Τεύχος 356

ΓΙΑΝΝΗΣ ΜΑΡΗΣ

\

m

jctkl

Ο. ντε ΜπαλζάκNo 60*Α Γλπνός No 61*Τ. Τξόυς·Νο 62* Κ. Χατζηαργύρης No63 Ζ. Ζενέ No 66 Νέοι Λογοτέχνες No 69 Αριστοφάνης No 72* Ζ. Πρεβέρ No 73 Μ. ντε Σαντ No 77 Κ.Π.ΚαβάφηςΝο78ΧΛΜπόρχεςΝο79 Μ.ΚούντεραΝο80* Μ.ΓιουρσενάρΝο81ΑΚοραήςΝο82Κ.ΜαρξΝο83* Μ. Βίαν No 85 Νέοι Λογοτέχνες No 87 Κ. Βάρναλης No 88* Τ. Μαν No 90 Φ. Νίτσε No 91Κ. Θεστόκης No 92 Ρ. Μπαρτ No 93 Ν. Λαπαθτώτης No 95 Ε. Ρόίδης No 96 Ε. Ζολά No 97 Σταντάλ No 98 Μακρυγιάννης No 101

Λουκιανός No 102 Νπντερό No 103 Τ. Άγρας No 104 I. Βερν No 105 Θ. Καίρης No 106

Παραμυθάδες No 108*Ε. 'Εσσε No 109Ά ΚαμύNo 110 Β, Ουγκό No 111 Ε. Άλαν Πόε No 112Φ. Κόντογλου No 113 Σ. Μπέκετ No 115 Κ Πολίτης No 116 ΆΠάλληςΝο118Β,ΜαγιακόφσκιΝο121 Ε.ΙονέσκοΝο122Μ.ΦουκώΝο125 t Ζ,ΛακάνΝο 126 Ζ,ΠωλΣαρτρΝο 127 Φ.ΝτοστογιέφσιαΝο131 NX Λώρενς No 132Τ.Σ. 'Ελιοτ No 133 Μ. Ντυράς No 134Αριστοτέλης No 135 Σ. ντεΜπωβσυάρNo 136Γ. Θεστοκάς No 137 Φ.Σ. Φπξέραλντ No 138 Τ. Ουώιαμς No 139 Α Κάλβος No 140' 1 Γ. Σεφέρης No 142 Γ. Φλωμπέρ No 143 Ο. Έκο No 145 Α Λουμάς No 147 Α Κρίση No 149 Σ. Φρόυντ No 150 Α Αρτώ No 1510. Ουάιλντ No 152 Β. ΓουλφNo 153 Γ.Β,Γκαίτε No 154 ΚΚαρυωτάκης No 157ΚΛεβί -Στρως No 158Ε ΧέμινγσυεϊNo 159 Ζ. ΚοκτώNo 160 Μ. Χαιντεγκερ No 161 Β. Ναμπόκοφ No 162 Α Παπαδιαμάντης No 165 t Π. Λεκατσάς No 166 Ασωπός No 167 Λ Αραγκόν No 168 Α Τσέχωφ No 169 Σ. Τσίρκας No 171 Τ. ΣτάινμπεκΝο 173 Όμηρος No 174 Μ. ντεΘερβάντες No 176 Βολταίρος No 177 Ε.Πάουντ No 178 Μολιέρος No 179ΑΧάτζής No 180 Ε.ΊψενΝο 181 Ν.ΧάμμετΝο182 Π.ΒαλερίΝο183 Ζ. ΜπατάιγNo 187 Ν.Καξαντξάκης No 190 Θουκυδίδης No 191 Φ.Γ.ΛόρκαΝο192 Ρ.ΤσάντλερΝο193 Β.Ράιχ No 197 Ρ. Μούζιλ No 199 Α Τολστόι No 200 | Π. Ελυάρ No 201 Ζ. Σιμενόν No 202 Γ. ντε Μωπασάν No 204 1 Γ. Ρήσος No 205 Α Ζτντ No 206 Α Μπρετόν No 207 Μ. Μπρεχτ No 211 Α Αλεξάνδρου No 212 Α Σολωμός No 213 Α Λουπέν No 218 Φ. Πετράρχης No 218 Γκ.Γκ. Μάρκες No 223 Τξ. Όργουελ Νο226 Τ.Λειβαδίτης No 288 Κ Ντίκενς No 229 Δάντης No 230 Γκ. ΑπολλτναίρNo 231 Ρ. Βελεστινλής No 235 Σοφοκλής No 243 Τζ. Κέρουακ No 249 Μαρκ Τουαίν No 252 t_ Γιούκιο Μισίμα No 256 Μαριβό No 257 f . Μ. Καραγάτσης No 258 Αρθουρ Μίλλερ No 259 Χένρυ Τζαύιμς No 260 Γ. Ξενόπουλος No 265 ΓκράχαμΓκρην No 267 Γ. Σκαρίμπας No269 Χενρυ Μίλλερ No 273 Ράινερ Μαρία Ρίλκε No 2741.Καποδίστριας No 275 Γ. Βιζυηνός No 278 Ζαχαρίας Παπαντωνίου No 285 t ΝόρμανΜαίηλερ No 286 ΜισέλΤουρνιε No 287 Πίνδαρος No 294 ΑντόνιοΓκράμσι No 295 Μάριος Χάκκας No 297 Δημοσθένης Βουτυράς Νρ 198 ΠηνελόπηΔέλτα No 300 Μισέλντε Μονταίν No 304 Αρθούρος Ρεμπώ No 305 Ανδρέας Καρκαβίτσας No 306 Σ. Μυριβήλης No 309 Μ. Αξιώτη No 311 EM. Φόστερ No 312 Κολέτ No 313 Κ. Χαιζόπουλος No 319

Ρ. Κενώ No 320 Τ. Χάρντυ No 324 Κ Κρυστάλλης

No 326 Γ. Σάνδη No 327 Α ντε Σ. Εξυπερύ No 330 1 1CΠαλαμάς No 334 Η. Βενέζης No 337

διαβάζω

..... t... ΤΑ Α Φ I Ε Ρ

ΠΟΥ

Σ ΗΜΕ Ι Ω

ΣΤΕΡΙ ΣΚΟ

ΕΧ

Τ ΑΗΘ Ε I

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ 1995 Η σ ύγχρονη εκ δ ο τικ ή π α ρ ο υ σ ία σ τ α ε λ λ η ν ικ ά γ ρ ά μ μ α τ α

νέα βιβλία

ελληνική πεζογραφία

ν έ α βιβλία

ελληνική πεζογραφία

νέα βιβλία

ελληνική πεζογραφία

ν έ α βιβλία

ποίηση

ν έ α βιβλία

ν έ α βιβλία

το βιβλίο στον κινηματογράφο

νέα βιβλία

ξένη πεζογραφία

νέα βιβλία

ξένη πεζογραφία

ν έ α βιβλία

ξένη λογοτεχνία

νέ α βιβλία

ξένη λογοτεχνία Γιούκιο Μισίμα

νέα βιβλία

βιβλιοθήκη του έρωτα

ΒΙΒΛΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΤΕΧ ΝΗΣ ΤΟΥ ΝΙΚΟΥ ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ L = Π σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα = !

ν έ α βιβλία

μαρτυρίες

£

Μάρκος Γεροτλλνος

ΑΝΑΜΝΗΣΕΙΣ (1867-1957)

*

Σελίδες ααά την ιστορία 1% νεώηφης ιατρούς στην 'Ελλάδα Εκδοςεε Καςτανκπή ■

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΗΙΔΙΩΤΙΚΗ

ΖΩΗ ΤΟΪ

Προεδρογ

ΜΑΟ

ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΓΜΑΤΑ ΤΟΪ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΙΑΤΡΟΪ ΤΟΓΜΑΟ

Ε κδόσεις Καςτανιωτη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ

ν έ α βιβλία

σκέψη, χρόνος και δημιουργοί δ ιεύ θ υ νσ η άειρέίς: Θ. Ν ιά ρ χο ς

1995 ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ 1995 ΤΙΜΟΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Μήδεια..................................................................................1500 ΔΕΙΛΙΝΟΣ ΑΗΜΗΤΡΗΣ Στη γη του έρωτα (Μ υθιστόρημα)....................................2000 ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ ΛΙΛΥ Σοφίας το ανάγνωσμα (Μυθιστόρημα)............................2500 ΚΑΠΟΣ ΠΑΥΛΟΣ Και ξαφνικά χιόνισε χρόνια (Μυθιστόρημα)..................3000 ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Φαλαμπέλα (Αφήγημα).......................................................1500 ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ ΙΩΑΝΝΑ Η κυρία Κατάκη (Διηγήματα)........................................... 2000 ΜΑΤΖΟΥΡΑΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ανάμεσα σε δύο κόσμους. Συγγραφείς στη Γερμανία με ελληνικό διαβατήριο (Ανθολογία)...............................2500 ΜΠΡΟΥΝΤΖΑΚΗΣ ΞΕΝΟΦΩΝ Γυναικωνίτης (Μ υθιστόρημα)..........................................2000 ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ ΜΑΓΔΑ Ο ασημένιος καθρέφτης (Αφήγημα).................................2000 ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΑΗΜΗΤΡΗΣ Πέμπτη εποχή (Μυθιστόρημα).......................................... 3000 ΠΟΤΑΜΙΑΝΌΣ ΑΗΜΗΤΡΗΣ Χωρικά ύδατα (Μυθιστόρημα).........................................4000 ΧΡΗΣΤΙΑΗΣ ΛΕΝΟΣ Bororo (Μυθιστόρημα)...................................................... 3000

ΒΑΡΑΛΗΣ ΝΙΚΟΣ Τρις επί τύμβου.................................................................. 1000 ΒΡΕΤΤΟΣ ΣΠΥΡΟΣ Τραγω δία............................................................................1000 ΚΑΚΟΥΛΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ο γυρισμός............................................................................ 200 ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ηχείο ανάσας..................

1000 ΜΑΡΚΙΛΗΣ ΜΑΡΙΟΣ Ποιήματα με ημερομηνία λήξεω ς..................................... 1500 ΠΑΠΑΑΑΚΗ ΑΘΗΝΑ Γη και πάλι...........................................................................1500 Η άγρυπνη των ουρανών....................................................1500 ΡΟΥΣΣΟΣ ΤΑΣΟΣ Το πλοίο-φάντασμα............................................................1500 ΣΚΛΗΒΑΝΊΩΤΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Μια φέτα φεγγά ρι...............................................................1000 ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΑΛΕΞΗΣ Απλή μέθοδος των τριών....................................................1000 ΤΖΑΝΕΤΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Ονείρου έρως.......................................................................1000 ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ Το κυπαρίσσι των εργατικών............................................ 1500

Nagisha Osima..................................................................... 4000 Pier Paolo Pasolini.............................................................. 4000 Γιώργος Τζαβέλλας............................................................ 4000

ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΛΟΥ ΚΑΤΙΑ Οι Ινδίες μ ο υ ..... ...........................................

3500

ΓΡΑΜΨΑΣ ΘΟΔΩΡΟΣ Τριάντα χρόνια ακριβώ ς...............................

2500 ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΙΑΗ "Ιωάννα''.............................................................................. 2000 ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ Αυγά Μαύρα........................................................................1500 ΣΚΟΥΡΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ο Καραγκιόζης παρά λίγο Βεζύρης................................ 2000 ΣΚΟΥΡΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ο Καραγκιόζης παρά λίγο Βεζύρης...’95 ....................... 2000

ΑΠΝΤΑΪΚ ΤΖΩΝ Αναζητώντας τον εαυτό μου (Μνήμες)............................4000 ΓΙΟΣΙΜΟΤΟ ΜΠΑΝΑΝΑ Ν.Ρ. (Μυθιστόρημα)..,........................................................ 3000 Ε ΪΜ ΙΣ ΜΑΡΤΙΝ Αλλοι άνθρωποι (Μία ιστορία μυστηρίου)................................................... 4000 ΕΣΝΟΖ ΖΑΝ Λίμνη (Μυθιστόρημα)........................................................ 2500 ΙΝΟΟΥΕ ΓΙΑΣΟΥΣΙ Έρωτας και εκδίκηση (Μυθιστόρημα).... ........................ 3000 ΚΑΒΑΜΠΑΤΑ ΓΙΑΣΟΥΝΑΡΙ Το σπίτι των κοιμισμένων κοριτσιών και άλλες ιστορίες.............................................................. 3000 ΜΙΣΙΜΑ ΓΙΟΥΚΙΟ Ο ήχος των κυμάτων (Μυθιστόρημα)..............................3000 ΗΘΑΛΑΣΣΑΤΗΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ Β’ Αφηνιασμένα άλογα (Μυθιστόρημα)..........................5000 ΜΙΙΕΝΙ ΣΤΕΦΑΝΟ Κωμικοί, τρομαγμένοι μαχητές (Μυθιστόρημα)................................................................... 3000 ΝΕΪΛΟΡ ΓΚΛΟΡΙΑ Οι γυναίκες της οδού Μπρούστερ (Ένα μυθιστόρημα σε επτά ιστορίες)................................................................ 4000 ΝΙΤΟΜΠΕ ΙΝΑΖΟ ΜΠΟΥΣίΝτο - Ο κώδικας των Σ αμουράι...........................4000 ΟΟΥΤΣ ΤΖ Ο ΪΣ ΚΑΡΟΛ Η αυτοφυλακισμένη (Νουβέλα)........................................ 1500 ΡΙΝΖΕΡ ΛΟΥΙΖΕ Ο έρωτας του Αβελάρδου (Μ υθιστόρημα)......................3000 ΤΟΥΕΪΝ ΜΑΡΚ Ο άνθρωπος που διέφθειρε το Χ άντλεϊμπεργκ (Μυθιστόρημα)....................................................................1500

ΓΚΡΟΥΜ ΟΥΙΝΣΤΟΝ Φόρεστ Γ κ αμ π.................................................................... 2000 Γκαμπισμοί.............................................................

1000 ΕΑΙΣΟΝ Τ Ζ Ε ΪΜ Σ - ΡΟΟΥΖ ΜΠΕΡΝΑΡΝΤ Αθάνατη Αγαπημένη...................................................

2000 ΧΑΡΙΣΟΝ ΤΖΙΜ Θρύλοι του π άθους.......... ................. $000

ΑΛΜΠΟΥΜ Δημήτρης Λίτσας (1881-1952)..........

8000 ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ Κάλλας-Μήδεια. Όψεις ερμηνείας (Πανόδετο)............10000 ΝΤΙΚΜΑΝ ΝΤΑΝ Κρυμμένες διαστάσεις..................................... ...,.,.,.«.;,....2500

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ ΚΑΡΔΙΑΑΠΟ ΣΑΝΤΙΓΙ Ερωτικές ιστορίες γυναικών.................... .......2000 ΠΙΕΡ ΖΟΖΕ Έρευνες για τη σεξουαλικότητα Αρχεία Γάλλων υπερρεαλιστών........................................3000 ΜΙΡΜΠΩ ΟΚΤΑΒΙΟΣ Το ημερολόγιο μιας καμαριέρας (Μυθιστόρημα).... ...................................

3000 ΠΟΥΣΚΙΝ ΑΛΕΞΑΝΤΡ Σ. Μυστικό ημερολόγιο (1836-1837).................................... .2000 ΝΤΥΚΛΟ ΣΑΡΑ ΠΙΝΟ Οι εξομολογήσεις του Κόμη ντε***.................................2000 ΤΟΥΕΪΝ ΜΑΡΚ Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Ε ύ α ς............... ,,.,.,.....2000

ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ού αιώνα Τόμος Α ’ (ΚΑΛΒΟΣ, ΣΟΛΩΜΟΣ, ΠΑΛΑΜΑΣ).........6000 Τόμος Β’ (ΣΕΦΕΡΗΣ, ΘΕΜΕΛΗΣ, ΡΓΓΣΟΣ, ΒΡΕΤΤΑΚΟΣ, ΕΛΥΤΗΣ, ΖΕΥΓΩΛΗ - ΓΛΕΖΟΥ, ΠΑΠΑΔΓΓΣΑΣ)................................................................. 5000

ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΣ ΜΑΡΙΝΟΣ Αναμνήσεις 1867-1957 (Σελίδες από την ιστορία της νεώτερης ιατρικής στην Ελλάδα)............................. .4000 ΣΟΥΙ ΑΙ ΖΙ Η ιδιωτική ζωή του προέδρου Μ άο................................6000 ΤΣΙΜΠΙΛΑΡΟΣ ΒΑΣΟΣ Με την άκρη της πένα ς............ .........................................4000

ΚΟΥΝΕΛΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Στην πεδιάδα του Ιονίου ............................................. 3000 ΤΕΤΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Το θράσος του καλλιτέχνη να γρά φει..............................3000 ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ποιον φοβάται η Βιρτζίνια Γουλφ; (Δημόσια κείμενα)............ ................................................3000

ΓΕΩΡΓΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Στις απαρχές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής............................... .........................5000

ΤΡΙΒΙΖΑΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ Τα γουρουνάκια-κουμπαράδες........................................ 2000 Το μεγάλο ταξίδι του Τουρτούρι..................................... 2000 Οι ιππότες της τηγανητής πα τά τας................ .................2000

ΤΣΟΥΜΑΝΗΣ ΑΝΤΩΝΗΣ Μουσική αγωγή στο νηπιαγωγείο. Από τη θεωρία στην πράξη (Μουσικά παιχνίδια - Τραγούδια)....................... 4000

ΠΙΕΡΖΑΝ ΑΝ Τον καιρό της Τζούλυ

,.2000

1995 ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ 1995 ΤΙΜΟΚΑΤΑΛΟΓΟΣ_______ ΝΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Η "Παιδική αποθήκη" και ο Δημήτριος Πανταζής...............................................2000

ΜΙΛΕΡ ΛΙΖΑ Κατανοώντας το βρέφος σ α ς.............. ............................. 2000 ΜΠΟΛΜΠΥ ΤΖΩΝ Δημιουργία και διακοπή των συναισθηματικών δεσμών....... .........................................4000

21. ΓΙΑΜΑΝΑΚΑ ΧΙΣΑΣΙ Μελί-Μελό. Ο κόσμος άνω κ ά τω .....................................2000 47. ΖΙΓΚΕ ΝΑΣΡΙΝ ζομπο - Το κορίτσι του ποταμού.................................... 2000 166. Μ ΙΡΑ ΪΓ ΜΑΡΙ-ΟΝΤ Γεννημένος κατακτητής..................................................... 1500 167. ΝΕΣΤΛΙΝΓΚΕΡ ΚΡΙΣΤΙΝΕ Χούγκο - Έ να παιδί στην καλύτερη ηλικία........................*...

168. ΠΛΟΥΝΤΡΑ ΜΠΕΝΟ Η καρδιά του πειρατή........................................................2500

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Β. - ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ Τ. Ανοιξιάτικο ανθολόγιο για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας...........................................2000 Καλοκαιρινό ανθολόγιο για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας.............. .............................2000

·Β Β Π 8 Β 1 1 Ε Π 1 1 Ε ίΒ Β 3 Ε Π 3 Η 5 · ΓΙΑΝΟΣ Λάρυ Φάρυ ο Ψ ευτοδοντάς....................................

2000 ΝΕΣΤΛΙΝΓΚΕΡ ΚΡΙΣΤΙΝΕ Ο Γιόκελ, η Γιούλα κι ο Γιέριχο........................... ...........2000 ΣΟΛΕ ΜΠΕΡΤΡΑΝ Η τσιγγάνικη φλογέρα.......................................................2000 ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ ΤΑΣΟΥΛΑ Το καραμελόδεντρο............................................................2000

ΙΝΚΠΕΝ ΜΙΚ Ο καλός δεινόσαυρος.........................................................1400 Ο κροκόδειλος.....................................................................1400 Αυτό το τερατάκι................................................................1400 Όλες οι αγκαλίτσες.............................................................1400 ΠΙΕΝΚΟΒΣΚΙ ΓΙΑΝ Ψ ίθυροι................................................................................1400 Οχ! Μια μύγα .....................................................................1400 Βραδινό φαγητό..................................................................1400 Μικρά τέρατα.... .................................................................1400

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ Ζ Υ Ρ Α Ν Ν Α Σ Ζ Α Τ Ε Λ Η ^ = ι

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα =

■Τα ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ

ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΦΑΚΙΝΟΥ

• Το έβδομο ρούχο (ΕΙΚΟΣΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

• Η μεγάλη πράσινη (ΤΡΙΑΚΟΣΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Ζάχαρη στην άκρη (ΔΕΚΑΤΗ ΕΝΑΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Η Μερόπη ήταν το πρόσχημα (ΔΕΚΑΤΗ ΤΡΙΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ

ΙΩΑΝΝΑΣ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗ

ΙΩΑΝΝΑ ΚΑΡΑΤΖΑΦΕΡΗ

• Το χαμένο κουμπί • Επιπλωμένα δωμάτια • Μπαζαγιάζι • Οι δύο τελευταίοι •4-2=0 • Η ζωή σε τέσσερις πράξεις • Τα κορίτσια της Ερεχθείου • Καφενείον ο Τέταρτος Κόσμος • Ζευγάρια της Αθήνας

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η *=

Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα =

ηι

τα

ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ

ΤΑΤΙΑΝΑΣ ΓΚΡΓΓΣΗ-ΜΙΑΑΙΕΞ

• Χρονικό ενός εφιάλτη • Στη σκάλα του Ουρανού • Αναδρομές • Και ιδού ίππος χλωρός • Σπαράγματα

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

'ΤΑ

β ιβ λ ία

ΤΟΥ

ΔΗΜΗΤΡΗ ΝΟΛΛΑ

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

ΠΑΥΛΟΥ ΜΑΤΕΣΙ

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

Τ Α ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

ΤΑΣΟΥ ΡΟΥΣΣΟΥ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

ΓΙΑΝΝΗ ΞΑΝΘΟΥΛΗ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ =

Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα = *

.ι

ι ι ^ = Τ Α ΒΙΒΛΙΑ TOY

ΑΝΤΩΝΗ ΣΟΥΡΟΥΝΗ

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η —= Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα = =

=ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

ΓΙΩΡΓΟΥ ΣΚΟΥΡΤΗ

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ιγ=

τ α β ιβ λ ία τ ο υ

ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ^= ϊι

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ

ΑΡΗ ΦΑΚΙΝΟΥ

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ij=TA ΒΙΒΛΙΑ TOY

ΔΙΟΝΥΣΗ ΧΑΡΙΤΟΠΟΥΛΟΥ=ι

ΔΙΟΝΥΣΗΧΑΡΓΓΟΓΚΛΤΟι'

Λιοτό^ς Χ ί?ιτόκ9υλ*ς

525

ΤΑΓΜΑ ΠΕΖΙΚΟΥ

φ

Π □ ΤαίΒηΜτηςχΜίάας

άανειχιά Γραβάτα

Β m

Διονύσγς Χαριτόπουλος

Δέσποινα

Τη νύχτα που ’ιρογε ο Μπούχοβι

■Ρ»

-... — Εναντίον του Marlboro

Ε κ δ ό σ ε ις Κ α ς τ α ν ιω τ η = = Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΒΡΑΒΕΙΟ ΝΟΜΠΕΛ 1994 ΚΕΝΖΑΜ ΠΟΥΡΟ ΟΕ

< 5 ιαβ<άζο^

ΠΕΡΙ ΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ No 356 ΟΚΤΩΒΡΙΟΣ 1995 Α ι α β α ζ ω - Α κ ο ύ ω - Β λ έ π ω __________________ 3 5 Best Seller 3 7 Βραχυγραφίες 4 0 Επωνύμως Βιβλίο και βιβλιο-

δεσία τέχνης Γοάφει ο Ανδρέας Γονιάρης 4 2 Αλληλογραφία Γράφει ο Β. Βασιλικός 4 3 Ρεπορτάζ Ελληνική Τέχνη: Αρχαία Γλυπτά, ΛαϊκήΤέχνη Γράφειο Η. Μαγκλίνης 4 4 Άρθρο Ηλογοτεχνική ζωή της Θεσσαλονίκης Γοάφει ο Π. Σφυρίδης 5 6 Άρθρο Απότηνεικονογραφική ώςτην αλφαβητική γραφή Γράφει οΓ. Κυριαζόπουλος 6 0 Τα Παλιά Τι είναι ποίηση Γράφει ο Ν. ΧατζηκυριάκοςΓάκας 6 2 Το ξένο βιβλίο Βιβλίο από την Αγγλία Επιμέλεια: Η. Μαγκλίνης 6 4 Λιλιπούτεια Απαντούνοι: Ο. Καράγιωργα, Κ. Μητροπούλου, Γ, Τζανετάκης

Σύνταξη: 33.01.239 Λογιστήριο: 33.01.241 Διαφημίσεις: 33.01.313 Συνδρομές: 33.01.315 Fax: 33.01.315

Ιδρυτής: ΠερικλήςΑθανασόπουλος Διευθυντής: ΓιώργοςΓαλάντης Αρχισυντάκτης: ΗρακλήςΠαπαλέξης Σύνταξη: ΚατερίναΓρυπονησιώτη, Βασίλης Καλαμαράς, ΗρακλήςΠαπαλέξης, ΒάσωΣπάθή, ΚαίτηΤοπάλη. Υπεύθυνηοικονομικών:ΒάσωΣπάθή Συνδρομές:ΑθανασίαΣπάθή Διαφημίσεις: ΗρακλήςΠαπαλέξης Καλλιτεχνικήεπιμέλεια: ΝένηΡάις Επιμέλεια-Διορθώσεις: ΒίκυΚωτσοβέλου Στοιχειοθεσία- ΗλεκτρονικήΣελιδοποίησηφιλμ-Μοντάζ: ΕΝΤΥΠΟοε, ΖωοδόχουΠηγής48, τηλ.:38.36.058- 38.12.373 Εκτύπωση: ΓιώργοςΤσιροβασίλης, ΠαλαιάςΚαβάλας38, τηλ.:59.87.678 Βιβλιοδεσία: Χρ. Παπαδόπουλος, Αγ. Φανουρίου30-ΝέαΛιόσια,τηλ.:5719675 Διανομή: ΝέοΠρακτορείοΤύπου

ΣΥΝ ΕΝ ΤΕΥ ΞΗ 7 0 Ο Πέτρος Τατσόπουλος μιλάει στον Η. Παπαλέξη

Π Α Ρ Ο Υ Σ ΙΑ Σ Ε ΙΣ 8 4 Μόλις κυκλοφόρησαν Γοάφουνοι: Τ. Δημητρούλια, Λ. Εξαρχοποάλου, Β. Καλαμαράς, Γ. Κεντραπής, Α. Κοντακίδης, Π. Κρημνιώτη, Ν. Κώτσιου, Κ. Μαλαφάντης, Σ. Ντάλης, Γ. Παπαδάτος, Η. Παπαλέξης, Γ. Ψυχάρης 1 0 6 Υπό έκδοσιν Επιμέλεια Β. Καλαμαράς

Κ ρ ιτ ικ έ ς 109

Ποίηση Κικής Δημουλά: Η Εφηβεία της Λήθης Γράφει ο Β. Καραλής

1 1 2 Εφηβικά Μάνου Κοντολέων: Γεύοη πικραμύγδαλου Γράφειο Γ. Παπαδά­ τος 1 1 4 Χόρχείεμπρούν. Χαιρετίσματα από τον Φεδερίκο Σάντσεθ Γράφει ο Φ.Δ. Δρακονταειδής116 Μελέτες Ζ.Ι. Σιαφλέκη: Ηεύθραυτπη αλήθεια. Εισα­

γωγή στη θεωρίατου λογοτεχνικού μύθου Γοάφει ο Ν. Κολοβός

Δ ε λ τ ία 1 2 3 Βιβλιογραφικό 1 3 4 Κριτικογραφία

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : Γ ιά ν ν η ς Μ α ρ η ς Ιδιοκτήτης-Εκδότης: ΓιώργοςΓαβαλάς&ΣΙΑΕ.Ε.

1 4 4 Γώργος Λεονταρίτης: Ο Μαρής και η εποχή του 1 4 9 Βάοιας Τσοκόπουλος: Το λογοτεχνικό πρόσωπο του Γ. Μαρή 1 5 3 Ντίνα Τζιμογιάννη: Ο Μα-

ρής, οι γυναίκες και ιοέρωτας 1 5 7 Βάοιας Τσοκόπουλος: Οαστυνόμος Μπέκας Κεντρικήδιάθεση: Αθήνα: «Διαβάζω» Α.Μετταξά26, Αθήνα10681 Θεσσαλονίκη: Βιβλιοπωλείο «Κέντροτουβιβλίου»Λασσάντη9τηλ. 237.463

ειτ ■ “Οεπιθεωρητής",1994

jA k Ε Λ Φ 1 Ν 1 Μ Ε Λ Ε Τ Ε Σ

jp

/ ο

,

Δ Ο Κ ΙΜ ΙΑ

J. Ρ. Mallory

I

p

S

o

-

' c i/p o jn c iio i

Π Ρ Ο Β Λ Η Μ Α Τ ΙΣ Μ Ο Ι

Μια συγκλονιστική μελέτη για το μακρυνό παρελθόν των ευρωπαϊκών λαών

νεχοΰς εξελι- " |ης της τυπογραφίας

T.V.: Η ΜΕΓΑΛΗ ΑΔΕΛΦΗ 8 ΚΕΙΜΕΝΑ ΠΑ ΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ AA.W. ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΜΙΑΣ ΔΕΚΑΕΤΙΑΣ ΚΕΙΜΕΝΑ ΓΙΑΤΗ ΔΕΚΑΕΤΙΑΤΟΥ '60 Μ ητςος Αλεξανδροιιουλος ΔΑΙΜΟΝΕΣ ΚΑΙ ΔΑΙΜΟΝΙΣΜΕΝΟΙ

Ανδριανα Βλάχου, Ted Benton, Reiner Grundmann ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΦΥΣΗ Ανλρεας Δ. Γληνος ΒΙΟΛΟΓΙΚΗ ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ Νικος Κ οτζιας ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΝΩΣΗ: ΕΝΑ ΣΥΣΤΗΜΑ ΕΝ ΤΩ ΓΙΓΝΕΣΘΑΙ Νικος Λέανδρος ΜΑΖΙΚΑ ΕΝΤΥΠΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

Ε λλη Παιιιια ΚΟΜΜΟΥΝΑ ΤΟΥ 1871 Η ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ 21 ΟΥΑΙΩΝΑ; Λύσανδρος Π απανικολαου Η ΑΣΤΙΚΟΔΗΜΟΚΡΑΤΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Γ ιώργος Π λειος ΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΧΡΗΣΤΟΣ ΣΑΜΟΥΗΛΙΔΗΣ ΟΙ "ΔΗΜΟΙ" ΤΟΥ ΕΥΠΟΛΗ

Π ιερ Μ πουρντιε ΜΙΚΡΟΚΟΣΜΟΙ

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΤΣΟΥΝΗΣ ΤΑ ΔΡΩΜΕΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΥΣΗ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΚΟΣΜΟ ΤΩΝ ΖΩΩΝ ΛΕΞΙΚΟ ΓΙΑ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Πιερ Μ πουρντιε ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΟΙΝΩΝΙΟΛΟΓΙΑΣ

Νικολας Χρηςτακης ΜΟΥΣΙΚΕΣ ΤΑΥΤΟΤΗΤΕΣ

Ουμπερτο Ε κο Η ΠΟΙΗΤΙΚΗ ΤΟΥ ΤΖΑΙΗΜΣ ΤΖΟΥΣ Ουμπερτο Ε κο ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ ΣΤΟΝ ΘΩΜΑ ΑΚΙΝΑΤΗ Σ ονια Ι λινςκαγια Ο Κ. Π. ΚΑΒΑΦΗΣ ΚΑΙ Η ΡΩΣΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ "ΑΡΓΥΡΟΥ ΑΙΩΝΑ" Αρης Μ αραγκοπουλος ULYSSES: ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΣΤΟΝ «ΟΔΥΣΣΕΑ» ΤΟΥ ΤΖΑΙΗΜΣ ΤΖΟΥΣ Ρ ομπερτ Μ ουζιλ ' ΠΕΡΙ ΒΛΑΚΕΙΑΣ Λεωνίδας Χρηςτακης ΑΥΤΟΚΤΟΝΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΛΗΤΕΙΑΣ ΤΑ ΨΕΥΔΩΝΥΜΑ

Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΗΣ ΓΝΩΣΗΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΕΡΕΥΝΑΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΑΝΟΙΧΤΟΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΛΦΙΝΙ, ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 23-25, 106 77 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 38 30 955, f a x : 33 03 175

0 πίνακας παρουσιάζει τα * εμπορικότερα βιβλία του μήνα, σύμφωνα με 'τ α στοιχεία που μας παραχώρησαν 30 βιβλιοπώλες αΒ’ άλή εην; Ελλάδα, δηλώχο-ντας ο καθένας τους τέσσερα βιβλία που είχαν τις περισσότερες πωλήοεις. ΤΑΣΤΟΙΧΕΙΑΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: Αίολος-ΑΘ. Αριστοτέλης-ΑΘ. Βαγιονάκης-ΑΘ. Γκοβόστης-ΑΘ. Γκρίτσης-Γεωργιάδης-Καλλιθέα. Διάλογος-Βύρωνας. Διάμετρος-Χαλκίδα. Δωδώνη-ΑΘ. Δωδώνη-Γιάννινα. Ειρμός-Δράμα. Ελευθερουδάκης-Αθ. Ενδοχώρα-ΑΘ. Έντυποθεσσ. Εξαρχόπουλος-ΑΘ. Εστία-ΑΘ. Ευρυπίδης-Χαλάνδρι. Ιανός-θεσσ. Κανουπάκης-Ιεράπετρα. ΚαραβίαςΡουσσόπουλος-ΑΘ. Κεντρί-θεοσ. Κρομμύδας-Χίος. Λέξη-ΚαλαμάταΙίόΓΟ-ΑΘ. Μεθενίτης-Πάτρα. Μιχαλάς-ΑΘ. Νέοτωρ-Κατερίνη. Πλέθρον-Αθ. Πρίσμα-ΑΘ. Πρίσμα-Πειραιάς. Σάκης-Νέα Σμύρνη. Σύγχρονη Εποχή-ΑΘ.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Α ΓΡ Α Μ Μ Α Τ Α ΧΡΗΣΤΟΣ ΑΞΕΛΟΣ

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΡΙΤΙΚΗΣ ΤΗΣ ΝΕΟΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΙΑΣ

0 προβληματισμός του τρόπου κατά τον οποίο γίνεται η πλατιά πρόσληψη της ελληνικής ιστορίας από την Κοινή Γνώμη οδηγεί στο θέμα «η ιστοριογραφία, τα είδη της και ο εξευτελισμός τους». Το δοκίμιο παρουσιάζει την αγνοημένη θεωρητική και κριτική, δηλαδή αντιπαραδοσιακή παράδοση, το κέντρο της οποίας αποτελούν ο στοχασμός και το έργο του Δημήτρη Γληνού.

Με το βιβλίο αυτό ο συγγραφέας ανοίγει νέους ορίζο­ ντες στην ιστορική έρευνα της φιλοσοφίας της θρη­ σκείας. Παρακολουθώντας την εξέλιξή της, αναζητεί την αρχή της στους πρώτους Έλληνες φιλοσόφους που εξετάζονται ως θεολόφοι συνάμα, όπως και οι πρώτοι χριστιανοί φιλόσοφοι, προπάντων ο ιερός Αυ­ γουστίνος, ο πραγματικός πατέρας της φιλοσοφίας της θρησκείας. Από τον Hegel, ιδρυτή του ιδιαίτερου κλά­ δου της φαινομενολογίας, η μελέτη προχωρά διαμέ­ σου της ιστορίας της φιλοσοφίας, για να καταλήξει στα σύγχρονα ρεύματα - με ειδικό παράρτημα για την ανά­ πτυξη του κλάδου στην Ελλάδα.

ΠΛΙΝΘΟΙ, ΛΙΘΟΙ ΤΕ ΚΑΙ ΚΕΡΑΜΟΙ... Ξεφυλλίζοντας το ΕΨΙΛΟΝ (10/9/95), το περιοδι­ κό της Κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, «πέσαμε» πάνω σ’ ένα κείμενο της δημοσιογράφου Σταυρούλας Παπασπύρου - μας βομβάρδισε και με δύο άλλα κείμενά της στο ίδιο τεύχος - που α­ φορούσε στα «Κέντρα δύναμης του πολιτι­ σμού», με τίτλο Τα δρομολόγια της κουλτούρας. Κι η περιπέτεια της ανάγνωσης αρχίζει. Ούτε λί­ γο, ούτε πολύ σε πέντε σελίδες με δεκαέξι (16) ' φωτογραφίες και λεζάντες «ξετίναξε» το χώρο του βιβλίου, του θεάτρου, της τηλεόρασης, του κινηματογράφου, της μουσικής, της ζωγραφι­ κής. Στο εισαγωγικό της σημείωμα, για να μας «μπά­ σει» στα άδυτα της κουλτούρας, πληροφορεί τον αδαή αναγνώστη ότι όλα, σχεδόν, σχεδιάζο­ νται κι αποφασίζονται στα πεζοδρόμια και στα μπαρ της Αθήνας. Άποψή της! Το κείμενό της αρχίζει με το χώρο του βιβλίου. Πριν όμως, φροντίζει να διευκρινίσει ότι ο κατάλογος είναι μακρύς αλλά όχι εξαντλη­ τικός. Σε μια χώρα όπου όποια πέτρα κι αν σηκώ­ σεις θα βρεις «παράγοντες», οφείλεις να είσαι ε­ πιλεκτικός... Η επιλεκτική λοιπόν, - με ποια κριτήρια; - Κα Σ.Π. αναφέρεται στο χώρο του βιβλίου αρχίζο­ ντας από τους οικονομικά εύρωστους εκδοτι­ κούς οίκους: Τον Πατάκη, τον Καστανιώτη και τονΛιβάνη. Για τον Πατάκη οι πληροφορίες περιορίζονται σε μια αναφορά στα «λυσάρια» των σχολικών μας χρόνων και στο ότι «ο εκδοτικός οίκος είναι “ανοιχτός” για την ώρα στο χώρο της λογοτε­ χνίας». Σας δίνει αυτή η εικόνα την εντύπωση ότι ο Πατάκης είναι ένας από τους τρεις πιο εύρω­ στους εκδότες; Αρκεστείτε σ' αυτά και πολλά

σας είναι, θα σκέφτηκε. Σειρά έχει ο Λιβάνης. Είναι ο εκδοτικός οίκος που τον έχουν αναλάβει «τα παιδιά του υπουργού», «οι νέοι πεζογράφοι» είναι «ευπρόσδεκτοι» και «πολύ συχνά τυγχάνουν προσοχής α­ πό το μεγάλο όνομα του οίκου, τον Βασίλη Βασι­ λικό». Πάει κι ο Λιβάνης. Ο Καστανιώτης τώρα, ο «ξανθός πρίγκηψ» πα­ ρακαλώ. Εδώ οι πληροφορίες είναι πολλές. Ο Κωστής Παπαγιώργης είναι «ο αθόρυβος ανα­ γνώστης πολλών χειρογράφων», ο Θανάσης Νιάρχος «ο συνδετικός κρίκος του εκδότη με τους συγγραφείς που έχουν κύρος (!)», η Αννα Σταματοπούλου «το δεξί χέρι» του Καστανιώτη και η Λουκία Ρικάκη «στις multi - media στρατη­ γικές». Εδώ η γράφουσα είναι καλά πληροφορημένη. Πάρα κάτω κι ο Κέδρος «που κρατά τα σκήπτρα του κύρους - για πόσο;» κι ο Γιάννης Κοντός - α­ πούσα η Λεμπέση - ως άλλος Κέρβερος που «για να εισχωρήσει κανείς στο ‘’άβατο” χρειάζε­ ται τα εύσημά του» Περί εκδοτικών οίκων τέλος. Αυτοί χαράζουν τα δρομολόγια της κουλτούρας στο χώρο του βιβλίου, θα σκέφτηκε η Σ.Π. Εσείς ενδεχομένως πιστεύατε ότι μερίδιο στον εκδοτι­ κό χώρο έχουν κι άλλοι εκδότες όπως π.χ. η Εστία, ο Εξάντας, η Γνώση, η Άγρα, ο Κάκτος, η Νεφέλη, ο Gutenberg, το Δελφίνι, ο Οδυσσέας, ο Γκοβόστης, ο Φιλιππότης, η Καρδαμίτσα, ο Παπαδήμας, τα Ελληνικά Γράμματα, το Θεμέλιο, η Δωδώνη, ο Στοχαστής, η Στιγμή, η Μέλισσα, ο Ζαχαρόπουλος, η Πόλις, ο Ίκαρος, ο Ηριδανός, το Πλέθρον, ο Ψυχογιός, η Ωκεανίδα, ο Γαβριηλίδης, η Χατζηνικολή, η Σύγχρονη Εποχή, ο Σοκόλης, η Επικαιρότητα, ο Παρατηρητής, οι Ροές, ο Μίνωας, ο Ολκός, η Opera, η Κριτική, το Libro, το Κάτοπτρον, η Αλεξάνδρεια, το Ροδακιό, η Άμμος, για να αναφέρουμε μερικούς ενδεικτικά· πλανάσθε πλάνην οικτρά. Οι εκδοτικοί οίκοι που δεν αναφέρονται καν στο γραπτό της Σ.Π. δεν χαράσσουν δρόμους, δεν είναι κέντρα δύναμης, δεν συμβάλλουν στη δια­ μόρφωση του εκδοτικού τοπίου, η προσφορά τους δε είναι τόσο ασήμαντη ώστε δεν αξίζει τον κόπο να τους επικαλεστούμε, θα σκέφτηκε.

Βμχνψφίεζ

Εξάλλου την ιστορία του βιβλίου στον τόπο μας τη γράφουν μόνον οι μεγάλοι, έτσι φαί­ νεται να πιστεύει η Σ.Π. Πλην όμως, κάποιος που ασχολείται επαγγελματικά με το βιβλίο, όπως η Σ.Π., θα έπρεπε να μην υιοθετεί την τρέχουσα λογική του κάθε γιά πι· θα έπρεπε η ενασχόλησή της με' τα βι­ βλία να την έχει τόσο ευαισθητοποιήσει ώ ­ στε να διακρίνει, τουλάχιστον, τη διαφορά μεταξύ ποσότητας και ποιότητας. Παρακάτω όμως διαβάζουμε έκπληκτοι ότι «το 90% του αναγνωστικού κοινού είναι γυναίκες, όποιος συγγραφέας τις αγνοεί δεν επιζεί». Φαίνεται ότι η Σ.Π. έχει πληρ ο­ φορίες από μυστικά κέντρα που εμείς δεν γνωρίζουμε. Εκτός αν ήθελε να γράψει αλλά δεν το γράφει - ότι το 90% του κοινού της λογοτεχνίας είναι γυναίκες. Κι αυτό ό­ μως είναι αστήρικτο. Βασιζόμενη λοιπόν σ ’ αυτή την αβάσιμη και λανθασμένη πληρο­ φ ορία ισχυρίζεται ότι τα γυναικεία περιοδι­ κά, τρία μάλιστα τον αριθμό, πληροφορούν «τις εν δυνάμει αναγνώστριες της ελληνι­ κής λογοτεχνίας». Δεν υπάρχουν δηλ. ανα­ φορές σ ’ αυτά τα περιοδικά - τα οποία είναι βέβαια υπερδιπ λάσια α π ’ αυτά που η Σ.Π. αναφέρει - στην ξένη λογοτεχνία; Ό σο για τη Λέξη, το Δέντρο, τα Ρεύματα και πολλά άλλα λογοτεχνικά περιοδικά, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της, δεν παίζουν κανένα ρό­ λο. Και συνεχίζει με τον καθηγητή Δημήτρη Μαρωνίτη, ο οποίος, σύμφωνα με την άπο­ ψή της, παίζει καθοριστικό ρόλο στην απο­ νομή των κρατικών βραβείων και τη Μ υρσί­ νη Ζορμπά που προωθεί το βιβλίο στο εξω­ τερικό και η οποία, ειρήσθω εν παρόδω, εί­ ναι το «κόκκινο πανί» για τον Καστανιώτη. Αν αυτή την τελευταία πληροφορία δεν γνωρίζει ο αναγνώστης του άρθρου, τότε πώς θα έχει συνολική εικόνα του εκδοτικού χώρου; Τέλος αναφέρεται στην εκπομπή «Άξιον Εστί» - αν δεν παινέψουμε το σπίτι μας θα πέσει να μας πλακώσει - στην Ελευθεροτυπία, στα Νέα και στο Βήμα. Όσο για τα μπεστ σέλερ και τα περί «ικανού κυνηγού λογοτεχνικών διαφημίσεων» του διαβάζω ένα και μόνον θα πούμε, επειδή ά­ μεσα μας αφορά. Ο τρόπος με τον οποίο χρησιμοποιεί το περιοδικό - για να αποδεί­

Βραχυγραφίες

ξει άραγε τι; - δείχνει πλέον ξεκάθαρα ότι η Σ.Π. κάτω από το μαξιλάρι της κρύβει επιμελώς τεύχη του ΚΛΙΚ και του Λοιπόν. Αυτά φαίνεται ότι είναι τα προσφιλή της αναγνώ­ σματα. Και έχει τόσο πολύ επηρεαστεί, ώ­ στε προσπαθεί να εγκαινιάσει τα κρατούντα σε άλλους χώρους ήθη και στο χώρο του βι­ βλίου. Ο χώρος του βιβλίου απομονώνει τέ­ τοιες συμπεριφορές και τις αποβάλλει. Γα τα υπόλοιπ α μέρη του κειμένου της που ακολουθούν, ας την κρίνουν άλλοι.

ΤΑΜΠΟΥΚΙ, ΠΕΡΕΪΡΑ ΚΑΙ ΜΑΣΤΡΟΓΙ AN I Ένα καινούριο μυθιστόρημα του γνωστού από άλλα του έργα Ιταλού συγγραφέα Αντόνιο Ταμπούκι θα κυκλοφορήσει σύντο­ μα στα ελληνικά σε μετάφραση Ανταίου Χρυσοστομίδη από τις εκδόσεις Ψυχογιός. Πρόκειται για το μυθιστόρημα Έτσι... ι­ σχυρίζεται ο Περέιρα, στο οποίο ο ομώ­ νυμος ήρωας διηγείται όσα έζησε τον Αύ­ γουστο του 1938 στην Πορτογαλία κάτω α­ πό τη δικτατορία του Σαλαζάρ, ενώ δίπλα μαινόταν ο Ισπανικός Εμφύλιος πόλεμος, παραμονές σχεδόν του Β’ παγκοσμίου π ο ­ λέμου. Οι κριτικές για το βιβλίο του Α. Ταμπούκι στην Ιταλία και στη Γαλλία ήταν διθυραμβι­ κές. Η Monde, η llnita, ο Nouvel Observateur και άλλες εφημερίδες και πε­ ριοδικά όλων των ιδεολογικών αποχρώσε­ ων το χαιρέτισαν με ενθουσιασμό. Ένας συγγραφέας του βεληνεκούς του Πιραντέλο και του Πεσόα, του Ντ’ Ανούντσιο, του Ρίλκε και του Μαγιακόφσκι. Δεν είναι ένα απλό πολιτικό βιβλίο. Είναι ένα βιβλίο πανανθρώπινο. Το βιβλίο πάραυτα έγινε σενάριο κάτω από το άγρυπνο μάτι και τη συνεργασία του συγγραφέα, επενδύθηκε μουσικά από τον Ένιο Μορικόνε και με πρωταγωνιστή τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι, ο οποίος δήλωσε ότι η ενσάρκωση του Περέιρα ήταν ο καλύ­ τερος ρόλος της κινηματογραφικής του καριέρας. Το σενάριο κυκλοφορεί σε βιβλίο στην Ιτα­ λία με εισαγωγικό κείμενο του Ταμπούκι,

/ συνέντευξη του Μαστρογιάννι, κείμενο του σκηνοθέτη, όλους τους διαλόγους και με θαυμάσιες ασπρόμαυρες φωτογραφίες α­ πό την ταινία. Η κυκλοφορία του μυθιστορήματος στα ελ­ ληνικά, προβλέπεται για τις αρχές Οκτω­ βρίου· η ταινία δεν γνωρίζουμε αν έχει πρ ο­ γραμματιστεί να προβληθεί στις κινηματο­ γραφικές αίθουσες το χειμώνα. Ας αρκεστούμε, προς το παρόν, στην ανάγνωσή του.

ΣΚΟΤΩΝΩ ΚΑΙ ΠΛΗΡΩΝΩ Μεσούντος του θέρους κυκλοφόρησε στα ελληνικά η Αυτοβιογραφία του Ρούντολφ Ες σε μετάφραση Λευτέρη Μαυροειδή από τις εκδόσεις Νεφέλη. Ο Ρούντολφ Ες, ο στυγνός δολοφόνος εκα­ τοντάδων χιλιάδων Εβραίων, Ρώσων, Τσιγ­ γάνων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης των Νταχάου, Ζαχενχάουζεν και Άουσβιτς,διη­ γείται τη ζωή του γράφοντας στη φυλακή, πριν καταδικαστεί σε θάνατο κι η ποινή του εκτελεστεί εκεί όπου είχε εξοντώσει μαζικά χιλιάδες αθώα θύματα στους θαλάμους αε­ ρίων. Η άναρχη διήγηση - ίσως κάτω από το βά­ ρος της εκτέλεσής του - η σταδιακή πορεία του σε ειδεχθή εγκληματία, ο τρόπος που ο Ρούντολφ Ες επιλέγει τα περιστατικά που θα αποτυπώσει στο χαρτί, είναι αρκετά για να πείσουν και τον πιο ανυποψίαστο ανα­ γνώστη ότι ένα από τα σημαντικότερα επι­ τεύγματα του φασισμών ήταν η μετάλλαξη πολλών απλών ανθρώπων σε ανθρώπους χωρίς συνείδηση. Η συνείδηση, δίδασκε ο Χίτλερ στους συνεργάτες του, είναι επινόηση ε­ βραϊκή και ακρωτηριασμός του ανθρώ­ που. Είμαστε και θέλουμε να είμαστε βάρβα­ ροι, γιατί αυτό είναι τίτλος τιμής - π ρέ­ πει να είμαστε άγριοι, η αγριότητα και η βάναυση δύναμη επιβάλλονται στη μά­ ζα - πρέπει να κατανικήσουμε μέσα μας τον άνθρωπο. Ο πρόλογος στην Αυτοβιογραφία του Ρού­

ΝΕΑΑΠΟ ΤΟ ΕΘΝΙΚΟ

ντολφ Ες είναι ΚΕΝΤΡΟ ένα κείμενο ΒΙΒΛΙΟΥ κατάθεση που (Ε.ΚΕ.ΒΙ.) πρέπει να δια­ βαστεί απ’ ό­ Από τον Ιούνιο του 1995 που λους κι ενδε­ άρχισε να λειτουργεί το Ε.ΚΕ.ΒΙ χομένως με ώς σήμερα ολοκλήρωσε και κάποιες αλλα­ υλοποιεί σημαντικές εργασίες γές να μοιρα­ που αφορούν στο χώρο του βι­ στεί στους μα­ βλίου. Ενδεικτικά αναφέρουμε θητές όλων ότι: των σχολείων • Πριν τα Χριστούγεννα θα της χώρας. κυκλοφορήσει πιστωτική Επειδή σ’ κάρτα που θα διευκολύνει αυτόν περιστις αγορές βιβλίων με τη γράφεται όλη συνεργασία της Εθνικής η αλήθεια Τράπεζας. για τη θα­ • Τον Οκτώβριο θα πραγμα­ νάσιμη α­ τοποιηθεί κύκλος σεμιναρίων πειλή που για εκδότες και βιβλιοπώλες. α ν τ ιπ ρ ο • Αρχίζει σύντομα ο ε­ σω πεύει μπλουτισμός της βιβλιολογιγια την αν­ κής βιβλιοθήκης με βιβλία και θρωπότητα ηλεκτρονικό υλικό. η φασιστι­ • Προγραμματίζονται συσ­ κή ιδεολο­ κέψεις για τις δημοτικές βι­ γία. βλιοθήκες, τις ειδικές και τις Πενήντα χρό­ κινητές μονάδες, νια μετά τη • Ολοκληρώθηκε η μελέτη συντριβή του για τη μετατροπή της στοάς φασισμού το Ορφέως σε βιβλιοχώρο και αίτημα όλου υποβλήθηκε στην ιδιοκτήτου πολιτισ μέ­ τρια φιλεκπαιδευτική Εται­ νου κόσμου ρεία, που έχει την ευθύνη δεν μπορεί να υλοποίησης του έργου. Το είναι οι «επα­ Ε.ΚΕ.ΒΙ. θα διατηρήσει εκεί νορθώσεις» ή γραφείο με δυνατότητα πρό­ « α π ο ζ η μ ιώ ­ σβασης του κοινού στις υπη­ σεις». ρεσίες του. δεν αποζη­ μ ιώ ν ο ν τ α ι με κανένα τρόπο ούτε και συγχωρούνται οι γενο­ κτονίες και τα συλλογικά αίσχη. Τα ση­ μεία και τέρατα των Γερμανών στη χώ­ ρα μας δεν μπορούν να περιοριστούν μέσα στην επικίνδυνα απλουστευτική λογική του «σκοτώνω και πληρώνω». Ισχυρίζεται ο Άρης Φακίνος στα Ν έα - κι έ­ χει δίκιο. Π

Βραχυγραφίες

\

ριεχόμενο του βιβλίου. Ή ακόμη: Με τα χρήματα που θα έδινα για το δέσιμο προτιμώ ν ’ αγοράσω έ­ να βιβλίο παραπάνω. Όταν δεν πρόκειται για ένα σχήμα λόγου που θέλει να υποδηλώ σει - κάπως αυτάρεσκα - το πόσο πολύ διαβάζουμε, τότε έχω πολλές αντιρρήσεις για τη χρησιμοποίηση κατά τρόπο απόλυτο, αυτών ή παρόμοιων εκφράσεων. Δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα, αλλά και αδικούν μια μεγάλη τέχνη. Τη Βιβλιοδεσία Τέχνης. Δεν ανταποκρίνονται στην πραγματικότητα γιατί δεν υπάρχει βιβλίο χωρίς βιβλιοδεσία. Και η α­ πλή χαρτόδετη βιβλιοδεσία, βιβλιοδεσία είναι. Βέβαια στην αφορισ τική δήλωση: «Δεν μ ’ ενδιαφέρει το βιβλίο» προφ ανώς υπονοείται η πιο προσεγμένη, η πιο ακριβή βιβλιοδεσία με λίγο ή πολύ δέρμα και λίγη ή πολλή διακόσμηση. Αλλά και στην περίπ τωση αυτή υπάρχει μια γενίκευση που συμπαρασύρει όλες τις βιβλιοδεσίες απαραίτητες ή όχι, σωστές ή λανθασμένες, ωραίες ή άσχημες και τις κα­ ταδικάζει σε εξαφάνιση χωρίς υπεράσπιση. Άδικο. Άδικο γιατί το πολύτιμο κείμενο που τόσο εκτιμούμε, και είναι φυσικό να θέλουμε να το διασώσουμε και να το συντηρήσουμε, μόνο η βιβλιοδεσία μπορεί να το προφυλάξει. Και η βιβλιοδε­ σία αυτή δεν είναι τότε ούτε αδικαιολόγητη ούτε ακριβή. Τότε, δε θα μένει να καταδικάσουμε πα ρά μόνο τις πολύ ακριβές βιβλιοδεσίες (των εκατό ή διακοσίων χιλιάδων δρχ. π.χ.) που αν τις αποφύγει κάποιος, μπορεί ν ’ αγοράσει με τα ίδια χρήματα όχι ένα ή δύο βιβλία παραπάνω αλλά δεκάδες βιβλίων. Αλλά και αυτό θα ήταν άδικο. Δ ιπλά άδικο. Πρώτα γιατί θα καταδικάζαμε ένα πολύτιμο,ένα μνημειακό κείμενο να φιλοξενείται σε μια στέγη που τη χαρακτηρίζει η μετριότητα και ίσως το άσκημο, ενώ θα τούπρεπε το υψηλό και το ωραίο. Και κατά δεύτερο λόγο θα δείχναμε απληροφόρητοι (ως πότε αυτό;) για την ύπαρξη μιας τέχνης που συναρπάζει τους βιβλιόφιλους και τους φιλότεχνους σ ’ όλη την Ευρώπη, σ ’ όλο τον κόσμο σχε­ δόν. Αυτή είναι (κατά μετάφραση του γαλλικού όρου Reliur d ’Art) η Βιβλιοδεσία Τέχνης. Σχηματο­ ποιήθηκε προς το τέλος του περασμένου αιώ να και καθιερώθηκε σαν ύψιστη διακοσμητική τέχνη στις αρχές του εικοστού, ενώ στα μέσα του αιώ να αυτού έχει ήδη αναδείξει χιλιάδες καλλιτέχνες α­ νάμεσα στους οποίους δε λείπ ουν και οι ξεχωριστές εκείνες προσωπικότητες που άγγιξαν τα όρια του Μύθου, όπως ο Michel Legrain και ο Paul Bonet.

Πόσο καλά πληροφορημένοι είναι οι Έλληνες βιβλιόφιλοι και φιλότεχνοι; α) Τι είναι η Societe de la Reliure Originale; β) Γνωρίζουν τι ακριβώς είναι η A. R.Α.; γ) Πότεπρωτολειτούργησε στην Ελλάδα το Εργαστήρι ΒιβλιοδεσίαςΤέχνηςτου ΕΟΜΜΕΧ; δ) Ποια είναι τα αποτελέσματα της λειτουργίας του; Θεωρώ σημαντική την πρωτοβουλία του «Διαβάζω»? να επιδιώξει την ενημέρωση των αναγνωστών του σχετικά με τη Βιβλιοδεσία Τέχνης, ενώ για μένα τον ίδιο, είναι η πιο μεγάλη χαρά το να μιλώ για ό,τι αγάπησα περισσότερο στη ζωή μου, για ό,τι έγινε μοναδικός σκοπός αλλά και μοναδική πηγή ευτυχίας και ατομικής ολοκλήρωσης. Είναι στ’ αλήθεια μια συναρπαστική, μια μεθυστική δουλειά όπου η δεξιότητα των χεριών συναγωνί­ ζεται με τον πλούτο της φαντασίας, καθοδηγημένη πάντοτε από το πνεύμα του βιβλίου και το μήνυμα του συγγραφέα, αλλά και από το χαρτί και το τύπωμά του, τη σελιδοποίηση, τα στοιχεία και τα περιθώ­ ριά του, την παρουσία ενός καλλιτέχνη - διακοσμητή, χαράκτη ή ζωγράφου - τ ο εξώφυλλο, τη ράχη και το οπισθόφυλλο, ακόμα και απ’ τον κολοφώνα που δυστυχώς από πολλούς εκδότες τείνει να καταργηθεί τα τελευταία χρόνια. Είναι μια υπόθεση ισορροπίας ανάμεσα σε αμετάβλητες και κατά κανόνα υπο­ κειμενικές σταθερές, που μόνο σταθερές δεν είναι. Και το ζητούμενο; Η δικαίωση. Η δικαίωση του συγγραφέα και του πνεύματός του, η δικαίωση του χρόνου που ξοδεύτηκε για τη δη­ μιουργία της βιβλιοδεσίας η δικαίωση της ορθής επιλογής των υλικών και των χρωμάτων που χρησιμο­ ποιήθηκαν, η δικαίωση του αισθητικού αποτελέσματος και του χώρου που θα το δεχτεί, η δικαίωση της δαπάνης για τη βιβλιοδέτησή του, η δικαίωση της αγάπης μας για τον συγγραφέα και το έργο του, η δι­ καίωση για τον καλλιτέχνη που το δημιούργησε και τέλος, η δικαίωση για μια τέχνη που αγαπά το βιβλίο σαν περιεχόμενο τόσο πολύ ώστε να του δίνει και εξωτερικά τη μορφή και την αξία ενός έργου Τέχνης.

α)

η Societe de la Reliure originale είναι ο παλαιότερος σύλλογος για τη Βιβλιοδεσία Τέχνης που έγινε στη Γαλλία, με πρόεδρο τον Andre Rodocanachi και σκοπό τη διάσωση και προβολή των παλαιών παραδο­ σιακών βιβλιοδεσιών και την αναζήτηση και υποστήριξη νέων τάσεων που συμβάλλουν στην ανάπτυξη της Βιβλιοδεσίας Τέχνης και έχει έδρα το Παρίσι. β) Η A.R. (Les amis de la Reliure d’Art) είναι νεότερος σύλλογος (ιδρύθηκε το 1982) διεθνής, με έδρα την Toulouse και πρόεδρο τον Marcel Garrigou. Μέλος της A.R.A. έγινε και η Ελλάδα από το 1994 με εκπρό­ σωπο τη Βασιλική Δούση, ενώ σύντομα θα συγκροτηθεί η ελληνική «Εθνική Επιτροπή» που θα αποτελούν οι σημαντικότεροι Έλληνες καλλπέχνες φίλοι του βιβλίου, εκδότες και συλλέκτες, γ) Το εργαστήρι Βιβλιοδεσίας Τέχνης του ΕΟΜΜΕΧ ιδρύθηκε το 1985 με διδάσκοντες τη Φρόσω Γανιάρη (C.A.P. γαλλικό για τη Βιβλιοδεσία Τέχνης), τον ζωγράφο και χαράκτη Γιώργη Βαρλάμο και τον υπογράφοντα. Οι σπουδές διαρκούν δύο χρόνια και έχουν αποφοιτήσει μέχρι σήμερα πάνω από 30 νέοι και νέες. Με λύπη πρέπει να σημειώσω εδώ όπ τον περασμένο χρόνο η σχολή δεν λεπούργησε για λόγους αδι­ ευκρίνιστους ακόμα, δ) Τα αποτελέσματα της λεπουργίας του εργαστηρίου ξεπέρασαν κάθε προσδοκία. Εκτός από τη λει­ τουργία πολλών εργαστηρίων Βιβλιοδεσίας Τέχνης, που κοσμούν την πρωτεύουσα, τρεις από τους μα­ θητές μας απέσπασαν στον παγκόσμιο διεθνή διαγωνισμό Prix Paul Bonet στην Ascona, το 1992, ένα χρυσό μετάλλιο (Λίτσα Μπίζα), ένα αργυρό μετάλλιο (Βαγγελιώ Τζανετάτου) και έπαινο (Φωτεινή Μαρινσπούλου). Πριν από λίγες μέρες με χαρά πληροφορηθήκαμε ότι και στην Biennale που γίνεται στο Saint Jean de Luz της Γαλλίας συμμετέχουν 13 Έλληνες καλλπέχνες και τιμήθηκαν με έπαινο οι: Κώστας Στείρος και Μαρία Χατζηγιαννάκη, μαθητές του εργαστηρίου Βιβλιοδεσίας του ΕΟΜΜΕΧ.

α λ λ η λ ο γ ραο> i t i Αγαπητό διαβάζω

ΤΠ ΛIΚΑ 10 ΜΑ

Στ0 άρθρο της Κας Ευγενίας Κεφαλληναίου για τα κρατικά βρα-,

βεία- είδα Με έκπληξη ότι αναφέρομαι στους βραβευμένους (του 1980) για τη συλλογή διηγημάτων μου «Το Τελευταίο Αντίο», ενώ είχα αρνηθεί το βραβείο αυτό (επιστολή δημοσιευμένη σε δύο ε­ φημερίδες «ΤΑ ΝΕΑ» και «ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ»). Ο κ. Βαγενάς α­ κολούθησε μετά δύο ημέρες, αρνούμενος κι αυτός το βραβείο του. Το.ερώτημα είναι: ένας που αρνείται (για συγκεκριμένους λόγους) ένα βραβείο θεωρείται παρ’ όλα αυτά «βραβευμένος»; Δύο χρόνια ταλαιπωρήθηκα για να μην εισπράξω τις 100.000 δρχ. που συνόδευαν το βραβείο, με το αιτιολογικό ότι η γραφειοκρατία του ΥΠ.ΠΟ δεν προέβλεπε την περίπτωση άρνησης. Σας παρακαλώ να δημοσιεύσετε την επιστολή μου και να ακουστούν και άλλες απόψεις επί του θέ­ ματος, αν υπάρχουν. Ευχαριστώ Βασίλης Βασιλικός ΤΙ , Τ A n k . i r . I T

ΤΗΣ ΑΡΝΗΣΗΣ...

S ia S a lc u

Συνδρομές εσωτερικού και Κύπρου Ετήσια; Εξάμηνη:

11.000 δρχ.

5.500 δρχ.

Σπουδαστική: 10.000 δρχ. Σπουδαστική: 5.000 δρχ.

Συνδρομές εξωτερικού Ετήσια:

60 δολ. ΗΠΑ. Σπουδαστική: 55 δολ. ΗΠΑ Ιδρυμάτων, Βιβλιοθηκών: 75Δολ.ΗΠΑ

Τα παλιά τεύχη, τα δεκαπενθήμερα και τα διπλά κοστίζουν 1.ΟΟΟΔρχ. Εμβάσματα στη διεύθυνση: Α. Σπάθή Αν. Μεταξά 26,106 81 ΑΘΗΝΑ Fax: 33.01.315

Αλληλογραφία

α τελευταία χρόνια οι «πολυτελείς εκδόσεις» στη χώρα μας έχουν αρχίσει να πληθαίνουν. Με εξαί­ ρεση την περασμένη χρονιά που πρατηρήθηκε μια κάμψη στην κυκλοφορία τους, βιβλία που εί­ ναι αφιερωμένα σε κάποιον ζωγράφο, γλύπτη, καλλιτεχνι­ κή σχολή κ.λπ. και που έχουν σχήμα μεγάλο, πολύ καλό χαρτί, έγχρωμες φωτογραφίες, γυαλιστερό εξώφυλλο και κείμενα κορυφαίων ειδικών του είδους στο οποίο αναφέρονται, έχουν αυξηθεί και βελτιωθεί έτσι που να μην έ­ χουμε, σχεδόν, τίποτε να ζηλέψουμε από τα αντίστοιχα ξένα. Σ’ αυτό το πλαίσιο η Εκδοτική Αθηνών ξεκίνησε την έκδο­ ση της δεκαπεντάτομης σειράς «Ελληνική Τέχνη» με τέσ­ σερις τόμους που ο καθένας είχε ως τίτλο και θέμα, η «Αυγή της Ελληνικής Τέχνης», τα «Βυζαντινά Ψηφιδωτά», οι «Βυζαντινές Τοιχογραφίες» και η «Νεοελληνική Χαρα­ κτική». Πρόσφατα, κυκλοφόρησαν δύο ακόμη τόμοι της ίδιας σειράς. Πρόκειται για τα «Αρχαία Γλυπτά» του τέως Γενικού Εφόρου Αρχαιοτήτων Νικόλαου Γιαλούρη και για τη «Λαϊκή Τέχνη» της Πόπης Ζώρα, επίτιμης Διευθύντριας του Μουσείου Ελληνικής Λαϊκής Τέχνης. Στον πρώτο από τους δύο αυτούς τόμους παρουσιάζεται με λεπτομέρεια η εξέλιξη της κορωνίδας των εικαστικών τεχνών της ελληνικής Αρχαιότητας, της Αρχαίας Γλυπτικής. Η συναρπαστική αυτή ξενάγηση στην ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής Γλυπτικής ξεκινά με τα έργα που ανήκουν στην Ανατολίζουσα Περίοδο για να περάσουμε στους Κού­ ρους, τις Κόρες και τα αγάλματα «που γελούν» της Αρχαϊκής Εποχής, έπειτα στην Κλα­ σική Εποχή όπου ανάμεσα στα τόσα άλλα μνημειώδη αριστουργήματα, γεννήθηκαν ο ναός του Διός της Ολυμπίας και βέβαια ο Παρθενώνας, καταλήγοντας στην Ελληνιστι­ κή Εποχή και στην Ελληνική Γλυπτική των Ρωμαϊκών χρόνων. Ο δεύτερος τόμος περιλαμβάνει μια πλήρη έκθεση της διαχρονικής εξέλιξης της νεο­ ελληνικής λαϊκής τέχνης παρουσιάζοντας το έργο τριών επωνύμων λαϊκών ζωγράφων, του Παγώνη, του Ζωγράφου και του Θεόφιλου καθώς και αριστουργήματα που δημιουργήθηκαν από ανώνυμους τεχνίτες και δημιουργούς μέσα από τη λιθογλυπτική, την ξυλογλυππκή, την κεντητική, την αργυροχόία, την υφαντική, τη μεταλλοτεχνία και την κεραμική. Όπως και στους πρώτους τέσσερις τόμους της σειράς, έτσι και εδώ κάθε τόμος αποτελείται από μια κατατοπιστική εισαγωγή που αναφέρεται στα πιο σημαντικά στοιχεία της εξέλιξης και στα κυριότερα χαρακτηριστικά της συγκεκριμένης μορφής τέχνης, ενώ στη συνέχεια, ακολουθεί μια εκτενής σειρά 200 περίπου πιστών απεικονίσεων των πιο αντιπροσωπευτικών έργων. Τέλος, το τρίτο μέρος εμπεριέχει σχολιασμούς και αισθητι­ κές αναλύσεις των έργων, βιογραφικά στοιχεία για τους δημιουργούς και βιβλιογραφι­ κές σημειώσεις. Όπου κρίθηκε αναγκαίο, υπάρχει συμπλήρωμα που εμπλουτίζεται α­ πό βιβλιογραφία, ευρετήριο, γλωσσάριο και διαγράμματα. Και οι δύο αυτοί τόμοι χαρα­ κτηρίζονται από μια υψηλού επιπέδου επιστημονική και αισθητική αρτιότητα τόσο στο ύφος και το περιεχόμενο των κειμένων όσο και στην πολυτελή και ιδιαίτερα φροντισμέ­ νη έκδοσή τους. Το δίχως άλλο, πρόκειται για μια πολύ σημαντική προσπάθεια εκ μέ­ ρους της Εκδοτικής Αθηνών που δεν έχει τίποτα να ζηλέψει από αντίστοιχες των πιο φημισμένων ευρωπαϊκών εκδοτικών οίκων. Οφείλουμε να υπενθυμίσουμε δύο πράγματα: πρώτον, ότι για τον σχεδίασμά του έργου και την ανάθεση της συγγραφής των κειμένων σε ειδικούς καταξιωμένους επιστήμο­ νες και ερευνητές εργάστηκαν για πολλά χρόνια ο κορυφαίος αρχαιολόγος Μανώλης Ανδρόνικος και οι ακαδημαϊκοί Μανώλης Χατζηδάκης και Χρύσανθος Χρήστου για την Αρχαιότητα, το Βυζάντιο και τους Νεότερους Χρόνους αντίστοιχα. Δεύτερον, ότι το έρ­ γο κυκλοφορέί και στην αγγλική γλώσσα προβάλλοντας έτσι την Ελληνική Τέχνη και Πολιτισμό όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και σ’ ολόκληρο τον αγγλόφωνο κόσμο. Η έκδοση των υπόλοιπων τόμων θα συνεχιστεί με εντατικούς ρυθμούς, έτσι ώστε η σει­ ρά να ολοκληρωθεί σε έναν περίπου χρόνο. Ηλίας Μαγκλίνης

Τ

Η λογοτεχνική ¥

m

θεοσαλονίκης Τ η ν Κ υ ρ ια κ ή 16 Ιο υ λ ίο υ 1 9 9 5 , π ρ α γ μ α ­ τ ο π ο ιή θ η κ ε , σ τ ο α ίθ ρ ιο του Π α ν ε π ισ τ η ­ μ ίο υ Π ε ιρ α ιά , β ρ α δ ιά γ ια τη λο γο τεχνι­ κή ζω ή της Θ εσ σ αλονίκης, σ το π λ α ίσ ιο το υ Φ ε σ τ ιβ ά λ Π ε ιρ α ιά (1 -2 3 Ιο υ λ ίο υ ), π ο υ φ έ τ ο ς ή τ α ν α φ ιε ρ ω μ έ ν ο σ τ η ν π ο λ ι ­ τ ισ τ ικ ή

προσφορά

τη ς

σ υμπρω τεύ­

ο υ σ α ς , τ η ν π ν ε υ μ α τ ικ ή Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η , π ο λ ιτ ισ τ ικ ή π ρ ω τ ε ύ ο υ σ α της Ε υ ρ ώ π η ς το

19 9 7 .

Χορηγός

υ π ή ρ ξ ε το π ε ρ ιο δ ικ ό

τη ς

εκδήλω σης

«Δ ια β ά ζω » . Πα-

ρ ε υ ρ έ θ η κ α ν ο δ ή μ α ρ χ ο ς το υ Π ε ιρ α ιά με μ έ λ η το υ δ η μ ο τ ικ ο ύ σ υ μ β ο υ λ ίο υ , α ρ κ ε ­ τ ο ί λ ο γ ο τ έ χ ν ε ς κα ι δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ι κα ι κ ό σ μ ο ς π ο υ ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τ α ν γ ια τη λ ο ­ γ ο τ ε χ ν ία . Οι π ρ ο σ κ α λ ε σ μ έ ν ο ι ο μ ιλ η τ έ ς α π ό τη Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ή τ α ν ο π ο ιη τ ή ς Γιάννης Κα ρα τζόγλου π ο υ

μ ίλ η σ ε γ ια

τ η ν π ο ίη σ η , ο π ε ζ ο γ ρ ά φ ο ς

Π ερ ικ λή ς

Σ φ υ ρ ίδ η ς π ο υ μ ίλ η σ ε γ ια τ η ν π ε ζ ο γ ρ α ­ φ ία , κ ι ο δ ιε υ θ υ ν τ ή ς το υ π ε ρ ιο δ ικ ο ύ « Ε ν τ ευ κτή ρ ιο »

Γιώργος

Κ ορδομενίδης

π ο υ α ν α φ έ ρ θ η κ ε σ τα λ ο γ ο τ ε χ ν ικ ά π ε ­ ρ ιο δ ικ ά τ η ς Θ ε σ σ α λ ο ν ίκ η ς .

Η ποίηση στη Θεσσαλονίκη, κατά τον Γιάννη Καρατζόγλου, αρχίζει στη δεκαετία του 1930 και την αυλαία ανοίγει ο Γ.Θ. Βαφόπουλος (γεν. το 1903) με τη συλλογή του «Τα ρόδα της Μυρτάλης», το 1931, που είναι για πολλούς η απαρχή της σύγχρονης ποίησης στη συμπρω­ τεύουσα, κάτι αντίστοιχο με τη «Στροφή» του Γ. Σεφέρη, που συμπτωματικά τυπώθηκε τον ί­ διο χρόνο. Κι αυτό γιατί τα δραματικά γεγονό­ τα των τριών πρώτων δεκαετιών του αιώνα μας (απελευθέρωση από τον τουρκικό ζυγό το 1912· πρώτος παγκόσμιος πόλεμος και δημι­ ουργία του κράτους της Εθνικής Άμυνας από τον Ε. Βενιζέλοτο 1916' μεγάλη πυρκαγιά της Θεσαλονίκης το 1917' Μικρασιατική κατα­ στροφή το 1922 και εγκατάσταση στην πόλη Ελλήνων προσφύγων από τα τουρκοκρατού­ μενα μέρη) δεν επέτρεψαν να αναπτυχθεί μια σοβαρή λογοτεχνία στη Θεσσαλονίκη. Κάποι­ ες σκόρπιες φωνές στην ποίηση της εποχής αυτής, όπως του Μαρίνου Κουτούβαλη επί τουρκοκρατίας και του Αιμίλιου Ριάδη και Γε­ ωργίου Σαγιαξή την περίοδο 1912-1930, μπο­ ρεί να τις λάβει κανείς υπόψη, αλλά είναι λίγες και ισχνές για να αποτελέσουν παράδοση. Στις 16 Απριλίου του 1935 πέθανε από φυματίωση η Ανθούλα Σταθοπούλου - Βαφοπούλου,σύ­ ζυγος του ποιητή, κι ο συνταρακτικός πόνος α­ πό αυτόν τον θάνατο γέννησαν τη δεύτερη συλλογή, «Η Προσφορά», που κυκλοφόρησε το 1938. Με την «προσφορά» ο Βαφόπουλος πέρασε οριστικά στον ελεύθερο στίχο με κά­ ποιο βυζαντινό απόηχο, που μέσα στην ανθρώ­ πινη απόγνωση επενδύει κάποιες παραπομπές θέωσης, που όμως δεν αποτελούν σε καμιά πε­ ρίπτωση προσήλωση στο χριστιανισμό αλλά χρήση του στην ποίηση. Ακολούθησαν αρκε­ τές ακόμα ποιητικές συλλογές με κορυφαία «Το Δάπεδο» του 1951. Μεταπολεμικά εμφανίζονται στην ποίηση δύο αδέλφια, η Ζωή Καρέλλη και ο Ν.Γ. Πεντζίκης, που η ποίησή τους χαρακτηρίζεται από τη θρη­ σκευτική πίστη και την υπαρξιακή αγωνία. Η Καρέλλη (γεν. το 1901) που κυκλοφόρησε την πρώτη της συλλογή «Πορεία», το 1940, και τη δεύτερη «Η εποχή του θανάτου», το 1948, κι α­ κολούθησαν πολλές άλλες, αμφιταλαντεύεται μέσα σ’ έναν κατακερματισμένο κόσμο ανάμε­ σα στη θέωση ή πίστη, στο πάθος για ζωή και στο θάνατο. Ακόμα και ο έρωτας περιγράφεται

Γιάννης Καρατζόγλου

με την προοπτική του θανάτου. Με λίγα λόγια η ποίησή της είναι ένας διάλογος ανάμεσα στο «κοσμικό» και στο «θρησκευτικό» και μια πάλη για τη βαθύτερη γνώση της αμαρτίας. Ο Πε­ ντζίκης (γεν. το 1908) είναι βέβαια πρώτα πεζογράφος και ζωγράφος και μετά ποιητής. Κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλο­ γή «Εικόνες» το 1944, αλλά τα πιο σημαντικά του ποιήματα τα δημοσίευσε στο περιοδικό «Μορφές» από το 1950 μέχρι το 1953. Ο Πε­ ντζίκης ξεφεύγει από το φιλοσοφικό και στο­ χαστικό κλίμα της Καρέλλη και συνδυάζει τη θρησκευτικότητα με το προσωπικό βίωμα, τη βυζαντινή και λαϊκή παράδοση του τόπου και μια αγάπη για τα πράγματα. Η γραφή του είναι άλλοτε ένας χείμαρρος συνειρμικού μονόλο­ γου κι άλλοτε απλή και κατανοητή, κυρίως ό­ ταν χρησιμοποιεί κάποια αφηγηματική ιστο­ ρία. Οι τρεις αυτοί ποιητές αποτελούν την υπαρξιακή τριάδα των ποιητών της Θεσσαλο­ νίκης. Ακολουθούν ο Γιώργος Θέμελης, ο Τάκης Βαρβιτσιώτης κι ο Γιώργος Στογιαννίδης που συγκροτούν τη λυρική τριάδα των ποιητών της Θεσσαλονίκης. Ο Θέμελης (γεν. το 1900) που κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλο­ γή «Γυμνό Παράθυρο», το 1945, και τη δεύτε-

ση της ήττας» ή «ποίηση του κοινωνικού πό­ ρη «Άνθρωποι και πουλιά» το 1947, κι ακολού­ νου». Ο Αναγνωστάκης (γεν. το 1921) που θησαν πολλές άλλες, κυμαίνεται από τη θλίψη κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλο­ και την απόγνωση που συνεπάγεται η απώ­ γή «Εποχές» το 1945, τη δεύτερη «Εποχές 2» λεια του αγαπημένου προσώπου (στην προ­ το 1948, κι ακολούθησαν ολιγάριθμες άλλες, κειμένη περίπτωση ο θάνατος της γυναίκας του), μέχρι τη λαχτάρα για ζωή και την αισιο­ επιχειρεί μια ζυμωμένη καταγραφή γεγονό­ δοξία που φέρνει ο έρωτας. Στην ποίησή του των και αισθημάτων, που καλύπτουν σχεδόν υπάρχει ένας κατασταλαγμένος ανθρώπινος όλη τη μεταπολεμική ελληνική ιστορία (π.χ. η λυρισμός που επιτυγχάνεται με παράλληλες συλλογή του «Ο στόχος» του 1971 αναφέρεεικόνες συμβολισμού και πραγματικότητας, ται στη δικτατορία των συνταγματαρχών). Μί­ που δίνονται με μοντέρνο αλλά όχι πάντα τον λησε για τα συντρίμμια μιας εποποιίας, για ίδιο τρόπο γραφής. Μέρος επίσης της ποίη­ τους συντρόφους του που χάθηκαν άδικα και σης του Θέμελη - κι όχι το καλύτερο - είναι α­ στη συνέχεια για τις τύψεις του καθώς διαπι­ φιερωμένο στους υπαρξιακούς του στοχα­ στώνει ότι με το χρονο συμβιβάζεται κι ο ίδιος σμούς. Ο Βαρβιτσιώτης (γεν. το 1916) που με τη νέα τάξη πραγμάτων, που δημιουργείκυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική συλλο­ ται στην αστική πλέον κοινωνία. Ο Κύρου γή «Φύλλα ύπνου» το 1949, και τη δεύτερη (γεν. το 1921) άργησε να βρει το πραγματικό «Επιτάφιος» το 1951, κι ακολούθησαν αρκε­ •του πρόσωπο αφού ωριμάζει το 1960 με την τές ακόμα, βρίσκεται αρκετά κοντά στον Θέ­ ποιητική συλλογή «Κραυγές της νύχτας» και μελη και θεωρείται ο μπολιασμένος με τα ακολουθούν οι «Κλειδάριθμοι» το 1963. Το γαλλικά νάματα λυρικός ποιητής, που με μια μοτίβο είναι περίπου το ίδιο. Οι «Κραυγές» οπτική του ονείρου και της μουσικής περιχα­ δεν είναι παρά οι νυχτερινοί εφιάλτες, που ρακώνεται μέσα σ’ έναν καθρέφτινο κόσμο, θυμίζουν στον ποιητή το ένδοξο αγωνιστικό κόσμο των λουλουδιών και της σιωπής, της α­ παρελθόν που τσακίστηκε, ενώ οι «Κλειδάριθ­ γάπης και της αγνότητας, ίδιο με τον κόσμο μοι» αναφέρονται στις ενοχές που ακο­ των παιδιών. Ο Στογιαννίδης (γεν. το 1912) λουθούν το βόλεμα της αστοποίησης. Ο Θα­ που κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική σίτης (γεν. το 1924) που κυκλοφόρησε την συλλογή «Περιστέρια στο φως» το 1949, τη πρώτη του ποιητική συλλογή «Δίχως Κιβωτό» δεύτερη «Συγκομιδή της μοναξιάς» το 1952 κι το 1952, τη δεύτερη «Πράγματα» το 1957, κι ακολούθησαν πολλές άλλες, ακολουθεί μια ακολούθησαν ολιγάριθμες άλλες, δεν εννοεί πορεία από τη χαρά στη λύπη, από την πλη­ να παραδεχτεί εύκολα την ήττα των αριστε­ ρότητα στη μοναξιά και την απόγνωση, ανά­ ρών έτσι δεν είναι εξομολογητικός αλλά απο­ λογα με την ύπαρξη ή την έλλειψη του έρωτα. σπασματικός. Μίλησε για την κοινωνική μας Η εθνική αντίσταση και οι τραυματικές εμπει­ περιπέτεια μ’ έναν εσωτερικό σπαραγμό, ό­ ρίες του εμφύλιου σπαραγμού βρήκαν τους που η ιδιωτική περίπτωση πλαταίνει καί γίνε­ εκφραστές τους στην τριάδα των κοινωνικών ται αίτημα μιας ολόκληρης γενιάς, μια εσωτε­ ποιητών της Θεσσαλονίκης, που είναι οι Μα­ ρικότητα που διατηρεί άφθαρτη τη μνήμη των νόλης Αναγνωστάκης, Κλείτος Κύρου και Πό­ ιδανικών. Αργότερα (μετά το 1971 με τη νος Θασίτης. Οι ποιητές αυτοί που είχαν πά­ συλλογή «Ελεεινού θέατρου...») προχώρησε ρει μέρος στην αντίσταση και τον εμφύλιο (ο σε μια πικρή, σαρκαστική ποίηση, που φτάνει Αναγνωστάκης μάλιστα είχε καταδικαστεί και και στον αυτοσαρκασμό, πάνω στις κοινωνι­ σε θάνατο) βρήκαν ένα νέο τρόπο γραφής για κές μεταβολές από το «τότε», πάνω στους να συνδέσουν τα ατομικά τους βιώματα και συμβιβασμένους και τους βολεμένους, πάνω συναισθήματα με τα γεγονότα που τα προκάστις κοινωνικές δομές που δημιουργήθηκαν. λεσαν. Εισήγαγαν στην ποίησή τους πολλά Αν η ποίηση των Αναγνωστάκη - Κύρου - Θαπεζολογικά στοιχεία δημιουργώντας ένα χα­ σίτη σαν ποίηση του κοινωνικού πόνου εξέμηλόφωνο εξομολογητικό λόγο, για να εκφρασε τους ηττημένους του εμφυλίου, τις α­ φράσουν την πίκρα από τη διάψευση των ο­ ναζητήσεις τους και τις σιωπές τους, μια άλλη νείρων για ένα καλύτερο αύριο με την ήττα ποίηση, που εμφανίστηκε στις αρχές της δε­ των αριστερών δυνάμεων στην Ελλάδα. Γι’ καετίας του 1950 στη Θεσσαλονίκη, ήρθε να αυτό και η ποίησή τους ονομάστηκε και «ποίη-

'AqO qo

εκφράσει τις σιωπές και τους κώδικες του κολούθησαν πολλές άλλες, κάνει μια πολιτική κρυφού ερωτικού λόγου, με κύριους εκπρο­ και κοινωνική καταγγελία αντλώντας δυνά­ σώπους τούς Ντίνο Χριστιανόπουλο, Νίκο μεις από τις παιδικές του μνήμες και τις παρα­ Αλέξη Ασλάνογλου και Γιώργο Ιωάννου. Οι δόσεις του τόπου του.Ο πρόδρομος Μάρκοποιητές αυτοί συγκρότησαν την τριάδα των ε­ γλου (γεν. το 1935) κυκλοφόρησε την πρώτη ρωτικών ποιητών της Θεσσαλονίκης κι επειδή του ποιητική συλλογή «Έγκλειστοι» το 1962, συσπειρώθηκαν γύρω από το περιοδικό «Δια­ τη δεύτερη «Χωροστάθμιση» το 1965 κι ακογώνιος», είναι γνωστοί κι ως «Ποιητές της Δια­ λοούθησαν αρκετές άλλες, συνεχίζει στο γώνιου». Ο Χριστιανόπουλος (γεν. το 1951) ρυθμό του Αναγνωστάκη τη χαμηλόφωνη α­ που κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιητική παισιοδοξία, αλλά ταυτόχρονα προτείνει τη συλλογή «Εποχή των ισχών αγελάδων», το συνέχιση του αγώνα. Ο Ανέστης Ευαγγέλου 1950, και τη δεύτερη «Ξένα γόνατα» το 1954, (γεν. το 1937) κυκλοφόρησε την πρώτη του κι ακούθησαν πολλές άλλες, συνθλίβεται ανά­ ποιητική συλλογή «Περιγραφή εξώσεως» το μεσα στον αισθησιασμό και την αμαρτία. Η ι­ 1960, τη δεύτερη «Μέθοδος αναπνοής» το κανοποίηση του ιδιαίτερου ερωτικού πάθους 1966, κι ακολούθησαν αρκετές άλλες, ξεκινά­ ακολουθείται από ενοχές και γι’ αυτό με την ε­ ει από τον Ασλάνογλου αλλά πλουτίζει τη ξομολόγηση επιζητείται άλλοτε η εξιλέωση κι συναισθηματική του έκφραση με πολλά κοι­ άλλοτε η κατανόηση. Ο Ασλάνογλου (γεν. το νωνικά στοιχεία, πλησιάζοντας τους κοινωνι­ 1931) που κυκλοφόρησε την πρώτη του ποιη­ κούς ποιητές της Θεσσαλονίκης, για να κατατική συλλογή «Δύσκολος θάνατος» το 1954, λήξει σε μια υπαρξιακή ποίηση όπου επικρα­ τη δεύτερη «Ο θάνατος του Μύρωνα» το 1960 τεί η ανθρώπινη μοναξιά της σύγχρονης κοι­ κι ακολούθησαν ολιγάριθμες άλλες, με επιρ­ νωνίας. Τέλος, ο Γιάννης Καρατζόγλου (γεν. ροές από τον Θέμελη και τον Έλιοτ, είναι φύ­ το 1946) που κλείνει τη δεκαετία, κυκλοφόρηση λυρική γι’ αυτό κι η ποίησή του είναι γεμά­ τη από γοητευτικές εικόνες ενός φιλτραρι­ . σε την πρώτη του ποιητική συλλογή «Ένα κα­ σμένου ερωτικού βιώματος, που ανακαλείται λοκαίρι» το 1970, τη δεύτερη «Δ.Ξ.Θ.» το άλλοτε σαν ανάμνηση κι άλλοτε σαν θάνατος, 1975, κι ακολούθησαν δύο ακόμα, κινείται α­ ένα προσωπικό βίωμα που περνώντας μέσα νάμεσα στον Ασλάνογλου και τον Αναγνωαπό έναν εκφραστικό λυρισμό μιλάει για τη στάκη, με ποιήματα ερωτικού ή κοινωνικού φθορά και την καταστροφή των ανθρωπίνων πόνου. σχέσεων. Ο Ιωάννου (γεν. το 1927) που ■ Μια. εισαγωγή στους ποιητές της Θεσσαλονί­ κυκλοφόρησε μόνο δύο ποιητικές συλλογές, κης το 1970, θα ήταν ελλιπής, όσο συνοπτική «Ηλιοτρόπιο», το 1954, και «Χίλια δέντρα» το κι αν ήταν, αν δεν έκλεινε με μια μικρή έστω α­ 1963, κι ύστερα σταδιοδρόμησε ως πεζογράναφορά στις πηγές που επηρέασαν το έργο φος, ξεκινάει από τα προσωπικά του προβλή­ των ποιητών αυτών. Έτσι οι Βαφόπουλος, Καματα μ’ ένα δραματικό ερωτισμό που έχει ρέλλη και Πεντζίκης (ο πρώτος μόνο φραστι­ κυρίαρχο στοιχείο του τον φόβο και προχωκά) πηγάζουν από το βυζαντινισμό και την πα­ ράει στην κατανόηση του πόνου των άλλων ράδοσή του στη Θεσσαλονίκη. Οι Θέμελης, καταπιεσμένων, όπως εκείνου των Εβραίων Βαρβιτσιώτης και Στογιαννίδης έχουν στραμ­ της Θεσσαλονίκης στην Κατοχή. μένα τα μάτια τους στην ευρωπαϊκή ποίηση Μετά το 1960 η ποίηση της Θεσσαλονίκης πα­ και κυρίως τη γαλλική. Στον καρυωτακισμό ρουσιάζεται περισσότερο ρευστή. Οι ποιητές γενικότερα φαίνονται να έχουν τις ρίζες τους της γενιάς αυτής, που έζησαν σαν έφηβοι τα οι Αναγνωστάκης, Κύρου και Θασίτης, ενώ γεγονότα του εμφυλίου και σαν πολύ νέοι τη στον Καβάφη και το ρεμπέτικο τις πηγές τους μετεμφυλιακή σιδηρά πειθαρχία, προσπα­ οι Χριστιανόπουλος, Ασλάνογλου και Ιωάν­ θούν να αναδείξουν το δικό τους πρόσωπο, ε­ νου. Στους νεότερους, οι επιδράσεις ή οι ρί­ νώ μέσα τους βαραίνει η πρόσφατη ποιητική ζες βρίσκονται πια στην ίδια την ποίηση της παράδοση της πόλης. Ο Μάρκος Μέσκος Θεσσαλονίκης: ο Θέμελης, ο Αναγνωστάκης, (γεν. το 1935) κυκλοφόρησε την πρώτη του ο Χριστιανόπουλος και ο Ασλάνογλου γίνο­ ποιητική συλλογή «Πριν από το θάνατο» το νται οι ίδιοι πηγές.

1958, τη δεύτερη «Μαυροβούνι» το 1963 κι α­

Ακολούθησε η εισήγηση του Περικλή Σφυρίδη για την πεζογραφία, ο οποίος είπε ότι στη Θεσσαλονίκη, μετά το 1930, αναπτύχθηκαν δύο πεζογραφικά ρεύματα. Πρώτα αυτό της συνειρμικής γραφής ή συνειδησιακής ροής, που συνηθίσαμε νατό αποκαλούμε «εσωτερι­ κό μονόλογο» και ύστερα εκείνο μιας χαμηλό­ φωνης ρεαλιστικής πρόζας με πολλά αυτοβιογραφικά στοιχεία. Τον «εσωτερικό μονό­ λογο» καλλιέργησαν στη Θεσσαλονίκη οι πεζογράφοι που συσπειρώθηκαν γύρω από το λογοτεχνικό περιοδικό «Μακεδονικές Ημέ­ ρες» (1932-1939), οι οποίοι μπόλιασαν το νεοτερικό και εσωστρεφές ευρωπαϊκό πνεύμα του μεσοπολέμου (όπως αυτό εκφράστηκε α­ πό τους Τζόυς, Προυστ, Κάφκα, Γουλφ κ.ά.) στον κορμό της βυζαντινής μυστικιστικής πα­ ράδοσης της πόλης,δημιουργώντας ο καθέ­ νας το δικό του προσωπικό ύφος. Οι βασικοί εκπρόσωποι του είδους αυτού της πεζογρα­ φίας υπήρξαν οι Στέλιος Ξεφλούδας, Γιώρ­ γος Δέλιος, Αλκιβιάδης Γιαννόπουλος και Νί­ κος Γαβριήλ Πεντζίκης, όλοι τους με σπουδές στην Ευρώπη ή βαθιά γνώση της αγγλικής και γαλλικής λογοτεχνίας. Ο Πεντζίκης, περισσό­ τερο απ’ όλους, εξέφρασε τη «Μητέρα Θεσ­ σαλονίκη» μ’ ένα πεζογραφικό αμάλγαμα που καθορίζεται από μια μοντέρνα - για την εποχή -γρα φ ή και μια συντηρητική ιδεολογία. Συνύφανε τον τρόπο της συνειρμικής γραφής του Τζόυς με τη Θεσσαλονίκη, το Βυζάντιο και την ορθόδοξη πίστη. Ο μυστικισμός του είναι ένα κράμα ενδοσκόπησης στα βήματα των μεγά­ λων πατέρων της ορθοδοξίας και μιας ο­ ξυδερκούς κοσμικής παρατήρησης, που δίνει ιδιαίτερη σημασία σε πράγματα, πρόσωπα και ασήμαντα γεγονότα του καθημερινού βί­ ου. Αμέσως μετά τον πόλεμο, ο λογοτέχνης αυτός,σαν ο κυριότερος συνεργάτης του πο­ λύ σημαντικού λογοτεχνικού περιοδικού «Κο­ χλίας» (1945-1948), που διευθύνονταν από τον Γιώργο Κιτσόπουλο, θα επηρέασει πολ­ λούς από τους νεότερους Θεσσαλονικείς πεζογράφους, δημιουργώντας το ρεύμα αυτό του «εσωτερικού μονόλογου», που συνεχίζε­

ται μέχρι σήμερα. Ως πεζογράφοι που επηρέαστηκαν από το κλίμα του «εσωτερικού μονό­ λογου», εμπλουτίζοντάς τον όμως με διαφο­ ρετικά στοιχεία ο καθένας, για να αναδείξουν το δικό τους πρόσωπο, πρέπει να θεωρηθούν οι εξής: Ο Γιώργος Κιτσόπουλος, από τους σημαντικότερους εκπροσώπους του περιοδι­ κού «Κοχλίας»- κατά την περίοδο του «Κο­ χλία» ακολούθησε τη νεοτερική γραφή, αργό­ τερα όμως πέρασε σε παραδοσιακότερη μορφή πεζογραφίας, για να φτάσει μέχρι το ρεαλισμό με ένα εκτενές αφήγημά του με το οποίο εξιστορεί τις εμπειρίες του ως δι­ ευθυντή του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος. Ο Τηλέμαχος Αλαβέρας, δι­ ευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού «Νέα Πορεία» (1955- ), που αντλεί τα θέματά του από τον εμφύλιο πόλεμο και τη μεταπολεμική αλλαγή που συντελείται στην ελληνική κοινω­ νία. Ο Παύλος Παπασιώπης, στενός συνεργά­ της της «Νέας Πορείας», με την υπαρξιακή του ενδοσκόπηση. Ο Νίκος Μπακόλας, που α­ κολουθεί μια νεοτερική γραφή ανάμεσα στον «εσωτερικό μονόλογο» και το δρόμο που χά­

ραξε ο Φώκνερ. Με-σύνθετα μεγάλα αφηγή­ ματα που διαδρατίζονται στο μυθιστορηματι­ κό, το ιστορικό και το πραγματικό επίπεδο, καταγράφει τα συμβάντα της Θεσσαλονίκης (έτσι όπως τα έζησαν οι απλοί άνθρωποι της πόλης), από τις αρχές του αιώνα μέχρι τις μέ­ ρες μας. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι με το πέ­ ρασμα του χρόνου ο Μπακόλας γίνεται πιο συγκεκριμένος και όλο και περισσότερος ρε­ αλισμός διεισδύει στα βιβλία του. Ο Κώστας Λαχάς με έντονες επιρροές από τον Πεντζίκη στη γραφή, προβάλλει το ιστορικό και κοινω­ νικό γίγνεσθαι στο Κιλκίς (ιδιαίτερη πατρίδα του) και στη Θεσσαλονίκη μέσα από τις προ­ σωπικές του εμπειρίες, όπου κυρίαρχο ρόλο έχει η μνήμη. Ο Αλέξανδρος Κοσματόπουλος, που πρέπει να θεωρηθεί ως ο πιστότερος μα­ θητής του Πεντζίκη χωρίς όμως το νεύρο και την εμβέλεια εκείνου. Η Αλεξάνδρα Δεληγιώργη, με την υπαρξιακή αγωνία και τα προ­ σωπικά αδιέξοδα, που έχουν την αφετηρία τους στη σύγχρονη εποχή. Ο Γιάννης Πάνου, που στο μοναδικό του μυθιστόρημα («... από το στόμα της παλιάς Remington») αναφέρεται στις διαδοχικές φάσεις ενός έρωτα με νύ­ ξεις σε πολιτικά και ιστορικά γεγονότα από τις αρχές του αιώνα μέχρι σήμερα. Ο Γιάννης Ζήκας που με άκρως συνειρμική γραφή, εξι­ στορεί τις υπαρξιακές και θρησκευτικές του ανησυχίες. Για τον «εσωτερικό μονόλογο» θα πρέπει να σημειώσουμε επίσης τα εξής: α) Ότανπρωτοεμφανίστηκε στη δεκαετία του 1930 ήταν κάτι το εντελώς καινούριο για τα ελληνικά γράμ­ ματα, γι’ αυτό και πολλοί μίλησαν για «Σχολή Θεσσαλονίκης», β) Μπορεί η συνειρμική γρα­ φή να είναι μια πρόσφορη αφηγηματική μέθο­ δος για ενδοσκόπηση του ψυχικού κόσμου του συγγραφέα, αλλά προσφέρεται ελάχιστα για τη λογοτεχνική καταγραφή και αποτίμηση συγκεκριμένων ιστορικών γεγονότων ή πε­ ριόδων. Κάπως έτσι μπορεί να εξηγηθεί ότι τα συγκλονιστικά γεγονότα των Βαλκανικών Πο­ λέμων, της Μικρασιατικής Καταστροφής, της Γερμανικής Κατοχής και του Εμφυλίου Πολέ­ μου, ελάχιστα πέρασαν στα κείμενα των πεζογράφων αυτών αλλά κι όταν εμφανίστηκαν, η

γραφή ήταν σχετικά ρεαλιστική, γ) Ο «εσωτε­ ρικός μονόλογος» ανήκει στη «δύσκολη» εκεί­ νη πεζογραφία» που δεν μπορεί να κερδίσει το ενδιαφέρον ενός αμύητου αναγνώστη. Η παραδοσιακή γραφή έχει κι αυτή τη δική της πορεία στη Θεσσαλονίκη. Τις δεκαετίες που στη Θεσσαλονίκη κυριαρχεί ο «εσωτερι­ κός μονόλογος» (1930-1950), υπάρχει μια ύ­ φεση - σχεδόν ανυπαρξία - της ρεαλιστικής αφηγηματικής πρόζας, με την εξαίρεση του Μοναστηριώτη την καταγωγή πεζογράφου Γιώργου Μόδη, ο οποίος με τις «Μακεδονικές Ιστορίες» του, κατέγραψε από πρώτο χέρι, με τρόπο ρεαλιστικό, το κλίμα και τα γεγονότα του Μακεδονικού Αγώνα, τα χρόνια πριν από την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης. Από τις αρχές όμως της δεκαετίας του 1960 παρατηρείται μια σημαντική στροφή προς τη ρεα­ λιστική γραφή, διότι οι νέοι λογοτέχνες θέλη­ σαν να μιλήσουν για τις τραυματικές τους ε­ μπειρίες από από τα γεγονότα της εποχής, εί­ τε να αφηγηθούν ατομικές περιπτώσεις προ­ σωπικών ερωτικών αδιεξόδων και η συνειρμι­ κή γραφή δεν τους βόλευε. Στράφηκαν, επο­ μένως, στον παραδοσιακό τρόπο αφήγησης, εμπλουτίζοντάς τον όμως μ’ ένα χαμηλόφωνο εξομολογητικό λόγο, με στοιχεία οξυδερκούς παρατήρησης και σχολιασμού και με χιούμορ που μετατρέπεται ορισμένες φορές σε σαρ­ κασμό. Θα πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι το νέο αυτό λογοτεχνικό ρεύμα της Θεσσαλονί­ κης εμφανίστηκε πρώτα στην ποίηση, τόσο στο κοινωνικό όσο και στο ερωτικό πεδίο, και μεταπήδησε γρήγορα και στην πεζογραφία, κυρίως μέσα από το περιοδικό «Διαγώνιος» (1958-1983) του Ντίνου Χριστιανόπουλου, ε­ πιβάλλοντας ώς ένα σημείο το νέο αυτό ρεα­ λιστικής (ή ορθότερα νεορεαλιστικής) πρό­ ζας, που υπήρξε πρωτότυπος και μοντέρνος (ενσωματώνοντας το παλιό με το καινούριο) και επηρέασε πολλούς νεότερους πεζογράφους, έτσι που μετά το 1980 να κυριαρχεί σχεδόν στα γραφτά των νέων λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης. Θα πρέπει επίσης, να ση­ μειώσουμε ότι οι πεζογράφοι αυτοί είχαν α­ πήχηση στο ευρύ αναγνωστικό κοινό, το ο­ ποίο μπορούσε πλέον να επικοινωνεί με το έρ-

49

γο τους χωρίς ιδιαίτερες γνώσεις και προ­ σπάθεια. Ο καθένας από τους πεζογράφους αυτούς ανέπτυξε το προσωπικό του ύφος (μια γραφή που κυμαίνεται από το κλασικό διήγημα μέχρι την πολύ μοντέρνα πρόζα, αλ­ λά οπωσδήποτε ρεαλιστική). Στη σύντομη α­ ναφορά στο έργο τους θα καθορίσουμε μόνο το στίγμα της γραφής τους που προσδιορίζει άλλωστε και τον προσωπικό τους χώρο. Ο Γιώργος Ιωάννου (ξεκίνησε ως ποιητής) μ’ έ­ να συνειρμικό, θα λέγαμε, τρόπο αφήγησης, όπου η μνήμη ή η σκέψη πετιέται από το ένα θέμα στο άλλο (το μόνο του δάνειο από τον «εσωτερικό μονόλογο»), εξομολογείται με χα­ μηλή φωνή, ενώ ταυτόχρονα παρατηρεί και σχολιάζει, τα βιώματά του από τη Γερμανική Κατοχή, την εξολόθρευση των Εβραίων, τα γεγονότα του εμφυλίου πολέμου, τις συνθή­ κες του οικογενειακού και κοινωνικού περι­ βάλλοντος μέσα στο οποίο μεγάλωσε, αλλά και τα προσωπικά του αδιέξοδα εξαιτίας της ερωτικής του ιδιαιτερότητας. Ο Ντίνος Χριστιανόπουλος,ως πεζογράφος (διότι είναι κυρίως ποιητής), που με ρεαλισμό και αφηγη­ ματική ακριβολογία άλλοτε εξομολογείται πε­ ριστατικά της προσωπικής του ζωής, στα ο­ ποία κυριαρχεί η διάψευση της προσδοκίας και η ερωτική τραυματική εμπειρία, κι άλλοτε καταγράφει επεισόδια και καταστάσεις που τον συγκλόνισαν, είτε κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας, είτε κατά την πο­ ρεία των πνευματικών του σχέσεων. Τε­ λευταία καλλιέργησε το πολύ σύντομο και λι­ τό αφήγημα. Ο Τόλης Καζαντζής κινείται στο ίδιο περίπου κλίμα με τον Ιωάννου, αλλά με α­ φήγηση που πλησιάζει το ορθόδοξο διήγημα. Αρχίζοντας από τα παιδικά του βιώματα της Κατοχής), συνήθως όπως τα άκουσε παιδί κι όχι όπως τα έζησε), προχώρησε από το πα­ ρελθόν προς το παρόν περιγράφοντας κατα­ στάσεις και εμπειρία της καθημερινής ζωής, με χιούμορ, που ορισμένες φορές καταλήγει σε σαρκασμό. Ο Σάκης Παπαδημητρίου πα­ ρουσίασε ίσως την πιο μοντέρνα ρεαλιστική πρόζα (με κάποια στοιχεία «εσωτερικού μονό­ λογου»), περιγράφοντας στην αρχή προβλή­ ματα της εφηβείας, για να προχωρήσει στις

προσπάθειες προσαρμογής του νέου πλέον άντρα στην καταναλωτική κοινωνία και να φτάσει στην καταγγελία (μέσα από έναν ιδιό­ τυπο χλευασμό) του σύγχρονου τεχνοκρατικού πολιτισμού, που συνθλίβει την ατομική προσωπικότητα. Ο Γιώργος Κάτος (εκδότης του περιοδικού «Το Τραμ» από το 1976) άρχι­ σε την πεζογραφική του πορεία ερωτοτροπώ­ ντας αρχικά με τον «εσωτερικό μονόλογο», για να βρει γρήγορα το αληθινό του πρόσωπο στον ντόμπρο ρεαλισμό με τους ζουμερούς διαλόγους, καταγράφοντας το κλίμα στη Θεσσαλονίκη κατά την περίοδο της χούντας και μετά, τις εμπειρίες του από τις ναυτικές φυλακές και τη ζωή της νύχτας. Ο Μανόλης Ξεξάκης καλλιεργεί ένα είδος ποιητικής θα λέγαμε, πεζογραφίας (είναι και ποιητής), με βασική θεματογραφία τις παραδόσεις του τό­ που του (κατάγεται από την Κρήτη) και τις προσωπικές του εμπειρίες από την καθημερι­ νή ζωή, το γάμο και τον έρωτα. Ο Νίκος Κοκάντζης, με το μοναδικό του μυθιστόρημα («Τζοκόντα»), εξιστορεί έναν εβηφικό έρωτα με μια Εβραιοπούλα που χάθηκε στην Κατο­ χή. Ο Αλέκος Δαμιανίδης, αφοσιώθηκε με συνέπεια στο σύντομο διήγημα αξιοποιώντας τα βιώματά του από τον στρατό και το επαγ­ γελματικό του περιβάλλον. Ο Περικλής Σφυρίδης (σύμβουλος έκδοσης του «Τραμ», 1987-1991 και επιμελητής της «Παραφυά­ δας», 1985-1990)με μεγάλα συνήθως διηγή­ ματα περιγράφει τις συνθήκες αλλοτριώσεως και εκμετάλλευσης που επέφερε η σύγχρονη εποχή στον έρωτα και στις ανθρώπινες σχέ­ σεις. Με αφετηρία τα προσωπικά του ιατρικά βιώματα καταγγέλλει και την εμπορευματοποίηση που παρατηρείται στο χώρο της υγεί­ ας. Ο Αντώνιος Σουρούνης γράφει με χιού­ μορ για τις δραστηριότητες του περιθωρια­ κού Έλληνα μετανάστη στη Γερμανία, αξιοποιώντας και τις εμπειρίες του ως επαγγελματία τζογαδόρου. Ο Νίκος Παπασπύρου αφηγείται με διηγήματα τα βιώματα της παιδι­ κής και εφηβικής ηλικίας και την τραυματική του εμπειρία σαν αρρώστου με χρόνια νεφρι­ κή ανεπάρκεια σε αιμοδιύλιση. Ο Πρόδρομος Μάρκογλου (γνωστός ως ποιητής) πρωτοεμ-

φανίστηκε ως πεζογράφος με ένα εκτενές α­ φήγημα, κράμα ρεαλιστικής πρόζας και συνειδησιακής ροής, αλλά γρήγορα προχώ­ ρησε σε εκτενή διηγήματα αξιοποιώντας τα ε­ ρωτικά και κοινωνικά βιώματα της εφηβείας του στα χρόνια μετά το εμφύλιο στην Καβά­ λα, με γραφή ρεαλιστική, συγκρατημένα λυρική, κοφτή κι ελκυστική. Η Στέλα Βογιατζόγλου επιχειρεί μια αναδρομή από την παι­ δική της ηλικία μέχρι το γάμο, με γραφή ρεα­ λιστική, εμπλουτισμένη με μνήμες από το π α­ ρελθόν και ονειρικά στοιχεία. Ο Τάσος Καλούτσας με διηγήματα παραδοσιακής αφή­ γησης στιγματογραφεί και ψυχογραφεί προ­ βλήματα, χαρακτήρες και συγκρούσεις που παρατηρούνται στη σύγχρονη μικροαστική οικογένεια και γενικά στην κοινωνία του και­ ρού μας. Ο Ηλίας Κουτσούκος αξιοποιεί την επαγγελματική του πορεία ως δημοσιογρά­ φου και με κάποιες συμβολικές αναφορές σε γνωστά ιστορικά περιστατικά ή και φανταστι­ κά ακόμα,περιγράφει ερωτικές περιπέτειες ή σύγχρονα περιστατικά της καθημερινής ζω­ ής. Ο Πάνος Θεοδωρίδης αντλεί τα θέματά του από την πρόσφατη συνήθως ιστορία της Μακεδονίας, διανθίζοντας τα γεγονότα και την πολιτική κατάσταση της εποχής με σκωπτικές παρατηρήσεις και αναχρονιστικούς συσχετισμούς. Ο Γιάννης Παλαμιώτης έχο­ ντας αφομοιώσει στοιχεία από τη γραφή του Ταχτσή και του Ιωάννου, περιγράφει με αφη­ γήματα χυμώδους πρόζας τα βιώματά του α­ πό την ερωτική του ιδιαιτερότητα, με μια διά­ θεση να δημοσιοποιεί την ερωτική συμπερι­ φορά και άλλων προσώπων. Ο Αργύρης . Παυλιώτης περιγράφει με χιούμορ τις περιπέ­ τειες όποιου έχει δοσοληψίες με κρατικές υπηρεσίες, αξιοποιώντας τις εμπειρίες του α­ πό ένα κληρονομικό διατηρητέο που χαρα­ κτηρίστηκε μνημείο και επρόκειτο να του το απαλλοτριώσει το κράτος. Ο Νίκος Βασιλειάδης με εκτενή αφηγήματα εξιστορεί τη ζωή ε­ νός παιδιού που γίνεται έφηβος σε μια κωμό­ πολη δίπλα στην Καβάλα, την εποχή του εμ­ φυλίου και τα χρόνια που ακολούθησαν, και τις εμπειρίες του από τη στρατιωτική του θη­ τεία. Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης αντλεί τα θέ­

ματά του από επεισόδια της καθημερινής ζω­ ής και τους δίνει άλλοτε συμβολική κι άλλοτε μεταφυσική διάσταση, με μια κρυφή νοσταλ­ γία για τις παραδόσεις του τόπου μας, καλ­ λιεργώντας ένα είδος μαγικού, ορισμένες φο­ ρές, ρεαλισμού. Ο Αλμπέρτος Ναρ αφηγείται άλλοτε επεισόδια των Εβραίων τη Γερμανική Κατοχή κι άλλοτε ανατρέχει στις αναμνήσεις της εφηβείας ή διατυπώνει τις ανησυχίες του ώριμου πλέον άντρα. Ο Ιγνάτης Χουβαρδάς έχει σαν σταθερό μοτίβο τη διάψευση των ε­ ρωτικών προσδοκιών. Ο Γρηγόρης Σίμος πρωτοεμφανίστηκε ως θεατρικός συγγραφέ­ ας. Στη συνέχεια κυκλοφόρησε ένα εκτενές πεζογράφημα στο κλίμα της φανταστικής λο­ γοτεχνίας με στοιχεία συνειδησιακής ροής και υπαρξιακής ανησυχίας για να βρει το αλη­ θινό του πρόσωπο με διηγήματα ρεαλιστικής πρόζας αξιοποιώντας τα βιώματά του από πε­ ριστατικά της καθημερινής ζωής ή τις ιατρι­ κές του εμπειρίες. Η Δήμητρα Μήττα κινείται στο χώρο της αφήγησης, αλλά με πολλά στοι­ χεία από την εσωτερική περιπέτεια του ψυχι­ κού της κόσμου και αναφορές σε σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα, όπως η καταπίεση μέσα στην οικογένεια ή τα ναρκωτικά στα σχολεία. Η αναφορά μου στους πεζογράφους της Θεσσαλονίκης δεν είναι ασφαλώς εξαντλητι­ κή. Υπάρχουν κι άλλοι αξιόλογοι εργάτες του πεζού λόγου στην πόλη αυτή, αλλά, όπως συμβαίνει πάντα, ακόμα και σε μια συνοπτική εισήγηση, ο υποκειμενικός παράγοντας της επιλογής είναι αναπόφευκτος. Πάντως, ανε­ ξάρτητα από το θέμα, τον τρόπο και το χρόνο αφήγησης του κάθε συγγραφέα, ο χώρος σαν φόντο παραμένει πάντα η Θεσσαλονίκη, άλλοτε εκείνη της παράδοσης με τις βυζαντι­ νές εκκλησίες και τα κάστρα της κι άλλοτε η σύγχρονη με το λιμάνι, την άνω πόλη, τις συνοικίες και τα πέριξ, τις ταβέρνες και τα μπαρ της, αλλά κυρίως με τους ανθρώπους και το κλίμα της, τόσο το φυσικό της βροχής και της ομίχλης, όσο και το πνευματικό της ε­ σωστρέφειας και του κλειστού χαρακτήρα, που έχει ίσως την καταγωγή του στη μακρινή βυζαντινή παράδοση αυτής της πόλης.

Στη σύντομη - όπως τόνισε - εισήγησή του για τα λογοτεχνικά περιοδικά της Θεσσαλονί­ κης, ο Γιώργος Κορδομενίδης είπε ότι το πρώτο ελληνικό περιοδικό ο «Αριστοτέλης» κυκλοφόρησε στη Θεσσαλονίκη το 1889 και ήταν «σύγγραμμα περιοδικού εκδιδόμενου κατά δεκαπενθήμερον», με διευθυντή τον εκ­ παιδευτικό Γ. Παπαγεωργίου, που ξεκίνησε ως ποιητής (δική του είναι και η πρώτη ποιητι­ κή συλλογή που τυπώθηκε στη Θεσσαλονί­ κη). Η ζωή του περιοδικού διήρκεσε ένα περί­ που χρόνο και έκλεισε για οικονομικούς λό­ γους,αφού συμπλήρωσε 19 τεύχη. Αυτοί οι «οικονομικοί λόγοι» είναι συνήθως η αιτία που σταματούν την έκδοσή τους τα περισσότερα λογοτεχνικά περιοδικά της Θεσσαλονίκης μέ­ χρι τις μέρες μας. Επί τουρκοκρατίας βγαίνει το 1909 ένα δεύτερο βραχύβιο εβδομαδιαίο περιοδικό, με τον τίτλο «Θερμαϊκαί Ημέραι» και με διευθυντή τον λόγιο Χρ. Γ. Γουγούση. Μετά το 1912 οι συνθήκες αλλάζουν ριζικά. Η μικρή ελληνική κοινότητα αναλαμβάνει κυρίαρχο ρόλο μέσα στην ελεύθερη αλλά ε­ παρχιακή πλέον Θεσσαλονίκη, η οποία αυξά­ νεται με κόσμο που έρχεται από τις διάφορες επαρχίες του αλύτρωτου ελληνισμού και από τη νότια Ελλάδα. Μέχρι την εμφάνιση του πρώτου σοβαρού λογοτεχνικού περιοδικού, το 1932, που είναι οι «Μακεδονικές Ημέρες», κυκλοφορούν διάφορα ημερολόγια («Γόρδιος Δεσμός» 1915 του Χρ. Γουγούση, ο «Κό­ σμος» 1915 του Αργ. Δρακόπουλου, το «Ημερολόγιοντης Θεσσαλονίκης» 1916 του Κλέωνος Βρανά, το «Ημερολόγιον Θεσσαλονίκης» 1919-1921 και 1926-1932 της Μερόπης Τσιώμου - Βασιλικού και το «Μακεδονικό Ημερολόγιον» 1925-1940 και 1947 έως σήμερα, του Νίκου Σφενδόνη που μετά το θανατά του, το 1971, συνεχίζεται από τα παιδιά του, Γιάννη και Δήμητρα. Από τα λογοτεχνικά περιοδικά που κυκλοφόρησαν τις πρώτες τρεις δεκαε­ τίες του αιώνα στη Θεσσαλονίκη αξίζει να μνημονεύσουμε μόνο τα «Μακεδονικά Γράμ­ ματα». Στην πρώτη περίοδο της κυκλοφορίας του 1922-1923 με 17 τεύχη και με διευθυντή τον Ράδο Χατζηνάση προσπαθούν να μιμηθούν, χωρίς ιδιαίτερη επιτυχία τον «Νουμά», ενώ κατά τη δεύτερη περίοδο της κυκλοφο­ ρίας τους το 1924 με 4 τεύχη και με τη διεύ-

Γιώργος Κορδομενίδης

θυνση του Γ.Θ. Βαφόπουλου και του Κώστα Κόκκινου, μεταμορφώθηκαν σε ώριμο και υπολογίσιμο λογοτεχνικό περιοδικό με δική του προσωπικότητα. Οι «Μακεδονικές Ημέ­ ρες» (1932-1939,55 τεύχη) είναι το περιοδικό που άνοιξε την αυλαία της σοβαρής λογοτε­ χνικής ζωής στη Θεσσαλονίκη. Ιδρύθηκε από τον κριτικό Πέτρο Σπανδωνίδη και είχε συνερ­ γάτες τούς Γ. Θέμελη, Στέλιο Ξεφλούδα, Γιώργο Δέλιο, Βάσο Βασιλείου, Γ.Θ. Βαφόπουλο, Αλκιβιάδη Γιαννόπουλο και αργότερα και τον Ν.Γ. Πεντζίκη. Οι αρχικοί συνεργάτες αναλαμβάνουν κατ’ έτος και τη διεύθυνση του περιοδικού, ο ένας μετά τον άλλο. Σκοπός του περιοδικού, που υπήρξε μηνιαίο, ήταν «να δημιουργήσει μια παράδοση», ένα «περιβάλ­ λον», μια «ατμόσφαιρα» στη Θεσσαλονίκη και πέτυχε πλήρως. Δημιούργησε πνευματική ζωή και κίνηση, παρουσίασε νέα ταλέντα, πα­ ρακολούθησε την ξένη - κυρίως ευρωπαϊκή λογοτεχνία με διαλεχτές μεταφράσεις, καθιέ­ ρωσε στήλες κριτικής και κυρίως εισήγαγε τον «εσωτερικό μονόλογο» στη Θεσσαλονίκη με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η εντύπωση της «Σχολής της Θεσσαλονίκης». Ένα άλλο

περιοδικό που συνέβαλε επίσης στη διάδοση του μοντέρνου είναι το «Olimpo», δίγλωσσο όργανο της ιταλικής εθνικής εταιρείας «Dante Alighieri» (1936-1934), που το έβγαζε ο στε­ νός συνεργάτης των «Μακεδονικών Ημερών» Στέλιος Ξεφλούδας μαζί με τον Ιταλό καθηγη­ τή Enzio Volture. Την ίδια εποχή οι συντηρητι­ κοί λογοτέχνες της Θεσσαλονίκης συσπειρώ­ θηκαν γύρω από το περιοδικό «Μορφές» (πρώτη περίοδος 1936-38, 15 τεύχη), που έ­ βγαζαν δύο φιλόλογοι και λογοτέχνες, ο Βα­ σίλης Δεδούσης (διευθυντής) και ο Μπάμπης Νίντας (αρχισυντάκτης). Οι συντηρητικές θέ­ σεις των «Μορφών» που ήταν προσκόλληση στην παράδοση και τα ελληνοχριστιανικά ιδε­ ώδη και εμπαιγμός του μοντέρνου και της πρωτοπορίας,είχαν σαν αποτέλεσμα την κό­ ντρα με τις «Μακεδονικές Ημέρες» (όπως αρ­ γότερα και με τον «Κοχλία»). Πάντως, μέσα α­ πό τις σελίδες του περιοδικού παρακολουθεί κανείς και τη συντηρητική πλευρά της λογο­ τεχνίας στην προπολεμική Θεσσαλονίκη. Αμέσως μετά τη Γερμανική Κατοχή έχουμε την έκδοση του δεύτερου σημαντικού λογο­ τεχνικού και καλλιτεχνικού περιοδικού, του «Κοχλία» (1945-1948, 22 τεύχη) με δι­ ευθυντές τους Γιώργη Κιτσόπουλο, Λευτέρη Κονιόρδο και Γιάννη Σβορώνο, αλλά με κυριότερο συνεργάτη - ψυχή του περιοδικού - τον Ν.Γ. Πεντζίκη. Την ομάδα πλαισίωσαν οι Γ. Θέμελης, Ζωή Καρέλλη, Τάκης Βαρβιτσιώτης, Τάκης Ιατρού και Κάρολος Τσίζεκ. Ο «κο­ χλίας» ήταν μηνιαίο περιοδικό με επιμελημέ­ νη και μοντέρνα εμφάνιση που είχε αναλάβει ο ζωγράφος και γραφίστας Σβορώνος. Ο «Κοχλίας» προσπάθησε να ισορροπήσει ανά­ μεσα στο μοντέρνο και την παράδοση με ένα ισοζύγιασμα πρωτότυπων κειμένων και μετα­ φράσεων. Θα πρέπει ίσως να σημειωθεί ότι οι «Μορφές» του Δεδούση στη δεύτερη περίο­ δο κυκλοφορίας τους (1946-1954, 75 τεύχη) σε μια προσπάθεια συμφιλίωσης όλων των λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης, προσέφερε στέγη στον Πεντζίκη και σ’ άλλους συνεργά­ τες του «Κοχλία» μετά το κλείσιμο του τελευταίου. Μετά το 1950 εμφανίζονται τρία νέα σημαντι­ κά λογοτεχνικά περιοδικά της Θεσσαλονίκης. Η «Νέα Πορεία» (1955 έως σήμερα) που ιδρύ­ θηκε από τον αρχισυντάκτη των «Μορφών» Χρήστο Ντάλια, αλλά με ψυχή του περιοδικού

που έγινε γρήγορα και ο ουσιαστικός δι­ ευθυντής του, τον Τηλέμαχο Αλαβέρα. Γύρω από το περιοδικό συσπειρώθηκαν παλιοί συνεργάτες των «Μακεδονικών Ημερών», των «Μορφών», του «Κοχλία» κ.ά., όπως ο Παύλος Παπασιώπης, ο Γιώργος Μουρέλος, ο Σαράντος Παυλέας, ο Κώστας Στεργιόπουλος, ο Μ. Μερακλής, ο Γ. Σφακιανάκης, ο Μάρκος Μέσκος, ο X. Μπακιρτζής, η Ρούλα Αλαβέρα και αρκετοί ακόμα. Το περιοδικό που έδωσε ι­ διαίτερη σημασία στην κριτική βιβλίου, στο δοκίμιο και στις κριτικές καμπάνιες επέτυχε να καλύψει ένα ευρύτατο φάσμα προσώπων και κατευθύσεων. Η «Διαγώνιος» του Ντίνου Χριστιανόπουλου (1958-1983, 60 τεύχη), φι­ λοδόξησε να συνεχίσει το αυστηρό και εκλεκτικό παράδειγμα του «Κοχλία». Την καλλιτε­ χνική επιμέλεια του περιοδικού είχε ο ΚάρολοςΤσίζεκ όπως και των «Εκδόσεων Διαγώνι­ ου» που ακολούθησαν. Με στόχο την αυστη­ ρή ποιότητα,την ανένδοτη εντιμότητα και την αισθητική εμφάνιση και χωρίς ιδιαίτερες αι­ σθητικές ή ιδεολογικές κατευθύνσεις, η «Δια­ γώνιος» ξεκίνησε ως όργανο μιας ομάδας νέ­ ων τότε (Χριστιανόπουλος, Ασλάνογλου, Ιωάννου, Τσίζεκ, Πετρόπουλου) στους οποίους σιγά σιγά προστέθηκαν και πολλοί άλλοι: Καχτίτσης, Μουλλάς, Ντάκου, Κόρφης, Παπαδημητρίου, Καζαντζής, Ριτσώνης, Καραβίτης, Σφυρίδης, χωρίς να λείψει και η φιλοξενία κα­ θιερωμένων λογοτεχνών. Η «Κριτική» (19591961, 13 τεύχη) του Μανόλη Αναγνωστάκη υπήρξε ένα σοβαρό και συγκροτημένο περιο­ δικό που έριξε το βάρος στη δημοσίευση άρ­ θρων για καλλιτεχνικά και λογοτεχνικά θέμα­ τα, ιδωμένα μέσα από έναν ανανεωτικό και κοινωνικό προβληματισμό. Οι κυριότεροι συνεργάτες του περιοδικού ήταν οι Αναγνωστάκης, Κύρου, Θασίτης, Νόρα Αναγνωστάκη, Μαν. Λαμπρίδης και Π. Μουλλάς. Μετά το 1970 κυκλοφορείτο σημαντικό λογο­ τεχνικό και καλλιτεχνικό περιοδικό »Το Τραμ» του Δημήτρη Καλοκύρη, που βγήκε σε πρώτη περίοδο το 1971-1972 με εκδότρια τη Μάρω Κορδάκου (5 τεύχη· το έκλεισε η δικτατορία), σε δεύτερη περίοδο το 1976-1979 με εκδότη τον Γιώργο Κάτο (12 τεύχη) και τρίτη περίοδο 1,987-1991 με τον ίδιο εκδότη και υπεύθυνο ύ­ λης (σύμβουλο έκδοσης) τον Περικλή Σφυρίδη (18 τεύχη). Στις δύο πρώτες περιόδους το «Τραμ» είχε κάποιες νεοϋπερρεαλιστικές τά-

σεις και μια αγάπη για τη νοτιοαμερικάνικη λογοτεχνία με κύριους συνεργάτες τούς νέ­ ους τότε λογοτέχνες Δημήτρη Καλοκύρη, Αλέξανδρο Ίσαρη, Πάνο Θεοδωρίδη, Γιώργο Χουλιάρα, Αλεξάνδρα Δεληγιώργη και Μανό­ λη Ξεξάκη. Στην τρίτη διαδρομή του στεγάζει τους παλιούς συνεργάτες της «Διαγώνιου» και ρίχνει το βάρος στην αναζήτηση νέων λο­ γοτεχνικών ταλέντων όπως οι Τάσος Καλούτσος, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, Ηλίας Κουτσούκος, Αλεξάνδρα Μπακονίκα, Σπύρος Λαζαρίδης, Γρηγόρης Σίμος, Δήμητρα Μήττα, Ιγνάτης Χουβαρδάς κ.ά. Αξιόλογο υπήρξε επίσης το. περιοδικό «Auslicka», που έβγαζε η Hannelore Ochs (1970-1979,28τεύχη). Παρά τον ξενόγλωσσο τίτλο, το περιοδικό δεν είχε ξενόγλωσσα κείμενα. Παρουσίασε μεταφρά­ σεις έργων από τη σύγχρονη γερμανική λογο­ τεχνία και κείμενα νέων Ελλήνων λογοτεχνών. Στη δεκαετία του 1980 εμφανίζονται κι άλλα

αξιόλογα λογοτεχνικά περιοδικά στη Θεσσα­ λονίκη. Το 1985 κυκλοφορεί η «Παραφυάδα» του Περικλή Σφυρίδη. Πρόκειται για μια ετή­ σια έκδοση (1985-1990,6 τεύχη) με ανέκδοτα κείμενα πεζογράφων της Θεσσαλονίκης,από τους πλέον καθιερωμένους ώς τους πρωτοεμφανιζόμενους. Ο «Παρατηρητής» (1987- ) του Πέτρου Παπασαραντόπουλου που ρίχνει το βάρος του σε αφιερώματα καθιερωμένων λογοτεχνών της Θεσσαλονίκης και το «Εντευκτήριο» (1987- ) του Γιώργου Κορδομενίδη που ισορροπεί ανάμεσα στο δοκίμιο και τη μελέτη από τη μια μεριά και τη δημοσί­ ευση πρωτότυπης λογοτεχνίας από την άλλη. Μ’ αυτά, λοιπόν, τα περιοδικά και τους λογο­ τέχνες που συσπειρώνονται γύρω τους, η Θεσσαλονίκη συνεχίζει τη λογοτεχνική της παράδοση και τροφοδοτεί με νέο αίμα τα γράμματά μας. Περικλής Σφυρίδης

Κώστας Φωτεινός

Ο Οδυσσέας δεν ταξίδεψε ποτέ Μόνο ένα έπος μπορεί να χωρέσει ένα έργο τόσο μεγάλο σε διαστάσεις, σε σύλληψη, σε έκφραση. Μόνο ένα έπος, με πλούσιες, πανέμορφες εικόνες και με δωρικά αυστηρή δόμηση σκέψης μπορεί να περιγράψει τις περιπέτειες που έζησε ο Οδυσσέας με τους ανθρώπους που τον δίδαξαν για τη ζωή και το θάνατο, για ό,τι είναι πριν τη ζωή και μετά το θάνατο. Κι είναι διδακτικό το έργο αυτό, γιατί ο συγγραφέας νοιάζεται για τους ανθρώπους που αναζητούν μόνοι το δρόμο του γυρισμού και ζει τον πόνο το δικό του και της ανθρωπότητας που αναζητά απελπισ μένα να βγει απ' το σκοτάδι και να λουστεί στο φως. Σ' αυτό το συμφωνικό ποίημα αποκαλύπτεται ο Ανθρωπος και ο Κόσμος του Μ έλλοντος "αχνιστός και απλός σαν φρατζόλα ψωμί”. Ένας Ανθρωπος κι ένας Κόσμος πλήρης, ήσυχος, με εσωτερική ειρήνη,έτσι όπως τον οραματιζόταν ο Κώστας Φωτεινός από παιδί.

Κεντρική διάθεση από τις εκδόσεις "0 Κήπος του Οδυσσέα" (καφέ σχολείο) Πατησίων 189, 1ος όροφος. Τηλ: 8561553, 8674648, 8670424

ΕΞΑΝΤΑΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Ο Ε. Μ. ΣΙΟΡΑΝ στις Εκδόσεις Εξάντας Εγκόλπιο ανασκολοπισμού Εξομολογήσεις και αναθεματισμοί Ο κακός Δημιουργός

Διδότου 59 -106 81 Αθήνα - Τηλ. 3804885 - Fax 3813065

Η τρίτη φάση η πιο σημαντική

Απάτην εικονογραφική ώςτην αλφαβητική /

Ένα μεγάλο βήμα της ανθρωπότητας είναι η γραπτή επικοινωνία των ανθρώπων που ξεκίνησε 4.000 περίπου χρόνια π.Χ. με τήν εικονογραφική μορφή. Και σήμερα ακόμη υπάρχουν στην Ανα­ τολή λαοί που εμμίενουν σ’ αυτό το είδος της γραφής. Κινέζοι, Ιάπωνες κ.ά. Κάθε εικόνα κι ένα σύμβολο ενιαίο. Δύσκολη πολύ δύσκολη γραφή, γιατί τα σύμβολα είναι απειράριθμα. Η μετάβαση από την εικογραφική στη δεύτερη μορφή, στη συλλαβική γραφή, που συντελέστηκε το 1400 περίπου π.Χ., είναι, κατά γενική ομο­ λογία, φοινικική ανακάλυψη τεράστιας σημα­ σίας. Τι ακριβώς συνέβη; η ενιαία εικόνα κόπηκε σε μικρότερα κομμάτια, που αργότερα ονομά­ στηκαν συλλαβές. Η συλλαβική γραφή μπορεί να ονομαστεί και συμφώνική. Τα παχιά σύμφωνα με

δκ$5ί0θ£τπ ντικρύζει η γάτα τον ποντικόν. Δεν εσκέπτοτη συγκοπή των φωνηέντων, ήτα ότι ο ποντικόςί^ει δέρμα και κρέας. Και η της γλώσσας των Φοινίκώνν «Σύμβολβ^οκ |§§λλαβπ ήτο μία ενότής’όπως ο ποντικός».2 κικό ως φωνήεν δεν υπόρχετρύρ^ι^να». ιασίγαίφγες έπειτα. Τα χρόνια εκείνα κασημαίνει ο Wilckent1. (ί)ύΦοίνικες επινόησα ;αν από ένα σκοτεινό νεφέλωμα και έ17 περίπου σύμφωνα που χρησιμοποιούν ριστεί ως αιώνες σκότους και και σήμερα. Τα φωνήεντα, που α ν μ ^ λ ρ « ι\/ βαρβαρότητας. Οι γραματικοί στη Δύση και αργότερα οι Έλληνες] ήταν άγνωστα ojouq στην Ελλάδα δε γνωρίζουν τίποτε το ουσια­ Φοίνικες. Όμως τα φοινικικά σύμφωνα ε^άΫ, στικό γ ια την τρίτη φάση της γραφής3. Υποθέ­ πενταδύναμη ισχύ. ΚάΒ ^ σ ύμφω νσ ^ τουν.'μόνο, ότι η διάσπαση της συλλαβής σε μαζί με ένα από τα πένΓεΙΐίοπτιοΰ m8i φθόγγους, που γέννησε |ο αλφάβητο των 22 βα, βε, βι, βο, βου· γα,Ιγε, γι, γο, γτ>υ'·-δα,. δε, Β Ρ κ ά π ω ς έτσι. Με το συλλαβογραφικό αυτό γραμμάτων είναι κι αυτό έργο των Φοινίκων, σύστημα των Φοινίκων,τα άπειρα ,εικονογραΚαι όμως ο Bengtson λέ\4ι όχι, δεν είναι έργο φικά σύμβολα περιορίστηκαν σε*86 με 90. Οι των Φοινίκων4. Η διάσπαση της άτμητης, ό - · πω :ως νομιζόταν συλλαβής, σε σύμφωνα και Φοίνικες, ναυτικός λαός, πλέρντας στα παρά­ ιωνήεντα, που έγινε το 900 π.Χ. δεν έγινε με φω λια της Μεσογείου, διέδωσανφώρα μια πρλύ ότο, δεν ξεσήκωσε κάπνό, όπως η διάσπα­ ευκολότερη γραφή. Ωστόσο η διάδοση της γραφής ήταν περιορισμέ\)η.και πριρϋμιο τών; ση τού ατόμου σε πρωτόνια και ηλεκτρόνια. Αυτό το κοσμοϊστορικό γεγονός έγινε αθό­ ολίγων. Τα 85 συλλαβικά σύμβολα δεν ήταν ρυβα σε κάποιο μέρος της Ιωνίας. Μολοντού­ και λίγα και ήταν ελάχιστα βοηθητικά για τη το ξεσήκωσε σφοδρό ανανεωτικό άνεμο, που διάδοση των γραμμάτων. σάρωσε τα 85 φοινικικά σύμβολα και έφερε Γιά να κατανοηθεί πώς οι Φοίνικες έπνιγαν τα Νέα Εποχή. Η μάθηση έγινε πολύ πιο εύκολη άγνωστα σ ’ αυτούς φωνήεντα, αρκεί να σκεκαι τα γράμματα διαδόθηκαν αστραπιαία. Ο φτούμε ότι οι βόρειες χώρες χρησιμοποιούν, Ήλιος της Παιδείας ανέλαβε το εξανθρωπιακόμη και σήμερα, πολλά σύμφωνα, ίσως στικό του έργο και επέφερε πνευματική και διότι τα φωνήεντα αναγκάζουν τους ανθρώ­ πολιτιστική αναβάθμιση. Η ποιητική έ­ πους να καταπίνουν κρύον αέρα, ανοίγοντας μπνευση του Ομήρου με την πρωτοφανέρω­ το στόμα. Αλλά και σε πολλά χωριά της Ρού­ τη εκφραστική δεινότητα, η σοφία του Θαλή μελης, Ηπείρου και Θεσσαλίας τα φωνήεντα και όλων των προσωκρατικών φιλοσόφων ώς πνίγονται και μόλις προφέρονται φευγαλέα τον Πλάτωνα και Αριστοτέλη, οι υψηλές ανα­ σαν μια πνοή. Ένα ανέκδοτο που κυκλοφορεί τάσεις του Φειδία, του Παιονίου και του Πρα­ προσφάτως είναι εύγλωττη επιβεβαίωση. «Τι ξιτέλη είναι μια πειστική απόδειξη της ανασχέση υπάρχει μεταξύ του Χόλιγουντ και της γεννητικής δημιουργίας που προέκυψε στον Θεσσαλίας;». Απάντηση: Και οι δυο βγάζουν Ελλαδικό χώρο. σταρ. Η Θεσσαλία, βέβαια, βγάζει σιτάρι, που Ποιος έκανε τη διάσπαση που ξεχώισε τα φω­ σε πολλά χωριά το προφέρουν σταρ. νήεντα από τα σύμφωνα; Μυστήριο! που ανέ­ «Οι άνθρωποι της εποχής εκείνης, γράφει λαβε να διευκρινίσει ο προαναφερθείς σύγ­ στον Πλάτωνα (περιοδ.), ένας από τους πλέ­ χρονος γραμματικός και διακεκριμένος φιλό­ ον έγκυρους σύγχρονους γραμματικούς, αλογος ερευνητής. ντίκρυζαν τας σύλλαβός με τον τρόπο που ά­

Παίρνοντας νοερά το μίτο της Αριάνδης ξεκί­ νησε από το 4.000 π.Χ., εισήλθε στα πρωτό­ γονα εικονογραφημένα σπήλαια και έζησε την εικονογραφική επικοινωνία των ανθρώ­ πων. Προχωρώντας έφθασε στό 1.400 καιχάρηκε τη μεγάλη φοινικική ανακάλυψη της συλλαβι­ κής γραφής. Την ίδια στιγμή πέρασε κι από τα ανάκτορα του Νέστορα στην Πύλο και εστίασε την προ­ σοχή του περισσότερο στις πήλινες εγχάρα­ κτες πλάκες γραμμικής γραφής Β, συλλαβι­ κής μορφής, και θαύμασε τη μεγαλοφυΐατου Άγγλου Ελληνιστή Michael Ventris, που κα­ τόρθωσε να τις αποκρυπτογραφήσει το 1952, ανασκευάζοντας πολλές, μέχρι τώρα, ι­ στορικές ερμηνείες5. Πέταξε κι ώς τη θρυλική Θήβα. Ο μυθικός ήρωας των Θηβαίων Κάδμος, ο ιδρυτής της Θήβας και αδελφός της Ευρώπης, πέρασε μπροστά του ως φευγαλέα οπτασία, πανώ­ ριος και υπεράνθρωπος. Είδε τις ανασκαφές που συνεχίζονται στην Καδμεία και προσγει­ ώθηκε. Είδε τον αρχαιολόγο Βασίλη Αραβαντινό, σκυμμένο πάνω στις ενεπίγραφες πλά­ κες, που αναμένουν την αποκρυπτογράφησή τους- και δεν ήταν λίγες· πάνω από 150! Έμεινε έκπληκτος! Όταν αποκρυπτογραφηθούν κι αυτές, οι νέες πληροφορίες, που θα δώσουν, θα ανατρέψουν πολλές ερμηνείες και υποθέσεις λαθεμένες6. Οι γλωσσολογικές μελέτες του έχουν πλή­ ρως ολοκληρωθεί. Ωστόσο δεν έκρινε άσκο­ πο να ιδεί και πάλι το θέμα της τρίτης εξελικτι­ κής φάσης. Βρήκε τον Όμηρο (900 ή 800 π.Χ.), το συζήτησε και με το Θαλή από τη Μί­ λητο της Ιωνίας (624-545) και με τους άλλους Μιλησίους τον Αναξίμανδρο (611-546), τον Αναξιμένη (546-528), τον Αναξαγόρα (497428) και τους άλλους Ίωνες φιλοσόφους κα­ θώς και τους προσωκρατικούς, τον Πυθαγό­ ρα (580-490), τον Ξενοφάνη (566-475), τον Παρμενίδη (540-;), τον Ζήνωνα (495-435), τον Ηράκλειτο (540-480), τον Λεύκιππο το Μιλήσιο ή Αβδηρίτη (500-;), το Δημόκριτο τον

Αβδηρίτη (470-390) και στη συνέχεια τον Πλάτωνα (428-347) και τους συγχρόνους του γραμματολόγους Σοφιστές και Στωικούς φι­ λόσοφους ώς τον Αριστοτέλη (384-323) και τους μεταγενέστερους Αλεξανδρινούς Γραμματικούς και λοιπούς σοφούς ώς τη σημερι­ νή εποχή. Όλοι τους βοήθησαν να επωασθούν ομαλά οι γραμματολογικές μελέτες του. Συνεχίζοντας, λοιπόν, με τόση σοφία το νοε­ ρό ταξίδι του βρέθηκε τον 9ο αιώνα στη μα­ γευτική Ιωνία, όπου είχαν καταφύγει προ πολλού ηγέτες από την Αθήνα, τις Μυκήνες, την Πύλο και την Κόρινθο , καταδιωγμένοι α­ πό τους επιδρομείς Δωριείς· εκεί ίδρυσαν 12 ελληνικές αποικίες μέσα στις οποίες ενσωμα­ τώθηκαν και οι ντόπιοι κάτοικοι τους οποίους αναβάθμισαν, ως αναφέρουν ο Ηρόδοτος, ο Στράβων και άλλοι7. Στην Ιωνία του 9ου αι. συναντά τον ανώνυμο μεγαλοφυή Ίωνα, προχωρεί μαζί του στη γραμματολογική διάσπαση της φοινικικής συλλαβής και συνανακαλύπτει το σύμφωνο και το φωνήεν αποχωρίζοντάς τα. Κατάλαβε. Κάπως έτσι το αλφάβητο δόθηκε στους αν­ θρώπους. Αυτό είναι το φως του Προμηθέα και η Σοφία της Αθηνάς. Δε χρειάστηκε να γί­ νει κλοπή και να θυμώσει ο Δίας. Ήρκεσε ένα ευκλείδιο φιλοσοφικό πέταγμα πάνω από το συγκεκριμένο όλον. Τότε ήταν που οι αφηρημένες έννοιες του φωνήεντος, του συμφώνου και της συλλαβής πήραν υπόσταση. Τότε ή­ ταν που ο άνθρωπος άρχισε να εξανθρωπίζεται, να εκλογικεύεται και να απομακρύνεται από το μύθο και τη μαγεία. Ο νέος φιλόλογος ερευνητής σέρνοντας την εμπειρία δύο αιώνων - ως γεννηθείς τον πε­ ρασμένο αιώνα - προχώρησε στα 96 του χρό­ νια στη συνανακάλυψη ενορατικά και αιφνί­ δια. Ως άλλος Αρχιμήδης πετάχτηκε όρθιος αλλά όχι γυμνός - και αναφώνησε: Εύρηκα! Εύρηκα! Κι ευθύς διατύπωσε γλαφυρά τις τρεις εξελικτικές φάσεις της γραφής, ρίχνο­ ντας άπλετο φως στην τρίτη την πιο σημαντι­ κή και διέλυσε το σκοτεινό νεφέλωμα.

Έγινε φανερό. Ο 96ετής εμπειρότατος ε­ ρευνητής είναι ο πρόεδρος της Πανελλήνιας Εταιρείας Φιλολόγων Παναγιώτης Γεωργούντζος. Του ευχόμαστε να πατήσει και τον τρί­ το αιώνα. Γ ιώργος Κυριαζόπουλος

ΣΧΟΛΙΑ ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ 1. Wilcken U. στο Griech, Geschichte, Miinchen, 1931, σελ. 47. και στο περιοδ. Πλάτων 1993. Ο γραμματολόγος Wilcken δεν βρήκε ούτε ένα φοινικικό φωνήεν.

2. Περ. Πλάτων, το Αλφάβητον εφεύρεσις των Ιώνων, σελ. 7, Αθήναι.

3. Εγκυκλ. Ήλιος, τόμ. 4ος, Αλφάβητον, 1944, Αθήναι, σελ. 427: Ο Γάλλος Ελληνιστής Κλερμόν Γκανό βρήκε ότι «Στοιχεία από το Ταυ έως| το Ωμέγα είναι καθαρώς ελληνικής προέ­ λευσης». Στην ίδια σελίδα διαβάζουμε: «Εφ’ ό­ σον δεν κατορθούτο να πιστοποιηθεί η κατα­ γωγή του φοινικικού αλφαβήτου από τα ιερο­ γλυφικά, επεκράτη η πεποίθησις του αυτοχθο­ νισμού του».

4. Ο ιστορικός Bengtson λέγει oyi κάποιος μεγα-ι λοφυήςτου 9ου αι. «γνωρίζων καλάτας ιδιαιτε-! ρότητας της φοινικικής γραφής και τας ιδιαιτε­ ρότητας της ελληνικής ομιλίας κατόρθωσε να τα συμβιβάσει κατά τρόπον αρμονικότερον. Αυτός από την αποκλειστικώς συμφωνικήν γραφήν εδημιούργησε μιαν πλήρη και ολοκληρωμένην φωνητικήν γραφήν του ανθρωπίνου πολιτισμού, την πρώτην καθαρόν γραφήν με φωνήεντα ώς την ιστορίαν του». Βλέπε περ. Πλάτων, 1993 Αθήναι, σελ. 7.

5. Η γραμμική γραφή Β, βεβαιώνουν οι γλωσσολό­ γοι ερευνητές, δεν απαντάται και σε κανένα ά λ - ; λο χώρο της γης. Είναι καθαρώς ελληνική επι- j νόηση. Οι Βαβυλώνιοι και Ασύριοι είχαν τη σφηνοειδή, οι Αιγύπτιοι την ιερατική, οι Φοίνι­ κες τη συμφωνική και οι Έλληνες τη γραμμική (περ. Πλάτων 1992, σελ. 3).

6. Σχετικά με τις ανασκαφές στην Καδμεία (Θήβα) βλέπε εφ. Καθημερινή 15-1-1995, Αθήνα.

7. Στην προομηρική εποχή ηγέτες από την Αθήνα, τις Μυκήνες, την Πύλο, την Κόρινθο και άλλα μέρη της Ελλάδας, διωκόμενοι από τους Δωρι­ είς, μετανάστευσαν στην Ιωνία, όπου ίδρυσαν; 12 ιωνικές πόλεις. Μεταξύ των μεταναστών ή­ ταν και οι γιοι του μυθικού βασιλιά της Αθήνας ! Κάδρου. (Βλ. Ηροδότου Α„ 141-148, Στράβωνα ΙΔ 1, 2 και Παυσανίου 7, 2, 1 ως και στο περ. Πλάτων, σελ. 10-11).

Χ ρ ή σ ιμ ε ς Ε κ δ ό σ ε ις ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Σειρά: ΣΧΟΛΙΚΑ (Γυμνασίου - Λυκείου - Δημοτικού)

ΧΑΡ. ΑΘ. ΜΠΑΛΤΑΣ

ΛΕΞΙΚΟ ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΩΝ ΕΝΝΟΙΩΝ

ΛΕΞΙΚΟ

ΑΝΑΠΤΥΓΜΕΝΩΝ Ε Ν Ν Ο Ι Ω Ν

Βασικές Γνώσεις για την Έκθεση

59

Ε

Κ

Δ

Ο

Σ

Ε

Ι

Σ

ΔΗ Μ . Ν. Π Α Π Α Δ Η Μ Α

Ιπποκράτους 8, Τηλ.: 36.27.318

ταM i

ΤΙ ΕΙ ΝΑΙ Π Ο Ι Η Σ Η ΑΠΟ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ ΤΟΥ ΜΑΡΙΟΥ ΒΑΪΑΝΟΥ, Αρ. 1, Ιανουάριος 1944 Τον όρο αυτόν τον μεταχειριζόμαστε για πολύ διαφορετι­ κά πράγματα, τόσο συγκεκριμένα όσο και αφηρημένα που άλλα ανήκουν στο φυσικό κόσμο και άλλα στον τεχνη­ τό. Μιλάμε για την ποίηση της ζωής, για μια ζωγραφιά που έχει ποίηση, για μια μουσική όλο ποίηση, για μια γλυπτική με ανώτερη ποίηση, αλλά υπάρχουν και πράξεις ποιητι­ κές, υπάρχει η ποίηση του δρόμου, η σιγή του κάμπου, ο αέρας του βουνού, οι κρότοι του δάσους, το τρέξιμο του νερού, η αγριάδα της τρικυμίας, υπάρχει το ηλιοβασίλε­ μα, τα σύννεφα, τα άστρα, υπάρχει η πάλη του φωτός και της σκιάς, το ταίριασμα δύο αισθημάτων, η έκφρασις μιας βαθιάς ψυχολογικής αλήθειας - κι όλα αυτά είναι ποιηπκά. Για την αρχιτεκτονική κάπως δυσκολότερα μεταχειρι­ ζόμαστε αυτή τη λέξη. Κι όμως πάλι, οι Γοτθικές εκκλησίες είναι γεμάτες ποίηση, το ίδιο και τα ερείπια των αρχαίων τόπων. Επίσης ωρισμένα αρχιτεκτονικά μέλη: μια ατελείω­ τη σε ύψος κολώνα, ένα ιωνικό ή κορινθιακό κιονόκρανο, μια τολμηρή αψίς, ένας θόλος, κι ακόμα ένα ερημοκκλήσι, ένα λαϊκό σπίτι, ένα μικρό μνημείο. Τέλος υπάρχει η καθ’ αυτό ποίησις. Η Κλειώ. Η επική λυρική, δραματικά, βουκο­ λική ποίησις. Από τα παραπάνω παραδείγματα είναι φανερό πως από

ιαΠαλιά

τα φυσικά φαινόμενα όσα μπορούν να έχουν κάποιαν ανα­ λογία με ανθρώπινα αισθήματα λέγονται ποιητικά. Δεν υπάρχει λοιπόν ποίησις μη ανθρώπινη. Τα αντικείμενα αυτά καθ’ εαυτά δεν αποδίδουν ποίηση όπως η μηλιά μή­ λα, αλλά η ποίηση είναι πάντα αποτέλεσμα κάποιας μετα­ φοράς. Ο άνθρωπος μπορεί να ταιριάσει κατάλληλα στοι­ χεία και να φτιάξει ποίηση. Η λέξις άλλωστε αυτή τη σημα­ σία έχει. Από την άποψη αυτή και οι στίχοι και η ζωγραφική και η γλυπτική και η μουσική είναι ποιήματα. Αλλά για μας τους νεώτερους μερικά απ’ αυτά είναι περισσότερο ποιή­ ματα απ’ άλλα, έχουν δηλαδή πιο έκδηλο ποιητικό χαρα­ κτήρα. Τούτο συμβαίνει γιατί κάθε εποχή έχει διαφορετική αντίληψη της ποιήσεως και του ωραίου. Πιστεύω όμως ότι τα σημερινά μας κριτήρια είναι πιο ανπκειμενικά και πιο α­ ναλυτικά από τα προηγούμενα. Έχουμε αναλύσει και με-

λετήσει τα ποιητικά μνημεία όλων των καιρών σε όλα τα γε­ ωγραφικά πλάτη και η συγκριτική αυτή μελέτη έχει καταλήξει σε ορισμένα συμπεράσματα. Λό­ γου χάριν για τον άν­ θρωπο της αρχαιστητος που δεν αισθανό­ ταν ούτε νοσταλγία ούτε ανικανοποίησι όσο εμείς, τα ερείπια δεν ήταν ποιητικό στοιχείο. Το ηλιοβα­ σίλεμα είναι βέβαια συνυφασμένο με πο­ λιτισμούς παρακμής. Από τέτοιους πολιτι­ σμούς που είναι πά­ ντα και ρομαντικοί, κληρονομήσαμε ε­ μείς οι σημερινοί Ευρωπαίοι την ιδιαί­ τερη ευαισθησία μας που γι’ αυτήν δεν υπάρχει κανένα αί­ σθημα ποιητικότερο, νομίζω, από τη νο­ σταλγία. Σημειώνω ε­ δώ ότι και η πιο περί­ φημη κινέζικη ποίηση του Λίταϊ πο και του Του φου είναι κι αυτή νοσταλγική και αναπολεί «περασμέ­ να μεγαλεία και διηγώντας τα να κλαις». Το αποτέλεσμα λοιπόν της ποιητικής ενέργειας είναι ένα αίσθημα, και ένα αίσθημα sui generis κατά τούτο, ότι βρί­ σκει ταυτόχρονα μέσα του την τελείωσί του. Έχει την πε­ ρίεργη ικανότητα - αντίθετα με τον έρωτα - να χορταίνει τον εαυτό του. Είναι σα μια βαθιά συγκίνηση αλλά που δεν έχει κανέναν εξωτερικό πραγματικό λόγο και που γι’ αυτό δεν μπορεί να είναι ποτέ δυσάρεστη. Με τι τρόπο ξυπνά ο ποιητής αυτό το αίσθημα; Με την υποβολή που κεντά τη φαντασία παρουσιάζοντάς της πράγματα που είναι δεμέ­ να με ανθρώπινα αισθήματα γεμάτα ζωή, αίμα και βαριά α­ πό νόημα. Και μπορούν τα πράγματα από μόνα τους να δημιουργήσουν αυτά τα αισθήματα; Όχι, αλλά με τη σύγκριση, με τη συσχέτιση, με την παρά­ θεση. Με τη βοήθεια εικόνων, ήχων και ρυθμών. Σκέψου ο πρώτος που συσχέτισε τα μαύρα μαλλιά της αγαπημένης του με το φτερό του κοράκου, ή τα φρύδια της με καμά­ ρες, τα πόδια της με κολώνες. Αλλ’ οι εικόνες απ’ την πολ­

λή χρήση τρίβονται και χάνουν τη δύνα­ μή τους. Ανάγκη λοι­ πόν κάθε τόσο ν’ α­ νανεώνονται. Τότε δημιουργούνται νέες σχέσεις μεταξύ των α ν τ ικ ε ι μ έ ν ω ν . Άλλους δρόμους παίρνουν κάθε νέα ε­ ποχή τα ίδια αισθή­ ματα για να ξυπνή­ σουν τις κουρασμέ­ νες αισθήσεις και να ξανάβρουν τα μονο­ πάτια της ζωής και οι καινούργιες εικόνες φαίνονται τότε παρά­ τολμες πάλι κι ακατα­ νόητες. Στην τελευταία ανά­ λυση των στοιχείων που αποτελούν την ποίηση βρήκαμε την παράθεση, τη σχέση αντικειμένων και εν­ νοιών με ορισμένους ρυθμικούς τρόπους. Εκεί νομίζω βρίσκε­ ται η ουσία και η πη­ γή της ποιήσεως - εί­ τε της ζωγραφικής, είτε του ποιήματος. Αλλά στην καθ' ε­ αυτό ποίηση προστίθεται εκτός από τις λέξεις που είναι α­ πλώς το υλικό με το οποίο εργάζεται, όπως τα χρώματα εί­ ναι το υλικό της ζωγραφικής, και ένα άλλο στοιχείο που δεν υπάρχει στην ποίηση των πλαστικών τεχνών, αλλά μό­ νο στη μουσική και που την χαρακτηρίζει ειδικά. Το αίσθη­ μα του μοιραίου, του πεπρωμένου, του χρόνου που φεύ­ γει χωρίς να γυρίσει πίσω του. Και η διαφορά με τη μουσι­ κή είναι πως όλα τούτα τα αισθήματα περνούν σ’ αυτήν κάτω απ’ την συνείδηση, ενώ στην ποίηση από πάνω. Γι' αυτό η ποίησις πρέπει να ξεφορτώνεται κάθε περιττό έλ­ λογο διδακτικό, περιγραφικό ή συντακτικό βάρος, χωρίς να καταντάει όμως μόνο μουσική, που της τέχνης αυτής τον ηχητικό πλούτο δεν μπορεί με κανένα τρόπο να διαθέ­ σει. Βέβαια, αμφιβάλλω αν ποτέ σε τέτοια θέματα θα φθάσουμε, όσο κι αν τα εξετάσουμε, όσο κι αν τα πολιορκή­ σουμε στενά, όσο κι αν τα πλησιάσουμε, σε τελειωτικούς κι αμετάβλητους ορισμούς. Μπορούμε όμως να επιχει­ ρούμε και να δώσει ο καθένας το δικό του. Ν. Χατζηκυριάκος - Γκίκας

ταΠάιά

ΒΙ ΒΛΙ Ο

ΑΠΟ

ΤΗΝ

ΑΓ Γ ΛΙ Α

«Η ΔΙΠΛΗ ΓΛΩΣΣΑ», ΤΟ ΚΥΚΝΕΙΟ ΑΣΜΑ TOY W. GOLDING, ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΠΟΥ ΠΡΟΚΑΛΕΙ ΕΝΤΟ­ ΝΕΣ ΣΥΖΗΤΗΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ. Ο ΒΡΑΒΕΥΜΕΝΟΣ ΜΕ ΝΟΜΠΕΛ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ W. GOLDING ΜΕΤΑΞΥ ΑΛΛΩΝ ΘΕΤΕΙ ΕΡΩΤΗΜΑΤΑ ΟΠΩΣ: ΠΟΣΟ ΕΛΕΥΘΕΡΟΣ, ΠΟΣΟ ΓΝΗΣΙΟΣ ΚΑΙ ΑΥΘΕΝΤΙΚΟΣ ΕΙΝΑΙ Ο ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ ΤΗ ΣΤΙΓΜΗ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑΣ.

Ο Άγγλος συγγραφέας William Golding (Nobel Λογοτεχνίας 1983) είναι γνωστός στο ελληνικό κοινό από βιβλία όπως «Ο Άρχοντας των Μυγών», «Ορατό Σκοτά­ δι» και «Ελεύθερη Πτώ­ The Double ση». Τον William Tongue Golding τον απασχο­ (Η Διπλή λούσε έντονα, και ήταν Γλωσσά) το θέμα πολλών έργων Faber & Faber του, η ροπή του ανθρώ­ που προς το κακό, η Σελ.165 σκοτεινή πλευρά της αν­ θρώπινης φύσης. Η αίσθηση της αμαρτίας και του αποχωρισμού από το Θεό, η ιδέα ότι «κανένα αν­ θρώπινο έργο δεν είναι αθώο», αποτελούντα βασι­ κά χαρακτηριστικά ενός δημιουργού που τον διέκρινε ένας βαθύτατος σκεπτικισμός, για να μην πούμε απαισιοδοξία, απέναντι στην ανθρώπινη φύση. Ο Golding (γεννημένος το 1911) πέθανε ξαφνικά τον Ιούνιο του 1993 ενώ δούλευε το τελευταίο του μυθιστόρημα, τη «Διπλή Γλώσσα». Σύμφωνα με το σημείωμα των εκδοτών του, στα συρτάρια του Άγγλου συγγραφέα βρέθηκαν δύο μορφές του

ξένοβιβλίο

μυθιστορήματος, ενώ οι σημειώσεις του μαρ­ τυρούσαν ότι ετοίμαζε και μια τρίτη. Δεδομένο λοι­ πόν ότι το βιβλίο δεν τελείωσε ποτέ. Αυτό το ημιτελές, λοιπόν, έργο του Golding αποτε­ λεί μια μικρή έκπληξη: διαδραματίζεται στην Αρχαία Ελλάδα και συγκεκριμένα στο μαντείο των Δελφών, την περίοδο της παρακμής του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και στην αυγή της Ρωμαϊκής κατοχής. Ο τίτλος έχει τη σημασία του: είναι η «δι­ πλή» γλώσσα του φιδιού που σκότωσε ο Απόλλω­ νος και η σκοτεινή, ποιητική γλώσσα που χρησιμο­ ποιεί η Πυθία για να μεταδώσει στους επισκέπτες

τούς χρησμούς του Απόλλωνα. Η πλοκή αναπτύσσεται μέσα από τη διήγηση μιας γυναίκας, της Αριέκας (είναι η πρώτη φορά που σε έργο του Golding, η αφήγηση σε α’ πρόσωπο γίνε­ ται από μια γυναίκα), που της έμελλε να είναι για πολλά χρόνια η Πυθία στο Μαντείο των Δελφών. Η Αριέκα είναι γριά πια και αναπολεί πώς την πήραν από το σπίτι της (είχε παρουσιάσει σημάδια υπερ­ φυσικών δυνάμεων) και θυμάται τη ζωή της δίπλα στον Αρχιερέα του μαντείου, τον Ιοννίδη, ο οποίος της δίδαξε τα πάντα και ο οποίος είναι ο βασικός πρωταγωνιστής του βιβλίου. Όπως είπαμε στην αρχή, η εποχή είναι κακή για την αρχαία Ελλάδα. Οι Ρωμαίοι κυβερνούν με σεβασμό προς τον ελλη­ νικό πολιτισμό, η πίστη στους θεούς του Ολύμπου έχει αρχίσει να κλονίζεται, και βέβαια, το Ιερό Μα­ ντείο των Δελφών έχει αρχίσει να χάνει όχι μόνον την αξιοπιστία του αλλά και τη σημασία που είχε ο ρόλος του σε όλα τα επίπεδα της ζωής - ιδιαίτερα στο πολιτικό. Ο Ιοννίδης είναι ένας πανέξυπνος τύ­ πος που χρησιμοποιεί το Μαντείο για να διεγείρει το κοινό αίσθημα των Ελλήνων, να εξεγερθούν ε­ νάντια στους κατακτητές και να επανακτήσουν τη χαμένη δόξα της φυλής τους. Δηλώνει μάλιστα ότι δεν πιστεύει στους θεούς, καθοδηγεί την Πυθία και διαμορφώνει ανάλογα τους χρησμούς της, ενώ δηλώνει πιστός στις σύγχρονες (για την εποχή) με­ θόδους επικοινωνίας - τα περιστέρια. Αυτά φέρ­ νουν τα μηνύματα, από την Αθήνα,τη Ρώμη, από παντού. Έτσι, το Μαντείο είναι πάντα πληροφορημένο πολύ πριν έρθουν οι επισκέπτες και ζητήσουν το χρησμό του θεού Απόλλωνα μέσω της Πυθίας που δεν είναι παρά το όργανο κάποιων μυστικών υπηρεσιών. Δεν γνωρίζουμε πόσο ακριβής είναι ο συγγραφέας ως προς την περιγραφή της ζωής στο μαντείο, όχι μόνο από ιστορικής πλευράς αλλά και όσον αφο­ ρά τα ήθη και τα έθιμα της εποχής, την αρχιτεκτο­ νική δομή του μαντείου κ.λπ. Το ζητούμενο βέβαια δεν είναι ο ρεαλισμός και η ιστορική ακρίβεια. Τό­ σο η αφήγηση όσο και οι διάλογοι είναι φανερό ότι προέρχονται από έναν αγγλοσάξονο: ειδικά στην περίπτωση του Ιοννίδη, ό λόγος του είναι γεμάτος ειρωνεία και κυνισμό, ένα ύφος όπου οι Βρετανοί είναι ίσως αξεπέραστοι, και θα τολμούσαμε να πούμε ότι ειδικά αυτός ο τόσο ζωντανός χαρακτή­ ρας θυμίζει ελαφρά (σε όσους δεν έχουν πετάξει από καιρό τη συσκευή της τηλεόρασής τους στα σκουπίδια) τον σερ Χάμφρέί από την επιτυχημένη αγγλική σειρά «Μάλιστα, κύριε υπουργέ».

Το θέμα, λοιπόν, δεν είναι η σχολαστικότητα του συγγραφέα ως προς την όσο το δυνατόν πιο ρεα­ λιστική απεικόνιση της ζωής στην αρχαία Ελλάδα. Το θέμα είναι οι ερμηνείες που προκύπτουν από έ­ να τέτοιο βιβλίο - πόσο μάλλον όταν είναι ημιτε­ λές. Για παράδειγμα, η υποβάθμιση της αίσθησης του μυστηρίου και του ιερού (πέρα από τα στενά όρια της θρησκευτικής έννοιας), της πτώσης κά­ ποιων αξιών, καθώς επίσης η τυφλή πίστη ατούς νέους τρόπους επικοινωνίας και μετάδοσης (ή α­ πόκρυψης) πληροφοριών, καταστάσεις που επι­ κρατούν στην Ελλάδα την εποχή που διαδραματί­ ζονται τα γεγονότα του βιβλίου, δεν είναι δυνατόν να μην παραλληλιστούν με τη σημερινή πραγματι­ κότητα που βιώνουμε, όχι μόνο στον τόπο μας αλ­ λά σε όλο τον κόσμο. Και βέβαια, η τελική συντρι­ βή του Ιοννίδη, αφήνει έντονη την αίσθηση της σύγχυσης και της αβεβαιότητας που βιώνουν οι χαρακτήρες σε όλο το βιβλίο, συναισθήματα που εκφράζονται κυρίως μέσα από την αφήγηση της βασικής ηρωίδας. Τελικά, μένει η αίσθηση της ισοπέδωσης των πάντων και ίσως, μια κρυφή ελπίδα όταν στο φινάλε η Αριέκα παρακαλεί τους Αθηναί­ ους να υψώσουν ένα μνημείο «Στον Άγνωστο θεό», που βέβαια, δεν μπορεί πια (για μας σήμερα) να συμβολίζει το θεό του χριστιανισμού αλλά κάτι νέο, κάτι καινούριο, την προσμονή για μια αναγέν­ νηση. Από την άλλη πλευρά, ο Golding θέτει κάποια ουσιώδη ερωτήματα. Όπως και η Πυθία στο τρίπο­ δό της, ο συγγραφέας είναι που «μιλάει» μέσα από το λόγο του ή κάτι άλλο «μέσα» από αυτόν, ή αλ­ λιώς, πόσο μυστήριο περιέχει η έμπνευση; από πού προέρχεται και ποιο είναι το τελικό αποτέλε­ σμα; Υπάρχει όμως και ένα άλλο πολύ σημαντικό ζήτη­ μα που τίθεται μέσα από αυτό το βιβλίο: πόσο ε­ λεύθερος, πόσο γνήσιος και αυθεντικός είναι ο συγγραφέας τη στιγμή της δημιουργίας; μήπως και αυτός υπακούει σε κάποιους κώδικες που ευνοούν τη συμβατικότητα και τις κοινές επιταγές; μήπως απλά επαναλαμβάνει αυτά που κατά κά­ ποιο τρόπο, ειδικά σήμερα με όλη αυτή τη συσσώ­ ρευση πληροφοριών, του «λένε» οι «άλλοι»; Κατά τα άλλα, είναι ευνόητο πως ειδικά για μας τους Έλληνες, ένα τέτοιο βιβλίο έχει μια ιδιάζουσα σημασία και βαρύτητα και καλό θα ήταν να βρει έ­ ναν καλό Έλληνα εκδότη και μεταφραστή.

-

□

Mimrn ΣταΛιλιπούτεια άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης απαντούν εν συντομία σε καίρια ερωτήματα με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου ή κάποιο επίκαιρο γεγονός

’40. Βρίσκεται στα λεγάμενα του Γιώργου Μαρινάκη, του ταπεινού συμβολαιογράφου που έσω­ σε το έργο του. Στην έκδοση των ποιη μάτων του Σαραντάρη, του ’61. Είκοσι χρόνια αργότερα, έτσι, «χωρίς λόγο», κά­ ποιο π ρ ω ί την έγραφα βιαστικά πλάι στ’ όνομά

Κατάθεση ψυχής αποτελεί το βιβλίο αυτό της Ολυμπίας Καράγιωργα. Με ζήλο και μεράκι συγκέντρωσε η ποιήτρια σπάνιο υλικό, ώστε ν ’ ανασυνθέσει με πληρότητα το πορτρέτο του Γ. Σαραντάρη, μιας εξαίσ ιας ποιητικής μορφής, που δεν αναγνωρίστηκε όσο θα έπρεπε. Συγκινεί πραγματικά η γραφή της Ο λυμπίας Καράγιωργα, καθώς μας ξεναγεί στην πολύπτυχη ζωή του Γ. Σαραντάρη. Οι σαράντα επτά συνε­ ντεύξεις από γνωστούς (ενδεικτικά αναφέ­

του, στο πράσινο ντοσιέ με τις σελίδες του βι­ βλίου που όλο μεγάλωνε, οδηγώντας με στο μέλλον, που έγινε το παρόν που ζω τώρα, βλέ­ ποντας το βιβλίο στις βιτρίνες και στα χέρια των ανθρώπων. Στα χέρια μου. Κάτι πέρα από μένα με έσπρωξε εκείνο το πρωί. Ό πως και κάτι πέρα από μένα μ ’ έσπρωξε να ξε­ κινήσω αυτό το βιβλίο, να το συνεχίσω στο δρό­ μο του τον ανηφορικό. Ήταν το μέλλον που περίμενε να γίνει. Κι εγώ το υπηρετούσα. Θα ’θελα να το καταλάβουν τουλάχιστον οι ποιητές πως

ρουμε τους: Ελύτη, Βρεττάκο, Πεντζίκη, Μελισ-

όποια δημιουργία δεν στρέφεται προς το μέλ­ λον, δεν είναι δημιουργία αλλά χαμένος καιρός.

σάνθη) και άλλους λιγότερο γνωστούς φωτί­ ζουν σφαιρικά την ευγενική φυσιο γνωμία του

Χαμένος καιρός, όπως κάθε ζωή που δε ρίχνει ρίζες για άλλη ζωή, για μια διαρκέστερη ύπαρ­

Σαραντάρη, που τώ ρα - επιτέλους - βρίσκει κά­ ποιου είδους δικαίωση. ΕΡ.: Ποιες ιδέες και ποια κείμενα του ποιητή και φιλόσοφου Γιώργου Σαραντάρη δικαιολογούν το χαρακτηρισμό του ως «Μελλούμενου»; ΑΠ.: Η έκφραση δεν είναι δική μου. Τη διάβασα τριάντα χρόνια πριν, τότε που ξεκινούσε αυτό το συναρπαστικό ταξίδ ι στον κόσμο του Σαρα­ ντάρη και, μέσα απ’ αυτόν, στη γενιά του ’30-

Aduiovma

ξη· Ο Γιώργος Σαραντάρης μιλάει συνέχεια στο έρ­ γο του για το μ έ λλο ν για το μέλλον της Ελλά­ δας, για το μέλλον του κόσμου. Οργίζεται κι α­ νησυχεί γ ι’ αυτό το μέ λ λ ο ν τον απασχολεί το μέλλον των λαών. Μελλούμενος, λοιπόν, σημαίνει αυτός που θα έρθει. Ό μως σημαίνει και αυτός που περιμέ­ νουμε. Να μας ενώσει ξανά με την αιώ νια ουσία. Ίσως. Μακάρι. Να δούμε.

Το μυθιστόρημα της νύχτας. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ. 56. Δρχ. 1.200

ΚΩΣΤΟΥΛΑΜΗΤΡ0Π0ΥΛ0Υ Στο « Μ υθιστόρηματης νύχτας» περ ιγράφ εται το ανελέητο π α ιχνίδι του Ερωτα και του θανά­ του. Με λόγ ο ασθμαίνοντα και πολύσ η μο , η Κω στούλα Μ ητροπούλου περιηγείται σε οι­ κεία της τοπ ία και ανιχνεύει τη λάμ ψ η και το μεγαλείο της βασανισμένης ανθρώ πινης ψυχής. Οι ήρ ω ές της εξερευνούν τον υπ αρξιακό τους πυρήνα, σ υνομιλούν με το π επ ρ ω μένο τους και αναδεικνύονται νικητές και ηττημένοι ταυτόχρονα. Το «Μ υθιστόρημα της νύχτας» καταγράφ ει την πά λη τους αυτή μ ’ ένα τρ όπ ο ανατρεπτικό και μοντέρνο. ΕΡ.: Έ ρω τας, Θάνατος - Χρόνος και δη μι­ ουρ γία μπλέκονται στο «Μ υθιστόρηματης νύ­

Ονείρου έρως. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 48. Δρχ.

1.000

ΓΙΑΝΝΗΣ ΤΖΑΝΕΤΑΚΗΣ Αλλεππάλληλα όνειρα, φάσματα μορφών, α­ πόηχοι αναμνήσεων συμπλέκονται και συνθέ­ τουν τη συλλογή. Με πλούσια εικονοποιία «κινη­ ματογραφικών» καταβολών, ο ποιητής αρθρώ­ νει τα όνειρα και τους εφιάλτες του. Καθώς οι καθρέφτες της μνήμης ανταλλάσσουν εικόνες, οι πα λιοί φόβοι ξορκίζονται και το παρελθόν δεν εμπνέει πλέον φόβο, αλλά προκαλεί ένα είδος συγκατάβασης. Ο Γιάννης Τζανετάκης, στην έκτη του αυτή ποιη­ τική συλλογή, παίζει με τους ρυθμούς και τη μουσικότητα εξερευνώντας τα όρια των λέξεων, όπως φαίνεται και από την παρήχηση του υγρού «ρ» στον τίτλο. ΕΡ.: Πώς συνδέεται ποιητικά ο έρωτας με το ό­ νειρο;

χτας». Κατορθώνουν τελικά να συνυπάρξουν; ΑΠ.: Στο «Μ υθιστόρημα της νύχτας» όπου μπλέκεται συνεχώς ο Χρόνος - Θάνατος και ο Χρόνος - Δ ημ ιου ργία τελικά κατορθώνουν να σ υνυπάρξουν σε μια μοναδική ταυτότητα πο υ θα μπ ορ ο ύσ ε να έχει τον παραπ λανητικό τίτ­ λο «Ο Θάνατος και ο Έ ρω τας του Σ υγγραφ έ­ α». Αυτός ο Έ ρω τας είναι κυρίαρχος και δη μι­ ουρ γεί κάτι σ αν τα στεγανά σε μια «οικοδομή» πο υ σ υνεχώς χτίζεται απ ό την αρχή και για πάντα. Στη διάρκεια αυτής της μοναδικής νύχτας κα­ τορ θώ νουν τελικά να σ υνυπάρ ξουν αυτό πο υ θα λέγαμε «Πάθος καταλυτικό» και μια γεύση ζωής έγκλειστης. Α πό κει και π έ ρ α ό λα όσ α συμβαίνουν στον Σ υγγραφ έα είναι τελείω ς α ­ νεξάρτητα απ ό οποιαδή πο τε νοητική κατα­ σκευή και μόνο το άγριο Πάθος υπάρχει. «Τίποτα δεν πά ει χ α μένο ...», όπ ω ς θα έλεγε το γνωστό τραγούδι, εκτός και αν μια πρ ό χειρη με νερ ομ πο γιά ταμ πέλα σταματούσε το βλέμ­ μα και το νου του Συγγρ αφ έα «εντός πω λού νται πά ση ς φ ύσ εω ς υλικά».

ΑΠ.: Λήξη προσωρινή της ζωής, ο ύπνος είναι φυσικό να κατακλύζεται από ληγμένες υποθέ­ σεις. Κι αυτή ακριβώς είναι στην ενύπνια κατά­ σταση η σχέση έρωτα και ονείρου: μια ακόμα τελευταία ματιά στο περατωθέν προσφιλές πρόσω πο πριν την επιχωμάτωση. Σχέση ποιητι­ κή από μόνη της, αφού παρόμοιες συναντήσεις λαμβάνουν χώραν πέραν της ζωής, και γ ι’αυτόν που ονειρεύεται, και για το αντικείμενο του ονεί­ ρου. «Το κρύο μας φ έρνει πιο κοντά», αναφέρεται σ ’ ένα στίχο του ποιήματος «Ανάσα του ύ­ πνου». Κι είναι αλήθεια: όταν κοιμόμαστε «πέ­ φτει η θερμοκρασία του σώματος», προσομοιά­ ζοντας με την παγωνιά της τελεσίδικης κατάκλι­ σης ή τον κρύο αέρα που αφήνει πίσω της για πάντα μια σημαντική αναχώρηση. Το ερωτικό αντικείμενο του ύπνου εντέλει, όσο κι αν είναι φασματικό, αναπτύσσει μια ανοίκεια οστεοφυΐα μέσω του ονείρου: σαν να επιστρέ­ φει για λίγο με όλα του τα αρώματα στην πραγ­ μα τικότητα-που, απάτη μεριά της, είναι «του ο­ νείρου τ ' όνειρο». Αλλά, όπως λέει ο Μπέργκμαν, «χρειάζεται ταλέντο για να αντιλαμβανό­ μαστε την πραγματικότητα»...

□

Μυιούιεια

Ρόμπερτ Ό λεν Μπάτλερ

Ερωτικοί Ψίθυροι Ο Λ ίρ α Χ ολογουέι, ένας βετεράνος του Βιετνάμ κ α ι νυν επιτυχημένο στέλεχος δημοσίω ν σχέσεων; πλησ ιά ζοντα ς σ τα σ α ρά ντα του χρ όνια κά νει ένα ν α π ο λο γ ισ μ ό της ερω πκής του ζωής. Ο α πολογισ μός όμως αυτός δεν περιορίζετα ι σ τις λεπτομέρ ειες της κα θημερ ινόπ]τα ς του ήρω α α λ λ ά διεισδύει στη σεξουα λικότητά του κ α ι α π ο κ α λ ύ π τ ε ι την επ ιρ ρ ο ή π ο υ του α σ κεί. Σ τη μ υσ πκή ενδοχώ ρ α του Λ ίρ α κα το ικο ύ ν όλες ο ι γυναίκες π ο υ α γά πησ ε. Ετσι ο ήρω ας α να βιώ νει τις ερω πκές στιγμές μ α ζ ί τους, "α κο ύ ει" π ς φ ω νές τους κ α ι σ υχνά "μ ιλ ά ε ι"μ έ σ α α π ό αυτές.

____________________

Σ Ε

Ο

Λ Α

Τ Α

Β

Ι Β

Λ

Ι Ο

Π

Ω

Λ

Ε

Ι Α

____________________

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Ε μμ . Μ πενακη 16, 106 78 Α θήνα , Τ ηλ .: 38.31.078

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

Χρηστός Δεσυλλας

ΠΑΤΑΚΗ

Αχ, Ανχριανή!... μυθιστόρημα

“Μ ε ένα βιβλίο συντροχρευίύ τη μοναξιά μ ο ν ”

Δυο γυναίκες βιώνουν μια “αγία πορνεία” και εξαγνίζουν τον αναγνώστη μέσα στο προσωπικό τους έρεβος. Πάθη που δεν έμαθαν σε κανέναν τίποτα. Στέκουν στη μνημη “σαν αδειανό πουκάμισο” και αναδύονται μέσα από τη γοητεία τους. ΚΕΝΤΡΙΚ Η ΔΙΑΘΕΣΗ:

Ε μμ. Μ πενακη 16, 106 78 Α θήνα, Τ η λ .: 38.31.078

Ν τόροθν Ά λ ισ ο ν

Ν α ντίν Γκόρντιμερ

Ρ ά μ ο ν τ Κ άρβερ

Τ Ο ΜΠΑΣΤΑΡΔΟ

ΚΑΝΕΙΣ ΝΑ ΜΗ ΜΕ ΣΥΝΟΔΕΥΣΕΙ

Ο ΚΑΘΕΔΡΙΚΟΣ ΝΑΟΣ

*

Ιβάν'Κλίμα

Ρόζελιν Μπράουν

Ντέιλ Πεκ

Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ

Π ΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ Τ Ο ΕΓΚΛΗΜΑ

ΜΑΡΉΝ ΚΑΙ ΤΖΩΝ

Πήτερ Τέηλορ

Ονίλιαμ Τρέβορ

Κάρνλ Φίλιης

ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΣΤΟ Μ ΕΜ Φ ΙΣ

ΔΥΟ ΖΩΕΣ

ΚΑΙΜΠΡΙΤΖ

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΪΤΟΥ 3 -114 71 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 36.24.326,36.25.575 - FAX 36.48.030

Φ ερναντο Σ αβατερ

Κάνε αυτό που θέλεις, αλλά... Μαθήματα ελευθερίας για εφήβους, γονείς και δασκάλους από τον φιλόσοφο Φερνάντο Σαβατερ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων. Ένα βιβλίο με τρομερή απήχηση στις χώρες της Μεσογείου.

Λ ουτςιανο ντε Κ ρεςεντςο

ιστορία της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας ιό μ α ς Α ': 01 ΠΡΟΣΟΚΡΑΤΙΚΟΙ Γόμος Β ': ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΟΚΡΑΤΗ ΚΑΙ ΜΕΤΑ

Ο επίτιμος δημότης Αθηναίων Λουτσιάνο ντε Κρεσέντσο, το PC του αποδεικνύει με την πένα-cot) πόσο σύγχρονοι είναι οι αρχαίοι φ ιλόσοφ οι και πόσο διασκεδαστική η γνώση.

ΟΛΥΣΣΕΑΣ ΔΟΚΙΜΙΟ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΗΝΕΣ

-

ΔΟΚΙΜΙΟ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Η συνέντευξη του Πέτρου Τατσόπουλου στο διαβάζω είναι μια απολύτως ειλικρινής, αφο­ πλιστική εξομολόγηση που α­ φορά τόσο στο συγγραφικό του έργο και στους παράγο­ ντες που το πλαισιώνουν: δια­ νομή, διαφήμιση, αναγνώστες, όσο και στις προσωπικές, ιδιω­ τικές επιλογές του: εμπειρίες από την αριστερά, νεανικά δια­ βάσματα, επαγγελματική ενα­ σχόληση με τον κιν/φο, την τη­ λεόραση. Ο Πέτρος Τατσόπουλος, διανύοντας αυτή την πορεία αναφέρεται επίσης και στους κρι­ τικούς και την κριτική. Για την εύνοιά τους στο πρώτο του βι­ βλίο, τους «Ανήλικους», και τη μερική άρση αυτής της εύνοι­ ας στα επόμενα έργα του. Επικρίνει γνωστούς κριτικούς της λογοτεχνίας για τον «προκρούστειο τρόπο» που αντιμε­ τώπισαν την «Πρώτη εμφάνι­ ση» μιλώντας μάλιστα και για «δυσμένεια». Ωστόσο η αυτοκριτική του διά­ θεση λειτουργεί ως αντίδοτο σ’ αυτές τις τοποθετήσεις του. Δηλώνει ευθαρσώς ότι «τα συναισθήματά του απέναντι στις αρνητικές κριτικές είναι α­ ντιφατικά», ότι η «Πρώτη εμ­ φάνιση» μπορεί να πάσχει στη συγκρότησή της ως μυθιστό­ ρημα, αλλά δεν πάσχει στη συγκρότηση των χαρακτήρων της», ότι η «Πρώτη εμφάνιση» έχει πραγματικούς χαρακτή­ ρες, αλλά έχει σκιώδη χαρα­ κτήρα το βιβλίο. Ποιος άλλος στη συγγραφική του ακμή θα τολμούσε δημό­ σια να ομολογήσει κάτι ανάλο­ γο για το έργο του; ΤΗΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΠΗΡΕ 0 ΗΡΑΚΛΗΣΠΑΠΑΛΕΞΗΣ

Συνέντευξη

Π έτρ ο ς Τατσόπουλος ΗΡΑΚΛΗΣ ΠΑΠΑΛΕΞΗΣ. Ήσουν μόλις 20 χρόνων όταν έγραφες το πρώτο σου βιβλίο, τους ",Ανήλικους" (1980). Τι ήταν αυτό που σ’ έκανε να πιάσεις μολύβι και χαρτί και ν’ αποτυπώσεις τις εφηβικές σου ανη­ συχίες; ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ. Ήμουν 18 χρονώ. Πίστευα, σήμερα δεν το πιστεύω, ότι τα βιώματα που ήθελα να περιγράφω ήταν τόσο εκρηκτικά και τόσο ανεπανάλη­ πτα που έπρεπε να τα κοινωνήσω και στους άλλους. Τότε, όλοι σχεδόν οι νέοι ασχολιόμασταν με την πολιτι­ κή. Με είχαν μόλις πριν από δυο χρόνια διαγράψει. Ήταν τραυματική εμπειρία για ένα παιδί 16χρονώ. Ήσουν ενταγμένος σε νεολαία της αριστερός; Ναι, ήμουν σ ’ ένα γκρουπούσκουλο, τη "Νέα Αριστε­ ρά". Έβγαζε ένα περιοδικό, το "Καμίνι". Ο σύντροφος Γουλιέλμος ήταν επικεφαλής. Κυρίως τους ενοχλούσε το ότι ήμουν φιλελεύθερος. Με διέγραψαν με συνοπτι­ κή διαδικασία -τραυματική διαδικασία- γιατί τότε, φαντάσου, ήταν μια εποχή που θα μπορούσες να είσαι μό­ νο στην αριστερά, δεν μπορούσες να ανήκεις πουθενά αλλού. Θα μπορούσες βεβαίως να είσαι και ανυποψίαστος. Και ανυποψίαστος βέβαια. Αυτή η οργάνωση ήταν πο­ λύ κλειστή και σκληροπυρηνική. Ήταν κάτι σαν αριστε­ ροί μάρτυρες του Ιεχωβά. Είχαν απόψεις και για το πώς πρέπει οι άνθρωποι να συνευρίσκονται. Αν εσύ ήσουν 1,72 έπρεπε να πας με μια 1,62, αν ήσουν καστανός να πας με μια ξανθιά. Ένα είδος ευγονικής και συνοικεσί­ ου. Φασιστικά πρότυπα. Όχι τόσο καθαρά. Ήταν ένα κράμα Ζαχαριαδισμού και Ευρωκομμουνισμού. Ο συνδετικός κρίκος σ’ όλο αυτό

χαρακτήρες έπλασα, μυθιστόρημα ίοως να μην κατάφερα να πλάοω να ’ναι θεραπαινίδα της πολιτικής. Διαβά­ ζαμε οτιδήποτε λογοτεχνικό είχε σχέση με τη πολιτική. Αρα διάβαζες και Ρίτσο και Λουντέμη... Λουντέμη δεν διάβαζα. Ήδη θεωρούσα ότι δεν έπρεπε να διαβάζω Λουντέμη.

Είπες ότι διάβαζες Τσίρκα, Αλεξάνδρου, Χάκκα. Άλλα διαβάσματά σου εκείνη την ε­ ποχή; Υπήρχαν συγγραφείς Έλληνες ή ξένοι που σε ενέπνεαν, λειτουργούσαν ως πρό­

Και γιατί όχι Λουντέμη; Τον θεωρούσα ήδη πολύ απλοϊκό και κακογράφο. Παρότι πολύ απείχα από το να έχω διαμοφώσει "γούστο", ο Λουντέμης δεν ήταν του "γούστου" μου. Διάβαζα Βασίλη Βασιλι­ κό, Αντώνη Σαμαράκη, τον οποίο είχα γνωρί­ σει όταν ήμουν δεκατεσσάρων χρόνων, Κώ­ στα Ταχτσή, Γιώργο Ιωάννου, Μένη Κουμανταρέα. Και από ξένους διάβαζα Άρθουρ Κέσλερ, τον πολιτικό Κέσλερ της πρώτης περιό­ δου, "Το μηδέν και το άπειρο", τον "Κομισάριο και τον Γιόγκι" και όλα όσα είχαν σχέση με την πολιτική του Αλμπέρ Καμύ. Ο "Επαναστατημένος άνθρωπος" με είχε σημαδέψει. Ήταν το πρώτο βιβλίο που μου κατέδειξε πόσο ση­ μαντικό μπορεί να είναι ένα λογοτεχνικό έρ­ γο. Πρώτη φορά ο Καμύ έβαζε να συνυπάρ­ χουν πρόσωπα της ιστορίας όπως ο Ροβεσπιέρος, με πρόσωπα fiction όπως ο Ρασκόλνικοφ, σαν να ήταν αμφότερα ισοδύναμα ι­ στορικά πρόσωπα. Σκέφτηκα, λοιπόν, ότι αν ο Ντοστογιέφσκι δημιουργεί ήρωες που μπο­ ρούν να αντιπαρατεθούν, επί ίσοις όροις, στο Ροβεσπιέρο, τότε πρέπει να κάνει μια πολύ σημαντική δουλειά. Για πρώτη φορά θαύμα­ σα την ιδιότητα του μυθιστοριογράφου.

τυπο; Τότε πιστεύαμε ότι η λογοτεχνία έπρεπε

Και βγάζεις το πρώτο σου βιβλίο, τους "Ανή­

τον αχταρμά ήταν η "συντροφικότητα" μετα­ ξύ των μελών. Τσιμπούσια, εκδρομές, ήταν οι άνθρωποί σου, η παρέα σου, οι φίλοι σου. Αν λοιπόν σε "διέγραφαν" από τους φίλους σου στα 16 σου χρόνια, πάθαινες τρομαχτικό σοκ. Για να ξεπεράσω αυτό το σοκ άρχισα να δια­ βάζω όλες τις πληγωμένες αριστερές καρ­ διές. Από Άρη Αλεξάνδρου, Μάριο Χάκκα, Στρατή Τσίρκα - οποιονδήποτε είχε πρόβλη­ μα με την αριστερά, αλλά ήταν αριστερός. Δεν διάβαζα φυσικά "αντιδραστικούς" συγγραφείς. Ήθελα να εκφράσω αυτό το βίωμά μου, αλλιώς θα ’σκαγα.

Σννέντενξη

λικους". Η κριτική το υποδέχθηκε θερμά. Μίλησαν για το νέο αίμα που κυλά στις φλέ­ βες της πεζογραφίας μας. Διθυραμβικά πράγματα για το πρώτο βιβλίο ενός τόσο νέου συγγραφέα. Τι θυμάσαι από εκείνη την περίοδο; Θυμάμαι ότιτη ζούσα με φοβερή ένταση. Δεν ταλαιπωρήθηκα ιδιαίτερα σε σχέση με άλ­ λους νέους συγγραφείς, αλλά είχα κι εγώ το μερίδιό μου στην ταλαιπωρία. Πήρες, δηλαδή, τα χειρόγραφα υπό μάλης και περιφερόσουν από εκδοτικό οίκο σε εκ­ δοτικό οίκο; Η διάθεσή μου ήταν ακριβώς αυτή. Αν ήταν δυνατόν να πηγαίνω σ’ έναν εκδοτικό οίκο κά­ θε μέρα. Αλλά δεν είχα το κουράγιο. Πρέπει να υπενθυμίσω ότι εκείνη την εποχή σε κανέναν εκδοτικό οίκο δεν υπήρχε οργανωμένο τμήμα υποδοχής για Έλληνες συγγραφείς. Στους περισσότερους εκδοτικούς οίκους δεν υπήρχαν καν ελληνικές σειρές. Μετά από την περιήγησή μου σε τρεις, είχα ήδη απογοη­ τεύει. Από πείσμα όμως δεν ήθελα να βγάλω το βιβλίο με δικά μου έξοδα. Γι’ αυτό μια μέ­ ρα μπήκα σ’ ένα συνοικιακό βιβλιοπωλείο, τον "Υάκινθο", και ρώτησα αν γνωρίζουν κά­ ποιον εκδοτικό οίκο που να ρισκάρει με νέους συγγραφείς. Δεν ήξεραν, αλλά για καλή μου τύχη μού το έβγαλαν εκείνοι. Ήταν μόλις το τρίτο τους βιβλίο. Το ρίσκο ήταν μεγάλο, αλ­ λά η υποδοχή ήταν ανέλπιστη. Είχες φανταστεί ποτέ μια τέτοια υποδοχή; Όχι, κρίνοντας απ’ αυτά που είχα υποστεί. Ήμουν εντελώς απροετοίμαστος για μια τέ­ τοια υποδοχή και ομολογώ ότι μου έκανε πε­ ρισσότερο κακό παρά καλό. Βγήκαν στην επι­ φάνεια τα πιο αρνητικά μου στοιχεία. Δεν μπορεί να είσαι 19-20 χρονώ και να μην την ψωνίσεις. Στο "Παυσίπονο", το επόμενο βι­ βλίο μου, ο αφηγητής πάσχει από ακατάσχε­ το βερμπαλισμό. Ο Κουμανταρέας μου είχε πει ότι έπρεπε να κόψω τουλάχιστον 40 σελί­ δες. 'Ακόυσες τη συμβουλή του; Δυστυχώς, μου την έδωσε κατόπιν εορτής, ό­ ταν το βιβλίο είχε πλέον κυκλοφορήσει. Και ποτέ μου δεν συμπάθησα τις "βελτιωμένες" ή

Συνέντευξη

"αναθεωρημένες" επανεκδόσεις. "Αναθεωρη­ μένη" έκδοση σ’ ένα επιστημονικό σύγγραμ­ μα, βάσει νέων δεδομένων, το καταλαβαίνω -αλλά σ’ ένα πεζογράφημα, επ’ ουδενί. Είναι σαν να προβάλλεις την υποτιθέμενη μεταγε­ νέστερη ωριμότητά σου πάνω σ’ ένα πρωτό­ λειο πόνημά σου- να το παραμορφώνεις, να το ευνουχίζεις. Παρ’ όλα αυτά το "Παυσίπονο" ήταν κι αυτό εκδοτική επιτυχία. Ναι, είχε πάει πολύ καλά. Κοίταξε, από το πρώτο μου ήδη βιβλίο είχα εξασφαλίσει αυτό που για τους περισσότερους συνομηλίκους μου συνέχιζε να είναι πρόβλημα μέχρι του σημείου να σταματήσουν να γράφουν. Δεν εί­ χα πρόβλημα εκδοτικού οίκου. Από το δεύτε­ ρο ήδη βιβλίο μπορούσα να πάω οπουδήπο­ τε. Το κακό ήταν ότι δεν έγραφα με την ελα­ φρά συνείδηση που έγραφα πριν, ότι δηλ. μπορεί και να μην εκδοθεί ποτέ, έγραφα σαν να απευθύνομαι σε κάποιους αναγνώστες και αυτό μου πρόσθετε ένα υφάκι ιδιαίτερα εκνευριστικό. Κυκλοφορεί και το δεύτερο βιβλίο σου, το “Παυσίπονο" (1982). Πάλι η κριτική το υπο­ δέχεται θετικά. Είχες την αίσθηση τότε, για­ τί ακόμα ήσουν νεαρός, είκοσι δύο-είκοσι τριών χρόνων, ότι η κριτική σε κανακεύει, σε μεταχειρίζεται ευνοϊκά; Ναι, την είχα, αλλά στο "Παυσίπονο" δέχτηκα και τα πρώτα σκαμπίλια, δεν είχα μόνο καλές κριτικές. Κρίνοντας μετά σημερινά μέτρα, εί­ χα πάρα πολύ καλές κριτικές και διαπίστωνα ότι παρατεινόταν η περίοδος χάριτος. Η ηλι­ κία μου έπαιζε ακόμα ρόλο. Ακολουθούν τα βιβλία σου "Κινούμενα σχέ­ δια" (1984) και “Η καρδιά του κτήνους" (1987). Έχω την εντύπωση ότι με αυτά τα βι­ βλία ενηλικιώθηκες και συγγραφικά. Ήταν διαφορετικά βιβλία. Με τα "Κινούμενα σχέδια" η μπίλια του εκκρεμούς πήγε ώς τα ό­ ριά της -τα φορμαλιστικά της όρια- κι έπρε­ πε μετά να ξαναγυρίσει. Τα "Κινούμενα σχέ­ δια" ήταν δυσκοίλια φορμαλιστικά επιδειξιομανή κείμενα ενός νέου που βρίσκεται στο α­ πόγειο της έπαρσής του. Με την "Καρδιά του κτήνους" έκανα στροφή προς τη χαμένη φρε-

σκάδα που είχαν οι "Ανήλικοι". Ακόμη προ­ σπαθώ να ξαναβρώ την ισορροπία, παρόλο που είναι αδύνατο να γράψω με τον τρόπο που έγραφα τους "Ανήλικους". Συνέχισα να γράφω πολύ δύσκολα, αλλά προσπάθησα η "Καρδιά του κτήνους" να μην είναι τόσο δύ­ σκαμπτο βιβλίο όσο ήταν τα "Κινούμενα σχέ­ δια". Βάζω έναν ορό, έναν πάσαλο στην "Καρ­ διά του κτήνους". Εδώ τελειώνουν τα κα­ θαυτό νεανικά μου βιβλία, ενός νέου που μας λέει με τον τρόπο του: "Κοιτάξτέ με, κοιτάξτε τι ωραία που γράφω". Η επιδειξιομανής πε­ ρίοδος. Ενηλικιώνεσαι, αλλά κατά περίεργο τρόπο, είσαι ακόμη το "χαϊδεμένο παιδΓ της πεζο­ γραφίας και της κριτικής. Σου συγχωρούν α­ κόμη πολλά ατοπήματα σε σχέση με άλλους συνομήλικους σου συγγραφείς. Νομίζω ότι στην "Καρδιά του κτήνους" έχουν σκληρύνει πάρα πολύ τη στάση τους απένα­ ντι μου. Θα έλεγα ότι οι κριτικοί, που από τους "Ανήλικους" με έχουν χαϊδέψει, αλλά­ ζουν στάση. Οι παλιοί παίρνουν μια μάλλον αρνητική στάση στην "Καρδιά του κτήνους" και ξεκάθαρα πια στην "Πρώτη Εμφάνιση". Από την άλλη μεριά υπάρχει μια νέα γενιά κριτικών που τότε με ανακαλύπτει και παίρνει πιο θετική στάση.

απέχει και πολύ από το λαχνό που θα τραβή­ ξεις σε μια λοταρία. Για να γίνω πιο σαφής: Βιβλία μου, όπως οι "Ανήλικοι" ή το "Παυσίπο­ νο", τεχνικά, καθαρά τεχνικά, έχουν πολύ πε­ ρισσότερα ελαττώματα από την "Καρδιά του κτήνους" ή την "Πρώτη εμφάνιση". Η απορία μου, λοιπόν, είναι πώς μπορείς να ανεβάζεις στα ουράνια έναν, άνθρωπο, τη στιγμή που α­ ποδίδει το 8% των συγγραφικών του δυνατο­ τήτων, και τον ίδιο άνθρωπο, όταν αποδίδει το 10% ή το 12% να τον ρίχνεις στα Τάρταρα. Του φέρεσαι καλύτερα, όταν είναι χειρότε­ ρος και του φέρεσαι χειρότερα, όταν είναι καλύτερος. Εδώ έγκειται η απορία μου - αν θες, το παράπονό μου. Και δεν αναφέρομαι μονάχα στον εαυτό μου. Ολόκληρη η γενιά του ’80 εισέπραξε διθυράμβους, την εποχή που οι ανησυχίες των κριτικών -συχνά συνο­ μηλίκων μας, όπως π.χ. ο Χατζηβασιλείουσυνέπιπταν με τις ανησυχίες αυτής της γε­ νιάς, και μόλις οι κριτικοί μετέθεσαν το κέ­ ντρο ενδιαφέροντος τους, η γενιά του ’80 ει­ σέπραξε τη δυσμένειά τους. Όσο άδικα εισπράξαμε τους χθεσινούς τους διθυράμ­ βους, άλλο τόσο άδικα εισπράττουμε τη ση­ μερινή τους δυσμένεια. Λάβε υπόψη σου και κάτι άλλο. Η κριτική ό­ ταν γραφόταν εκείνη την εποχή, το ’80 ή το ’82, μέχρι να διατυπώσει τις πρώτες της εν­ στάσεις, ήταν θετική χωρίς καν να επισημαί­ νει κάποιες αδυναμίες στα βιβλία σου επει­ δή ακριβώς εκείνα τα βιβλία διέθεταν φρε-

Ναι, αλλά οι παλιότεροι κριτικοί κρατάνε κά­ ποιες αποστάσεις έχοντας τη διάθεση να σε συγχωρήσουν σ’ ένα επόμενο βήμα. Και να με νουθετή­ σουν. Κι εδώ μπαίνει έ­ να άλλο ζήτημα. Πώς η κριτική μπορεί να επη­ ρεάσει τη συγγραφή ε­ 0 Πέτρος Τατσόπουλος γεννήθηκε στο Ρέθυμνοτο 1959. Διασκεύασε για τηντηλε­ νός βιβλίου. Ξέρεις όραση διηγήματα και νουβέλες Ελλήνων συγγραφέων. Εργάστηκε ως σεναριο­ ποιο είναι το πρόβλη­ γράφος στις κινηματογραφικές ταινίες: μα; Υφίσταται ένας ενΟι Απέναντι (1981) του Γιώργου Πανουσόπουλου και Υπόγεια Διαδρομή (1983) του δο-κριτικός διάλογος, Απόστολου Δοξιάδη. πολλές φορές ερήμην Κυκλοφορούντο παρακάτω βιβλίατου: του βιβλίου σου, ερή­ Οι Ανήλικοι (Υάκινθος 1980,1983) - (Εστία 1986,1989,1992) μην της ποιότητάς του, Το Παυσίπονο (Εστία 1982,1983,1985,1989,1994) της αξίας ή της απα­ Κινούμενα Σχέδια (Κέδρος 1984) (Εστία 1985,1989) ξίας του. Και η θέση ΗΚαρδιά του κτήνους (Εστία 1987,31988,1989,1991,1994) Γερμανική έκδοση Das Herzder Bestie, μτφρ. Gaby Wurster, Dialogos Verlag 1990. που θα κερδίσει τελικά Η Πρώτη Εμφάνιση (Εστία *1994) το βιβλίο σου, μέσα σ’ αυτόν το διάλογο, δεν

Συνέντευξη

σκάδα και νεανική αθωότητα. Αυτά τα δυο στοιχεία μπορεί να σώσουν ένα βιβλίο. Η φρεσκάδα και η αθωότητα δεν ήταν μονά­ χα δικά μας χαρακτηριστικά, ήταν χαρακτη­ ριστικά και των κριτικών. Όσο τα χάσαμε ε­ μείς, άλλο τόσο τα έχασαν κι εκείνοι. Πολύ συχνά βλέπεις, σήμερα, να παρασύρονται οι περισσότεροι κριτικοί από το τέμπο που θα δώσει ο πρώτος. Ακούνε τον Μαγικό Αυλό και ακολουθούν. Αν για το βιβλίο σου δοθεί ένα άσχημο τέμπο -όπως δόθηκε για την "Πρώτη Εμφάνιση"- ελάχιστοι είναι οι κριτικοί που δεν θα το ακολουθήσουν. Μπορεί να γρά­ ψουν ότι δεν είναι και τόσο κακό βιβλίο, ότι έ­ χει και κάποιες αρετές -αλλά πάντοτε το τέ­ μπο θα κυριαρχεί κι όποιος θελήσει να έρθει σε ανοιχτή "ρήξη" με το τέμπο, θα βρεθεί στη δυσάρεστη θέση ν’ απολογηθεί για την "πα­ ράδοξη" στάση του. Ενώ στην αντίθετη περί­ πτωση, που το τέμπο είναι εξαρχής θετικό - ό ­ πως στην περίπτωση της Ζατέλη- όσες εν­ στάσεις κι αν εγερθούν στη συνέχεια, όσες γκρίνιες κι αν ακουστούν, ποτέ δεν πρόκειται ν’ αλλοιώσουν ή ν’ ανατρέψουν, πόσο μάλ­ λον, την αρχική θετική εντύπωση. Πρόκειται για ένα ιδιότυπο "σαβουάρ-βίβρ" μεταξύ των κριτικών. Κάποιοι από εμάς ωφελούνται από το "σαβουάρ-βιβρ" και κάποιοι το πληρώνουν.

14

Γιατί πιστεύεις ότι συντάσσονται οι άλλοι κριτικοί με τον πρώτο που δίνει το τέμπο; Αποκλείεις το ενδεχόμενο να συμφωνούν α­ πλώς μεταξύ τους, να συμπίπτει η άποψή τους; Ασφαλώς και δεν πιστεύω ότι πρόκειται περί συνωμοσίας. Δεν φαντάζομαι ότι ο Μπουκάλας, ο Χατζηβασιλείου ή ο Τσακνιάς είναι μέ­ λη μιας Λέσχης Ιακωβίνων και, μια ωραία πρωία, αποφασίζουν να με καταστρέψουν. Γι’ αυτό και μίλησα για "σαβουάρ βιβρ", καλούς τρόπους, όχι πλεκτάνη. Δεν τους ενδιαφέρει η δίκιά μου μοίρα, ούτε για το καλύτερο, ούτε για το χειρότερο. Τη δίκιά τους αδυναμία εκ­ φράζουν, την αδυναμία να έρθουν σε ευθεία αντιπαράθεση με τη γνώμη των συναδέλφων τους. Τους πιο πολλούς κριτικούς συμβαίνει να τους γνωρίζω προσωπικά. Γνωρίζω τη δια­ πλοκή των σχέσεών τους, το είδος των σχέσεών τους, τα γούστα τους, ποιους συγγρα­ φείς a priori περιφρονούν και σε ποιους

Σννέηενξη

συγγραφείς a priori υποβάλλουν τα σέβη τους. Και είναι αυτό το a priori που μ’ ενοχλεί. Κατά τα άλλα, το βρίσκω πολύ ανθρώπινο. Ο κεντρικός ήρωας στο "Τσάι και Ματαιοδοξία" του Σόμερσετ Μομ είναι ένας ηλικιωμένος συγγραφέας που περνάει, καταναγκαστικά σχεδόν, από τρεις περιόδους "κριτικής": Φέρελπις στην αρχή, διώκεται απηνώς στη συνέχεια, για να καταλήξει, εντέλει, ένα είδος ιερής αγελάδας. Φαίνεται πως αυτή είναι η κοινή μοίρα των συγγραφέων. Κερδίζει όποιος επιζήσει από τον "ξυλοδαρμό" της δεύτερης περιόδου. Εγώ θα διαφωνήσω μαζί σου. Πιστεύω ότι ο κριτικός οφείλει να διαβάζει τα κείμενα ενός άλλου κριτικού. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα συνταχθεί κιόλας με την άποψή του. Ας προχωρήσουμε όμως. Παράλληλα με τα πρώτα σου βιβλία, γράφεις και σενάρια για ταινίες, όπως "Οι Απέναντι" του Πανουσόπουλου, μια ταινία που μου άρεσε πάρα πο­ λύ... Όχι μόνος μου. Με τον Πανουσόπουλο και τον Δρακονταειδή. Επίσης την 'Υπόγεια Δια­ δρομή" του Δοξιάδη, μαζί με τον Δοξιάδη. Καθώς και τηλεταινίες, τηλεοπτικές δια­ σκευές από διηγήματα και νουβέλες. Κουμανταρέα, Δρακονταειδή αλλά και Παπαδιαμάντη. Αυτό το δρόμο μού τον άνοιξε ο Πανουσόπουλος. Είχε διαβάσει τους "Ανήλικους", του άρεσαν, και με κάλεσε να συνεργαστούμε στους "Απέναντι". Εγώ δεν είχα καμιά σχέση νωρίτερα με τον κόσμο του κιν/φου. Κατόπιν ενεπλάκην στον κόσμο του θεάματος, κατά ποικίλους τρόπους, μέχρι που τον... παντρεύ­ τηκα. Εννοείς την ηθοποιό Αννυ Λούλου, τη γυναί­ κα σου. Το γεγονός ότι μπλέχτηκες σ’ αυτό τον κόσμο ήταν ένας από τους λόγους που καθυστέρησες να ολοκληρώσεις το επόμε­ νο μυθιστόρημά σου; Ήταν κυρίως ο δισταγμός μου ως προς ποια φόρμα θα έπρεπε να επιλέξω. Ποιον δρόμο θα έπρεπε να ακολουθήσω. Επίσης η δυστο­ κία μου όσον αφορά στο ίδιο το γράψιμο. Δεν είχα την άνεση των "Ανηλίκων" και του

"Παυσίπονου11. Δεν μπορούσα πια να γεννοβολάω σελίδες. Αυτά τα έξι χρόνια ήταν χρόνια περισυλλο­ γής. Τα ανάλωσες για την προετοιμασία ε­ νός νέου βήματος που θα έκανες στην πε­ ζογραφία; Το μεγαλύτερο χρονικό διάστημα το ανάλω­ σα ανιχνεύοντας το ίδιο μου το θέμα. Όταν πρωτοδιάλεξατον κόσμο του θεάματος, έναν κόσμο που με περιέβαλε, νόμιζα πως -επειδή ακριβώς με περιέβαλε, επειδή ήταν τόσο α­ πτός για μένα-τον γνώριζα και καλά. Καθ’ ο­ δόν, ερευνώντας, ρωτώντας συνειδητοποίη­ σα ότι τον ήξερα ελάχιστα. Η απάντηση που έπαιρνα για κάθε μου απορία μού γεννούσε δεκαπλάσια ερωτήματα. Η καθαυτό έρευνα το ρεπεράζ όπως θα λέγαμε στο σινεμά- η συγκέντρωση του πραγματολογικού υλικού ήταν τεράστια. Εδώ δεν θα έγραφα για καμιά ληστεία σε τράπεζα, όπως στην "Καρδιά του κτήνους" όπου δεν με ενδιέφερε και πολύ η α­ κρίβεια ή η ανακρίβεια των λεπτομερειών, ε­ δώ θα έγραφα για ανθρώπους, οι οποίοι θα μπορούσαν ανά πάσα ώρα και στιγμή να ε­ λέγξουν τις πιθανές μου ανακρίβειες. Μπήκα

σ’ ένα κλειστό κόσμο παρανοϊκό στη συγκρό­ τησή του, μπήκα σ’ ένα δαίδαλο. Ακόμη και σήμερα δεν είμαι βέβαιος αν τελικά κατόρθω­ σα να βγω σώος και αβλαβής απ’ αυτόν τον δαίδαλο. Η πλοκή στην "Πρώτη εμφάνιση" σου δίνει συχνά την αίσθηση του χαοτικού και δεν είναι εύκολο πάντοτε να εξηγήσεις αν αυτή η αίσθηση οφείλεται στην ίδια τη δομή του μυθιστορήματος, είναι δηλαδή αδυναμία του συγγραφέα να συγκροτήσει και να οργα­ νώσει το υλικό του ή είναι ειδοποιό στοιχείο του κόσμου του θεάματος. Τα δύο πρώτα χρόνια είναι ζήτημα αν είχα γράψει τριάντα σελίδες όλες κι όλες, αλλά δεν ήταν χρόνια ά­ γονα, ήταν τα χρόνια που διαμόρφωσα τους χαρακτήρες του μυθιστορήματος. Η "Πρώτη εμφάνιση", λοιπόν, αν και πολλές φορές σου δίνει την εντύπωση του ντοκιμαντέρ, είναι στο μεγαλύτερο μέρος της κατασκευασμένη. Πολλοί κριτικοί παρασύρθηκαν από την αλη­ θοφάνεια της κατασκευής και θεώρησαν ότι αναφέρεται σε πραγματικούς χαρακτήρες και σε πραγματικά γεγονότα. Ο Π. Μπουκάλας έφτασε στο σημείο να μου προσάψει ότι μετονόμασα αληθινούς ήρωες από το καλλι­ τεχνικό κουτσομπολιό και τους μπόλιασα στο

ΣνΦ τενξη

75

μυθιστόρημά μου. Τίποτα δεν απέχει πόρρω της αλήθειας.

%

Μπαίνεις λοιπόν με την "Πρώτη εμφάνιση" στο χώρο του θεάματος, στον κινηματογρά­ φο, στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Έναν κόσμο κυνικό, ψεύτικο, λαμπερό, άγριο και συνάμα μαγευτικό. Πρόθεσή σου είναι η α­ πομυθοποίηση αυτού του κόσμου και των ανθρώπων του και η καταγγελία τους ή α­ πλώς ένα ντεκόρ μέσα στο οποίο έβαλες τους ήρωές σου να δράσουν; Αν κάποιος διαβάσει το βιβλίο επιδερμικά μπορεί πράγματι να το εκλάβει ως λίβελλο. Ένα συνονθύλευμα συνωμοσιών, ίντριγκας, αμοραλισμού, πολέμου όλων εναντίον όλων. Δεν ήταν όμως αυτή η πρόθεσή μου κι αν αυτή η αίσθηση απορρέει από την ανάγνωση του βιβλίου, είναι δίκιά μου αποτυχία. Δεν εί­ χα καθόλου εισαγγελικό αέρα. Δεν είχα εμ­ φανιστεί ως ένα είδος Ντι Πιέτρο με "καθαρά χέρια" για να καθαρίσω την κόπρο του Αυγεία στο χώρο του κινηματογράφου. Πρώτα απ’ ό­ λα, εγώ ο ίδιος ήμουν ένα από τα γρανάζια αυτού του μηχανισμού. Είχα δουλέψει σε προκριματικές επιτροπές του φεστιβάλ, στην κριτική του αντι-φεστιβάλ, ήμουν σύμβουλος σεναρίων στην ΕΡΤ, στη γνωμοδοτική του Κέ­ ντρου Κινηματογράφου. Δεν θα έβγαινα ποτέ να καταγγείλω ανθρώπους που λίγο ή πολύ καλύτερα ή χειρότερα έκαναν την ίδια δουλειά με μένα. Δεν είμαι κανένας Ελβετός καλβινιστής που έρχεται στην Ελλάδα και α­ νατριχιάζει από τα ήθη των Βαλκανίων. Και βέβαια δεν είχα το αίσθημα του αδικημένου, το αίσθήμα ότι αυτός ο χώρος δεν με δέχτηκε διότι ο χώρος με δέχτηκε, αλλά δεν με αφο­ μοίωσε επειδή εγώ αντέδρασα. Αρκετά νω­ ρίς, στα 20-22 μου χρόνια, κλήθηκα να διαλέ­ ξω. Ή να δουλέψω για την τηλεόραση και τον κινηματογράφο, να αναλώσω όλη μου τη δραστηριότητα στα σενάρια ή να περιοριστώ στο γράψιμο βιβλίων. Δεν είχα και δεν έχω ναπολεόντειες ικανότητες, όπως τόσοι άλλοι ώστε να συνδυάσω και τα δύο. Διάλεξα, λοι­ πόν, το δρόμο της Αρετής, τα βιβλία που οι­ κονομικά ήταν και ο πιο ολέθριος δρόμος. Οπότε ούτε περί απομυθοποίησης πρόκει­ ται ούτε περί καταγγελίας.

Σννέντενξη

Ούτε περί απομυθοποίησης, ούτε περί μυθο­ ποίησης. Εάν ο αναγνώστης έχει μια επιπόλαιη εικόνα γι’ αυτό τον κόσμο, προφανώς στα μάτια του αυτός ο κόσμος απομυθοποιείται. Εάν ο αναγνώστης πιστεύει ότι οι ηθοποι­ οί είναι εκείνοι που προσέρχονται στα πάρτι, λένε ανέκδοτα μπροστά στην κάμερα και μπουγελώνουν ο ένας τον άλλο για να φοτο­ γραφηθούν στα σκανδαλοθηρικά περιοδικά, τότε ασφαλώς κι αυτός ο κόσμος απομυθοποιείται. Γιατί ο κόσμος που εγώ γνώρισα ή­ ταν πολύ διαφορετικός, ήταν ένας κόσμος που δούλευε πολύ σκληρά και που βίωνε και την ανεργία του πολύ σκληρά. Ένας κόσμος με τρομακτικό άγχος γιατί εάν εσύ, εγώ ή ο­ ποιοσδήποτε αποτύχουμε στη δουλειά μας, διατηρούμε τουλάχιστον το δικαίωμα να καταρρεύσουμε, να το ρίξουμε στο ποτό, να γί­ νουμε τετράπαχοι κ.ο.κ. Οι άνθρωποι του θε­ άματος δεν έχουν καν αυτό το δικαίωμα. Πρέπει να φαίνονται λαμπεροί όποια κι αν εί­ ναι η ψυχική τους διάθεση. Σωστό κινέζικο μαρτύριο. Γράφτηκαν πολλά για την "Πρώτη εμφάνι­ ση", όπως: "Ο Τατσόπουλος αδικεί τα δημι­ ουργήματα του. Όταν μιλούν χάνουν την α­ τομικότητα τους (Θεοδοσοπούλου - «Επο­ χή») ή “Η ανάγνωση του μυθιστορήματος δεν με έπεισε ότι χρειαζόταν οπωσδήποτε να δαπανηθούν 465 σελίδες (Μπουκάλας «Καθημερινή») ή “Οι χαρακτήρες... αδυνα­ τούν να εξασφαλίσουν τη μυθιστορηματική τους υπόσταση και να εγγυηθούν τη λογο­ τεχνική τους τύχη" (Χατζηβασιλείου «Ελευθεροτυπία»). Κλονίζεσαι όταν διαβά­ ζεις τέτοιες αρνητικές κριτικές; Ας ξεκαθαρίσουμε κάτι πρώτα. Δεν γράφτη­ καν μόνον αρνητικές κριτικές για την "Πρώτη εμφάνιση". Η αναλογία θετικών και αρνητι­ κών κριτικών ήταν 50-50. Από τη σφύρα στον άκμονα. Ποσοστιαία ναι, έχεις δίκιο. Αλλά οι κριτικοί με βαρύνουσα γνώμη είναι κατά κύριο λόγο αρνητικοί. Δεν διαφωνώ. Τώρα, όσον αφορά στα συναισθήματά μου απέναντι στις αρνητικές κριτι­ κές είναι αντιφατικά. Θυμώνω αρχικά, κατό­ πιν οδηγούμαι σ’ ένα είδος ακηδείας, σ ’ ένα

είδος αναισθησίας, που μπορεί να είναι εξί­ σου επικίνδυνο και άδικο με την αρχική οργή μου. Πολλά από τα σχόλια των κριτικών είναι σωστά, αλλά αρκούν ένα ή δύο ολοφάνερα -κατά τη γνώμη μου- λανθασμένα σχόλια, για να ακυρώσουν και τα προηγούμενα. Εύ­ κολα μπορείς να κάνεις την προβολή: Αν έχει άδικο σ’ αυτό, θα έχει και στα υπόλοιπα. Σ’ έ­ να βιβλίο 500 σελίδων είναι αδύνατον να μην υπάρχουν αδυναμίες. Για ορισμένες από τις αδυναμίες είχα πλήρη επίγνωση εξαρχής. Εάν ένας κριτικός ασχολείται με τις αδυνα­ μίες μου ένα απόγευμα, φαντάσου, ότι εγώ α­ σχολήθηκα έξι χρόνια, για να τις περιορίσω ή να τις εξαφανίσω. Προφανώς δεν μπόρεσα να τις εξαφανίσω και μερικές δεν τις περιόρι­ σα καν. Κάθε λύση ήταν ένα είδος χειρουργικής επεμβάσεως πάνω στο κείμενο. Έπρεπε να σκέπτομαι συνε­ χώς τις πιθανές παρενέργει­ ες από τη χειρουργική επέμ­ βαση. Είναι εύκολο να συμβουλεύεις κάποιον εκ των υστέρων, κόψε 50 ή 100 σελίδες, αλλά στην πράξη δεν είναι ποτέ τόσο απλό. Ο ασθενής, το μυθιστόρημα, μπορεί να αποβιώσει εάν α•φαιρέσεις ζωτικά του όργα­ να από εγκληματική αμέ­ λεια. Ήταν μια παρτίδα σκά­ κι, αυτά τα έξι χρόνια και για κάθε μου κίνηση θα έπρεπε να σκέπτομαι διαρκώς την κίνηση του αντιπάλου μου. Πώς δεν θα εκτροχιάσω το μυθιστόρημα, πώς θα το οδηγήσω στο τέρμα. Γι’ αυτό νιώθω και το αίσθημα της αδι­ κίας όταν ένας κριτικός πρόχειρα-πρόχειρα αναλαμβάνει προκρούστεια και με απόλυτο τρόπο να μου προτείνει τη δική του θεραπεία. Άλλωστε και οι ίδιοι οι κριτικοί έπεφταν σε α­ ντιφάσεις μεταξύ τους. Ο Π. Μπουκάλας έ­ γραψε ότι δεν υπάρχουν πραγματικοί χαρα­ κτήρες στην "Πρώτη εμφάνιση" αλλά μόνο σκιές χαρακτήρων. Πότε μια σκιά μεταμορ­ φώνεται σε ολογραφία, είναι ένα ζήτημα που μπορώ να συζητάω με τον Μπουκάλα ώς τη Δευτέρα Παρουσία, αλλά ας μη σταθούμε ε­ κεί. Ως κλασική σκιά χαρακτήρα αναφέρει έ­ ναν από τους ήρωές μου, τον σκηνοθέτη

Βρεττό. Ο Β. Χατζηβασιλείου εν συνεχεία παρότι συμφωνεί με τον Μπουκάλα ως προς τη θεωρία της σκιάς, θεωρεί εν τούτοις τον Βρεττό ως εξαίρεση της θεωρίας, ανάγλυφο χαρακτήρα. Ποιο από τους δύο να πιστέ­ ψουμε; Προσωπικά νομίζω ότι η "Πρώτη εμ­ φάνιση" μπορεί να πάσχει στη συγκρότησή της ως μυθιστόρημα, αλλά δεν πάσχει στη συγκρότηση των χαρακτήρων της. Είναι εντε­ λώς αντίθετο το πρόβλημα απ’ αυτό που μου επισημαίνουν. Σε τι διαφέρει η "Καρδιά του κτήνους" απάτην "Πρώτη εμφάνιση". Η "Καρ­ διά του κτήνους" έχει σκιώδεις χαρακτήρες αλλά έχει πραγματικό χαρακτήρα το ίδιο το βιβλίο, ενώ η "Πρώτη εμφάνιση” έχει πραγμα­ τικούς χαρακτήρες, αλλά έχει σκιώδη χαρα­

κτήρα το βιβλίο. Γι’ αυτό και ξεχνάς πιο εύκο­ λα την "Πρώτη εμφάνιση" από την "Καρδιά του κτήνους”. Χαρακτήρες έπλασα, μυθιστό­ ρημα ίσως να μην κατάφερα να πλάσω. Αυτή είναι μια πολύ σοβαρή ομολογία. Όσον αφορά στο μέγεθος του βιβλίου ομο­ λογώ πως δεν καταλαβαίνω αυτά τα ταχύρ­ ρυθμα σεμινάρια ανάγνωσης, στα οποία θέ­ λουν να μας υποβάλουν οι κριτικοί. Καταλα­ βαίνω βέβαια το άγχος τους, έχουν φόρτο εργασίας, δουλεύουν σε πολλά έντυπα ταυτόχρονα, πρέπει να παραδώσουν ένα κομμάτι σε χρόνο μηδέν, και αφού αμείβονται με το κομμάτι προτιμούν -ο ίδιος ο Χατζηβασιλείου μου το έχει ομολογήσει- να ασχολη­ θούν μ’ ένα μικρό σε όγκο βιβλίο παρά μ’ ένα μεγάλο. Αλλά γιατί εγώ, ως συγγραφέας,

Σννεντενξη

πρέπει να υποκύψω σ’ αυτή τη λογική; Αν ο­ φείλεις να διαβάσεις την "Πρώτη Εμφάνιση" σ’ ένα βράδυ, σαφώς και θα εκνευριστείς. Αλλά ποιος σου είπε ότι είναι γραμμένη για να διαβαστεί σ’ ένα βράδυ; Τα βιβλία όμω ς δεν γράφονται για τους κρι­ τικούς, αλλά για τους αναγνώστες. Και εν πάση περιπτώσει, έχει αποδειχθεί, ότι οι α­ ναγνώστες έχουν εθιστεί πλέον στα μεγάλα βιβλία, τα ψάχνουν, τα αναζητούν τον τε­ λευταίο καιρό. Πέρα όμως από τη δική σου επιθυμία ή τις ενστάσεις των κριτικών πι­ στεύεις ότι το δίκτυο διανομής και η προβο­ λή παίζει καθοριστικό ρόλο στην εμπορική επιτυχία ενός βιβλίου; Έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι το δί­ κτυο διανομής παίζει ρόλο εάν το βιβλίο, ε­ ξαρχής, έχει τη δυναμική να σπάσει το φράγ­ μα των 3-4 εκδόσεων. Για λιγότερα αντίτυπα δεν παίζει κανέναν ουσιαστικό ρόλο. Όσον α­ φορά στην προβολή νομίζω πως μπορεί να κατευθύνει ή να ξεγελάσει μονάχα προσωρι­ νά το αναγνωστικό κοινό. Παράτα εκατομμύ­ ρια που ξοδεύονται, η καλύτερη μέθοδος προβολής για το βιβλίο παραμένει το "από στόμα σε στόμα". Εάν αυτό δεν λειτουργήσει, κάθε άλλη προβολή θα αποδειχθεί περιττή. Απόδειξη είναι το γεγονός ότι βιβλία που έτυχαν μεγάλης προβολής δεν ξεπέρασαν τε­ λικά τις 2-3 εκδόσεις. Πιστεύεις ότι ο συγγραφέας δικαιώνεται ό­ ταν το βιβλίο του γίνεται μπεστ σέλερ; Και επ’ ευκαιρία, τι πιστεύεις για τα μπεστ σέ­ λερ γενικά; Η δικαίωση του συγγραφέα είναι καθαρά προσωπική του υπόθεση, άσχετα από τους α­ ριθμούς των αντιτύπων. Έχω συναντήσει συγγραφείς που ήταν δικαιωμένοι με 500 α­ ντίτυπα, κι άλλους, να τους τρώει το σαράκι της αμφιβολίας για την αντοχή του έργου τους, ακόμη κι όταν ξεπερνούσαντις 100.000 αντίτυπα. Όσο για τα ίδια τα μπεστ σέλερ δεν τα θεωρώ με κανένα τρόπο ως δείκτη αξίας ή απαξίας ενός βιβλίου. Μοιάζουν περισσότε­ ρο με εκείνες τις κοινωνικές συναθροίσεις, ό­ που μπορείς να συναντήσεις και δυο τρεις φί­ λους, αλλά συνήθως πέφτεις πάνω σε κεί­ νους ακριβώς που θέλεις ν’ αποφύγεις.

Συνέντευξη

Διάβασα ότι γυρίζεις στα δικαστήρια. Μα­ ζεύεις υλικό για το καινούριο σου μυθιστό­ ρημα; Αυτό είναι ένα μακροπρόθεσμο σχέδιο. Θα με βρει η χαραυγή της επόμενης χιλιετίας. Ίσως όχι τόσο μακριά, αλλά γύρω στο ’97’98. Εν τω μεταξύ όμως έχω παντρευτεί, έχω ένα παιδί και είμαι κατεστραμμένος οικονομι­ κά. Το λέω αυτό σοβαρά. Δεν έχω την άνεση που είχαπαλιότερα. Οι γονείς μου είχαν αφή­ σει κάποια μικρή ακίνητη περιουσία κι εγώ ό­ λα αυτά τα χρόνια επέζησα εκποιώντας την. Λοιπόν αυτή η χρυσή εποχή τελείωσε και σή­ μερα που έχω τις μεγαλύτερες υποχρεώσεις έχω και τα λιγότερα χρήματα. Το μυθιστόρη­ μα προϋποθέτει έρευνα. Η έρευνα προϋπο­ θέτει χρόνο και ο χρόνος προϋποθέτει χρή­ ματα, χρηματοδότη, σπόνσορα τον οποίο μέ­ χρι στιγμής δεν έχω εξασφαλίσει. Έως ότου αντιμετωπίσω αυτό το πρόβλημα είμαι υπο­ χρεωμένος να εργάζομαι πάνω σε πιο βρα­ χυπρόθεσμα σχέδια. Έχω μια παραγγελία α­ πό τις εκδόσεις "Άμμος" για να γράψω μια παιδική νουβέλα, παρέα με άλλους "ενήλι­ κους" συγγραφείς, όπως ο Μ. Φάις, ο Σ. Δημητρίου και η Α. Μιχαλοπούλου. Παράλληλα ετοιμάζω από την «Εστία» τη συλλογή με τα διηγήματα που έγραψα την τελευταία δεκαε­ τία, υπό τον γενικό τίτλο "Ανάλαφρες ιστο­ ρίες". Στα σκαριά υπάρχει ακόμη και μια τη­ λεοπτική εκπομπή. Πώς βλέπεις να διαμορφώνονται τα πράγ­ ματα στην πεζογραφία τα επόμενα χρόνια; Ήδη η γενιά του ’80 έχει προσφέρει αξιόλογα βιβλία και ασφαλώς δεν έχει εξαντλήσει τις δυνατότητές της. Συγγραφείς όπως ο Βαγ­ γέλης Ραπτόπουλος, ο Αρης Σφακιανάκης, ο Φαίδων Ταμβακάκης, ο Τάκης Θεοδωρόπουλος -με τους οποίους δεν χρειάζεται να συμφωνούμε υποχρεωτικά στη φόρμα ή στη θεματολογία- νομίζω πως θα κυριαρχήσουν τα επόμενα χρόνια. Δίπλα τους ασφαλώς και οι παλιότεροι, όπως και νεότεροι, λ.χ. ο Χωμενίδης, εάν δεν πέσουν στην ίδια παγίδα που πέσαμε κι εμείς, εάν δεν την ψωνίσουν με τον εαυτό τους. Ας μην ξεχνάμε ότι οι μι­ κρότεροι διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο α­ φού και η προβολή τους σήμερα είναι μεγα­ λύτερη.

□

Β ι β λ ι ο π ω λ ε ί ο ν τής “ Ε Σ Τ Ι Α Σ ’Α π ό τ ό 1 8 8 5

ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΤΛΟΣ

01 Α Ν Η ΛΙ Κ Ο Ι ΤΟ ΠΑΥΣΙ ΠΟΝΟ ΚΙ ΝΟΥΜΕ ΝΑ Σ Χ Ε Δ Ι Α Η Κ Α Ρ Δ Ι Α ΤΟΥ ΚΤΗΝΟΥΣ Η ΠΡ ΩΤ Η Ε Μ Φ Α Ν Ι Σ Η

'Υπό ε κ δ ο σ ιν ΑΝΑΛΑΦΡΕΣ Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Ε Σ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ “ΕΣΤΙΑΣ” Ι.Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ & ΣΙΑΣ Α.Ε. ΣΟΛΩΝΟΣ 60, ΑΘΗΝΑ 106 72 - ΤΗΛ. 3615077. ΛΕΥΚΩΣΙΑ, ΚΥΠΡΟΣ

Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Π Ο ΙΗ Σ Η ΚΥΚ ΛΟΦΟ ΡΟΥΝ Μανόλης Α ναγνω στάκης

Γιώργος Μ αρκόπουλος

Τ .Γ .

Π Ο Ι Η Μ Α Τ Α 1 9 6 8 -1 9 8 7

Νίκος-Αλεξης Α σλά νογλου

Γιώργος Μ ιχάκης

ΔΥ ΣΚΟΛ ΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ

Η Α Ν Ο ΙΞ Η Σ Τ Ο Π Ε Ν Θ Ο Σ

*

Τ Ρ ΙΑ Π Ο ΙΗ Μ Α Τ Α

*

Γιώργος Μ πλάνας

Νάνος Βαλαωρίτης

ΝΥΧΤΑ

*

Σ Τ Ο ΚΑΤΩ ΚΑΤΩ Τ Η Σ ΓΡΑ Φ Η Σ

*

Τάκης Π αυλοστάθης

Χάρης Β λαβιανός

Σ Η Μ Ε ΙΑ Τ Ο Υ Ε Ξ Α Φ Α Ν ΙΖ Ο Μ Ε Ν Ο Υ Τ Ρ Ι Τ Ο Υ

Η Ν Ο Σ Τ Α Λ Γ ΙΑ Τ Ω Ν Ο Υ Ρ Α Ν Ω Ν

*

*

Λιάνα Σακελλίου

Ν απολέω ν Γκίκας

ΑΦΕΣ ΡΕΟ Υ ΣΕΣ

Ω Φ Ε Λ ΙΜ Α Π Ο Ι Η Μ Α Τ Α

*

*

Ν ικόλας Σεβαστάκης

Γιάννης Δ ά λλα ς

ΛΑ Φ Υ ΡΟ Α ΓΑ Π Η Μ ΕΝ Ω Ν Η Μ ΕΡΩ Ν

Π Ο Ι Η Μ Α Τ Α 1 9 4 8 -1 9 8 8

*

*

Νίκος Δήμου

Κυριάκος Σ ταμελος A D A B S IN T H IU M

Π Ο Ι Η Μ Α Τ Α 1 9 5 0 -1 9 9 0

Σωτήρης Τριβιζάς

Τ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ Τ Ω Ν Γ Α Τ Ω Ν *

Β ΙΟ Σ Α Σ Ω Μ Α Τ Ω Ν

Α λέξανδρος Ίσαρης

Κ Α Ι Α Λ Λ Α Π Ο ΙΗ Μ Α Τ Α

Ο Ι Τ Ρ Ι Σ Τ Α Ν Ο Ι - Π Ο Ι Η Μ Α Τ Α 1 9 6 6 -1 9 9 2

*

* Θανάσης Κωσταβάρας

Αργυρής Χιόνης Ε Σ Ω Τ ΙΚ Α Τ Ο Π ΙΑ

ΣΤ Ο ΒΑΘΟΣ ΤΟΥ Χ ΡΩ Μ Α ΤΟ Σ

*

0 ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ Α Κ ΡΟ ΒΑ ΤΗ

Νίκος Χ ουλιαράς

*

Ο Χ Ρ Ο Ν Ο Σ Ε ΙΝ Α Ι Π Α Ν Τ Α Μ Ε Τ Ο Μ Ε Ρ Ο Σ ΤΟΥ

Γιώργος Λίκος Π Ο Ι Η Σ Η 1 9 4 4 -1 9 9 0

*

Ο Ι Λ Ε Π Τ Ο Μ Ε Ρ Ε ΙΕ Σ Τ Ο Υ Μ Α Υ ΡΟ Υ

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙ Σ ΝΕΦΕΛΗ ...Π ρ ο ω θ ο ύ ν το κ α λ ό Β ιβ λ ίο Α Σ Κ Λ Η Π Ι Ο Υ 6 , Α Θ Η Ν Α 1 0 6 8 0 . Τ Η Λ .: 3 6 0 7 7 4 4

ΝΙΚΟΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ

Σ τ ό νέο του μυθιστόρημα ό ΝΙΚΟΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ, μέ τή ν έντονα πρ οσω πική του γλώ σσα, την άμεση γ εμ ά τη πίκρα καί τρυφερότητα γραφή του, μας δίνει μ ιά σπαρακτική μαρτυρία τη ς σύγχρονης ζω ής.

Επίσης κυκλοφορούν ΟΙ ΖΩΓΡΑΦΙΕΣ ΤΟΥ ΝΥΧΤΕΡΙΝΟΥ ΧΑΡΤΗ (Ά λμ πουμ ) Ο ΛΟΥΣΙΑΣ (Μυθιστόρημα) ΖΩΗ, ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΦΟΡΑ (Μυθιστόρημα) ΣΑΡΑΝΤΑ ΣΧΕΔΙΑ (Ά λμπουμ) ΤΟ ΑΛΛΟ ΜΙΣΟ (Διηγήματα) ΜΠΑΚΑΚΟΚ (Διηγήματα) Ο ΧΡΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ (Ποιήματα καί ζωγραφική) ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥ ΧΕΙΜΩΝΑ (Νουβέλα) Η ΜΕΣΑ ΒΡΟΧΗ (Διηγήματα) ΟΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ (Ποιήματα καί ζωγραφική)

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ* Ν Ε Φ Ε Λ Η ...π ρ ο ω θ ο ύ ν

τ ο

ε λ λ η ν ικ ό β ιβ λ ίο

ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 106 80, ΤΗΛ.: 3607744

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Λογοτεχνία ΣΤΙΒΕΝ ΦΡΑΙ

Μετάφραση: Ελένη Κεκροπούλου

Μετάφραση: Μαρία Αγγελίδου

Μετάφραση: Γιάννης Σπανδωνής

Μετάφραση: Λήδα Παλλανιίου

ΨΥΧΟΓΙΟΙ

vl Pi

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΠΟΖ Α.Ε. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ1- 106 79 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 36 02 535.36 18654. FAX 01 -36 40683

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ψ Υ ΧΟΠΟΣ

Λογοτεχνία

Η μεγαλύτερη εκδοτική επιτυχία των τελευταίων ετών στην Ευρώπη.

Δ εν είναι μόνο ένα πολιτικό βιβλίο, είναι ένα βιβλίο πανανθρώπινο.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1 -106 79 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 36 02 535,3618 654, FAX. 01 - 36 40 683

Γία αναγνώστες με απαιτήσεις

Ηρακλής Παπαλέξης

ΕΑΑΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Α π ο λ α υ σ τικ ή α ν ά γ ν ω σ ις Μπορεί όσοι φορούσαν παπούτσια φτιαγ­ μένα από τα χεράκια του να είχαν «μιαν έ­ ντονη αίσθηση καλιγωμένου γάιδαρου», όμως ο λόγος του ήταν Συμβόλαιο. Γι’ αυτό και το Υποδηματοποιείον έφερε επαξίως τον τίτλο «Το Συμβόλαιον». Στα παπούτσια δεν τα κατάφερνε λοιπόν κα­ λά, όσο για το μπόι του, ούτε συζήτηση. «Αναφερόμενος κανείς στο ύψος του μάλ­ λον θα έπρεπε να ο­ μιλήσει περί βά­ θους». Κι όμως είχε ΝΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ τόσες άλλες χάρες Ο Συμβολαιογράφος Αθήνα, Νεφέλη, 1995 ο κυρ-Ανέστης ΚαΣελ. 52. Δρχ. 1.000 . λιγάς που και καλο­ δεχούμενος στις παρέες ήτανε, και ΝΙΚΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ κυρίως δεν περνού­ σε απαρατήρητος από τις γυναίκες. Κι αυτό, το τελευταίο, χάριν του «οργά­ νου» του, το μέγε­ θος του οποίου τον έκαμε διάσημο στην πόλη του και βέβαια συνέβαλε τα μάλα στο να καλοπα­ ντρευτεί. Τη Ματού-

λα, την κόρη της περιπτερούς. Μα ήταν αυτό που μαζί με τα... κολοκυθάκια της πεθεράς του, τον έστειλαν στο τέλος φυλακή. «Ο Συμβολαιογράφος» του Νίκου Βασιλειάδη, μ’ αυτή τη λάγαρη και γεμάτη ζω­ ντάνια γλώσσα του, που θυμίζει περασμέ­ νες καλές εποχές, με τη λιτότητα της αφή­ γησής του και το απρόοπτον της ιστορίας του, μας εκπλήσσει ευχάριστα για μια α­ κόμα φορά. Απολαυστικότατος ο «Συμβο­ λαιογράφος» του, συστήνέται ανεπιφύλα­ κτα, και διαβάζεται όσο να καπνιστούν δύο τσιγάρα. Γι’ αυτό και μόνο θα επι­ θυμούσαμε να μας χάριζε λίγο περισσότε­ ρο χρόνο. Ένα βιβλίο δηλαδή με περισσό­ τερα από ένα, τέτοια σπαρταριστά αφη­ γήματα. Ελπίζουμε η «Νεφέλη» να το ’χει κατάνου. Π. Κρημνιώτη

Ο Χ ρ ό ν ο ς α φ η γ είτα ι Στο πρώτο μυθιστόρημα του Π. Κάγιου, ο αφηγητής Χρόνος κινηματογραφεί τρεις ζωές, έναν έρωτα που γεννοβολάει συνε­ χώς μες στα χαλάσματα, μια εποχή όπου η βία και ο παραλογισμός της καθημερι­ νότητας έχουν περάσει στο επίπεδο της ψύχωσης. Αφηγηματικά, ο Π. Κάγιος δραματοποιεί τη σχέση των κεντρικών ηρώων του, του Τάσου και του Δημήτρη, όχι τόσο με την Ηλέκτρα, τη γυναίκα - δημιουργία

την αποτελεσματικότητα της γραφής. αλλά με τον ίδιο τους το Χρόνο και ΠΑΥΛΟΣΚΑΠΟΣΝ. Κώτσιου ιμε ΙΡ το ΤΟ χρονο Χηόνο ΤΠΟ ΖΐύΚαι ξα(ΡΚαστανιώπκ νικά Χιόνισε ΧΡόνια της ζωΑθήνα 1995 ης. Ο ρεαλισμός εΣελ. 346. Δρχ. 3.000 ναλλάσσεται με _____________________ _ Ε υγενικά και ήσυχα θραύσματα φαντα­ στικού, όπου η υπερβολή ζωγραφίζει με Από μια νουβέλα και τρία διηγήματα αποτεχρώματα του Όργουελ το μέλλον - διάθε­ λείται το τελευταίο βιβλίο της Βάσας Σολω­ ση στην αγορά ανθρώπινου κιμά, λόγου μού - Ξανθάκη. Με ασυνήθιστη θεματολο­ χάρη! Το υλικό του συγγραφέα είναι ζω­ γία και μια γραφή που δε χαρίζεται καθόλου στην ευκολία, η συγγραφέας ξέρει να ξαφ­ ντανό και πρωτότυπο, οι δόσεις στη σύν­ νιάζει και να προβληματίζει τον αναγνώστη. θεση του όμως δεν είναι ιδιαίτερα επι­ Οι ήρωές της είναι κοινοί, καθημερινοί άν­ τυχημένες. Τα κομμάτια του Χρόνου και οι θρωποι που έχουν παρεμβολές του φανταστικού ίσως απο­ συναντήσει, καθέτελούν τα πιο αδύνατα σημεία της ενδια­ βαςα σολομού - ΞΑΝΘΑΚΗ νας κάτω από διαφοφέρουσας αυτής προσπάθειας. Οικογενειακό κειμήλιο Τ. Δημητρούλια Αθήνα, Χατζηνικολή, 1995 ρετικες συνθήκες, Σελ. 96. Δρχ.1500 την τραγικότητα της ------------------------------------- ζωής. Συνήθως η συγκυρία, δυσμενής Ή θ ο ς και π άθο ς κατά κανόνα, τους υποχρεώνει να κάνουν ε­ πιλογές που αντιστρατεύονταιτις επιθυμίες Με κλασικό αφηγηματικό τρόπο, η Γλυκε­ τους- κι όμως, δε βαρυγγωμούν αλλά συνε­ ρία Πρωτοπαπά - Μπουμπουλίδου εισέρ­ χίζουν τον αγώνα. χεται στον μυστικό κόσμο της ψυχής. Και Ο λόγος της Βάσας Σολωμού - Ξανθάκη, προσπαθεί να τον ανασύρει στην επιφά­ δουλεμένος με ζήλο και έξοχα επιμελημέ­ νεια και να τον ερμηνεύσει. Μέσα από νος, εκτελεί πτήσεις από το χοϊκό στο ουρά­ νουβέλες και διηγήματα που παραπέ­ νιο, όπως ακριβώς και οι πρωταγωνιστές μπουν σε ξεπερασμένη ίσως Τυπολογία της, που δεν αφήνουν ποτέ τα θεϊκά τους (ακόμη, ωστόσο, γοητευτική), η συγγρα­ στοιχεία ανεκμετάλλευτα παρά τα θέτουν φέας ψυχογραφεί σχολαστικά τους ήρωστην υπηρεσία του ανθρωπισμού. ες και τους αποκαλύπτει. Οι πρωταγωνι­ Ο ζωγράφος χωρίς χέρια ή η βρεφονηπιο­ στές της συλλογής αυτής διακρίνονται κόμος που αφιερώνεται στην προστασία για το υψηλό τους φρόνημα. Ιδεαλιστές, των ξένων παιδιών θυσιάζοντας έτσι τη δική από στόφα ηρωική, ευγενικοί κι ευαίσθη­ της προσωπική ζωή, είναι τα χαμηλόφωνα τοι καλούνται να αντιμετωπίσουν ποικίλες αποσπάσματα μιας καθημερινότητας, που α ν τ ιξ ο ό τ η τ ε ς , κυλάει ευγενικά και ήσυχα δίχως εντυπω­ κυρίως ηθικές τα­ σιασμούς και βεγγαλικά. λαιπωρίες αλλά και ΓΛΥΚΕΡΙΑΠΡΟΤΟΠΑΠΑΝ. Κώτσιου ΜΠΟΥΜΠΟΥΛΙΔΟΥ ανίατες ασθένειες. Ο μυστικός κόσμοςτης ψυχής Ο αγώνας που οφεί­ Αθήνα, Εστία, 1995 λουν να περατώ­ Σελ. 220. Δρχ. 2.000 σουν δεν στεφανώ­ νεται πάντοτε απ’ τη ΚΣΠΡβΤΟΠΑΠΑ-ΜΠΟΤΜΠΟΓΛΙ νίκη, εκείνο που με­ τράει ωστόσο είναι το ότι κατορθώνουν Έ να π α ρ ά θ υρ ο σ τον κόσ μο ν’ αποτρέψουν τον ηθικό μαρασμό. Όσο ελκυστικός και να φαίνεται για τον α­ Στον «Μυστικό κό­ ναγνώστη ο τίτλος του βιβλίου, τόσο ΝΟΓΒΕΛΛΕΣ σμο της ψυχής», το κουραστική είναι η προσήλωση στις λε­ ήθος παίζει τον πτομέρειες των περιγραφών και των «ει­ πρώτο ρόλο και δικών» πληροφοριών του συγγραφέα για αυτός ο εξώφθαλμα καθετί που επιδρά ψυχολογικά στην ίδια παιδαγωγικός χα­ του την ύπαρξη. ρακτήρας υπονο­ Κι έτσι διαβάζουμε για μεθόδους θεραμεύει κάπου - κάπου

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΜόΙΐζΚνχλοφόφιοαν

πείας της ψωρίασης, για θεωρίες σχετικές με τη βραδυγλωσοία κα, „ ς

τζωναπνταϊκ

Αναζητώνταςτον εαυτό μου Μτφρ.: Σταύρος Παπασταύρου

ανταλλαγές πρακτόρων, βρόμικες συναλλαγές και παρακολουθήσεις με μικροπομπούς της τελευταίας τεχνολο­ γίας. Μέσα σ’ αυτό το σκηνικό και με το εντελώς προσωπικό ύφος γραφής, του δίνεται η ευκαιρία να σατιρίσει τις ιστο­ ρίες κατασκοπείας, να συνδυάσει το «μαύρο» μυθιστόρημα με το «νέο μυθι­ στόρημα» και κυρίως να κρατήσει αμεί­ ωτο το ενδιαφέρον των αναγνωστών του, παρασύροντάς τους, σ’ ένα αμείω­ το εξωπραγματικό και γι’ αυτό τόσο γοητευτικό. Π. Κρημνιώτη

τελευταίες εξελιΣελ.34ΐ.Δρχ.4.οοο ξεις της οδοντια- -------------------------------------τρικής, χωρίς τελι­ κά να μειώνεται το ενδιαφέρον μας, ό­ πως με την ανάγνωση επιστημονικών πε­ ριοδικών, αλλά συμπάσχοντας μ’ έναν άνθρωπο που υπέφερε από πλήθος ψυχοσωματικών προβλημάτων. Ο Απντάικ, αν και Αμερικανός στη σκέ­ ψη, δεν διστάζει να απολογηθεί για τις θέσεις του πάνω στα πολιτικά, φυλετικά και θρησκευτικά προβλήματα της επο­ χής του, ανατρέχοντας ακόμη και στην Α ν έ φ ικ το ζη τ ο ύ μ ε ν ο ψυχολογική εξήγηση λόγω των αξεπέ­ ραστων ψυχοσωματικών προβλημάτων.

— Στο περίεργο αυτό DAVID GARNETT Αναζητώντας τον εαυτό του (και τον ε­ αφήγημα, δια­ Από γυναίκα, αλεπού αυτό μας μέσα από τις γραμμές του), σταυρώνονται και Μτφρ.: Αχιλλέας Κυριακίδης Αθήνα, Opera, 1995 καταλήγει όσο μπορεί να καταλήξει κα­ κονταροχτυπιού­ Σελ.

88. Δρχ.

1.450 νείς σε μια τέτοια αναζήτηση: νται μια σειρά από Ο εαυτός μας είναι ένα παράθυρο στον ζητήματα. Η αν­ κόσμο, που η μεταθανάτια αγωνία μάς θρώπινη ηθική με κάνει να μη θέλουμε να το κλείσουμε το «α-ήθικον» της ποτέ. φύσης (που υπάρ­ Π. Κρημνιώτη χει πέραν το καλού και του κακού), ο γάμος με την απι­ Μ ε θ έ α σ τη λίμνη στία, η αφοσίωση με την ελευθεριό­ Ένα πολυτελέστατο ξενοδοχείο στις ό­ τητα, το ερωτικό χθες της'Λίμνης, διάλεξε αυτή τη φορά πάθος με τη νηφά­ λια εκλογικευμένη ο βραβευμένος Γάλλος συγγραφέας Ζαν Εσνόζ, για να στήσει το παζλ των αγάπη. Αφορμή για χαρακτήρων του, να μιλήσει για τη μο­ όλα αυτά, η ανεξή­ ναξιά, να κραυγάσει για τις απάνθρω­ γητη μεταμόρφω­ πες συνθήκες της ζωής στα αστικά κέ­ ση της κυρίας Τέμπρικ σε αλεπού (μετα­ ντρα, και συνάμα να επιδοθεί στο αγα­ μόρφωση μη-αναστρέψιμη) και η από­ πημένο του παιχνίδι της γραφής. Εκεί, φαση του κυρίου Τέμπρικ να παραμείνει λοιπόν, στις όχθες της Λίμνης, σ’ ένα πε­ καλός και προστατευτικός σύζυγος πα­ ριβάλλον φαινομενικά ήρεμο, σ’ ένα ρά την αποκτήνωση της γυναίκας του. υπέροχο ξενοδοχείο, συναντιούνται ο ΒίΗ νουβέλα είναι πυκνή σε συμβολισμούς το ο κουτσός, ο εντομολόγος Σοπέν, ο και η όπο^Ο νοηματική εκδοχή υποσκά­ μυστηριώδης Μέριλαντ, ο αινιγματικός πτεται διάρκώς από μια υπόγεια ειρω­ δημόσιος υπάλληλος Όσβαλντ και η νεία. 0 : Ντέιβιντ Γκαρνέτ παρωδεί με γυναίκα του Σούζη, τρόπο κρυπτικό τα παθήματα του συζύ­ άτομα ετερόκλητα, γου κι όμως, την ίδια στιγμή τον περι­ και μοναχικά. Εκεί ^ λ^ 02 βάλλει με τρυφερότητα. 'Οσο για τη με­ ο Εσνόζ στήνει παΜτφρ.: ΡέναΧάιχουτ ταλλαγμένη κυρία Τέμπρικ, παρουσιάζε­ Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 γίδες, καταγράφει ται να ισορροπεί σ’ ένα κοφτερό μεταίχΣελ. 512. Δρχ. 2.500

ΜόλίζΚνύψρησαν

μιο μεταξύ ανθρώπινης και ζωώδους φύσης. Σκοτεινό, παρ’όλη την εκφραστική του διαύγεια, το «Από γυναίκα, αλεπού» εκ­ θέτει με σαφήνεια μια τυπική περίπτωση λογικού σκανδάλου και περιγράφει τις απρόβλεπτες συνέπειες. Συνέπειες, που έρχονται ν’ αποδείξουν ότι η ορθολογική προσπέλαση του κόσμου παραμένει διαρκώς ένα ανέφικτο ζητούμενο. Ν. Κώτσιου

νης που κάνει δυο εραστές τόσο ντελικάτους και τόσο σκληρούς ταυτόχρονα. Π. Κρημνιώτη

Μ ια ισ τορία απ ό τ ο Π ερ ο ύ -------------------------- ------------

Ένας μοναχός, πρώην αξιωματικός του ισπανικού στραΑθήνα, Γαβριηλίδης, 1995 Τθύ Κατά την κατάΣελ 88. Δρχ.1.400 κτηση του Περού, υποτίθεται πως κα­ ταθέτει την εμπειρία Το χ ρ ο ν ικό ε ν ό ς του. Στο γραπτό του περιέχονται πλήθος ν τε λ ικ ά το υ ζε υ γ α ρ ιο ύ από πραγματολογικά στοιχεία από τη ζωή των ιθαγενών και του βασιλιά τους ΑταΣ’ ένα γιαπωνέζικο ψαροχώρι, εκεί που χουάλπα και η αφήγηση αποτελεί ένα χρο­ τα πάντα κινούνται ανάμεσα στον ήρεμο νικό της αιματηρής τους υποδούλωσης. παφλασμό της θάλασσας και την αυστη­ Με τρόπο μονοκόμματο κι επίπεδο, χωρίς ρότητα των παραδόσεων, στήνει το σκη­ εξάρσεις και υφολογικές αποχρώσεις, ο νικό του «Ήχου των Κυμάτων» ο Γιούκιο Γιάκομπ Βάσερμαν καταπιάνεται με τις ληΜισίμα. Εκεί ο Σί- ________________ __ στρικές επιδρομές των Ισπανών σε μια ντζι και η Χατσούε, προσπάθεια να καταγγείλει με τον τρόπο ΠΟΥΚΙΟ ΜΙΣΙΜΑ παιδιά κι οι δυο του την καταστροφική απληστία και το μέ­ 0 ήχος των κυμάτων Μτφρ.: Γιούρι Κοβαλένκο τους, νιώθουν την νος των Ευρωπαίων κονκισταδόρων. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 Το «χρυσάφι της Καχαμάλκα» δε συνιστά καρδιά τους να Σελ. 184. Δρχ. 3.000 υψηλή λογοτεχνία αλλά είναι περισσότε­ σκιρτά, να παραδίρο ένα κείμενο διαμαρτυρίας ενός ανθρώ­ δεται στον έρωτα, που που μπόρεσε να καταλάβει το δράμα χωρίς ωστόσο να του καταδιωκόμενου, όντας και ο ίδιος λυγίζει στον καθω­ στη χορεία των υποψηφίων θυμάτων. Ο σπρεπισμό του κοι­ συγγραφέας υπήρξε Γερμανο-Εβραίος κι νωνικού περί­ έζησε εκ του σύνεγγυς τη μοίρα του υπό γυρου. Τα εμπόδια δυσμένεια λαού του. Ίσως αυτό να συντέπου συναντούν λεσε και στην αποσιώπηση της προσφο­ πολλά, και τα μόνα ράς του, που κρίνεται σήμερα σπουδαία. όπλα που διαθέ­ Ν. Κώτσιου τουν η αθωότητα των 18 τους χρό­ νων και η δύναμη Γ υν αικεία ματιά της αγάπης τους. Σ’ αυτά τα όπλα και Ακολουθώντας την παράδοση των μεγά­ κυρίως στον Μέγα Έρωτα υποκλίνεται ο λων μαύρων γυναικών πεζογράφων της Μισίμα, σε τούτο το ντελικάτο μυθιστό­ χώρας της, η Αμερικανίδα Γκλόρια Νέιρημά του. Μ’ ένα λυρισμό και μια ευγέ­ λορ σκιαγραφεί τις ιστορίες γυναικών νεια που καθηλώνει, γλαφυρά και συνά­ που ζουν στα εξαθλιωμένα σπίτια της ο­ μα λιτά, ο συγγραφέας πλάθει τους χα­ δού Μπρούστερ. Καθεμιά από τις ηρωίρακτήρες του και τον περίγυρό τους. δες κουβαλάει πίσω της τη δική της ιστο­ Δεν διστάζει να εισχωρήσει βαθιά στην ρία που όμως δεν απέχει τόσο πολύ από j ανθρώπινη καρδιά την ώρα του σπαραγ­ τις ιστορίες των υπολοίπων, γιατί όλες προέρχονται από την ίδια πηγή του αν­ μού της, δεν φοβάται να φέρει στην επι­ θρώπινου πόνου. Οι γυναίκες της οδού φάνεια όλο το μεγαλείο των ανθρώπινων Μπρούστερ παραμένουν πολύ ζωντα­ συναισθημάτων, και της δύναμης εκεί­ νές: αγαπούν, ερωτεύονται, χάνουν JACOB washerman

Μόλις Κνχλοφόρηοαν

τους εραστές/ερωΓΚΛΟΡΙΑ ΝΕΪΛΟΡ μένες τους, τα αγα­ Ot γυναίκες της οδού Μπρούστερ Μτφρ.: Γιούρι Κοβαλενκο πημένα τους πρό­ Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 σωπα αλλά εξακο­ Σελ. 254. Δρχ. 4.000 λουθούν να παλεύ­ ουν με το κεφάλι ψηλά, η καθεμιά με τις δικές της ιδέες και αντιλήψεις περί ζωής. Πιο αδελφω­ μένες στον εφιάλτη παρά στην καθημε­ ρινή ζωή προσπαθούν να τα βγάλουν πέ­ ρα σ’ αυτή την υποβαθμισμένη περιοχή με όσα ψυχικά αποθέματα διαθέτουν. Με το πρώτο της κιόλας βιβλίο η Νέιλορ δείχνει να έχει αφομοιώσει καλά τα δι­ δάγματα της λογοτεχνίας των μαύρων Αμερικανών και, δίχως ιδιαίτερες πρω­ τοτυπίες στη γραφή αλλά με στερεότη­ τα πλοκής και περισσή ευαισθησία, μ’ αυτό το βραβευμένο πρώτο μυθιστόρη­ μά της, προλειαίνει το έδαφος για τις κα­ τοπινές της μεγάλες επιτυχίες «Mama Day» και «Bailey’s cafe».

δή παραμυθάς, και τα παραμύθια του έ­ χουν μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Στο βιβλίο περιλαμβάνονται δύο από τα γνωστότερα πατριωτικά του παραμύθια, το «Παραμύθι για τον χρυσό πετεινό» και το «Παραμύθι για τον τσάρο Σαλτάν». Σ’ αυτά ο Πούσκιν έπλασε με την πλούσια φαντασία του ρηγόπουλα και δράκους, ήρωες και τέρατα, γοργόνες και λάμιες, νεράιδες και μάγισες, σε μιαν αέναη πά­ λη ανάμεσα στο καλό και στο κακό. Στην ελληνική έκδοση εντυπωσιάζει η πολύ αξιόλογη ποιητική απόδοση του πρωτότυπου από τον συγγραφέα Δημήτρη Ραβάνη - Ρεντή και η πολύ όμορφη και εμπνευσμένη εικονογράφηση του Γιάννη Κυριακίδη, που μεταφέρει νοητά τον αναγνώστη στο κλίμα της προεπανα­ στατικής Ρωσίας. Κ. Μαλαφάντης

Λ. Εξαρχοπούλου

Ρ ω σ ικά π α ρ α μ ύ θια

Σ τα μ ονοπ άτια τη ς φ α ν τα σ ία ς , το υ ο ν ε ίρ ο υ και το υ π α ρ α μ υ θιο ύ

Ο Αλέξανδρος Σεργκ. Πούσκιν υπήρξε μια ποιητική φυσιογνωμία με παγκόσμια ακτινοβολία και μια ξεχωριστή μορφή στα ρώσικα γράμματα, αφού μαθητές του θεωρούνται μεγάλοι Ρώσοι λογοτέ­ χνες, όπως οι Τουργκένιεφ, ΝτοΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΠΟΥΣΚΙΝ στογιέφσκι, ΓκοΠαραμύθια ντσαρώφ και ΤολΜτφρ.: Δημήτρης Ραβάνης Ρεντής στόι. Εικονογράφηση: Γιάννης Έτσι και το βιβλίο Κυριακίδης αυτό δεν χρειάζε­ Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1995 Σελ. 59. Δρχ. 1.800 ται, ίσως, ιδιαίτε­ ρες συστάσεις, α­ φού είναι γνωστό Αλέξανδρος Πούσκιν ότι ο συγγραφέας του εκτός από κο­ ρυφαίος ποιητής και πεζογράφος, μέγας γλωσσοπλά­ στης - θεμελιωτής της σύγχρονης ρω­ σικής γλώσσας, υπήρξε και διεθνώς κ α τ α ξ ιω μ έ ν ο ς μυθοποιός, δηλα-

Η Λετίσια δεν αντέχει τη μοναξιά. Προ­ σπαθεί να την ξορκίσει αντικαθιστώντας τους ανθρώπους που την εγκατέλειψαν με τις πάνινες κούκλες της. Όμως αυτά τα «αθώα νεκρά πλάσματα που προσπα­ θούσε να ζωντανέψει» δεν μπορούν να της κρατήσουν το χέρι τη στιγμή που ε­ κείνη φεύγει από τη ζωή... Ο Ρομπέν, έκ­ πληκτος κοιτάζει τη μητέρα και την α­ δελφή του που αντί να τον κατσαδιά­ σουν για την αργοπορία του, τον καλη­ σπερίζουν γλυκά. «Είδα τον πατέρα» τους ανακοινώνει απλά. Μα ο πατέρας έ­ χει πεθάνει πριν εκείνος γεννηθεί... Η Μαργαρίτα - Ρόζα καταφεύγει σ’ έναν παράλογα τραγικό τρόπο να εκδικηθεί τον πατέρα της που τόσο τη μισούσε ε­ πειδή ήταν τόσο άσχημη... Εκείνος ονει­ ρεύεται να γυρίσει ένα βράδυ σπίτι και να τον περιμένει μια όμορφη καλοσυνά­ τη γυναίκα. Απόψε κάποια είναι εκεί στον καναπέ και την επομένη και τη μεθεπομένη. Όμως δεν είναι έτσι όπως τα ονει­ ρεύτηκε κι απελπισμένος αναζητά λύ­ ση... Εκεί που το παράλογο, το μυστήριο, το

Μόλις Κνχλοφόρηοαν

φανταστικό και το ΖΙΖΕΛ ΠΡΑΣΙΝΟΣ παραμυθένιο συνα­ Ο Φεγγίτης Μτφρ.: Καίτη Τσεκένη ντιούνται με την α­ Αθήνα, Εξάντας, 1995 νομολόγητη αν­ Σελ. 200, Δρχ. 2.000 θρώπινη επιθυμία, αρχίζει να ξετυλίγε­ ται ο μίτος της αφήγησης της Ζιζέλ Πρά­ σινος. Τα εικοσιένα αφηγήματα τού «Φεγγίτη» της, αισθαντικά, γοητευτικά και παράξενα συνάμα, παρασύρουν τον αναγνώστη σε ένα κόσμο τόσο διαφορε­ τικό και αλλόκοτο, γι’ αυτό και ενδιαφέ­ ρον. Δεν είναι μόνο η γλώσσα, ούτε οι ψηφίδες με τις οποίες χτίζει τις ανθρώπι­ νες καρικατούρες της. Είναι κυρίως αυτή η ομιχλώδης ατμόσφαιρα που ανα­ δύεται από τα γραφτά της και κάνει τόσο θελκτικό αυτό το βιβλίο. Π. Κρημνιώτη

τυχοδιωκτισμός των τριτοκλασάτων καρεκλοκένταυρων που εξουσιάζουν ά­ πραγους και υποταγμένους υπαλληλί­ σκους, και απροστάτευτους πολίτες, ο Τζαούντ βρίσκει την ευκαιρία να σκια­ γραφήσει το πρόσωπο της σημερινής αλγερινής κοινωνίας. Γλυκός στη γραφή του, αλλά και στις προθέσεις του, δεν κάνει ανάθεμα την αγωνία του. Την εκ­ φράζει απλά μα απόλυτα σ’, αυτό το μυθιστόρημα. Χτίζοντας μορφές ανα­ γνωρίσιμες, αποδεκτές, αδιάφορες ή ει­ δεχθείς. Δεν υποδεικνύει το καλό και το κακό, αφήνει σε' άλλους να κάνουν αυτό το διαχωρισμό. Ο ίδιος καταγγέλλει χα­ μηλόφωνα αλλά καθαρά. Κι αν ζούσε σή­ μερα, θα συνέχιζε να αγωνιά. Π. Κρημνιώτη

Μ ια νύχ τα μ ε το η φ α ίσ τειο Η αγω νία ε ν ό ς π ολίτη που γ ρ ά φ ε ι βιβλία Τίποτα δεν είναι ούτε λέγεται τυχαία σ’ αυτό το βιβλίο. Μήπως άλλωστε ήταν τυχαία η δολοφονία του δημιουργού του από τους φανατικούς ισλαμιστές; Απλό το θέμα που επέλεξε να χτίσει τους «Θεσμοφύλακές» του ο Ταχάρ Τζαούτ, ένας από τους σημαντικότερους σύγχρονους Αλγερινούς συγγραφείς. Ο ήρωάς του, ο Μαχφούντ, ένας νεαρός και πολυπράγμων καθηγητής που ζει σε ένα ή­ συχο προάστιο του Αλγεριού, εφευρί­ σκει μια υφαντουργική μηχανή. Όταν ό­ μως αποφασίζει να δηλώσει την εφεύρε­ σή του. για να πάρει δίπλωμα ευρεσιτε­ χνίας, δεν μπορεί να φανταστεί την περι­ πέτεια που τον περιμένει. Μα κι όταν α­ κόμα ξεπερνά τα προβλήματά του, κα­ θώς η μηχανή του αναγνωρίζεται παγκοσμίως και του χαρίζει επιτέλους την η­ συχία του, κάποιος άλλος πρέπει να πλη­ ρώσει. Μέσα από τις τεράστιες δυσκο­ λίες που δημιουργεί στον Μαχφούντ η κρατική γρακοινωνική αναλ­ γησία, ο θρη­ σκευτικός φα­ νατισμός και ο

ΤΑΧΑΡΤΖΑΟΥΤ Οι Θεσμοφύλακες Μτφρ.: Αγνή Μεταφτσή Παπαευαγγέλου Αθήνα,-Εξάντας, 1995 Σελ. 217. Δρχ. 1.800

Η γαλήνια νύχτα της Μυτιλήνης, το δείπνο κάτω από τις ελιές στην αυλή, ο ταξιδιώτης ποιητής απέναντι της, κι αυτός ο πί­ νακας που απεικο­ νίζει κάποιο πολυά­ σχολο λιμάνι της Καραϊβικής σκιασμένο από ένα η­ φαίστειο που σιγο­ καίει, και που τρά­ βηξε αμέσως την προσοχή του, γίνο­ νται η αφορμή ν’ αρχίσει η Μπέρθα να ξετυλίγει τις μνήμες της. Θυμά­ ται τις όμορφες ημέρες που πέρασε στο Σαιν Ζακ, τους αγαπημένους της εκεί αν­ θρώπους, όλη αυτή την ευτυχία που σε μια νύχτα, νύχτα της αποκριάς, μετατρά­ πηκε σε φρίκη καθώς το ηφαίστειο ξύ­ πνησε καταποντίζοντας το νησί στα βά­ θη του ωκεανού. Μόνη επιζήσασα της καταστροφής, η ηλικιωμένη Γαλλίδα, αφηγείται για πρώτη φορά τις στιγμές α­ νείπωτης χαράς, αλλά και τρόμου, που

ΠΑΤΡΙΚΛΗ ΦΕΡΜΟΡ Τα βιολιάτου Σαιν Ζακ Μτφρ.: Μαίρη Βοσταντζή Αθήνα, Εστία, 1995 Σελ. 146. Δρχ 2.200

Μόλις Κνχλοφόρησαν

έζησε εκείνη την τραγική νύχτα. Μεταφέροντας έντεχνα ένα πραγματικό γεγο­ νός, την έκρηξη του ηφαιστείου Πελέ της Μαρτινίκας, σ’ ένα φανταστικό νησί, ο Π. Λη Φέρμορ παραδίδει ένα γοητευτι­ κό βιβλίο. Εικόνες γλαφυρές, ακριβείς, γεμάτες ζωντάνια περιγραφές, πληθώ­ ρα πληροφοριών, μια ατμόσφαιρα ρο­ μαντική και κάποτε θλιμμένη εγγυώνται την απόλαυση του αναγνώστη. Π. Κρημνιώτη

Η μνή μη και η πόλη Μάγος της γραφής ο Κάρλος Φουέντες παραθέτει εδώ τέσσερις ιστορίες συνδέοντάς τες με κάποιες λεπτομέρει­ ες, αλλά κυρίως με ένα, υπόγειο συνδε­ τικό, πρωταγωνιστικό ιστό, την πόλη του Μεξικού. Εδώ που υπάρχουν σπίτια που «ήταν κάποτε παλάτια, αλλά τώρα στε­ γάζουν τους πρώην επαρχιώτες και νυν καταφρονεμένους των πόλεων. Εδώ που μεγαλώνει ο μικρός Λουισίτο κι η γριά Μανουελίτα, πληρώνοντας ενοίκιο στο Φεδερίκο Σίλβα που προετοιμάζει την αυτοκτονία του μη μπορώντας να αντέξει ότι έχει χάσει την παλαιό πόλη, την πόλη που είχε δει σε άλλες εποχές. Με τις ιστορίες του στρατηγού Βισέντε Βεργάρα μεγαλώνει ο εγγονός του Πλουτάρκο και με κάποιες ιστορίες για τον πατέρα του ανατρέφεται «Ο γιος του Αντρές Απαρίσιο». Σε πρώ­ το ή τρίτο πρόσω­ πο, με μικρά και συνεκτικά κείμενα ή μακροσκελείς ε­ σωτερικούς μονο­ λόγους, ο Φουέ­ ντες αναπλάθει την ιστορική μνήμη της πόλης του Μεξικού που τρώει τα παι­ διά της. Σε υπο-

δειγματική μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη. Λ. Εξαρχοπούλου

ΜΕΛΕΤΕΣ Κ α ρ υ ω τά κ η ς ο επ ίκ α ιρ ο ς Όσο περισσότερο γράφεις για τον Κα­ ρυωτάκη, τόσο λι­ γότερο τον γνωρί­ ζεις. Και ο Δημήτρης Αγγελάτος έ­ γραψε ένα ολόκλη­ ρο βιβλίο για τον αυτοκτόνο ποιητή. Η α­ ρετή του πανεπιστημιακού είναι ότι τα­ κτοποιεί τον κόσμο ενός «άτακτου» παι­ διού της ποίησης, και όπως συγυρίζει το δωμάτιο, μας μαθαίνει για τις αταξίες του (τις ποιητικές εννοώ). Ο Αγγελάτος μελέτησε καλά και εις βά­ θος τη βιβλιογραφία, μας ενημερώνει για το πώς περνάει ο Καρυωτάκης από τη μια συλλογή στην άλλη, μας εξηγεί τις λύσεις που δίνει τελικά στα ποιήματά του, λύσεις αιρετικές για τα μέτρα της ε­ ποχής του μεσοπολέμου. Ευτυχώς, δεν πέφτει στην παγίδα του ψυχογραφήματος, αν και οι «εξηγήσεις» δεν απουσιάζουν ολοσχερώς. Η προ­ σπάθεια έχει όλα τα εχέγγυο ενός φιλό­ τιμου ερευνητή. Και η φιλοτιμία δεν είναι αυτονόητη στους πανεπιστημιακούς χώρους. Β. Καλαμαράς

ΔΗΜΗΤΡΗΣΑΓΓΕΛΑΤΟΣ Διάλογος και ετερότητα Ηποιητική διαμόρφωση του Κώστα Καρυωτάκη Αθήνα, Σοκόλης, 1994 Σελ 112. Δρχ. 1.200

Κ α β α φ ικά Η βαθιά γνώση του καβαφικού έργου και η - λόγω μητρικής γλώσσας και σπουδών - άνετη πρόσβαση στους θη­ σαυρούς της ρωσικής λογοτεχνίας επέ­ τρεψαν στη συγγραφέα μια τολμηρή προσέγγιση: του Καβάφη με μερικούς α­ πό τους Ρώσους ποιητές των αρχών του 20ού αιώνα, και ιδιαίτερα με τον Μιχαήλ

Κουμζίν. Πρόκειται ΣΟΝΙΑΙΛΙΝΣΚΑΠΑ για ουσιαστικότατη Κ.Π. Καβάφης και η ρωοική ποίησή του «αργυρού αιώνα» συμβολή στις καβα­ Αθήνα, Δελφίνι, 1995 φικές έρευνες, εί­ Σελ.151.Δρχ. 1.500 ναι δε ανυπολόγι­ στης αξίας, όχι μό­ νο γιατί συγγράφε­ ται με χάρη από μια κορυφαία ελληνίστρια, που ακούρα­ στη καταθέτει επί 25 έτη ανεκτίμητα δείγματα πρωτοπο­ ριακών φιλολογι­ κών ερευνών, αλλά και γιατί έρχεται να φωτίσει «άδηλες» πλευρές του Έργου, ενός ποιη­ τή που σημάδεψε παγκοσμίωςτον αιώνα μας. Η μελέτη της Ιλίνσκαγια συνοδεύε­ ται από ποιήματα του Κουμζίν σε θαυμά­ σια μετάφραση του Μήτσου Αλεξανδρόπουλου. ' Γ. Κεντρωτής

ΙΣΤΟΡΙΑ Μ ια α π ο τυ χ η μ έν η επ ανάσ τασ η Μια καινούρια θεώρηση της νεότερης ελληνικής ιστορίας από την Επανάστα­ ση του 1821 και εντεύθεν προτείνει ο συγγραφέας, ο οποίος εστιάζει το βλέμ­ μα του στο πόσο μεγάλο ιστορικό και κοινωνικό κακό αποτέλεσε για την Ελλά­ δα η «εισαγωγή» μοναρχικών οίκων. Η νεοελληνική κοινωνία δεν μπόρεσε ποτέ να ζήσειτη δική της αστική επανάσταση, κι ας υπήρχαν κάποτε όλες οι ιστορικές προϋποθέσεις και οι ευνοϊκές συγκυ­ ρίες. Με την ξενόφερτη μοναρχία, που ουσιαστικά πρέσβευε τη λογική των λατιφουντίων, η Ελλά­ δα πέρασε, όπως ΛΥΣΣΑΝΔΡΟΣ ΠΑΠΑΝΙΚΟΑΑΟΥ Ηασπκοδημοκραπκή πέρασε, στον «δυτι­ επανάσταση στην Ελλάδα κό πολιτισμό», όχι Αθήνα, Δελφίνι, 1995 μέσα από τον καπι­ Σελ. 283. Δρχ. 3.000

ταλισμό της επαναστατικής αστικής τά­ ξης, αλλά μέσα από τον πρωτόγονο κα­ πιταλισμό μεσαιωνικής νοοτροπίας φε­ ουδαρχών. Το βιβλίο προσφέρει πλήθος ερεθισμάτων για διάλογο και έρευνα' συστήνεται ανεπιφύλακτα. Γ. Κεντρωτής

Ισ τ ο ρ ία Μια νύχτα του Νοεμβρίου του 1942, Έλληνες αντάρτες με τη συνεργασία Βρετανών και Νεοζηλανδών ανατίναξαν τη γέφυρα του Γοργοπόταμου, παρε­ μποδίζοντας έτσι τον ανεφοδιασμό των στρατευμάτων του Ρόμελ στην Αφρική. Ο πατέρας του συγγραφέα, αξιωματι­ κός του γερμανικού μηχανικού, ανήκε στην ομάδα που ανέλαβε την επισκευή της γέφυρας. Τον Μάρτιο του 1943, συνελήφθη μαζί με 49 ακόμη Γερμανούς και Ιταλούς. Όλοι τους εκτελέστηκαν τον Απρίλιο του ίδιου χρόνου. Στο βιβλίο αυτό ο Χ.Φ. Μάγερ δεν περιορίζεται μό­ νο να περιγράφει τις συνθήκες, υπό τις οποίες συνελήφθη ο πατέρας του, αλ­ λά έχοντας πραγ­ Χ.Φ. ΜΑΓΕΡ ΗΑναζήτηση ματοποιήσει πολ­ Ανθρώπινα πεπρωμένα λές επισκέψεις στον ελληνικό στην Ιταλία, Βρετα­ εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα 1941-1944 νία, Νέα Ζηλανδία Αθήνα, Καλέντης, 1995 φέρνει στη δημο­ Σελ.447 σιότητα πολλά ά­ γνωστα στοιχεία για το ρόλο δύο πρωταγωνιστών της Αντίστασης κατά της γερμανικής κατο­ χής, των Βρετανών Έντι Μάγερς και ΚριςΓούντχαου. Όπως σημειώνει ο συγγραφέας, άρχισε τις έρευνές του για τον εαυτόν και την οικογένειά τού. Αποφάσισε να δημοσιο­ ποιήσει τα στοιχεία του, γιατί θεωρεί ότι ο γερμανικός λαός δεν, γνωρίζει καθό­ λου τον ελληνικό αντιστασιακό αγώνα και τις θυσίες του ελληνικού λαού. Συμπληρώνει επίσης εύστοχα, χαρακτη­ ρίζοντας λυπηρό το γεγονός, ότι στην Ελλάδα δεν υπάρχει ένα Μουσείο για την Εθνική Αντίσταση, όπως σε τόσες άλλες ευρωπαϊκές χώρες που υπέφεραν

Μόλις Κνχλοφόρηοαν

κάτω από τη ναζιστική τρομοκρατία. Με­ τά από έρευνα 30 ολόκληρων χρόνων ο συγγραφέας κατάφερε να ανασυνθέσει όσα διαδραματίστηκαν σε μια δραματι­ κή για την Ελλάδα περίοδο. Σ. Ντάλης

Π ε ρ ί ο θ ω μ α ν ικ ή ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς Την οργάνωση και τους θεσμούς της ο­ θωμανικής Αυτοκρατορίας στην κλασική περίοδό της (1300-1600) εξετάζει ο δια­ κεκριμένος Τούρ­ — κος ιστορικός ΙναλΧΑΛΙΑΙΝΑΛΤΖΙΚ τζίκ, προσπαθώ­ Η οθωμανική αυτοκρατορία ντας να τους ερμη­ Ηκλασική εποχή 1300-1600 Μτφρ.: Μιχάλης Κοκολάκης νεύσει κριτικά και Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995 συστηματικά. Ιδιαί­ Σελ. 456. Δρχ. 5.500 τερο βάρος δίνεται τόσο στην οικονο­ μική και κοινωνική ζωή και στο ρόλο των εμπόρων, όσο και στη θέση της μουσουλμανικής θρησκείας στην κοινω­ νία και την επιρροή της στην παιδεία. Το βιβλίο εισάγει επαγωγικά ακόμα και τον άπειρο, ως προς τα θέματα αυτά, ανα­ γνώστη στα ιστοριογραφικά προβλήμα­ τα της εποχής και του χαρίζει ευρύτατες γνώσεις, που τον βοηθούν στην κατα­ νόηση σημερινών ακόμα καταστάσεων σχετικών με τη μετεξέλιξη της Οθωμανι­ κής Αυτοκρατορίας στο τουρκικό κρά­ τος. Η θαυμάσια μετάφραση του κ. Κοκολάκη καθώς και οι χρονολογικοί πίνα­ κες, οι εικόνες, το γλωσσάρι και το κατα­ τοπιστικό επίμετρο συμβάλλουν σημα­ ντικά προς την κατεύθυνση αυτή. Γ. Κεντρωτής

Τ ο τ έ λ ο ς μ ια ς α υ το κ ρ α το ρ ία ς Το μνημειώδες αυτό έργο, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1913, βασίζεται στα διπλωματικά έγγραφα στα σχετικά με το Ανατολικό Ζήτημα. Πραγματεύεται τα της παρακμής της Οθωμανικής Αυτο­ κρατορίας, από τότε δηλαδή που άρχισε

Mohs Κυκλοφόρησαν

ΟΥΙΛΛΙΑΜ ΜΙΛΛΕΡ ΗΤουρκία καταρρέουσα. Ιστορίατης Οθωμανικής

η εσωτερική διά-

' , λυστΊ TrK μέχρι ΤΟ

τέλος των Βαλκανί-

Α“ ”Τ Κ . ™ ™ Ι ” ς

κών Πολέμων, οπότε η Τουρκία εξαφανίστηκε από την Σελ. 710 Δρχ. 10.000 Ευρώπη, περιορισθείσα στα σημερι­ νά σύνορά της. Εκτός από την καθαυτό αξία του συγγράμματος, αξίζει να τονισθεί ιδιαί­ τερα η γλαφυρή μετάφραση του σοφού καθηγητή και διορατικού ιστορικού Σπυρίδωνος Λάμπρου. Το βιβλίο συνιστάται ανεπιφύλακτα στους αναγνώ. στες που δεν έχουν εντρυφήσει ιδιαίτε­ ρα στην ιστορία- οι ιστορικοί το γνωρί­ ζουν από παλιά.

Μτφρ.: Σπυρίδωνος Π. Λάμπρου

Γ. Κεντρωτής

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Κ οσ μ ο γο νία Στον ιδιότυπο αυτό πλατωνικό διάλογο, η διαλογική μορφή διατηρείται μόνο στον πρόλογο και ο Σωκράτης δεν παίζει τον πρώτο ρόλο. Τη θέση του παίρνει ο Τίμαιος, που περι--------------------------- γράφει σ’ έναν ε­ κτενή μονόλογο τη ΠΛΑΤΩΝ Τίμαιος δημιουργία του κό­ Εισαγωγή - Μτφρ. - Σχόλια: σμου. Βασίλης Κάλφας Αθήνα, Πόλις, 1995 Κατά τον Βασίλη Σελ. 560. Δρχ.6.500 Κάλφα, επίκουρο καθηγητή της φιλο­ σοφίας στο Πανεπι­ στήμιο της Κρήτης, ο Τίμαιος, επί 2000 χρόνια-από τον 4ο π.Χ. αιώνα μέχρι το 17ο μ.Χ. - συνιστούσε όλη την ουσία του πλατωνι­ σμού. Ήταν το κα­ ταφύγιο του μυστικιστή και του μαθη-

ματικού, το μανιφέστο της τελολογικής οπτικής του σύμπαντος, ο ισχυρότερος κρίκος που συνέδεε το χριστιανισμό με την αρχαία ελληνική σκέψη. Και μόνο με­ τά τον 17ο αιώνα, με την επικράτηση της σύγχρονης φυσικής, η επικαιρότητα του Τιμαίου υπέστη σοβαρό πλήγμα. Θέμα που αγγίζει τους προσωκρατικούς φυσιολόγους, κείμενο που θυμίζει αρι­ στοτελική πραγματεία, διατριβή «περί φύσεως», είναι το μόνο έργο του Πλάτω­ να με αντικείμενο το φυσικό κόσμο. Η εκτενής εισαγωγή, η επιμελημένη με­ τάφραση και τα άκρως διαφωτιστικά σχόλια του Βασίλη Κάλφα κάνουν το βι­ βλίο χρήσιμο σε κάθε ενδιαφερόμενο που θέλει να γνωρίσει, δίπλα στην κλασι­ κή θεωρία των Ιδεών, και την άλλη πλευρά της πλατωνικής φιλοσοφίας. Ν. Κώτσιου

Π υ θ α γ ό ρ ε ια α ρ ιθ μ η τικ ή Βιβλίο θρυλικό στους κύκλους των ασχολουμένων με τα αρχαία ελληνικά μα­ θηματικά αποτελεί Η θεωρητική αριθμη­ τική των Πυθαγορείων, του μεγάλου ε­ ρευνητή και φιλολόγου Thomas Taylor (1758-1835). Το έρ­ γο χωρίζεται σε ------------------------------τρία επιμέρους βιTHOMASTAYLOR νται ζητήματα από την ποοτεοαιότητα την π ρ ο τερ α ίο ιι|iu

Μτφρ.: ΜαρίαΟικονομοπούλου Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995 Σελ. 328.Δρχ.3.600

της Αριθμητικής και ____________________ τον ορισμό του α­ ριθμού και της μονάδας, μέχρι τη σχέση ισότητας και ανισότητας, και από τη σχέ­ ση αριθμών και γεωμετρίας και στερεο­ μετρίας μέχρι τη φιλοσοφία των αριθ­ μών. Το βιβλίο, που συνοδεύεται από ει­ σαγωγή σχετική με τον Πυθαγόρα και τη φιλοσοφία του, απευθύνεται στο ειδικό κοινό των ασχολουμένων με τα μαθημα­ τικά και τη φιλοσοφία· συνιστάται ανεπι­ φύλακτα. Γ. Κεντρωτής

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Για τη ν Ανάγνω ση και τη Γρ αφ ή Είναι ένα σημαντι­ κό βιβλίο του Ευρωπαϊκού Ινστι­ τούτου για την Ανά­ πτυξη των Δυνατο­ τήτων Όλων των Παιδιών (IEDPE). Περιέχει εργασίες και έρευνες εκπαι­ δευτικών από διά­ φορες χώρες της Ευρώπης (και από την Ελλάδα), οι ο­ ποίες πραγματεύο­ νται τα θέματα της Γραφής και της Ανάγνωσης με έν τρόπο μάλλον διαφορετικό από τον θεσμοποιημένο. Στηρίζεται στη συνεργασία και στο πλαίσιο των αλληλε­ πιδράσεων δασκάλου, γονιού και παιδιού, με κύρια όπλα την εμψύχωση, την κατανόηση, το σεβασμό της ιδιαιτε­ ρότητας του άλλου. Έτσι, σε μια εποχή όπου τα σύνορα, τουλάχιστον της γνώσης και του πολιτι­ σμού, υπερβαίνουν άλλες προκαταλή­ ψεις και η πραγματικότητα μιας Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης είναι προ των πυλών, τέτοιες πρακτικές είναι πρωτο­ ποριακές, γιατί ανοίγουν δρόμους στην έρευνα, προσβλέποντας στην εκπαί­ δευση και την αγωγή των κοινωνιών του μέλλοντος. Γ. Παπαδάτος

Η. DOMBEY- Μ. MEEK SPENSER Πρώτη Ανάγνωση και Γραφή Μτφρ.: Μαρία Δεληγιάννη Αθήνα, Έκφραση, 1995 Σελ. 160. Δρχ. 1.870

Πρώτη Ανάγνωση και· Γραφή

Μ ια χ ρ ή σ ιμ η ... Α ισ θ η τικ ή Είναι γνωστό πως η αισθητική αγωγή εί­ ναι εν πολλοίς ανύπαρκτη στο ελληνικό σχολείο για λόγους που κύρια σχετίζο­ νται με ζητήματα υποδομής, αναλυτικών προγραμμάτων και εκπαίδευσης των εκ-

ΜόΙΐζΚνχλψφιοαν

παιδευτικών. Είναι όμως και διαπιστωμέ­ νο από εμπειρίες του εξωτερικού, από την ολιγόχρονη δική μας στα λεγάμενα πειραματικά σχολεία, αλλά και από την δονκιχωτική πρακτική κάποιων εκπαι­ δευτικών ότι η αξία της είναι πολλαπλή και η σημαντότητάτης αναντικατάστατη στην οικοδόμηση της προσωπικότητας του παιδιού. Το συγκεκριμένο βιβλίο έρχεται να προ­ στεθεί στα ελάχιστα παρόμοια που υπάρχουν στην ελληνική βιβλιογραφία. Περιέχει θέματα θεωρητικά και πρακτι­ κά για το παιδικό σχέδιο, τα σχήματα και τα χρώματα, διάφορες τεχνικές (ζωγρα­ φικής, κολάζ κ.ά.), την πλαστική και τη γλυπτική, το θέατρο και τις μορφές του. Πρόκειται για ένα πολύ αξιόλογο βιβλίο γραμμένο από μια ειδικό που φαίνεται να έχει πειραματισθεί με δημιουργικό ζήλο και βέβαια... περιττό να πούμε ότι θα βοηθήσει πολύ τους εκπαιδευτικούς της προσχολικής αγωγής και της ------------------------πρωτοβάθμιας εκ­ ΓΙΟΛΑΝΤΑΔΗΜΟΥ ΗΑισθηηκή Αγωγή στο σχολείο παίδευσης. Και το Αθήνα, Κορφή, 1995 σπουδαιότερο, θα Σελ. 168. Δρχ 3.800 τους δώσει κι άλ­ λες ιδέες να δημιουργήσουν οι ίδιοι. Γ. Παπαδάτος

Για το δ άσ κ α λ ο και το μ α θ η τή τη ς Α ’ τ ά ξ η ς Δεν είναι ένα ακόμα βιβλίο σαν τόσα, σχεδόν όμοια, που δεκαετίες τώρα κυκλοφορούν μόνο για τις διακοπές ή για βοηθητικό υλικό δασκάλου - μαθη­ τών. Μπορεί να χρησιμοποιηθεί βέβαια και γι’ αυτό. Αν και θα είναι κρίμα να ιδω­ θεί μόνο έτσι και να χαθεί μέσα στην α­ νωνυμία, πέρα από την ουσιαστική του αποστολή και σημαντότητα' που είναι η λειτουργία του ως Αναγνωστικού για την Πρώτη τάξη1με θαυμάσια εικονογράφη­ ση του γνωστού ανερχόμενου ζωγρά­ φου και γλύπτη Ν. Καλαφάτη, με κείμενα πρωτότυπα, με ενδιαφέρουσες προτά­ σεις, με σύγχρονη θεματολογία, με α­ πλό, τρυφερό και ποιητικό ύφος, με α­

σκήσεις πολλές, παιγνιώδους μορ­ φής, γραμματικοσυντακτικές και ε­ παναληπτικές δημι­ ουργικής υφής. Πρόκειται για ένα βιβλίο αμφιμονοσήμαντης εικονο-ποιητικής αξίας και λειτουργίας, ε­ μπνευσμένο δημι­ ούργημα δύο έ­ μπειρων δασκαλισσών. Τι καλά που θα ήταν αν οι συγκε­ κριμένες δασκάλες δεν ακολουθούσαν, ώς ένα μεγάλο βαθ­ μό, τα ήδη υπάρχο­ ντα σχολικά βιβλία στη μεθοδολογία! Αυτό όμως μάλλον αναπόφευκτο ήταν, αφού έγινε και για να επιβοηθήσει τους δασκάλους και τους μαθητές. Γεγονός, που τους δέσμευσε να δημιουργήσουν κάτι ολότελα διαφορετικό. Αν ποτέ ισχύσειτο πολλαπλό σχολικό βιβλίο, είναι βέ­ βαιο ότι θα δώσουν αριστουργήματα. Ας είναι όμως κι έτσι. Γιατί τέτοιο χάρμα ο­ φθαλμών και ουσίας δεν είναι υπερβολή αν πούμε ότι έχει να εμφανιστεί πολλά χρόνια στην εκπαιδευτική μας πραγματι­ κότητα! Γ. Παπαδάτος

ΣΤΕΛΑΠΡΩΤΟΝΟΤΑΡΙΟΥ ΝΤΙΝΑΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΥ Το αλφαβητάρι μου Εικον.Ν. Καλαφάτης Αθήνα, Κορφή, 1995 Σελ. 192. Δρχ. 3.200

Ελληνικά τρ α γ ο ύ δ ια Με το τραγούδι ο άνθρωπος εκφράζει ό­ λα του τα συναισθήματα, σε κάθε δρα­ στηριότητα της ζωής του. Ιδιαίτερα το ελληνικό τραγούδι, από τα ωραιότερα του κόσμου, είναι ο καθρέφτης ολόκλη­ ρης της ζωής της Ελλάδας και του λαού της. Με το τραγούδι ο Έλληνας εκφρά­ ζει τις χαρές και τις λύπες της καθημερι­ νής ζωής του, της ψυχής του, τους παλ­ μούς και τους καημούς της ξενιτιάς. ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΜΑΚΡΗΣ Τραγουδάει τις ομορφιές της φύσης Σ^4ΐ6.Δςχ.3.640 και υμνεί το μεγα-

λείο του δημιουργού, όπως τραγουδάει και τα κατορθώματα και τη δόξα των η­ ρώων στις ιστορικές στιγμές της πατρί­ δας. Μ’ αυτά είναι προφανής και ο παιδευτι­ κός χαραιαήρας του τραγουδιού και σκόπιμη η σχολική αξιοποίησή του, ιδίως στις μέρες μας. Η ανθολογία του Ε. Μακρή περιλαμβάνει 333 - γνωστά και νοσταλγημένα - τρα­ γούδια (θρησκευτικά, εθνικά, οικογενει­ ακά, σχολικά, κατασκηνωτικά, φυσιολα­ τρικά, θαλασσινά, λαϊκά, δημοτικά, διά­ φορα), τα θρησκευτικά και εκκλησιαστι­ κά άσματα (προσευχές, απολυτίκια εορ­ τών, θεία λειτουργία), καθώς και αντι­ προσωπευτική βιβλιογραφία, που συμβάλλει στη χρησιμότητα του καλαί­ σθητου αυτού βιβλίου. Κ. Μαλαφάντης

Σχολικά εγ χ ειρ ίδ ια Τα σχολικά εγχειρίδια, στο ελληνικό εκ­ παιδευτικό σύστημα, ανέκαθεν υπήρξαν βασικά μέσα της εκπαιδευτικής διαδικα­ σίας. Γι’ αυτό το λόγο η συγγραφή και η έγκρισή τους υπήρξε αντικείμενο σοβα­ ρών μεταρρυθμιστικών προσπαθειών, αλλά και αφορμή συζητήσεων ή ακόμα και σφοδρών αντιπαραθέσεων συγκρούσεων. Στον ανά χείρας τόμο ο θεσμός του σχο­ λικού εγχειρίδιου προσεγγίζεται τόσο α­ πό την πλευρά της ιστορίας της εκπαί­ δευσης, όσο και από την πλευρά της σχολικής παιδαγωγικής. Συναφώς εξε­ τάζονται οι διάφορες πτυχές του θέμα­ τος και επιχειρείται η καταγραφή και η α­ ποτίμηση της ιστορικής εξέλιξης αυτού του θεσμού της νεοελληνικής εκπαί­ δευσης. Παράλληλα παρουσιάζονται το θεωρητικό - παιδαγωγικό πλαίσιο και οι διάφορες συνιστώσες, υπό τις οποίες μελετάται σή­ μερα το σχολι­ ΑΧΙΛ. ΚΑΨΑΛΗΣ κό εγχειρίδιο. ΔΗΜ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΥΣ Η μελέτη αυτή Σχολικά Εγχειρίδια είναι πολύ αξιό­ Θεσμική εξέλιξη και σύγχρονη προβληματική λογη και Αθήνα, Έκφραση, 1995 συμβάλλει στη Σελ. 256. Δρχ. 2.600

διερεύνηση του σημαντικού ρόλου που επιτελεί το σχολικό εγχειρίδιο στο πλαί­ σιο της εκπαιδευτικής διαδικασίας, ενός ρόλου, που αξίζει να μελετηθεί εκτενέ­ στερα, υπό το φως της ψυχο-παιδαγωγικής, σ’ όλη την ιστορική του πορεία,στην ιστορία της εκπαίδευσής μας. Κ. Μαλαφάντης

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΑΝΘΡΩΠΟΛΟΓΙΑ Μ ια ανθρ ω π ολογική ο ικο λο γική μ ελ έτη Ο συγγραφέας επι­ χειρεί, και μέσα α­ πό αυτοβιογραφικά στοιχεία, να πα­ ρουσιάσει τη ζωή του χωριού του κα­ τά το τελευταίο μι­ σό του αιώνα και την εξέλιξή της, α­ πό την οικονομία της αυτοκατανά­ λωσης και της αυτάρκειας, στην οικονομία της εμπορευματοποίησης και της εξάρ­ τησης. Η διεισδυτι­ κότητα της προ­ σέγγισής του αναδείχνει πέρα από τις φαινόμενες παραδοσιακές, αγροτι­ κές και οικονομικές ασχολίες των κατοί­ κων σε συγχρονικό και διαχρονικό επίπε­ δο και τις εσώτερες κινητήριες δυνά­ μεις, που άλλες άντεξαν κι άλλες εκφυλί­ στηκαν κάτω από τη δυναμική των νέων δραματικών δεδομένων, που κύρια η τε­ χνολογία και ο νέος τρόπος ζωής επεσώρευσαν. Πρόκειται για ένα ασυνήθιστα σημαίνον βιβλίο, που δεν μένει μόνο σε στενά κοι­ νωνιολογικά πλαίσια. Η αδιαμφισβήτητη αξία του έγκειται στη βαθιά του ανθρωπολογική οπτική που διαπνέεται από μια οικολογική ιδεολογία μετασχηματιστι-

ΜΠΑΜΠΗΣ ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ Το χωριό μου - Από την αυτοκατανάλωση στην αγορά Αθήνα, Θυμάρι, 1995 Σελ. 144. Δρχ. 1.560

κής υφής, η οποία ταυτόχρονα θέτει θε­ μελιώδη ερωτήματα για την έρευνα αλ­ λά και την εξέλιξη του ανθρώπου ως πα­ ράγοντα πολιτισμού. Ερώτημα πάντως παραμένει, για εμάς, αν με τον τύπο ανάπτυξης που σήμερα ι­ σχύει διεθνώς, μπορεί η κοινωνικότητα της αγροτικής ζωής, που ακόμη συντη­ ρείται, να επανέλθει και να λειτουργήσει γενεσιουργό. Ή μήπως, απαραίτητη εί­ ναι η λειτουργία ενός τρόπου σκέψης που θα οδηγήσει σε έναν άλλο τύπο Ανά­ πτυξης... Γ. Παπαδάτος

νοιες, μέσ’ από την ιστορία της νευροψυχολογικής έρευνας. Και το κατορθώ­ νει με τρόπο μοναδικό. Ν. Κώτσιου

---------------------------------------

Με το στρες ασχο-

ΡΕΝΟΣ-ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ρωτας «Αποφεύγετετο στρες...» Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995 Σελ 182.Δρχ. 1.900

λείται ο για τρός που συνέγραψε ΤΟ β βχ( ό Π οό.

_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ Στα ε ν δ ό τε ρ α τη ς σ υ ν ε ίδ η σ η ς Ο Ευάγγελος Καφετζόπουλος πα­ ρουσιάζει τη σχέση εγκεφάλου και συμπεριφοράς μέσ’ από την ιστορία της Νευροψυχολογίας. Μια ιστορία που κα­ ταγράφει το επιστημονικό χρονικό εδραίωσης της άποψης ότι οι ψυχικές διαδικασίες εντοπίζονται σε συγκεκριμέ­ νες εγκεφαλικές δομές. Το «Καρτεσιανό παράδοξο» - το πώς, δηλαδή, ο εγκέφαλος, αυτό το φθαρτό όργανο, μπορεί ν είναι η έδρα μιας α­ ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΚΑΦΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ θάνατης ψυχής Εγκέφαλος, συνείδηση και συμπεριφορά προσπαθεί να το (Μια ιστορική εισαγωγή λύσει η επιστήμη στη Νευροψυχολογία) της ΝευροψυχολοΑθήνα, Εξάντας, 1995 Σελ. 232. Δρχ. 3.500 γίας θεωρώντας τον εγκέφαλο και τη νόηση ως δια­ φορετικές εκδηλώ­ σεις της μιας και μοναδικής ανθρώ­ πινης φύσης. Η συγκεκριμένη εργασία δε φιλοδο­ ξεί να φέρει τον τίτ­ λο ειδικού σ υγγράμματος. Στόχος της είναι η εισαγωγή στις έν-

μιρλίο αυτό, ι ιρο κειται για μια εργασία που δεν α­ πευθύνεται μόνο σε αρρώστους ή υπο­ ψήφιους αρρώστους, αλλά και σε ό­ σους γιατρούς αποφασίζουν να επωμισθούν την ευθύνη για την «ίαση» του στρες. Εξετάζονται και αναλύονται ζη­ τήματα του τύπου: τί ακριβώς σημαίνει στρες, πώς και γιατί παράγεται, ποιους πλήττει και πώς μπορούμε να το απο­ φύγουμε. Ο Ρένος - Παναγιώτης Ρώτας ερμηνεύ­ ει τους πολύπλοκους μηχανισμούς που μετατρέπουν το διαπροσωπικό αδιέξο­ δο σε ατομική αρρώστια και υποδεικνύ­ ει τρόπους θεραπείας. Καρπός μακρό­ χρονης συνεργασίας του γιατρού Ρώ­ τα με πολλούς αρρώστους, το βιβλίο προέκυψε ύστερ’ από σπουδές, μελέτη και διάβασμα αλλά και μετά από αναζη­ τήσεις και επίπονες ερμηνευτικές επι­ λογές. Ν. Κώτσιου

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Π ε ρ ί εν ια ίο υ κόσ μου Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου και την εξάλειψη της αντίθεσης Ανατολής Δύσης, στη διεθνή πολιτική εμφανίστη­ καν οικονομικές και πολιτικές αναδιαρ­ θρώσεις και καινούριοι σχηματισμοί α­ ντιπαραθέσεων. Ο Φρ. Ντέπε, ένας από τους γνωστότερους Γερμανούς Πολιτειολόγους, στο βιβλίο αυτό επιχειρεί να επανατοποθετήσει μια σειρά ζητήματα

που απασχολούν FRANK DEPPE τους διεθνείς ανα­ Ηνέα διεθνής τάξη λυτές μετά το 1989. Ο κόσμος πέρα από τον ανταγωνισμό των συστημάτων Διατυπώνει τη θέση Μτφρ.: Α. Βηλεμάιερ ότι μετά τις εξελί­ Αθήνα, ΝέαΣύνορα, 1995 Σελ. 372. Δρχ. 4.160 ξεις του 1989, το νέο στάδιο της παγ κο σ μ ιο π ο ίη σ η ς της διεθνούς καπιταλιστικής οικονομίας μεταβάλλει συγχρόνως τις λειτουργίες των εθνικών κρατών. Σύμφωνα με τον Ντέπε, το ιδεαλιστικό όραμα ενός «ενιαί­ ου κόσμου», στον οποίο οι μεγάλες δυνάμεις θα αναλαμβάνουν από κοινού την ευθύνη για την επίλυση των διεθνών προβλημάτων, έχει ξεθωριάσει. Σ. Ντάλης

Ευρ ω π αϊκή ο λο κλή ρ ω σ η Η Ευρωπαϊκή ολο­ ΝΑΠ. ΜΑΡΑΒΕΓΙΑΣ κλήρωση και οι πο­ MIX. ΤΣΙΝΙΣΙΖΕΛΗΣ λιτικές της Ευρω­ Ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης παϊκής Ένωσης για Θεσμικές, πολιτικές, την πραγματοποίη­ οικονομικές πτυχές σή της, εκδηλώνο­ Αθήνα, Θεμέλιο, 1995 Σελ. 736. Δρχ. 8.000 νται σε τόσα πολλά επίπεδα και αφο­ ρούν τόσες δρά­ σεις, ώστε η προ­ σπέλαση σε αυτές να θέτει πολύ συχνά ανυπέρβλη­ τα εμπόδια, τόσο στους μελετητές για τη μεταξύ τους συνομιλία, όσο και σε εκείνους που ε­ πιζητούν την πλη­ ροφόρηση γι’ αυτά τα θεμελιακά ζητή­ ματα που αφορούν την οικονομία και την κοινωνία σήμερα. Η ανάγκη για την εξασφάλιση μιας πληρέστερης επιστημονικής θεώρησης των διαφόρων πτυχών της Ευρωπαϊκής ολο­ κλήρωσης, παραπέμποντας γι’ αυτό το σκοπό στη σχετική βιβλιογραφία στο τέ­ λος κάθε κεφαλαίου, καλύπτεται πλή­ ρως από το βιβλίο. Στην εκδοτική προσπάθεια συμμετέχουν

οι Παν. Αλεξάκης, Σωτ. Βαλντέν, Θ. Γεωργακόπουλος, Διον. Δημητρακόπουλος, Παν. Ιωακειμίδης, Παν. Κοζά­ κος, Λέων. Λουλούδης, Ναπ. Μαραβέγιας, Νικ. Μαρτίνος, Ανδρ. Μοσχονάς, Δημ. Μουτσάτσος, Νικ. Μπεόπουλος, Κώστας Παπαγεωργίου, Αργ. Πασσάς, Δημ. Σερεμέτης, Χαρ. Ταγαράς, Μιχ. Τσινισιζέλης, Λένα Τσιπούρη και Γ. Υφαντόπουλος. Το βιβλίο αυτό, συλλογικό και συνολικής θεώρησης, επιχειρεί μια αποτίμηση της μέχρι σήμερα εξέλιξης της Ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και ταυτόχρονα προχωρεί σε μια συζήτηση των προοπτικών, ενόψει και της Διακυβερνητικής Διάσκεψης του 1996. Θεματικά καλύπτονται ζητήματα που α­ φορούν στη θεσμική και πολιτική οργά­ νωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ζητήμα­ τα που αφορούν την οικονομική της ορ­ γάνωση, και τέλος ζητήματα σχετικά με τις πολιτικές που ασκούνται σε επιμέρους τομείς. Προσφέρεται είτε για επι­ λεκτική θεματολογική ανάγνωση είτε για οριζόντια συνολική θεώρηση. ΓΤ αυτό το λόγο οι αποδέκτες είναι πολλοί. Πανεπι­ στημιακοί δάσκαλοι, ερευνητές, φοιτη­ τές κ.λπ. θα έρθουν οπωσδήποτε σ’ αυτό και θα εμπλουτίσουν θέματα από το πεδίο των ενδιαφερόντων τους. Γ. Ψυχάρης

Σ υ σ τη μ α τικ ή μ ε λ έτη Ο συγγραφέας υπηρέτησε ως μορφωτι­ κός ακόλουθος της Κύπρου στην Ελλά­ δα από τον Ιούνιο του 1982 μέχρι το τέ­ λος Δεκεμβρίου του 1993 και διηύθυνε το Σπίτι της Κύπρου στην Αθήνα από την ίδρυσή του, τον Ιούνιο του 1987, μέχρι το Δεκέμβριο του 1993. Ασχολείται με τη Διπλωματική Ιστορία και την Ιστορία των ελληνοτουρκικών σχέσεων τον 19ο αιώνα. Με το βιβλίο του «Οι απαρχές της ελληνικής εξωτερι­ κής πολιτικής», ε­ ξετάζει τη διαμόρ­ ΠΩΡΓΟΣΓΈΩΡΓΉΣ φωση και εξέλιξη Στις απαρχές της ελληνικής του προξενικού θε­ εξωτερικής πολιτικής Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 σμού, το ρόλο των Σελ 240. Δρχ. 5.000

ΜόλίζΚνχλοψψιοαν

προξένων κατά την προεπαναστατική περίοδο, την εξωτερική πολιτική στην περίοδο της επανάστασης, την ίδρυση του ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών, την οργάνωση της ελληνικής προξενι­ κής υπηρεσίας και τη σύναψη διπλωμα­ τικών σχέσεων με την Τουρκία. Η συστη­ ματική μελέτη του Γ. Γεωργή στηρίζεται στη μελέτη των αρχείων του Ελληνικού Υπουργείου Εξωτερικών και του Foreign Office καθώς και άλλων αρχείων στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Ο αναγνώστης θα αντλήσει πολλά νέα στοιχεία για τα πρώτα βήματα της ελληνικής εξωτερι­ κής πολιτικής. Σ. Ντάλης

ΛΕΞΙΚΑ Ε λλ η ν ο το υ ρ κ ικά Μόχθος σχεδόν μιας δεκαετίας και YOUNANCATIJRKCE S0ZLLiK Ελληνοτουρκικό Λεξικό μιας πλειάδας Αθήνα, Ροδαμός, 1994 συνεργατών κατα­ Σελ. 839. Δρχ. 7.000 τίθεται στο έργο αυτό που έρχεται να συμβάλλει θετι­ YOUNANCAT0RKCESOZLOK κά στο νέο και γι’ αυτό - δυστυχώς για την Ελλάδα παραγνωρισμένο έως πρόσφατα μό­ EM m o m m λις τομέα της γνώ­ σης της τουρκικής κουλτούρας. Με περίπου 40.000 λέ­ ξεις και 7.000 ιδιω­ ματισμούς, αλλά και με όλα τα στοι­ χεία (πίνακες και ε­ πεξηγηματικά) που καθιστούν ένα παρό­ μοιο έργο χρηστικό και με πληρότητα ζηλευτή, το ελληνοτουρκικό λεξικό α­ πευθύνεται σε όλους, όσοι ενδιαφέρονται για τις πολιτισμικές σχέσεις των δύο γλωσσών. Να ευχηθούμε να έχουμε το συντομότερο δυνατό και το ταίρι του: το τουρκοελληνικό λεξικό.

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Φ ύση και ά νθ ρ ω π ο ς Το επίκαιρο και δη­ μοφιλές θέμα του περιβάλλοντος έχει κάτι θετικό να περι­ μένει από τον γη ρασμένο Μαρξισμό; Η μελέτη αυτή των τριών διακεκριμέ­ νων επιστημόνων απαντάει με ένα μεγά­ λο ΝΑΙ. Οι νέοι τρόποι με τους οποίους οι μαρξι­ στές κατανοούν τις τάξεις και την πάλη των τάξεων συνεπάγονται νέους τρό­ πους κατανόησης της σχέσης μεταξύ" ταξικής εκμετάλλευσης και της οικολο­ γικής καταστροφής. Και οι οικολόγοι επίσης έχουν πολλά να διδάξουν στους μαρξιστές σχετικά με τις εξαιρετικά σημαντικές όψεις του κα­ ταστροφικού κοινωνικού κόστους του καπιταλισμού. Το βιβλίο προτείνει αυτή την αμφίδρομη μαθητεία στο πλαίσιο της αμοιβαίας εκ­ παίδευσης στις νέες ανακαλύψεις της οικολογίας και του περιβαλλοντισμού, αλλά και στις νέες αναζητήσεις της μαρ­ ξιστικής ταξικής κοινωνικής ανάλυσης.

ΑΝΔΡΙΑΝΑ ΒΛΑΧΟΥ TED BENTON REINERGRUNDMANN Κοινωνία και φύση Εισαγωγή: Richard Wolff Αθήνα, Δελφίνι, 1995 Σελ. 192. Δρχ. 2.500

Α. Κοντακίδης

mo

Γ. Κεντρωτής

Μ όΙΐζΚ νή οφ η οα ν

ΘΡΗΣΚΕΙΑ Θ ε ίο και α νθρ ώ π ινο Το βιβλίο απαρτίζεται από τέσσερις δια­ λέξεις (α. Ο άνθρωπος και ο υλικός κό­ σμος, β. Ο άνθρωπος και ο δαιμονικός κόσμος, γ. Ο άνθρωπος και ο θείος κό­ σμος, δ. Ο διάλογος Εθνικών και Χρι­ στιανών), που ο E.R. Dodds έδωσε το 1963 στο Queen’s University του Μπέλ­ φαστ. Αναφέρεται στην περίοδο από την ανάρ­ ρηση του Μάρκου Αυρηλίου ως τη θρη­ σκευτική μεταστροφή του Κωνσταντί-

νου· μια περίοδο E.R. DODDS που της ταιριάζει ο Εθνικοί και Χριστιανοί σε μια εποχή αγωνίας χαρακτηρισμός «ε­ (Απότον Μάρκο Αυρήλιο ποχή αγωνίας», α­ ωςτονΜ. Κωνσταντίνο) φού κατά τη διάρΜτφρ.: Κώστας Αντύπας Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995 κειά της επικρατού­ Σελ. 224. Δρχ. 2.500 σε υλική και ηθική ανασφάλεια, πράγ­ μα που έστρεψε τους ανθρώπους στην αναζήτηση του θείου. Η αντίθεση επίγει­ ου και ουράνιου κό­ σμου βρίσκεται στο κέντρο του ελληνι­ κού φιλοσοφικού στοχασμού, κατά την κλασική περίο­ δο. Όμως, η απα­ ξίωση της ύλης και η εχθρότητα προς το σώμα εκδηλώνονται ευρύτατα στην ύστερη αρχαιότητα, ειδικότερα τους δεύτερο και τρίτο μ.Χ. αιώνες. Ο E.R. Dodds εξετάζει τις γενικές αντι­ λήψεις για τον κόσμο, στη συνέχεια στρέφεται σε ορισμένες μορφές θρη­ σκευτικής εμπειρίας και ολοκληρώνει αναφερόμενος στις διαδοχικές φάσεις του διαλόγου μεταξύ εθνικών και χρι­ στιανών. Ν. Κώτσιου

λόγους: το μεθοδολογικό, δηλαδή, χα­ ρακτήρα της διαίρεσης σε «γλώσσα» και «ομιλία». Ο «ρυθμός», ως χωρική και χρονική διά­ σταση της κίνησης, γίνεται στη συγκε­ κριμένη μελέτη το κλειδί για την κατα­ νόηση της ύπαρξης και λειτουργίας του ανθρώπινου λόγου. Η Στέλα Βεργή υποστηρίζει ότι και για το γλωσσικό γεγονός ισχύει ο γενικός ορι­ σμός περί γεγονότος, όπως τον διατύ­ πωσε ο περίφημος φυσικός Hawking: ό­ τι, δηλαδή, τη θέση ενός γεγονότος στον τετραδιάστατο χώρο προσδιορί­ ζουν τέσσερις συντεταγμένες. Τρεις για τις χωρικές διαστάσεις και μια για τη χρονική. Η χρήση γραφικών παραστάσεων (απο­ λύτου μέλλοντος - απολύτου παρελθό­ ντος -) κάνει περισσότερο κατανοητή τη δυϊκότητα του γλωσσικού γεγονότος, το οποίο ταυτόχρονα «σημαίνει» και «επι­ κοινωνεί». Η «γλώσσα και δομή» έχει πολλά και ση­ μαντικά να προσφέρει σε όλους όσοι θέ­ λουν να επισκεφθούν και να γνωρίσουν τη συναρπαστική χώρα της Γλωσσολο­ γίας. Ν. Κώτσιου

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Σ ύγχ ρ ο νη ηθ ο λο γία

ΓΛΩΣΣΟΛΟΓΙΑ Ρ υ θ μ ό ς και χ ρ ό ν ο ς Η συγγραφέας, επίκουρη καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, χρη­ σιμοποιεί ως εργαλείο ανάλυσης την πρωταρχική έννοια του «ρυθμού». Κι ΣΤΕΛΑΒΕΡΓΗ έρχεται έτσι να α­ Γλώσσα και δομή , ποδείξει αυτό που Δυϊκότητα και ρυθμός στη Γλωσσολογία απλώς έχει επισηΑθήνα, Νεφέλη, 1995 μανθεί από τους Σελ. 200. Δρχ. 2.500 κλασικούς γλωσσο-

Η γλώσσα είναι για τον άνθρωπο όχι μό­ νο σύστημα σήμανσης αλλά κι εργαλείο επικοινωνίας. Τα σήματα που εντοπίζει κανείς στη συμπεριφορά, των ζώων, τα κωδικοποιεί και τα εξετάζει μια ιδιαίτερη επιστήμη, η ηθολογία. Τα πορίσματάτης μας έχουν διαφωτίσει και κυρίως συνέ­ βαλαν στο να αρθεί μια σημαντική παρε­ ξήγηση: ότι υπάρχει δήθεν το ενιαίο και η ομοιογένεια στη συμπεριφορά όλων των έμβιων όντων έτσι, ώστε η ανθρώπι­ νη λ.χ. δραστηριότητα να μπορεί να συγκριθεί με την αντίστοιχη των μυρμη­ γκιών, των μελισσών κ.ο.κ. Ο Boris Cyrulnik, ηθολόγος ο ίδιος, μελε-

ΜόλίζΚνύψφιοαν

τά τους μηχανι­ BORIS CYRULNIK σμούς νοηματοδοΗγέννηση του νοήματος ΜτφρΓιώργος Κυριακόπουλος σίας κι επεκτείνει Δημήτρης Καλοχρισπανάκης τα συμπεράσματά Επιστημονική επιμέλεια: του σε ευρύτερες Ευάγγελος Καφετζόπουλος Αθήνα, Κάτοπτρο, 1995 περιοχές προβλη­ Σελ. 144. Δρχ. 2.200 ματισμού. Τον απα­ σχολεί ο ρόλος των αισθήσεων, το έμ­ φυτο και το επίκτη­ το, η διαμόρφωση του λόγου και τ’ αποτελέσματά της. Χωρίς να καταλή­ γει σε τελεσίδικες διαπιστώσεις, κα­ ταθέτει με υπευθυνότητα και αξιοπιστία αξιόλο­ γες ερμηνευτικές προτάσεις με τρό­ πο εύληπτο και προσιτό. Πρόκειται για ενδιαφέρουσες απόψεις και για ζητήματα, που οφείλουν να διερευνηθούν σοβαρά από τον σύγ­ χρονο άνθρωπο. Ν. Κώτσιου

ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΕΙΣ Γ ε ύ σ ε ις α π ’ όλο το ν κό σ μο Έκπληξη η νέα σειρά με τίτλο «Η μικρή μαγειρική». Στα πρώτα μικρά, εύχρηστα, εικονογραφημένα βιβλιαράκια ο ανα­ ΣΕΙΡΑ: ΜΙΚΡΗ ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ γνώστης θα ανακα­ ROLF FERMANDEZ λύψει έναν πλούτο Η Ινδική κουζίνα Εικον.: J. Fazakerley μαγειρικών παρα­ Barbara Bloch δόσεων που δεν εί­ της ΝέαςΥόρκης. ναι μόνο συνδυα­ Εικον.: S. David Corolyn Dehnel σμός και ποσότη­ Η Μεξικάνικη κουζίνα τες υλικών, αλλά Εικον.: Μ. Clark de Monreal και μια παρουσία­ TerryTan ση διαφορετικών Η Κινέζικη κουζίνα πολιτισμών, θρη­ Εικον.: S. Dray σκειών και εθίμων. Μτφρ.: Θ. Τσιχλάκη Ανδρουλιδάκη Η εξωτική Ινδική Αθήνα, Παπαδόπουλος, 1995 κουζίνα ρόδα, για­ Σελ. 60το καθένα. Δρχ. 1.200

ΜόλΐζΚν)ώψψ]σαν

σεμί και μεθυστικά αρώματα μπαχαρι­ κών, κυρίως του κάρυ. Είκοσι επτά συνταγές για να γευτείτε μέ­ ρος της μαγείας της Ανατολής. Μην ξεχάσετε το γιαούρτι στο τέλος. Σβήνει το έντονο κάψιμο στο στόμα. Η κουζίνα της Νέας Υόρκης, αν υποτεθεί ότι οι Αμερικανοί διαθέτουν κουζίνα, εί­ ναι γεύσεις που δημιούργησαν κάποιοι ταλαντούχοι σεφ σε κομψά εστιατόρια ή δανείστηκαν από άλλες εθνικές κουζί­ νες. Από τις 32 συνταγές αυτή που προ­ τείνουμε είναι το «Τσιζ κέικ» που δεν θέ­ λει ψήσιμο. Είναι εύγευστο και δροσερό. Η Μεξικάνικη κουζίνα στην Ελλάδα δεν έχει πολλούς φίλους. Ωστόσο η λεπτό­ τητα των γεύσεων οφείλεται όχι μόνο στο συγκερασμό των διαφορετικών πο­ λιτισμών, αλλά και στο συνδυασμό των διαφορετικών υλικών: πιπεριές , τσίλι, ξηροί καρποί, σπόροι και μπαχαρικά. Η Κινέζικη κουζίνα είναι η πιο δημοφιλής σ’ ολόκληρο τον κόσμο. Βασίζεται στη φιλοσοφία του Γινγκ και του Γιανγκ, στην έκφραση δηλ. της ισορροπίας των αντιθέσεων: μαλακό - τραγανό, γλυκό ξινό, φωτεινό - σκοτεινό. Μην αρχίσετε να πειραματίζεστε με την «Πάπια Πεκίνου»· θα αποτύχετε. Επιχει­ ρήστε να ετοιμάσετε για αρχή το «Κοτό­ πουλο με σάλτσα δαμάσκηνα», μετά προχωρείστε στο «Γιανγκ Τσάου» (ρύζι κόσμημα) και στο «Γλυκόξινο χοιρινό». Θα ενθουσιαστείτε. Η μόνη ένστασή μας είναι ότι δεν υπάρχει σαφής σειρά στην εκτέλεση των συνταγών. Μόνον ένας αρκετά εξοικειωμένος με τις γεύσεις των κινέζικων φαγητών μπορεί να πετύχει καλά αποτελέσματα. Η. Παπαλέξης

_ _ _ _ _ _ _ ΕΦΗΒΙΚΑ-ΠΑΙΔΙΚΑ Μ ικ ρ ό ς ή ρ ω α ς Οι περιπέτειες του Σέντρικ (και η ευτυχής τους κατάληξη) τον εγγράφουν αυτομάτως στη χορεία των πολυαγαπημένων μικρών ηρώων της λογοτεχνίας.

Π αρ’όλη τη φτώχεια του, το μικρό αγόρι διαθέτει τις - ..- A η πιο περιζήτητες α-

φρανςις μπαρνετ

ΟμικρόςΛόρδος Μτφρ.:ΓιολάνταΠατεράκη Αθήνα, Μίνωας, 1994 Σελ. 160. Δρχ. 1.500

ρετές στον υπέρ- -----------------------------------θετικό βαθμό- αρε­ τές που δε θα τον εγκαταλείψουν, ακόμα , κι όταν φτάσει να πλουτίσει εντελώς α­ πρόσμενα. Μεταφρασμένος σε πάμπολλες γλώσ­ σες, μεταφερμένος στο θέατρο, τον κι­ νηματογράφο και την τηλεόραση, ο Μι­ κρός Λόρδος αναδίδει το άρωμα μιας α­ θωότητας, που τίποτε δεν μπορεί να τη σπιλώσει. Όσο για την επιμελημένη έκ­ δοση του «Μίνωα» , αποτελεί την πιο α­ πτή απόδειξη σεβασμού προς τους μι­ κρούς (και όχι μόνο) αναγνώστες. Ν. Κώτσιου

Κ ο υ α ρ τ έτο Οι πολυαγαπημένες «Μικρές Κυρίες» στο βιβλίο αυτό κατορθώνουν γι’ άλλη μια φορά να μας κατακτήσουν. Τα τέσ­ σερα δροσερά κορίτσια - καθένα τους αντιπροσωπεύει και μια διαφορετική πτυχή της αναπτυσσόμενης γυναικείας ιδιοσυγκρασίας - μεγαλώνουν, και η Λουίζα Άλκοτ παρακολουθεί με στοργή τις περιπέτειές τους. Η Μεγκ, η Έμυ, η Μπεθ, η Τζο αντιμετω­ πίζουν τα γεγονότα ανάλογα με το χαρα­ κτήρα τους υπό το _______________ άγρυπνο βλέμμα ΛΟΥΙΖΑΑΛΚΟΤ Οι Μικρές Κυρίες μεγαλώνουν της μητέρας τους. Μτφρ.: Ρένα Ρώσση - Ζαΐρη Οι απαντήσεις που Αθήνα, Μίνωας, 1994 Σελ. 192. Δρχ. 1.700 δίνουν στα ερεθί­ σματα της πραγμα­ τικότητας υπαγο­ ρεύονται από την ξεχωριστή τους ψυχοσύνθεση και συνολικά συνθέ­ τουν μια σχετικά πλήρη εικόνα της γυναικείας συμπε­ ριφοράς. Καλοσυνάτο και λα­ μπερό, το ύφος της Λουίζας Άλκοτ είναι

ό,τι πρέπει για μικρούς (και όχι μόνο) α­ ναγνώστες. Ν. Κώτσιου

Μ ισ α λ λ ο δ ο ξία Ο Ιωσήφ Κόνραντ (1857-1924), έχοντας τις εμπειρίες του ναυτικού από τα πολύ­ χρονα ταξίδια του στην Άπω Ανατολή, μας μεταφέρει με τη Φρέγυα σε μέρη τροπικά, όπου το ιδιότυπο κλίμα δίνει ει­ δικότερες εντάσεις στις περιπέτειες των ηρώων του. ~~ Η Φρέγυα, μια καλΙΩΣΗΦ ΚΟΝΡΑΝΤ , , „ Η Φρέγυα από τα Εφτά Νησιά λονη απο τα εφτά Μτφρ : Γιώργος Πράτσικας νησιά του Ινδικού, Αθήνα, Νεφέλη, 1994 πέφτει θύμα της ε Σελ. 148. Δρχ. 1.500 Ύ , ρ -, ρωτικής μανίας ε νός Ολλανδού α ξιωματικού, που την εκδικείται επειδή κείνη δεν ανταποκρίθηκε στον έρωτά του. Ο Κόνραντ στηρίζει την αφήγησή του σ’ ένα αληθινό περιστατικό, που το έζησε ο ίδιος όταν βρισκόταν στη Σιγκαπούρη και επωφελείται για να σχολιάσει υπο­ γείους τις αποικιοκρατικές μεθόδους της εποχής. Ν. Κώτσιου

Φ α ν τα σ τικ ές Ισ το ρ ίε ς Είναι τρεις φανταστικές ιστορίες, για μι­ κρά παιδιά που μοιάζουν με παραμύθια. Το πρώτο βιβλίο είναι η ιστορία της Ευγενίας που πηγαίνει στο σχολείο την Κυριακή, περπατάει κόντρα στον άνεμο, κάνει συλλογή από αυτόγραφα, χάνεται στο δάσος, ζωντανεύει τις εικόνες των βιβλίων της, συναντάει τον Αστερίξ, κά­ νει περίπατο στ’ αστέρια και, τέλος, φο­ ράει ανάποδα το πουλόβερ της. Η δεύτερη ιστορία είναι μια περιπέτεια της Δελφίνης και της Μαρινέτας. Αυτή τη φορά οι γονείς τους τους απαγό­ ρευσαν να διασχίσουν το δρόμο, αλλά ε­ κείνες έκαναν το αντίθετο. Έτσι, βρέθη­ καν στη μέση της συνέλευσης των ζώων και υιοθετήθηκαν από ένα κοπάδι κύ­ κνων. Η ιστορία, όμως, είχε καλό τέλος

για τα δύο κοριτσά­ ΜΑΣΕΝ κια, χάρη στη μεγα­ Ο κόσμος ανάποδα Εικον.: Τζόαν Πάραζετ λοψυχία του πιο η­ Αθήνα, Αμμος, 1995 λικιωμένου κύκνου. Σελ 70. Δρχ. 1.450 Στην τρίτη ιστορία ΜΑΡΣΕΛΑΪΜΕ η Δελφίνη και η Μα­ Οι κύκνοι Εικον.: ΡολάνΣαμπαπέ ρινάτα ζουν με Αθήνα, Αμμος, 1995 τους γονείς τους Σελ. 78. Δρχ. 1.450 στο αγρόκτημα, ΜΑΡΣΕΛΑΪΜΕ αλλά ενδιαφέροΤο παγόνι Εικον.: Ρολάνκαι νται μόνο για την ΚλωντίνΣαμπαπέ . κομψότητά τους. Αθήνα, Αμμος, 1995 Μια μέρα εμφανίζε­ Σελ. 78. Δρχ. 1.450 ται ένα υπέροχο παγόνι και τους δίΤα νει τη συνταγή της ομορφιάς δύο κοριτσάκια μαζί με όλα τα ζώα του αγροκτήματος αποφασίζουν να το ακο­ λουθήσουν και η ζωή όλων αναστατώνε­ ται στην απίθανη περιπέτεια που ακο­ λουθεί. Και τα τρία βιβλία διαθέτουν πολύ χιού­ μορ, φαντασία και πλοκή, ώστε να ελκύ­ ουν τους μικρούς αναγνώστες τους, και αποτελούν πολύ καλή επιλογή της σει­ ράς «καλό διάβασμα», όπου ανήκουν. Κ. Μαλαφάντης

Ά ν θ ρ ω π ο ι και ζώ α Ο Τζον Στάινμπεκ, διάσημος Αμερικα­ νός μυθιστοριογράφος και θεατρι­ κός συγγραφέας τιμή μένος με Νόμπελ, έχει δώσει έργα που χαρακτη­ ρίζονται από κοινω­ νιολογική αντίληψη και προβληματι­ σμούς για την ανα­ πόφευκτη υποταγή του ανθρώπου στη φύση και τους νό­ μους της κοινω­ νίας, αλλά και έργα που χαρακτηρίζο­ νται από την ανη­ συχία του για τις

τύχες της ανθρωπότητας στη βιομηχανι­ κή κοινωνία. Το «κόκκινο αλογάκι» (1937), γραμμένο μετά τη μεγάλη οικονομική κρίση του με­ σοπολέμου στις ΗΠΑ, είναι εμπνευσμέ­ νο από τη σκληρή ζωή των μεταναστών, που πορεύονταν προς το Νότο, προς μια «γη της επαγγελίας», αντιμετωπίζοντας την εχθρική φύση, την πείνα και τη σκλη­ ρότητα των ανθρώπων, σε έναν αγώνα για να ζήσουν και να χτίσουν το Νέο Κό­ σμο. Αναφέρεται στην ήσυχη ζωή σε μια φάρ­ μα, που ανήκει στον πατέρα ενός μικρού παιδιού, η οποία χάνεται μέσα σ’ ατέ­ λειωτα τοπία σκεπασμένα από χιόνι. Αυτή η ζωή ξαφνικά αποκτάει άλλο νόη­ μα, τη μέρα που χαρίζουν στον μικρό Τζόντι ένα κόκκινο αλογάκι. Το μικρό ά­ λογο, δυνατό και τρυφερό συνάμα, και ατίθασο στην αρχή, μαθαίνει από το μι­ κρό αγόρι ένα σωρό πράγματα, μέχρις ότου γίνουν οι δυο τους αχώριστοι φίλοι. Πολύ αξιόλογο είναι και το λογοτεχνικό συμπλήρωμα στο τέλος της ιστορίας, με 32 ακόμα σελίδες, με τεστ, παιχνίδια, α­ σκήσεις παρατηρητικότητας, που βοη­ θούν στην κατανόηση του έργου και α­ ποτελούν μια πρόσθετη ευχαρίστηση στην ανάγνωση. Κ. Μαλαφάντης

Ζώ α και άνθρ ω π οι ΤΖΟΝ ΣΤΑΙΝΜΠΕΚ Το κόκκινο αλογάκι Μτφρ.: Γιάννης Θωμόπουλος Εικονογράφηση: Μπερνάρ Ερόν Αθήνα, Μίνωας, 1994 Σελ. 160. Δρχ. 1.400 ΤΖΟΝ ΣΤΑΪΝΜΠΕΚ

Το κόκκινο αλογάκι

%£

Μίνωας

Είναι μια πολύ όμορφη φανταστική παι­ δική ιστορία, με θέμα της τις σκέψεις, τις συζητήσεις και τις ενέργειες της κοινό­ τητας των ποντικιών να έρθουν σε επι­ κοινωνία, να δημιουργήσουν φιλία και να συνεργαστούν με τους ανθρώπους. Με πολύ ευρηματικό τρόπο η συγγραφέας βάζει τα ποντίκια να δανείζονται ένα αν­ θρώπινο κατασκεύασμα, ένα ρομπότ, που θα χρησιμεύσει, τελικά, για ένα μά­ θημα αυτογνωσίας των ποντικιών, αλλά και των ανθρώπων. Μέσα από θαυμάσιες προσωποποιή­ σεις, ζωηρούς διαλόγους και ανθρώπι­ νες, κοινωνικές καταστάσεις, η χαλκέ­ ντερη εκπαιδευτικός, συγγραφέας και λαογράφος κα Αυγή Παπάκου μας δίνει

πολλά μαθήματα μαζί: ευαισθησίας, αυγή ΠΑΠΑΚΟΥ-ΜΓΟΥ Τορομποτάκιτηςσυνεννόησης ανθρωπιάς, συνενΑθήνα, Πλοηγός, 1995 νόησης, οικολογίας Σελ. 80. Δρχ. 1.000 και αγάπης προς τα _______ .______________ ζώα. Ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί η λειτουργι­ κή σχέση της όμορφης εικονογράφησης της Ράνιας Βαρβάκη με το κείμενο της συγγραφέως, που είχε ως αποτέλεσμα να γεννηθεί ένα από τα καλύτερα βιβλία της Αυγής Παπάκου. Κ. Μαλαφάντης

Π α ιδ ιά και ν α ρ κω τικ ά

για το βιβλίο αυτό τιμήθηκε με πολλά ξέ­ να λογοτεχνικά βραβεία. Κ. Μαλαφάντης

Μ ια ... δ ύσ κολη γ έ ννη σ η Η συγγραφέας, μ’ αυτό το βιβλίο της, κλεί­ νει μια τετραλογία όπου μέσα από μυθι­ στορηματικά δρώμενα εγγράφονται οι ιστορικοκοινωνικές συνθήκες της ελληνι­ κής κοινωνίας των μεταπολεμικών χρό­ νων, ώς την αποκατάσταση της δημοκρα­ τίας, το 1974. Εδώ, το Κεντρικό πρόσωπο, η Άννα, έχει παντρευτεί έναν μεγαλοαστό, πολύ μεγαλύτερο της, χωρισμένο, και με ____________________ παιδί. Μαζί του απο­ κτά ένα άλλο κι ένα βούλαμαςτορη________ άλλο που... αρνείται

Πρόκειται για ένα ενδιαφέρον κοινωνικό παιδικό μυθιστόρημα, με ηρωίδα τη Μαρτίνο, μια μαθήτρια γυμνασίου, της Σελ. 216. Δρχ. 1.750 σει τον κοσμο για ε­ οποίας η αδερφή μπλέκεται στον κυκεώ­ φτά ολόκληρα χρόνα της εξάρτησης από τα ναρκωτικά και νια! Στην πραγματι­ τελικά εγκαταλείπει το σπίτι τους. Η κότητα πρόκειται Μαρτίνο προσπαθεί να μάθει την αλή­ για ένα έξοχο αφηγηματικό εύρημα της θεια, αλλά οι γονείς της, φοβισμένοι να συγγραφέα. Οι σχέσεις του ζευγαριού μην εκτεθούν κοινωνικά, την καθησυχά­ που αποτυπώνουν την τυπικότητα της ι­ ζουν, χωρίς να την ενημερώσουν σωστά, διομορφίας τους (ένα κράμα αυστηρού με αποτέλεσμα να εξαρτηθεί κι αυτή από και τρυφερού συζύγου που παίζει κάποτε και το ρόλο του πατέρα, ατίθαση και υπε­ φαρμακευτικές ουσίες. Ωστόσο αυτή θα ρήφανη γυναίκα, εκπρόσωπος εκείνης της κάνει τη σωστή κίνηση και θα καταφύγει γενιάς, προσκολλημένης στο πατρικό σε έναν ειδικό σύμβουλο για το θέμα. μορφοείδωλο), προβάλλονται με ρεαλι­ Στο μυθιστόρημα κυριαρχούν η ένταση σμό στα ιστορικά γεγονότα της εφταε­ και πολλά δραματικά στοιχεία, που κά­ τίας, αναδύοντας ανάγλυφα μια εποχή άνουν το βιβλίο πε­ — γνωστή στο σύγχρονο νεαρό αναγνώστη. τυχημένο και να δια­ Γενικά πρόκειται για ένα συναρπαστικό ΑΝΑΤΟΛΦΑΪΝΤ βάζεται με μεγάλο εν­ μυθιστόρημα τόσο για τα γεγονότα που Ολα ψέματα διαφέρον. Πρόκειται Μτφρ.: Ναπολέων Λαζάνης περιγράφει με αντικειμενικότητα, ζωντά­ άλλωστε για ένα Αθήνα, Πατάκης, 1995 νια και χιούμορ, όσο και για τους έκδηΣελ. 112. Δρχ. 1.000 καυτό σύγχρονο πρό­ λους συμβολισμούς του. (Για παιδιά από βλημα, που απασχο­ 11 ετών). λεί όλους μας και ιδι­ Γ. Παπαδάτος αίτερα τους νέους. Ο συγγραφέας του βι­ βλίου, Γερμανός ιερέ­ Ο ικο λο γική γνώ ση ας, ευαισθητοποιημέ­ κι ευα ισ θ η το π ο ίη σ η νος σε θέματα νεολαί­ ας και κοινωνικός λει­ Σε μια εποχή όπου η φύση από την ανθρώ­ τουργός για εξαρτη­ πινη επέμβαση έχει αρχίσει να δείχνει τα ό­ μένα άτομα, προβάλ­ ριά της κι είναι αναγκαία η οικολογικοποίηλει το σύνθημα «Η ση της σκέψης του ανθρώπου από τη μικρή γνώση σώζει ζωές». του ηλικία, βιβλία σαν το συγκεκριμένο είναι Για τον αγώνα του και απαραίτητα. Είναι το πρώτο της σειράς

“SWS&Si?

“ «*>»

ΜόλιςΚνχλοφόρησαν

Σ ύγχρονες Κ λασικές Ε κδόσεις Π οιότητας “ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑΣ” Τ ο υ Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ Κ α ιμ π ρ ιτ ζ

Ρ. Ε. E A S T E R L IN G Β. Μ . W . Κ Ν Ο Χ ( Κ α θ η γ η τ έ ς Π α ν ε π ισ τ η μ ίο υ )

«Ελληνική Φύση». Με λίγα λόγια και κυρίως με θαυμάσια εικονο­ γράφηση ο συγγρα­ φέας γνωρίζει στα παιδιά την πανίδα και τη χλωρίδα των ελληνικών βιότοπων (ακτές, πεδιάδες, πόλεις, χωριά, φαράγγια, δάση, ποτάμια, βουνά, λίμνες, θάλασσες κ.ά.), μι­ λώντας και για τη διατάραξη της φυσικής ι­ σορροπίας. Στοχεύει μέσα από την οικολο­ γική οπτική, στη γνώση και στην ευαισθητοποίηση των μικρών αναγνωστών. Αυτό το βιβλίο είναι μια «ζωντανή» πρόκληση για τον μικρό αναγνώστη, κύρια των αστικών περιο­ χών, να αγαπήσει τη φύση και να θέλει να τη δει από κοντά. (Για παιδιά από 7-10 ετών)

ΓΙΩΡΓΟΣΣΦΗΚΑΣ Βιότοποι της Ελλάδας Αθήνα, Πατάκης, 1995 Σελ. 40. Δρχ. 1.900

Γ. Παπαδάτος

Π ώ ς ζο υ ν οι άνθρω π οι

2η Έκδοση Αναθεωρημένη Δεμένη, 1149 σελίδες με 14 εικόνες

Ε κ δ ό σ ε ι ς

Δ ημ. ν . Παπαδημ α Ιπ π ο κ ρ ά τ ο υ ς 8 Α θ ή ν α , 1 0 6 79, Τηλ.: 3 6 .2 7 .3 1 8 - 3 6 .4 2 .6 9 2 , Fax: 3 6 .1 0 .2 7 1

Μ όλίζΜ έοψ ^ ψ α ν

Μετά το «Σύμπαν», τα «Ζώα, τα «Φυτά», το «Σώμα», τη «Θάλασσα», την «Ιστορία», ένας νέος τόμος προστίθεται στη σειρά «Μικρή Εγκυκλοπαίδεια» των φροντισμένων βι­ βλίων του εκδοτικού οίκου Αμμος σε συνερ­ γασία με τον γαλλικό Larousse. «Οι λαοί», λοιπόν, εί­ ναι ένα βιβλίο που μι­ λά για τις διαφορές ΣΕΙΡΑ: ΜΙΚΡΗ ΕΓΚΥΚΛΟΠΑΙΔΕΙΑ και τις ομοιότητες Μτφρ.: Σάντρα Βρέπα των ανθρώπων που Αθήνα, Άμμος/Larousse, 1995 κατοικούν στον πλα­ Σελ. 126. Δρχ. 2.700 νήτη μας. Ειδικότερα, αναφέρεται στα σπίτια που οι άνθρωποι κατοι­ κούν και στις πέντε η­ πείρους, στην τροφή τους, στα επαγγέλ­ ματα που ασκούν, στους θεούς που πι­ στεύουν, στα μέσα που χρησιμοποιούν για να ταξιδεύσουν... Κι όλα αυτά δίνονται με σύντομα κείμενα και με πολλές πολύ­ χρωμες εικόνες. Οι δύο σελίδες που αφιερώνονται στην Ελλάδα - οποία εθνική υπερηφάνεια - θυμί­ ζουν μεταπολεμικές σκηνές του καθημερι­ νού μας βίου, κάπως ειδυλλιακές. Η. Παπαλέξης

Φ ώτης Κ οντογλους ΕΝ ΕΙΚΟΝΙ ΔΙΑΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΙ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑΙ ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ: ΟΙΚ. ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΡΑΛΗ ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΥ ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΜΟΥΝΤΕ ΑΝΤΩΝΙΟΥ-ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΤΑΧΙΑΟΥ ΙΟΥΛΙΟΥ ΚΑΪΜΗ ΑΝΔΡΕΑ ΒΟΥΡΛΟΥΜΗ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΜΠΟΣΤ ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ ΣΟΥΛΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΠΡΑΛΟΥ ΘΑΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΝΤΟΥ Μ. Γ. ΜΕΡΑΚΛΗ ΣΩΤΗΡΗ ΓΟΥΝΕΛΑ ΝΙΚΟΥ ΧΟΥΛΙΑΡΑ

ΠΡΑΤΗ ΠΑΣΧΑΛΗ ΓΙΑΝΝΗ ΛΙΓΝΑΔΗ ΙΩΣΗΦ ΒΙΒΙΛΑΚΗ ΚΩΣΤΗ ΜΟΣΚΩΦ ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΡΑΒΙΑ π. ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΦΑΡΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ Ν. ΜΟΣΧΟΥ π. ΑΓΑΠΙΟΥ ΔΡΙΤΣΑ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗ ΝΙΚΟΥ ΖΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΞΥΝΟΠΟΥΛΟΥ ΜΑΝΟΥ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ I. Μ. ΧΑΤΖΗΦΩΤΗ ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΡΔΗ π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΝΤΖΟΥΛΑΤΟΥ

’Επιμέλεια: ’Ιωσήφ Βιβιλάκης ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΕΡΓΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ · ΑΝΕΚΔΟΤΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ . ΣΠΑΝΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Α Κ Ρ ΙΤ Α Σ ΕΦΕΣΟΥ 24-171 21 Ν. ΣΜΥΡΝΗ-ΤΗΛ.: 9334 554, 9334 685 - FAX: 9311 436

επιμέλεια: Βασίλης Καλαμαράς

Ο π ρ ο θ ά λ α μ ο ς γ ι α να « μ π ο ύ μ ε » γι α τα κ α λ ά σ τ ι ς ε κ δ ό σ ε ι ς τ ω ν Χ ρ ι σ τ ο υ γ έ ν ν ω ν : ο ε π ό μ ε ν ο ς μ ή ν α ς ο Ν ο έ μ β ρ ι ο ς . Ζ η τ ή σ α μ ε να μ ας μ ι λ ή σ ο υ ν γ ι α τα νέ α β ι β λ ί α τ ο υ ς ο « Α δ άμ » , ο « Α κ ρ ί τ α ς » , ο « Δ ε λ η θ α ν ά σ η ς » , ο « Δ ί α υ λ ο ς » , η « Μ έ λ ι σ σ α » , η « Π ό λ ι ς » , το « Σ τ ά χ υ » , η « Τ ρ ο χ α λ ί α » . Κι α κ ο ύ σ τ ε , τ ι μ α ς ε ί π α ν : _____________________________________________ ΑΑΑΜ

ΑΚΡΙΤΑΣ_________ Συλλογικός τόμος - α­ φιέρωμα στον τάχατες και ελάχιστο Φώτη Κόντογλου, τον Κυδωνιέα. Η Βέροια, κέντρο της βυζαντινής μας τέχνης. Μαρτυρία το βιβλίο του Θανάση Παπαζώτου «Οι βυζαντινές εικόνες της Βέροιας». Καλλίστου Γουέαρ: «Ορθόδοξος εκκλησία», σε μετάφρα­ ση Ιωσήφ Ροηλίδη. Δοκίμια του συγχωρεμένου Τάσου Λιγνάδη, του ευαίσθητου κριτικού θε­ άτρου και μελετητή της νεοελληνικής, κυρίως, ποίησης: «Το τοπίο, το κάλλος και η ιθαγένεια». Και στη σειρά παιδικού βιβλίου: Μαρία Κυνηγού «Τα ελληνικά λαϊκά μουσικά όργανα», Αντι­ γόνη Καραγκούνη δημι­ ουργός των βιβλίων «SOS... ί^νόμαστε», οι τίτλοι «Η Φώκια μονα­ χός», «Η χελώνα καρέτα - καρέτα», «Ο Αργυροπε­ λεκάνος», «Η καφέ αρ­ κούδα» (όλα για τα ζώα που όσο πάνε και λιγο­ στεύουν), Λίλιαν Καραλή «Περιβαλλοντική αρχαι­ ολογία».

Υπόέχδοοιν

«Μ ονογραφία» του γνωστού σκιτσογράφ ου Γήση (Παπαγεωργίο υ ). Από τις τελευταίες του παρουσίες, τα κεφ αλάκια - σκίτσα στην εφ ημ ερ ίδα «Ελευθεροτυπία».

______________ ΔΙΑΥΛΟΣ

ΔΕΑΗΟΑΝΑΣΗΣ Με ειδίκευση στο ποιοτικό παιδικό και εφηβικό βιβλίο: μεταφρασμένα από τη σει­ ρά του Γκαλιμάρ, Ζακ Μουσέ «Το βιβλίο των θρη­ σκειών» και Φ. Κασίν «Γκωγκέν» (σε μετάφραση Μάρι­ ου Βερέττα). Ο τελειομανής ποιητής Θω­ μάς Γκόρπας ηγείται του ε­ πιτελείου, το οποίο αποδίδει στα ελληνικά τους είκοσι τό­ μους της «Εγκυκλοπαίδειας για νέους». Μεταφρασμένοι από τα γαλλικά (Γκαλιμάρ Λαρούς) κυκλοφορούν τον ερχόμενο μήνα οι πρώτοι τέσσερις τόμοι.

Τι σημαίνει το ημερολόγιο ; Γιατί δημιουργήθηκε; Ποια η σ υνεισφορά της εκκλη­ σίας, π ο ια της αστρονο­ μίας; Σε δυο τόμους «Η Ο δύσσεια των ημερολο­ γίων» των Στρατού Θεοδο­ σίου - Μάνου Δανέζη. Χριστούγεννα δεν ήρθαν α­ κόμα, αλλά προετοιμ ασθείτε για «Πολιτικούς ορθές χριστουγεννιάτικες ιστο­ ρίες» του Τζέιμς Φιν Κόρ­ νερ, σε μετάφραση Στέλλας Τσουκάτου. Μάθε π α ιδί μου γράμματα του Ιντερνετ: «Αλφαβητάρι του Ιντερνέτ» υπό Δημητρίου (η) Χάρισμα. Χάρισ μά σας. Π αράθυρα στους υπο­ λογιστές: «Accies for w in dow s ’95», «Word for w in dow s ’95», «Excel for w in dow s ’95», σε μετάφρα­ ση Σταύρου Ξενικουδάκη. Εξάρες, αν είσθε τυχερός: Ιβάρ Εκελάντ «Το σπασμένο ζάρι κι άλλες μαθηματικές ι­ στορίες για την τύχη» (μτφρ.Στράτος Μάτρας).

Κεραμική, η τέχνη που μπολιάστηκε με τους ελληνικούς ρυθμούς. Η Κατερίνα Κορρέ - Ζωγράφου ξεδιπλώνει την ιστο­

ΠΟΛΙΣ Π ρος τω ν πυλώ ν: Ν ομπέρτο Μ πό-

ρία αυτής της τέχνης από τα βυζαντινά

μπ ιο «Δεξιά και αρισ τερά». Π ρο λο­

χρόνια έως και τη δεκαετία του ’50, στον λευκωματικό τόμο «Τα κεραμικά του ελ­

γίζει ο Κωνσταντίνος Τσουκαλάς, μεταφράζει η Ελεονόρα Α νδρεδά-

ληνικού χώρου». Το ενδιαφέρον της δεν επικεντρώνεται μόνο στα ελληνικής κα­

κη. Ό ταν το αμ ερικανικό όνειρο... δεν

τασκευής, αλλά στα εισαγόμενα, όπως

είναι π ια όνειρο: Π ολ Γκρούκμαν

είναι, για παράδειγμα, αυτά της ισλαμι-

«Η φ θ ο ρ ά του αμ ερικά νικου ονεί­

κής τεχνοτροπίας.

ρου», σ ε μετάφ ραση - επίμετρο

Σπάνιο βιβλίο, το οποίο στην τελευταία

Αντώνη Παπαγιαννίδη και π ρ ό λ ογο Κώστα Βεργόπουλου.

σφυριά των δημοπρασιών έφθασε

έως

και

Είδαμε Μ παχτίν και ανα-

τις

βλέψαμε: ο τρ ομ ερό ς Μι­

150.000 δρχ. Επανεκδίδε­ ται με ευρετήριο «Αι Αθήναι από τον 19ο αιώνα έ­

χ α ή λ της θεω ρίας της λ ο ­

ως τον 20ό αιώνα» τού

μυθιστόρημα», σε μετά­ φ ρ αση Γιάννη Κιουρτσά-

γοτεχνίας με το «Έ πος και

πολύ αρχιτέκτονα Κώστα Μπίρη (1898-1988). Η

κη. Και ο κ. Ντέιβιντ Λοτζ «Τι μικρός πο υ είναι ο κό­ σμος», σε μετά φ ρασ η Βα­

πρώτη έκδοσή του έγινε το 1966.

σίλη Τομανά.

Π ρόλογος

του m ister αγαπημένου τω ν m edia Ουμπέρτο Έ κο. Επίμετρο

ΤΡΟΧΑΛΙΑ_________________________________ Διαμάντια

απ ό

τον

εκδότη

Γ ρηγόρη

της Τζίνης Πολίτη: ένα διήγη μα πα ρ ω δ ία εκεί πο υ πά τησ ε ο δ ά σκα­ λος Δ αυίδ Λοζ.

Τ ρουφάκο. Ειδικά βιβλία, α λλά τόσ ο ελ­ κυστικά γρ αμμ ένα και πα ρουσιασμένα,

_______________________ ΣΤΑΧΥ

πο υ τα παρατάς, μόνο, όταν σε εγκατα­ λείπ ου ν ο ι εγκύκλιες γνώ σ εις σου: Μ αρ­ γαρίτα Δ ρίτσα «Το χ ρώ μα της επιτυχίας. Η ελληνική βιομηχανία χρω μάτω ν 18301990», Ίμρ ε Λάκατος «Αποδείξεις και α ­ νασκευές» (κλασικό κείμενο του Ο ύγ­ γ ρ ου διανοητή σε μτφρ. Γιώργου Γεωργακόπουλου), Άρ θ ρο υρ Έντιγκτον «Χώ­ ρος, χρόνος και βαρύτητα» (μτφρ. Θ ανά­ σ ης Τσουκαλαδάκης). Μελέτη γ ια τα δει­ νά της λαβω μένης Κύπρου: Χρήστου Π. Ιωαννίδη «Κατ’ εικόνα και ομοίω ση. Η με­ τατροπή της κατεχόμενης Κύπρου σε τουρκική επαρχία». Το βιβλίο πρω τοεκδόθηκε απ ό μεγάλο αμερικανικό εκδοτικό

Εξειδικευμένοι τίτλοι ιστορίας, πολιτικής ε­ πιστήμης, κοινωνιολογίας και βιολογίας. Αυτός όμως που τους διαβάζει δεν αισθά­ νεται άβολα στα στενά ρούχα της επιστη­ μονικής γνώσης: Ντέιβιντ Χέλντ «Μοντέλα δημοκρατίας» (μτφρ. Μαριάννα Τζιατζή), Μαρσέλ Μπλαν «Οι κληρονόμοι του Δαρβίνου» (μτφρ. Μαρία Μπουγά), Καίτη Μάρακα «0 οικοκαπιταλισμός: το περιβάλλον η μεγάλη επιχείρηση», εκλαϊκευμένη ματιά στα ευρήματα της Τροίας από τη Γερμανί­ δα αρχαιολόγο Έλλη Κρις: «0 Θησαυρός της Τροίας και η ιστορία» (μτφρ. Θόδωρος Παρασκευόπουλος).

οίκο. Π λούσιο σε τουρκική βιβλιογραφία.

Υπόέχδοοιν

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Λογοτεχνία

Έ να βιβλίο τοιχογραφία της μαγικής και μυστηριακής Ανατολής.

Έ να σπουδαίο βιβλίο από ένα μάστορα του απίθανου και του αναπάντεχου.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ Α.Ε. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1 -10679 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 36 02 535,3618 654, FAX. 01 - 36 40 683

Γία αναγνώστες με απαιτήσεις

ΟΠφιιοοζηΐζ μιίΜψία;

Γ/σ 7?7Δημουλά η μετωνυμία καθίσταται όριο της ποιητικής της και συνισταμένη της οντολογίας της: η απόσταση ευγνωμονείται, οι αλήθειες χορεύουν, η αναμονή είναι ευρύχωρη, το δώρο έχει ένα σπάνιο λαιμό, μια επιθυμία άγονη χαρίζει μια κάσκα, τελεσφορεί το ενδιάμεσο, οι φωταψίες κραυγάζονται, η επιμονή είναι φτώχιά, η επιθυμία είναι ολισθηρή, η σημασία αλλάζει φύλο.

σης και του ιδιωτικού οράματος, ακόμα και τις ποίηση της Κικής Δημουλά ακολ'ούθησε μια σταδιακή πορεία ωρίμανσης ορισμένων κε­ τολμηρότερες αρνήσεις της λεγάμενης γενιάς ντρικών θεματικών και ρυθμολογικών αξό­ της ήττας. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις και σε νων που εμφανίστηκαν ήδη στα πρώτα, μάλλον αυτές συμπεριλαμβάνουμε τον Αναγνωστάκη, αδύναμα ποιήματά της, ώσπου με καιρό και με τον Πατρίκιο, τον Αλεξάνδρου και άλλους, η ποίηση ήταν μια κατάθεση ιδεών, μια αναφορά κόπο εμπλούτισαν τις βασικές τους παραμέ­ τρους με τόση πυκνότητα ώστε προς το τέλος σε ένα μεγάλο κώδικα ρεαλιστικών δεδομένων της δεκαετίας του 70 γίναμε μάρτυρες μιας που λειτουργούσαν έξω από τη γλώσσα και τη ποιητικής έκρηξης που ξεπέρασε ό,τι ώς τότε γραφή. Από την άλλη πλευρά αναπτύχθηκε, ως θεωρούσαμε αποδεκτή και κυρίαρχη ποιητική αντίδραση και ρήξη προς αυτό το λόγο, μια ποί­ ηση υπονοητική, κρυπτική, συμβολική, και από γραφή. Ο ποιητικός κύκλος που αρχίζει με Το φιλοσοφική άποψη, ποίηση υπαρξιακού στοχα­ Τελευταίο μου Σώμα (1981) άνοιξε μια νέα πε­ σμού, με κεντρικούς εκπροσώπους δημι­ ρίοδο ποιητικής ευαισθησίας στη γλώσσα μας, ουργούς όπως, η Μελισσάνθη, η Ζωή Καρέλλη, αφήνοντας πίσω τους ασθενικούς και συχνότα­ ο Άρης Δικταίος και άλλους, που έδωσαν στην τα αντιποιητικούς συναισθηματισμούς, που τα­ ποίηση μια βαθύτητα συναισθη­ λάνισαν την ποίηση κατά τις δε­ μάτων που κυμαινόταν μεταξύ καετίες μετά τον τελευταίο πό­ ερμητισμού και νεορομαντι­ λεμο. Με την ποίηση της Δη­ σμού, κατορθώνοντας, όχι σπά­ μουλά - θα πρέπει πιθανώς να νια ωστόσο, να απλοποιήσουν συμπεριλάβουμε εδώ και πολλά την ποιητική γραφή σε τέτοιο ποιήματα από Το Λίγο του Κό­ βαθμό ώστε έχανε την αυτονο­ σμου (1971) - ο ποιητικός μας μία της σε σχέση με τα άλλα εί­ λόγος εισήλθε σε μια νέα διά­ δη του γραπτού λόγου. σταση που ουσιαστικά ακύρωσε Η Δημουλά μοιάζει να έχει αφο­ τις πλέον προκλητικές καινοτο­ μίες της γενιάς της αμφισβήτημοιώσει και τις δύο τάσεις

Μ

Κριτική

αυτές και να έχει εδραιώσει την ποίησή της πά­ νω στη συμμετρία και την ισορρόπηση μιας γραφής που μεταμορφώνει τα εμπειρικά και νοητικά δεδομένα σε σημεία και οιωνούς εντός του λόγου και που μεταπλάθειτο γλωσσικό δεί­ κτη σε αισθησιακό καταλύτη, δημιουργώντας μια ποίηση μυστική, αισθησιοκρατική, πραγματοκρατική, και ωστόσο μια ποίηση μεταφυσική, μια ποίηση - στοχασμό πάνω στο κεντρικότερο πρόβλημα της ανθρώπινης ύπαρξης, το αίνιγμα της χρονικότητάς του. Ο εικοστός αιώνας άλ­ λωστε είναι ο αιώνας που έθεσε με τον δραματι­ κότερο και οξύτερο τρόπο το αίτημα της κατανοήσεωςτης υπάρξεως ενχρόνω. Η ποίηση, ειδικώς των τελευταίων δεκαετιών, αντιμετωπίζει με ιδιαίτερη επιμονή αυτό το ερώτημα που τελικώς υπερβαίνει και προηγείται κάθε άλλου ποι­ ητικού θέματος, μηδέ και αυτού της σωματικότητας εξαιρουμένου. Η Δημουλά με τις τε­ λευταίες της συλλογές θέτει με τον ωριμότερο και πληρέστερο τρόπο το ερώτημα της ανθρώ­ πινης εγχρονίας, επικαλούμενη τη μνήμη, ως το χώρο όπου συγκλίνουν οι εμπειρίες εν χρόνω, αναπλάθονται από το προσωπικό ασυνείδητο και μετουσιώνονται σε εμπειρία μέσα στη γρα­ φή. Τα μέσα της ποίησής της είναι κατ’ εξοχήν αι­ σθησιακά- στο έργο της δεν παρατηρούμε εκεί­ νο το συνωστισμό ηθικολογικών στοχασμών ή τη συμφόρηση αφηρημένων εννοιών που προ­ ϋποθέτουν μια εμπειρία αλλά δεν τη δηλώνουν. Η Δημουλά έχει κατορθώσει να πραγματοποιή­ σει το σολωμικό αίτημα για τη δημιουργία σω­ μάτων από τον υποστατικό ίσκιο της εμπειρίας. Η μνήμη με άλλα λόγια δεν είναι ένας τόπος σκιών και ασάρκων πνευμάτων χωρίς υλικότητα και χωρίς ύπαρξη επομένως στο χρόνο και τον τόπο. Αντιθέτως ο καιρός «το ανεξίτηλο θηρίο», δημιουργείται, η λέξη μεταποιείται εντός της γραφής σε «βλεμμάτινη κλωστή» που γεννά ένα καινούριο σύμπαν σημασιών. Η μνήμη υποστατοποιεί το χώρο όπου αναβιώνουν όλες οι δια­ στάσεις του χρόνου σε ένα άχρονο και ωστόσο παγχρονικό παρόν. Η Δημουλά ενώ μιλά για «έ­ ρημο των σημασιών», γνωρίζει πως η ποιητική πράξη καθεαυτή είναι σημασία, και προσδίδει σημασία σε ό,τι συλλαμβάνεται και αιχμαλωτί­ ζεται από τα φωνήεντά της. Για τούτο η ποίηση της Δημουλά αναδύεται μέσα από ένα χώρο αλ­

λεπάλληλων αποκαλύψεων, όπου οι λέξεις, η γλώσσα και ο λόγος συλλειτουργούν αρμονικά για να μυήσουν τον αναγνώστη στη διάσταση της υπάρξεως εν χρόνω, μαθητεύοντας όχι σε φιλοσοφικά συστήματα αλλά στο μόνο έγκυρο σχολείο της ιστορίας, το ανθρώπινο σώμα. Ένα από τα βασικότερα τεχνικά της στρατηγή­ ματα και επιτεύγματα είναι η μετωνυμία, που δημιουργεί μόνη της την κατ' εξοχήν περιοχή της γραφής, αφού η γλώσσα λειτουργεί ως επί το πλείστον μετωνυμικά και όχι απεικονιστικά ό­ πως θέλησε να πιστεύει για πολλούς αιώνες η αριστοτελική σκέψη. Η γλώσσα μιλάει για τη γλώσσα, τα πράγματα καθίστανται υλικά της, οι σχέσεις τους μεταποιούνται σε σχήματα εντός του οργανισμού της. Αυτόν τον παράδεισο των μετωνυμιών παρακολουθούμε στη γραφή της Δημουλά αρχίζοντας με εκείνο το μοναδικό επί­ τευγμα του Χαίρε Ποτέ και σταθμεύοντας, προς το παρόν, στο αξιοθαύμαστο οικοδόμημα της Εφηβείας της Λήθης. Εδώ η ποίηση δεν υποκαθιστά τα πράγματα- δεν μιλάει απλώς για τη ροϊκότητά τους και τη στιγμιαία τους κρυστάλλωση. Η γλώσσα λειτουργεί ως εκφραστικό σχήμα που παραξενεύει τον αναγνώστη, δια­ σπά την εκλογικευτική συνέπεια της καθημερινότητάς του, αποσυναρμολογεί τα δεδομένα που θεωρούνται εύλογα και τελικώς συνδέει τα διεστώτα, τη μετατρεψιμότητα, την απροσδιο­ ριστία, τη ρευστότητα των εμπειριών μέσα στο χώρο της μνήμης, τον κατ’ εξοχήν τόπο που σημασιοδοτείται και για τούτο ουσιώνεται η γλώσ­ σα. Για τη Δημουλά η μετωνυμία καθίσταται όριο της ποιητικής της και συνισταμένη της οντολο­ γίας της: η απόσταση ευγνωμονείται, οι αλή­ θειες χορεύουν, η αναμονή είναι ευρύχωρη, το δώρο έχει ένα σπάνιο λαιμό, μια επιθυμία άγο­ νη χαρίζει μια κάσκα, τελεσφορεί το ενδιάμεσο, οι φωταψίες κραυγάζονται, η επιμονή είναι φτώχιά, η επιθυμία είναι ολισθηρή, η σημασία αλλάζει φύλο. Θα μπορούσαμε να συνεχίσουμε για πολύ ακόμα την επισήμανση παρόμοιων τολμηρών νοηματικών διασκελισμών που επα­ ναπροσδιορίζουν το ρόλο της γραφής, πέρα α­ πό το περιεχόμενό της στο χώρο των όρων νοηματοθεσίας. Δεν πρόκειται απλώς για τη λει­ τουργία του ποιητικού λόγου να αιφνιδιάζει και να δημιουργεί το αξιοθαύμαστο από τη συμπα-

ράθεση δύο κοινών λέξεων, που κανείς προη­ γουμένως δεν είχε σκεφτεί να συμπαραθέσει, κατά την άποψη του Οδ. Ελύτη. Πρόκειται για μια δυναμικότερη παρέμβαση στη γλώσσα της ποίησης ούτως ώστε η μετωνυμία και η μεταφο­ ρά καθίστανται δείκτες ποιητικής νοημοσύνης, για να αναφερθούμε και πάλι στον ποιητή του Μονογράμματος. Η ποίηση της Δημουλά δεν παρακολουθεί και δεν παρατηρεί μια καθορισμένη πραγματικότη­ τα' η γλώσσα της αντίθετα είναι μέρος αυτής της πραγματικότητας, είναι μια αναγέννηση του υλικού στοιχείου μέσω της μνήμης στο χώ­ ρο της πληρότητας και της ολοκλήρωσής του. Η ύλη για τη Δημουλά δεν είναι κάτι εξωτερικό και ξένο προς την ανθρώπινη ψυχή, αλλά το μίγμα των εμπειριών μας που μέσα μας αποκτά τη διάσταση της πληρότητάς του' η ποίηση τε­ λειώνει και συμπληρώνει την ωραιότητα των μορφών, συμβάλλοντας στην ανάδυση αυτής της αόρατης ποιότητας του λόγου που μόνο η ποίηση συμβάλλει στην πραγμάτωσή της. Η Δη­ μουλά προσδίδει στο υλικό την πληρότητά του μέσω της αισθητικής της γλώσσας, και εδώ α­ κριβώς βρίσκεται το αποκαλυπτικό στοιχείο της ποίησής της και το ρηξικέλευθο στοιχείο της ποιητικής της. Αυτό άλλωστε το στοιχείο τη δια­ χωρίζει από τη νοσηρή και σχεδόν πεισιθάνατη διάθεση ποιητών όπως ο Άρης Δικταίος ή ακό­ μα από τον υπερβολικά συμπιεσμένο διδακτισμό του Άθου Δημουλά. Επιπλέον η Δημουλά δεν καταδύεται στο μηδέν όπως ο Νίκος Καρούζος, δεν βλέπει τον κόσμο ως ένα πεδίο ιδε­ ολογικών ανταποκρίσεων όπως ο Ρίτσος ή ο Λειβαδίτης· η Δημουλά μεταμορφώνει την ε­ μπειρία, την παρελθούσα εμπειρία που ανήκει στο τώρα της μνήμης, σε πραγματικότητα λό­ γου. Επιπλέον επειδή είναι φανερό πως η πίστη της είναι ουσιαστικά εμπιστοσύνη στο ανθρώπι­ νο σώμα, η Δημουλά μυθοποιεί το είναι στη ση­ μαντικότερη εκδοχή του, στην αίσθηση της αι­ ωνιότητας μέσα στη στιγμή που το περικλείει. Μέσα άλλωστε στη στιγμή μπορεί κάποιος να διακρίνει «αυτό το μαύρο πράμα πως το λένε», την ανώνυμη εμπειρία του αγνώστου, το μόνιμο πρόβλημα της ανθρώπινης συνείδησης από τη στιγμή που δημιουργήθηκε η νοόσφαιρα της α­ ληθινής μας ζωής. Εκεί ακριβώς ο λόγος της χαρακτηρίζεται από

ένα μετα-υπαρξιστικό στοχασμό, δηλαδή από μια συνείδηση που υποφέρει δημιουργικά, που απορροφάει τη ρευστότητα των φαινομένων ως ουσίωση μοναδική της πραγματικότητας. Το άγχος που βασάνισε τη γενιά του ’50 και του ’60 έχει υποχωρήσει εμπρός στη θριαμβεύουσα πρωτοκαθεδρία της «ώριμης εκμηδένισης», εκεί όπου η απουσία καθίσταται πα­ ρουσία, όπου η απούσα ποσότητα μετατρέπεται σε ποιότητα του είναι μέσα στη στιγμή της γραφής, της ανάγνωσης και της τελειοποιήσεως που προσφέρει στη φθαρτότητα και την προσωρινότητα ο ποιητικός λόγος. Η ποίηση της Δημουλά είναι μια διορατική εξερεύνηση των όντων και των πραγμάτων το ποιητικό της βλέμμα αγγίζει το παραμικρότερο ανατρίχιασμα της μορφής και της ψυχής του κόσμου και προεκτείνει το ρυθμό αυτής της ανατριχίλας στον λόγο. Η ποίηση εδώ προσδίδει στη μορφή ένα μυστήριο ψυχολογικό που δεν συγκαλύπτει ούτε μεταμφιέζει την οδύνη τους εμπρός στο δοκιμαστήριο της φθοράς. Η ποίηση μετατρέ­ πει το υλικό της σε διάρκεια χρόνου όπου το μηδέν και το άπειρο καθίστανται εκφράσεις του είναι συμπληρωματικές. Το «πόσο αγαπώ ποιος είσαι» είναι ακριβώς «το ρίγος της διπλανής πραγματικότητας» - η ποίηση της Δημουλά κα­ ταγράφει τη διαφάνεια των ανεπαίσθητων κινή­ σεων και τη δραματικότητα των συνεπειών τους. «Άπληστο που είσαι Ανεξήγητο». 'Οταν το Ανεξήγητο καθίσταται ζωντανή παρουσία μέσα στην πραγματικότητά μας, τότε η ποίηση λογο­ δοτεί για όσα απωσιωπούνται, ακόμα και για ό­ σα ωραία και απροσδόκητα φέρνει στην επιφά­ νεια η φθορά. Η μνήμη είναι για τη Δημουλά ο χώρος της πραγματικής θεοφανείας: «Έλα μέ­ σα μη δίνεις στόχο / ξεφώνιζα στη μνήμη» γνωρίζουμε όμως καλά ότι πίσω από το στόχα­ στρο βρίσκεται η ποίηση, που βυθίζει τον χρόνο στο «αραιωμένο οξύ της ανάκλησης», όπου και τελικώς αποκτά όλη του την πνευματικότητα και τη σημασία. Άλλωστε, όπως δηλώνει ένας από τους πλέον μεταφυσικούς στίχους της Δη­ μουλά «για λίγη ελπίδα για λίγη ανανέωση / θυμάμαι». Βρασίδας Καραλής

Έρις ftararoj χ

φ

'

Το μυθιστόρημα είναι μια μελέτη θανάτου που παραπέμπει στην αναγκαιότητα της ζωής και της ελπίδας για την κατάκτηση και υπέρβαση του καινούριου μέσα από τη θέαση και τη μετάλλαξη που γεννούν οι πρωτογενείς αισθήσεις

το τελευταίο του μυθιστόρημα για νέους, ο Μό­ «πρόταση» του συγγραφέα, γνωστή άλλωστε κι α­ πό άλλα του βιβλία. Ο Μ.Κ. είναι ο κατεξοχήν «οικο­ νος Κοντολέων, καταπιάστηκε με το πρόβλημα γενειακός» συγγραφέας της νεότερης ελληνικής του AIDS, ένα θέμα ομολογουμένως δύσκολο, για λόγους που κυρίως σχετίζονται με την ατομική λογοτεχνίας για νέους, αφού σε όλα του σχεδόν τα έργα επιχειρεί να διεισδύσει, να καταγράψει, να και την τρέχουσα κοινωνική πραγματικότητα. ερμηνεύσει τις δομές και τις συμπεριφορές της και Ένας φοιτητής, ο Οδυσσέας, και μια φοιτήτρια, η να προτείνει στην ουσία ένα «μοντέλο» με προοπτι­ Φαίδρα, είναι μεταξύ τους ερωτευμένοι. Ο φοιτη­ κή, εφικτό για τα σημερινά κοινωνικά δεδομένα. τής, θύμα μιας παλιάς αποτυχημένης ερωτικής σχέσης, ανακαλύπτει ότι είναι φορέας της αρρώ­ Σε δεύτερο πρόσωπο, κύρια, η αφήγηση στρέφε­ στιας. Μετά από ένα δικαιολογημένο δισταγμό, το ται προς τον Οδυσσέα. Είναι ίσως ο συγγραφέας, ανακοινώνει στον πατέρα του (είναι ορφανός από που με τη φωνή εκείνου του αφηγητή που δείχνει μητέρα) και την κοπέλα του, η οποία αρχικά διστά­ να γνωρίζει, μα κρύβει πολλά, άλλες φορές μεταλ­ λάσσεται στη συνείδηση του νερού κι άλλες φορές ζει να βοηθήσει, επειδή έζησε κι αυτή μέσα στην α­ γωνία της αρρώστιας, αλλά στο τέλος και με τη στη φωνή της νεκρής μάνας του. Βέβαια, από αι­ συμπαράσταση των γονιών της αποφασίζει να σθητικής πλευράς ίσως είναι και οι συγκινητικότε­ βοηθήσει περισσότερο ως άνθρωπος, παραμένορες σελίδες, που δείχνουν ακριβώς τους δύο πό­ ντας βέβαια ερωτευμένη. λους που παίζεται τελικά το παιχνίδι της ζωής, η Το συγκεκριμένο μυθιστόρημα έχει πέρα από το μοίρα κι η μοναξιά της ανθρώπινης παρουσίας. περιεχόμενο και πρόσθετο ενδιαφέρον για την α­ Από τη μια, ο άτεγκτος έλεγχος εκείνης της συνήθιστη, για τα δεδομένα της παιδικής και γενι­ πλευράς της συνείδησης που φορτώνεται με την πραγματικότητα και τη δεοντολογία της κι από κά νεανικής λογοτεχνίας, αποτύπωση των αφηγη­ ματικών καταστάσεων και τρόπων. Σε πρώτο πρό­ την άλλη, η βαθιά κι αληθινή φωνή που είναι σε θέ­ σωπο, ουσιαστικά αυτοβιογραφείται η μητέρα της ση να «λυπηθεί», να συγχωρήσει και να εξαγνίσει Φαίδρας. Οι πληροφορίες δηλώ­ την πεπερασμένη, την ανθρώπινη νουν τη μεσοαστική προέλευση πράξη. Εδώ, ο Μ.Κ., όπως και σε της οικογένειας, που επιδιώκει όλο το μυθιστόρημα, νομίζω πως την ουσιαστική συμβολή στη δια­ στον ύψιστο βαθμό για πεζογρά­ ΜΑΝΟΣ ΚΟΝΤΟΛΕΩΝ παιδαγώγηση της νεαρής. Η δια­ φημα, αναδείχνει ένα από τα Γεύση πικραμύγδαλου κριτική, ψύχραιμη, φιλική και κυρίαρχα υφολογικά του στοι­ συμπαραστατική παρουσία των χεία: την ποίηση. Κι οι αφηγηματι­ Αθήνα, Πατάκης, 1995 τριών γονιών, που υποφέρουν ό­ κοί τρόποι που χρησιμοποιεί, με μως στο παρασκήνιο, ιδίως με την το διάλογο, το σχόλιο, τους εσω­ Σελ. 272. Δρχ. 2.200. τροπή της σχέσης των δύο νέων, τερικούς μονολόγους και το πλάεγγράφει και την παιδαγωγική

Σ

γιο ύφος, δίνουν μια ποικίλη εκφραστικά ποιητική δεινότητα στο μύθο. Σε τρίτο, τέλος, πρόσωπο που τις πιο πολλές φο­ ρές η αφήγηση απευθύνεται στη Φαίδρα, προβάλ­ λεται ένα αξιακό σύστημα μιας οικολογικά ανθρώ­ πινης συμπαριφοράς, εκείνης που επιζητεί η εποχή μας. Η κοπέλα, ευαίσθητη, με τις μεταπτώσεις της ηλικίας της, συνεργατική, δυνατή όταν χρειάζεται, μα έντονα ερωτικό άτομο, με την έννοια της αν­ θρωπιάς όταν απαιτείται η συμπαράστασή της. Βιώνει παράλληλα το πρόβλημα, αφού περνάει ένα χρονικό διάστημα ώσπου να μάθει ότι δεν έχει με­ ταδοθεί σ’ αυτήν ο ιός. Είναι ένα βαθιά τραγικό ά­ τομο, όντας αθώο κι ανύποπτο. Και κοντά σε όλα αυτά, είναι και το κορίτσι που με­ τέδωσε τον ιό στον Οδυσσέα. Πρόκειται για ένα ε­ πίσης τραγικό πρόσωπο που σύντομα περνάει στο μύθο κι είναι αυτό ίσως που εγκλείει στην ουσία του και σύρει αθώα κι ανύποπτα το ανθρώπινο πά­ θος σε μια ανελέητη μα γεμάτη ανθρωπιά αυτοκρι­ τική. Μια έντονη φιγούρα που καταγράφει την πρα­ κτική της,γιατί ενημερώνει αμέσως το ανύποπτο «θύμα» της. Κι άλλη μια από τις αρετές του συγγραφέα: να τοποθετεί στο χώρο πρόσωπα - αι­ τίες του μύθου με ένα λεπτό και φευγαλέο σκηνοθετικό τρόπο. Ο Οδυσσέας, συνονόματος του ομηρικού ήρωα, αρχίζει ένα ταξίδι ενδιαφέρον για τους σταθμούς του. Ο Μ.Κ. πλάθει ένα συνήθη ήρωα που με τις δραματικές μεταπτώσεις του, τις προερχόμενες α­ πό το φυλετικό κοινωνικό περίγυρο αλλά και το προσωπικό αδιέξοδο, επιζητεί βοήθεια, η οποία του προσφέρεται. Βιώνει μια απειλή που άλλοτε τον εξουθενώνει κι άλλοτε του δίνει δυνάμεις να υπερβεί την κατάστασή του. Πρόκειται, δηλαδή, για έναν έντρομο ήρωα που έχει τις διαστάσεις ε­ νός αντι-ήρωα, βαθιά ανθρώπινου, εναρμονισμέ­ νου με τη σημερινή πραγματικότητα. Ενός ήρωα α­ πόλυτα ρεαλιστικού, περιχαρακωμένου στο αδιέ­ ξοδό του, που προσπαθεί να το ξεπεράσει δρώντας σπασμωδικά, έχοντας πάντα συναίσθηση του τι κάνει. Η συνολική δηλαδή κατάσταση των δρώ­ μενων καθορίζεται από λογικά βήματα που οδη­ γούνται από τη συμπαράσταση των γονιών κι ενός φίλου κι από τον έρωτα που πηγάζει από το βαθύ συναίσθημα κι ερμηνεύεται από το λογικό μέρος. Το σημαντικό εδώ για την πλοκή του μύθου είναι, ό­ τι ο συγγραφέας υπερέβη κάποιους κινδύνους που εμφιλοχωρούσαν, με τη δημιουργία ενός ήρωα που κρατάειτις ισορροπίες συναισθηματικού και ι­ δεολογικού περιεχομένου. Γιατί στην προσπάθειά

του να αναδείξει τις εξαιρετικά λεπτές και ποιοτι­ κές αποχρώσεις καραδοκούσε ένα εγγενές πρόβλημα:αυτό της απλούστευσης και του μελοδρα­ ματισμού. Αντίθετα, ο συγγραφέας κρατάει λογο­ τεχνικά και ιδεολογικά τα επίπεδα του μύθου σε θαυμαστά επίπεδα. Με την πρακτική δε των ηρώων του, αναδεικνύει την πραγματικότητα και δείχνει δρόμους, για μια άλλη ουσιαστική στάση ζωής που σηματοδοτεί έναν άλλο τρόπο σκέψης, αφού πρώ­ τα, μέσω της αυτογνωσίας βυθίζει τους ήρωες ως το μεδούλι του κοινωνικού σώματος. Κοντολογίς, το συγκεκριμένο μυθιστόρημα είναι μια μελέτη θανάτου, που παραπέμπει στην ανα­ γκαιότητα της ζωής και της ελπίδας για την κατάκτηση και υπέρβαση του καινούριου μέσα από τη θέαση και τη μετάλλαξη που γεννούν οι πρωτογε­ νείς αισθήσεις. Γιατί το σημαίνον είναι ακριβώς η συνέχιση της ζωής μέσα από το προσωπικό βίωμα και μάτωμα και τον πόνο της ψυχής που βρίσκει συμπαράσταση από τους άλλους. Που, όσο πιο πολλοί είναι αυτοί οι άλλοι τόσο το καλύτερο για τον άνθρωπο, τον παθόντα, αλλά και γενικότερα, για τη συνέχιση της ζωής. Καταληκτικά: ο συγγραφέας, λέει κάπου ο Κούντερα, είναι εξερευνητής της ύπαρξης, με την έννοια ότι η ύπαρξη είναι ένα πεδίο όπου καταγράφονται οι απεριόριστες ανθρώπινες δυνατότητες. Με αυτό το κοσμοθεωρητικό πλαίσιο ο Μ.Κ. έδωσε έ­ να έργο, που έχει όλες τις δυνατότητες, λογοτεχνι­ κές και ιδεολογικές, να καταγραφεί θετικά στη συνείδηση του αναγνώστη. Γιατί περικλείει στην ουσία του μια απελευθερωτική ιδεολογία οικοσυστημικής συλλογιστικής. Καταδεικνύοντας δη­ λαδή τούτο: πως το άτομο - ήρωας είναι φορέας μιας τραγικής ιδεολογίας που οι συνιστώσες της δεν πηγάζουν μόνο από τον εαυτό του και την κα­ τάστασή του αλλά κι από τη νοοτροπία και τη στά­ ση των άλλων. Γιατί ο φορέας ή ο ασθενής του AIDS έχει στη ράχη του ένα σταυρό μαρτυρίου όχι μόνο το δικό του αλλά και των άλλων, που πηγάζει και από τον κρυφό ή φανερό κοινωνικό ρατσισμό. Ίσως, κάποτε κατανοήσουμε και μακάρι αυτό να γί­ νει πολύ σύντομα, ότι αντιμετωπίζοντας το φορέα ή τον ασθενή του AIDS με γνώση και κατανόηση και εντελώς φυσιολογικά, γιατί είναι ένα απολύτως φυσιολογικό άτομο, δεν νιώθουμε μόνο το πρό­ βλημα, κατανοούμε καλύτερα την τόσο τραγικά φορτωμένη, ιδεολογικά και πολιτικά, εποχή μας και βλέπουμε πέρα από αυτήν, όλοι σαν εν δυνάμει φορείς ή ασθενείς. Γιάννης Παπαδάτος

T a m ta m ;

Πρόκειται για ένα τίμιο βιβλίο, για ένα είδος γενικότερου απολογισμού με αφορμή την υπουργική θητεία, για μια απόδειξη των ορίων ενός διανοούμενου που, συνεπής προς τον ορισμό της λέξης «διανοούμενος» (και μάλιστα της Αριστερός), δεν απεμπολείτην τιμιότητα που οφείλει να διακρίνει τον χειριζόμενο λέξεις, τον μεταφέροντα νοήματα, τον κηρύσσοντα τη συνέπεια.

λοιπόν, στη δύση του βίου του, καθώς διανύειτην απόφαση ενός πρωθυπουργού να εντάξει έβδομη δεκαετία παρουσίας του επί του πλανήτη, στην κυβέρνηση του ως υπουργό Πολιτισμού στο βιβλία του Χαιρετίσματα από τον Φεδερίκο Σάέναν συγγραφέα θα έπρεπε εκ προοιμίου να δημιουργούσε την υποψία ότι ο συγχρωτισμός θα ντσεθ, μας παραδίδει τις εμπειρίες του και τις σκέ­ ψεις του από τη θητεία του, κατά την περίοδο είναι δύσκολος και η έξοδος του συγγραφέα από 1988-1991, ως υπουργός Πολιτισμού της μακρό­ το υπουργείο ταχύτερη από τη φθορά της κυβέρ­ βιας διακυβέρνησης της Ισπανίας υπό το σκήπτρο νησης. Ο γραπτός λόγος (και όχι κατ’ ανάγκην η του Φελίπε Γκονσόλες. λογοτεχνία) βρίθει μαρτυριών ατόμων που ως ξέ­ Το βιβλίο κυκλοφόρησε το 1993 στη Γαλλία και νο σώμα εισήλθαν και ως ξένο σώμα απεβλήθησαν Ισπανία, σε χρόνο δηλαδή πολύ κοντινό σε σχέση •από την εξουσία. Κατά κανόνα, τέτοιες μαρτυρίες με τα γεγονότα που περιγράφει. Ο Σεμπρούν, σαν .έχουν τη χάρη του κοτσομπολιού, πολύ περισσό­ εκείνα τα χρόνια της υπουργείας του να τον είχαν τερο μάλιστα όταν τα πρόσωπα βρίσκονται ακόμα μπουκώσει, τα άπλωσε στο χαρτί για να ξελαφρώ­ επί σκηνής και η οσμή της πολιτικής δυσωδίας πα­ σει το στομάχι του, χωρίς να περιμένει να κατακα­ ραμένει έντονη. θίσουν οι εντυπώσεις και να εξαχθούν γενικότερα Ο Χόρχε Σεμπρούν, μαχητής της Αριστερός, πα­ συμπεράσματα. Κανείς δεν μπορεί να τον κακίσει ράνομος για χρόνια, με το φωτοστέφανο του πε­ γι’ αυτή την επιλογή. Ούτε η προηγούμενη πολι­ ράσματος από το χιτλερικό στρατόπεδο συγκέ­ τεία του θα τον οδηγούσε στο ρό­ ντρωσης του Μπούνχενβλαντ, λο ενός οιονεί στοχαστή, πράγμα συγγραφέας της πεφωτισμένης που πιθανώς θα ήταν ωφελιμότε­ μερίδας των κομμουνιστών διανο­ ρο, καθώς η εγκυρότητα της σκέ­ ουμένων, οπαδός ως εκ τούτου ΧΟΡΧΕ ΣΕΜΠΡΟΥΝ ψης του θα μας έδινε μιαν ανά­ της κριτικής και αυτοκριτικής, Χαιρετίσματα από τον λυση της εξουσίας, η οποία κατά πράγμα που του επιτρέπει την πι­ Φεδερίκο Σάντσεθ τις δύο τελευταίες δεκαετίες περί­ κρή διαπίστωση (σε όλο το φάσμα Μτφρ.: Μπ. Λυκούδης που δείχνει χωρίς συστολή το α­ του έργου του) πως η ζωή ακο­ ναιδές, γελοίο και κρυπτοφασίζον λουθεί εντέλει τους δικούς της Αθήνα, Εξάντας, 1995 πρόσωπο της διαφθοράς, της χει­ δρόμους και πως ματαίως η νιότη Σελ. 322. Δρχ. 3.000. ραγώγησης και της καταπίεσης, μαρτυρεί στον καθένα πως θα γι­ υπό τον μανδύα των δημοκρατι­ νόταν άλλος, ο Χόρχε Σεμπρούν

Η

Κριτική

κών διαδικασιών, της περιλάλητης διαφάνειας και της εμετικής γλώσσας του φιλελευθερισμού. Μια τέτοια ανάλυση δεν περιττεύει, επειδή η έκπληξη αυτού του κατρακυλίσματος της πολιτικής δεν παύει να συνέχει και τον πλέον κυνικό αντίπαλό της. Βέβαια, αυτά δεν διαφεύγουν της προσοχής ενός έμπειρου συγγραφέα. Προκύπτουν από τα εκφραζόμενα και τα συμφραζόμενα, οπότε ο παρών Σεμπρούν διαβάζεται με απόλαυση. Το κεντρί του εί­ ναι θανατηφόρο, αλλά εξακοντίζεται από το ύψος της πνευματικής του ανωτερότητας, έτσι που ο πε­ ρίγυρος της πολιτικής,της διαφθοράς και της ηλι­ θιότητας μοιάζει να επιβεβαιώνει την κοινή παρα­ δοχή ότι σ’ αυτό το χώ ρο κυκλοφορούν ανθρωπά­ κια, πρόσωπα της απόχρεμψης, εσμός προς περι­ φρόνηση. Η κριτική, δηλαδή, είναι εύστοχη και προσθέτει παραδείγματα στα ήδη υπάρχοντα. Το ερώτημα όμως διατηρεί τη βαρύτητά του: σε έναν κόσμο τόσο ασταθή και τόσο επικίνδυνο από κάθε άποψη, τεθνεώτα προ πολλού, είναι δυνατό να μην υπάρχει ελπίδα ανάνηψης; Ο συγγραφέας κάνει το λάθος να διακρίνει μεταξύ της προσωπικότητας και της ακεραιότητας του φελίπε Γκονσάλες αφενός και της μηδαμινότητας και του γλοιώδους των συνεργατών του, λες και οι συνεργάτες επελέγησαν από κάποιον άλλο και όχι από εκείνον που ορίζεται ως διαφορετικός και συνεπώς αλώβητος από την ουσιαστική κριτική. Αν ο Σεμπρούν εξηγεί την τυφλότητα των προτιμήσε­ ων, όπως είναι η προτίμηση του Φελίπε Γκονσόλες προς τον αντιπρόεδρό του Αλφόνσο Γκέρρα, τυφλότητα εν πολλοίς ανθρώπινη και συνεπώς σε­ βαστή, δεν εξηγεί για ποιο λόγο η τυφλότητα επι­ δεινώνεται με το χρόνο, φτάνοντας να χάσει κάθε ανθρώπινη διάσταση και να μεταβληθεί σε τερα­ τώδη νόσο. Ταυτοχρόνως, ο συγγραφέας εντάσσοντας κομ­ μάτια της προηγούμενης ζωής του στην εμπειρία του ως υπουργού, κλείνοντας την προηγούμενη ζωή του όπου ως παράνομος υπό το ψευδώνυμο Φεδερίκο Σάντσεθ στέλνει τώρα πια τα χαιρετίσματά του στην εξουσία και απέρχεται, μοιάζει σαν να μας λέει πως πέρασε από ένα είδος δοκιμα­ σίας ή και αμαρτίας, από την οποία βγήκε ακέραι­ ος και ελαφρώς υποχρεωμένος να εκφράσει με χαμηλή φωνή ένα «μέα κούλπα». Δεν λέει όμως στον αναγνώστη ότι υπήρξε αφελής (ή, στην καλύ­ τερη περίπτωση, περίεργος) να συγχρωτιστεί μ’ έ­ να κόσμο, που δεν χρειάζεται να είσαι σοφός για να καταλάβεις πως είναι αταίριαστος μ’ έναν

συγγραφέα, έστω και δεύτερης κατηγορίας. Αυτές ίσως οι συγγραφικές επιλογές του Σε­ μπρούν για τη μορφή και το περιεχόμενο των Χαι­ ρετισμάτων του αφαιρούν το σκανδαλώδες, που θα εκτόξευε το βιβλίο του στην κατηγορία των μπεστ-σέλερς. Η αρθρογραφία για την έκδοση, οι συνεντεύξεις του συγγραφέα, οι διαλέξεις του για το θέμα της εξουσίας, πείθουν πως ο σκοπός του δεν ήταν το κέρδος και η συνοδεύουσα αυτό εκπόρνευση κάθε σκέψης, αλλά η επιδίωξη της ανα­ ζήτησης του επαρκούς ανθρώπου, ικανού να συλλογιστεί για και περί το θέμα που ο συγγραφέ­ ας επέλεξε. Πρόκειται λοιπόν για τίμιο βιβλίο, για ένα είδος γενικότερου απολογισμού με αφορμή την υπουργική θητεία, για μια απόδειξη των ορίων ενός διανοούμενου που, συνεπής προς τον ορισμό της λέξης «διανοούμενος» (και μάλιστα της Αρι­ στερός), δεν απεμπολεί την τιμιότητα που οφείλει να διακρίνει τον χειριζόμενο λέξεις, τον μεταφέροντα νοήματα, τον κηρύσσοντα τη συνέπεια. Πρό­ κειται για την τιμιότητα που αναγνωρίζει ότι στην ε­ ποχή της σήψης, έχει μολυνθεί και η διανόηση, έ­ τσι που δεν συνεγείρει και δεν καθορίζει. Το ύφος του Σεμπρούν στα Χαιρετίσματα είναι α­ πλό και ευχάριστο, όπως περιμένει κανείς από έ­ ναν έμπειρο συγγραφέα. Έτσι, ο αναγνώστης δεν μπορεί να παραβλέψει μεταφραστικές βιαιότητες και κακοήθεις νεοπλασίες, που διέλαθαν ενός με­ ταφραστή, ο οποίος δεν μας έχει συνηθίσει σε τέ­ τοια. Ποιος ο λόγος, για παράδειγμα, να ονομάζε­ ται «πολιτειακή φρουρά» η περίφημη και πασίγνω­ στη Πολιτοφυλακή (Γκουάρδια Σιβίλ); Και αν αυτή είναι η επιλογή του μεταφραστή, γιατί να μην υπάρχει μια επεξηγηματική σημείωση; Από πότε σε ένα κρατικό διαμέρισμα «συναγελάζονται πό­ σης φύσεως επαγγέλματα»; Τι πάει να πει «μυήτικός χαρακτήρας»; Τι πάει να πει πως μια υπόθεση είναι «εμβληματική»; Τι είναι ο «πράσινος ενδείκτης» κάτω από τον οποίο ήταν καταχωρισμένα ά­ λατα διοικητικής και τεχνικής φύσης προβλήματα; Και, για να σταματήσουμε κάπου, τι σημαίνει «να δεις τους ανθρώπους έξω από την κατάσταση στην οποία είναι στρατοπεδευμένοι»; Ομολογώ πως θα ήμουν ο τελευταίος που θα αρεσκόταν σε τέτοιου είδους παρατηρήσεις, επειδή καλά γνωρί­ ζω τις παγίδες της μετάφρασης. Σε ένα όμως βι­ βλίο που δεν έχει μεταφραστικές απαιτήσεις, η πα­ γίδευση του μεταφραστή στα ίδια του τα δίχτυα εί­ ναι ατόπημα που οφείλει κανείς να υπογραμμίσει προς μεγίστη θλίψη του. Φ. Δ. Δρακονταειδής

Κριτική

O

μνΟον-γΜς

Το κείμενο του Ζ. Σιαφλέκη κατά το μείζον μέρος γραμμένο με ρέοντα και εύγλωττο γλωσσικό τρόπο και κατά το έλασσον με πυκνό τρόπο, και για τούτο με διαφορετική την προσληπτική ευχέρεια του αναγνώστη, ανήκει στα σημαντικά και μοντέρνα κείμενα συγκριτικής γραμματολογίας και θεωρίας της λογοτεχνίας.

π’ την εποχή του Ξενοφάνη (565-470 περίπου) ουν μύθους που είναι πλάσματα και συστήματα ο μύθος άρχισε να χάνει κάθε μεταφυσική και σημείων, λογοτεχνικά κείμενα, αλλά και ανθρωποθρησκευτική αξία. Σύγχρονα κατέληξε να καλογικές μαρτυρίες. ταδηλώνει «κάθε τι που δεν μπορεί να υπάρξει Ο Ζ.Σ. ερευνώντας τη σχέση μύθου/λογοτεχνίας πραγματικά», όπως παρατηρεί ο Mircea Eliade, έ­ φαίνεται ότι περιορίζεται στο μύθο ως φαινόμενο, νας από τους παππούδες της επιστημονικής ή γεγονός που εισχωρεί στη διαδικασία της «έντε­ «μυθολογίας» (στο βιβλίο του Aspects du Mythe). χνης αναπαράστασης της πραγματικότητας» (σελ. Μ’ άλλα λόγια να αντιπαρατίθεται στο λόγο και ιζ), δηλαδή στο μύθο ως fiction. Χωρίς να αγνοεί βραδύτερα στην ιστορία, να γίνεται μυθοπλασία την οργανική και οργανωτική παρουσία του μέσα (fiction). Μια πράξη δημιουργικής αναπαραγωγής στον κοινωνικό χώρο, αφού τον αποκαλεί «κλειδί ή αναθεώρησης του κόσμου μέσω της τέχνης. Ο για την κατανόηση του πολιτισμικού παρελθόντος Eliade βέβαια δεν μένει σ’ αυτή την έννοια και λει­ και κύτταρο αλληγορίας για την κριτική ερμηνεία τουργία του μύθου. Εισχωρεί στα πεδία του «ζώτου παρόντος» (ibid). ντος» μύθου. Δηλαδή ερευνά τις κοινωνίες οι οποί­ Απ’ τη συγκριτική γραμματολογία κυρίως, άλλα και ες ανευρίσκουν σ’ αυτόν μοντέλα ανθρώπινης δια­ τη θεωρία της λογοτεχνίας και την αισθητική της γωγής, αλλά και αξίες και σημασία και για την ίδια πρόσληψης παράλληλα, αντλεί τα θεωρητικά και την ύπαρξή τους. μεθοδολογικά δεδομένα για την Ο λογοτεχνικός μύθος αποτελεί περιγραφή της παραγωγικής και εφαρμογή και επαλήθευση του αιωνόβιας αυτής σχέσης: λογοτε­ Ζ.Ι. ΣΙΑΦΛΕΚΗΣ μύθου fiction, ως σημειωτικό σύ­ χνίας / μύθου. Ορισμένα θεμελιώ­ στημα, και σύγχρονα του «ζώδη, ή λιγότερο ευμεγέθη ποιοτικά Η εύθραυστη αλήθεια ντος» μύθου ως ανθρωπολογικό κείμενα, κυρίως θεατρικά και πεΕισαγωγή στη θεωρία του σύστημα. Ο λαβύρινθος του ζογραφικά, του χρησιμεύουν στο «Οδυσσέα» του Τζέημς Τζόυς εί­ λογοτεχνικού μύθου να δείξει μέσα στη λογοτεχνική ναι ένα παράδειγμα. Οι διαυγείς πρακτική το θεάρεστο πάντρεμα Αθήνα, Gutenberg, 1994 Μυθολογίες του Ρολάν Μπαρτ εί­ της «πλαστής» πραγματικότητας Σελ. 129. Δρχ. 3.120 ναι ένα δεύτερο. Η Αντιγόνη του του μύθου με την «έντεχνη» πραγ­ Ζαν Ανούιγ ένα τρίτο. Αναδεικνύματικότητα της λογοτεχνίας. Οι ε-

Α

πιστήμες του ανθρώπου δεν αποκλείονται απ’ την έρευνα αυτή. Η λογοτεχνικότητα (ως αφήγηση και αλληγο­ ρία), και όχι η ιστορικότητα ή «κοινωνικότητα», α­ ποτελεί την κυρίαρχη αιτία της εμφάνισης και της επιβίωσης του μύθου μέσα στους πολιτισμούς τριών χιλιετιών τουλάχιστον. Αυτή προτρέπει τον Ζ.Σ. προς μια απομάκρυνση από τις «πειθαρχίες» της κοινωνιολογίας, της ανθρωπολογίας, ακόμη και της γλωσσολογίας. «Ο λογοτεχνικός μύθος δρα πρώτα ως αφήγηση, δηλαδή... ως αλληγορικό κείμενο και στη συνέχεια ως αισθητική εμπειρία» (σελ. κστ’). Τη λειτουργία του αυτή δεν την εξα­ σφαλίζει αφεαυτού ο μύθος, αλλά η «διάδραση» μεταξύ του κειμένου του και του δέκτη - αναγνώ­ στη. Ο λογοτεχνικός μύθος συντίθεται και αναπτύσσε­ ται ως μία δέσμη κειμενικών και εξωκειμενικών στοιχείων απ’ τα οποία προβάλλει με έμφαση ένα κεντρικό πρόσωπο, και πέριξ αυτού ένα πλέγμα γεγονότων, κατορθωμάτων, παθημάτων, μηνυμά­ των, καταστάσεων, λόγων, σημασιών. Το πρόσω­ πο αυτό δεν είναι ανάγκη να προέρχεται απ’ τους νεφελώδεις δρυμούς της μυθολογίας των λαών, μπορεί να ανήκει στη νωπή ιστορία τους ή στην ανανεούμενη εθνική τους παράδοση. Ο λογοτεχνι­ κός μύθος ωστόσο δεν θάλλει στο έδαφος της μυθολογίας, ούτε ανήκει στο πεδίο της ιστοριο­ γραφίας. «Περιορίζεται αυστηρά στα πλαίσια της λογοτεχνικής έκφρασης...» (σελ. 7). Η συγκριτική γραμματολογία διαβάζει και μελε­ τά τους μύθους. Εγκύπτοντας σε όλα τα στοιχεία τους με αφετηρία το μυθικό ή ιστορικό πρόσωπο. Παρακολουθώντας τις ανανεώσεις και τις μετα­ μορφώσεις τους. Αφήνοντας όμως ανοιχπί τη δυνατότητα να συνταχθούν στην πορεία της διαδι­ κασίας αυτής ερμηνευτικές, αναλυτικές ή θεωρη­ τικές εφεδρείες απ’ τις άλλες επιστήμες του αν­ θρώπου, την ψυχανάλυση, τη φιλοσοφία, τη φιλο­ λογική κριτική, την κοινωνιολογία. Στην παραγωγή ή την αναγέννηση του λογοτεχνι­ κού μύθου δραστικό ρόλο παίζει η διακεψενικότητά του. Η ευχέρειάτου να περνά «από ένα σύστη­ μα σημείων σ’ ένα άλλο», απ’ την «καταστροφή του παλαιού στο σχηματισμό ένος άλλου σημαίνοντος συστήματος»® όπως γράφει η J. Kristeva (στο βι­ βλίο της La Revolution du langage poetique). Οι με­ τασχηματισμοί αυτοί μπορούν να γίνουν στους κόλπους της ίδιας της γλώσσας, π.χ. από την προ­ φορική διήγηση στη γραπτή διήγηση, από το κεί­

μενο της τραγωδίας στο λυρικό θέατρο κ.ο.κ. Η διακειμενικότητα δεν είναι αυτόνομη ούτε μιμητική λειτουργία, αλλά δημιουργική πράξη που μπαίνει στη σφαίρα του συγγραφικού έργου. Δεν εξα­ ντλείται όμως σ’ αυτό. Γιατί συμπληρώνεται και ο­ λοκληρώνεται με την ανάγνωση του έργου αυτού από τον «σύγχρονο», τον «ιδανικό», αλλά προπα­ ντός από τον «ενεχόμενο αναγνώστη», κατά τις ουσιαστικές και γοητευτικές μαζί διακρίσεις του W. Iser (στο βιβλίο του L’ acte de lecture: Theorie de Γeffet esthetique). Ο τελευταίος αυτός τύπος αναγνώστη,« συνοδεύ­ ει, πάντα μέσω της ανάγνωσης, τη δομή του κειμέ­ νου με τη δομή της σημασίας που παράγεται σε κάθε αναγνώστη» (σελ. 21). Καθώς προσλαμβάνει το κείμενο που φιλοξενεί το λογοτεχνικό μύθο, το αναζωογονεί εγείροντάς το απ’ την ενεργό γλωσ­ σική του αδράνεια. Διευθύνει «τη διαδικασία μετά­ βασης των κειμενικών δομών προς τη συσσωρευμένη αναγνωστική εμπειρία» (σελ. 22). Αναφερόμενος ο Ζ.Σ. στις έννοιες (και λει­ τουργίες) της λογοτεχνικότητας, της διακειμενικότητας, της πρόσληψης, οι οποίες ανήκουν στη θε­ ωρία της λογοτεχνίας, αφού έκανε προηγούμενα λόγια για τη συγκριτική γραμματολογία, της οποί­ ας προσφιλές και γόνιμο αντικείμενο έρευνας μπο­ ρεί να αποτελέσει ο λογοτεχνικός μύθος, σχεδιά­ ζει το μεθοδολογικό πλαίσιο της μελέτης του (όλα αυτά στην εισαγωγή και στο πρώτο κεφάλαιο του βιβλίου). Στο δεύτερο κεφάλαιο ο συγγραφέας σταθμεύει σε θεμελιώδη κείμενα και συγγραφείς θεωρίας της λογοτεχνίας. Περιγράφοντας ή/και σχολιάζο­ ντας συνοπτικά τη σχέση τους με το λογοτεχνικό μύθο. Τον Μ. Μπαχτίν όπως εκφράστηκε μέσα στα δοκίμιά του πάνω στα προβλήματα λογοτεχνίας και αισθητικής. Τον G. Bataille σ’ ένα δοκίμιό του για τον W. Blake. Τους R. Wellek και A. Waren στο σοφό, αν και γηρασμένο, έργο τους Theory of Literature. Τον R. Barth στο δοκίμιο με το οποίο ορ­ γάνωσε και έδεσε τη σημειολογία του μύθου ως κατακλείδα των «Μυθολογιών» και μοντέρνων μυθολογημάτων του. Τον Ν. Frye στο βιβλίο του Anatomy of Criticism, ένα κεφάλαιο του οποίου α­ ναλίσκεται, στην «ένταξη του φαινομένου του λο­ γοτεχνικού μύθου σ’ ένα αναλυτικό ερμηνευτικό σύστημα της ίδιας της λογοτεχνικής παραγωγής» (σελ. 37). Ακολουθούν οι G. Genette, ο C. Levi Strauss κι ο J. Greinias, οι Drougemont και Ρ.

Brunei. Για να καταλήξει στο συμπέρασμα ότι «η

KQlTIXlj

θεωρία της λογοτεχνίας δεν κάνει τίποτε άλλο, α­ πό το να δημιουργεί τις προϋποθέσεις και μόνο για τη μελέτη των λογοτεχνικών μύθων. Προϋποθέ­ σεις ανάγνωσης και κατανόησης, αλλά και πρό­ σληψης και ενσωμάτωσης, σε μια γενικότερη πνευματική διαδικασία» (σελ. 45). Αφήνοντας τελι­ κά ελεύθερη την περιήγηση του αναγνώστη μέσα στο κείμενο όπου εγγράφεται ο λογοτεχνικός μύ­ θος. Σεβόμενη το «άδηλο της ατομικής σημασιοδότησήςτου απ’ αυτόν» (σελ. 46). Στο τρίτο κεφάλαιο, προβαίνει ο συγγραφέας σε μια ελεύθερη και απολαυστική συγκριτική ανά­ γνωση λογοτεχνικών μύθων αποτεθειμένων σε συγκεκριμένα λογοτεχνικά κείμενα (π.χ. του Τρωίλου και της Χρυσηίδας στον Shakespeare, της Ελένης στον δεύτερο Faust του Goethe). Τα μεγέ­ θη μεταξύ των κειμένων Shakespeare και Στεργιοπούλου π.χ. που ακολουθεί είναι συνθλιπτικά άνισα. Δικαιολογούνται όμως απ’ την αναγκαιότητα ε­ νός θεμιτού κι επιβεβλημένου εγκλιματισμού του συγγραφέα στην ατμόσφαιρα των λογοτεχνικών μύθων της πατρίδας. Οι αναφορές στη θεωρία της λογοτεχνίας είναι περιορισμένης έκτασης, αλλά

Δ ιον. Κ ω σ τίδης

ΤΟ ΑΡΓΟ ΒΑΔΙΣΜΑ ΤΗΣ ΑΙΘΡΑΣ ‘Ιστορίες Λάθους στά πρ ώ τα χρισ τια νικ ά χρό ν ια

ΕΚΛΟΕΕ1Ε «ΑΙίΑΟΝΗ»

Κριτική

διαπλάθουν και συνέχουν την επιστημονικότητα του λόγου του. Όπως συμβαίνει με τις βασικές έν­ νοιες των γενών στη λογοτεχνία, της μυθοπλα­ σίας, της αφήγησης. Ενώ οι εγνωσμένες προ­ σφυγές στις άλλες «πειθαρχίες», τις οποίες απο­ δέχεται ωστόσο ο συγγραφέας, όπως γράψαμε, δηλαδή τη φιλοσοφία, την κοινωνιολογία, την αν­ θρωπολογία, τη γλωσσολογία, την επικοινωνιολογία, την ψυχανάλυση, είναι απούσες. Μέσα από τους διαδρόμους αυτών των επιστημών η διαχρο­ νική περιπέτειεα του λογοτεχνικού μύθου, θα έ­ παιρνε μείζονες διαστάσεις. Κυρίως μέσα από τον ανθρωπολογικό και τον ψυχαναλυτικό λόγο (discours). Φαίνεται όμως ότι δεν ήταν αυτό το σχέδιο του συγγραφέα. Το καταπληκτικό συμπέρασμα είναι ότι «ο λογοτε­ χνικός μύθος διατηρεί από τη φύση του αρκετά α­ πό τα χαρακτηριστικά του γένους (σ.σ. δηλ. του δράματος, του ποιήματος, του πεζογραφήματος), όπως η αφήγηση, η πλοκή, τα πρόσωπα, χωρίς ω­ στόσο ο ίδιος να μπορεί να υποκαταστήσει το γέ­ νος. Από την πλευρά του το γένος, διαθέτοντας τα δεδομένα χαρακτηριστικά του, χρησιμοποιεί το μύθο, χωρίς με τη σειρά του να μπορεί να τον υποκαταστήσει. Αυτή η αντιπαλότητα, που στο βάθος δεν είναι παρά μια ευρύτατη συμπληρωματικότητα είναι το στοιχείο που καθορίζει τις σχέσεις μύθου γένους» (σελ. 97). Το κείμενο του Ζ.Σ. κατά το μείζον μέρος γραμμέ­ νο με ρέοντα και εύγλωττο γλωσσικό τρόπο (ιδιαί­ τερα οι ενότητες του τρίτου κεφαλαίου), και κατά το έλασσον με πυκνό τρόπο, και για τούτο με δια­ φορετική την προσληπτική ευχέρεια του αναγνώ­ στη, ανήκει στα σημαντικά και μοντέρνα κείμενα συγκριτικής γραμματολογίας και θεωρίας της λο­ γοτεχνίας που διαθέτουμε στην Ελλάδα. Παρόλο που ο ίδιος δεν το υποστηρίζει άμεσα και έκδηλα, ο λογοτεχνικός μύθος αναδεικνύεται μέσα από το βιβλίο του όχι μόνον ως μυθοπλασία (fiction), δη­ λαδή ως (ανα) - μόρφωμα του έντεχνου λόγου, αλ­ λά και ως «ζων» στοιχείο ενός πολιτιστικού παρελ­ θόντος και παρόντος. Η συνενοχή του αναγνώστη - προσλήπτη επαληθεύει αυτή την άποψη και τρο­ φοδοτεί τη διαιώνιση της ανεξάντλητης ζωής αυτών των μύθων. Το βιβλίο το ίδιο, ως είδος ενός πολλαπλού γένους κι αυτό, είναι ένας χαριτωμένος «μύθος». Τα εικονι­ κά ή γραφικά παρακείμενό του είναι αποσπάσματα ενός μεταλογοτεχνικού/μεταθεατρικού «μύθου». Νίκος Κολοβός

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ «γνώσης> Μ ι κ ρ ή

σ ε ι ρ ά

με μεγάλη φροντίδα α πό τη «γνώση»

1979 -1 9 9 4 Δ εκ α πέντε χρόνια Ν ε φίλη

ΜΙΧΑΛΗΣ ΓΡΗΓΟΡΙΟΐ

ΜΟΥΣΙΚΗ

Το βιβλίο αυτό, αποτέλεσμα επίπονης και πολυετούς μελέτης, του Μιχάλη Γρηγορίου, για την διδασκαλία της μουσικής, είναι ένα μοναδικό βοήθημα για τα ωδεία και τα σχολεία, χρήσιμο στους μαθητές, τους δασκάλους και τους καθηγητές. Στις 780 σελίδες του περιλαμβάνει: την ιστορία της μουσικής, τη γέννηση και εξέλιξη των οργάνων, την ζωή και το έργο των δημιουργών, αναλύει τις διάφορες μουσικές σχολές, επεξηγεί μουσικά κινήματα και όρους. Γ ραμμένο σε απλή και κατανοητή γλώσσα, με πλούσια εικονογράφηση — 1200 φωτογραφίες και σχέδια— το βιβλίο αποτελεί σταθμό στην μουσική βιβλιογραφία της χώρας μας.

ΕΚΔΟΣΕΙ Σ ΝΕΦΕΛΗ ... Π ρ ο ω θ ο ύ ν το ε λ λ η ν ι κ ό β ι β λ ί ο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6 ΑΘΗΝΑ 106 80 - ΤΗΛ.: 3607744 - 3639962

ΗΛΙΑΣ ΠΕΤΡΟΠΟΤΛΟΣ

ΤΟ ΤΑΝΤΟ ΤΡΙ ' ΚΑΙ ΤΟ ΜΑΓΚΑΛΙ

ΚΑΡΕΚΛΕΣ ΚΑΙ ΣΚΑΜΝΙΑ

Δοκιμιογράφος με ευρύτατο φάσμα ενδιαφερόντων, λεξικογράφος, φωτογράφος, συλλέκτης, ποιητής, πεζογράφος, με μια πλούσια και εύκαμπτη γλώσσα, που πολλές φορές φθάνει σε υψηλότατα επιτεύγματα, λυρικά, ή μη, με χιούμορ, ασυμβίβαστος ανατροπέας, ο Η λίχς Πετρόπουλος αποτελεί μοναδική παρουσία στα ελληνικά γράμματα. Οι εκδόσεις ΝΕΦΕΛΗ καταθέτουν τώρα, στους έλληνες αναγνώστες το πλούσιο έργο του (κυρίως λαογραφικό) σε μια νέα σειρά.

Επίσης κυκλοφορούν ΤΑ ΜΙΚΡΑ ΡΕΜ ΠΕΤΙΚΑ ΕΓΧ Ε ΙΡ ΙΔ ΙΟ Ν ΤΟΤ Κ Α Λ Ο ϊ ΚΛΕΦΤΗ ΠΤΩΜΑΤΑ, ΠΤΩΜΑΤΑ, ΠΤΩΜΑΤΑ ΚΑΛΙΑΡΝΤΑ · Τ Ε ΙΡΟ Λ Ο Γ ΙΑ ΙΩΑΝΝΟΤ ΑΠΟΚ Α Λ ΤΤΙΣ Ο ΤΟΥΡΚΙΚΟΣ ΚΑΦΕΣ ΕΝ ΕΛΛΑΔΙ Ο ΜΥΣΤΑΞ · ΤΟ ΜΠΟΥΡΔΕΛΟ ΤΟ ΑΓΙΟ ΧΑΣΙΣΑΚΙ

ΕΛΛΗΝΙΚΕΣ Σ ΙΔ Ε Ρ ΙΕ Σ · Τ Η Σ ΦΥΛΑΚΗΣ Η ΜΥΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1968-1974 - 1982-1991 Αρετίνου ΤΑ ΑΚΟΛΑΣΤΑ ΣΟΝΕΤΑ Η ΦΟΥΣΤΑΝΕΛΑ · Η ΕΘΝΙΚΗ ΦΑΣΟΥΛΑΔΑ Τ Ο ΠΟ Ρ · ΠΟΤΕ ΚΑΙ ΤΙΠΟΤΑ ΚΥΡΙΩΣ ΑΥΤΟ (κολάζ)

ΤΑ Σ ΙΔ Ε Ρ Α , Η ΛΑΣΠΗ, ΤΑ ΜΠΑΣΤΟΥΝΙΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΝΕΦΕΛΗ

...προωθούν το ελληνικό βιβλίο ___________ ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 106 80, ΤΗΛ.: 3607744___________

ΓΙΑ ΝΝ Η Σ ΒΑΡΒΕΡΗ

Τά ποιητικά βιβλία τού ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΡΒΕΡΗ

Ο ΚΥΡΙΟ Σ

• ΠΙΑΝΟ ΒΥΘΟΥ

ΦΟΓΚ

• Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟ ΣΤΡΩΝΕΙ • ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΠΟΛΕΜΟΥ • ΤΟ ΡΑΜΦΟΣ - ΕΝ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓφ

ΕΚΔΟΣΕ ΙΣ Υ Ψ Ι Λ Ο Ν Ζ.Πηγής 34, Τηλ.: 3638257

β ιβ λ ιο γ ρ α φ ικ ό

δ ελτίο

Αρ. 356 1 Ιουλίου - 31 Αυγούστου 1995 Επιμέλεια: Έφη Απάκη

ΗΤΑ=ΙΝΟΜΗΣΗτων βιβλίων γίνεται με βάση το γνωστό Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑτων περιοδικών δεν περιλαμβάνονται εβδομαδιαία έντυπα ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΔελτίο συντάσσεται με την πολύημη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Φ ιλοσ οφ ία

Γ ενικά Έργα Βιβλιογραφία

Γ ενικά

ΝΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Κ. Παιδικά και νεανικά Βιβλία του 19ου αιώνα. Αθήνα, Εταιρεία Ελληνικού Λογο­ τεχνικού και Ιστορικού Αρχείου, 1995. Σελ. 527. Δρχ. 7.280. ISBN 960-201-115-7.

Η φιλοσοφική σκέψη στην Ελλάδα από το 1828 ως το 1922. Τόμος Α’. Αθήνα, Γνώση, 1995. Σελ. 535. Δρχ. 6.970. ISBN 960-235-580-8.

ΣΤΑΪΚΟΣ Κ.Σ. Τα τυπωμένα στη Βιέννη ελληνικά Βιβλία 1749-1800. Αθήνα, Ίδρυμ α Ελληνικού Πολιτι­ σμού, 1995. Σελ. 427. Δρχ. 8.000.

ISBN 960-7622-00-6.

Βιβλιοθηκονομία CARLO V. DE. Η θαυμαστή ιστορία του Βιβλίου. Μετ. Α. Κόκκαλη. Αθή­ να, Δελφίνι, 1995. Σελ. 149. Δρχ.

1.040. ISBN 960-309-197-9.

Τύπος ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ Α. Ο ελληνικός προεπαναστατικός τύπος. Αθή­ να,Ίδρυμα Ελληνικού Πολιτι­ σμού, 1995. Σελ. 224. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-7622-01-4.

ΞΗΡΟΠΑΪΔΗΣ Γ. Ο Heidegger και το πρόβλημα της οντολογίας. Τόμος Α’. Αθήνα, Κριτική, 1995. Σελ.

202. Δρχ. 2.600. ISBN 960-218106-0. ΠΑΤΕΛΛΗ I. Η φιλοσοφία του Hobbes. Αθήνα, 1995. Σελ. 213. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7087-12-7.

Τάδε έφη Μαρκ Τουαίην. Επιλ. μετ. Ν.Σ. Γεωργίου. Αθήνα, Ερμείας, 1995. Σελ. 158. Δρχ. 2.285.

ISBN 960-216-103-5.

ΡΗΓΟΥ Μ. Η ετερότητα του άλλου. Αθήνα, Πλέθρον, 1995. Σελ. 123. Δρχ. 1.870. ISBN 960-348-025-8.

ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΣ Δ.Ζ. Αιτιότητα. Β’ έκδοση. Θεσσαλονίκη, Σύγχρο­ νη Παιδεία, 1995. Σελ. 224. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-357-003-6.

POWERS J. Φιλοσοφία και νέα φυσική. Μετ. I. Κυπριανίδης. Τ. Τσιαντούλας. Ηράκλειο, Πανεπι­ στημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1995. Σελ. 252. Δρχ. 2.535. ISBN 960-7309-42-1.

ΓΚΙΚΑΣ Σ. Πρακτική φιλοσοφία. Αθήνα, ΣαΒΒάλας, 1995. Σελ. 330. Δρχ. 3.120. ISBN 960-460-007-9. ΔΑΜΑΣΚΗΝΟΣ I. Διαλεκτικά. Κείμ.

- μετ. - εισ. - σχόλ. Ν.Α. Ματσούκας, Θεσσαλονίκη, Πουρναράς, 1995. Σελ. 457. Δρχ. 3.640. ISBN 960242-104-5. ΝΑΣΙΚΑΣ Α.Α. Το αίτημα της ελάχι­ στης αντίφασης. Αθήνα, Τροχαλία, 1995. Σελ. 220. Δρχ. 3.325. ISBN 960-7022-64-5.

Αρχαία φιλοσοφία ΠΑΠΑΔΗΣ Δ.Ι. Ηράκλειτος: Περί ανθρώπου. Θεσσαλονίκη, Σύγχρο­ νη Παιδεία, 1995. Σελ. 168. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-357-05-2.

Αποκρυφισμός GUENON R. Η Βασιλεία της ποσό­ τητας και τα σημεία των καιρών. Μετ. Τ. Τρίγκας. Αθήνα, Πε­

Μ τ ίο

μπτουσία, 1995. Σελ. 294. Δρχ.

3.800. ISBN 960-7176-12-Χ. ΛΟΡΜΠΕΡ Γ. Η επιστροφή του Χρί­ στου. Αθήνα, Πύρινος Κόσμος, 1995. Σελ. 136. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7327-86-1.

ROLT-WHEELER F. Οι περιπέτειες της Στρογγυλής Τράπεζας και το Άγιο Δισκοπότηρο. Μετ. Α. Δάντη. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995. Σελ. 369. Δρχ. 3.900. ISBN 960-268-068-6.

ψυχολογία Ατομική ψ υχολογία ΠΙΝΤΕΡΗΣ Γ. Διαλέγοντας σύντρο­ φο. Αθήνα, Θυμάρι, 1995. Σελ.

225. Δρχ. 2.285. ISBN 960-349007-5.

960-242-103-7. ΠΑΣΧΟΣ Π.Β. Άγιοι, οι φίλοι του Θεού. Αθήνα, Αρμός, 1995. Σελ.

310. Δρχ. 4.160. ISBN 960-710274-6. ΣΙΕΤΤΟΣ Γ.Β. Αρχαίες επιβιώσεις στη χριστιανική λατρεία. Αθήνα, Aldebaran, 1994. Σελ. 398. Δρχ.

3.015. ΣΚΙΑΔΑΣ Β.Γ. Σύγχρονες οσιακές μορφές. Αθήνα, 1995. Σελ. 157. Δρχ. 1.560. ISBN 960-85524-1-9. ΣΠΟΥΡΛΑΚΟΥ - ΕΥΣΤΑΘΙΟΥ Α. Ο Ακάθιστος Ύμνος. Αθήνα, Πιτσι­ λάς, 1995. Σελ. 106. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-7112-51-2.

Ε φ αρμοσ μένη ψυχολογία

MIGNE J.-P. Ελληνική Πατρολογία. Τόμος 87 Γ . Αθήναι, Κέντρον Πατερικών Εκδόσεων, 1995. Σελ.

4216. Δρχ. 3.430.

ΚΑΤΑΚΗ X. Το μωβ υγρό. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ.

354. Δρχ. 3.640. ISBN 960-344009-4.

Κ οινωνιολογία

Πα ραψυχολογία CHOPRA D. Ζωή χωρίς όρους. Μετ. Σ. Μειαξάς. Αθήνα, Aquarius, 1995. Σελ. 373. Δρχ. 3.740. ISBN 960-7002-95-4.

Θρησκεία Γενικά ΘΕΟΔΩΡΟΥ Α. «Πάτερ ημών». Αθήνα, Παρουσία, 1995. Σελ. 82. Δρχ. 1.040. ISBN 960-7601-17-3. ΚΑΡΑΒΙΔΟΠΟΥΛΟΣ Ι Α Βιβλικές μελέτες. Θεσσαλονίκη, Πουρναράς, 1995. Σελ. 406. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-4242-121-5. ΚΟΥΦΟΠΟΥΛΟΣ Τ. Λεξιλόγιο της Καινής Διαθήκης. Αθήνα, 1995. Σελ. 954. Δρχ. 7.070.

Κοινωνικές επιστήμες

ΠΑΝΝΟΣ Β. Το συνδικαλιστικό κί­ νημα μετά τη μεταπολίτευση. Αθή­ να, 1994. Σελ. 136. Δρχ. 1.040. ΓΚΙΚΑΣ Σ. Κοινωνικά προβλήματα. Αθήνα, Σαββάλας, 1994. Σελ. 219. Δρχ. 2.285. ISBN 960-7343-91-3. ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΟΥ Μ. Κοινωνιο­ λογική ιστορία του ρεμπέτικου. Αθήνα, Σέλας, 1994. Σελ. 199. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7246-13-6. ΝΟΒΑ - ΚΑΛΤΣΟΥΝΗ X. Κοινωνι­ κοποίηση. Αθήνα, Gutenberg, 1995. Σελ. 318. Δρχ. 3.950. ISBN 960-01-0575-8. ΣΕΙΡΗΝΙΔΗΣ Κ. - ΧΡΗΣΤΟΥ Γ. Η ανατολή της ουτοπίας. Αθήνα, Ινστιτούτο Κοινωνικών Μελετών. Σελ. 231. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-310-196-6.

Πολιτική ΣΤΑΥΡΟΣ ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ. Το όρα­ μα και η πράξη του πρωτοπόρου σο­ σιαλιστή. Αθήνα, Ίδρυμ α Κοινωνι­ κών - Ιστορικών «Σταύρος Καλλέργης», 1995. Σελ. 103. Δρχ.

2.080. ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΥ Ε. Οι περιφέ­ ρειες στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αθήνα, Θεμέλιο, 1995. Σελ. 511. Δρχ. 6.240. ISBN 960-310-197-4. ΓΕΩΡΓΗΣ Γ. Στις απαρχές της ελ­ ληνικής εξωτερικής πολιτικής. Αθή­ να, Κασιανιώτης, 1995. Σελ. 236. Δρχ. 5.200. ISBN 960-03-1330-Χ. ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ Α. Οικουμενισμός. Το σάβανο των λαών. Αθήνα, Ελεύ­ θερη Σκέψις, 1995. Σελ. 95. Δρχ.

1.245. ISBN 960-7199-57-Χ. ΚΟΡΔΩΔΗΣ Μ.Σ. Η σημασία των γεωγραφικών ονομάτων στο πρό­ βλημα με τα Σκόπια. Ιωάννινα, 1995. Σελ. 53. Δρχ. 1.040. ΜΑΡΑΒΕΓΙΑΣ Ν. - ΤΣΙΝΙΣΙΖΕΛΗΣ Μ. Η ολοκλήρωση της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αθήνα, Θεμέλιο, 1995. Σελ. 730. Δρχ. 8.320. ISBN 960310-198-2. ΝΙΚΟΛΑΟΥ Γ. Η οργάνωση της α­ σφάλειας στον ευρωπαϊκό χώρο. Αθήνα, Παπαζήσης, 1995. Σελ.

242. Δρχ. 3.120. ISBN 960-021093-4. ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Λ.Π. Η ασπκοδημοκρατική επανάσταση στην Ελλάδα. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 283. Δρχ. 3.120. ISBN 960309-195-2. ΠΕΤΡΙΔΗΣ Π.Β. Ευαισθησίες ιστορικο-πολιτικές και πολιτιστικές. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1995. Σελ. 350. Δρχ. 4.000.

ISBN 960-12-0465-2.

ΜΑΞΙΜΟΣ. Περί θελήσεως. Εισμει. Ν. Σαμοθράκη. Αθήνα, Αρμός, 1995. Σελ. 205. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7102-69-Χ.

ΨΗΜΜΕΝΟΣI. Μετανάστευση από τα Βαλκάνια. Κοινωνικός αποκλει­ σμός στην Αθήνα. Αθήνα, Glory Book, Παπαζήσης, 1995. Σελ.

208. Δρχ. 3.325. ISBN 960-753300-3.

ΠΕΤΡΟΥΛΑΚΟΣ Π.Α. Το πολί­ τευμα ίων ΗΠΑ. Αθήνα, Κριτική, 1995. Σελ. 390. Δρχ. 6.240. ISBN 960-218-107-9.

ΜΑΤΣΟΥΚΑΣ Ν.Α. Ο Προτεσταντι­ σμός. Θεσσαλονίκη, Πουρναράς, 1995. Σελ. 224. Δρχ. 2.080.ISBN

WOOLF S. Ο εθνικισμός στην Ευρώπη. Μετ. Ε. Γαζή. Αθήνα, Θε­ μέλιο, 1995. Σελ. 83. Δρχ. 1.040.

ΠΛΑΤΙΑΣ Α.Γ. Το νέο διεθνές σύ­ στημα. Αθήνα, Π απαζήσης, 1995. Σελ. 253. Δρχ. 3.640. ISBN

Μ τ ίο

960-02-1102-7. ΠΛΕΥΡΗΣ Κ. Η πολιτική προπα­ γάνδα. Β’ έκδοση. Αθήνα, Νέα Θέσις, 1995. Σελ. 244. Δρχ. 3.120. ΤΣΙΝΙΣΙΖΕΑΗΣ Μ.Ι. - ΧΡΥΣΟΧΟΟΥ Δ.Ν. Ευρωπαϊκή Έ νωση και δημοκρατία. Αθήνα, Σιδέρης, 1995. Σελ. 118. Δρχ. 2.000. ISBN 960-08-0049-9.

INCONTROLADO - ΒΟΥΑΠΕ. Ανπσανγκουινέτι. Μετ. Ε. Πέππα hj. Τσιούρης. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος, 1995. Σελ. 144. Δρχ. 1.870.

VEREMIS Τ. Greece’s Balkan entanglement. Athens, Eliamep, 1995. Σελ. 141. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7061-18-7. ΜΠΟΥΚΤΣΙΝ Μ. - ΡΟΜΠΕΡΤΣ A. Η οικολογία και η επαναστατική σκέψη. Μετ. Ν.Β. Αλεξίου. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος. Σελ. 91. Δρχ.

1.455.

Δίκαιο ΠΑΠΑΠΑΝΝΗΣ I. Η επιβολή του νόμου και ο Χάρτης των Ηνωμένων Εθνών. Αθήνα, Παπαζήσης, 1994. Σελ. 132. Δρχ. 1.560. ISBN 96002-1066-7. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Γ. Η αναθεώ­ ρηση του Συντάγματος. Αθήνα, Σάκκουλας, 1995. Σελ. 178. ISBN 960-232-278-0. ΡΗΤΟΣ Γ. Ελευθερία και γλώσσα. Αθήνα, Γκοβόσιης. Σελ. 149. Δρχ.

1.500.

ISBN 960-270-699-6. ΧΑΤΖΗΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Κ. Το αμφίβολο νομικό καθεστώς των πυρηνικών όπλων. Αθήνα, Σιδέρης, 1995. Σελ. 111. Δρχ. 2.000.

ISBN 960-08-0046-4.

Οικονομία ΛΙΑΡΓΚΟΒΑΣ Π.Γ. Συναλλαγματι­ κός.κίνδυνος και εμπόριο. Αθήνα, Gutenberg, 1995. Σελ. 148. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-01-0545-6. ΠΑΝΕΘΥΜΙΤΑΚΗΣ Α.Ι. Ελληνική βιομηχανία. Αθήνα, Gutenberg, 1994. Σελ. 171. Δρχ. 2.080. ISBN 960-01-0540-5.

THUROW L. Ο επερχόμενος οικο­

νομικός πόλεμος μεταξύ Ιαπωνίας, Ευρώπης και Αμερικής. Μετ. Α. Σοκοδήμος. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 495. Δρχ. 4.680. ISBN 960-236-524-4.

BRAUDEL F. Υλικός πολιτισμός, καπιταλισμός και οικονομία. Τόμος Α’. Μετ. Α. Ασδραχά. Αθήνα, Μορ­ φωτικό Ινστιτούτο Αγροτικής Τρά­ πεζας, 1995. Σελ. 697. Δρχ. 5.000.

ISBN 960-8405-13-0.

Επικοινωνίες ΔΟΥΛΚΕΡΗ Τ. Ελληνική τηλεόρα­ ση. Εμπειρική έρευνα. Αθήνα, Πα­ παζήσης, 1995. Σελ. 136. Δρχ.

1.560.

Λ αογραφ ία ΔΕΡΜΙΤΖΑΚΗΣ Μ. Το χωριό μου. Αθήνα, Θυμάρι, 1995. Σελ. 139. Δρχ. 1.560. ISBN 960-349-006-7. ΜΟΤΣΙΟΣ Γ. Το ελληνικό μοιρολόγι. Τόμος Α’. Αθήνα, Κώδικας, 1995. Σελ. 362. Δρχ. 3.640. ISBN 960-7332-08-3. ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Φ. Ανθρώπινο χρέος. Τόμος A’: Β’ έκ­ δοση. Αθήνα, Δ ωδώνη, 1995. Σελ.

413. Δρχ. 4.160. ISBN 960-248083-1.

Εκπαίδευση Η περιπέτεια της αξιολόγησης στα σχολεία μας. Επιμ. Α.Σ. Τσακαλίδης. Θεσσαλονίκη, Κώδικας, 1995. Σελ. 162. Δρχ. 2.080. ΚΑΖΑΜΙΑΣ Α.Μ. - ΚΑΣΣΩΤΑΚΗΣ Μ. Ελληνική εκπαίδευση. Αθήνα, Σείριος, 195. Σελ. 702. Δρχ. 7.280.

ISBN 960-7640-02-0. ΚΑΨΑΛΗΣ Α.Γ. - ΧΑΡΑΛΑ­ ΜΠΟΥΣ Δ.Φ. Σχολικά εγχειρίδια. Αθήνα, Έ κφραση, 1995. Σελ. 253. Δρχ. 2.700. ISBN 960-7468-04-Χ. ΚΕΝΤΡΟ ΜΑΡΞΙΣΤΙΚΩΝ Ε­ ΡΕΥΝΩΝ. Θέματα παιδείας. Τόμος ΣΤ’. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1994. Σελ. 215. Δρχ. 1.870. ISBN 960-224-722-3. ΚΟΝΤΟΠΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ - ΠΟΛΥΔΩΡΙΔΗ Γ. Εκπαιδευτική πολιτι­ κή και πρακτική: Κοινωνιολογική α­ νάλυση. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ­ ματα, 1995. Σελ. 406. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-344-100-7. ΜΑΤΣΑΓΤΟΥΡΑΣ Η.Γ. Η εξέλιξη της διδακτικής. Αθήνα, Gutenberg, 1995. Σελ. 562. Δρχ. 10.920. ISBN 960-01-0563-4.

ΓΒώσσα Ο ικολογία Οικολογία και περιβάλλον στην Ελλάδα του 2000. Επιμ. Ν.Σ. Μάργαρης. Αθήνα, Φιλιππότης, 1995. Σελ. 27. Δρχ. 2.910.

Παιδαγωγική εκπαίδευση Π αιδαγωγική ΠΑΠΑΝΙΚΟΛΑΟΥ Ρ. Οργάνωση και διαμόρφωση του χώρου στο νη­ πιαγωγείο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1994. Σελ. 222. Δρχ. 2.910. ISBN 960-03-1145-5.

GORDON Τ. Ο αποτελεσματικός γονέας. Μετ. Β. Κοντογιώργος - Τ. Ορφανίδης. Αθήνα, Ε υρωσπουδή Εκπαιδευτήρια «Κωστέα - Γείτο­ να», 1994. Σελ. 381. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-7477-01-4.

Γενικά ΒΕΡΓΗ Σ. Γλώσσα και δομή. Αθή­ να, Νεφέλη, 1995. Σελ. 194. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-211-203-4. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ X. Σημειολογία και γλωσσολογία. Β’ έκδοση. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ.

202. Δρχ. 2.495. ISBN 960-344074-4. ΤΣΟΛΑΚΗΣ Χ.Λ. Από το λόγο στη συνείδηση του λόγου. Θεσσαλονί­ κη, Βάνιας, 1995. Σελ. 364. Δρχ.

5.200.

Ελληνική γλώ σσα ΕΜΜΑΝΟΥΗΛΙΔΗΣ Π. Ιδιότυπο ορθογραφικό λεξικό. Αθήνα, Με­ ταίχμιο - Έ κφραση, 1995. Σελ. 52. Δρχ. 830. ISBN 960-7399-14-5.

Μ τ ίο

Ξ ένες γλώ σσες Γαλλο-ελληνικό λεξικό. Αθήνα, Librairie Kauffman, 1995. Σελ.

1.380. Δρχ. 7.500. ISBN 960-72562 1-2 .

AZCOITIA A.V. - ΜΑΓΚΡΙΔΗΣ Α. Ελληνο-ισπανικό λεξικό. Αθήνα, Μέδουσα, 1995. Σελ. 395. Δρχ.

3.550. ISBN 960-7014-20-0.

θετικές επιστήμες Αστρονομία ΣΠΑΝΔΑΓΟΣ Β. - ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ Ρ. - ΤΡΑΥΛΟΥ Δ. Οι αστρονόμοι της αρχαίας Ελλάδας. Αθήνα, Αίθρα. Σελ. 244. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7007-60-3.

Φ υσική MARCH R.H. Φυσική για ποιητές. Μετ. Κ. Μεργιά. Αθήνα, Δίαυλος, 1995. Σελ. 313. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7140-56-7.

δόση. Αθήνα, Πύρινος Κόσμος, 1995. Σελ. 96. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7327-87-Χ.

Ελλάδα του Ν. Χατζηκυριάκου - Γκίκα. Αθήνα, Σχήμα και Χρώμα, 1995. Σελ. 177. Δρχ. 26.000.

ΚΟΥΠΑΓΚΑΣ Θ.Α. Τα τρία DNA. Αθήνα, Αρσενίδης, 1995. Σελ. 74.

ISBN 960-253-033-2.

ΦΙΟΡΑΒΑΝΤΕΣ Β. Κωνσταντίνος Ξενάκης. Η βίωση των ορίων της μοντέρνας δημιουργίας. Αθήνα, Παρουσία, 1995. Σελ. 118. Δρχ.

8.840. ISBN 960-76-1-15-7.

ΡΩΤΑΣ Ρ.-Π. «Αποφεύγετε το στρες...!». Αθήνα, Ελληνικά Γράμ­ ματα, 1995. Σελ. 178. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-344-077-9. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΙΔΗΣ Κ. Μεταμο­ σχεύσεις: Λύση ή πρόδλημα; Αθή­ να, Υπακοή, 1995. Σελ. 18. Δρχ.

1.500.

ISBN 960-7048-06-7.

ARNAO G. Το δίλημμα ηρωίνη. Μύθοι και επιστημονική έρευνα. Μετ. Γ. Κασαπίδης. Αθήνα, Βαβέλ/Σέλας, 1995. Σελ. 253. Δρχ.

2.700. ISBN 960-7096-225-8.

BRUCKERT Ε. 100 συνταγές για να ζήσετε καλά με τη χοληστερίνη σας. Μετ. Ε. Γεδεών. Αθήνα, Βασδέκκης, 1995. Σελ. 229. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-7370-12-0.

Γεωργία

Βιολογία JACQUARD Α. Εγώ και οι άλλοι. Μετ. - επιμ. X. Καζλαρής. Αθήνα, Κάτοπτρο, 1995. Σελ. 146. Δρχ.

2.390. ISBN 960-7023-89-8.

ΔΗΜΗΤΡΑΚΗΣ Κ.Γ. Αμπελουργία. Αθήνα, 1995. Σελ. 118. Δρχ. 2.285.

ISBN 960-790124-0-Χ.

Διοίκηση επιχειρήσεων

Ια τρ ικ ή

ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ Π.-WHITMAN Κ Τα μυστικά της εμπορικής διαπραγ­ μάτευσης. Θεσσαλονίκη, Παρατη­ ρητής, 1995. Σελ. 306. ISBN 960260-618-8.

ΒΥΘΟΥΛΚΑΣ Γ. Η νέα διάσταση στην ιατρική. Αθήνα, Αδάμ, 1994. Σελ. 223. Δρχ. 3.120. ISBN 9607188-71-3.

Λευκώματα

Εφαρμοσμένες επιστήμες

ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Η.Π. Θάλασ­ σα, ο γιατρός σας. Αθήνα, Λίτσας. Σελ. 318. Δρχ. 5.200. ΓΡΙΒΑΣ Κ. Οπιοόχα. Μορφίνη - η­ ρωίνη - μεθαδόνη. Αθήνα, Νέα Σύ­ νορα, 1995. Σελ. 358. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-236-520-Χ.

ΧΑΤΖΗΦΩΤΗΣ Ι.Μ. Μακεδονική Σχολή. Η Σχολή του Πανσέληνου (1290-1320). Αθήνα, Εθνικό Ίδρυμ α Νεότητος, 1995. Σελ. 242. Δρχ. 12.480. ISBN 960-7541-00-6.

SOPHOCLEOUS S. Icons of Cyprus. 7th-20th centuiy. Nicosia, Museum Publications, 1995. Σελ.

238. Δρχ. 12.700. ISBN 99637821-1-6.

ΚΑΦΕΤΖΟΠΟΥΛΟΣ Ε. Εγκέφα­ λος, συνείδηση και συμπεριφορά. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ. 227. Δρχ. 3.640. ISBN 960-256-229-3.

Ζωγραφική

ΚΟΛΟΒΟΥ Α. Ρεφλεξολογία. Ε’ έκ-

ΚΡΙΤΣΕΛΗ - ΠΡΟΒΙΔΗI. Η Αρχαία

Μ τ ίο

ΧΡΗΣΤΟΥ X. Κ. Παρθένης. Αθήνα, Ίδρυμ α Ελληνικού Πολιτισμού, 1995. Σελ. 125. Δρχ. 5.000. ISBN 960-7622-03-0.

Γλυπτική Μέμος Μακρής. 1913-1993. Πά­ τρα, Δήμος Πατρέων, 1995. Σελ.

119. Δρχ. 3.120. ΦΑΡΑΝΤΟΣ Χ.Δ. Ξυλόγλυπτα τέ­ μπλα στην Κεντρική και Νότια Εύ­ βοια. Μέρος Α’ (Ανάτ.). Αθήνα, Εταιρεία Ευβοϊκών Σπουδών, 1994. Σελ. 125. Δρχ. 520.

Γ ραφ ικές τέχνες ΤΣΟΛΑΚΟΣ Κ.Δ. Τεχνικός οδηγός της ΟΦΣΕΤ. Αθήνα, 1995. Σελ.

246. Δρχ. 4.160.

Μουσική Ελληνικά ροκ συγκροτήματα. Τό­ μος Α’. Επιμ. Δ. Κουρέας. Αθήνα, Σιγαρέτα, 1995. Σελ. 158. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-7165-76-4. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Σ. Leonard Bernstein. Θεσσαλονίκη, Univer­ sity Studio Press, 1994. Σελ. 124. Δρχ. 1.500. ISBN 960-02-0446-’6. ΡΟΝΤΟΠΑΝΝΗΣ Β.Χ. 30 χρόνια νέο κύμα. Θεσσαλονίκη, Εκδόσεις Ουιοπιστικής Νοήσεως. Σελ. 119. Δρχ. 2.285.

Nico. Η τελευταία των μποέμ. Μετ. Μ. Οικονομοπούλου. Αθήνα, Ο δός Πανός, 1995. Σελ. 117. Δρχ.

1.560.

ISBN 960-7165-80-2.

NIRVANA. Θεσσαλονίκη, Κατσάνος. Σελ. 264. Δρχ. 2.080. ΟΛΙΒΕΡ Π. Η ιστορία του Blues. Μετ. Γ. Ανδρέου. Αθήνα, Απόπει­ ρα, 1995. Σελ. 379. Δρχ. 3.740.

ISBN 960-7034-73-2.

Ενασχολήσεις Γενικά

ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ Α. Περιγραφή εξώσεως. Ποιήματα. Θεσσαλονίκη, Χει­ ρόγραφα, 1995. Σελ. 48. Δρχ.

1.040.

ΙΝΦΑΝΤΕ Γ.Κ. Άγιος ο καπνός. Μετ. Ε. Καλλιφαιίδη. Αθήνα, Libro, 1995. Σελ. 437. Δρχ. 5.000. ISBN 960-7009-98-3.

ΘΑΛΑΣΣΙΝΟΥ Α. Της αγάπης και της λεφτεριάς. (Χωρίς εκδοτικά στοιχεία). Σελ. 17.

Αθλητισμός

ΚΑΤΕΛΑΝΗ - ΚΟΥΛΕΫ Β. Πόθοι χωρίς φιλοσοφία. Ποίηση. Αθήνα, Γκοβόστης. Σελ. 141. ISBN 960270-705-4.

BEAN Α. Ο πλήρης οδηγός διατρο­ φής αθλητών και αθλουμένων. Μει. Δ. Γεδεών. Αθήνα, Βασδέκης, 1995. Σελ. 246. Δρχ. 3.325. ISBN 960-7370-13-9.

Κλασική Φιλολογία Αρχαίοι σ υγγραφ είς ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ. Ιφιγένεια η εν Ταύροις. Εισ.-αρχ. κείμ.-μετ.-σχόλ. Θ. Παπαθανασόπουλος. Αθήνα, 1994. Σελ. 149. Δρχ. 2.080. ΠΟΛΥΒΙΟΣ. Ιστοριών Α’. Μετ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Στιγ­ μή, 1995. Σελ. 218. Δρχ. 3.430.

ISBN 960-268-153-0.

Λογοτεχνία Ποίηση Φωνές ’94. Ποιητική ανθολογία 1994. Επιμ. Τ. Κόρφης και Ο. Αλεξάκης. Αθήνα, Πρόσπερος, 1995. Σελ. 77. Δρχ. 1.040. ISBN 9607255-14-3. ΑΝΔΡΙΩΤΗΣ Γ. Ταξίδι στην αγάπη. Αθήνα, 1994. Σελ. 34. ΑΡΓΥΡΙΟΥ Θ. Της μνήμης μου φι­ λώ το αμμοχάλικο. Αθήνα, Ροή, 1995. Σελ. 32. ΒΑΪΟΣ Χ.Κ. Δεκαπέντε ποιητικά κείμενα μνήμης από τη βασιλεύ­ ουσα. Αθήνα, Πλέθρον, 1994. Σελ. 45. Δρχ. 935. ISBN 960-348014-2. ΓΚΙΚΑΣ Γ. Ο νέος Ηρακλής. Αθή­ να, Παιδικές Εκδόσεις, 1995. Σελ. 95. ΓΚΟΡΠΑΣ Θ. Τα ποιήματα. (19571983). Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1995. Σελ. 266. Δρχ. 5.720.

Ορφέα. Μετ. Δ.Θ. Γκότσης - Α. Πετρίδης. Πάφος, Εταιρεία Λογοτε­ χνών Πάφου, 1995. Σελ. 69. Δρχ.

2.000. ISBN 9963-7789-5-Χ.

Π εζογραφία Ιστορίες του στρατού από την ελλη­ νική λογοτεχνία. Αθήνα, Αιγόκερως, 1995. Σελ. 156. Δρχ. 1.245.

ISBN 960-322-058-2.

ΛΑΜΝΑΤΟΣ Β. Κοσμάς ο Αιτωλός. Αθήνα, Μαυρίδης, 1995. Σελ. 71. Δρχ. 2.080. ISBN 960-347-008-2.

ΑΓΓΕΛΙΔΟΥ Β. Τα απομνημονεύ­ ματα του Περικλή. Ο ρόλος της Ασπασίας. Αθήνα, Πιτσιλάς, 1995. Σελ. 318. Δρχ. 3.430. ISBN 9607112-52-0.

ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ Γ. Άνθρωποι και σκιές. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη, 1995. Σελ. 51. Δρχ. 725. ISBN 960-7033-44-2.

ΑΝΤΑΙΟΣ Π. Έ φοδος στον ουρα­ νό. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Γνώση, 1995. Σελ. 657. Δρχ. 6.240. ISBN 960-235-178-6.

ΜΑΡΙΝΗ Ν. Πεταλούδα συλλογής. Αθήνα, Ερμείας, 1995. Σελ. 32.

ISBN 960-216-106-Χ.

ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ Α. Το χαμένο παι­ χνίδι. Αθήνα, Αγρα, 1995. Σελ.

145. Δρχ. 1.980. ISBN 960-325137-2.

ΜΠΕΚΑΣ Μ. Νυχτοτροπισμοί. Αθή­ να, Στοχαστής, 1995. Σελ. 44.

ISBN 960-303-052-Χ. ΜΙΧΑΛΟΠΟΥΛΟΣ X. Ψηφιδωτό. Καβάλα, 1995. Σελ. 31. ΡΗΝΙΩΤΗ Ρ. Εξόριστο φως. Αθή­ να, Λωτός. Σελ. 32. Δρχ. 1.500. ΣΙΔΕΡΗΣ Γ. Τα ποιητικά. Επιλογή. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1995. Σελ. 359. Δρχ. 2.080. ISBN 960224-733-9. ΣΤΑΜΑΤΕΛΟΣ Γ. Η θυσία. Αθήνα, Εντροπία, 1994. Σελ. 44. Δρχ. 700. ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ. Η μπαλάντα του αυτοδεμένου «Προμηθέα». Θεσσα­ λονίκη, 1995. Σελ. 31. ΤΖΑΝΕΤΑΚΗΣ Γ. Ονείρου έρως. Ποιήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 45. ISBN 960-03-07023. Στίχοι γραμμένοι πάνω στο νερό. Ανθολογία ιαπωνικής ποίησης. Μετ. Τ. Γεωργίου. Αθήνα, Σμίλη, 1994. Σελ. 75. Δρχ. 1.870. ΕΜΡΕ Γ. «Πάλι ξεχείλισες τρελή καρδιά...» Ποιήματα. Μετ. Η. Μήλας. Αθήνα, Φλώρος. Σελ. 149. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7178-05-Χ. ΡΙΛΚΕ Ρ.Μ. Τα

σονέττα στον

ΑΡΒΑΝΙΤΗ - ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ Μ. Ο παππούς απ’ την Οντέσσα. Αθήνα, Γκοβόστης. Σελ. 158. Δρχ.

2.000. ISBN 960-270-708-9. ΒΑΣΙΛΕΙΑΔΗΣ Ν. Ο συμβολαιο­ γράφος. Αθήνα, Νεφέλη, 1995. Σελ. 52. Δρχ. 1.040. ISBN 960211-205-0. ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ Β. Ο τρομερός μήνας Αύγουστος. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 404. Δρχ. 3.120. ΠΑΛΑΜΑΣ Α. Και διηγώντας τα να κλαις - και να γελάς. Διηγήματα. Αθήνα, Φιλιππότης, 1995. Σελ.

206. Δρχ. 2.600. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Οι ερωτύλοι. Νουβέλες. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 328. Δρχ. 3.900. ISBN 960360-400-3. ΔΡΥΛΛΗΣ Γ. Το κολάζ και οι σκιές. Διηγήματα. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 158. ISBN 960-360356-2. ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ Λ. Σοφίας το α­ νάγνωσμα. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 185. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-03-1344-Χ. ΘΕΟΔΩΡΙΔΗΣ Μ. Λεηλασία ο ­ νείρων. Αθήνα, Π ιτσιλάς, 1995.

Μ τ ίο

Σελ. 159. Δρχ. 1.560. ISBN 9607112-48-2. ΙΩΑΝΝΟΥ Γ. Η μόνη κληρονομιά. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ. 43. Δρχ. 750. ISBN 960-04-0924-2. ΚΑΓΙΟΣ Π. Και ξαφνικά χιόνισε χρόνια. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Κα­ στανιώτης, 1995. Σελ. 346. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-03-1121-8. ΚΟΖΑΚΟΥ - ΤΣΙΑΡΑ Ο. Ο γάργα­ ρος βυθός. Διηγήματα. Αθήνα, Gutenberg, 1995. Σελ. 190. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-01-0558-8. ΚΟΥΛΟΥΡΗΣ Χ.Ν. Η αιχμάλωτη νύχτα. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Νέα Σκέψη, 1995. Σελ. 140. Δρχ.

1.660. ISBN 960-85574-0-2. ΜΑΡΚΑΚΗΣ Μ. Το προπολεμικό σπίτι. Αθήνα, Το Ροδακιό, 1995. Σελ. 128. ΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ Κ. Το μυθιστό­ ρημα της νύχτας. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ. 52. Δρχ. 1.200. ISBN 960-04-1040-2. ΜΠΟΝΤΗΣ Γ. Λαμπερά αγκάθια. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 254.

ISBN 960-360-256-6. ΜΠΡΟΥΝΤΖΑΚΗΣ Ξ.Α. Γυναικωνίτης. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 164. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-03-1187-0. ΝΤΟΥΠΑΣ Α. Ο μεταλλικός γιος. Αθήνα, Μέδουσα, 1995. Σελ. 159. Δρχ. 1.560. ISBN 960-7014-18-9. ΟΡΦΑΝΟΣ Α. Το κάλεσμα του Κιλι­ μάντζαρο. Αθήνα, Ελληνική Ευρωεκδοτική, 1994. Σελ. 429. Δρχ.

2.910. ISBN 960-241-048-5. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Β. Ασε την πόρ­ τα ανοιχτή! Μυθιστόρημα. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ. 339. Δρχ.

3.500.

ISBN 960-04-1057-7. ΠΙΤΣΙΠΙΟΣ Ι.Γ. Ο πίθηκος Ξουθ ή τα ήθη του αιώνος. Αθήνα, Ν εφέ­ λη, 1995. Σελ. 186. Δρχ. 1.870.

ISBN 960-211-218-2. ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ Δ. Χωρικά ΰδατα. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 471. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-03-0745-8. ΠΡΙΟΒΟΛΟΣ Γ. Αυτοί που νύχτω­

Μ τ ίο

σαν στο δρόμο. Αθήνα, Ακτή, 1995. Σελ. 176. Δρχ. 2.285. ISBN 9607614-02-Χ. ΣΙΔΕΡΗΣ Γ. Τα πεζά. Επιλογή. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1995. Σελ. 353. δρχ. 2.080. ISBN 960224-737-1. ΣΜΥΡΙΑΔΟΥ Δ. Χρυσόσκονη στα δάκτυλα. Αθήνα, Gutenberg, 1995. Σελ. 62. Δρχ. 1.560. ISBN 960380-000-7. ΣΤΑΜΑΤΙΟΥ Γ. Ο Λάκης και η Τζίλντα. Οκτώ διηγήματα με ζώα. Αθή­ να, Χατζηνικολή, 1995. Σελ. 73. Δρχ. 1.000. ISBN 960-264-108-8. ΤΣΑΚΟΥ - ΚΟΝΒΕΡΤΙΝΟ Τ. Τ’ α­ ναπάντεχα. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 218. Δρχ. 2.080. ISBN 960-90143-0-5. ΦΛΩΡΑΚΗΣ Δ. Πέρα από την έρη­ μο του μίσους. Μυθιστόρημα. Αθή­ να, Απειρον, 1995. Σελ. 204. Δρχ.

2.080. ΦΩΚΟΣ Σ. Δε λένε ποτέ καλημέρα τη νύχτα. Αθήνα, Οδυσσέας, 1995. Σελ. 204. Δρχ. 2.285. ISBN 960210-223-3 ΧΡΥΣΟΧΟΟΥ I. Εδώ, Σμύρνη... ε­ δώ Σμύρνη... Β’ έκδοση. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 202. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-236-521-8. Καρδιά από σαντιγί. Ερωτικές ιστο­ ρίες γυναικών. Επιλ-μετ. Κ. Χατζιδάκη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 185. Δρχ. 2.080. ISBN 96003-0806-3.

GUIMARD Ρ. Τα γεγονότα μιας ζω­ ής. Μετ. Σ. Μωραΐτη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 159. Δρχ.

1.560.

ISBN 960-236-491-2.

GRANDES Α. Οι ηλικίες της Λουλού. Απόδ. Γ. Ράικος. Αθήνα, Κριτική, 1995. Σελ. 239. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-218-111-7.

ISBN 960-236-528-5.

GIROUD F. Μεγάλε μου έρωτα... Μετ. Ν. Ντουζέ - Μ. Ρομπλέΰ. Αθή­ να, Ωκεανίδα, 1995. Σελ. 121. Δρχ. 1.455. ISBN 960-7213-85-8. ΚΑΦΚΑ Φ. Η δίκη. Μετ. Α. Κοτζιάς. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ. 253. Δρχ. 3.000. ISBN 960-04-1043-7. ΚΑΦΚΑ Φ. Ο πύργος. Μετ. Α. Κο­ τζιάς. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ.

373. Δρχ. 3.800. ISBN 960-041042-9. ΚΛΑΡΚ Α. Αποχαιρετισμός στη γη. Μετ. Ρ. Καρακατσάνη. Αθήνα, Κά­ κτος, 1995. Σελ. 290. Δρχ. 2.600.

CLELAND J. Φάνι Χιλ. Αναμνήσεις μιας γυναίκας της ηδονής. Μετ. Λ. Μαράς. Αθήνα, Αφροδίτη, 1995. Σελ. 246. Δρχ. 2.200.

CONNOLY C. Η στέρνα. Μετ. Μ. Δούνα. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995. Σελ. 239. Δρχ. 2.600. ISBN 960-221-093-1.

LEIGH FERMOR Ρ. Τα βιολιά του Σαιν Ζακ. Μετ. Μ. Βοσταντζή. Αθή­ να, Εστία, 1995. Σελ. 146. Δρχ.

2.200. ISBN 960-05-0516-2.

MCLNEMEY J. Μανχάταν. Μετ. Σ. Τριανταφύλλου. Αθήνα, Πόλις, 1995. Σελ. 584. ISBN 960-478-12-6.

MERIME Ρ. Κολόμπα. Μετ. Γ.Λ. Μαντούβαλος. Αθήνα, Μαύρίδης, 1994. Σελ. 191. Δρχ. 2.600. ΜΕΡΝΤΟΧ Α. Ο πράσινος ιππότης. Μετ. Τ. Βεκιαρέλλη. Αθήνα, Χατζηνικολή, 1995. Σελ. 589. Δρχ.

5.000.

ISBN 960-264-102-9. ΜΙΡΜΠΩ Ο. Το ημερολόγιο μιας καμαριέρας. Μετ. Μ. Λυκούδης. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

350. Δρχ. 3.120. ISBN 960-031047-5.

WALTERS Μ. Εκδίκηση από το πα­ ρελθόν. Μετ. Τ. Χριστοπούλου. Αθήνα, Plus, 1995. Σελ. 355. Δρχ.

1.250. ISBN 960-360-371-6.

MODIANO Ρ. Το άρωμα της Υβόννης. Μετ. Β. Νικολοπούλου - Ν.

Douge. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 222. Δρχ. 2.285. ISBN 960236-507-2.

JELLOUN Τ.Β. Η πρώτη αγάπη εί­ ναι πάντα η τελευταία. Διηγήματα. Μετ. Ν. Σιδέρη. Αθήνα, Νέα Σύνο­ ρα, 1995. Σελ. 218. Δρχ. 2.285.

BARKER C. Τα βιβλία του αίματος. Τόμος Β’. Μετ. Ρ. Μπέργκνερ. Αθή­ να, Τρίτων, 1994. Σελ. 203. Δρχ.

2.285. ISBN 960-7479-07-6.

BERNIERES L. DE. To μαντολίνο του λοχαγού Κορέλι. Μετ. Μ. Αγγελίδου. Αθήνα, Ψ υχογιός, 1995. Σελ. 614. Δρχ. 4.900. ISBN 960274-119-8.

BUCHNER G. Λενις. Μετ. Ν.

Pechermejer - Μιχαηλίδη. Αθήνα, Ευθύνη, 1995. Σελ. 51. Δρχ. 520.

ISBN 960-7033-47-7. ΝΕΙΛΟΡ Γ. Οι γυναίκες της οδού Μπρούσιερ. Μυθιστόρημα. Μετ. Γ. Κοδαλένκο. Αθήνα, Κασιανιώτης, 1995. Σελ. 254. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-1336-9.

DURRELL L. Κωνστάνς ή συνήθει­ ες μοναχικών. Μετ. - επιμ. Ο. Λαμψίδου. Αθήνα, Ελληνική Ευρωεκδοτική, 1994. Σελ. 443. Δρχ.

4.160. ISBN 960-241-049-3.

DJAOUT Τ. Οι θεσμοφύλακες. Μετ. Α. Μεταφτσή - Παπαευαγγέλου. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ.

217. Δρχ. 1.870. ISBN 960-256228-5.

DJIAN Ρ. Δολοφόνοι. Μετ. Π. Ζαχοπουλου - Βλάχου, Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 260. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-236-510-2.

DICK Ρ.Κ. Valis. Μετ. X. Λιθαρής. Αθήνα, Parsec, 1995. Σελ. 356. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7218-74-4.

SAGAN F. Περαστική θλίψη. Μετ. Σ. Μωραΐτη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 205. Δρχ. 1.870. ISBN 960-236-522-6.

SHIELDS C. Η δημοκρατία του έ­ ρωτα. Μετ. Ε. Καλλιφατίδη. Αθήνα, Ωκεανίδα, 1995. Σελ. 424. Δρχ.

4.260. ISBN 960-7213-66-1.

SCHIFANO J.-N. Ναπολπάνικα χρονικά. Μετ. Μ. Παπαδήμα. Αθή­ να, Εστία, 1995. Σελ. 197. Δρχ.

2.800.

ISBN 960-05-0622-1.

SMITH Μ.Μ. Χωρίς επιστροφή. Μετ. Ρ. Δεκαβάλλα. Αθήνα, Μέ­ δουσα, 1995. Σελ. 351. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-7014-19-7.

TABUCCHI Α. Ο μαύρος άγγελος. Διηγήματα. Μει. Τ. Κονβερτίνο. Αθήνα, Εστία, 1995. Σελ. 152. Δρχ.

2.100. ISBN 960-05-0534-9.

TWAIN Μ. Ο Γουίλσον ο σαΐνης. Μετ. Γ. Παπαδογιάννης. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 297. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-309-158-8.

TREVOR W. Δύο ζωές. Μετ. Β. Τσιμπούκης. Αθήνα, Οδυσσέας, 1995. Σελ. 393. Δρχ. 4.160. ISBN 960-210-216-0. ΦΑΙΝΤ Α. Ό λα ψέματα. Μει. Ν. Λαζάνης. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 112. Δρχ. 1.000. ISBN 960360-362-7. ΦΙΤΖΕΡΑΛΝΤ Φ.Σ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Μονοπάτια της αγάπης. Μει. Κ. Γιαννοπούλου. Αθήνα, Παλινιρόμ. Σελ. 125. Δρχ. 1.380.

HADLEY J.P. Υπόθεση «Φιλάδελφος». Αθήνα, Plus , 1995. Σελ. 18, Δρχ. 700.

Μελέτες Θεωρία της ποίησης. Ποίηση της θεωρίας. Πρακτικά Συμποσίου. Επιμ.-εισ. Κ. Μπόκλουντ - Ααγοπούλου. Θεσσαλονίκη, Παρατηρη­ τής, 1995. Σελ. 251. Δρχ. 2.910.

ISBN 960-260-772-5. Νικόλαος Κονεμένος. Έ νας ριζο­ σπάστης λόγιος του 19ου αιώνα. Πρακτικά Επιστημονικού Συμποσί­ ου. Πρέδεζα, Δήμος Πρέβεζας, 1995. Σελ. 162. Δρχ. 2.080. ISBN 960-85489-3-4. Παιδική λογοτεχνία. Θεωρία και πράξη. Τόμος Β’. Επιμ. Α. Κατσίκη Γκίδαλου. Αθήνα, Κασιανιώτης, 1994. Σελ. 310. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-1257-5. ΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΥ Φ. Η λογοτεχνία ως μαρτυρία. Θεσσαλονίκη, Παρα­ τηρητής, 1995. Σελ. 240. Δρχ.

2.910. ISBN 960-260-773-4. ΚΑΣΙΝΗΣ Κ.Γ. Η των προσφυών λέξεων εφάρμοσις εις τα πράγματα. Αθήνα, Χατζηνικολή, 1995. Σελ.

157. Δρχ. 2.100. ISBN 960-264106-1. ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ Κ.Π. - ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ Θ.Δ. - ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Κ.Ε. Για την Ιωάννα Τσάτσου. Αθή­ να, Ευθύνη, 1995. Σελ. 39. Δρχ.

520. ISBN 960-7033-45-0.

ΜΠΕΝΑΤΣΗΣ Α. Κωνσταντίνος Θεοτόκης. Πάθη - δράση - κώδικες. Αθήνα, Επκαιρότητα, 1995. Σελ.

292. Δρχ. 3.300. ISBN 960-205317-8. ΠΑΠΑΝΤΩΝΑΚΗΣ Γ„Δ. Πίνακας λέξεων των εκδομένων ποιημάτων του Μίλτου Σαχτούρη. Αθήνα, Οδυσσέας, 1995. Σελ. 95. Δρχ.

1.350. ISBN 960-210-234-9. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ X. Σχολές και ρεύ­ ματα σιη νεοελληνική λογοτεχνία. Κλασικισμός. Β’ έκδοση. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ.

83. Δρχ. 1.245. ISBN 960-344-0736. ΣΑΧΙΝΗΣ Α. Μελέτες για την κριτι­ κή λογοτεχνία. Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1995. Σελ. 179. Δρχ. 1.500. ΣΤΕΡΠΟΥΑΑΣ Δ. Οι μαθητευόμενοι της οδύνης. Αθήνα, Ο δός Πανός, 1995. Σελ. 102. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-7165-77-2. ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Κ.Ε. Ο ποιητικός νουςτου Γ.Θ. Βαφόπουλου. Αθήνα, Ευθύνη, 1995. Σελ. 49. Δρχ. 520.

ISBN 960-7033-46-9.

VITTI Μ. Ο Κάλδος και η εποχή του. Αθήνα, Στιγμή, 1995. Σελ. 125. Δρχ. 2.285. ISBN 960-269-150-6. ΓΛΙΝΣΚΑΠΑ Σ. Κ.Π. Καδόφης και η ρώσικη ποίηση του «Αργυρού Αιώνα». Απόδ. Μ. Αλεξανδρόπουλος. Αθήνα, Δλεφίνι, 1995. Σελ. 152. Δρχ. 1.560. ISBN 960309-141-3.

ORSINA V. Ο στόχος και η σιωπή. Εισαγωγή στην ποίηση του Μ. Αναγνωστάκη. Αθήνα, Νεφέλη, 1995. Σελ. 149. Δρχ. 1.870. ISBN 960211-223-9.

Δοκίμια ΒΛΑΧΟΥ A. - BENTON Τ. GRUNDMANN R. Κοινωνία και φύ­ ση. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ.

183. Δρχ. 2.600. ISBN 960-309193-6. ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ Β.Α. Χαοτική πολιτική. Αθήνα, Κ ονιδάρης, 1995. Σελ. 190. Δρχ. 2.080. ISBN

Μ τ ίο

960-7136-64-0.

-

. ΚΑΤΣΑΡΟΣ Μ. Αυτοκρατορική πραγματικότητα. 3η σύγχρονη μπροσούρα. Αθήνα, Ί δ μ ω ν, 1995. ΜΑΡΙΝΕΣΚΟΥ - ΧΥΜΟΥ Μ. Ελληνορουμανικές πνευματικές σχέσεις. Αθήνα, Τροχαλία, 1995. Σελ. 139. Δρχ. 1.660. ISBN 960-7022-63-7. ΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟΣ Φ. Κοινωνιολο­ γική προσέγγιση του λογοτεχνικού έργου. Αθήνα, Εναλλακτικές Εκδόσεις, 1995. Σελ. 88. Δρχ.

1.560. ISBN 960-427-033-8.

Θέατρο Γενικά ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ Ν. Κάλλος - Μή­ δεια. Αθήνα, Μέγαρο Μουσικής Αθηνών - Καστανιώτης, 1995. Σελ. 181. Δρχ. 10.400. ISBN 96003-1134-Χ.

ΓΚΟΥΡΟΠΑΝΝΗΣ Β. Μήδεια. Αθή­ να, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 67. Δρχ. 1.560. ISBN 960-03-0741-5. ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ X. Το θέατρο της Αντίστασης. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1995. Σελ. 178. Δρχ.

1.660. ISBN 960-224-729-0.

ΡΑΦΑΗΛΙΔΗΣ Β. 20 κείμενα για 127 αιρέσεις. Αθήνα, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, 1995. Σελ. 90. Δρχ. 1.455. ISBN 960-7058-37-2.

ΑΝΤΕΡΣΟΝ Ρ. Τσάι και συμπά­ θεια. Μετ. Κ. Λειβαδέας. Αθήνα, Δωδώνη, 1995. Σελ. 96. Δρχ.

1.900. ISBN 960-248-721-6.

ΣΤΕΦΑΝΟΥ Γ. Πώς παραδίδονται οι γυναίκες. Φωτογραφική αναπα­ ραγωγή της Α’ εκδόσεως. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 126. Δρχ.

1.560. ISBN 960-309-203-7.

KOLTES Β.-Μ. Αγώνας νέγρου και σκύλων. Θέατρο. Τόμος 8ος. Μετ. Σ. Κιούση. Αθήνα, Γαλλικό Ινστι­ τούτο Αθηνών, 1995. Σελ. 139. Δρχ. 1.560. ISBN 960-8473-02-0.

ΤΣΑΚΝΙΑΣ Σ. A propos. Αναστοχασμοί και σχόλια. Αθήνα, Στιγμή, 1995. Σελ. 118. Δρχ. 2.395. ISBN 960-269-149-2.

ΜΥΣΣΕ Α. ΝΤΕ. Δεν παίζουν με τον έρωτα. Θέατρο. Μετ. X. Παρίση. Αθήνα, Γαλλικό Ινστιτούτο Αθη­ νών, 1995. Σελ. 85. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-8473-01-2.

Ιστορία Γενικά

ΜΠΟΥΛΓΚΑΚΩΦ Σ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Κρατική εξουσία και Ορθόδοξη Εκκλησία. Αθήνα, Μήνυμα, 1995. Σελ. 205. Δρχ. 2.700. ISBN 9607298-51-9.

ΓΕΡΟΛΥΜΑΤΟΣ Γ.Σ. Αγρίνιο Δρό­ μοι που γράφουν ιστορία. Αθήνα, Μαυρομμάτη, 1994. Σελ. 305. Δρχ. 3.120. ISBN 960-220-726-4.

ΝΤΕΜΠΟΡ Γ. Πανηγυρικός. Μετ. Κ. Οικονόμου. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος, 1995. Σελ. 80. Δρχ. 1.245.

ΔΗΜΑΡΑΣ Κ.Θ. - ΣΒΟΡΩΝΟΣ Ν. Η μέθοδος της ιστορίας. Αθήνα, Άγρα, 1995. Σελ. 168. Δρχ. 2.910.

ISBN 960-325-134-8.

ΝΤΕΜΠΟΡ Γ. Τι είναι ο Λετρισμός. Μετ. Α. Ζαγκούρογλου. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος, 1995. Σελ. 72. Δρχ. 1.140.

PETTIFER J. Οι Έλληνες. Η χώρα και οι άνθρωποι μεταπολεμικά. Μετ. Μ. Βιδίτσου κ.ά. Αθήνα, Μ αραθιάς, 1995. Σελ. 351. Δρχ. 3.950.

Μύ

ΚΑΛΠΑΞΗΣ Θ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Ελεύ­ θερα. Τομέας II. Ρέθυμνο, Πανεπι­ στήμιο Κρήτης, 1994. Σελ. 229 + Σχέδια + πίν. Δρχ. 8.320. ISBN 960-85468-3-4. ΛΑΓΚΑΔΑΣ Α. Θήρα: Η Πομπηία της προϊστορικής Ελλάδος. Αθήνα, 1995. Σελ. 80. Δρχ. 3.380.

Έ ργα

ΝΤΑΛΤΑΣ Π. Δοκίμια διδακτικής της μετάφρασης. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1995. Σελ. 234. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-205-311-9.

ABBOTT Ε.Α. Η επίπεδη χώρα. Μετ. Ν. Δούκας. Αθήνα, ΝΙΚΚΑΝ, 1995. Σελ. 125. Δρχ. 1.765. ISBN 960-85011-2-1.

960-364-097-2.

Α ρχαιολογία Γιώργος Γεννηματάς. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 277. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-236-518-8. Τα μάρμαρα του Παρθενώνα στο Βρετανικό Μουσείο. Μετ. Ο. Αβραμίδης. Αθήνα, Δ ιόπτρα, 1995. Σελ. 150. Δρχ. 8.320. ISBN

Μ αρτυρίες ΑΠΑΝΝΙΤΟΠΟΥΛΟΣ Γ.Λ. Οχυρό Ιστίμπεη. Αθήνα, 1995. Σελ. 45. Δρχ. 830. ΠΡΗΓΟΡΟΠΟΥΛΟΣ Κ. Έ να ς για­ τρός στην Αφρική. Αθήνα, 1994. Σελ. 236. Δρχ. 3.120. ISBN 96090004-0-1. ΖΟΥΜΠΟΥΛΗ Μ.Σ. Σταματία Μαστρογιαννοπούλου. Αθήνα, Τήνος, 1995. Σελ. 192. Δρχ. 1.765. ISBN 960-273-101-Χ. ΚΑΚΛΑΜΑΝΑΚΗ Ρ. Ο Γιώργος Γεννηματάς που γνώρισα. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 139. Δρχ.

1.800.

ISBN 960-360-342-2. ΚΟΑΛΙΑΣ Θ. Σιωπηλός μάρτυρας. Αθήνα, Παρασκήνιο, 1995. Σελ.

101. Δρχ. 1.560. ΜΑΡΑ - ΜΙΧΑΛΑΚΕΑ Δ. Γυναικείες φυλακές Αβέρωφ. Αθήνα, Άγρα, 1995. Σελ. 28. Δρχ. 830. ISBN 960325-139-9. ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ Κ. Αρχίστε από δω τον Γ Παγκόσμιο Πόλεμο! Αθή­ να, Το Ποντίκι, 1995. Σελ. 166. Δρχ. 2.080. ISBN 960-8402-38-7. ΠΑΠΑΣΤΡΑΤΗΣ Σ. Μέρες του 1943-1944 στην Εύβοια. Αθήνα, Χατζηνικολή, 1995. Σελ. 207. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-264-105-3. ΠΕΛΑΓΙΔΗΣ Σ. Ο Ελληνισμός του Τορόντο της Μελβούρνης και του Σίδνεύ. Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης, 1995. Σελ. 86. Δρχ. 1.500. ISBN 960-343-303-9. ΣΥΓΤΡΟΣ Α. Απομνημονεύματα. Τόμοι Α + Β ’+ Γ . Αθήνα, Δημι­ ουργία, 1995. Σελ.

142+151+120. Δρχ. 2.080 (ο κάθε τόμος).

ΑΠΝΤΑΪΚ Τ. Αναζητώντας τον ε­ αυτό μου. Μνήμες. Μετ. Σ. Παπασταύρου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 341. Δρχ. 4.160. ISBN 960-03-0797-0. ΦΟΥΡΙΑΤΙΚ. Επιχείρηση Καραμπίνα ZR. Η συνωμοσία για τη δολοφο­ νία του Κένεντι και του Κάστρο. Μετ. Κ. Μάρακα. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1995. Σελ. 242. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-224-739-8. ΧΟΝΕΚΕΡ Ε. Σημειώσεις από τη φυλακή. Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1995. Σελ. 264. Δρχ. 2.600. ISBN 960-224-40-1.

Β ιογρ αφ ίες Ο δρόμος για την ελευθερία. Η αυτοβιογραφία του Νέλσον Μοντέ­ λα. Μετ. Τ. Ρόκας. Αθήνα, Τέρζο Βιβλία, 1994. Σελ. 638. ISBN 9607631-02-1. ΒΟΥΡΝΑΣ Τ. Θεόφιλος Καΐρης. Αθήνα, Μπούζας. Σελ. 338. Δρχ.

3.950. ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΣ Μ. Αναμνήσεις (1867-1957). Β’ έκδοση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 409. Δρχ.

4.160. ISBN 960-03-1326-1. ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ Σ. Ανδρούτσος. Αθήνα, Σελ. 365. Δρχ. 3.950.

Οδυσσέας Μπούζας.

ΚΩΣΤΙΟΣ Α. Δ. Μητρόπουλος. Ζωή και έργο. Αθήνα, Ίδρ υμ α Ελληνι­ κού Πολιτισμού, 1995. Σελ. 93. Δρχ. 3.000. ISBN 960-7622-05-7.

BERNHARD Τ. Αυτοβιογραφία. Μετ. Β. Τομανάς. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ. 584. Δρχ. 5.720. ISBN 960-256-226-9.

Ελληνική Ιστορία Γυναίκες και ιστορία. Πρακτικά Συμποσίου. Επιμ. G. Duby - Μ.

Perrot. Μετ. Κ. Καρλαύτη. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ.

220. Δρχ. 2.600. ISBN 960-34067-1. Ο σιωπηλός πόλεμος. Η δράση των ελληνικών υποβρυχίων 1940-1944. Αθήνα, Ναυτικό Μουσείο Ελλά­ δος, 1995. Σελ. 149. Δρχ. 3.120.

ΑΫΔΙΚΟΣ Ε.Γ. Τοπική ιστορία και τοπική κοινωνία. (Ανάτ.). Νιγρίτα, 1995. Σελ. 33. ΒΟΡΔΩΝΗΣ Γ.Α. Κατοχική Αντί­ στασις, Δεκεμβριανά, κομμουνιστι­ κή ανταρσία 1946-49. Αθήνα, Ελεύθερη Σκέψις, 1995. Σελ. 413. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7199-58-8.

- ΜΕΝΤΒΕΝΤΙΕΦ I. Βυζαντινή δι­ πλωματία. Μετ. Π. Ματέρη - Δ. Πατέλης. Αθήνα, Ελληνικά Γράμμα­ τα, 1995. Σελ. 222. Δρχ. 2.495.

ISBN 960-344-060-4. ΦΙΣΕΡ - ΦΑΜΠΙΑΝ Σ. Μέγας Αλέ­ ξανδρος. Το όραμα της ειρήνης των λαών. Μετ. Μ. Κόντη. Αθήνα, Κονιδάρης, 1994. Σελ. 411. Δρχ. 4.680.

ISBN 960-7136-67-5.

ΓΟΥΝΗΣ Ν. Γενική έρευνα για τη γενέτειρα και τη δράση του καλόγε­ ρου Σαμουήλ του Κουγκίου. Αθήνα, 1995. Σελ. 175. Δρχ. 2.600.

Π αγκόσμια Ιστορία

ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ Φ.Σ. Ημερολόγιο. Διχασμός 1916-1919. Αθήνα, Δω ­ δώνη, 1995. Σελ. 532. Δρχ. 6.240.

ISBN 960-248-707-0.

ΒΡΥΩΝΗΣ Σ. Η καθ’ ημάς Ανατο­ λή. Μετ. Λ. Γυιόκα. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1995 . Σελ. 152. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-288-034-1.

ΚΟΛΟΒΟΣ Δ.Ι. Η Ιτέα Παρνασίδας. Αθήνα, Πιτσιλός, 1995. Σελ.

301. Δρχ. 3.120. ISBN 960-711250-4.

ΝΕΡΑΝΤΖΗ - ΒΑΡΜΑΖΗ Β. Μεσαι­ ωνική ιστορία της Κύπρου μέσα από τις βυζαντινές πηγές. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1995. Σελ. 144. Δρχ.

1.560.

ΛΑΣΚΑΔΑΣ Α. Έλληνες θαλασσο­ πόροι και εξέρευνηταί. Αθήνα, 1995. Σελ. 80. Δρχ. 4.160. ΜΕΛΑΣ Σ. Το αθάνατο ’21. Συλλο­ γικό έργο, περιοδικό «Ελληνική Δη­ μιουργία». Αθήνα, Π απαδήμας, 1995. ISBN 960-209-294-0. ΜΕΛΑΣ Σ. Το έπος του 1940. Συλλογικό έργο, περιοδικό «Ελληνική Δημιουργία». Αθήνα, Π απα δή μα ς, 1995. ISBN 960206-293-2.

ΣΚΑΛΙΕΡΗΣ Γ.Κ. Η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντος. Αθήνα, Ελεύθε­ ρη Σκέψις, 1995. Σελ. 110. Δρχ.

1.245. ISBN 960-7199-56-1.

INALCIK Η. Η Οθωμανιή Αυτοκρα­ τορία. Η κλασική περίοδος 13001600. Μει. Μ. Κοκολάκης. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995. Σελ. 455. Δρχ.

5.720. ISBN 960-221-097-4.

MEEKS D. - MEEKS C.F. Η καθη­ μερινή ζωή των Αιγυπτιακών θεών. Μετ. Σ. Βλοντάκης. Αθήνα, Π απα­ δήμας, 1995. Σελ. 399. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-206-354-8.

ΤΣΟΥΡΚΑ - ΠΑΠΑΣΤΑΘΗ Δ.-Ε. Η Ελληνική Εμπορική Κομπανία του Σιμπίου Τρανσυλβανίας 16361848. Θεσσαλονίκη, ΙΜΧΑ, 1994. Σελ. 446. Δρχ. 4.680. ISBN 9607387-04-Χ.

ΦΡΑΝΚΛΙΝΟΣ Β. Οι Ινδιάνοι. Μετ. Σ. Κοτρώτσιος. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος, 1995. Σελ. 50. Δρχ. 1.040.

ΦΙΛΙΠΠΑΣ Α. Λευκάδα, η ομηρική Ιθάκη. Αθήνα, Νεφέλη, 1995. Σελ.

144. Δρχ. 1.560. ISBN 960-211212-3.

Ελλάδα

ΧΑΤΖΗΑΝΤΩΝΙΟΥ Κ. - ΚΟΡΜΑΛΗΣ Α. Χειμάρρα: Το άπαρτο κά­ στρο του Ελληνισμού. Αθήνα, Πε­ λασγός, 1995. Σελ. 60. Δρχ. 830.

WORDSWORTH C. Ελλάδα. Μια περιπλάνηση στα τοπία και την ιστο­ ρία της. Μετ. - απόδ. Π. Δημουλέας. Αθήνα, Εκάτη, 1995. Σελ. 386. Δρχ. 12.480. ISBN 960-7437-12-8. ΟΥΝΤΑΛΤΣΟΒΑ Ζ. - ΛΙΤΑΒΡΙΝ Γ.

ταξίδια

ΓΚΙΚΑΣ Γ.Π. Κάστρα - ταξίδια. Τό­ μος Ε’. Αθήνα, Αστήρ, 1995. Σελ.

564. Δρχ. 4.000. ISBN 960-203335-5.

Κ όσμος ΒΟΠΑΤΖΟΓΛΟΥ Β.Η. Οι γειτονιές των απίστων. Οδοιπορικό στη Μ. Ασία. Β’ έκδοση. Αθήνα, Φιλιππότης, 1995. Σελ. 164.

Μ τ ίο

ΒΡΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Ε.Α. Οδοιπορικό στη Λιβύη. Αθήνα, Πελασγός, 1995. Σελ. 136. Δρχ. 2.600. ISBN 960-7137-04-3. Γνωρίζω την ΕΜάδα. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 12. ISBN 960-360377-5.

Παιδικά

δεία - δημοκρατία. Τεύχος 13-14. Δρχ. 900.

βιβλίου. Διπλό τεύχος 355. Δρχ.

1.500.

ΑΚΤΗ. Περιοδικό λογοτεχνίας και κριτικής. Τεύχος 23. Δρχ. 1.250.

ΔΙΑΔΡΟΜΕΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 38. Δρχ. 650.

ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 53. Δρχ. 700.

ΔΡΟΣΕΛΗ. Τριμηναία έκδοση. Τεύ­ χος 2.

ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. Τεύχος 30. Δρχ.

350. ΑΝΑΠΤΥΞΗ. Δελτίο ΕΒΕΑ. Τεύχη 6, 7.

Γνώσεις Γνωρίζω την ΕΜάδα. Αθήνα, Πατάκης, 1995, Σελ. 12. ISBN 960-360377-5 ΣΦΗΚΑΣ Γ. Βιότοποι της ΕΜάδας. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 40.

ISBN 960-360-344-9.

Ελεύθερα αναγνώ σματα ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Ν. Ο μικός ΟΜανδός. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 66. Δρχ. 3.640. ISBN 960309-201-0. ΛΟΪΖΟΥ Μ. Η μητερούλα μας η Ρω­ σία. Αθήνα, Κέδρος, 1994. Σελ.

211. Δρχ. 2.000. ISBN 960-040962-5.

DISNEY W. Άρμστρονγκ, το ρο­ μπότ. Αθήνα, Ψ υχογιός, 1995. Σελ. 32. Δρχ. 1.800. ISBN 960274-156-2.

DISNEY W. Η πηγή της νιότης. Αθήνα, Ψ υχογιός, 1995. Σελ. 32. Δρχ. 1.800.

DISNEY W. Ο ναός του χρυσού ήλι­ ου. Αθήνα, Ψ υχογιός, 1995. Σελ.

32. Δρχ. 1.800. ΡΟΥΑ Κ. Το σπίτι που πετάει. Μετ. Τ. Καραγιώργη. Αθήνα, Κέδρος, 1995. ISBN 960-04-0938-2. ΧΑΛΕΒΙ Ν. Το παιδί και τ’ αστέρι. Μετ. Τ. Καραγιώργη. Αθήνα, Κέ­ δρος, 1995. Σελ. 66. Δρχ. 1.000.

ISBN 960-04-0939-0.

Περιοδικά

ΑΝΕΣΠΕΡΗ ΙΩΝΙΚΗ ΓΗ. Μηνιαία α­ νεξάρτητη έκδοση. ΦύΜο 42-43. ΑΝΟΙΧΤΟΙ ΟΡΙΖΟΝΤΕΣ. Ειδικό τεύ­ χος 924. ΑΝΤΙ. Δεκαπενθήμερη πολιτική και πολιτιστική επιθεώρηση. Τεύχη 582, 583,584. Δρχ. 400. ΑΠΟΨΕΙΣ. Περιοδική έκδοση. Πα­ ράρτημα 9.

ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΗ ΚΟΙΝΟΤΗΤΑ. Τεύ­ χος 32. Δρχ. 500. ΕΛΕΥΘΕΡΟ ΠΝΕΥΜΑ. Έρευνα στοχασμός - τέχνη - κριτική. Τεύχος 96. Δρχ. 1.040. ΕΛΕΥΣΙΣ. Τρίμηνη πολιτιστική έκδο­ ση. Τεύχος 7-8. Δρχ. 1.500. ΕΛΙΤΡΟΧΟΣ. Τριμηνιαία έκδοση. Τεύχος 6. Δρχ. 1.500.

Ο ΑΡΑΜΠΑΣ ΤΟΥ ΑΓΡΙΝΙΟΥ. Τεύ­ χος 42. Δρχ. 500.

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ. Περιοδικό της ΕΜηνικής κοινότητας Γοττίγγη. Τεύχος 3. Δωρεάν.

ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Περιο­ δική έκδοση. Τεύχος 26. Δωρεάν.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΙΕΘΝΗΣ Τεύχος 2. Δρχ. 500.

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ. Τριμηνιαίο περιοδι­ κό. Τεύχος 55. Δρχ. 2.000.

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΦΙΛΟΣΟΦΙΚΗ ΕΠΙΘΕ­ ΩΡΗΣΗ. Επιστημονικό περιοδικό. Τεύχος 34. Δρχ. 1.560.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ. Ετήσια επιθεώρηση. Τεύχος 29. Δρχ. 9.500. ΤΟ ΒΗΜΑ ΤΩΝ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΕΠΙ­ ΣΤΗΜΩΝ. Τεύχος 16. ΒΥΖΑΝΤΙΝΑΙ ΜΕΛΕΤΑΙ. Διεθνής ε­ πιστημονική επετηρίς. Τόμος ΣΤ’. Δρχ. 5.200. ΠΑΤΙ. Μηνιάτικη επιθεώρηση. Τεύ­ χος 239-241. Δρχ. 1.000. ΓΛΩΣΣΑ. Περιοδική έκδοση γλωσσι­ κής παιδείας. Τεύχος 36. Δρχ. 700. Η ΓΝΩΜΗ ΤΗΣ ΚΑΛΛΙΘΕΑΣ. ΦύΜα 12,13,14. Δρχ. 100. ΓΥΝΑΙΚΑ. Το κλασικό γυναικείο πε­ ριοδικό. Τεύχη 1121-1122. Δρχ.

1 .000 . ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ­ χος 163. Δρχ. 1.000. ΔΕΛΤΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΝΑΥΠΛΙΟΥ. Τεύχος 81.

ΑΓΟΡΑ ΧΩΡΙΣ ΣΥΝΟΡΑ, τριμηνι­ αία επιθεώρηση. Τεύχος 1. Δρχ.

1.040.

ΔΕΛΤΙΟ ΚΕΝΤΡΟΥ ΜΙΚΡΑΣΙΑΤΙ­ ΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ. Τόμος 10ος, 1994. Δρχ. 5.200.

ΑΙΟΛΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ. Γλώσσα - παι­

ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του

Μ τ ίο

ΕΙ. Τεύχος 9. Δρχ. 650. ΤΑ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΑ. Τριμηνιαίο πε­ ριοδικό. Τεύχος 37-38. Δρχ. 2.400.

ΓΛΩΣΣΑ.

ΕΛΛΩΤΙΑ. Ετήσια έκδοση δήμου Χανίων.Τόμος4. ΕΜΒΟΛΙΜΟΝ. Τριμηνιαία επιθεώρη­ ση. Τεύχος 25-26. Δρχ. 2.080. ΕΝΔΟΧΩΡΑ. Τεύχος 40. Δρχ. 500. ΕΝ ΧΟΡΩ. ΦύΜα 17,18. Δρχ. 500. ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ Γ.ΓΕ.Τ. Τεύχη Μάιος, Ιούνιος 1995. ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟ. Τρίμηνο λογοτεχνι­ κό περιοδικό. Τεύχος 31. Δρχ. 1.200. ΕΞΩΠΟΛΙΣ. Περιοδικό λόγου και τέ­ χνης. Τεύχος 2. Δρχ. 1.040. ΕΠΙΓΝΩΣΗ. Τεύχος 54. Δρχ. 2. Ο ΕΡΑΝΙΣΤΗΣ. Τόμος 20, 1995. Δρχ. 5.200. ΕΥΘΥΝΗ. Περιοδικό ελευθερίας και γλώσσας. Τεύχος 283,284. Δρχ. 500. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ. Τεύχος 18. Δρχ. 800. ΗΧΟΣ ΚΑΙ HI-FI. Τεύχη 268, 269. Δρχ. 800. ΘΕΣΕΙΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύ­

χος 52. Δρχ. 1.400.

129. Δρχ. 100.

ΙΑΤΡΙΚΗ. Μηνιαία έκδοση Εταιρείας Ιατρικών Σπουδών. Τόμος 67, τεύχος 6. Τόμος 68, τεύχος 1.

ΟΙ ΝΙΚΗΤΕΣ. Φύλλα 188,189. Δρχ. 1.

ΙΒΥΚΟΣ. Μηνιαία επιθεώρηση για τον ποιητικό λόγο. Φύλλο 8. Δρχ. 250. ΙΣΤΟΡΙΑ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΗ. Τεύχος 325. Δρχ. 700. ΤΑ ΙΣΤΟΡΙΚΑ. Περιοδική έκδοση ι­ στορικών σπουδών. Τεύχος 22. Δρχ.

1.800. ΙΧΝΕΥΤΗΣ. Τεύχος 13. Δρχ. 1.500. ΚΑΘ’ ΟΔΟΝ.Τετραμηνιαία έκδοση του Θεολογικού Συνδέσμου. Τεύχος 9. Δρχ. 2.000. Η ΛΕΞΗ. Ελληνική και ξένη λογοτε­ χνία. Τεύχος 127. Δρχ. 1.800. Η ΛΕΣΧΗ ΤΩΝ ΕΚΠΑΙΔΕΥΤΙΚΩΝ. Τεύχος 10. Δρχ. 250. ΜΕΣΣΗΝΙΑΚΑ ΝΕΑ. Φύλλα 6, 7. Δρχ. 200. Η ΜΥΚΟΝΙΑΤΙΚΗ. Φύλλο 75. ΝΑΥΠΑΚΤΙΑΚΗ. Φύλλα 74, 75. Δρχ. 150. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Τεύχη 1632-1635. Δρχ. 650. ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. Τεύχος 129-130. Δρχ. 600. ΝΕΑ ΠΑΙΔΕΙΑ,Τεύχος 74. Δρχ. 900. ΝΕΑ ΠΡΟΟΠΤΙΚΗ. Ιδθήμερη επα­ ναστατική εφημερίδα. Φύλλα 127,

ΝΟΜΑΡΧΙΑΚΗ ΑΥΤΟΔΙΟΙΚΗΣΗ ΚΟΖΑΝΗΣ. Φύλλο 2. ΟΔΗΓΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ. Δρχ. 1.500.

Τεύχος

1.

ΠΑΝΑΙΓΥΠΤΙΑ. Τεύχος 64. Δρχ. 1. ΠΑΡΑΛΛΑΞΗ. Κινηματογραφική ε­ φημερίδα. Τεύχος 16. Δωρεάν. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Έκδοση για την κοι­ νωνία και τον πολιτισμό στην Κοζάνη. Τεύχος 84. Δρχ. 200. ΠΛΑΤΩΝ. Δελτίου της Εταιρείας Ελλήνων Φιλολόγων. Τόμος 46 (τεύ­ χη 91/92). Δρχ. 4.160.

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΚΕΨΗ. Δίμηνη περιο­ δική έκδοση γραμμάτων και τεχνών. Φύλλο 191. ΣΥΝΑΞΗ. Τριμηνιαία έκδοση σπουδής στην Ορθοδοξία. Τεύχος 54. Δρχ. 1.200. ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΑΙΓΥΠΤΙΩΤΩΝ. Φύλλο 224. ΤΕΤΡΑΔΙΑ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗΣ. Τριμηνι­ αία περιοδική έκδοση. Τεύχος 50. Δρχ. 1.000. · ΤΟΠΟΣ. Επιθεώρηση αστικών και περιφεριακών μελετών. Τεύχος 9. Δρχ. 2.645. ΤΟΤΕ. Περιοδικό για την Ελληνική ι­ στορία. Τεύχος 55. Δρχ. 700.

ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΖΩΗ. Μηνιαίο περιο­ δικό. Τεύχος 89-90. Δρχ. 1.500.

Η ΦΩΝΗ ΤΟΥ ΒΕΛΕΣΤΙΝΟΥ. Φύλ­ λο 18. Δρχ. 150.

Ο ΠΟΛΙΤΗΣ ΔΕΚΑΠΕΝΘΗΜΕΡΟΣ. Τεύχη 8,9. Δρχ. 500.

ΧΟΡΟΣ. Τρίμηνη έκδοση. Τεύχος 18. Δρχ. 800.

ΠΟΡΦΥΡΑΣ. Τριμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 74. Δρχ. 1.000.

ΧΡΟΝΙΚΟ. Όργανο του Κεντρικού Ισραηλιτικού Συμβουλίου της Ελλά­ δος. Τεύχη 137,138.

ΠΡΟΣΕΓΓΙΣΗ. Περιοδική έκδοση ε­ νημέρωσης και έκφρασης του ψυχια­ τρικού νοσοκομείου Πέτρας Ολύμπου. Τεύχος 12. Δωρεάν. Ο ΡΑΜΠΑΓΑΣ ΚΙ’ Ο ΣΚΥΛΟΣ. Μηνιάτικη έμμετρη εφημερίδα. Φύλλο 195. Δρχ. 50. ΣΥΓΚΡΙΣΗ. Ετήσια έκδοση. Τεύχος 6. Δρχ. 2.080. ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ. Τριμηνιαία έκδοση. Τεύχος 55. Δρχ. 2.500.

ARTI. Η τέχνη σήμερα. Τεύχος 25. Δρχ. 2.500.

THETIS. Band 2,1995. Drs. 10.400.

MARKETING AGE. Τεύχος 1. Δρχ.

2.080.

MEDIA VIEW. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 6. Δρχ. 600.

UNICEF ΚΑΙ ΚΟΣΜΟΣ. Τεύχος 22.

CTL. Τεύχος 22.

ΠΑΡΑΛΕΙΨΗ Στο προηγούμενο τεύχος (Σεπτέμβριος 1995, σελ. 70) «ο δαί­ μων του τυπογραφεί­ ου», στη συνέντευξη της Ιζαμπέλ Αλιέντε, απάλειψε το όνομά της Mercedes Roldan, η οποία επικοινώνησε τηλεφωνικώς με τη συγγραφέα κι έκανε τη μετάφραση της συνέντευξης από τα Ισπανικά.

Ζητείται νέος, για τρίωρη πρωινή εξω­ τερική εργασία, τετράκις της εβδομά­ δας (Δευτ., Τετ., Πέμπτη, Παρασκευή). Προτιμητέος κάτοχος δικύκΑου.

Ε π ικ ο ιν ω ν ή σ τ ε π ε ρ ιο δ ικ ό το ΔΕΝΤΡΟ τηΒ. 7 24 55 5 3

Μ τ ίο

κριτικογρα φ ια Αρ. 356 1 Ιουλίου - 31 Αϋγούστου1995 Επιμέλεια: Μαρία Τρουπάκη

Στην Κριτικογραφια περιλαμβάνονται όλες οι επώνυμες βι­ βλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις των ελληνικών εκδόσεων που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και αθηναϊκότύπο. Περιλαμβάνονται επίσης και κριτικές δημοσιευμένες στον πε­ ριοδικό και επαρχιακό τύπο, όσες ήταν δυνατό να εξασφαλί­ σουμε ή μας απέστειλαν οι συντάκτεςτους.

Θ ρ ησ κε ία Harrison S.E.: Προλεγόμενα στη με­ λέτη της ελληνικής θρησκείας. Ο Διό­ νυσος (Γ. Σαρηγιάννης, Νέα, 22/8)

(Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 11/7) Μεντής Σ.: Φορολογία εισοδήματος (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 11/7)

Π ο λ ιτ ικ έ ς ε π ισ τή μ κ ς - Π ο λ ιτ ικ ή

Δ ίκ α ιο

Ψ υ χ ο λ ο γ ία Rieman F.: Τετραλογία του φόβου (Β. Σπάθή, Διαβάζω, 354)

Ο ικ ο ν ο μ ία Ανασιασιάδης Τ, κ.ά. Μηχανογρα­ φημένη λογιστική και εμπορική δια­ χείριση (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 29/8) Βερναρδάκης Α.Ν.: Περί που εν Ελλάδι εμπορίου (Σ.Π. Σπέντζας, Καθημερινή, 6/8) Δελής Κ. κ.ά. : Το κόστος χρήσεως του κεφαλαίου στην ελληνική βιομηχανία (Σ. Χαλιώρης, Κέρ­ δος, 29/8) Κανελλόπουλος Κ. κ.ά.: Παραοικο­ νομία και φοροδιαφυγή (Σ. Χαλιώ­ ρης, Κέρδος, 29/8) Κράτσης Α.Σ.: Πρακτικά φορολογι­ κά μαθήματα πίνακες (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 11/7) Μαγίνα Α.: Κυβερνητική λογιστική

Μ τ ίο

Ντελόρ Ζ.: Η οντότητα ενός ανθρώ­ που (Π.Κ. Ιωακειμίδης, Βήμα, 16/7) Ντεριντά Ζ.: Φαντάσματα του Μαρξ (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθερο­ τυπία, 5/7)

Δοξιάδης Κ.: Εθνικισμός. (Τ. Παππάς, Διαβάζω, 354) Θεοδωράκης Α.: Οι Ευρωπαϊκές προοπτικές και η ελλάδα (Σ. Ευσταθιάδης; Βήμα, 6/8) Θεοφάνους Α.: Οι οικονομικές πτυχές και επιπτώσεις μιας ομο­ σπονδιακής λύσης του κυπριακού προβλήματος (Σ.Ι. Καργάκος, Οι­ κονομικός Ταχυδρόμος, 31/8) Ιωακειμίδης Π.Κ.: Η αναθεώρηση της Συνθήκης του Μάαστριχτ (Σ. Ντάλης, Αυγή, 20/8) Λαμπρόπουλος Β.Α.: Χαοτική πολι­ τική (Γ. Πλαχοόρης, Λόγος, 16/7) Μητραλιάς Γ.: Γιουγκοσλαβία (Σ. Ντάλης, Αυγή, 27/8) Μπαλλής Δ.: Διεθνείς σχέσεις και παραπληροφόρηση (Τ. Παππάς, Διαβάζω, 354) Μποτόπουλος Κ.: Σοσιαλιστές και ε­ ξουσία (Θ. Διαμαντόπουλος, Οικο­ νομικός Ταχυδρόμος, 13/7), (Β. Καπετανγιάννης, Καθημερινή, 15/8)

Κατράνης Α.: Η Διεθνής οικονομική κρίση και το χρέος του τρίτου κό­ σμου. Η Διάσταση του Διεθνούς Δι­ καίου (Σ. Ντάλης, Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 31/8) Κοροτζής Ι.Χ.: Η ευθύνη του θαλάσ­ σιου μεταφορέα σύμφωνα με τους κανόνες Χάγης - Βίσμπι (Σ. Χαλιώ­ ρης, Κέρδος, 11/7) Παπαδημητρίου Γ.: Συνταγματικά Επίκαιρα 1992-1993 (Σ. Σπέντζας, Καθημερινή, 6/8) Ρομιγί Ζ.: Ο Νόμος στην Ελληνικήσκέψη (Π. Κουνενάκη, Καθημερι­ νή, 16/7), (Μ Φάις, Ελεύθερος Τύ­ πος, 23/7)

Λ αογραφ ία Μότσιος Γ.: Το ελληνικό μοιρολόι (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 16/8), (Κ. Βαλαβάνης, Ελεύθερη Ώρα, 30/6)

Ε κ π α ίδ ευ σ η Λαμπριανίδης Λ.: Περιφερειακά πανεπιστήμια στην Ελλάδα (Φ. Μαλκίδης, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 24/8) Κορνπέ Α.: Κουμπούρες δεν υπάρ­ χουν (Μ. Καΐρη, Καθημερινή, 23/7)

Ο ικ ο λ ο γ ία Σφήκας Γ.: 1) Εθνικοί Δρυμοί, 2) Βιότοποι της Ελλάδας (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 6/8) Τσίπηρας Κ.: Για τα δικαιώματα των ζώων (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 2/7)

Μ αθη μα τικά Β ιο λ ο γ ία

τρου 1720-1940 (Μ. Πιτένης, Δια­ βάζω, 354) ΝτιντερόΝ.: Το παράδοξο μετονηθοποιό (Β. Ρούβαλης, Ελευθερο­ τυπία, 2/8)

Γλώσσα Κριαράς Ε.: Λεξικό της σύγχρονης ελληνικής δημοτικής γλώσσας (Σ.Ι. Αρτεμάκης, Ναυτεμπορική, 9/7), (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 9/7), (Γ. ΜΑΤΖ, Αυγή, 23/7) Μπατσαλιά Φ. - Σελλά - Μάζη Ε.: Γλωσσολογική προσέγγιση στη θε­ ωρία και τη διδακτική της μετάφρα­ σης (Γ. Κεντρωτής, Διαβάζω, 354).

Κ λασ ική Φ ιλ ο λ ο γ ία

Τ έχνες

Πλάτων: Τίμαιος. Επιμ. Β. Κάλφας (Π. Κουνενάκπ, Καθημερινή, 9/7), (Α. Παναγόπουλος, Βήμα, 23/7) Χαρίτων Αφροδισιεύς: Χαιρέας και Καλλιρόη (Ν. Μπακουνάκης, Βήμα, 6/8), (Κ. Παπαντωνόπουλος, Καθη­ μερινή, 25/7), (Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 31/8)

Βαρδέρης Γ.: Πλατεία Θεάτρου (Γ. Σαρηγιάννης, Νέα, 5/7) Κλιάφα Μ. - Λέτσιος Δ.: Γυναίκες της γης (Α. Παπαδάκη, Αυγή, 2/7) Κρανιδιώτης Π.: Προσωπικές πηγές και λόγος της πλαστικής εικόνας (Ρ.Π. Ρώτας, Καθημερινή, 23/7) Μακρυκώστας X.: Αντώνιος Βασιλάκης (Δ.Χ.Π., Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 27Π) Πλίνιος ο πρεσδυτερος: Περί της Αρχαίας Ελληνικής Ζωγραφικής (Γ. Κουβαράς, Καθημερινή, 29/8) Σταμέλος Δ.: Νεοελληνική Λαϊκή τέχνη (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στερεός, 961-962) (Φ. Τριάρχης, Δραμινή, 1/6) Τζατζής Α.Ι. - Τράμπας Σ.Δ. (Επιμ.) Τα Σκιαθίτικα καράβια (Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος, Κα­ θημερινή, 29/8) Τολίκα Ο.: Παγκόσμιο Λεξικό της Μουσικής (Δ. Σταμέλος, Ελευθερο­ τυπία, 9/8) Φεσσά - Εμμανουήλ Ε.: Η Αρχιτε­ κτονική του Νεοελληνικού θεά­

Βλασσοπούλου - Κιτσάκη Φ.: Το κρύσταλλο του ονείρου (Θ.Μ. Πολί­ της, Ε λεύθερος Στερεός, 963-964) Γκόρπας Θ.: Τα ποιήματα 19571983 (Δ. Δ α σκα λόπουλος, Ν έα, 11/7) Δαββέτας Ν.: Το κίτρινο σκοτάδι του Βαν Γκογκ (Ν. Κώτσιου, Διαβά­ ζω, 354) Κακαλίδης Δ.: Εναύσματα (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 30/6) Καραβίτη Ν.: Προς τα πού πεθαί­ νουμε Ιωάννη; (Γ. Πλαχούρης, Λό­ γος, 2/7) Κοζίας Γ.: 1) Ζωολογικός κήπος 2) Ο Μάρτυρας που δεν υπήρξέ (Κ. Αογαράς, Αυγή, 23/7), (Β. Καλαμα­ ράς, Διαβάζω, 354) Μαλακάσης Μ.: Άπαντα (Θ.Μ. Πο­ λίτης, Ημερήσια Μ εσολογγίου, 3337 και 40-45) Μάναρης Ζ.: Καθειρκτός σκαλιστός καημός (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 16/7)

Σπανδάγος Β., κ.ά.: Οι Μαθηματι­ κοί της Αρχαίας Ελλάδος (Σ. Καργάκος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 27/7) Dawkins R.: Ο τυφλός ωρολογοποιός (Γ. Μαλάνης, Καθημερινή, 4/7)

π ο ίη σ η

Μαυρίδου Ε.: Ωδή στη μάνα (Φ. Τριάρχης, Παρατηρητής Σερρών, 21/6, Δραμινή, 15/6) Παπαγεωργίου X.: Απειλή (Κ. Ακρι­ βός, Αυγή, 16/7) Παστελλάς Α: Μεταθανατίως αποσχηματισθείς (Ο. Σέλλα, Καθημερι­ νή, 18/7) Πολιτόπουλος Θ.Κ.: Ωδή στην Αι­ τωλοακαρνανία (Δ. Γιάκος, Εξόρ­ μηση, 1/7) Ρέππας Β.: Κραυγή οργής,φτωχών και καταφρονεμένων (Δ. Παπακων­ σταντίνου, Ριζοσπάστης, 6/7) Σέρρας Δ.: Η Ζάκυνθος στην ελλη­ νική και ξένη ποίηση (Γ. Πλαχού­ ρης, Λόγος, 16/7) Σοφιανός Κ.: Το φάντασμα του υποβολέα (Π. Μπουκάλας, Καθη­ μερινή, 4/7) Σταμάτης Κ.: Αξιοπιστία (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 7/7) Συμεών (Ιερομόναχος): Συμεών μνήμα (Γ. Μπαλούρδος, Εξόρμη­ ση, 1/7) Σχοινιάς Σ.: Αχαιών Ακτή (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 21/7) Φραγκόπουλος Θ.Δ.: Η άλλη γρα­ φή (Ε. Χουζούρη, Διαβάζω, 354) Χαραλαμπίδης Κ.: Μεθιστορία (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 22/8) (Ν. Κώτσιου, Διαβάζω, 354) Άσμπερι Τ.: 1) αυτοπροσωπογρα­ φία σε κοίλο κάτοπτρο, 2) Συρμός σκιά (Ν.Η. Ξυδάκης, Καθημερινή, 30/7), (Ε. Αρανίτσης, Ελευθερο­ τυπία, 5/7) Πάουντ Ε.: Τα άσματα της Λίζας (Β. Καραλής, Διαβάζω, 354) Φαριάντ Φ.: Ουρανός χωρίς διαβα­ τήριο (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 9/7)

Π εζο γρ α φ ία Αντονάς Α.: Οι δύο μισοί (Β.Κ. Κα­ λαμαράς, Διαβάζω, 354) Αξιώτης Δ.: Ξώβεργα με μέλι (X. Παπαγεωργίου, Αυγή, 27/8) Αποστολίδης Α.: Το χαμένο παιχνί­ δι (X. Ξανθάκης, Ελευθεροτυπία, 2/7), (Σ. Κούλογλου, Βήμα, 16/7) Βάρδας Ο.: Πώς μας βλέπουν (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 7/7) Βασιλειάδης Ν.: Ο συμβολαιο­ γράφος (Β. Χατζηβασιλείου,

Μ τ ίο

Ελευθεροτυπία, 2/8) Βουτυράς Δ.: Άπαντα Β’ (Γ. Κεντρωτής, Διαβάζω, 354), (Β. Χατζηδασιλείου, Ελευθεροτυπία, 26/7) Γεωργόυ Τ.: Ο τοίχος των μελανο­ δοχείων (Π. Μπουκάλας, Καθημε­ ρινή, 18/7) Γκιώνης Δ.: Τώρα θα δεις (Π. Κορο­ δέσης, Ελευθεροτυπία, 7/8) Γκόρπας Θ.: Ισιδώρα, Ισιδώρα (Κ. Βούλγαρης, Πολίτης, 8/4), (Θ.Μ. Πολίτης, Ημερήσια, 24-27), (Π. Περιστέρης, Πριν, 7/5) Δενδρινός Γ.: 1) Ιχώρ (ένα ρομά­ ντζο), 2) Ο Μαμμοΰθ (Δ. Τσατσούλης, Αντί, 4/8) Δημόπουλος Ν.: Οι ερωτύλοι (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 4/7) Δούκα Μ.: Έ να ς σκούφος από πορφύρα (Τ. Δημητρούλια, Διαβά­ ζω, 354) Δρύλλης Γ.: Το κολάζ και οι σκιές (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος,·4/7), (Β. Χατζ., Ελευθεροτυπία, 19/7) Ζησιάδης Λ.: Συμεών ο πρόσφυγας (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 30/7) Καρυστιάνη I.: Η κυρία Κατάκη (Β. Χατζηδασιλείου, Ελευθεροτυπία 19/7), (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 18/7), (Ε. Σαραντίτη, Ριζοσπάστης, 3/8), (Κ. Καλημέρης, Διαβάζω, 354), (X. Παπαγεωργίου, Αυγή, 9/7) Κιουρτσάκης Γ.: Σαν μυθιστόρημα (X. Παπαγεωργίου, Αυγή, 30/7) Κοντολέων Μ.: Τα φώτα! είπε (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 4/7) ΚοτανίδηςΓ.: Περί Μαιάνδρου (Κ. Ακρίδος, Διαβάζω, 354) Λαδάς Ν.: Άπαντα (Ε. Χουζούρη, Διαβάζω, 354) Λεονάρδος Γ.: Εύα (Ρ. Σωμερίτης, Βήμα, 6/8) Λιαροπούλου Ε.: Οι άλλες (Ν. Φω­ κάς, Καθημερινή, 25/7) Μαρκάκης Μ.: Το προπολεμικό σπίτι (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 11/8), (Ν. Κώτσιου, Διαβάζω, 354) Μπόντης Γ.: Λαμπερά αγκάθια (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 4/7) Μποσκαΐνος Γ.: Κυπριακές σελίδες (Π. Ζαδές, Εξόρμηση, 1/7)

Μ τ ίο

Παπαδημητρακόπουλος Η.: 1) Οδοντόκρεμα με χλωροφύλλη, 2) Θερμά θαλάσσια λουτρά, 3) Ο γενι­ κός αρχειοθέτης (Μ. Κοντολέων, Αντί, 21/7), 4) Ροζαμούνδη (Δ. Δα­ σκαλόπουλος, Νέα, 16/8) Παπαμόσχου Η.: Το γεφύρι της Ανατολής (Ε. Σαραντίτη, Ελευθερο­ τυπία, 16/8) Παπαπαναγιώτου Δ.: Η πέμπτη εποχή (Λ. Εξαρχοπούλου, Διαβάζω, 354) Παπαποστόλου Τ.: 1) Σαν παραμύ­ θι, 2) Φως στο πυργόρεμα (Ε. Σα­ ραντίτη, Ελευθεροτυπία, 5/7) Πετσετίδης Δ.: Επίλογος στα χιόνια (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 1/8) Πιτσιπίος Ι.Γ.: Ο πίθηκος Εουθ (Β. Χατζηδασιλείου, Ε λευθερο­ τυπία, 12/7) Πολίτης Θ.Μ. Ο Μπαλίλα (Β. Ιωα­ κείμ, Ημερήσια Μεσολογγίου, 9/5), (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόρα­ ση, 13/7), (Ε. Χωρεάνθη, Ριζοσπά­ στης, 8/6) Ροδοκανάκης Π.: Μέσα στα γιασε­ μιά (Α. Παπαδάκη, Αυγή, 23/7) Σιμιτζής α.: 1) Ο καπιταλιστής (Δ. Ζαδές, Εξόρμηση 8/7), 2) Το πνεύ­ μα του Μάγου - ο δισεκατομμυριούχος (Δ. Γιάκος, Εξόρμηση, 8/7) Σμύρνής Κ.: Καλοκαιρινή απορία του φεγγαριού (Ε. Ζωγράφου, Ριζο­ σπάστης, 13/7) Τριανταφυλλόπουλος Ν.: (Επιμ.) Με τον τρόπο του Λαπίδια μάντη (Κ. Γάλλος, Καθημερινή, 22/8) Ψαράκης Τ.: Κάθε χρόνο το Δεκέμ­ βρη (Θ. Ποτήρη, Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 2717) Άνσγουωρθ Μ.: Ιερή πείνα (Τ. Δη­ μητρούλια, Διαβάζω, 354) Άρντεν Τ.: Σιωπή των όπλων (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 23/7) Graves R.: Ηρακλής ο συνταξιδιώ­ της μου (Κ. Καρακωτιάς, Επεν­ δυτής, 26/8) Γκρουμ Ο.: Φόρεστ Γκάμπ (Ν.Φ. Μικελίδης, Διαβάζω, 354) Γουλφ Β., κ.ά. αποχρώσεις (Β. Κα­ λαμαράς, Διαβάζω, 354), (Ε. Πετάση, Καθημερινή, 2/7)

Έλισον Τ.: Αθάνατη αγαπημένη (Ν.Φ. Μικελίδης, Διαβάζω, 354) Εσσε Ε.: Ο Λύκος της Στέπας (Ν. Κώτσιου, Διαβάζω, 354) Κεμάλ Γ.: Η θυμωμένη θάλασσα (Δ. Μητρόπουλος, Βήμα, 9/7) ΚοένΑ.: Καρφοχάφτης (Μ. Φάις, Διαβάζω, 354) Κουκ Τ.: Θανάσιμη ανάμνηση (Α. Μιχαλοπούλου, Διαβάζω, 354) Λαμπρίς Λ.: Το ημερολόγιο της Χάνα (Α. Μιχαλοπούλου, Διαβάζω, 354) Λε Κλέζιο Ζ.Μ.: Ονίτσα (Ε. Ζωγρά­ φου, Ριζοσπάστης, 3/8) Αεντερίκ Μ.: (Κ. Παπαπάνος, Πολι­ τικά Θέματα, 7/7) Λοτζ Ν.: Αλλάζοντας θέσεις (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 9/8), (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 20/8) Μακ Κέιμπ Γ.: Θάνατος κι αηδόνια (Β. Αθανασόπουλος, Καθημερινή, 15/8) Μίκσατ Κ.: Η ομπρέλα του Αγίου Πέτρου (Δ. Ρουμπούλα, Διαβάζω, 354) Μινχ Μ.: Η άλλη πλευρά του λόγου (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 21/7) (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 9/7) Μόρισον Τ.: Γαλάζια μάτια (Ε. Σα­ ραντίτη, Ελευθεροτυπία, 2/8), (Τ. Δημητρούλια, Διαβάζω, 354) Μπρινκ Α.: Μια τρομοκρατική πράξη (Λ. Εξαρχοπούλου, Διαβάζω, 354) Davies R.: Βαθιά ριζωμένο (Τ. Δη­ μητρούλια, Αντί, 21/7) Ό ουτς Τ.Κ.: Μαύρα νερά (Γ. Πλα­ χούρης, Δόγος, 2/7), (Τ. Δημητρού­ λια, Διαβάζω, 354) Σαμς Τ.: Το τραγούδι του μεσο­ νυχτιού (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 2/7) Σηλντς Κ.: Η Δημοκρατία του έρωτα (Π. Κρημνιώτη, Διαβάζω, 354) Τανιζάκι Τ.: 1) Το πορτραίτο της Σούνκιν (ΒΡ-ΣΝ, Ελευθεροτυπία, 23/7), 2) Οι αδελφές Μακιόκα (Β. Σπάθή, Διαβάζω, 354) Τουαίην Μ.: Ο άνθρωπος που διέφθειρετο Χαντλεϊμπεργκ (Λ. Εξαρ­ χοπούλου, Διαβάζω, 354) Τρέβορ Ο.: Δύο ζωές (Ε. Ρουμπόγλου, Καθημερινή, 20/8) Φρανκ Κ.: Αμερικάνικη νύχτα (Ν.

Κώτσιου, Διαβάζω, 354) Χόουπ Κ.: Ο σοκολατένιος μου σωτήρας (Τ. Δημητρούλια, Διαβάζω, 354)

Μ ελέτες θ εω ρ ία λ ο γ ο τ ε χ ν ία ς Καράγιωργα Ο.: Γ. Σαραντάρης, ο Μελλούμενος (Ν. Βατόπουλος, Κα­ θημερινά, 2/7) Καρπόζηλου Μ.: Το παιδί στη χώ­ ρα των Βιβλίων (Β. Πάτσιου, Κα­ θημερινά, 22/8) Μαραγκόπουλος A.: ULYSSES (Κ. Ακρίβος, Διαβάζω, 354) Μαστροδημήτρης Π.Δ.: Ανάλεκτα Νεοελληνικής Φιλολογίας (Γ. Κουβαράς, Καθημερινά, 1/8) Μπενάτσης Α.: Το σημειωτικό τε­ τράγωνο (Ν.Ι. Κοκκινάκη, Διαβάζω, 354) Ντενίση Σ.: Το ελληνικό μυθιστόρη­ μα και ο Sir W. Scott (1830-1880) (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 29/8) Σαχίνης A.: 1) Μελέτες για την Κρη­ τική Λογοτεχνία (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 30/8) 2) Παλαμάς και κριτική (Ε. Ν. Μόσχος, Καθημε­ ρινά, 8/8) Σιαφλέκης Ζ.Ι. Η εύθραυστη αλή­ θεια (Δ. Τσατσούλης, Βάμα, 20/8) Στεργιόπουλος Κ.: Περιδιαβάζοντας. Γ’ (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 4/7) Τριανιαφυλλόπουλος Ν. (Επιμ.) 1) Ομόπλουν πλοίον, 2) Η αδιάπτω­ τη μαγεία (Κ. Γάλλος, Καθημερι­ νά, 22/8) Τσακνιάς Σ.: A propos (Β. Αθαυασόπουλος, Βάμα, 9/7), (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 30/7) Bin Μ.: Ο Κάλβος και η εποχή του (Κ.Δ. Μαλαφάντης, Διαβάζω, 354)

Δ ο κ ίμ ια Γιαννιάς Τ.: (Επιμ.) Η βυζαντινή παράδοση μετά την Άλωση της Κων/πόλεως (Μ.Θ., Εποχή, 9/7) Π αλλάνπος Μ.: Ό ,τι χρήει ποιείν (Κ. Π απαπάνος, Πολιτικά

Θέματα, 30/6) Ρήγου Μ.: Η ετερότητα του άλλου (Σ. Βροντή, Καθημερινά, 6/8) Σωτηρόπουλος Κ.: Δοκίμια (Θ.Μ. Πολίτης, Ε λεύθερος Στερεός, 958-960) Τριανταφυλλίδης Κ.: Ακροβασία (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στερεός, 965-966) Τσιβάκου I.: (Επιμ.) Δράση και σύ­ στημα (Σ. Ντάλης, Αυγά, 9/7) Emerson R.W.: Δοκίμια (Σ. Καργάκος, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 31/8) Clastres Ρ.: Αρχαιολογία της βίας (Φ. Τερζάκης, Καθημερινά, 8/8) Μαρκούζε X.: Έ ρω ς και πολιτισμός (Θ. Γεωργίου, Καθημερινά, 23/7)

Π α ιδ ικ ά Σκοπελίτου Ε. - Μακρής Β.: Πάμε διακοπές (Π. Γεραμάνης, Νέα, 4/2) Νταλ Ρ.: Ο Τζίμης το γιγαντοροδάκινο (Μ. Κουτολέων, Αυγά, 6/8)

θ ε α τ ρ ικ ά έ ρ γ α Κατσαΐτης Π.: Ιφιγένεια (εν Ληξουρίω) (Τ. Μαράτος - Κατσαΐτης, Καθημερινά, 1/8)

Ι σ τ ο ρ ία Αξελός Λ.: Κύπρος (Δ. Κωστόπουλος, Καθημερινά, 18/7) Αρσενίου Λ.: Το έπος των Θεσσαλών αγροτών και οι εξεγέρσεις τους (Σ. Καργάκος, Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 24/8) Βενάρδος Π;: Η Συμφωνία της Βάρκιζας (Κ.Δ. Μαλαφάντης, Δια­ βάζω, 354) Βιδάλης Ν.: Οι Ρωμαίοι Ποντίφηκες και το έργο τους (Σ. Καργάκος, Οι­ κονομικός Ταχυδρόμος, 13/7) Δημαράς Κ.Θ. Σβορώνος Ν.: Η Μέ­ θοδος της Ιστορίας, Ιστοριογραφικά και αυτοβιογραφικά σχόλια (Ν. Μπακουυάκης, Βάμα, 2/7) Λιναρδάτος Σ.: Ο πόλεμος του

1940-41 και η Μάχη της Κρήτης (Σ. Ευσιαθιάδης, Βάμα, 16/7) Μαθιόπουλος Β.: Ο Δεκέμβρης του 1944 (Γ. Μαλούχος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 13/7) Μηλιαράκης Α.: Η Ιστορία του Βασι­ λείου της Νίκαιας και του Δεσποτά­ του της Ηπείρου (Σ. Καργάκος, Οι­ κονομικός Ταχυδρόμος, 27Π) Σαββίδης Γ.Κ.: Η Βυζαντινή Ρόδος και οι Μουσουλμάνοι (Ν. Νικολούλης, Καθημερινά, 29/8) Σιμόπουλος Κ.: Ο Μύθος των «με­ γάλων» της Ιστορίας (Θ. Αντωνόπουλος, Νέα, 29/8) Ταφραζής Ο.: Η Θεσ/νίκη από τις α­ παρχές έως τον ΙΔ’ αιώνα (Θ. Διαμαντόπουλος, Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 31/8) Τουράτσογλου I.: Μακεδονία (X. Κιοσσέ, Βάμα, 30/7) Χρηστάκης Γ. - Πατεράκης Γ.: Η Κρήτη και η Ιστορία της (Κ. Τσαού­ σης, Έθνος, 10/7) Ιυαλτζίκ X.: Η Οθωμανική Αυτοκρα­ τορία (Ε. Χατζηιωάνυου, Νέα, 1/8) Clogg R.: Συνοπτική Ιστορία της Ελλάδας (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 14/7) Mazower Μ.: Στην Ελλάδα του Χίτλερ (Μ. Φάις, Διαβάζω, 354) Φουριάτι Κ.: Επιχείρηση καραμπίνα ZR (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπά­ στης, 6/7) Hammond Ν.: Το θαύμα που δημι­ ούργησε η Μακεδονία (Σ.Ι.Κ. Οικο­ νομικός Ταχυδρόμος, 31/8)

Β ιο γ ρ α φ ίε ς Μ α ρ τυ ρ ίες Α πομνημονεύμ ατα Ανεμογιάννης Γ.: Μαρίκα Κοτο­ πούλη (Δ. Σταμέλος, Ε λευθερο­ τυπία, 9/8) Γερουλάνος Μ.: Αναμνήσεις 18671957) (Ν. Βατόπουλος, Καθημερι­ νά, 6/8) Δακοπούλου Β.: Πατρίδα! Γεια σου! (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 21/7)

Μ τ ίο

Κωυσταντάρας - Σταθαράς Δ.: Το χρονικό της Νέας Ιωνίας 19241994 (Κ. Γρηγοριάδης, Ριζοσπά­ στης, 3/8) Παπαγεωργόπουλος Κ.: Μνήμες Πολέμου και Ειρήνης. Τομ. A1. (Κ. Παπαπάνος, Πολπικά Θέματα, 14/7) Παπασιρατής I. Μέρες ίου 1943•1944 στην Εύβοια (Τ. Πάππάς, Δια­ βάζω, 354), (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 20/8) Χωριανόπουλος Μ.: Κορυφαίες μορφές της νεοελληνικής Λογοτε­ χνίας (Κ. Τσαούσης, Έθνος, 17/7) Απντάικ Τ. Αναζητώντας τον ε­ αυτό μου (Ν. Βατόπουλος, Καθη­ μερινή, 9/7) Ντιμπί Ζ.: Η ιστορία συνεχίζεται (Σ. Ντάλης, Αυγή, 12/7)

Τσβετάγιεβα Μ.: Η ιστορία της Σονέτσκα (Ε. Ρούμπογλου, Καθημερι­ νή, 23/7) Τσελίν Μ.: Η ζωή μου (Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 25/8)

Μ υθολογία Γκρέιβς Ρ. - Πατάι Ρ.: Εβραϊκοί μύ­ θοι (Κ. Καρακωτσιάς, Επενδυτής, 26/8)

Τ α ξ ιδ ιω τ ικ ά Γκίκας Γ.: Κάστρα (Ν.Λ., Εξόρμηση, 1/7), (Κ. Τσαούσης, Έθνος, 3/7) Καρακώστας Ν.: Μικρό μου Καστελλόριζο (Ε. Χωρεάνθη, Ριζοσπά­ στης, 3/8)

Παυλίδης Α.: Η Κύπρος ανά τους αι­ ώνες μέσα από τα κείμενα ξένων επι­ σκεπτών της (Κ. Λιόντης, Καθημερι­ νή, 18/7) Φραγκούδης Ε.Ι.: Οδοιπορικόν Μαυροβούνιου (Λ. Παπαλεοντίου, Διαβάζω, 354) Wordsworth C.: Ελλάδα (Γ. Σαρηγιάννης, Νέα, 18/7) Μισώ Α.: Έ νας βάρβαρος στην Ασία (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 30/8) Boisonas F.: Το Άγιον Ό ρος εν έτει 1930 (Α. Παπαδάκη, Αυγή, 2/7)

Π ε ρ ιο δ ικ έ ς εκ δ όοΕ ίς Άτυπον (Ελ. Πετ., Καθημερινή, 23/7)

r

λ ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ · ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗ ΣΟΜΑΤΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ ΚΑΙ ΑΥΤΟΓΝΟΣΙΑ ΠΡΟΛΗΨΗ - ΘΕΡΑΠΕΙΑ • ΟΜΑΔΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ - ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Στόχος της είναι να βοηθήσει τα άτομα π ο υ θέλουν να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, να αναπτύξο υν τις δυνατότητες τους, να απελευθερώσουν τις δημιουργικές τους ικανότητες, να δημιουργήσουν καλύτερες σχέσεις με το περιβάλλον τους. Γίνεται συνδυασμός λεκτικών και μη λεκτικών θεραπευτικών μέσων : - Τεχνικές χαλάρωσης, βιοενέργεια, ειδικές ασκήσεις αναπνοής, ασκήσεις φόρτισης-εκφόρτισης πο υ βοηθούν στην καταπολέμηση του στρες και τω ν ψυχοσωματικώ ν δυσφοριών - Μ έσα πο υ βοηθούν στην έκφραση (χορός-ζωγραφική-παιχνίδι)

-Διαπροσωπικέςασκήσειςπου βοηθούνστηνεπικοινωνία • ΑΤΟΜΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ • ΣΥΜΒΟΥΑΕΥΤΙΚΗ-ΥΠΟΣΤΗPIΚΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΓΟΝΕΩΝ & ΖΕΥΓΑΡΙΩΝ Πληροφορίες-εγγραφές: Σ. Αλεξόγλου, Κ. Γκουρτσούλης·Ψ ΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΕΣ·Τηλ.: 7252745 - 7292209

V

J

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΛΕΘΡΟΝ ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ

SIMENON Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΠΟΤ ΕΒΛΕΠΕ ΤΑ ΤΡΕΝΑ ΝΑ ΠΕΡΝΟΓΝ Πρόκειται για ένα από τα πρώτα βιβλία του γνωστού γάλλου συγ­ γραφέα αστυνομικών βιβλίων (α 1 έκδοση 1 9 3 8 ) με έντονο ψυχογραφικό χαρακτήρα απ' το οποίο απουσιάζει ο γνωστός σε όλους μας Μαιγκρέ. Παρ' όλα αυτά η αστυνομική πλοκή είναι παρούσα. Η υπόθεση του βιβλίου είναι απλή αλλά, ταυτόχρονα, πολύ πρωτότυπη: Ο Κες Πόπινγκα, υπάλληλος μιας ναυτιλιακής εταιρίας, πληροφορείται από τον ίδιο τον ιδιοκτήτη της εταιρίας ότι η εταιρία πτώχευσε λόγω κακής διαχείρισης και οι αποταμιεύσεις του μιας ζωής — του Κες Πόπινγκα— εξανεμίστηκαν. Ο Πόπινγκα απελπίζεται και, ακολουθώντας το παράδειγμα του αφεντικού του, φεύγει απ' την πόλη χωρίς να ειδοποιήσει κανέναν. Στο Παρίσι που καταφεύγει, χωρίς καλά-καλά να το συνειδητοποιήσει διαπράττει ένα φονο και έκτοτε, έχοντας προφανώς χάσει κάθε • λογική, αποδύεται σε ένα περίεργο και παράλογο κρυφτούλι με τις διωκτικές αρχές.

Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΟ : Μασσαλίας20α, 106 80 ’Αθήνα, τηλ.: 36.41.260, fax: 36.45.057 ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Μασσαλίας 11, 106 80 ’Αθήνα, τηλ.: 36.38.933

Ε Κ ΔΟ Σ Ε ΙΣ ΑΡΜ ΟΣ Μ Α ΤΡΟΚΟΡΔΑΤΟΤ 7, 106 78 ΑΘΗΝΑ τηλ. 3830604

’Α π ό τήν ασάλευτη αιω νιότητα των άρχαϊχών άγαλμάτω ν καί τήν βουβή τους πάλη έναντίον τής φθοράς, μ έ ­ χρι τόν Χ ριστό καί τούς άγιους τοϋ Θεοφάνους, τό ελ ­ ληνικό βλέμμα σ χηματίζει τό άπειρο μεταβάλλοντας κάθε τι σε μοναδικό... Έ ν α κάτι είναι τό θαύμα' ένα τ ί­ π οτε πού άλλάζει τήν ζω ή. Τ ό θαϋμα της μεταμορφώ σεως προσκυνούμε καί διεκδικοϋμε για λογαριασμό μας στις εικόνες. Δ εν άρκεϊ νά πανηγυρίζω με τό ιστο­ ρικό γεγονός της άναστηλώσεως· οφείλουμε συνεχώς νά τό έπ ιτελοϋμε άναστηλώνοντας τις εικόνες μέσα μας, θερμαίνοντας μέ μια δευτέρα παρουσία τήν μονα­ χική μας ύπαρξι.

Ό λ η ή ποίησ η τοΰ Ρ ο ύμ ι δεν είνα ι π α ρ ά μία μ ε τα ξ ω τ ή κλω σ τή σ τ α χ έρ ια έπ ιδέξιο υ υ φα ντή, π ού μ έ τήν δ εξιο τ εχ ν ία μυστικώ ν διαδικασιώ ν, μ ε τα τ ρ έπ ε τ α ι σέ π ερ ίτ εχ νο περσικ ό χ α λί. Ζ η τούμ ενο π ά ν τ α ό Έ ρ ω τ α ς. Ό ά νεκπ λή ρω τ ο ς άνθρώ πινος π ό θ ο ς, π ο ύ μέ κάθε μέσο ά γω νίζετ α ι ν ά π ρ α γ μ α τ ο π ο ιη θ ή , δέν μ π ο ρ εί π ο υθ ενά άλλου ν ά έκπληρω θή π α ρ ά μόνο στην ά γά π η .

... Ή σημερινή έρημος της Ν ιτρίας δέν είναι δύσβατη, όπως τόν καιρό τοϋ Παλλαδίου, καί τό έδαφος δαμάστη­ κε άπό τήν άνθρώπινη εύφυία. Ό σ ο όμως έμενα έκεϊ, αισθανόμουν ότι βρισκόμουν σ’ έναν χώρο ψυχοβολής. Χ ιλιάδες άνθρωποι άσκήτεψαν σ’ αύτόν, όλοι μέ τόν ίδιο πόθο τής αιωνιότητας καί τής όρασης τοϋ Θεοΰ. Α ιώνες τώρα, αύτή ή έρημος άκουσε βάσανα καί καημούς, δέχτηκε προσευχές καί μετάνοιες, είδε μαρτύ­ ρια καί θαύματα. Θεοφάνειες καί σατανικοί πειρασμοί πάλευαν γιά τήν άνθρώπινη ψυχή, πού μαρτυρικά άλλά νικηφόρα όδευε προς τόν Θεό. Τ ό ίδιο νίτρο μέ τις άνταύγειες τοΰ φωτός δίνει στο τοπίο μιά γαλακτόχρω μη μο­ νοτονία, καί οί μικροσκοπικοί του κόκκοι κολλάνε στά μαλλιά καί στο πρόσω πο, σά νά φυσάη θαλασσινός άέρας...

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ Σ ΤΗ Μ ΕΛ ΕΤ Η

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ JANE ELLEN HARRISON Μια εμπεριστατωμένη ακαδημαϊκή μελέτη για την καταγωγή και τη λατρεία του θεού Διόνυσου, δομημένη με βάση τα πλούσια αρ­ χαιολογικά ευρήματα και την αρχαιοελληνική γραμματεία, από μια καταξιωμένη ελληνίστρια αρχαιολόγο, την Τζέιν Έλεν Χάρισον.

Οι ρίζε5 oqs καταγμγήϊ cou μυθικού Ορφέα, η εγκαθίδρυσηζ ck]s ορφικήΞ Aaupefas και των μυ­ στηρίων που τελούνταν, καταγράφονται από τη γραφίδα uk]s διάσημη$ αρχαιολόγου, συνδυάζονταΒ oAes cis διαδέσιμεζ α ρ χ α ιο λ ο γ ία πηγέ$ με υη διεισδυιικόΓηυα ίου πνεύματάs trjs, προκειμένου να φέρει στο (pais άγνωστεΞ ncuxes ckjs αρχαιοελληνική5 θρησκεία*.

Η ορφική εσχατολογία και κοσμογονία είναι καιά κύριο λόγο οι πηγέΞ από ns onofes καλλιερ­ γήθηκε η φιλοσοφία εων Ορφικών, το πνεύμα αυτήΞ φιλοσοφία* αττοδεικνύειαι σαφώ5 ότι επηρέασε όλη τη μετέπειτα πολιτιστική και θρη­ σκευτική εξέλιξη τη$ apxaias Ελλάδα*, μεταλαμπαδευόμενο στι s μετέπει τα θρησκευτικέ* και φιλοσο­ φικέ* θεω ρ ήσει, με αποκορύφωμα την εγκαθί­ δρυση του δωδεκάθεου του ολύμπου.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ - ΜΑΡΝΗ 5-7 -

10433 ΑΘΗΝΑ - ΤηΑ. 5227678 - Fax: 5226581

ΜΙΝΩΑΣ βι βλ ί α που γ ο η τ ε ύ ο υ ν ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΑΔΡΙΑΝΟΥ 28, 141 21 Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟ Τ Η Δ .: 2 8 7 1 2 2 2 - 2 7 7 6 8 1 4 FA X :2871056

A

E

P

)ς*: Μόλις μεταφραστής του Τσάντλερ και άλλων έργ< χνίας Ανδρέας Αποστολίδης δημοσίευσε μία χαμένο παιχνίδι, με τη σημείωση στο οπισθόφι στον κόσμο του Γιάννη Μαρή και το κλίμα Ιούλιο το «Βήμα» αφιέρωσε δύο σελίδες για τη\

Ω

M

A 1

Διεθνές Συμπόσιο |μα τη μεταπολεικη) έφερε τον ιήνες, ο έξοχος ίομικής λογοτε;ή νουβέλα, Το ίνική αναφορά εκείνης». Τον του αστυνο-

μικοάτωθϊστορήματος στην Ελλάδα, κάτω από το I σης του Γιάννη Μαρή. Περισσότερο, λοιπόν, και από την αγάπη του κοινΙβ -ό π ω ς αποδεικνύει και η συνεχής επανέκδοση των βιβλίων τ ο υ - το έργο του Γιάννη Μαρή εξακολουθεί, δεκάξι χρόνια μετά το θάνατο του συγγραφέα, να mo. Ναι, ασφβλώς είναι το πρώπαραμένει παρόν με έναν ιδιότυτ ιυθιστόρημα· σίγουρα κανείς δεν το συστηματικό έ λ λ ι|Γ ^ '^ |θλλοί το έχουμε διαβάσει και έχει γράψει κρλύτερςυ Αλλά το γεγονός ότι το απολαύσει στις καί του Ρίτσου, του Εμπειρικού, του έργο του αναλΰΓ Σεφέρη, του Τσίρκα και των άλλων κορυφών της μεταπολεμικής λογο­ τεχνίας ή ότι ένας δόκιμος"δϋγγραφέας και μελετητής αισθάνεται την ανάγκη να αναμετρηθεί μαζί του, όλα αυτά δείχνουν μήπως ότι υπάρχει και κάτι άλλο στο έργο του Μαρή, που το διαχωρίζει από αυτό που έχει ονομαστεί παραλογοτεχνία; )βή υπάρχει η αποJffoia αφηγηματιωπικότητα. Το κή τεχνική που συγκροτούν πρωτότυπη λογοτεχ'. ‘ ιρυφαίος δηγεγονός ότι ο Μαρής ήταν^μοσιογράφος (και _ _ ι ρ ς στην μοσιογράφός. μιας άλλης εποχής) κ α ι ^ ^ · Αριστερά (με ενεργή δράση από τον μ ε ^ ^ Η b ) είναι δυο παράμερ κ ά ν ο υ ^ ^ αντέχει τροι που πλούτισαν το έργο του με o r o o f l ^ H στο χρόνο. Σίγουρα πάντως υπάρχει [.·;ζί ιΓ αυτ L n a p ’ ολΙ rrov Γιάν\ ,εβα. Το αφιέρωμα C βότερη π|5< είναι μια πρόσκληση να δούμε το έργδ του ■ α ή στο kS| απ’ όση του αφιιερώνουμε διαβάζονπί ■ !ην

επιμέλεια αφιερωματοι

τόπουλος

ΟΜΑΡΗΣ ΚΑΙ Η ΕΠΟΧΗΤΟΥ Ποτέ δεν φανταζόμουν εκείνο το χειμωνιάτικο μεσημέρι του 1960 που ανηφόριζα γεμάτος τρακ τα μαρμάρινα σκαλιά της εφημερίδας «Ακρόπολις», για να γνωρίσω τον Γιάννη Μαρή, ότι η συνάντηση εκείνη θα ήταν το ξεκίνημα μιας στε­ νής φιλίας και συνεργασίας, που θα κρατούσε α­ μείωτη για πολλά χρόνια, μέχρι το τέλος της ζω­ ής τού τόσο σπουδαίου εκείνου ανθρώπου. Τον Γιάννη Μαρή, τον ήξερα σαν κορυφαίο δημοσιο­ γράφο και συγγραφέα, και με είχε γοητεύσει - ό­ πως τόσους και τόσους - με τα μυθιστορήματά του, που εκείνο τον καιρό δημοσιεύονταν σε κα­ θημερινές συνέχειες σε δύο εφημερίδες, ενώ τα εβδομαδιαία περιοδικά στήριζαν σημαντικό μέ­ ρος της κυκλοφοριακής τους επιτυχίας στα δικά του μυθιστορήματα, που έκαναν αμέσως αίσθη­ ση κι αγαπήθηκαν από το κοινό. Ετσι, πήρα την απόφαση να πάω να τον γνωρίσω από κοντά. Τα Γραφεία του συγκροτήματος Μπότση που εξέδι­ δε την «Ακρόπολη», την «Απογευματινή» και το περιοδικό «Πρώτο», στεγάζονταν στη γωνία Πα­ νεπιστημίου και Βουκουρεστίου 11.0 Μαρής ή­ ταν επιτελικό στέλεχος των δύο εφημερίδων και αρχισυντάκτης του «Πρώτου». Έφθανε στο γρα­ φείο του το μεσημέρι, όπου τον περίμενε ένας ό­ γκος δουλειάς. Εκεί, σ’ ένα μικρό δωμάτιο στον 6ο όροφο, τον βρήκα. Καθόταν απέναντι με τον Γιάννη Κοκκινάκη, τον Διευθυντή του περιοδικού (άλλη μεγάλη μορφή της ελληνικής δημοσιογρα-

φίας). Ημουν νεαρός τότε, κι όλοι οι νέοι της γενιάς μου, αισθανόμασταν δέος μπροστά στους μεγάλους του επαγγέλματος. Προ­ σπαθούσα να βρω τα λόγια που έπρεπε, για να μη φανώ γελοίος. Σήκωσε το κεφάλι από τα χειρόγραφα, με κοίταξε πίσω από τα πρε­ σβυωπικά γυαλιά του με τον χοντρό σκελετό, και μου χαμογέλασε. Είχε τόση καλοσύνη το βλέμμα του, τόση ζεστασιά η φωνή του, που οι φόβοι μου διαλύθηκαν. Κάθισα δίπλα του και του μίλησα με θαυμασμό .για τα μυθιστορήματά του, αλλά η κουβέντα προχώρησε αυθόρμητα και σε άλλα θέματα. Διέκρινε την αγάπη μου για τη δημοσιογραφία και μ’ ενθάρρυνε αμέσως.

- Θα μου φέρεις συνεργασία... Ετσι, ήταν ο πρώτος που μου άνοιξε το δρόμο στο επάγγελμα. Αν είναι αλήθεια ότι μια στενή φιλία μπορεί να συνδέσει δύο αν­ θρώπους, έστω και διαφορετικής ηλικίας, αυτό ακριβώς συνέβη στη συγκεκριμένη πε­ ρίπτωση. Θα περνούσαν τα χρόνια, θα δού­ λευα σε μερικές εφημερίδες, και επαγγελματία πια, εκείνος μ’ απόσπασε από τη «Βραδυνή» για να με φέρει στην «Ακρόπολη». Από ’κείνη την περίοδο, θα γινόμασταν αχώριστοι. Ηταν για μένα ο δάσκαλος και ο μεγάλος φί­ λος που με τιμούσε με την εμπιστοσύνη του. Γι’ αυτά όμως θα αναφερθούμε αργότερα. Το πραγματικό του όνομα, ήταν Γιάννης Τσιριμώκος (το «Μαρής» ήταν το φιλολογικό του ψευδώνυμο). Πρώτος εξάδελφοςτου σοσια­ λιστή πολιτικού ηγέτη Ηλία Τσιριμώκου, με τον οποίο θα συνεργαζόταν στενά στην Αντί­ σταση και μετά. Η οικογένεια των Τσιριμώκων είναι «βέρα» Ρουμελιώτικη, αλλά η τύχη το έφερε ο Μαρής να γεννηθεί στη Σκόπελο το 1919. Οπατέρας του που ήταν δικαστικός, έτυχε να βρίσκεται στο νησί εκείνη την περίο­ δο. Γεννήθηκε, λοιπόν, στη Σκόπελο ο συγγραφέας του αφιερώματος μας, αλλά δεν έμεινε εκεί καθόλου. Τα παιδικά του χρό­ νια τα πέρασε στη Λαμία. Γόνος βέβαια βενιζελικής οικογένειας, από νωρίς κι ο ίδιος προσχώρησε στο προοδευτικό κίνημα. Ως φοιτητής της Νομικής, στη Θεσσαλονίκη, θα ηγείτο των Αριστερών φοιτητών στο Πανεπι­ στήμιο. Οι Σταλινικές εκκαθαρίσεις το 1937 θα τον μετατόπιζαν από τον Κομμουνιστικό στον Σοσιαλιστικό χώρο, κι εκεί έμεινε πιστός μέχρι το θάνατό του. Στην Κατοχή συναντή­

θηκε με τον εξάδελφότου ΗλίαΤσιριμώκο (α­ πό τότε ήσαν αχώριστοι) συμμετείχαν στην ί­ δρυση του Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΛΔ, προσχώρησε στο ΕΑΜ, κι έζησε την Αντίστα­ ση στην πόλη και στο Βουνό. Μέλος της Κε­ ντρικής Επιτροπής της ΕΛΔ, επικεφαλής του Γραφείου Στερεός του ΕΑΜ και εθνοσύμ­ βουλος, γνώρισε από κοντά όλους τους ηγέ­ τες της Αντίστασης. Ο Γ. Σιάντος τον είχε ξε­ χωρίσει, τον αγαπούσε, και γι’ αυτό τον είχε εφοδιάσει με ειδική άδεια για να κινείται ε­ λεύθερα σ’ όλες τις περιοχές της «Ελεύθε­ ρης Ελλάδας». Ο ίδιος μου έλεγε πάντοτε πό­ σο τα χρόνια εκείνα, και το έπος της Αντίστα­ σης, σφράγισαν τη ζωή του.

ΑΡΧΙΣΥΝΤΑΚΤΗΣ ΤΗΣ «ΜΑΧΗΣ» Μετά την Απελευθέρωση, από το 1945, θ’ α­ σχοληθεί επαγγελματικά με τη δημοσιογρα­ φία, ενώ συγχρόνως παρέμενε πάντοτε ηγε­ τικό στέλεχος του ΣΚΕΛΔ, στενός συνεργά­ της του Αλεξ. Σβώλου και του Ηλία Τσιριμώκου, φίλος με τον Σταμάτη Χατζήμπεη και τον στρατηγό Νεόκοσμο Γρηγοριάδη των «Αρι­ στερών Φιλελευθέρων», τον Γιάννη Σοφιανόπουλο, τον Μιχάλη Κύρκο, και μ’ άλλες μεγά­ λες μορφές του προοδευτικού χώρου. Συχνά μου αφηγείτο χαριτωμένα περιστατικά από τα βράδια που περνούσαν στο σπίτι του Αλεξ. Σβώλου, στην οδό Σόλωνος 24. Εκεί μαζευό­ ταν ένας κόσμος κατατρεγμένος από την α­ ντιδραστική Δεξιά, που ασκούσε άγρια τρο­ μοκρατία. Σαν αρχισυντάκτης της σοσιαλι­ στικής «Μάχης» θα διωχθεί για τους αγώνες που έκανε η εφημερίδα για να αποκαλύψει στα μάτια όλων το αίσχος της Μακρονήσου. Μεταφέρθηκε στις φυλακές Βούρλων, και γλίτωσε τη ζωή του, μόνο με την παρέμβαση της Σοσιαλιστικής Διεθνούς και τις κινητοποι­ ήσεις που έκανε, προς αυτήν την πλευρά, ο ί­ διος ο Σβώλος. Για τις αποκαλύψεις σχετικά με το κολαστήριο της Μακρονήσου, θα δικα­ στεί σαν αρχισυντάκτης της «Μάχης» μαζί με τον πολιτικό διευθυντή της εφημερίδας, τον Ηλία Τσιριμώκο, και μετά από περιπέτειες, θ’ αθωωθούν χάρη στα ειρηνευτικά μέτρα του Πλαστήρα. Στη «Μάχη» ήταν αρχισυντάκτης, σχολιογράφος, κι έγραφε ακόμη κριτική κινη­ ματογράφου. Λίγοι ίσως θυμούνται ή γνωρί­ ζουν, ότι ο Μαρής ήταν από τους πιο έ­ γκυρους κριτικούς της 7ης Τέχνης στα πρώ-

τα μεταπελευθερωτικά χρόνια. Σχόλια και κι­ νηματογραφική κριτική έγραφε επίσης στον «Προοδευτικό Φιλελεύθερο», τη μεγάλη απο­ γευματινή εφημερίδα του Ν. Ευαγγελόπουλου. Ύστερα θα εργαστεί στη «Νέα Γραμμή» του Γ. Καράντζα, αρχισυντάκτης στον «Ελεύθερο Λόγο» και αρθρογράφος στην «Αθηναϊκή» του Παπαγεωργίου. Μετά προσελήφθη στην «Ακρόπολη» και την «Απογευματινή» σαν επι­ τελικό στέλεχος, όπου παρέμεινε μέχρι το τέ­ λος της ζωής του. Επραγματοποίησε μεγά­ λες δημοσιογραφικές αποστολές στο εξωτε­ ρικό, έγραφε σημειώματα, αναγνώσματα και έρευνες που προκάλεσαν αίσθηση. Σε μιαν απ’ αυτές τις μεγάλες έρευνες της «Ακροπόλεως», έφερε στο φως για πρώτη φορά στοι­ χεία που απεδείκνυαν ότι οι πρωταγωνιστές της Χούντας, βρίσκονταν πίσω από τη δολο­ φονία του Λαμπράκη το 1963. Τον είχα βοη­ θήσει σ’ αυτήν την έρευνα, που συζητήθηκε ευρύτατα τότε. Παράλληλα με την απασχό­ λησή του στο συγκρότημα Μπότση, διετέλεσε Διευθυντής της εβδομαδιαίας «Μάχης» (1965), του περιοδικού «Πρώτο», των «Επι­ καίρων», της «Πολιτικής» κ.λπ.

Η ΓΟΗΤΕΙΑ ΤΩΝ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΩΝ ΤΟΥ Ο Μαρής όμως αγαπήθηκε από το ευρύ κοι­ νό κι απέκτησε φανατικούς αναγνώστες, από τα μυθιστορήματά του, που δημοσιεύονταν σ’ εφημερίδες και περιοδικά, κι αμέσως μετά εκδίδονταν σε βιβλία από τον «Πεχλιβανίδη». Το 1953 έγραψε το περίφημο «Έγκλημα στο Κολωνάκι», το πρώτο ελληνικό αστυνομικό μυθιστόρημα ποιότητας για το περιοδικό «Οι­ κογένεια». Κι έτσι απροσδόκητα, και για τον εαυτό του και για τους άλλους, άρχισε μια συγγραφική καριέρα, που μέχρι εκείνη τη στιγμή, δεν την φανταζόταν. Τα μυθιστορήματά του, διακρίνονται για το καλό γράψιμο, το νευρώδες ύφος και την αθηναϊκή ατμό­ σφαιρα της μεταπολεμικής εποχής, που ο συγγραφέας αποτυπώνει πολύ ζωντανά στις σελίδες του. Μεταφράσθηκαν σε πολλές γλώσσες, κι εξακολουθούν πάντα να σημειώ­ νουν ρεκόρ κυκλοφορίας. Οι τύποι που περι­ γράφει ο Μαρής δεν είναι νευρόσπαστα, αλ­ λά άνθρωποι αληθινοί που κυκλοφορούν δί­ πλα μας, που νομίζουμε ότι τους έχουμε γνω­ ρίσει. Θα μπορούσε να πει αδίστακτα κανείς,

ότι με τα μυθιστορήματά του, ο Μαρής είναι ο ζωγράφος της Αθηναϊκής ζωής της δεκαε­ τίας του ’50 και του ’60. Μέσα από τις σελίδες του, περιγράφεται σαν πλαίσιο η τότε αθη­ ναϊκή ζωή, με τα κέντρα, την κοσμοπολίτικη ατμόσφαιρα, όπως και οι γειτονιές, η μεσοα­ στική ζωή, ακριβώς όπως τη γνωρίσαμε. Η Μύκονος και η Ύδρα δεν είχαν αποκτήσει α­ κάματη διεθνή ακτινοβολία τους κι είχαν μιαν άλλη ομορφιά. Ήταν τότε, που η βάρκα για τον Άγιο Στέφανο στη Μύκονο είχε... δύο δραχμές το άτομο! Η μποέμικη ζωή σ ’ αυτά τα νησιά, αποτυπώνεται στα μυθιστορήματα του Μαρή, όπως και η Κηφισιά του ’50, που ή­ ταν το αριστοκρατικό προάστιο με τις νεο­ κλασικές μονοκατοικίες, και τις γνωστές αθη­ ναϊκές οικογένειες που παραθέριζαν στα με­ γάλα ξενοδοχεία, στο «Σέσιλ», στο «Πεντελι­ κόν» ή στου «Απέργη». Πολλά από τα μυθιστορήματά του, έχουν στο φόντο την Αντί­ σταση. Εκεί βρίσκεται η ερμηνεία, γιατί π.χ. ο ήρωας του έργου είχε λόγο να σκοτώσει κά­ ποιον, επειδή ήταν προδότης, συνεργάτης των Γερμανών στην Κατοχή ή Εβραίοι που κυνηγούν ακόμα παλιούς Ναζί, κ.λπ. Μια άλ­ λη σειρά μυθιστορημάτων του Μαρή, αναφέρονται στην παλιά Αθήνα, στην εποχή του Τρικούπη και του Δηλιγιάννη. Σ’ αυτή την κα­ τηγορία, ξεχωρίζει «Το μυστικό του άσπρου βράχου». Πρόκειται για ένα αριστουργηματικό μυθιστόρημα, που δίκαια παίρνει τη θέση του δίπλα στα έργα του Τάσου Αθανασιάδη, του Μυριβήλη, του Καραγάτση, ή του Ξενόπουλου. Ο χρόνος έρχεται ν’ αποδείξει, ότι ο Μαρής δεν ήταν απλά ένας «λαϊκός συγγρα­ φέας», αλλά άξιος λογοτέχνης, που αγαπή­ θηκε όσο λίγοι μεγάλοι από το αναγνωστικό κοινό. Αξίζει να μνημονεύσουμε, ότι το «Έγκλημα στο Κολωνάκι», πρωτοδημοσιεύτηκε σε συνέχειες στο περιοδικό «Οικογένεια» στα 1953. Το περιοδικό όμως, σταμάτησε να εκδίδεται προτού τελειώσει το μυθιστόρημα. Αποτέλεσμα ήταν, τα Γραφεία της «Οικογέ­ νειας» να κατακλύζονται από αναγνώστες τις επόμενες μέρες, για να μάθουν τη λύση του μυστηρίου, και να πληροφορηθούν, ποιος ή­ ταν τελικά ο δολοφόνος! Το πασίγνωστο αυτό μυθιστόρημα του Μαρή κυκλοφόρησε σε αλλεπάλληλες εκδόσεις - πέντε διαφορε­ τικών ειδών από τρεις εκδοτικούς οίκους - σε

πολλές χιλιάδες αντίτυπα, κι έγινε ταινία (που έσπασε τα ταμεία των κινηματογράφων) με πρωταγωνιστές τον Μιχ. Νικολινάκο, τη Μάρω Κοντού, την Γκέλυ Μαυροπούλου, τον Ανδρ. Μπάρκουλη, την Ελ. Χατζηαργύρη και άλλους εκλεκτούς ηθοποιούς. Το τελευταίο του μυθιστόρημα, ήταν «Η εξα­ φάνιση του Τζων Αυλακιώτη», που δημοσιευ­ όταν σε καθημερινές συνέχειες στην «Ακρό­ πολη». Δούλευα τότε κοντά του στην ίδια ε­ φημερίδα, και θυμάμαι που τον παρακο­ λουθούσα να γράφει από το πρωί και να φεύ­ γουν τα χειρόγραφα για το τυπογραφείο το μεσημέρι. Το μυθιστόρημα έχει σαν φόντο την εποχή του Μεσοπολέμου, τα χρόνια της δικτατορίας του Μεταξά, την κατοχή, και την πρώτη μεταπελευθερωτική περίοδο. Ο εκδό­ της της εφημερίδας, ο Νόσος Μπότσης, είχε μια ιδέα. Πρότεινε, αντί για εικονογράφηση, να έμπαιναν φωτογραφίες εποχής. Έτσι πολ­ λοί νόμιζαν, ότι δεν επρόκειτο για μυθιστόρη­ μα αλλά για... αναμνήσεις του συγγραφέα! Μερικοί μάλιστα αναγνώστες, μας τηλεφω­ νούσαν για να... επιβεβαιώσουν περιστατικά, ενώ κάποιος ισχυρίστηκε ότι είχε γνωρίσει προσωπικά τον... Τζων Αυλακιώτη!.. Το μυθι­ στόρημα είχε ζωντάνια και αληθοφάνεια, για­ τί πολλά από όσα ανέφερε για την περίοδο της «4ης Αυγούστου», την Κατοχή και τα με­ τά, τα είχε ζήσει ο ίδιος ο δημιουργός του «Αυλακιώτη». Πολλά ήταν τα μυθιστορήματα του Μαρή που μεταφέρθηκαν στον κινηματογράφο, και γνώρισαν καινούρια επιτυχία, όπως το «Έγκλημα στα Παρασκήνια», «Ο άνθρωπος του τραίνου», «Χωρίς ταυτότητα», «Μωρό μου» κ.ά., ενώ ανέβασε σε αθηναϊκές σκηνές, δύο έργα που έγραψε σε συνεργασία με τον Δημ. Κ. Ευαγγελίδη: «Ο κύριος 5%» με τον Ηλιόπουλο και τη Φόνσου, και το «Ποιος είναι ο Λύσανδρος», με την Γκέλυ Μαυροπούλου, τον Γκιωνάκη, τον Διον. Παπαγιαννόπουλο, κ.ά. Θα φανεί απίστευτο, αλλά είναι γεγονός, το πόσο αγαπήθηκαν τα μυθιστορήματα του Γιάννη Μαρή, ακόμα και στο εξωτερικό. Είχε πάρει γράμματα από την Αυστραλία, που του ζητούσαν να τους στείλει βιβλία του, διότι τα χρησιμοποιούσαν στα πανεπιστήμια για να διδάσκουν την ελληνική γλώσσα, κι αυτό ε­ πειδή είναι γραμμένα απλά. Ο Σοβιετικός

πρεσβευτής Σεργκιέγιεφ είχε εκμυστηρευτεί στον Μαρή: «Ξέρετε, τα βιβλία σας τα χρησι­ μοποιούμε στο υπουργείο Εξωτερικών της χώρας μας, για όσους πρόκειται να έρθουν στην Ελλάδα, και μαθαίνουν Ελληνικά»! Στην Κίνα του Μάο, όπου είχε ταξιδέψει (έγραψε με πολλή αγάπη τις εντυπώσεις του απ’ αυτήν τη χώρα) διεπίστωσε έκπληκτος, ότι οι Κινέζοι διερμηνείς και οι διπλωματικοί, τον ή­ ξεραν από τα βιβλία του! Την ίδια έκπληξη δοκίμασε σ’ ένα ταξίδι του στην Κωνσταντι­ νούπολη, όταν ο τότε Πατριάρχης Δημήτριος τον υποδέχθηκε χαμογελώντας και του είπε: «Μόλις μάθαμε ότι είσαστε εσείς εδώ κ. Μα­ ρή, πολύ ευχαριστηθήκαμε, διότι πολύ σας α­ γαπούμε...». Ο Μαρής νόμισε ότι ο Πατριάρ­ χης αναφερόταν στα δημοσιογραφικά του κείμενα, αλλά ο Δημήτριος έσπευσε να του διευκρινίσει: «Σας αγαπούμε, διότι έχουμε διαβάσει όλα σας τα βιβλία...»! Ο συγγραφέας του «άσπρου βράχου» και τό­ σων άλλων επιτυχιών, ήταν γοητευτικότατος σαν άνθρωπος. Με σπάνια πνευματική καλ­ λιέργεια είχε μεγάλη παιδεία, και μπορούσε να καθηλώνει τους άλλους με την κουβέντα του. Διέθετε και'το χάρισμα του προφορικού λόγου, κι όπου βρισκόταν αποκτούσε αμέ­ σως ευρύ ακροατήριο, που κρεμόταν κυριο­ λεκτικά από τα χείλη του. Ο Μαρής ήταν αγα­ πητότατος μέσα στον καλλιτεχνικό κόσμο. Με τους περισσότερους μεγάλους του θεά­ τρου και του κινηματογράφου, διατηρούσε στενή φιλία από τα χρόνια της Κατοχής και μεταπολεμικά, ενώ βοήθησε πολλούς νέους να καθιερωθούν. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι τα περιοδικά που τότε ελέγοντο «ποικίλης ύ­ λης», ήταν κατά βάση καλλιτεχνικά, και οι η­ θοποιοί ενδιαφέρονταν να προβληθούν από τις σελίδες τους για να γίνουν γνωστοί στο κοινό. Θυμάμαι το «Πρώτο» (στο οποίο ο Μα­ ρής διετέλεσε αρχισυντάκτης και Δι­ ευθυντής) όπου τα μεσημέρια στα Γραφεία του, μπορούσες να συναντήσεις τα πιο γνω­ στά ονόματα του θεάτρου και της 7ης τέ­ χνης. Υπήρχε τότε στα Γραφεία των εφημερί­ δων και των περιοδικών μια μποέμικη ατμό­ σφαιρα, που σήμερα δεν υπάρχει πια. Ακόμα και διεθνή αστέρια της Οθόνης, όπως ο Έντυ Κωνσταντίν, η Ανί Ζιραντό, ο Άντονι Πέρκινς, η Σοφία Αόρεν, κ.ά. όταντύχαινε να βρεθούν στην Αθήνα, επισκέπτονταν τα Γραφεία του

«Πρώτου», και είχαν προσω πική φιλία με τον Ν. Μπότση, τον Γιάννη Κοκκινάκη και τον Μαρή.

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΦΘΙΝΟΠΩΡΟ... Το 1978 ο Μαρής, μετά από 35 χρόνια συνε­ χούς δημοσιογραφικής δουλειάς, αποφάσι­ σε να βγει στη σύνταξη. Ηταν χαρούμενος, γιατί τώρα θα είχε την άνεση να ασχοληθεί καθαρά με συγγραφικό έργο. Ετοίμαζε ένα βιβλίο με εντυπώσεις από την Κίνα, καθώς και μια σειρά αναμνήσεων από τα χρόνια της Αντίστασης, που θα είχε τον τίτλο «Αυτόπτης μάρτυς». Εκείνο το φθινό­ πωρο, επιστρέφοντας από το φεστιβάλ κινη­ ματογράφου της Θεσσαλονίκης, έκανε σχέ­ δια με τον Αλέκο Σακελλάριο να γράψουν μια κωμωδία για το θέατρο. Τον έβλεπα λίγο κουρασμένο όμως, από καιρό. Η χαρά του ή­ ταν ν’ αποσύρεται σ ’ ένα εξοχικό - το «κονά­ κι» του, όπως το έλεγε - στον Αχινό, έξω από τη Λαμία. Είχε μαζευτεί μια παρέα φίλων του, ο Δημήτρης Κόκκος με τη σύζυγό του Λενούλα, ο Βάσος Ρώτης, ο Γεωργιάδης, η Μούκη, σύζυγος του ζωγράφου, Σπυρόπουλου, η Ζωρζ Σαρρή, κ.ά. που είχαν χτίσει όλοι τριγύ­ ρω εξοχικά, σε χωριάτικο στυλ, το ένα πιο ό­ μορφο από τ’ άλλο. Περνούσαν μαγευτικά καλοκαιρινά βράδια με «βεγγέρες» και τον Μαρή να κυριαρχεί στις συζητήσεις. Μαζί του, η αγαπημένη του σύζυγος Αθηνά και ο κουνιάδος του, ο Ντίνος Ζαφειριού. Κάποια μέρα στα Γραφεία της «Ακροπόλεως» συζη­ τούσα με τον παλιό αρχισυντάκτη της εφημε­ ρίδας και ιστορικό συγγραφέα Σάλωνα Γρηγοριάδη, όταν μπήκε μέσα ο Μαρής. Φαινό­ ταν αδυνατισμένος, και ο Γρηγοριάδης του το είπε. Μας χαμογέλασε και άναψε τσιγάρο: - Ξέρετε, βρε παιδιά, άρχισα να κόβω την ερ­ γασία μου. Απορρίπτω προσφορές και κάνω εξοικονόμηση δυνάμεων... Ο Γρηγοριάδης τον κοίταξε ανήσυχος. Ησαν στενοί φίλοι από τον Μάρτη του 1944, στο «Βουνό».

- Γιατί; Έχεις πάθει τίποτα; - Όχι, αλλά για να προλάβω να μην πάθω. Θέ­ λω να προστατέψω τον εγκέφαλό μου, γιατί τον έχω κουράσει. Ο εγκέφαλος είναι το πιο ευαίσθητο και πιο σημαντικό όργανό μας. ΓΓ αυτό φοβάμαι... Σε λίγο καιρό είχε γίνει κάτισχνος. Του πα­

ρουσιάστηκε διαβήτης, κι έκανε δίαιτα. Κά­ ποια μέρα διεπίστωσε ότι είχε πρόβλημα στην ομιλία. Μπήκε στο νοσοκομείο. Όταν τον επισκέφθηκα, με καθησύχασε. Δεν ήταν τίποτε, ένας αδένας. Σε λίγο βγήκε, και φο­ ρούσε μάλιστα φουλάρι, για να μην διακρίνεται η ουλή από την επέμβαση. Τα πράγματα δυστυχώς,δεν ήταν τόσο απλά. Έπαθε, αλίμονο, αυτό που φοβόταν. Η κατα­ ραμένη αρρώστια, τον έπληξε στο κεφάλι. Έφυγε αμέσως για την Αμερική. Του έγραψα λίγα θερμά λόγια, και η απάντηση ήλθε από τη σύζυγό του Αθηνά: «Στη δοκιμασία που περνάει, το γράμμα σου, του έφερε δάκρυα χαράς. Ήταν μια αχτίδα παρηγοριάς μέσα στη θλίψη του...». Όταν επέστρεψε, πήγα α­ μέσως να τον δω. Τρόμαξα. Σαν να τον είχε χτυπήσει κεραυνός. Όλοι του έλεγαν κουβέ­ ντες ενθαρρυντικές,που τον άφηναν αδιάφο­ ρο. Κάποια στιγμή που μείναμε μόνοι μας, μου είπε σιγά, για να μην μας ακούσουν οι άλ­ λοι: - Το ξέρω ότι έφθασε το τέλος. Θα ήθελα να είσαι πάντα δίπλα στους δικούς μου... Την άλλη μέρα κιόλας η κατάστασή του χει­ ροτέρεψε, και σε λίγα 24ωρα, άφησε την τε­ λευταία του πνοή. Ήταν 13 Νοεμβρίου του 1979. Πέρασαν 16 χρόνια από τότε. Ξαναδια­ βάζω τα βιβλία του και ο νους μου γυρίζει πί­ σω στα χρόνια που δουλεύαμε μαζί στα ίδια δημοσιογραφικά γραφεία. Τα καλοκαίρια, περνάω για λίγο στο εξοχικό του Αχινού, ό­ που όλα έχουν κάτι από την παρουσία εκεί­ νου: Το ξύλινο γραφείο, οι βιβλιοθήκες, και στο βάθος οι φωτογραφίες από μέρες ευτυχισμένες. Οι φίλοι της «παλιάς παρέας» βρίσκονται πάντα εκεί, συζητούν, κι όλο κά­ ποιος θα βρεθεί να θυμηθεί κάτι για τον Μα­ ρή. Τα δειλινά κάθομαι στη βεράντα και τους ακούω με μιαγλυκιά μελαγχολία. Από ένα τε­ λευταίο σύννεφο που ταξιδεύει προς τα δυτι­ κά, νομίζω ότι το πρόσωπό του μού χαμογε­ λάει. Ίσως κάπου μακριά, από τον κόσμο του αγνώστου, να «βλέπει» το «κονάκι» του, όπου τόσα σχεδίαζε να γράψει ακόμα, και δεν πρό­ λαβε...

Γ.Α. ΑΕΟΝΤΑΡΙΤΗΣ

TO ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟTOY ΓΙΑΝΝΗ ΜΑΡΗ Υπάρχει μια μαγεία στην ανάγνωση του Μαρή που ζητά την ερμηνεία της. Ενώ το έργο του έχει μια συγκεκριμένη και περιορισμένη τυπο­ λογία, έτσι ώστε συνήθως στα μισά του βιβλί­ ου, αφού έχουν παρουσιασθεί οι χαρακτήρες και τα βασικά στοιχεία της πλοκής να μπορεί 0 αναγνώστης να μαντέψει την κατάληξη, αυτό με κανέναν τρόπο δεν επηρεάζει τη διάθεση ανάγνωσης. Ο ίδιος ο Μαρής σε πολλά έργα του φροντίζει να δηλώνει ρητά το τέλος στη μέση ή στα δύο τρίτα του βιβλίου. Στο Διακοπές στη Μύκονο, ένα από τα καλύ­ τερό του μυθιστορήματα, προαναγγέλλει το τέλος τέσσερα κεφάλαια πριν το τελικό. Στο Ταξίδι χωρίς γυρισμό το τέλος προδ ια ­ γράφεται πριν τη μέση του βιβλίου. Πολλές φορές αυτό δηλώνεται από την αρ­ χή (σε αφηγήσεις σε πρώτο πρόσωπο). Ο αναγνώστης ξέρει ή μαντεύει την κατά­ ληξη, συνήθως βαθιά απαι­ σιόδοξη. Και όμως, η ανά­ γνωση δεν χάνει το ενδιαφέρον της. Αυτό οφεί•λεται στην ποιότητα και στον πλούτο του γραψίμα-

τος του Μαρή, αλλά και στην ίδια την αφη­ γηματική του τεχνική. Ας γίνουμε συγκεκριμένοι κάνοντας μία κα­ ταγραφή : 1. Η γλώσσα του Μαρή, παρά την καθαρευ­ ουσιάνικη επίφαση (κυρίως στις καταλή­ ξεις), είναι μιά καλογραμμένη δημοτική των πόλεων, η οποία διακρίνεται για την ακρί­ βεια, τη λιτότητα και το νεύρο της. Οι περι­ γραφές είναι πλήρεις χωρίς πλατειασμούς· οι διά λογοι άμεσοι, ζωντανοί και χωρίς αμηχανία- η ροή είναι δυναμική, κινητοποιη­ μένη από τη δύναμη της ερωτικής επιθυμίας - το κύριο θέμα στο έργο του Μαρή ακόμα και στα καθαρά αστυνομικά του βιβλία. Τυπολογικά η γραφή του Μαρή έχει συγγέ­ νειες με τον Καραγάτση. Πολλές φορές εναλλάσσει το πρώτο με το τρίτο πρόσωπο δημιουργώντας μια ιδιαίτερη ατμόσφαιρα ταυτόχρονης οικειότητας και απόστασης. Ενδιαφέρον έχει ακόμα η εισαγωγή λεξιλο­ γίου από την τρέχουσα χρήση της γλώσ­ σας, που πολλές φορές σημειώνεται μέσα σε εισαγωγικά για να φανεί το δάνειο από την ομιλουμένη (π.χ. το «διάρκειας», το «τζιού-μπόοκς» (!) κλπ...)

2. Το έργο του Μαρή αποτελεί μία καταπλη­ κτική και γοητευτική τοπογραφία της μετα­ πολεμικής Αθήνας (των δεκαετιών ’50 και ’60), αλλά και της Θεσσαλονίκης και της Μυκόνου. Οι περιγραφές των συνοικιών, του Ψυχικού, του Κολωνακίου και πολλών άλλων, τα στέκια, ακόμα και οι λεπτομέρει­ ες (οι πιπεριές που μύριζαν στην Αμαλίας) κάνουν το έργο του έναν πλήρη ιστορικό οδηγό της αθηναϊκής ζωής. Στο Χαμόγελο της Πυθίας ο ήρω ας πηγαίνει «στην οδό Θόλου, σε ένα παμπάλαιο σπίτι, όπου κά­ ποτε έμενε (...) ο Μίνως Αργυράκης»· αλλού μιλά για τον «Ζωναρά», τον «Απότσο», το «17», αλλά και το ζαχαροπλαστείο του «Μαλάμου», τη «Συνάντηση της οδού Σατωβριάνδου», το «Κόκ ντ’ Ορ» στην Κηφισιά που παίζαν οι κυρίες πινάκλ κλπ. Χωρίς αμφιβολία, ένα τόσο ολοκληρωμένο, και πολύπλευρο δέσιμο της πλοκής των μυθιστορημάτων με τον χώρο έχει μια λογο­ τεχνική αξία καθαυτό.

3. Στο έργο του Μαρή βρίσκουμε τη σκια­ γράφηση ολοκληρωμένων αρχετυπικών αν­ θρώ πινων χαρακτήρων. Τουτέστιν (αφή­

νουμε στην άκρη τους επώνυμους χαρακτή­ ρες που επανέρχονται από έργο σε έργο, τον αστυνόμο Μπέκα και τον δημοσιογράφο Μακρή) : α. Η αδίστακτη μοιραία γυναίκα που χρησι­ μοποιεί την ομορ φ ιά της για να πετύχει τους σκοπούς της. Πρότυπο που ο αφηγητής/συγγραφέας απορρίπτει, ενώ συνήθως μπλέκεται μοιραία στα ερωτικά του δίχτυα ο ήρωας του μυθιστορήματος, β. Η ταγμένη γυναίκα, αφιερωμένη σε κά­ ποιον σκοπό (συνήθως στην εκδίκηση) που υπερβαίνει τη ζωή της και παρασέρνει στο πέρα σ μά της τους αγαθούς ήρω ες του Μαρή. γ. Η νέα σύγχρονη κοπέλα, συνήθως φοιτή­ τρια ή επιστήμων, θετική, έξυπνη, ηθική, με ομορφιά που όμως δεν διακρίνεται με την πρώτη ματιά, γιατί δεν είναι φανταχτερή (συνήθως οι ήρωες του Μαρή δεν την δια­ κρίνουν αμέσως) που είναι όμως πλήρης, γιατί είναι και εσωτερική ομορφιά, δ. Ο «θετικός άνδρας ήρωας», επιστήμονας, υπάλληλος, ευαίσθητος, έξυπνος και πάντα όμορφος, που συνήθως πιάνεται στα δίχτυα μιας μοιραίας γυναίκας και ή καταστρέφεται ή γλιτώνει χάρη στη συμπαράσταση μιας νέας σύγχρονης κοπέλας, ε. Ο «αρνητικός άνδρας ήρωας», αιώνιος φοιτητής που έχει φάει μια πατρική περι­ ουσία, αργόσχολος, ψιλοζιγκολό, χαρτοπαί­ κτης χω ρίς προσανατολισμό και πάντα στριμωγμένος σε δυσκολίες. Ο Μαρής τον περιγράφει ως «άνθρωπο με πολύ παρελ­ θόν και καθόλου μέλλον». Φυσικά πολύ όμορφος, με παιδικό πρόσωπο και συνε­ σταλμένο γοητευτικό χαμόγελο. Αυτός ο τύ­ πος ήρωα είναι ο μόνος χαρακτήρας του Μαρή που μεταλλάσσεται, ξυπνά μέσα του, της πλοκής βοηθούσης, ο θετικός εαυτός του. στ. Ο ώριμος σε ηλικία ζιγκολό, που με τη γοητεία του ζει σε βάρος γυναικών του κα­ λού κόσμου. ζ. Ο κακοποιός, άνθρωπος του υποκόσμου, οργανωτής βρόμικων κόλπων. Στην κατηγο­ ρία αυτή μπορούν να ενταχθούν και οι πα­ λαιοί ναζιστές (Έλληνες ή Γερμανοί) που στα έργα του Μαρή γυρίζουν συχνά στην Ελλάδα για να αναζητήσουν κρυμμένους θησαυρούς από την Κατοχή.

Αυτοί οι βασικοί αρχέτυποι, σε διάφορες παραλογές, που συνδυάζονται από έργο σ’ σε έργο του Μαρή διατηρώντας τις ίδιες συμπεριφορές και τα ίδια κίνητρα ζωής, αντιπροσωπεύουν μια αρκετά μεγάλη γκά­ μα χαρακτήρων. Η αρχετυπική λειτουργία τους εμπεριέχει σχηματικότητα, αλλά επι­ τρέπει τη διατύπωση απόλυτων αντιθέσεων που κάνουν ιδιαίτερα δυναμική την αφήγη­ ση. Άλλωστε η σχηματικότητα μετριάζεται και από την παρουσία πολλών εξαιρετικών δευτερευόντων χαρακτήρων, του ηλικιωμέ­ νου εφοπλιστή, για παράδειγμα, που δεν μπορεί λόγω κακής υγείας να απολαύσει τα πλούτη του και περνά τον καιρό του παρα­ τηρώντας τους άλλους, της πόρνης/κοκοτίτσας, που είναι κατά βάθος ευαίσθητη, του τίμιου βιοπαλαιστή που χαρίζει στον εαυτό του ένα μήνα διακοπές μακριά από τη δουλειά του και τη γυναίκα του κυνηγώντας την ερωτική περιπέτεια κ.λπ.

4. Η δύναμη της ψυχολογικής παρατήρησης του Μαρή είναι επίσης εντυπωσιακή. Με μι­ κρές φράσεις μπορεί να εντοπίσει και να αναδείξει μία διαδικασία αλλαγής του ψυχο­ λογικού συσχετισμού στην κατάσταση ενός ή στη σχέση δύο ανθρώπων. Για παράδειγ­ μα, την αλλαγή στη διάθεση του ανθρώπου που από άφραγκος βρίσκεται ξαφνικά με ένα καλό ποσό στην τσέπη : «Το πρωί είχε ξοδέψει σ’ ένα κουλούρι την τελευταία του δεκάρα. Είχε φτάσει σ ’ εκείνο το σημείο που συχαίνεται κανένας τη ζωή του και τον ίδιον τον εαυτό του. Τα περίμενε όλα και ήταν έτοιμος να τα δεχθή όλα» Και λίγο αρ­ γότερα, όταν παίρνει προκαταβολή για μια βρομοδουλειά : «Η μέρα τώρα του φάνηκε αλλιώτικη. Πιο όμορφη και πιο λαμπερή (...) Με λίγα κολλαριστά χιλιάρικα στην τσέπη έβλεπε την πόλη αλλιώτικη. Σταμάτησε με­ γαλοπρεπούς ένα ταξί. Το ρολόι στο χέρι του έδειχνε μόνο δώδεκα. Χώθηκε στα καθί­ σματα του αυτοκινήτου αναπαυτικά.

- Στο Σύνταγμα, είπε. Προηγουμένως είχε ζηλέψει ένα καφέ στου Γαμβέτα. Τώρα πήγαινε για ορεκτικό και γεύμα στου Ζωναρά. Αργότερα; Αργότερα θα’ βλεπε...»

5. Πολύ συχνά οι αρχές των μυθιστορημά­ των του Μαρή είναι πραγματικά ευρηματι­ κές. Στο Νυχτερινό τηλεφώνημα για παρά­

δειγμα ο ήρω ας μπλέκεται σε μιά τρελή ιστορία εκβιασμών και βίας, γιατί λαμβάνει ένα λάθος τηλεφώνημα. Παραπλήσια αρχή έχει και αλλού, όπου ο ήρωας υποψιάζεται ένα σχεδιαζόμενο φόνο ακούγοντας κατά λάθος μία περίεργη τηλεφωνική συνομιλία. Στο Ο δολοφόνος φορούσε σμόκιν, ο ήρωας μέσα στον Ηλεκτρικό βλέπει τη νύχτα, σε μια στιγμιαία φωταψία, κάποιον με σμόκιν να ξεφορτώνεται ένα πτώμα. Στις περιπτώ­ σεις αυτές, με την ευρηματική αρχή, το μυθιστόρημα ξετυλίγεται στη συνέχεια με διακλαδώσεις από το λεπτό νήμα της αφε­ τηρίας σε μια πλήρη ανατροπή της ζωής του ήρωα.

6. Ενδιαφέρον στοιχείο στο έργο του Μαρή είναι το χιούμορ, ένα χιούμορ λεπτό, σαρ­ καστικό και ανεπαίσθητο που υπονομεύει τις ηθικές προδιαγραφές στις οποίες θέ­ λουν να κινούνται τα μυθιστορήματα του εί­ δους. «Μίλησαν ακόμη λίγο, κι ύστερα ο Κοντολέων έκλεισε το τηλέφωνο. Αυτή η πρόσκλησις δεν του ήταν ευχάριστη, αλλά δεν χαλάει κανείς εύκολα το χατήρι του συζύγου της ερωμένης του» (Τέταρτος ύπο­ πτος). Στο Χωρίς ταυτότητα, ο Μαρής περι­ γράφει μια γραμματέα να μοιάζει με σταρ του σινεμά. Αυτή η ουρά ακολουθεί σε όλο το μυθιστόρημα κάθε εμφάνισή της : «Μπήκε η γραμματέας που έμοιαζε με σταρ του σινεμά», «απάντησε η γραμματέας που έμοιαζε με σταρ του σινεμά», «χαιρέτησε τη γραμματέα που έμοιαζε με στάρ του σινεμά» κ,λπ. Στο Χαμόγελο της Πυθίας μιλά για ένα γεροδεμένο Γερμανό που «το γυμνό του κορμί» έμοιαζε με «κορμί ψευτοϊστορικών ιταλικών ταινιών». Στο Ταξίδι χωρίς γυρισμό, ο ήρωας (του τύπου «αρνητικός ανδρας ήρωας») γνωρίζεται στη Μύκονο με μητέρα και κόρη Τασσολάμπρου- η κόρη εί­ ναι καλλονή, αλλά και η μητέρα, γύρω στά σαράντα με «κάπως ώριμη ομορφιά (που) ήταν ακόμη αρκετά ορεκτική». Ο ήρωας, με­ τά από μία ερωτική σεάνς με την κόρη στο κότερό της επιστρέφει στο ξενοδοχείο όπου συναντά τη μητέρα, η οποία τον προκαλεί«... αλλά του έφτανε η δόσις του έρωτος που είχε πάρει το πρωί από το άλλο μέλος της οικογένειας. Δύο Τασσολάμπρου μέσα στο ίδιο εικοσιτετράωρο πήγαιναν πολύ»!

7. Τελευταίο στοιχείο είναι η μεγάλη ικανό-

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

Κ Ρ ΙΤ ΙΚ Η

Almudena Grandes

Οι η λικίες της Λουλού

Αυτό το πρώτο μυθιστόρημα της Almudena Grandes έγ ινε μπεστσ έλ ερ ό χι μόνο στην Ισπανία αλλά και σ ’ άλλες χώ ρες της Ευρώπης όπου μεταφράστηκε αμέσως. Είναι η ερωτική διαδρομή μιας γυναίκας που, ανήλικη ακόμα, γνω­ ρίζει τα μυστικά του έρωτα από ένα ν οικ ογενεια κ ό φίλο, αλλά κα­ θώς ενηλικιώ νεται ασφυκτιά μέσα στις συμβάσεις του γάμου και της καταπιεστικής Φ ρανκικής κοι­ νωνίας. Σε μια προσπάθεια φυγής και αυτονόμησής της βουλιάζει στις ερωτικές αβύσσους της Μ α­ δρίτης. «Ν α κατρακυλήσω μέχρι να κολλήσω στον πάτο, και να μη χρειάζεται να σκέφτομαι πια για μια ολόκλη ρη αιωνιότητα!». Κωλέττη 25, 106 77 Α θή να τηλ. 3622390, 3836460, fax. 3621367

τητα του Μαρή στη δημιουργία κλίματος στα έργα του. Η περιγραφή των στεκιών, καφενείων, των κοσμικών ξενοδοχείων, των αυτοκινήτων, των αστικών σαλονιών φτιά­ χνει μια έντονη περιρρέουσα ατμόσφαιρα γεμάτη ζωντάνια και αλήθεια. Χαρακτηριστικό σ υμπλήρω μα οι συχνές αναφορές στη μουσική. Στο Χωρίς ταυτότη­ τα (γραμμένο το 1962) όπου ο ήρωας γίνε­ ται ξαφνικά πλούσιος, αποκτά αυτοκίνητο και επιχείρηση, ακούγονται συχνά κομμάτια τζάζ (όταν κατεβαίνει με το αυτοκίνητό του από το Ψυχικό στην Αθήνα για παράδειγ­ μα). Στη Μελωδία του θανάτου, οι φόνοι γί­ νονται όταν το ραδιογραμμόφωνο παίζει τη «Γαλάζια Ραψωδία» του Γκέρσουιν. Στο Χαμόγελο της Πυθίας, ο ήρωας συζητά με τον κακοποιό καθηγητή Φόυερμπαχ (!) στο τουριστικό περίπτερο των Δελφών, με δια­ κριτική υπόκρουση ένα τραγούδι του Χατζιδάκι. Συζητούν το σχέδιο κλοπής του Ηνιόχου. Μετά τη θεωρητική ανάλυση του εγχειρήματος ο καθηγητής λέει : « Καί τώρα ας μπούμε στα πρακτικά. Είμασταν μόνοι μας. Το μεγάφωνο είχε στα­ ματήσει. Ο καθηγητής φώναξε το γκαρσόνι. Μου είπε : - Ρωτήστε τον αν θα μπορούσαμε να ακού­ σουμε ακόμα μια φορά την ωραία εκείνη μουσική. Το είπα στο γκαρσόνι. Σε λίγο, με την υπό­ κρουση των νοσταλγιών του Χατζιδάκι ο Φόυερμπαχ άρχισε να αναπτύσσει τα "πρα­ κτικά"...» Μικρές πινελιές, ζουμερές περιγραφές της φύσης, των χρωμάτων της και των οσμών της, ψυχολογικές διεισδύσεις, α ισθησια­ σμός, στυλιζάρισμα περιγραφής ανθρώπων και χώρων της πόλης, και όλα αυτά σε μια δυναμική, νευρώδη ανάπτυξη της πλοκής, είναι τελικά στοιχεία πληρότητας ενός συγγραφέα που χρησιμοποιεί το όχημα του αστυνομικού, του αισθηματικού ή του περι­ πετειώδους μυθιστορήματος και τον τρόπο της παραλογοτεχνίας για να μας αφήσει ένα έργο που εύκολα μπορεί να θεωρηθεί λογοτεχνικό, όπως και των ήδη καταξιω­ μένων Ευρωπαίων και Αμερικανών ομολό­ γων του...

00 0 0

ΒΑΣΙΑΣ ΤΣ Κ Π ΥΑ Σ

ΟΜΑΡΗΣ, ΟΙ ΓΥΝΑΙΚΕΣ ΚΑΙ Ο ΕΡΩΤΑΣ Το όνο μ α του Γιάννη Μ αρή α ρ κ ε ί γ ια να αναδυθεί αυτομάτως η παρά­ δοσ η του α σ τυ νο μ ικο ύ μ υ θ ισ το ρ ή μ α το ς στην Ε λλά δα . Π ρ ά γ μα τι είνα ι α ξεπ έρ α σ το ς στο είδος. Είναι όμως αυτό το είδος του (ή μόνο αυτό) τελικά; Π ιστεύω π ω ς ο Γ ιάννης Μ αρής χ ρ η σ ιμ ο π ο ιεί σαν πρόφ α ση την αστυνομική π λ ο κ ή , όμω ς α κόμη και στις πιο δύσκολες και απί­ θανες αστυνομικές ή κα­ το χικές π ε ρ ιπ έ τ ε ιέ ς του παραμένει κατά κύριο λό­ γο ένας βαθύτατα ερωτι­ κός συγγραφέας... Άλλωστε σε όλα τα μυθιστορήματά του το βασικό κίνητρο ό χι π ά ντα της π λ ο κ ή ς α λ λ ά π ά ντα της γ ρ α φ ή ς είνα ι η ερω τική επιθυμία. Από την ά λλη, ο Μ αρής, λάτρης και, όπως εύκολα δ ια κρ ίνετα ι, β α θύς γ ν ώ ­ στης του γ υνα ικείου φύ-

λου, πολύ δύσκολα μπορεί ν ’ απαλλαγεί α π ’ αυτή του τη ροπή έστω και για λίγες σελίδες. Αξίζει, λοιπόν, να εστιάσουμε σ ’ αυτή του την ιδιότητα που, έτσι κι αλλιώς είναι και η ουσ ία της ιδιαιτερότητας της γρα φ ής του. Γυναίκες. Ναι, για τον Μ αρή οι γυναίκες έχουν μια ξεχωριστή σημασία. Ό χ ι μ όνο σα ν α ν τ ικ ε ίμ ε ν ο π ό θ ο υ , σ α ν ερωτική επιθ υ μ ία α λλά και σαν σ ύντρο­ φος ζωής μοιραίας ή μη, σαν σχέση ερω ­ τική , με λ ίγ α λ ό γ ια σ α ν «το α λ ά τ ι της αντρικής ζωής». Η μελέτη της γυναικείας ψυχής φαίνεται πως τον έχει α πασχολή­ σει εξίσου με την τόσο ελκτική γ ι’ αυτόν εξω τερική της ε μ φ ά ν ισ η . Ο σον α φ ο ρ ά την τελευταία, ποιος αναγνώστης του δεν έχει στην κυριολεξία απολαύσει τις υπέ­ ροχα ερωτικές, προκλητικές όσο και π ρ ω ­ τότυπες περιγραφές γυναικείων εξωτερι­ κών χαρακτηριστικών; Χρειάζεται μεγάλη αντίσταση για να μην καταγράψει κανείς όλα τα επίθετα που χρησιμοποιεί για τον εκάστοτε γυναικείο πειρασμό, ξεκινώντας από τα ακριβή περιγραφικά : ψηλή, υπε­ ρ ή φ α ν η κα ι σ τεγνή . Ν έα, ό μ ο ρ φ η κα ι άπιστη- π ρ ο χ ω ρ ώ ν τ α ς στα π ρ ο κ λ η τ ικ ά ερωτικά: ορεχτική, φιλήδονη, ακόλαστη, φρέσκο θέαμα- συνεχίζοντας στα επικριτικά : πολυτελής και έκφυλη, επικίνδυνηκαι καταλήγοντας στα ακραία και σοκαριστικά: όμορφο γυναικείο ζώο, κοκοτίτσα, νυμφίδιο κ.λπ. Μ ακράν των επιθέτων δεν μπορ εί π α ρ ά να συμφ ω νή σ ει κανείς γ ια την ευκόλω ς δ ια κ ρ ιν ό μ ε ν η α δ υ ν α μ ία του Μ αρή στα γ υνα ικεία π ό δ ια . Εκτός β έβαια από την ερωτική επιθυμία που διακρίνεται, υπάρ­ χει και μία ποιητική χροιά στις π εριγ ρα ­ φές αυτές. Οι Σουηδέζες με τις απλωμένες ατέλειω­ τες γάμπες τους μπορεί μεν να περνούν αστραπιαία στις σελίδες του, αλλά η επί­ μονη ύπαρξή τους σε μεγάλο μέρος των μυθιστορημάτων του δείχνει τόσο το βά­ θος όσ ο και το π λά το ς της εντύπω σης που του έχουν δημιουργήσει! Η μοιραία συνή θ ω ς γυ ν α ίκ α έχει μ α κριά υπ έρο χα πόδια και κάτι γάμπες που μόνο ο Μαρής

ξέρει νά π εριγ ρά φ ει με τέτοια λεπτομέ­ ρεια. Ό σο για την ποιητική του προσέγγι­ ση στον τομέα αυτό, ιδού ένα α ντιπρο­ σωπευτικό δείγμα: «Η γυναίκα ήταν ψηλή, κομψή και νέα. Φαινόταν ντυμένη ακριβά. Το φίνο νάυλον της κάλτσας της γυάλιζε π ά ν ω α π ό το υγ ρ ό π εζο δ ρ ό μ ιο .» (Νυχτερινό τηλεφώνημα). Μα και τα υπό­ λ οιπα τμήματα του γυναικείου σώματος και προσ ώ που έχουν υμνηθεί περιγραφι­ κά με κάθε δυνατό τρόπο από τον Μαρή. Κατά σειρά προτίμησης τα στήθη και από το π ρ ό σ ω π ο τα χείλη, α λλά κυ ρ ίω ς τα μάτια που έχουν πά ρ ει όλα τα σχήματα και κυρίως τό μενεξεδί χρώμα. Πέρα όμως από την εξωτερική εμφάνιση, ο εσωτερικός κόσμος της γυναίκας φα ί­ νεται να τον έχει α πασχολήσει πολύ πε­ ρισσότερο. Αυτό τουλάχιστον μαρτυρούν οι αποκρυσταλλωμένες απόψεις που έχει, όσο και οι βαθύτερες αναλύσεις που επι­ χειρεί όχι μόνο για τη σκέψη και τις συνή­ θειές της, αλλά - και αυτό είναι το ενδια­ φέρον - για τις σχέσεις της με τον άνδρα! Πιστεύω πω ς λίγ ο ι άντρες σ υγγ ρα φ είς μπορ εί να φθά σ ουν στο σημείο ώστε ο αναγνώστης τους να αναρωτηθεί ξαφνικά για το φύλο τους. Δηλαδή, να μπουν τό­ σο βαθιά στη γυναικεία σκέψη που μόνο μια γ υνα ίκα σ υγγ ρα φ έας θα μπορ ούσ ε να το κάνει. Α μ έσ ω ς ένα π α ρ ά δ ε ιγ μ α : «Αυτή η κοπέλα γ ια τί υπήρξε ομιλητική εκείνη την βραδυά; Δεν ξέρει τίποτε ή το έκανε επίτηδες γ ια να με τρομά ξη; (...) Ως σήμερα νόμιζα πω ς εγώ την ψάρευα. Σ ή μ ερ α σ κέφ τη κα π ω ς ίσ ω ς εκείνη να ψαρεύη εμένα. Από τον τελευταίο σ υλλο­ γισ μό του η ερωτευμένη Καίτη κράτησε μόνο το σ ήμερα.» Η σ χέση τω ν φ ύλω ν βρισκόταν στο κέντρο του ενδιαφέροντος του. Εκτός από τις εκπληκτικές ποιητικές αναφορές του όπως: «Η σκέψη της Ζανέτ γλυστρούσε από τα δάχτυλά του σαν μια σ ταγόνα υδράργυρος» (Χωρίς τ α υ τό τη ­ τα), ας α να φ έρο υμε ενδεικτικά μερικές απλές αλλά τόσο εύστοχες και αληθινές πα ρ α τη ρ ή σ εις του γ ια τις σ χέσ εις των γ υ ν α ικ ώ ν με τους ά νδρ ες. «Π οια ε ρ ω ­ τευμένη γυναίκα — και η Μάγδα έδειχνε τόσο ερωτευμένη — δεν θάθελε να φλυα-

ρήση με το τηλέφωνο μέσα στη νύχτα με τον αγαπημένο της, αλλάζοντας μαζί του όλες αυτές τις ασήμαντες, ανόητες και γοητευτικές μεταμεσονύχτιες κουβέντες τω ν ερω τευ μ ένω ν;» (Ο θ ά ν α το ς το υ Τιμόθεου Κώνστα) «Η γυναίκα μου πειράχτηκε γιατί έμαθε πω ς έχω μια σχέση άνευ σημασίας. Δεν είναι η πρώτη γυναίκα που της συμβαίνει αυτό. Θα της περάση και θα γυρίση και εσείς θα διαπιστώσετε πως κάνατε άδικο κόπο.» (Επικίνδυνο καλοκαίρι). «Σιχαινόταν τον εαυτό του κι όμως είχε σ ’ όλο του το κορμί την ευχάριστη ανάμνη­ ση της ηδονής που απήλαυσε. Ηταν πε­ ρίεργο και α νθρώ πινο. Π οθούσε αυτήν την Ηρώ με τα σχιστά μάτια και αγαπού­ σε την Καίτη Καρέζη περισ σό τερ ο από κάθε άλλη φορά. Αλλά μια γυναίκα πώς θα μπορούσε να τα καταλάβη όλα αυτά;» (Ο Δολοφόνος φ ορούσε σμόκιν). Οι σχέσεις των δύο φύλων για τον Μαρή είναι κυ ρίω ς ερω τικές. Α υ ΐό δ ια π ε ρ ν ά όλη του τη σκέψη και φυσικά τη γραφή του. Θα μπορούσε εύκολα κανείς να τον κατηγορήσει για φαλλοκράτη και ώς ένα σ ημείο θα είχε και δίκιο. Από την άλλη φαίνεται π ω ς είναι βαθύς γνώστης της έννοιας του ρήματος «ερωτεύομαι». Οι ήρ ω ές του π ά λ λ ο ν τ α ι σ υ ν α ισ θ η μ α τ ικ ά όταν ερωτεύονται και η πένα του Μαρή είναι ικανή να κάνει τον αναγνώστη να συμπάσχει με τον ερωτευμένο ήρωα, να νιώσει όλο το χρονικό του έρωτά του. Η εξέλιξη αυτού του χρονικού είναι διανθι­ σμένη με ακριβείς και βιωματικές π ε ρ ι­ γραφές. Ό λου του είδους οι αισθητηρια­ κές πρώ τες "τσιμπιές του έρωτα" είναι π α ρ ο ύ σ ε ς . Α πό α κ ο υ σ τ ικ έ ς (φ ω νές «ελκυστικές, που χαϊδεύουν σαν βελούδο το σύρμα»), οπτικές (με κάθε λεπτομέ­ ρεια εξωτερικών χαρακτηριστικών), αφής : πρώτο τυχαίο άγγιγμα με αναστάτωση του ήρω α τόσ ο χ α ρ α κτη ρ ισ τικό στους ερωτευμένους ανθρώπους - και με α πο­ κορύφωμα πάντα την πρώτη ερωτική επα­ φή. Και εδώ πρέπει να κάνουμε μία π α ­ ρα τήρ ηση π ου δεν μ π ο ρ ε ί να π ε ρ ά σ ε ι "απαρατήρητη". Ο Μαρής έτσι κι αλλιώ ς χ ρ η σ ιμ ο π ο ιε ί α ρ χ ε τ υ π ικ ά δ ύ ο τύ π ο υ ς

γυναικών που ερωτεύονται οι ήρωες του : την Απολλώνεια, συνήθως σπουδάστρια (ιατρικής, καλών τεχνών κ.λπ), την έξυπνη και δευτερευόντως όμορφη γυναίκα, τη γυναίκα σύντροφο, πιστή, δραστήρια, γε­ μάτη εν δ ια φ έ ρ ο ν κα ι σ τοργ ή γ ια τον συνήθως «κατά βάθος παιδί» ήρω ά του και τη Διονυσιακή, την κυρίως όμορφη, σαρκική, γυναίκα γεμάτη πάθη, και βεβαί­ ως επικίνδυνη γ ια τον ήρω α. Ενίοτε οι δύ ο τ ύ π ο ι ε ρ ω τεύ σ ιμ η ς γ υ να ίκα ς συνυπάρχουν με τις επακόλουθες τύψεις κα ι τους α νά λο γ ο υ ς δ ιχ α σ μ ο ύ ς . Ανάλογος είναι και ο τρόπος περιγραφής της ερωτικής επαφής. Ό ταν η γυναίκα εί­ ν α ι η Α π ο λλώ νεια , ο α να γνώ σ τη ς θα γευτεί όλο το χρονικό του έρωτα πλούσιο σε συναισθηματικούς διαλόγους, σε υπέ­ ρ ο χες ερω τικές π ε ρ ιπ λ α ν ή σ ε ις (Π αραπορτιανή Μυκόνου στο Δ ια κοπ ές στη Μύκονο), όμως η ερωτική επαφή εί­ να ι κάτι που θα αργήσ ει να σ υμβεί και δεν θα π ερ ιγ ρ ά φ ει π ο τ έ - π ερ ισ σ ότερ ο αφήνεται να πλανάται στον αέρα ότι κάτι έγινε, γεγονός που ξενίζει έναν αναγνώ­ στη του Μαρή, συνηθισμένο στις τολμη­ ρές όσο και ποιητικές του τέτοιες στιγ­ μές. Α ντίθετα, όταν η γ υ ν α ίκ α είνα ι Δ ιο ν υ σ ια κή ο ι ερω τικές σ τιγ μές είνα ι "εκρηκτικά " κα ι ά μ εσ α π α ρ ο ύ σ ες : «αγαπήθηκαν άγρια με ανοιχτή μπαλκονόπορτα και τον κίνδυνο να τους δεί κά­ ποιος αν περνούσε έξω από το δωμάτιό της» (Διακοπές στη Μύκονο). «Την αγκάλιασε και η γυναίκα δεν τραβή­ χτηκε. Τα χείλη του έτρεξαν στο άνοιγμα του στήθους, στους ώμους. Σε λίγο, η ρόμπ α βρισκόταν πεσμένη, ένας σωρός από μετάξι, στο πάτωμα...» (Ν υχτερινό τηλεφώνημα). «Με τράβηξε έξω από το αυτοκίνητο, και κυλιστήκαμε στην υγρή αμμουδιά. Το κύ­ μα έβρεχε σχεδόν τα πόδια της όταν το φόρεμά της έγινε μια ζώνη γύρω από τη μέση της...» (Ο θ ά ν α το ς το υ Τιμόθ εου Κώνστα). Πιο ενδιαφέρουσα παρατήρηση είναι ότι η Α πολλώ νεια έχει και προσ ω πικό λόγο στο μυθιστόρημα και μάλιστα στο πρώτο πρόσωπο, κάτι που σ τερ είτα ι η

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ

Ντ. X. Αώρενς

Το Ουράνιο Τόξο Νχ.ΧΛώοινς

ΤΟ ΟΥΡΑΝΙΟ ΤΟΞΟ

Το Ο υ ρ ά ν ιο Τ ό ξ ο , που όπως και το Ε ρω τευμ ένες Γ υ ν α ίκ ε ς , αποτελεί τμήμα του έργου Ο ι Α δ ε ρ φ έ ς , δημο­ σιεύεται το 1915, όταν ο συγγραφέας είναι τριάντα ετών, και αποσύρεται σε λίγες εβδομάδες. Περιγράφει έναν κόσμο που περνά από την καλλιέργεια της γης στη γρήγορη εκβιομηχάνιση, και τις σ χέσ εις με­ ταξύ των ανθρώπων που χαρακτηρί­ ζονται από ποικιλόμορφες συγκρού­ σεις μέσα σ ’ έναν ανδροκρατούμενο κόσμο. Ο Αώρενς μας δίνει αβίαστα και άκρως διεισδυτικά την αιώνια πάλη μεταξύ αρσενικού και θηλυκού και δείχνει, με βαθιά γνώση και των δυο ρόλων, το μάταιο αλλά, συγχρό­ νως και αναπόφευκτο. Πιστεύει ε ν ­ δόμυχα στη δυαδικότητα του ανθρώ­ που, που έγκειται στην ανάγκη της αρμονίας του με το σύμπαν, από τη μια, και τη διατήρηση της ανεξαρ­ τησίας και της ιδιαιτερότητάς του, από την άλλη.

Κωλέττη 25, 106 77 Α θήνα τηλ. 3622390, 3836460,fax. 3621367

Διονυσιακή... Πάντως, σε ορισμένα μυθιστορήματα του Μ αρή ο δ ιχ α σ μ ό ς αυτός α νά μ εσ α στο «συναισθηματικό» και το «σαρκικό» στοι­ χείο παρουσιάζεται και από την πλευρά της γυναίκας. Στο Σ κοτεινό μεσ η μέρ ι, ο ηλικιω μένος εφοπλιστής Ανταίος εξηγεί α υτήν την ερω τική χ η μ εία στον νεα ρό ήρω α : «Υπάρχουν πολλοί τρόποι, αγαπητέ μου, γ ια ν ’ α γ α π ά κα νείς τον δ ιπ λ α ν ό του. Αυτός ο δύστυχος ο Γ λυκοφ ρ ύδης (...) ή τα ν α φ ο σ ιω μ έ ν ο ς στη γ υ ν α ίκ α του. Βέβαια ήταν ασήμαντος, πληκτικός, αλλά ό π ω ς να το κά νουμε ο ά νθ ρ ω π ό ς της.

- Κι ο Χαμάρετος; - Η περιπέτεια, ο ερεθισμός των αισθή­ σ εω ν, η α λλα γ ή ή ό,τι ά λλο θέλετε. Γ νώ ρισα στη ζωή μου π ο λλές γυναίκες που θα ήταν πρόθυμες να στείλουν στο διάβολο όλους τους εραστάς τους για το μ ικρό δ α χτυλά κι του α νια ρ ού σ υζύγου των...» Τελειώνοντας, πρ έπ ει να επισημά νουμε και την άλλη πλευρά που πάντα έχει κάθε ε ρ ω τ ικ ό ς σ υ γ γ ρ α φ έ α ς , την τ ρ α γ ική . Έ ρωτας και θάνατος συχνά κρατιούνται χέρι-χέρι. Έ τσι και στον Μαρή, με μεγα­ λύτερη ευκολία λόγω του «αστυνομικού» χαρακτήρα των μυθιστορημάτων του, δί­ νεται η δυνατότητα για πολύ έντονες και ισχυρές προσεγγίσεις αυτής της σχέσης. Μικρό πα ρά δειγμα , όταν ο ήρω ας αντι­ κρίζει το πτώ μα της γ υνα ίκα ς που είχε ερ ω τευ τεί: «...Έ μεινε παγωμένος στη θέ­ ση του να κυττάζη την ακίνητη Ρέα. Την Ρέα που δεν θα μιλούσε, δεν θα τον κο­ ροΐδευε, δεν θα τον π είρ α ζε ποτέ πια . "Ποτέ πια". Δεν ήταν δυνατόν. Και τότε έκανε μιά α πίθανη, εξω φ ρ ενική σκέψη. "Αυτό το τ σ ο υ λ ο ύ φ ι έτσ ι ό π ω ς π έφ τει στο αριστερό της μάτι θα την εμποδίζη να βλέπει"» (Επικίνδυνο καλοκαίρι). Ο Μαρής, ο ερωτικός Μαρής που όλοι αγαπήσαμε με τον ένα ή άλλο τρόπο, δεν ε ίν α ι μόνο α υτός π ο υ θ α υ μ ά ζ ει τον Γ κρέγκορι Πέκ κα ι α τέλειω τα τη Σ οφ ία Λόρεν...

ΝΤΙΝΑ ΤΖΙΜΟΓΙΑΝΝΗ

ο ΑΣΤΥΝΟΜΟΣ ΜΠΕΚΑΣ ο επαρχιωτισμός στο έργο του Μαρή Οι συγγένειες του έργου του Γιάννη Μαρή με το έργο του Ζωρζ Σιμενόν και η σαφής επιρ­ ροή που άσκησε ο δεύτερος στον πρώτο είναι περισσότερο έκδηλες στον κεντρικό «αστυνομικό» ήρω α των δύο συγγραφέων. Ο Μ αιγκρέ εμπνέει τον Μπέκα τόσο στις μεθόδους, όσο και στην εμφά­ νιση και στην οικογενειακή ζωή που εμφανίζεται σποραδικά στο φόντο των ιστοριών των δύο συγγραφέων. Ακόμα πιο έντονη είναι η ομοιότητα της κυρίας Μαιγκρέ με την κυρία Μπέκα. Γυναίκες απλοϊκές και οι δύο, οικοκυρές, αποτελούν το ήσυχο οικογενειακό λιμάνι των συζύ­ γων τους, οι οποίοι στη δουλειά τους, έρχονται αντιμέτωποι κά­ θε μέρα με τις πιο βάρβαρες δραστηριότητες και τα πιο ποταπά ανθρώπινα πάθη. Χωρίς αμφιβολία, η ανθρωπολογική ομοιότητα των δύο ηρώ­ ων στηρίζεται στον επαρχιωτι­ σμό τους. Ο Σιμενόν, Βέλγος, κοσμοπολίτης και ριζοσπάστης, έφτιαξε τον Μαιγκρέ να κατά-

γεται από την «βαθιά Γαλλία», la France profonde, από το μικρό χωριό Saint-Fiacre στο Allier, και κατασκεύασε μια ολόκληρη μυθολογία γύρω από αυτό, με γενεαλογικά δένδρα, προγονικές καταγωγές, σπίτι στο χωριό κ.λπ. Με την υπόδυση του Μαιγκρέ, του αθεράπευτου επαρχιώτη που διεισδύει στην ανώτερη κοινωνία, ο Σιμενόν οικοδό­ μησε μια τεχνική κοινωνικής κριτικής με πο­ λιτικές προεκτάσεις : ο Μαιγκρέ, παρά την ιδιαίτερη ευφυία του και την αναλυτική του ικανότητα, δεν ξέφευγε ωστόσο από του μέσους όρους του κοινωνικού μικροαστι­ σμού, δηλαδή μιας συμβατικής ηθικής και μιας «καθαρής» αντίληψης ζωής, αντίστοι­ χων με αυτές της γαλλικής μικροαστικής μάζας, των petits gens. Διπλή λειτουργία, λοιπόν, αφομοίωσης στη γαλλική κοινωνία αφενός, κριτική της αστικής τάξης αφετέ­ ρου : είναι χαρακτηριστικό ότι το έγκλημα των λαϊκών milieu αντιμετωπίζεται πάντα ως δράμα των κοινωνικών συνθηκών, ενώ το έγκλημα της μεγαλοαστικής τάξης χωρίς κανένα ελαφρυντικό. Στον Μαρή υπάρχει, κατ’ αναλογία, η ίδια λειτουργία. Εδώ δεν υπάρχει βέβαια η μυθο­ λογία της καταγωγής, αλλά τα χαρακτηρι­ στικά του αστυνόμου Μπέκα παραπέμπουν στον τυπικό επαρχιωτισμό. Και στον Μαρή, ο Μπέκας, που κατά τ’ άλλα έμοιαζε να εί­ ναι το αντίθετο του δημιουργού του, είναι ο απροσάρμοστος επαρχιώτης, φορέας μιας απόλυτης ηθικής και μιας τετράγωνης αντί­ ληψης για τη ζωή που διεισδύει, λόγω της δουλειάς του, στον διεφθαρμένο κόσμο της μεγαλοαστικής τάξης. Τον π ε ρ ιγ ρ ά φ ε ι : «Κοντόχοντρος, με ασήμαντη εμφάνιση, κι ένα μουστακάκι "α λα Χίτλερ", ο αστυνόμος Μπέκας έμοιαζε με σ υνοικια κό μπακάλη που φο ρ ο ύ σ ε το σκούρο κοστούμι του» (Τέταρτος ύποπτος). Στο πρώ το του ήδη μυθιστόρημα, το Έγκλημα στο Κολωνάκι, οι κοινωνικές αποστάσεις είναι με σαφήνεια προσδιορισμένες : «Αυτός ο αστυνόμος Μπέκας ήταν άνθρω­ πος ντόμπρος, τίμιος, αυθόρμητος και λιγά­ κι πρωτόγονος (...) Μέσα σε όλα αυτά τα πολυτελή χαλιά, τα ακριβά έπιπλα, τις νταντέλες και τα κομψοτεχνήματα, που στόλι­ ζαν τα πλούσια διαμερίσματα, το χοντρο­ κομμένο π ρ ό σ ω π ο του Μ πέκα ήταν μια

παραφωνία». Η έννοια του επαρχιωτισμού συνδέεται με τον αποκλεισμό (λόγω αδυναμίας ή λόγω άρνησης) από μια συνεχώς ανανεούμενη αστική κουλτούρα και ο Μπέκας είναι το τυπικό της παράδειγμα. «Η νέα υπηρέτρια που φάνηκε στην πόρτα κοίταξε τους δύο άντρες [τον Μπέκα και έναν άλλο αστυνό­ μο] με υποψία. Δεν ήταν από τους τύπους που επισκέπτονταν, συνήθως, την κυρία της». Ο Μπέκας βρίσκεται «έξω» από κάθε έννοια σύγχρονης αστικής κουλτούρας είτε αυτή είναι μεγαλοαστική, καλλιτεχνική ή λαϊκή (π.χ. μάγκικη, υποκοσμική, εργατική κ.λπ.)· απέχει ακόμα και από ήρωες προς τους οποίους τρέφει συμπάθεια για την τι­ μιότητά τους, όπως υπάλληλους, επιστήμο­ νες κ.λπ. Και εκεί η κοινωνική διαφοροποίη­ ση είναι σαφής. Ο κύριος στόχος όμως της «επαρχιώτικης» κριτικής του Μαρή είναι η αστική τάξη. Από το έγκλημα στο Κολωνάκι πάλι : «Σκέφτηκε τη δική του γυναίκα, που περνούσε τη μέρα της ανάμεσα στην κουζί­ να και στα παιδιά της. Τη γυναίκα του που περίμενε πώς και πώς την αύξηση που είχε υποσχεθεί ο Υπουργός των Οικονομικών». Και σε αντιδιαστολή : «Κάθησε απέναντι στη γυναίκα που τον κοιτούσε με τα ωραία της μάτια, γύρω απο τα οποία ένας μαύρος κύ­ κλος είχε αρχίσει να σχηματίζεται. Ένοιωθε τώρα ο αστυνομικός κάτι περισσότερο από αντιπάθεια, ένοιωθε μίσος γι’ αυτή την αδιά­ ντροπη κούκλα». Άλλο παράδειγμα, στη βά­ ση της αντιπαράθεσης της αγνής αγάπης με τον αισθησιασμό- για την κυρία Μπέκα : «Ήταν απλή και κοκκίνιζε με το πρώ το αστείο (...) Ήταν μεγαλόσωμη, παχειά, δεν ήταν όμως πια όμορφη. Αυτός, όμως, την αγαπούσε όπως τα πρώτα χρόνια [και] την κοίταζε με στοργή». Ενώ όταν μιλάει με τη γυνα ίκα του χρηματιστή Φ λωρά : «Το θαυμάσιο γόνατο πρόβαλλε από το νταντελλένιο πενιουάρ. Ο αστυνόμος Μπέκας, όπως ήταν καθισμένος απέναντι' της, με αργή κί­ νηση, π ήρε το ύφ α σ μα και σ κέπά σε τη γυμνή σάρκα»(!) Στο λογοτεχνικό επίπεδο, αυτή η ηθική ακαμψία του Μπέκα μεγεθύνει και πολλαπλασιάζει τον αισθησιασμό στο έργο του Μαρή. Στο κοινωνικό επίπεδο υπο­ γραμμίζει την αντιπαράθεση. Σε ένα άλλο έργο, ο Μπέκας εξανίσταται που η κόρη

μιας μεγαλοαστικής οικογένειας δεν κοιμά­ ται σπίτι της το βράδυ, αλλά διαθέτει δική της γκαρσονιέρα- πάλι συγκρίνει με τη δική του κόρη που περνά τα βράδια της διαβά­ ζοντας για να δώσει εξετάσ εις στο Πανεπιστήμιο : δύο μοντέλα ζωής σε σύ­ γκρουση. Ας σκεφτούμε λίγο το πλαίσιο αυτής της αντιπαράθεσης. Η Ελλάδα της δεκαετίας του ’50, οικονομικά κατεστραμμένη και με το εργατικό κίνημα ηττημένο, επικαθορίζεται από δύο κύρια φαινόμενα : την ανα­ συγκρότηση της κυρίαρχης τάξης και την πλημμυρίδα των μεταναστών από την επαρ­ χία στην πρωτεύουσα. Τα δύο μοντέλα κοι­ νωνικής συγκρότησης δεν βρίσκονταν κατ’ ανάγκη σε σύγκρουση, αφού η λεγάμενη ανοικοδόμηση έδινε προοπτικές δυναμικής οικονομικής ανόδου και κοινωνικών διαφο­ ροποιήσεων στο εσωτερικό αυτού του άμορφου «επαρχιώτικου» πληθυσμού, με κορύφωση τη δεκαετία του 7 0 που σημα­ δεύτηκε από την απογείωση των μεσοαστι­ κών στρωμάτων. Εκεί που υπήρχε όμως πε­ δίο τριβών ήταν στα μοντέλα ζωής και στην υποφώσκουσα ή και λανθάνουσα πολιτική βάση των διαφοροποιήσεων. Μέσα στον άμορφο επαρχιώτικο κόσμο της Αθήνας υπήρχαν πυρήνες πολιτικών συνειδήσεων και ταξικών συνειδητοποιήσεων που βρίσκο­ νταν σε κριτική αντιπαράθεση προς έναν επιθετικό εξαμερικανισμό της κουλτούρας της κυρίαρχης τάξης. Η κοσμική ζωή της Αυλής, για παράδειγμα, σε σχέση με την εσωστρεφή ζωή της ταβέρνας, η ζωή του πολυτελούς ξενοδοχείου σε σχέση με τη ρουτίνα του υπαλλήλου, το μικρό ακόμα πο­ σοστό κατοχής και χρήσης αυτοκινήτου, ακόμα και η διάκριση του πλουτισμένου από κομπίνες της κατοχής μαυραγορίτη και του αυτοδημιούργητου, αποτελούσαν επιμέρους διαφοροποιήσεις που δεν μπορού­ σαν να αναχθούν σε ελεύθερες και καθαρές ταξικές συγκρούσεις, αλλά έκρυβαν μέσα τους τέτοιες δυναμικές. Ο Μαρής βρήκε στο μοντέλο του Μαιγκρέ αφενός, αλλά και στη νεοελληνική πολιτική πραγματικότητα του επαρχιακού κύματος της Αθήνας, τον τρόπο να γενικεύσει αυτές τις θρυμματισμέ­ νες πτυχές της ελληνικής κοινωνίας και να φτιάξει έναν κόσμο που παρ’ όλες τις δια­

φοροποιήσεις του, δεν κρύβει τις μεγάλες διαχωριστικές γραμμές που τον χαρακτηρί­ ζουν. Αν το έργο του Μαρή ρίζωσε τόσο βα­ θιά στην ελληνική κοινωνία, και εξακολουθεί με τον τρόπο του να είναι ζωντανό, είναι γιατί οι κοινωνικές αντιθέσεις που ανέδειξε, ακόμα και σχηματικά ή πολλές φορές με αφέλεια, ήταν πραγματικές και η κριτική του προσέγγιση κράτησε τις ισορροπίες ανάμεσα στο κοινά αποδεκτό και στο φαντασιακό μιας αστικοποιούμενης επαρχιώτι­ κης κοινωνίας. Σε. αυτό το επίπεδο - και στο άγριο κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο γράφτηκε - το έργο του Μαρή είναι πολύ πιο άμεσο και πολιτικά αιχμηρό από το έρ­ γο του Σιμενόν. Ο «επαρχιωτισμός» του Σιμενόν είναι περισσότερο πολιτισμικός, ενώ ο «επαρχιωτισμός» του Μαρή είναι κυρίως ταξικός, γι’ αυτό και στο έργο του Έλληνα συγγραφέα υπάρχει η αποκλειστική προσήλωση στο μυθιστόρημα της πόλης και ταυτόχρονα άνοιγμα προς την πολιτική υπόθεση αλλά και στο στυλ νουάρ, όπως συμβαίνει στο Έγκλημα στο Κολωνάκι, στη Μελωδία του Θανάτου και σε πολλά άλλα...

ΒΑΣΙΑΣ ΤΣ0Κ0Π0ΥΛ0Σ

Ενα επίκαιρο βιβλίο ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΗΜΗΤΡΪΟΓ L ΜΠΑΛΛΗ

Διεθνείς Σχεεειε ΚΑΙ ΠΑΡΑΠΛΗΡΟΦΟΡΗΣΗ

πρόλογοί ΙΩΑΝΝΟΤΓΡΙΒΑ

Γίνετε συνδρομητές

□ Η ΣΥΝΔΡΟΜΗ ΣΑΣ δίνει οικονομική άνεση στό περιοδικό. □ ΣΑΣ ΠΑΡΕΧΕΙ ΤΗ δυνατότητα νά άποκτήσετε τά 6 προσεχή τεύχη πρός 6.000 δρχ. έναντι 8.500 πού θά κοστίζουν. □ ΜΕ ΤΗΝ ΕΓΓΡΑΦΗ ΣΑΣ προσφέρουμε δω­ ρεάν, εφόσον ζητηθούν, τρία προηγούμενα τεύχη μας πού θά έπιλέξετε. Στείλτε τό ποσόν των 6.000 δρχ. στή διεύθυνση τού περιοδικού, μέ ταχυδρομική επιταγή. Συμπληρώστε τή διεύθυνσή σας καί στό πίσω μέρος της έπιταγης τό τηλέφωνό σας, τόν άριθμό τεύχους άπ ’ τό όποιο θέλετε νά αρχίζει ή συνδρομή,καθώς καί όποιαδήποτε άλλη σημείωση. Συνδρομή έσωτερικοΰ: δρχ. 6.000. Εύρώπης: $ 40 ’Αμερικής, Αύστραλίας: $ 50 Συνδρομές ένίσχυσης: 20.000 δρχ. ΤΟ ΔΕΝΤΡΟ. Δ. Αίγινήτου 34, 115 28 ’Αθήνα Τηλ. 724.55.53

Η Λ ο γ ο τ ε χ ν ία

Εικονογραφημένη

1 Γεώ ργιος Βιζυηνός Το αμάρτημα τη ς μητρός μου ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

13 Νικολάι Γκόγκολ Η μύτη ζωγραφιές: Α. Κυριακούλης

2 Κ ω νσταντίνος θεο τό κ η ς Ακόμα; ζωγραφιές: Τζένη Δρόσου

14 Ουάσινγκτον Ίρβινγκ Ριπ Βον Ουίνκλ ζωγραφιές: Γ . Μπάτσος

3 Γιώ ργος Ιω άννου Η μόνη κληρονομιά ζωγραφιές: Αννα-Μαρία Τσάκαλη

15 Φ ραντς Κάφκα Η σωφρονιστική αποικία ζωγραφιές: Μαρία Ηλία

4 Κ ω νσταντίνος Π . Καβάφης

16 Χέρμα ν Μέλβιλ

Εις το φως τη ς ημέρας ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

Το καμπαναριό ζωγραφιές: Μ. Χάρος

5 Ανδρ έα ς Καρκαβίτσας Η θάλασσα ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

1 7 Φιοντόρ Ντοστογέφσκι Μπομπόκ ζωγραφιές: X . Μπότσογλου

6 Κώ στας Καρυω τάκης Δεσποινίς Bovary ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

18 Οσκαρ Ουάιλντ Ο ευτυχισμένος πρίγκιπας ζωγραφιές: Τάσος Παυλόπουλος

7 Μιχαήλ Μ η τσάκης

19 Ο ’ Χένρυ

Αυτόχειρ ζωγραφιές: Αγνή Μπίρταχα

Το τελευταίο φύλλο ζωγραφιές: Κυβ. Ζαχαρίου

8 Α λέ ξα νδ ρο ς Παπαδιαμάντης Ό νειρο στο κύμα ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

20 Έ ν τγ κ α ρ Α λα ν Πόε Σ τη δίνη του Μάελστρομ ζωγραφιές: Γιώργος Γκολφίνος

9 Εμμανουήλ Ρόίδης Ψυχολογία συριανού συζύγου ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

21 Α ν το ν Τσέχωφ Εχθροί ζωγραφιές: Κ. Μουρσελό

10 Διο νύ σιος Σολω μός Η γυναίκα τη ς Ζά κυ Θ ο ς ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

22 Φ. Σκ ο τ Φιτζέραλντ Τ ’ απομεινάρια τη ς ευτυχίας ζωγραφιές: Μ. Βλαχάκη

1 1 Σ ρ α τή ς Τσίρκας Οι λούστροι του Αγίου Κωσταντίνου ζωγραφιές: Κ. Μουρσελά

23 Ουίλιαμ Φώκνερ Έ ν α ρόδο για τη ν Έ μιλ υ ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

12 Μ άριος Χά κκ α ς

24 Έ ρ ν ε σ τ Χέμινγουαίη Οι φονιάδες ζωγραφιές: Γ . Κωνσταντόπουλος

Ο μπιντές ζωγραφιές: Τάκης Σιδέρης

* «5

Διηγήματα της νεοελληνικής και της παγκόσμιας λογοτεχνίας εικονογραφημένα από γνωστούς ζωγράφους: Τα βιβλιαράκια της σειράς απευθύνονται κυρίως σε εφήβους, η καλή λογοτεχνία όμως - εικονογραφημένη ή μη απευθύνεται εξ ορισμού σε όλες τις ηλικίες.

Κ εδρο Σ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Os

λ)

ΙΣΤΟΡΙΑ

Α Ν ΩΦΕΛΕΣ

Δ ΙΗ Γ Η Μ Α

4η ΧΙΛΙΑΔΑ

Ε

ρ

ω

τ ικ ό ν

:Α:

Φ δ ιν ο π ω ρ ο $ ^ Α

p

q

^

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

4η ΧΙΛΙΑΔΑ

_____________ 4η ΧΙΛΙΑΔΑ

___________ 4η ΧΙΛΙΑΔΑ

10η ΧΙΛΙΑΔΑ

9η ΧΙΛΙΑΔΑ

__________________6η ΧΙΛΙΑΔΑ

εμμονες ιδέες

ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΓΛΟΣ

4η ΧΙΛΙΑΔΑ

ΣΤΑ

ΜΑΤΙΑ

4η

10η ΧΙΛΙΑΔΑ

2η ΧΙΛΙΑΔΑ

ΚΩΣΊΗΣ ΓΚΙΜΟΣΟΪΛΗΣ ρο

Σ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΜΑΡΑΓΑΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΜΑΡΑΓΔΗΣ

Γεωγραφία τον μή όρατοϋ

Πόλεις και κείμενα γραμμένα γι’ αυτές από ποιητές και πεζογράφους χαρτογραφούν μ’ ένα μοναδικό τρόπο τον πνευματικό χώρο της Ελλάδας.

Γεωγραφία, του μη ορατού Προσωπι κό Α ν θ ο λ ό γ ι ο

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ■ ■ / ΓΡΗ ΓΟ ΡΙΑΔΗ Σ ) Δ Q ΡΟ $ ΓΡΗ ΓΟ ΡIΑ Δ Η S

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΜΑΝΘΟΣ ΣΚΑΡΓΙΩΤΗΣ Ο Πέτρος, ο Βορειοηπειρώτης, γύρεψε τον παράδεισο εκεί που δεν ήταν. Την Ουδέτερη Ζώνη τη βρήκε πέρα από τον τελευταίο σταθμό του ονείρου του. ...Ίσως μια ουδέτερη ζώνη αποτελεί και τη μόνη - ας μην ακουστεί ως ύβρις — αναστολή θανάτου για τον τραγικό άνθρωπο του μετανοημένου αιώνα μας.

ΟΓΔΕ,ΤΕΡΗ

Ζώνη

ΒΑΝΑ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Το οδοιπορικό μιας οικογένειας, μέσα από μια σύντομη αναδρομή στα τελευταία τριάντα χρόνια της ελληνικής πραγματ ικότητας. Προσωπικές ιστορίες, πάθη, όνειρα, έρωτες, αποτυχίες, ανατροπές... ακολουθούν τα σημεία των καιρών ή μήπως τα υπαγορεύουν;

Ά< ε 3

?πορτα (m )

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΑΝΝΑ ΞΑΝΘΑΚΗ ΑΝΝΑ ΞΑΝΘΑΚΗ

« Κ ατά καιρούς μου έχουν πει: “ Εσύ την ξέρεις την Ταρώ...”, και πάντα χαμογελάω κολακευμένη γιατί βέβαια ξέρω καλά ότι είναι αδύνατον να γνωρίσει κανείς την Ταρώ. Θέλω απλώς να κάνω τη σπουδαία. Μ ε αυτή τη μάλλον κουτή σκέψη κάποια μέρα την έριξα κι εγώ. Δεν ξέρω αν μ’ αγάπησε, ωστόσο μου μίλησε.»

Ίαοώ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΡΟΓΑ Λ Κ

ΑΡΑΠΑΝΟΥ Νέος, ωραίος, αισιόδοξος, φιλόδοξος, αριβίστας ο ήρωας τοι βιβλίου. Σύντομα $α γινόταν ένας πετυχημένος ζιγκολό.

ΚΕΔΡΟΣ

Μόνο που η ζωή του επεφύλασσδ εκπλήξεις... Κ αι τα κόκκινα νύχια, το σύμβολο του γυναικείου ερωτισμού, $α γίνουν το μοτίβο του κινδύνου που επανέρχεται συχνά στις μπλεγμένες ερωτικές ιστορίες του ήρωα.

κ

ό

*Τα νύχια κ

νέες κυκλοφορίες

κ

ι ν

α

ΓΕΡΑ ΣΙΜ Ο Σ ΔΕΝ ΔΡΙΝ Ο Σ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ

ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ

Ενα ,

/Λπακετο Αρωμα

Δεκατρία κείμενα κινηματογραφικής γραφής, αρχικά υπό το βλέμμα του μικρού ήρωα Μάκη, που νομίζει πως αντικρίζει τους τίτλους των ιστοριών του στις γιγαντοαφίσες ταινιών τής -Θρυλικής δεκαετίας του ’60, σε μαρκίζα συνοικιακού σινεμά, και κάπου ανάμεσα, κείμενα με την ενήλικη ματιά τού ήρωα σε άλλο ύφος - ψηφιδωτά της σύγχρονης εναν κοσμο οπού

£ 'Ενα Φ ϋ ΐν ό π ύ ψ Ο τ Ι

δρο

Σ

ΤΟ ΕΛΛ ΗΝ ΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Τ Η Λ ΕΜ Α Χ Ο Σ ΚΩΤΣΙΑΣ Σε μια Αθήνα πολυπληθή, άγρια μοναξιά τυλίγει τους ανθρώπους και περισσότερο τους απόμαχους της ζωής που ψάχνουν απελπισμένοι για λίγη ανθρωπιά. Η τύχη φέρνει κοντά στους όυο ηλικιωμένους ήρωες ένα νεαρό ζευγάρι Βορειοηπειρώτες που, ξεριζωμένοι από τη γη τους και θαμπωμένοι απο τα φώτα της Αθήνας, προσπαθούν να στερεωθούν στις νέες συνθήκες, αρχίζοντας τη ζωή από το μηδέν. Η ανθρώπινη στοργή είναι το μόνο που μετράει σ’ αυτή την απέραντη ερημιά και αποξένωση. Μέσα από τα καθημερινά δράματα πηγάζει ο πόνος του ανθρώπου για τη ζωή.

&ΕΛΡΟΣ

Το τελευταίο xavapm λ

.

/

iL lL lIJ

ΠΡΟΣΟΧΗ! Σ Α Ι ΠΕΡΙΜΕΝΕΙ

Μ Ε Γ Α Λ Η

ΣΤΗΝΑΜΕΡΙΚΗ

ΤΑΡΑΧΗ!

IΠΜ«“ ΡΕ1

Κ

εδ ρο

Σ

1. TO ΣΠΙΤΙ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ 2. ΜΗΝ ΠΛΗΣΙΑΖΕΤΕ ΣΤΟ ΥΠΟΓΕΙΟ 3. ΤΟ ΠΡΑΣΙΝΟ ΑΙΜΑ 4. ΟΙ ΚΑΤΑΡΑΜΕΝΕΣ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΕΣ 5. Ο ΤΑΦΟΣ ΤΗΣ ΜΟΥΜΙΑΣ 6. ΑΟΡΑΤΟΣ...ΓΙΑ ΠΑΝΤΑ 7. Η ΝΥΧΤΑ ΤΗΣ ΖΩΝΤΑΝΗΣ ΚΟΥΚΛΑΣ 8. ΤΟ ΚΟΡΙΤΣΙ ΚΑΙ ΤΟ ΤΕΡΑΣ 9. ΕΦΙΑΛΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΤΑΣΚΗΝΩΣΗ < 10. ΤΟ ΦΑΝΤΑΣΜΑ ΤΗΣ ΔΙΠΛΑΝΗΣ ΠΟΡΤΑΣ

ΑΠΟ ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ ΤΟΝ ΒΙΒΑΙΟΝ Ί Ο Υ Ρ Α Σ Ι Ο ΠΑΡΚΟ" ‘ ΑΝΑΤΕΛΛΟΝ Η Λ Ι Ο Σ ” “ Α Π Ο Κ Α Λ Υ Ψ Ε ΙΣ ”

ΜΑΓΚΑ ΚΡΑΓΤΟΝ ΑΠ Ο 1 0 Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Α Ι Ο Ν Β Ι Β Α Ι Ο Ν Ί Ο Υ Ρ Α Σ Ι Ο Π Α Ρ Κ Ο " ΆΝ Α Τ ΕΑ Λ Ο Ν ΗΛΙΟΣ” "ΑΠΟΚΑΑΥΦ ΕΙΣ”

Μ Δ ίΚ Λ ΚΡΔΪΤΟΝ

OMAN ΑΤΤΑΓ* ATTACK»» lE C IE S » > < : noun / no hujv .

Q keapoi

ΕΚΕΙ ΟΠΟΥ Ε ΙΑ Ο Σ ΥΠΟ ΕΙΑΦΑΝΙΣΗ ΕΙΝΑΙ Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ !

C .O N C iO

ΚΕίΡΟί

Β ο σ κ ο τειν ό δάσ ος το υ Κ ο νγ κό , τα μ έλ η μ ια ς επ ισ τη μ ο ­ ν ικ ή ς απ οσ τολής π εθ α ίν ο υ ν μ ε φ ρ ιχ τό , μ υ σ τη ρ ιώ δ η τρόπ ο, μ έ ­ σα σ ε λίγα λεπ τά . Σ το Χ ιο ύ σ το ν , η υ π εύ θ υ ν η τη ς α π οσ τολής β λ έπ ει τις τ ε λ ε υ τ α ί­ ε ς β ιν τεο σ κ ο π η μ έν ε ς ε ικ ό ν ε ς που δ ε ίχ ν ο υ ν το τ έ λ ο ς τη ς ά τ υ ­ χ η ς ε ξ ε ρ ε υ ν η τ ικ ή ς ο μ ά δ α ς , πλάι στα π τώ μ α τα ... και μια θ ο ­ λή , γ ε μ ά τ η κ ό κ κ ο υ ς ε ικ ό ν α εν ό ς σ κ ο τειν ο ύ π λάσ ματο ς που σ α λ ε ύ ε ι... Μ έσ α σ ε χρ όνο ρ ε ­ κόρ , μια ν έ α απ οσ τολή θα σ τα ­ λ ε ί στο Κ ο νγ κό . Ε κ εί θα β ρ ε θ ε ί σ ’ έν α ν α λ λ ό κ ο το κό -σ μ ο , όπου ε ίδ ο ς υπό εξα φ ά ν ισ η ε ίν α ι ο άνθρω π ο ς!

Το σασπένς είναι διαρκές... Ένα διαφωτιστικό και αφάνταστα διασκέδασα-

κό βιβλίο, που θα το ρουφ ήξετε μέχρι την τελευταία του σελίδα.

ΡΟΜΠΕΡΤ ΣΝΑΙΝΤΕΡ Ο ΑΔΕΛΦΟΣ ΤΟΥ ΥΠΝΟΥ Η ιστορία του μουσικού Γιοχάνες Ελιάς Αλντερ που στα είκοσι δύο του χρόνια έβαλε τέρμα στη ζωή του, αποφασίζοντας να μην κοιμηθεί ποτέ πια. Γιατί είχε τυλιχτεί στη φωτιά της αγάπης για την ξαδέλφη Ελσμπετ... Ενα συναρπαστικό μυθιστόρημα για τον έρωτα, το πάθος, την τρέλα και την αλλόκοτη μοίρα ενός ιδιοφυούς μουσικού.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΔΕΚΑ ΧΩΡΕΣ ΜΕ ΠΡΩΤΟΦΑΝΗ ΕΠΙΤΥΧΙΑ ! Ρόμπερτ Σνάιντερ

Ο αδελφός του ΰπνου

Αυτή εδώ είναι η ιστορία του μουσικού Γιοχάνες Ελίας Άλντερ που στα εί­ κοσι δυο του χρόνια έβαλε τέρμα στη ζωή του, αποφασίζοντας να μην ξανακοιμηθεί ποτέ πια. Γιατί είχε τυλιχτεί στη φωτιά της αγάπης για την ξα­ δέλφη του 'Ελσμπετ... __________ ___________

Κ ΕΔΡΟ Σ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Ε Κ Α Ο Σ Ε ΙΣ

Λ μμος

ΙΠ Π Ο Κ ΡΑ Τ Ο Υ Σ 43,106 82 Α Θ Η Ν Α , ΤΗΛ.: 3633 083, 3632 669, FAX: 3636 415