces. Tome Α’+Β ’+ Γ . Paris 1880. (Ανατύπωση). 3 Τόμοι. Δρχ. 12.480 (Οι τρεις τόμοι).

Φιλοσοφία Γ ενικά ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΕΤΑΙ ΡΕΙΑ. Η φιλοσοφία στα Βαλκάνια σήμερα. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1994. Σελ. 313. Δρχ. 5.200. ΚΩΣΤΑΡΑΣ Γ.Φ. Φιλοσοφική προ παιδεία. Δ’ έκδοση. Αθήνα, 1994. Σελ. 531. Δρχ. 6.240. ΜΠΑΛΤΑΣ Α. - ΦΟΥΡΤΟΥΝΗΣ Γ.

Ο Λουί Αλτουσέρ και το τέλος του κλασικού μαρξισμού. Αθήνα, Ο Πολίτης, 1994. Σελ. 109. Δρχ. 1.245. ISBN 960-7349-406-7. WIU W. - DANIELOU J. - ΜΕΝΑSCE J. DE. Η φιλοσοφία του πνεύ ματος. Μετ. Ε. Παπαδοπούλου. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1994. Σελ. 126. Δρχ. 1.800. ΖΙΡΑΡ Ρ. Κεκρυμμένα από καταβο λής. Μετ. Κ. Γκότσης. Αθήνα, Κουρής, 1994. Σελ. 740. Δρχ. 7.300. ISBN 960-220-711-6. ΠΡΕΒΕ Κ. Το λυκόφως των κοινω νικών Θεών. Μετ. Π. Καενάτσο. Αθήνα, Στάχυ, 1994. Σελ. 306. Δρχ. 3.600. ISBN 960-7151-31-3. ΣΑΡΤΡ Ζ. - Π. Υπέρ διανοουμένων συνηγορία. Μετ. Α. Ελεφάντης. Αθήνα, Ο Πολίτης, 1994. Σελ. 93. Δρχ. 1.245. ISBN 960-7349-07-5. Α ρ χ α ία φ ιλ ο σ ο φ ία ΜΑΚΡΗΣ Ν. Οι Έλληνες φιλόσο φοι της αρχαιότητας και η φιλοσο φία. Τόμοι Α’+Β ’. Αθήνα, Σμπίλιας, 1995. Σελ. 998. Δρχ. 10.400.

ISBN Set 960-2155-168-2. ΜΑΡΑΓΓΙΑΝΟΥ - ΔΕΡΜΟΥΣΗ Ε. Πλατωνικά θέματα. Αθήνα, Καρδα μίτσα, 1994. Σελ. 171. Δρχ. 2.600. ISBN 960-354-004-8. ΧΑΤΖΗΚΑΚΙΔΗΣ Α.Δ. Προς επιβαλλομένην σύγχρονον παρουσίαν της ααρχαίας σοφίας. Αθήναι, 1994. Σελ. 175. Δρχ. 5.200. VLASTOS G. Πλατωνικές μελέτες. Μετ. I. Αρζόγλου. Αθήνα, Μορφω τικό Ίδρυμα Εθνικής Τραπέζης, 1994. Σελ. 633. Δρχ. 7.000. ISBN 960-250-098-0.

Α π ο κ ρ υ φ ισ μ ό ς ΠΑΛΛΗΣ Μ. Ο γάμος της σοφίας και της μεθόδου. Μετ. Π. Σουλτάνης. Αθήνα, Πεμπτουσία, 1994. Σελ. 114. Δρχ. 1.950. ISBN 9607176-16-2. ANDREWS L. Η γυναίκα άλογο του ανέμου. Μετ. Δ. Κουτσούκης. Αθή να, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 236. Δρχ. 3.120. ISBN 960-03-1159-5. ΡΑΒΙΝΤΡΑ Ρ. Η συμβολική του κα

Μ τίο

τά Ιωάννην Ευαγγελίου. Μει. Σ. Παπαχαριλάου. Αθήνα, Πύρινος Κό σμος, 1995. Σελ. 309. Δρχ. 3.500. ISBN 960-7327-79-9.

Θρησκεία Γ ενικ ά

Γ ενικά

ΠΕΡΣΕΑΗΣ Ε.Π. Χριστιανική αγω γή και σύγχρονος κόσμος. Αθήνα, Αρμός, 1994. Σελ. 298. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7102-60-6.

JUNG C.G. Εισαγωγή σιην ψυχο λογία. Met. Ε. Παπαδοποΰλου. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1994. Σελ. 132. Δρχ. 1.800. ISBN 960-268-062-8.

MIGNE J.-P. Ελληνική Πατρολογία. Τόμος 114. Αθήναι, Κέντρον Πατερικών Εκδόσεων, 1994. Σελ. 1.486. Δρχ. 3.500.

Ψυχολογία

KONING Α. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Ελευθερία και σύμπτωμα. Εισ.-μετ. Γ. Βασιλάκος. Αθήνα, Εντροπία, 1994. Σελ. 138.Δρχ. 2.080.

Ε φ α ρ μ ο σ μ έ ν η ψ υ χ ο λ ο γ ία ΚΑΣΤΟΡΙΑΔΗΣ Κ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Η ενεργός απουσία του Sigmund Freud. Αθήνα, Εξάντας, 1994. Σελ. 109. Δρχ. 1.245. ISBN 960-256209-9.

Κοινωνικές επιστήμες Γ ενικά Δράση και σύστημα. Σύγχρονες προσεγγίσεις στη θεωρία των οργα νώσεων. Επιμ. I. Τσιβάκου. Αθήνα, Θεμέλιο, 1995. Σελ. 415. Δρχ. 4.365. ISBN 960-310-190-7.

Κ ο ιν ω ν ιο λ ο γ ία ΣΥΝΟΔΙΝΟΥ Κ Παιδικός αυπσμός. Αθήνα, Πύλη, 1994. Σελ. 195. Δρχ 3.120. ISBN960-7041-12-7. RIEMANN F. Τετραλογία του φό βου. Μετ. Π. Παπαδόπουλος. Αθή να, 1994. Σελ. 276. Δρχ. 2.700. ISBN 960-90059-0-Χ.

Π α ρ α ψ υ χ ο λ ο γ ία ΠΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ Η. Μηνύματα α πό τη διάσταση της σιωπής. Αθήνα, Δρυμός, 1995. Σελ. 335. Δρχ. 5.200. ISBN 960-85304-5-8.

ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΥ Ε.Π. Κοινωνι κός έλεγχος του εγκλήματος. Αθή να, Παπαζήσης, 1994. Σελ. 330. Δρχ. 4.160. ISBN 960-02-1081-2. BLACKLEDGE D.-HUNT Β. Κοινωνιολογία της εκπαίδευσης. Μετ. Μ. Δεληγιάννη. Αθήνα, Έκφραση, 1995. Σελ. 455. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7468-03-1.

Π ολιτική

JOUVET Ν. Ο πύργος των ονείρων. Μετ. Τ. Ευθυμιάτου - Αλισανδράτου. Αθήνα, Κάτοπτρο, 1994. Σελ. 303. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7023-62-5.

ΔΗΜΟΥΑΗΣ Δ. - ΓΙΑΝΝΟΥΛΗ X. Έθνη-τάξεις-πολιτική. Η διαλεκτική του πολέμου. Αθήνα, Κριτική, 1995. Σελ. 269. Δρχ. 4.160. ISBN 960-218-090-0.

SINGH R. Εκπαίδευση για ένα ειρη νικό κόσμο. Αθήνα, Πύρινος Κό σμος, 1994. Σελ. 31. Δρχ. 500. ISBN 960-7327-78-0.

ΚΑΜΒΥΣΗΣ Π. «Δει τον άρχοντα μέμνησθαι». Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1994. Σελ. 317. Δρχ. 2.080. ISBN 960-236-486-6.

SINGH R. Πνευματική ενότητα και ειρήνη. Αθήνα, Πύρινος Κόσμος, 1994. Σελ. 75. Δρχ. 1.000. ISBN 960-7327-764.

ΚΑΣΣΕΛΟΥΡΗΣ Φ.Ε. Ο φασισμός ξανάρχεται. Αθήνα, 1994. Σελ. 214. Δρχ. 2.080.

Μ τίο

ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Γ. - ΣΠΟΥΡΔΑΛΑΚΗΣ Μ. Τα καταστατικά των πολιτικών κομμάτων. Αθήνα, Σάκκουλας, 1994. Σελ. 184. Δρχ. 2.000. ISBN 960-232-107-5. ΤΖΙΩΤΗΣ Δ.Δ. Μακεδονία. Πολιτι κές ευθύνες. Δυσοίωνοι χρησμοί. Αθήνα, Γρηγόρης, 1994. Σελ. 275. Δρχ. 3.200. ISBN 960-222-340-5. ΧΑΣΑΑΠΗΣ Π.Ε. Το τέλος των πρωθυπουργών. Αθήνα, Γκοβόστης, 1994. Σελ. 210. Δρχ. 2.080. ISBN 960-270-696-1. WOODWARD Β. Ο Λευκός Οίκος του Κλίντον. Μετ. Α. Σοκοδήμος. Αθήνα, Το Ποντίκι, 1994. Σελ. 413. Δρχ. 3.120. ISBN 960-8402-37-9.

Δ ίκ α ιο ΠΑΠΑΓΕΩΡΠΟΥ Κ.Α. Η πολιτική δυνατότητα της δικαιοσύνης. Αθή να, Νήσος, 1994. Σελ. 181. Δρχ. 2.080. ISBN 960-85379-4-0. ΤΣΑΤΣΟΣ Δ.Θ. Συνταγματικό δί καιο. Τόμος Α’. Δ’ έκδοση. Αθήνα, Σάκκουλας, 1994. Σελ. 436. Δρχ. 7.000. ISBN 960-232-183-0.

Ο ικ ο ν ο μ ία ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ Μ. Οι εμπορι κοί αντιπρόσωποι. Πειραιάς, 1994. Σελ. 115. Δρχ. 2.080. ISBN 96090050-0-4. ΒΑΒΟΥΡΑΣ I. Σ. Εθνική οικονομι κή πολιτική και Ο.Ν.Ε.. Αθήνα, Πα παζήσης. Σελ. 239. Δρχ. 3.640. ISBN 960-02-1078-0.

Ε π ικ ο ιν ω ν ίες ΒΑΡΕΜΕΝΟΣ Γ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. T.V. Η μεγάλη αδελφή. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σέλ. 130. Δρχ. 1.870. ISBN 960-309-175-8.

Λ α ο γ ρ α φ ία ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ Σ.Κ. Λεσβιακά. Τό

μος Β’. Αθήνα, Σύλλογος Καλλονιατών Λέσβου, 1994. Σελ. 238. Δρχ. 1.245. ΠΑΓΚΟΥΛΛΗΣ Κ. Λεξικό ετυμολο γικό και ερμηνευτικό της κυπριακής διαλέκτου. Λευκωσία, 1994. Σελ. 186. Δρχ. 6.240. ΛΙΑΠΗΣ Κ. Ο «μεγάλος» Αϊ-Γιώργης του Πηλίου. Βόλος, Κοινότητα Αγ. Γεωργίου Μηλείας, 1994. Σελ. 513. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7175-68-9. ΠΕΤΡΟΠΟΥΔΟΣ Η. Τα σίδερα. Η λάσπη. Τα μπαστούνια. Αθήνα, Νε φέλη, 1994. Σελ. 64. Δρχ. 1.245. ΣΚΑΡΤΣΗΣ Σ.Λ. Το αίνιγμα. Αθή να, Ελληνικά Γράμματα, 1994. Σελ. 171. Δρχ. 1.980. ISBN 960344-043-4. Παραμύθια από την Ισπανία. Μετ. Κ. Ηλιόπουλος. Αθήνα, O pera, 1994. Σελ. 194. Δρχ. 2.495. ISBN 960-7073-21-5. Παραμύθια της Αφρικής. Εισ.-μετ. Τ. Ρόμβος. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1994. Σελ. 191. Δρχ. 2.495. Ο ικ ο λ ο γία ΤΣΙΠΗΡΑΣ Κ. Για τα δικαιώματα των ζώων... Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1994. Σελ. 280. Δρχ. 2.600.

Σελ. 300. Δρχ. 3.120. ISBN 960344-059-0. ΚΑΝΑΚΙΔΟΥ Ε. Η εκπαίδευση στη μουσουλμανική μειονότητα της Δυτικής Θράκης. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1994. Σελ. 134. Δρχ. 1.560. ISBN 960-44-048-5. ΚΑΡΙΩΤΟΓΛΟΥ Α. Θέματα ορθό δοξης παιδείας. Αθήνα, Δημι ουργία, 1994. Σελ. 90. Δρχ. 1.455.

θετικές επιστήμες Μ αθηματικά STEWART I. - GOLUBITSKY Μ. Εί ναι ο Θεός γεωμέτρης; Μετ. Κ. Σα μαράς. Αθήνα, Κωσταράκης, 1995. Σελ. 381. Δρχ. 3.600. ISBN 960-7122-24-0. Β ιο λ ο γ ία

ΚΑΤΣΙΚΑΣ X. - ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ Γ.Κ. Η ανισότητα στην ελληνική εκπαί δευση. Αθήνα, Gutenberg, 1994. Σελ. 170. Δρχ. 2.600. ISBN 96001-0552-9. ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ Π. Η υπαγωγή της εκπαίδευσης στην καπιταλιστική α ναδιάρθρωση. Αθήνα, Α/Συνέχεια, 1994. Σελ. 160. Δρχ. 1.560. ΛΑΜΠΙΡΗ-ΔΗΜΑΚΗ I. Νομικές σπουδές και νομικά επαγγέλματα στην Ελλάδα. Β’ έκδοση. Αθήνα, Σάκκουλας, 1994. Σελ. 405. Δρχ. 2.500. ISBN 960-232-202-0. ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗ Δ. Η κατάρτιση του προγράμματος αντιμετώπισης της δυσλεξίας. Αθήνα, 1995. Σελ. 327. Δρχ. 5.720. ISBN 960-7184-18-1.

ΑΑΑΧΙΩΤΗΣ Σ.Ν. Από τους ωκεα νούς στ’ αστέρια. Τ ο οδοιπορικό της ζωής. Αθήνα, Κωσταράκης, 1995. Σελ. 208. Δρχ.2.400. ISBN 9607122-25-9. MARGULIS L. - SAGAN D. Ο χο ρός του μυστηρίου. Αθήνα, ΝΙΚΚΑΝ, 1994. Σελ. 261. Δρχ. 2.700. ISBN 960-85011-1-13.

Ζ ω ο λο γ ία BURRIS C. Γάτες. Η σωστή φροντί δα τους. Μει. Δ. Γεδεών. Αθήνα, Βασδέκης, 1995. Σελ. 256. Δρχ. 4.680. ISBN 960-7370-08-2.

Εφαρμοσμένες επιστήμες

ΜΕΤΟΧΙΑΝΑΚΗΣ Η.Γ. Παιδαγωγι κές θεωρίες. Ηράκλειο, 1994. Σελ. 166. Δρχ. 2.000. Ιατρική

Π α ιδα γω γικ ή

ΤΣΑΠΑΝΝΗΣ Β. - ΚΟΥΤΡΟΜΑΝΟΣ Κ. Μεταπτυχιακές σπουδές στην Ελλάδα. Αθήνα, Σάκκουλας, 1994. Σελ. 228. Δρχ. 3.000. ISBN 960-232-194-6.

GALLO R. AIDS καρκίνος. Μετ. Σ. Κοτιαρίδης. Αθήνα, Zymel, 1994. Σελ. 233. Δρχ. 5.200. ISBN 9607116-12-7.

ΚΑΚΑΒΟΥΛΗΣ Α.Κ. Σεξουαλική α νάπτυξη και αγωγή. Τόμος Α’. Αθή να, 1995. Σελ. 182. Δρχ. 3.000. ISBN 960-85172-4-9.

ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ Τ.Δ. Γιορτές στο Νη πιαγωγείο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 308. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-1203-6.

JOULIAN D. - MARLEY C. Η στε φανιαία νόσος. Μετ.- επιμ. X. Παναγάτος. Αθήνα, Κάτοπτρο, 1994. Σελ. 168. Δρχ. 3.010. ISBN 9607023-46-3.

Παιδαγωγική Εκπαίδευση

Ε κ π α ίδ ευσ η Παιδεία, παραγωγή και ανάπτυξη. Αθήνα, Gutenberg, 1994. Σελ. 175. Δρχ. 2.080. ΚΑΪΛΑ Μ.- ΠΟΛΕΜΙΚΟΣ Ν. - ΞΑΝΘΑΚΟΥ Γ. Η σχολική φοβία. Αθή να, Ελληνικά Γράμματα, 1994.

ΦΑΤΟΥΡΟΣ Δ.Α. Δημόσιο ημερο λόγιο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 245. Δρχ. 2.600. ISBN 96003-1314-8. ΧΡΥΣΑΦΙΔΗΣ Κ. Βιωματική - επικοινωνιακή διδασκαλία. Αθήνα, Gutenberg, 1994. Σελ. 143. Δρχ. 3.120. ISBN 960-01-0551-0.

Υ γιεινή ΜΑΥΡΟΜΜΑΤΗ Σ. Αιώνια νεότη τα. Αθήνα, Αρμονική Ζωή, 1994. Σελ. 352. Δρχ. 3.640. ISBN 9607052-14-5.

Μ τίο

Ευρώπη, 1994. Σελ. 133. Δρχ. 12.000. ISBN 960-253-028-6. Γενικά Ιστορία της τέχνης Larousse. Τόμος Ε’. Αθήνα, Βιβλιόραμα, 1994. Σελ. 282. Δρχ. 13.500. ISBN 96085414-0-9. ΑΡΓΎΡΙΑΔΗ Μ. Χριστουγεννιάτικα παιχνίδια. Από τη συλλογή του Μουσείου Μπενάκη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 92. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-1297-4. ΚΥΠΡΙΩΤΗΣ Σ.Δ. Κοσμήματα του δρόμου. Οι ελληνικές εμαγιέ δια φημίσεις. Αθήνα, ΕΛΙΑ/Καστανιώτης, 1994. Σελ. 140. Δρχ. 2.600. ISBN 960-03-1312-1. ΠΡΟΚΟΠΙΟΥ Α.Γ. Εστίες ελληνι κού πολιτισμού στο Βυζάντιο. Τό μος Β’. Αθήνα, Π ύρινος Κόσμος, 1994. Σελ. 152. Δρχ. 4.000. ISBN 960-7327-79-9. ΤΛΟΥΠΑ Σ. Πολιτιστικό πανόρα μα. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1994. Σελ. 203. Δρχ. 2.285. ISBN 960288-028-7. ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΣ Β.Γ. Ελληνικό Πανό ραμα. Παλιές διαφημίσεις και εφή μερα. Αθήνα, Συλλέκτης, 1995. Σελ. 95. Δρχ. 5.720. GOMBRICH Ε.Η. Ιστορία της τέ χνης. Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμ α Εθνικής Τραπέζης, 1994. Σελ. 549. Δρχ. 10.000. ISBN 960-250-100-6.

Αρχιτεκτονική ΜΑΣΤΡΑΠΑΣ Α.Ν. Ελληνική αρχι τεκτονική. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1994. Σελ. 231. Δρχ. 3.120. ISBN 960-354-000-5.

Εν Θεσσαλονίκη 1900-1960. Κεί μενα: X. Ζαφείρης. Αθήνα, Εξά ντας, 1994. Σελ. 274. Δρχ. 10.400. ISBN 960-256-213-7. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Ελληνικά πλοία του Μεσαίωνα. Αθήνα,

Μτίο

Χιούμορ ΠΙΚΡΙΛΑΣ Χ.Φ. Εμείς... Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 70. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-309-181-2.

Ζω γραφική Λέξεις και χρώματα. Σπουδή για το περιβάλλον. Αθήνα, Linora, 1994. Σελ. 71. Δρχ. 7.280. ISBN 96085596-0-Χ. Μυταράς. Σχέδια. Αθήνα, Αδάμ, 1994. Σελ. 204. Δρχ. 12.480. ISBN 960-7188-67-5. Χρώματα στο ελληνικό φως. (Χω ρίς εκδοτικά στοιχεία). Σελ. 640. Δρχ. 22.800.

Ενασχολήσεις Γενικά ΜΥΡΤΑΛΗΣ Γ. Οδηγός κυνηγιού και κυνηγότοπων στην Ελλάδα. Αθή να, Βιβλιεμπορική, 1994. Σελ. 224. Δρχ. 3.640. ISBN 960-7616-00-6. ΦΩΚΑ I. - ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ Π. Περί πατοι στην Αθήνα, Κέδρος, 1994. Σελ. 240. Δρχ. 2.500. ISBN 96004-0959-5.

Κινημ ατογράφος Ο ικ ιακ ή οικονομία Γιώργος Τζαδέλας. Φεστιβάλ Κινη ματογράφου Θεσσαλονίκης, 1994. Σελ. 191. Δρχ. 3.640. Ναγκίσα Ό σιμα. Φεστιβάλ Κινη μ ατογράφου Θ εσσαλονίκης, 1994. Σελ. 215. Δρχ. 4.160. ΦΥΣΣΑΣ Δ. Αυστηρώς ακατάλληλον. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 104. Δρχ. 1.040. ISBN 960-308-178-2 ΝΤΕΜΠΟΡ Γ. In girum imus nocte et consumimur igni. Μετ. Π. Τσαχαγέας. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος. Σελ. 61. Δρχ. 935.

ΠΕΡΣΕΛΗ Α.Ε. Κασιώτικη κουζίνα. Αθήνα, 1994. Σελ. 127. Δρχ. 3.640. ISBN 960-90058-0-2.

Κλασική φιλολογία Γενικά ΒΑΡΒΙΤΣΙΩΤΗΣ

Θ.Γ.

Μνημό-

νευσις αρχαίων Ελλήνων. Αθήναι, 1994. Σελ. 238. Δρχ. 4.160. ISBN 960-90056-0-8. Αρχαίοι συγγραφείς

Λευκώ ματα Αρμενίζοντας στο χρόνο. Το πλοίο στην ελληνική τέχνη. Κείμενα: Ε. Σπαθάρη. Αθήνα, ΚΑΠΟΝ, 1995. Σελ. 271. Δρχ. 15.600. ISBN 9607254-14-7.

τα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 452. Δρχ. 5.200. ISBN 96003-1068-8.

Φ ωτογραφία ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Γ.Α. Η Ελλάδα το 2054 μ.Χ. Αθήνα, χ.ε., χ.χ. Σελ. 126. Δρχ. 5.200. BOISSONNAS F. Το Άγιον Ό ρ ο ς εν έτει 1930. Αθήνα, Ά μμος, 1994. Σελ. 100. Δρχ. 9.985. ISBN 960202-119-5. Μουσική ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ Γ. Μουσικά πορτρέ

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ. Ιφιγένεια η εν Ταύροις. Εισ.-αρχ. κείμ. μετ.-σχόλ. Θ. Παπαθανασόπουλος. Αθήνα, 1994. Σελ. 149. Δρχ. 2.080. ΠΛΙΝΙΟΣ. Περί της αρχαίας ελληνι κής ζωγραφικής. 35ο βιβλίο της «Φυσικής Ιστορίας». Μετ. Τ. Ρούσσος - Α.Β. Λεβίδης. Αθήνα, Αγρα, 1994. Σελ. 554. Δρχ. 8.630. ISBN 960-325-123-2.

Λογοτεχνία Γενικά Η Ζάκυνθος σιην ελληνική και ξένη ποίηση. Ανθολόγηση: Δ. Σέρρας. Αθήνα, Οι Φίλοι του Περίπλου, 1994. Σελ. 183. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7131-15-0. Το ειδύλλιο του ρόδου και άλλα ε ρωτικά κείμενα μέχρι και τον 17ο αιώνα. Επιλ.-μετ. Α. Γιώργος. Αθή να, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 250. Δρχ. 3.120. ISBN 960-03-1291-5.

της Γοργόνας. Αθήνα, Ιωλκός, 1994. Σελ. 43. Δρχ. 1.560. ΣΤΑΦΕΤΑΣ Γ. Επιστολές προς Φιλόκαλον. Ποίηση. Αθήνα, Ζαχαρό πουλος, 1994. Σελ. 167. Δρχ. 1.700. ISBN 960-208-464-2. ΦΑΛΑΡΑΣ Π. Των τραγουδιών τα λόγια... Αθήνα, Χριστάκης, 1994. Σελ. 133. Δρχ. 1.560. ISBN 9607086-17-1.

ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΑΣ Γ. Η ζήλεια. Διηγή ματα. Αθήνα, Ίρις, 1994. Σελ. 156. Δρχ. 1.870. ΚΑΡΚΑΒΙΤΣΑΣ Α, Η λυγερή. Αθή να, Νεοελληνική Βιβλιοθήκη/ Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1994. Σελ. 245. Δρχ. 2.285. ΚΟΚΚΑΛΙΔΟΥ-ΝΑΧΜΙΑ Ν. Οι καληώρες και άλλα τινά. Διηγήματα. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1994. Σελ. 184. Δρχ. 2.080. ISBN 960-260-815-3.

Ποίηση

ΕΛΙΟΤ Τ.Σ. Η τετάρτη των Τεφρών. Τα τραγούδια του Άριελ. Τέσσερα Κουαρτέτα. Β’ έκδοση. Μετ. Κ. Κό ρου. Αθήνα, Ύψιλον/Βιβλία, 1994. Σελ. 119. Δρχ. 2.600.

ΚΟΛΩΝΑΣ Β. Έ να σκυλί στον ουρανό. Διηγήματα. Αθήνα, Μπογιάτης, 1994. Σελ. 174. Δρχ. 1.870.

ΑΛΕΞΙΟΥ Γ. Και ο ήλιος σιωπού σε... Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1994. Σελ. 47. Δρχ. 1.040. ISBN 960208-463-4.

CAVAFY C.P. Poemes inedits. 1882-1923. Trans. A. Vlachos. Athenes, Ypsilon, 1994. Σελ. 122. Δρχ. 1.560.

ΚΟΥΛΟΥΦΑΚΟΣ Κ. Η αλήθεια στου φονιά το λαγκάδι. Διηγήματα. Αθήνα, Διογένης, 1994. Σελ. 108. Δρχ. 1.560.

ΔΕΤΖΩΡΤΖΗΣ Ν. Παραλλαγές στο ίδιο θέμα. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1994. Σελ. 60. Δρχ. 1.660. ΛΑΔΑΣ Ν.Β. Άπαντα. Τόμος Ά: Ποιητικό. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 286. Δρχ. 3.120. ISBN 960-03-1219-2. ΛΙΒΕΡΙΑΔΗΣ Θ. Ασκήσεις ετοιμό τητας 1984-1994. Αθήνα, Εξάντας, 1994. Σελ. 107. Δρχ. 1.040. ISBN 960-256-211-0. ΜΙΚΟΓΛΟΥ X. Έ να δεμάτι ηλιαχτί δες. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1994. Σελ. 64. Δρχ. 1.040. ISBN 960208-467-7. ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΑΣ Γ.Σ. Βιοσταθμοί ομοιοτύπως. Αθήναι, Εριφύλη, 1994. Σελ. 60. Δρχ. 1.080. ISBN 960-7633-008. ΠΑΤΡΙΑΡΧΕΑΣ Γ.Σ. Ή χω ν συμφυή χαριστήρια. Αθήναι, Ερι φύλη, 1994. Σελ. 36. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7633-01-6. ΣΑΒΙΝΑ Ζ. Ο άρχων στην κρυπτή. Αθήνα, 1994. Σελ. 78. Δρχ. 1.975. ΣΤΑΜΟΥΛΗΣ Α. Τετραλογία του προτελευταίου ζοφερού χαμόγελου

Πεζογραφία Ερσωτικές ιστορίες από την ελληνική λογοτεχνία. Επιλογή: Γ. Σολδάτος. Αθήνα, Αιγόκερως, 1994. Σελ. 155. Δρχ. 1.245. ISBN 960-322-055-8. Ερωτικές ιστορίες από την ελληνική λογοτεχνία. Επιλογή: Γ. Σολδάτος. Αθήνα, Αιγόκερως, 1994. Σελ. 189. Δρχ. 1.455. ISBN 960-322-054-Χ. Ιστορίες ληστών από την ελληνική λογοτεχνία. Επιλογή: Γ. Σολδάτος. Αθήνα, Αιγόκερως, 1995. Σελ. 222. Δρχ. 1.560. ISBN 960-322-052-3. Ιστορίες ονείρων από την ελληνική λογοτεχνία. Επιλογή: Γ. Σολδάτος. Αθήνα, Αιγόκερως, 1994. Σελ. 187. Δρχ. 1.455. ISBN 960-322-053-1. ΒΑΡΝΑΚΙΩΤΗΣ Π. Ιστορίες από τις ανοιχτές θάλασσες. Αθήνα, 1995. Σελ. 80. Δρχ. 1.245. ΒΕΖΥΡΤΖΗ - ΝΙΚΟΛΣΟΝ Α.. Η δούλα. Διηγήματα. Αθήνα, Ζαχα ρόπουλος, 1994. Σελ. 200. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-208-498-7.

ΒΡΕΤΤΟΣ Σ. Αγωνία επιβίωσης ή μελέτη θανάτου. Αθήνα, Λογοθέ της, 1994. Σελ. 181. Δρχ. 2.080.

ΛΕΦΟΥΣΗΣ Η. Χωρικοί. Τριλογία. Τόμος Ά : 1910-1935. Αθήνα, Σύγ χρονη Εποχή, 1994. Σελ. 437. Δρχ. 3.640. ISBN 960-224-718-5. ΛΟΥΝΤΖΗΣ Ν. Στο Ιόνιο λιμπερτά. τόμος Γ’: Υπερβόρεια Ορθοδοξία. Αθήνα, Περίπλους, 1994. Σελ. 362. Δρχ. 3.220. ISBN 960-7131-13-4. ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ Β. Ματίνα. Παλλήνη, Παλιντρόμ, 1994. Σελ. 172. Δρχ. 1.660. ISBN 960-345-038-3. ΜΑΡΓΑΡΙΤΗΣ Θ. Ο γιος του Ταύ ρου. Αθήνα, Νέα Θέσις, 1994. Σελ. 270. Δρχ. 2.600. ΜΑΥΡΟΣ Κ. Η ζωή εν κύκλω. Αθή να, Οδυσσέας, 1994. Σελ. 341. Δρχ. 3.120. ISBN 960-210-204-7. ΜΟΤΣΙΑΣ X. Η φωνή του Αισχύ λου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1994. Σελ. 234. Δρχ. 2.080. ISBN 960236-473-4. ΜΠΟΥΡΑ Τ. Η Αφροδίτη και οι άλ λοι. Μετ. Α. Ακοντίδου. Αθήνα, Δω ρικός, 1994. Σελ. 215. Δρχ. 2.285. ISBN 960-279-337-6. ΝΤΟΥΓΚΑ - ΚΟΤΟΠΟΥΛΟΥ Κ. Ταξίδι χωρίς αποσκευές. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1994. Σελ. 80.

Μ τίο

Δρχ. 1.040. ISBN 960-208-499-5. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ Ν. Το μαναφούκι. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Ελληνικές Λογοτεχνικές Εκδόσεις, 1994. Σελ. 252. Δρχ. 2.080. ISBN 960220-722-1. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΥ Ν. Αιρ Φρανς 304. Αθήνα, Ί ρ ις, 1994. Σελ. 94. Δρχ. 1.140. ΠΓΓΣΑΚΗ - ΡΟΔΗ Ε. Τσίμα τσι'μα άνθρωπος. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 135. Δρχ. 1.560. ISBN 960309-149-9. ΠΡΩΤΟΓΕΡΕΛΛΗΣ Μ. Οι εποχές μου. Αθήνα, Ύψιλον/Βιβλία, 1994. Σελ. 136. Δρχ. 1.560. ΡΙΤΣΟΥ Α. Η νύχια της αιθυλικής αλκοόλης. Αθήνα, Ψυχογιός, 1995. Σελ. 201. Δρχ. 1.975. ISBN 960-274-079-5.

ANONYMOUS. Εμένα. Μετ. Α. Ασημακοηούλου - Μ. Σταυροπούλου. Αθήνα, Aquarius, 1994. Σελ. 286. Δρχ. 2.285. ISBN 960-70029-1-1. ΔΟΥΜΑΣ Α. Βασίλισσα Μαργκό. Μετ. Γ. Ράικος. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 861. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-1286-9. ΖΟΛΑ Ε. Κατηγορώ. Μει.-πρόλ.σημ. Γ. Κωνσταντίνου. Αθήνα, Γκοβόστης. Σελ. 175. Δρχ. 3.080. CASTELOT Α. Η Βασίλισσα Μαργκό. Μετ. X. Φακίνου. Αθήνα, Το Κλειδί, 1994. Σελ. 323. Δρχ. 2390. ISBN 960-237-100-5. KENZABURO Ο. Η σιωπηλή κραυγή. Μυθιστόρημα. Μετ. Γ. Κοβαλένκο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994^ Σελ. 398. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-1301-6.

ΣΚΑΡΙΜΠΑΣ Γ. Καημοί στο Γριπονήσι. Αθήνα, Νεφέλη, 1994. Σελ. 176. Δρχ. 2.080. ISBN 960-211-200-Χ.

ΚΡΑΜΛΕΪ Τ. Ο χορός της αρκού δας. Μετ. Δ. Κωνσταντίνου. Αθήνα, Ολκός, 1994. Σελ. 299. Δρχ. 2.910. ISBN 960-7169-32-8.

ΣΟΥΤΣΟΣ Α. Ο εξόριστος του 1831. Κωμικοτραγικόν ιστόρημα. Αθήνα, Νεοελληνική Βιβλιοθήκη/Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1994. Σελ. 230. Δρχ. 2.285.

MOLINA Α.Μ. Ο Πολωνός ιππέας. Μυθιστόρημα. Μετ. Α. Αλεξοπούλου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 699. Δρχ. 5.200. ISBN 96003-1217-6.

ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Ζ. Τα χρώματα της Ίριδας. Αθήνα, Μίνωας, 1994. Σελ. 235. Δρχ. 1.920. ISBN 960240-317-9.

SEPULVEDA L. Ο κόσμος του τέ λους του κόσμου. Μετ. Ε. Χαρατσή. Αθήνα, O pera, 1994. Σελ. 153. Δρχ. 2.285. ISBN 960-7073-20-7.

ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ Σ. Άλφαμπετ σίτυ. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 149. Δρχ. 1.560. ISBN 960-309-151-0.

SIMENON Ζ. Ο άνθρωπος που έ βλεπε τα τρένα να περνούν. Μετ. Λ. Κονομάρα. Αθήνα, Πλέθρου, 1994. Σελ. 251. Δρχ. 2.600. ISBN 960-348-009-6.

Πρώτοι έρωτες. Μει. Γ. Ευαγγέλίδης. Αθήνα, Τεκμήριο, 1994. Σελ. 173. Δρχ. 1.870. ADAMS D. Μάλλον ακίνδυνος. Μετ. Δ. Αρβανίτης. Αθήνα, Μέ δουσα, 1994. Σελ. 220. Δρχ. 2.285. ISBN 960-7014-16-2. ALBUQUERQUE F. - JANNELLI Μ. Πρινσέζα. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 164. Δρχ. 1.870. ISBN 960-309-169-Χ.

Μ τίο

TANIZAW J. Οι αδελφές Μακιόκα. Μυθιστόρημα. Μετ. Γ. Κοβαλέυκο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 710. Δρχ. 5.200. ISBN 960-03-1144-7. TOPOR R. Ο ένοικος. Μετ. Α. Κυριακίδης. Αθήνα, O pera, 1994. Σελ. 170. Δρχ. 2.285. ISBN 9607073-19-3 ΤΡΟΥΑΓΙΑ Α. Μεγάλη Αικατερίνη.

Μετ. Λήδα Παλλάνιιου. Αθήνα, Ωκεανίδα, 1994. Σελ. 550. Δρχ. 5.100. ISBN 960-7213-67-Χ. PHILIPS C. Καίμπριτζ. Μει. Ο. Νόβακ - Β. Τσιμπούκης. Αθήνα, Ο δυσσέας, 1994. Σελ. 219. Δρχ. 2.285. ISBN 960-210-213-6. ΧΑΞΛΕΫ Α. Επιστροφή στο θαυμα στό Νέο Κόσμο. Μετ. Π. Παπαχρή στου. Β’ έκδοση. Αθήνα, Ελεύθε ρος Τύπος, Σελ. 109. Δρχ. 1.455.

Χρονογραφία DUCKWORTH Ε. Δείγματα γρα φής. Αθήνα, Γιαλλελής, 1994. Σελ. 220. Δρχ. 2.080. Μ ελέτες Φιλαυαγνωσία και παιδική λογοτε χνία. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 220. Δρχ. 2.080. ΑΓΓΕΛΑΤΟΣ Δ. Διάλογος και ετε ρότητα. Η ποιητική διαμόρφωση του Κ.Γ. Καρυωτάκη. Αθήνα, Σοκόλης, 1994. Σελ. 110. Δρχ. 1.245. ISBN 960-7210-31-Χ. ΛΟΡΕΝΤΖΑΤΟΣ Ζ. Μελέτες. Τόμοι Α’+Β ’. Αθήνα, Δόμος, 1994. Σελ. 562+616. Δρχ 16.600 (οι δύο τό μοι). ISBN Set 960-353-004-4. ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ ΙΩΝ (ΙΔΑΣ) 10 άρ θρα του στο «Νουμά». Θεσσαλονί κη, Ρηγόπουλος, 1994. Σελ. 145. Δρχ. 1.560. ΚΑΒΑΦΗΣ Κ.Π. Ατελή ποιήματα. 1918-1932. Αθήνα, Ίκα ρ ο ς, 1994. Σελ. 346. Δρχ. 6.760. ISBN 9607233-74-3. ΣΚΑΡΤΣΗΣ Σ.Λ. Η επωδή. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1994. Σελ. 201. Δρχ. 2.285.

Δοκίμια ΚΑΡΑΛΗΣ Β. Ο Νίκος Καζανιζάκης και το παλίμψηστο της ιστορίας. Αθήνα, Καυάκης, 1994. Σελ. 310. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7420-08-Χ.

ΚΟΓΙΑ Α. Οι Άγγελοι της 6ίας. Αθή να, Ιάμβλιχος, 1994. Σελ. 111. Δρχ. 1.600. ISBN 960-268-061-Χ. ΚΩΣΤΑΡΑΣ Β. Δοκίμιο Ελευθερίας. Αθήνα, 1994. Σελ. 436. Δρχ. 4.160. ΜΑΛΕΒΙΤΣΗΣ X. Η παιδεία του αν θρώπου. Δοκίμια. Αθήνα, Πιτσι λάς, 1995. Σελ. 225. Δρχ. 2.600. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. Τα άδεια γή πεδα. Ποιητικές κριτικές δοκιμές. Αθήνα, Σοκάλης, 1994. Σελ. 263. Δρχ. 2.600. ISBN 960-7210-32-8. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛ1ΔΗΣ Κ. Ακροβα σία. Δοκίμια. Αθήνα, Αρμός, 1994. Σελ. 248. Δρχ. 2.600. ISBN 9607102-61-4. ΤΣΑΛΙΚΟΓΛΟΥ Φ. Ψυχο-λογικά. Αθήνα, Πλέθρον, 1994. Σελ. 254. Δρχ. 3.950. ISBN 960-348-011-8. ΧΡΗΣΤΑΚΗΣ Λ. Αυτοκτονία. Υπέρ τατη ελευθερία; Ή στωική θεραπεία; Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 304. Δρχ. 4.160. ISBN 960-309-176-8.

Θέατρο Γ ενικά ΣΤΑΜΑΤΟΠΟΥΛΟΥ - ΒΑΣΙΛΑΚΟΥ X. Το ελληνικό θέατρο στην Κωνσταντινούπολη το 19ο αιώνα. Τόμος Α’. Αθήνα, Νέος Κύκλος Κωνσταντινουπολιτών, 1994. Σελ. 455. Δρχ. 5.200. Έ ρ γα ΚΑΛΟΠΙΣΗΣ Γ.Θ. Δυο αλλιώτικοι Καραγκιόζηδες. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 67. Δρχ. 1.040. ISBN 960-309-179-0. ΖΕΝΕ Ζ. Οι δούλες. Μονόπρακτο. Μετ. Ο. Ελύτης. Αθήνα, Ύψιλον / Βιβλία, 1994. Σελ. 60. Δρχ. 1.870. ΣΤΡΙΝΤΜΠΕΡΓΚ Α. Δανειστές. Απόδ. Μ. Πλωρίτης. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 121. Δρχ. 2.080. ISBN 960-03-1277-Χ. ΤΟΛΣΤΟΪ Λ. Άννα Καρένινα. Δρά

μα σε δύο πράξεις. Μετ.-διασκ. Μ. Ντενίση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 191. Δρχ. 2.600. ISBN 960-03-1311-3. Μ ελέτες ΣΤΕΦΑΝΟΠΟΥΛΟΥ Μ. Το Θέα τρο των Πηγών και η νοσταλγία της καταγωγής. Αθήνα, Πορεία, 1994. Σελ. 205. Δρχ. 2.600. ISBN 9607043-27-8.

Ιστορία Α ρ χ α ιο λ ο γ ία ΝΕΡΑΤΖΗΣ Ι.Γ. Επιγραφές και αρ χαιολογικά ευρήματα Αρχαίας Ακαρ νανίας. Αγρίνιο, 1994. Σελ. 128. Δρχ. 1.040. ISBN 960-85583-0-1. Τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κό σμου. Επιμ. Ρ.Α. Clayton - M.J. Price. Μετ. Α. Σωτηροπούλου. Αθή να, Αλεξάνδρεια, 1994. Σελ. 214. Δρχ. 4.160. ISBN 960-221-077-Χ. Μ αρ τυρ ίες Τζούλιο Καΐμη. Έ να ς αποσιωπημένος. Επιμ. Μ. Φάις. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1994. Σελ. 227. Δρχ. 6.760 ΔΡΟΥΣΙΩΤΗΣ Μ. Από το Εθνικό Μέτωπο στην ΕΟΚΑ Β’ Λευκωσία, 1994. Σελ. 443. Δρχ. 6.240. ISBN 960-9963-7738-1-8. ΖΩΤΟΥ Α. Κυνηγώντας το απραγ ματοποίητο όνειρο. (Χωρίς εκδοτι κά στοιχεία). Σελ. 409. Δρχ. 3.120. ΚΑΙΡΟΦΥΛΑΣ Γ. Εξομολογήσεις ε νός Αθηναίου. Αθήνα, Φιλιππότης, 1994. Σελ 143. Δρχ. 1.765. ΚΑΤΡΑΜΟΠΟΥΔΟΣ Γ.Θ. Πώς να σε ξεχάσω Σμύρνη αγαπημένη. Αθήνα, Ωκεανίδα, 1994. Σελ. 127. Δρχ. 1.980. ISBN 960-7213-81-5. ΜΑΝΙΑΤΗΣ Δ. Βασίλης Τσπσάνης ο ατελείωτος. Αθήνα, Πιτσιλάς, 1994. Σελ. 257. Δρχ. 4.160. ΜΙΧΑΗΛ Μ. Η συνωμοσία στην Κύ

προ. Σιωνισμός - Μασονισμός. Λάρ νακα, 1993. Σελ. 565. Δρχ. 4.160. ΦΡΑΓΚΟΥΔΗΣ Ε.Ι. Οδοιπορικόν Μαυροβούνιου. Λευκωσία, Πολιτι στικό Ίδρυμα Τραπέζης Κύπρου, 1994. Σελ. 101. Δρχ. 3.640. ISBN 960-9963-42-045-1. ΚΑΙΣΛΕΡ Α. Οι μυημένοι. Μετ. Δ.Π. Κωστελένος. Αθήνα, Εντροπία. Σελ. 83. Δρχ. 1.245. Β ιο γ ρ α φ ίε ς ΒΛΑΣΣΟΠΟΥΛΟΣ Κ. Σελίδες μιας ζωής. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1994. Σελ. 240. Δρχ. 2.080. ISBN 960-208-497-9. Η ζωή του Μπενβενούτο Τσελίνι, Φλωρεντινού, ιστορημένη από τον ίδιο. Πρόλ. - μετ. Γ. Δεωτσάκος. Αθήνα, Αγρα, 1994. Σελ. 564. Δρχ. 7.500. ISBN 960-325-122-4. ΜΑΚ ΓΚΙΛΙΓΚΑΝ Π. Μια βιογραφία του Τζακ Νίκολσον. Απόδ. Γ. Τουφεξής. Αθήνα, Τερζόπουλος, 1994. Σελ. 381. Δρχ. 7.900. ISBN 960-7631-00-5. ΜΠΡΑΝΤΟ Μ. Τραγούδια που μου έμαθε η μητέρα μου. Σε συνεργασία με τον Ρ. Λίντσεϊ. Μετ. Σ. Ανδρεοπούλου - Δ. Βουβαλή. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1994. Σελ. 588. Δρχ. 4.680. ISBN 960-236-483-1. Ε λληνική ιστορία Ε’ Επιστημονική Συνάντηση Νοτιο ανατολικής Αττικής. Παιανία, Συμβολή - Επιμορφωτικός Σύλ λογος Παιανίας, 1994. Σελ. 456. Δρχ. 4.160. Η βυζαντινή παράδοση μετά την Άλωση της Κωνσταντινούπολης. Αθήνα, Μορφωτικό Ίδρυμα Εθνι κής Τραπέζης, 1994. Σελ. 419. Δρχ. 6.000. ISBN 960-250-097-2. ΑΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Ν.Β. Η Δίβρη Ηλείας στο διάβα των αιώνων. Αθή να, 1994. Σελ. 376. Δρχ. 10.400. ISBN 960-85588-1-6.

Μ τίο

ΑΡΑΜΠΑΤΖΗΣ Π.Α. Η ιστορία της Δράμας. Δράμα, Νέα Στευήμαχος, 1994. Σελ. 146. Δρχ. 2.150. ISBN 960-85170-0-1. ΑΥΓΗΤΙΔΗΣ Κ.Γ. Οι Έλληνες της Οδησσού και η Επανάσταση του 1821. Αθήνα, Δωδώνη, 1994. Σελ. 235+Φωτ. Δρχ. 4.160. ISBN 960248-711-9. ΓΈΝΕΣΙΟΣI. Περί Βασιλειών. Μετ.σχόλ. Π. Νιάδης. Αθήνα, Κανάκης, 1994. Σελ. 260. Δρχ. 3.000. ISBN 960-7420-09-8. ΚΑΤΣΟΥΛΗΣ Γ. - ΝΙΚΟΛΙΝΑΚΟΣ Μ. - ΦΙΛΙΑΣ Β. Οικονομική ιστορία της νεώτερης Ελλάδας. Τόμος Β’: Από το 1821 μέχρι το 1897. Αθήνα, Παπαζήσης. Σελ. 303. Δρχ. 3.640. ISBN 960-02-1071-3. ΛΑΖΑΡΟΠΟΥΛΟΣ Π.Δ. Η Αντίστα ση ανάμεσα στο χτες και στο αύριο. Αθήνα, Αλφειός, 1994. Σελ. 334. Δρχ. 2.600. ISBN 960-90048-0-6. ΜΑΡΚΕΖΙΝΗΣ Σ.Β. Σύγχρονη πολιτική ιστορία της Ελλάδας (1936-1975). Τ όμος Β’: 19441951. Αθήνα, Πάπυρος, 1994. Σελ. 495. Δρχ. 9.360. ΜΗΛΙΑΡΑΚΗΣ Α. Ιστορία του Βασι λείου της Ηπείρου. (1204-1261). Αθήνα, Ιονική Τράπεζα, 1994. Σελ 724. Δρχ. 11.000. ΝΙΚΗΦΟΡΟΣ (ΠΑΤΡΙΑΡΧΗΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΕΩΣ). Ιστο ρία σύντομος. Μετ. Λ. Κωσταρέλη. Αθήνα, Κανάκης, 1994. Σελ. 190. Δρχ. 2.200. ISBN 960-7420-10-1. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ .Δ. Η βυζαντινή Δημητριάδα. 431-1204. Βόλος, Ό μηρος. Σελ. 387. Δρχ. 4.680.

270-581-7.

HOURANI Α. Ιστορία των Αραβικών λαών. Μετ. Β. Ματαράγκας. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1994. Σελ. 686. Δρχ. 4.160. ISBN 960-236-409-2.

ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΣ Ι.Μ. Η καθημερινή ζωή στο Άγιον Ό ρος. Αθήνα, Παπαδήμας, 1995. Σελ. 576. Δρχ. 7.280. ISBN 960-206-308-4.

Ε λ λά δα

PUAUX R. Έτσι έφυγε ο Βενιζέλος... Μετ. Ν. Νίκα. Αθήνα, Ισιορητής., 1994. Σελ. 265. Δρχ. 3.850. ISBN 960-7602-14-5. ΦΛΑΪΣΕΡ X. Στέμμα και Σβάσιικα 1941-1944. Τόμος Β’. Αθήνα, Πα παζήσης, 1995. Σελ. 517. Δρχ. 6.240. ISBN 960-02-1079-9. Π α γκ ό σ μ ια ιστορία ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΠΟΥΛΟΥ Ο. Ο Διο νύσιος Ιβηρίτης και το έργο του. Ιστορία της Ρωσίας. Ηράκλειο, Βικελαία Βιβλιοθήκη, 1994. Σελ. 450. Δρχ. 5.200. ΜΗΤΡΑΛΙΑΣ Γ. Γιουγκοσλαβία. Έγκλημα... τιμωρία. Αθήνα, Ία μος, 1994. Σελ. 397. Δρχ. 3.950. ISBN 960-750-01-8. ΤΣΕΓΚΟΥ Ν. Μεξικό. Πολιτισμοί και μνημεία του Αρχαίου Μεξικού. Αθήνα, Παρασκευόπουλος, 1994. Σελ. 692. Δρχ. 5.200. VERCOUTTER J. Η Αρχαία Αί γυπτος. Μετ. Α. Παρίση. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1994. Σελ. 164. Δρχ. 1.455. ISBN 960-7262-96-4.

ΠΑΣΠΑΤΗΣ Α. Πολιορκία και άλωσις της Κωνσταντινουπόλεως. Αθή να, Ιονική Τράπεζα, 1994. Σελ. 240. Δρχ. 6.000.

ΜΙΛΛΕΡ Ο.Η. Τουρκία καταρρέουσα. Ιστορία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας από του έτους 1801 μέχρι του 1913. Μετ. Σ.Π. Λά μπρου. (Ανατύπωση) Εν Αθήναις, 1994. Σελ. 705. Δρχ. 10.400. ISBN 960-248-713-5.

ΠΕΤΡΙΔΗΣ Π.Β. Σύγχρονη ελληνι κή πολιτική ιστορία. Τόμος Α’: 1821-1862. Αθήνα, Γκοβόστης. Σελ. 401. Δρχ. 5.000. ISBN 960-

DEMELAS Μ. - SAINT - GEOURS Υ. Η καθημερινή ζωή στη Νότιο Αμερική κατά την εποχή του Μπολιβάρ 1809-1830. Αθήνα, Παπαδή-

Μ τίο

μας, 1995. Σελ. 262. Δρχ. 3.120. ISBN 960-260-304-1.

ΣΑΒΒΙΔΗΣ Α. Βυζαντινή προσωπο γραφία, τοπική ιστορία και βυζανπνοτουρκικές σχέσεις. Αθήνα, Κριτι κή, 1994. Σελ. 268. Δρχ. 4.160. ISBN 960-218-089-7.

Ταξίδια

ΖΙΟΥΤΟΣ Γ.Δ. Οδοιπορικό στην Ελλάδα πριν και μετά την Επανά σταση του ’21. Αθήνα, Δελφίνι, 1994. Σελ. 141. Δρχ. 1.870. ISBN 960-309-185-5. Κ όσμος ΤΣΕΓΚΟΥ Ν. Ταϊλάνδη. Από το Σιάμ στην Ταϊλάνδη. Αθήνα, Παρα σκευόπουλος, 1993. Σελ. 443. Δρχ. 4.160.

Παιδικά Ε λ εύ θ ερ α α να γ ν ώ σ μ α τ α «Έχεις χρέος...». Εκφράσεις και λό γοι... Από τους μαθητές των Εκπαι δευτηρίων Διονύσιος Σολωμός. Αθήνα, Ύψιλον/Βιβλία. Σελ. 276. Δρχ. 2.600. Παραμύθια των Τσιγγάνων. Μετ. Κ. Μπέξης. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1994. Σελ. 165. Δρχ. 2.495. Τα παραμύθια των αδελφών Γκριμ. Τόμος Α’. Μετ. Μ. Αγγελίδου. Αθή να, Άγρα, 1994. Σελ. 517. Δρχ. 5.720. ISBN 960-325-124-0.

Περιοδικά ΑΛΦΕΙΟΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 4. Δρχ. 1.000. Η ΑΛΩΣ. Εξαμηνιαία έκδοση. Τεύ χος 2. Δρχ. 1.560. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. Δρχ. 350.

Τεύχος

ΑΝΔΡΟΣ ΣΗΜΕΡΑ. Φύλλο 4.

326.

ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ. Τ εύ χ ο ς 921. ΑΝΤΙ. Δεκαπενθήμερη πολιτική και πολιτιστική επιθεώρηση. Τεύχη 572,573. Δρχ. 400. ΑΠΟΠΕΙΡΑ ΛΟΓΟΥ ΚΑΙ ΤΕ ΧΝΗΣ. Π εριοδική έκδοση. Τεύ χ ο ς 8. Δρχ. 1.000. ΑΠΟΠΛΟΥΣ. Σαμιακών γραμμά των και τεχνών περιήγηση. Τεύχος 13. Δρχ. 1.500. ΓΙΑΤΙ. Μηνιάτικη επιθεώρηση. Τεύ χος 235-236. Δρχ. 400. ΓΥΝΑΙΚΑ. Τ ο κλ α σ ικό γ υ ν α ι κείο π ε ρ ιο δ ικ ό . Τ εύ χ ο ς 11 1 7 . Δ ρ χ . 1.0 0 0 . ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ χος 159. Δρχ. 1.000. ΔΕΛΤΙΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗΣ ΘΡΟΓΡΑΦΙΑΣ. Τεύχος 5.

ΑΡ-

τισμού. Τεύχος 16. ΗΛΕΙΑΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ. Διμη νιαία περιοδική έκδοση. Τ εύχος 6. Δρχ. 650. ΗΧΟΣ ΚΑΙ HI-FI. Τ εύχος 264. Δρχ. 800. ΘΕΜΑΤΑ ΧΩΡΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΩΝ. Ετήσια επιθεώρηση. Τεύχος 26, 1995. Δρχ. 9.500. ΘΡΑΥΣΜΑ. Περιοδικό για τη γραφή και την τέχνη. Τ εύχος 1. Δρχ. 700. ΙΑΤΡΙΚΗ. Μηνιαία έκδοση Εται ρείας Ιατρικών Σπουδώ ν. Τόμος 67, τεύχος 2. ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ. Περιοδική έκδοση ι στορικών σπουδών. Τεύχος 21. Δρχ. 1.870. ΚΑΣΤΑΛΙΑ. Δελτίο Ελληνικής Εταιρείας Ιατρών Λογοτεχνών. Τ εύχος 118.

ΔΙΑΒΑΖΩ. Μ η νια ία ε π ιθ ε ώ ρ η ση του Βιβλίου. Τ εύ χ ο ς. 3 5 1 . Δ ρ χ . 1.0 0 0 .

Η ΛΕΞΗ. Ελληνική και ξένη λογο τεχνία. Τεύχος 125. Δρχ. 700.

ΔΙΑ ΤΥΠΟΥ. Μηνιαίο περιοδικό προβολής επιχειρηματικού κόσμου. Τεύχος 2-3.

ΜΠΕΣΑ. Ιστορικά - λαογραφικά γλωσσικά - σύγχρονα θέματα. Τεύ χος 33. Δρχ. 500.

ΔΙΓΕΝΗΣ. Μια ορθόδοξη και Ελλη νική άποψη. Τεύχος 3.

Η ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΗ. Μηνιαία εφημε ρίδα από τη Μύκονο. Φύλλο 70.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Δίμηνο περιοδικό για την εκπαίδευση. Τεύχος 30. Δρχ. 500. ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΠΡΟΟΔΟΣ. Έ κδοση του συλλόγου δασκάλων νηπ/γών Πειραιά «Η ΠΡΟΟΔΟΣ». Τεύχος 4. Δρχ. 300. ΕΛΕΥΣΙΣ. Τρίμηνη πολιτιστική έκ δοση. Τεύχος 6. Δρχ. 780. ΕΝ ΧΟΡΩ. Μηνιαία εφημερίδα για το χορό. Φύλλο 14. Δρχ. 500. ΕΝ Η Μ ΕΡΩ ΤΙΚ Ο Φ εβ . 1995.

ΔΕΛΤΙΟ .

ΕΥΘΥΝΗ. Περιοδικό ελευθερίας και γλώσσας. Τεύχος 279. Δρχ. 500. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ. Τριμηνι αία έκδοση ευρωπαϊκού προβλημα

ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Τ εύ χ η 1625. Δ ρχ. 650.

1624,

ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. Μηνιαία επιθεώ ρηση. Τεύχος 125. Δρχ. 600. ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ. Ιδθήμερη επα ναστατική εφημερίδα. Φύλλα 119, 120. Δρχ. 100. ΝΟΥΜΑΣ. Επιθεώρηση τέχνης γραμμάτων και πνευματικού προ βληματισμού. Τεύχος 34. Δρχ. 300. ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΒΗΜΑ ΑΙΓΑΙΟΥ. Τρίμηνη περιοδική έκδοση εκπαι δευτικού προβληματισμού. Τεύχος 16. Δρχ. 350.. ΠΑΡΑΛΛΑΞΗ. Μηνιαία κινηματο γραφική εφημερίδα. Τεύχος 12. Δωρεάν.

Ο ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ. Περιοδική έκ δοση λόγου και τέχνης. Τεύχος 2526. Δρχ. 2.080. ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ. Φύλλα λό γου, τέχνης και πολιτιστικής καλ λιέργειας. Τεύχος 85-86. Δρχ. 500. ΠΡΙΝ ΑΓΟΡΑΣΩ. Διμηνιαίο περιο δικό ενημέρωσης καταναλωτών. Τεύχος 40. Δρχ. 400. ΠΥΛΕΣ. Τριμηναία εφημερίδα του μαθητικού συνεταιρισμού του 1/Θ δημοτικού σχολείου Πυλών Καρπά θου. Φύλλο 15. ΣΙΝΕΜΑ. Τεύχος 56. Δρχ. 1.000. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Δίμηνη επιθέωρηση. Τ εύχος 80. Δρχ. 1.000. ΣΥΝΑΝΤΗΣΗ. Διμηνιαία λογοτε χνική εφημερίδα. Φύλλο 49. ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ. 40ήμερη έκδοση εκπαιδευτικού προβληματισμού. Τ εύχος 378. Δρχ. 500. ΤΑΡΑΖΟΝΤΑΣ ΤΑ ΝΕΡΑ. Διμηνι αία έκδοση του Ελληνικού γραφεί ου της Greenpeace. Τεύχος 15. ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΑΙΓΎΠΤΙΩΤΩΝ. Ό ργανο των επαναπατρισμένων Ελλήνων της Αφρι κής. Φύλλο 219. ΤΕΤΡΑΜΗΝΑ. Δρχ. 1.500.

Τ εύχος

54-55.

ΤΟΤΕ. Περιοδικό για την Ελληνική ιστορία. Τεύχος 53. Δρχ. 700. ΤΡΙΦΥΛΔΙΑΚΗ ΕΣΤΙΑ. Τρίμηνη περιοδική έκδοση. Τ εύχος 89. Δρχ. 1.200. ΧΑΟΣ. Διμηνιαίο περιοδικό. Τεύ χος 2. Δρχ. 2.000. ΧΡΟΝΙΚΑ. Ό ργα νο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλά δας. Φύλλο 135. QUANTUM. Περιοδικό για τις φυσικές επιστήμες και τα μαθηματι κά. Τεύχος 2. Δρχ. 1.400. CTL. Τριμηνιαίο δελτίο. Τεύχος 21.

Μ τίο

κ ρ ιτ ικ ο γ ρ α φ Γ α Αρ. 352 1 Μαρτίου - 31 Μαρτίου 1995 Επιμέλεια; Μ αρία Τρουπάκη

Στην Κριτικογραφία περιλαμβάνονται όλες οι επώνυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσειςτων ελληνικών εκδόσεων που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και περιοδικό τύπο

Φιλοσοφία

Π απαδημητρόπουλος Δ.: Η Ελλά

Δίκαιο

δα στη Βαλκανική κρίση (Σ. ΠαΚρεσένιο Λ.: Ιστορία της Αρχαίας

πασπηλιόπουλος,

Ελληνικός Φιλοσοφίας (Ν. Κώτσιου,

Ταχυδρόμος, 16/3)

Οικονομικός

Κουκιάδης I.: Εργατικό Δίκαιο (Μ. Γεωργάκης, Νέα, 16/3)

Διαβάζω, 350)

Ψυχολογία

Κοινωνιολογία Κοινωνική Ανθρωπολογία

όνειρα στην ΓκραντίΒα (Μ. Μαρκί-

Μουζέλης Ν.: Εθνικισμός στην

δης, Διαβάζω, 350)

Ύστερη Ανάπτυξη (Δ. Καζαμίας, Αντί, 17/3) Κούπερ Α.: Α νθρωπολογία και ανθρω πολόγοι (Β. Καλαμαράς, Δια

Βογιατζόγλου Β.: Καλλίστη γνώση

βάζω, 350)

(Σ. Καργάκος, Οικονομικός Τα

Χομπσμπάουμ Ε.: Έ θ νη και Εθνι

χυδρόμος, 9/3)

κισμός α πό το 1970 μέχρι σήμερα (Τ. Αναστασιάδης, Οικονομικός

Πολιτική

Ταχυδμρόμος, 32/3)

Καλλίας Κ.: Στοχασμός (Κ. Τσα

Οικονομία

ούσης, Έθνος, 28/3) Μητραλιάς Γ.: Γιουγκοσλαβία (Αθ. X. Π απανδρόπουλος, Οικονομι

Αγαπητίδης Σ.: Δημογραφικά θέ ματα (Σ. Καργάκος, Οικονομικός

Φρόυνι Σ.: Το Παραλήρημα και τα

Θρησκεία

Δημογραφία

Ταχυδρόμος, 23/3)

Εκπαίδευση Ελληνική Γλώσσα. Β’ Γυμνασίου (Μ. Σ ουλιώτης, Βήμα, 26/2) Τ σιλιμένη Τ.: Γιορτές στο Ν ηπια γω γείο (Κ. Μ αλαφάντης, διαβά ζω, 350)

Λαογραφία Νανουρίσματα (Κ. Μαλαφάντης, Διαβάζω, 350)

Χασσίδ Α.: Δ ιερεύνηση σ υ νθη κώ ν διείσδυ ση ς ελληνικώ ν βιο

Επιστήμες (Γενικά)

κός Ταχυδρόμος, 23/3)

μ ηχανικώ ν επιχειρή σεω ν στις α

Μπαρτζινόπουλος Ε. Γράμμα σ ’ έ

γο ρ έ ς της Βαλκανικής (Π. Λι-

Searle J.: Nous, εγκέφαλος, επιστή

ναν εικοσάχρονο (Σ. Ντάλης, δια

νά ρ δ ο ς - Ρυλμόν, Οικονομικός

μη (Β. Καλαμαράς, διαβάζω, 350)

βάζω, 350).

Ταχυδρόμος, 16/3)

k in o

Οικολογία

Άπαντα λογοτεχνών

Πεζογραφία

Μπράουν Λ., κ.ά.: Η κατάσταση

Διονυσίου Σολωμού ποιήματα και

Βαλέτας Κ.: Το τρίγονο της σιω

του πλανήτη 1994 (Δ. Παυλάκου,

πεζά- Επιμ. Σ. Αλεξίου (Σ. Καββα-

Αυγή, 19/3)

δίας, Πορφύρας, 71-72)

πής (Δ. Ζαδές, Εξόρμηση, 5/3) Βαλτινός

Θ.:

Ορθοκωστά

(Μ.

Φάις, διαβάζω, 350)

Τ έχνες

Π ο ίη σ η

Θ ωμαδάκη Μ.: Σημειωτική του Ολικού θεατρικού λόγου (Κ. Πε-

Ασίκης Θ.: Α φορμές (Π. Καραβα-

τράκου, διαβάζω, 350) Κατσαρός Σ.: Σινεμά και δεινό σαυροι (Ν. Φ. Μικελίδης, διαβά

Ασμα Ασμάτων. Μεταγραφή: Λ. πουλος, Νέα, 7/3) (Π. Μπουκά-

σμόν (Κ. Τσαούσης, Έθνος, 13/3)

ζω, 350)

λας, Καθημερινή, 21/3)

Ζαούση Μ.: Γράμμα από τον Ρήνο

Γερασιμίδου Ν.: Ανάστα (Γ. Σαρη-

σίλης, Εξόρμηση, 5/3) Π α παδόπουλος

(Δ.

Δασκαλό-

γιάννης, Νέα, 7/3) Γιατρομανωλάκης Γ.: Ανωφελές διήγημα (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπά στης, 16/3) Γκρίντζος Σ.: Παραλάβατε διορι

Πικιώνης Δ.: Άπαντα (Δ. Μερτύ-

Βογαζιανός Ε.: Οπτασία αποδρα-

ρη, Λόγος, 19/3)

μούσα

Φεσσά - Εμμανουήλ Ε.: Η αρχιτε

12/3)

τεια (Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 350)

(Δ.

Ζαδές,

Εξόρμηση,

(Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 350) Ησαΐα Ν.: Η μόνη δυνατή περιπέ

κτονική του Ελληνικού θεάτρου

Ζαφείρης Σ.: Requiem (Κ. Παπα-

(Ν. Βρατσάνος, Αντί, 17/3) Gombrich Ε.Μ.: Ιστορία της τέ

Κάρτερ Γ.: Βιο-λογία (Γ. Καραβί

ρημα του καπετάν Άγρα (Β. Χα-

χνης (Ν.Γ.Ξ., Αθηνόραμα, 10/3)

δας, Ριζοσπάστης, 23/3)

τζηβασιλείου,

Καΐμης Τ.: Έ να ς αποσιωπημένος

Κατσίμης Σ.: Η Στέψη (Δ. Κονιδά-

8/3), (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 350)

(Η. Παπαλέξης, διαβάζω, 350) Κλαιρ Ζ.: Σκέψεις για την κατάστα

ρης, Πορφύρας, 71-72)

Καλιάτσος Π.: Μάθημα δ ολοφ ο

Νικοπούλου Η.: Χειμερινοί μορ

πάνος, Πολιτικά Θέματα, 17/3)

Θ εοδω ρίδης Π.: Το ηχομυθιστόΕλευθεροτυπία,

ση των εικαστικών τεχνών (Α. Μιχαλοπούλου, Καθημερινή, 5/3)

φασμοί (Α. Λουδάρος, Λόγος,

νίας (Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 350)

12/3)

Μπουασουά Φ.: Το Άγιον Ό ρ ο ς εν έτει 1930 (Γ. Σαρηγιάννης,

Κατερίνης Ε.: Έ ν α ν αιώνα προ

Ντόκος Β.: Τα άλεκτα του Αλεξάν

Νέα, 14/3) Ροντάρι Φ.: Μια Κυριακή μ ε τον Π ικάσο (Μ. Κ οντολέων, Αυγή, 19/3) Χάρις Ν .: Η ζωή και το έργο του Πι κάσο (Μ. Κοντολέων, Αυγή, 19/3) Χέζλεγουντ Τ.: Γνωριμία με τον Πι κάσο (Μ. Κοντολέων, Αυγή, 19/3)

Γλώ σσα Αναστασιάδη-Συμεωνίδη Α.: Νεο-

σφορές (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπά

δρου (Π. Μ πουκάλας, Καθημερι

στης, 23/3)

νή, 28/3)

Κολοβός Β.: Θυμάσαι πατέρα; (Σ.

Ξύδη Α.: Χειμωνιάτικη λιακάδα

Πουγκακιώτου, Ριζοσπάστης, 2/3)

(Κ. Π απαπάνος, Πολιτικά Θέματα,

Λιαροπούλου Ε.: Οι άλλες (X. Πα-

24/3)

παγεω ργόυ, Αυγή, 12/3)

Π αλαμάς Κ.: Σονέτα (Κ.Δ. Μαλα-

Μάτεσις Π.: Ο παλαιός των ημε

φάντης, διαβάζω, 350)

ρώ ν (Δ. Τσατσούλης, Βήμα, 5/3)

Πρατικάκης Μ.: Τα δυσεύρετα

Μ ιχαλοπούλου Α.: Έ ξω η ζωή εί

χρώματα του τέλους (Δ. Παυλά-

ναι πολύχρωμη (Μ. Φάις, Ελεύθε

κου, Αυγή, 5/3)

ρος Τύπος, 18/3)

Σερέφας Σ.: Από το τίποτα (Β. Χα-

Νόλλας Δ.: Ο άνθρω πος που ξε-

τζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 22/3)

χάστηκε (Τ. Δανέλλη, Ριζοσπά

λογικός δανεισμός της Ν εοελλη νικής (Γ.Π. Σα66ίδης, Νέα, 14/3)

Χατζόπουλος Θ.: Ο εξ αίματος νε κρός (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε

Ξενάριος Γ.: (Μ. Θ εοδοσρπού-

Τσοπανάκης

ροτυπία, 22/3)

λου, Εποχή, 5/3). Π απακώσταςΔ. (Επιμ.) Άνθρωποι

Α.:

Νεοελληνική

γραμματική (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 12/3)

Κ λ α σ ικ ή Φ ι λ ο λ ο γ ί α

Χρυσοχόου I.: Ποιήματα (Ν.Α. Π απαδάκης, Ριζοσπάστης, 2/3)

στης, 16/3)

και ζώα στη νεοελληνική πεζογρα

Μ π οντλέρ Σ.: Δ ε κ α π έντε π ο ιή

φία (Ν. Κώτσιου, Διαβάζω, 350).

ματα (Ε. Α ρα νίτσ ης, Ελευθερ ο

Παπαλιάκου - Δημοπούλου Δ.:

τυπία, 2 2 /3 )

Ιστορίες που έγραψε η ζωή (Κ. Βα-

Γνωμικά Ελλήνων και Ρωμαίων

Σικίμπου I.: 3 00 ποιήματα (Σ. Ντά-

λαβάνης, Ελεύθερη Ώρα, 8/3)

(Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 350)

λης, διαβάζω, 350)

Πλασκοβίτης Σ.: Το πουκάμισο

kino

του καθηγητή (Δ. Τσατσούλης,

Σμιτ Α.: Το Ρουμάνι του Μπραντ

Π απανδρόπουλος,

Οικονομικός

Αντί, 3/3)

(Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 350)

Ταχυδρόμος, 30/1)

Ράμφος Κ.: 1) Ο Κατσαντώνης 2)

Τ αμάρο Σ.: Ό π ο υ σε πάει η κα ρ

Παπαγιώ ργης Κ.: Μυστικά της

Αι τελευταίοι ημέραι του Αλή Π α

διά (Ε. Σαραντίτη, Ελευθερο

συμπάθειας (Β. Χατζηβασιλείου,

σά (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 12/3)

τυπία, 22/3)

Ελευθεροτυπία, 1/3)

Σταφυλής Μ.: Σούρουπο μέρα με σημέρι (Α. Στεργίου, Μακεδονία

Πλατής Ε.Ν.: Η τραγικότητα στον

Μ ελ έτες

αρχαίο ελληνικό πολιτισμό της α

Θεσ/κης, 12/3)

νόδου και της παρακμής (Σ. Καρ-

Φακίνου Ε.: Η Μερόπη ήταν το

Βλαβιανός X.: Ο άλλος τόπος (Ε.

γάκος,

πρόσχημα (Ε. Ζωγράφου, Ριζο σπάστης, 2/3)

Γαραντούδης, Αντί, 3/3)

μος, 9/3)

Γεωργαντά A..: Ε. Ροΐδης: Η πο

Πολιτισμός και Τοπική Δημοκρα

Ψ α ρ ά κ η ς Τ.: Κ ά θε χ ρ ό ν ο το

ρεία προς την «Πάπισσα Ιωάννα» (Ν. Βαγενάς, Βήμα, 26/2)

τία (Μ. Τίγκιλης, διαβάζω, 350)

Δ εκέμβρη Αυγή, 5/3)

(Τ.

Μ ε νδ ρ ά κ ο ς,

Οικονομικός

Ταχυδρό

Εκο Ο.: Δεύτερο ελάχιστο ημερο

Π α πα γεω ρ γίο υ Κ.Γ. Τα άδεια

λόγιο (Ν. Σιώτης, Βήμα, 12/3)

γή π εδ α (Γ. Κουβαράς, Καθημε ρινή, 2 8/3)

Μπιανκίνι Φ.-Πάρκινσον Μ. (Επιμ.) Πολιτιστική πολιτική και α

Διαβάζω, 350)

Σιαρλέκης Ζ.Ι. Η εύθραυστη α

ναζωογόνηση των πόλεων (Μ. Τί-

Jensen W.: Γκραντίβα (Μ. Μαρκί-

λήθεια (Β. Κ αλαμαράς, Διαβά

γκιλης, διαβάζω, 350)

δης, διαβάζω, 350)

ζω, 3 50)

Π έρεκ Ζ.: Γ.Γ.: Μια περιπέτεια της

Γκάαρντνερ Γ.: Ο κό σμ ο ς της

Τσερνά Γ.: Η Ζωή της Μίλενα (Ε.

δεκαετίας του ’60 (Σ. Καργάκος,

Σ οφ ία ς (Λ. Ε ξαρχοπούλου, δια

Ψ αραλίδου, Πορφύρας, 71-72)

Οικονομικός Ταχυδρόμος, 23/3)

βάζω, 350)

Εκο Ο.: Έ ξι περιπλανήσεις στο

Χάντκε Π.: Περί επιτυχημένης ημέ

Γκαρσία - Μάρκες Γ.: Π ερί έρωτος

δάσος της αφήγησης (Τ. Δημη

ρας (Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 350)

και άλλων δαιμόνιων (Β. Χατζηβα-

τρούλια, διαβάζω, 350)

Απντάικ Τ.: Αναμνήσεις από την προεδρία του Φορντ (Σ. Ντάλης,

σιλείου, Ελευθεροτυπία, 29/3)

Έ μ ερ σ ο ν Ρ.Β.: Δοκίμια (Γ. Κε-

Γκρίσαμ Τ.: Ο πελάτης (Ν. Φ. Μι-

ντρωτής, διαβάζω, 350)

κελίδης, διαβάζω, 350)

Μπένγιαμιν Β.: Σ. Μποντλέρ (Α.

Π α ιδ ικ ά Α ναγνωστόπουλος Β.: Το φάντα

Ε κο Ο.: Το ν η σ ί τη ς π ρ ο η γ ο ύμ ε ν η ς η μ έρ α ς (Ν. Κώτσιου, διαβά

Βιστωνίτης, Βήμα, 12/3)

σμα της Πορτίσσας (Κ. Μαλαφά-

P eri Μ.: Δ ο κ ίμ ια α φ η γη μ α το -

ντης, διαβάζω, 350)

ζω, 350)

λ ο γ ία ς (Β. Κ α λα μ α ρ ά ς, διαβά ζω, 3 5 0 )

Βαλαβάνης Π.: Ο λόγος με τα

Ζελούν Τ .: Με χαμηλωμένα μάτια (Τ. Δημητρουλια, διαβάζω, 350)

Σαρτρ Ζ.Π.: Μποντλέρ (Α. Βιστω

Καλβίνο I.: Το κάστρο των δια

νίτης, Βήμα, 12/3)

σταυρωμένων πεπρω μένων

(Τ.

κρυμμένα μυστικά (Παρατηρητής, Καθημερινή, 29/3) Γκάλικο Π.: Αγάπη α πό εφτά κού

Τ οντόροφ Τ. Κριτική της κριτικής

κλες (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 350)

Δημητρούλια, διαβάζω, 350) ΚαμόνΦ.: Το παιδί-θαύμα (Κ. Πα-

(Γ. Κεντρωτής, διαβάζω, 350)

Μοντιάνο Π.: Η Κατρίν με τα γυαλιά

παπάνος, Πολιτικά Θέματα, 17/3)

Δ ο κ ίμ ια

D uw e Α.: Π ο ιο ς είδε το π ρ α γμα

(Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 1/3)

Κλαρκ Μ.: Θα ιδω θο ύ μ ε ξανά (Κ. Π α πα πά νος, Π ολιτικά Θέμα τα, 17/3)

Α νδρουλάκης Μ.: The Dream (Θ.

τικό δ ά σ ο ς (Γ. Π απαδάτος, δια βάζω, 350)

Οικονομικός

Τα παραμύθια των Αδελφών Γκριμ

Λαμπρό Φ.: Δεκαπέντε χρόνω ν

Ταχυδρόμος, 23/3)

(Τ. Δημητρούλια, διαβάζω, 350)

Ελύτης Ο.: Ελεγεία της Οξώπε-

Μ πουκόφ σκι Τ.: Τ ρόμ ου και α γω νία ς γω νία (Α. Λ ου δά ρ ο ς, Λ ό

τρας (Δ. Τσεκούρας, Πορφύρας, 71-72)

γος, 19/3)

Καράγιωργας

Ντέξτερ

Π.:

Μισαλλόδοξος

Διαμαντόπουλος,

Σ.:

(Κ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 350)

Θ ε α τ ρ ικ ά έ ρ γ α Σ ε ν ά ρ ια

Μελέτες.

Άρθρα. Ομιλίες, Τόμοι 1-3 (Δ.

Ρ ικά κ η Λ.: Κ ουαρτέτο σ ε 4 κι

(Ν.Φ. Μικελίδης, διαβάζω, 350)

Γράβαρης, Διαβάζω, 350)

ν ή σ ε ις (Ν.Φ . Μ ικελίδης, διαβά

Ντράιζερ Θ.: Ο χρηματιστής (Τ.

Μέσκος Α.: Η Αγιότητα και ο πολι

ζω, 35 0 )

Δημητρούλια, διαβάζω, 350)

τισμός της πληροφορίας (Α.Χ.

Ζενέ Ζ.: Οι δούλες (Ε. Αρανίτσης,

δελτίο

Ελευθεροτυπία, 1/3)

Πειραιώτη Μεγαλοεπιχειρηματία

Ισ τ ο ρ ία

του 5ου π.Χ. αιώνα (Σ. Καργάκος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 30/3) Σωμερίτης Ρ.: Έ ν α ς μικρός Δ ε

Β ενάρδος Π.: Η συμφωνία της

κέμβρης (Ν. Κώτσιου, διαβάζω,

Βάρκιζας (Κ. Σιεριώτης, Ναυτε μπορική, 19/3)

350)

Έ ξα ρχος Γ.: Αυτοί είναι οι Βλάχοι

χασμοί 1941-1991 (Θ. Διαμαντό-

(Β. Χατζ., Ελευθεροτυπία, 1/3)

πουλος, Οικονομικός Ταχυδρό

Ν ικολινάκος Μ.-Φίλιας Β.: Οικο νομική Ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας (Σ.Π. Σπέντζας, Καθημε ρινή, 19/3) Παπαθανασίου Α.: Η Βυζαντινή Δημητριάδα 431-1204 (Δ. Παπαδάτου, Αντί, 17/3) Σ οφιανός Ν.: Ζει ο Αλέξανδρος; (Κ. Τσαούσης, Έθνος, 20/3) Σταθόπουλος Ε.Ν.: Η Φ ωκίδα της

μος, 23/3) Λακαριέρ Ζ.: Συγγραφική πορεία (Μ. Θ εοδοσοπούλου, Εποχή, 19/3) Παβέζε Τ.: II mestiere di vivere (Π. Πιζάνιας, Καθημερινή, 21/3) Τσελίνι Μ.: Αυτοβιογραφία. Η ζωή του Μπενβενούτο Τσελίνι, Φλω ρεντινού, ιστορημένη α πό τον ίδιο (Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 17/3), (Ν.Γ.Ξ., Αθηνόραμα, 17/3),

ση, 12/3)

(Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 350)

Εθνότητας

τής μοναδικότητας

Τ α ξ ιδ ιω τ ικ ά

τού κάδε άνϋρώπου

στην

Κων/πολη (1453-1838) (Θ. Δια-

Επειδή ό άγώνας γιά την κατάχτηση

Σταυρόπουλος Α.: Τα νοσοκομεία Ελληνικής

ιδέες καί συστήματα

Φ αράκος Γ.: Μαρτυρίες και στο

Επανάστασης (Δ. Γιάκος, Εξόρμη

και η νοσηλευτική πολιτική της

G U T E N B E R G

Φ ραγκούδης

Ε.:

Ο δοιπορικόν

μαντόπουλος, Οικονομικός Τα

Μαυροβουνίου (Μ. Θ εοδοσοπού

χυδρόμος, 30/1) Χατζηαντωνίου Κ.: Μικρά Ασία: Ο

λου, Εποχή, 12/3) Τσελέμπι Ε.: Ο δοιπορικό στην

Απελευθερωτικός αγώ νας 1919-

Ελλάδα 1668-1671 (Γ. Κεντρω

1922 (Σ. Καργάκος, Οικονομικός

τής, διαβάζω, 350)

δέν έχει λήξει ακόμαέπειδή άκόμα σκεφτόμαστε

Ταχυδρόμος, 19/3) Wilson N.G. Από το Βυζάντιο στην

Π ε ρ ιο δ ικ έ ς ε κ δ ό σ ε ις

Α ναγέννηση (Γ. Κεντρωτής, δια βάζω, 350)

Μ εσόγειος

(Θ. Αντωνόπουλος,

Νέα, 28/3)

Β ιο γ ρ α φ ίε ς Μ α ρ τ υ ρ ίε ς π ρ ο σ ω π ικ ά Η μ ε ρ ο λ ό γ ια

Σύγχρονα Θέματα (Σ. Παπασπηλιόπουλος,

Οικονομικός

Τα

χυδρόμος, 9/3)

Καργάκος Σ.: Δημήτριος Γαλανός ο Α θηναίος (Π. Π απαπάνος, Πο λιτικά Θέματα, 29/3) Ματζώρος Γ.: Ο καπετάν Διαμα ντής (Δ. Π απακωνσταντίνου, Ριζο σπάστης, 16/3) Ν ικολόπουλος Γ.: Το σιωπηλό α στέρι (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 12/3) Π ανάγος X.: Το ημερολόγιο ενός

kino

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΙΑ Μ Β Λ ΙΧ Ο Σ o r

Λ & εις

JT^6r

V» Γ + Λ S

ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΗΝ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

Ο πατέρας της Αναλυτικής Ψυχολογίας Κ. Γκ. Γιουνγκ μας εισάγει σε θεμελιώδεις έννοιες, όπως το ασυνείδητο, το συνειδητό, τα ένστικτα και τα αρχέτυπα, θέτοντας τις Βάσεις για μια ου σιαστική μελέτη της επιστήμης της Ψυχολογίας.

Πρόκειται για ένα έργο που συμβάλλει ου σιαστικά σε μια εθνολογική εκ Βαθέων μελέτη, η οποία επιχειρεί να ηχήσει τις ευαίσθητες χορδές κάθε αναγνώστη και να τον εισάγει στο πνεύμα των Ινδιάνων, μέσα από ένα πλήθος θρησκευτι κών, ανθρωπολογικών και ιστορικών στοιχείων.

ΤΟ ΤΤΝίΎΜΑ

~Γ Η Φ ΙΛ Ο Σ Ο Φ ΙΑ

ΤΟ Υ Π Ν Ε Υ Μ Α Τ Ο Σ

Τρία διαφορετικά κείμενα που καταδεικνύουν μια συσχέτιση της έννοιας του Πνεύματος, έτσι όπως οριοθετήθηκε στις διάφορες φιλοσοφίες της ελληνικής κλασικής αρχαιότητας και στο Χριστιανισμό.

Μάρνη 5-7, 104 33 ΑΘΗΝΑ, Τηλ.: 5 22 76 7 8, Fax: 5226581

'·

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΣΥΓΧΡΟΝΑ Μ ΥΘΙΣΤΟΡΗΜ ΑΤΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ ΚΑΙ ΜΕΓΑΛΟΥΣ

ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΑ ΜΕ ΝΟΜ ΠΕΛ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΔΙΕΘΝΗ ΒΡΑΒΕΙΑ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΕΚΛΟΓΕΙΣ ΨΥΧΟΠΟΣ A. Ε. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1-106 79 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 36 02 535,3618 654, FAX. 01 - 36 40 683

ΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟΝ ΕΓΧΡΟΜΟ ΚΑΤΑΛΟΓΟ ΜΑΣ

ΘΩΜΑΣ Γ ΚΟΡ ΠΑΣ

ΙΣΙΔΩ ΡΑ ! ΙΣ ΙΔ Ω ΡΑ ! Ο ΤΡΑΓΙΚ Ο Σ ΕΡΩΤΑΣ Τ Η Σ ΝΤ ΑΝΚ ΑΝ ΜΕ ΤΟΝ Π Ο ΙΗ Τ Η ΓΕΣ ΕΝ ΙΝ ΧΡΟΝΙΚΟ

ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ [1957

1983]

ΣΤ Α Σ ΕΙΣ ΣΤΟ ΜΕΛΛΟΝ Π ΕΡ Ν Α Ε Ι Ο ΣΤ ΡΑ Τ Ο Σ ΤΑ ΘΕΑΜΑΤΑ

ΕΚΔΟ ΣΕΙΣ

Γ Α Β Ρ ΙΗ Λ ΙΔ Η Σ

Η ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΤΗΣ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗΣ Contestation: α) Συζήτηση, διαφωνία γύρω από την ορθότητα ενός γεγονότος ή δικαιώματος, β) σφαιρική και συστηματική άρνηση των θεσμών, της κοινωνίας, της κυρίαρχης ιδεολογίας. Contre-culture: Σύνολο εκδηλώσεων που σηματοδοτούν μια εξέγερση εναντίον των κυρίαρχων ιδεολογικών και καλλιτεχνικών δραστηριοτήτων. * IPetit Larousse, 19871

Α ν ο ι π α ρ α π ά ν ω ό ρ ο ι έ χ ο υ ν σ ή μ ε ρ α κ ά π ο ιο ν ό η μ α , ε ίν α ι δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό απ ό ε ,κ ε ίν ο π ο υ ε ίχ α ν σ τα τ έ λ η τ η ς δ ε κ α ε τ ία ς τ ο υ '6 0 . Ω σ τό σ ο , γ ια μ ια σ ύ ν τ ο μ η ισ τ ο ρ ικ ή π ε ρ ίο δ ο , π ιο σ ύ ν τ ο μ η α π ' ό σ ο φ α ίν ε τ α ι σ τη σ χ ε τ ικ ή φ ιλ ο λ ο γ ία , τ ρ ό π ο ι ζ ω ή ς κα ι σ κ έ ψ η ς π ο υ ε κ δ η λ ώ ν ο ν τ α ν σ το π ε ρ ιθ ώ ρ ιο τ ο υ κ ο ιν ω ν ι κ ο ύ σ ώ μ α τ ο ς , κ ιν ή θ η κ α ν η ρ ο φ τ ο κ έ ν τ ρ ο ί ο υ . 0 δ υ τ ικ ό ς κ ό σ μ ο ς κ λ υ δ ω ν ίσ τ η κ ε : ο ι β ε β α ιό τ η τ ε ς φ ά ν η κ α ν ν α χ ά ν ο υ ν γ ια λ ίγ ο τ ο κ ύ ρ ο ς τ ο υ ς - έ π ε ιτ α , η ισ ο ρ ρ ο π ία α π ο κ α τ α σ τ ά θ η κ ε , π ο λ λ ά α π ό τ α σ τ ο ιχ ε ία τ η ς α μ φ ισ β ή τ η σ η ς ε ν σ ω μ α τ ώ θ η κ α ν σ το σ ύ σ τ η μ α , π ο λ λ ο ί α π ό τ ο υ ς εκ π ρ ο σ ώ π ο υ ς τ η ς α φ ο μ ο ιώ θ η κ α ν . Έ τσ ι, ο ι δ ο μ έ ς ε ν ισ χ ύ θ η κ α ν κι ό ,τ ι ή τ α ν ε π ικ ίν δ υ ν ο α μ β λ ύ ν θ η κ ε κ α ι χ ά θ η κ ε . Ό ,τ ι δ ε ν ή τ α ν , χ ρ η σ ιμ ο π ο ιή θ η κ ε , μ ε τ α μ ο ρ φ ώ θ η κ ε κα ι π ρ ο σ α ρ μ ό σ τ η κ ε έ τ σ ι ώ σ τ ε ν α α π ο τ ε λ έ σ ε ι τ ο κ α ιν ο ύ ρ ιο m a in s t r e a m . Ε δ ώ π α ρ ο υ σ ιά ζ ο ν τ α ι μ ε ρ ι κά κ ο μ μ ά τ ια τ η ς τ έ χ ν η ς κ α ι τ η ς σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά ς π ο υ σ υ ν δ έ θ η κ α ν μ ε τ η ν α μ φ ισ β ή τ η σ η τ η ς δ ε κ α ε τ ία ς τ ο υ '6 0 κα ι π ου τ ρ ο φ ο δ ό τ η σ α ν κ ιν ή μ α τ α , τ ά σ ε ις κα ι κ α ιν ο ύ ρ ιε ς α ρ ν ή σ ε ις . Επιμέλεια αφιερώματος: Σώτη Τριανταφύλλου

Αφιψμα

ΑΝΤΙΚΟΥΛΤΟΥΡΑ ΚΑΙ ΠΡΩΤΟΠΟΡΙΑ

Τ α χ ρ ό ν ι α 1 9 6 0 - 7 0 γ ν ώ ρ ισ α ν μ ια κ α ιν ο ύ ρ ια μ ο ρ φ ή α ν α τ ρ ο π ή ς π ο υ , π α ρ ά τη χ α μ ο γ ε λ α σ τή τη ς γ λ υ κ ύ τη τα , π α ρ ά τ η ν τρ υ φ ε ρ ό τ η τ α κ α ι τ η ν α ν ε κ τικ ό τη τ ά τη ς , α π ο τ ε λ ε ί ίσ ω ς μ ι α σ ο β α ρ ή α π ε ιλ ή μ ε ε υ ρ ύ α ν τ ίκ τ υ π ο γ ια τ η ν ο ρ γ α ν ω μ έ ν η κ ο ιν ω ν ία . Ε ίν α ι π ιθ α ν ό π ω ς , σ τ α μ ά τ ια τ ω ν ε π ε ρ χ ό μ ε ν ω ν γ ε ν ε ώ ν , η ά ν ο δ ο ς το υ κ ιν ή μ α το ς π ο υ ε υ ν ο ε ί τ η ν α ν τ ικ ο υ λ τ ο ύ ρ α - τ ο Γ ο ύ ν τ σ τ ο κ , τ ο υ ς Μ π ιτ λ ς , τ ο β ο υ δ ισ μ ό , τ ο Ζ ε ν , τ α π α ιδ ιά τ ω ν λ ο υ λ ο υ δ ιώ ν , τ α κ ο ιν ό β ια κ α ι τ ις

«π ρ ω τ ό γ ο ν ε ς » σ χ ο λ έ ς -

θα

ε μ φ α ν ισ τ ε ί ω ς η α ρ χ ή μ ια ς κ α ιν ο ύ ρ ια ς ε ξ τ ρ ε μ ι σ τ ι κ ή ς π ο λ ι τ ικ ή ς σ τά σ η ς , μ ια ς σ τ ά σ η ς χ α ρ α κ τ η ρ ισ τ ικ ή ς τ ο υ τ έ λ ο υ ς τ ο υ 2 0 ο ύ α ιώ ν α .

Η «αμφισβήτηση» έγκειται στη δήλωση της ανε ξαρτησίας από την πλευρά της νεολαίας μπρο στά στις πατροπαράδοτες αρχές και τις «ακίνη τες» ηθικές αξίες - εκείνες του ανταγωνισμού, της βίας και του αστικού τρόπου ζωής - καθώς και στη δημιουργία νέων «περιθωριακών στιλ διαβίωσης» που παρουσιάζουν ταυτότητα μορ φής και περιεχομένου. Αυτή η ταύτιση είναι που απείλησε και που απειλεί την πλειοψηφία. Εξάλ λου, όσοι κρίνουν - αδίκως - πως οι αντιξοότη τες που υπέστη το κίνημα της αμφισβήτησης σήμαναν το τέλος του, θα βρεθούν μπροστά σε εκ πλήξεις: στην πραγματικότητα, οι αιτίες που πυροδότησαν την εξέγερση της νεολαίας και των σπουδαστών - η εξωφρενική τεχνολογία, η αλλοτρίωση, η ψυχρότητα της ηλεκτρονικής ε ποχής, η ανία της κοινωνίας της κατανάλωσης, η μονοτονία του κυνηγητού της επιτυχίας - συνεχί ζουν να υπάρχουν: παίρνουν μάλιστα όλο και πιο τρομακτική μορφή και προκαλούν καινούρια κύ ματα αμφισβήτησης. Οι απόπειρες της αντικουλτούρας να επανατοποθετήσει τον άνθρωπο στη φύση ανάμεσα στους ομοίους του, να επανεντάξει τα «λουλού δια» και την «αγάπη» στον ανθρώπινο λόγο, να προωθήσει μια στάση ολοκληρωτικής ανεκτικό τητας και να διαδώσει την ιδέα της ενοποίησης ανθρώπου - σύμπαντος, δεν είναι κατά κανένα τρόπο μια επιστροφή στο ρομαντισμό του Ζαν

Ζακ Ρουσό. Αντιστοιχούν σε μια επιτακτική α νάγκη στο μέτρο που, για πρώτη φορά, αν θέ λει να επιζήσει ο άνθρωπος πρέπει να συνει δητοποιήσει την ανθρώπινη ιδιότητά του. Στη ροκ μουσική και στις ομάδες διεύρυνσης της συνείδησης οι εμπειρίες έχουν σκοπό να επε κτείνουν το αισθητηριακό πεδίο με ναρκωτι κές και παραισθησιογόνες ουσίες, αλλά και να ενισχύσουν τις «αγαθές» πλευρές του χα ρακτήρα και την αντίσταση στην εξουσία. Μέ ρος της αντίστασης στην εξουσία είναι το γε γονός ότι το κίνημα της αμφισβήτησης απο δέχεται τη σεξουαλικότητα σε όλες τις εκ φάνσεις και αγωνίζεται για την απόλυτη ισό τητα μεταξύ των δύο φύλων, την απόρριψη της ιδέας του κέρδους και κάθε εργασίας που δεν δικαιολογείται κοινωνικά. Στο κέντρο της στάσης αυτής είναι η καταγγελία του πο λέμου και της κοινωνικής αδικίας καθώς και ο αντικομφορμισμός στον ενδυματολογικό το μέα: τα ρούχα των «αμφισβητιών» (υπέροχα), τα μακριά τους μαλλιά, τα κοσμήματά τους, το γλωσσικό τους ιδίωμα δείχνουν πως οι νέ οι αυτοί γυρίζουν την πλάτη στη σημερινή κοινωνία κι ανοίγουν το δρόμο για έναν άλλο τρόπο κοινοβιακής ζωής ή τουλάχιστον κοι νοτικής, βασισμένης στην επι-κοινωνία.

Το κίνημα της αμφισβή τησης αντιτίθεται στον α στικό ατομικι σμό και απο κρούει τα πολι τικά κόμματα (μαζί και την παραδοσιακή Αριστερά) που εξυμνούν τις αστικές αξίες και διψούν για εξουσία προ βάλλοντας πα ράλληλα ένα γηραλέο πουριτανισμό. Γίνεται μια προσπάθεια να συνδυα στούν συστή ματα σκέψης όπως εκείνα του Φρόυντ και του Μαρξ με τον μυστικισμό της Ανατολής, του Νόρμαν Ο. Μπράουν και του Λένγκ, και μ’ έναν ορθολογισμό που έχει επίγνωση των ο ρίων του. Από την άλλη πλευρά, οι ιστορικές μελέτες του Μαρκούζε, που προσπαθούσαν να συμφιλιώσουν το μαρξισμό με την ψυχα νάλυση, έδωσαν σημαντική θέση σ’ αυτόν το στοχαστή μέσα στο πλαίσιο ενός κινήματος που αρνείται την αναγκαιότητα των ηγετών. Και που πιστεύει, όπως έλεγε η Ρόζα Λούξεμπουργκ, ότι η αποστολή τους έγκειται στο να γίνουν άχρηστοι. Η κοσμική στάση αυτού του κινήματος που έχει πολλαπλά συκοφαντηθεί, αντιστοι χεί στη θέση του ανθρώπου μέσα σ’ ένα άπει ρο σύμπαν, τερατωδώς αδιάφορο και μαγικά προκλητικό. Η ηλίθια ιδέα της εθνικής κυριαρχίας δίνει τη θέση της όχι μόνο σ’ εκεί νη της ιδιότητας του πολίτη του κόσμου που συνεπάγεται την κατάργηση των πολέ μων - αλλά και σ’ εκείνη του πολίτη του σύμπαντος. Αυτό είναι το έσχατο μήνυμα που έ δωσε ο Αϊνστάιν στις μέλλουσες γενιές κι αυτή η συνειδητοποίηση αποτελεί ένα βασικό άξονα του κινήματος της αμφισβήτησης. Ο Γούλιαμ Έργουιν Τόμσον, στο βιβλίο του A t

μιλάει για το ξύπνημα μιας καινούριας «πλανητικής συνείδησης», που εμφανίζεται επίσης στα μυθιστορήματα του Όλαφ Στέιπλετον, του Ρέι Μπράντμπερι και του Άρθουρ Κλαρκ όπως και στις φιλοσοφικο-ποιητικές αντιλήψεις του Μπακμίνστερ Φούλερ. Αν και συχνά οι συγγραφείς αυτοί δεν έχουν άμεση σχέση με το κίνημα, η στά ση της αμφισβήτησης ταυτίζεται σε πολλά σημεία με χρονικά παράλληλες απόψεις για τον άνθρωπο και το σύμπαν: τόσο οι Σλόβκι και Σαγκάν (In te llig e n t L ife in th e U n iv e rs e ) ό σ ο κι ο Α.Γκ. Κάμερον (In te rs te lla r C o m m u n i c a tio n ) τονίζουν, από το 1963 κιόλας, αυτή την πλανητική συνείδηση που καταλήγει στην αποδοχή του θανάτου ως μέρους της κοσμι κής ύπαρξης. Το κίνημα της αμφισβήτησης που στην πιο λόγια μορφή του εμπνέεται τό σο από τον Έρμαν Έσσε όσο και από τον Άλεξ Κόμφορτ (D a rw in a n d th e N a k e d L a d y ) th e E d g e o f H is to ry

διακινδυνεύει το να θεωρηθεί επι στροφή στη θρησκευτικότητα και στο ανορθολογικό: αντίθετα όμως, τόσο η λογοτεχνία της αμφισβήτη σης όσο κι οι οπτικοακουστικές τέ χνες προσπαθούν να νικήσουν το σύ νορο που χωρίζει τη νόηση από το συναίσθημα. Ο στόχος του κινηματογράφου αυτής της πρωτοπορίας (ταινίες του Τζόρνταν Μπέλσον, του Χάρι Μούντερ, του Μόρλεϊ Μάρκσον) είναι το ξύπνημα μιας καινούριας συνείδη σης: δεν είναι η ψυχαγωγία αλλά η προτροπή για μια ανησυχία. Οι ται νίες κυμαίνονται από απλά ντοκυμαντέρ των εναλλακτικών τρόπων ζωής και φτάνουν μέχρι τις αναπαραστά σεις νέων συστημάτων αξιών. Η πρω τοπορία δεν προτείνει καμιά λύση, δεν προβάλλει ορισμένο πρόγραμμα αλλά τοποθετεί μια σειρά αρνήσεις, υπαινιγμούς, κωδικοποιημένα μηνύ ματα που ανατρέπουν την κυρίαρχη φόρμα και το αντίστοιχο περιεχόμε νο. Στην πραγματικότητα η κοινωνική αμφισβήτηση είναι τόσο αισθητικό φαινόμενο όσο και πολιτικό. Η τέχνη που της αντιστοιχεί συνίσταται σε μια αναπόφευκτη «βεβήλωση», σε μια διαρκή ασέβεια προς τα ιερά της κοινωνίας, σε μια ανελέητη απόρριψη του ύφους και των δομών της εμπορικής, ακαδημαϊκής τέχνης. Ο κινηματογράφος, που αποτελεί την πιο εμ φανή εκδήλωση της αντικουλτούρας, απορ ρίπτει έτσι τις δομές της μυθοπλασίας, το λο γοτεχνικό ύφος του εμπορικού κινηματογρά φου και τον βεβιασμένο του νατουραλισμό, καθρεφτίζοντας ολόκληρη την απόρριψη της κοινωνικής οργάνωσης από την πλευρά του κινήματος της αμφισβήτησης.

ΕΪΜΟΣ ΒΟΓΚΕΑ* ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΑΛΕΞΑΝΔΡΑ ΚΟΝΤΑΞΑΚΗ

0 Έίμος Βόγκελ, διευθυντής του κινηματογραφικού φεστιβάλ της Νέας Υόρκης στη δεκαετία του ‘60, διδάσκει στο Χάρβαρντ και στο Annerberg School της Πενσυλβάνια. Το κείμενο αυτό γράφτηκε το 1976.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ Α ν η π ο λ ιτ ικ ή α μ φ ισ β ή τ η σ η ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι μ ε γ α λ ό φ ω ν α σ τ ο ν ε μ π ο ρ ικ ό κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο , τ ο φ α ιν ό μ ε ν ο ε ί ν α ι κ ά π ω ς δ ια φ ο ρ ε τ ικ ό σ ε ό ,τ ι α φ ο ρ ά τ η ν κ ο ιν ω ν ικ ή α μ φ ισ β ή τ η σ η , τ ο υ ς ρ η τ ο ύ ς κ α ι ά ρ ρ η τ ο υ ς κ α ν ό ν ε ς π ο υ δ ιέ π ο υ ν τ η ν α τ ο μ ι κ ή κ α ι σ υ λ λ ο γ ικ ή σ υ μ π ε ρ ιφ ο ρ ά . Ε κ τό ς α π ό ο ρ ισ μ έ ν ε ς ε ξ α ιρ έ σ ε ις , ό π ο υ ο ι τ α ιν ίε ς τ ο υ ε μ π ο ρ ικ ο ύ κ ι ν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο υ υ ι ο θ έ τ η σ α ν μ ι α σ τ ά σ η ρ ή ξ η ς μ ε τ ις π ρ ο κ α θ ο ρ ισ μ έ ν ε ς ν ό ρ μ ε ς τ η ς κ ο ιν ω ν ικ ή ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς , σ τ ο σ ύ ν ο λ ό τ ο υ ς α ρ κ έ σ τ η κ α ν να ε π ιδ ε ικ ν ύ ο υ ν τ η ν ε ξ έ λ ι ξ η α υ τ ή ς τ η ς σ υ μ π ε ρ ι φ ο ρ ά ς : έ τ σ ι, ο ε μ π ο ρ ι κ ό ς κ ιν η μ α το γ ρ ά φ ο ς δ ε ν υ π ή ρ ξ ε π ο τέ ό χ η μ α ά μ ε σ η ς κ ο ιν ω ν ικ ή ς α μ φ ισ β ή τ η σ η ς α λ λ ά , σ τ η ν κ α λ ύ τ ε ρ η π ε ρ ίπ τ ω σ η , κ α θ ρ έ φ τ ι σ ε τ η δ υ σ φ ο ρ ία τ ο υ σ ύ γ χ ρ ο ν ο υ π ο λ ι τ ισ μ ο ύ

Ο εμπορικός κινηματογράφος, δηλαδή όχι η avant garde, όχι ο κινηματογράφος under ground, ή ο πειραματικός κινηματογράφος κάθε είδους, καθρέφτισε, αν και παραμορφωτικά, την αρρώστια του πολιτισμού - κάτι που θα έλεγε κα νείς για ταινίες όπως το Σ η μ α σ ία έ χ ε ι ν ' α γ α π ά ς (Α. Ζουλάφκσκι), Ο κ α ο υ μ π ό υ τ ο υ μ ε σ ο ν υ χ τ ιο ύ (Τζ. Σλέσιγκερ), Ο Ιω ν ά ς θ α είν α ι 2 0 ε τ ώ ν τ ο 2 0 0 0 (Α. Τανέρ) ή Κ α λ ο κ α ιρ ιν ό ς π α ρ ά δ ε ισ ο ς (Γκ. Λίντμπλομ), φαινόμενο που τονίζεται από την προσή λωση μερικών ταινιών στην ασταθή ισορροπία των μειονοτήτων όπως, για παράδειγμα, το J u b ile e του Ντέρεκ Τζάρμαν που περιγράφει τους Βρετανούς πανκ. Όμως, τέτοιες ταινίες εί ναι, έτσι κι αλλιώς, εξαιρέσεις ενώ το μεγαλύτε ρο μέρος του εμπορικού κινηματογράφου αποτυπώνει με παθητικό τρόπο τις κοινωνικές αλλα γές: γίνεται, όπως τονίζει η Ανί Γκολντμάν στο «Cinema et societe moderne» το «παθητικό υπο κείμενο» της εξέλιξης της συμπεριφοράς, υπο βοηθώντας στην εξάλειψη μερικών ατομικών τα μπού. Χάρη στις ενυπάρχουσες συνιστώσες του, ο κι νηματογράφος είναι το πολιτιστικό μέσο που βρέθηκε περισσότερο στο κέντρο της εξέλιξης της ατομικής συμπεριφοράς. Συνδέοντας τη χει ρονομία με το λόγο, δηλαδή την εικόνα με τον ή χο, έγινε το ιδανικό μέσο της επανεξέτασης και αναθεώρησης της παλιάς οικονομίας της επι-

θυμίας και της καταστολής της. Αυτή η αμφι σβήτηση της ατομικής συμπεριφοράς μετα φράζεται στον κινηματογράφο μέσα από την κατάργηση μερικών κοινωνικών απαγορεύ σεων, με τρόπο συμμετρικό σχετικά με ό,τι συμβαίνει στην κοινωνία, όπου, όπως γράφει ο Εντγκάρ Μορέν, «δύο μεγάλα ταμπού που επιβάλλουν τη σιωπή, κονιορτοποιούνται με την ώθηση της “επιθυμίας” και της ανη συχίας: το σεξ και ο θάνατος».

ΤΟ ΣΕΞ Η κατάργηση της απαγόρευσης του σεξ αποτελεί μια από τις κατακτήσεις του 1968. Σήμερα πρέπει κανείς να καταβάλει κόπο για να θυμηθεί τί “αποκάλυπτε”, για πρώτη φο ρά, ο Αντονιόνι το 1967: στο B lo w U p , ταινία εμπορική με την ευρεία έννοια, η Βερούσκα εμφανιζόταν ημίγυμνη - πράγμα που ενσω ματώνεται άλλωστε στην πορεία της ιστο ρίας, αφού η γύμνια των μοντέλων του Μοντιλιάνι αποτελούσε ακόμα σκάνδαλο στο μεσο πόλεμο. Συμβολικά, την 1η Νοεμβρίου 1968, τροποποιήθηκε ο κώδικας Χέιζ: ο κώδικας α παριθμούσε λεπτομερώς τις οπτικές και α κουστικές απαγορεύσεις που έπρεπε να σέ βονται οι χολιγουντιανές ταινίες. Στις αρχές της δεκαετίας του ’60, ο κινηματογράφος έ δειχνε «ελλειπτική» γύμνια (εκτός από τις πορνογραφικές ταινίες, τις λεγόμες nudies), αλλά μετά το 1968 άρχισε να απελευθερώνε ται: το γυναικείο σώμα θεωρείτο λιγότερο «ε πιθετικό» από σεξουαλική άποψη, ενώ το αν δρικό άργησε να ξεγυμνωθεί εξαιτίας της «ε πιθετικότητας» των εξωτερικών οργάνων. Σταδιακά ο κινηματογράφος αποδέχτηκε τη γύμνια και στη συνέχεια τη σεξουαλικότητα για να φτάσει να αποδεχτεί τη σχέση τροφής/σεξουαλικότητας και τα ταμπού που ο νομάζονται ακόμα σεξουαλικές αποκλίσεις. Η ανδρική γύμνια και οι δραστηριότητες που σχετίζονται με τη σεξουαλικότητα συμβαδίζουν χρονικά (αν και στη Σ ιω π ή του Μπέργκμαν υπάρχει ήδη μια σκηνή γυναικεί ου αυνανισμού), ενώ στην πραγματικότητα η απόλυτη ελευθερία στην παρουσίαση του αν δρικού σώματος και της σεξουαλικής πράξης τοποθετείται γύρω στα μέσα της δεκαετίας του 70: για παράδειγμα στην Αλεπού του Μ. Ραϊντέλ υπάρχει μια σκηνή γυναικείου αυνα

Amrniin

νισμού και στην Τ ε λ ε υ τ α ία γ υ ν α ίκ α του Μ. Φερέριτο ανδρικό σώμα σε πλήρη έκθεση. Μέ χρι τότε το ανδρικό όργανο αναπαρίστατο συμβολικά όπως στο Κ ο υ ρ δ ισ τ ό π ο ρ τ ο κ ά λ ι ό που εμφανίζονται ντίλντο, γιγάντια πλαστικά πέη σε στύση. Η ανατροπή του καθεστώτος καταστο λής, που ίσχυε πριν το 1968, οδήγησε στη φι λελευθεροποίηση της σεξουαλικότητας απορρίπτοντας, σχετικά, την ιδέα της αμαρ τίας. Έτσι ο ελεύθερος έρωτας άρχισε να αναπαρίσταται στον κινηματογράφο με «φυσι κό» τρόπο, ενώ στο παρελθόν χρησιμοποιού ντο έμμεσοι τρόποι και «καλλιτεχνικές» υπαι νικτικές μέθοδοι όπως η ανατολή του ήλιου, η πλημμύρα κτλ. Εκτός από τις χώρες του Τρί του Κόσμου, όπου η λογοκρισία προκύπτει α πό τα δικτατορικά καθεστώτα αλλά και από τις θρησκευτικές και φυλετικές παραδόσεις, μετά το 1968 φαίνεται πως επικρατεί γενικά η άποψη του Βίλχελμ Ράιχ για την εξίσωση φα σισμού και σεξουαλικής καταπίεσης. Μετά την ταινία Ε ίμ α ι π ε ρ ίε ρ γ η κ ίτρ ιν η του Βίλγκοτ Σγιόμαν (1967) η παρουσία του σεξ, ως φυσι κού γεγονότος, γίνεται όλο και συχνότερη: α κολουθούν η Σ ά ρ κ α (Π. Μόρισεϊ), το Ζ α μ π ρ ίσ κ ι Π ό ιν τ (Μ. Αντονιόνι), ο Κ ό κ κ ιν ο ς ψ α λ μ ό ς (Μ. Γιάντσο) και το Φ ά ν τ α σ μ α (Ρ. Φράνκλιν), ταινίες που καλύπτουν όλες τις εθνικές βιο μηχανίες. Η γύμνια στην οθόνη, από τους Έ ρ ω τε ς μ ια ς ξ α ν θ ιά ς μέχρι το Κ α μ ο υ φ λ ά ζ ή το Μ ε δ ε μ έ ν α τ α μ ά τ ια , υπογραμμίζει ένα είδος δικαι ώματος στη σεξουαλικότητα για όλους. Με ρικές ταινίες της δεκαετίας του 70 γίνονται μανιφέστα αυτής της στάσης ζωής: όπως η δανέζικη T h e H o tte s t S h o w in T o w n (Φ. και E. Κόνκχάουζεν, 1973) όπου βλέπουμε δυο χέ ρια να κάνουν έρωτα, και το B e h in d e rt (Ανά πηρος) του Στήβεν Ντβόσκιν γύρω από τη σε ξουαλικότητα των αναπήρων. Μέσα σ ε λίγα χρόνια η κοινωνία της κατα νάλωσης και του ελεύθερου έρωτα που «βλέ πει» ο Αντονιόνι στο Ζ α μ π ρ ίσ κ ι Π ό ιν τ ξεπεράστηκε. Ο ελεύθερος έρωτας έπαψε να είναι «σοβαρό» θέμα, θέμα αιχμής και πάλης κι εμ φανίστηκε ακόμα και στα κινούμενα σχέδια: στον Φ ρ ιτ ς τ ο ν π ο ν η ρ ό γ α τ ο και στο Τ α ρ ζο ύ ν , η ν τρ οπ ή τ η ς ζο ύ γκλ α ς .

Το ομαδικό σεξ, που αποτέλεσε για τα τέ-

λη της δεκαετίας του ’60, πειρασμό και πεί ραμα της αστικής κοινωνίας στις ΗΠΑ, εμφα νίστηκε στη Σ ά ρ κ α - ταινία επίτηδες προκλη τική για το ευρύ κοινό - και δειλά στο Μ η ο μ η κ α ι Κ ά ρ ο λ κ α ι Τ ε ν τ κ α ι Ά λ ις (Π. Μαζέρσκι, 1970), όπως και στο γαλλικό Γ ια τ ί ό χ ι (Κ. Σε ρό, 1977). Το ομαδικό σεξ ήταν, περιέργως, εξίσου εξοστρακισμένο από την οθόνη με τον τοκετό (μια υπόθεση που κατά τ’ άλλα εκθέι αζαν οι κοινωνικοί νόμοι), όπως και με τις βιο λογικές λειτουργίες. Έτσι, βλέπουμε σκηνές τοκετού στην ταινία των Ρόμπερτ Κρέιμερ και Τζον Ντάγκλας M ile s to n e s (1975), ενώ την ί δια περίπου εποχή ο Μπουνιουέλ κι ο Παζολίνι καταπιάνονται με τη σχέση σεξουαλικότη τας και τροφής καθώς και με ό,τι χαρακτηρί ζεται ως διαστροφή. To S w e e t M o v ie του Ν. Μακαβέγιεφ (όπου η ΚαρόλΛορ κάνει μπάνιο σε λειωμένη σοκολάτα) και το Τ ε λ ε υ τ α ίο τ α

του Μ. Μπερτολούτσι (όπου πολύ σεμνά γίνεται λόγος για βούτυρο ως υποκατάστατο βαζελίνης) είναι οι πρώτες ε μπορικές ταινίες που απηχούν τη νέα τάξη πραγμάτων στη σεξουαλική ηθική. Μια τάξη πραγμάτων που δεν θα διατηρηθεί για πολύ. Πιονιέροι της αμφισβήτησης των χρη στών ηθών, της θρησκείας και του κομφορμι σμού ήταν στη δεκαετία του ’60 και του ’70 ο Παζολίνι - ιδιαίτερα με το Σ α λ ό ή 1 2 0 μ έ ρ ε ς σ τ α Σ ό δ ο μ α - ο Ζαν Εστάς με το Μ ια β ρ ό μ ικ η ισ τ ο ρ ία , οι Ταβιάνι με το Π ά ν τ ρ ε Π α ν τ ρ ό ν ε κι ο Λουί Μαλ με το Φ ύ σ η μ α σ τ η ν κ α ρ δ ιά όπου γί νεται λόγος για την αιμομιξία. Το ζήτημα της αιμομιξίας, που αργότερα θα πάρει τερά στιες διαστάσεις στην οθόνη, θίγει κι ο Ζ.Λ. Γκοντάρ στο Ν ο ύ μ ε ρ ο Δ ύ ο όπου σχολιάζεται η κοινωνική απαγόρευση της παιδεραστίας. γ κ ό σ τ ο Π α ρ ίσ ι

Golden Positions (Τζέιμς Μπρότον, 1970)

Η ΒΙΑ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ Τα χρόνια μετά το ’68 το ταμπού του θα νάτου και της βίας διαλύθηκε μέσα στην τα ραχή της εποχής. Μέχρι τότε η αναπαράστα ση του θανάτου ήταν έμμεση, ενώ η αναίτια, η παράλογη βία που εμφανίστηκε στην κοι νωνική ζωή ήταν εντελώς απούσα. Το κύμα της βίας που εντάθηκε, ιδιαίτερα στις ΗΠΑ, μετά το 1968 φάνηκε να εισβάλει στις οθόνες όπου μεγεθύνθηκε σχεδόν ανεξέλεγκτα. Στη δεκαετία του ’40 το σφαγείο στο Α ίμ α τ ω ν ζώ ω ν (Ζ. Φρανζί) ήταν ένα γεγονός χωρίς συνέ χεια, ενώ ήδη από το 1967 στον αμερικανικό κινηματογράφο άρχισε να εμφανίζεται αιμα τηρή και φωτογενής βία. Το Μ π ό ν ι κ α ί Κ λ ά ιν τ διαδέχτηκαν οι ταινίες του Πέκινπα, όπου η α ναπαράσταση του θανάτου με τις σκηνές σε αργή κίνηση και τους πίδακες του αίματος έ δωσε μια διάσταση θεάματος σε ένα θέμα που ώς τότε αποτελούσε οπτικό ταμπού. Ωστόσο, ο κινηματογράφος δεν αρκέστηκε στην απλή αναπαράσταση του θανάτου. Στη δεκαετία του ’70, άρχισε να περιγράφει τεμα χισμένα πτώματα - άλλοτε ανεκδοτολογικά (MASH) κι άλλοτε μέσα στο πλαίσιο της ται νίας τρόμου (Κ ώ μ α ) - ή ψυχικές αρρώστιες και ψυχοπαθείς δολοφόνους. Ο ακρωτηριασμός και ιδιαίτερα ο ανδρι κός ευνουχισμός που είδαμε στη δεκαετία του ’70 στην Α υ τ ο κ ρ α τ ο ρ ία τ ω ν α ισ θ ή σ ε ω ν και στην Τ ε λ ε υ τ α ία γ υ ν α ίκ α αποτελεί άλλω στε τη λογική κατάληξη της αναζήτησης του απόλυτου στην ικανοποίηση των αισθήσεων, αλλά και την αποδοχή όσων ώς τότε χαρα κτηρίζονταν κοινωνικά απαράδεκτα. Σ’ ένα μέρος του εμπορικού κινηματογράφου - ε κείνο των δημιουργών - ενσωματώνονται τα σύμβολα της ψυχικής διαταραχής που δεν α ποτελούν πια απαράδεκτα φαινόμενα.

ΤΟ ΟΙΚΟΓΕΝΕΙΑΚΟ ΚΥΤΤΑΡΟ Η αμφισβήτηση του πυρήνα των κοινωνι κών σχέσεων, του παραδοσιακού ζευγαριού - πατέρας στη δουλειά, μητέρα στην εστία εντάσσεται στη συγκυρία του φεμινιστικού κινήματος, μετά το ’68. Στις παρυφές του κι νήματος δραστηριοποιήθηκαν οι ακτιβιστές ομοφυλόφιλοι που με τη σειρά τους εντάχθη καν, λίγο ή πολύ, στο γενικότερο κίνημα κατά

των φυλετικών διακρίσεων και κατά της περι θωριοποίησης ομάδων πολιτών με «αποκλίνουσα» συμπεριφορά. Μέσα στο πλαίσιο της αμφισβήτησης της χρησιμότητας του οικογε νειακού κυττάρου βρίσκεται η ταινία G riffin a n d P h o e n ix όπου ο Πίτερ Φόλκ βρίσκει υπο στήριξη εδώ και όχι μέσα στην οικογένειά του, ενώ μια σειρά ταινίες με θέμα τη διεύ ρυνση της οικογένειας και τα κοινόβια αποτε λούν μάλλον συμπτωματικό γεγονός στα τέ λη της δεκαετίας του ’60. Ανάμεσά τους Το ε σ τ ια τ ό ρ ιο τ η ς Α λ ίκ η ς (Α. Πεν, 1969) και το Τι θ έ λ ε ις Ζ υ λ ί; (Σαρλότ Ντμπρέιγ, 1977). Η αμφισβήτηση του ζευγαριού και της τυπικής «family life», όπου ο πατέρας και η μητέρα παρουσιάζονται ως εκπρόσωποι των μηχανισμών θρησκευτικής καταστολής, χα ρακτηρίζει το έργο του Αραμπάλ (στο Β ίβ α λ α Μ ο υ έ ρ τ ε μια γυναίκα αυνανίζεται μ’ ένα σταυρό) και του Φελίνι. Η ίδια αμφισβήτηση προβάλλεται μέσα από τις μορφές των εθε λοντικά ανύπαντρων γυναικών που γίνονται εθελοντικά - μητέρες: όπως στις ταινίες τις Μάρτα Μετζάρος ή στο Π α ιχ ν ίδ ι τ ο υ μ ή λ ο υ της Βέρα Τσιτίλοβα. Επίσης προβάλλεται μέ σα από την ανακάλυψη της εσωτερικής διά λυσης του θεσμού της οικογένειας, της σή ψης που έδειχνε με κομψότητα ο Παζολίνι στο Θ ε ώ ρ η μ α ή της εναλλακτικής και εξίσου αποτυχημένης λύσης του ομοφυλόφιλου ζευγαριού στο T h e K illin g o f S is te r G e o r g e (P. Όλντριτζ, 1968). Η απελευθέρωση της άμβλωσης στις αρχές της δεκαετίας του ’70 (ΗΠΑ, Γαλλία) μετα φράζεται σε μια γενικότερη αυτοδιάθεση του γυναικείου σώματος με αποτέλεσμα ταινίες όπως Η ισ τ ο ρ ία τ η ς Ο (Ζιστ Ζεκίν) και Ο β ια σ μ έ ν ο ς έ ρ ω τ α ς της Γιανίκ Μπελόν, μια ταινία γύρω από τους δισταγμούς μιας γυναίκας να καταγγείλει ότι τη βίασαν. Ο κινηματογράφος underground προηγήθηκε, όπως ήταν φυσικό, σε όλες αυτές τις α νατροπές και ιδιαίτερα σε ό,τι αφορά το τα μπού της ομοφυλοφιλίας που εμφανίστηκε θεαματικά, στον Κ α ο υ μ π ό υ τ ο υ μ ε σ ο ν υ χ τ ιο ύ και στην Κ α τ α ρ α μ έ ν η Κ υ ρ ια κ ή του Τζ. Σλέσιγκερ. Ακολούθησαν οι βελγικές ταινίες M is s Ο ’ G y n ie e t le s h o m m e s fle u rs και J e , tu, il, e lle , οι ταινίες του Φασμπίντερ, όπως και η γαλλι κή U n e le p h a n t g a tro m p e e n o rm e m e n t, όπου

ο Κλοντ Μπρασέρ παίζει, με φυσικότητα, έ ναν ομοφυλόφιλο που δεν διαφέρει σε τίποτα από τους ετεροφυλόφιλους. Για ένα μέρος του εμπορικού κινηματογράφου η ομοφυλο φιλία δεν είναι πια σημάδι της κοινωνικής πα ρακμής, όπως φαινόταν στο Σ α τ υ ρ ικ ό ν και στους Κ α τ α ρ α μ έ ν ο υ ς , αλλά μια συνιστώσα της σεξουαλικότητας, λίγο πολύ αποδεκτή. Η αποδοχή της ομοφυλοφιλίας συμπίπτει εξάλ λου με την αποδοχή των μειονοτήτων, όπως των Ινδιάνων, των γέρων, των μεταναστών και των περιθωριακών. Η τελευταία νεφελώ δης κατηγορία εμφανίζεται, για παράδειγμα, στο C o m m e le s a n g e s d e c h u s d e la P la c e S a in t M ic h e l του Ζαν Σμιτ (1977) όπου οι ήρωες αρνούνται να προσαρμοστούν στους κοι νωνικούς κανόνες.

Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΙΕΡΑΡΧΙΑ Στη Γαλλία, περισσότερο από αλλού, ο κι νηματογράφος μοιάζει να αμφισβητεί το σύ στημα των εργασιακών σχέσεων:' με τον ει ρωνικό τίτλο Όλα π ά ν ε κ α λ ά ο Ζ.Λ. Γκοντάρ δείχνει πως τίποτα δεν πάει καλά στη ζωή των εργοστασίων, ενώ μια σειρά ταινιών γύρω α πό τους ξένους μετανάστες (όπως το Ε λ ίζ α ή α λ η θ ιν ή ζ ω ή του Μισέλ Ντρας) θίγουν την ά θλια κατάσταση των εργατικών στρωμάτων. Συνήθως το ζήτημα της αμφισβήτησης της ιεραρχίας τοποθετείται μέσα από ήρωες που αμφισβητούν την εργασία. Έτσι, στο Ζαμ π ρ ίσ κ ι Π ό ιν τ οι νεαροί ήρωες περιφρονούν την εργασία και τα υλικά αγαθά, ενώ στο L e d ia b le d a n s la b o ite , ο Πιέρ Λαρί καταγγέλλει τα γραφεία υψηλής τεχνολογίας στους ουρανοξύστες της Defense. Η αμφισβήτηση του συστήματος της εργασίας δεν είναι δυνατόν να περάσει μέσα από τη φιλμική γραμματική και το συντακτικό τύπου Ντέιβιντ Λιν: ΓΓ αυτό οι ταινίες που, γύρω στο 1968, έ βαλαν παρόμοια ζητήματα, ανήκουν κυρίως σε ό,τι χαρακτηρίζουμε στη Γαλλία ως νουβέλ βαγκ, δηλαδή σε ό,τι έκανε ο Γκοντάρ ή ο Ρενέ και σε ό,τι ανήκει στο αμερικανικό underground και στη λεγάμενη σχολή της Νέ ας Υόρκης. Η ρήξη με τους παλιούς κώδικες παραχώ ρησε μεγάλη ελευθερία στους κινηματογρα φιστές: ο Μίκλος Γιάντσο απελευθερώθηκε κατά κάποιον τρόπο από την τυραννία του

μοντάζ κι ο Τζόνας Μίκας αξιοποίησε στο έ πακρο την κινητικότητα της κινηματογραφι κής μηχανής. Αφήνοντας πίσω τις επιταγές του κινηματογράφου της μυθοπλασίας, σκη νοθέτες σαν τον Κλοντ Φαραλντό (Τ έ μ ρ ο κ ) και τον Ζαν Γιαν, χωρίς να περάσουν ποτέ στο χώρο του πειραματικού κινηματογρά φου, ανέτρεψαν έστω και εφήμερα τις στέρε ες εικόνες του Χόλιγουντ.

ΦΙΑΙΠ ΜΑΑΡΕΚ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΤΟΝΙΑ ΜΑΚΡΑ

Αφιέρωμα

ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ ΣΤΙΣ ΚΑΛΕΣ ΤΕΧΝΕΣ: FREAK CULTURE

say Pepsi please CLOSE COVER BEfORE STRIKING

AMERICAN MATCH CO., ZANSVH.LE, OHIO Η αβλαβής, εμπορική Pop... (Άντι Γουόρχολ, 1962)

Η τέχνη μετά την ποπ - την τόσο συμβιβασμένη, την τόσο εμπορική pop art που επικράτησε μέχρι τα μέσα περίπου της δεκαετίας του ’60 περιλαμβάνει ένα ευρύ φάσμα τάσεων: τη φτωχή τέχνη, την εννοιολογική τέχνη, την τέχνη του ελάχιστου, τη σωματική τέχνη, τα happenings, τα γκράφιτι. Μεταξύ άλλων συνδυασμών και συλλήψεων που εκφράζουν πολιτικές και κοινωνικές ανατροπές, την περίοδο αυτή αναδύονται εφήμερες πρωτοπορίες, σχετικές με τη μεταζωγραφική αφαίρεση, καθώς και πρωτοπόροι καλλιτέχνες σαν τον Φρανκ Στέλα και τον ντε Κούνιγκ. Μέσα στο συγκείμενο της δεκαετίας του ’60 και των αρχών της δεκαετίας του 70, ανάμεσα στα οπτικά παιχνίδια της Op Art και του βίντεο, εμφανίζονται εξάλλου «καθαρά» πολιτικές, καλλιτεχνικές δραστηριότητες, όπως η φεμινιστική τέχνη των ομάδων Ad Hoc Women’s Artists’ Committee και του Women’s Work-Shop, αλλά και μεμονωμένες εκδηλώσεις αμφισβήτησης της τέχνης, όπως εκείνες της γαλλικής ομάδας Β.Μ.Ρ.Τ. καθώς και της λεγάμενης Supports-Surfaces. Αν και πολλά λέγονταν για το ότι η ζωγραφική είχε πεθάνει, το πτώμα της δεν φαινόταν να ησυχάζει. Αν και η ευαισθησία της νεανικής κουλτούρας που αναδύθηκε γύρω στα 1964-65 εκφράστηκε κυρίως μέσα από την ποπ/ροκ μουσική και τον τρόπο του ντυσίματος, εκδηλώθηκε επίσης, σε

σημαντικό βαθμό, στις οπτικές τέχνες. Γενικά οι καλλιτέχνες που υπηρέτησαν την αντικουλτούρα του underground ήταν ήδη μέλη της και μοιράζονταν τις ίδιες αισθητικές αναζητήσεις με το κοινό τους. Οι δημιουργίες τους περιλάμβαναν ψυχεδελικούς πίνακες και ζωγραφικά οράματα, light shows, αφίσες, εξώφυλλα δίσκων, εικονογραφήσεις περιοδικών, κόμικς και χειροτεχνήματα. Αυτό που ξεχώριζε την τέχνη του underground από τα προϊόντα των καλών τεχνών ήταν η έμφαση στο ευφάνταστο σχέδιο - στην εικονοπλασία - η προτεραιότητα του περιεχομένου σε βάρος της μορφής και η επιθυμία να αγγίξει ευρύτερο κοινό χρησιμοποιώντας έντυπα μέσα για τη δημιουργία φτηνών και πολυάριθμων εκδόσεων. Ο στόχος του underground ήταν να μεταλ λάξει την κατάσταση της συνείδησης: ο πιο σύντομος δρόμος γι’αυτό ήταν τα ψυχεδελι κά οξέα, η μαριχουάνα και τα χάπια. Ο ψυχε δελικός ζωγράφος ήθελε να μοιραστεί, μέσα από ένα οπτικό ανάλογο, την εμπειρία των παραισθησιογόνων, ή να κατασκευάσει ένα αντικείμενο για παρατήρηση κάτω από την ε πήρεια ναρκωτικών ουσιών. Χωρίς τη λάμψη που τους προσδίδει η επήρεια αυτή, τα πε ρισσότερα ψυχεδελικά ζωγραφικά έργα είναι πρωτόγονα από αισθητική άποψη. Τα υφολογικά τους χαρακτηριστικά — διακοσμητικά μοτίβα, ένα μίγμα αφηρημένων και αναπαραστατικών στοιχείων, φιδίσιες φόρμες που διαλύονται, διφορούμενες χωρικές εντυπώ σεις, ιριδίζοντα και φωσφορίζοντα χρώματα - είχαν στόχο αυτό που ο Τίμοθι Λήρι ονόμα ζε «οργασμό» του κερατοειδούς». Τα χαρα κτηριστικά αυτά συναντάμε ιδιαίτερα στις α φίσες του underground και στο γραφικό σχέ διο. Ένα μέσο καταλληλότερο από τη ζωγρα φική ή το σχέδιο για την επίτευξη ενός καλει δοσκοπικού θεάματος ήταν το light show που έγινε sine qua non σε όλες τις ποπ γιορτές. Ο ήχος, οι έγχρωμοι καπνοί, η προβολή διαφανειών και τα στροβοσκοπικά φώτα ήταν απα ραίτητα εργαλεία των ομάδων multi-media και του Αισθησιακού Εργαστηρίου του Μαρκ Μπόιλ, γιατί προκαλούσαν συναισθησία και βομβάρδιζαν ταυτοχρόνως όλες τις αισθή

σεις. Δυναμώνοντας τον ήχο της μουσικής σε εκκωφαντικά επίπεδα και ρυθμίζοντας τα στροβοσκοπικά φώτα στη συχνότητα των ε γκεφαλικών ρυθμών, η φυσιολογική συνείδη ση αποπροσανατολιζόταν κι οι θεατές οδη γούνταν σε συνθετικά ταξίδια. Ο Άλαν Όλντριτζ (που φιλοτέχνησε, μετα ξύ άλλων, την αφίσα για την ταινία C h e ls e a G irls του Αντί Γουόρχολ), ο Μάικλ Ίνγκλις, ο Μάιλ Μακίνερνι, ο Τζον Χάρφορντ κι ο Μάρτιν Σαρπ είναι εικονογράφοι, η φήμη των οποίων επέζησε της παρακμής του underground. Ο Σαρπ, ένας Αυστραλός που εργαζόταν για το περιοδικό «Οζ» .δημιούργησε δυο κλασικά παραδείγματα αφισών με κέντρο τον cult ήρωα, εξυμνώντας τόσο τον Μπομπ Ντίλαν ό σο και τον Βίνσεντ Βαν Γκογκ. Οι καλλιτέχνες του underground επέδειχναν πάντα ένα φλύαρο και «κλέφτη» εκλεκτικισμό: τα πιο πρόσφατα κολάζ του Σαρπ - που τα ονομάζει «artoons» και που αποτελούν ειρωνικές πα ραθέσεις αποσπασμάτων από φημισμένους πίνακες, συνεχίζουν αυτή την παράδοση. Το πιο δυνατό ως όχημα της διάδοσης του ήθους του underground, ήταν το λεγόμενο «head» βιβλίο κόμικ. To Help! και το Zap - τα πρώτα σημαντικά - εμφανίστηκαν στην Καλιφόρνια, την πατρίδα της Freak Culture. Στο Help! που πρωτοκυκλοφόρησε το 1962, συνεργάζονταν ο Ρόμπερτ Κραμπ, μια από τις αδιαμφισβήτητες ιδιοφυίες του underground, ο Τζίλμπερτ Σέλτον κι ο Τζέι Λιντς. Ο Ρόμπερτ Κραμπ χρησιμοποίησε τη μορφή του comic strip, που ήταν δημοφιλής από τις εφημερίδες, για να παρουσιάσει κοι νωνικά και πολιτικά ζητήματα της εποχής με ζωντανό και διασκεδαστικό τρόπο. Ως παρα τηρητής των ηθών της αμερικανικής κοινω νίας και, πάνω απ’ όλα, ως εναλλακτικός καλ λιτέχνης, ο Κραμπ δεν είχε όμοιο του. Ο Κραμπ είχε μια νπκενσική ικανότητα να δημιουργεί αξέχαστους χαρακτήρες: τον Φριτζ τον πονηρόγατο, τον Mr Natural, τον Whiteman, την Angelfood McSpade, τον Honeybunch Kaminski, τη Lenore Goldberg. Ο Φριτς ο πονηρόγατος πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’50 σε ένα φανζίν που έβγαινε σε 150 αντίτυπα, αλλά το 1968 ξεκίνησε την επαγγελματική του σταδιοδρο μία και όπως ήταν φυσικό, δεν άργησε να γί

νει κινηματογραφική ταινία. Καθώς η ταινία αποδυνάμωσε κάπως τον κυνισμό του Φριτς, ο Κραμπ τον «σκότωσε» (1972) μεπαγοκόφτη και η σειρά αυτή τελείωσε. Όσο για τον Mr. Natural είχε ήρωα έναν απατεώνα γκουρού μέσα από τον οποίο ο Κραμπ σατίριζε τη μα νία με τις ανατολικές φιλοσοφίες. Ατάραχος, ο Κραμπ απεικόνιζε την αισχρή συμπεριφορά και τις φρικαλεότητες του κόσμου του και τα καρτούν του έμοιαζαν να καθαίρουν τις σαδιστικές φαντασιώσεις των αναγνωστών του. Από ηθική άποψη ο Κραμπ παραμένει ουδέ τερος - δεν φαίνεται να εγκρίνει ή να αποδοκιμάζει ό,τι συμβαίνει στις ιστορίες του - κι αυτό δίνει στο έργο του μια ανησυχητική αμ φισημία. Το χαρακτηριστικό σχεδιαστικό ύ φος του Κραμπ - χοντρές γραμμές και στρογγυλές φόρμες - συμπληρώνει το θεμα τικό του υλικό. Παρόμοιο στιλ συναντάμε στον Σ. Κλέι Γουίλσον (σαδομαζοχιστικά κό μικς με... πειρατές), στον Σκιπ Γουίλιαμσον και στον Αυστριακό Γκύντερ Μπρους, αν και τα έργα τους είναι πιο βίαια και πορνογραφι κά. Τα «funky» (= τρομακτικά, δύσοσμα) κό μικς του Ρόμπερτ Κραμπ και του Γουίλιαμσον αποτελούν άλλωστε μια ευεργετική αντίθεση στα εγκεφαλικά έργα των καλλιτεχνών της εννοιολογικής τέχνης που αποτελεί, θεωρητι κά, μια από τις πρωτοπορίες του τέλους της δεκαετίας του ’60. Η κουλτούρα του underground βασίζεται στην έννοια του παιχνιδιού: οι απόγονοι των μπίτνικς, εγκαταλείποντας τον πανικό και τα ουρλιαχτά, επιστρέφουν σ’ έναν ιδιόμορφο ντανταϊσμό-σουρεαλισμό και δημιουργούν κάτι εύθυμο, αμείλικτο, σαρδόνιο και γαλή νιο, σαρωτικό κι εκστατικό. Η τέχνη γίνεται προϊόν του homo ludens της δεκαετίας του ’60 και διαδίδεται μέσα από ένα πυκνό δίκτυο εναλλακτικών μέσων ενημέρωσης, όπως ή ταν τα underground ειδησεογραφικά πρα κτορεία και τα έντυπα San Francisco Oracle, It, Frendz και Oz. Αυτή η δημοσιογραφική α ναγέννηση ήταν που δημούργησε τη γενιά των γραφιστών που ανέτρεψε, για μια σύντο μη εποχή, τον κόσμο του Γουόλτ Ντίσνεϊ με comic books σαν το Yellow Dog, το Snatch και το Skull Comix. Από τα underground κό μικς του Κραμπ, του Σπειν Ροντρίγκες, του Βόγκαν Μποντ, φτάνουμε στο ανοιχτά στρα-

τευμένο κόμικ (Έμορι Ντάγκλας, Γκάι Κόλγουελ) αναπόσπαστο μέρος της αντικουλτούρας που, στις αρχές της δεκαετίας του ’70, είχε επεκταθεί σε όλες τις καλλιτεχνι κές και δημοσιογραφικές δραστηριότητες: τηλεόραση, ραδιόφωνο, κολάζ, τραγούδια, ποιήματα, art-laboratories, πειράματα mixed media, θέατρο (όπως το Living Theatre που α νακαλύπτει πάλι τον Αρτό και τον Ζενέ).

ΤΑ ΧΡΗΣΙΜΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ Η «αμφισβήτηση» δεν ταυτίζεται πάντως με την κουλτούρα του underground - αν και η λογική του underground για την εξάλειψη των εννοιών μοναδικότητα, πρότυπο, ιερότη τα, συμπίπτει με καλλιτεχνικές δραστηριότη τες που αμφισβητούν την ακαδημαϊκή τέχνη: για πράδειγμα, η κίνηση Fluxus γύρω από τη μουσική/δράση, που ξεκινάει τυπικά το 1961, αμφισβητεί την «επίσημη» κλασική μουσική και οργανώνει συναυλίες «αντιμουσικής». Ακόμα, η «αμφισβήτηση» δεν αποτελεί προ νόμιο της δεκαετίας του ’60: για παράδειγμα, η Funk Art, πρώτη εκδήλωση της οποίας είναι η Common Art Accumulation (=Συσσώρευση Κοινής Τέχνης) το 1951. Στην έκθεση που έγι νε στο Σαν Φρανσίσκο συσσωρεύτηκαν ετε ρόκλητα αντικείμενα, εφήμερα υλικά και σπουπίδια που βρέθηκαν στους σκουπιδοτενεκέδες και που οι καλλιτέχνες ονόμασαν funk: η Funk Art παραπέμπει στον Μαρσέλ Ντισάν και στα Μβτζτου Κουρτ Σβίτερς, αλλά επίσης στο τότε παρόν των μπίτνικς. Η αμφι σβήτηση των Μπρους Κόνερ, Γουάλι Μπέρμαν και της ομάδας Rat Bastard Protective Association (= Προστατευτική Ένωση Προ δοτών Μπάσταρδων) ήταν μια πρώιμη στάση που εγγράφεται στη σφαίρα της αντικουλτούρας και που εναντιώνεται στις συνή θειες και τα ταμπού της δεκαετίας του ’50. Η Funk Art εξελίχθηκε άλλωστε στη διάρκεια της δεκαετίας του ’60. Καθώς η ποπ δεν άρ γησε να χάσει την οξύτητά της και να μεταλ λαχθεί σε αυτό που ονομάστηκε Shocker pop ή Acid pop, δηλαδή σε κάτι κραυγαλέο σαν kitsch αντικείμενο παλιατζίδικου, η Funk δεν άργησε να συναντήσει την ποπ. Το 1967, μέ σα στον αναβρασμό που επικρατούσε στη Δυτική Ακτή των ΗΠΑ, ο Πίτερ Σελτς διοργάνωσε έκθεση Funk Art στο Μπέρκλεϊ, ενώ στο

Σικάγο την προηγούμενη χρονιά η ομάδα Hair Do (= Κόμμωση) είχε αρχίσει να χρησι μοποιείτο κόμικς με μια αναρχίζουσα στάση, παραπλήσια μ’ εκείνη των καλλιτεχνών Funk της Καλιφόρνια.

Η DROP CITY To 1966, τη χρονιά που κυκλοφορούσε το Revolver των Beatles, στη Νέα Υόρκη χτιζό ταν το Lincoln Center, ένα μνημειώδες έργο της παραδοσιακής κουλτούρας. Την ίδια χρονιά, στην έρημο της Αριζόνα εμφανίστηκε ένας καταυλισμός από μεταλλικές καλύβες: η Drop City. Η Drop City ήταν μια κατασκήνω ση νέων που είχαν συλλέξει λαμαρίνες πα λιών αυτοκινήτων και άλλα απορρίμματα του αστικού πολιτισμού. Οι κατασκευές θύμιζαν γεωδετικούς θολούς ή καλύβες εσκιμώων. Η Drop City ήταν αποτέλεσμα του κινήματος των καταλήψεων που διογκώθηκε στη Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ στη δεκαετία του ’50 και του ’60 και που αμφισβητούσε όχι μόνον την πολεοδομική πολιτική αλλά την πολιτική γενι κά. Η Drop City ήταν μια βραχύβια απάντηση στα τεράστια οικιστικά συγκροτήματα και

στους πύργους γραφείων, που είχαν κατακλύσει τις μεγαλουπόλεις, αλ λά κι ένα είδος λύσης στο α υ ξα νό μ εν ο στεγαστικό πρόβλημα. Το μεγαλομανές και ωφε λιμιστικό ύφος της δεκαετίας του ’60 συνά ντησε ελάχι στες αντίρρο πες δυνάμεις: την ομάδα Archigram, τον Σάιμον Ρόντια (που έχτισε τους πύργους του Γουάτς στο Λος Άντζελες), τον Ραλφ Έρσκιν, τον Μπρους Γκοφ, τον Τσαρλς Μουρ. Η αμφισβήτηση στην αρχιτεκτονική πέρασε από ένα αμιγώς πειραματικό/ουτοπικό στάδιο για να πάρει τελικά τη μορφή είτε της οικολογίας, είτε της εφαρμογής λαϊκού ε λέγχου στις αποφάσεις που αφορούν την πό λη και το χώρο. Εκτός από τα συλλογικά πειράματα τύπου Drop City, η αμφισβήτηση της υψηλής δόμη σης και του φορμαλισμού εκφράστηκε σε ι δέες όπως το Garbage Housing (= Στέγαση από σκουπίδια) του Μάρτιν Πόλεϊ και το Sea Ranch Housing (= Στέγαση Θαλάσσιο Ρά ντσο) του Τσαρλς Μουρ. Οι κατασκευές αυτές απορρίπτουν τον καταναλωτισμό και τη λογική του κόσμου των επιχειρήσεων και ταυτίζονται με το πνεύμα της δεκαετίας του ’60 γύρω από τους κινδύνους της υψηλής τε χνολογίας και της απεριόριστης ανάπτυξης.

ΓΚΑΣΣΑΛΒΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΓΙΩΡΓΟΣΔΙΠΛΑΣ

Η ΑΜΦΙΒΟΛΗ ΑΜΦΙΣΒΗΤΗΣΗ ΤΟΥ ΒΡΕΤΑΝΙΚΟΥ ΘΕΑΤΡΟΥ Το 1950 ο Μ π έρ να ρ ντΣ ο πεθαίνει, ο Μ π έρ τρ α ντ Ρ άσελ π αίρνει το Ν όμπ ελ και η ερ γ α τικ ή π λειοψηφία στο βρ ετα νικό κοινοβούλιο μειώ νεται. Γ α το υ ς συντηρητικούς δ ημοσ ιο γράφ ο υς που π αρακολουθούν μ ε υποκριτική ανησυχία τη ν κοινωνία, «κάτι» συμβαίνει στο θ έα τρ ο όπως «κάτι» συμβαίνει και σ το υ ς δρόμους. Κ αθώ ς π ρ ο χω ρ εί η δ εκαετία, η Β ρετανία αποκτά τη ν ατο μική βό μβα και σ το θ έα τρ ο ανεβαίνει το « Π εριμένοντας το ν Γκοντό» το υ Σ ά μ ιο υ ελ Μ πέκετ. Σ ’ αυτή τη δ εύτερ η ελισ αβετιανή εποχή (η Ε λισάβ ετ II στέφ ετα ι το 1953), το θέα τρ ο οργίζεται κι α μ φ ισ β η τεί τα ήθη τη ς η θική ς πλειοψηφίας. Μ ε το θάνατο το υ Λ ώ ρενς τη ς Α ρ α β ία ς (1955) μ ια εποχή δ ό λια ς δ ό ξα ς φ εύ γ ει για πάντα - κι αρχίζει μ ια εποχή α μφ ίβ ο λη ς αμφισβήτησης.

Αφιψψα

Από το 1954 ώςτο 1956, οι Βρετανοί άρχισαν να αποχωρούν από την Αίγυπτο: το 1956, η κυβέρ νηση του Νάσερ εθνικοποίησε τη διώρυγα του Σουέζ, της οποίας κύριος μέτοχος ήταν η Βρετα νία. Η κρίση του Σουέζ συνέπεσε με τον πόλεμο της Αλγερίας: ο ευρωπαϊκός ιμπεριαλισμός φαι νόταν σαν μια τεράστια αιματηρή γελοιότητα. «Εμένα μου λες, φλιτζάνια τσάι», λέει ο Τζίμι Πόρτερ στο Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή , «φλιτζάνια αίμα καλύτερα!» Ο Τζίμι Πόρτερ εμφανίστηκε εκεί που κανείς δεντονπερίμενε, να βρίζει τα ιερά και τα όσια της αυτοκρατορίας, σε μια εποχή που η εθνικοφροσύνη ήταν απαραίτητη για να σωθεί η αποικιοκρατία. Ενώ στη γειτονική Γαλλία, οι αντιφρονούντες στον πόλεμο της Αλγερίας και τη συνέχιση της παρουσίας της Γαλλίας στον Τρίτο Κόσμο, συσπειρώνονταν είτε γύρω από το κομ μουνιστικό κόμμα, είτε γύρω από τα συνδικάτα, στη Βρετανία δεν φαινόταν να αναδεικνύεται ο αρχετυπικός ήρωας τη εργατικής τάξης: ο Τζίμι Πόρτερ, όπως κι ο Άρθουρ στο Σ ά β β α τ ο β ρ ά δ υ , Κ υ ρ ια κ ή π ρω ί, ήταν εργάτες αλλά καθόλου ήρωες - θα μπορούσαν να γίνουν κάλλιστα απεργο σπάστες αν αυτό τους βόλευε. Εκείνα τα χρόνια που η Γαλλία «παγιδεύεται» στην Αλγερία, η Βρε τανία υποχρεώνεται να παραχωρήσει ανεξαρτη σία στην Ινδία, το Πακιστάν και την Κεϋλάνη, ενώ αντιμετωπίζει την εξέγερση των Μάου-Μάου στην Ανατολική Αφρική. Η Βρετανία αποτυγχάνει παταγωδώς στην εκστρατεία της στην Αίγυπτο,

για μια ακόμη φορά αποδεικνύοντας την εμ μονή της «στη διατήρηση των ίδιων τοτέμ», ό πως θα πει χαρακτηριστικά ο Τζον Όσμπορν στο κείμενο Ο ι Ν έ ο ι ά ν θ ρ ω π ο ι θ υ μ ώ ν ο υ ν του 19581. Εμφανίζεται, λοιπόν, ο Τζίμι Πόρτερ ε νώ ανθίζει η γεννητικότητα, κι όπως ο Σολιόνι στις Τρεις αδελφές, θα προτιμούσε να κάνει τσιγαριστά όλα τα καινούρια ροδαλά μωρά και να τα φάει. Για τη Βρετανία του Ρ.Α. Μπάτλερ (που διαδέχθηκε τον Άντονι Ίντεν στην πρωθυπουργία), ο Τζίμι είναι «ένας βάρ βαρος, ένας κακομαθημένος», ακριβώς όπως κι ο Σολιόνι. Ένας οργισμένος, που κοιτάει πί σω, αλλά και μπρος του και γύρω με οργή. Ο Τζίμι, αν και κοιτάει, δεν βλέπει τίποτα από τα δημοσιογραφικά κατασκευάσματα της επο χής του: ούτε το ροκ’ ν’ ρολ, ούτε τους teds που ήρθαν να ταράξουν τα χρυσά καλοκαίρια των αστών - αλλά που δεν τα τάραξαν. Ούτε την αύξηση των βρετανικών επιτοκίων.

ΤΟ ΤΕΛΟΣ ΤΗΣ ΒΕΒΑΙΟΤΗΤΑΣ Με το Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή (ε.τ. Οργισμένα νιάτα) ο Τζον Όσμπορν μπαίνει μέσα στις κουζίνες. Επιτέλους κάτι συμβαίνει στο βρε τανικό θέατρο αν και όχι στο επίπεδο της μορφής. Εκείνη την εποχή, το Abbey Theatre έψαχνε για καινούρια στέγη και καινούρια ταυτότητα μετά την πυρκαγιά του 1951 και το Old Vic ήταν εκείνο που συγκέντρωνε τις πε ρισσότερες γονυκλισίες: αν και το θέατρο του παραλόγου είχε απήχηση στον αγγλοσα ξονικό κόσμο (Πίντερ, Σίμπσον, Άλμπι) το κοι νό κατανάλωνε Τσαρλς Μόργκαν, Τέρενς Ράτιγκαν, Κρίστοφερ Φράι και Νόελ Κάουαρντ. Μπροστά στο βρετανικό μπουλβάρ και τις μουσικές κωμωδίες σαν το T h e b o y F rie n d (Σάντι Γουίλσον, 1953) το Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή φαινόταν προσβολή κι επανάσταση. Έλειπαν τα σαλόνια, ο πατριωτισμός, ο σεβασμός στο παρελθόν, τα marivaudages, οι απόλυτες βε βαιότητες. Ο Όσμπορν, ο Άρνολντ Γουέσκερ κι ο Χάρολντ Πίντερ δεν ήταν βέβαιοι για τί ποτε και δεν διέθεταν ούτε τη συνοχή της προηγούμενης γενιάς, ούτε την μπρεχτική ω ριμότητα των λιγότερο οργισμένων από τη δι κή τους γενιά - όπως του Ρόμπερτ Μπολτ, που ήταν συνομήλικός τους, αλλά εμπνεόταν από την ιστορία και το λογοτεχνικό παρελθόν της Βρετανίας. Η παρουσία των Οργισμένων και των συγγενών τους στο θέατρο ήταν πε

ρισσότερο επεισοδιακή παρά κυρίαρχη: μετά τον Μπέκετ, το θέατρο δεν ήταν πιάτο ίδιο αν και το κοινό αγαπούσε αυτό που του δινόταν - Μπέρναρντ Σο και Τζ. Μπ. Πρίσλεϊ. Η Π ο ν τικ ο π α γ ίδ α της Αγκάθα Κρίστι ανέβηκε το 1952 και δεν κατάφερε να κατέβει, ενώ υπήρχε ένα πλήθος από νέους, σε ηλικία, δραμα τουργούς που γνώριζαν επιτυχία χωρίς να α νήκουν στον κύκλο των Οργισμένων: ανάμεσάτους ο Πίτερ Σάφερ (Ά σ κ η σ η π έ ν τ ε δ α κ τ ύ λω ν , 1958) ο Τζέιμς Σόντερς (Α λ ίμ ο ν ο , κ α κ ό μ ο ιρ ε Φ ρ ε ν τ , 1959) κι ο Άρθουρ Κόπιτ (Ω μ π α μπ ά, κ α η μ έν ε μπ α μπ ά , η μ α μ ά σ ε κ ρ έμ α σ ε σ τ η ν ν τ ο υ λ ά π α κ α ι σ ε λ υ π ά μ α ι, 1961). Το 1956 ανεβαίνει το Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή για ν’ ακολουθήσει το Δ ω μ ά τ ιο του Πίντερ και το Κ ο τό σ ο υ π α μ ε κ ρ ιθ ά ρ ι του Γουέσκερ. Έτσι, έ δωσαν τόπο στην οργή: μέσα στα λίγα επόμε να χρόνια, οι Οργισμένοι εκπροσώπησαν τον ρεαλισμό, που συνυπήρχε με το παράλογο, το οποίο δεν είχε αφήσει ανεπηρέαστους τους Βρετανούς δραματουργούς. Παρ’ όλα αυτά, ο ρεαλισμός ήταν μια παλιά βρετανική κλίση, φανερή τόσο στο μυθιστόρημα όσο και στον κινηματογράφο. Το Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή , μαζί με την Κ ο υ ζ ίν α του Άρνολντ Γουέ σκερ και τα τηλεοπτικά έργα του Άλαν Όουεν ονομάστηκαν λίγο ειρωνικά «δράματα του νε ροχύτη» - και ήταν. Προλεταριακά με την ε παναστατική έννοια του όρου δεν ήΤαν, αν και δεν ανταποκρίνονταν στις αξίες της αποι κιοκρατίας. Στο κείμενο του 19581 ο Τζον Όσμπορν γράφει: «Θα εξακολουθήσουμε να παίζουμε το παιχνίδι μιας τάξης από ηλίθιους απατεώνες; ώς πότε θα μας κυβερνούν; Πρό κειται για εντελώς ανίκανους, με παρελθόν και μέλλον που διαγράφεται το ίδιο. Ποτέ δεν μπόρεσαν να αναγνωρίσουν ένα πρόβλημα. Αυτό που κάνει το Σουέζ μια τυπική περιπέ τεια συντηρητικών δεν είναι μόνον η απάτη κι η παραβίαση κάθε δημοκρατικής αρχής, αλ λά η πλήρης ανικανότητα της εκτέλεσής της. Δεν θα μάθουν ποτέ. Θα είναι πάντα απασχο λημένοι με τη διατήρηση των ίδιων τοτέμ».

ΣΚΙΟΥΡΟΙ ΚΑΙ ΑΡΚΟΥΔΕΣ Για τους Οργισμένους, το Σουέζ ήταν ένα α παράδεκτο «ρεζιλίκι». Στο βάθος ήταν περισ σότερο οργισμένοι γιατί η Βρετανία ηττήθηκε παρά γιατί επρόκειτο για μια ιμπεριαλιστι κή δύναμη. Ο Όσμπορν ονομάστηκε «επανα-

στάτης χωρίς αιτία»: η αιτία υπήρχε, αλλά, δεν φαινόταν να την ξέρει. Το Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ανέβηκε στο Royal Court του Λονδίνου το 1956, την ίδια χρονιά που δημοσιεύτηκε το μανιφέστο του Λίντσεϊ Άντερσον με τίτλο «Έξω κι εμπρός», επισημοποιώντας ό,τι είχε κάνει το φρι σίνεμα από το 1953. Δυο χρόνια αργότερα το Κ ο ίτ α π ίσ ω ... έγινε ταινία, κάτι που έδειχνε πως η σχέση των θεατρικών συγγραφέων αυτής της γενιάς με τον κινημα τογράφο ήταν περισσότερο από επεισοδια κή. Συνέβαινε και το αντίστροφο: οι κινηματο γραφιστές εργάζονταν στο θέατρο. Ο Άντερ σον διατήρησε την ιδιότητα του θεατρικού σκηνοθέτη σ’ όλη τη διάρκεια της δουλειάς του στον κινηματογράφο, ανεβάζοντας μετα ξύ άλλων τα έργα του Ντέιβιντ Ντόρεί Γιορτά ζοντας, Ο ε ρ γ ο λ ά β ο ς (και τα δύο το 1969) και Το ά σ υ λ ο (1970) και Το μ α κ ρ ύ , τ ο κ ο ν τό κ α ι το ψ η λ ό τ ο υ ΓουίλιςΧολ. Οι Οργισμένοι του φρι σίνεμα, σαν τον Άντερσον και τον Τόνι Ρίτσαρντσον, αποδείχτηκαν οι πιο ριζοσπαστι κοί σκηνοθέτες του θεάτρου, τουλάχιστον σε ό,τι αφορούσε στην επιλογή των έργων: ο Άντερσον ανέβασε το 1961 τον Κ ύ ρ ιο Μ π ίν τ ε ρ μ α ν κ α ι τ ο υ ς ε μ π ρ η σ τ έ ς του Μαξ Φρις, ε νώ ο Ρίτσαρντσον ανέβασε τις Κ α ρ έ κ λ ε ς και το Μ ά θ η μ α του Ιονέσκο, καθώς και τον Ο ρ φ έ α σ τ ο ν Ά δ η του Τένεσι Γουίλιαμς. Οι πε ρισσότεροι από τους νέους σκηνοθέτες που μοιράζονταν ανάμεσα στο θέατρο και τον κι νηματογράφο πλαισίωσαν την English Stage Company, που ίδρυσε, το 1956, ο Τζορτζ Ντιβάιν μαζί με τον ποιητή και δραματουργό Ρόναλντ Ντάνκαν και άλλους. Η English Stage Company, αν και όχι θεατρική ομάδα της πρωτοπορίας, έδωσε την ευκαιρία σε εκπρο σώπους της νέας θεατρικής γενιάς να πα ρουσιάσουν έργα της εγχώριας παραγωγής όπως Η β α τ ο μ ο υ ρ ιά του Άνγκους Γουίλσον και το Κ ο ίτ α π ίσ ω ..., αλλά και «προοδευτικά» ξένα έργα όπως το T h e C ru c ib le του Άρθουρ Μίλερ. Γύρω από την E n g lis h S ta g e C o m p a n y συγκεντρώθηκαν όλοι, σχεδόν χωρίς εξαίρε ση οι παράγοντες του θεάτρου και του κινη ματογράφου των Οργισμένων: ο Τζον Άρντεν, η Αν Τζέλικοου, ο Ν.Φ. Σίμπσον, ο Χάρολντ Πίντερ, η Σίλα Ντιλάνι, ο Άρνολντ Γουέσκερ κι ο Χένρι Λίβινγκς. Από την English Stage Society το θέατρο του νεροχύτη πέρα σε στον κινηματογράφο: Το Κ ο ίτ α π ίσ ω ... έγι οργή

νε ταινία σε σενάριο του Νάιγκελ Νιλ και σκη νοθεσία Τόνι Ρίτσαρντσον. Μέσα στη σοφίτα του Τζίμι (Ρίτσαρντ Μπάρτον) τα βρόμικα ρούχα και τα κακά λόγια αποτελούν την αρχι τεκτονική της πρόκλησης: αυτό είναι όλο. Ο Τζίμι, η Έλενα, η Άλισον βουλιάζουν σ’ ένα νοικοκυρίστικο αντικομφορισμό, που στο θε ατρικό έργο αποπνέει το κλειστό δωματιάκι: στην ταινία είναι οι δρόμοι, η αγορά, τα προά στια με τα ιδρωμένα τρένα, το νεκροταφείο, η μελαγχολία της Κυριακής, το μισοσπασμένο φλιτζάνι, ο σωρός με τα ρούχα δίπλα στο σίδερο, που χτίζουν τον ρεαλισμό. Αυτός εί ναι άλλωστε και ο ισχυρισμός του φρι σίνε μα: η ψυχολογία των προσώπων εκφράζεται περισσότερο μέσα από τη συμπεριφορά τους παρά μέσα από τους αστραφτερούς διαλόγους. Στο Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή , οι ήρωες δεν ανταλλάσσουν εξυπνάδες, χρησιμοποιώ ντας τις πιο επιτηδευμένες λέξεις της γλώσ σας, όπως συμβαίνει στο θέατρο του Χάρλεϊ Μπάρκερ2: απλώς βρίζουν, ειρωνεύονται, μυξοκλαίνε. Ο Τζίμι πίνει, τσακώνεται με την Άλισον, ή παίζει τρομπέτα, πέφτοντας εκ πε ριτροπής στον κυνισμό, την τρυφερότητα και την κακεντρέχεια. Πάνω απ’ όλα στόχος του είναι ο ίδιος του ο εαυτός. Η παραμικρή αδι κία τον εξαγριώνει: όταν ένας αστυνομικός ε λέγχει τα χαρτιά ενός Ινδού και τον διώχνει α πό την αγορά, ο Τζίμι χάνει την ψυχραιμία που άλλωστε ποτέ δεν έχει. «Είμαι σκίουρος και είσαι αρκούδα», του λέει η Άλισον. «Ανή κεις στην εποχή της γαλλικής επανάστασης», προσθέτει ο Κλιφ. Ο Τζίμ ταλαντεύεται ανά μεσα στη μοναξιά και την απόγνωση, μισώ ντας τόσο τη ζωή όσο κι αυτό που ονομάζει «ελεεινή διαδικασία θανάτου», όταν πηγαίνει στην κηδεία της μητέρας του. Είναι αναπό φευκτη η σύγκρισή του με τον Μερσό στον Ξ έ ν ο : ο Μερσό βρίσκει επιπλέον βαρετή κι α νώφελη αυτή τη διαδικασία. Για τον Τζίμι, η «οργή» είναι το συναίσθημα που τον γλιτώνει από την αποξένωση και που τον ενώνει με την κοινωνία: η εγκυμοσύνη της Άλισον κι ο θάνα τος της μητέρας του είναι εξίσου αποκρουστικά «φυσικά» φαινόμενα που αρνείται να αποδεχτεί όπως ακριβώς τα κοινωνικά. Το πνεύμα της αποκιοκρατίας - «αυτό το γέρικο φυτό που σώθηκε από την αγριότητα του Εδουάρδου» - τον φέρνει σε λυσσαλέα απο ρία: ο Τζίμι δεν καταλαβαίνει γιατί πρέπει να

πειθαρχήσει, γιατί πρέπει να υποχωρήσει στη σαχλή γλυκύτητα των θεσμών που επιβάλλουν τα «σκιουράκια»: για τη βρετανική με σαία τάξη είναι, γι’ αυτόν α κριβώς τον λόγο, μια παθο λογική περίπτωση, ένας πα ρανοϊκός, μια σχιζοειδής προσωπικότητα - ο εκπρό σωπος μιας γενιάς «που δεν της λείπει τίποτα» και που τα θέλει όλα. Το δεύτερο έργο του Όσμπορν που έγινε ταινία ήταν ο γελωτοποιός. Στον Γελωτοποιό (1960), ο Όσμπορν συνεργάστηκε στο σενάριο κι η ομάδα των οργισμένων αγκάλιασε το κατεστημένο των σαιξπηρι κών ηθοποιών: τον Λόρενς Ολίβιε και την Τζόαν ΠλόΑπό τη θεατρική παράσταση: Οργισμένα Νιάτα, με τον Άλαν Μπέιτς ουράιτ. Ο Ολίβιε είχε παίξει το ρόλο του Άρτσι Πράις στη σκηνή το 1957, κακοφτιαγμένη ταινία. Ο,τιδήποτε και να θέ ανάμεσα στον Μαλβόλιο της Δ ω δ ε κ ά τ η ς Ν ύ λει να πει είναι πολύ μακριά από τις αισθητι χ τ α ς και στον Κοριολανό. Η Πλόουράιτ είχε κές και συναισθηματικές αξίες», γράφει ο παίξει την Τζιν Ράις και λίγο αργότερα θα έ Ντέρεκ Μάνσι στην εφημερίδα Σ ά ν τ ε ϊ παιζε τη Τζόζεφιν στο Γεύ σ η α π ό μ έ λ ι, στην Ε ξ π ρ έ ς , στις 31 Ιουλίου 1960. ΟΛίοναρντ Μόπαράσταση του έργου στη Νέα Υόρκη. Η ε σλεϊ της Λ/τέιλι Ε ξ π ρ έ ς τείνει να συμφωνήσει. μπροσθοφυλακή του κλασικού θεάτρου πα ραδόθηκε στον Όσμπορν: στο σκηνικό του Η ΠΙΚΡΗ ΓΕΥΣΗ ΤΟΥ ΜΕΛΙΟΥ παλιού αγγλικού μιούζικ χολ, ο Όσμπορν το Η Σίλα Ντιλάνι έγραψε το Γ ε ύ σ η α π ό μ έ λ ι το ποθετεί ένα κακομοίρη ηθοποιό που, παρά 1956 όταν ήταν δεκαεπτά ετών. Στάθηκε την ηλικία του, εξακολουθεί να τρέχει πίσω α τυχερή: η Τζόαν Λίτλγουντ, που διηύθυνε τό πό τις γυναίκες. Ο Τόνι Ρίτσαρντσον, που τε το θέατρο του Στράτφορντ στο ανατολικό σκηνοθέτησε την ταινία, κράτησε ίσες απο Λονδίνο, ανέβασε το έργο το 1958. Η Τζόαν στάσεις ανάμεσα στον ρεαλισμό και τη γελοι Λίτλγουντ ήταν η κινητήρια δύναμη του ογραφία, σατιρίζοντας τον αγγλικό τρόπο Theatre Workshop που είχε ιδρύσει το 1945 ζωής: για το σημερινό κοινό και για το κοινό στο Μάντσεστερ με στόχο τη διεύρυνση του του Ιονέσκο - που είχε χλευάσει οριστικά την εργατικού θεατρικού κοινού: από το 1953 η αγγλικότητα - ο Γελωτοποιός είναι πταίσμα. θεατρική αυτή ομάδα άρχισε να περιοδεύει Κι όσο για την οργή, εδώ φαίνεται να έχει πια και βρήκε τέλος μόνιμη στέγη στο προάστιο ανιχνεύσει στην ταινία «την πανέξυπνη παρα του Στράτφορντ. Όσο για τη Σίλα Ντιλάνι, ή τήρηση της παρακμής της αγγλικής κοινωνι ταν εργάτρια σε εργοστάσιο και προερχόταν κής ζωής». Δεν είχαν όλοι την ίδια γνώμη: η από την εργατούπολη του Σάλφορντ: έτσι α ταινία, μέσα στο συγκεκριμένο του απόγειου νήκε δικαιωματικά στους Οργισμένους. Στο του φρι σίνεμα, θεωρήθηκε «κακοφτιαγμέ Γεύ σ η α π ό μ έ λ ι, που έγινε ταινία το 1961 από νη»: «Θα το πω... όχι δηλαδή επειδή μερικοί τον Τόνι Ρίτσαρντσον, η δράση τοποθετείται διανοούμενοι τέντι μπόις μας λένε πως είναι σε μια παραθαλάσσια πόλη της αγγλικής ε τάχα "πανέξυπνη"... Ο γελωτοποιός είναι μια παρχίας, όπου δύο έφηβοι σημαδεύονται ο

δυνηρά από το οικογενειακό και κοινωνικό περιβάλλον. Η Τζο (Ρίτα Τάσινγκχαμ) που ζει στη σκιά μιας ανυπόφορης μητέρας, συνα ντάει τον Τζόφρι, έναν ομοφυλόφιλο, που δέ χεται να μοιραστεί μαζί της τον ερχομό ενός παιδιού, αποτέλεσμα μιας σύντομης σχέσης μ’ ένα μαύρο ναύτη. «Ο βρετανικός ρεαλι σμός υψώνεται σαν χαρταετός», έγραφε η Πένελοουπ Τζίλιατ στον Ο μ η σ έ ρ β ε ρ : ενώ ό λες οι αξίες κατρακυλούσαν, οι Βρετανοί έ βρισκαν πικρή τη γεύση του μελιού. Η «τρα βηγμένη απ’ τα μαλλιά» ιστορία της Τζο δεν έχει διάθεση να καθρεφτίσει καμιά «πραγμα τικότητα», όπως συχνά επιζητούν οι ειδικοί και το κοινό: αντίθετα, απευθυνόμενη σ’ ένα έθνος από μικροκαταστηματάρχες και διοι κητικούς υπαλλήλους, έχει μάλλον στόχο τον γενικό αποτροπιασμό. Η Σίλα Ντιλάνι, αποφεύγοντας επιμελώς τους μελοδραματι σμούς, δεν δίνει καν την ευκαιρία στο κοινό να βάλει τα κλάματα για τα αποκρουστικά α σχημόπαπα και τους αποκλίνοντες σεξουαλι κά νέους που καταλαμβάνουν την οθόνη, περιφρονώντας οικογένειες, πατρίδες και φυλετικές πεποιθήσεις. Στο Γε ύ σ η α π ό μ έ λ ι, η δράση παρακολουθείται μέσα από μια επιβε βλημένη αποστασιοποίηση, που ενισχύεται από τη φωτογραφία του Γουόλτερ Λάσαλι. Τα πρόσωπα, με τα οικεία χαρακτηριστικά του πλήθους, κινούνται κάτω από γκρίζους ουρανούς, μέσα στη στάχτη των καμινάδων και την κωδικοποιημένη ηθική των οικουμενι κών παραδοχών. Μόλις βγαίνει από την παιδι κή ηλικία, η Τζο ανακαλύπτει ένα παράλογο κόσμο στον οποίο θα βρει τη θέση της κάνο ντας τα παράλογα γι’ αυτόν πράγματα: δυο αρνήσεις ίσον μία κατάφαση. Η Τζο θα ζήσει μέσα σε μια εύθραυστη ισορροπία κι η ταινία θα την αφήσει να αναπνεύσει χωρίς να απο φασίσει για το τέλος, που μένει ανοιχτό και διφορούμενο. Ενώ στο φρι σίνεμα και στο θέατρο που προηγήθηκε, μητέρες δουλεύ ουν σε καμπαρέ ενώ κόρες φοβούνται μήπως το παιδί τους βγει καθυστερημένο επειδή στην παραγωγή του συνεργάστηκε ο τρελός του χωριού, στη Βρετανία θριαμβεύουν οι Συντηρητικοί: τη στιγμή που ανέβαινε το δεύ τερο έργο της Σίλα Ντιλάνι Το ε ρ ω τ ε υ μ έ ν ο λ ιο ν τ ά ρ ι (1960) με ηρωίδα μια αλκοολική γυναίκα, στην πολιτική σκηνή οι Τόρις έχουν ήδη αποκτήσει πλειοψηφία εκατό εδρών και

ο Μακμίλαν εκφωνεί ένα λόγο που τον αποκαλεί «Άνεμοι αλλαγής». Κανείς δεν κατάλαβε τι άλλαζε στην Αγγλία - τουλάχιστον από την πλευρά και με την πρωτοβουλία των Συντη ρητικών. Η Αν Τζέλικοου κέρδισε το τρίτο βραβείο του Ομπσέρβερ για το θεατρικό Η σ υ ν ή θ ε ια τ η ς τ ρ ε λ ή ς μ ο υ μ ά ν α ς το 1956. Ήταν ένα βίαιο και τελετουργικό μίγμα από λέξεις, ήχους και γε γονότα που σχετίζονταν με τη ζωή των teddy boys. Το επόμενο έργο της, το Ν α κ (1961), ε φαρμόζει μια παρόμοια τεχνική στην κωμω δία των ηθών: ο Ρίτσαρντ Λέστερ με την ται νία που γύρισε τέσσερα χρόνια αργότερα, δί νει όνομα στην οργισμένη γενιά και το φρι σί νεμα. To knack είναι το «κάτι» που χαρακτηρί ζει τη χάλκινη νεολαία, το φτωχικό αντίστοιχο της χρυσής νεολαίας του γαλλικού νέου κύ ματος. Το Ν α κ (ε.τ. το νακ και πώς να το απο κτήσετε) ήταν ένα παιχνίδι, ένα μη πραγματο ποιημένο μιούζικαλ, μια φαντασίωση μέσα στον πεζό κόσμο της αγγλικής νεολαίας - ή ταν μια διάθεση σαν εκείνη που συνελάμβανε ο Άλαν Μπράιεν στο περιοδικό S p e c ta to r τ ο ν Σεπτέμβριο του 1959: «Δροσερή και προκλη τική θεατρική ψυχαγωγία έχει αρχίσει να ξεπηδάει στις σκηνές μας τα τελευταία λίγα χρόνια. Έχει επιδείξει δύο σημαντικές καινο τομίες. Τα ντεκόρ είναι ανοίκεια - μια σοφίτα στα Μίντλαντς, ένα νέο οικιστικό συγκρότη μα, ένα μαγαζί στοιχημάτων στο Σόχο, ένα υπόγειο στο Μπέιζγουότερ. Οι χαρακτήρες είναι απροσάρμοστοι κι απόβλητοι εξορισμέ νοι στην no man’s land ανάμεσα στην εργατι κή τάξη και τη μεσαία τάξη. Ο διάλογος είναι επίσης εύγλωττος, τολμηρός, πνευματώδης και συγκεκριμένος. Η βασική ώθηση του ό λου κινήματος είναι το συναίσθημα πως το έργο γράφτηκε το περασμένο σαββατοκύ ριακο, ο ενθουσιασμός τού να ακούς ζωντα νούς ανθρώπους να μιλάνε ζωντανά, εικόνες από τις εφημερίδες, διαφημίσεις, σημερινή ψυχαγωγία που μιλάει». Τέτοια ψυχαγωγία ή ταν το Ν α κ , όπως παλιότερα το S a la d D a y s του Τζούλιαν Σλέιντ, που είχε πρωτοπαιχτεί στο Μπρίστολτο 1954, ένα είδος φαντασίω σης που εκφυλίστηκε στο μιούζικαλ και που στον κινηματογράφο πήρε τη μορφή της γλυκόπικρης κωμωδίας. Στο Ν α κ , ο Τόλεν έ χει αυτό το «κάτι», το «νακ» - άρα είναι ευτυχισμένος. Ο Κόλιν δεν έχει το νακ κι έτσι

είναι καταδικασμένος να καταφεύγει στη φα ντασίωση του χαρεμιού που δίνει νόημα στη ζωή του. Η ευτυχία είναι ο έρωτας σε μεγά λες ποσότητες κι έχει τη φυσιογνωμία της Σκανδιναβής ξανθιάς: μια τέτοια παραλλαγή ονειρεύεται ο ήρωας του Ο κ τώ μ ισ ι και της Γ λ υ κ ιά ς ζωής. Ο Τόλεν κι ο Κόλιν είναι συγκάτοικοι, αλλά ζουν σε διαφορετικούς πλανή τες, αν και οι δύο, ο καθένας με τον τρόπο του, βασανίζονται από την έμμονη ιδέα του σεξ. Εκείνη την εποχή, οι Μπιτλς τραγουδού σαν θέλω να κρατήσω το χέρι σου, παράκλη ση ενδεικτική του τί συνέβαινε στην έρημο των προσωπικών σχέσεων. Η Νάνσι (Ρίτα Τάσινγκχαμ) διασχίζει το Λονδίνο, το Λονδίνο που αιωρείται, σε αναζήτηση μιας εστίας για γυναίκες - όμως η ίδια δεν είναι γυναίκα:μοιάζει περισσότερο με πλάσμα του Άρη που προσγειώθηκε στον Ποσειδώνα. Το Λονδίνο έχει το «νακ» μέσα από το έκθαμβο βλέμμα της Νάνσι, που σωρεύει γκάφες και ατυχήμα τα, για να μπει τέλος σε ένα παραλήρημα από γκαγκ, αφού συναντήσει τον Κόλιν, τον Τόλεν και «ισορροπημένο» Τομ. Βλέποντας κανείς την ταινία να εκτυλίσσεται σαν μια σειρά από ασυνέχειες, είναι δύσκολο να ανιχνεύσει τη θεατρική της καταγωγή. Ομως το Ν α κ ανήκει στην κατηγορία των τρομερών παιδιών του αγγλικού θεάτρου - περισσότερο τρομερών παρά παιδιών - που τρομοκρατούν τους φλεγματικούς ενήλικες όπως ο Πίτερ Παν. Για τους χολερικούς πουριτανούς των πράσι νων προαστίων η Νάνσι είναι μια τρελή που τρέχει πάνω σ’ ένα κρεβάτι με καρούλια: πραγματικά η Νάνσι βρίσκεται, σε κάποια στιγμή, σ’ αυτή την άβολη θέση. Η Αν Τζέλικοου είδε το θεατρικό της έργο να γίνεται «ποπ» - να γίνεται το έμβλημα της αγγλικής γενιάς του ’60: όπως γράφει ο Τζορτζ Μέλι στο Ε ξ έ γ ε ρ σ η σ τ ο στιλ2, το Ν α κ είναι μια «χα ρούμενη» ταινία. Δεν είναι ευχάριστη: είναι χαρούμενη η ίδια. Γι’ αυτό η Τζέλικοου, θαυμάστριατης βόρειας ψυχής και μεταφρά στρια του Ίμπσεν και του Τσέχοφ, βρήκε στην ταινία του Λέστερ μιαν ανεπίτρεπτη ελα φρότητα.

ΝΕΡΟΧΥΤΕΣ Η Κ ο υ ζ ίν α του Γουέσκερ δεν είχε καλύτερη τύχη για τον αντίθετο λόγο. Ο Τζέιμς Χιλ, που σκηνοθέτησε την ομώνυμη ταινία, διατήρησε

τους διαλόγους και το αποπνικτικό σκηνικό: μια μεγάλη κουζίνα εστιατορίου, τόσο που ο θεατής αρχίζει να αισθάνεται τις μυρωδιές και τις θερμοκρασίες. Όλα φαίνονται τόσο α ληθινά που κάνουν την ταινία μια καταγραφή κάντιντ κάμερα, ένα δράμα που χάνει τη δυναμική του μέσα στη μηχανική της κουζί νας. Το πνεύμα της οργής μεταφυτεύτηκε λι γότερο σκυθρωπά στον κινηματογράφο: Το Μ ό ρ γ κ α ν , μ ια κ α τ ά λ λ η λ η π ε ρ ίπ τ ω σ η γ ια θ ε ρ α

ήταν αρχικά θεατρικό έργο του Ντέιβιντ Μέρσερ, ο οποίος, λίγο αργότερα, εκνεύρισε ακόμα περισσότερο την καθωσπρέπει κριτική με το Α ς δ ο λ ο φ ο ν ή σ ο υ μ ε τ ο ν Β ιβ ά λ ν τ ι (1968). Το 1962, όταν έγραψε τον Μ ό ρ γ κ α ν ... είχε ο λοκληρωθεί η μικρή επανάσταση στο θέατρο που είχε αρχίσει με το Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή : ο Λίντσεϊ Άντερσον είχε σκηνοθετήσει στο Royal Court το έργο του Άλαν Όουεν Π ρ ο ς τ ο π ά ρ κ ο (1959) και το έργο είχε μεταφερθεί στο Στράτφορντ κι έπειτα στο Γουέστ Εντ. Ήταν η μια πλευρά των Οργισμένων: ένα έρ γο τοποθετημένο στο Λίβερπουλ, στο περι βάλλον της έντασης μεταξύ Ρωμαιοκαθολι κών και Προτεσταντών. Ο Μέρσερ δεν έδινε δεκάρα για τέτοιες θρησκευτικές ανησυχίες: τον απασχολούσε το δίδυμο πολιτικής και ψυχικής αρρώστιας σε ποικίλες μεταμφιέ σεις, που έπαιρναν τη μορφή ραδιοτηλεοπτι κών έργων. Ο Μέρσερ έγραψε το σενάριο της ταινίας που γύρισε ο Κάρελ Ράις το 1966. Αν το Νακ ήταν το καινούριο ευαγγέλιο της ποπ κουλτούρας, όπως γράφει ο Τζορτζ Μέ λι, ο Μόργκαν είναι ένας ήρωας της δεκαε τίας του ’60, μιας εποχής που χαρακτηρίζει ο Άλαν Μπράιεν από τον Ιανουάριο του 1960: «Από τον Ιούλιο μέτρησα δεκαέξι έργα που κατέβηκαν μετά από λίγες εβδομάδες. Μερι κά ήταν αβυσσαλέα σκουπίδια. Τα περισσό τερα ήταν μέτριο υλικό πλην όμως καλοπαιγμένο... Όλα ανεξαιρέτως ήταν εμπορικές α ποτυχίες. Κι όμως το ενεργητικό των ανορθό δοξων, μακρυμάλληδων, περιθωριακών θιά σων - που φοράνε αθλητικά παπούτσια - εί ναι πιο εντυπωσιακό, τόσο καλλιτεχνικά όσο και εμπορικά, από εκείνο των μεγάλων, συμβατικών παλιομοδίτικων σχημάτων με τις καλογυαλισμένες μύτες στα παπούτσια». Ο Μ ό ρ γ κ α ν στο θέατρο σηματοδοτεί μια μετα κίνηση από τον νατουραλισμό, κάτι που πα ρατηρεί κι ο Τζον Ράσελ Τέιλορ το 1962: «Αν π ε ία

μπορούμε να διακρίνουμε κάποια γενική τά ση, είναι μια απομάκρυνση από τον νατουρα λισμό, η οποία διαφαίνεται στην αυξανόμενη χρησιμοποίηση μπρεχτικών τεχνικών του η ρωικού θεάτρου (Όσμπορν, Άρντεν), την αυξανόμενη προσφυγή στον προσωπικό μύ θο, συχνά σε μισοϊστορικό πλαίσιο (Γουέσκερ, Ντιλάνι), ή απλώς τη χρησιμοποίηση ό λο και περισσότερο αντινατουραλιστικής γλώσσας μέσα σ’ ένα βασικά ρεαλιστικό πλαίσιο (Όουεν, Έφτον, Σάφερ). Μόνον ο Πίντερ, ως αδιόρθωτος ατομικιστής, μένει μα κριά από όλα αυτά: διαστροφικά, τα έργα του γίνονται όλο και πιο ρεαλιστικά». Αυτή η τάση χαρακτηρίζει τόσο τον Μ ό ρ γ κ α ν , όσο κι αρ γότερα το Κ ο υ ρ δ ισ τό π ο ρ τ ο κ ά λ ι, δύο όψεις μιας φαντασιακής κατάστασης. Το έργο του Μέρσερ, ειδικά γραμμένο για την τηλεόραση, προσαρμόζεται στη μεγάλη διάσταση και τη μεγάλη ταχύτητα. Ο Μόργκαν (Ντέιβιντ Γουόρνερ), όπως ο Κόλιν στο Ν α κ - που αγοράζει το θαυματουργό κρεβάτι για να επαναστατικοποιήσει την ερωτική του ζωή - βρίσκεται δεμένος με ζουρλομανδύα πάνω σε ένα ψυχιατρικό κρεβάτι: όμως, μέσα στη φαντα σίωση, που αποτελεί την αληθινή ζωή του Μόργκαν, το κρεβάτι τρελαίνεται πάνω στις ρόδες του. Ο Μόργκαν αποκαλύπτει, μεταξύ άλλων, την ασυνείδητη σχέση των Οργισμέ νων με την αντιψυχιατρική και τον προβλημα τισμό που ακούστηκε στη Βρετανία της δεκα ετίας του ’60 γύρω από τη σχέση της τρέλας με την κοινωνία. Το 1960 ο Ρόναλντ Λάινγκ κι ο Ντέιβιντ Κούπερ εξέδωσαν το Ο δ ιχ α σ μ έ ν ο ς ε α υ τ ό ς , ενώ ακολούθησαν το Λ ό γ ο ς κ α ι β ία (1961) και το Τ ρ έ λ α κ α ι ο ικ ο γ έ ν ε ια (1964).

ΒΡΕΤΑΝΙΚΑ ΣΚΟΥΠΙΔΙΑ Από το 1956 ώς τα τέλη της δεκαετίας του ’60, το θέατρο όπως κι ο κινηματογράφος βρέθηκαν αντιμέτωπα με τα τελευταία ξε σπάσματα της λογοκρισίας. Το 1956, όταν η επιτροπή λογοκρισίας αρνήθηκε να δώσει ά δεια σε οτιδήποτε που είχε να κάνει με την ο μοφυλοφιλία, μέλη του λεγάμενου Group σαν τον Μπίνκι Μπομόν και τον Αίαν Χάντερ, ανέλαβαν ένα ετοιμοθάνατο θεατρικό σχήμα, το Γουότεργκέιτ κι ανέβασαν το Π έ ρ α α π ό τ η γ έ φ υ ρ α τ ο υ Άρθουρ Μίλερ σε σκηνοθεσία Πίτερ Μπρουκ, ενώ ακολούθησε το Τ σ ά ι κ α ι σ υ μ π ά θ ε ια και η Λ υ σ σ α σ μ έ ν η γ ά τ α , μέχρι που

το 1958 η κυβέρνηση αποφάσισε να χαλαρώ σει τα μέτρα λογοκρισίας, ειδικά για τα ζητή ματα της ομοφυλοφιλίας που τόσο τον απα σχολούσαν. Όμως οι παραλογισμοί συνεχί στηκαν: το Κ ε κ λ ε ισ μ έ ν ω ν τ ω ν θ υ ρ ώ ν τ ου Σαρτρ παρουσιάστηκε χωρίς περικοπές στην τη λεόραση αλλά δεν κατάφερε να πάρει θεα τρική άδεια, ενώ το Τ έ λ ο ς τ ο υ π α ιχ ν ιδ ιο ύ ανέ βηκε χωρίς προβλήματα. Την επόμενη όμως χρονιά, το 1958, όταν το Court έκανε αίτηση να το ανεβάσει στην αγγλική μετάφραση σαν Τ ελ ικ ό π α ιχ ν ίδ ι, οι λογοκριτές επενέβησαν γιατί κάπου ο Θεός αποκαλεί το «Μπάσταρ δος»: η παράσταση πραγματοποιήθηκε μό νον όταν το «μπάσταρδος» άλλαξε σε «γουρούνι». Καλύτερα γουρούνι παρά μπά σταρδος. Οι Οργισμένοι, αν και συνήθως ξέ νοι μεταξύ τους, φαίνεται πως δεν ήταν ξένοι ως προς τον μινιμαλισμό του Μπέκετ και τον σουρεαλισμό του Ιονέσκο, όπως και ως προς το μπρεχτικό θέατρο που εκπροσωπείτο από το Berliner Ensemble. To Berliner Ensemble έπαιξε στο Λονδίνο, το 1956, λίγο μετά το θάνατο του Μπρεχτ, κι η ε πιρροή του φαίνεται ανάλογη με εκείνη μιας άλλης τάσης του ευρωπαϊκού θεάτρου που συνοψιζόταν στο μη-νατουραλιστικό, μη-ρεαλιστικό δράμα του Ζαν Ζενέ. Το μ π α λ κ ό ν ι του Ζενέ παιζόταν στο Arts Theatre Club την ί δια στιγμή που στο Royal Court ανέβαιναν έρ γα σαν το T h e M a k in g o f M o o του Νάιγκελ Ντένις και το Ο κ α θ έ ν α ς μ ε τη ν ε ρ η μ ιά του της Ντόρις Λέσινγκ. Παράλληλα, αναπτύχθηκε έ να είδος αντεργκράουντ θέατρο, όπως η επι τυχημένη παράσταση Μ ια β ρ α δ ιά μ ε β ρ ε τ α ν ι κ ά σ κ ο υ π ίδ ια , εν ώ σταθεροποιήθηκε ο θε σμός των κυριακάτικων μεταμεσονύκτιων πα ραστάσεων όπου συγγραφείς σαν τον Τζον Άρντεν και τον Ν.Φ. Σίμπσον παρουσίασαν για πρώτη φορά έργα τους. Μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’60, ο διακεκομμένος κύ κλος των Οργισμένων είχε καταλάβει το θέα τρο και τον κινηματογράφο, χάνοντας την ταυτότητά του. Ο Χάρολντ Πίντερ, που κουβαλούσε το βά ρος του παράλογου, συγκεντρώνει τις τάσεις της περιόδου και μαζί εκείνη που αφορά τον συσχετισμό του θεάτρου με τον κινηματο γράφο. Αποφεύγοντας να διασκευάσει δικά του έργα, ασχολήθηκε με σενάρια που θα μπορούσαν να είναι δικά του αλλά δεν ήταν.

Ανάμεσα τους είναι Ο

ά νθρω π ος π ου έτρ ω γ ε

τ ις κ ο λ ο κ ύ θ ε ς , ο Υ π η ρ έ τη ς , ο Α π ό ρ ρ η τ ο ς φ ά

και ο Μ ε σ ά ζ ω ν . Ο ε π ισ τ ά τ η ς είναι το μοναδικό του έργο που γυρίστηκε την περίοδο του φρι σίνεμα χωρίς να έχει τίποτα κοινό με την ομάδα του Λίντσεϊ Άντερσον εκτός από τον χαμηλό προϋπολο γισμό. Στον Ε π ισ τά τ η , ο Ντέιβις (Ντόναλντ Πλέζανς), ο «αλήτης» που ζητάει αναγνώριση σαν ανθρώπινο ον, είναι άλλοτε αλαζονικός, άλλοτε απογοητευμένος κι άλλοτε απλώς σε κακό χάλι. Οι αυταπάτες του τον έχουν προδώσει και, παρ’ όλα αυτά, επιμένει σε ό,τι του έχει απομείνει, ένα μέρος της αξιοπρέπειάς του. Η παρουσία αυτού του ξένου στο σπίτι ε ξάπτει τη σαδιστική ζήλια του Μικ, του νεότε ρου από τα τρία πρόσωπα που στοιβάζονται στη σοφίτα, μια σοφίτα που θυμίζει εκείνη του Τζίμι Πόρτερ. Ο Ντέιβις είναι ένας κυνη γημένος, ένας outsider, μια εκδοχή του σύγ χρονου απόβλητου που παρουσίασε ο Κόλιν Γουίλσοντο 1956. «Τα βαρύτερα, δυνατότε ρα πλάσματα σ’ αυτό τον κόσμο μοιάζουν να ’ναι τα πιο μοναδικά», έλεγε ο Τζίμι Πόρτερ στο Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή . Την ίδια χρονιά που ο Ρόμπερτ Μπολτ δια σκευάζει για τον κινημαγράφο το έργο του Έ ν α ς ά ν θ ρ ω π ο ς γ ια ό λ ε ς τ ις ε π ο χ έ ς , εμφανί ζονται τρεις ακόμη δραματουργοί: ο Τζάιλς Κούπερ, ο Πίτερ Τέρσον κι ο Τσάρλς Γουντ. Όπως γράφει ο Μέρβιν Τζόουνς σχετικά μ’ αυτούς τους τρεις, τα θέατρα που ανέβασαν τα έργα αυτών των τριών - το Hampstead Theatre Club, το Victoria Theatre και το Arts Theatre συγκέντρωναν ένα «καινούριο» κοι νό, ένα κοινό «που δεν θα πλήρωνε για να δει μια ηθοποιό να πνίγει ηρωικά τους λυγμούς της καθώς απαρνιέται μια ένοχη αγάπη... Η στάση του είναι αντίθετη από εκείνη του θεα τή του West Side Story που παραπονιόταν πως είχε άδικα πληρώσει για να κάθεται να βλέπει φτωχόπαιδα να τραβάνε μαχαίρια. Το καινούριο κοινό πληρώνει για να δει ακριβώς αυτό, αν προσθέτει κάτι στον κόσμο μέσα στον οποίο ζει». Από το Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή ώς την Ε π ισ τρ ο φ ή του Χάρολντ Πίντερ, την Τ ύ χ η του Ντέιβιντ Μέρσερ, τη Λ ε η λ α σ ία του Τζο Όρτον και τον Μ ικ ρ ό Μ ά λ κ ο λ μ του Ντέι βιντ Χάλιγουελ, το κοινό ζητούσε «την αλή θεια», μια αλήθεια που αντιστοιχούσε στη Βρετανία του Χάρολντ Γούλσον που, αν και κ ε λ ο ς Κ ο υ ίλ ε ρ , τ ο Δ υ σ τ ύ χ η μ α

Μαρά - Σαντ (Πίτερ Μπρουκ, 1967)

Εργατικός, ανακοίνωνε το 1966 το πάγωμα των ημερομισθίων. Τη στιγμή εκείνη ο Λιούις Γκίλμπερτ γύρισε για τον κινηματογράφο τον Ά λ φ ι, σ ε σενάριο του Μπιλ Νότον, που είχε γράψει το έργο για το θέατρο. Στο φεστιβάλ των Καννών, ο κεντρικός χαρακτήρας στον Ά λ φ ι συναγωνίστηκε επάξια τον Τομ Τζόουνς του Χένρι Φίλντινγκ, αλλά το βραβείο που του δόθηκε προκάλεσε συλλογική αποπληξία, κυρίως από την πλευρά των φεμινιστριών: ο Μάικλ Κέιν στο ρόλο ενός Λονδρέζου απατε ώνα συσσωρεύει κατακτήσεις και βρίζει κυνικά αρθρώνοντας μεγάλες αλήθειες. Όμως, αν και δείχνει φλεγματικός και άτρωτος, όταν ανακαλύπτει δυο σκιές στους πνεύμονές του πανικοβάλλεται και σκέφτεται σοβαρά να συμμαζευτεί - μέχρι να διαψευστούν οι φόβοι του, οπότε και θα γυρίσει θριαμβευτικά στην παλιά του ζωή. Η ταινία δεν άφηνε τον Άλφι ατιμώρητο: μετά από μια αλυσίδα γυναίκες, μένει μόνος, χωρίς κανένα να τον αγαπάει. Στη διάρκεια της ταινίας, ο Άλφι απευθύνεται στον θεατή, κάνοντάς τον μάρτυρα και συνέ νοχο: οι Βρετανοί δεν ομολόγησαν πως τους άρεσε το παιχνιδάκι, σημείο των καιρών, ό που ένας αρσενικός αντικομφορμιστής εκ θειάζεται ως θετικό κοινωνικό πρότυπο για να καταβαραθρωθεί στο τέλος. Παρ’ όλα αυτά,

Αφφμα

ο Αλεξάντερ Γουόκερ της Ή β ν ιν γ κ Σ τ ά ν τ α ρ ν τ εξέφρασε αίσθημα εθνικής υπερηφάνειας για τον Άλφι, έναν ήρωα που περιφρονεί τις γυναίκες όπως, κατά τη γνώμη του, τους αξί ζει. Το ντικενσικό γκροτέσκο του Τζον Μόρτιμερ κι αργότερα το παράλογο του Τομ Στόπαρντ ήταν η επόμενη μέρα της «θύελλας» που σή κωσαν οι Οργισμένοι. Ακόμα, ήταν η σταθε ροποίηση μιας οπτικής που ξεπερνούσε τον ρεαλισμό της «ομαλότητας», που είχε αρχί σει να επικρατεί στο θέατρο και τον κινηματο γράφο από τότε που η επίσημη βιομηχανία του θεάματος ανακάλυψε τα λαϊκά στρώματα και τη διακριτική γοητεία τους. Στις ΗΠΑ είχε γυριστεί ο Μ ά ρ τ ι του Ντέλμπερτ Μαν (1955) σε μια ιταλική γειτονιά του Μπρονξ, προσα νατολίζοντας τον κινηματογράφο σε «ρεαλι στικά» θέματα με πρωταγωνιστές «αληθι νούς» ανθρώπους. Η διαφορά των Οργισμέ νων από οτιδήποτε συνέβη στην ανταλλακτι κή σχέση λογοτεχνίας και κινηματογράφου στις ΗΠΑ, ήταν ότι αφηγούνταν μικρές ιστο ρίες πάνω σ’ ένα μεγάλο κοινωνικό καμβά: ό ταν ο Κόλιν Μακ Ίνες έγραψε την Π ό λ η τ ω ν μ π α σ τ ο υ ν ιώ ν (1957) ήταν ίσως η πρώτη φορά που κάποιος μιλούσε χωρίς αλαζονεία για τις λονδρέζικες υπο-κουλτούρες. Η Π ό λ η ... περι γράφει τις περιπέτειες του Τζόνι, μετανάστη από τη Νιγηρία που ανακαλύπτει το Λονδίνο: το Λονδίνο του Μακ Ίνες είναι η σαρδόνια φι γούρα του βρετανικού ρατσισμού που ανέχε ται τους Μαλτέζους, ανέχεται τους Κύπρι ους, αλλά όχι και τους Μαύρους, τα «μπα στούνια» (spades). Οι Οργισμένοι, συνήθως, απομακρυσμένοι από το Λονδίνο, δεν είχαν την πρόθεση να αιχμαλωτίσουν και να αναπαραγάγουν το πνεύμα του γλεντζέδικου Λονδί νου: ο Μακ Ίνες με την Π ό λ η τ ω ν μ π α σ τ ο υ ν ιώ ν και τους Α ρ χ ά ρ ιο υ ς (1959) συνθέτει ένα καταιγισμό πληροφοριών σχετικά με τη ζωή και τα όνειρα των εφήβων λίγο πριν ξε σπάσει ο μύθος του Λονδίνου που σείεται και ξεφαντώνει. Στους Α ρ χ ά ρ ιο υ ς , ο ήρωας είναι ένας 18χρονος φωτογράφος που ζει στο Νότινγκ Χιλ Γκέιτ,. μια γειτονιά όπου «οι άνθρω ποι σε δέχονται όπως είσαι». Ο νεαρός, που δεν ονομάζεται, ντύνεται με την τελευταία λέ ξη της μόδας - ροζ (που φωσφορίζει), νάιλον κάλτσες, ριγέ σακάκι - συχνάζει στα .κλαμπ τηςτζαζ κι όταν ξεσηκώνεται η μαύρη μειονό

τητα της περιοχής, συντάσσεται με τους Μαύρους. «Στα βιβλία της ιστορίας», λέει «μας διδάσκουν πως η αγγλική φυλή απλώ θηκε σ’ όλο τον κόσμο... Κανένας δεν μας κάλεσε και δεν πήραμε την άδεια κανενός. Με τά, όταν καμιά εκατοστή χιλιάδες έρχονται να εγκατασταθούν ανάμεσά μας, δεν μπορούμε να το υποφέρουμε». Ο ήρωας του Μακ Ίνες είναι πιο συγκροτημένος από τον Τζίμι Πόρτερ: η βία βρίσκεται περισσότερο γύρω του παρά μέσα του. Ωστόσο, έχουν κάτι κοινό, την Αγγλία, «που δεν είναι πια μια πράσινη κι ευτυχισμένη χώρα»3. Και, που δεν ήταν ποτέ. Ο ήρωας στους Α ρ χ ά ρ ιο υ ς είναι μαζί με τον Άρτοι Ράις του Όσμπορν, τον Μπίτι Μπράιαντ του Γουέσκερ και τον Άλφι του Νότον η θεα τρική προθήκη της Βρετανίας στα anni mirabilis. Από το Κ ο ίτ α π ίσ ω μ ε ο ρ γ ή μέχρι το Γε μ ίσ τ ε τ η σ κ η ν ή μ ’ ε υ τ υ χ ισ μ έ ν ε ς ώ ρ ε ς του Τσαρλς Γουντ, το θέατρο περιγράφεται με τη φράση του Όσμπορν: Έργα για την Αγγλία, κάτι που εκφράζει την ανησυχία για την ποιό τητα της αγγλικής ζωής και την εμπειρία τού να είναι κανείς Άγγλος. Ακριβώς όπως ο Τσέχοφ είναι διφορούμενος σχετικά με τη Ρωσία, ο Ο’ Κέισι διφορούμενος σχετικά με την Ιρλανδία ή ακόμα κι ο Ευριπίδης σχετικά με την Αθήνα, οι Οργισμένοι είναι διφορούμενοι σχετικά με την Αγγλία. Κι επειδή πρόκειται για νέους, χαμένους μέσα στις αντιφάσεις της ευημερίας, σηκώνουν θύελλα όχι στο πε δίο της πολιτικής όπως οι οργισμένοι Νέοι της δεκαετίας του ’30, αλλά μέσα στις σοφί τες και τις κουζίνες, δίπλα και μέσα στο νερο χύτη.

ΣΩΤΗ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1.

2. 3.

Ο Χάρλεϊ Γκράνβιλ Μπάρκερ (1877-1946) ήταν το υπόδειγμα του εκπροσώπου του «σοβαρού» θεάτρου. Είχε σκηνοθετήσει Γιτς, Μέτερλινκ, Χάουμπαν, Ίμπσέν, Γκαλσγουέρθι και Μέιζφιλντ καθώς και Μπέρναρντ Σο, του οποίου ήταν προσωπικός φίλος. Ο ίδιος είχε γράψει, μεταξύ άλλων, τα Απόβλητα (1907). George Melly, Revolt into Style, Penguin, London 1972. Mac Innes, Colin, Absolute Beginners, Mac Gibbon and Kee.

COUNTRY JOE: ΤΡΑΓΟΥΔΙΣΤΗΣ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΚΑΙ ΨΥΧΕΔΕΛΕΙΑΣ

Ο Κ άντρι Τζο είναι μ α ζ ί μ ε το ν Φιλ

Ο ξ ο κ υ ρ ιό τερ ο ς εκπ ρό σω π ο ς το υ π ολιτικού τρ α γ ο υ δ ιο ύ που συνόδεψ ε το υ ς κο ινω νικο ύς α γώ νες τη ς δ ε κ α ετία ς το υ ’60 σ τις ΗΠΑ. Οι δίσκοι το υ Electric M u sic F o r the M ind A n d Body, I Feel - Like - I ’m Fixin - To - D ie (μ α ζ ίμ ε το υ ς Fish) αντιπ ροσω π εύουν το π νεύμα τη ς α μφ ισ βήτησ η ς στη Δ υ τική Ακτή.

0 Joe McDonald γεννήθηκε σ’ ένα σπιτικό αφοσιωμένων αριστερών. Η μητέρα του ήταν κομμουνίστρια και έδωσε στο παιδί της το όνομα του Ιωσήφ Στάλιν. Ο πατέρας του δούλευε για την ε ταιρία τηλεπικοινωνιών Πασίφικ Τέλεφονς, και ή ταν μάλλον πιο μετριοπαθής, υποστηρίζοντας την πολιτική του Προοδευτικού Κόμματος. Ο νε αρός Joe μεγάλωσε σ’ ένα σπίτι όπου γίνονταν πολύωρες συζητήσεις για τις οικονομικές θεω ρίες, και ήταν γεμάτο ριζοσπαστικές εφημερίδες και έργα του Καρλ Μαρξ (στην πραγματικότητα ο ίδιος δεν τα διάβασε ποτέ). Αυτή η εμπειρία τον έκανε να αποκτήσει αριστερές απόψεις και να σιχαθείτις συνεδριάσεις. Ήταν η εμπειρία μάλλον, παρά η θεωρία που τον επηρέασε περισσότερο. Το 1954, όταν ο Joe ήταν δώδεκα χρονώ, όλη η μανία του Μακαρθικού αντικομμουνιστικού κυνηγητού των μαγισσών έπεσε ξαφνικά πάνω στην οικογένεια McDonald. Η κομμουνίστρια μη τέρα του Joe γλίτωσε την κλήτευση όταν κρύ φτηκε στην πίσω αυλή του σπιτιού, αλλά ο πατέ ρας του δεν μπόρεσε να ξεφύγει τόσο εύκολα. Έχασε τη δουλειά του μετά από δεκαοκτώ χρό νια, ενώ σύντομα επρόκειτο να συνταξιοδοτηθεί. Δεν πήρε καμιά βοήθεια από το συνδικάτο του, γιατί το ίδιο το συνδικάτο τον είχε καταδώσει στην Επιτροπή Αντι-Αμερικανικών Ενεργειών της Καλιφόρνιας για τις «επικίνδυνες απόψεις του». Ο Joe McDonald αναγκάστηκε να μεγαλώσει

γρήγορα. Η περιουσία της οικογένειας κατα στράφηκε, έχασαν το σπίτι τους και άρχισαν να πέφτουν από «τη μεσαία στην κατώτερη εργατική τάξη». Ενώ ήταν ακόμα στο σχο λείο, ο Joe χρειάστηκε να δουλέψει σε χειρω νακτικές εργασίες τα σαββατοκύριακα και στις διακοπές ώστε να μπορεί να συντηρείται και να βοηθάει στο νοίκι. Όσο περνούσε ο καιρός, γινόταν όλο και πιο πικρόχολος με «τους υπαλλήλους, γιατί τους έβλεπα σαν ε χθρούς». Για πολλά χρόνια αρνιόταν ακόμα και να μιλήσει σε όποιον φορούσε γραβάτα. Είχε σπουδάσει κλασική μουσική στο σχο λείο και φαινόταν έτοιμος να κάνει σταδιο δρομία στην κλασική μουσική, μέχρι που πα ράτησε το γυμνάσιο και άρχισε να ενδιαφέρεται για τη δημοσιογραφία και την ποπ. Πή γε στο Αμερικανικό Ναυτικό για τρία χρόνια, επισκέφθηκε την Ιαπωνία, και τελικά επέ στρεψε στη Νότιο Καλιφόρνια, όπου αποφά σισε να γίνει τραγουδιστής. Είχε μεγαλώσει ακούγοντας τον Woody Guthrie και τον Pete Seeger (οι γονείς του τον πήγαιναν στις συναυλίες του Seeger), με αποτέλεσμα ο Seeger να γίνει «το φως που καθοδηγούσε το ερμηνευτικό μου ύφος, επειδή άφηνε τους ανθρώπους να τραγουδούν μαζί του». Είναι μάλλον απίθανο ότι ο Seeger θα μπορούσε να αναγνωρίσει την επιρροή του, αν είχε δει ποτέ τον Country Joe στις αποχαλινωμένες α πό τη μαστούρα συγκεντρώσεις της Δυτικής Ακτής. Η μεταμόρφωση του Joe από τραγουδι στή της φολκ σε χίπι έγινε με την επίδραση του Bob Dylan. Τον είχε δει στο Χόλιγουντ Μπόουλ το 1964, και αποφάσισε: «ήθελα να γίνω σαν κι αυτόν». Έτσι πήγε προς βορρά, στο Σαν Φρανσίσκο, για να δοκιμάσει την τύ χη του, επηρεασμένος από την περιγραφή της πόλης σ’ ένα κόμικ που είχε διαβάσει στην Ιαπωνία. Το κόμικ έλεγε για μια πόλη «ό που υπήρχαν παντού μπίτνικς που έπαιζαν μπόνγκος και κιθάρες, και οι γυναίκες φο ρούσαν ολόσωμα κολάν». Πίστευε ότι οι μπίτ νικς θα εκτιμούσαν περισσότερο το παίξιμό του στην κιθάρα από τα παιδιά στο Λος Άντζελες, και είχε δίκιο. Ο McDonald ερωτεύθηκε με πάθος το Σαν Φρανσίσκο, ή για να είμαστε πιο ακριβείς, τη φοιτητική σκηνή του Μπέρκλεϊ απέναντι.

Ήταν μια συναρπαστική περίοδος για όποιον βρισκόταν εκεί, γιατί η πανεπιστημιούπολη έσφυζε από διαμαρτυρία και αναβρασμό. Βρέ θηκε ανακατεμένος σε συζητήσεις για τη ρι ζοσπαστική πολιτική, τα πολιτικά δικαιώματα και για το πώς θα μπορούσε να τελειώσει ο πόλεμος στο Βιετνάμ. Το κίνημα των πολιτι κών δικαιωμάτων και η Κουβανέζικη Επανά σταση είχαν προκαλέσει καινούρια ριζοσπα στικά ενδιαφέροντα σε πολλούς φοιτητές, που δεν γνώρισαν ποτέ το φόβο της μακαρθικής εποχής. Στο Μπέρκλεϊ η ριζοσπαστική διάθεση είχε ενισχυθεί από το τοπικό Κίνημα της Ελευθερίας του Λόγου που προσπαθού σε να εξασφαλίσει ότι κανένας δεν θα διωκόταν επειδή υποστήριζε και συμμετείχε στην εκστρατεία των πολιτικών δικαιωμάτων. Εξίσου ενδιαφέρουσα του φάνηκε η μουσική σκηνή, γιατί βρήκε εδώ μουσικούς που όπως κι αυτός έβρισκαν συναρπαστικό το συνδυασμό της φολκ με τη διαμαρτυρία, αν και στην αρχή κάποια πράγματα που συνέβαιναν του φάνηκαν εξωφρενικά. Στο Φολκ Φεστιβάλ του Μπιγκ Σουρ άκουσε τον Richard Farina να τραγουδά το Un-American Activities Dream - ένα τραγούδι που αυτός το καταλάβαινε καλύτερα από τους περισσότε ρους ακροατές. Ο McDonald όμως τρομο κρατήθηκε όταν είδε τον Farina να χρησιμο ποιεί ένα ντάλσιμερ σαν ροκ όργανο. Έγινε έ ξω φρενών «γιατί ένιωθα ότι ο Farina είχε βεβηλώσει το ιερό της μουσικής διαμαρτυρίας. Ένιωθα ότι θα έπρεπε να γίνονται όλα όπως τα έκανε ο Dylan - να παίρνουμε μια φολκ με λωδία και να της προσθέτουμε πολιτικούς στίχους». Για μια βδομάδα ο McDonald γυρνούσε στο Μπέρκλεϊ και παραπονιόταν για τον Farina σε όποιον μπορούσε να πιάσει κουβέντα. Μετά αποφάσισε ότι είχε κάνει λά θος, πριν ακόμα ακούσει το Highway 61 Revisited του Dylan. «Τα παλιά είχαν περάσει κι εγώ είχα πουληθεί. Έγινα διαμαμαρτυρόμενος ρόκερ για την υπόλοιπη ζωή μου». Η μετάβαση από φόλκι στον φρικ ήταν σταδιακή. Ο McDonald άρχισε να παίζει με μια τζαγκ μπάντα (όπως ακριβώς έκαναν και οι Grateful Dead στο Σαν Φρανσίσκο), ενώ ταυτόχρονα άρχισε να γράφει τραγούδια διαμαρτυρίας, όπως το Superbird, μια επίθε ση στη Βιετναμική πολιτική του Λίντον Τζόν-

σον και το περίφημο IFeel-Like-l’m-Fixing-ToDie-Rag. Τα ΕΡ με τα πολιτικά του τραγούδια μπορούσες να τα βρεις στις συγκεντρώσεις και «πουλιόντουσαν πενή ντα σεντς, μέσα σε μια καφέ χαρτοσακούλα». Σύντομα θα γίνονταν συλλεκτικά κομμάτια. Τα τραγούδια αυτά του νεοφερμένου στο Μπέρκλεϊ McDonald, τράβηξαν την προσοχή του Τζέρι Ρούμπιν, ενός τελειόφοιτου που ξεχώ ριζε ταχύτατα ως ο πιο εικονοκλάστης και πο λυμήχανος ηγέτης της νέας αριστερός στη Δυτική Ακτή. Ο Ρούμπιν ήθελε να πετύχει μια ε ντελώς καινούρια αρι στερή συσπείρωση και τον ενδιέφερε το ύφος όσο και η συγκεκριμέ νη πολιτική. Αργότερα ξεχώρισε μαζί με τον Άμπι Χόφμαν ως ηγέτης των Γίπις, των αγριό τερων ποπ πολιτικών της δεκαετίας του ’60. Η πρώτη σημαντική επιτυχία του Ρούμπιν στη Δυτική Ακτή ήταν η Ημέρα Συζητήσεων του Μπέρκλεϊ για το Βιετνάμ, που έγινε στο πανεπιστήμιο στις 21 και 22 Μαΐου 1965. Συγκέντρωσε αντιπροσώπους σχεδόν όλων των ομάδων που ήταν αντίθετες με την πολι τική των ΗΠΑ στο Βιετνάμ (ακόμα και μερι κών που υποστήριζαν τις κυβερνητικές θέ σεις) και είχε μεγάλη επιτυχία. Πάνω από 12.000 άτομα άκουσαν τις ομιλίες της εκδή λωσης, που δεν είχε στόχο τη δημιουργία μιας καινούριας πολιτικής αλλά, όπως το το ποθετεί ο Φρεντ Χάλστιντ στο βιβλίο του O u t N o w , όπου εξιστορεί τη διαμαρτυρία κατά του πολέμου στο Βιετνάμ, «να αμφισβητήσει τις παλιότερα αδιαμφισβήτητες ιδέες μπρο στά σ’ ένα εξαγριωμένο ακροατήριο». Ο Τζέ ρι Ρούμπιν ζήτησε από τον Joe McDonald να παίξει το ρόλο του μουσικού διευθυντή της ι στορικής αυτής συγκέντρωσης. Ο McDonald φυσικά δέχτηκε.

Από καθαρά μουσική άποψη, αυτό που α ξίζει να σημειωθεί είναι ότι ακόμα και στο Μπέρκλεϊ, την καυτή αυτή στιγμή της σύ γκρουσης, εξακολουθούσε να κυριαρχεί η φολκ μουσική της παλιάς σχολής. Στην εκδή λωση ο McDonald μοιράστηκε τη σκηνή όχι με κάποια φρεσκοφτιαγμένη ψυχεδελική μπάντα, αλλά με τη Malvina Reynolds, τη βε τεράνο λευκή τραγουδίστρια που ήταν ενερ γό μέλος του κινήματος των πολιτικών δικαι ωμάτων και γνωστή ως συνθέτης του Little Boxes. Αυτό το κάπως ακατάδεχτο τραγούδι που μιλούσε για τα πανομοιότυπα σπίτια των προαστίων «φτιαγμένα από μικρά ξυλάκια» και τους πανομοιότυπους ιδιοκτήτες τους, που τους είχαν κάνει πλύση εγκεφάλου, ήταν από τα αγαπημένα των ακροατών της φολκ και τραγουδιστών όπως ο Pete Seeger. Η εκδήλωση έγινε σε μια μεταβατική πε ρίοδο για τον McDonald που είχε αρχίσει να βαριέται τη μουσική φολκ. Έπαιξε τώρα για πολύ μεγάλα πλήθη σε νέου είδους πολιτικές εκδηλώσεις και η νέα εποχή χρειαζόταν νέα μουσική. Σταμάτησε να είναι ακουστικός φολκι και να παίζει με την Instant Action Jug

Band και δημιούργησε ένα καινούριο, εντε λώς διαφορετικό σύνολο, τούς Country Joe and the Fish. Η ετικέτα «κάντρι» δεν του άρε σε ποτέ, «αλλά του κόλλησε». Όσο για τα υπόλοιπα μέλη, ήταν ένας κιμπορνίστας, έ νας ντράμερ και ένα κιθαρίστας, ο Barry Melton, που έγινε αμέσως διάσημος, όταν έ γινε γνωστό ότι είχε μείνει κάποτε στο ίδιο σπίτι με τον Woody Guthrie, στο Μπρούκλιν, και τον είχε δει να παίζει κιθάρα. Όπως και ο Dylan, το καινούριο συγκρότη μα σύντομα θα απέρριπτε το φολκ ύφος του Guthrie και θα άρχιζε να χρησιμοποιεί ηλε κτρικά όργανα. Στη συνέχεια, καθώς η μόδα των ναρκωτικών σάρωνε τη Δυτική Ακτή, έγι ναν φανατικοί και άγρια ψυχεδελικοί. «Βρέ θηκα σ’ ένα χώρο, όπου συνέβαινε μια πολιτι στική, πολιτική και μουσική συγχώνευση και ταίριασα ακριβώς», λέει ο McDonald. «Γίναμε ένα περίεργο φαινόμενο, και αν σου άρεσε η μουσική μας, δεν υπήρχε τίποτα άλλο να α κούσεις». Από το καλοκαίρι του 1966 μπορούσες να βρεις τους Country Joe and the Fish όχι μόνο σε πορείες και συγκεντρώσεις για την ειρήνη, αλλά και στο Fillmore, τη Μέκα των χίπις του Σαν Φρανσίσκο, όπου άνοιγαν το πρόγραμμα για τους Grateful Dead. Τώρα ο McDonald συνδύαζε το πολιτικό του φολκ ύφος με το ροκ, με την κλασική μουσική («ήμουν επηρεα σμένος από το Περ Γκιντ - το έπαιζα στο σχο λείο»), με την υπνωτική δουλειά του κιθαρίστα John Fahey, ακόμα και με τη μουσική που θυμόταν από την Ιαπωνία. Το αποτέλεσμα σε τραγούδια όπως το “Section 43” και το “Bass Strings” («το οποίο νομίζω ήταν το πρώτο τραγούδι που γράφτηκε για το κάπνισμα μα ριχουάνας ») ήταν ένα παράξενο, στροβιλι στικό ανακάτεμα των κόσμων της πολιτικής και των ναρκωτικών, «Οι άνθρωποι λένε ότι αυτό ήταν η απόλυτη ψυχεδέλεια», λέει ο McDonald. «Δεν ξέρω. Αυτό που ξέρω όμως είναι ότι δεν υπήρχαν άλλοι σαν κι εμάς, τουλάχιστον μέχρι τους Pink Floyd». Ο Country Joe έγινε διεθνώς γνωστός ως χίπι αστέρας της ποπ, αλλά κράτησε και το ρόλο του ως πολιτικοποιημένος, φρικ εμψυχωτής. Εμφανιζόταν σε φεστιβάλ με ελεύ θερη είσοδο και στις σημαντικές πολιτικές εκδηλώσεις, πράγμα που συχνά περιείχε τη

σύγκρουση ανάμεσα «στον αυθορμητισμό των χίπις, που με γοήτευε, και στον συγκρο τημένο πουριτανισμό της αριστερός». Μια τέτοια σύγκρουση συνέβη στις 15 Απριλίου 1967, την ημερομηνία που συνδέε ται με ένα από τους μεγαλύτερους θριάμ βους του αντι-πολεμικού κινήματος. Η Επι τροπή Ανοιξιάτικης Κινητοποίησης είχε προ γραμματίσει μεγάλες διαδηλώσεις στην Ανα τολική και στη Δυτική Ακτή. Στη Νέα Υόρκη βγήκαν στους δρόμους 400.000 άνθρωποι, στη μεγαλύτερη πορεία που είχε γίνει μέχρι τότε στις ΗΠΑ, ενώ 74.000 διαδηλωτές έκα ναν μια αντίστοιχη πορεία στο Σαν Φρανσί σκο. Ο Country Joe φυσικά ήταν πρόθυμος να πάρει μέρος, και λέει ότι τον είχαν καλέσει να εμφανιστεί στη μαζική συγκέντρωση στο στάδιο Κέζαρ. Αυτό που συνέβη εκεί, ήταν η κλασική σύγκρουση της αριστερός και των χίπις. Ο McDonald συμφωνεί ότι ήταν «μα στουρωμένος και φευγάτος» όταν έφθασε στο αθλητικό στάδιο, όπου ένα τεράστιο πλή θος άρχισε να επευφημεί τον αστέρα της ποπ και το συγκρότημά του, που μπήκαν μέσα ανεβασμένοι πάνω σ’ ένα φορτηγό. Οι διοργα νωτές δεν χάρηκαν ιδιαίτερα, γιατί είχαν απο φασίσει ότι τα συγκροτήματα θα έπαιζαν έξω από το στάδιο, ενώ το Κέζαρ θα το χρησιμο ποιούσαν για την καθαρά πολιτική συνάντη ση. Πέταξαν έξω λοιπόν τους Country Joe and the Fish. Οι Diggers, μια από τις αγριότερες ομάδες των χίπις του Σαν Φρανσίσκο, πήραν το μέ ρος των μουσικών, μετέφεραν τον εξοπλισμό του συγκροτήματος πάλι μέσα, και υποχρέω σαν τους διοργανωτές να τους αφήσουν να παίξουν. Μόλις είχαν προλάβει να παίξουν το “Fixin-To-Die Rag”,, όταν τους έκοψαν την παροχή ρεύματος. Ο McDonald ακόμα παρα πονιέται ότι «οι χειρισμοί της αριστερός» του κατέστρεψαν τα ιδανικά του «να είναι όλα έ να πράγμα, η μουσική, η διασκέδαση και η πολιτική». Η ποππολιτική της Δυτικής Ακτής είχε εξε λιχθεί σε μια μαστουρωμένη σύγχυση και δεν την βοηθούσε καθόλου η έλλειψη συντονι σμού των μουσικών με τις πολιτικές ομάδες κατά του πολέμου στο Βιετνάμ όπως ήταν οι

Φ ο ιτ η τ έ ς γ ια μ ια Δ η μ ο κ ρ α τικ ή Κο ινω νία (SDS), ο ι ρ ιζ ο σ π ά σ τε ς ή ο ι Γίπις. Κα ι ο ι μο υ σ ι κ ο ί μ ε τα ξύ τ ο υ ς δ εν συ μ π α θ ο ύ ν τα ν ιδ ια ίτ ερ α , κ α τά τ η γνώ μ η τ ο υ λ ά χ ισ τ ο ν τ ο υ M cD o na ld. Ε ίχε κά νε ι « β ία ιο υ ς κ α υ γά δ ες » γ ια τ η ν π ο λ ιτι κή μ ε τ η ν Jan is Jo p lin , γ ια τ ί π ίσ τε υ ε ό τ ι «η

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΚΛΑΣΙΚΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ Σειρά: ΙΣΤΟΡΙΑ

J an is δ εν ε ίχ ε π ο λ ιτικ ό η θ ικ ό κώ δ ικ α σ τη ζω ή τη ς » κ α ι α π έρ ρ ιπ τε επ ίσ η ς τ η ν π ο λ ιτικ ή σ τ ά ση τω ν G rateful D ead κ α ι τω ν Jefferso n A irpla ne . Ή τ α ν κα χύ π ο π το ς α κ ό μ α κ α ι με τ ο υ ς M C5, τ η ν ά γ ρ ια επ α ν α σ τα τικ ή π α ρ έ α α πό τ ο Ν τιτ ρ ό ιτ, ε π ειδ ή « εμ φ α ν ίσ τη κ α ν α πό τ ο

(Αρχαία - Μεσαιω νική - Νεότερη)

NICHOLAS HAMMOND Κ α θη γ ητή ς Π α νεπ ιστη μίο υ

π ο υθ ενά, κ ρ α υ γ ά ζο ν τα ς “ σ π ά σ τε τ ο υ ς φ ρ α γ μο ύς, χ τυ π ή σ τε τ η ν α σ τυ ν ο μ ία ” κ α ι τ έ τ ο ια , ν τ υ μ έ ν ο ι με π ε ρ ίε ρ γ α ρ ού χ α , π α ίζο ν τα ς δ υ ν α τή α π ο κρ ο υ σ τική μ ο υσ ικ ή χ ω ρ ίς κ α ν έν α δ ια π ισ τευ τή ρ ιο . Α ν θ έ λ ε τ ε τ η γ νώ μ η μου, θα

ΤΟ ΘΑΥΜΑ ΠΟΥ ΔΗΜΙΟΥΡΓΗΣΕ Η ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ

μ π ο ρο ύ σ α ν ν α ε ίν α ι τ ο υ FBI. Τ ην επ οχή ε κ ε ί νη όμ ω ς, ε ίχ α σ υ ν έ χ εια τ ο FBI σ το μ υ α λ ό μου». Λ ίγ ο υ ς τ ρ α γ ο υ δ ισ τ έ ς έπ α ιρ ν ε σ τα σ ο β α ρ ά ο J o e M cD o na ld κι έ ν α ς απ’ α υ τ ο ύ ς ή τ α ν ο Jim M orriso n τω ν D oors. Δ ε ν ε ν έ κ ρ ιν ε τ η ν π ο λ ιτικ ή τ ο υ θ έσ η (δεν ε ίχ ε κα μ ιά ), α λ λ ά κ α τ α λ ά β α ιν ε τ ο μή νυμ α που υ π ήρ χ ε πίσω από τ α μ α ν ια σ μ ένα θ ε α τ ρ ικ ά ψ υ χ ο δ ρ ά μ α τά τ ο υ , ό πω ς τ ο «The U n kn o w n Soldier» που ο M orriso n τ ο α να π α ρ ισ το ύ σ ε σ τη σκη νή. Ο M orriso n π ρ ο ε ρ χ ό τα ν από ο ικ ο γ έ ν ε ια σ τ ρ α τιω τικ ώ ν κ α ι όπ ως ο M cD o na ld, ε ίχ ε ά μ ε σ η ε μ π ειρ ία τ ο υ μ ιλ ιτα ρ ισ μ ο ύ κ α ι μπ ο ρ ο ύ σ ε να γ ρ ά ψ ε ι γ ι ’ α υ τό ν. 'Ο ταν ο M orriso n, ν τυ μ έ ν ο ς σ τα δ ε ρ μ ά τ ιν α σ ε ρ ν ό τα ν σ το έ δ α φ ο ς φ ω νάζ ο ν τα ς «ο π ό λ εμ ο ς τ ελ ε ίω σ ε... γ ια τ ο ν άγ ν ω σ το σ τρ α τιώ τη » , όπ ω ς έ κ α ν ε σ τη σ υ ν α υ λ ία τω ν D oo rs σ το Λ ο νδίνο σ το Ρ ά ου ν τχ ά ου ζ, τ ο Σ ε π τέ μ β ρ ιο τ ο υ 1968, τ ο α π ο τέλ ε σ μ α ή τα ν σ υ γκλ ο ν ισ τικ ό . Η μο να δ ική α υ τή σ τιγ μ ή α π ει κό ν ιζε τ ις ο δ ύ ν ε ς τ ο υ Β ιε τν ά μ κ α λ ύ τ ε ρ α από

"To mo πρόσφατο βιβλίο του Ν. Hammont για τη Μακεδονία (1991)" Me 51 εικόνες και 20 χάρτες Μ ετάφραση: Φ. Κ. Βώρος

ε κ α τ ό μ έ τρ ια τ ρ α γ ο ύ δ ια δ ια μ α ρ τ υ ρ ία ς .

ΡΟΜΠΙΝ ΝΤΕΝΣΛΟΟΥ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: X. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ-Κ. ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΔΗΜ. Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑ Ιπποκράτους 8, 106 79 Τηλ.: 36.27.318

Αφφμα

1 1 8

ηλ

^Γιορτή'* Βιβλίου^

# 1 2 / 2 8 Μ α ίο υ ^Ι

ΗΤϊεδίο-Αp t U S w (

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΕΚΔΟΤΩΝ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΩΝΑΘΗΝΩΝ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΔΗΜΟΥ ΑΘΗΝΑΙΩΝ

Με/^Α ι^ ΓΜ·\00

ΑΛΚΗ ΖΕΗ Ο ι μεγάλοι και τα παιδιά. ΑΛΚΗ[ ΖΕΗ

Η μ ω β cομπρέλα

Δυο κόσμοι μακρινοί, σχεδόν απλησίαστοι.

Μ ε τους δικούς τους νόμους >ΛΙ Σ Τ Ο Ν Κ Ο Σ Μ Ο

και τις δικές τους αλήθειες ο καθένας. Π ώ ς, λο ιπόν, να καταλάβουν οι μεγάλοι ότι μια μωβ ομπρέλα μπορεί να κάνει η φαντασία των παιόιων να κ α λ π ά ζει αχαλίνωτη;

Ημωβ ομπρβΧα Κ εδροΣ ΤΟ Π Α ΙΔ ΙΚ Ο ΒΙΒΛΙΟ