Τεύχος 357

ΜΑΑΑΚΑΣΗΣ

ΜΑΡΙΑ ΔΑΜΑΝΑΚΗ

Β. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Π. ΑΝΤΑΙΟΣ - Τ . ΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΙΔΗΣ Α. ΜΠΡΑΤΣΟΣ-Δ. ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ

Τα

πω

όμορφαβιβλία

τηςελληνικής βιβλιοθήκης

εσείς τα απολαμβάνετε στο διάβασμα οι φίλοι σας εκτιμούν τα δώρα σας ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΛΦΙΝΙ, ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 23-25, 106 77 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 38 30 955, FAX: 33 03 175 ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΒΑΛΤΕΤΣΙΟΥ 50-52, 106 81 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 33 03 380

νέα βιβλία

ελληνική πεζογραφία Μ Jr

Jr

%/

νέα βιβλία

νέα βιβλία

ελληνική πεζογραφία

νέα βιβλία

ελληνική πεζογραφία

νέα βιβλία

ελληνική πεζογραφία

νέα βιβλία

νέα βιβλία

ποίηση

νέα βιβλία

το βιβλίο στον κινηματογράφο

νέα βιβλία

ξένη πεζογραφία

νέα βιβλία

ξένη πεζογραφία

νέα βιβλία

ξένη λογοτεχνία

νέα βιβλία

ξένη λογοτεχνία Γιούκιο Μισίμα

ΒΙΒΛΙΑ ΤΕΧΝΗΣ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η =

Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα = !

νέα βιβλία

μαρτυρίες

Μαρίνος Γ ει WAANOX

ΑΝΑΜ Ν1 1 Σ Ε ΙΣ (1867-1 957)

1

Σίλί&ς krL τ ^νίβτορία rff, 'α ύ π ψ ϊ στήν'ΕΧ U L · ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΙΐΤΛΑΊΩΤΗ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ

ΖΩΗ ΤΟΓ Π ρ ο ε δ ρο γ

ΜΑΟ ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΤΟΥ ΜΑΟ

Ε κδόσεις Κ αςτανιωτη

ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΑ

νέα βιβλία

σκέψη, χρόνος και δημιουργοί διεύθυνση

ίζ:Θ. Νιάρχος εφ ό

1995

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

1995

ΑΝΔΡΟΥΛΑΚΗΣ ΜΙΜΗΣ 0 σωσίας και οι δαίμονες του πάθους (Αλλόκοτες ιστορίες)................................ ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ 20 + 1 ιστορίες από το διαγωνισμό του EUe. ΓΚΟΥΡΟΓΙΑΝΝΗΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Μήδεια.................................

1500 ΔΕΙΛΙΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Στη γη του έρωτα (Μυθιστόρημα).............................. 2000 ΕΞΑΡΧΟΠΟΥΛΟΥ ΛΙΛΥ Σοφίας το ανάγνωσμα (Μυθιστόρημα)...................... 2500 ΖΑΤΕΑΗ ΖΥΡΑΝΝΑ Στην ερημιά με χάρι (Διηγήματα).............................. 4000 ΚΑΒΒΑΘΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Ο ιός του Θεού (Μυθιστόρημα)................................ 3000 ΚΑΓΙΟΣ ΠΑΥΛΟΣ Και ξαφνικά χιόνισε χρόνια (Μυθιστόρημα)............. 3000 ΚΑΚΟΥΑΙΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Φαλαμπέλα (Αφήγημα)............................................ 1500 ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ ΙΩΑΝΝΑ Η κυρία Κατάκη (Διηγήματα).................................... 2000 ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ ΝΙΚΟΣ Τα δόντια της μυλόπετρας (Μυθιστόρημα) ΚΟΛΥΒΑΣΧΡΗΣΤΟΣ Μετανάστες στον άλλο κόσμο................... ΛΥΜΠΕΡΑΚΗ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ Ο άλλος Αλέξανδρος (Μυθιστόρημα)........................ 3000 ΜΑΤΖΟΥΡΑΝΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ανάμεσα σε δύο κόσμους. Συγγραφείς στη Γερμανία με ελληνικό διαβατήριο (Ανθολογία)......................... 2500 ΜΗΤΣΟΥ ΑΝΔΡΕΑΣ Τα ανίσχυρα ψεύδη του Ορέστη Χαλκιοπούλου (Μυθιστόρημα)........................................................ 2500 ΜΙΧΑΗΛΙΔΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ λάμδα (Μυθιστόρημα).............................................. 5000 ΜΠΑΑΤΑΙΝΩ Η μητέρα της νύχτας (Μυθιστόρημα)........................ 2500 ΜΠΡΟΥΝΤΖΑΚΗΣ ΞΕΝΟΦΩΝ Γυναικωνίτης (Μυθιστόρημα).................................. 2000 ΝΑΚΟΥ ΛΙΛΙΚΑ Μόσχω Τζαβέλλα (Ιστορικό μυθιστόρημα)............... 2000 ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ ΜΑΓΔΑ Ο ασημένιος καθρέφτης (Αφήγημα)......................... 2000 ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΝΤΙΝΟΣ Το Μαναφούκι (Μυθιστόρημα)................................. 3000 ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ Οι παλιοί συμμαθητές (Αφήγημα)............................ 3000 ΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Πέμπτη εποχή (Μυθιστόρημα).................................. 3000 ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ΝΙΚΟΣ Δέκα μύθοι και μια ιστορία....................................... 3000 ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ Χωρικά ύδατα (Μυθιστόρημα)................................. 4000 ΡΟΥΣΣΟΣ ΤΑΣΟΣ Η πηγή του τσακαλιού (Νουβέλα)................................ *

1995

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

ΣΑΡΑΝΤΠΉ ΕΛΕΝΗ Καρδιά από πέτρα. (Δώδεκα ιστορίες με ταξίμετρο)... ΣΙΩΤΗΣ ΝΤΙΝΟΣ Ταις πρεσβείες (Νουβέλα)........................................ ΦΑΚΙΝΟΣ ΑΡΗΣ Κλεμμένη ζωή (Μυθιστόρημα).................................. ΦΙΑΜΟΥ ΑΝΘΙΠΠΗ Λαμπρά φεγγάρια στον Ποταμό της Λησμονιάς (Μυθιστόρημα)........................................................ ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ ΛΕΝΟΣ Bororo (Μυθιστόρημα)............................................

ΑΓΓΕΛΑΚΗ-ΡΟΥΚ ΚΑΤΕΡΙΝΑ Ωραία έρημος η σάρκα............................................... ΒΑΡΑΛΗΣ ΝΙΚΟΣ Τρις επί τύμβου......................................................... ΒΑΡΒΕΡΗΣ Γ. - ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ Κ. Ελληνική ποιητική ανθολογία θανάτου του 20ού αιώνα ΒΡΕΤΤΟΣ ΣΙΙΥΡΟΣ Τραγωδία................................................................. ΚΑΒΒΑΘΑΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Όλη νύχτα................................................................. ΚΑΚΟΥΑΙΛΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ο γυρισμός................................................................ ΚΕΡΑΣΙΔΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Ηχείο ανάσας............................................................. ΜΑΡΚΙΑΗΣ ΜΑΡΙΟΣ Ποιήμαια με ημερομηνία λήξεως................................ ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΑΘΗΝΑ Γη και πάλι............................................................... Η άγρυπνη των ουρανών........................................... ΡΟΥΣΣΟΣΤΑΣΟΣ Το πλοίο-φάντασμα.................................................. ΣΚΛΗΒΑΝΙΩΊΉΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Μια φέτα φεγγάρι..................................................... ΣΤΑΜΑΤΗΣ ΑΑΕΞΗΣ Απλή μέθοδος των τριών........................................... ΤΖΑΝΕΤΑΚΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Ονείρου έρως............................................................ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ ΔΗΜΗΤΡΑ Το κυπαρίσσι των εργατικών.....................................

1995

2000 2500 3000

3000 3000

1500 1000 * 1000 1500 200 1000 1500 1500 1500 1500 1000 1000 1000 1500

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ Τρωάδες (Μετάφραση Μιχ. Κακογιάννης)................ 2000

ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ ΔΗΜΗΤΡΗΣ (Μετάφραση-Επιλεγάμενα) ΟΜΗΡΟΥΟΔΥΣΣΕΙΑ Ραψωδία Β': Ιθακήσιων αγορά. Αποδημία Τηλεμάχου 2000 Ραψωδία Γ: Τα εν Πύλω........................................... 2000

1995

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

1995

ΓΕΡΟΥΛΑΝΟΣ ΜΑΡΙΝΟΣ Αναμνήσεις 1867-1957 (Σελίδες από την ιστορία της νεότερης ιατρικής στην Ελλάδα)......................... 4000 ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Η υπόθεση των 11 αεροπόρων.................................. * ΡΑΦΤΟΠΟΥΛΟΣ ΛΕΥΤΕΡΗΣ Το μήκος της νύχτας (Χρονικό-Μαρτυρία-Μακρόνησος ’48-’50)............... * ΣΟΥΙΛΙΖΙ Η ιδιωτική ζωή του προέδρου Μάο (Τα απομνημονεύματα του προσωπικού γιχπρού του Μάο)................................................... 6000 ΤΣΙΜΠΙΑΑΡΟΣ ΒΑΣΟΣ Με την άκρη της πένας.............................................. 4000

1995

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

1995

ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗΣ ΚΩΣΤΗΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ - Ο νομοθέτης που αυτοκτονεί... ΠΑΠΑΔΑΚΗ ΑΙΑ Γράμματα της Ευας Palmer-Σικελιανου προς τη Natalie Clifford Barney........................... ΠΟΥΧΝΕΡ BAATEP Δραματουργικές αναζητήσεις (Λάκα δεαιρολογικά μελετήματα)................ ΟΠαλαμάςκαιτοθέατρο............................

ΠΑΡΑΒΑΣΙΣ Επιστημονικό δελτίο του τμήματος θεατρικών σπουδών του Πανεπιστημίου Αθηνών........................Τόμος 1 * ΣΕΛΙΔΕΣ Καλοκαιρινάς (Τεύχος 1)........................... * ΣΕΛΙΔΕΣ Δροσεράς (Τεύχος 2)................................ *

ΑΝΤΩΝΟΠΟΥΑΟΥ ΚΑΤΙΑ Οι Ινδίες μου........................................................... 3500 ΝΕΓΡΟΠΟΝΤΗΣ ΝΙΚΟΛΑΣ Ψηφιακός κόσμος.................. ΔΕΣΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Φήμη Απόντων........................................................ 3000 ΚΟΥΝΕΛΛΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Στην πεδιάδα του Ιονίου (Διάλογοι του Γιάννη Κουνάλλη με τον Θανάση Λάλα και τον Βασίλη Βασιλικό).... 3000 ΤΕΤΣΗΣ ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ Το θράσος του καλλιτέχνη να γράφει........................ 3000 ΤΣΟΚΛΗΣ ΚΩΣΤΑΣ Κανένας περίπατος δεν πρέπει να μένει χωρίς αμοιβή . 3000 ΧΕΙΜΩΝΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ποιον φοβάται η Βιρτζίνια Γουλφ; (Δημόσια κείμενα) 3000

ΓΕΩΡΓΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Στις απαρχές της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής....... 5000 ΣΑΚΕΑΛΑΡΙΟΥ ΔΙΟΓΕΝΗΣ Οι μοχλοί της Ευρωπαϊκής Ένωοης........................... *

ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ου αιώνα Τόμος Α’ (ΚΑΛΒΟΙ, ΣΟΛΩΜΟΣ, ΠΑΛΑΜΑΣ)............... 6000 Τόμος Β’ (ςεφερης, θεμελης, ριτςος, βρεττακος, ΕΛΥΤΗΣ, ΖΕΥΓΩΛΗ-ΓΛΕΖΟΥ, ΠΑΠΑΔΙΤΣΑΣ)............. 5000 ΔΑΡΑΚΗΠΕΠΗ Το όραμα της ισοτιμίας της γυναίκας.......................... * ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ ΑΓΓΕΛΑ Οι περιπέτειες της νεότητας. Η αντίθεση των γενεών στην ελληνική πεζογραφία (1890-1945)....................... * ΜΑΚΡΙΤΖ ΠΗΤΕΡ Διονύσιος Σολωμός......................................... .

3000 ΠΑΝΤΑΖΗΣ ΒΑΓΓΕΛΗΣ Ομηρική γεωγραφία.................................................. *

ΑΛΜΠΟΥΜ Δημήτρης Λίτσας (1881-1952).................................. 8000 ΕΥΣΤΑΘΙΑΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ Xpovo-graffiti......................................................... * ΜΠΑΚΟΥΝΑΚΗΣ ΝΙΚΟΣ ΚΑΛΛΑΣ-μήδεια - Όψεις ερμηνείας (Πανόδετο)....... 10000 ΝΤΙΚΜΑΝ ΝΤΑΝ Κρυμμένες διαστάσεις.............................................. 2500 ΦΩΤΟΠΟΥΑΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ Σκηνικά - Κοστούμια (1985-1995)............................. 15000

WALSH ANGLUND JOAN Παιδική ηλικία - Τα χρόνια της αθωότητας............... Χριστούγεννα - Η γιορτή της αγάπης........................ Φίλος είναι κάποιος που σ’ αγαπάει........................... Τι χρώμα είναι η αγάπη;...........................................

1500 1500 1500 1500

ΚΑΣΙΤΑΣ ΑΝΤΩΝΗΣ Α-κινησί-α................................................................. 3000 ΝΤΙΝΤΕΡΟ Εγκυκλοπαίδεια - Τυπογραφία - Βιβλίο................... 2000 ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ ΗΡΑ Μνήμη γυναίκας (και γυναίκας μνήμη)........................ * ΧΑΠΕΛ ΦΡΑΝΣ Ελληνικά παράθυρα.................................................. 2000

ΚΡΙΣΝΑΜΟΥΡΤΙ Το τέλος του χρόνου.

1995

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

ΑΔΑΜΗ-ΚΑΡΑΑΜΙΤΣΗ ΜΑΡΙΑ Τάματα - Ο άνθρωπος...................... Τάματα και θάματα............................ ΜΑΧΑ ΑΘΗΝΑ - ΡΑΦΤΗΣ ΑΛΚΗΣ Ελληνικές φορεσιές 1860.....................

ΓΡΑΜΨΑΣ ΘΟΔΩΡΟΣ Τριάντα χρόνια ακριβώς........................................... 2500 ΜΠΟΥΛΚΑΚΩΦ ΜΙΧΑΗΛ Ο μετρ και η Μαργαρίτα (Θεατρική διασκευή: Νίκος Κούνδουρος).................. * ΠΑΖΟΛΙΝΙΠΙΕΡ-ΠΑΟΛΟ Ό ργια....................................................................... 2000 ΣΚΟΥΡΤΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Ο Καραγκιόζης παραλίγο Βεζόρης............................ 2000 Ο Καραγκιόζης παραλίγο Βεζόρης...’95 ................... 2000 ΣΩΤΗΡΟΠΟΥΛΟΥ ΒΙΛΗ «Ιωάννα».................................................................. 2000 ΤΣΕΧΩΦ ANTON Ο βοσσινόκηπος......................................................... * ΧΑΡΓΓΟΠΟΥΛΟΣ ΔΙΟΝΥΣΗΣ Αυγά Μ αύρα........................................................... 1500

ΑΚΡΟΫΝΤ ΠΗΤΕΡ Καληνύχτα, κύριε Όσκαρ Ουάιλντ............................ 4000 ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ Οι γάτες (Επιλογή από την παγκόσμια λογοτεχνία: Ρήγας Καππάτος)..................................................... * ΑΠΝΤΑΪΚ ΤΖΩΝ Αναζητώντας τον εαυτό μου (Μνήμες)........................ 4000 ΓΙΟΣΙΜΟΤΟ ΜΠΑΝΑΝΑ Ν.Ρ. (Μυθιστόρημα).................................................. 3000 ΕΪΜΙΣ ΜΑΡΤΙΝ Άλλοι άνθρωποι (Μία ιστορία μυστηρίου).................. 4000 ΕΣΝΟΖΖΑΝ Λίμνη (Μυθιστόρημα)............................................... 2500 ΙΝΟΟΥΕ ΓΙΑΣΟΥΣΙ Έρωτας και εκδίκηση (Μυθιστόρημα)......................... 3000 ΚΑΒΑΜΠΑΤΑ ΓΙΑΣΟΥΝΑΡΙ Το σπίτι των κοιμισμένων κοριτσιών και άλλες ιστορίες..................................................... 3000 KAZAN ΗΛΙΑΣ Πέρα απ’ το Αιγαίο (Ιστορικό μυθιστόρημα)............. * ΜΙΣΙΜΑ ΓΙΟΥΚΙΟ Ο ήχος των κυμάιων (Μυθιστόρημα)......................... 3000 Η ΘΑΛΑΣΣΑ ΤΉΣ ΓΟΝΙΜΟΤΗΤΑΣ Β’ Αφηνιασμένα άλογα (Μυθιστόρημα)...................... 5000 ΜΠΕΝΙ ΣΤΕΦΑΝΟ Κωμικοί, τρομαγμένοι μαχητές (Μυθιστόρημα)......... 3000 ΝΕΪΛΟΡ ΓΚΛΟΡΙΑ Οι γυναίκες της οδού Μπρούστερ (Ενα μυθιστόρημα σε επτά ιστορίες)........................................................ 4000

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

ΝΙΤΟΜΠΕΙΝΑΖΟ ΜΠΟΥΣΙΝΤΟ - Ο κώδικας των Σαμουράι................... ΟΟΥΤΣ ΤΖΟΪΣ ΚΑΡΟΛ Η αυτοφυλακισμένη (Νουβέλα)................................. ΡΙΝΖΕΡ ΛΟΥΙΖΕ Ο έρωτας του Αβελάρδου (Μυθιστόρημα).................. ΤΟΥΕΪΝΜΑΡΚ Ο άνθρωπος που διέφθειρε το Χάντλε'ήιπεργκ (Μυθιστόρημα)........................................................

19 9 5

4000 1800* 3000

1500

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ Ανθολογία εβραϊκής ποίησης.................................... * ΦΕΡΛΙΝΓΚΕΤΤΙΛΩΡΕΝΣ Αυτά είναι τα ποτάμια μου. Νέα ποήματα και επιλογή από Το λούνα παρκ του νου....................................... 2000

ΑΛΚΟΤ ΛΟΥΪΖΑ-ΜΕΫ Μικρές κυρίες........................................................... * ΓΚΡΟΥΜ ΟΥΙΝΣΤΟΝ ΦόρεσιΓκαμπ.......................................................... 2500* Γκαμπισμοί................................................................ 1000 ΕΛΙΣΟΝ ΤΖΕΪΜΣ - ΡΟΟΥΖ ΜΠΕΡΝΑΡΝΤ Αθάνατη Αγαπημένη................................................. 2000 ΖΙΟΝΟΖΑΝ Ένας Ουσάρος στη στέγη.......................................... 4000 ΛΟΒΕΑΤΖΙΜ ΚΛΟΥΓΚΕΡ ΤΖΕΦΡΥ Απόλλων 1 3 ......................................... ΜΑΡΓΚΟΛΙΣ ΣΕΘ Δεσμός αίματος..................................... ΜΠΕΛΕΤΟΡΕΝΕ Η Μηχανή................................................................ 4000 ΜΠΛΕΪΚ ΧΟΥΑΪΤ ΤΖΗΝ Δον Ζουάν ντε Μάρκο.............................................. 3000 ΝΤΕΪΒΙΝΤ ΠΗΤΕΡ Μπάτμαν για πάντα.................................................. 3000 ΤΑΪΝ ΡΟΜΠΕΡΤ Το Ξέσπασμα........................................................... 3000 ΤΣΑΝΊΤΟΥΙΚ ΕΑ. - ΝΙΚΟΑΣΟΝ ΟΥ. ΚΑΜΕΡΟΝ Λ. - ΧΟΖΕΛΤΟΝ NT. Λάνσελοτ - Ο πρώτος ιππότης................................. 3000 ΧΑΡΙΣΟΝ ΤΖΙΜ Θρύλοι του πάθους.................................................. 3000

ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΙΕΡΟΜΟΝΑΧΟΥ ΣΥΝΟΔΙΑ Αγιορείτικον τυπικόν της εκκλησιαστικής ακολουθίας. *

ΑΓΓΕΑΟΠΟΥΑΟΣ ΘΟΔΩΡΟΣ Το βλέμμα του Οδυσσέα........................................... 5000 ΔΑΝΙΚΑΣ ΑΗΜΗΤΡΗΣ Οι ταινίες που αγαπώ............................................... *

1 99 5

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

1 9 95

1 99 5

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

1995

Π ΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΘΕΩΡΙΑ - ΜΕΛΕΤΗ - ΕΡΕΥΝΑ ΣΠΗΛΙΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ Ημερολόγιο 1996 - Και πάλι μαζί............................

*

ΑΝΘΟΛΟΓΙΑ Καρδιά από Σαντιγί. Ερωτικές ιστορίες γυναικών...... 2000 ΑΝΩΝΥΜΟΥ Αναμνήσεις Γερμανίδας αοιδου............................... 3000 ΖΑΡΥ ΑΛΦΡΕΝΤ Το υπεραρσενικό...................................................... 2000 ΖΟΖΕΠΙΕΡ (Επιμέλεια) Έρευνες για τη σεξουαλικότητα. Αρχεία Γάλλων υπερρεαλιστών......................................................... 3000 ΜΙΡΑΜΠΩ Η μύησή μου στον έρωτα ή Ένας εραστής ποτότητας.. 2000 ΜΙΡΜΠΩ ΟΚΤΑΒΙΟΣ Το ημερολόγιο μτας καμαριέρας (Μυθιστόρημα)...... 3000 ΝΤΥΚΛΟ ΠΙΝΟ ΣΑΡΑ Οι εξομολογήσεις του κόμη ντε ***........................... 2000 ΠΟΥΣΚΙΝ ΑΛΕΞΑΝΤΡ Μυστικό ημερολόγιο (1836-1837).............................. 2000 ΤΟΥΕΪΝ ΜΑΡΚ Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Ευας....................... 2000

Μιχάλης Κακογιάννης.............................................. Κριστόψ Κισλόψσκι.................................................

* *

ΝάνιΜορέτι............................................................. * Nagisha Osima.......................................................... 4000 Pier Paolo Pasolini.................................................... 4000

ΕΣΚΑΡΠΙΝΤΕΝΙΖ Η παιδική και νεανική λογοτεχνία ατην Ευρώπη......... 3000 ΝΤΕΑΟΠΟΥΛΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΣ Η «Παιδική αποθήκη» και ο Δημήτριος Πανταζής...... 2000 ΠΑΤΣΙΟΥ ΒΙΚΗ Η διαπλάσις των παίδων (1879-1922)........................ * Ψ ΥΧΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΚΑΙ ΤΟΝ ΕΦΗΒΟ ΒΙΝΝΙΚΟΤ ΝΤΟΝΑΑΝΤ Από την παιδιατρική σιην ψυχανάλυση....................... * ΜΠΟΛΜΠΥ ΤΖΩΝ Δημιουργία και διακοπή των συναισθηματικών δεσμών.................................. 4000 ΣΗΓΚΑΑ ΧΑΝΑ Μελάνι Κλάιν.............................................................. *

ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ ΘΑΛΕΙΑ Ο φθόνος δείκτης της επιθυμίας............................... 3000 ΓΟΥΙΤΕΝΜΠΕΡΓΚ-ΣΑΛΤΖΜΠΕΡΓΚΕΡ ΙΣΚΑ Η αυτογνωσία από ψυχαναλυτική θεώρηση και οι ανθρώπινες σχέσεις. Μία κλαϊνική προσέγγιση.. 3000 ΣΙΑΕΡΗΣ ΝΙΚΟΣ Η εσωτερική διγλωσσία (Μορφή και λειτουργία στο φροϋδικό ασυνείδητο)........................................ *

ΜΙΛΕΡΛΙΖΑ Κατανοώντας το βρέφος σ α ς.................................... 2000 ΧΟΛΤ ΤΖΩΝ Γιατί αποτυγχάνουν τα παιδιά.................................. 4000 Πώς μαθαίνουν τα παιδιά.......................................... 4000

Γιώργος Τζαβέλλας................................................... 4000

ΚΑΜΠΑΝΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ Θεωρία της Μουσικής Σημειογραφίας Τόμος Γ’ ........

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Β. Δ. - ΛΙΑΠΗΣ Κ. (Επιμέλεια) Λαϊκό παραμύθι και παραμυθάδες στην Ελλάδα. *

ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ ΗΡΑΚΛΗΣ Προσεγγίσεις στην παιδική λογοτεχνία...................... 4000 ΤΣΟΥΜΑΝΗΣΑΝΤΩΝΗΣ Μουσική αγωγή στο νηπιαγωγείο. Από τη θεωρία στην στην πράξη (Μουσικά παιχνίδια - Τραγούδια)........... 4000

ΓΕΩΡΓΑΡΑΣ ΘΑΝΑΣΗΣ Με χαρτί και με ψαλίδι.........

ΤΡΙΒΙΖΑΣ ΕΥΓΕΝΙΟΣ Ταγουρουνάκια-κουμπαράδες................................. 2000 Το μεγάλο ταξίδι του Τουρτουρι................................ 2000 Οι ιππότες της τηγανητής πατάτας.............................. 2000

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Β. - ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ Τ. Ανοιξιάτικο ανθολόγιο για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας..................................... 2000 Καλοκαιρινό ανθολόγιο για παιδιά προσχολικής και πρώτης σχολικής ηλικίας..................................... 2000

1995

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ ΤΑΣΟΥΑΑ -ΤΟΥΡΚΟ ΤΙΤΣΙΑΝΑ ΖΩΑ Το αρκουδάκι.......................................................... 1500 Το κάστρο της Καρέτα-Καρέτα................................. 1500 ΑΝΑΚΥΚΛΩΣΗ Πώς ένα βιβλίο έγινε χαρταετός................................. 1500 ΠΑΙΔΙΚΑ ΑΝΑΓΝΩΣΜΑΤΑ ΣΕΙΡΑ: ΣΚΙΟΥΡΑΚΙ ΓΙΑΝΟΣ Λάρυ Φάρυ ο Ψευτοδοντάς (Περιπέτεια στο κουτί με τα παιχνίδια. Κάθε βράδυ και μια ιστορία)................ Το ταξίδι του λιονταριού......................................... Ο Φλυαροφασουλής................................................. ΝΕΣΤΛΙΝΓΚΕΡ ΚΡΙΣΤΙΝΕ Ο Γιόκελ, η Γιούλα κι ο Γιέριχο................................. ΣΟΛΕΜΠΕΡΤΡΑΝ Η τσιγγάνικη φλογέρα.............................................. ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ ΤΑΣΟΥΑΑ Το καραμελόδεντρο.................................................

2000 2500 2000

ΝΕΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙ Σ

1995

1 21. ΓΙΑΜΑΝΑΚΑ ΧΙΣΑΣΙ Μελί-Μελό. Ο κόσμος άνω κάιω....................... .......

47. ΖΙΓΚΕ ΝΑΣΡΙΝ Ζόμπο - Το κορίτσι του ποταμού.............................

166. ΜΙΡΑΪΓ ΜΑΡΙ-ΟΝΤ Γεννημένος καιακιηιής.................................... .......

167. ΝΕΣΤΛΙΝΓΚΕΡ ΚΡΙΣΤΙΝΕ Χούγκο - Ένα παιδί στην καλύτερη ηλικία....... .......

168. ΠΛΟΥΝΤΡΑ ΜΠΕΝΟ Η καρδιά του πειραιη....................................... .......

169. ΕΡΑΕΜ ΝΤΙΝΤΙΕ Σοκολατένιο μυστήριο..................................... ........

170. ΣΙΤΟΝ ΤΟΜΠΣΟΝ ΕΡΝΕΣΤ Ο μοναχικός λύκος και άλλες ιστορίες...............

171. ΜΑΚΟΡΛΑΝ ΠΙΕΡ Λαθρεπιβάτης στο πλοίο-φάντασμα................

2000 2000 1500 3000 2500 2500 *

2000 2000

ΠΙΕΡΖΑΝ ΑΝ Τον καιρό της Τζούλυ..................................... ....... 2000

2000

ΑΠΟ ΤΗ ΛΑΪΚΗ ΜΑΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣΙΛΗΣ 1. Νανουρίσματα.....................................................

2. Ταχταρίσματα.....................................................

3. Τραγουδάκια........................................................

4. Κάλαντα - Παινέματα..........................................., 5. Λαχνίσματα......................................................... , 6. Παιχνίδια............................................................ , 7. Γλωσσοδέτες - Μαντέματα...................................

8. Παροιμίες - Ευχές - Σοφά λόγια.......................... .

1995

1995

ΒΙΒΛΙΑ ΓΙΑ ΠΑΙΔΙΑ Π ΡΟΣΧΟΑΙΚΗΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΕΜΕΙΣ ΚΑΙ Η ΦΥΣΗ

1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000 1000

ΙΝΚΠΕΝΜΙΚ Ο καλός δεινόσαυρος....................................... ....... Ο κροκόδειλος................................................. ....... Αυτό το τερατάκι............................................ ....... Όλεςοιαγκαλίτσες........................................... ........ ΚΟΟΥΛΜΠΑΜΠΕΤ ....... Σκύλοι............................................................. ....... Ψάρια............................................................. ....... ....... Αλογα............................................................

1400 1400 1400 1400 1500 1500 1500 1500

1. ΕΦΗΜ ΕΡΙΔΑ <ΤΑ ΝΕΑ» Σύγχρονος Άτλας του Κόσμου................................. .25000 3. ΠΟΔΟΣΦΑΙΡΟ ΣΑΡΓΚΑΝΗΣ ΝΙΚΟΣ Ο τερματοφύλακας.................................................. 7000 Ο μικρός τερματοφύλακας........................................ 7000

ΚΟΝΙΑΚ ΠΟΥΡΗ.................................................... ΑΥΣΤΡΟ-ΑΜΕΡΙΚΑΝΑ...........................................

1. ΕΘΝΙΚΗ ΑΤΜΟΠΛΟΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ.....................

2. ΕΘΝΙΚΗ ΑΤΜΟΠΛΟΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ.....................

3. ΕΘΝΙΚΗ ΑΤΜΟΠΛΟΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ.....................

4. ΕΘΝΙΚΗ ΑΤΜΟΠΛΟΙΑ ΕΛΛΑΔΟΣ..................... ΤΟΥΜΠΕΚΕΜΠΟΡΕΙΟΝ........................................

HAMBURGER........................................................ ΥΠΕΡΩΚΕΑΝΕΙΟΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΑΤΜΟΠΛΟΙΑ......

3000 3000 3000 3000 3000 3000 3000 3000 4000

l f = T A ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ Ζ Υ Ρ Α Ν Ν Α Σ Ζ Α Τ Ε Λ Η ^ ^ ι

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η !=

Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΤΑ

β ιβ λ ία τ η ς

ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΦΑΚΙΝΟΥ

Ζάχαρη στην άκρη

• Το έβδομο ρούχο (ΕΙΚΟΣΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

(ΔΕΚΑΤΗ ΕΝΑΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

• Η μεγάλη πράσινη

Η Μερόπη ήταν το πρόσχημα

(ΤΡΙΑΚΟΣΤΗ ΠΕΜΠΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Ε

κ δ ό σ ε ις

(ΔΕΚΑΤΗ ΤΡΙΤΗ ΕΚΔΟΣΗ)

Κ

α ς τ α ν ιω τ η

Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Π Α Υ Λ Ο Υ Μ Α Τ Ε Σ Ι

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

’ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Ν Ο Λ Λ Α

—

ΤΑ ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΧΡΟΝΙΑ ΤΟ- ΤΡΥΦΕΡΟ ΔΕΡΜΑ

ϋΠ

'Ονειρεύομαι τούς φίλους μοι

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

‘ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Γ ΙΑ Ν Ν Η Ξ Α Ν Θ Ο Υ Λ Η = ϊι

Ε

κ δ ό σ ε ις

Κ

α ς τ α ν ιω τ η

Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΙΡ==ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Κ Ω Σ Τ Η Π Α Π Α Γ ΙΩ Ρ Γ Η ^ = !ΐ

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Α Ρ Η Φ Α Κ ΙΝ Ο Υ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

rT A ΒΙΒΛΙΑ ΤΟΥ Δ ΙΟ Ν Υ Σ Η Χ Α Ρ ΙΤ Ο Π Ο Υ Λ Ο Υ π ί

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η Η σύγχρονη εκδοτική παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΒΡ Α ΒΕ ΙΟ ΝΟ Μ Π ΕΛ 1994 ΚΕΝΖΑΜΠΟΥΡΟ ΟΕ

â&#x2013;º

S i & jS & C o j

ΠΕΡΙ ΕΧΟΜΕΝΑ

ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ No 357 ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ 1995 Α ι α β α ζ ω - Α κ ο ύ ω - Β λ ε ι ι ω _________________________

3 5 Best seller 3 7

Βραχυγραφίες

40

Επωνύμως Μια πόλη και για τις

γυναίκες Γράφει η ΜαρίαΔαμανάκη 4 2 Ρεπορτάζ Η Νεοελληνική λογοτεχνία στο Λουξεμβούργο Γράφει ηΔέσποναΔεμερτζή

44

Άρθρο Το σχολικό εγχειρί­

διο ως εργαλείο της εκπαιδευτικής διαδικασίας Γράφει η Μαρίζα Φουντοπούλου

5 2 Τα Παλιά Τέχνη και κινηματογράφος Γράφει ο Φώτος Πολίτης 5 6

Το ξένο

Βιβλίο Βιβλία από τη Γαλλία Επιμέλεια: Τ. Δημητρούλια, Ν. Αλιβάνιστου, Ν. Κώτσιou 5 8 Λιλιπούτεια Π. Ανταίος, Τ. Γεωργίου, Β. Παπαθανασίου

ΣΥΝ ΕΝ ΤΕΥ ΞΗ Σύνταξη: 33.01.239 Λογιστήριο: 33.01.241 Διαφημίσεις: 33.01.313 Συνδρομές: 33.01.315 Fax: 33.01.315

64

68

Ο Rodrerick Beaton μι­

Π Α Ρ Ο Υ Σ ΙΑ Σ Ε ΙΣ

78 Ιδρυτής: ΠερικλήςΑθανασόπουλος Διευθυντής: ΓιώργοςΓαλάντης Αρχισυντάκτης: ΗρακλήςΠαπαλέξης Σύνταξη:ΚατερίναΓρυπονησιώτη, Βασίλης Καλαμαράς, ΗρακλήςΠαπαλέξης, ΒάσωΣπάθή, ΚαίτηΤοπάλη. Υπεύθυνηοικονομικών: ΒάσωΣπάθή Συνδρομές: ΑθανασίαΣπάθή Διαφημίσεις: ΗρακλήςΠαπαλέξης Καλλιτεχνικήεπιμέλεια: ΝένηΡάις Επιμέλεια-Διορθώσεις: ΒίκυΚωτσοβέλου Στοιχειοθεσία■ΗλεκτρονικήΣελιδοποίησηΦιλμ-Μοντάζ: ΕΝΤΥΠΟο.ε, ΖωοδάχουΠηγής48,τηλ.: 38.36.058-38.12.373 Εκτύπωση: ΓιώργοςΤσιροβασίλης, Παλαιός Καβάλας38,τηλ.: 59.87.678 Βιβλιοδεσία: Μ.Φουντουλάκης, Παπανικολή13, Αιγάλεω,τηλ.: 5987432 Διανομή: ΝέοΠρακτορείοΤύπου

Ο Μίλης Ανδρουλάκης μιλάει στον Τάσο Παππά

λάει στον Βρασίδα Καραλή

Μόλις κυκλοφόρησαν Γοάφουν οι: Τ. Δημητρούλια, Λ. Εξαρχοπούλου, Γ.

Κεντρωτής, Α. Κοντακίδης, Π. Κρημνιώτη, Δ. Κωστίδης, Ν. Κώτσιου, Κ. Μαλατράντης, Γ. Παπαδάτος, Η. Παπαλέξης, Δ. Ρουμπούλα, Β. Σπάθή

96

Υπό έκδοσιν Επιμέ­

λεια: Β. Καλαμαράς

Κ ρ ιτ ικ έ ς

ΙΟ Ι

Ποίηση Άγη Μπράτσου: Prima vista Γοάφει ηΖωήΣαμαρά 1 0 2 Ποίηση

Κυριάκου Χαραλαμπίδη: Μεθιστορία Γοάφει οΛειπέρης Παπαλεοντίου 1 0 5 Πε­ ζογραφία Δημήτρη Ποταμιάνου: Χωρικά ύδατα Γράφει η ΜαρίαΧαραμή

Δ ε λ τ ία

111

Βιβλιογραφικό

120

Κριτικογραφία

Α Φ Ι Ε Ρ Ω Μ Α : Μ ιλ τ ιά δ η ς Μ α λ α χ ά σ η ς

1 30

Κατερίνα Κουμάκη: Χρονολόγιο Μ. Μαλακάση

1 34

Κώστας Στεργιό-

πουλος: Επανεξέταση του Μαλακάση 1 38 Τάκης Καρβέλης: Η ποίηση του Μ. Μαλακάση και η αντοχή του στο χρόνο 1 4 7 Αθανάσιος Γκοτοβός: Τα βιώματα

Ιδιοκτήτης-Εκδότης: ΓιώργοςΓαβαλάς&ΣΙΑΕ.Ε.

Κεντρικήδιάθεση: Αθήνα: «Διαβάζω» Α. Μεταξύ26,Αθήνα10681 Θεσσαλονίκη Βιβλιοπωλείο «Κέντροτουβιβλίου»Λασσάντη9τηλ. 237.463

της ιδιαίτερης πατρίδας πηγή του λυρισμού του Μαλακάση 1 5 7 Ελένη Χωρεάνθη.'ΤαΜεσολογγίτικα

Στις παρυφές ενός ψυχογραφικού περιβάλλοντος, ο Φόνος, παρουσιάζεται ως περιπέτεια της αυτογνωσίας, αλλά και ως πρόκληση της απελευθέρωσης. Μοιραία πρόσωπα επιμένουν να αναγνωρίσουν τα όριά τους'. Οι τυφλοί όροι αναζήτησης της τιμωρίας και το βασανιστικό, λυτρωτικό θρίλερ της συνείδησης.

Οι περασμένες σχέσεις, οι αγέραστοι φίλοι οι γνωστοί δρόμοι, το Ντόλτσε, οι συνήθειες, τα καθημερινά περάσματα μιας ζωής, όλα όσα μαζεύονται, περισσεύουν και δε φτάνουν. Άνθρωποι που επιμένουν (για να θυμηθούν ή να ξεχάσουν;) Κι ο λόγος, που μην αντέχοντας την καθημερινότητα εκτινάσσεται σε ποιητική πρόκληση και παραμιλητό. *

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΕΛΦΙΝΙ, ΘΕΜΙΣΤΟΚΛΕΟΥΣ 2 3 -2 5 , 106 77 ΑΘΗΝΑ, τ η λ .: 38 30 9 5 5 , f a x : 33 03 175 ^

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΒΑΛΤΕΤΣΙΟΥ 5 0 -5 2 , 106 81 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: 33 03 380

e lle iv

R est S

Ο πίνακας παρουσιάζει τα εμπορικότερα βιβλία του μήνα, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παραχώρησαν 30 βιβλιοπώλες απ’ όλη την Ελλάδα, δηλώνοντας ο καθένας τους τέσσερα βιβλία που είχαν τις περισσότερες πωλήοεις. * : ΤΑΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: Αριστοτέλης-ΑΘ. Βαγιονάκης-ΑΘ. Βιβλιογωνία-ΑΘ. Γκοβόστης-ΑΘ. Γκρίτσης-Γεωργιάδης-Καλλιθέα. ΔιάλογοςΒύρωνας. Διάλογος-Βόλος. Δωδώνη-ΑΘ.Ελευθερουδάκης -Αθ. Ενδοχώρα-ΑΘ. Εξαρχόπουλος-ΑΘ. Εστία-ΑΘ. Ήλιος-Δράμα. Ιανός-θεσσ, Καραβίας-Ρουσσόπουλος-ΑΘ, Κεντρί-θεσσ. Κεντρί-Λαμία. Κουρκάκης-Καρδίτσα. Λέξη-Καλαμάτα. Λέσχη του Βιβλίου-ΑΘ. Libro-ΑΘ. Λοξίας-Θεσσ. Μεθενίτης-Πάτρα. Μιχαλάς-ΑΘ. Πειραΐκή ΦωλιάΠειραιάς. Πιτσιλός-ΑΘ. Σύγχρονη Εποχή-ΑΘ. Φιλιππότης-ΑΘ. Φωτόδεντρο-Ηράκλειο. Χνάρι-ΑΘ.

Ν. ΠΑΝΝΑΚΟΠΟΥΛΟΥ Έ ν α ς σκούφος απ ό πορφυρά

Το τρίτο στεφάνι

Αμάν Αμάν

Ο κ όσμος της Σ οφίας

Η αγάπη άργησε μια με'ρα

Το σπίτι του εχθρού μου

Ό π ο υ σε π ά ει η καρδιά

ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

Η πρόβα του νυφικόν

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

# Α.ΦΑΚ1Ν0Σ Αεκα μύθοι και μια ιστορία

Κ λεμμένη ζωή

11

X. ΠΑΝΝΑΡΑΣ Τα χαθ’ εαντσν ΙΚΑΡΟΣ

12 Γ. ΓΚΑΑΡΝΤΕΡ Το μυστήριο της τράπουλας ΝΕΑ ΣΥΝΟΡΑ 13 Μ.ΑΝΣΓΟΥΟΡΘ Η ιερή πείνα ΝΕΦΕΛΗ 14 Κ. ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ Ο Μνβοςτων «Μεγάλων της Ιστορία;» 15 Ι.ΝΠΌΜΗΕ-ΜΙΙΟΥΣΙΝΤΟ Ο Κώϋιζας των Σαμουράι ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ 16 ΛΠΑΠΑΑΑΚΗ Το χρώμα τον φεγγαριού ΚΑΑΕΝΤΗΣ

ΚΑΣΤΑΝ1ΩΤΗΣ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

Π

Ζ. ΖΑΤΕΛΗ Και με το φβς τον λόχον επανέρχονται ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ

18 Γ.ΑΕΝΑΡΙΝΟΣ 'Ενα παχέτο άρωμα ΚΕΑΡΟΣ

_______________________ I

ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΠΟ ΤΟ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ Ι.Δ. ΚΟΛΛΑΡΟΥ ΚΑΙ ΣΙΑΣ Α.Ε. ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΔΟΚΙΜΙΟ - ΚΡΙΤΙΚΗ ΤΑΣΟΣ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ Τά παιδιά της Νιόδης (γ 'καί δ 'τόμοι) ΡΕΝΟΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ Πυραμίδα 6 7 ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΤΛΟΣ Οι πτυχιοΰχοι ΓΙΩΡΓΟΣ ΘΕΟΤΟΚΑΣ Πολιτικά κείμενα ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΤ Τά Φυλλάδια Ν.Α. ΚΑΒΒΑΔΙΑΣ Ή πρώτη μέρα (Νουβέλα) ΙΣΜΗΝΗ ΚΑΠΑΝΤΑΗ Πού πιά καιρός... ΒΑΣΟΣ ΚΑΠΑΝΤΑΗΣ Ποιήματα καί σημειώσεις ΑΘΗΝΑ ΚΑΚΟΤΡΗ Αύριο ΖΕΤΑ ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ Σάς είδα... (Διηγήματα) Ν.Κ. ΚΤΡΙΑΖΗΣ Νικομήδης ό Αθηναίος ΦΩΤΕΙΝΗ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ Ή εκλεκτή τού φεγγαριού ΜΙΧΑΛΗΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Ή πέτρινη πόλη ΦΑΙΔΩΝ ΤΑΜΒΑΚΑΚΗΣ Οι ναυαγοί της Πασιφάης ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ Ανάλαφρες ιστορίες (Διηγήματα) ΜΙΛΤΟΣ ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ Πόρτ Μποό ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ Τό ύψος τών περιστάσεων ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ - ΔΟΚΙΜΙΟ - ΚΡΙΤΙΚΗ ΕΡΙΚ ΑΒΙΛΑΝ Κώστας Αξελός: δίας στοχαστικός - διοομένη σκέψη (μτφ. Στέλλα Μονέ) ΜΙΛΑΝ ΚΟΥΝΤΕΡΑ Ή δραδύτητα (μτφ. Σεραφείμ Βελέντζας) ΜΙΛΑΝ ΚΟΥΝΤΕΡΑ Προδομένες διαθήκες (μτφ. Γιάννης Χάρης) ΑΛΝΤΟ ΡΟΣΣΙ Επιστημονική αύτοδιογραφία (μτφ. Κ . Πατέστος) ΛΕΩΝ ΤΟΛΣΤΟΪ Τά παιδικά καί νεανικά χρόνια (μτφ.Β. Ντινόπουλος) ΙΣΤΟΡΙΑ ΔΗΜ. ΚΙΤΣΙΚΗΣ Ιστορία τής ’Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, 1 2 8 0 - 1924 ΔΗΜ. ΚΙΤΣΙΚΗΣ 'Ιστορία τού ελληνοτουρκικού χώρου ΠΕΤΡΟΣ ΠΙΚΡΟΣ Τουρκικός επεκτατισμός ΠΑΙΔΙΚΑ ΣΤΕΛΛΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ Ό χορός τών διταμινών ΣΤΕΛΛΑ ΒΛΑΧΟΠΟΥΛΟΥ Τό συνέδριο τών ζώων ΚΑΛΛΙΟΠΗ ΣΦΑΕΛΛΟΥ Τό άρκουδόπαιδο (είκονογρ. Ευη Τσακνιά) ΕΥΓΕΝΙΟΣ ΤΡΙΒΙΖΑΣ Τό όνειρό τού σκιάχτρου (είκονογρ. Άλέξης Κυριτσόπουλος) ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΑΝΔΡΕΑΣ ΚΑΛΟΥΤΣΗΣ Ψυχολογία καί ψυχανάλυση ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΧΑΡΗΣ ΜΑΘΙΟΠΟΥΛΟΣ Μικρό εγχειρίδιο τού επενδυτή ΜΑΓΕΙΡΙΚΗ ΘΕΜΟΣ ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ Τά ψάρια καί ή μαγειρική

g

jp

M

V

«ΟΜΟΡΦΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΕΙΔΙΚΟΣ, ΑΓΓΕΛΙΚΑ ΠΙΑΣΜΕΝΟΣ»

® ^ ΐ Αλεξανδρείας που εποίησεν τα πάντα και μερι­ κά, ίσως, και ασυγχώρητα. Η Κλεοπάτρα ερωτεύτηκε παράφορα τον Κων­

Εδώ και χρόνια ο Δημ. Μαρκόπουλος μάζευε εδώ

σταντίνο Καβάφη της Αλεξανδρείας, αλλά

και κει «μαργαριτάρια» που γράφτηκαν ή ειπώθη­

αυτός για αλλού είχε μάτια, σε άλλα κόλπα

καν: από διαγωνίσματα, σχολικές εκθέσεις, από λό­

δυνατά και ύπουλα της νύχτας!

γους πολιτικών. Τα ονόματα εκείνων που καλλιέρ­ γησαν αυτά τα πολύτιμα πετράδια άγνοιας κρατάει μυστικά ο συλλέκτης γιατί διαφορετικά θα εξέθετε ανεπανόρθωτα γνωστούς πολιτικούς, ανθρώπους του πνευματικού, ακαδημαϊκού, επιχειρησιακού, ε­ πιστημονικού και καλλιτεχνικού κόσμου. Όλες αυτές οι παράλογες κι άλλοτε γεμάτες χιούμορ ρή­ σεις έγιναν βιβλίο με τίτλο ένα από τα μαργαριτά­ ρια της συλλογής: Είτε παίδες Ελλήνων, είτε παίδες βαρβάρων. Και τα δύο δε γίνεται! Τα μικρά αυτά παράδοξα χωρισμένα σε ενότητες (γλώσσα, λογοτεχνία, τέχνες, ιστορία, θρησκεία, γεωγραφία κ.ά.) κάνουντον αναγνώστη τους να χα­ μογελά, ενίοτε να ξεκαρδίζετε, κάποτε να απορεί, κάποια να σημειώνει για να τα διηγηθεί στους φί­ λους του. Απ’ αυτό το πλούσιο υλικό παραθέτουμε

Αλλά και γι’ άλλους πολλούς συγγραφείς και ποιη­ τές, Έληνες και ξένους έχουν γραφτεί και ειπωθεί τα μύρια όσα. Επιλέγουμε: Την Οδύσσεια την έγραψε ο Όμηρος. Την Ιλιάδα ο Ηλιάδης. (Απάντηση σε διαγωνισμό Β’ τάξης γυμνασίου, Λαμία, 1969) Όταν ο Οδυσσέας γύρισε πίσω στην Ιθάκη, βρήκε τους είκοσι ανεμιστήρες και την Πηνε­ λόπη να τους δουλεύει στο φουλ! (Από γραφτό εξετάσεων στην Ιστορία, Γυμνάσιο Θήβας, 1987) Ο Διονύσιος ο Σολομών έγραψε τον Ύμνον εις μιαν και μόνον στιγμήν εθνικής εξάρσεως και υπηρηφανείας. Όχι για άλλους λόγους. Μόλις ο Σολωμός έγραψε τον Ύμνο, τον επήρε και τον επήγε στον Μάντζαρο, για να τον βάλει

αποσπάσματα που έχουν σχέση με τη λογοτεχνία.

στο μέλλον και να τον μελλοποιήσει και ο Μά-

Ιδού λοιπόν, απολαύστε τα:

ντζαρος τον έκανε ακριβώς έτσι, όπως τον α-

Ψευδώνυμο είναι αυτό που χρησιμοποιείται α­ πό τους ποιητές, όταν ντρέπονται για την ποίη­

κούμε σήμερα, Εθνικός Ύμνος του Μαντζάρου υπό Διονυσίου Σολωμού.

σή τους. Ή σκαμπρόζικα για τον ποιητή μας Κων/νο Κα-

Ο Ε. Λύτης και ο Σ. Εφέρης είναι δύο Έλληνες

βάφη:

ποιητές κατηγορίας νόμπελ.

Ο Κωνσταντίνος Καβάθης ήτανε ένας ποιητής

Ο Βίκτωρας ο Ουγκό έγραψε τους Αθλίους του

της Αιγυπτιακής Αλεξανδρείας αλλά 'Ελλην

Ουγκό, πράγμα που δείχνει το τερατώδες ό­

ψυχητέ και σωματέ. Έγραψε ποιήματα εγκω­

γκο του εγωισμού του.

μιαστικά για την Ελλάδα και ορισμένα όχι και

(Από γραφτό σε εξετάσεις γυμνασίου

τόσο εγκωμιαστικά. Μερικά καθόλου. (Από κριτική για την ποίηση σε επαρχιακόπεριοδικό, 1989) Ο Καβάφης ήταν λυρικός ποιητής της Αρχαίας

στην Αθήνα, 1979) Τέλος το αμίμητο που προφανώς θα έγραψε σε έκ­ θεση του μαθητής δημοτικού:

Στη γιορτή μου, ο πατέρας μού αγόρασε βι­

μια ασήμαντη λεπτομέρεια που δεν θα απασχολού­

βλία.

σε κανέναν.

Οι άλλοι, δώρα.

Η ηρωίδα της Κανταρέ- πριν δεκαπέντε χρόνια στο μυθιστόρημα - δουλεύει σ’ έναν εκδοτικό οίκο στα Τίρανα και οφείλει να υπακούει στις κρατικές

20ός ΑΙΩΝΑΣ ΚΑΙ ΜΕΣΑΙΩΝΑΣ

νόρμες, βλέπε λογοκρισία. Ώσπου μια μέρα φτάνει στα χέρια της ένα θαυμάσιο χειρόγραφο από κά­ ποιο γνωστό «αιρετικό» συγγραφέα και αυτομάτως

Δεν πρόκειται να ησυχάσει ο Σαλμάν Ράσντι. Με το νέο του βιβλίο ο Τελευταίος στεναγμός του Μαυρι-

βρίσκεται μπροστά στο δίλημμα. Να μη διακιν­ δυνεύσει τίποτα αγνοώντας το ή να συγκρουστεί

τανού προκάλεσε την μήνι της Σόνιας Γκάντι στο

με το κατεστημένο ακολουθώντας τη συνείδησή

Νέο Δελχί, η οποία όταν

της;

διάβασε τα πρώτα κεφάλαια εξοργίστηκε τό­

Η σχέση της όμως με το συγγραφέα θα την α­

σο, ώστε ζητεί να απαγορευτεί το βιβλίο σ’ ο­

φυπνίσει και στη δίνη των γεγονότων η ηρωίδα θα

λόκληρη την Ινδία.

μεταμορφωθεί.

Αλλά η οργή εναντίον του Αγγλο-Ινδού συγγραφέα

Το μυθιστόρημα «Μια γυναίκα από τα Τίρανα»

- γράφει ο Γ. Αγγελόπουλος στα ΝΕΑ - θα πάρει ί­

δεν είναι μια κραυγή διαμαρτυρίας, αλλά μια ήρεμη

σως επικίνδυνες διαστάσεις, γιατί ένας άλλος θιγ­

φωνή που ξέρει να βλέπει πέρα από τους ορίζο­

μένος από το βιβλίο είναι πραγματικά επικίνδυνος.

ντες, πόσο μάλλον όταν αυτοί είναι επιβεβλημένοι.

Πρόκειται για τον Μπαλ Θακεράι - θαυμαστής του Χίτλερ, δικτάτορας στη Βομβάη - ο οποίος όταν ε-

Περιμένουμε το βιβλίο της Κανταρέ να μετα­ φραστεί από το πρωτότυπο στα ελληνικά.

ρωτήθηκε αν διάβασε το επίμαχο βιβλίο απάντησε: Δεν έχω διαβάσει κανένα βιβλίο του. Δεν θέλω να διαβάζω βιβλία και να βρωμίζω τη σκέψη μου.

Ο ΝΟΜΠΕΛΙΣΤΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΦΙΑΣΚΟ

Ήδη ο υπουργός Πολιτισμού σκοπεύει να απαγο­ ρεύσει την κυκλοφορία του βιβλίου στο κρατίδιο

Ο άγνωστος στην Ελλάδα ποιητής και δοκιμιογρά­

Μαχαράστρα.

φος, ο Ιρλανδός Σέιμους Χίνι είναι ο κάτοχος του

Ο Σαλμάν Ράσντι θα μείνει άραγε στην ιστορία της

σημαντικότερου λογοτεχνικού βραβείου, του Νό-

λογοτεχνίας για την αξία των βιβλίων του ή για την

μπελ για το 1995. Επαληθεύτηκαν έτσι οι τάσεις

κατάρα που τον κυνηγά; Πάντως οι διώξεις και οι α­

της Σουηδικής Ακαδημίας που θέλει να στρέφεται

πειλές εναντίον του δείχνουν ένα άλλο πρόσωπο

η προσοχή του λογοτεχνικού κόσμου, μέσω της

του 20ού αιώνα που παραπέμπει στον Μεσαίωνα.

βράβευσης, και σε συγγραφείς που δεν ανήκουν στο σταρ σύστεμ. Σύμφωνα με την Ακαδημία -

ΜΙΑ ΓΥΝΑΙΚΑ ΑΠΟ ΤΑ ΤΙΡΑΝΑ

συνηθίζει να αιτιολογεί τη βράβευση - τιμάται ο Σέιμους Χίνι του οποίου το έργο έχει λυρική ομορφιά και ηθικό βάθος και εξαι­

Η συνωνυμία με τον μεγαλύτερο Αλβανό συγγραφέα Ισμαήλ Κανταρέ πιθανόν να βοήθησε αρχικά την Αλβανίδα, επίσης συγγραφέα, Έλενα

ρεί το θαύμα της καθημερινότητας και το ζω­ ντανό παρελθόν 0 Σέιμους Χίνι συμπτωματικά βρισκόταν στην

Γκούσι - Κανταρέ και το μυθιστόρημά της Μια

Ελλάδα όταν ανακοινώθηκε η βράβευσή του.

γυναίκα από τα Τίρανα. Βεβαίως αν το μυθιστόρη­

Δημοσιογράφοι από εφημερίδες και τηλεορά­

μά της δεν εντυπώσιαζε την κριτική στη Γαλλία -

σεις απ’ όλο τον κόσμο έψαχναν απεγνωσμένα

προϋπόθεση για να πάει ένα βιβλίο καλά - η σύ­

τον «χαμένο» ποιητή για να αποσπάσουν τις

μπτωση του επωνύμου της με τον Κανταρέ θα ήταν

πρώτες δηλώσεις του. Εις μάτην. Εκείνος έκανε

τις διακοπές του στην Πύλο. Ωσπου ο Θανάσης Λάλας, μια ώρα πριν αναχωρή­ σει ο ποιητής για την πατρίδα του ικανοποιημένος και χαρούμενος από τη βράβευση, του αποσπά την πρώτη συνέντευξη - υπόδειγμα κοινοτοπίας -, η ο­ ποία δημοσιεύεται στο ΒΗΜΑ. Το εισαγωγικό της συνέντευξης θύμιζε το «Ρεπορ­ τάζ στην ομίχλη» και τα παράγωγά του. Πουθενά η αγωνία του δημοσιογράφου, ο οποίος θα μιλούσε σε λίγο μ’ έναν από τους σημαντικότερους ποιητές. Κι οι ερωτήσεις του δημοσιογράφου ανούσιες, α­ δέξιες, κοσμικές πέφτουν βροχή. Ο ποιητής τις απαντά σαν να διεκπεραιώνει ένα τυπικό καθήκον. Αντ’αυτών θα περιμένουμε να ερωτηθεί και να απα­ ντήσει για τη σχέση του με την ελληνική λογοτεχνία και τη σύγχρονη Ελλάδα, για τους αρχαίους κλασι­ κούς συγγραφείς - έχει γράψει ένα θεατρικό έργο εμπνευσμένο από τον «Φιλοκτήτη» του Σοφοκλή για την ενασχόλησή του με το δοκιμιακό λόγο, την Ιρλανδία και κυρίως για την ποίησή του. Δυστυχώς όμως τίποτε δεν μαθαίνουμε επί της ουσίας. Εμείς ωστόσο επιμένοντας θα αποσπάσουμε λόγια του νομπελίστα ποιητή απ’ αυτή τη συνέντευξη, λό­ για που είπε χωρίς ουσιαστικά να απαντά σε αντί­ στοιχες ερωτήσεις. Ο έρωτας είναι συνεχής ποιητική πράξη και μό­ νο αν αντιμετωπιστεί έτσι δεν αρρωσταίνει... Η ποίηση είναι μια διαδικασία που γιατρεύει... Η θέση των ποιητών στον κόσμο αυτό ήταν πά­ ντα εκτός. Ας σκεφτείτε τον Σεφέρη και τον Καβάφη, δεν τους φαντάζεστε ποτέ στο μέσον της δημόσιας ζωής! Τους φαντάζεστε ως αν­ θρώπους που βρίσκονται μέσα στη γλώσσα... Οι ποιητές ανήκουν στη γλώσσα και όχι στον κόσμο... Αυτή είναι η ενδοχώρα των ποιητών, η γλώσσα. Ο ποιητής είναι ένα σύμπαν αξιών που πηγά­ ζουν απότην κουλτούρα του. Οι αξίες του βοη­ θούν να αξιολογήσει με ακρίβεια τα πράγματα γύρω του, τον κόσμο. Κρίμα μια τέτοια ευκαιρία να πάει χαμένη! Οι πρω­ τιές και οι αποκλειστικότητες θέλουν κότσια. Δια­ φορετικά καταλήγουν σε φιάσκο όταν αυτός που

τις κυνηγά δεν εί­ ναι έτοιμος να τις αξιοποιήσει.

Η ΚΑ­ ΚΟΠΟΙ­ ΗΣΗ ΤΟΥ ΚΟΣΤΑ ΤΑΧΤΣΗ

ΗΛΕΚΤΡΟ­ ΝΙΚΟΙ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΣ Η ΕΛΕΑ ΕΠΕ που ειδικεύεται σε συστήματα ηλεκτρονικών υπο­ λογιστών (σχετικό άρθρο για τις δραστηριότητές της στο «δ» No 354, Ιούλιος-Αύγουστος) συνερ­ γάζεται ήδη με ορισμένα κεντρι­ κά βιβλιοπωλεία της Αθήνας. Από τα πρώτα είναι το βιβλιοπω­ λείο του Γκοβόστη στην Ασκλη­ πιού. Σκοπός αυτής της συνεργασίας είναι βιβλιοπώλες και αναγνω­ στικό κοινό να ψάχνουν για βι­ βλία χρησιμοποιώντας τη Βι­ βλιογραφία 2000 σε CD. Εκτός λοιπόν από την αναζήτηση κά­ ποιων βιβλίων στα ράφια των βι­ βλιοπωλείων, δίνεται τώρα η δυνατότητα να τα ψάχνει κανείς σε μια οθόνη ηλεκτρονικού υπο­ λογιστή. Έτσι οι νέοι ηλεκτρονι­ κοί βιβλιοπώλες μ’ αυτό τον τρό­ πο προσφέρουν πολύτιμες πλη­ ροφορίες στους πελάτες τους ευελπιστώντας ότι θα αυξήσουν και τις πωλήσεις τους. Ας σημειωθεί ότι αυτή η νέα συνεργασία της ΕΛΕΑ με βιβλιο­ πωλεία γίνεται λίγους μήνες με­ τά την αντίστοιχη πρωτοβουλία της μεγάλης σειράς των αγγλι­ κών βιβλιοπωλείων W.R. SMITH (πάνω από 400 βιβλιοπωλεία στη Μ. Βρετανία). Η ιδιωτική πρωτοβουλία καλά κρατεί!

Είδαμε το πρώτο επεισόδιο της τηλεοπτικής σειράς «Το τρίτο στεφάνι» ε­ μπνευσμένο από το ομώνυμο μυθι­ στόρημα του Κώ­ στα Ταχτσή. Εί­ δαμε τη Νίνα να αναπολεί το πα­ ρελθόν αλλά ού­ τε για μια στιγμή δεν νιώσαμε τον παλμό του Κώστα Ταχτσή και το ά­ ρωμα που ανα­ δύεται από τις ηρωίδες και τους ήρωέςτου. Ένα από τα καλύτερα μυθι­ στορήματα των τελευταίων χρό­ νων ισοπεδώθηκε χάριντης τηλεθέασης. Το βιβλίο βέβαια θα πουλή­ σει, γιατί η ιστο­ ρία έτσι αποσπα­ σματικά όπως προ­ βάλλεται στη μικρή οθόνη, θα οδηγήσει πολλούς στην ίδια την πηγή, στο βιβλίο, εκεί που ο Κώστας Ταχτσής έχει καταθέσει την ψυχή του. «Το τρίτο στεφάνι» θα κερδίσει τον τηλεθεατή και θα τον μετατρέψει σε αναγνώστη. Έτσι θα δι­ καιωθεί το βιβλίο από την τηλεοπτική κακοποίηση που υπέστη.

___________

□

Λ

Αγαπητό «Διαβάζω», Πόλις - πόλη. Χρησιμοποιώ τη λέξη όπως όλοι και όλες μας. Πόλη είναι ο τόπος που κατοι­ κώ, δουλεύω, μετακινούμαι. Η προέλευση όμως της λέξης, προέλευση αρχαιοελληνική, παραπέμπει όχι μόνο στην τοπογραφική, πολεοδομική έννοια. Παραπέμπει σ’ ένα φαινόμενο κοινωνικό, ιστορικό, νομικό, παραπέμπει στο κύτταρο της συλλογικής οργάνωσης της ανθρώπινης προσπάθειας. Άνθρω­ ποι αποφασίζουν να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της φύσης και της ζωής· από κοινού ζουν. Τα άτομα γίνονται πολίτες, μέσα από την ανθρώπινη συνάφεια, μέσα από τον πλούτο των σχέ­ σεων που διαμορφώνουν μεταξύ τους. Η επίκληση του πολίτη, των πολιτών στον αγοραίο πολιτικό λόγο, είναι συχνότατο φαινόμε­ νο τον τελευταίο καιρό. Η όλη υπόθεση μου θυμίζει συχνά τα λόγια του αλησμόνητου Ροΐδη περί ηθικής, «που όσον περισσότερον αναφέρεται τόσον ολιγότερον τιμάται». Άλλοτε πάλι βρίσκω τις συχνές αναφορές στους πολίτες· φαινόμενο παρήγορο. Στο κάτω - κάτω η πα­ ρουσία τους δεν αποσιωπάται εντελώς. Οι πολίτες έχουν βεβαίως τις δικές τους ευθύνες για τη λαθροβίωσή τους. Το έλλειμμα ε­ μπιστοσύνης προς την πολιτική και τις λειτουργίες της δεν αρκεί. Η καταγγελία της παρακμής της πολιτικής και των πολιτικών έχει καταλήξει πληκτική κοινοτοπία. Πάντως, ακόμη κι ανπροσφέρεται για ρητορικές εξάρσεις, δεν προσφέρει στην ανίχνευση νέων δρόμων και λύσεων. Αλίμονο αν η ευθύνη των πολιτών εξαντλείται στη μίζερη γκρίνια που συμβαδίζει με την από­ λυτη εσωστρέφεια, την τροφοδοσία του εγώ του καθενός και της καθεμιάς από μας. Αν ο πολί­ της απαιτεί από την κοινωνία, οφείλει να ζει μέσα στην Κοινωνία, ως κοινωνικός άνθρωπος. Η πόλη ως Πόλη, ως κοινωνικός πυρήνας έχει απαιτήσεις από αυτούς - ές που την αποτελούν. Η πόλη ως Πόλη έχει βεβαίως και υποχρεώσεις. Η πρώτη, αυτονόητη ως έννοια αλλά ανεΕ πω ν νμ ω ζ

φάρμοστη στην πράξη, είναι να είναι φιλική προς τα άτομα που συμβάλλουν στην ύπαρξή της. Προς όλα τα άτομα ανεξαρτήτως της όποιας ιδιαιτερότητας ή διαφορετικότητάς τους. Αν η Πόλη ως θεσμικό και διοικητικό σύνολο δεν αναγνωρίζει και δεν συνθέτει αυτές τις ατομικές ι­ διαιτερότητες, αν περιορίζεται στην τυπική διαχείριση των κοινών και στην καθαγίαση της ί­ διας της ύπαρξής της, τότε και οι πολίτες θα έχουν το άλλοθι για τον μεγάλο ύπνο. Οι γυναίκες δεν χρειάζονται πια άλλοθι. Μέσα στις χιλιετίες της ανθρώπινης ιστορίας είχαν το άλλοθι του θύματος, της κατωτερότητας, της υποταγής. Ακόμη κι όταν επαναστατούσαν περίσσευε η νευρικότητα, που τη γεννά η ανασφάλεια, η επιθετικότητα που προέρχεται από την απόγνωση ή έστω από τη συναίσθηση του διαφορετικού. Η σχέση τους με τον θεσμικό πο­ λιτισμό και την εξουσία ήταν πάντα αντιφατική και δύσκολη. Οι γυναίκες επιχειρούν πια στην εποχή μας τη συμφιλίωση με την εξουσία στις ποικίλες της εκφράσεις. Ελπίζω ότι η συμφιλίωση αυτή δεν θα καταλήξει στην αφομοίωση των γυναικών, στον ευνουχισμό και την αφυδάτωση της γυναικείας προβληματικής. Με δυο λόγια, ελπίζω ότι πολλές από μας δεν επιδιώκουν απλώς, την κατάκτηση της εξουσίας. Θέλουν και να την αλλά­ ξουν. Αν δεχθούμε ως πρόταγματην αναγκαιότητα η εξουσία και ο θεσμικός πολιτισμός να εκφράσουν το σύνολο των πολιτών - πολιτών ίσων αλλά διαφορετικών - τότε οφείλουν να εκφράσουν και τη γυναικεία οπτική, τη γυναικεία θέληση. Αυτή θα είναι η μεγάλη προσφορά της γυναίκας στον 21ο αιώνα: Η γυναικεία παρουσία μπορεί να προσφέρει στον ουσιαστικό μετα­ σχηματισμό εννοιών που μοιάζουν πια ψευδεπίγραφες, όπως η δημοκρατία, η κοινωνική οργά­ νωση, η πόλη. Η Πόλη, λοιπόν, οφείλει να εκφράσει και τις γυναίκες. Η Πόλη σαν λέξη είναι θηλυκή - στις γλώσσες που γνωρίζω τουλάχιστον. Στην πράξη δεν είναι καν ουδέτερη. Έχει φύλο. Είναι α­ ντρική. Η Πόλη ως κοινωνικό κύτταρο εναντιώνεται στις γυναίκες. Με τον διαχωρισμό των χώρων σε ζώνες κατοικίας, παραγωγικής δραστηριότητας, αναψυχής. Με το διαχωρισμό των χρόνων της ζωής, της κοινωνικής, επαγγελματικής, ιδιωτικής. Με την αύξηση της βίας και της επιθετι­ κότητας. Με την ένταση των ανισοτήτων που πλήττουν τους πιο αδύνατους, τις πιο αδύνατες. Με την κατάρρευση της κοινωνικής αλληλεγγύης. Με την ανεπάρκεια της κοινωνικής φροντί­ δας για τις παλαιότερες και τις μελλούμενες γενιές, που εξακολουθεί να πέφτει στους γυναι­ κείους ώμους. Η Πόλη οφείλει να διευκολύνει και τις γυναίκες. Τις γυναίκες που κουράστηκαν μέσα σε πολλαπλούς ρόλους. Ερωμένες, μάνες και εργαζόμενες μαζί, δημόσια και ιδιωτική ζωή με συνεχείς απαιτήσεις, θεραπαινίδες και κλειδοκράτορες κάπου - κάπου. Κουράστηκαν από τις ενοχές που νιώθουν γιατί πάντα θα 'θελαν να ’ναι και κάπου αλλού. Να κάνουν και κάτι άλλο. Και να το κάνουν σωστά! Η παραίτηση είναι ευκολία, δεν είναι λύση. Τη λύση την ανιχνεύουμε. Με βήματα μπροστά και καθημερινές οπισθοχωρήσεις. Με μικρές και μεγάλες νίκες αλλά και ήττες που δεν κατα­ γράφονται μόνο πάνω στο γυναικείο σώμα. Σημαδεύουν το ανθρώπινο σώμα, το σώμα του ζώ­ ου που πασχίζει επί χιλιετίες να εξημερωθεί, να κοινωνικοποιηθεί.

Mta Πόλη και για τις γυναίκες είναι το ζητούμενο. Το ζητούμενο, όχι μόνο για τις γυναίκες, αλλά για την Πόλη την ίδια.

Ε π ω ν νμ ω ζ

έσα στη χρονιά που μας πέρασε, ο Δήμος Κουξεμβούργου διοργάνωσε μια σειρά εκδηλώσεων με γενικό τίτλο «Ματιές στην Ελλάδα». Οι εκδηλώσεις αυτές πραγματο­ ποιήθηκαν υπό την αιγίδα της Ελληνικής Πρεσβείας και στόχευαν να παρουσιάσουν στο ξένο κοινό (νέ­ ους Λουξεμβούργους και πλήθος άλλους ξένους που εργάζονται στο Μεγάλο Δουκάτο) ορισμένες πτυχές του ελληνικού πολιτισμού. Παρακινούμενη από τη διαπίστωση ότι η Ελλάδα εί­ ναι συνηθέστερο γνωστή στους ξένους από τις αρχαιότητές της ή από τις γραφικότητές της, και θέλο­ ντας να προβάλει κάποιαν άλλη, σύγχρονη και ενδια­ φέρουσα πτυχή του νεοελληνικού πολιτισμού, μια ο­ μάδα που εργάστηκε στα πλαίσια του Συλλόγου Ελλήνων Λουξεμβούργου (οτο εξής για συντομία ΣΕΛ), αποφάσισε να ετοιμάσει μια έκθεση νεοελληνικής λογοτεχνίας σε μετάφραση στις γλώσσες ακριβώς που μπορεί να ενδιέφεραν το κοινό του Μεγάλου Δουκάτου, δηλαδή στις εννέα - τότε - γλώσσες της Ευρωπαϊκής Ένω­ σης: αγγλικά, γαλλικά, γερμανικά, ισπανικά, ιταλικά, ολλανδικά, πορτο­ γαλικά και δανικά. Το εγχείρημα ήταν αρκετά σύνθετο και έθετε διάφορα προβλήματα: το πρώτο από αυτά ήταν ο εντοπισμός των μεταφρασμένων βιβλίων. Η ο­ μάδα αρχικά χρησιμοποίησε ως βάση τη «Βιβλιογραφία μεταφράσεων νεοελληνικής λογοτεχνία» της Ε.Λ. Σταυροπούλου (εκδ. ΕΛΙΑ, 19Θ6). Στη συνέχεια, έχοντας καταρτίσει έναπρώτο κατάλογο, η ομάδα ζήτησε από βιβλιοπωλεία του Λουξεμβούργου να εντοπίσουν ποια ήταν τα βι­ βλία που κυκλοφορούσαν ακόμη στο εμπόριο και αν υπήρχαν ενδεχο­ μένως και άλλες, μεταγενέστερες, μεταφράσεις νεοελληνικής λογοτε­ χνίες. Αυτή η πορεία ακολουθήθηκε για τα γαλλικά και τα γερμανικά που είναι επίσημες γλώσσες του Λουξεμβούργου- όχι όμως και για τις υπόλοιπες γλώσσες, για τις οποίες χρειάστηκε να υπάρξει χωριστή αλ­ ληλογραφία με τουςσχετικούς εκδοτικούς φορείς σε διάφορα μέρη της Ευρώπης. Η εξεύρεση των οικονομικών μέσων για την πραγματοποίηση της έκθε­ σης ήταν ένα άλλο σημαντικό ζήτημα. Η Εθνική Βιβλιοθήκη του Λουξεμ­ βούργου ενίσχυσε χρηματικά την έκθεση, αγοράζοντας μεγάλο μέρος των βιβλίων, σε γαλλική, γερμανική, και αγγλική γλώσσα, για τις υπόλοι­ πες γλώσσες, η προμήθεια των βιβλίων καλύφθηκε από τη χρηματοδό­ τηση του δήμου Λουξεμβούργου, ενώ η έκδοση του (δίγλωσσου) οδη­ γού της έκθεσης, όπου περιλαμβάνεται βιβλιογραφία των εκθεμάτων, καλύφθηκε από το ταμείο του ίδιου του ΣΕΛ. Πρέπει επίσης να σημειω­ θεί ότι στο αίτημα του ΣΕΛ για δωρεά βιβλίων ανταποκρίθηκαν θετικάκαι αρκετοί εκδοτικοί φορείς στην Ιταλία, στη Γερμανία και στην Ελλά­ δα. Οι σημαντικότερες σε όγκο προσφορές βιβλίων που πλουτίζουν στο εξής τη βιβλιοθήκη του ΣΕΛ - προήλθαν από τα τμήματα ελληνικής φιλολογίας των Πανεπιστημίων του Παλέρμο και της Πάδοβας, από το Σικελικό Ινστιτούτο Νεοελληνικών Σπουδών, από το Γαλλικό Ινστιτούτο Αθηνών, καθώς και από αρκετούς εκδοτικούς οίκους μεταξύ των οποί­ ων οι Romiossini, Kauffmann/Hatler, Κέδρος, Ηραδανός, Οδυσσέας και Doric/Καθημερινή Publications. Εξάλλου, αρκετοί ιδιώτες, Έλληνες

Μ

Ρυιψ άζ

και φιλέλληνες, έδειξαν το ενδιαφέρον τους δανείζο­ ντας για τις ανάγκες της έκθεσης βιβλίου από την προσωπική τους βιβλιοθήκη. Τα βιβλία που προήλθαν με αυτό τον τρόπο από τόσο διαφορετικές πηγές επέτρεψαν να καλυφθεί ένα αρ­ κετά αντιπροσωπευτικό φάσμα της νεοελληνικής λο­ γοτεχνίας. Η έκθεση που πραγματοποιήθηκε από τις 7 ως τις 31 Δεκεμβρίου 1994 στην Εθνική Βιβλιοθήκη του Λουξεμβούργου, περιλάμβανε ήδη τα πιο παλιά έργα των απαρχών της λογοτεχνίας μας, το έποας του Διγενή Ακρίτα σε ισπανική μετάφραση, τον Ερωτόκριτο σε αγγλική και σε ιταλική- και συνέχιζε παρουσιάζο­ ντας τα έργα 85 ποιητών και πεζογράφων, συνολικά κάπου 320 βιβλία, περνώντας από τον Παπαδιαμάντη και τον Ροίδη, καθώς φυσικά και από τους ήδη γνω­ στούς από μεταφράσεις Καβάφη, Σεφέρη, Ελύτη, κα­ θώς και Καζαντζάκη. Βασιλικό, Σαμαράκη, για να καταλήξει σε νεότερους συγγραφείς, όπως είναι - ενδει­ κτικά πάντα - ο Θ. Βαλτινός, η Μ. Δούκα, η Ρ. Γαλανάκη κ.ά. Δίπλα στα βιβλία εκτέθηκαν και δίσκοι με μελοποιημέ­ να ποιήματα νεοελλήνων ή με τη φωνή ποιητών που διαβάζουν ποιήματά τους, καθώς και φωτογραφικό υλικό από το αρχείο Σοκόλη, που στάλθηκε στο Λουξεμβούργο με τη φροντίδα του Ιδρύματος Ελληνι­ κού Πολλιτισμού. Στα πλαίσια της έκθεσης έγιναν επίσης δύο διαλέξεις: πρώτα ο κ. Saunier νεελληνιστής καθηγητής στο Πα­ νεπιστήμιο της Σορβόννης και μεταφραστής έργων νεοελληνικής λογοτεχνίας, με θέμα, «Η αφανής όψη των νεοελληνικών γραμμάτων», εξήγησε πώς πολύ σημαντικά έργα της- νεοελληνικής λογοτεχνίας παρα­ μένουν ακόμη αμετάφραστα στα γαλλικά. Στη δεύτερη διάλεξη η κ. Νίκη Eldeneier, εκδότρια και μεταφρά­ στρια, ανέλυσε το θέμα «Νεοελληνική λογοτεχνία σε μετάφραση: η περίπτωση της Γερμανίας». Επιχειρώντας τώρα έναν απολογισμό, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε ότι αυτή η έκθεση, που είχε συγκε­ κριμένο αντικείμενο (τη νεοελληνική λογοτεχνία) υπό μιαν ειδική μορφή του (μετάφραση), απευθύνθηκε όχι μόνο στους Έλληνες ενδιαφερομένους, αλλά κυρίως στο ξένο, υπόγλωσσο - αν και ολιγάριθμο - κοινό του Λουξεμβούργου. Η συμβολή πολλών ελληνομαθών στην πραγματοποίηση της έκθεση και η προσέλευση στις διαλέξεις φανέρωσαν ότι υπάρχει από μερικούς ανθρώπους μεγάλοενδιαφέρον για ό,τι αφορά τα νεο­ ελληνικά γράμματα. Αλλά η έκθεση κίνησε και το εν­ διαφέρον ορισμένων εκτός Λουξεμβούργου φορέωνέτσι, ξεκίνησαν συζητήσεις που θα μπορούσαν, με την κατάλληλη ενίσχυση, να καταλήξουν σε επανάληψη, μεταφορά ή εμπλουτισμό της έκθεσης αυτής σε κά­ ποιαν άλλη πόλη της Ευρώπης, ώστε να υπογραμμι­ στεί έτσι περισσότερο η παρουσία μιας αξιόλογης λο­ γοτεχνικής παραγωγής. Δέσποινα Δεμερτζή

Η βιβλιογραφία που ακολουθεί αποτελεί αναπό­ σπαστο συμπλήρωμα στο δοκίμιο του Νίκου Κο­ λοβού «Λωτρεαμόν. Ο ποιητής κι ο καταστροφέας», το οποίο από παραδρομή δεν δημοσιεύθηκε στο τεύχος Σεπτεμβρίου 1995.

• Barthes Roland (1971) Le degre zero de I'ecriture, suivi des elements de semiologie col. Mediations • Blake William (1971) Complete writings Oxford University Press »Blanchot Maurice (1963) Lautreamont et Sade Les editions de Minuit «Durand Jaques Communications 15/1970 (L’analyse des images) (1948) >Dante The Divine Comedy L ’inferno δίγλωσση έκδοση, με­ τάφραση - σχόλια >John D. Sinclair Oxford University Press •ΈλιοτΤ,Σ. (1973) Η Έρημη Χώρα μετ. Γ. Σεφέρη, Ίκαρος »Hawks Terence (1972) Μεταφορά μετ. Ν.Γ. Πεντζίκης, Ερμής »Kristeva Julia (1969) Σημειωτική Seuil ■Kristeva Julia (1974) La revolution de iangage poetique col. Points editions du Seuil ' Μπαρτ Ρολάν (1973) Η απόλαυση του κειμένου μετ. Φούλας Χατζηδάκι -Γιάννη Κρητικού, Εκδόσεις-Ράππα Μπένγιαμιν Βάλτερ (1972) Δοκίμια για τον Μπρεχτ

μετάφραση Ν. Κολο­ βός, Πύλη • Μπρετόν Αντρέ (1973) Μανιφέστα του σουρρεαλισμού μετάφραση Ελένης Μοσχονά, Δωδώνη • Μπρετόν Αντρέ (χ.χ.) Υπερρεαλισμός μετ. Α. Τσάκας, Παραλ­ ληλόγραμμες Εκδό­ σεις • Ναντώ Μωρίς (1978) Η ιστορία του σουρρεαλισμού μετ. Αλεξ. Παπαθανασόπουλου, Πλέθρον • Pleynet Marcelin (1970) Lautreamont par LuiMeme Col. Ecrivains de toujours, Editions du Seuil • Σεφέρης Γιώργος (1965) Αναγραφές Ίκαρος • Sollers Phillipe (1968) L ’ecritureet Texperience des limites col. Points Editions du Seuil • Thibaudet Albert Histoire de la litterature Marabout • Φίσερ Ερνστ (1966) Αναγκαιότητα της τέχνης μετάφραση Φούλα Χα­ τζηδάκι, Θεμέλιο • Wellek Rene (1953) Concepts o f Criticism Yale University Press • Wellek Rene (1965) Confrontations Princeton University

Το σχολικό εκπαιδευτικής διαδικασίας Σε όποια γενιά και αν ανήκει κάποιος είτε ανα­ πολώντας τα παιδικά του χρόνια είτε βιώνοντας την ιδιότητα του μαθητή είτε ασκώντας το λει­ τούργημα του εκπαιδευτικού, καταλαβαίνει α­ μέσως όταν ακούσει την έκφραση «σχολικό εγ­ χειρίδιο» για τί ακριβώς πρόκειται. Ωστόσο, α­ ντίθετα απ’ ό,τι μας αφήνει να υποθέσουμε το οικείο άκουσμα του όρου, το σχολικό εγχειρίδιο δεν ορίζεται εύκολα. Οι διαστάσεις του είναι ποικίλες, οι λειτουργίες του πολλαπλές και ο χαρακτήρας του σύνθετος. Στη μορφή του ο εκ­ παιδευτικός βλεπει κυρίως ένα παιδαγωγικό μέ­ σο, ο πολιτικός έναν ιδεολογικό φορέα, ο μαθη­ τής μία πηγή γνώσεων, ο κοινωνιολόγος έναν εκφραστή της κοινωνικής δομής, οι γονείς των μαθητών ένα κριτήριο αξιολόγησης της διδακτι­ κής διαδικασίας. Επομένως, θα αποτελούσε επιστημονική αβλε­ ψία η κάθε προσπάθεια πρόχειρου ορισμού τό­ σο της έννοιας «σχολικό εγχειρίδιο», όσο και των λειτουργιών που αυτό επιτελεί. Μέχρι σήμερα, πολλοί όροι έχουν διατυπωθεί και έχουν χρησιμοποιηθεί τόσο από την κοινή γνώμη όσο και από τα νομοθετικά κείμενα, για να δηλώσουν τα βιβλία εκείνα που προορίζονται για το χώρο της εκπαίδευσης. Βιβλίο, διδακτικό βιβλίο, σχολικό βιβλίο, αναγνωσματάριο ή, περι­ φραστικά, «στοιχειώδες βιβλίο, συντείνον προς ομοιόμορφον και τελειότερον οργανισμόν των αλληλοδιδακτικών και τυπικών σχολείων». Στη σύγχρονη διεθνή βιβλιογραφία, ο όρος που

εγχειρίδιο ως εργαλείο της φαίνεται να υπερισχύει είναι εκείνος του σχολικού εγχειριδίου, ο οποίος δηλώνει το διδακτικό σύγγραμμα που, αφού υπέστη επιτυχώς τη διαδικασία έγκρισης από το υπουργείο Παιδείας, παρουσιάζει, μέσω μιας εύχρηστης μορφής, τις κύριες αρχές και τις βασικές γνώσεις μιας επιστήμης ή μιας τεχνικής και κυρίως τις γνώσεις εκείνες που απαιτούνται και ορίζονται από τα ανα­ λυτικά προγράμματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι το σχολικό εγχειρί­ διο αποτελείτο βασικό και αποκλειστικό όρ­ γανο εφαρμογής του αναλυτικού προγράμ­ ματος από τις αρχές του 19ου αιώνα και τα μέσα σχεδόν του αιώνα που διανύουμε. Με την ανατολή όμως του δευτέρου μισού του 20ού αιώνα και καθώς βαδίζουμε προς τον 21ο, το σχολικό εγχειρίδιο βρίσκεται αντιμέ­ τωπο με την πρόκληση των νέων τεχνολογι­ κών επιτευγμάτων, που εισχωρούν και στο χώρο της εκπαίδευσης. Ηλεκτρονικοί υπο­ λογιστές, οπτικοακουστικά μέσα, φωτοτυπι­ κό υλικό είναι μερικά από τα στοιχεία που υποβοηθούν το διδακτικό έργο στις μέρες μας, καλύπτοντας τις αυξημένες ανάγκες ε­ νός σύγχρονου εκπαιδευτικού συστήματος. Παρόλ’ αυτά, ο ρόλος του σχολικού εγχειρι­ δίου εξακολουθεί να είναι πρωταγωνιστικός κατά τη διδακτική διαδικασία. Το σχολικό εγ­ χειρίδιο αποτελεί το αρχαιότερο, ιστορικά, μέσο διδασκαλίας, κατοχυρώνεται νομικά και θεσμικά μέσω της έγκρισής του από το κράτος, συνδέεται στενά με το αναλυτικό πρόγραμμα εκφράζοντας και διεκυκολύνοντας την υλοποίηση των σκοπών και στόχων που αυτό ορίζει για κάθε γνωστικό αντικείμε­ νο, ανάγεται σε μοναδικό φορέα γνώσεων, ι­ διαίτερα σε πολλές περιοχές απομονωμένες και απομακρυσμένες, και είναι κοινό σημείο αναφοράς για τον εκπαιδευτικό και το μαθη­ τή, αφού χρησιμοποιείται, μέσω αυτού, κοι­ νός κώδικας επικοινωνίας.

Μια τέτοιου είδους διαπλοκή σχέσεων, δημι­ ουργεί ένα πολύπλοκο λειτουργικό πλαίσιο μέσα από το οποίο καθορίζεται ο ρόλος του σχολικού εγχειριδίου ως πολυδιάστατος και πολυ-αμφίδρομος. Δεν είναι δυνατόν να προσπαθήσουμε να καταγράψουμε τις λει­ τουργίες που το σχολικό εγχειρίδιο, καλείται να επιτελέσει, χωρίς να λάβουμε υπόψη μας κάποιους βασικούς παράγοντες αλληλεπί­ δρασης, όπως είναι ο μαθητής και ο εκπαι­ δευτικός, που χρησιμοποιούν σε καθημερι­ νή βάση το σχολικό εγχειρίδιο, η υλικοτεχνική υποδομή, που μπορεί να το αναγάγει σε μοναδικό ή μη φορέα γνώσεων, το διοικητι­ κό πλαίσιο, που καθορίζει κυρίως τον τρόπο λειτουργίας του και το κοινωνικό πλαίσιο, του οποίου η θεωρητική έκφραση απηχείται μέσα από το σχολικό εγχειρίδιο. Ως προς τη σχέση αλληλεπίδρασής του με το μαθητή αρχικά, το σχολικό εγχειρίδιο ο­ φείλει να λαμβάνει υπόψη του - μέσω των υπεύθυνων για τη σύνταξή του - την ηλικία, το γνωστικό επίπεδο του μαθητή, τα ενδιαφέροντά του, τις ικανότητές του, την ψυχο­ σύνθεσή του, το φύλο του, τον επαγγελματι­ κό προσανατολισμό του καθώς και ορισμέ­ να κοινωνικά χαρακτηριστικά του, όπως εί­ ναι η κοινωνική ομάδα και τάξη από την ο­ ποία προέρχεται, η αστική, ημιαστική ή ε­ παρχιακή περιοχή στην οποία κατοικεί. Το σχολικό εγχειρίδιο οφείλει να γράφεται για όλα τα Ελληνόπουλα. Οφείλει να απευθύνε­ ται στα παιδιά που κατοικούν και στο χωριό και στην πόλη. Οφείλει να λαμβάνει υπόψη του και να προσαρμόζεται στα εκάστοτε κοι­ νωνικά δεδομένα, που καθορίζουν με τη σει­ ρά τους τα ενδιαφέροντα των νέων παιδιών. Οφείλει να προσαρμόζεται στα παιδιά και ό­ χι να ζητά απ’ αυτά να προσαρμοστούν στα δικά του δεδομένα. Και τέλος, οφείλει να α­ κολουθεί βασικές διδακτικές αρχές, όπως ε­ κείνες της αυτενέργειεας και της εξατομί-

κευσης της διδασκαλίας. Το σχολικό εγχειρίδιο από τη δική του πλευρά, μεταβιβάζει στο μαθητή το σύνολο των γνώσεων, που ορίζει το αντίστοιχο ανα­ λυτικό πρόγραμμα και παράλληλα δημι­ ουργεί νέα κίνητρα προς μάθηση κεντρίζο­ ντας το ενδιαφέρον του μαθητή και ανοίγοντας νέους ορίζοντες γνώσης. Σ ’ αυτήν την περίπτωση ο ρόλος του σχολικού εγχειριδί­ ου δεν είναι μόνο εκείνος του φορέα γνώσε­ ων, αλλά επεκτείνεται και σ’ εκείνον του υπο­ κινητή της έρευνας και της προσωπικής δράσης του μαθητή. Από τη δική του πλευρά ο μαθητής επιδρά στο σχολικό εγ­ χειρίδιο έμμεσα. Αποδέχεται, απορρίπτει, κρίνει, ερμηνεύει, αξιολογεί, επεξεργάζεται δημιουργικά το μήνυμα που του απευθύνε­ ται και έτσι ασκεί τη δική του δυναμική στο σχολικό εγχειρίδιο. Μέσα σ’ αυτό το θεωρη­ τικό πλαίσιο, μαθητής και σχολικό εγχειρίδιο βρίσκονται σε σχέση αληλεπίδρασης και αλ­ ληλεξάρτησης, συλλειτουργώντας προς την επίτευξη κοινού στόχου: την ανταπόκριση στη σκοποθετική και στοχοθετική διάσταση του αναλυτικού προγράμματος. Ο εκπαιδευτικός είναι ο δεύτερος παράγο­ ντας αλληλεπίδρασης με το σχολικό εγχειρί­ διο. Όπως προτείνεται και στην περίπτωση του μαθητή έτσι και εδώ το σχολικό εγχειρί­ διο οφείλει να λαμβάνει υπόψη του τις ιδιατερότητες των εκπαιδευτικών. Τη μόρφωσή τους, την υλικοτεχνική υποδομή που έχουν στη διάθεσή τους, τις διδακτικές γνώσεις και ικανότητές τους, το πλήθος των εσω γε­ νών και εξωγενών στοιχείων που υπεισέρχο­ νται κατά τη συναντησιακή διαδικασία της διδασκαλίας, δυσχεραίνοντας ή διευκολύ­ νοντας το έργο τους. Η παρατήρηση αυτή βέβαια δεν θα πρέπει να παρανοηθεί θεω­ ρώντας ότι για κάθε εκπαιδευτικό ξεχωρι­ στά θα πρέπει να υπάρχει και ένας ειδικός τύπος σχολικού εγχειριδίου. Η σκέψη αυτή, κοινή και για τον παράγοντα μαθητής, που αναλύθηκε πιο πάνω, δεν βασίζεται στην εξατομίκευση του σχολικού εγχειριδίου ανά­ λογα με τον κάθε μαθητή ή εκπαιδευτικό αλ­ λά στην εξασφάλιση ενός ελάχιστου είδους και ποσοστού λειτουργικότητας του διδακτι­ κού βιβλίου, ώστε να καλύπτονται πλήρως ό­ λες οι τυχόν κατηγορίες τόσο των εκπαι­ δευτικών όσο και των μαθητών.

Ο εκπαιδευτικός από τη δική του πλευρά κα­ λείται να ανταποκριθεί σε διπλό και δύσκολο ρόλο. Είναι ο παράγοντας εκείνος, που θα παρεμβληθεί ανάμεσα στο μαθητή και το δι­ δακτικό εγχειρίδιο, θα διευκολύνει τη διαδι­ κασία της μάθησης και θα επιδιώξει να γεφυρώσει το χάσμα ανάμεσα στο μαθητή και το σχολικό εγχειρίδιο, σεβόμενος τόσο την προσωπικότητα του ενός όσο και τη λει­ τουργικότητα του άλλου. Επομένως, είναι πολύ σημαντική η στάση που θα κρατήει α­ πέναντι στο σχολικό εγχειρίδιο. Το αναλυτι­ κό πρόγραμμα αλλά και τα διάφορα νομοθε­ τικά κείμενα, που καθορίζουν το πλαίσιο λει­ τουργίας και άσκησης της διδακτικής διαδι­ κασίας, δεν δεσμεύουν τον εκπαιδευτικό ως προς το χειρισμό των σχολικών εγχειριδίων, εξαιρώντας βέβαια το ποσοστό της ύλης που πρέπει να διδαχθεί. Αυτό σημαίνει ότι ο κάθε εκπαιδευτικός ασκεί ελεύθερα τις επι­ δράσεις του στο σχολικό εγχειρίδιο, απένα­ ντι στο οποίο έχει κάποια ελευθερία κινήσε­ ων. Ακόμα και αν ο ίδιος ο εκπαιδευτικός δεν έχει επιλέξει το εκάστοτε ισχύον ανά γνωστι­ κό αντικείμενο σχολικό εγχειρίδιο, τουλάχι­ στον επιλέγει τον τρόπο που θα το χειριστεί και θα το χρησιμοποιήσει. Έτσι εύκολα ο εκ­ παιδευτικός ανάγει το σχολικό εγχειρίδιο σε σύμβουλο, καθοδηγητή, απόλυτο κυρίαρχο του μαθήματος, συμπληρωματικό στοιχείο ή ακόμα σε άσημο παράγοντα της διδακτικής διαδικασίας, αλλοιώνοντας έτσι το νόημα της ύπαρξής του και το χαρακτήρα του. Ο ρόλος, που ο εκπαιδευτικός θα αναθέσει στο σχολικό εγχειρίδιο, εξαρτάται φυσικά α­ πό πλήθος παραγόντων όπως η παιδαγωγι­ κή και διδακτική του κατάρτιση, η μόρφωσή του, η προσωπικότητά του, η υπευθυνότητά του κατά την άσκηση του διδακτικού έργου, τα μέσα που έχει στη διάθεσή του. Με την αναφορά του τελευταίου αυτού στοι­ χείου, των μέσων, που υποβοηθούν το έργο του εκπαιδευτικού, περνάμε στον τρίτο κατά σειρά παράγοντα που επηρεάζει αλλά και ε­ πηρεάζεται από το σχολικό εγχειρίδιο: στον παράγοντα της υλικοτεχνικής υποδομής. Η υλικοτεχνική υποδομή νοούμενη σαν το σύ­ νολο των τεχνικών και λοιπών βοηθητικών στοιχείων που διευκολύνουν το έργο του εκ­ παιδευτικού, θα καθορίσει σε μεγάλο βαθμό το ρόλο του σχολικού εγχειριδίου κατά τη

διδακτική διαδικασία επιδρώντας κατ’ αυτήν την έννοια στη δυναμική και τη λειτουργικότητάτου. Η δυνατότητα χρήσης διαφόρων διδακτικών και παιδαγωγικών μέσων που θα διαφορο­ ποιήσουν τη μαθησιακή διαδικασία, όπως εί­ ναι οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, οι μηχανές προβολής, τα σλάιτς, οι διαφάνειες, οι πίνα­ κες ακόμα και οι φωτοτυπημένες σημειώ­ σεις ή σελίδες από άλλα βιβλία, αφαιρεί από το σχολικό εγχειρίδιο την αποκλειστικότητα στη μετάδοση της γνώσης και του προσδί­ δει το χαρακτήρα ενός βοηθητικού και συμπληρωματικού εργαλείου για τον εκπαι­ δευτικό. Αντίθετα, η έλλειψη στοιχειώδους ή οποιοσ­ δήποτε άλλης υποδομής, εξαιρώντας βέ­ βαια τα βασικά στοιχεία μιας σχολικής αί­ θουσας, ανάγει σε πρωταγωνιστή της διδα­ σκαλίας το σχολικό εγχειρίδιο. Δάσκαλος και μαθητής βασίζονται σ’ αυτό, ο πρώτος για να πραγματώσει, μέσω αυτού, τους σκο­ πούς και στόχους της διδασκαλίας του κάθε γνωστικού αντικειμένου και ο δεύτερος για να αντλήσει γνώσεις και να διαμορφώσει την προσωπικότητά του. Σ ’ αυτή την περίπτωση το σχολικό εγχειρίδιο επιδιώκει να καλύψει οποιαδήποτε κενά παρουσιάζονται σε επο­ πτικά μέσα και όργανα ή σε διδακτικό υλικό, έτσι ώστε το μάθημα να είναι αποδοτικό και αποτελεσματικό και για το δάσκαλο και τους μαθητές. Ο τέταρτος παράγοντας, που σχετίζεται πο­ λύ στενά με το σχολικό εγχειρίδιο ασκώντας αλλά και δεχόμενος επιδράσεις απ’ αυτό, εί­ ναι το διοικητικό πλαίσιο, μέσω του οποίου κατοχυρώνεται και νομιμοποιείται η χρήση και η λειτουργία του σχολικού εγχειριδίου. Με τον όρο διοικητικό πλαίσιο καλύπτουμε εδώ το αναλυτικό και ωρολόγιο πρόγραμμα του κάθε γνωστικού αντικειμένου, που ορίζει το χαρακτήρα και τη θεωρητική βάση κάθε μαθήματος, καθώς υποδεικνύει τους σκο­ πούς και στόχους της διδασκαλίας του. Το αναλυτικό πρόγραμμα αποτελεί για κάθε εκπαιδευτικό σύστημα τη θεωρητική τεκμη­ ρίωσή του και τον επίσημο φορέα έκφρασης του προσανατολισμού του. Συχνά δε, είναι η μοναδική επικοινωνιακή δίοδος εκπαιδευτι­ κού και κράτους καθώς μέσα απ’ αυτό γνω­ στοποιείται η σκοπιμότητα της διδασκαλίας

κάθε γνωστικού αντικειμένου και ο τρόπος αντιμετώπισης της πραγμάτωσής της. Το α­ ναλυτικό πρόγραμμα υλοποιείται μέσα από το σχολικό εγχειρίδιο ενώ παράλληλα καθο­ ρίζει το περιεχόμενο αυτού και το ρόλο του. Το σχολικό εγχειρίδιο πρέπει να εμπεριέχει τη διδακτέα ύλη που αναφέρει το αναλυτικό πρόγραμμα και να ανταποκρίνεται στο θεω­ ρητικό πλαίσιο που αυτό ορίζει ως προς τους σκοπούς και στόχους που πρέπει να υλοποιηθούν, τον προγραμματισμό της προσφερόμενης γνώσης, τη μεθοδολογία της διδασκαλίας και τις βασικές διδακτικές αρχές που θα πρέπει να εφαρμόζονται και να είναι σεβαστές. Η σχέση αναλυτικού προγράμματος και σχολικού εγχειριδίου, όπου το πρώτο κατέ­ χει το ρόλο του νομοθετικού και το δεύτερο του εκτελεστικού οργάνου, είναι πολύ σημα­ ντική για το χαρακτήρα του διδασκομένου μαθήματος και τη διδακτική αποτελεσματικότητά του. Αν η σχέση αυτή δεν λειτουργεί σωστά και αν κυρίως δεν υπάρχει συντονι­ σμός ανάμεσα στο σχολικό εγχειρίδιο και το αναλυτικό πρόγραμμα, τότε δύσκολα μπο­ ρούμε να μιλάμε για πραγμάτωση των σκο­ πών και στόχων του αναλυτικού προγράμ­ ματος και επομένως ολόκληρης της εκπαι­ δευτικής διαδικασίας. Αυτός είναι και ο κύ­ ριος λόγος για τον οποίο θα πρέπει να γίνε­ ται παράλληλα οποιαδήποτε προσπάθεια α­ ναμόρφωσης των αναλυτικών προγραμμά­ των και αναθεώρησης των σχολικών εγχειρι­ δίων. Μόνο η διαρκής και ταυτόχρονη προ­ σπάθεια εμπλουτισμού και αναδιαμόρφωσης και των δύο παραμέτρων θα οδηγούσε σε δημιουργικό αποτέλεσμα και ανόρθωση του εκπαιδευτικού μας συστήματος. Παραμένοντας στο διοικητικό πλαίσιο ως παράγοντα αλληλεπίδρασης με το σχολικό εγχειρίδιο, πρέπει να εντάξουμε σ’ αυτό και τα ακόλουθα: α) Τη διαδικασία παραγωγής των σχολικών εγχειριδίων. Οι νόμιμες διαδικασίες αποδεικνύονται στην πράξη χρονοβόρες. Συνήθως ανάμεσα στη σύνταξη ενός αναλυτικού προ­ γράμματος και την εκτύπωση αντίστοιχου βιβλίου μεσολαβεί ένα διάστημα δύο, τριών χρόνων. Τα χρόνια αυτά αποδεικνύονται κρί­ σιμα καθώς χρησιμοποιούνται είτε τα νέα α­ ναλυτικά προγράμματα με παλαιότερα βι-

βλία είτε τα παλιά αναλυτικά προγράμματα και σχολικά εγχειρίδια, με αποτέλεσμα να μην έχουμε ουσιαστική αναμόρφωση. Προ­ σθέτοντας δε, το στοιχείο της αύξησης του πληθυσμού, των αναγκών και των γνώσεων, που αποδεικνύεται εκρηκτική, κατανοούμε ότι μετά το πέρας των τριών ετών τα σχολικά εγχειρίδια και τα αναλυτικά προγράμματα θεωρούνται ήδη παρωχημένα και χρειάζο­ νται αναθεώρηση! β) Την ισορροπία ολόκληρου του εκπαι­ δευτικού συστήματος της χώρας. Οι συντά­ κτες των σχολικών εγχειριδίων οφείλουν να λαμβάνουν υπόψη τους ολόκληρο το αγωγικό σύστημα της χώρας φροντίζοντας κυρίως να εξασφαλίζουν ομοιογένεια τόσο ανάμεσα στα σχολικά εγχειρίδια των διαφό­ ρων γνωστικών αντικειμένων, που χρησιμοποιύνται σε τάξη όσο και ανάμεσα στα σχο­ λικά εγχειρίδια του ίδιου γνωστικού αντικει­ μένου, που χρησιμοποιούνται σε όλες τις τά­ ξεις και βαθμίδες του εκπαιδευτικού συστή­ ματος. Ο πέμπτος παράγοντας, ο οποίος σχετίζεται με το σχολικό εγχειρίδιο είναι το κοινωνικό πλαίσιο μέσα στο οποίο λειτουργεί ολόκλη­ ρο το σχολικό περιβάλλον και οι εκφάνσεις του. Το σχολείο ως μικροσύστημα και το σχολικό εγχειρίδιο ως στοιχείο αυτού εντάσ­ σονται σ’ ένα ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο, το οποίο ασκεί τις επιδράσεις του και καθο­ ρίζει τη λειτουργία των διαφόρων εκπαι­ δευτικών παραμέτρων. Το σχολικό εγχειρί­ διο οφείλει να εναρμονίζεται με τις κα­ τευθυντήριες γραμμές του κοινωνικού συνόλου, αφού είναι ο ουσιαστικός εκφρα­ στής του και πομπός των αρχών του μέσα στο σχολικό χώρο. Οι συντάκτες των σχολι­ κών εγχειριδίων οφείλουν να τα προσαρμό­ ζουν στις εκάστστε κοινωνικές αλλαγές και στα οποιαδήποτε κοινωνικά δεδομένα έτσι ώστε να εξασφαλίζεται το σύγχρονο του χα­ ρακτήρα του εκπαιδευτικού συστήματος. Το κοινωνικό πλαίσιο επιδρά στο σχολικό εγ­ χειρίδιο ανάγοντάς το σε ιδεολογικό και πο­ λιτιστικό φορέα, σε καταναλωτικό προϊόν και σε παιδαγωγικό μέσο. Ο χαρακτήρας του σχολικού εγχειριδίου, τουλάχιστον στο βαθμό που προσπαθούμε να τον σκιαγραφήσουμε με τη σύντομη αυτή εργασία, ολοκληρώνεται με τη διάσταση της

εσωτερικής δυναμικής του. Αυτό σημαίνει ό­ τι το σχολικό εγχειρίδιο, πέρα από τις λει­ τουργίες, οι οποίες του υπαγορεύονται από τους παράγοντες αλληλεπίδρασης μ’ αυτό, εκφράζεται και μέσω κάποιων χαρακτηριστι­ κών του, δομικών μορφολογικών ή λει­ τουργικών, τα οποία οριοθετούν και εγγυώνται το βαθμό της αποτελεσματικότητάς του. Πιο συγκεκριμένα η εσωτερική δυναμι­ κή του σχολικού εγχειριδίου εκφράζεται ως εξής: 1) Το σχολικό εγχειρίδιο λειτουργεί ως εγγυτής της ισότητας ευκαιριών μεταξύ των μαθητών. Είναι ένα και κοινό για όλους τους μαθητές, οι οποίοι μπορούν να το συμβουλευθούν στην τάξη ή στο σπίτι, ανε­ ξάρτητα από κοινωνική τάξη προέλευσης, τόπο κατοικίας, φύλο, οικονομικούς παρά­ γοντες. Παράλληλα, οι λειτουργίες του ως προς τους μαθητές είναι κοινές για όλους. Το σχολικό εγχειρίδιο έχει κυρίως ένα χαρα­ κτήρα και ένα ρόλο κινήτρου. Είναι το βιβλίο εκείνο που θα παρακινήσει το μαθητή ν’ α­ νοίξει και άλλα βιβλία εισάγοντάς τον σ’ ένα καινούριο κόσμο. Τον κόσμο της γνώσης. Έτσι το διδακτικό βιβλίο ανάγεται σε εγγυη­ τή της ισότητας ευκαιριών στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής κοινωνίας που δεν διαχωρίζει τα μέλη της.

2) Το σχολικό εγχειρίδιο εξασφαλίζει το δε­ σμό και την επαφή ανάμεσα στο σχολείο και την οικογένεια. Χωρίς το σχολικό εγχειρίδιο τί θα ήξεραν αλήθεια οι γονείς για το τι κά­ νουν καθημερινά τα παιδιά τους μέσα στην τάξη; Και πώς θα μπορούσαν να τα βοηθή­ σουν ή να επιβεβαιώσουν τις γνώσεις τους; Εκφραστής του αναλυτικού προγράμματος, το σχολικό εγχειρίδιο αποτελεί για τους γο­ νείς τον παράγοντα διαφάνειας των σκοπών και στόχων του σχολείου αλλά και κάθε γνω­ στικού αντικειμένου. Παράλληλα, είναι για τις οικογένειες των μαθητών το μέτρο κρί­ σης και αξιολόγησης της δραστηριότητας του εκπαιδευτικού. Επομένως το σχολικό εγχειρίδιο αποτελεί ουσιαστικά τη γέφυρα επαφής σχολείου και οικογένειας και τον εγ­ γυητή της αποτελεσματικότητας της διδα­ σκαλίας.

3) Το σχολικό εγχειρίδιο αποτελεί την επαφή και σύνδεση του σχολείου με την πραγματι­ κότητα και την κοινωνία. Είναι αυτονόητο βέ-

βαια ότι η καλύτερη γνώση και κατανόηση η ποιότητα του χαρτιού που έχει χρησιμο­ της πραγματικότητας προέρχεται από την ποιηθεί. Τα στοιχεία αυτά αν και φαντάζουν προσωπική επαφή μ’ αυτή. Όμως τα σχολι­ ανούσια, ίσως διαμορφώνουν ένα κλίμα κά εγχειρίδια συντελούν και σε κάτι πιο ση­ συναισθηματικής φόρτισης που μπορεί να μαντικό: την ερμηνεία της πραγματικότητας . λειτουργήσει υπέρ ή κατά του σχολικού εγ­ και της κοινωνίας που ζουντα παιδιά. Ετσι οι χειριδίου και της αποδοχής αυτού και ευρύ­ μαθητές δικαιολογούν το φαινόμενο της α­ τερα του γνωστικού αντικειμένου που αντι­ στραπής το οποίο βιώνουν, ή κατανοούν τη προσωπεύει, τόσο από το μαθητή όσο και α­ διαφορά των όρων «άμεσα» και «αμέσως». Η πό το δάσκαλο. Σ’ αυτό το πλαίσιο σκεπτόσυνειδητή εφαρμογή ορισμένης συμπερι­ μενοι, ας φανταστούμε τα συναισθήματα φοράς και η συνειδητή χρήση όρων και τύ­ που θα γεννούσε στους μικρούς μαθητές πων στην κατάλληλη θέση και την κατάλλη­ της Α’ Δημοτικού η θέα ενός βιβλίου με μι­ λη στιγμή, οδηγεί στην ορθή διάπλαση της κρά και πυκνά γράμματα! προσωπικότητας των παιδιών και την ομαλή Η γλώσσα που χρησιμοποιείται στα σχολικά κοινωνικοποίησή τους. εγχειρίδια αποτελεί ένα ακόμα σημαντικό Στο ίδιο πλαίσιο της εσωτερικής δυναμικής στοιχείο. Για να ανταποκρίνεται στις απαιτή­ του σχολικού εγχειριδίου εντάσσονται το σεις του αναλυτικού προγράμματος, να εί­ «τί» και το «πώς» της παρουσίασης του κάθε ναι λειτουργική και για το δάσκαλο και για το γνωστικού αντικειμένου από το εκάστοτε εγ­ μαθητή και να σέβεται κυρίως τις ιδιαιτερό­ χειρίδιο. τητες και το πνευματικό επίπεδο των παι­ Αφετηρία για την επιλογή της ύλης που θα ε­ διών, οφείλει να είναι σαφής, ρέουσα, κατα­ μπεριέχει το σχολικό εγχειρίδιο, αποτελείτο νοητή και αντιπροσωπευτική για το σύνολο των μαθητών. αναλυτικό πρόγραμμα. Με βάση αυτό οι συντάκτες του εγχειριδίου θα επιλέξουντην Η εικονογράφηση του διδακτικού βιβλίου εί­ ύλη με κριτήρια ανάλογα των σκοπών και ναι ένας επιπλέον παράγοντας με σημαντι­ στόχων της διδασκαλίας του κάθε γνωστι­ κές ψυχολογικές παραμέτρους και προε­ κτάσεις. Στην έννοια της εικονογράφησης κού αντικειμένου. Το περιεχόμενο του σχο­ λικού εγχειριδίου θα πάρει την τελική του του σχολικού εγχειριδίου περιλαμβάνονται μορφή αξιολογώντας και λαμβάνοντας υπό­ οι φωτογραφίες, οι χάρτες, τα σκίτσα, οι ψη το περιεχόμενο τόσο των άλλων σχολι­ γραφικές παραστάσεις, τα σχήματα. Λει­ κών εγχειριδίων της ίδιας τάξης όσο και των τουργεί συχνά ως στοιχείο εποπτικό και επι­ σχολικών εγχειριδίων του ιδίου μαθήματος, δρά στην ψυχοσύνθεση του παιδιού καθώς που χρησιμοποιούνται σε προηγούμενες και μειώνει την ένταση του μαθήματος. Ο εκπαι­ δευτικός βλέπει συχνά σε μια εικόνα του βι­ επόμενες τάξεις. Η παρουσίαση της ύλης που θα επιλεγεί ως περιεχόμενο του διδακτι­ βλίου το στοιχείο της αφόρμησης που έψα­ χνε για την έναρξη του μαθήματος, ενώ ο κού βιβλίου, θα προσδιορίσει και το χαρα­ μαθητής το κίνητρο για την πρόκληση του κτήρα του ως σχολικό εγχειρίδιο, διαφορο­ ενδιαφέροντος του. Ετσι η εικονογράφηση ποιώντας το από οποιοδήποτε άλλο τύπο βι­ λειτουργεί τόσο διδακτικά και μεθοδολογικά βλίου. Εξυπακούεται βέβαια ότι καθοριστικό παράγοντα για το «πώς» της παρουσίασης προς όφελος του εκπαιδευτικού όσο και ως παράγοντας μάθησης προς όφελος του μα­ του κάθε γνωστικού αντικειμένου αποτελεί ο θητή. επιστημονικός χώρος από τον οποίο προέρ­ χεται αυτό. Παρ’ όλ’ αυτά τα βασικά χαρα­ Οι εργασίες και ασκήσεις που ορίζει συχνά το σχολικό εγχειρίδιο, διευκολύνουν σε με­ κτηριστικά παραμένουν τα ίδια. γάλο βαθμό τον εκπαιδευτικό αποτελώντας Ως προς την εξωτερική μορφή του σχολικού κύριο στοιχείο της δόμησης του περιεχομέ­ εγχειριδίου, θα πρέπει κυρίως να εμμεί­ νουμε σε στοιχεία παρουσίασης και μάλιστα νου του. Ειδικά τα τελευταία χρόνια, το με­ γαλύτερο μέρος των σχολικών εγχειριδίων ευπαρουσίασης αυτού όπως είναι οι παρά­ περιλαμβάνει, ανά διδακτική ή θεματική ενό­ γραφοι, η στίξη, το μέγεθος των γραμμά­ τητα, ερωτήσεις και εργασίες που μπορούν των, ο τονισμός ή όχι κάποιων λέξεων ή φρά­ να ανατεθούν στους μαθητές. Έτσι ο εκπαι­ σεων με ιδιαίτερο τρόπο γραφής, ακόμα και

δευτικός βοηθείται αποτελεσματικά στο έρ­ γο του και την υλοποίηση των σκοπών και στόχων του κάθε γνωστικού αντικειμένου. Απαραίτητη ωστόσο προϋπόθεση είναι η α­ κριβής αντιστοιχία κειμένου - εργασιών, ώ­ στε να αποφευχθούν χάσματα στη γνώση, δυσκολία των μαθητών ή υπεραπλούστευση της διδαχθείσας ύλης. Τελειώνοντας, αξίζει να αναφέρουμε, ως πα­ ράγοντα που εντάσσεται στο ίδιο πλαίσιο ε­ ξέτασης, τις διδακτικές αρχές που ακο­ λουθούνται και εφαρμόζονται από τα σχολι­ κά εγχειρίδια. Η παρουσία τους σίγουρα δεν είναι τόσο αισθητή και αμέσως κατανοητή ό­ πως είναι η εικονογράφηση ή οι παράγρα­ φοι ενός εγχειριδίου. Παρ’ όλ’ αυτά γίνονται γρήγορα αντιληπτές από το σύνολο του σχολικού εγχειριδίου προτρέποντας κατά κάποιο τρόπο τον εκπαιδευτικό να τις εφαρ­ μόσει ενθαρρύνοντας το μαθητή και αφήνοντάς τον να αυτενεργήσει. Ολοκληρώνοντας τη σύντομη αυτή εργασία, πρέπει να τονίσουμε ότι σκοπός της δεν εί­ ναι σε καμιά περίπτωση η εξάντληση του θ έ­ ματος «σχολικό εγχειρίδιο». Ο χώρος είναι σύνθετος και σίγουρα αντιμετωπίζει πολλά προβλήματα. Ωστόσο, οφείλουμε να δια­ τυπώσουμε τα ακόλουθα γενικά συμπερά­ σματα της ισχύουσας κατάστασης, που ί­ σως αποτελούν παράλληλα και έμμεσες υποδείξεις για την αποτελεσματικότερη και λειτουργικότερη παρουσία του σχολικού εγ­ χειριδίου στο μικρόκοσμο του σχολείου και στο ευρύτερο κοινωνικό πλαίσιο: 1) Το σχολικό εγχειρίδιο θα πρέπει να είναι επιστημονικά, κοινωνικά και διδακτικά - παι­ δαγωγικά έγκυρο. Θα πρέπει να ανταποκρίνεται στα δεδομένα του επιστημονικού χώ­ ρου, τον οποίο εκφράζει με συνοπτικό τρό­ πο, με σαφήνεια και χωρίς να έρχεται σε α­ ντίφαση με τα επιστημονικά δεδομένα, προ­ σπαθώντας συχνά να απλοποιήσει τη γνώ­ ση. Επίσης η ανταπόκρισή του στα κοινωνι­ κά δεδομένα είναι απαραίτητη. Οφείλει να προβάλλει την αντικειμενική και πραγματική εικόνα της κοινωνίας αποφεύγοντας τάσεις δραματοποίησης ή εξιδανίκευσης, ώστε να συμβάλλει ουσιαστικά στην ομαλή κοινωνι­ κοποίηση των παιδιών. Τέλος οφείλει να σέ­ βεται τις βασικές παιδαγωγικές και διδακτι­ κές αρχές, την προσωπικότητα του μαθητή

και το έργο του εκπαιδευτικού, διευκολύνο­ ντας και όχι δυσχεραίνοντας την πορεία και των δύο.

2) Κρίνεται απαραίτητη η συμφωνία του σχολικού εγχειριδίου με κάποια τεχνικά και δομικά χαρακτηριστικά όπως είναι η καλαί­ σθητη εμφάνισή του, η σωστή δόμηση του περιεχομένου, η εκφραστική απλότητα, η ει­ κονογράφησή του.

3) Το σχολικό εγχειρίδιο οφείλει να συμφω­ νεί απόλυτα με το ισχύον αναλυτικό πρό­ γραμμα. Όπως ήδη αναφέραμε και μάλιστα πιο εκτεταμένα, αναλυτικό πρόγραμμα και σχολικό εγχειρίδιο πρέπει να λειτουργούν παράλληλα αλληλοσυμπληρώνοντας το ένα το άλλο. Η σχέση αυτή θα καθορίσει ολό­ κληρη τη φυσιογνωμία του διδασκόμενου μαθήματος καθώς και τη σχέση μαθητή, δα­ σκάλου και γνωστικού αντικειμένου.

4) Το σχολικό εγχειρίδιο στις μέρες μας λει­ τουργεί πιο αποτελεσματικά και πιο έγκυρα μόνο όταν συμπληρώνεται από κάποια άλλα μέσα, εποπτικά και μη, τα οποία ολοκληρώ­ νουν τη μαθησιακή διαδικασία. Έτσι, όταν μιλάμε για σχολικό εγχειρίδιο θα πρέπει να εννοούμε κάτι ευρύτερο του ενός διδακτι­ κού βιβλίου. Η τηλεόραση, το βίντεο, ο υπο­ λογιστής, το μαγνητόφωνο, οι μηχανές προ­ βολής, οι χάρτες, οι φωτογραφίες, οι σημει­ ώσεις είναι ορισμένα από τα στοιχεία που θα μπορούσαν να συνεπικουρήσουν ώστε το μάθημα να γίνει πιο ευχάριστο και ίσως πιο αποτελεσματικό, χωρίς αυτό να αποβεί εις βάρος οποιουδήποτε άλλου παράγοντα.

5) Το σχολικό εγχειρίδιο θα πρέπει να θεω­ ρείται και να εκλαμβάνεται ως βοηθός και α­ ρωγός του εκπαιδευτικού και όχι ως αντα­ γωνιστής του. Η σχέση τους είναι συναγωνιστική στοχεύοντας και οι δύο στην επίτευξη των σκοπών και στόχων των αναλυτικών προγραμμάτων και του εκπαιδευτικού συστήματος ευρύτερα. Το σχολικό εγχειρί­ διο δεν έχει ως σκοπό την υποτίμηση ή υποβάθμιση του δασκάλου. Αντίθετα, προϋπο­ θέτει και ανάγει σε αναγκαιότητα την πα­ ρουσία του προκειμένου να συμβάλλει στην ομαλή μετάδοση των γνώσεων στο μαθητή. Ο εκπαιδευτικός από την πλευρά του, οφεί­ λει να κρατάει σε ισορροπία τη σχέση του με το σχολικό εγχειρίδιο. Δεν θα πρέπει ούτε να παρεμβαίνει σ’ αυτό καταστροφικά, αλλοιώ-

νοντας το περιεχόμενο και τη σημασία του, αλλά ούτε και να υπερεκτιμά την αξία του προβάλλοντάς το ως απόλυτο πρωταγωνι­ στή της διδακτικής διαδικασίας. Η σχέση τους είναι και οφείλει να εκφράζεται ως ισό­ τιμη. Με βάση αυτές τις σκέψεις και μέσα σ’ αυτό το θεωρητικό πλαίσιο ενεργώντας θα πρέπει όλοι, εκπαιδευτικοί, γονείς, μαθη­ τές, κοινωνία, κράτος, να αντιμετωπίζουμε το σχολικό εγχειρίδιο. Από τη δική μας πλευρά, ως εκπαιδευτικοί ας εκτιμήσουμε την πραγματική αξία του σχολικού εγχειρι­ δίου και ας αναλογιστούμε την πολυδιά­ στατη και πολύ - αμφίδρομη προσωπικότη­ τά του την επομένη φορά που θα πούμε α­ πευθυνόμενοι στους μαθητές μας: «Λοι­ πόν, παιδιά, ανοίξτε το βιβλίο σας στη σελί­ δα 23 και κοιτάξτε όλοι μέσα».

ΜΑΡΙΖΑ Φ0ΥΝΤ0Π0ΥΛ0Υ

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ 1.

Βώρου Φ., Διαδικασίες παραγωγής τ ου σχολι­ κού βιβλίου, Διαβάζω, αριθ. 47, σελ. 61-62.

C hoppin A., Les manuels scolaires: Histoire et actualite, Hachette, Paris 1992.

3. Καψάλη Αχ. - Χαραλάμπους Δ., Σχολικά εγχ ει­ ρίδια, Θεσσαλονίκη 1993.

4. Σπανού Γ., Η σχέση διδακτικού βιβλίου και ανα­ λυτικού προγράμματος προσδιορίζει τη διδα­ κτική του μαθήματος, στον τόμο Χάρις, Αφ ιέ­ ρωμα στον καθ. Ν.Γ. Μ ελανίτη, Πανεπιστήμιο Αθηνών, Φιλοσοφική Σχολή, Τμήμα Φ.Π.Ψ., Αθήνα 1991.

5. Τοκατλίδου Β., Εγχειρίδια γ ια σχολική χρήση και διδ ακτικά βιβλία, Νέα Παιδεία, αριθ. 9, σελ.

25-28.

6. Τοκατλίδου Β „ Ο ρόλος του διδακτικού βιβλί­ ου, Διαβάζω, αριθ. 47, σελ. 34-36.

7. Tournier Michele-Navarro Michele, Les professeurs et le manuel scolaire, INRP, Paris 1985.

2.

----- \

f

ΣΤΑΘΜΟΣ ΕΚΦΡΑΣΗΣ · ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑΣ

ΛΕΙΤΟ ΥΡΓΙΚΗ ΣΟ Μ Α ΤΙΚ Η Ψ ΥΧΟ Θ ΕΡΑΠ ΕΙΑ ΚΑΙ Α Υ ΤΟ ΓΝ Ω ΣΙΑ Π ΡΟ Λ Η Ψ Η - Θ ΕΡΑΠ ΕΙΑ • Ο Μ ΑΔΑ ΑΥΤΟΓΝΩΣΙΑΣ - ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ Στόχος της είναι να βοηθήσει τ α άτο μ α που θέλουν να γνωρίσουν καλύτερα τον εαυτό τους, να αναπ τύξουν τις δυνατότητες τους, να απελευθερώσουν τις δημιουργικές τους ικανότητες, να δημιουργήσουν καλύτερες σχέσεις με το περιβάλλον τους. Γίνεται συνδυασμός λεκτικών και μη λεκτικών θεραπ ευτικώ ν μέσων : - Τεχνικές χαλάρωσης, βιοενέργεια, ειδικές ασκήσεις αναπνοής, ασκήσεις φόρτισης-εκφόρτισης που βοηθούν στην καταπολέμηση του στρες και τω ν ψ υχοσωματικών δυσφοριών - Μ έσ α που βοηθούν στην έκφραση (χορός-ζωγραφική-παιχνίδι) - Διαπροσωπικές ασκήσεις που βοηθούν στην επικοινωνία

• ΑΤΟ Μ ΙΚΗ ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ • ΣΥΜΒΟΥΑΕΥΤΙΚΗ-ΥΠΟΣΤΗPIΚΤΙΚΗ ΑΓΩΓΗ ΓΟΝΕΩΝ & ΖΕΥΓΑΡΙΩΝ Π ληροφορίες-εγγραφές:

Σ. Αλεξόγλου, Κ. Γκουρτσούλης· ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΥΤΕΣ ·Τηλ.: 7252745 - 7292209

V

J

τα Μιά

Τ Ε Χ Ν Η ΚΑΙ Κ ΙΝ Η Μ Α Τ Ο ΓΡΑ Φ Ο Σ ΤΟΥ κ. ΦΩΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ: ΠΡΩΙΑ, 22-1-1932 Γράφεται και τονίζεται συχνά, τώρα που η ηχητική ταινία φαίνεται σα ν’ ανοίγει νέες προοπτικές στον κινηματο­ γράφο, πως η τέχνη της οθόνης τότε μονάχα θα βρει τον τελικό προορισμό της, όταν κατορθώσει ν’ απαλλαγεί α­ πό κάθε απομίμηση του θεάτρου. Η παρατήρηση είναι σωστή κατά τούτο: ότι ο κινηματογράφος ξέπεσε ακόμη περισσότερο από την ώρα που η νέα τεχνική τελειοποίη­

δράματος. Ομως, ανεξάρτητα απ’ όλες αυτές τις προ­ σπάθειες, καλές ή κακές, ένα απομένει γεγονός οριστι­

σή του μας υποχρεώνει, θέλοντας και μη, να τον συγκρί­

κό: ότι η επιτυχία κάθε ταινίας εξαρτάται επάνω απ’ όλα

νουμε με το θέατρο. Το χάρισμα, που είχε άλλοτε, με τη

από την τελειότερη εκμετάλλευση των ατομικών φυσι­

γρήγορη εναλλαγή των εικόνων, ν’ ανανεώνει συνεχώς

κών χαρισμάτων των σκιωδών πρωταγωνιστών. Αυτή εί­

το οπτικό μας ενδιαφέρον, έχει λείψει πια, κι ο λόγος

ναι η κακή μοίρα του κινηματογράφου, από την οποίαν

του, φτωχός κατ’ ανάγκην και περιορισμένος, αργοκίνη­

δε θα μπορέσει, ν’ απαλλαγεί ποτέ. Κ’ η μοίρα του αυτή

τος και λειψός, δεν μπορεί ούτε ελάχιστο ποσοστό να

μας βοηθεί να κατανοήσουμε το βασικό αισθητικό ελάτ­

δώσει από τη συγκίνηση του δραματικού θεατρικού δια­

τωμά του, που δεν θα του επιτρέψει να μπει στο περίβο­ λο της τέχνης.

λόγου, που εντείνεται με κανονικό ρυθμό κ’ έχει απόλυτην ελευθερία εξελίξεως. Τώρα, την εσωτερική μιζέρια της, προσπαθεί η ηχητική ταινία να την αναπληρώσει

Τα κινηματογραφικά έργα - είτε βουβές είναι οι ταινίες,

με τραγούδια, χορούς, μουσική- δοκιμάζει να προσανα-

είτε ηχητικές - μας αφήνουν συνήθως τόσο αδιάφο­

τολισθεί περισσότερο προς το θεατρικό είδος της οπε­

ρους, ώστε γρήγορα να σβύνει κ’ η ανάμνησή τους ακό­

ρέτας, ευρύνοντάς το και προικίζοντάς το με στοιχεία

μη. Όταν όμως, οι ταινίες είναι καλές, ευχάριστες, πε-

ταΠαλιά

τυχημένες, τότε μας συμβαίνει κάτι ψυχολογικώς πολύ περίεργο: αντί να λυτρώνεται το πνεύμα μας - όπως γί­ νεται με κάθε καλλιτέχνημα - δεσμεύονται οι αισθήσεις μας. Όσο πιο καλύτερο το κινηματογραφικό έργο, τόσο μας αφήνει περισσότερο μιαν ανεξήγητη δυσφορία, κάτι που θα το εχαρακτήριζα «αισθησιακή νοσταλγία», την αί­ σθηση μιας απολαύσεως που δεν έληξε, και που βασανί­ ζει για τούτο και φαντασία και κορμί. Δεν είναι μελαγχο­ λία, γιατί η μελαγχολία έχει πνευματικότητα. Είναι «θλί­ ψη της σαρκός». Μένουμε ψυχικά ανικανοποίητοι, με τη δυσάρεστη αίσθηση του ατέλειωτου. Η κατάσταση αυτή δε θεραπεύεται, κι αν ιδούμε δυο και τρεις φορές το ίδιο έργο. Τουναντίον, επιτείνεται, ή σβύνει μέσα στην πλήξη και στην πνευματικήν αποτελμάτωση. Ανάγκη να επαναλάβω εδώ ό,τι πολλές φορές έχω τονί­ σει: ο κινηματογράφος έχει περισσότερη σχέση με το διήγημα, με την αφήγηση, με το μυθιστόρημα, παρά με το θέατρο. Το γεγονός, ότι παίζουν ηθοποιοί στα κινημα­ τογραφικά έργα, η ανάγκη δηλαδή της εμφανίσεως ζω­ ντανών ανθρώπων, έχει συγχύσει τα πνεύματα, μέχρι του σημείου να προτιμιόνται συχνά για κινηματογράφη­ ση δράματα ή κωμωδίες από διηγήματα ή μυθιστορήμα­ τα. Κι ως τόσο, η σύγχυση αυτή έπρεπε να είχε παύσει πια, αφού οι ίδιοι οι κινηματογραφικοί νόμοι - οι νόμοι του θεάματος - επιβάλλουν ριζικές μεταβολές στα θεα­ τρικά έργα όταν πρόκειται να κινηματογραφηθούν, ζη­ τώντας περισσότερο ό,τι δίνει αφορμή σε θεαματικήν α­ νάπτυξη. Το κινηματογραφικό έργο αντιστοιχεί προς τις

εικόνες που προβάλλουν στη φαντασία μας, όταν διαβά­ ζουμε μιαν αφήγηση, ή όταν κάποιος μας διηγείται μιαν ι­ στορία. Όραμα πνευματικό είναι βέβαια και το θέατρο όχι «θέαμα» με τη νεοελληνική της λέξεως σημασία. Όραμα μορφών, τύπων (ολοκληρωμένων, που με την πλαστικότητα του λόγου κυριαρχούν της υποθέσεως. Τουναντίον, στο μυθιστόρημα ή στο διήγημα, οι τύποι διαγράφονται από την αδιάκοπη κίνηση της αφηγήσεως. Όμοια, και σε κάθε κινηματογραφικό έργο, κυριαρχεί η υπόθεση, η πλοκή, το αφηγηματικό στοιχείο. Ουσία του είδους αυτού είναι η διαδοχή εικόνων, όχι η πλαστική έκφρασις χαρακτήρων. Αλλά οι εικόνες, που προβάλλουν στη φαντασία μας ό­ ταν διαβάζουμε μιαν αφήγηση, έχουν κάτι από τον εαυτό μας. Και τα πρόσωπα τα μυθιστορηματικά - προϋποτιθεμένου ότι το μυθιστόρημα είναι έργο τέχνης - έχουν άμε­ ση συγγένεια με την ψυχή μας. Ζωντανεύουν στη συνεί­ δησή μας, από κει μέσα αναγεννιούνται. Η αξία κάθε με­ γάλου συγγραφέως είναι αυτή ακριβώς: ότι συλλαμβά­ νει γενικώς ανθρώπινα πάθη, αισθήματα, διαθέσεις, κ’ έ­ τσι, ανεξάρτητα από τα πρότυπα που είχε αυτός μπρο­ στά του, μας επιτρέπει να βρούμε στην ίδια μας την ψυχή τη δικαίωση των πλασμάτων του. Στον κινηματογράφο ό­ μως, δεν συμβαίνει το ίδιο. Εδώ, ο εαυτός μας δεν συμμετέχει καθόλου στην αναπαράθεση της αφηγήσε­ ως. Η ταινία εμφανίζει την ιστορία ορισμένων, αυστηρό­ τατα ορισμένων προσώπων, με τα οποία όχι ψυχική συγγένεια άλλ’ ούτε γνωριμία απλή μας συνδέει. Οι εικό­ νες, που αντιπαρέρχονται μπρος στα μάτια μας, δεν πλάθονται με την ψυχή μας και με τη φαντασία μας. Είναι εικόνες εξωτερικές, ει­ κόνες ξένης ζωής, άσχετες προς τη δική μας, με μιαν επίφαση μόνο πραγματικότητος, χωρίς καν το βά­ ρος της πραγματικής ζωής. Ίσως υπάρξει σε τούτο η εξής α­ ντίρρηση: αλλά μήπως στο θέατρο δεν συμβαίνει τάχα το ίδιο; Μήπως κ’ εκεί, η προσωπική οντότης του ε­ νός ή του άλλου ηθοποιού, δεν α­ ντικαθιστά το πνευματικό όραμα των μορφών και των τύπων; Θ’ απαντήσω με σύντομην ιστορι­ κήν ανασκόπηση. Η τραγωδία παι­ ζόταν στους αρχαίους με προσω­ πεία. Εκείνοι, που πρώτοι ζήτησαν να δώσουν πλαστικήν έκφραση στα πνευματικά αυτά οράματα, δεν μπορούσαν φυσικά ν' ανεχθούν την εμφάνιση ιδεαλιστικών μορφών με τα χαρακτηριστικά ενός οποιουδήποτε ανθρώπου. Το προσωπείο εί­

ναι καλλιτέχνημα, κ’ εκείνος που το εμπνέεται και το εκτελεί, επαναλαμβάνει - σ’ άλλον κλάδο της τέχνης - την εργασία του δραματουργού, τη σύλληψη του τύπου. Ένα μυθιστόρημα, εικονογραφημένο από μεγάλο ζω­ γράφο, δεν εμποδίζει την ψυχική συμμετοχή μας στην α­ ναπαράσταση της αφηγήσεως, αλλά τουναντίον μας βοηθεί να ξεκαθαρίσουμε το εσωτερικό μας όραμα. Το προσωπείο, στο δράμα των αρχαίων, επέτεινε την έκ­ φραση του τύπου, απαράλλαχτα όπως ένα άγαλμα, ή έ­ να εικόνισμα ζωογονεί την ιδέα της θεστητος, χωρίς να επηρεάζει καθόλου το θρησκευτικό αίσθημα. Όταν ό­ μως, με τη χριστιανικήν επανάσταση, το ανθρώπινο πρό­ σωπο απέβη ο κυριότερος διερμηνευτήςτων ψυχικών κι­ νημάτων, το προσωπείο δεν μπορούσε πια να είναι απα­ ραίτητο εφόδιο των θεατρικών παραστάσεων. Τα σαφή και ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των ηθοποιών θ’ απέδιδαν τώρα κατ’ ανάγκην το όραμα της μορφής. Αλλά στο θέα­ τρο, την πλαστική δύναμη έχει ο λόγος, κι αυτός κυριαρ­ χεί. Αυτός ολοκληρώνει τον τύπο, αυτός πλάθει τις εικό­ νες, αυτός αντιχτυπά στα κατάβαθα της ψυχής μας και μεταμορφώνει τον ηθοποιό. Ο καλλιτέχνης της σκηνής, που δε θα μπορέσει να εναρμονισθεί με τα λόγια του, θ’ απστύχει καλλιτεχνικά, κι ας τύχει να «εμασκάρεψε» πε­ ρίφημα το πρόσωπό του. Ο λόγος είναι η ουσία τόυ θεά­ τρου, μας ωθεί πέρα από το ρητό άτομο του ηθοποιού, προς τη μορφή και προς τον τύπο. Ο λόγος μας δίνει την ελευθερία να δημιουργήσουμε κ’ εμείς μαζί με τον συγγραφέα, και για τούτο, μολονότι διερμηνεύει εμπρός μας ένας ηθοποιός τον τύπο, είμαστε ως τόσο σε θέση να κρίνουμε το παίξιμο του ηθοποιού αυτού, να νοιώσουμε αν η υπόκρισή του αντιστοιχεί προς το όραμα, που προκαλεί ο συγγραφεύς εντός μας με την ποίησή του. Στον κινηματογράφο δεν μπορούμε να κρίνουμε παρά μόνο την υπόθεση του έργου - αν είναι ενδιαφέρουσα ή βαρετή - και τον πλούτο του διακόσμου. Το παίξιμο του ηθοποιού, ποτέ. Μπορεί να μας κάνει βέβαια μεγαλύτερην εντύπωση, ο ένας από τον άλλον, μπορεί ένα ισχυρό παίξιομο να μας συγκλονίσει, ποτέ όμως δεν είμαστε σε θέση να πούμε κατά ποιον τρόπο θάπαιζε καλύτερα ένας ηθοποιός, ή τι έπρεπε να κάμει - ποιες κινήσεις, ποιους μορφασμούς κ.λπ. - για να μας ικανοποιήσει. Φυσικά! μπορούσε να συμβαίνει αλλιώς; Το κινηματογραφικό έρ­ γο είναι μια αφήγηση, όπου δεν μετέχει δημιουργικά η

φαντασία μας. Είναι μια ιστορία με ορισμένα πρόσωπα, τα οποία μας παρουσιάζονται τέτοια που είναι, όχι με την ψυχική τους δικαίωση, αλλά με την εξωτερικήν εμφάνισή τους. Πόσο είναι αληθινό τούτο, μαρτυρείται κι απ’ το γε­ γονός, ότι σπανίωςτα μεγάλα κινηματογραφικά αστέρια - ιδίως τα θηλυκά - διερμηνεύουν ορισμένους ρόλους της παγκόσμιας φιλολογίας. 'Όταν το επιχειρούν, απο­ τυχαίνουν. Το συνηθέστερο είναι να παίζουν υποθέσεις διαπλασμένες σύμφωνα με τον ατομικό τους χαρακτή­ ρα, σύμφωνα με τις εκφραστικές των ιδιότητες, υποθέ­ σεις εφαρμοσμένες στον ανθρώπινο τύπο, που αντιπρο­ σωπεύουν στη ζωή. Τα κινηματοδράματα είναι ψεύτικες ιστορίες αληθινών ανθρώπων. Τις παρακολουθούμε, κα­ τά το μάλλον, ή ήττον αδιάφοροι, ή - στις πετυχημένες ταινίες - γοητευμένοι από τα φυσικά θέλγητρα των πρω­ ταγωνιστών και των ηρωίδων, κι απαλά συγκινημένοι α­ πό την υπόθεση. Πρόκειται όμως για μια γοητεία σκιών, που ως τόσο υφίστανται κι ως πραγματικοί άνθρωποι. Η τέχνη ζει και υπάρχει σ’ έναν κόσμο κατακάθαρα πνευματικόν, λυτρωμένον από κάθε τι που φαίνεται πρόσκαιρο. Ο κινηματο­ γράφος δεν έχει τίποτα από πνευματικότητα, κ’ η οι ήρωέ ςτου είναι πρόσκαιρα ανθρώπινα όντα, όπως όλοι μας. Δεν υπάρχει σ’ αυτόν η γενικώς ανθρώπινη ουσία, που συγκινεί το πνεύμα. Υπάρχουν ορισμένα άτομα, που γοη­ τεύουν τις αισθήσεις. Έτσι, κ’ η «θλίψη της σαρκός», έτσι, η «αισθησιακή νο­ σταλγία», που απομένει σαν πικρό κατακάθι ύστερα από κάθε κινηματογραφικήν απόλαυση. Όταν ένας άνθρω­ πος σε γοητεύει ως εμφάνιση, τον αποζητάς ζωντανόν, όχι σκιώδη. Αλλά τι σου παρέχει ο κινηματογράφος; Ού­ τε πνευματική λύτρωση, ούτε ικανοποίηση αισθητική. Έναν περίεργο μονάχα ερεθισμό των αισθήσεων, που δεν έχει - έστω! - τίποτα το χυδαίο, αλλά και τίποτα το θετικό. Είναι ένας αόριστος πόθος, όχι βέβαια προς το καλύτερο, όπως συμβαίνει με κάθε πνευματική συγκίνη­ ση, μια δέσμευση σε ρητές εικόνες ζωής. Μην ξεχνούμε, ότι από τα κινηματογραφικά εργαστήρια και τις κινημα­ τογραφικές αίθουσες προήλθε ο καινούργιος όρος του ανθρώπινου γοήτρου: sex-appeal! Η τέχνη όμως είναι πνευματική και ψυχική συγκίνηση, εί­ ναι προπαντός ελευθερία και λυτρωμός.

ΖΗΤΟΥΝΤΑΙ ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΚΔΟΣΗ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΟΥ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟΥ ΣΤΟΥΣ ΕΞΗΣ ΤΟΜΕΙΣ: Λογοτεχνίας - Εικαστικών - Μουσικής - Φωτογραφίας - Κινηματογράφον Μετάφρασης Επικοινων,ήστε στο τηλέφωνο: 8562821 (απογευματινές ώρες)

ταΠώά

□

Μετάφραση .· Δημοσθένης Κούρτοθικ

Μετάφραση: Κώσηα Κοντολέων

1Ρ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΠΟΣ A. Ε. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1-106 79ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ 3602535.3618 654, FAX. 01 - 3640 683

Τιτίκα Δημητρούλια Ντόρα Αλιβάνιστου Νίκη Κώτσιου

ΒΙ ΒΛΙ Α

ΑΠΟ

ΤΗ

ΓΑΛΛΙ Α

ΤΕΣΣΕΡΑ ΒΙΒΛΙΑ ΠΟΥ ΠΡΟΣΦΑΤΑ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΑΝ ΣΤΗ ΓΑΛΛΙΑ. ΕΝΑ ΞΕΧΑΣΜΕΝΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ ΤΟΥ Α. ΔΟΥΜΑ, ΔΥΟ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΣΥΓΧΡΟΝΩΝ ΓΑΛΛΩΝ ΣΥΓΓΡΑ­ ΦΕΩΝ ΚΑΙ ΜΙΑ ΝΕΑ, ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΙΚΗ, ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΤΣΑΪΚΟΦΣΚΙ

To Ascanio είναι ένα α­ πό τα λιγότερο γνωστά μυθιστορήματα του Α. Δουμά, ένα έργο ξεχα­ σμένο, στο οποίο πρω­ ταγω νιστής είναι ο Μ πενβενούτο Τσελίνι, ο καβγατζής καλλιτέχνης του οποίου Ο Βίος εκδόθηκε ε ις τριπλούν, απόδιαφ ορετικούς οί­ κους και σε δ ια φορετι­ κές μεταφράσεις, τον τελευ τα ίο χρόνο στην Ελλάδα.

Durns A sca n io (Π ρόλογος: D om in iq u e F ern an d ez) εκδ. C h ristia n de B artillat Σ ελ . 510. F. 120

Το μυθιστόρημα απλώς δ ανείζεται από το La Vita του Τσελίνι κάποια γ ε ­ γονότα. Ο χείμ αρρος τη ς ζωής, η ένταση των βιω­ μάτων του Φλωρεντινού πολυτεχνίτη «τρόμαξε» τον Δουμά, ο οποίος ενέταξε στην αφήγησή του επιλεκτικά κάποια σημεία μόνο τη ς πολυκύμα­ ντης αυτής διαδρομής. Ο συγγραφέας, γοη­ τευ μένος από την προσωπικότητα του Τσελίνι, που τόσ ο τα ιρ ιά ζει με το υ ς μυθιστορηματικούς χαρακτήρες που φ ιλοτεχνεί ο ίδιος, αντιμετωπί­ ζει τη ζωή του ήρωά του μες στην α υθεντικότητά τη ς ως πρόκληση για τον λογοτεχνικό του οί­ στρο. Ξεκινώντας από την αληθινή υπερβολή των γεγονότω ν, δ ημιουργεί μυθιστορηματικά γεγονό­

τα ακόμα πιο υπερβολικά, στο γνώριμό μας σύμπαν, μεταξύ παραμυθιού και ιστορίας. Ενδοδιηγηματικός αφηγητής, ο Ascanio, πρόσωπο υπαρ­ κτό κα σύντροφος του Τσελίνι στη Γαλλία, που ό­ μως ο Δουμάς τ ο ξαναφτιάχνει από την αρχή, το ανεβάζει στο ύψος των προσφιλών μας ηρώων, από το υ ς Σω ματοφύλακες μέχρι τον Δαντόν. Όπως σ ημειώ νει ο γνωστός σ υγγραφ έας και κρι­ τικ ό ς D. Fernadez στον Πρόλογό του, πρώτη φ ο­ ρά ο Δουμάς μας αφ ήνει να καταλάβουμε τόσα γ ι’ αυτόν. Εκλεκτικές συγγένειες, εξα ιρετική μυθοπλασία, ένα από τ α καλύτερα έργα του Δουμά.

Les M artagons* είναι έ­ να μυθιστόρημα που α­ νατίθετα ι σε ό,τι συμβαί­ νει γύρω μας. Η ομάδα των πέντε Martagons αποτελείται από τέσ σερις άνδρες και μια γυναίκα ανόμοιους μεταξύ τους και εξαιρετικά ατομιL es M artagon s στές. Παιδιά της μετεπαναστατικής εποχής εκδ. G allim ard μας, όπως λέγεται, παρ’ Σ ελ. 288. F. 125 όλες τις ανομοιότητές του ς έχουν ένα κοινό σκοπό- να γελοιοποιήσουν τον κόσμο έτσ ι όπως εί­ ναι φτιαγμένος και γ ι’ αυτό δεν κατεβάζουν ποτέ τις γροθιές τους. Η σταυροφορία του ς δεν οφ είλε­ τα ι ούτε στο μεγαλείο της ψυχής τους, ούτε επει­ δή αισθάνονται ταγμένοι να σώσουν την ανθρωπό­ τητα, αλλά απλώς επειδή τ ο παρόν που κληρονό­ μησαν του ς φαίνεται καταστροφικό, θανάσιμα επι­ κίνδυνο κι ηλίθιο. Απορρίπτουν του ς ήρωες και του ς μάρτυρες κι υπερασπίζονται τις ιδέες που μας βοηθούν να ζούμε κι όχι αυτές γ ια τις οποίες πεθαίνουμε. Μάχονται υπέρ τη ς κλασικής παιδεί­ ας, του κριτικού πνεύματος και του ανθρωπισμού. * Le Martagon: Ενα είδος ροζ κρίνου που φ ύεται σε ορεινές περιοχές.

Ο Frangois Maspero στο καινούριο το υ μυθι­ στόρημα ανα φ έρ εται σε κάποια μακρινή χώ­ ρα τ η ς Λατινικής Αμερ ι­ κής, χωρίς ωστόσο να τη ν κατονομάζει. Θα μπορούσε να ε ίνα ι η Χι­ λή ή η Αργεντινή. Πά­ L a p la g e noire ντως κυ ριαρ χεί η ίδια (Η μ αύρη χώρα) ατμόσ φ αιρα που υπήρ­ εκδ. S eu il χε και στο π ροηγούμε­ Σ ελ . 154. F. 85 νο μυθιστόρημά του Le temps des Italiens, αυτή η αίσθηση το υ μι­ σοσκόταδου, μαζί με την τρα γική β εβ αιότητα ό τι όλ ες ο ι ω ραίες ισ τορ ίες έχουν άσχημο τέλ ο ς. Ο ήρωάς του, Alberto, είνα ι ένας εξη ντάρη ς α­ ντισ τα σιακός που αφ ιέρω σε τ η ζωή το υ στον α­ γώνα κατά τ η ς δ ικτατορ ίας. Γιος πρόξενου με­ γάλω σε στη Μασσαλία, τα ξίδ εψ ε σ ’ όλη την Ευρώπη, και λάτρεψ ε κυ ριο λεκτικά τ α γαλλικά, γ ια τ α οποία πίστευε ό τι δίνουν στα πράγματα

μιαν άλλη διά σταση. Λίγα χρόνια μετά τ ο τέλ ο ς του Β’ Παγκόσμιου Πο­ λέμου επιστρέφει στην πατρίδα του κι αρχίζει να μεταφράζει Γάλλους συγγραφείς και ιδιαίτερα τον Βαλερύ. Όμως στη χώρα του η δημοκρατία α ργεί να επανέλθει κι αυτός ζητά απεγνωσμένα μια βίλα γ ια να επιστρέφει με την εγγονή του στο Παρίσι. Από τη μια π εριγράφεται η κρυφή ή φανερή αγριό­ τητα κι από την άλλη ένα έθνος όπου η λέξη «Ελευθερία» δεν έχει χάσει ακόμα το νόημά της.

«Ουδείς προφήτης στον τόπο του»... Κι ό­ μως, ο Τσαϊκόφσκι λα­ τρεύ τη κε όσο λίγοι, κα­ τά τη διάρκεια της ζω­ ής του, ως θεματοφύλακας των αξιών της ρωσικής ψυχής ενώ, μετά το θάνατό του, η μνήμη του στιλβώθηκε Piotr Ditch από το σοβιετικό καθε­ στώς και όλες οι ανεπι­ Tchaikovski θύμητες πτυχές του α(ΓΙιότρ Ιλιτς ποσιωπήθηκαν. Τυπικό Τσαϊκ όφ σκ ι) παράδειγμα η συγκά­ εκδ. Fayard λυψη της ενεργητικής Σ ελ . 1.130. F. 295 του ομοφυλοφιλίας και τα αδιευκρίνιστα αίτια του θανάτου του, οφειλόμενου άραγε σε χολέρα ή σε αυτοκτονία; Ο Andre Lischke, συγγραφέας αυτής της μνημειώδους, αν και κάπως ψυχρής βιο­ γραφίας, εξασφάλισε πρόσβαση στα αρχεία του μουσείου του Klin, που παρέχει με μεγάλη φειδώ βιβλιογραφικές διευκολύνσεις. Αφού αφιερώσει ε­ ξακόσιες σελίδες στην ανάλυση του μουσικού έρ­ γου του Τσαϊκόφσκι, ο βιογράφος του μάς πα­ ρουσιάζει έναν άνθρωπο με τεράστια αποθέματα ενέργειας, στόφας όχι και τόσο ευγενικής, που θέ­ λει να κερδίζει πολλά και να τα σκορπίζει, όπως τύχει. Αναφέρεται, επίσης, ότι ο μεγάλος μουσικός, όποτ ε διασταυρωνόταν με διαδηλώσεις εργατών στο Παρίσι, ή τη Νέα Υόρκη, αντιδρούσε καταγγέλλο­ ντας με δριμύτητα αυτούς τους «τεμπέληδες» και τους «ταραξίες». Δεν είναι τυχαίο τ ο ότι απεχθανόταν τον Ζολά. Όσον αφορά τα θρησκευτικά του αι­ σθήματα, η σχέση του με το θείο παρουσίαζε δια­ κυμάνσεις και κλυδωνιζόταν περιοδικά. Ερω­ τευμένος με τους παπαγάλους, πανικόβλητος από τη θέα ποντικών, ορκισμένος μισογύνης, υπέφερε σε όλη του τη ζωή από άγχος και ανησυχία. Έβρι­ σκε ηρεμία μονάχα στη μουσική.

Μ ϊ

Lischke

□

Στα Λιλιπούτεια άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης απαντούν εν συντομία σε καίρια ερωτήματα με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου ή κάποιο επίκαιρο γεγονός

χνη του λόγου, καμιά ιστορία δεν θα το δώσει. Είχα πάντως σαφή την επίγνωση, ότι οι ίδιες οι δικές μου δυνάμεις (ενός εκείνης του γενιάς) μπορούσαν και ν’ αποδειχτούν ανεπαρκείς. Το εκφράζω αυτό άλλω­ στε και στις σελίδες του ίδιου του έργου:

Έπος τ ης Αντίστασης μέσα από διασταυρούμενες ανθρώπινες ιστορίες είναι η «Έφοδος στον ουρα­ νό». Μετρημένα και χωρίς αμετροέπειες ο Πέτρος Ανταίος δεν καταθέτει απλώς ένα χρονικό, αλλά με­ τατρέπει την ιστορία σε λογοτέχνημα ουσίας και βά­ θους. Παντρεύει έτσι το όφελος της ιστορικής γνώ­ σης με την αισθητική απόλαυση. Έπεται μάλιστα και συνέχεια του έργου σε δεύτερο τόμο, ώστε να ολο­ κληρωθεί η σκιαγράφηση μιας εποχής - σταθμού για την ελληνική ιστορία.

ΕΡ.: Οι προσωπικές σας εμπειρίες από την ιστορία της Αντίστασης έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη συγγραφή αυτού του μυθιστορήματος - ποταμού; ΑΠ.: Ο Κούντερα έγραψε πως ο συγγραφέας γκρε­ μίζει το σπίτι της ζωής του για να χτίσει το έργο του. Αυτό ισχύει καθοριστικά για το μυθιστόρημά μου. Από τους τέσσερις τόμους τους αφιερωμένους στην Αντίσταση της γενιά ς μας κατά του φασισμού («Συμβολή στην Ιστορία της ΕΠΟΝ» - 3 τόμοι και «Χί­ λια σκοτωμένα παιδιά της ΕΠΟΝ») είχα την αίσθηση ότι το κύριο - ο ψυχικός, ο ηθικός και ο πνευματικός κόσμος εκείνης της ανεπανάληπτης γενιά ς των «παι­ διών που προτιμώντας τα φτερά πέταξαν τα κουρέ­ λια», έμενε απ’ έξω. Αυτό είναι που επιχείρησα με το μυθιστόρημά μου. Γιατί αν αυτό δεν το δώσει η τέ­

Λάυιοντεια

«...Α, ετούτο το τ ο π ίο το καθαγιασμένο από το αί­ μα των συντρόφων μας, αν δ εν το εικονίσουν εκείνοι π ο υ τ ο ζ ή σ α ν ε καιτο ζ ώ σ α ν ε στερνή αρματω­ σιά στα τσακισμένα από το μόχτο και τα βόλια κορ­ μιά τους, θα χαθεί για πάντα. Και θα ’ναι αυτή μια α­ κόμη απώλεια - η πιο πικρή, για τη μοίρα αυτού του τόπου. Ας το εικονίσουμε, για ν’ απομείνει όσο πιο πιστό κι ανάγλυφο γίνεται στη μνήμη των γενεών που έρχονται. Σ’ αυτό τουλάχιστον ας βοηθήσουμε, όσοι το ζήσαμε, τους αυριανούς δημιουργούς - για­ τ ί εμείς λυγίσαμε απ’ το αξετίμητο βάρος του...» (σελ. 458). ... Ώστε, κ αιτο ίδιο αυτό το μυθιστόρημα, είναι και η προσωπική μου «έφοδος» σ’ εκείνο τον «ουρανό», παρόμοια μ’ εκείνη της γενιά ς μου την πρώτη πεντα­ ετία της μοιραίας δεκαετία ς του ’40. Το αποτέλεσμα θα το κρίνουν όσοι δ ια β ά ζ ο υ ν . .. Ο τοίχος των μελανοδοχείων. Αθήνα, Εστία, 1995. Σελ. 376. Δρχ. 3.500

ΤΑΚΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΥ Διαρθρωμένος σε πολλές μικρές ενότητες, που α­ ποτελούν η μία βάση της επόμενης, ο «Τοίχος των μελανοδοχείων» είναι ένα πεζογράφημα με μπρίο

και σπιρτάδα. Τα πικάντικα περιστατικά ακολουθού­ νται από δραματικά στιγμιότυπα έτσι ώστε η σατιρι­ κή διάθεση να εξισορροπείται κάθε φορά από τη σωστή δόση μετρημένης σοβαρότητας. Στο φόντο βρίσκεται η Μικρή Πόλη, που «είχε άλα τα κοινά χαρακτηριστικά των μικρών πόλεων όλου του κόσμου, με μια μόνο ιδιαιτερότητα. Βρισκόταν υπό ξένη κατοχή». ΕΡ.: Υπεισέρχονται πραγματικά γεγονότα στη φα­ νταστική χώρα, όπου εξελίσσεται το μυθιστόρημα; Πού θα την τοποθετούσατε χωροχρονικά; ΑΠ.: Στο μυθιστόρημά μου «Ο τοίχος των Μελανο­ δοχείων» οι σαράντα ήρωες και οι πενήντα τόσες ι­ στορίες, μπλέκονται μέσα στις διαδοχικές εξελίξεις, επανάστασης, αντάρτικου, εποικισμού, αντιθέσεων, προσωπικών διενέξεων, εμφυλίων συγκρούσεων, παγίδων και ιντρίγκων. Μέσα σε αυτή τη δίνη των γε­ γονότων διαχέεται ένας γλυκόπικρος ερωτισμός, κάποτε άγριος και κάποτε ρομαντικός. Αρκετά από τα πιο πάνω περιστατικά έχουν, στον κε­ ντρικό τους πυρήνα, πραγματικά γεγονότα ή έχουν την έμπνευσή τους από γεγονότα που τα έζησα προ­ σωπικά ή έχω πληροφορίες από πρώτο χέρι. Όμως για λόγους οικονομίας έγινε αναπροσαρμογή και αναδόμηση του υλικού, έτσι που να ταιριάζει στη ροή του μυθιστορήματος. Άλλοι από τους πρωταγωνιστές και δευτεραγωνι­ στές είναι πρόσωπα φανταστικά, κάποτε όμως έ­ χουν την προέλευσή τους από υπαρκτά πρόσωπα, ή προέρχονται από τη μίξη δύο ή τριών ατόμων που τους έζησα από κοντά. Τον χώρο τ ης δράσης απέφυγα να τον καθορίσω. Επιδίωξή μου ήταν να αφήσω τον αναγνώστη να τον αναγνωρίσει και να τον τοποθετήσει ανάλογα με τα δικά του δεδομένα. Πράγμα που πέτυχε, όπως φά­ νηκε από την αντίδραση αναγνωστών. Έ τσι ένας εληνομαθής Κούρδος με ρώτησε πόσο καιρό έζησα με τους επαναστάτες του ΚΚΡ στο τουρκικό Κουρδι­ στάν. Έ νας Κρητικός ήταν σίγουρος πως η «Μικρή Πόλη» όπου εξελίσσονται τα γεγονότα ήταν τα Χανιά στη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής. Έ νας παλιός κομμουνιστής του εμφυλίου μου έκλεισε το μάτι πο­ νηρά και μου είπε: «Πονηρούλη, το Λιτόχωρο ήταν η "Μικρή Πόλη"»! Όσον αφορά τους Κύπριους ανα­ γνώστες, αυτοί είναι βέβαιοι πως χωρίς καμιά αμφι­ βολία η "Μικρή Πόλη" είναι η τουρκοκρατούμενη σή­ μερα Κερύνεια. Γενικά η επιδίωξή μου ήταν να τοποθετήσω τα συμβάντα στο μυθιστόρημα «Ο Τοίχος των Μελανο­ δοχείων» «διαχωροχρονικά».

Στο δεύτερο βιβλίο της, η Βάνα Παπαθανασίου επι­ χειρ εί να φτιάξει μια τοιχογραφία της ελληνικής κοι­ νωνίας κατά την τελευταία τριακονταετία. Η νέα συγγραφέας υμνεί το πνεύμα αγωνιστικότη­ τας και φιλοδοξεί να μας κάνει μέτοχους στην αισιο­ δοξία της ξορκίζοντας τους κακούς δαίμονες της μιζέριας, της κακομοιριάς και της εγκατάλειψης. Παρακολουθώντας την πορεία μιας αστικής οικογέ­ νειας, πλάθει χαρακτήρες πειστικούς και ολοκληρω­ μένους και κατορθώνει να αρθρώσει ένα λόγο δρο­ σερό και φρέσκο, με εντελώς απλά μέσα. ΕΡ.: Το μυθιστόρημά σας αποπνέει αισιοδοξία. Πού βασίζετε αυτή την κατάσταση στη ζωή κι αυτή τη θετικότητα; ΑΠ.: Πιστεύω ότι τίποτα δεν πάει χαμένο στη ζωή. Ό λα χρειάζονται, όλα είναι απαραίτητα. Ακόμα και τα λάθη, οι επαναλαμβανόμενες ταλαιπωρίες, οι δυσάρεστες μικροανατροπές... όλα. Αναφέρομαι πάντα στους ανθρώπους που δεν έχουν να αντιμε­ τωπίσουν ακραίες, δυσάρεστες καταστάσεις, σοβα­ ρά προβλήματα υγείας, πολέμους, καταστροφές... Ό λα τα υπόλοιπα καθημερινά προβλήματα δεν είναι παρά καταστάσεις που συνήθως τις προκαλούμε α­ πό μόνοι μας, κύκλοι που εμείς τους ανοίγουμε και που εμείς οι ίδιοι πρέπει να τους κλείσουμε για να προχωρήσουμε μπροστά. Το χαμόγελο - πόσο μάλ­ λον το γέλιο - ζωγραφίζεται όλο και πιο δύσκολα στα χείλη μας. Παρασυρόμαστε σ’ έναν τρόπο ζωής, σ’ ένα καθημερινό άγχος, σ’ ένα διαρκές στρεσάρισμα, υποκρινόμενοι ότι δεν το έχουμε επιλέξει εμείς, διατεινόμενοι ότι «έτσι είν’ η ζωή». Όχι! Δεν είναι έτσι η ζωή, ο καθένας τη ζωή του μπορεί να μην ομορφύ­ νει ή να την ασχημύνει όσο εκείνος θέλει. Στο χέρι του είναι. Εγώ τη ζωή τη βλέπω σαν έναν καμβά ολό­ λευκο. Έναν καμβά που μπορείς αν θες να τον κο­ σμήσεις με όμορφα κεντίδια. Μπορείς όμως να τον αφήσεις άδειο χωρίς να αποτυπώσεις απάνω του ούτε ίχνος από το στίγμα σου, όπως μπορεί και να τον καταστρέφεις με άτσαλες, αντιαισθητικές και βί­ αιες βελονιές. Έ τσι το νιώθω. Πιστεύω ότι μπορούμε να ομορφύνουμε τη ζωή μας χαμογελώντας, αγα­ πώντας, αναζητώντας την αλήθεια στα πάντα. Μόνο με την αλήθεια οδηγό και την αγάπη σύντροφο δί­ νουμε αξία στο πολύτιμο δώρο που λέγεται ζωή.

□

Αάυιοντεια

Π.Νι Μ

Π. Νχ. Τζέιμς

μ

ΤΖΟΥΛΙΑΝ

ΤΖΟΥΛΙΑΝ

ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

« Ο Τέο Φαρόν — ένας ιστορικός, απόφοιτος της Οξφόρδης και εξάδελφος του

Φύλακα-

ζει μοναχ ικά και εγω ισ τικά μέσα σε αυτή τη δυσοίωνη ατμόσφαιρα. Τυχαία, στον εσπερινό στην Ε κκλησία της Μ αγδαληνής, συναντάει μ ια νέα γυναίκα που ανήκει σε μ ια μ ικ ρ ή ομάδα που α ν τισ τέκ ετα ι στην εξουσία του καθεστώ τος του

Φύλακα.

Η ζωή του Τέο αλλάζει δραματικά και οδηγείται σε ανείπωτη φ ρ ίκη...» ΣΕ

ΟΛΑ

ΤΑ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Ε μ μ . Μ π ε ν α κ η 1 6 , 1 0 6 7 8 Α θ ή ν α , Τ η λ .: 3 8 .3 1 . 0 7 8 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: Ν . Μ ο ν α σ τ η ρ ιο ύ 1 2 2 ,5 6 3 3 4 Θ ες / ν ικ η , τ η λ .: (0 3 1 ) 7 0 .6 3 .5 4 -5

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΜΟΛΙΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ

ΠΑΤΑΚΗ

Γιώργος Μανιώχης Γ ιώ ρ γ ο ς Μ α ν ιώ χ η ς

Αλληλούια

Αλληλούια (Ένα βλάσφημο μυθιστόρημα)

βλάσφημο μυθιστόρημα)

Αλληλούια ή ένα β λάσ φ ημ ο μυθιστόρημα* Αλληλούια ή άγρια πάθη στο ναό* Αλληλούια ή η φαγω μ ά ρα τω ν καλών γειτόνω ν προ του εικονοστασίου της Παναγίας* Αλληλούια ή η διαρκής καθαρτήριος, ελλείψ ει επαναστατικώ ν πράξεω ν, σαρκαστική διάθεση τω ν γερόντω ν της σκατοπαρέας*

Αλληλούια ή πώς επ ω άζεται η ιδέα του πολέμου σε καιρούς ειρήνης στενεμένης* Αλληλούια ή η λειτουργία ενός έθνους εν μ ικ ρογρα φ ία, και άλλα πολλά. Κ Ε Ν Τ Ρ ΙΚ Η Δ ΙΑ Θ Ε Σ Η : Ε Μ Μ . Μ Π Ε Ν Α Κ Η 1 6 ,1 0 6 78 Α Θ Η Ν Α , Τ Η Λ .: 3 8 .3 1 .0 7 8 Υ Π Ο Κ /Μ Α Θ Ε Σ /Ν ΙΚ Η Σ : Ν . Μ Ο Ν Α Σ Τ Η Ρ ΙΟ Υ 12 2, 563 3 4 , Θ Ε Σ /Ν ΙΚ Η , Τ Η Λ .: (0 3 1 ) 7 0 .6 3 .5 4 -5

Μίκαελ Λάρσεν Ντόροθυ ΆΧίσον

Πήτερ Τέηλορ

ΤΟ ΜΠΑΣΤΑΡΔΟ

ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΜΕΜΦΙΣ

Ε ΙΚ Ο Ν ΙΚ Η

Ιβάν Κλίμα

Σαμ Τό/ιεροφ

Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ

Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΠΟΘΟΥ

Π Ρ Α Γ Μ Α Τ ΙΚ Ο Τ Η Τ Α

Ρόζελιν Μηράουν Π Ρ ΙΝ ΤΟ

Ντειλ Πεκ

Ονίλιαμ Τρέβορ

ΜΑΡΤΙΝ ΚΑΙ ΤΖΩΝ

ΔΥΟ ΖΩΕΣ

ΟΑΥΣΣΕΑΣ

ΚΑΙ Μ ΕΤΑ ΕΓΚΛΗΜ Α

λογοτεχνία

ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΪΤΟΥ 3 -114 71 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 36.24.326,36.25.575 - FAX 36.48.030

Μαρία Ζαονση

Λίνα Καπετανάκη

ΓΡΑΜΜΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΡΗΝΟ

Ο Χ Ι, ΚΑΝΕΤΕ ΛΑΘΟΣ

Β' ΕΚΔΟΣΗ

Γρηγόρης Διπλάρης

Γιώργος Ξενίας

ΑΝΕΜΟΔΕΙΧΤΗΣ

PARADISE

Ελένη Χατζούδη- Τονντα Π Λ Α Τ Ε ΙΑ η Ε Ξ Ω Σ Τ Η ;

t ι 1 Κώστας Ζυρίνης

Στέλιος Φώκος

ΑΓΚΥΛΕΣ

ΔΕ ΛΕΝΕ ΠΟΤΕ ΚΑΛΗΜΕΡΑΤΗ ΝΥΧΤΑ

[ΠΟΛΛΑΠΛΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ]

Ελληνες

και ξένοι συγγράφεις

ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΗΝΕΣ - ΣΤΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΗ ΣΕΙΡΑ ΣΕΙΡΗΝΕΣ

Μ ίμ η ς Α ν δ ρ ο υ λ ά κ η ς

Ο Μίμης Ανδρουλάκης είναι ένας μάχιμος πολιτικός που διαβάζει πολύ και γράφ ει περισότερο. Φαι­ νόμενο όχι πολύ συνηθισμένο στις τάξεις του πολιτικού προσω­ πικού της χώρας. Αυτές τ ις μέρες κυκλοφορεί τ ο έβδομο βιβλίο του υπό τον τίτλο «Ο σωσίας και οι δαίμονες του πάθους» (εκδόσεις Καστανιώτη). Πριν ακόμη ολο­ κληρώσει τον κύκλο το προηγού­ μενο βιβλίο του «The Dream Σκιές στην Αθήνα» ο Μίμης Ανδρουλάκης ρίχνεται ξανά στη συγγραφική περιπέτεια. Το νέο βιβλίο του είναι μια συλλο­ γή από αλόκοτες ιστορίες στις ο­ ποίες πρωταγωνιστής είναι πά­ ντοτε ένας άνθρωπος του πά­ θους, σ’ όλες τις μεταμορφώσεις που αυτό μπορεί να υπάρχει: από τον έρωτ μέχρι την πολιτική και α­ πό την κανονικότητα μέχρι τις διαστροφές. Είναι ένας λόγος πά­ νω σ ’ ένα διανοητικό κόμβο όπου συναντιέται το κοινωνικό και πολι­ τικό βίωμα με την ψυχανάλυση, τη λογοτεχνία και τη φιλοσοφική υπαρξιακή αναζήτηση. Σ’ αυτές τ ις αλλόκοτες ιστορίες ο συγγρα­ φέας παίζει το ρόλο του ταπεινού αφηγητή. Ορισμένες από τις 15 ι­ στορίες έχουν τη μορφή νουβέ­ λας, ενώ μία έχει θεατρική δομή. ΤΗΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗΠΗΡΕ 0 ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΠΑΣ

Σννέντενξη

Τάσος Παππάς: Τα τελευταία χρόνια βρίσκεστε στο προ­ σκήνιο περισσότερο ως συγγραφέας και λιγότερο ως πο­ λιτικός, γιατί; Μ ίμης Ανδρουλάκης: Το να διαβάζουμε και να γρά­

φουμε, ενώ βιώνουμε πράγματα είναι ένας τρόπος ύ­ παρξης και συγκρότησης της ατομικότητάς μας. Ο προ­ σωπικός στοχασμός, οι ασυγκράτητες διανοητικές και πνευματικές περιέργειες, ο κριτικός λόγος είναι ο μονα­ δικός τρόπος για να μπούμε στο μυστήριο της ανθρώπι­ νης ύπαρξης και για να διεκδικήσουμε «κάτι άλλο» στην κοινωνική και πολιτική ζωή. Νοσταλγώ το παρθενικό ξε­ κίνημά μας στα πρώτα χρόνια της χούντας. Σήμερα κυριαρχεί η προσφυγή σε εργαλειακές γνώσεις και μά­ λιστα δευτέρας κατηγορίας, πάνω στο κενό μιας εκ­ συγχρονιστικής πεζότητας και κοινοτοπίας. Υπάρχει ό­ πως λένε η γενικευμένη λιποταξία της διανόησης. Πολ­ λοί την αποδίδουν στην απορρόφηση των διανοουμέ­ νων από τους κρατικοδίαιτους θεσμούς, τα ΜΜΕ, τα πα­ νεπιστήμια, τις χορηγίες και κυρίως τα πακέτα Ντελόρ. Όπως αυτή η εξήγηση δεν είναι επαρκής. Η πάγια στρά­ τευση δεν έχει να προσφέρει πολλά πράγματα και η νέα παρουσία της διανόησης ζητείται... Απ’ αυτό το σημείο μέχρι τις «αλλόκοτες ιστορίες» του νέ­ ου βιβλίου η απόσταση είναι πολύ μεγάλη, δεν νομίζετε;

Το πιο αλλόκοτο πράγμα που γνώρισα είναι η ίδια η ανθρώ­ πινη πραγματικότητα ακόμη και η πολιτική. Δηλαδή στην τριάδα του προηγούμενου βιβλίου σας (Μ αρξ, Φρόιντ, Νίτσε) προσπαθεί να π ροσθέσετε νέους κρίκους;

Πρόκειται φυσικά για αλληγορική τριάδα. Εγώ δεν κάνω ι­ στορία της φιλοσοφίας και είχα προαποφασίσει να προσθέ­ σω τον κρίκο «Ντοστογιέφσκι» όχι μόνο σαν δημιουργό ε­ νός νέου μυθιστορήματος αλλά και σαν πρόδρομο του υπαρξισμού και της ψυχανάλυσης. Χωρίς φυσικά να το ξέ-

Σ ή μ ε ρ α οι π ο λ ι τ κ ο ε ί ν α ι κ α τ ά 3 ά σ η η μ μα ε ι ς /

Σαρτρ. Θα μείνω λοιπόν πολυτεχνίτης και ερημο­ σπίτης. Μ ε το νέο βιβλίο σας κάνετε άλλο ένα βήμα προς τη λογοτεχνία. Μπορούμε να υποθέ­ σουμε ότι σε μερικά χρόνια θα σταθεροποιη­ θ είτε σε μια λογοτεχνική ή γενικά μια μυθική γλώσσα;

ρει ή να το θέλει. Πρέπει να συνεχίσουμε μια προσπάθεια που σταμάτησε στην Ευρώπη εκεί γύρω στο ’60 η οποία έμεινε απελπιστικά ημιτε­ λής και στη συνέχεια εκφυλίστηκε σε μόδα. Πολλοί θεωρούν ότι κινείσαι σε τόσο διαφορε­ τικά πεδία, από τα μαθηματικά μέχρι τη φιλο­ σοφία, την ψυχανάλυση, τη λογοτεχνία και

Όχι, δεν θα σταθεροποιηθώ σε μια γλώσσα. Αλλά αυτό που ήθελα να πω δεν λέγεται με τη γλώσσα των αφηρημένων κατηγοριών του δοκι­ μίου. Χρειάζεται εικόνα και πλοκή. Χρειάζεται έ­ νταση. Αν ήμουν λογοτέχνης θα έκανε μυθιστό­ ρημα αλλά δεν είμαι και καταφεύγω σε μια μει­ κτή γλώσσα σ’ αυτό το βιβλίο. Χρησιμοποιώ την αναλυτική σκέψη και ταυτόχρονα κατασκευάζω και αφηγούμαι μύθους ή καταφεύγω σε γνωστές σκηνές της μεγάλης λογοτεχνίας. Έχω προσχε­ διάσει ένα μυθιστόρημα αλλά δεν νιώθω ακόμη ώριμος για μια τέτοια γλώσσα. Και βεβαίως γνω­ ρίζω τα όρια της λογοτεχνίας στο να διεισδύσουμε μαζί της στο μυστηριώδη κόσμο του αν­ θρώπου.

φυσικά τις κοινωνικές και πολιτικές επισ τήμες και διερωτώνται μήπως αυτό σας εμποδίζει να ειδικευθείτε σ ’ έναν τομέα, μήπως είσαστε δη­ λαδή πολυτεχνίτης...

Να επ ιστρέφουμε στο εισαγωγικό ερώτημα κ. Ανδρουλάκη. Τελικώς γλύτωσε η πολιτική από

Ωχ, αυτές οι ειδικεύσεις. Οι ειδικεύσεις έχουν φθάσει σ’ ένα επικίνδυνο όριο που οδηγεί στην άγνοια των ανθρωπίνων πραγμάτων. Όλα, και κυρίως τα βιώματά μου με σπρώχνουν σ’ ένα δια­ νοητικό κόμβο, εκεί που διασταυρώνονται οι γλώσσες των κοινωνικών και πολιτικών επιστη­ μών με την ψυχανάλυση, τη βιοσοφία και βεβαί­ ως τη λογοτεχνία. Πρέπει πάντοτε να «φυτρώ­ νουμε εκεί που δεν μας σπέρνουν», όπως έλεγε ο

Ούτε το ένα ούτε το άλλο. Εμείς μπήκαμε στο κί­ νημα λόγω διανοητικής περιέργειας, μιλάω για την περίοδο της χούντας. Τότε διαβάζαμε μέρα νύχτα. Θα μου μείνει αξέχαστο το καλοκαίρι του 70. Ήμουν πρωτοετής φοιτητής στο Πολυτε­ χνείο και ενώ δρούσαμε επαναστατικά γράφο­ ντας συνθήματα, βάζοντας και καμιά μπομπίτσα ως μαχητικοί πυρήνες της ανένταχτης αριστε­ ρός, την ίδια στιγμή διαβάζαμε 16-17 ώρες την η­

σας ή εσείς γλιτώσατε από την πολιτική;

Σννέντενξη

μέρα και διαβάζαμε τα πάντα. Από μαθηματικά και φυσικά μέχρι Μαρξ, Χέγκελ, Άνταμ Σμιθ. Ήταν μια έντονη περίοδος με διανοητικές ανη­ συχίες. Αυτό χάθηκε ή συρρικνώθηκε δραματικά στα μαζικά κόμματα της αριστερός. Χάθηκε γιατί περιορίσ τηκε ο χρόνος για τέτοιες ασχολίες ή η αριστερά της εποχής έθ ετε περιο­

δραματική θέση να είμαι εντός και εκτός, ιδεολο­ γικά με θεωρούσαν ύποπτο. Παρόλα αυτά επιμέ­ νω, υπήρχε μια στοιχειώδης πνευματικά ζωή. Έμπαιναν στην Αριστερά άνθρωποι αμόρφωτοι και έβγαιναν σχεδόν μορφωμένοι. Ξέρω ανθρώ­ πους που σήμερα κατέχουν αξιοζήλευτες θέσεις σε εταιρείες που δεν έχουν τελειώσει ούτε το γυμνάσιο, μορφώθηκαν στην Αριστερά.

ρισμούς;

Χάθηκε γιατί οι μηχανισμοί όλων των κομμάτων της αριστερός ήταν αντιπνευματικοί, βαθύτατα αντιπνευματικοί. Παρόλα αυτά τότε υπήρχε μια έστ υποτυπώδης πνευματική ζωή στο εσωτερικό των κομμάτων της αριστερός. Σήμερα δεν υπάρ­ χει τίποτε. Τότε υπήρχε μεν δογματισμός, σήμε­ ρα όμως επικρατεί κυνισμός και αποϊδεολογικοποίηση. Δεν υπήρχαν ιδεολογικοί αποκλεισμοί; Φαντά­ ζομαι ότι δεν θα ήταν εύκολο το 1974 για ένα στέλεχος της κομμουνιστικής αριστερός να διαβάζει και να το φωνάζει Τρότσκι, Κάουτσκι και τους άλλους «αποσυνάγωγους»...

Δεν ήμουν ποτέ κομματόσκυλο. Μπήκε στο ΚΚΕ διαμορφωμένος. Για παράδειγμα στο πρώτο έ­ τος του Πολυτεχνείου είχα διαβάσει όλο τον Τρότσκι, τον Μάο, τον Κάουτσκι, την Λούξεμπουργκ.

Αντιμετωπίζατε «συμπαθητικά» τους λεγάμε­ νους αιρετικούς της Αρισ τερός;

Το αγαπημένο βιβλίο μου στην εποχή εκείνη, που ήταν μια εποχή σκληρή με απαγορεύσεις, στυγνή πειθαρχεία, ήταν το «Μηδέν και το άπει­ ρον» του Α. Κέστλερ. Μάλιστα το είχα μνημονεύ­ σει σ’ ένα βιβλίο μου. Το κόμμα την εποχή εκείνη δεν ήταν ούτε κλειστό ούτε ανοιχτό απέναντι στην πνευματική δημιουργία. Ηταν βασικά αμόρ­ φωτο. Τα περισσότερα στελέχη δεν είχαν διαβά­ σει τον Μαρξ. Να μην πούμε βεβαίως για την τύ­ φλα της Αριστερός απέναντι σε μεγάλες φυσιο­ γνωμίες όπως ήταν ο Φρόιντ και ο Νίτσε. Όμως πρέπει να επαναλάβω ότι τότε η αριστερά ήταν πολύ πιο πνευματικά απ’ ότι είναι σήμερα. Διαβά­ ζαμε ρίτσο, Σεφέρη, Καβάφη. Ο αγαπημένος ποιητής του X. Φλωράκη, για παράδειγμα, δεν ή­ ταν ο Ρίτσος, αλλά ο Καβάφης. Η μόνη παράταξη που συντηρούσε μια πνευματική ζωή ήταν η Αρι­ στερά, πάντοτε όμως με ένταση και διώξεις.

Το κόμμα δεν ενθάρρυνε βεβαίω ς αυτά τα δια­ βάσματα...

Η στάση σας απέναντι στους εκπροσώπους

Ο μηχανισμός όχι, αλλά όσοι είχαν πνευματικές αναζητήσεις μπορούσαν να διαβάσουν τα πάντα. Αργότερα βεβαίως εκδόθηκαν και ντιρεκτίβες που απαγόρευαν συγκεκριμένα βιβλία. Ο νέος ό­ μως της εποχής διάβαζε. Ήταν σημαντικό να διαβάζεις Μαρξ, φυσικά από το πρωτότυπο και όχι από τα εγχειρίδια της ακαδημίας επιστημών της ΕΣΣΔ.

της δογματικής σκέψης ποια ήταν;

Για ένα μεγάλο διάστημα διατελέσατε ιδεολογι­ κός υπεύθυνος του ΚΚΕ...

Ναι, και συνέβαιναν περίεργα πράγματα. Ήμουν ο ιδεολογικός υπεύθυνος και ταυτοχρόνως διωκόμουν ιδεολογικά. Το βιβλίο μου «σοσιαλιστική αυτοδιαχείριση και προβλήματα γραφειοκρα­ τίας» είχε δυσφημιστεί από μεγάλα τμήματα του κομματικού μηχανισμού. Υπήρχαν προτάσεις για να μην κυκλοφορήσει, να απαγορευτεί, μου έκα­ ναν παρατηρήσεις, συστάσεις. Βρισκόμουν στη

Σννέηενξη

Δεν μου άρεσε ποτέ ο Στάλιν. Ο λόγος του ήταν ξερός και μηχανιστικός. Φυσικά δεν διάβασα πο­ τέ λόγω αηδίας, τα «λογοτεχνήματα» του Μπρέζνιεφ. Οι πολιτικοί σήμερα δεν γράφουν. Γιατί;

Πολιτικός και συγγραφέας είναι δύο ιδιότητες που τις περισσότερες φορές δεν συναντώνται στο ίδιο πρόσωπο. Σήμερα οι πολιτικοί είναι κατά βάση ημιμαθείς. Μπορεί μερικοί να χασκογελάνε τώρα με την κυβέρνηση των μπολσεβίκων αλλά δεν υπάρχει στην ιστορία πιο μορφωμένη κυβέρ­ νηση. Συμμετείχαν σ’ αυτή άνθρωποι που είχαν πίσω τους δέκα και είκοσι βιβλία. Στη συνέχεια βεβαίως έγιναν κρίκοι του μηχανισμού αλλά αυτό δεν αναιρεί τη βαθιά πνευματικότητάτους. Οι πολιτικοί στην Ελλάδα ποιο πνευματικό υπό­ βαθρο έχουν;

Υπάρχουν πάντως και μερικο ί στη χώρα μας που έχουν να επιδείξουν μια πνευματική δρα­ στηριότητα. Για παράδειγμα ο Α. Παπανδρέου, ο Λέων. Κ ΰρ κο ς,ο Α . Ανδριανόπουλος...

Τα πολιτικά βιβλία του Παπανδρέου είναι περισ­ σότερο μανιφέστα, ενώ τα οικονομικά συγγράμματά του έχουν αξία μέσα στο πλαίσιο που έβαζε το αμερικανικό σύστημα εκπαίδευσης. Ενώ ο Α. Παπανδρέου είναι ένας άνθρωπος με μεγάλα χα­ ρίσματα και θα μπορούσε να είναι άλλου τύπου πολιτικός, έχει μια μονομέρεια που τον αδικεί. Ο Κύρκος είναι ένας πολιτικός με μεγάλη ευαισθη­ σία με βαθύτατη εσωτερική κουλτούρα αλλά κι αυτός απορροφήθηκε πολύ νέος από την κοινο­ βουλευτική πολιτική. Ο Ανδριανόπουλος είναι α­ πό τους λίγους στο χώρο της Δεξιάς που γράφει. Νομίζω όμως ότι είναι δύσκολο στο χώρο της Δε­ ξιάς να υπάρχει αυτό που λέμε δεσμός μεταξύ θεωρίας και πολιτικής.

«Ο σωσίας και οι δαίμονες του πάθους» είναι το έβδομο βιβλίο σας. Οι ήρωες του «Ο διπλός η­ γέτης», «ο Θηλυκός σωσίας», «ο άγιος κουρσά­ ρος» υπάρχουν στην πραγματικότητα»;

Είναι φανταστικά πρόσωπα αλλά ταυτόχρονα και τόσο οικεία. Η διχοτομία της ανθρώπινης ψυχής αγγίζει και τις κορυφαίες προσωπικότη­ τες. Συχνά τράβαγε την προσοχή μου το ότι κο­ ρυφαία πρόσωπα ενεργούν όχι με βάση το συμφέρον ή τη λογική και τη στρατηγική τους αλλά λες και τα βάζει σε κίνηση μια άγνωστη και σκοτεινή δύναμη. Ας πούμε το πάθος. Το ερωτικό πάθος σ ’ αυτό το βιβλίο σας πά­ ντως είναι γένους θηλυκού...

Ακριβώς. Γιατί ακόμη και σήμερα η γυναικεία σε­ ξουαλικότητα παραμένει μια σχετικά άγνωστη «μαύρη ήπειρος» όπως έλεγε ο Φρόιντ. Εξάλλου αγαπώ περισσότερο τις γυναίκες...

□

. . . μ η χ ά σ ε τ ε το τ ε ύ χ ο Ξ δ ε κ ε μ β ρ ϊ ο υ Αφιέρω μα στον Ανδρέα Εμπειρίκο Γράφουν οι:

Γιώργης Γιατρομανωλάκης: εκδίδοντας Εμπειρία Νάνος ΒαΒαωρίτης: ο μέγας Ανατολικός και π Χριστίνα Ντουνιά: ο Ανδρέας Εμπειρικός και ο Ζακ Μουσάρ: σχόθια στην ποιητική του Ανδρέα

Συνέντευξη με τη Μάρω Δούκα ΜιΒάει για:

το “Σκούφο από Πορφύρα” και τ' άλλα βιβλία της για το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου για την Κριτική της Λογοτεχνίας

στα “Επωνΰμως» γράφ ει ο Βασίλης Βασιλικός διαβάστε επίσης για τα σημαντικότερα βιβλία του 1996

Σννέηενξη

R o d r e r ic k B e a to n

Ο καθηγητής στην έδρα Κοραή για τη Νεοελληνική και Βυζαντινή Ιστορία, Γλώσσα και Λογοτεχνία στο King’s College του Πανεπι­ στημίου του Λονδίνου Rodrerick Beaton έδωσε διάλεξη πριν από μερικούς μήνες προσκεκλημένος της Γενναδείου Βιβλιοθήκης και των Φίλων της Αγγλικής Αρχαιο­ λογικής Σχολής Αθηνών με θέμα Ο Νίκος Καζαντζάκης και η Ελλη­ νική παράδοση. Ο καθηγητής Beaton είναι ένας πολύ γνωστός Ελληνιστής με πλούσιο εκδοτικό και ερευνητικό έργο. Οι σημαντικότερες δημοσι­ εύσεις του είναι: Folk Poetry of Modern Greece (1980), The Medieval Greek Romance (1989), George Seferis (1991), An Introduction to Modern Greek Lirerature (1994). Τελευταίο του έργο είναι το μυθιστόρημα Τα παιδιά της Αριάδνης (Ariande’s Children, 1995), που κυκλοφόρη­ σε αυτό το χρόνο στην Αγγλία. Με την ευκαιρία της παραμονής του στην Ελλάδα, μιλήσαμε με τον καθηγητή Beaton για τον Νίκο Καζαντζάκη και σχετικά με τα φλέγοντα προβλήματα του Ελλη­ νισμού και των Ελληνικών Σπουδών στο εξωτερικό. ΤΗ ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ! ΠΗΡΕ 0 ΒΡΑΣΙΔΑΣ ΚΑΡΑΛΗΣ

Σννέηενξη

Βρασίδας Καραλής: Κ. Beaton, με αφορμή τη διάλεξή σας απόψε στην Αγγλική Αρχαιολογική Σχολή, θα ήθελα να μας πείτε ποια είναι η θέση του Ν. Καζαντζάκη μέσα στην ελληνική παράδοση και ποιαη στάση του απέναντι σ ’ αυτήν.

Rodrerick Beaton: Πάντοτε είχα μια περιέργεια για τον

Καζαντζάκη, όχι τόσο για τον ίδιο αλλά για τη θέση του στα Νέα Ελληνικά γράμματα - γιατί; Ο Καζαντζάκης εί­ ναι από τους λίγους Έλληνες λογοτέχνες που έχουν ξεπεράσει το φράγμα της ελληνικής γλώσσας και του πο­ λιτισμού και έχει γίνει παγκοσμίως γνωστός ως μεγάλος συγγραφέας, ποιητής και πεζογράφος. Πολύ σημαντικό αυτό, για τον Καζαντζάκη όμως, σε αντίθεση με τον Καβάφη, τον Σεφέρη, τον Ελύτη, τον Ρίτσο δεν βλέπουμε να εκπονούνται πολλές μελέτες για το έργο του, δεν βλέπουμε αρκετές διατριβές, βιβλία, με λαμπρές αν και ελάχιστες εξαιρέσεις στην πατρίδα του. Άρα έχουμε την πολύ περίεργη περίπτωση ενός μεγάλου συγγραφέα, ό­ πως τον αναγνωρίζουνε έξω από την Ελλάδα, που κά­ πως, ακόμα, πιστεύω, υποτιμάται στην ίδια τη χωρατού. Και αναρωτιέμαι γιατί. Οφείλεται μάλλον, πιστεύω, στη διανοητική εξωστρέφεια του Καζαντζάκη, μιας και δεν τον ενδιέφερε τον ίδιο, όπως φαίνεται, να προβληθεί στα ελληνικά γράμματα και στην Ελλάδα, όσο στο εξω­ τερικό σαν να έριξε, κατά κάποιο τρόπο, μαύρη πέτρα πίσω του. Υστερα από αυτό λοιπόν δεν πιστεύω πως οι συμπατριώτες του τον συγχώρεσαν εύκολα για τη στά­ ση του αυτή. Ν ομίζετε μήπως πως έφταιγε και η θεματολογία του, ο διαφορετικός τρόπος που έβλεπε τη ζωή, αν σκεφτούμε πως είναι ο μόνος λογοτέχνης, μέχρι σήμερα που έχει μια φιλοσοφία ζωής, που οι περισσότεροι Έλληνες λογοτέ­ χνες στερούνται;

Ή δεν το φέρνουν τόσο έκδηλα όσο αυτός. Ο Καζαντζάκης οπωσδήποτε ήθελε να έχει μια φιλοσοφία και θρησκεία δι­ κή του. Όπως θυμάστε στο τέλος της Ασκητικής με το Πι-

Ο Κ αζ αν τ ζ άκ η ς είναι σ υ γ γ ρ α φ έ α ς των α κ ρ ο τ ή τ ω ν λές φορές φαίνεται. Αλλά πιστεύω πως έπαιζε έ­ να παιχνίδι με τη χώρα του. Είχε πολλά προβλή­ ματα, μια στάση, ας πούμε, μεταξύ αγάπης και μίσους, σαν να είχε ένα σύμπλεγμα εμπρός στη χώρα του. Σαν να του άρεσε ωστόσο να παίζει αυτό το παιχνίδι. Σαν τα έλεγε πως εγώ ως Έλλη­ νας Κρητικός στέκομαι σε μεγαλύτερη κλίμακα από ό,τι οι άλλοι Έλληνες. Μήπως αυτό είναι αλήθεια ως ένα σημείο;

Αυτό είναι- ως ένα σημείο, πιστεύω πως αληθεύ­ ει. Επειδή μάλιστα ο στόχος του ήταν τόσο υψη­ λός οι γύρω του δεν τον εκτιμούσαν εύκολα, όσο θα ήθελε ο ίδιος να εκτιμηθεί ενώ, σε μεγαλύτε­ ρο βαθμό, στο εξωτερικό τον εκτιμούσαν πιο εύ­ κολα. στεύω, σε έναν Θεό Ακρίτα Διγενή. Ο ίδιος πα­ ρουσιαζόταν όμως σαν λογοτέχνης και για όχι για οτιδήποτε άλλο. Παρόλα αυτά ήταν ένα Διγενής Ακρίτας με την ακριβή σημασία των λέξεων. Πιστεύω πως ήταν και πως ήθελε να είναι. Ο ί­ διος είχε τονίσει την ακρία θέση της Κρήτης με­ ταξύ τριών ηπείρων άρα αποτελεί και ο ίδιος ένα ακρίτα από πολιτισμική άποψη. Τον βλέπετε ωστόσο ως μια οριακή περίπτω­ ση, ή ως κάποιον που βρίσκεται στο κέντρο του Ελληνισμού;

Έτσι όπως καταλάβαινε ο ίδιος τον εαυτό του, ως ακρίτα δηλαδή μέσα στον Ελληνισμό, η ορια­ κή αυτή περίπτωση συμπίπτει με το κέντρο των τριών αυτών ηπείρων, Ευρώπη, Αφρική και Ασίαάρα ο ακραίος στην Ελλάδα μπορεί να αποτελεί ένα κεντρικό σημείο σε παγκόσμια κλίμακα. Ήταν άραγε Ελληνοκεντρικός;

Δεν ήταν τόσο μη-ελληνοκεντρικός, όπως πολ­

Επειδή ίσως απαντούσε σε προβλήματα που γνώριζαν στην Ευρώπη;

Και στην Αμερική. Και κάτι άλλο ακόμα. Πιστεύω πως και οι ίδιοι οι Έλληνες κριτικοί δεν του συγχωρούσαν το γεγονός της επιτυχίας του στο εξωτερικό. Το γεγονός ό τι δεν διδάσκεται άλλωστε συστη­ ματικά στην Ελλάδα, μήπως οφείλεται στη μο ­ νοκρατορία της γενιάς του ’30.

Αν συμβαίνει αυτό, τώρα θα περιμένουμε ν α αλ­ λάξει. γιατί πιστεύω ότι η ώρα της γενιάς του ’30 τώρα μάλλον έχει οριστικά περάσει, όχι με την έννοι ότι έπεσαν οι συγγραφείας της γενιάς αυτής, αλλά πιστεύω ότι καταλάβαμε πια ότι η γενιά του ’30 δεν αποτελεί το σύνολο της ελληνι­ κής λογοτεχνικής παραγωγής, και άρα μπορού­ με να εκτιμήσουμε και άλλα λογοτεχνικά φαινό­ μενα, της ίδιας εποχής ακόμα που δεν συνδέο­ νται, με τα Νέα Γράμματα, τον Θεοτοκά, τον Σεφέρη και τον Καραντώνη.

Συνέντευξη

Πως νομίζετε πως βλέπει ο Καζαντζάκης, το ελ­ ληνικό παρελθόν και την Ιστορία;

Αυτό είναι το θέμα της διάλεξης απόψες. Για την παλαιότερη παράδοση δεν είναι καθόλου αδιά­ φορος. Ο Όμηρος και ο Πλάτωνας είναι μέσα του. Αλλά πιο εντυπωσιακή είναι νομίζω η σχέση του Καζαντζάκη με τη λογοτεχνική παράδοση του 20ού αιώνα. Γιατί αν κοιτάξουμε την τερά­ στια Οδύσσεια του 1938, δεν έχει καμιά σχέση με τη γενιά του ’30, σαν να ήταν ένα τέρας μέσα στο κλίμα αυτό. Όμως η συγγραφεή της Οδύσσειας ξεκινάει από το 1924. Δεν είναι λοιπόν τόσο ξένη προς το τότε κλίμα, αφού δεν είναι πολλά χρόνια από τα μεγάλα επικά έργα του Παλαμά, π.χ. τον Δωδεκάλογο του Γύφτου. Πιστεύω πως αυτό το μεγάλο επικολυρικό ποίημα βασίζεται σε ιδέες, ή αναπτύσσεται στο ίδιο κλίμα με τα μεγάλα επικά έργα του Παλαμά. Μάλιστα αναφέρεται ακόμα και στις επικολυρικές αξιώσεις του Σολωμού, που δεν ολοκληρώθηκαν βέβαια ποτέ, αλλά που, απ’ όσο καταλαβαίνουμε, επρόκειτο για παρό­ μοιου είδους ποίημα. Ακόμα στην Οδύσσεια επιχειρείται μια σύνθεση: ό,τι υπήρχε στα γράμμα­ τα, τη θρησκεία, τη διανόηση, στη ζωή, τη φιλο­ σοφία, όλα συνυπάρχουν μέσα στο μύθο και αυτή η τάση για σύνθεση, για την ολοκλήρωση μέσα σε ένα τεράστιο έργο με μεγάλες καλλιτε­ χνικές αξιώσεις πιστεύω ότι οφείλεται στον Πα­ λαμά που προηγείται. Άρα ο Καζαντζάκης είναι συνεχιστής του Παλαμά, ακραός, βέβαια, και α­ ναμφίβολα συνεχιστής του πνευματικού κλίμα­ τος του Μακεδονικού Αγώνα και του Δραγούμη. Καθυστερημένο έργο σε σχέση με την εποχή του αλλά μεγάλο στις επιδιώξεις του. Ένας σημαντικός κριτικός στην Ελλάδα είπε ότι η Οδύσσεια οφείλει την επιτυχία της στο εξω τερικό στη μετάφρασή της από τον Κίμωνα Φράιαρ. Ν ο μίζετε πως είναι σωστό;

Μάλλον αληθεύει. Θυμάμαι μάλιστα ο μακαρίτης ο καθηγητής μου ο Σταύρος Παπασταύρου μας έλεγε πως υπάρχουν έξι άτομα πως έχουν διαβά­ σει το ίδιο το κείμενο το ελληνικό και ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο ίδιος. Ομολογώ ωστόσο πως μέ­ σα στους έξι δεν είμαι εγώ. Διάβασα το όλο κεί­ μενο στη μετάφρεαση του Φράιαρ. Και γιταί η μετάφραση διαβάζεται πολύ άνετα έχει ρυθμό, έχει ύφος. Από γλωσσολογική άποψη το πρωτό­ τυπο είναι πραγματικά θησαυρός, αλλά σαν ποί­

ΣνΦτενξη

ημα, να διαβάζεται και να τον απορροφήσει φέρ­ νει πάρα πολλά εμπόδια στον αναγνώστη. Για τούτο άλλωστε στη δεύτερη έκδοση κυκλοφόρη­ σε ως παράρτημα το λεξιλόγιο της Οδύσσειας με χίλιες λέξεις. Δεν είναι όμως μόνο οι λέξεις· εί­ ναι και η όλη γλώσσα. Ο Καζαντζάκης είναι ο συγγραφέας των ακροτήτων ακόμα και στη γλώσσα. Ν ο μίζετε λοιπόν ότι η αγγλική μετάφραση λει­ το υρ γ εί αυτόνομα και μπ ο ρ εί να δώσει μια ε ­ ντελώς διαφορετική αντίληψη για το πρωτό­ τυπο;

Όχι διαφορετική γιατί περιέχει μια εκτενή εισα­ γωγή που εξηγεί πολλά πράγματα για το πρωτό­ τυπο. Αλλά σαν ποίημα και αυτή δεν είναι δική μου αντίληψη, ότι είναι η σπάνια περίπτωση ό­ που η μετάφραση είναι καλύτερη σαν ποίημα α­ πό το πρωτότυπο. Πως β λέπ ετε την πεζογραφία του Καζαντζάκη μέσα στο σύνολο της ελληνικής πεζογραφίας;

Και πάλι όχι όσο άσχετη όσο υποστηρίζουν. Θα μιλήσω για τον Ζορμπά, γιατί σύμφωνα με την ερμηνεία μιας φοιτήτριάς μου που έκανε τη δια­ τριβή της εδώ και τρία χρόνια στο King’s του Λονδίνου, το επιχείρημα είναι ότι ουσιαστικά ο Ζορμπάς είναι προϊόν της Κατοχής. Χρονολογι­ κά, συμπίπτει με τον Βασίλη τον Αρβανίτη του Μυριβήλη, την Αιολική Γη του Βενέζη, που έμμε­ σα και μεταφορικά, αλληγορικά ακόμα, σχολιά­ ζουν την τραχιά πραγματικότητα της εποχής και υπαινίσσονται μια λανθάνουσα ελπίδα, εγκαρτέ­ ρηση, σπινθήρα για το μέλλον, μέσα από την Κα­ τοχή. Συμμερίζομαι αυτή την άποψη για τον Ζορ­ μπά και έτσι τοποθετώ το έργο αυτό μέσα στο κλίμα των μυθιστορημάτων ύστερα από το ’40, καθυστερημένα πάλι, ο Καζαντζάκης σαν να προσχωρεί στο κλίμα των αναζητήσεων της γε­ νιάς αυτής. Πως β λέπ ετε τη μετάβαση από τον ποιητικό λό­ γο σ τον πεζό;

Μάλλον θετικά. Για μένα ο Καζαντζάκης είναι α­ πό τους καλύτερους Έλληνες πεζογράφους. Στην ελληνική ποίηση δυσκολεύομαι να τον το­ ποθετήσω. Θα τον κατέτασσα ως ποιητή στους απογόνους του Παλαμά - κατώτερο βέβαια. Ως πεζογράφο τον κατατάσσω πολύ ψηλότερα α­ φού είναι από τους λίγους Έλληνες πεζογρά-

φους που ήξερε στον πεζό λόγο να ταιριάζει, ό­ πως λένε στην Κρήτη, να φτιάξει μια πλοκή, μια αφήγηση που λειτουργεί πολύ καλά αφηγηματι­ κά. Και αυτό είναι πολύ σημαντικό, με τον τρόπο που το πετυχαίνει είναι κάτι σπάνιο στην Ελλάδα. Νομίζεται πως ο πεζός λόγος ταιριάζει περισ­ σότερο από τον ποιητικό στον άνθρωπο του 20ού αιώνα;

Καταρχήν δεν πρέπει να γίνεται καμιά διάκριση. Μόνο στα ελληνικά γράμματα θα μπορούσα να πω ότι βλέπουμε μια καθυστερημένη ανάπτυξη του μυθιστορήματος ως είδους ή τουλάχιστον μιαν άνιση εξέλιξη. Ας πούμε η γενιά του Παπαδιαμάντη και άλλων μόλις τώρα γίνεται γνωστή. Η ελληνική πεζογραφία για μένα είναι ισάξια με την αγγλική και τη γαλλική. Ο Παπαδιαμάντης δεν υστερεί από τον Thomas Hardy ή τον Henry James. Ο Έλληνας Dickens είναι ο Γρηγόριος Παλαιολόγος. Ύστερα απ’ αυτούς, ωστόσο, και δεν ξέρω για ποιούς λόγους βλέπουμε μια σχετι­ κά πτώση. Ακόμα άλλωστε απορούμε για τις πεζογραφικές επιτυχίες τηςγενιάς του ’30. Δεν αμ­ φιβάλλω ότι είναι επιτυχίες τα έργα του Βενέζη, του Μυριβήλη και του Κοσμά Πολίτη. Κάτι ωστό­ σο δεν λειτουργεί πολύ καλά στις σχέσεις λογο­ τέχνη και κοινού. Ίσως οφείλεται στο πνεύμα της ελίτ που υπήρχε οπωσδήποτε στην ψυχοσύνθε­ ση της γενιάς του ’30. Σας ρώτησα για τον πεζό λόγο μιας και γράψα­ τε Ιστορία της Ελληνικής Λογοτεχνίας, ενώ το τελευταίο σας έργο είναι ένα μυθιστόρημα. Μήπως θα μπορούσατε να μας πείτε κάτι γι’ αυτό;

Γράφοντας αγγλικά βέβαια ανήκω στην αγγλική παράδοση, αλλά μετά από τόσα χρόνια που ασχολούμε με τα ελληνικά γράμματα, οπωσδήπο­ τε υπάρχουν πολλά στοιχεία όχι μόνο πλοκής αλ­ λά και πνεύματος από τις έρευνές μου. Πρόκει­ ται για μια περιπετειώδη ιστορία που έχει ενσω­ ματωμένη μερικές μερικούς φόρους τιμής σε Έλληνες ποιητές και πεζογράφους. Πιστεύω πως υπάρχει πολλή Ελλάδα στο μυθιστόρημα αυτό, αρχίζοντας από τον τίτλο που είναι τα Παι­ διά της Αριάδνης, που παραπέμπει στν κλασσική μυθολογία. Η δράση του μυθιστορήματος έχει ε­ πίκεντρο την Κρήτη. Η ιστορία του εξελίσσεται στη σύγχρονη Ελλάδα· είναι η περιγραφή τριών γενιών μιας οικογένειας Άγγλων αρχαιολόγων,

αν και δεν εστιάζεται μόνο εκεί. Αρχίζει στο Σεράγιεβοτο 1914, με τη δολοφονία του Φερδινάρδου και τελειώνει στην ίδια πόλη την παραμονή του Βοσνιακού πολέμου. Καλύπτει όλη αυτή την περίοδο και διατρέχει την ιστορία του τελευταόυ αιώνα. Κεντρικός τόπος και σύμβολο ωστόσο εί­ ναι ένας πλασματικός αρχαιολογικός χώρος στην Κρήτη. Π ώς βλέπετε μια και τώρα εντάσσεστε στον αγγλικό πεζό λόγο την εξέλιξη της αγγλικής πε­ ζογραφίας.

Είναι συναρπαστική η εξέλιξη της αγγλικής λο­ γοτεχνίας τα τελευταία χρόνια. Ύστερα από το μαγικό ρεαλισμό έχουμε αρκετούς μυθιστοριογράφους που παραλληλίζουν το σήμερα με το παρελθόν, ιστορίες με το παρελθόν, συμπτώσεις με ό,τι γινόταν έναν αιώνα πριν. Άλλοι το κάνουν μέσα στο κλίμα του υπερφυσικού άλλοι του εντε­ λώς φυσικού και του ιστορικού, όπως ο Peter Ackroyd και στο δράμα ο Τομ Στόπαρντ. Με ενδιέφερε να πλησιάσω αυτό το καινούργιο κλίμα στα αγγλικά γράμματα, ειδικά από τη σκοπιά του Ελληνισμού, γιατί όποιος έχει ζήσει την Ελλάδα και τα ελληνικά γράμματα, ξέρει τη βαθιά πα­ ρουσία του μακρινού παρελθόντος μέσα στο πα­ ρόν και πως πραγματικά ενεργεί αυτό το μακρινό παρελθόν στη σύγχρονη ιστορία. Πιστεύω πως αυτό είναι κάτι που ενδιαφέρει και τους σύγχρο­ νους Έλληνες συγγραφείας. Για τούτο ξεκινώ­ ντας από την Ελλάδα και τα ελληνικά γράμματα πίστεψα πως κάτι είχα να προσθέσω στο κλίμα της αγγλικής γραφής. Ν ομίζετε πως λειτουργεί ακόμα ο μύθος της Ελλάδα, στην Αγγλία και στην Ευρώπη;

Ως ένα σημείο ναι. Όταν συζητούσα με τον εκδό­ τη μου για τον τίτλο του βιβλίου μας, αυτός προ­ τιμούσε ένα τίτλο που να αναφέρεται στην ελλη­ νική μυθολογία παρά άλλες ιδέες για το Σεράγιεβο και τη σύγχρονη ιστορία. Η ελληνική μυθολο­ γία οπωσδήποτε παίζει ρόλο, είναι σημείο ανα­ φοράς. Το ενδιαφέρον ωστόσο για τη σύγχρονη Ελλάδα δεν μπορώ να πω ότι είναι πολύ ανα­ πτυγμένο στην Αγγλία. Υπάρχει όμως και τώρα, ειδικά τώρα, με τα Βαλκάνια αρχίζει να αναπτύσ­ σεται ένα γενικότερο ενδιαφέρον γι’ αυτή την πε­ ριοχή της Ευρώπης. Βέβαια η Ελλάδα αποτελεί εξαίρεση μέσα στα ιστορικά γεγονότα των Βαλ-

Σννέηενξη

κανίων αλλά προς το παρόν ενδιαφέρονται για άλλους γειτονικούς λαούς με πολύ πιο τρομερά προβλήματα από την Ελλάδα.

κή. Είναι μια από τις θεμελιακές γλώσσες του δυτικού πολιτισμού, το μισό της Ευρωπαϊκός πα­ ράδοσης.

Πώς βλέπετε αλήθεια την πολιτιστική συμβολή

Πώς αλήθεια βλέπετε την αναβίωση της Ορθο­

της Ελλάδας στο εξωτερικό;

δοξίας στις ημέρες μας;

Δυστυχώς στο εξωτερικό διαβάζονται μόνο οι παλαιότεροι και μερικοί δόκιμοι νέοι συγγρα­ φείς. Ήδη μιλήσαμε για τον Καζαντζάκη, άλλοι είναι ο Καβάφης, ο Σεφέρης, ο Ρίτσος. Δύσκολα διαβάζεται ο Ελύτης μιας και δεν μεταφράζεται εύκολα, η μουσικότητα του λόγου του είναι ξένη προς την αγγλική. Από τους νεότερους υπάρ­ χουν πολλές μικρές εκδόσεις, οι πολαπλές ανα­ τυπώσεις μεταφράσεων του Κίμωνα Φράιαρ που οπωσδήποτε βοηθούσε να γίνουν γνωστοί πολ­ λοί νεότεροι ποιητές. Στην πεζογραφία γίνονται εδώ από τον Κέδρο και μερικούς άλλους εκδό­ τες. Δεν κυκλοφορούν ωστόσο πολύ στην Αγγλία. Στο μυθιστόρημα απ’ όσο ξέρω έχουν μεταφραστεί έργα του Γιατρομανωλάκη, της Φακίνου, μεταφράζεται της Γαλανάκη ο Ισμαήλ Φερίκ Πασάς και έργα του Γιώργου Χειμωνά.

Η ανακάλυψη της Ορθόδοξης παράδοσης από τους μεγάλους συγγραφείς της γενιάς του ’30 ο­ φείλεται πιστεύω σε μιααίσθηση χρεοκοπίας του δυτικού διαφωτισμού στην Ελλάδα, ταυτόχρονα με την ανακάλυψη πως μέσα από την ορθοδοξία ο Ελληνισμός μετέχει σε ένα σύνολο πολύ ευρύ­ τερο. Τελευταία μάλιστα, μετά την πτώση του κομμουνισμού, βλέπουμε την αναβίωση της Ορθοδοξίας στις χώρας αυτές και την ορθοδο­ ξία να αποτελεί ένα μήνα ενωτικό μεταξύ όλου του Ανατολικού Χριστιανισμού. Μπορεί στο μέλ­ λον να αναπτυχθεί μέσα από την Ορθόδοξη πα­ ράδοση μια κοσμοθεωρία που να συναγωνιστεί γόνιμα την καταχρεωμένη Δύση.

Ποιο είναι το κύρος των ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό.

Το γεγονός της ευρωπαϊκής ενοποίησης σημαί­ νει πριν απ’ όλα ότι είμαστε όλοι μέσα στην Ευρωπαϊκή ένωση που έχει ως μία από τις επίση­ μες γλώσσες της τα ελληνικά. Αλλοι λένε πως τα εληνικά είναι μια περιφερειακή γλώσσα μειονό­ τητας. Αν μιλάμε όμως για Ευρώπη, ας μην ξε­ χνάμε πως η Ευρώπη έχει μακρά ιστορία και πως μέσα στην ιστορία αυτή οι δύο κυρίαρχες γλώσ­ σες είναι τα ελληνικά και τα λατινικά. Αυτές είναι οι γλώσσες του Χριστιανισμού- άρα η ελληνική γλώσσα δεν μπορεί να είναι γλώσσα περιφερεια­

Μ α θ ή μ α τ α

ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΗΣ με το σ κη νο θέτη

ΝΙΚΟ ΚΟΡΝΗΛΙΟ ΤΗΛ.: 7225128

Σννέντενξη

Τελειώνοντας ποιο νομίζετε πως είναι το μέλ­ λον των Ελληνικών σπουδών στο εξωτερικό;

Πιστεύω στη γενικότερη εναρμόνιση της εκπαί­ δευσης μέσα στην ευρωπαϊκή ένωση ώστε όπου και αν βρίσκεται κάποιος να μπορεί να σπουδά­ σει τη γλώσσα και τη λογοτεχνία όλων των άλ­ λων χωρών μελών. Αυτό είναι το ιδανικό. Πιθα­ νόν να μην πραγματοποιηθεί σύντομα λόγω των προβλημάτων της ενοποιήσεως. Αυτή είναι όμως η μια άποψη. Η άλλη είναι ότι στη δική μου χώρα η παράδοση των κλασικών σπουδών έχει παραγάγει από καιρό δυο έδρες ελληνικών σπουδών στο Λονδίνο και την Οξφόρδη. Ουσιαστικά η πα­ ράδοση αυτή τώρα καρποφορεί. Στο King’s College έχουμε σαράντα φοιτητές και προβλέπεται να αυξηθούν σε περισσότερους. Υπάρχει α­ ναμφίβολα εξέλιξη. Πιστεύω λοιπόν ότι στα αγ­ γλικά πανεπιστήμια οι ελληνικές σπουδές είναι καθιερωμένες πλέον, με μικρό αλλά σταθερό α­ ριθμό. Πώς νομίζετε ότι μπ ορεί να συμβάλει το ελληνι­ κό κράτος σ ’ αυτό;

Βεβαίως, σε ολόκληρο τον κόσμο, αν θέλει να βοηθήσει το ελληνικό κράτος θεσμικά, κυρίως για την ίδρυση θέσεων, και χρηματικά, για την καλύτερη στελέχωσή τους.

□

Από τις Εκδόσεις

ΕΞΑΝΤΑΣ ΛΕΙΑ ΒΙΤΑΛΗ η κοιλιά .ms μεταφραστρια$

Τ ρΟΜΟΚΡΑΤΙΑ

ΛΕΙΑ βιταλη

λεία βιτάλη

μ

τ η ς

Μ νημ ης

I

TasS f u a j V f o v

Κάποιο πρωί είδε την κοιλιά της να μεγαλώνει και τότε όλα άρχισαν ν' αλλάζουν αποκαλύπτοντας την βαθύτερη αλήθεια των πραγμάτων.

Ξαναγυρίζοντας πίσω τον χρόνο αναμετριέται με τη διαβρωτική του επίδραση πάνω στις ιδέες, τις επανα­ στάσεις, τον έρωτα, τον ίδιο της τον εαυτό.

Ο απλός καθημερινός άνθρωπος, η ένοχη μητέρα, η γυναίκα-γοργόνα, ο πρόεδρος πολυεθνικής εταιρείας, ο τραβεστί, ο "αθώος" εμπρηστής, η γυναίκα που αναγκάζεται να σκοτώσει για να μην είναι μόνη στροβιλίζονται μέσα στην αντιφατικότητά τους αναζητώντας μια πραγματικότητα που να τους χωρά.

R 1 ΕΞΑΝΤΑΣ ΕΚΔΟΤΙΚΗ Διδότου 5 9 - 1 0 6 81 Αθήνα - Τηλ. 3804885 - Fax 3813065

ΤΑ ΒΙΒΛΙΑ ΤΗΣ «γνώσης> Μ ι κ ρ ή

σ ε ι ρ ά

με μεγάλη φροντίδα από τη «γνώση»

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ * Μανόλης Αναγνωστάκης

Γιώργος Μαρκόπουλος

Υ.Γ.

ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1968-1987

Νίκος-Αλέξης Ασλάνογλου

Γιώργης Μιχάκης

ΔΥΣΚΟΛΟΣ ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΡΙΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ *

Η ΑΝΟΙΞΗ ΣΤΟ ΠΕΝΘΟΣ *

Ελένη Βακαλό

ΤΟ ΑΛΛΟ ΤΟΥ ΠΡΑΓΜΑΤΟΣ * Νάνος Βαλαωρίτης

ΣΤΟ ΚΑΤΩ ΚΑΤΩ ΤΗΣ ΓΡΑΦΗΣ * Χάρης Βλαβιανός

Η ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΤΩΝ ΟΥΡΑΝΩΝ 0 ΑΛΛΟΣ ΤΡΟΠΟΣ

Γιώργος Μπλάνας

ΝΥΧΤΑ * Μάξιμος Οσύρος

ΣΤΗ ΝΟΣΤΑΛΓΙΑ ΤΟΥ ΨΥΧΙΑΤΡΕΙΟΥ * Τάκης Παυλοστάθης

ΣΗΜΕΙΑ ΤΟΥ ΕΞΑΦΑΝΙΖΟΜΕΝΟΥ ΤΡΙΤΟΥ * Διάνα Σακελλίου

Ναπολέων Γκίκας

ΑΦΕΣ ΡΕΟΥΣΕΣ

ΩΦΕΛΙΜΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ *

Νικόλας Σεβαστάκης

Γιάννης Δάλλας

ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1948-1988 * Νίκος Δήμου

ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1950-1990 ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΩΝ ΓΑΤΩΝ * Σταύρος Ζαφειριού

Η ΔΕΥΤΕΡΗ ΠΕΤΑΛΟΥΔΑ ΚΑΙ Η ΦΩΤΙΑ * Αλέξανδρος Ίσαρης

ΟΙ ΤΡΙΣΤΑΝΟΙ - ΠΟΙΗΜΑΤΑ 1966-1992 * Θανάσης Κωσταβάρας

ΣΤΟ ΒΑΘΟΣ ΤΟΥ ΧΡΩΜΑΤΟΣ 0 ΦΟΒΟΣ ΤΟΥ ΑΚΡΟΒΑΤΗ * Γιώργος Λίκος

ΠΟΙΗΣΗ 1944-1990

ΛΑΦΥΡΟ ΑΓΑΠΗΜΕΝΩΝ ΗΜΕΡΩΝ * Κυριάκος Σταμέλος

AD ABSINTHIUM * Κώστας Στεργιόπουλος

ΤΑΠΟΙΗΜΑΤΑ A' (1944-1965) ΤΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ Β' (1965-1983) Ο ΗΛΙΟΣ ΤΟΥ ΜΕΣΟΝΥΚΤΙΟΥ Σωτήρης Τριβιζάς

ΒΙΟΣ ΑΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ * Αργυρής Χιόνης

ΕΣΩΤΙΚΑ ΤΟΠΙΑ * Νίκος Χουλιαράς

Ο ΧΡΟΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΠΑΝΤΑ ΜΕ ΤΟ ΜΕΡΟΣ ΤΟΥ ΟΙ ΛΕΠΤΟΜΕΡΕΙΕΣ ΤΟΥ ΜΑΥΡΟΥ

Μόλις κυκλοφόρησε Ζέφη Δαράκη: Η ΘΛΙΨΗ ΚΑΙΕΙ ΤΙΣ ΣΚΙΕΣ ΜΑΣ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ ΝΕΦΕΛΗ .. . Π ρ ο ω θ ο ύ ν το ε λ λ η ν ι κ ό β ι β λ ί ο

ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 106 80. ΤΗΛ.: 3607744

ΕΛΛΗΝΙΚΗ

ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Διαμαντής Αξιώτης

Γιώργος Καρυπίδης

ΞΟΒΕΡΓΑ ΜΕ ΜΕΛΙ (Διηγήματα)

ΠΡΩΤΑΘΛΗΤΗΣ ΚΑΤΑΔΥΣΕΩΝ (Διηγήματα) ΤΟ ΑΙΩΝΙΟ ΡΟΛΟ Ι· (Διηγήματα)

Η ΖΩΗ ΜΟΤ ΜΕΤΑ ΘΑΝΑΤΟΝ ΕΓΓΥΗΜΕΝΗ (Διηγήματα)

ΓΙΑ ΤΑ ΜΑΥΡΑ ΜΑΤΙΑ (Πεζογραφήματα)

Ηλίας Κουτσούκος ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΝΑ ΝΙΚΟΥΣΑΝ ΟΙ ΚΟΚΚΙΝΟΙ (Διηγήματα)

ΑΓΑΘΟΣ (Μυθιστόρημα)

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΑΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ (Ημερολόγιο)

Ο ΣΥΜΒΟΛΑΙΟΓΡΑΦΟΣ (Διήγημα)

Νίκος Δήμου ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΙΧΑΗΛ ΒΟΔΑ ΣΤΗΝ ΣΥΡΟΥ (Μυθιστόρημα)

ΜΙΚΡΑ ΒΗΜΑΤΑ (Χροναγραιρήματα)

Λένα Διβάνη ΓΙΑΤΙ ΔΕΝ ΜΙΛΑΣ ΓΙΑ ΜΕΝΑ; (Διηγήματα)

Έλσα Λιαροποΰλου

Έρση Σωτηροπούλου

ΟΙ ΑΛΛΕΣ (Διηγήματα)

ΕΟΡΤΑΣΤΙΚΟ ΤΡΙΗΜΕΡΟ ΣΤΑ ΓΙΑΝΝΕΝΑ (Νουβέλα)

Θωμάς Μανόπουλος Η ΠΑΟΛΑ ΤΟΥ ΡΙΟ (Διηγήματα) ΤΟ ΚΑΡΑΜΟΣΑΛΙ (Μυθιστόρημα)

Μανώλης Ξεξάκης Βασιλική Παπαγιάννη ΚΥΡΑΝΩ (Μυθιστόρημα)

Η. X. Παπαδημητρακόπουλος

Κατερίνα Ζαρόκωστα ΤΟΜΕΚ (Διηγήματα)

ΘΕΡΜΑ ΘΑΛΑΣΣΙΑ ΛΟΥΤΡΑ (Διηγήματα)

Τόλης Καζαντζής ΜΑΤΑΙΟΤΗΣ ΜΑΤΑΙΟΤΗΤΩΝ (Διηγήματα) ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΕΣ (Διηγήματα) Η ΠΑΡΕΛΑΣΗ - ΕΝΗΛΙΚΙΩΣΗ (Διηγήματα)

Βασίλης Τσιαμπούσης Η ΒΕΣΠΑ ΚΑΙ ΑΛΛΑ ΕΠΑΡΧΙΑΚΑ ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ (Διηγήματα)

ΠΟΥ ΚΟΥΚΟΣ; ΠΟΥ ΑΝΕΜΟΣ; (Μυθιστόρημα)

ΟΔΟΝΤΟΚΡΕΜΑ ΜΕ ΧΛΩΡΟΦΥΛΛΗ (Διηγήματα)

ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΑΤΑΦΥΓΙΟ (Διηγήματα)

ΚΑ Υ ΜΟΙ ΣΤΟ ΓΡΙΠΟΝΗΣΙ (Διηγήματα) Η ΜΑΘΗΤΕΥΟΜΕΝΗ ΤΩΝ ΤΑΚΟΥΝΙΩΝ (Μυθιστόρημα)

Νίκος Λαδάς

ΑΓΗΜΑ ΤΙΜΩΝ (Νουβέλα)

Π Α Ρ’ ΟΛΑ ΑΥΤΑ (Πεζά κείμενα)

ΜΑΡΙΑΜΠΑΣ (Μυθιστόρημα) ΤΟ ΣΟΛΟ ΤΟΥ ΦΙΓΚΑΡΩ (Μυθιστόρημα) ΤΟ ΘΕΙΟ ΤΡΑΓΙ (Μυθιστόρημα) ΤΟ ΒΑΤΕΡΛΩ ΔΥΟ ΓΕΛΟΙΩΝ (Μυθιστόρημα)

Λουκάς Κούσουλας

Νίκος Βασιλειάδης

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΤΟΥ ΚΑΥΣΩΝΑ (Πεζά κείμενα)

Γιάννης Σκαρίμπας

Νατάσα Κεσμέτη

Νάνος Βαλαωρίτης Α Π ’ ΤΑ ΚΟΚΚΑΛΑ ΒΓΑΛΜΕΝΗ (Μυθιστόρημα)

ΤΟΛΜΗΡΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ (Διηγήματα)

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ΣΤΑ ΧΙΟΝΙΑ (Διηγήματα)

Ο ΓΕΝΙΚΟΣ ΑΡΧΕΙΟΘΕΤΗΣ (Διηγήματα) ΡΟΖΑΜΟΥΝΔΗ (Διηγήματα)

Όμηρος Πέλλας ΣΤΑΛΑΓΚ VIC (Μυθιστόρημα)

Δημήτρης Πετσετίδης ΤΟ ΠΑΙΧΝΙΔΙ (Διηγήματα)

Κοσμάς Χαρπαντίδης ΟΙ ΕΞΟΧΕΣ ΤΩΝ ΝΕΚΡΩΝ (Διηγήματα)

Χρήστος Χαρτοματσίδης ΤΟ ΠΑΛΙΟ ΚΤΙΡΙΟ (Διηγήματα)

Νίκος Χουλιαράς ΖΩΗ, ΤΗΝ ΑΛΛΗ ΦΟΡΑ (Μυθιστόρημα) Ο ΛΟΥΣΙΑΣ (Μυθιστόρημα) ΤΟ ΑΛΛΟ ΜΙΣΟ (Διηγήματα) ΜΠΑΚΑΚΟΚ (Διηγήματα) ΜΙΑ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΜΑΚΡΥ ΧΕΙΜΩΝΑ (Διηγήματα) Η ΜΕΣΑ ΒΡΟΧΗ . (Διηγήματα) ΣΤΟ ΣΠΙΤΙ ΤΟΥ ΕΧΘΡΟΥ ΜΟΥ (Μυθιστόρημα)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΝΕΦΕΛΗ ...Προωθούν το ελληνικό β ιβ λίο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 106 80 - ΤΗΛ.: 3607744

Ηρακλής Παπαλέξης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Π ρ ό σ ω π α κα ι π ρ ο σ ω π εία Ένας Έλληνας που ΠΩΡΓΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΙΝΟΣ διαμένει στο Παρί­ Ένας Έλληνας φοιτητής σι αναλαμβάνει μια αυτοκτόνησε στο Παρίσι Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995 μυστική αποστολή Σελ. 318. Δρχ.3.000 από την Ευρωαστυνομία: να μάθει Γιώργος Αλεξανδρινός όσο περισσότερα πράγματα μπορεί Ένας έλλψ<χς φοιτητής για έναν Έλληνα αυτοκτόνησε στο Παρίσι φοιτητή, τον Γιώρ­ γο Αλεξανδρινό, που αυτοκτόνησε στο Παρίσι. Με στοιχεία θρίλερ η ι­ στορία εξελίσσεται με τον ήρωα να προσπαθεί να ανα­ καλύψει τον φοιτη­ τή και ταυτόχρονα να αναζητά, ματαίως αρχικά, την ταυτότητά του. Η αναζή­ τηση και η άσκοπη περιπλάνηση κυριαρ­ χούν σ’ ένα μυθιστόρημα που σε πρώτο επίπεδο μοιάζει με αστυνομική ιστορία, αλλά σε δεύτερο διερευνά τη σχέση του υποκειμένου με τα προσωπεία, του ηθο­ ποιού με το ρόλο, του Ευρωπαίου πολίτη με την Ευρωπαϊκή Ένωση, των Ελλήνων

φοιτητών εξωτερικού αλλά και των εθε­ λούσιων μεταναστών με την Ελλάδα, της μοναχικότητας με τη φιλοδοξία, της τέ­ χνης με τη ζωή. Με στέρεη γραφή, αφη­ γηματική δεινότητα και ευρηματικό τέ­ λος, συνδιαλεγόμενος διακειμενικά με πολλούς ομοτέχνους του, με το πρώτο του κιόλας βιβλίο ο Αλεξανδρινός (μάλ­ λον εμπνευσμένο ψευδώνυμο) διεκδικεί μια περίοπτη θέση στη νεοελληνική πε­ ζογραφία. Λ. Εξαρχοπούλου

Δ ιά δ ο χ ο ς τ ο υ Γ. Μ α ρ ή ; Είναι παλιά η αγάπη του Ανδρέα Αποστολίδη για την αστυνομική λογοτεχνία. Μεταφραστής άνω των 30 βιβλίων και έ­ γκριτος μελετητής του αστυνομικού μυθιστορήματος, ειδικότερα του Ρέιμοντ Τσάντλερ και του Ντάσιελ Χάμετ. Στο πρώτο δικό του αστυνομικό μυθιστόρημα, το οποίο εμφανίζεται μετά τη μακρά σιωπή που ακολούθησε το «Έγκλημα στο Κολωνάκι», διακρίνεται ο θαυμασμός του στον Γιάννη Μαρή, ΑΝΔΡΕΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΙΔΗΣ αλλά και μια λεπτή Το χαμένο παιχνίδι ειρωνεία στο πο­ Αστυνομική νουβέλα λυσυζητημένο βι­ Αθήνα, Άγρα, 1995 Σελ. 143. Δρχ. 1.900 βλίο του τελευταί-

ου. Το δικό του «έγκλημα στο Κολωνάκι» το τοποθετεί λίγες μέρες μετά το πραξι­ κόπημα του ’67. Οι ένοικοι μιας πολυκα­ τοικίας στην οδό Ηροδότου ανακαλύ­ πτουν απαγχονισμένο στο διαμέρισμά του έναν από τους συγκατοίκους του, στην κηδεία του οποίου είχαν παραστεί λίγο καιρό πριν. Τα αίτια (πολιτικά; οικο­ νομικές δοσοληψίες;) αναλαμβάνει να λύσει ο αξιωματικός του τοπικού α­ στυνομικού τμήματος. Ο συγγραφέας, που ταυτοχρόνως βρίσκει την ευκαιρία να θίξει τα ήθη της προχουντικής «καλής κοινωνίας», προσφέρει ένα θαυμάσιο κείμενο, με λιτή διατύπωση και καλοστη­ μένη λογική εξέλιξη. Αξίζει να διαβαστεί για την ωραία ατμόσφαιρα και την πρωτο­ τυπία του να είναι ελληνικό ενώ είναι α­ στυνομικό. Ευρηματικό το εξώφυλλο με τη σκοτεινή οδό Πανεπιστημίου. Δ. Ρουμπούλα

Ο ι μ υ σ τ ικ έ ς δ υ ν ά μ ε ις τω ν π ρ α γμ ά τω ν

I Λ α ϊκ ά π ρ ο ά σ τια Δεκατρία πεζά κείμενα, αναφερόμενα. στον κόσμο των δυτικών συνοικιών της Αττικής και στην κουλτούρα του, έρχο­ νται να μας ξαναθυμίσουν το κλίμα της πρώτης συλλογής διηγημάτων του Γ. Δενδρινού «Χαιρετίσματα από το Νότο». Μολονότι και εδώ κυριαρχεί το έντονα φολκλορικό στοιχείο, το υλικό του ο συγγραφέας το χειρίζεται κυριολεκτικά με μαεστρία, και πουθενά δεν διαφαίνεται καν η τόσο συχνά εμφανιζόμενη στους νέους πεζογράφους τάση για με­ λό, που τόσο πολύ τους μεθά και τόσο βαθιά τους «συναρπάζει». Ο Δενδρινός διεξέρχεται την «πραγματική πραγματι­ κότητα» του κόσμου που έχει ζήσει και με τον οποίο έχει ζυμωθεί· γι’ αυτό και δεν κατεφεύγει σε «κατασκευές» και «ε­ πινοήματα» - ανπθέτως, καταθέτει τα βιώματά του μαχόμενος υπέρ της γνη­ σιότητας και υπερασπιζόμενος την αυθεντικότητα ενός κόσμου υπαρκτού, σφύζοντος, καθό­ λου «μυθικού». Θαυμάσιο βιβλίο. ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ Γ ι . Κεντοωττίο κεντρωτης

Ένα πακέτο άρωμα Αθήνα, Κέδρος, ΐελ. 296 Δ 31995 300

Η Β. Θεοδώρου, με λίγες και απλές κουβέντες, φωτι­ σμένες από την ποίηση του αυθε­ ντικού αισθήματος, απαντάει με τη νουβέλα αυτή στο «Για ένα δικό σου δωμάτιο», ανασυστήνει τους μαι­ άνδρους της γυναι­ κείας ψυχής, τους λαβύρινθους όπου υπνώττει το όνειρο και η επανάσταση, ΒΙΚΤΩΡΙΑ ΘΕΟΔΩΡΟ)' η προσδοκία του προσωπικού χρό­ ΓΑΜΗΛΙΟ ΔΩΡΟ [ νου, χώρου, της αυτόνομης, δικαιω­ μένης γυναικείας ύπαρξης. Οι μυστικές δυνάμεις των πραγμάτων συνεργούν για να βοηθήσουν στην ανάδυση της νέας α­ τομικότητας της ηρωίδας: ένας πίνακας του Matisse θα της χαρίσει τη χειροπια­ στή ελευθερία της από τις κάθε λογής συμβάσεις, αφού πρώτα την έχει προ­ στατέψει επί σειρά ετών από τη νάρκω­ ση του νου και της καρδιάς. Στον ψιλοκεντημένο λόγο της συγγραφέως διαγρά­ φονται οι μικροί κι οι μεγάλοι αγώνες ό­ λων των γυναικών, για έναν κόσμο καλύ­ τερο, για μια θέση σ’ αυτό, για μια γωνία, μια λέξη όπου ν’ ακουμπάνε το περίσ­ σευμα της αγάπης και να χαίρονται. Μια νουβέλα επαναστατικά ποιητική. ΒΙΚΤΩΡΙΑΘΕΟΔΩΡΟΥ Γαμήλιο δώρο

Τ. Δημητρούλια

Α π ε ικ ο ν ίζ ο ν τα ς τ η λ α ϊκ ή ψ υχ ή Η τριλογία του Η. Λεφούση καταγράφει την ιστορία των χωρικών του θεσσαλικού κάμπου από τις αρχές του αιώνα ώς το τέλος του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Σε πρώτο πλάνο, εμφανίζονται οι μεγά­ λες μάζες των χωρικών και οι ζωές των ηρώων του μυθιστορήματος - ποταμού φωτίζουν τα περιγράμματά τους.

Μόλις Κνήορρησαν

Με το ύφος εντε­ λώς προσωπικό, ο Τόμοι 3 Η. Λεφούσης αντι­ Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1995 γράφει το λαϊκό λό­ Σελ. 440,455,488 Δρχ. 3.500 έκαστος γο, συνοδεύει τα πρόσωπα στη σκληρή καθημερινότητα και τους αγώ­ νες τους για μια ανθρώπινη ζωή, αποθα­ νατίζει τη λαϊκή ψυχή και την αγιοποιεί. Οι Χωρικοί αποτελούν ορόσημο στη δουλειά του συγγραφέα, κατάληξη μιας μακριάς και γόνιμης πορείας. Τ. Δημητρούλια

Ν υ χ τ ό β ιε ς υ π ά ρ ξε ις Στις σελίδες των «Νυχτοτροπισμών» ξε­ τυλίγεται ένας κόσμος μπουκοφσκικών προδιαγραφών. Πρόκειται για μια συλλογή από μικρά πεζά που «μυρίζουν μπαρ» και «στάζουν ουίσκι». Οι πρωτα­ γωνιστές είναι αποτυχημένοι κι όμως ευαίσθητοι θαμώνες καταγωγίων, νυχτόβια πλάσματα και συγχρόνως ευά­ λωτα. Περιγράφονται οι παρενέργειες των θλιβερών ερώτων, τα παρεπόμενα της πλήξης και οι συνέπειες των αλλε­ πάλληλων απογοητεύσεων. Η αφορμή έχει πάντοτε μια ρεαλιστική αφετηρία αλλά στην πορεία η διήγηση α­ πογειώνεται και φθάνει σε σουρεαλιστι­ κά ύψη. Ο Μιχάλης Μπέκας αφηγείται με ποιητική και υπο­ βλητική δύναμη ΜΙΧΑΛΗΣ ΜΠΕΚΑΣ χειρίζεται με μα Νυχτοτροπισμοί στοριά τη μεταφο Αθήνα, Στοχαστής, 1995 ρά και ξέρει να δη Σελ. 48. Δρχ. 1.000 μιουργεί ατμό σφαίρα. Στα σύντο­ ΜΙΧΑΛΗΣ,ΜΠΕΚΛΣ μα πεζά του, η έκ­ φραση αποκτά ε­ σωτερικότητα, βά­ θος και ουσία. Ν Υ Χ Τ Ο Τ Ρ Ο Π ίΣ Μ Ο ί Οι «Νυχτοτροπισμοί» είναι παρα­ βολές για όλους ό­ σοι αγάπησαν χω­ ρίς ν’ αγαπηθούν, για όσους ερωτεύθηκαν χωρίς αντα­ πόκριση και δεν α­

*

Μόλις Κυκλοφόρησαν

παίτησαν ποτέ έστω και μια στοιχειώδη αποζημίωση. Γι’ αυτούς που άξιζαν ν’ α­ γαπηθούν και δεν το κατόρθωσαν. Ν. Κώτσιου

Κ ο μ ψ ό ς λ υ ρ ισ μ ό ς Μια ανθρωπο-γεωγραφία συναισθημά­ των επιχειρεί ο Βασίλης Παπάς στο «Ντοκυμανταίρ». Τόποι που άφησαν ανε­ ξίτηλα τα σημάδια --------------------------- τους πάνω στην ψυχή του, εικόνες ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΑΠΑΣ Ντοκυμανταίρ και παραστάσεις α­ Αθήνα, Δελφίνι, 1995 νεξάλειπτες. Πρω­ Σελ. 56. Δρχ. 1.000 ταγωνιστεί το μακε--------------------------- δονίτικο τοπίο (ο ί­ διος είναι γεννημέ­ νος στην Έδεσσα) με την τραχειά του α­ θωότητα και την αγνή του γοητεία, πρω­ ταγωνιστεί επίσης η ιταλική τοπιογρα­ φία, που τη βίωσε και τη σπούδασε. Οι νύμφες της Μακεδονίας συνυπάρ­ χουν με τις αναγεννησιακές Μαντόνες στα σύντομα μικρά πεζά του Βασίλη Πα­ πά, που ξέρει να χειρίζεται τη μικρή φόρ­ μα με ξεχωριστή δεξιοτεχνία. Ποιητικοί απόηχοι και λυρικές απογειώσεις κο­ σμούν τις γεωγραφικές αυτές σπουδές, που δεν εξαντλούνται στην πρώτη ανά­ γνωση παρά ανοίγουν δρόμους για πολ­ λαπλές προσεγγίσεις. Αν και το τυπικό ντοκυμανταίρ στερείται γενικά έντονου συναισθήματος, αυτό ε­ δώ βρίθει κομψού λυρισμού κι εντυπω­ σιάζει με την αυθεντικότητα και τη γνη­ σιότητά του. Πρόκειται για θραύσματα λόγου που λάμπουν, για χρωματιστές ψηφίδες ενός υποθετικού πίνακα. Ν. Κώτσιου

«Ζω ή ε ίν α ι, θ α π ε ρ ά σ ε ι...» Ίσως, ίσως δεν θα μπορούσε να κατα­ γράφει τόσο απαισιόδοξα και σαρκαστι­ κά η πορεία του σύγχρονου και μαζικοποιημένου ατόμου, όσο στο δυνατό πυκνογραμμένο κείμενο του Νίκου Πετρόπουλου.

Διαβάζοντας κάθε σελίδατου, μέσα αΝΙΚ^ΣδόΠς^ ς Λ0Σ πό την εσωτερική Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1995 διαδρομή του ήΣελ, 177. Δρχ. 2.600 ρωα προς το τέλος διαισθάνεσαι το δι- — κό σου τέλος και ταυτόχρονα το τέλος της Ιστορίας του ανθρώπου. Το βιβλίο θέτει έντονα το υπαρξιακό πρόβλημα του σύγχρονου ανθρώπου στην πιο α­ κραία του μορφή. Τα μαζικοποιημένα άτομα ζούμε σε πό­ λεις «ιδρύματα» και καθώς τίποτε δεν μπορεί να διαταράξει την ισορροπία του μηδενός μέσα στην οποία ακροβατούμε, γλιστρούμε στον πυρήνα της παντοτινής ανυπαρξίας. Μάταια κανείς αναζητά μέσα από τις γραμμές του βιβλίου την οδό της δια­ φυγής. Ο Νίκος Πετρόπουλος προτείνει την υπομονή αντί για την ελπίδα, την παραί­ τηση από την αναζήτηση. Τολμήστε να διαφωνήσετε. Είναι απα­ ραίτητο. Α. Κοντακίδης

Χ α μ έ ν ε ς σ χ ο λ ικ ές α γ ά π ες Ένα βιβλίο που αναπλάθει τις παιδικές μας μνήμες με τον συναισθηματικό του λόγο. Αναμφίβολα αξίζει να διαβαστεί από μι­ κρούς μαθητές, αλλά και από ενήλικους για να θυμηθούν τις χαμένες σχολικές τους αγάπες. Μας μεταφέρει στην ατμόσφαιρα του δημοτικού σχολείου Ραφήναςτου 1930. Αναχρονιστική παιδεία, αυταρχική συμπεριφορά δασκάλων, φτώχεια και μιζέρια στο χωριό, πολιτιστική δραστηριό­ τητα ανύπαρκτη. Μέσα στον κυκεώνα των αντιφάσεων και των συγκρούσεων οι δροσερές συναι­ σθηματικές ανησυχίες των παιδιών, η μόνη αναλαμπή στη μίζερη ζωή του χωΡιού· ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗΣ Κι αυτό όμως το Ηαγάπη πάει σχολείο διακριτικό παιδικό Αθήνα, Σίγμα, 1995 Σελ. 93. Δρχ. 1.800 ειδύλλιο του Πέ­

τρου και της Μερσίνας δεν βρίσκει τον τρόπο να εκπληρωθεί, υποχωρώντας στον φόβο και το δισταγμό της συντηρη­ τικής κοινωνίας του χωριού. Α. Κοντακίδης

Ν ε α ν ικ ή α ν α ζή τη σ η Στο πρώτο μυθιστόρημά του ο Λένος Χρηστίδης περιγράφει τα έργα και ημέ­ ρες μιας παρέας τεσσάρων νεαρών φί­ λων. Μια σειρά από επεισόδια που ε­ κτυλίσσονται σε έ­ ναν κόσμο νεανικό, μικροαστικό, αντρι­ ΛΕΝΟΣ ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ κό. Κεντρικό πρό­ σωπο ο Λάμπρος, ένας ρεπόρτερ χω­ ρίς ιδιαίτερες φιλο­ δοξίες, από την ο­ πτική γωνία του ο­ ποίου παρακο­ λουθούμε τα πε­ ρισσότερα επεισό­ δια, παλαιό και και­ νούρια, στη ζωή της παρέας. Η ο­ πτική γωνία όμως του Λάμπρου δεν παύει να υπονο­ μεύεται κατά δια­ στήματα από τον συγγραφέα, που σε διάφορα σημεία υποδηλώνει την ύπαρξή του και εκδηλώ­ νει μια διάθεση σαρκασμού, αυτοσαρκα­ σμού και ειρωνείας. Συχνά η αφήγηση διακόπτεται από μικρά, κινηματογραφι­ κά, θαρρείς, κομμάτια, σαν βινιέτες, που ιστορούν συνοπτικά τις παράλληλες ι­ στορίες των άλλων φίλων - ηρώων. Μέ­ σα από καθημερινά επεισόδια, κλισέ και λογοπαίγνια για τη ζωή των φίλων, η αφήγηση/καταγραφή μιας γενιάς ανανε­ ώνεται από τη φρεσκάδα και λόγου που ο συγγραφέας μοιάζει να συντάσσεται και ταυτόχρονα να υπονομεύει τη μακα­ ριότητα της γενιάς του. Λ. Εξαρχοπούλου

Μόλις Κυκλοφόρησαν

Ν ε υ ρ ώ δ ε ς κα ι γ λ α φ υ ρ ό

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Α π α γ ο ρ ε υ μ έ ν ε ς σ χ έ σ ε ις Με ύφος που θυμίζει έντονα την Ντυράς, η Φλερ Γέγκι πλάθει ένα μικρό αραβούρ­ γημα. Η νουβέλα της εξελίσσεται μέσα στην αποστειρωμένη ατμόσφαιρα των ελβετικών οικοτροφείων, όπου, παρ’ ό­ λες τις απαγορεύσεις και τα προληπτικά μέτρα, ανθίζουν παθιασμένες ερωτικές ιστορίες. Η ιδιότυπη φιλία δύο κοριτσιών που λειτουργούν συμπληρωματικά, οι διέξοδοι που ανακαλύπτουν οι έφηβες μαθήτριες για να απαλύνουν την κατα­ πίεση και τον αυταρχισμό, οι πα­ ρενέργειες μιας ΦΛΕΡ ΓΈΓΚΙ Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας αυστηρής διαπαι­ Μτφρ.: Νίκος Δομαζάκης δαγώγησης που ε­ Αθήνα, Χατζηηνικολή, 1995 Σελ. 96. Δρχ. 1.500 πιμένει να εθελο­ τυφλεί μπροστά στις ανθρώπινες α­ Φλερ Γέγκι νάγκες, όλα αυτά φτιάχνουν ένα γαϊτανάκι αισθη­ σιασμού και τρέ­ λας. Με κοφτερές προ­ τάσεις αστόλιστες και σύντομες, η συγγραφέας δημι­ Τα μακάρια χρόνια ουργεί μιαν ατμό­ της τιμωρίας σφαιρα επικείμε­ νου κινδύνου, ένα κλίμα αμφιβολίας και εκκρεμότητας. Χω­ ρίς προσφυγές στην τεχνική του ψυχο­ γραφήματος, η Φλερ Γέγκι φτιάχνει με καλοδουλεμένους σχεδιασμούς το περί­ γραμμα της παράνοιας που καραδοκεί και εντέλει εκδηλώνεται σαν καταιγίδα. Και είναι από τις λίγες φορές που η έκ­ φραση αποκτά την οξύτητα λεπίδας ο­ δηγώντας την ένταση στην κορύφωση. Δεν είναι τυχαίο που ο πολύς Ιωσήφ Μπρόντσκι αποφάνθηκε εγκωμιαστικά για «Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας».

I

Ν. Κώτσιου

Μόλις Κνχλοφόρηοαν

Ξεφευγοντας απο τα παραδοσιακά σχήματα του λατινοαμερικάνικου μα­ γικού ρεαλισμού, ο Francisco Coloane αναπτύσσει τον ολοδικό του τρόπο γραφής. Η πένα του, νευρώδης και γλαφυρή, περιχαρακώνει έναν κόσμο τραχύ και σκληρό, με αν­ θρώπους εξοικειωμένους με τη δυσκο­ λία και τον κίνδυνο. Οι ήρωές του, ά­ ντρες στη συντριπτική πλειοψηφία τους, είναι σκληροτράχηλοι καουμπόηδες της Νότιας Αμερικής, τυχοδιώκτες ναυτικοί που δεν πτοούνται με τίποτε, χαρακτή­ ρες που δεν έχουν μάθει να υποχωρούν και να παραδίδουν τα όπλα. Στα διηγήματα της «Γης του Πυράς» πε­ ριλαμβάνονται δείγματα μιας εξαίσιας τοπιογραφίας. Στην ανθρωπο-γεωγραφία του Coloane,ο χώρος και οι άνθρω­ ποι βρίσκονται σε κατάσταση συστοι­ χίας και αλληλοσυμπληρώνονται. Ο συγγραφέας διερευνά εκείνες τις ψυχι­ κές καταστάσεις, όταν η ρουτίνα της κα­ θημερινότητας καταργείται από την ει­ σβολή ενός στοιχείου νέου και απρόβλε­ πτου, που κάνει το μέλλον να φαντάζει α­ νησυχητικό και ακόμη πιο άδηλο απ’ όσο συνήθως φαίνεται. Η «Γη του Πυράς», παρόλο που ανδροκρατείται, σχεδόν εντελώς, τοποθετεί τη λογοτεχνία ξανά στο υψηλό της βάθρο, απ’ όπου έχει εκπέσει εδώ και κάμποσο καιρό. Ν. Κώτσιου

FRANCISCO COLOANE Γη του Πυράς Μτφρ.: Κρίτων Ηλιόπουλος Αθήνα, Opera, 1995 Σελ. 216. Δρχ. 2.700

Σ τη σ κ α κ ιέ ρ α μ ια ς ε π ο χ ή ς Ένα μυθιστόρημα για το σκάκι, όπου συνεχώς γίνεται λόγος για σκακιστικούς αγώνες, κλίμακες βαθμολογίας, τεχνι­ κές και τα πάντα περιστρέφονται γύΠΑΟΛΟ ΜΑΟΥΡΕΝΣΙΝΓΚ ρω από μια σκακιέβαριάντα του Λίνεμπουργκ ρα, ο παντελώς άΑθήνα, Γνώση, 1995 Σελ. 206. Δρχ.1.600

σ γρ το ο ιιε τ π τη ο

σχετος με τα της σκακιστικής τέχνης

αναγνώστης μπορεί να το θεωρήσει a priori βαρύ, δυσνόητο και βαρετό. Όποιος όμως κάνει τον κόπο να επισκεφτεί τις πρώτες μόλις σελίδες του έργου του Μαουρένσινγκ, όπου απλώς δια­ τυπώνεται το προς λύσιν αίνιγμα, αιχμα­ λωτίζεται από το κείμενο. Η πανέξυπνη πλοκή, τέλεια οργανωμένη, που δανείζε­ ται κάποιες τεχνικές της αστυνομικής λογοτεχνίας ενώ χρησιμοποιεί το σκάκι ως άξονα ψυχογραφίας και κοινωνιολο­ γικής ανάλυσης, παρασύρει τον ανα­ γνώστη προς το τέλος, την Κάθαρση. Τον οδηγεί αναπόδραστα στο σημείο ε­ κείνο όπου το σκάκι θυμάται, υπολογίζει και τιμωρεί όσους έπαιξαν στη σκακιέρα μιάς εποχής με ανθρώπινα πιόνια. Ένα γοητευτικό ανάγνωσμα. Τ. Δημητρούλια

Β ιβ λ ίο κό σ μ η μ α Με φόντο την Πράγα του 17ου αιώνα, ο Λέο Περούτς, Αυστριακός συγγραφέας εβραϊκής καταγωγής, αφηγείται συναρ­ παστικά επεισόδια από το βίο και την πο­ λιτεία πλούσιων και φτωχών. Οι δεκα­ τέσσερις νουβέλες που συνιστούν το βι­ βλίο είναι αυτοτελείς, υπάρχει όμως έ­ νας βασικός ιστός που τις διαπερνά και τις συνέχει όλες, ώ­ στε το συνολικό α­ ΛΕΟ ΠΕΡΟΥΤΣ ποτέλεσμα να μοιά­ Νύχτες κάτω από την πέτρινη γέφυρα ζει μ’ ενιαία μυθι­ Μτφρ.: Ιάκωβος Κοπερτί στορία. Ο συγγρα­ Επιμέλεια: Άννα Περιστέρη φέας, ορμώμενος Επίμετρο: Μπρίτα'Εκερτ Αθήνα, Πόλις, 1995 από στέρεες ρεαλι­ Σελ. 306. Δρχ. 3.500 στικές βάσεις, παί­ ζει με το τυχαίο, με το αναπόφευκτο και το παράλογο. Κάθε ιστορία ξεχω­ ριστά είναι συγχρό­ νως παραμύθι, πα­ ραβολή, αλληγορία κι όμως αφοπλιστι­ κά ανθρώπινη και πειστική. Είρων αλλά και φι­ λόστοργος απένα­ ντι στους πρωτα-

γωνιατέςτου, ο Λέο Περούς καταγράφει με νηφαλιότητα τα ανθρώπινα πεπρωμέ­ να και αποδέχεται την αναρχία της θε­ ϊκής βούλησης. Οι «Νύχτες κάτω από την πέτρινη γέφυρα» είναι ένα βιβλίο κόσμημα, ένα αληθινό παραμύθι σπά­ νιας γοητείας και καλαισθησίας, που κα­ θρεφτίζει την ανθρώπινη μοίρα και παρηγορεί με τρόπο στωικό. Αποτελεί, επί­ σης, ένα φόρο τιμής στους παλιούς κα­ λούς τρόπους της κλασικής (και, άρα, α­ ξεπέραστης) αφήγησης. Άψογη από κά­ θε άποψη και η μετάφραση του Ιάκωβου Κοπερτί. Ν. Κώτσιου

Ο ι π ν ε υ μ α τ ικ έ ς υ π α γ ο ρ ε ύ σ ε ις Φυσικά, δεν θα περίμενε κανείς από την Τζέιμι Σαμς διαμεσικό κανάλι, ψυχικό αρχαιολόγο και Ινδιάνα γιατρό θεραπεύτρια να γράψει μια κλασική νουβέλα. Παρά τις παροτρύνσεις της συγγραφέως στους αναγνώστες, να θεωρήσουν το βιβλίο της «Το τραγούδι του μεσο­ νυκτίου» νουβέλα, από τις πρώτες κιό­ λας σελίδες η ιστορία της ξετυλίγεται μέσα στο σιγοβράσιμο της ατομικής α­ ναζήτησης και της πλανητικής κρίσης. Με το άλλοθι μιας αδύναμης περιπετειώ­ δους νουβέλας προσπαθεί να κάνει πιο δημοφιλές το φαινόμενο των «πνευματι­ κών υπαγορεύσεων», που το θεωρεί αγ­ γελιοφόρο της μελλοντικής μας εξελι­ κτικής πορείας. Είναι η ιστορία κάθε γυναίκας και κάθε άνδρα που βγαίνει από το όχημα της ι­ στορίας και αφυπνίζεται σαν ένα εξελισ­ σόμενο πολυδιάστατο πλάσμα ξεπερνώντας τις ψυχικές αδυναμίες της μονοδιά­ στατης ύπαρξής του. Το βιβλίο θα διαβαστεί με βουλιμία από τους αναγνώστες που νιώθουν την υπο­ χρέωση για μια πολυδιάστατη ζωή!!

ΤΖΕΪΜΙΣΑΜΣ Το τραγούδι του μεσονυκτίου Μτφρ.: Δημήτρης Κουτσούκης Αθήνα, Καστανιάτης, 1995 Σελ. 205. Δρχ. 3.000

Α. Κοντακίδης

Τ α κ λ ε ιδ ιά κα ι η χ ρ ή σ η τ ο υ ς Ένας πρίγκιπας που γίνεται γάτος είναι το εύρημα του Σικελού συγγραφέα (1882-1945) για να στήσει αριστοτεχνικά ένα παιχνίδι. Από τη μια, ο πρίγκιπας με τη ματιά του γάτου βλέπει τον κόσμο και ελκυστικό και τρομακτικό. Απάτην άλλη, οι άνθρωποι γύρω του γίνονται όλο και πιο ανίσχυροι για να αντιμετωπίσουν την αθωότητα ενός ζώου. Με όπλα την παραδοξότητα και τα αλλόκοτα επεισόδια στην πλοκή, αλλά και τη συναρπαστική γραφή, ο συγγραφέας, χωρίς να το δη­ λώνει, βάζει στο στόχαστρο τους κώδι­ κες της συμπεριφοράς, την αλαζονεία του ανθρώπου, τη δουλοπρέπεια έναντι των ισχυρών. Και ακόμη, τη φτηνή φιλο­ σοφία, την επίφαση της επιστημοσύνης, την αντιστοιχία μεταξύ των πνευματικών αναγκών και των μέσων ικανοποίησής τους. Λέει ο Δόκτορας που έχει αναλάβει να θεραπεύσει τον πρίγκιπα από τη γατοποίηση: «Η συγκέντρωση τόσων κλειδιών (σ.σ. ο πρίγκιπας είχε κλέψει τα κλειδιά ενός ξενο­ δοχείου) στα χέρια --------------------------------------κάποιου που δεν Λ _ . , , ΟγατοςΝτιΜπαλάντσα διαθετει ούτε τη Μτφρ.: ΑλόηΣιδέρη σταθερή πρόθεση Εικονογράφηση: Μανώλης Χάρος ούτε την ικανότητα να τα χρησιμοποιή- --------------------------------------σει απεικονίζει την κατάσταση όχι λίγων ανθρώπων του και­ ρού μας, οι οποίοι κατακτούν τα κλειδιά της πιο ποικίλης γνώσης χωρίς καμιά πρόθεση να τα χρησιμοποιήσουν για τη σωτηρία της ψυχής». Την καλαισθησία της έκδοσης συμπληρώνουν θαυμάσιες εικόνες και πρωτογράμματα του γνω­ στού ζωγράφου Μανώλη Χάρου. Δ. Ρουμπούλα

Ά γγελος με μαύρα φτερά Έξι διηγήματα ενός σημαντικού Ιταλού πεζογράφου, του πολυβραβευμένου Αντόνιο Ταμπούκι. Ο «Μαύρος Άγγελος» είναι διηγήματα παράξενα· ο Άγγελος με τα μαύρα φτερά παρεμβαίνει σε όλες τις ιστορίες καταλυτικά αλλάζοντας τον

Μόλις Κυκλοφόρησαν

ρου της διήγησης και την τύχη των η­ ρώων. Άγγελος - Δύναμη που πηγάζει μέσα από το μυστήριο του εαυτού μας με τρομακτική δύναμη επιβολής και αναμετριέται με τα ό­ νειρά μας και τους φόβους μας. Με μεγάλη διεισ­ δυτικότητα περι­ γράφει τη μοναξιά αλλά και την αποξέ­ νωση του ανθρώ­ που από το alter egoτου. Πρόσωπα χαμένα στο χρόνο, ζουν και ονειρεύονται μεταξύ φαντασίας και πραγματικότητας χωρίς ευκρινή όρια, αναζητώντας την ταυτότη­ τά τους μέσα από παλιές συνήθειες και καινούριες εμπειρίες. Ιδιαίτερη νοσταλγία για τη δεκαετία ’40’50, επιστροφή στα χρόνια της αθωότη­ τας και αναζήτηση χαμένων ευκαιριών. Β. Σπάθή

ΑΝΤΟΝΙΟ ΤΑΜΠΟΥΚΙ Ο Μαύρος Άγγελος Διηγήματα Μτφρ.: Τότα Κονβερτίνο Αθήνα, Εστία, 1995 Σελ. 160. Δρχ. 2.100

ΠΟΙΗΣΗ Ισ τ ο ρ ία ς έ ρ ω ς Τα φθινοπωρινά χρώματα και η φθινο­ πωρινή διάθεση δεσπόζουν στην ποιητι­ κή συλλογή του Γιάννη Κυριόπουλου. Τρεις είναι οι βασικοί άξονες της προ­ βληματικής του: ο Έρωτας, ο Χρόνος, η Ιστορία. Πάνω σ’ αυτόν τον καμβά κεντά ο ποιητής έχοντας γνώση και επίγνωση της ματαιότητας. «Καθ’ οδόν» βιώνει τη διάψευση και μαθαίνει να την υπομένει καρτερικά. _____________________ Επιβάτης σ’ ένα τρένο που διαρκώς ΠΑΝΝΗΚασοδ°όνΟΥΛΟΣ Αθήνα, Θεμέλιο, 1995 Σελ. 84. Δρχ. 1.250

επιστρέφει, παρατηρητής μια φθοράς αναμενόμενης

που έχει γίνει πιο οικεία, ψύχραιμος κι ό­ μως λυπημένος, ο ποιητής ζωγραφίζει με αρκετή ώχρα το σύμπαντου. Οι διατυπώσεις πυκνές και μεστές νοή­ ματος, εύγλωττα ελλειπτικές κι όμώς κρυστάλλινες για όσους συμμετέχουν στη συνωμοσία της ζωής και της ιστο­ ρίας, συνιστούν μια ευχάριστη έκπληξη για τους φίλους της ποίησης. Η ιδιαίτε­ ρη φροντίδα στη σημαίνουσα χρήση της στίξης έχει συμβάλει πολύ αποτελεσμα­ τικά όχι μόνο στη μουσικότητα αλλά κυρίως στη διάπλαση του νοήματος. Ν. Κώτσιου

Σ ε μαύρο φόντο

χαρτί ερμηνεύουν ενδεχομένως και τις «σκιές» του τίτλου. Ν. Κώτσιου

Φ ιλ ο π α ίγ μ ω ν π ο ιη τή ς

μαριος μαρκιδης

Ποιήματα με ημερομηνία λήξεως Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 Σελ. 64. Δρχ. 1.500

Μερικοί από τους ωραιότερους στίχους της τελευταί^ ,

„ ,

ας εσοδείας βρί­ σκονται κατατεθειμένοι στα «Ποιήμα­ τα με ημερομηνία λήξεως». Πρόκειται για μια έμμετρη προσωπική μυθολογία, για το βιβλίο που περιέχει τα ορόσημα και τους σταθμούς μιας πορείας, που φι­ λοδόξησε να εξερευνήσει τα μονοπάτια της φιλοκαλίας. Ο Μάριος Μαρκίδης, πλαστουργός ενός μαγευτικού ποιητικού κόσμου, αναμι­ γνύει τρόπους και εκφραστικά μέσα πα­ λιά και δοκιμασμένα, άρα εγγυημένης α­ ξίας. Μας ξεναγεί στα άδυτα της ευαι­ σθησίας και της τρυφερότητας χωρίς να καταντά υπέρμετρα λυρικός, μας οδηγεί σε τοπία φωτεινά και φωσφορίζοντα ό­ πως αυτά της παιδικής ηλικίας. Παράλ­ ληλα, επιχειρεί μια έξοδο από τον ερμη­ τισμό προηγούμενων συλλογών του και αποφασίζει να γίνει περισσότερο αποκα­ λυπτικός. Παίζει, επίσης, με την αναγνω­ στική επάρκεια του κοινού του, κάνο­ ντας ευρεία χρήση της ειρωνείας, όπως συμβαίνει άλλωστε με την επιλογή του ί­ διου του τίτλου. Δουλεμένα με μεράκι και στοργή, τα «Ποιήματα με ημερομηνία λήξεως» διακρίνονται για τη σπάνια ποιότητα που περικλείουν. Ν. Κώτσιου

Σκέψεις θανάτου στοιχειώνουν τη ΓΙΟΡΓΗΣ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗΣ Ανθρωποι και σκιές συλλογή αυτή. Η ο­ Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη, 1995 ριστική απουσία Σελ. 56. Δρχ. 700 και τα σημάδια της, οι οιωνοί του αμετάκλητου τέλους, η εγκατάλειψη και η παραίτηση συνθέ­ τουν ένα ζοφερό τοπίο. Κυριαρχούν έννοιες σχετικές με το θάνατο μαζί με αλγεινές ε­ ντυπώσεις, ενώ δί­ νει τον τόνο μια πι­ κρή απαισιοδοξία που μοιάζει να μην ανακουφίζεται με τίποτα. Ωραίες στιγμές της συλλογής αποτε­ λούν τα ποιήματα του «Φωτογραφικού αρχείου», όπου ακολουθείται ένας πα­ ραδοσιακός στιχουργικός τρόπος (πο­ λύ καλά αφομοιωμένος και δουλεμέ­ Έ ν α ς Π έ ρ σ η ς σ τη ν Ε λ λ ά δ α νος), για ν’ αποδοθεί η κατάσταση θλί­ ψης καθώς ξεφυλλίζει κανείς άλμπουμ Είναι η πρώτη συλλογή του Φερεϋντούν με παλιές φωτογραφίες. Η «παθολο­ _____________________ Φαριάντ, που γία» πάντως της φωτογραφίας καθεκυκλοφορεί στη αυτής (ανάκληση στιγμών παρελθοντιΦΕΡΕΥΝΤΟΥΝ ΦΑΡΙΑΝΤ , , Ουρανός χωρίς διαβατήριο ΧωΡα Μα9· Αποτεκών που έχουν φύγει ανεπιστρεπτί) ση­ Πρόλογος: Γιάννης Ρίτσος λείταί από ογδόντα μαδεύει ολόκληρη τη συλλογή. Οι αποΑθήναΥ"/ώση, 1995 ένα μικρά ποιήμα­ τυπωμένες μορφές στο φωτογραφικό Σελ. 56. Δρχ. 1.500 τα εμπνευσμένα α-

πό την παραμονή του Πέρση ποιητή στην Ελλάδα, μεταφρασμένα από τον ί­ διο. Αρχίζει με το δίστιχο «Φύτεψα λέξεις

νεκτίμητη προσφορά στα νεοελληνικά γράμματα. Γ. Κεντρωτής

στο χαρτί/Φύτρωσε ένα δέντρο με πλατιά φύλλα» και καταλήγει με το τετράστιχο «Πατρίδα μου είναι / Ένας ουρανός χω­ ρίς διαβατήριο / Χωρίς πύλη / Μπαίνω α­ πό τον αέρα».

Μ ια π ο λύπ τυ χ η π ν ε υ μ α τ ικ ή π ρ ο σ φ ο ρ ά

Ο Γιάννης Ρίτσος, που πρωτοδιάβασετη συλλογή το 1989, θεωρεί την ποίηση του Φαριάντ πυκνή, επιγραμματική, που τη διακρίνει απλότητα, ακρίβεια, καθαρό­ τητα. Ο Φαριάντ, που είχε το κουράγιο να μά­ θει καλά ελληνικά κάνοντας γνωστούς στο αναγνωστικό κοινό της Περσίας Ελύτη, Σινόπουλο, Βρεττάκο, Λειδαδίτη, αξίζει την προσοχή μας. Ν. Κώτσιου

ΜΕΛΕΤΕΣ Κ α λ β ικ ά Οι τρεις μελέτες του βιβλίου αυτού έρ­ χονται να συμβάλλουν τα μέγιστα στην εμβάθυνση στο έργο του Κάλβου και έρ­ χονται σε χρονική στιγμή κρίσιμη: τώρα που το ενδιαφέρον για τις «Ωδές», αλλά και για το λοιπό Έργο (ελληνικό και ιτα­ λικό) του μεγάλου Επτανησίου έχει ξα­ ναφουντώσει. Και οι τρεις συμβολές ξε­ κινούν από τις περί Ρητορικής ιδέες του Κάλβου και από το πώς ο ποιητής τις «ε­ φάρμοσε» στο Έργο του. Τα καλβικά μελετήματα του Κ.Γ. Κασσίνη εμπλουτί­ ζουν τις καλβικές σπουδές όχι μόνο με τη βαθύτητα των αναλύσεων και το εύ­ στοχο των παρατηρήσεων, που παρέ­ χουν, αλλά και με τη χάρη της λέξεως και με την κομψότητα της γραφής που τα συνέχουν και που στοιχειοθετούν ένα - πράγμα σπανιότατο στις μέρες μας κριτικό και δοκιμιακό κείμενο ενιαίο, ---------- :----------------άκρως απολαυστι­ Κ.Γ. ΚΑΣΣΙΝΗΣ Ητων προσφυών λέξεων κό. Η από πάσης αεφάρμοσις εις τα πράγματα πόψεως όμορφη Αθήνα, Χατζηνικολή, 1995 Σελ. 160. Δρχ. 2.100 έκδοση αποτελεί α­

Στο βιβλίο περιλαμβάνονται οι θέσεις και οι κρίσεις του διευθυντή της «Νέας Εστίας» Ε. Ν. Μόσχου, για την πολύ­ πλευρη πνευματική προσφορά του ακα­ δημαϊκού, πεζογράφου και κριτικού της λογοτεχνίας, Πέ­ τρου Χάρη. Πρόκει­ Ε.Ν. ΜΟΣΧΟΣ ται για περιεκτικά Πέτρος Χάρης, μια κριτικά κείμενα που πολύπτυχη πνευματική μορφή έχουν δημοσιευθεί Αθήνα, Αστήρ, 1995 κατά καιρούς στη Σελ. 190. Δρχ. 1.800 «Νέα Εστία» και στην εφημερίδα «Καθημερινή», τα οποία ο κ. Μόσχος διεμόρφωσε κατάλ­ ληλα, ώστε να εντα­ χθούν στην ενότη­ τα ενός βιβλίου. Ο κ. Ε.Ν. Μόσχος , με τη γνωστή δοκιμιογραφική δεξιοτεχνία του, πέτυχε να μας δώσει την ουσία και τη δύνα­ μη της πεζογραφικής παραγωγής και της κριτικής ευθυβολίας του Πέτρου Χάρη και μάλι­ στα με μια ακριβόλογη αμεσότητα που ελκύει και διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέ­ ρον του αναγνώστη. Δ. Κωστίδης

Χ ω ρ ίς ψ ε υ δ α ισ θ ή σ ε ις Η παιδική λογοτεχνία σήμερα αποτελεί έναν αυτόνομο κλάδο της λογοτεχνίας μας με ξεχωριστές μορφωτικές και αι­ σθητικές δυνατότητες για την αγωγή των παιδιών. Ανάλογη εξέλιξη έχει ση­ μειωθεί και στην έρευνα και τη μελέτη της με διάφορες προσεγγίσεις.

Η Λότη Πέτροβιτς ΛΟΤΗ ΠΕΤΡΟΒΓΓΣ είναι πολύ γνωστή ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Όπως και στ’αηδόνια και καταξιωμένη Για την παιδική λογοτεχνία συγγραφέας παιδι­ χωρίς ψευδαισθήσεις Αθήνα, Πατάκης, 1995 κών βιβλίων, που έ­ Σελ. 208. Δρχ. 2.500 χει ασχοληθεί και με τη μελέτη της παιδικής λογοτεχνίας, αλλά και έχει επά­ ξια αντιπροσωπεύσει τη χώρα μας σε διεθνείς κινήσεις και συναντήσεις για την παιδική λογοτεχνία. Στο βιβλίο της αυτό καταθέτει χωρίς ψευδαισθήσεις τις πολύ ενδιαφέρουσες προσωπικές της απόψεις για τη σημερι­ νή αξία τής παιδικής λογοτεχνίας και με­ ταφέρει απόψεις από διεθνή συνέδρια και προβληματισμούς για το ρόλο των παιδικών λογοτεχνικών βιβλίων. Εξετά­ ζει θέματα που αφορούν το παραμύθι, την πεζογραφία για παιδιά και νέους, το ρεαλισμό στα παιδικά βιβλία, τη σχέση παιδικής λογοτεχνίας, και οικολογίας, τα παιδικά περιοδικά κ.ά. Οι απόψεις και οι μαρτυρίες της Λ.Π. - Α. αποτελούν υλικό για προβληματισμό και περαιτέρω έρευνα, των θεμάτων της παιδικής λογοτεχνίας., ακριβώς γιατί προέρχονται από έναν ειδικό. Κ. Μαλαφάντης

Π ο ρ τ ρ έ τ ο π ο ιη τή Πρόκειται για το κείμενο της διάλεξης που δόθηκε από τον Κώστα Τσιρόπουλο στο Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο του Δήμου Θεσσαλονίκης, το Φεβρουά­ ριο του 1994. Ο Βαφόπουλος, Βορειοελλαδίτης ποιη­ τής, εκδίδει το 1931 την πρώτη του συλλογή «Τα ρόδα της Μυρτάλης» και α­ κολουθεί η «Εσθήρ» και η «Προσφορά». Μεταπολεμικά εξέδωσε τις συλλογές «Η προσφορά και τα αναστάσιμα», «Το δά­ πεδο», «Η μεγάλη νύχτα και το παρά­ θυρο» και τέλος το «Επιθανάτια και σάτι­ ρες». Μέσ’ από τους στί­ ΚΟΣΤΑΣ ΤΣΙΡΟΠΟΥΛΟΣ χους των ποιημά­ Ο ποιητικός νους του των του περνάει με Γ.Θ. Βαφόπουλου Αθήνα, Ευθύνη, 1995 ύφος μοναδικό ο έ­ Σελ. 52. Δρχ. 500 ρωτας και ο θάνα­

τος, το καλό και το κακό, η μοναξιά και η αγάπη. Ο Κώστας Ε. Τσιρόπουλος, βα­ θύς γνώστης της αρχαίας και νέας ελλη­ νικής γραμματείας, ρίχνει φως στις εσώ­ τερες πτυχές του έργου του Βαφό­ πουλου, τον οποίο χαρακτηρίζει ως ποι­ ητή μεταφυσικό (με την αριστοτελική έν­ νοια του όρου), ποιητή τραγικό όσον α­ φορά την αναζήτηση του Θεού, ποιητή της στοχαστικής καρδιάς και της ύπαρ­ ξης. Ακόμα, ποιητή που με την πολυδύ­ ναμη αυστηρότητα της γλώσσας πρό­ σφορε ανεπανάληπτο κατόρθωμα αλή­ θειας, ομορφιάς και αξιοπρέπειας. Οσοι δεν είχαν την τύχη ν’ ακούσουν τη διάλεξη, αξίζει να την απολαύσουν δια­ βάζοντας το μικρό αυτό βιβλιαράκι. Ν. Κώτσιου

Μ α ν ό λ η ς Α ν α γ ν ω σ τά κ η ς Άκρως ενδιαφέρον μελέτημα ενός πα­ θιασμένου, απ’ ό,τι αποδεικνύεται, με το έργο του Μανό­ λη Αναγνωστάκη Ιταλού μελετητή, V IN C E N Z O O R SIN A που προσπαθεί να ερμηνεύσει το σύΟ Στόχος και η σιωπή μπαν του ποιητή μέσω ενός ακατάπαυστου διαλόγου με τους στίχους του ποιητή. Ο λό­ γος και η σιωπή πρωτίστως, αλλά και τα εμπράγματα αντικρύσματά τους τόσο στον ποιητικό κόσμο όσο και στην π ραγματικότητα της πολιτικής - κατά πρώτο λόγο της Αριστερός - που τροφοδοτεί με υλικό τον ποιητικό κόσμο, είναι τα ερμηνευτικά εργαλεία του Orsina, προκειμένου να α­ νοίξει τις πόρτες του έργου - κυρίως του ύστερου Αναγνωστάκη, του τόσο ερμητικού. Κριτική ματιά κοφτερή,εύ­ στοχη άμα και καλλιεπής, που προδιαθέ­ τει τον αναγνώστη να απολαύσει καταVINCENZO ORSINA Ο στόχος και η σιωπή Εισαγωγή στην ποίηση του Μ. Αναγνωστάκη Μτφρ.: Αυγή Καλογιάννη Αθήνα, Νεφέλη, 1995 Σελ. 152. Δρχ. 1.800

Μ

νοήσεις κωδίκων, κλείδες ενοράσεων και ανατροφοδοτήσεις μηχανισμών της ars poetica ενός κορυφαίου ανθρώπου της ποίησης. Γ. Κεντρωτής

ΔΟΚΙΜΙΑ

Η μ ετάφ ρα σ η ω ς δ υ ν α μ ικ ή δ ιε ρ γ α σ ία ------------------------------------ΠΕΡΙΚΛΗΣ νταλτας Δοκίμια διδακτικής της μετάφρασης Αθήνα, Επικαιρότητα, 1995 Σελ. 234. Δρχ. 2.600

-------------------------------------

την πολύχρονη και ουσιαστική ενασχό­ λησή του με το αντικείμενο. Ο συγγρα­ φέας θέτει τις βάσεις για ένα γόνιμο προβληματισμό σχετικά με τη μετάφραση ως διδακτή επικοινωνιακή πράξη, ως δυναμική διεργασία κοινωνικά προσδιο­ ρισμένη, οριζόμενη παράλληλα από τις ιδιαιτερότητες των ζωντανών ανθρώπων που συμμετέχουν σ’ αυτήν. Τα δοκίμια συνδυάζουν τις πρακτικές πληροφο­ ρίες, για τις σπουδές μετάφρασης στην Ελλάδα λόγου χάρη, με θεωρητικές επε­ ξεργασίες σχετικά με το κείμενο και συγκεκριμένες παραδειγματικές αναλύ­ σεις και προτάσεις. Το βιβλίο απευθύνεται σε άτομα με υπο­ δομή στις «επιστήμες της μετάφρασης» και συμβάλλει σε μια διαφορετική αντι­ μετώπισή της - ας μην ξεχνάμε ότι στη χώρα μας η μετάφραση εξακολουθεί να θεωρείται σε μεγάλο βαθμό ως απλό α­ ποτέλεσμα ταλέντου. Τ. Δημητρούλια

Σ κ έ ψ η κα ι φ ιλ ο κ α λ ία Ο Φάουστο ΜελλόΦΑΟΥΣΤΟ ΜΕΛΛΟΤΙ τι - ένας από τους Γραμμές σπουδαιότερους Εισαγωγή - Μτφρ.: Μαρία Σπυριδοπούλου εκπροσώπους του Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1995 κινήματος της αφηΣελ. 96. Δρχ. 1.400 ρημένης τέχνης στην Ιταλία - εκτός από γλύπτης είναι και συγγραφέας. Έχει δημοσιεύσει ποιήματα, δοκίμια και αφορισμούς. Η παρούσα έκδοση είναι μια επιλογή αφορισμών γραμ­ μές στο χώρο με τα γλυπτά του και γραμμές στο τε­ τράδιο με τις σκέ­ ψεις του. Μια σειρά παρατηρήσεις γενικού χαρακτήρα γύρω από αλήθειες ηθικού περιεχομένου. Επίσης, ρήσεις περί τέχνης και αισθητι­ κής, σημειώσεις προσωπικού χαρακτή­ ρα, αφηγήσεις αντλημένες από το πα­ ρελθόν, αναμνήσεις και αναπολήσεις της παιδικής ηλικίας, στοχασμοί πάνω στο θάνατο και τη μοναξιά συνθέτουν έ­ να κείμενο, όπου συνυπάρχουν η υφολογική απλότητα και ο βαθύς προβληματι­ σμός. Πρόκειται για ένα βιβλίο που συνδυάζει τη βαθιά πνευματικότητα με την κριτική οξυδέρκεια, καθώς φωτίζει τις διάφορες πλευρές της ανθρώπινης ζωής. «Ο νέος σκέπτεται, ο γέρος ξανασκέπτεται», αποφαίνεται χαρακτηριστικά ο Μελλότι. Ν. Κώτσιου

Μ&ΙζΚνχίοψψΙΜν

Τα έξι δοκίμια για τη μετά φ ρ ασ η και τη δ ιδ ασ κα λία τ η ς που _ ,. κα τα θ ετε ι ο Π. Νταλτας αντανακλούν

—

Α ε ν ά ω ς ε π ίκ α ιρ ο Πρόκειται για κείμενο που δημοσιεύθηκε το 1733 στο Άμστερνταμ και αποδίδε­ ται στον Jonathan Swift, τον μεγάλο αυτό μυθιστοριογράφο, λιβελλογράφο, δοκιμιογράφο και ποιητή, που δεν έχανε ποτέ την ευκαιρία να καυτηριάζει με την πένα του τα πολιτικά ήθη της εποχής του. Το παρόν φυλλάδιο θέτει με τρόπο σατι­ ρικό ένα καίριο ε­ ρώτημα: Πρέπει να (Κείμενο αποδιδόμενο στον) JONATHAN SWIFT εξαπατάς το λαό Ητέχνη της πολιτικής ψευδολογίας Μτφρ : ΑλόηΣιδέρη

ί

Κ

νιΠ Τ„ κπ λή

τ „...

Υια το καλ0 τ ο υ ’ Πολιτική ψευδολοΧ

vi a elvcu, κατά το

συγγραφέα, η τέχνη να υποβάλεις στο λαό σωτήρια ψεύδη έχοντας όμως αγα­ θές προθέσεις. Ο ψευδολόγος διασφα­ λίζεται λαμβάνοντας τα κατάλληλα μέ­ τρα: να προνοεί ώστε να μην υπόκεινται τα ψέματά του σε κανενός είδους επα­ λήθευση- να μην υπερβαίνει ποτέ τα ό­ ρια του αληθοφανούς- να ποικίλλει την απάτη επ’ άπειρον ιδρύοντας μέχρι και «Ψευδολογικές Εταιρείες». Όλα αυτά κρίνονται απαραίτητοι όροι - ειρωνικά πάντοτε - για την εκπαίδευση του «Ηγε­ μόνα». Απ’ αυτή την άποψη, η «τέχνη της πολιτι­ κής ψευδολογίας» παραπέμπει με τρόπο εύθυμο στα μαθήματα του Μακιαβέλι. Πάντως, πραγματικός συγγραφέας της εν λόγω πραγματείας αποδείχθηκε εκ των υστέρων ο John Arbuthnot, γιατρός της βασίλισσας Άννας και Σκώτος σατι­ ρικός συγγραφέας, φίλος του Swift. Ν. Κώτσιου

ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ Β α σ ικ έ ς ο ικ ο λ ο γ ικ έ ς γ ν ώ σ ε ις Η βαθιά συνειδητοΝ.Σ. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗΣ ποίηση της οικολογι­ Οικολογία Εισαγωγή στη μελέτη κής κρίσης, που είναι του περιβάλλοντος δυνατόν να οδηγή­ Αθήνα, Πατάκης, 1995 σει σ’ έναν μετασχη­ Σελ. 216. Δρχ. 3.600 ματισμό της ανθρώ­ πινης σκέψης για έ­ ναν άλλο τύπο Ανάπτυξης, απαιτείται πρώ­ τιστα να περνά μέσα από βασικές γνώσεις. Γνώσεις για τις αρχές που διέπουν την επι­ στήμη της Οικολογίας, τη δομή και την εξέ­ λιξη των οικοσυστημάτων, τον τρόπο λει­ τουργίας τους και τις σχέσεις που ανα­ πτύσσονται μεταξύ των στοιχείων τους. Το συγκεκριμένο βιβλίο ασχολείται μ’ όλα αυτά. Δίχως δε να χάνει στο ελάχιστο την επιστημονικστητάτου, είναι προσιτό και από ένα ευρύτερο αναγνωστικό κοινό! Γ. Παπαδάτος

Π ερ ιβ ά λλο ν και σ ύγχρονη π ρ α γμ α τικό τη τα Πολύ σημαντικά κεί­ μενα - τα περισσό­ τερα ειδικών επιστη­ μόνων του Πανεπι­ στημίου Αιγαίου περιέχει το συγκε­ κριμένο βιβλίο. Κεί­ μενα, τα οποία με τις ουσιαστικές τους προσεγγίσεις, απο­ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ τυπώνουν με ρεαλιΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ σπκό λόγο, δίχως ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ ΤΟΥ 2000 καταστροφολογία και πεσιμισμό, τα υπάρχοντα προβλή­ ματα του οικολογι­ κού περιβάλλοντος που είναι απστοκα της σύγχρονης τε­ χνολογικής και πολι­ τισμικής εξέλιξης. Τα θέματα είναι θεωρητικά, για την περι­ βαλλοντολογία ως επιστήμη, τη φύση γενι­ κότερα και τα οικοσυστήματα και περισσό­ τερο πρακτικά - που αφορούν και την ελ­ ληνική πραγματικότητα - για την πολιτική διαχείρισης του περιβάλλοντος και της ε­ νεργειακής κρίσης, τον τουρισμό, τις θα­ λάσσιες μεταφορές, τις περιβαλλοντικές σπουδές και τη σχέση οικολογίας και Ορθοδοξίας. Ετσι, η επιστημονική γνώση συνταιριασμέ­ νη μ’ έναν εύληπτο - από κάθε αναγνώστη - λόγο, δίνει προϋποθέσεις όχι μονάχα μιας σωστής ενημέρωσης, αλλά και μιας άλλης εξελικπκά σημαίνουσας ιδεολογι­ κής στάσης απέναντι στα περιβαλλοντικά προβλήματα. Γ. Παπαδάτος

ΤΜΗΜΑ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟΥΑΙΓΑΙΟΥ Οικολογία και Περιβάλλον στην Ελλάδα του 2000 Επιμ. κειμένων: Ν.Σ. Μάργαρης Αθήνα, Φιλιππότης1995 Σελ. 228. Δρχ. 2.800

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ Π ο ιο ς ε ίν α ι ο κ. Γ κ ο υ ρ τ ζ ίε φ ; Μεσαίας, προφήτης, μυστικιστής; Ουδείς μέχρι τώρα έχει κατορθώσει να δώσει ένα σαφή χαρακτηρισμό σ’ αυτό

το

αμφιλεγόμενο

πρόσωπο, τον Γεθ,μάμα^ονΓκου^ζίεφ ωργίΟ Γκουρτζίεφ, Μτφρ.: Αρ. Σπάρταλη παρότι έχουν πεΑθήνα,Χατζηνικολή, 1995 , Σελ. 123. Δρχ. 2.100 ρασει περισσότερα από τριάντα χρόνια — από τον θάνατό του. Ούτε ο Φριτς Πήτερς φωτίζει όλους όσοι θα περίμεναν ενδεχομένως μιαν απάντηση. Θα έλεγε κανείς πως ούτε καν το επιχειρεί, επιμένοντας απλώς στην επιβεβαίωση του τίτ­ λου που έδωσε στο βιβλίο του: «Θυμά­ μαι τον Γκουρτζίεφ». Έτσι αφήνει τη μα­ τιά του να περιπλανηθεί στην προσωπι­ κή ζωή αυτού του... περίεργου ανθρώ­ που, μέσα από τις προσωπικές του μνή­ μες, μέσα από τις απεγνωσμένες, μερι­ κές φορές, προσπάθειές του να τον συναντήσει, αλλά και τις συνομιλίες που είχε μαζί του. Σκιαγραφεί σιγά σιγά αυτή τη φιγούρα, έτσι όπως ο ίδιος την έζησε και την κατανόησε, για να φτάσει στην τελευταία μόλις σελίδα να παραδεχτεί πως ο «Γκουτζίεφ εφάρμοζε την αγάπη με έναν τρόπο που είναι άγνωστος σε ό­ λους σχεδόν τους ανθρώπους: χωρίς ό­ ρια». Π. Κρημνιώτη

ΙΣΤΟΡΙΑ Π ε ρ ί τ η ς ισ το ρ ία ς τω ν τε χ ν ικ ώ ν Όποιος πιστεύει ότι οι τεχνικοί «δεν ξέ­ ρουν να γράφουν», θα δεχθεί ηχηρότατο ράπισμα διαβάζοντας το βιβλίο αυτό του καθηγητή Τζάκομυ, που καλύπτει αιώνες σχέσεων του ανθρώπου με τη «μηχανή», από το εργαλείο λαξεύματος της πέ­ τρας μέχρι την τεχνητή διάνοια. Η συνο­ πτική μεν, αλλά ακέραιη επισκόπηση της ιστορίας των τεχνι­ κών, ως νέου σχετι κά τομέα του επι BRUNO JACOMY Συνοπτική ιστορία στητού, και η εξέλι­ των τεχνικών ξη των μεθόδων Μτφρ.: Χριστίνα Αγριαντώνη Αθήνα, Πολιτιστικό τού πώς έχει μέχρι Τεχνολογικό Ίδρυμα ΕΤΒΑ, 1995 τις ημέρες μας κα­ Σελ. 430. Δρχ. 5.000

ταφέρει ο άνθρωπος πολλά με όσο το δυνατόν μικρότερο κόπο, γίνονται με την πένα του συγγραφέα αντικείμενο στιλ­ πνής διήγησης: ανάγνωσμα συναρπα­ στικό και (με την αρχαία σημασία του ό­ ρου) διδακτικό, έτσι ώστε το βιβλίο του να μπορεί να συσταθεί ακόμα και στον ά­ σχετο περί ή μη φίλα διακείμενο προς τον κόσμο των τεχνικών αναγνώστη. Η μετάφραση της κ. Αγριαντώνη έγινε με την αγάπη και τη φροντίδα του ειδήμονος: θαυμάσια δουλειά. Γ. Κεντρωτής

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Π ε ρ ί τ υ ρ α ν ν ία ς Στον τόμο αυτό δη­ μοσιεύονται τρία κείμενα σχετικά με το πολίτευμα της τυραννίδος: ένα κλασικό και δύο νε­ ότερα, που έχουν δημιουργήσει - και τα τρία μαζί κυριολεκτικά θρύ­ λο στο χώρο της πολιτικής φιλοσο­ φίας. Το κλασικό έ­ χει γραφεί από τον Αθηναίο ιστορικό Ξενοφώντα και λέ­ γεται Ιέρων ή Τυραννικός, όπου με απλότητα και με εμβρίθεια εξετάζο­ νται τα μεγάλα προβλήματα της πολιτι­ κής ελευθερίας και της πολιτικής ανα­ γκαιότητας. Τα δύο σύγχρονα κείμενα το Περί τυραννίδος του Λέο Στράους και το Τυραννία και σοφία του Αλεξάνδρου Κοζέβ - αποτελούν τρόπον τινά σχόλια πάνω στο κείμενο του Ξενοφώντας, αναδεικνύοντας την επικαιρότητά τους εσαεί. Τις θαυμάσιες μεταφράσεις των τριών μνημονευθέντων κειμένων τις

Περί τυραννίας Αθήνα, Γνώση, 1995 Σελ. 248. Δρχ. 3.500

υπογράφουν οι Παναγιώτης Κονδύλης, Γεράσιμος Λυκιαρδόπουλος και Ευρυδί­ κη Παπάζογλου αντίστοιχα. Στη σειρά «Φιλοσοφική και Πολιτική Βιβλιοθήκη», όπου ανήκει το βιβλίο αυτό (αριθμός 51), ευχόμαστε από καρδιάς να τα - τουλάχι­ στον! - εκατοστήσει. Γ. Κεντρωτής

Π ε ρ ί α τ ο μ ικ ή ς θ ε ω ρ ία ς Τα σωζώμενα αυθε­ ντικά αποσπάσμα­ ΛΕΥΚΙΙΠΠΟΣ/ΔΗΜΟΚΡΙΤΟΣ Η ατομική θεωρία τα των πατέρων της Αθήνα, Εξάντας, 1995 ατομικής θεωρίας Σελ. 548. Δρχ. 4.500 μαζί με τα από άλ­ λους συγγραφείς (τον Αριστοτέλη, (τον Θεόφραστο, τους διαφόρους δοξογράφους, τον Ηρωδιανό, τον Γα­ ληνό, τον Ησύχιο, τον Διονύσιο Αλεξανδρίας κ.ά.) αναφερόμενα στον Λεύκιππο και τον Δημόκριτο απο­ σπάσματα δημοσι­ εύονται στον πολύ­ τιμο αυτό τόμο τό­ σο εν πρωτοτύπω όσο και εν μεταφρά­ σει, η οποία οφείλεται στην Ευαγγελία Μπουρνή. Η κατατοπιστική εισαγωγή του G.E.R. Lloyd, καθώς και οι αναγκαίες πλούσιες σημειώσεις, που συνοδεύουν την έκδοση, η οποία ακολουθεί τη στε­ ρεότυπη των Diels/Kranz (1903), καθι­ στούν το βιβλίο προσιτό και σε αναγνώ­ στες που δεν διαθέτουν ικανή προπαι­ δεία στον τομέα της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας. Συνιστάται ανεπιφύλακτα. Γ. Κεντρωτής

Η έ ν ν ο ια τ η ς θ έ α σ η ς Ο Πλωτίνος (205-270 μ.Χ.), με τα Εννεάδων Βιβλία 30-33, αναλαμβάνει ν’ αναμε­ τρηθεί με την κατεξοχήν πεποίθηση του

πλωτίνος

Εννεάδων Βιβλία 30-33 Το «Μεγάλο βιβλίο» Εισ.-Μετ.-Σχολια: Γιάννης Τζαβάρας Αθήνα, Δωδώνη, 1995 Σελ. 344. Δρχ. 5.000

Πλάτωνα, που είναι η σπουδαιότητα χου βχέπειν και του ,

α

βλεπεσΟαί. Το βασικό ερώτημα που απασχολεί τον Αιγύπτιο ελληνοσπουδασμένο σοφό αναφέρεται στο βαθμό συμμετοχής των όντων στο βλέπειν (ειδέναι, θεωρείν) και στο κατά πό­ σο μπορούν, μέσω του βλέπειν, να προ­ σεγγίσουν τον κόσμο. Ο Πλωτίνος, χάρη σε μια αποφασιστική στροφή προς τον κλασικό αθηναϊκό δια­ φωτισμό, θα επιχειρήσει να ανασυγκρο­ τήσει το αρχαίο ιδεώδες του «θεωρείν» και με την πρώτη πρόταση του «Μεγά­ λου Βιβλίου» θα προβάλλει τον ισχυρι­ σμό ότι «τα πάντα τείνουν προς τη θέα­ ση». Αναλαμβάνει, δηλαδή, ο φιλόσοφος να δείξει ότι για κάαθεμιά από τις τέσσε­ ρις υποστάσεις (φύση, ψυχή, νους, Ένα), και άρα για τα πάντα, ισχύει το ότι όλα τείνουν προς τη θέαση και μάλιστα με διπλό νόημα (ως θεατές και ως αξιο­ θέατα). Ένα βιβλίο υψηλού φιλοσοφικού στοχα­ σμού, με αξιόλογη απόδοση στη νεο-ελληνική και εξαίρετη σχολιογραφική ερ­ γασία του μεταφραστή Γιάννη Τζαβάρα. Ν. Κώτσιου

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ε π ικ ίν δ υ ν η Έ ν ω σ η Πρόκειται για την τελευταία γραπτή μαρτυρία του Έριχ Χόνεκερ, προέδρου της Ανατολικής Γερμανίας μέχρι το 1989. Ο πρώην Γερμανός ηγέτης αναλύ­ ει στο κείμενό του αυτό τα αίτια που οδή­ γησαν στην πτώση του υπαρκτού σοσια­ λισμού. Ειδικότερα, αναφέρεται στη χώ­ ρα του, στις κατακτήσεις του καθεστώ­ τος που ο ίδιος εκ­ προσωπούσε και ΕΡΙΧΧΟΝΕΚΕΡ στα προβλήματα Σημειώσεις απάτη φυλακή Μτφρ.: Αποστολής Οικονόμου TIOU πρ ο κάλεσ ε η Αθήνα, Σύγχρονη Εποχή, 1995 οικονομία της αγοΣελ. 264. Δρχ. 2.500

ρ άς.

γ π ο σ τ η ρ ίζει

ότι η καπιταλιστική Γερμανία καταβρό­ χθισε, αλλά δεν έχει ακόμα καταφέρει να χωνέψει τη Γερμανική Λαϊκή Δημοκρα­ τία, εκφράζει την πίστη πως η «νέα κατά­ σταση πραγμάτων» κινδυνεύει να οδη­ γήσει την ανθρωπότητα στην άβυσσο. Τελικά όμως διακηρύσσει ότι το μέλλον ανήκει στο σοσιαλισμό. Εκείνο που ιδιαίτερα πρέπει να τονιστεί είναι η αντίθεση που διατυπώνεται από τον Χόνεκερ στην ένωση των δύο Γερμανιών, με το αιτιολογικό ότι το νέο γερμα­ νικό σχήμα, στην προσπάθειά του να παίξει καθοριστικό ρόλο στα παγκόσμια πράγματα, θα δημιουργήσει σοβαρούς κινδύνους για τον κόσμο. Επισημαίνουμε ότι την άποψη αυτή συμμερίζεται απολύτως και ο πολύς Γκίντερ Γκρας, ο οποίος, στο τελευταίο του βιβλίο «Απέραντο Πεδίο», αναφέρει ότι το Άουσβιτς και μόνο παραμένει το πιο ι­ σχυρό επιχείρημα εναντίον της Ένωσης των δύο Γερμανιών. Ν. Κώτσιου

ΚΛΑΣΙΚΗ ΠΑΙΔΕΙΑ Δ ιο ν ύ σ ια Θρησκειολόγος, μαθήτρια του μεγάλου Φρέιζερ, καθηγήτρια η ίδια στο Πα- -------------------------------------νεπιστήμιο του ΚαίJANE ELLEN HARRISON ηποπΤ στιο αογέο Ο θεός Διόνυσος ύ Ρ S s ΡΧ s Μτφρ.: Ελένη Παπαδοπούλου TOU 20ού CUCOVQ, Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995 προσφέρει μια βαΣελ. 164. Δρχ. 2.000 θυνούστατη «αν- -------------------------------------θ ρ ω π ο λ ο γ ικ ή » πραγματεία σχετικά με τη καταγωγή και τη δράση του «δραματικού» θεού Διονύ­ σου. Η μελέτη των προσωνυμίων του θε­ ού, η σχέση του με τον πατέρα του, τον Δία, η σχέση του με την άμπελο και τον οίνο, ο κόσμος του Βάκχου, των Σατύρων και των Μαινάδων και η πρώτη άρ­ θρωση του διθυραμβικού άσματος είναι μερικά από τα θέματα που ερευνώνται στο πολύτιμο αυτό βιβλίο. Συνιστάται α­ νεπιφύλακτα. Γ. Κεντρωτής

ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ Λ ό γ ο ς κα ι ψ υ χ ή Πρόκειται για συλλογή άρθρων και δοκιμίων του ψυχίατρου Π. Κρανιδιώτη, που αναφέρονται σε θέμα­ τα της ειδικότητάς του με αφορμές, ό­ μως, εξω-ιατρικές, παρμένες από κεί­ μενα λογοτεχνικά (και όχι μόνο) ή από φαινόμενα ψυχοκοινωνικά. Όπως επισημαίνει ο ίδιος ο συγγρα­ φέας στην εισαγω­ γή, τα πιο πολλά α­ πό τα άρθρα του τότε που γράφτηκαν είχανε ως στόχο τη διερεύνηση μιας διαφορετικής διάστα­ σης του αντικειμένου τους, απευθυνό­ μενα σε αναγνώστες που οικούν έξω α­ πό την ψυχιατρική. Τώρα, όμως, που έ­ χουν οχυρωθεί και συγκροτηθεί σε βι­ βλίο - στο «Εκτροπής Εγκώμιον» - μοιά­ ζουν ότι μπορούν να σημαδέψουν και μέσα στο κάστρο της επίσημης ψυχια­ τρικής. Ο Π. Κρανιδιώτης, άρτιος χειριστής του λόγου και γνώστης της σύγχρονης λο­ γοτεχνίας, αναζητεί τα σύνορα της ψυχικής υγείας σε κείμενα των Ζίσκιντ, Καννέτι, Σαββίδη, Γιατρομανωλάκη, Ράιχ. Κάνει ψυχοπαθολογία με το λόγο των μυστών και το ακατανόητο γραπτό' ασκεί σημειωτική μέσ’ από την παντομί­ μα αλλά και εντάσσει στις διαταραχές προσωπικότητας τα παθήματα του Ελπήνορα. Μολονότι απαιτητικά, τα κείμενα του βι­ βλίου αυτού είναι αφομοιώσιμα και από αναγνώστες ελάχιστα μυημένους στις ατραπούς της ψυχιατρικής.

ΠΑΝΤΕΛΗΣ ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗΣ Εκτροπής εγκώμιον Αθήνα, Ελληνικά Γοάμματα, 1995 Σελ. 328. Δρχ. 3.600

Ν. Κώτσιου

σημαινουσες ε­ ρευνητικές προ­ σεγγίσεις και ερμη­ Ε λλη ν ικ ά νείες των πολύμορ­ «Σχολείο» της Οικογένειας φων και δύσβατων Η νέα εμπλουτισμένη έκδοση του πολύ­ Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995 περιοχών του φαι­ Σελ. 304. Δρχ. 2.800 τιμου αυτού βιβλίου του καθηγητή νομένου της σχολι­ Browning, που πρωτοκυκλοφόρησε το κής αποτυχίας, εί­ 1969, αποτελεί ορόσημο των νεοελληνι­ ναι προσανατολισμένο αυτό το βιβλίο, κών σπουδών διεθνώς. Στο βιβλίο αποέργο επιστημόνων με πείρα και το σημα­ δεικνύεται η αδιάλειπτη συνέχεια της ελ­ ντικότερο: με όραμα. ληνικής γλώσσας από την εποχή του Έτσι, θέματα που αφορούν το σχολικό Ομήρου μέχρι τις μέρες μας. Το ενδια­ και οικογενειακό περιβάλλον, τις στά­ φέρον του συγγραφέα επικεντρώνεται σεις των μαθητών και τις θέσεις και τις στην επί τη βάσει στάσεις των εκπαιδευτικών απέναντι σε γραπτών πηγών και ROBERT BROWNING θεμελιώδη προβλήματα που ταυτίζονται λογοτεχνικών έρ­ Η ελληνική γλώσσα απόλυτα με τη σχολική αποτυχία, αλλά μεσαιωνική και νέα γων έρευνα της με­ Μτφρ.: Μαρία Κονομή και τη συνιστούν, αποτελούν την ύλη τεξέλιξης της αττι­ Αθήνα, Παπαδήμας, 1995 του. Σελ. 304. Δρχ.3.300 κής διαλέκτου στην Τα τελευταία χρόνια, στο χώρο της εκ­ «κοινή» των ελληνι­ παίδευσης, ελάχιστες είναι εκείνες οι πε­ στικών χρόνων και ριπτώσεις όπου, βιβλίο - στηριγμένο στη μετέπειτα δια­ στην ελληνική πραγματικότητα με ρηξι­ χρονική εξέλιξη της κέλευθες θέσεις κι απόψεις, ως καρπός γλώσσας αυτής . Η 0Λ ΛΗ Ν ΙΚ Η ερευνητικών δεδομένων - δίνει απαντή­ στη βυζαντινή πε­ | | λω ςς α σεις σε καίριες πτυχές της εκπαίδευσης ρίοδο, στην εποχή και ταυτόχρονα θέτει ερωτήματα για της Τουρκοκρατίας β|ΕΣΑΙΩΝΙΚΗ και στα χρόνια που προβληματισμό και περαιτέρω έρευνα. ΚΑΙ Q | εα ακολούθησαν την Αυτής της κατηγορίας είναι το συγκεκρι­ Απελευθέρωση α­ μένο βιβλίο, κι επομένως θαυμάσια μπο­ πό τον τουρκικό ρεί ν’ αποτελέσει χρήσιμο επιστημονικό ζυγό μέχρι σήμερα. αλλά και δημιουργικό εργαλείο για ό­ Η πλούσια βιβλιο­ σους ασχολούνται με την παιδευτική γραφία και το ευρε­ διαδικασία· δηλαδή τους εκπαιδευτι­ τήριο των λέξεων, που αναφέρονται στο κούς όλων των βαθμιδών, τους γονείς, κείμενο, καθιστούν το βιβλίο χρηστικό. τους ειδικούς επιστήμονες, αλλά και Γ. Κεντρωτής αυτούς που συμμετέχουν στη χάραξη των εκπαιδευτικών πολιτικών.

ΓΛΩΣΣΑ

■ $£ί

Γ. Παπαδάτος

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Μ ο υ σ ικ ή Α γω γή Έ ν α α π α ρ α ίτ η τ ο β ιβ λ ίο Η σχολική αποτυχία του μαθητή είναι ί­ σως το σημαντικότερο πρόβλημα του σύγχρονου σχολείου, που έχει σχέση και με το περιβάλλον και τις συμπεριφορές της οικογένειας. Σ’ αυτό το δίπολο, στην υπάρχουσα θεωρία και πράξη του, αλλά και στις πιθανές προοπτικές, μέσα από

ΑΝΤΩΝΗΣΤΣΟΥΜΑΝΗΣ Μουσική αγωγή στο νηπιαγωγείο Από τη θεωρία στην πράξη (Μουσικά παιχνίδια τραγούδια) Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 Σελ. 264. Δρχ. 4.000

Η μουσική αγωγή δεν αποτελεί α­ πλώς ένα σχολικό μάθημα, αλλά ένα μέσο της καλαι­ σθητικής αγωγής των παιδιών, το ο­ ποίο προσδιορίζει

Μόλις Κνχλοφόρηοαν

σε σημαντικό βαθμό και την ποιότητα της μουσικής και καλιτεχνικής ζωής σε κάθε τόπο. Το βιβλίο είναι ειδική διδακτική του μα­ θήματος για το νηπιαγωγείο και εκτός α­ πό τη θεωρία περιλαμβάνει 50 μουσικά παιχνίδια και 100 τραγούδια. Οδηγεί σε προβληματισμό τους παράγοντες της α­ γωγής του παιδιού, ώστε να δώσουν ιδι­ αίτερη σημασία στο τί και το πώς διδά­ σκεται η επαφή με τους ήχους και τα χρώματα στα νήπια και όχι στην ποσότη­ τα και στο αναμάσημα στείρων γνώσεων που τα κουράζουν και τα απογοητεύουν. Όλη η εργασία είναι στηριγμένη σε αντι­ προσωπευτική βιβλιογραφία, αλλά και στην πολύχρονη εκπαιδευτική πείρα του συγγραφέα, και αποτελεί ένα πολύ χρή­ σιμο βοήθημα για τους εκπαιδευτικούς των βασικών βαθμιδών, τους φοιτητές των παιδαγωγικών τμημάτων, καθώς και για όλους όσοι ασχολούνται με τα παιδιά και τη μουσική αγωγή τους. Κ. Μαλαφάντης

ξη κοινωνικής ανωτερότητας, στο αλεύ­ ρι, στους σπόρους και στα μπαχαρικά που θα χρησιμοποιήσετε, για το προζύ­ μι, για το πώς θα αξιοποιήσετε το μπα­ γιάτικο ψωμί. Ακολουθούν 82 συνταγές για παρα­ σκευή ψωμιού και πέντε διαφορετικές προτάσεις για πρωτότυπα δείπνα με βά­ ση πάντα το ψωμί. Τέλος παρατίθενται κείμενα με θέμα το ψωμί από την ελληνι­ κή και ξένη βιβλιογραφία. Τις συνταγές συνοδεύουν υπέροχες τετράχρωμες φωτογραφίες λαχταριστών φρεσκοφουρνισμένων ψωμιών. Υποδειγμαπκή και χρηστική έκδοση, αν ε­ ξαιρέσουμε τα μικρολαθάκια στα κείμενα. Η. Παπαλέξης

ΠΑΙΔΙΚΑ Ή ρ ω ε ς Ν τ ίσ ν ε ϊ

ΕΝΑΣΧΟΛΗΣΕΙΣ Χ ρ η σ τ ικ ό β ιβ λ ίο Βιβλίο για το ψωμί, προϊόν προσωπικών αναζητήσεων της συγγραφέως - πά­ νω από δέκα χρό­ ΕΥΗΛ. ΒΟΥΤΣΙ ΝΑ Το ψωμί νια -που προέκυψε Αθήνα, Τροχαλία, 1995 από μελέτη και αλ­ Σελ. 268. λεπάλληλες δοκι­ μές. Γι’ αυτό και οι π α ρ α δ ο σ ια κ έ ς συνταγές είναι ελά­ χιστες. Υπάρχουν κείμενα που αναφέρονται στο ψωμί ως αρχετυπική μορφή τρο­ φής σ’ όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης. Γίνονται εκτε­ νείς αναφορές στο άσπρο ψωμί, ένδει-

Πρόκειται για μια σειρά 8 παιδικών βι­ βλίων με πρωταγω­ νιστές τον Σκρουτζ και τ’ ανίψια του, τους γνωστούς μας από τα κόμικς ήρωες του Ντίσνεϊ, τους αγαπημένους φίλους μικρών και μεγά­ λων. Τα βιβλία, πολύχρωμα και καλαίσθητα εικονογραφημένα από τους σχεδιαστές των στούντιο της εταιρείας Disney, ε­ κτός από τη διασκέδαση και την ψυχα­ γωγία προσφέρουν και μιαν άλλη δυνα­ τότητα: αξιοποιώντας το γνωστό μύθο και τα πρόσωπα της οικογένειας Ντακ, που τόσο αρέσουν στα παιδιά, εισάγουν σιγά - σιγά τα παιδιά στην ανάγνωση κει­ μένων. Έτσι τα βιβλία της σειράς, διαφοροποι­ ούνται από τα φτηνά κόμικς της κεφαλαιογράμματης «συμπυκνωμένης» γρα­ φής, προσφέρουν χαρά και ψυχαγωγία στους μικρούς αναγνώστες τους, ενώ

π αράλληλα τ ο υ ς μυούν στην αγάπη το υ δια βάσμα το ς, στην εξοικείω ση. Κ. Μαλαφάντης

Α γ α σ τή σ υ ν ε ρ γ α σ ία Μ ια νεογέννητη χελω νίτσ α Κ α ρ έττα Κ α ρ έττα ξεσ τρ ά τισ ε. Α ντί να π άρει το δρό μο προς τ η θάλασσα, όπως κάνουν ό λες ο ι χελώ νες πάππου προς πάππου, σ ερ για νού σ ε στη σ τερ ιά έ κπληκτη με ό ­ σα αντίκρυζε. Στον άγνω στο αυ τό κόσμο η μικρή Κα­ ρ έτ τα - Κ α ρέττα ανα καλύπ τει «βήμα τ ο βήμα», μαζί με το υ ς μικρο ύς αναγνώ­ στες, τη ν αγάπη, τ η φιλία , τη ν α λ λ η λ εγ ­ γ ύ η και τη χαρά. Έ ξοχη η ιδέα τ ο υ X. Μπουλώτη να ανα­ γ νω ρ ίσ ει η μικρή χελω νίτσ α στο «πρό­ σωπο» ενό ς εγκα τα λειμ μ έν ο υ Φ ολκσβάγ κεν τ ο ά γα λμα τ η ς σ ο φ ής π ρ ογιαγιάς τη ς . Ο ι εικό νες τ η ς _________________________ Σ ο φ ίας Φ όρτωμα, χάρ μα οφθαλμώ ν. Το δίδ υ μο Μπουλώ. , , τ η ς - Φ όρτω μα είνα ι ό,τι κα λύ τερ ο έ χ ει π αρ ου σ ια σ τεί

τα

χΡΗ^ ο Σ μπουλωτης η χελωνίτσα Καρέττα -

δια, φτιά χνει μια χα­ ριτωμένη και γ λα­ φ υρή ιστορία, που δια βάζετα ι με πολύ ενδιαφέρον. Σ’ αυτήν αξιοπ οιεί με Τασούλα Δ. Τσιλιμένη επιτυχία και γλωσ­ To) irapcfpfiodeYipo σικό υλικό από τη λαϊκή μας παράδο­ ση (τραγούδια, ποι­ ήματα, μύθους, πα­ ραμύθια), γεγονός που δ ίνει αμεσότη­ τα, ζωντάνια και ζε­ στασιά στο ύφος τ η ς γρ α φ ής της. Οπωσδήποτε πρέ­ πει να προσ τεθεί και η πολύ όμορφη και καλαίσ θητη εικονο­ γρ άφ ησ η τω ν επεισοδίω ν τη ς ιστορίας α­ πό τη Μ αρία Θ ειοπούλου, που με 14 ο λο­ σέλιδες πολύχρωμες ζω γραφ ιές και τ ο ε ­ ξώφυλλο, ζω ντανεύει οπτικά τη ν ιστορία και κινεί ακόμα π ερισσότερο τ ο ενδιαφ έ­ ρον το υ αναγνώστη. (Για παιδιά 6-10 ε ­ τών) ΤΑΣΟΥΛΑΤΣΙΛΙΜΕΝΗ Το καραμελόδεντρο Εικονογράφηση: Μαρία Θειοπούλου Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 Σελ. 96. Δρχ. 2.000

Κ. Μ αλαφάντης

ΚαΡέπα και το παλ,ώ Φολκσβαγκεν Ζωγραφιές: Σοφία Φόρτωμα Αθήνα, Παπαδόπουλος, 1995 Σελ' 32' Δρχ' 2100

τε λ ε υ τα ία χρ όνια ~~ στο χώ ρο το υ π αιδικού βιβλίου. Η. Παπαλέξης

Κ αι π άλι η Κ λά ρ α ! Άλλα 4 βιβλία τ η ς γνωστής σειράς έρχο­ νται να προστεθούν στα ήδη 8 υπάρχοντα. Η Κλάρα κι ο αδ ερφ ός της, ψυχαγωγούν

Φ α ν τα σ ία κα ι Δ η μ ιο υ ρ γ ία

με τ ις μικρές το υ ς περιπέτειες και σκαντα­ λιές συναρπάζοντας το ν αναγνώστη.

Είναι η ιστορία δ ύο μικρών α δελφώ ν από τη ν πόλη, τη ς Βάλιας και του Στέλιου, που περνούν τ ις καλοκαιρινές δια κοπές τους, μαζί με το υ ς γονείς του ς, φ ιλοξενούμενοι τω ν συγγενών το υ ς σ’ ένα χωριό του Ολύμπου. Εκεί, συντροφ ιά με το υ ς δώδεκα θεούς, το υ ς αρχαίους μύθους και τ ις λαϊκές παραδόσεις, ανακαλύπτουν τ α πιο π ερίεργα π ράγματα και το υ ς πιο απίθα­ νους θησαυρούς: κασ έλες μαγικές, ολό­ φ ωτα ουράνια τόξα, α ό ρα τες λίμνες με ξωτικά, μπαμπούλες και Μ εσημεράδες, έ­ να δ έντρο με καραμέλες κι ένα μοναδικό, σπάνιο, αμύθητης αξίας θησαυρό. Η Τοσούλα Τσιλιμένη, εκπαιδευτικός η ί­

Ο συγγραφέας, γνωστός κι από άλλα του έρ γ α που εδώ κι αρ κετά χρόνια έχουν με­ τα φ ρα σ τεί στη γλώσσα μας, εισχωρεί στον παιδικό κόσμο με τρόπο, άμεσο και ΝΤΙΜΙΤΕΡΙΝΚΙΟΦ Η αδερφή μου η Κλάρα ... και το χοροπηδηχτό λουκανικάκιτης ... καιτοποντικοτροφειοιης και ο θησαυρός των πειρατών και εγώ -π ώ ς γίναμε οικολόγοι Εικον.:Φ. Γκόλερ Μτφρ.: Βίκυ Λεονπάδου Αθήνα, Πατάκης, 1995 Σελ. 96. Δρχ. 8!

παραστατικό,

με

φ αντασία κι ένα «αωελές» χιούμορ Τ προσιτο στους μικρούς αναγνώστες. ,Γ * , (Για π αιδια απο 6-7 ετώ ν) Γ. Παπαδάτος

ΜώζΚνχΙοφόρηοαν

/

/

επιμέλεια: Βασίλης Καλαμαράς

Ο Δ.Ν. Μαρωνίτης μεταφράζει Ησίοδο. 0 Ν. Χριστιανόπουλος το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο. Νέο μυθιστόρημα από τον Φ. Ταμβακάκη, μια συλλογή διηγημάτων από τον Π. Τατσόπουλο, ποιητικές συλλογές από τους Θ. Κωσταβάρα, Μ. Πρατικάκη και Κ.Γ. Παπαγευργίου. Και να μην ξεχάσουμε τον Μίλαν Κούντερα με τη Βραδύτητα και τις Προδομένες διαθήκες. Μια ματιά λοιπόν στα εκδοτικά του Δεκέμβρη ■ μήνας υπερπαραγωγής - από τους: Άγρωστις, Gutenberg, Εστία, Κανάκη, Νεφέλη και Ροδακιό.

G UTENBERG Κοινωνιολογία: Τ, Μάρσαλ - Τ. Μπότομορ «Ιδιότητα του πολί­ τη και κοινωνική τάξη», Γ. Πολυδωρίδη - Κοντογιαννοπούλου «Κοινωνιολογική ανάλυση της ελληνικής εκπαίδευσης. Οι εισαγωγικές εξετάσεις» (Τόμοι 2), Παιδαγωγική: Λ. Σέργη «Προσχολική αγωγή. Η επίδραση της μουσικής στην ανάπτυξη των παιδιών της προσχολικής ηλικίας μέσα από τη διαθεματική μέθοδο διδασκαλίας», Σπ. Κρέβας «Παιδαγωγική επιστή­ μη. Βασική θεματική», Σ. Μπουζάκης κ.έ. «Η εκπαίδευση των δασκάλων στην Ελλάδα 1834-1995», Β. Κουλαϊδής «Επι­ στημολογία και διδακτική». Ψυχολογία: <3. Miller «Γλώσσα και ομιλία», Μ. Hughes «Τα παι­ διά και η έννοια των αριθμών». Οικονομία: Β. Hillier «Μακροοι­ κονομική αντιπαράθεση», G. Munkiw «Μακροοικονομική», R. Bilhin «Πολιτική οικονομία των διεθνών σχέσεων, τ. Β’». Οικολογία: Αλ. Γεωργόπουλος «Εισαγωγή στην οικολογία». Γλωσσολογική Βιβλιοθήκη: Ν. Μήτσης «Η διδασκαλία της γραμματικής στην πρωτοβάθ­ μια και δευτεροβάθμια εκπαίευση», Ν. Μήτσης «Διδακτική του γλωσσικού : μαθήματος. Από τη γλωσσική θεωρία στη διδακτική πράξη». Μελέτες για τη λογοτεχνία και την τέχνη: Ν. Friye «Η ανατομία της κριτικής» και D. Chadwick «Ο μυκηναϊκός κόσμος».

ΥπόΜοοιν

Μ εσ αίω νας: π αμ π όνηροι μο ν α χ ο ί π άνε κι έρ χ ο ν τα ι: έ ν α ακό μη β ιβ λίο τ η ς Έ λ ις Π ίτε ρ ς «Έ να λ ε υ κ ό ρόδο» (Μ τφ ρ.: Β α νέσ σ α Λάππα)

ΚΑΝΑΚΗ

Ο Δ.Ν. Μαρωνίτης μεταφράζει Ησίοδο: «Εκλογές από τον Ησίοδο» και ο Ντίνος Χριστιανόπουλος «Το Άγιο Ευαγγέλιο κατά τον Ματθαίο». «Παρωδική μικρογραφία», του Μιχαήλ Χουρμούζη, σε φιλολογική επιμέλεια Κ.Γ. Κασίνη και με δικό του επίμετρο «Πώς γράφονται τα μυθιστορήματα». «Ο γέρος» του Ουίλιαμ Φόκνερ (Μτφρ.: Μαρία Γεωργοσοπούλου), Μαν - Κάφκα - Μπρεχτ «Τρία διηγήματα» (Μτφρ.: Θοδωρής Δασκαλόλης). Ο πολύς κύριος Ζαν Σταρομπίνσκι «Η μελαγχολία στον καθρέφτη» (Μτφρ.: Λίζυ Τσιριμώκου). Τέλος, ο Ντ. X. Λώρενς «Τόποι της Ετρουρίας» (Μτφρ.: Μαρία Αγγγελίδου).

Σ τη σ ε ιρ ά «Β υ ζαντινής ι­ σ το ρ ιο γ ρ α φ ία ς» : Ιω άννης Ζ ω να ράς «Επιτομή ισ το ­ ριών», Μ ιχ α ή λ Α τ α λ ε ιά τ τη ς «Ιστορία » (Μ τφ ρ.: Ιο ρ δ ά ­ ν η ς Γ ρ η γ ο ρ ιά δ η ς ), Ιω άν­ ν η ς Μ ετο χ ίτη ς «Λ όγος η θ ι­ κ ό ς ή π ε ρ ί π αιδ είας» (κ ρ ιτι­ κή έκ δ ο σ η : Ε ισ αγω γή μτφ ρ. - σ χ ό λ ια Γ ιάννη ς Πολ έμ η ς ). Δ ύ ο β ιβ λ ία π α λ α ιό τερ η ς ν ε ­ ο ε λ λ η ν ικ ή ς λ ο γ ο τ εχ ν ία ς με τ η ν επ ιμ έλ ε ια τ ο υ κ α θ η γ η ­ τ ή Π.Δ. Μ α σ τρ ο δ η μ ή τρ η : Γ ε ρ ά σ ιμ ο ς Μ α ρ κ ο ρ ά ς «Ο όρ κος» κ α ι Α ν δ ρ έ α ς Καρκα β ίτσ α ς «Ο ζητιάνος». Π οίη σ η μ ια ς γ ό ν ιμ η ς π ο ρ εί­ ας σ υ γ κ εν τρ ω μ έν η σ ε ένα ν τό μ ο : Κώ στας Γ. Π απαγεω ρ γ ίου «Π οιήματα». Α σ φ α λ ώ ς κ α ι δ εν α π ο υ σ ιά­ ζ ε ι η ξ έν η π εζο γ ρ α φ ία : Πάτ ρ ικ Γ ο υ ά ιτ «Β’ Σπ ουδή σ τη ν π ερ ιπ έ τεια και σ το ν έ ­ ρωτα». (Μ τφ ρ.: Β ρ α σ ίδ α ς Κ α ραλή ς) κ αι Ν α τζο ύ μ ε Σ ο λ έ κ ι «Κοκορό» (Μ τφ ρ.: Λ ή δα Π αλλαντίου ). Η τέχ ν η τ η ς Α ν α γέννη σ η ς: Τ ζιό ρ τζιο Β α ζά ρ ι «Κ α λ λ ιτέ­ χ ν ε ς τ η ς Α να γέννη σ η ς» (Ει­ σα γω γή - μτφ ρ. - σ χ ό λ ια Σ τ έ λ ιο ς Λ υ δ ά κ η ς ).

ΕΣΤΙΑ_________________________ Από τους 'Ελληνες περιμένουμε: Τά­ σος Αθανασιάδης «Τα παιδιά της Νιόβης» (γ’ και δ ' τόμοι), Ρένος Αποστολίδης «Πυραμίδα 67», Χρηστός Βακαλόπουλος «Οι πτυχιούχοι» (επανέκδοση), Γιώργος Θεοτοκάς «Πολι­ τικά κείμενα», Γιώργος Ιωάννου «Τα φυλλάδια» (το περιοδικό που εξέδιδε ο συγγραφέας της «Καταπακτής»), Ν.Α. Καββαδίας «Η πρώτη μέρα» (νουβέλα), Ισμήνη Καπάνταη «Πού πια καιρός...» (μυθιστόρημα), Βάσος Καπάνταης «Ποιήματα και σημειώ­ σεις», Αθηνά Κακούρη «Αύριο» (μυθι­ στόρημα), Ζέτα Κουντούρη «Σας είδα...» (διηγήματα), Ν. Κ. Κυριαζής «Νικομήδης ο Αθηναίος» (μυθιστο­ ρηματική βιογραφία), Φω­ τεινή Ξανθοπούλου «Η ε ­ κλεκτή του φεγγαριού» (μυθιστόρημα), Μιχάλης Παπακωνσταντίνου «Η πέ­ τρινη .πύλη» Φαίδων Ταμβακάκης «Οι ναυαγοί της Πασιφάης» (μυθιστόρη­ μα), Πέτρος Τατσόπουλος «Ανάλαφρες ιστορίες» (διηγήματα), Μίλτος Φραγκόπουλος «Πορτ Μπον» (μυθιστό­ ρημα) και Χρήστος Χωμενίδης «Το ύ­ ψος των περιστάσεων» (μυθιστόρη­ μα). Στην ξένη λογοτεχνία: Ο «βραδύς» Μίλαν Κούντερα με τη «Βραδύτητα» (Μτφρ.: Σεραφείμ Βελέντζας) και τις «Προδομένες διαθήκες» (Μτφρ.: Γιάννης Χάρης), Λέων Τολστόι «Τα παιδικά και νεανικά χρόνια» (Μτφρ. Β. Ντινόπουλος). Ο Ερίκ Αβιλάν στοχάζεται για έναν δι­ κό μας διανοητή: «Κώστας Αξελός βιωμένη σκέψη» (Μτφρ.: Στέλλα Μανέ) και ο Λάντο Ρόσσι αυτοβιογραφείται: «Επιστημονική αυτοβιογρα­ φία» (Μτφρ.: Κ. Πατέστος). Ιστορία ελληνική και η σχέση της με τους γείτονες Τούρκους: Δημ. Κιτσίκης «Ιστορία τ ης Οθωμανικής Αυτο­ κρατορίας 1280-1924», «Ιστορία του Ελληνοτουρκικού χώρου» και Πέ­ τρο ς Πικρός «Τουρκικός Επεκτατι­ σμός». Ψυχανάλυση: Ανδρέας Καλούτσης «Ψυχολογία και ψυχανάλυση». Οικονομία: Χάρης Μαθιόπουλος «Μι­

κρό εγχειρίδιο του επενδυτή». Μαγειρική: Θέμος Ποταμιάνος «Τα ψάρια και η μαγειρική». Οσο για τα παιδικά: Στέλλα Βλαχοπούλου «Ο χορός των βιταμινών» και «Το συνέδριο των ζώ­ ων», Καλλιόπη Σφαέλλου «Το αρκουδόπαιδο» (εικον. Εύη Τσακνιά) και Ευγένιος Τριβιζάς «Το όνειρο του σκιάχτρου» (εικον. Αλέξης Κυριτσόπουλος).

___________________________________ ΝΕΦ ΕΛΗ Κλασικό βιβλίο για όσους θέλουν να γνωρίσουν σε βάθος την τέχνη: Ε.Χ. Γκόμπριχ «Τέ­ χνη και ψευδαίσθηση» (Μτφρ.: Ανδρέας Παπάς). Τριάντα πέντε-χρόνια γόνιμης κριτικής παρουσίας: Νόρα Αναγνωστάκη «Διαδρομή - Δοκίμια κριτικής 1960-1995». Άπαντα τα κριτικά κείμενα και ot μελέτες. Από τη Θεσσαλονίκη μας έρχε­ ται η συλλογή }διηγημάτων «Το καινούργιο αμάξι» του Τάσου Καλούτσα. Χρονογραφήματα του πολυσυγγραφέα Νίκου Δήμου «Κα­ θημερινά Κυριακάτικα». Κατάδυση στην πεζογραφία του 19ου αιώνα: «Ως εις καθρέφτην» του καθηγητή στο Πανεπι­ στήμιο της Κύπρου Παντελή Βουτουρή. Πενήντα τρεις έγιναν οι τόμοι της σειράς «Η Πεζογραφική μας Παράδοση»: Αλέξανδρος Σούτσος «Ο ε­ ξόριστος του 1831», σε επιμέλεια Νάσου Βαγενά. Νέο βιβλίο του Μανόλη Πρατικάκη: «Η λήκυθος» (ποί­ ηση). Κατάθεση ψυχής το «Ημερολόγιο της αυριανής εξορίας» του ποιητή Θανάση Κωσταβάρα. Θεωρία του πολιτισμού από τον Έντουαρντ Σάιντ «Κουλτούρα και ιμπεριαλισμός» (μτφρ.: Βανέσα Λάππα) και «Ανατολισμός» (μτφρ.: Φώτης Τερζάκης). Εκδόσεις με οξφορδιανή σφραγίδα: Oxforf University Press «Ιστορία της αρχαίας Ελλάδος και του ελληνι­ στικού κόσμου» (Μτφρ. Αλίκη Τσουτσουρού). Στη σειρά της ξένης πεζογραφίας: Κατρίν Κλεμάν «Το βαλς που δεν τελείωσε» (μυθιστόρημα, μτφρ.: Ράνια Τουτουντζή), Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ «Ο τελευταί­ ος δαίμονας» (διηγήματα, Μτφρ.: Μαργαρίτα Ζαχαριάδου - Γιώργος Τσακνιάς), Τζ. Μ. Κούτσυ «Ο βίος και η πολιτεία του Μάικλ Κ.» (μυθιστόρημα, Μτφρ.: Άννα Κοτζιά), Ρόντι Ντόιλ «Πάντι Κλάρκ Χα! Χα! Χα!» (μυθιστόρημα, Μτφρ.: Κατερίνα Σχινά). Επανεκδόσεις: «Αλκαίος», σε μετάφραση Σωτήρη Κα­ κίση, Ηλίας Πετρόπουλος «Υπόκοσμος και καραγκιό­ ζης», Τόλης Καζαντζής «Η παρέλαση - ενηληκίωση» (διηγήματα).

□

Υπόέχδοοιν

από τις εκδόσεις «δίαυλος» κυκλοφορούν στη σειρά

ιστορία και φιλοσοφία των επιστημών I v a r E ke land

ΤΟ ΣΠΑΣΜΕΝΟ ΖΑΡΙ ΚΑΙ ΑΛΛΕΣ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΕΣ ΙΣΤΟΡΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗΝ ΤΥΧΗ

Το παρόν βιβλίο αποτελεί μια αναφορά στην τύχη και στις σχέσεις της επιστήμης με το τυχαίο. Ο συγγραφέας, επαγγελματίας j μαθηματικός, πίστευε πάντοτε ότι η επιστήμη αποτελεί επί μέρους στοιχείο της ευρύτερης πολιτιστικής δημιουργίας, και ότι ακόμα και οι πιο σύγχρονες έννοιες της επιστήμης μπορούν και πρέπει να εξηγηθούν σε σχέση με το πολιτισμικό σύμπαν. Εδώ επιχειρεί κάτι τέτοιο στηριζόμενος πάνω σε μερικά επεισόδια από τις «Σάγκες» των βασιλέων της Νορβηγίας, το μεγάλο έργο του Ισλανδού Σνόρι Στούρλανσον (1179-1241). Καθένα απ’ αυτά τα επεισόδια προσφέρει ένα σημείο εκκίνησης για μια ανάλυση που μας κάνει να ανακαλύψουμε μια από τις όψεις της μαθηματικής θεωρίας της τύχης. Διατρέχουμε έτσι ευρύτατους επιστημονικούς χώρους, από τον κλασσικό λογισμό των πιθανοτήτων μέχρι το σύγχρονο Χάος, από τα δυναμικά συστήματα μέχρι την θεωρία της πληροφορίας, από την λογική μέχρι την στατιστική, και στον δρόμο συναντάμε μερικά οικεία αντικείμενα της σύγχρονης επιστήμης: την εντροπία, τα φράκταλ, την κίνηση Μπράουν.

ΦΥΣΙΚΗ γ ια π ο ίΜ έξ

Ivar Ekeland ΤΑ ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟ ΑΠΡΟΣΔΟΚΗΤΟ

A

ΒΑΛΤΕΤΣΙΟΥ 8-10 & ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ

Robert March ΦΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΠΟΙΗΤΕΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΙΑΥΑΟΣ ΑΘΗΝΑ 106 80 ΤΗΛ.: 3631169 - 3617473 FAX: 3617473

«ΦΑΝΤΑΣΤΕΙΤΕ ΟΤΙ ΠΛΑΚΩΘΗΚΑΜΕ ΜΕΤΑΗΥ ΜΑΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΟΙΟΣ ΘΑ ΤΑ ΠΡΩΤΟΔΙΑΒΑΣΕΙ» - ΑΔΕΛ Φ Ο Ι ΓΚΡΙΜ Μ -

Π ολιτικός ορθά ΠΑΡΑΜΥΘΙΑ

Εάν αυτό το βιβλίο εκπληρώσει το σκοπό για τι γράφτηκε, στο εξής τα μυρμήγκια, οι τζίτζικες, οι παπουτσωμένοι γάτούληδες και άλλοι πολίτες της φύσης δεν θα πέφτουν πλέον θύματα της δικιάς μας ανασφάλειας. Οι γοργον-άνθρωποι δεν θα υποφέρουν πια για τη μοναδικότητα της εξελικτικής τους πορείας που τους έχει θέσει στη γωνία. Και ποτέ πια δεν θα κοιμούνται σ ' ολόκληρη τη ζωή τούς οι νεαρές και ικανότατες γυναίκες που περιμένουν τη σωτηρία από πρίγκηπες.

ΔΙΑΥΛΟΣ ΒΑ ΛΤΕΤΣΙΟΥ 8-10 & 1ΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ, ΑΘΗΝΑ 106 80 ΤΗΛ. 36 31 169 & 36 17 473 FAX 36 17 473

&36 17 473 FAX36 17 473

Φ ώτης Κοντογλους ΕΝ ΕΙΚΟΝΙ ΔΙΑΠΟΡΕΥΟΜΕΝΟΣ

ΑΦΙΕΡΩΜΑ ΕΚΑΤΟ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΚΟΙΜΗΣΗ ΤΟΥ

ΚΕΙΜΕΝΑ ΚΑ Ι ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ: ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ κ.κ. ΒΑΡΘΟΛΟΜΑΙΟΥ · π. ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΑΝΤΖΟΥΛΑΤΟΥ · ΙΩΣΗΦ ΒΙΒΙΛΑΚΗ · ΑΝΔΡΕΑ ΒΟΥΡΛΟΥΜΗ · ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΥ * ΚΩΣΤΑ ΓΕΩΡΓΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ • ΣΩΤΗΡΗ ΓΟΥΝΕΛΑ · π. ΑΓΑΠΙΟΥ ΔΡΙΤΣΑ · ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ · ΝΙΚΟΥ ΖΙΑ · ΙΟΥΛΙΟΥ ΚΑΪΜΗ · ΙΑΚΩΒΟΥ ΚΑΜΠΑΝΕΛΛΗ · ΣΟΥΛΗΣ ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΠΡΑΛΟΥ · ΜΑΡΙΑΣ ΚΑΡΑΒΙΑ · ΑΓΑΠΗΣ ΚΑΡΑΚΑΤΣΑΝΗ · ΓΙΑΝΝΗ ΚΟΝΤΟΥ · ΓΙΩΡΓΟΥ ΚΟΡΔΗ · ΝΙΚΟΥ ΚΟΥΝΔΟΥΡΟΥ · ΘΑΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΙΔΗ · ΓΙΑΝΝΗ ΛΙΓΝΑΔΗ · ΓΙΩΡΓΟΥ ΜΑΝΟΥΣΑΚΗ · Μ. Γ. ΜΕΡΑΚΛΗ · ΓΙΑΝΝΗ ΜΟΡΑΛΗ · ΚΩΣΤΗ ΜΟΣΚΩΦ · ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ Ν. ΜΟΣΧΟΥ · ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΜΟΥΝΤΕ · ΜΠΟΣΤ · ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΞΥΝΟΠΟΥΛΟΥ · ΣΤΡΑΤΗ ΠΑΣΧΑΛΗ ·Π. Β. ΠΑΣΧΟΥ · ΜΑΡΙΟΥ ΠΛΩΡΙΤΗ · ΔΙΟΝΥΣΗ ΣΑΒΒΟΠΟΥΛΟΥ · ΜΑΝΟΥ ΣΤΕΦΑΝΙΔΗ · ΑΝΤΩΝΙΟΥ-ΑΙΜΙΛΙΟΥ ΤΑΧΙΑΟΥ · π. ΦΙΛΟΘΕΟΥ ΦΑΡΟΥ · ΓΙΩΡΓΟΥ ΧΑΤΖΗΜΙΧΑΛΗ · I. Μ. ΧΑΤΖΗΦΩΤΗ «ΝΙΚΟΥ ΧΟΥΛΙΑΡΑ · ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ .

£> I | I I 1 I I I

* ΑΝΑΛΥΤΙΚΗ ΕΡΓΟΒΙΟΓΡΑΦΙΑ · ΑΝΕΚΔΟΤΗ ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ - ΣΠΑΝΙΟ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΟ ΚΑΙ ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΥΛΙΚΟ * ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ. 'Επιμέλεια: ΙΩΣΗ Φ ΒΙΒΙΛΑΚΗΣ

I

Θανάση Παπαζώτου

1

Βυζαντινές Εικόνες Της Βέροιας I καί ατά αγγλικά

ΒΥΖΑΝΤΙΝΕ ICONS OF VERROIA μετ.: John C. Davies Ή έκδοση έχει επιδοτηθεί άπό τό ΙΔΡΥΜΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ & ΕΜΜΑΣ ΔΟΞΙΑΔΗ Στο Βιβλίο αύτό παρουσιάζεται ή προσέγγιση άπό αισθητικής άπόψεως, τών Βυζαντινών εικόνων πού διασώθηκαν στους ναούς τής Βέροιας καί χρονολογούνται άπό τόν ΤΤ έως τίς άρχές τού 16ου αί., (στίς πρώτες 88 σελίδες σέ χαρτί σαμουά τών 120 γραμ.)· καί άκολουθοΰν 123 όλοσέλιδοι έγχρωμοι πίνακες τών είκόνων σέ χαρτί illustration 170 γραμ.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΚΡΙΤΑΣ ΕΦΕΣΟΥ 24-171 21 Ν. ΣΜΥΡΝΗ-ΤΗΛ.: 9334 554, 9334 685 - FAX: 9311 436

I

i '>

Η

Λυρική ποίηση μ ε άξονα το

Εχψη/ςόιΙιεως

εσύ. Το εγώ διασχίζει το χώ ρο και το χρόνο, γίνεται ο αιώ νιος άνθρωπος.

ιαβάζω πάντα με δέος το πρώτο λογοτεχνικό έρ­ (ο. 10), άλλοτε άνδρας (ο. 34), συχνά ο ίδιος ο ποιη­ γο ενός νέου συγγραφέα. Ποιος ξέρει; Ίσιος κρα­ τής (ο. 26) - η ποίηση του Άγη Μπράτσου μας παρα­ τώ στα χέρια μου ένα κείμενο (από τη λέξη κείμε­ σύρει σε θαλασσινό ταξίδι της γραφής, με τον Νάρ­ νος, που σημαίνει «κατατεθειμένος» και συγγενεύει κισσο - Μέγα Αλέξανδρο να έρχεται αντιμέτωπος με με το κειμήλιον) που περικλείει το σπέρμα του μέλλο­ τη γοργόνα - χρόνο (ο. 9). ντος και θα αναγεννιέται διαρκώς από αναγνώστες Η συνάντηση δύο ανθρώπων δεν γίνεται ποτέ άμεσα, δημιουργούς. Με την ποίηση σφίγγουμε, σαν νερό, περνά από πλάγιες οδούς, αλλάζοντας προσωπεία: το μέλλον στα χέρια μας. Καθώς κατακλυζόμαστε από νέα βιβλία, τείνουμε να Εγκλωβίζομαι στο λαβύρινθο, Μινώταυρος ίδιος, προσπερνάμε χωρίς προσοχή το ποίημα του άλλου. καθώς υποδύεσαι την Αριάδνη. Το δικό μας βρίσκεται πάντα στο επίκεντρο του είναι Ευφάνταστη μεταμφίεση μας. Αντιστρέφουμε το μύθο του Αισώπου και την καθημερινή μ ας επανάληψη τρομοκρατεί, (σ. 9) κουβαλάμε στην πλάτη - έξω από το πεδίο της όρα­ σής μας - όχι τα ελαττώματά μας, αλλά τα προτερή­ Ναυαγός στον ουρανό (σ. 16), η ποιητική συνείδηση ματα του άλλου. είναι ταυτόχρονα animus και anima, δυναμική και ο«Πρωτοτυπία σημαίνει να ανακαλύπτεις τελευταίος», νειροπόλα, και δημιουργεί ένα αρχετυπικό ανδρό­ γράφω κάπου. Να εκφέρεις όχι την πρώτη «λέξη» γυνο, γίνεται μια φυγή προς το ολοκληρωμένο είναι, ποιος ξέρει πότε πρωτο-ειπώθηκε; - αλλά την τε­ κινείται στο χώρο της υπο-κειμενικότητας. Δεν πρόλευταία. Να γράφεις και να βάζεις μια μικρή τελεία κειται ωστόσο για λυρισμό που εγκλωβίζεται σπιν στη δημιουργία. Να γράφεις έτσι ώστε ο άλλος ποιη­ ψυχή του δημιουργού. Το εγώ διασχίζει το χώρο και τής να υποχρεώνεται να ξαναρχίσει από την αρχή. το χρόνο, γίνεται ο αιώνιος άνθρωπος: Αχ! Αυτή η αρχή. Μόνο από ένα τέλος μπορεί να γεν­ νηθεί. Ανηφορίζεις μ ε το σταυρό σου. Στην ποίηση του Άγη Μπράτσου, η τελεία (και το τέ­ Δεν θάχεις πλάι σου δύο ληστές. λειον) γίνεται αλληγορία της ίδιας μας της ζωής: Ούτε όχλο τριγύρω. Οι κάμερες τρέχουν στα γήπεδα,

Δ

Να μη βάλω τελεία. Αποσιωπητικά ταιριάζουν. Τόσες αναγνώσεις για μια διόρ­ θωση εκ πρώτης όψεως αμυδρή: Ένα κόμμα αντί για παύση, θαυμαστικά στη θέση των ερωτη­ ματικών. Μετατόπιση ελάχιστη, προϊόν μιας ζωής. Μια ζωή σχεδόν, να σβήσεις μια πα­ ρένθεση. (ο. 21) Λυρική ποίηση με άξονα το εσύ - έ­ να εσύ άλλοτε γυναίκα - θάλασσα

στις εκρήξεις βομβών, στα προεδρικά ταξίδια. Ανηφορίζεις ολομόναχος, (σσ. 44-45). Οι σημειώσεις στο τέλος της συλλογής δίνουν όψη δοκιμίου, μας θυμίζουν ότι ζούμε στον αιώνα της κριτικής και της διακειμενικότητας.

Prima Vista είναι ένα μικρό, όμορφο βιβλίο, με έντονα σημάδια ώριμου ταλέντου, και όχι μόνον «εκ πρώτης όψεως». Ζωή Σαμαρά

Κριτική

Ο Κυρ. Χαραλαμπ ίδης έδ ε ιξε ότι α ξιο π ο ιείμ ε δημιουργικό τρόπο τη ν ποιητική παράδοση, τη ν οποία, ταυτόχρονα, εμβολιάζει μ ε

ΧΙΙΙΠΙζΚΠΙψΙΙζ

μοντερ νισ τικούς και μεταμοντερ νισπ κούς τρόπους.

Μ εθιστορία, η έβδομη ποιητική σ υ λλογή σ τη λ ιτε ύ ε ι τη ν καχυποψία τ η ς (αθηναϊκής) κρι­ το υ Κ υριά κου Χαραλαμπίδη (1940), ανα μφ ί­ τ ικ ή ς απέναντι σ ε μ εγάλο υς λ ο γ ο τέχ ν ες το υ βολα α π ο τελεί τη ν πλέον ώριμη εμφ άνιση μείζονος ελληνισμού («Ο καλ ύ τερ ο ς π οιητής το υ ποιητή και ίσω ς μιαν από τ ις πιο κ αλές σ τιγ­τ η ς Α λεξάνδρειας») παρουσ ιά ζει τ ο ποιητικό μ ές στη σύγχρονη ελληνική ποίηση. Έ χουν το υ εγώ ν α τ α βάζει με θεο ύς και δ αίμονες και π ρ οη γηθ εί ο ι εξή ς π ο ιη τικές σ υ λλο γές του : να δ ιο χ ετε ύ ε ι τη ν ο ρ γή το υ και τ ο αίμα το υ στα Πρώτη πηγή (1961), Η ά γνοια το υ νερού (1967), πνευματικά το υ παιδιά, στα π ο ιήματά του : Το α γγείο μ ε σχ ήμ α τα (1973), Αχαιώ ν ακτή «γράφω π ο ιή ματα/ και πάλι τ ο αίμα ξω μακραί(1977), Α μμόχω σ τος Βα σιλεύουσα (1982) και ν ει από τ ο σώμα μου» («Μ οντέλο το υ 1880». Ας Θ όλος (1989). θυ μηθούμε εδώ τ ο περίπου ομόθ εμο ποίημα Ο π ο ιη τής ήδη με τ ο πρώτο ποίημα τ η ς Μ εθιτο υ Καρυω τάκη «Οι στίχοι», που α ρ χ ίζει ω ς ε ­ στο ρία ς, τη ν ε ξα ίσ ια αλλ η γ ορ ία «Ιστορία , με ά ­ ξής: «Δικά μου ο ι Στίχοι, απ’ τ ο άίμα μου παι­ λογο», π ρ οδ ια γρά φ ει τ ο (σχετικά ανανεω μένο) διά», κτλ.)· δ ια γ ρ ά φ ε ι τ η μοίρ α το υ καλλιτέχνη, π οιητικό το υ πρόσωπο: Δ εν είν α ι (ή δ εν είνα ι που, καθώ ς ε κ θ έ τε ι ανεπανόρθω τα το ν πνευμα­ πια) ο ναρ κισ σ ευ όμενος π οιητής που π ετά στα τικ ό τ ο υ κόσμο, τ ε ίν ε ι να γ ίν ε ι ε σ ω σ τρ εφ ής και σύννεφ α και σ κιαμα χεί ως Δο ν Κιχώ της με ε ί­ καχύποπτος («Νονετσιέλο»), κτλ. δωλα, αλλά ο π ροσ γειω μένος στα γ ή ιν α ποιη­ Τ α π ερισ σ ότερα από τ α πενήντα π έντε (όσα και τ ή ς - θυ ρ εό ς, ο οπ οίος βιώνει (μάλλον επώτ α χ ρ όνια το υ λογο τέχνη ) π ο ιήματα το υ βιβλίου δυνα) τη σύγχρονη κ α θ ημερ ινό τη τα και τ α υ τό ­ είν α ι εμπνευσμένα από τη ν κυπριακή και τη ν χρ ονα σ υ νο μιλεί δ ημ ιου ρ γ ικ ά και απ οτελεσμα­ ευ ρ ύ τε ρ η ελληνική ισ το ρ ία και π αράδοση. Ο τικ ά με τη ν ποιητική και ιστορ ική παράδοση πυρήνας τ η ς έμπνευσης, ωστόσο, δ ιευ ρ ύ ν ετα ι (λ.χ. με τη ν ιστορική προοπτική το υ Καβάφη και π οικιλότροπ α, καθώς ο π ο ιη τής - ισ τορ ικός ατο υ Σ εφ έρ η με τ η σα ρκασ τική (α π ο μυθ οπ οιη­ ναπλάθει ή α να τρ έπ ει εκ δ ο χ ές το υ μύθου και τικ ή διά θεσ η το υ Καρυω τάκη ή τ η ς ισ τορ ία ς και π ρ οσ δίδει στα το υ Σινόπουλου), γ ια να δώ σει γ εγ ο ν ό τα συμβ ο λικές π ρ οεκτά­ τ η δική το υ (ποιητικά νόμιμη και σ εις με ανα χρονισ μούς κ αι με αληθινή) εκδο χή το υ μύθου και κ ατάλλη λου ς συ σ χετισμού ς μοτ η ς ιστορ ίας. Σ ε μερικά άλλα τίβω ν το υ π αρ όντο ς και το υ πα­ κείμ ενα π οιητικής, που αποτε­ ρελθ όντος, και αντιλήψ εω ν τ η ς λού ν τη ν πρώτη ενό τη τα το υ βι­ επιστήμης και τ η ς π αράδοσης. βλίου, ο δ η μιου ρ γός υποβάλλει Έ τσ ι, α να θεω ρ εί τ η μορφ ή τ η ς έντεχνα τ ις α ντιλήψ εις το υ γ ια ω ρ αίας Ελένης κ αι επ ιχ ειρ εί να τη ν τέχνη ή μισο-αποκαλύπ τει μνημειώ σει έναν π άρ εργο άθλο μυστικά το υ ε ρ γα σ τη ρίο υ του : το υ Ηρακλή- ανα τρ έπ ει τ η ν επι­

Μ

Κμτιχη

στημονική άποψη ό τι η Α γία Ελένη δ εν πέρασε π οτέ από τη ν Κύπρο- συ μ μ ερίζετα ι τ η στάση το υ «ελληνικότατου» Μ άρκου Ευγενικού, που απέρριψ ε τη ν ένωση τ η ς ανα το λική ς και τ η ς δ υτική ς Εκκκλησίας- βλέπει από δ ια φ ο ρ ετικ ή σκοπιά τ ο πρόσωπο το υ τυρ αννικού αυ τοκράτ ο ρ α Ισαακίου Κομνηνού και αποκαθισ τά τ ο ό ­ νομα το υ στιγματισ μένου ήρω α τ η ς Ε.Ο.Κ.Α. Ηλία Σαμαρά- αποθεώ νει η ρ ω ικές μ ο ρφ ές (π.χ. το υ Κω νσταντίνου Π αλαιολόγου, το υ Καράίσκάκη και τ ο υ Γρ. Αυ ξεντίου ), ενώ αντιμετω π ί­ ζε ι με απ ομυθοποιητική (αλλά όχι υποτιμητική) δ ιά θεση το ν εθνο μ ά ρ τυ ρα το υ 1821 Αρχιεπί­ σκοπο Κυπριανό- συμπυκνώνει τ ο δ ράμα τω ν ξεριζω μένω ν, τω ν αγνοουμένω ν και τω ν εγκλω ­ βισμένων και θλίβ ετα ι γ ια τη σ ημερινή κατάσ τα­ ση στην Κύπρο- ε ξο ρ γ ίζ ετα ι γ ια τη ν ιδιο τέ λ ε ια τω ν ισχυρώ ν τ η ς γ η ς και γ ια τη ν άθ λια (β ρετα νι­ κή) π ολιτική σ ε β άρ ους το υ νησιού, κτλ. Ο Κυρ. Χαραλαμπίδης ε π ισ τρ α τεύει μια τε ρ ά ­ σ τια π οικιλία εκφ ρασ τικώ ν μέσων και λεκτικώ ν σχημάτω ν γ ια να μορφ οπ οιήσ ει τ ις εμπ νεύσ εις του . Για να αποδώ σει τ ο ύφ ος και τ ο θέμα το υ εκά σ το τε ποιήματος, α ξιοπ οιεί σ τοιχ εία από δ ιά ­ φ ο ρ ες φ ά σ εις τ η ς ελληνικής γλώ σ σας (από κ εί­ μενα τ η ς α ρ χαίας ε λληνικής και τ η ς βυζαντινής γρ α μ μ α τεία ς, από το δ ημο τικό τρ α γ ο ύ δ ι και τη λαϊκή παράδοση, από τ ο κυπριακό ιδίωμα, κτλ.) και εκμ ετα λ λ ε ύ ετα ι ποικίλα σχήματα λ όγο υ - τη μ ετα φ ο ρ ά και τ η μετω νυμία , τ η ν α λ λ η γ ορ ία και τη ν προσωποποίηση, τ η συνεκδοχή και τη ν ε ι­ ρωνεία. Σε μερικά ποιήματα, α ς πούμε, η προ­ σωποποίηση αποβαίνει κα ίρ ια λ ειτο υρ γ ικ ή, κα­ θώς δ ιευ κολύ νει το ν δ ημ ιου ρ γό ν α κ α τα σ τείλ ει έν τεχνα τ ο συναίσθημα ή να δ ιο χ ετεύ σ ει υπο­ δ όρ ια τη ν πίκρα και τη ν α γα νάκτησή το υ γ ια τα δρώ μενα. Έ τσ ι, ο θά νατος τ η ς τ ε λ ε υ τα ία ς Ελληνίδας τ ο υ τουρκο π ατημένο υ Τ ρικώ μου δ ί­ ν ετα ι μέσα από τη ν προοπτική και τ α λ ό γ ια ενός άψυχου αντικειμένου, το υ τ ρ α κ τέ ρ που κατέ­ σκαψε τ ο κ οιμη τή ριο το υ χω ριού («Η επανεύρεση τω ν αισθήσεων»). Ή , η σκλαβωμένη ο ρ οσ ει­ ρά το υ Π ενταδ ακτύλο υ π αρ ου σ ιά ζεται να ελ έγ ­ χ ε ι με ανθρώπινη λα λιά ένα «ειδυλλιακό» τουρ κο κα τεχό μ ενο χωριό, τη Β ουκολίδα (το έτυ μ ο τ η ς λέ ξη ς επ ιτρ έπ ει και άλλου ε ίδ ο υ ς σ υνειρμούς), και τ η ς κα τα λ ο γ ίζει ευθ ύ ν ες γ ια τη συμφ ορά που βρ ήκε τ ο ν ησ ί - ωσάν η ωραία Β ο υκολίδα να ή τα ν η ω ραία Ελένη, που στάθ η­ κε η α ιτία ενό ς Τρω ικού πολέμου. Ή , ακόμη,ή δ ολο φ ο νία ενός σ τρα τιώ τη στη γρ αμμή ανππαρ ά τα ξη ς στη Λ ευκω σία δ ίν ε τα ι μέσα από τ ο βλέμμα, τ ο μονόλογο και τη σ υ μπ εριφ ορά ε νός

ζώου- η λ ειτο υ ρ γ ικ ή αυ τή σκηνοθεσία αποφορτώ ν ει κάπως τη ν έντα ση και καθ ιστά δυνατή τη ν ε ξισ τό ρη σ η το υ συμβάντος, καθώς στο φως τ η ς ράμπας β ρ ίσ κεται κυρίω ς ο σ κύλος το υ δ ο­ λοφ ο νημένο υ νέου και όχι τ ο αιματοκυλισμένο πρόσωπο τ η ς τραγω δίας. Αυτή η έντεχνη και κάποτε α ρ ισ του ργη ματική μ ετά θεση το υ (μη δυνάμενου ν α ειπ ωθεί) πόνου ή τ η ς (όσο γ ίν ετ α ι χ αμηλόφ ω νης και αξιοπ ρε­ πούς) δ ια μ α ρ τυ ρ ία ς σ ε ά ψυχα α ν τικείμενα ή σε ζώα επ ανέρχεται και σε ά λλα π οιήματα τ η ς συλλογής: Γ ια π αράδειγμα,από τη ν τα ρ α γ μ έν η π ορεία τω ν γυναικώ ν στα ακ ρ ιτικ ά Λύμπια, ο π ο ιη τής κ ρ ατά ένα σ τιγμιότυπ ο συμφ ιλίω σης με πρω ταγω νισ τές δ ύο σκυλιά, τ α οποία ερω ­ τοτρο π ού ν στη νεκρή ζώνη («Τα μεγάλα δ ύο σκυλιά»). Εξάλλου, η τρ α γ ω δ ία τω ν αγνο ου μέ­ νων κάπως απ ο φ ορ τίζεται, όταν η ελληνική λ α ­ λ ιά «πέντε ρ ακένδυτω ν»α κούεται σ τα βάθη τ η ς Α να το λής («Ποιμενικό») ή όταν τ ο επόμονο ό ­ ν ειρ ο μιας γ ια γ ιά ς υποβάλλει τη ν ελπ ίδα ό τι ο εγ γ ο ν ό ς τ η ς «ζει σ ε μια χάψη τ η ς Τ ουρκία ς» («Η π ίστις σου σέσω κέ σε»). Επίσης, η π ίκρα τω ν προσφύγω ν συ νο ψ ίζεται κ α ίρ ια σ το πρόσωπο μιας ηλικιω μένης γυναίκας, η οποία πάνω απ’ ό ­ λ α θ λ ίβ ετα ι που έχ ασ ε τ ο α γ ιο τα φ ίτικ ο σάβανό τ η ς («Το μίζαρον»). Ή , ακόμη, τ ο δράμα τ η ς κου ρ σ εμένης Κύπρου α π εικονίζεται με χαμη­ λ ο ύ ς τό ν ο υ ς σ ε μια «λεπτομέρεια» τω ν κλεμμέ­ νων ψ ηφιδωτών τ η ς Π αναγίας τ η ς Κανακαριά ς, στα πελώ ρια μάτια τ ο υ «μικρού και κανακάρη» Χριστού («Παναγία η Κανακαρία»). Ε ν δ ιαφ έρ ει να δ ιερευ νηθ ού ν συ σ τη ματικά η προοπτική (οι τρό π οι με το υ ς οπ οίους προ­ σ λα μβ άνετα ι η ιστορία) και η απόσταση (η σχέ­ ση τ η ς α φ ή γησ η ς με τ ο υλικό) ■η στάση το υ α­ φ ηγη τή απέναντι στα δ ρώ μενα και η συχνή ε ι­ ρωνική αποστασιοποίησή το υ από α υτά. Σε έ να τέ τ ο ια σύντομο σημείω μα δ εν μπορεί παρά να μείνου με σε μ ερικ ές σ χ η ματικές π αρ ατηρ ή­ σεις: Σε αρ κ ετά π ο ιήματα επ ανέρχεται ο τύπ ος το υ αφ η γητή-π αρ ατηρ ητή, ο οπ οίος π αρακο­ λ ου θ εί, σ χο λιάζει και κάποτε ε π ιχ ειρ εί να ε ρ μ η­ ν εύ σ ει τ α γεγ ον ό τα . Συχνά, ωστόσο, ο βασικός α φ η γ η τή ς α π ο σύ ρ εται δ ια κ ρ ιτικ ά κ αι αφ ή ν ει τ α πρόσωπα να εκθέσ ο υν απ ευθείας τ ις σκέψ εις και τ α π ροβλήματά του ς- κάποτε δια φ ο ρο π ο ιεί με ειρ ω νικές α ιχ μ ές τ η θέση το υ από τ α εξισ το ­ ρ ού μ ενα - και κάποτε α σ κεί συγκαλυμμένη ή προφανή κρ ιτική σ ’ αυτά. «Θέλω να προχω ρήσω τη ν ισ τορ ία και τ ο ν μύ­ θο», ομ ο λ ο γ εί σε πρόσ φατη σ υ νέντευξή το υ (εφ. Καθημερινή, Αθήνα, 26 Απρ. 1995) ο Κυρ.

Χαραλαμπίδης. Π ράγματι, η εικό να το υ ποιητή θυ ρ εο ύ δ ια τρ έχ ε ι τη ν ποιη τική συλλογή Μ εθιστορία: ο δ η μιου ρ γός συναισ θάνεται απόλυτα τ ις ευθ ύ νες το υ κ αι επ ιχ ειρ εί - γ ε μ ά το ς αυτοπ ε­ ποίθηση μα και δ έο ς - όχ ι μόνο να «προχωρή­ σει» και να μετα γρ ά ψ ει σε ποίηση τη ν ισ τορ ία και το ν μύθο, αλλά και να (προ)καθορίσει τη ν ε ­ ξέλιξη τω ν π ρ α γμ ά τω ν να ο ρ ίσ ει και να εξο ρκίσ ει τ ο κακό με τ η δύναμη τω ν λέξεω ν. Έ χ ει τη δύναμη και τ ο δικαίω μα να σαρκάσ ει, να απο­ μυθοποιήσει, να π ρ οκαλέσει πρόσωπα, πράγ­ ματα και καταστάσ εις· να εξολεώ σει, να καθο­ σιώ σει και να απ οθανατίσ ει ηρ ω ικές και αντιηρω ικές μορφ ές, σ η μαντικές και ασ ήμαντες λ ε ­ π τομ έρ ειες τ η ς ζωής. Μ ε α υ τές τ ις προϋποθέ­ σ εις ο π ο ιη τής αναλαμβάνει ν α συ νθ έσ ει (ομη­

ΠΡΟΣΦΟΡΑ Το βιβλιοπωλείο και ο Εκδοτικός Οί­ κος ΠΑΠΑΔΗΜΑ κυκλοφόρησε το 25ο Βιβλιογραφικό Δελτίο, σελίδες 95, με σύγχρονα φιλολογικά, λογοτεχνικά, ιστο­ ρικά, φιλοσοφικά, παιδαγωγικά, σχολι­ κά βοηθήματα και λοιπά, Ελλήνων συγ­ γραφέων σε έγκυρες μεταφράσεις στη Νεοελληνική γλώσσα. Το Δελτίο είναι ένας κατατοπιστικός οδηγός και πολύ­ τιμος σύμβουλος των εκπαιδευτικών για την επιλογή των βιβλίων στο παιδα­ γωγικό και διδακτικό έργο. Το Δελτίο κυκλοφόρησε και εστάλη σε όλα τα σχολεία Μ.Ε. της Ελλάδας και της Κύπρου. ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ ΔΩ­ ΡΕΑΝ στους εκπαιδευτικούς και σε ό­ λους τους βιβλιόφιλους. Σε όσους μας το ζητήσουν στην επαρχία και το εξωτερικό αποστέλεται ταχυδρομικώς.

Εκδόσεις

-

ρικές) εικ ό ν ες και μ ο ρφ ές (η ποίηση το υ Ο μή­ ρου το ν γ ο η τεύ ει) και να ε ξο σ το ρ ή σ ει - άλλ ο τε σε η θ ελημένα υ ψ ηλούς και ά λ λ ο τε σε πεζολογικούς ή σ α ρκασ τικο ύς τό ν ο υ ς - τ α πάθη το υ (κυπριακού) ελληνισμού α ν ά το υ ς αιώνες. Ο Κυρ. Χαραλαμπίδης έ δ ε ιξε ό τι αξιοπ οιεί με δ ημιου ρ γικό τρόπ ο τη ν ποιητική παράδοση, τη ν οποία, ταυ τό χρο να, ε μ β ολιάζει με μοντερνισ τικούς και μ ε τα μοντερ νισ τικο ύ ς τρόπ ους. Η άρ ­ τ ια και ποικιλοτρόπ ω ς πλούσια ποιη τική αυτή σ υλλογή π ροκάλεσε, δικαιο λογη μένα, ευμ ενέ­ σ τα τα σχόλια.1 Είναι γε γ ο ν ό ς ό τι η Μ εθ ιστορ ία ξ εφ ε ύ γ ει α ρ κ ετά ή κατά πολύ από το ν «υποκει­ μενισμό» και το υ ς (υπέρ τ ο δ έο ν κρυπ τικούς και κάποτε εγκεφ αλικο ύς) εκ φ ρ α σ τικ ο ύς τρόπ ους τω ν πρώτων το υ ποιητικώ ν έργω ν, και δ ιευ ρ ύ ­ ν ετα ι σ η μαντικά - ως προς τη θεμα τική και κυρίω ς ως προς τη ν ε κφ ρασ τική - σε σχέση με τ ις καταξιω μένες και βρ αβ ευμέ­ ν ες σ υ λλο γές Αμμόχω στος Βασιλεύουσ α και Θ όλος. Ας σημειω θεί, ωστόσο, ό τι ή ­ δη σ τα πρώτα το υ βιβλία εντοπ ίζονται ση­ μαντικές α ρ ετέ ς τ η ς γ ρ α φ ίδ α ς το υ , όπως είνα ι ο βαθύς π ρ οβληματισ μός το υ π οιη­ τή (που εν μ έρ ει κ ινείτα ι στα χνάρ ια του Παπατσώνη) γύ ρω από υ παρξια κά και άλ­ λ α θέμα τα, η αναπαρθένευση τω ν λ έ ξε ­ ων, η επιτυχημένη χρήση τ η ς ειρ ω νείας και τ η ς παραβολής - κάποτε με τ η δ ρα­ στική συμβολή τ η ς ποιη τική ς περσόνας το υ Ριμάκο, κτλ. Από τ η νεανική Πρώτη πηγή ως τη ν όψ ιμη Μ εθιστο ρία , θα μπο­ ρούσε πολύ σ χηματικά να π αρ ατηρ ήσ ει κανείς μια ανιούσ α πο ρεία και μια κλιμά­ κωση από τ ο υποκειμενικό στο αν τικ ειμ ε­ νικό, από τη ν ατομική εμπ ειρ ία στα συ λλο γικά πάθη, από τη ν «τυραννία τω ν λέξεω ν» και τη ν κ ρ υπ τικότητα το υ λόγο υ στην ε ξα ιρ ε τικ ά ώριμη απ λότητα και τ η ν π οιοτικά καταξιω μένη ανά δειξη τ η ς δ ύνα­ μης τω ν λέξεω ν. Λευτέρης Παπαλεοντίου

Βιβλιοπωλείο

ΔΗ Μ . Ν. ΠΑΠΑΔΗ Μ Α Ιπποχράτους 8 Αθήνα, Τηλ.: 3 6 .2 7 .3 1 8 - 3 6 .4 2 .6 9 2

Κριτικι\

1. Έχω υπόψη μου τα κριτικά σημειώματα των Πα­ ντελή Μπουκάλα («Το έλκος της μνήμης και η ποίη­ ση», εφ. Η Καθημερινή, 9 Μαΐου 1995), Δ.Ν. Μαρωνίτη («Μυθοποίηση», εφ. Το Βήμα της Κυριακής, 21 Μαΐου 1995) και Βαγγέλη Χατζηβασιλείου («Μια φωνή για την Κύπρο», εφ. Ελευθεροτυπία, Αθήνα, 31 Μαΐου 1995) και Μιχάλη Πιερή («Κυπριακή "Μεθιστορίά': μεθόριος ανάμεσα Καβάφη-Σεφέρη», περ. Ο Πολίτης, 16 Ιουν. 1995,σ. 41-45).

H w fm r ij;

γΐώοας

Οι saga είναι δημοφιλή αναγνώσματα. Μια εποποιία που βρίσκει ανταπόκριση, ένα μυθιστόρημα λαϊκό.

ι επινοημένοι ήρωες - στο θέατρο, την πεζογρα­ το πρόσωπο που θα εισδύσει στο Πάνθεον των φυσιο­ φία, στα κόμικς - δεν αποτελούν γεννήματα του ε­ γνωμιών της ελληνικής πεζογραφίας. Ξανθή, μεθυστι­ ξημμένου νοός του συγγραφέα που θα σβήσουν κή, αφρίζουσα, τσιγκλάει τον ερωτισμό και τη ματαιοστην τελευταία αράδα του βιβλίου. Ορισμένοι, μέλλε-δοξία. Θα μείνουν ανεξάλειπτες στο μνημονικό σας ται να ενοικήσουν τις άδειες κάμαρες του φαντασια«οι πανάδες στους χυτούς, πιτσιλωτούς ώμους της κού μας. Θα προστεθούν στην ορχήστρα των αγγέ­ σπάνιας Αθηναίας καλλονής». λων για να παίξουν το στροβιλιστικό βαλσάκι της σχε­ Με σαφή αυτεπίγνωση του ζωικού της μαγνητισμού, τικότητας: έζησαν την ιστορία τους για λογαριασμό τον χρησιμοποιεί για να προωθήσει τα συμφέροντα μας ή βίωσαν πριν από εμάς τα δικά μας τωρινά πάθη του συζύγου, να εδραιώσει το κοινωνικό της status δί­ (ματα). χως όμως να χάσει την ευκαιρία του παιγνιώδους flirt Δεν κολύμπησα στα Χωρικά Ύδατα του Δ. Ποταμιάνου για το δικό της κέφι. Η Ντάμα - Κούπα στα Χωρικά με τις ήρεμες, σίγουρες απλωτές του φιλόλογου. Που Ύδατα κάνει surf χωρίς να βουλιάζει. Κρατά με δεξιό­ εξάλλου δεν είμαι. Παρά με την άγρια ψυχή του τητα τη δύσκολη ισορροπία γοητείας και αξιοπρέπει­ συλλέκτη γυρεύοντας αναλογίες στα συμβάντα. Και ας. Εις επίρρωσιν αναφέρω τη σκηνή του χορού κατά το λυτρωτικό λουτρό της ταύτισης ή της αντιδιαστο­ την οποία λικνίζεται, ενημερώνει, σαγηνεύει, μανιλής μ ετά μυθιστορηματικά πρόσωπα. πουλάρει, ξεπληρώνει τον καβαλιέρο - κουνιάδο. Λοιπόν ο Γεράσιμος Σολδάτος. Ένας άντρακλας. Φω­ Το βιβλίο δεν γράφτηκε για να γίνει σενάριο τηλεοπτι­ νακλάς, θερμοκέφαλος, βλάστημος διότι Κεφαλονίκής σειράς. Αν όμως τούτο συμβεί, ο συγγραφέας δεν της. Παγανιστής με φετίχ, τάματα, φυλαχτά. Θυμικός, θα ξινιστεί. Διότι δεν μισεί την τηλεόραση, αφού διδά­ οιστρήλατος, αιθεροβάμων, κουβαρντάς. Τρυφερός σκει media στο Πάντειο. Το βιβλίο θα αρέσει. Διότι εξ πατέρας και έκδοτος στην παραφορά του. Βασιλόορισμού οι oaga είναι δημοφιλή αναγνώσματα. Μια ε­ φρων, αντικομμουνιστής. Και μέτριας ευφυΐας ποποιία που βρίσκει ανταπόκριση, ένα μυθιστόρημα Κριτική και ενταυτώ θαυμαστική η ματιά του συγγρα­ λαϊκό. φέα-γιου. Βλέπει τα λάθη, διαπιστώνει τις υπερβολές Η ουσιαστικότερη προσφορά του Δημήτρη Πσταμιάενώ κρυφοκαμαρώνει την υπερεκχειλίζουσα ορμόνη νου προσφέρεται στη γλώσσα, που με βαναυσότητα της ζωής. Από την πηγή της οποίας και συστηματικά στραπατσάρει και ανέβλυσε και η δική του ύπαρξη. εξευτελίζει ο κάθε τύπου τύπος. Ο Το αντιστικτικό ανδρικό αρχέτυπο συγγραφέας σέβεται το εργαλείο του Δημήτρη Ποταμιάνου ενσαρκώ­ του. Ο λόγος χυμώδης, ελαστικός, νει ο αδελφός του Γεράσιμου, ο ζωντανός, μουσόληπτος, λάγνος. Το Παύλος Σολδάτος. Νηφάλιος, cool, Τζελέπι, η Κεφαλονιά, το tounage, το διπλωματικός, σαλονάτος. Θα αξιοΠαρίσι σε αγαστή συνεργασία δια­ ποιήσειτη σύζυγο, τα νομοθετικά κε­ σώζουν το πιο σημαντικό: το στυλ, νά, τις γνωριμίες, τις αδυναμίες των δηλαδή εντέλει την ευγένεια της άλλων για να επιτύχει τους στόχους. γλώσσας. Η Δέσποινα Σολδάτου κυρίως είναι Μαρία Χαραμή

Ο

VAINO LINNA

Ο ΑΓΝΩΣΤΟΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΗΣ Ένα αντιπολβμικό μυθιστόρημα Ο Άγνωστος στρατιώτης του Βάινο Λίννα γράφτηκε το 1954 και

αναφέρεται

στον

λεγόμενο

επεκτατικό πόλεμο ανάμεσα στη Φινλανδία και τη Σοβιετική Ένωση (1941-1944). Θεωρείται το ευαγγέλιο της φινλανδικής λογοτεχνίας κι έχει μεταφρα­ στεί σε πολλές γλώσσες σ' ολόκληρο τον κόσμο. Ο συγγραφέας πολέμησε ο ίδιος σ' αυτόν τον πόλεμο, νέος είκοσι χρόνων, κι έζησε από κοντά τα γεγο­ νότα που περιγράφει. Η θέση του απέναντι στον πόλεμο είναι κριτική. Με χιούμορ και ρεαλισμό εναντιώνεται σε κάθε προπαγάνδα, σε κάθε εθνικισμό,

σε

κάθε

π α τρ ιδ ο κα π η λεία , συνθέτοντας

ένα

αντιπολεμικό μυθιστό­ ρημα που ήδη κατατάσσεται ανά­ μεσα στα κλασσικά του εικοστού αιώνα.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

ΚΑΛΕΝΤΗΣ

ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 5 · ΤΗΛ.:

36 ΟΙ 551 ·

106 79 ΑΘΗΝΑ FAX:

36 23 553

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ Τζακ Λόντον Ολόχρυσο φαράγγι

Μαρκ Τουέιν Απίθανε; ιστορίες

Δ.Γρ. Καμπούρογλου Αττικοί έρωτες

Β. Αποστολόπουλου Το χρονικό μιας εποποιίας Ο ΑΣΕ στη Ρούμελη (Με 5 έγχρωμους χάρτες) Προλογίζει ο X. Φλωράκης

Ζ. Βαλάση Τα δώρα του αγέρα Την έκδοση σχεδίασε, ζωγράφισε και επιμελήθηκε η Εύα Μελά

Ρ. Ρώτα Οι άρχοντες του μόλου Παραμύθι για μεγάλα παιδιά Με έξι εικόνες της Ζιζής Μάκρη

Γ. Θεοφίλη Ο ΒΑΣΣΑΡΑΣ Πινελιές και θύμησες απ’ το χωριό μου

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΕΒΕ Σόλωνος 130,106 81 Αθήνα, Τηλ.: 3820835, Fax: 3813354

Βιβλιοπωλεία: 1.

2.

Αθήνα, Μαυροκορδάτου 3, Τηλ.: 3829835, 3829814 Θεσσαλονίκη, Μενελάου 3 & Εγνατία 65, Τηλ.: 283810, 3. Γιάννενα, 28ης Οκτωβρίου 19, Τηλ.: 38090

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ΣΤΗ ΜΕΛΕΤΗ

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΘΡΗΣΚΕΙΑΣ J A N E ELLEN H A R R IS O N Μια εμπεριστατωμένη ακαδημαϊκή μελέτη για την καταγωγή και υη λατρεία του θεού Διόνυσου, δομημένη με βάση τα πλούσια αρ­ χαιολογικά ευρήματα και εην αρχαιοελληνική γραμματεία, από μια καιαξιωμένη ελληνίσιρια αρχαιολόγο, την Τζέιν Έλεν χάρισον.

Οι ρίζες ιη$ καταγωγής του μυθικού Ορφέα, η εγκαθίδρυσης τη5 ορφικήΞ λατρείας και των μυ­ στηρίων που τελούνταν, καταγράφονται από τη γραφίδα διάσημη$ αρχαιολόγου, συνδυάζοντας όλε$ cis διαθεσιμε$ αρχαιολογικά πηγές με τη διεισδυτικότητα του πνεύματός της, προκειμένου να φέρει στο φως άγνωστες πτυχές της αρχαιοελ-

Η ορφική εσχατολογία και κοσμογονία είναι κατά κύριο λόγο οι πηγε$ από cis οποίες καλλιερ­ γήθηκε η φιλοσοφία των Ορφικών, το πνεύμα αυτής oqs φιλοσοφίας αποδεικνύεται σαφώς ότι επηρέασε όλη τη μετέπειτα πολιτιστική και θρη­ σκευτική εξέλιξη της αρχαίας Ελλάδας, μεταλαμπαδευόμενο στις μετέπειτα θρησκευτικές και φιλοσο­ φικές θεωρήσεις, με αποκορύφωμα την εγκαθί­ δρυση του δωδεκάθεου του Ολύμπου.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΑΜΒΛΙΧΟΣ - ΜΑΡΝΗ 5-7 -

10433 ΑΘΗΝΑ - ΤηΑ. 5227678 - Fax: 5226581

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ Θ εσ σ α λ ο νίκ η , 1927. Αλέξανδρος Δάγκας

Σ το μ οτίβ ο της ο ξυ μ μ έν η ς κ οινω νικ ή ς κ α τάστα σης,

Ο χαφιές Συλλογή πληροφοριών

ο « Ε ρ η μ ιά ς», σ τ έ λ ε χ ο ς της Κ ομμου νιστικ ής Ν ε ο λ α ία ς , κ α τ α δ ίδ ε ι στην υ π η ρ ε σ ία Α σ φ α λ ε ία ς ό σ α υ π ο π ίπ τ ο υ ν στην αντίληψ ή του κ α ι σ υ μ β ά λ λει στην εξ ά ρ θ ρ ω σ η της κομματικ ής ο ρ γ ά ν ω σ η ς του Κ Κ Ε σ ε όλη τη ν π ε ρ ιο χή . Π ρ ό θ ε σ η αυτής της ιστορ ικ ής έ ρ ε υ ν α ς είν α ι ν α σ υ ν ε ισ φ έ ρ ε ι στην ισ τορ ία του ριζο σ π α σ τικ ο ύ κ ο ινω νικ ο ύ κ ινή μ α τος κ αι, ειδ ικ ότερ α , σ το ζήτημα της α νά π τυ ξή ς του σ ε σ χ έσ η με τη ν κατασταλτική πολιτική του κ ράτου ς.

.

.

_ ,

y*n<trv//T

-f*

Στο βιβλίο ερ ευ νάται η κοινω νικοοικονομική, πολιτική και πνευματική ανάπτυξη του α ρχαίου Ελληνι­ κού κόσμου α π ό την Ομηρική ως την Ελληνιστική εποχή. Ο συ γγρα φ έα ς, με βάση τις αρ χ α ίες ελληνορω μαϊκές και ανα τολικές πηγές, καθώ ς και τα νεό τερ α επιτεύγματα της δ ιεθ νο ύ ς επιστημονικής σκέψης, σ υνοψ ίζει τα συμπεράσματα των π ο λύχρονω ν ερ ευ νώ ν του,

Λ no T

on

Q m

υπογρα μ μ ίζοντα ς τις ιδιομ ορφίες των κοινω νικώ ν διαδικασιώ ν που κ α θ ό ρισ α ν την ιστορική π ο ρ εία της μακραίωνης ελληνικής εποποιίας.

Ρ Α Μ Μ Α ΤΑ Εκδόσεις: Ακαδημίας8: Βιβλιοπωλείο: Γ. Γενναδίτ

178 Αθήνα, τηλ. 3302415 - fax 3836658 Χήλ. 5817826, 3806661 - fax 3836658

ΕΒΛΙΑ ΤΣΕΑΕΜΓΠ ο λ ο π ί ο ρ ικ ο

ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΑΑ (1668-1671)

ΕΛΛΑΔΑ

Τα β ιβ λ ία Π ερ ιηγήσεων α ν ά την Ε λλάδα, των εκδόσεων 'ΕΚΑΤΗ" β ρ ίσ κ ο ντα ι σ ’ό λ α τα κ α λ ά Β ιβ λιοπ ω λεία ή σ τέλνο ντα ι μ ε α ντικ α τα β ο λή σ ε ό λη την Ελλάδα. Τηλ. παραγγελιών 8837343

βιβλιογραφικό δελτίο Αρ. 357 1 Σεπτεμβρίου - 30 Σεπτεμβρίουί995 Επιμέλεια: Έ φ η Απόχη

ΗΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗτων βιβλίων γίνεται με βάση το γνωστό Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑτων περιοδικών δεν περιλαμβάνονται εβδομαδιαία έντυπα ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΔελτίο συντάσσεται με την πολύτιμη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Γενικά Εργα Βιβλιογραφία ΚΑΡΑΒΙΑΣ Ν.Δ. Αθανάσιος Π. Πετρίδπς. Αθήνα, Καραβίας, 1995. Σελ. 54. Δρχ. 1.245. ISBN 960258-052-6.

Μουσεία ΚΑΜΗΛΑΚΗΣ Χ.Κ. Το Μουσείο του Μητροπολιτικού Ναού Ρέθυ­ μνου. Ρέθυμνο, 1995. Σελ. 212. Δρχ. 2.080. ISBN 960-90155-0-6.

Φιλοσοφία Γενικά Αισθητική και θεωρία της τέχνης. Επιμ. Π. Χριστοδουλίδης. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1994. Σελ. 212. Δρχ.

3.640. Επιστημολογικές προσεγγίσεις στη νεοελληνική επιστημονική σκέψη. Επιλογή από τα έργα του Μιχαήλ Κ. Στεφανίδη. Επιμ. - εισ. - σχόλ. 6ι6λ. - ευρ. Γ. Καράς. Αθήνα, Τρο­ χαλία, 1995. Σελ. 181. Δρχ. 2.435.

ISBN 960-7022-67-Χ.

ΒΕΪΚΟΣ Θ. Ενθυμήματα. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ.

120. Δρχ. 1.560. ISBN 960-344099-Χ. ΔΗΜΟΥ - ΤΖΑΒΑΡΑΑ. Η κατανόη­ ση ως ανοιχτότατα κατά τον Μάρτιν Χάιντεγκερ. Αθήνα, Δωδώνη, 1995. Σελ. 87. Δρχ. 1.600. ISBN 960-248-732-1. ΜΠΙΤΣΑΚΗΣ Ε. Το αειθαλές δέ­ ντρο της γνώσεως. Αθήνα, Στάχυ, 1995. Σελ. 326. Δρχ. 3.500. ISBN 960-7151-32-1. ΞΕΝΟΦΩΝ - ΣΤΡΑΟΥΣ - ΚΟΖΕΒ. Περί τυραννίας. Αθήνα, Γνώση, 1995. Σελ. 244. Δρχ. 3.640. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ Ε.Γ. Για μια νέα φιλοσοφία της φύσης. Αθήνα, Ο Πολίτης, 1995. Σελ. 304. Δρχ.

2.600. ΤΕΡΕΖΗΣ X. Η θέση της Ελληνικής φιλοσοφίας στην Ορθόδοξη Ανατο­ λή. Θεσσαλονίκη, Πουρναράς, 1995. Σελ. 284. Δρχ. 2.600. ISBN 960-242-117-7.

GUILBAUD G.T. Κοινωνικά μα­ θηματικά. Μετ. Σ. Αναγνωστοπούλου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμ­ ματα, 1995. Σελ. 31. Δρχ. 530.

ISBN 960-344-085-Χ.

MORAZE C. Η λογική μέσα στην ι­ στορία. Μετ. Σ. Αναγνωστοπούλου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ. 63. Δρχ. 1.040. ISBN 960344-084-1. ΝΙΤΟΜΠΕI. Μπουσίντο, ο κώδικας των Σαμουράι. Εισ. - μετ. - σχόλ. Β.Γ. Πολύδωρας. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 190. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-03-0809-8. ΝΙΤΟΒΕI. Μπουσίντο. Η ψυχή των Σαμουράι. Μετ. Θ. Σιαφαρίκας. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995. Σελ. 160. Δρχ. 2.800. ISBN 960-268-069-5.

DERRIDA J. Συνομιλίες. Μετ. Μ. Ακτύπη - Δ. Γκινοσάτης. Αθήνα, Πλέθρον, 1995. Σελ. 141. Δρχ.

2.600. ISBN 960-348-023-1.

SHEIRARD Ρ. Ο βιασμός του αν­ θρώπου και της φύσεως. Μετ. I. Ροηλίδης. Αθήνα, Δόμος, 1995. Σελ. 157. Δρχ. 2.495. ISBN 9607217-99-3.

CYRULNIK Β. Η γέννηση του νοή­ ματος. Μετ. Γ. Κυριακόπουλος - Δ. Καλοχριστιανάκης. Αθήνα, Κάτο­ πτρο, 1995. Σελ. 131. Δρχ. 2.285.

ISBN 960-7023-65-Χ.

Μ τίο

SCHRODINGER E. Τι είναι η ζωή; Met. B. Σαμπετάη. Αθήνα, Τραυλός - Κωσιαράκης, 1995. Σελ. 236. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7122-28-3.

Αρχαία φιλοσοφία Λεύκιππος - Δημόκριτος. Μει. Ε. Μπουρνή. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ. 544. Δρχ. 4.680. ISBN 960256-022-3. ΛΑΜΠΡΕΛΛΗΣ Δ.Ν. Επιθυμία και τραγωδία. Αθήνα, Δωδώνη, 1995. Σελ. 437. Δρχ. 5.200. ISBN 960248-741-0.

TAYLOR Τ. Η θεωρητική αριθμητι­ κή των Πυθαγορείων. Μετ. Μ. Οικονομοπουλου. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995. Σελ. 327. Δρχ. 3.600. ISBN 960-268-060-1.

Ψυχολογία Γενικά VANSTEENWEGEN Α. Η αγάπη είναι ενέργεια. Μετ. Μ.Μ. Συρρής. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ. 220. Δρχ. 2.600. ISBN 960344-106-6.

328-038-0.

RAISER Κ. Το μέλλον του Οικουμενισμού. Μετ. Α. Μπιτσάνη - Πέτρου. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1995. Σελ. 222. Δρχ. 2.910. ISBN 960-260-828-5.

Μυθολογία HARRISON J.E. Ο Θεός Διόνυσος. Μετ. Ε. Παπαδοπούλου. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995. Σελ. 161. Δρχ.

2.000.

ISBN 960-268-065-2.

HARRISON J.E. Ορφέας και Ορφι­ κά Μυστήρια. Μετ. Ε. Παπαδοπού­ λου. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995. Σελ.

212. Δρχ. 3.000. ISBN 960-268068-7.

Κοινωνικές επιστήμες Γενικά Άγγελος Θ. Αγγελόπουλος. Κοινω­ νικός αναμορφωτής. Επιλογή κει­ μένων από το έργο του. Εισ. - επιμ. Β.Π. Μαθιόπουλος. Αθήνα, Δημο­ σιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη, 1995. Σελ. 260. Δρχ.

3.430.

Εφαρμοσμένη ψυχολογία

Στατιστική

ΚΟΡΝΤΙΕ Α. Κουμπούρες δεν υπάρχουν. Μετ. Α. Αλεξιάδη. Αθή­ να, Ολκός, 1995. Σελ. 235. Δρχ.

3.640.

Η ελληνική κοινωνία στο τέλος του 20ού αιώνα. Αθήνα, Παπαζήσης, 1995. Σελ. 258. Δρχ. 3.640. ISBN 960-02-1094-2.

DATTIUO F.M. - PADESKY C.A. Συμβουλευτική ζευγαριών. Μετ. Ν. Χαρίλα. Αθήνα, Ελληνικά Γράμμα­ τα, 1995. Σελ. 189. Δρχ. 2.390.

ISBN 960-344-088-4.

RAY S. Σχέσεις αγάπης. Μετ. Α. Ντούργα. Αθήνα, Δίοδος, 1995. Σελ. 245. Δρχ. 2.600. ISBN 9607072-20-0.

Θρησκεία Γενικά ΛΑΜΠΑΚΗΣ Γ. Οι επτά αστέρες της Αποκαλύψεως. Θεσσαλονίκη, Πουρναράς, 1995. Σελ. 478. Δρχ.

3.640.

ISBN 960-247-116-9. ΣΩΤΗΡΙΟΥ Π.Μ. Υπέρ των αμαρ­ τωλών. Αθήνα, Ακρίτας, 1995. Σελ. 162. Δρχ. 2.080. ISBN 960-

Μ τίο

Κοινωνιολογία Κοινωνικές έρευνες με στατιστικές μεθόδους. Θεσμοί της Ελληνικής Κοινωνίας. Τόμος Β’. Αθήνα, Σάκκουλας, 1995. Σελ. 436. Δρχ.

5.000.

ISBN 960-232-167-9. ΚΑΥΤΑΝΤΖΟΓΛΟΥ ΙΑ Ο κύκλος και η γραμμή. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ. 142. Δρχ. 2.080. ISBN 960-256-239-0. ΣΑΡΡΗΣ Ν. Εισαγωγή στην κοινω­ νιομετρία, την ομαδική ψυχοθερα­ πεία και το ψυχόδραμα. Αθήνα, Δαυιάς, 1995. Σελ. 396. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-7263-15-4.

σης, 1995. Σελ. 551. Δρχ. 7.280.

ISBN 960-1105-2. Επετηρίδα αμυντικής και εξωτερι­ κής πολιτικής ’95. Αθήνα, ΕΛΙΑΜΕΠ, 1995. Σελ. 397. Δρχ. 5.720. Η Συμφωνία του Σένγκεν. Αθήνα, Το Ποντίκι, 1995. Σελ. 166. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-8402-40-9. Το παρόν και το μέλλον της ελληνι­ κής εξωτερικής πολιτικής. Επιμ. Α.Κ. Κανελλόπουλος - Χ.Α. Φραγκονικολόπουλος. Αθήνα, Σιδέρης, 1995. Σελ. 356. Δρχ. 3.950.

ISBN 960-08-0053-7. ΓΕΩΡΓΟΥΛΗΣ Σ.Χ. - ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ Α.Κ. Κράτη και εθνότητες στο Κέρας της Αφρικής. Αθήνα, Γνώση, 1995. Σελ. 228. Δρχ. 2.600. ISBN 960235-588-3. ΓΚΟΡΕΖΗΣ Γ. Αδιέξοδα. Εθνικά κοινωνικά - οικονομικά. Ιωάννινα, 1995. Σελ. ΙΟΙ.Δρχ. 1.560. ΔΙΑΚΟΠΑΝΝΗΣ Κ.Ι. Οι σάπιοι. Αθήνα, Λογοθέτης, 1995. Σελ.

266. Δρχ. 3.120. ΜΑΝΙΑΤΗΣ Γ. Πολιτική και ηθική. Αθήνα, Στάχυ, 1995. Σελ. 185. Δρχ. 2.400. ISBN 960-7151-33-Χ. ΜΕΤΑΞΑΣ Α. - Ι.Δ. Προεισαγωγικά για τον πολιτικό λόγο. Αθήνα, Σάκκουλας, 1995. Σελ. 329. Δρχ.

6.000.

ISBN 960-232-163-6. ΤΣΑΛΟΥΧΙΔΗΣ Γ. Ελλάς - Τουρκία Εμπρός ολοταχώς για το... 1930. Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης, 1994. Σελ. 485. Δρχ. 7.800. ISBN 960343-280-6. ΓΕΛΤΣΙΝ Ν. Σημειώσεις του προέ­ δρου. Μετ. Π. Ανταίος. Αθήνα, Γνώση - Flash 9,61, 1995. Σελ.

434. Δρχ. 5.200. ISBN 960-235585-9.

DELORS J. Η οντότητα ενός αν­ θρώπου. Μετ. Β. Καραγιάννη. Αθή­ να, Σιδέρης, 1995. Σελ. 534. Δρχ.

5.700.

ISBN 960-08-0052-9.

SWIFT J. Η τέχνη της πολιτικής ψευδολογίας. Μετ. Α. Σιδέρη. Αθή­ να, Αγρα, 1995. Σελ. 68. Δρχ.

1.455. ISBN 960-325-142-9.

Πολιτική Ε.Λ.Ι.Α.Μ.Ε.Π. Η Τουρκία σήμερα. Επιμ. Θ. Βερέμης. Αθήνα, Παπαζή­

Δίκαιο ΖΑΦΕΙΡΟΠΟΥΛΟΣ Ι.Δ. Το πρό-

βλήμα της οριοθετήσεως της υφα­ λοκρηπίδας. Αθήνα, Πιτσιλάς, 1995. Σελ. 189. Δρχ. 3.120. ISBN 960-90114-0-3.

ΝΙΤΣΙΑΚΟΣ Β.Γ. Οι ορεινές κοινό­ τητες της Βόρειας Πίνδου. Αθήνα, Πλέθρον, 1995. Σελ. 238. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-348-018-5.

ΠΟΛΥΖΩΙΔΗΣ Κ.Θ. Το ισχάον πε­ ριουσιακόν καθεστώς των μοναχών εντός της ελληνικής επικράτειας. Θεσσαλονίκη, Πουρναράς, 1994. Σελ. 471. Δρχ. 5.200. ISBN 960240-096-0.

ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Η. Καρέκλες και σκαμνιά. Αθήνα, Νεφέλη, 1995. Σελ. 64. Δρχ. 1.245. ISBN 960211-197-6.

Οικονομία ΔΕΔΟΥΣΟΠΟΥΛΟΣ Α. Οικονομι­ κή της εργασίας. Τόμος Α’: Η προ­ σφορά της εργασίας. Αθήνα, Ο Πο­ λίτης, 1995. Σελ. 280. Δρχ. 2.080. ΝΙΑΚΑΣ Δ. - ΚΥΡΙΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΣΤΑΘΗΣ Γ. Πολιτική για την υγεία. Αθήνα, ΙΝ.ΕΡ.ΠΟ.ΣΤ. - Γνώση, 1995. Σελ. 188. Δρχ. 1.870. ISBN 960-235-591-3.

Επικοινωνίες Πρακτικά του Β’ Πανελλήνιου Συνεδρίου για τα Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας. Αθήνα, Διασωματιακή Επιτροπή για την Τηλεόραση και το Ραδιόφωνο, 1994. Σελ.

656. Δρχ. 6.240. ΤΑΣΟΥ Α.Δ. Εκφωνητής και ραδιό­ φωνο. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1995. Σελ. 114. Δρχ.

2.000.

ISBN 960-12-0475-Χ.

Μεταφορές ΜΠΑΤΗΣ Ε. Ο δρόμος για τον Επι­ σείοντα. Τόμοι Α’+Β’. Αθήνα, Πι­ τσιλάς, 1995. Σελ. 290+288. Δρχ.

3.120 (ο κάθε τόμος). ISBN Set 960-7112-53-9.

Λαογραφία ΖΑΧΑΡΙΑΣ Κ. Αλαγουία: Το χωριό μου. Επτάλοφος: Το χωριό μου. Μακεδονία: Η πατρίδα μου. Αθήνα, 1995. Σελ. 165. Δρχ. 2.080. ΚΟΝΤΟΜΙΧΗΣ Π. Λαογραφικά σύμμεικτα Λευκάδας. Αθήνα, 1995. Σελ. 621. Δρχ. 8.500. ISBN 960333-087-6. ΜΠΑΤΣΑΡΑΣ Ν.Θ. 200 δημοτικά τραγούδια από το Πολυδέντρι Πιερίων. Βέροια, Μυγδονία, 1995. Σελ. 251. Δρχ. 2.080. ISBN 9607237-01-3.

Οικολογία ΜΑΚΡΗΣΚ.Ι. Η γη αργοπεθαίνει... Β’ έκδοση. Αθήνα, Αστροναυτική, 1995. Σελ. 110. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7237-01-3. ΜΠΟΥΖΑΛΗ Λ. Περιβάλλον, ά­ γνοια και λάθη. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 135. Δρχ. 2.080. ISBN 960-309-209-6. ΣΦΗΚΑΣ Γ. Εθνικοί δρυμοί και άλ­ λες προστατευόμενες φυσικές πε­ ριοχές. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 40. ISBN 960-360-355-4. ΤΣΟΥΝΗΣ Γ. Από τον κόσμο της Εδέμ. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 83. Δρχ. 1.560. ISBN 960-309-208-8.

παιδαγωγική Εκπαίδευση

ανάλυσης. Θεσσαλονίκη, Παρατη­ ρητής, 1995. Σελ. 150. Δρχ. 1.870.

ISBN 960-260-811-0.

ANIMUS I. Ο Τσόριος καθηγητής. Γλωσσολογικό παραμύθι. Αθήνα, Δίαυλος, 1995. Σελ. 76. Δρχ.

1.560. ISBN 960-7140-71-0.

CALVET L.J. Η προφορική παρά­ δοση. Μετ. Μ. Καρυολέμου. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1995. Σελ. 157. Δρχ.

1.765. ISBN 960-354-013-7.

Θετικές επιστήμες Γενικά ΜΟΔΗΣ Θ. Προβλέψεις. Απόδ. Δ. Ευαγγελόπουλος. Ηράκλειο, Πα­ νεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, 1995. Σελ. 322. Δρχ. 4.370. ISBN 960-7309-82-0.

Φυσική WEINBERG S. 'Ονειρα για μια τελι­ κή θεωρία. Μετ. - επιμ. Β. Σπανός Αθήνα, Κάτοπτρο, 1995. Σελ. 347. Δρχ. 4.800. ISBN 960-7023-94-3.

Γεωλογία ΚΑΣΙΜΙΔΗΣ Γ.Κ. Καιρός και θά­ λασσα. Αθήνα, 1994. Σελ. 194. Δρχ. 4.160. ISBN 960-220-698-5.

Εκπαίδευση Οδηγός μεταπτυχιακών σπουδών στην Ελλάδα και όχι μόνον 19951996. Αθήνα, Ασημάκης, 1995. Σελ. 88. Δρχ. 2.080. ISBN 96085454-2-0. ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Π. Βασικά θέματα σχολικής παιδαγωγικής και μεθοδολογίας. Αθήνα, Παπαζήσης, 1995. Σελ. 246. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-02-1106-Χ. ΚΑΡΑΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Α. Η ανά­ πηρη και ετοιμοθάνατη παιδεία μας. Αθήνα, Δωδώνη, 1994. Σελ. 179. Δρχ. 2.080. ISBN 960-248-692-9. ΠΑΠΑΝΑΟΥΜ Ζ.Π. Η διεύθυνση σχολείου. Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης, 1995. Σελ. 156. Δρχ. 3.500.

ISBN 960-343-306-3.

Εφαρμοσμένες επιστήμες Ιατρική ΚΑΖΑΜΙΑΣ Θ.Μ. Για την καρδιά σας, με αγάπη. Αθήνα, Σείριος, 1995. Σελ. 182. Δρχ. 3.640. ISBN 960-7640-03-9. Γαλλική ταξινόμηση των ψυχικών διαταραχών του παιδιού και του ε­ φήβου. Γ έκδοση. Επιμ. - απόδ. Ν. Ζηλίκης - Ε. Λαζαράτου. Θεσσαλο­ νίκη, University Studio Press, 1995. Σελ. 116. Δρχ. 2.500. ISBN 960-12-0472-5.

Γενικά

BLISS Μ. Η ανακάλυψη της ιν­ σουλίνης. Απόδ. Α. Στεφοπούλου. Απόδ. Α. Στεφοπούλου - Παπαδοπούλου. Ηράκλειο, Πανεπιστημια­ κές Εκδόσεις Κρήτης, 1995. Σελ.

414. Δρχ. 4.650. ISBN 960-730944-8.

ΠΑΥΛΙΔΟΥ Θ. Επίπεδα γλωσσικής

O’LEARY Ε. Η θεραπεία Gestalt.

Γλώσσα

Mm

Μει. Γ. Σκαρβέλλη. Αθήνα, Ελληνι­ κά Γράμματα, 1995. Σελ. 215. Δρχ. 2.390. ISBN 960-344-089-2.

Τεχνολογία JACOMY Β. Συνοπτική ιστορία των τεχνικών. Μει. X. Αγριαντώνη. Αθή­ να, Πολιτιστικά Τεχνολογικό Ιδρυμα ΕΤΒΑ, 1995. Σελ. 430. Δρχ. 4.160. ISBN 960-244-033-3.

Γενικά Μαθήματα τέχνης των Ενγκρ-ροντέν-Μπουρντέλ. Σΰνθ. - απόδ. Φ. Ρωκ. Αθήνα, Νικολόπουλος, 1995. Σελ. 77. Δρχ. 1.350. ISBN 9607601-19-Χ. ΤΟΥΡΑΤΣΟΓΛΟΥ Γ. Disjecta Membra. Δυο νέοι ελληνιστικοί «θησαυροί» από τον ελλαδικό χώ­ ρο. Αθήνα, Ελληνική Νομισματική Εταιρεία, 1995. Σελ. 107 + Πίν. Δρχ. 10.400. ISBN 960-85522-2-2.

Αθλητισμός

ματα. Τόμοι Β’+Γ. Εισ.-μετ.-σχόλ. Φιλολογική Ομάδα Κάκτου. Αθήνα, Κάκτος, 1995. Σελ. 335+357. Δρχ.

2.800+2.910.

ΜΑΝΙΚΑΣ Δ.Σ. Οι μεγάλες στιγμές του ελληνικού μπάσκετ. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. σΣελ. 461. Δρχ. 4.680. ISBN 960-236-532-3.

ΠΟΛΥΒΙΟΣ. Ιστοριών Β’. Μει. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Στιγ­ μή, 1995. Σελ. 155. Δρχ. 2.800.

ISBN 960-269-154-9.

ΜΙΣΑΗΛΙΔΗΣ Κ. - ΤΖΑΝΗΣ Κ. ZAHORJEVIC Α. Αρχές κολύμβη­ σης. Κατερίνη, Μάτι, 1995. Σελ.

135. Δρχ. 3.120.

Γενικά

Ενασχολήσεις

Οικιακή οικονομία Ελληνική κουζίνα. Παραδοσιακές συνταγές. Αθήνα, Greco Edition, 1995. Σελ. 206. Δρχ. 8.500. ISBN 960-7439-04-Χ. ΧΑΤΖΗΝΙΚΟΛΑΟΥ Δ. Αλφαβητάρι των κρασιών. Αθήνα, Οίνος ο Αγα­ πητός, 1995. Σελ. 383. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-85598-0-4.

Κλασική φιλολογία

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Α. Αριστοτέλης και Κρήτη. Αθήνα, Αιόλος, 1995. Σελ. 157. Δρχ. 2.700. ISBN 9607267-85-0.

Ζωγραφική

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Α. Πλάιων και Κρήτη. Αθήνα, Αίολος, 1995. Σελ.

205. Δρχ. 2.910. ISBN960-7267-84-2.

ΚΩΤΊΔΗΣΑ. Ελληνική τέχνη. Ζωγρα­ φική 19ου αιώνα. Αθήνα, Εκδοτική Αθηνών, 1995. Σελ. 275. Δρχ.

12.800. ISBN960-213-302-3.

ΣΤΕΦΟΣ Α.Α. Ο μύθος της Κασ­ σάνδρας στην αρχαία ελληνική γραμματεία. Αθήνα, Πορεία, 1994. Σελ. 64 + Εικ. Δρχ. 830. ISBN 9607043-26-Χ.

Γραφικές τέχνες

GRUBE G.M.A. Ο Αριστοτέλης για την ποίηση και το ύφος. Μετ. Γ.Δ. Χρυσάφης. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1995. Σελ. 311. Δρχ. 3.640.

ΤΣΑΓΚΑΣ Ν.Μ. Οι πρώτοι Γάλλοι τυπογράφοι ελληνιστές. Αθήνα, Παρουσία, 1995. Σελ. 117. Δρχ.

1.870. ISBN 960-7601-25-4.

WOLFF F. Ο Αριστοτέλης και η πο­ λιτική. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1995. Σελ. 159. Δρχ. 2.600. ISBN 960354-008-0.

Μουσική ΠΑΝΝΟΥ Δ. Ιστορία της μουσικής. Τόμος Α’ (Μέχρι τον 16ο αιώνα). Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1995. Σελ. 329. Δρχ. 6.000.

ISBN 960-12-0477-6.

Μ τίο

ΝΤΟΜΑΛΗΣ Σ. Η έμπνευση 32 κεί­ μενα και 15 ποιήματα. Λάρισα, 1995. Σελ. 45. ΠΑΝΑΡΕΤΟΥ Α.Π. Ελληνική ταξι­ διωτική λογοτεχνία. Τόμοι Α’+Β’+ Γ’+Δ’+Ε’. Αθήνα, Επικαιρότητα, 1995. Δρχ. 30.000. (Οι πέ­ ντε τόμοι). ISBN Set 960-205-92-9. ΝΤΕ ΛΑ ΣΕΡΝΑ Ρ.Γ. Greguerias. Μετ. Β. Λαλιώτης. Αθήνα, Σμίλη, 1995. Σελ. 143. Δρχ. 1.870.

Ποίηση Γενικά

BELTING Η. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Εισαγω­ γή στν ιστορία της Τέχνης. Μει. Λ. Γυιόκα. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1995. Σελ. 474. Δρχ. 4.160.

ΚΑΚΑΔΕΛΛΗΣ Γ. Όπως τα είδα. (Μυτιλήνη 1936-1994). Αθήνα, Αστερίας, 1995. Σελ. 427. Δρχ.

8.320. ISBN 960-7438-03-5.

Λογοτεχνία

MATHIEU G. Οι πολιτικές ιδέες του Ισοκράτη. Μει. Κ. Διαμανιάκου. Αθή­ να, Καρδαμήσ, 1995. Σελ. 373. Δρχ.

5.200. ISBN 960-354-012-9.

ΑΣΛΑΝΙΔΗΣ Ε.Γ. Οι λέξεις του ποι­ ήματος. Αθήνα, Ίκαρος, 1995. Σελ. 62. Δρχ. 1.870. ISBN 9607233-80-8. ΓΑΛΑΝΟΣ Γ. Καταθέσεις. Ποιήματα. Αθήνα, Φαίδων, 1995. Σελ. 175. ΔΗΜΟΥΛΗΣ Σ. Ένδον ρήματα. Ποίηση. Λαμία, 1995. Σελ. 45. ΚΑΜΠΟΥΡΗΣ Σ. Η Νέα Κάλυμνο. Αθήνα, Ίδμων, 1995. Σελ. 57. Δρχ. 1.560. ISBN 960-85270-9-0. ΜΑΡΚΙΔΗΣ Μ. Ποιήματα με ημερο­ μηνία λήξεως. Ποίηση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 61. Δρχ.

1.560.

ISBN 960-03-1354-7. ΠΑΠΑΔΑΚΗ Α. Η άγρυπνη των ουρανών. Ποίηση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 45. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-03-1352-0. ΠΑΠΑΣ Β. Ντοκυμανταίρ. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 50. ISBN 960309-164-2.

Αρχαίοι συγγραφείς

ΠΛΑΣΤΗΡΑΣ Κ. Mark Alexander Loys συζητάς τα περασμένα. Θεσσα­ λονίκη, Εντευκτήριο, 1995. Σελ. 54. Δρχ. 1.245. ISBN 960-85126-9-7.

ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΗΣ. Απαντα. Προβλή­

ΡΙΖΟΣ Α. Οδοιπόρου φιλοξενία και

ξεπροβόδισμα. Β’ έκδοση. Θεσσαλο­ νίκη, Εντευκτήριο, 1995. Σελ. 63. Δρχ. 1.560. ISBN 960-85126-8-9. ΡΟΥΣΣΟΣ Τ. Το πλοίο - φάντασμα. Ποίηση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 45. Δρχ. 1.560. ISBN 960-03-1349-0.

Αθήνα, Γνώση, 1995. Σελ. 102. Δρχ. 1.245. ISBN 960-235-587-5. ΘΕΟΦΙΛΟΥ Φ. Ο Θεός στο καφε­ νείο. Πεζογραφία. Αθήνα, Αλεξάν­ δρεια, 1995. Σελ. 92. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-221-099-0.

ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ Μ. Συνομιλία. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 52. Δρχ. 1.370. ISBN 960-309-202-9.

ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΥ Π. Οι άντρες της λύκαινας. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 131. Δρχ. 1.560. ISBN 960309-199-5.

ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Δ.Χ. Το κυπα­ ρίσσι των εργατικών. Ποίηση. Αθή­ να, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 78. Δρχ. 1.560. ISBN 960-03-0411-4.

ΚΑΡΑΒΙΑ - ΠΑΝΕΤΣΟΥ Φ. Δεν πρέ­ πει να φοράς όνειρα. Διηγήματα. Αθήνα, Πιτσιλός, 1995. Σελ. 127. Δρχ. 1.560. ISBN 960-7112-62-8.

ASHBERY J. Αυτοπροσωπογραφία σε κυρτό κάτοπτρο. Μετ. X. Βλαβιανός. Αθήνα, Νεφέλη, 1995. Σελ. 67. Δρχ. 1.350. ISBN 960-211-219-0.

ΚΑΡΛΟΥ Α. Θυμάμαι... Αθήνα, Γκοβόστης, 1995. Σελ. 191. Δρχ.

1.700.

ISBN 960-270-709-7.

MELOTTI F. Γραμμές. Εισ.-απόδ. Μ. Σπυριδοποόλου. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1995. Σελ. 87. Δρχ.

1.455.

Πεζογραφία Ιστορίες από την ελληνική λογοτε­ χνία. Ελλάδας περιήγηση. Αθήνα, Αιγόκερως, 1995. Σελ. 188. Δρχ.

1.560.

ISBN 960-322-057-4. ΑΣΩΝΙΤΗΣ Α.Μ. Η συνείδηση της αιωνιότητας. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 534. Δρχ. 5.200. ISBN 960-309-194-4. ΒΑΣΙΛΙΚΟΣ Β. Υπάρχουν όνειρα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ.

312. Δρχ. 2.910. ISBN 960-236526-9. ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ Σ.Θ. Απ’την αθέατη πλευρά. (Μικρά πεζά). Θεσσαλονί­ κη, Παρατηρητής, 1995. Σελ. 16. Δρχ. 1.245. ISBN 960-260-835-8. ΠΑΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗΣ Γ. Ερωτι­ κόν. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ.

181. Δρχ. 2.500. ISBN 960-041085-2. ΓΛΥΚΟΦΡΥΔΗ Κ. Η παραθερίστρια. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 243. Δρχ. 2.285. ISBN 960236-529-3. ΖΗΣΙΑΔΗΣ Λ. Συμεών ο πρό­ σφυγας. Θεσσαλονίκη, Παρατηρη­ τής, 1995. Σελ. 360. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-260-827-7. ΘΕΟΔΩΡΟΥ Β. Γαμήλιο δώρο.

ΚΟΝΤΟΔΗΜΟΣ Κ. Επιχείρηση...

Santa Moutramas. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 211. Δρχ. 2.600. ISBN 960-309-210-Χ. ΜΑΡΚΑΚΗ Ν. «Μαμά, είμαι κι εγώ εδώ...». Μυθιστόρημα. Βόλος, 1995. Σελ. 219. Δρχ. 2.080. ΜΟΙΡΑΣ Μ. Brooklyn. Αθήνα, Δελ­ φίνι, 1995. Σελ. 315. Δρχ. 3.640.

ISBN 960-309-211-8. ΜΠΑΣΚΟΖΟΥ Κ.Χ. Οι τρεις φονιά­ δες έρωτες. Αθήνα, 1995. Σελ. 124. Δρχ. 2.080. ΝΙΚΟΛΑΪΔΟΥ Μ. Ο ασημένιος κα­ θρέφτης. Αφηγήματα. Αθήνα, Κα­ στανιώτης, 1995. Σελ. 109. Δρχ.

2.080. ISBN 960-03-0344-6. ΞΕΝΙΑΣ Γ. Paradise. Αθήνα, Οδυσσέας, 1995. Σελ. 188. Δρχ.

2.080. ISBN 960-210-114-8. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Η.Χ. Ροζαμούνδη. Αθήνα, Νεφέ­ λη, 1995. Σέλ. 95. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-211-231-Χ.

ΣΦΥΡΙΔΗΣ Π. Μισθός ανθυπιά­ τρου. Αφηγήματα. Β’ έκδοση. Παιανία, Μπιλιέτο, 1995. Σελ. 126. ΧΑΡΑΤΣΗΣ Ν. Οι Γιαμαρέλακες. Μυθιστόρημα. Βόλος, Ώρες, 1994. Σελ. 288. Δρχ. 2.700. ISBN 9607175-77-8. ΧΑΡΙΤΩΝ ΑΦΡΟΔΙΣΙΕΩΣ. Χαιρέας και Καλλιρόη. Μετ. Β. Λεντάκης. Αθήνα, Το Ροδακιό, 1995. Σελ.

146. Δρχ. 3.740. ISBN 960-037360-14-1. ΧΡΗΣΤΙΔΗΣ Λ. Βοτοτό. Μυθιστό­ ρημα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 217. Δρχ. 3.120. ISBN 96003-1032-7. ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΟΥ Δ. Η τελευταία έ­ ξοδος και άλλα διηγήματα. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995. Σελ. 120. Δρχ.

1.765. ISBN 960-221-100-8. ΧΥΤΗΡΗΣ Γ. Η γυναίκα με την καλύπτρα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 326. Δρχ. 2.600. ISBN 960-236-525-0. Αστυνομικές ιστορίες από Νομπελί­ στες συγγραφείς. Μετ. Α. Φεριτσεάν. Θεσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1995. Σελ. 301. Δρχ. 2.390. ISBN 960-260-808-0. Το χρυσό πανέρι. Ανθολογία κινέζι­ κου διηγήματος. Μετ. Α. Σωτηρίου. Αθήνα, Μέδουσα, 1995. Σελ. 283. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7014-22-7.

ALVAREZ J. Τα κορίτσια των Γκαρσία. Μυθιστόρημα. Μετ. Σ. Παρίση. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 350. Δρχ. 3.120. ISBN 960-236-533-1.

AMIS Μ. Άλλοι άνθρωποι. Μετ. Σ. Παπασταύρου. Αθήνα, Καστανιώ­ της, 1995. Σελ. 279. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-03-0907-8.

ΠΑΠΑΣΤΑΜΟΣ Γ. Στάχτη και αίμα. Χαλκίδα, Κωστόγιαννος, 1995. Σελ. 115. ISBN 960-7181-39-5.

ΑΣΕΝΑ Ν. Ούτε έρωτας υπάρχει. Μετ. Σ. Βρεττού - Σοφιανίδου. Αθή­ να, Ωκεανίδα, 1995. Σελ. 291. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7213-60-2.

ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΑΟΣ Α. Μικροί και μεγάλοι άνθρωποι. Τόμος Γ’:19441948. (Χωρίς εκδοτικά στοιχεία). Σελ. 406. Δρχ. 3.120.

ΑΤΣΑΓΑ Μ. Ένας άνθρωπος μό­ νος. Μετ. Σ. Ιωαννίδης. Αθήνα, Εκκρεμές, 1995. Σελ. 399. Δρχ.

4.160. ISBN 960-85-281-6-Χ.

ΣΟΛΩΜΟΥ - ΞΑΝΘΑΚΗ Β. Οικο­ γενειακό κειμήλιο. Νουβέλα. Αθή­ να, Χατζήνικολή, 1995. Σελ. 94. Δρχ. 1.500. ISBN 960-264-110-Χ.

WASSERMANN J. Το χρυσάφι της Καχαμάλκα. Μετ. Σ.Ε. Τσαγγαρόπουλος. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1995. Σελ. 81. Δρχ. 1.455.

Μ τίο

GAARDER J. To μυστήριο της τρά­ πουλας. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 381. Δρχ.

3.640.

ISBN 960-236-537-4.

ΜΑΟΥΡΕΝΣΙΓΚ Π. Η Βαριάνια του Λίνεμπουργκ. Μετ. Γ. Κασαπίδης. Αθήνα, Γνώση, 1995. Σελ. 206. Δρχ. 1.660. ISBN 960-235-586-7.

GARNETT D. Από γυναίκα, αλε­ πού. Μετ. Α. Κυριακίδης. Αθήνα, Opera, 1995. Σελ. 86. Δρχ. 1.455.

ISBN 960-7073-22-3.

ΜΑΧΕΝ Α. Η νουβέλα της μαύρης σφραγίδας. Μετ. X. Παπαϊωάννου. Αθήνα, Αίολος, 1995. Σελ. 228. Δρχ. 2.500. ISBN 960-7267-69-9.

GRAVES R. Ηρακλής ο συνταξιδιώ­ της μου. Μετ. Μ. Βερέπας. Αθήνα, Alien, 1995. Σελ. 726. Δρχ. 5.200.

MURAIL Μ.-Α. Γεννημένος κατα­ χτητής. Μει. Ρ. Χάτχουτ. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 106. Δρχ.

1.560.

ISBN 960-03-1071-8.

INOVE Υ. Έρωτας και εκδίκηση. Μυθιστόρημα. Μετ. Ε. Καλλιφατίδη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

196. Δρχ. 3.120. ISBN 960-030968-Χ.

KAWABATA Η. Το σπίτι των κοιμι­ σμένων κορησιών και άλλες ιστο­ ρίες. Μετ. Ε. Κουκουμπάνη - Πο­ λυτίμου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 135. Δρχ. 3.120. ISBN 960-03-1082-3.

BANKS Ο. Ο χαμένος πίνακας του Ρέμπραντ. Μετ. - επίμετρο Α. Αποστολίδης. Αθήνα, Άγρα, 1995. Σελ.

352. Δρχ. 2.910. ISBN 960-325145-3.

BARTOLINI L. Ο κλέφτης των πο­ δηλάτων. Μετ. Κ. Καφειζή. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 164. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-309-200-2.

KEMALΥ. Φύγανε τα πουλιά. Μυθι­ στόρημα. Μετ. Π. Αμπατζής. Αθήνα, Θεμέλιο, 1995. Σελ. 92. Δρχ.

1.350. ISBN 960-310-199-0.

BENI S. Κωμικοί τρομαγμένοι μα­ χητές. Μυθιστόρημα. Μετ. Τ. Κονβερτίνο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 186. Δρχ. 3.120. ISBN 960-03-0918-3.

KERR Ρ. Το ψοφίμι. Μυθιστόρημα. Μετ. Δ. Κωνσταντίνου. Αθήνα, Ολκός, 1995. Σελ. 310. Δρχ.

3.950. ISBN 960-7169-39-5.

BOISSARD J. Μπολερό. Μυθιστό­ ρημα. Μετ. Ν. Σιδέρη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 262. Δρχ.

2.700.

ISBN 960-236-538-2.

KLIMA I. Η δοκιμασία. Μει. Α. Γα­ λέος. Αθήνα, Οδυσσέας, 1995. Σελ. 537. Δρχ. 5.200. ISBN 960210-230-6.

ΝΤΟΣΤΟΠΞΦΣΚΙ Φ. Μπομπόκ. Μετ. Μ. Αλεξανδρόπουλος. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ. 57. Δρχ. 750.

ISBN 960-04-931-5.

COLOANE F. Γη του Πυρός. Μει. Κ. Ηλιόπουλος. Αθήνα, Opera, 1995. Σελ. 208. Δρχ. 2.700. ISBN 960-7073-23-1.

ΝΤΥΚΛΟ Σ.Π. Οι εξομολογήσεις του κόμη Ντε***. Μετ. Γ. Ράικος. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

142. Δρχ. 2.080. ISBN 960-031369-5.

COOKSON C. Η δικαιοσύνη είναι γυναίκα. Μει. Ο. Λαζοπούλου. Αθή­ να, Plus, 1995. Σελ. 321. Δρχ.

1.250. ISBN 960-360-346-5.

COUPLAND D. Microserfs. Μει. X. Σακελλαροπούλου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 519. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-236-535-8.

KRISTOF A. Το τρίτο ψέμα. Μετ. X. Τσαμαδού. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ. 194. Δρχ. 1.870.

LONDON J. Ο πυγμάχος. Μετ. Δ. Διδάρης. Αθήνα, Ζαχαρόπουλος, 1995. Σελ. 172. Δρχ. 1.560. ISBN 960-208-507-Χ.

Μ τίο

O’CONNOR F. «Και όι βιασταί αρπάζουσιν αυτή...». Μετ. Α. Κοτζιάς. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ. 219. Δρχ. 2.500. ISBN 960-04-1044-5.

HODEIR Α. Ο Βιολιστής. Μυθιστό­ ρημα. Μετ. Α. Φιλιππάτος. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 326. Δρχ.

2.600. ISBN 960-236-536-6. ΟΥΑίΛΝΤ Ο. Το αηδόνι και το τρια­ ντάφυλλο. Μετ. Β. Σύρμου - Βεκρή. Αθήνα, Μπιλιέτο, 1995. Σελ. 8. Δρχ. 520.

PERUTZ L. Νύχτες κάτω από την πέτρινη γέφυρα. Μετ. I. Κοπερτί.

Αθήνα, Πόλις, 1995. Σελ. 304. Δρχ. 3.500. ISBN 960-7478-09-6. ΠΙΕΡΖΑΝ Α. Τον καιρό της Τζούλυ. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Ντεκάστρο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

137. ISBN 960-03-0769-5.

PIRINCCI Ρ.Φέλιντε. Μετ. Ν. Λαζάνης. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ.

215. Δρχ. 2.900. ISBN 960-360336-8.

PLATERO D.C. Η ωραία Ελένη. Μετ. Λ. Ιωαννίδου. Αθήνα, Νέα Σύ­ νορα, 1995. Σελ. 205. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-236-531-5. ΠΟΥΣΚΙΝ Α. Μυστικό ημερολόγιο 1836-1837. Μετ. Ε. Μπαρτζινόπουλος. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 155. Δρχ. 2.080. ISBN 960-03-0623-0. ΠΡΑΣΙΝΟΣ Ζ. Ο φεγγίτης. Αφηγή­ ματα. Μετ. Κ. Τσεκένη. Αθήνα, Εξά­ ντας, 1995. Σελ. 207. Δρχ. 2.080.

ISBN 960-256-221-8.

PRASSINOS G. Μα ο χρόνος δεν υπάρχει. Μυθιστόρημα. Μετ. Δ. και X. Παπάζογλου. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ. 276. Δρχ. 2.600. ISBN 960-256-230-7.

RUCKER R. Software. Μετ. Γ. Κουσουνέλος. Αθήνα, Το Κλειδί, 1995. Σελ. 245. Δρχ. 2.080. ISBN 960-237-104-8.

RINSER L. Ο έρωτας του Αβελάρδου. Μυθιστόρημα. Μετ. Μ. Αγγελίδου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 205. Δρχ. 3.120. ISBN 96003-1342-3.

ROTH Ρ. Πατρική κληρονομιά. Μετ. Τ. Κίρκης. Αθήνα, Χατζηνικολή, 1995. Σελ. 183. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-264-095-2.

SALLENAVE D. Αποχαιρετισμός. Μετ. Α. Βλαβιανού - Ν. Δετζώρτζης. Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1995. Σελ.

173. Δρχ. 1.870.

SALTEN F. Γιοζεφίν Μουτζενμπάχερ. Η ιστορία μιας Βιεννέζας πόρ­ νης. Μετ. Λ. Μαράς. Αθήνα, Αφρο­ δίτη, 1995. Σελ. 222. Δρχ. 2.300.

SHERMAN Α. Οι Κένταυροι του Πηλίου. Μετ. Γ. Σπανδωνής. Αθή­ να, Ψυχογιός, 1995. Σελ. 235. Δρχ. 2.700. ISBN 960-274-145-7.

SHEA R. - WILSON R.A. Οι Ιλουμινάιοι. To χρυσό μήλο. Met. Γ. Μπαρουξής. Αθήνα, Aquarius, 1995. Σελ. 285. Δρχ. 2.700. ISBN 9607002-97-0.

STEVENSON R.L. Ο δυναμιτιστής.

Met. Π. Ισμυρίδου. Αθήνα, Άγρα, 1995. Σελ. 402. Δρχ. 3.120. ISBN 960-325-144-5. ΤΕΗΛΟΡ Π. Επιστρέφοντας στο Μέμφις. Met. Α. Μανωλίδης. Αθή­ να, Οδυσσέας, 1994. Σελ. 238. Δρχ. 2.600. ISBN 960-210-223-0.

JAEGGY F. Τα μακάρια χρόνια της τιμωρίας. Μετ. Ν. Δομαζάκης. Αθή­ να, Χαιζηνικολή, 1995. Σελ. 95. Δρχ. 1.500. ISBN 960-264-100-2.

GERMAIN S. Κεχριμπαρένια νύχτα. Μετ. Σ. Διαμάντη. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ. 385. Δρχ. 3.120. ISBN 960-256-237-4. ΤΟΥΕΪΝ Μ. Το ημερολόγιο του Αδάμ και της Εύας. Met. Ε. Μπαρτζινόπουλος. Αθήνα, Καστανιώιης, 1995. Σελ. 127. Δρχ. 2.080. ISBN 960-03-1370-9.

CHANCE J.N. Πουθενά δεν σκο­ τώνουν τον μπάτλερ! Μετ. Μ. Σισκοπούλου. Θεσσαλονίκη, Παρατηρη­ τής, 1995. Σελ. 188. Δρχ. 2.800.

ISBN 960-260-804-8.

1995. Σελ. 107. Δρχ. 1.245. ISBN 960-85281-5-1.

Μελέτες

ΣΑΒΒΙΔΗΣ Γ.Π. Φύλλα φτερά. Δο­ κιμές και δοκιμασίες 1989-1993. Αθήνα, Ίκαρος, 1995. Σελ. 297. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7233-79-4.

Δημήτρης Χατζής. Άπειρος νόστος. Τιμητική εκδήλωση. Πάτρα, Δήμος Πατρέων, 1995. Σελ. 78. Δρχ.

2.080.

ΤΕΤΣΗΣ Π. Το θράσος του καλλιτέ­ χνη να γράφει. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 145. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-03-1296-6.

Πρακτικά Δεκάτου Τρίτου Συμποσί­ ου Ποίησης. Πάτρα, Αχαϊκές Εκδόσεις, 1995. Σελ. 339. Δρχ.

4.160.

LACARRIERE J. Τα φτερά του Ίκα­ ρου. Μετ. Μ. Πόθος. Αθήνα, Χατζηνικολή, 1995. Σελ. 162. Δρχ.

2.600. ISBN 960-264-092-8.

ΒΑΡΒΕΡΗΣ Γ. Ποιητικές (σ)τάσεις στον Γ.Θ. Βαφόπουλο. Θεσσσαλονίκη, Παρατηρητής, 1995. Σελ. 44. Δρχ. 1.040. ISBN 960-260-819-6.

DUBY G. Η ιστορία συνεχίζεται. Μετ. - εισ. Ρ. Σταυρίδη - Πατρικίου. Αθήνα, Ολκός/Μικρή Άρκτος, 1995. Σελ. 201. Δρχ. 2.700. ISBN 960-7169-35-2.

ΖΑΛΕΣ Δ. Πάνω από τον ξένο μό­ χθο. Τόμος ΣΤ’. Αθήνα, 1995. Σελ.

335. Δρχ. 3.640. ΚΑΡΑΠΩΡΓΑ Ο. Γιώργος Σαραντά­ ρης ο μελλούμενος. Αθήνα, Δί­ αυλος, 1995. Σελ. 451. Δρχ. 7.800.

ISBN 960-7140-67-2. ΚΟΥΜΑΡΙΑΝΟΥ Μ.Κ. Η Αφρική μέσα από το ποιητικό έργο του Λεοπόλντ Σεντάρ Σεγκόρ. Αθήνα, Πα­ ρουσία, 1995. Σελ. 212. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-7601-22-Χ. ΠΑΝΤΙΔΗΣ Σ.Θ. Η Ευρώπη στη ζωή και το έργο του Παναγιώτη Κ. Κατσιρέλου. Βόλος, Γραφή. Σελ.

31. ISBN 960-7404-12-3.

ΤΣΕΧΩΦ Α. Ψυχούλα. Με ένα υστερόγραφο του Λέοντα Τολστόι. Μετ. Μ. Τσαντσάνογλου. Αθήνα, Το Ροδακιό, 1995. Σελ. 44. Δρχ.

1.560.

ISBN 960-7360-15-Χ.

ΠΑΠΑΣΤΑΜΟΥ Γ. Τάσος Παπαποσιόλου. Η πνευματική οδοιπορία του συγγραφέα. Αθήνα, 1995. Σελ. 43.

CHEKHOV Α. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Διαμάντα του μυστηρίου. Μετ. Μ. Βάίνάς. Τόμος Α’. Αθήνα, Κριτική, 1995. Σελ. 206. Δρχ. 2.600. ISBN 960218-116-8.

ΠΕΤΡΟΒΙΤΣ - ΑΝΔΡΟΥΤΣΟΠΟΥΛΟΥ Λ. «Όπως και στ’ αηδό­ νια..». Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ.

207. Δρχ. 2.500. ISBN 960-360399-6.

FORTUNE D. Ο φτερωτός ταύρος. Μετ. Α. Δάντη. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995. Σελ. 320. Δρχ. 3.120. ISBN 960-268-066-0.

Δοκίμια

FUENTES C. Νερό καμένο. Μετ. Α. Κυριακίδης. Αθήνα, Άγρα, 1995. Σελ. 203. Δρχ. 2.390. ISBN 960325-133-Χ.

ΚΑΡΑΠΟΣΤΟΛΗΣ Β. Χειροποίητη πόλη. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995. Σελ. 235. Δρχ. 2.600. ISBN 960221-092-3.

Αλληλογραφία

ΚΡΑΝΙΔΙΩΤΗΣ Π. Εκτροπής εγκώ­ μιου. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ. 326. Δρχ. 3.430. ISBN 960-344-090-6.

ΚΑΑΑΜΙΤΥΤ. Γράμματα στην κόρη της (1877-1902). Εισ. - μετ. Ε. Χαραροπούλου. Αθήνα, Εκκρεμές,

ΝΕΑΡΧΟΥ Π. Το μήνυμα του Απόλλωνα. Αθήνα, Κοσμόπολις, 1995. Σελ. 672. Δρχ. 7.800.

Θέατρο Έργα ΣΚΟΥΡΤΗΣ Γ. Ο Καραγκιόζης πα­ ραλίγο Βεζύρης... ’95. Θέατρο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

136. Δρχ. 2.080. ISBN 960-031378-4.

Μελέτες ΕΞΑΡΧΟΥ Κ.-Σ. Εικόνες φωτός και σκότους στο θέατρο του Arrabal. Θεσσαλονίκη, University, Studio Press, 1995. Σελ. 150. Δρχ. 3.000.

ISBN 960-12-0471-7.

ιστορία Γενικά Αφιέρωμα στον Αλέξανδρο I. Δέσποτόπουλο. Ανάλεκτα νεότερης ελληνικής ιστορίας. Επιμ. Σ.Π. Παπαγεωργίου. Αθήνα, Παπαζήσης, 1995. Σελ. 360. Δρχ. 5.200. ISBN 960-02-1107-8.

Αρχαιολογία BOARDMAN J. Αθηναϊκά Ερυθρό­ μορφα αγγεία. Μετ. Ε. Παπουτσάκη - Σερμπέτη. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1995. Σελ. 280. Δρχ. 4.680. ISBN 960-354-002-1.

Μαρτυρίες ΠΑΝΝΑΚΗΣ Γ.Δ. Πόλεμος. Κατο­ χή - Μέση Ανατολή - Επιστροφή

Μ τίο

σιην πατρίδα. Αθήνα, Παπαζήσης, 1995. Σελ. 266. Δρχ. 3.120. ISBN 960-02-1115-9. ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛΟΣ X. Αγώνες και θυσίες της περιοχής Γρεβενών.

(1940-1949). Αθήνα, Ίδμων, 1995. Σελ. 254. Δρχ. 3.120. ISBN 960-85270-6-6. ΚΟΥΝΕΛΛΗΣ Γ. Στην πεδιάδα του Ιονίου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 137. Δρχ. 3.120. ISBN 960-03-1299-0. ΔΟΥΛΕ - ΘΕΟΔΩΡΑΚΗ Ν. Χαρί­ λαος Φλωράκης. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1995. Σελ. 114. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-344-103-1. ΜΑΚΡΑΚΗΣ Σ.Ν. Ιστορίες του βουνού. Μάης - Οκιώβρης του 1944. Αθήνα, Ερμής, 1995. Σελ.

195. Δρχ. 3.120. ΜΑΛΑΜΑΣ Λ. Θυμητάρια. Εύθυμα και σοβαρά. Γιάννινα, Ελεύθερο Πνεύμα, 1995. Σελ. 233. Δρχ. 2.600. ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΣ Κ. Μνή­ μες πολέμου και ειρήνης. Τόμος Β’. Αθήνα, Δήλος, 1995. Σελ. 458. Δρχ. 4.885. ΡΑΛΛΗ - ΤΣΙΤΜΗ Κ. Κάτω από το Σίπυλο της Ιωνικής γης. Πειραιάς, 1994. Σελ. 143. Δρχ. 1.560. ΣΙΔΕΡΗ - ΚΑΝΕΛΑΟΠΟΥΛΟΥ Α. Οδοιπορικό στην ομίχλη. Αθήνα, Άλέα, 1994. Σελ. 187. Δρχ. 1.920. ΤΖΑΜΤΖΗΣ Α.Ι. Salem. Η ναυταπά­ τη του αιώνα. Αθήνα, Πιτσιλάς, 1995. Σελ. 215. Δρχ. 2.600. ISBN 960-7112-56-3.

HADJIPATERAS C.N. - FAFALIOS M.S.Greecel940-41. Ejewihnessed.

Athens, Efstathiadis, 1995. Pag. 295. ISBN 960-226-533-7.

Βιογραφίες ΚΕΦΑΛΑΗΝΙΑΔΗΣ Ν.Α. Γιώργος Κονιτόπουλος. Αθήνα, Φιλιππότης, 1995. Σελ. 173. Δρχ. 2.600. ΤΣΕΛΛΙΝΙ Μ. Η ζωή μου. Μει. Α. Παρίση. Αθήνα, Καρδαμίτσα, 1994. Σελ. 575. Δρχ. 8.320. ISBN 960-354-009-9.

HOESS R. Αυτοβιογραφία. Μετ. Λ. Μαυροειδής. Αθήνα, Νεφέλη, 1995. Σελ. 229. Δρχ. 2.700. ISBN 960-211-230-1. Ελληνική ιστορία

ΙΕ’ Πανελλήνιο Ιστορικό Συνέδριο. Πρακτικά. Θεσσαλονίκη, 1995. Σελ. 566. Δρχ. 3.120. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ - ΠΑΛΑΙΟΑΟΓΟΣ Θ. Ελλάς και Αλβανία. Θεσσαλονίκη, Κυρομάνος, 1995. Σελ. 278. Δρχ. 3.640.

ΜΑΥΡΟΥΛΙΑ Σ. - ΓΕΩΡΓΑΝΤΖΗ Ε. Τα ελληνικά για ξενόγλωσσους. Τό­ μος Δ’ Αθήνα, 1995. Σελ. 464. (Ασκήσεις και λύσεις ασκήσεων 206+75). Δρχ. 8.850 (Τα τρία βι­ βλία). ΜΗΛΙΑΡΑΚΗΣ Α. Γεωγραφία πολι­ τική, νέα και αρχεία του νομού Αργολίδος και Κορινθίας. Αθήνα, Καραβίας, 1995. Σελ. 302. Δρχ.

5.400. ISBN 960-258-048-8. ΜΠΟΓΔΑΝΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Φιλική Εταιρεία. Β’ έκδοση. (Χωρίς εκδοτι­ κά στοιχεία). Σελ. 395. Δρχ. 4.160. ΝΗΜΑΣ Θ.Α. Η εκπαίδευση στη δυτική Θεσσαλία κατά την περίοδο της τουρκοκρατίας. Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης, 1995. Σελ. 499. Δρχ.

5.500. ISBN 960-85497-Χ.

ΑΠΟΣΤΟΑΟΠΟΥΛΟΣ Δ.Γ. Οι ιδε­ ολογικοί προσανατολισμοί του Πα­ τριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως μετά την Άλωση. Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή-Χορν, 1995. Σελ. 33. Δρχ. 1.040. ISBN 960-7079-46-9.

ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ Α. Αρχαία Σπάρτη. Πάτρα, Αχαϊκές Εκδό­ σεις, 1995. Σελ. 134. Δρχ. 1.765.

ΒΑΣΙΛΑΚΗ Μ. Από τους εικονογραφικούς οδηγούς στα σχέδια ερ­ γασίας των μεταβυζαντινών ζωγρά­ φων. Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή Χορν, 1995. Σελ. 67. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-7079-45-0. ΔΑΓΚΑΣ Α. Ο χαφιές. Αθήνα, Ελλη­ νικά Γράμματα, 1995. Σελ. 393. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-344-096-5. ΚΟΜΙΑΝΟΥ - ΑΛΑΜΑΝΟΥ Ε. Η Κέρκυρα. Αναδρομή στο χρόνο. Κέρκυρα, 1994. Σελ. 227. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-230-018-3.

ΜΑΓΕΡ Χ.Φ. Η αναζήτηση. Μετ. Γ. Μυλωνόπουλος. Αθήνα, Καλέντης, 1995. Σελ. 447. Δρχ. 4.680. ISBN 960-219-057-4.

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΠΟΥΛΟΣ Χ.Γ. Η εφαρμογή των θεσμών της αυτοδι­ οίκησης και της λαϊκής δικαιοσύνης στη Γορτυνία (1943-44). Αθήνα, Οδυσσέας, 1995. Σελ. 173. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-210-224-1.

Μ τίο

ΜΑΓΕΡ Χ.Φ. Η αναζήτηση. Ανθρώ­ πινα πεπρωμένα στον ελληνικό εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα 19411944. Μετ. Γ. Μυλωνόπουλος. Αθή­ να, Καλέντης, 1995. Σελ. 447.

ISBN 960-219-057-4.

ΑΝΔΡΕΑΔΗΣ Α.Μ. Η επτανησιακή δημόσια οικονομία κατά την περίο­ δον 1797-1814. Αθήνα, Καραβίας, 1995. Σελ. 63. Δρχ. 1.040. ISBN 960-258-050-Χ.

HESSE Η. Τα τρυφερά χρόνια ενός μάγου. Μετ. X. Κουισιαύτης. Αθή­ να, Σμίλη, 1995. Σελ. 147. Δρχ.

1.870. ISBN 960-7218-7-9.

DEROGY J. Επιχείρηση Νέμεσις. Μετ. Ο. - Σ. Αγαμπατιάν. Αθήνα, Στοχαστής, 1995. Σελ. 295. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-303-051-1.

δευσης. Αθήνα, 1995. Σελ. 574. Δρχ. 6.240. ISBN 960-90176-0-6.

ΑΕΟΝΤΣΙΝΗΣ Γ.Ν. Ζητήματα νεό­ τερης ελληνικής ιστορίας και εκπαί­

ΠΑΠΑΠΑΝΝΑΚΗΣ Ε. Η εξολόθρευσις της ελληνικής ομογένειας και η Τουρκική κατά της Ελλάδος ε­ πιβουλή. Αθήνα, Παρουσία, 1995. Σελ. 253. Δρχ. 3.120. ISBN 9607601-18-1. ΠΑΠΑΠΑΝΝΗΣ Ε.Σ. Μορφές οι­ κοδομών κατά την ύστερη βυζαντι­ νή περίοδο. Αθήνα, Ίδρυμα Γουλανδρή - Χορν, 1995. Σελ. 56. Δρχ. 1.245. ISBN 960-7079-44-2. ΠΕΛΑΠΔΗΣ Ε. Η αποκατάσταση των προσφύγων στη Δυτική Μακε­ δονία (1923-1930). Θεσσαλονίκη, Κυριακίδης, 1994. Σελ. 328. Δρχ.

4.680. ISBN 960-343-249-0. ΠΗΛΙΔΗΣ I. Αι καλαί Τέχναι παρά τοις Αρχαίοις 'Ελλησιν. Αθήνα, Παπαδήμας. Σελ. 672. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-206-273-8. ΠΗΛΙΔΗΣ Γ. Η θρησκεία των Αρχαίων Ελλήνων. Αθήνα, Παπαδήμας. Σελ. 571. Δρχ. 4.680. ISBN 960-206-273-8.

ΤΡΑΪΦΟΡΟΣ Ν.Α. Μονεμβασία. Πειραιάς, 1995. Δρχ. 1.560. ΤΣΑΟΥΣΟΓΛΟΥ Π.Α. Αλέξαν­ δρος. Ποιοι τον δηλητήριασαν; Θεσσαλονίκη, 1995. Σελ. 128. Δρχ.

3.120.

SCHERZER C.DE. Σμύρνη. Μέρος Α’. Μετ. - εισ. - σχόλ. Ξ. Μπαλωτή. Αθήνα, Ιστορητής, 1995. Σελ. 364. Δρχ. 4.680. ISBN 960-7602-19-6.

CLOSE D.H. The origins of the Greek Civil War. London, Longman, 1995. Pag. 248. ISBN 0582-06471-6. Π αγκόσ μια ιστορία

ΣΙΜΟΠΟΥΛΟΣ K. Ο μύθος των «Μεγάλων» της ιστορίας. Αθήνα, 1995. Σελ. 528. Δρχ. 6.760.

Ταξίδια

ρέττα - Καρέπα και το παλιό Φολκσβάγκεν. Αθήνα, Παπαδόπουλος, 1995. Σελ. 29. Δρχ. 2.100.

ISBN 960-261-549-4. ΧΑΤΖΗΧΑΝΝΑ Φ. Οι περιπέτειες του Καρυδάκη και της Ζαχαρούλας. Αθήνα, Ψυχογιός, 1995. Σελ. 167.

ISBN 960-274-103-1.

Το Βιδλίο των Κυκλάδων. Αθήνα, 1995. Σελ. 174. Δρχ. 2.200. ISBN 960-85656-0-4. ΧΑΡΑΤΣΗΣ Ν. Οδηγός Πηλίου για περιπατητές. Βόλος, Γραφή, 1995. Σελ. 301. Δρχ. 3.120. ISBN 9607405-11-0. Κόσμος

Νότιος Ιταλία. Αθήνα, Γιαλλελής, 1995. Σελ. 1.069. Δρχ. 5.720. ISBN 960-85262-3-Χ.

Παιδικά Γνώσεις

ΔΑΝΟΠΟΥΛΟΥ Α. - ΦΟΥΝΤΑΣ Κ. Γνωρίζω και μαθαίνω. Τα σχήματα. Αθήνα, Σαββάλας, 1995. Σελ. 77.

ISBN 960-460-0230. Ελεύθερα αναγνώσματα

ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ Β.Δ. - ΤΣΙΛΙΜΕΝΗ Τ. Ανθολόγιο καλοκαιρι­ νό. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 95. ISBN 960-03-1250-8. ΔΙΚΑΙΟΥ Ε. Η ιστορία ενός άσπρου γατούλη. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 106. ISBN 960-360-254-Χ. ΜΠΟΥΛΩΤΗΣ X. Η χελωνίτσα Κα-

ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙ­ ΚΗΣ ΚΑΙ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΥ. Τεύχος 32-33. Δρχ. 1.000. ΕΡΕΙΣΜΑ. Περιοδική έκδοση λό­ γου και τέχνης. Τεύχος 2. Δρχ.

1.200.

BURNETT F.H. Ο μυστικός κήπος. Μετ. Ε. Κεκροποόλου. Αθήνα, Λιβάνης, 1995. Σελ. 287. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-238-038-1.

ΕΥΘΥΝΗ. Περιοδικό ελευθερίας και γλώσσας. Τεύχος 285. Δρχ. 500.

ΝΕΣΤΑΙΝΓΚΕΡ Κ. Ο Γιόκελ, η Πού­ λα κι ο Γιέριχο. Μετ. Ν. Βαλαβάνη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

149. ISBN 960-03-0709-1.

ΚΑΣΤΑΛΙΑ. Δελτίο Ελληνικής Εται­ ρείας Ιατρών Λογοτεχνών. Τεύχος 119-120.

περιοδικά Ο ΑΓΩΝΑΣ ΤΗΣ ΓΥΝΑΙΚΑΣ. Τεύ­ χος 59-60. Δρχ. 1.500. ΑΝΑΓΕΝΗΣΗ. Τεύχος 331. Δρχ.

350.

Ελλάδα

Τεύχος 7-8. Δρχ. 1.500.

ΑΝΟΙΧΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ. Τεύχος 54. Δρχ. 600. ΑΝΤΙ. Δεκαπενθήμερη πολιτική και πολιτιστική επιθεώρηση. Τεύχη 585,586. Δρχ. 400. ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΣ ΔΟΜΟΣ. Τόμος 7, 1994. Δρχ. 3.120. ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ. Περιο­ δική έκδοση τέχνης, κριτικής και κοινωνικού προβληματισμού. Τεύ­ χος 74. Δρχ. 1.000. ΓΡΑΦΗ. Τρίμηνη έκδοση. Τεύχος 30. Δρχ. 1.000. ΓΥΝΑΙΚΑ. Το κλασικό γυναικείο περιοδικό. Τεύχος 1123. Δρχ.

1.000.

ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ­ χος 164-164. Δρχ.1.000. ΔΙΑ ΤΥΠΟΥ. Μηνιαίο περιοδικό προβολής επιχειρηματικού κόσμου. Τεύχη 6-7,8. ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Τεύχος 356. Δρχ.

ΗΧΟΣ ΚΑΙ HI-FI. Τεύχος 270. Δρχ.

800.

Η ΛΕΞΗ. Ελληνική και ξένη λογο­ τεχνία. Τεύχος 128. Δρχ. 700. ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. Τεύχος 131. Δρχ. 600. ΝΕΑ ΕΠΟΧΗ. Διμηνιαίο πολιτιστι­ κό περιοδικό. Τεύχος 1. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Τεύχη 1636-1637. Δρχ. 650. ΝΕΟ ΕΠΙΠΕΔΟ. Δελτίο ποίησης και τέχνης. Τεύχος 22. Δρχ. 1.200. ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ. Έκδοση για την κοινωνία και τον πολιτισμό στην Κο­ ζάνη. Τεύχος 85-86. Δρχ.200. ΠΕΡΙΠΛΟΥΣ. Τετράδιο για τα γράμματα και τις τέχνες. Τεύχος 40. Δρχ. 1.000. Ο ΠΟΛΙΤΗΣ. Δεκαπενθήμερος. Τεύχος 10. Δρχ. 800. ΠΟΛΥΤΕΚΝΗ ΟΙΚΟΓΈΝΕΙΑ. Τεύ­ χη 65,67. Δωρεάν. Ο ΡΑΜΠΑΓΑΣ ΚΙ’ Ο ΣΚΥΛΟΣ. Μηνιάτικη έμμετρη εφημερίδα. Φύλλο 196. Δρχ. 50. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΣΚΕΨΗ. Δίμηνη πε­ ριοδική έκδοση γραμμάτων και τε­ χνών. Φύλλο 192. ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΤΟΥ ΜΕΛΛΟΝΤΟΣ. Τεύχος 13. Δρχ. 500.

1.000.

ΤΑΧΥΔΡΟΜΟΣ ΤΩΝ ΑΙΓΎΠΤΙΩΤΩΝ. Τεύχος 225.

ΔΡΩΜΕΝΑ. Δίμηνο θεατρικό πε­ ριοδικό. Τεύχος 14. Δρχ. 1.040.

EAST - WEST ΑΝΑΤΟΛΗ - ΔΥΣΗ.

Vol. 1,1995, No 2. Drs. 4.160.

ΕΛΕΥΣΙΣ. Τρίμηνη πολιτιστική έκ­ δοση λόγου, τέχνης και ιστορίας.

DECADENCE TIMES. Φύλλο 3.

□

Μ τίο

κ ρ ιτικ ο γ ρ α φ ια Αρ. 357 1 Σεπτεμβρίου - 30 Σεπτεμβρίου 1995 Επιμέλεια: Μ αρία Τρουπάκη

Στην Κριτικογραφια περιλαμβάνονται όλες οι επώ­ νυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις των ελληνικών εκδόσεων που δημοσιεύονται στον ημε­ ρήσιο και περιοδικό τύπο. Περιλαμβάνονται επίσης και κριτικές δημοσιευμέ­ νες στον περιοδικό και επαρχιακό τύπο, όσες ήταν δυνατό να εξασφαλίσουμε ή μας απέστειλαν οι συντάκτες τους.

/ Φ ιλοσοφ ία 1<ιντή Β.: Kuhn και Wittgenstein (Ε. Κασίμη, Αντί, 2919)

Ψ υ χο λ ο γ ία Napier Α.Υ.: Το ζευγάρι, ο εύ­ θραυστος δεσμός (X. Πονπδα, Νέα, 12/9)

Π ο λ ιτικ ή Π ο λ ιτ ικ έ ς επ ισ τ ή μ ε ς Ανδρικοπούλου Ε.: Οι περιφέρειες στην Ευρωπαϊκή Ενωση (Γ. Ψυχάρης, Διαβάζω, 355) Βούλγαρης Γ.: Φιλελευθερισμός, Συντηρητισμός, Κοινωνικό κράτος 1973-1990, (Ν. Μουζέλης, Βήμα, 17/9) Μπαλλής Δ.: Διεθνείς σχέσεις και παραπληροφόρηση: Η περίπτωση της Σερβίας (Θ. Διαμανιόπουλος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 10/8), (Γ.Ε. Διακογιάννης,Νέα, 4/9)

Κ οινω νιολογία Κοινωνική Ανθρωπολογία Παπαταξιάρχης Ε. - Παραδέλλης

Μ χίο

Θ.: (Επιμ.) Ταυτότητες και Φύλο στη σύγχρονη Ελλάδα (Φ. Τερζάκης, Καθημερινή, 5/9) Μπακαλάκη Α.: (Επιμ.) Ανθρωπο­ λογία: Γυναίκες και Φύλο (Φ. Τερ­ ζάκης, Καθημερινή, 5/9) Ψημμένος I.: Μετανάστευση από τα Βαλκάνια (Τ. Παππάς, Διαβάζω, 355)

Μπουζάκης Σ.: Εκπαιδευτικές με­ ταρρυθμίσεις στην Ελλάδα (Θ. Καραγιάννης, Διαβάζω, 355) Σιμάτος Α.: Τεχνολογία και Εκπαί­ δευση (Γ. Παπαδάτος, Διαβάζω, 355)

Ο ικ ο ν ο μ ία

Διαμανιόπουλος Θ. (Επιμ.): Ιατρικά Βυζαντινά χειρόγραφα (Τ. Δημητρούλια, Διαβάζω, 355) Τσούνης Γ.: Ιστορίες από τον κόσμο των ζώων (Μ. Κοντολέων, Αντι' 1/9) Jacquard Α.: Εγώ και οι άλλοι (Ν. Κώτσιου, Διαβάζω, 355) Jacomy Β.: Συνοπτική ιστορία των τεχνικών (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 8/9)

Δίπλας Β.: Κώδικας φορολογίας ει­ σοδήματος και πηγές (Σ. Χαλιώρας, Κέρδος, 5/9) Πειρουνάκης Ν.: Βασικά οικονομι­ κά (Σ. Χαλιώρας, Κέρδος, 5/9) (Δ. Στεργίου, Οικονομικός Ταχυδρό­ μος, 21/9)

θ ε τ ικ έ ς Εφαρμοσμένες επιστήμες

Δ ίκ α ιο Τ έχνες Λεοντάρης Μ.: Εργατικό Δίκαιο (Σ. Χαλιώρης, Κέρδος, 5/9)

Ε κπαίδευση Αρβανιτάκης Ν.: Ο Ηλεκτρονικός Υπολογιστής στην πρωτοβάθμια εκ­ παίδευση (Γ. Παπαδάτος, Διαβάζω, 355)

Νικόπουλος Ν.: Κριτική για το νεο­ ελληνικό θέατρο (Γ. ΜΑΤΖ, Αυγή, 17/9) Σταμέλος Δ.: Νεοελληνική Λαϊκή Τέχνη (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στερεός, 961-962), (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 3/9) Φλωράκης Α.: Μαρκάρου τέχνη και

τεχνική. Ο I. Φιλοππότης και το ερ­ γαστήριό του (Δ. Σταμέλος, Ελευθε­

πόρτα (Β. Ιωαννίδης, Μακεδονία Θεσ/νίκης, 3/9) Κάλφας Α.: Ωδή στην ευρύχωρη α­ Χατζηνικολάου Ν.: Νοήματα της ει­ πώλεια (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 17/9) κόνας (Π. Κουνενάκη, Καθημερινή, Κατσουλού Μ.: Γυναίκες του μύθου 24/9) (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, Χατζηφώτης Ι.Μ. Μακεδονική Σχο­ 22/9) λή (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, Κολαξή Μ.: Δαιμόνια νεοσσός Σε­ 29/9) λήνη (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, Πλίνιος ο Πρεσβότερος: Περί της 19/9) Αρχαίας Ελληνικής ζωγραφικής (Ν. Κολύμβα Κ.: Πανδοχείο πουλιών Ανδρικοπούλου, Διαβάζω, 355) (Ν. Κώτσιου, Διαβάζω, 355) Πούχνερ Β.: Ανιχνεύοντας τη θεα­ Κούκος Β.: Προσανατολισμοί (Δ. τρική παράδοση (Κ. Πετράκου, Δια­ Παπακωνσταντίνου, Ριζοσπάστης, βάζω, 355) 28/9) Κυριακοήούλου Α.:Αβροί αλιείς πε­ Γλώσσα ρίπατοι (Κ. Παπαπάνος,· Πολιτικά Θέματα, 8/9) Καρζής Θ.: Η εποποιία της γλώσΛυμπεράκης Μ.: Παιδικοί Ύμνοι σας(Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, (Θ.Μ. Πολίτης, Ημερήσια Μεσο­ 28/9) λογγίου, 66-69) Κριαράς Ε.: Νεοελληνικό λεξικό της Μαλακάσης Μ.: Απαντα (Θ.Μ. Πο­ σύγχρονης δημοτικής γλώσσας (Γ. λίτης, Ημερήσια Μεσολογγίου, 33Γαλάντης, Διαβάζω, 355), {Κ. Τσα­ 37 και 40-45) ούσης, Έθνος, 19/9), (Ν.Δ. ΤριαΟ οίνος στην ποίηση (Μ. Φάις, Δια­ βάζω, 355) νταφυλλόπουλος, Καθημερινή, 26/9) . Πάσχος Π. Λευκοπηγή (Θ.Μ. Πο­ λίτης, Ελεύθερος Στερεός, 971) Κ λασικά κ είμ ε ν α Σιδέρης Γ.: Ποιητικά (Ν.Α. Παπαδάκης, Ριζοσπάστης, 7/9) Ιωάννη Αποκάλυψη. Μετ. Γ. ΣεφέΣτελλάκη Δ.: Ερωτικά Μελύδρια (Κ. ρης / Ο. Ελΰτης (Ε. Αρανίτσης, Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 8/9) Ελευθεροτυπία, 27/9) Τσικριτέα - Χωρεάνθη Ε.: Οι ώρες Ορφεύς: Αργοναυτικά - Ύμνοι του Ερωδιού (Θ.Μ. Πολίτης, ΠαναιΠερί λίθων. Απόδοση Τ. Μαρκεχάτωλική Αγρίνιου, 7772-7776) κη (Τ. Δημητροΰλια, Διαβάζω, 355) Χριστοδούλου Δ.: Το κυπαρίσι των Χαρίτων Αφροδισιεύς: Χαιρέας και εργατικών (Γ. Κεντρωτής, Διαβάζω, Καλλιρόη (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύ­ 355), (Β. ΧατζηΒασιλείου, Ελευθε­ πος, 3/9), (Φ. Λάδης, Αδέσμευτος ροτυπία, 13/9) Τύπος, 319) Χαλκιαδάκη Λ.Ε.: Έρωτα, Θεέ μου Πάουντ Ε. - Στοκ. Ερωτική ποίηση (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγριαπό την Αρχαία Αίγυπτο (Μ. Φάις, νίου, 7770-7771) Διαβάζω, 355) Ashbery S.: Αυτοπροσωπογραφία σε κυρτό κάτοπτρο (Δ. Παυλάκου, Π ο ίη σ η Αυγή, 24/9) Ρουμί Τ.: Ο Αγαπημένος (Π. Αντωνίου Τ.: ΧερουΒικά στον έρωτα Μπουκάλας, Καθημερινή, 26/9), (Β. (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική ΑγριΚαλαμαράς, Διαβάζω, 355) νίου, 7763-7767) Βλασσοποόλου - Κιτσάκη Φ.: Το Π εζογρα φ ία κρύσταλλο του ονείρου (Θ.Μ. Πολί­ Αποστολίδης Α.: Το χαμένο παιχνί­ της, Ελεύθερος Στερεός, 963-964) Γιαλούρης Ν.: Ζώδια της σιωπής (Ε. δι (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 5/9) Βιβλίον καλούμενον Ερωτικόν. Γκίκα, Έθνος, 17/9) Συνταχθέν παρά Γεωργίου ΓιατρωΖαμπαθά - Παγουλάτου Φ.: Κλειστή ροτυπία, 13/9)

μανωλάκη του Κρητός (Π. Μπουκάζας, Καθημερινή, 19/9), (Δ. Δασκα­ λόπουλος, Νέα, 26/9), (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 3/9) Δημόπουλος Ν.: Οι Ερωτύλοι (Μ. Κοντολέων, Διαβάζω, 355) Δούκα Ν.: Ένας σκούφος από πορ­ φύρα (Γ. Ξένος, Γυναίκα, Οκτ. ’95) Εξαρχοπούλου Λ.: Σοφίας το ανά­ γνωσμα (Τ. Δημητρούλια, Διαβάζω, 355) ΖαραΒέλας Δ.: Τα μυστικά της χού­ φτας (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέ­ ματα, 22/9)

Ζατέλη Ζ.: Περσινή αρραΒωνιστικιά (Β. Αθανασόπουλος, Καθημερινή, 5/9) Κάβουρας Δ.: Δίσεχτα χρόνια της Εφηβείας (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 8/9) Καλαμάρα Μ.: Η αναμέτρηση (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 22/9) Κάντζολα - Σαμπατάκου Β.: Το Δέ­ κατο έκτο καλοκαίρι (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 7/9) Καραγάτσης Μ.: Το 10 (Φ. Φιλίπ­ που, Εποχή, 3/9) Καρανικόλας Γ.: Τότε... στα χρόνια της χούντας (Γ.Μ. Πετρόπουλος, Ρι­ ζοσπάστης, 14/9) Κιουρτσάκης Γ.: Σαν μυθιστόρημα (Α. Καστρινάκη, Αντί, 29/9) Μαρκάκης Μ.: Το προπολεμικό σπίτι (X. Παπαγεωργίου, Αυγή, 10/9) Μάτεσις Π.: Ο παλαιός των Ημερών (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 10/9) Μπρουντζάκης Ξ.Α.: Γυναικωνίτης (Β. Χατζ., Ελευθεροτυπία, 6/9) Ορφανίδης Ν.: Επιβατηγό «Ρέ­ θυμνο» (Α. Κοντακίδης, Διαβάζω, 355) ΠετσετίδηςΔ.: Επίλογος στα χρόνια (Μ. Κοντολέων, Αντί, 29/9) Πιτσιλιάς I.: Ο πίθηκος Ξουθ (Γ. Κε­ ντρωτής, Διαβάζω, 355) Πολίτης Θ.Μ.: Ο Μπαλίλα (Β. Ιωα­ κείμ, Ημερήσια Μεσολογγίου, 33), (Κ. Βαλέτας, Ραδιοτηλεόραση, 1317), (Ε. Χωρεάνθη, Ριζοσπάστης, 8/6), (Θ. Βέτσας, Ελεύθερος Στερε­ ός, 970), (Κ. Σαρδέλάς, Μεσολογγίτικα Χρονικά 974), (Π. Σκούρα, Μαχητής Αγρινίου, 1394)

Μ τίο

Ποταμιάνος Δ.: Χωρικά ΰδατα (Τ. Δημητρούλια, Διαβάζω, 355), (X. Παπαγεωργίου, Αυγή, 24/9) Σεϊρλή Ε.: Αν ήθελε να πει την αλή­ θεια (Τ. Δημητρούλια, Διαβάζω, 355) Σιδέρης Γ.: Τα πεζά (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 14/9) Σκαρίμπας Γ.: Η μαθηιευόμενη των τακουνιών (Ν. Κώτσιου, Διαβάζω, 355) Σολωμού - Εανθάκη Β.: Οικογενει­ ακό Κειμήλιο (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 19/9) Χρηστίδης Λ.: Bororo (Δ. Δασκαλό­ πουλος, Νέα, 12/9) Δουμάς Α.: Βασίλισσα Μαργκό (Ν.Φ. Μικελίδης, Διαβάζω, 355) Καβαμπάτα Γ.: Το σπίτι των κοιμι­ σμένων κοριτσιών (Λ. Εξαρχοπούλου, Διαβάζω, 355) Κάφκα Φ.: 1) Η Δίκη, 2) Ο Πύργος (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 24/9) Claucy Τ.: Άμεσος κίνδυνος (Ν.Φ. Μικελίδης, Διαβάζω, 355) Κοέν Α.: Καρφοχάφτης (Κ. Καρακωτιάς, Επενδυτής, 23/9) Κόνολυ Σ.: Η στέρνα (Α. Κοντακίδης, Διαβάζω, 355) Κουκ Τ.: Θανάσιμη ανάμνηση (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 3/9) Λοτζ Ν.: Αλλάζοντας θέσεις (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 3/9 και 8/9) Μαριβό: Ο Νεόπλουτος χωριάτης (Λ. Λυχναρά, Βήμα, 3/9) Μπάτζερ Ρ.Ο.: Ερωτικοί ψίθυροι (Θ. Παπανικολάου, Κέρδος, 19/9) Νινχ Μ.: Η άλλη πλευρά του λόφου (Π. Κρημνιώτη, Διαβάζω, 355) Ξενάκη Φ.: Να με περιμένεις (Τ. Δημητρούλια, Διαβάζω, 355) Όστερ Π.: Λεβιάθαν (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 10/9) Περούτς Λ.: Νύχτες κάτω από την πέτρινη γέφυρα (Ν. Σιώτης, Βήμα, 17/9) Ροζ Φ.: Πατρική κληρονομιά (Τ. Καράίσκάκη, Καθημερινή, 3/9) Τσβετάγιεβα Μ.: Η ιστορία της Σονέισκα (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε­ ροτυπία, 6/9), (Γ. Ξένος, Γυναίκα, Οκτ. ’95) Τσέχοφ Α.: Ψυχούλα (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 10/9)

Μ τίο

Φρανκ Κ.: Αμερικανική Νύχτα (Α. Μιχαλοπούλου, Καθημερινή, 3/9) Χίγκινς Τ.: Σε επικίνδυνο έδαφος (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 22/9)

Μελέτες Ασπιώτης Ε.Ν.: Ο ποιητής Ν. Σταφυλοπάτης (Γ. Καραβίδας, Ριζοσπά­ στης, 21/9) Βαγενάς Ν.: Η ειρωνική γλώσσα. Κριτικές μελέτες για τη νεοελληνική γραμματεία (Γ. Γιατρομανωλάκης, Βήμα, 17/9) Δημήτρης Χατζής: Άπειρος νόστος (Β. Χατζ., Ελευθεροτυπία, 13/9) Θεωρία της ποίησης. Ποίηση της θεωρίας (Β. Χατζ., Ελευθεροτυπία, 20/9) Καράγιωργα Ο.: Γ. Σαραντάρης (Κ. Παπαντωνόπουλος, Βήμα, 24/9) Καρπόζηλου Μ.: Το παιδί στη χώρα του βιβλίου (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 24/9) Κουβαράς Γ.: Επί πτερύγων βιβλίων (Γ. Καραβίδας, Ριζοσπάστης, 28/9) Μαστροδημήτρης Π.Δ.: Ανάλεκτα Νεοελληνικής Φιλολογίας (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 27/9) Μηλιώνης X.: Σημαδιακός και αταί­ ριαστος (Β. Πανταζής, Καθημερινή, 5/9) Ντενίση Σ.: Το Ελληνικό Ιστορικό Μυθιστόρημα και ο Sir Walter Scott (Β. Αθανασόπουλος, Διαβάζω, 355) Παπαδημητρίου Ν.: Οι συγγραφείς της Αθηναϊκής δημοσιογραφίας (Σ.Ο. Αρτεμάκης, Ναυτεμπορική, 24/9) Παπαστάμος Γ.: Δ. Σταμέλος (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρινίου, 7769) Ραϊζης Μ.Β.: Η ποίηση του Μπάιρον (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρι­ νίου, 7777-7779) Ρηγάτος Γ.: Πρόσωπα και ζητήματα (Φ. Φιλίππου, Αντί, 1/9) Χωριανόπουλος Μ.: Κορυφαίες μορφές της Νεοελληνικής Λογοτε­ χνίας (Μ. Φάις, Διαβάζω, 355)

Δ ο κ ίμ ια Σιμιτζής Α.: Μηδενισμός (Δ. Ζαδές,

Εξόρμηση, 10/9) Τριανταφυλλίδης Κ.: Ακροβασία (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στερεός, 965-966) Cuenon R.: Η βασιλεία της ποσότη­ τας (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 6/9) Ινφάντε G.: Αγιος ο καπνός (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 20/9), (Μ. Φάις, Ελεύθερος τΐίπος, 3/9) Μισίμα Γ.: Η ηθική των Σαμουράι στη σύγχρονη Ιαπωνία (Μ. Φάις, Διαβάζω, 355)

Π α ιδ ικά Βελέτα - Βασιλειάδου Μ.: Το μυστι­ κό του πέμπτου ορόφου (Α. Κώττη, Διαβάζω, 355) Λοϊζου Μ.: Η πολιτεία του βυθού (Γ. Παπαδάτος, Διαβάζω, 355) Ντεκάστρο Μ.: Το τέλος του Βυζα­ ντίου (Ε. Σαραντίτη, Ελευθερο­ τυπία, 13/9) Παπαμόσχου Η.: Το γεφύρι της Ανατολής (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 10/9) Χωρεάνθη Ε.: Ο βατραχοποντικοπόλεμος (Γ. Παπαδάτος, Διαβάζω, 355) Ψαραύτη Λ.: Το τσίρκο και ο νάνος Γολιάθ (Μ. Κοντολέων, Αυγή, 3/9)

Θ εατρικά έ ρ γ α Σακελαρίου X.: Το θέατρο της Αντί­ στασης (Γ. Παπαδάτος, Διαβάζω, 355) Σούτσος Γ.: ΑλεξανδροΒόδας ο α­ συνείδητος (Γ. Κεντρωτής, Διαβάζω, 355)

Ι σ τ ο ρ ία Κακαράς Α.: Το πολεμικό ναυτικό στη δικτατορία 1967-1974 (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 17/9) Κουμαριανού Α.: Ο Ελληνικός Προεπαναστατικός Τύπος, Βιέννη Παρίσι (1784-1821) (Ρ. Σωμερίτης, Βήμα, 3/9) Μικρογιαννάκης Ε.: Παθολογία των πολιτευμάτων στην αρχαιότητα (Σ.Ι. Καργάκος, Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 21/9)

Παπαθανασίου Γ.: Ιστορία ίων Βλά­ χων (Ν.Λ. Φορόπουλος, Καθημερι­ νή, 12/9) Παπαϊωάννου Μ.Ν. Η Παρισινή Κομμούνα και η Ελλάδα (Γ. Παπαδάτος, Διαβάζω, 355) Χρησιάκης Γ. - Πατεράκης Γ.: Η Κρήτη και η ιστορία της (Γ. Κεντρωτής, Διαβάζω, 355) Μπροντέλ Φ.: Υλικός πολιτισμός (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 24/9) Ουντάλτσοβα Ζ., κ.ά.: Βυζαντινή Δι­ πλωματία (Τ. Δημητρούλια, Διαβά­ ζω, 355) Hammond N.G.: Ιστορία της Μακε­ δονίας (Σ. Ντάλης, Αυγή, 17/9)

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΡΙΤΙΚΗ

A lm u dena G randes

Οι ηλικίες της Λουλου

Β ιο γ ρ α φ ίε ς Μ αρτυρίες Γκόρπας Θ.: Ισιδώρα - Ισιδώρα (Θ.Μ. Πολίτης, Ημερήσια Μεσο­ λογγίου, 24-27)

Δημαράς Κ.Θ. - ΣΒορώνος Ν.: Η μέθοδος της ιστορίας (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 20/9), (Ν. Κώτσιου, Διαβάζω, 355) Θεοφίλης Γ.: Ο Βασσαράς (Ε. Ζω­ γράφου, Ριζοσπάστης, 21/9) Ψαράκης Τ.: Κάθε χρόνο το Δεκέμ­ βρη (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 13/9)

Τ α ξίδ ια Ε ξερ ευ ν ή σ εις Γκίκας Γ.: Κάστρα (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 13/9) Πέτκρερ Τ.: Οι Έλληνες (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 12/9) Σέρμαν Α.: Οι Κένταυροι του Πηλίου (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 12/9) Σκοτ Ρ.: Το ταξίδι του «ΝτισκάΒερι» στην Ανταρκτική (Γ. Σαρηγιάννης, Νέα, 5/9) Στάνλεϊ Χ.Μ.: Αναζητώντας τον Δρα ΛίΒιγκστον στην Αφρική. Τομ. Α’-Β’ (Α. Χουλιάρας, Αντί", 1/9)

Αυτό το πρώτο μυθιστόρημα της Almudena Grandes έγινε μπεστσέλερ όχι μόνο στην Ισπανία αλλά και σ ’ άλλες χώρες της Ευρώπης όπου μεταφράστηκε αμέσως. Είναι η ερωτική διαδρομή μιας γυναίκας που, ανήλικη ακόμα, γνω­ ρίζει τα μυστικά του έρωτα από έναν οικογενειακό φίλο, αλλά κα­ θώς ενηλικιώνεται ασφυκτιά μέσα στις συμβάσεις του γάμου και της καταπιεστικής Φρανκικής κοι­ νωνίας. Σε μια προσπάθεια φυγής και αυτονόμησής της βουλιάζει στις ερωτικές αβύσσους της Μα­ δρίτης. «Να κατρακυλήσω μέχρι να κολλήσω στον πάτο, και να μη χρειάζεται να σκέφτομαι πια για μια ολόκληρη αιωνιότητα!». Κωλέττη 25, 106 77 Αθήνα τηλ. 3622390, 3836460, fa x .3621367

Μ τίο

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΡΜΟΣ ΜΑΤΡΟΚΟΡΔΑΤΟΤ 7, 10678 ΑΘΗΝΑ τηλ. 3830604

Δέκα μικρές θαλασσινές ιστορίες, μέ άρκετά βιωματικά στοιχεία, ξετυλίγονται άπό τις άρχές του αιώνα μέχρι σήμερα. Δέκα κύματα, πού στο διάβα τους άποκαλύπτουν ένα κόσμο έντελώς διαφορετικό, άπ’ έκεϊνο των θερινών διακοπών, μέ ζωντανή καί πλούσια γλώσσα καί μέ μια αισθητική άντίληψη πού δέν έξαντλεϊται μόνο στή γνωστή αίγαιοπελαγίτικη άρχιτεκτονική, άλλα πού είναι στενά συνυφασμένη μέ τή ναυτική μας παράδοση. Μιά παρά­ δοση πού ό ύποψιασμένος ταξιδιώτης θά τήν άναγνωρίσει τόσο στά όμορφα ξύλινα σκαριά πού στολίζουν άκόμα τά περισσότερα νησιώτικα λιμάνια, όσο καί στο ήθος καί στον τρόπο ζωής έκείνων πού τά στεριώνουν καί τ’ άρμενίζουν. Ή Ποιητική Τετραλογία του Σωτή­ ρη Γουνελα άποτελεϊ το α' μέρος μιας δεκάχρονης διαδρομής πού ε κ ­ β ά λ λ ε ι έδώ σε δύο άσματα. Το πρώτο τιτλοφορείται: Όραση του κόσμου ή Φωνή πατρί­ δας. Το δεύτερο: Ή Κόρη. Ποιητική «άποτίμηση» τής σύγχρο­ νης ζωής καί συνάμα πρόταση τέ­ χνης. Γιατί έπεσε ή Βασιλεύουσα στά χέρια τών ’Αγαρηνών; Γιατί καταστράφηκε ή χιλιόχρονη αυτοκρατορία τύ 1453; Κρύβει μέσα της μηνύματα ή τραγική αύτή ώρα, κορυφαία στήν ιστορία του κόσμου; Μπορούσε νά σωθή; Πολλά τά ερωτηματικά, πού κρύβονται μέσα στά γεγονό­ τα. Κι αύτά τά γεγονότα πλησιάζει μέ πολυεπίπεδη λο­ γοτεχνική γραφή ό γνωστός συγγραφέας Π. Μ. Σωτήρχος στις σελίδες αύτοϋ τού βιβλίου. Σέβεται τήν ιστορία καί τήν άλήθεια της τούτο το μυθιστόρημα, πού έπιχειρεΐ μιάν άποκαλυπτική προσέγγιση ένδον τών γεγονότων.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΛΕΘΡΟΝ

ΠΡΟΣΩΠΑ ΚΑΙ ΙΔΕΕΣ

Μ ΠΕΤΟΒΕΝ

Π Ο Ε (Τόμ. Α')

Π ΛΑΤΩΝ

Π Ο Ε (Τόμ. Β')

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Μασσαλίας 20α , 106 8 0 ’Αθήνα, τηλ.: 3 6 .4 1 .2 6 0 ΕΚΔΟΣΕΙΣ: Σκουφά 7 1 , 106 8 0 ’Αθήνα, τηλ.: 3 6 .4 5 .0 5 7

ΛΕΝΑ ΔΙΒΑΝΗ ΕΛΛΑΔΑ ΚΑΙ ΜΕΙΟΝΟΤΗΤΕΣ Το σύστημα διεθνούς προστασίας της Κοινωνίας των Εθνών

Στο βιβλίο αυτό αναλύονται συνολικά και με την αναγκαία επιστημονική απόσταση τα μειονοτικά προβλήματα της Ελλάδας και ο τρόπος που διαπλέκονται αυτά με την βαλκανική εξωτερική της πολιτική. Εξετάζονται αναλυτικά η προέλευση και η προσπάθεια ενσωμάτωσης στον εθνικό κορμό μειονοτικών ομάδων όπως οι Τσάμηδες, οι Σλαβόφωνοι, οι Μουσουλμάνοι της Θράκης και οι Κουτσόβλαχοι. Εξετάζεται επίσης η πορεία του Ελληνισμού που ζούσε στην Κωνσταντινούπολη, την Αλβανία, τη Γιουγκοσλαβία, τη Ρουμανία και τη Βουλγαρία. Ένα βιβλίο απαραίτητο για την κατανόηση αυτού του επίμαχου προβλήματος.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Π Γ ΝΕΦΕΛΗ . . . Π ρ ο ω θ ο ύ ν το ε λ λ η ν ι κ ό β ι β λ ί ο ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 6, ΑΘΗΝΑ 106 80. ΤΗΛ, 3607744

Κλασικές Ε κδόσεις Π οιότητας Σειρά: Αρχαία Ελληνική Γραμματεία (Λεξικά) ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΣ ΑΘ. ΜΠΑΛΤΑΣ

Χ Α Ρ. ΑΘ. Μ ΠΑΛΤΑΣ

•

ΛΕΞΙΚΟ

Επίμονη αναζήτηση της ετυμολογίας των λέξεω ν

ΤΗΣ

•

ΑΡΧΑΙΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

Κ υ ρ ιο λεκτικ ή και μετα φ ο ρ ική σημα­ σία τους

ΕΡΜΗΝΕΥΤΙΚΟ - ΕΤΥΜΟΛΟΓΙΚΟ

•

Χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ές εκφ ρ άσ εις

•

Δ ικ α ν ικ ο ί όροι

•

Χρόνο ι ρημάτω ν

•

Π λή θ ο ς παροιμιώ ν

•

Μ εθοδικότατα, πληρότητα, πρωτο-

ΕΚ ΔΟ ΣΕΙΣ ΔΗΜ. Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑ

'Νέο/ πρωτότυπο, μ ε θ ο δ ικ ό , τ τΊή ρ ε ε (6 6 3 β ε ί)

Εκδόσεις

Δ Η Μ . Ν.

^

ΠΑΠΑΔΗΜΑ

Ιπποκράτους 8 Αθήνα, 106 79, Τηλ.: 36.27.318 - 36.42.692, Fax: 36.10.271

ΖΕΑΜΙ ΤΟ ΦΙΛΙΑΤΡΟ TOT ΠΗΓΑΔΙΟΥ ελληνική άπόδοση ΕΡΡΙΚΟΣ ΣΟΦΡΑΣ

ΣΑΤΩΜΠΡΙΑΝ ΡΕΝΕ μετάφραση ΘΑΝΑΣΗΣ ΧΑΤΖΟΠΟΤΛΟΣ

Γ. ΜΠ. ΓΕΗΤΣ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ ΣΥΝΓΚ μετάφραση ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΤΛΙΑΡΑΚΗΣ

ΖΩΡΖ ΜΠΑΤΑΪΓ Η ΑΓΙΟΣΥΝΗ, Ο ΕΡΩΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ Η ΜΟΝΑΞΙΑ μετάφραση ΛΙΖΤ ΤΣΙΡΙΜΩΚΟΥ

ΡΑΪΝΕΡ ΜΑΡΙΑ ΡΙΛΚΕ ΜΑΛΤΕ ΛΑΟΥΡΙΝΤΣ ΜΠΡΙΓΚΕ μετάφραση ΔΗΜ. ΣΤ. ΔΗΜΟΤ

ΓΚΕΟΡΓΚ ΤΡΑΚΑ ΠΟΙΗΣΕΙΣ μετάφραση ΔΗΜ. ΣΤ. ΔΗΜΟΤ

ΣΑΜΟΥΕΛ ΜΠΕΚΕΤ ΕΥΤΥΧΙΣΜΕΝΕΣ ΜΕΡΕΣ· Ω, ΟΙ ΩΡΑΙΕΣ ΜΕΡΕΣ έλληνική άπόδοση ΡΟΤΛΑ ΠΑΤΕΡΑΚΗ - ΚΟΣΜΑΣ ΦΟΝΤΟΤΚΗΣ

ΤΖΕΗΜΣ ΤΖΟΫΣ ΦΑΝΕΡΩΣΕΙΣ μετάφραση ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΧΟΤΛΙΑΡΑΚΗΣ

ANTON ΤΣΕΧΩΦ ΨΥΧΟΥΛΑ μετάφραση ΜΑΡΙΑ ΤΣΑΝΤΣΑΝΟΓΛΟΐ

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΦΥΛΛΑ ΔΑΦΝΗΣ ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΦΑΝΤΑΡΗΣ ΓΥΡΙΣΜΕΝΑ ΛΟΓΙΑ ΜΙΝΩΣ ΜΑΡΚΑΚΗ^ ΤΟ ΠΡΟΠΟΛΕΜΙΚΟ ΣΠΙΤΙ ΠΕΡΙΚΛΗΣ ΜΠΟΥΤΟΣ ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΡΟΑΤΙΑ ΓΙΩΡΓΟΣ ΜΠΡΟΥΝΙΑΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ΓΙΑ ΕΝΑ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ ΟΙ ΜΕΤΑΦΡΑΣΕΙΣ ΤΟΥ Κ. Γ. ΚΑΡΥΩΤΑΚΗ ΧΑΡΙΤΩΝΟΣ ΧΑΙΡΕΑΣ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΡΡΟΗ μετάφραση ΒΑΣΙΛΗΣ ΛΕΝΤΑΚΗΣ

ΕΚΛΟΓΕΣ ΑΠΟ ΤΟΝ ΗΣΙΟΔΟ μετάφραση Δ.' Ν. ΜΑΡΩΝΙΤΗΣ

ΤΟ ΑΓΙΟ ΕΥΑΓΓΕΛΙΟ ΚΑΤΑ ΤΟΝ ΜΑΤΘΑΙΟ μετάφραση ΝΤΙΝΟΣ ΧΡΙΣΤΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ

από

Τό ΡοΔλΚιό ΑΠ Ο ΛΛΩΝΟ Σ 35 · ΠΛΑΚΑ · Τ .Κ . 105 56 · Τ Η Λ . 3 2 2 1 7 0 0 · FAX 3 2 4 6 0 0 8

Α

Φ

I

E

P

Ω

M

A |

ΜΙΛΤΙΑΔΗ2

ΜΑΛΑΚΑ2Η2

To μέχρι πρόσφατα αρνητικά φορτισμένο - σαν ξεπερασμέ­ νο - όνομα του ποιητή αρχίζει να φωτίζεται μέσα από διαφο­ ρετικά πρίσματα και γωνίες. Επιχειρείται μια επανεξέταση του έργου και γενικότερα της προσφοράς του Μαλακάση στο χώρο των γραμμάτων μας, όπως άλλωστε συμβαίνει για αρκετούς από τους συγγραφείς που δημιούργησαν την ίδια με κείνου εποχή, τον Μεσοπόλεμο. Πολλοί έχουν συνδέσει το ποιητικό έργο του Μαλακάση μό­ νο μετά ποιήματα που δημοσιεύονταν στα αναγνωστικά του σχολείου, αγνοώντας την έκταση, την ποιότητα και τη φυ­ σιογνωμία του συνόλου της ποιητικής του. Τα γραπτά μένουν και τα ποιήματα του Μαλακάση αξιολο­ γούνται τοποθετούμενα σε καινούρια κριτικά σχήματα και διαφορετικές οπτικές. Επίσης εντοπίζεται ο βαθμός επιρ­ ροής που είχε στους σύγχρονους και μεταγενέστερούς του ποιητές. Δεν σταματά όμως εδώ η πολυδιάστατη προσφο­ ρά του Μαλακάση. Η σχέση του με τον έντυπο λόγο που απλώνεται σε πάρα πολλά επίπεδα, συντάκτης σε εφημερί­ δες, μεταφραστής λογοτεχνίας, δοκιμιογράφος σε περιοδι­ κά, ερευνητής (από τους λίγους της εποχής του που σπού­ δασε και έγραψε μελέτη για τη βιβλιοθηκονομία) επιβεβαιώ­ νουν ότι ένα σημαντικό μέρος της εξέλιξης τών γραμμάτων μας περνάει μέσα από το έργο και τη στάση της ζωής του.

χρονολόγιο

1869 3 μαρτίου: Γεννιέται στο Μεσολόγγι. Ο ίδιος υποστηρίζει, άλλοτε ότι γεννήθηκε το 1870 κι άλλοτε το 1872, όμως στα δημοτικά μητρώα αναφέρεται έτος γέννησης το 1869. Το επώνυμό του, που συναντάται και ως Μαλακάσας, στα βλάχικα σημαίνει τυροκόμος. Ο πατέρας του, Αγαμέμνονας ή Μέμος, ήταν στρατιωτικός. Αργότερα υπηρέτησε ως αστυνόμος κι όταν συνταξιοδοτήθηκε, ασχολήθηκε με την καλ­ λιέργεια των κτημάτων τους. Η μητέρα τους Ζωή, (Ζωγούλα) Κερασοβίτη, ήταν πλουσιοκό­ ρη. Η οικογένεια απέκτησε οκτώ παιδιά, τρία α­ γόρια και πέντε κορίτσια, απ’ τα οποία επέζησαν, μοναδικός γιος ο Μιλτιάδης και οι αδελ­ φές του Βιργινία, σύζυγος του Περικλή Σισμάνη, δικηγόρου καιπολιτευτή Ναυπακτίας, Κατί­ να, σύζυγος του Κωνσταντίνου Γιαρίτση, κτη­ ματία, και Ευγενία, παντρεμένη με τον τότε α­ ξιωματικό Κωνσταντίνο Γεωργίου.

1885 σεπτεμβριοϊ: Ερχεται στην Αθήνα και κατα­ τάσσεται εσωτερικός μαθητής στο γυμνάσιο του Λυκείου Παπαγεωργίου. Εκείνη την εποχή ήταν το καλύτερο ιδιωτικό λύκειο της Αθήνας με ακριβά δίδακτρα και διατροφή.

1079 30 ιουνίου: Τελειώνει το δημοτικό σχολείο στο Μεσολόγγι.

1888 οκτώβρ/os: Γράφεται στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών.

1881 30 ιουνίου: Τελειώνει το Σχολαρχείο Μεσο­ λογγίου.

9 Οκτωβρίου: Γράφεται στο γυμνάσιο ύστε­ ρα από εξετάσεις.

1891 anpiAios: Απαγγέλλει στο Μεσολόγγι αυτο­ σχέδιο ελεγείο του, στην κηδεία του Μήτρου τυφλού, γιου του ήρωα Χρήστου Καψάλη· αρ­ γότερα τυπώθηκε στα Άπαντα.

1881-1885 Κατά τη διάρκεια της φοίτησής του στο γυμνά­ σιο, μένει στάσιμος στη δεύτερη και στην τρίτη τάξη.

1892 αυγουστο s: Δημοσιεύει στο περ. Εστία το ποίημα “Στα μάτια της” με τον γενικό τίτλο “Ποιητικοί απαρχαί”.

“Το αξιολογότερο απ’ αυτά τα έργα μου (τα παι­ δικά) δημοσιεύτηκε το 1885 νομίζω, στην Εβδο­ μάδα με τον τίτλο “Ο νόμος είναι ρητός”. Μολο­ νότι το δημοσίευμα εκείνο δεν το υπέγραψα, ως τόσο τα δύο κεφαλαία Μ με το Μεσολόγγι στο πλαΐ, που ήτανε κάτω από τη χιουμοριστική ε­ κείνη σελίδα μου, το εφώναζε - Μιλτιάδης Μαλακάσης”. Ο Ν. Βέης υποστηρίζει ότι δε βρήκε δημοσιεύ­ ματα του Μιλτιάδη στους οχτώ τόμους του περ. Εβδομός (1884-1891). Εκτός αν δημοσιεύτηκε σε κάποιο δελτίο του περιοδικού. Ωστόσο η Αι­ μιλία «αραβία συμφωνεί με τον ποιητή.

1894 Δημοσιεύει στο περ. Εστία και στις εφημ. Ακρόπολις, Εστία, Άστυ, απ’ τα “Λευκά τραγούδια”, τα ποιήματα: “Το μυστικό μου”, αφιερωμένο στον Κ. Παλαμά, “Ο Πόνος του νου”, “Ψυχή”, “Για μια νεκρή”.

1895 Δημοσιεύονται στο περ. Εστία τα: “Λευκά τρα­ γούδια”, “Ανοιξιάτικα”, “Ανάγλυφα”, “Η αρπα­ γή της Ωρειθυίας”, “Λάμια η βασίλισσα”, ‘“Corna Berenices”, “Ο θάνατος του Σαρδανά­ παλου”. Επίσης συνεργάζεται με το περ. Τέ­ χνη, το οποίο δημοσιεύει ολόκληρη σειρά τραγουδιώντου.

1896 29 μ α ίο υ : Προσέρχεται για πτυχιακές εξετά­ σεις στη Νομική και αποτυγχάνει. Οταν ο κλη­ τήρας της σχολής, ο οποίος ανακοίνωνε τους επιτυχόντες και τους αποτυχόντες, τον κάλεσε να επανέλθει, ο Μιλτιάδης απάντησε: “Να πης φίλε μου, σ’ αυτούς τους κυρίους, ότι ουδέπο­ τε θα επανέλθη ο ποιητής Μαλακάσης”.

1897 Ιανου άρ ιοs: Ο Jean Moreas έρχεται στην Αθήνα και γνωρίζεται με τον ποιητή. Ο Μιλτιά­ δης ενθουσιάζεται με τη γνωριμία τους και ε­ πηρεάζεται βαθιά τόσο απ’ τον άνθρωπο, όσο κι απ’ το λογοτέχνη Moreas.

1898-1899 Ο Moreas μεταφράζει στα γαλλικά δύο ποιήμα­ τα του Μαλακάση. Δημοσιεύει στο περ. Τέχνη τα ποιήματα: “Νο­ σταλγία”, “Τίποτε πλέον, ποτέ πλέον”, “Πεζά ποιήματα”, “Απονύχτερα”. ύ ε κ έμ β ρ ιο ς: Κυκλοφορεί η πρώτη συλλογή τραγουδιώντου, τα Συντρίματα. Στο εξώφυλλο του βιβλίου αναφέρεται έτος έκδοσης το 1899. Κριτική των Συντριμάτων έγινε από τον Ζαχ. Παπαντωνίου και τον Κ. Παλαμά.

1 9 0 0 μ α ιο s: Τυπώνει στο Περιοδικό μ ας, του Γερά­ σιμου Βώκου, μερικά κομμάτια απ’ τις Στροφές του Moreas στη δημοτική γλώσσα. Δημοσιεύει ένα φιλολογικό γράμμα που χαρακτηρίστηκε “προσωπική αποκήρυξη όλων των συναδέλ­ φων του πέρα και πέρα”, το ποίημα “Λατάνιες και Νυμφαίος” με τον υπότιτλο “σαν παραμύθι” και το ποιητικό πεζογράφημα “Παρά θιν’ αλός”. Συνεργάζεται στο περ. Παναθήναια.

1901-1902 Συνεργάζεται στο περ. Διόνυσος 1 9 0 3 auyouoTOs: Πρωτστυπώνεται η δεύτερη συλλογή του Ώρες. Κριτική της συλλογής δη­ μοσιεύεται στο δεύτερο τεύχος του ρωσικού περ. Η Ζυγαριά με το Μ. Λυκιαρδόπουλο και στο περ. Παναθήναια με τον Παύλο Νιρβάνα. Η συλλογή είναι αφιερωμένη στην κ. Τζούλια αρ­ ραβωνιαστικιά του ποιητή. Στο περ. Παναθήναια επίσης, δημοσιεύονται πολλά ποιήματα και άρθρα του.

1904 31 μ α ρ τ ιο υ : Πρωτοδημοσιεύεται στο περ. Παναθήναια σε θεατρική μορφή “Η Κυρά του Πύργου”. φ θ ιν ό π ω ρ ο : Ιδρύει με τον Κ. Χατζόπουλο, το Λάμπρο Πορφύρα κ.ά. την εταιρία “Εθνική Γλώσσα”, που κάνει συστηματικούς αγώνες για την προβολή και την καθιέρωση της δημο­ τικής γλώσσας. Δρα ως Γενικός Γραμματέας της. Ταυτόχρονα αλληλογραφεί με τον Πάλλη και συνεργάζεται στο περ. Νουμάς. Τον ίδιο χρόνο ο Jean Moreas έρχεται στην Αθήνα. Ο Μιλτιάδης με το ψευδώνυμο “Πρόσπερος”, διασώζει στο περ. Παναθήναια ιδιωτικές συνο­ μιλίες μαζί του.

3 νο ε μ β ρ ίο υ 1 9 0 4 : Σε δείπνο στο “Σπλέντιτ” προς τιμήν του Jean Moreas, επειδή διασκεύα­ σε στα γαλλικά την “Ιφιγένεια” του Ευριπίδη, ο Μαλακάσης κάνει την ωραιότερη έμμετρη πρόποση. Η έμμετρη πρόποση του ποιητή προς τον Jean Moreas: Στα χείλη που τα φίλησαν οι Μούσες, ω μάγε, φέρε τώρα το ποτήρι. Τα θούρια που μακρόθε μας μηνούσες, με τη φωνή τα σάλπισες του Ατρείδη. Στο Στάδιο νέο νικητή σ’ έφερε η Μοίρα, και σ’ έφερε Ολυμπιονίκη. Και των αρχαίων ανοίχτηκε ναών η θύρα στην πρωτινήν αθάνατη αμφιλύκη, Δόξα σε σένα, ω αιώνιε Ευριπίδη, που χτες με την Αργίτισσα γλυκομιλούσες, τώρα στα χείλη φέρε το ποτήρι, στα χείλη, που τα φίλησαν οι Μούσες.

1 9 0 0 25 ιο υ ν ίο υ : Παντρεύεται στην Αθήνα, την πρώτη ξαδέλφη του Moreas την Ελίζα, κόρη

του Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, πολλές φορές πρωθυπουργού του τόπου μας. Αποκτούν μια κόρη, τη Ζωή, η οποία παντρεύεται το 1928 με το Ν. Ραφτόπουλο, τραπεζικό. Τον προηγού­ μενο χρόνο (1907) είχε πεθάνει ο πατέρας του.

1909 χριστούγεννα: Κυκλοφορεί η τρίτη κριτική ποιητική συλλογή του Πεπρωμένα. Είναι αφιε­ ρωμένα: “στο σεβαστό φίλο μου, το σοφό Κ. Κρουμπάχερ”. Τον ίδιο χρόνο φεύγει οικογε­ νειακούς για το Παρίσι.

1910 Ια ν ο υ ά ρ ιο s: Αρχισυντάκτης της εβδομαδιαί­

ας εφημ. Η Νέα και πρόεδρος του συλλόγου των Ελλήνων του Παρισιού “Η κοινωνική ανα­ μόρφωση”.

31 μαρτίου: Ξημερώματα πεθαίνει ο Jean Moreas. Ο Μιλτιάδης βρίσκεται στο πλάι του ως το τέλος και τον συνοδεύει στην κηδεία του ως μόνος συγγενής.

1911 καλοκαίρι: Επισκέπτεται την Κωνσταντινού­ πολη, καλεσμένος από το δημοτικιστή γιατρό Φώτη Φωτιάδη και τον ποιητή Κλήμη Πορ­ φυρογέννητο (Απ. Μελαχροινό). Κατά την επι­ στροφή του, συναντάει στο Μόναχο το Ν. Βέη.

1913 φ θ ιν ό π ω ρ ο : Ερχεται για λίγους μήνες στην

Ελλάδα μόνος του και επισκέπτεται το Μεσο­ λόγγι.

191*1 5 απριλίου: Δημοσιεύονται για πρώτη φορά τα Μεσολογγίτικα στο περ. Νουμάς, καθώς και μια σειρά από τραγούδια που τα περιέλαβε αρ­ γότερα με τον τίτλο Τυρίσματα και χαμοί” στη συλλογή Ασφόδελοί.

1913 Επιστρέφει με την οικογένειά του στην Ελλά­ δα. Δημοσιεύει στο περ. Νουμάς αναμνήσεις μετοντίτλο “Ξεφυλλίζοντας τα χαρτιά μου”.

1917 7 Οκτωβρίου: Διορίζεται Κοσμήτωρ στη Βι­ βλιοθήκη της Βουλής.

1 9 1 0

Δημοσιεύεται η τέταρτη ποιητική συλλογή Ασφόδελοί από τον εκδότη Ν. Σιδέρη. Ο Γ. Δροσίνης, τμηματάρχης τότε στο Υπουργείο

Παιδείας, είχε σχεδόν προβραβεύσει με το Αριστείο Γραμμάτων τους Ασφοδέλους και ό­ ταν το έμαθε ο ποιητής, δήλωσε κατηγορημα­ τικά στο Δροσίνη, πως, αν του το έδιναν, θα το έστελνε πίσω. Εκείνη τη χρονιά το Αριστείο Γραμμάτων δε δόθηκε σε κανένα.

1920 Βγάζει σε βιβλίο την αριστοτεχνική μετάφραση τωνΣτροφώντου Jean Moreas με τη συνδρομή του Γ.Γ. Αθηνογένη. Στον πρόλογο αναφέρει ό­ τι θέλει να εκφράσει έτσι τον ιερό θαυμασμό που τρέφει στο έργο, στη ζωή, στη μνήμη του ποιητή. Τυπώνονται σε πολυτελή σπάνια έκδο­ ση τα τραγούδια: “Ο Μπαταριάς”, “Ο Τάκη Πλούμας”, “Μπάϋρον”, τα οποία είχαν πρωτοδημοσιευτεί τον προηγούμενο χρόνο μαζί με τα Μεσολογγίτικα στο περ. Εκπαιδευτική Επιθε­ ώρηση. Είναι αφιερωμένα στο Ν. Βέη.

1922 καλοκαίρι: Επισκέπτεται για τελευταία φορά το Μεσολόγγι.

1923 17 μαρτίου: Παίρνει το Εθνικό Αριστείο από το Υπουργείο Παιδείας. Τμηματάρχης τότε ή­ ταν ο I. Γρυπάρης. Το Αριστείο δόθηκε ομαδι­ κά για το σύνολο της εργασίας τους στους Δ. Καμπούρογλου, Ζ. Παπάίωάννου, Σωτ. Σκίπη κ.α. Πρωτοστατεί στην ίδρυση του Συλλόγου Λογοτεχνών. Φεύγει με άδεια για ένα χρόνο στο Παρίσι, για να μελετήσει Βιβλιοθηκονομία.

192*1 Επιστρέφει στην Ελλάδα και υποβάλλει την έκ­ θεσή του, η οποία εκδόθηκε απ’ το Εθνικό Τυπογραφείο ένα χρόνο αργότερα. Δεύτερη έκδοση των συλλογών Συντρίματα και Ώρες από τον εκδότη Ι.Ν. Σιδέρη. Τα Συντρίμα­ τα περιλαμβάνουν στο τέλος και τα Μεσολογγίτικα. Πεθαίνει η μητέρα του στο Μεσολόγγι.

1923 avouapios: Δημοσιεύονται στο περ. Μπουκέ­ το τα “Ανέκδοτα της ζωής μου”. Δεύτερη έκδο­ ση των συλλογών Πεπρωμένα και Ασφόδελοι από τον εκδότη Ι.Ν. Σιδέρη.

1920 iiavo u ap io s: Δημοσιεύεται στην εφημ. Κυρια­ κή του Ελεύθερου Βήματος αυτοβιογραφικά α­

ποσπάσματα με τον τίτλο “Σκόρπια φύλλα της ζωής μου Α’-Γ”. Τρίτη ανατύπωση των συλλο-

γώνΣυντρίματα και Ώ ρες.

ριόδου 1900-1909.

1929 Δημοσιεύονται τα Μεσολογγίηκα ως αυτόνομη συλλογή.

1 9 *4 0 Παραιτείται από την προεδρία της εταιρίας Ελλήνων Λογοτεχνών. iouvios : Δημοσιεύει στην εφημ. Ελεύθερο Βή­ μα αυτογραφικά χρονικά με τον τίτλο “Απο­ σπάσματα από ένα παλαιό Παρισινό ημερολό­ γιο”. io u Aios : Στην ίδια εφημερίδα δημοσιεύει τη συνέχεια των αυτοβιογραφικών σημειωμάτων με τον τίτλο “Γυρίζοντας στο Παρίσι”.

1930 χ ρ ισ το ύ γενν α : Δημοσιεύεται στο περ. Μπουκέτο το αφήγημα του ποιητή: Ένα γεύμα

την παραμονή των Χριστουγέννων”, με ήρωες τον Παπαδιαμάντη, τον εαυτό του, το Βλαχογιάννη, τον Καρκαβίτσα κ.α.

1931 ν ο εμ β ρ ι os: Δημοσιεύει την έκτη ποιητική συλλογή του Αντίφωνα. Κριτική γίνεται από λό­ γιο με το ψευδώνυμο “Σημ, Χαμ και Ιάφεθ”.

1932 Εκλέγεται πρόεδρος της εταιρίας Ελλήνων Λο­ γοτεχνών.

1 934 15 ν ο εμ β ρ ιο υ : Σε συνέντευξή του, ξεχωρίζει ως καλύτερα τραγούδια του τα: “Τάκη - Πλούμας”, “Μπαταριάς”, “Μεσολογγίτικα”, “Δά­ σος”.

1935 19 α π ριλιο υ: Παύεται από τη βιβλιοθήκη της Βουλής απ’ τον Γ. Κοντύλη.

15 μ α ίο υ : Σ ε δημοσιογραφικό ερώτημα για το ποιον θεωρεί μεγαλύτερο ποιητή της νεότερης Ελλάδας απαντά: «τον Παπαδιαμάντη».

193G 7 α υ γ ο ό σ τ ο υ : Ξαναδιορίζεται στη Βιβλιοθή­

κη 1 9 3 7 15 δ εκ ε μ β ρ ίο υ : Παραιτείται οριστικά απ' τη Βιβλιοθήκη, συνταξιοδοτείται και ζει αποτρα­ βηγμένος στή βίλα του, στο Ψυχικό, πηγαίνο­ ντας σπανιότερα τώρα στην “Αθηναϊκή Λέ­

σχη”· 1 938 Δημοσιεύονται στο περ. Ερυθρός Σταυρός της Νεότητος, παιδικές α­ ναμνήσεις του ποιητή με τον τίτλο: “Ο καλύτε­ ρος μποναμάς μου”. δ εκ έ μ β ρ ιο s:

19 3 9 Δημοσιεύει την τελευταία του ποιητική συλλογή Ερωτικό είναι μια συλλογή από 71 τετράστιχα αυτοτελή ποιήματα, στα οποία “καταγράφεται” η ερωτική ζωή του, της πε­

1943 27 ια ν ο υ α ρ ιο υ : Πεθαίνει στον “Ευαγγελι­ σμό”, κατά τη δεύτερη είσοδό του στο νοσοκο­ μείο. Στον ίδιο χώρο νοσηλευόταν και ο Τραυλαντώνης, ο οποίος πέθανε λίγες μέρες πριν. Θάβεται στον οικογενειακό τάφο των Δεληγιώργηδων και όχι στο Παρίσι, όπως επι­ θυμούσε, κοντά στον J. Moreas. Αρκετά χρόνια αργότερα (Δεκέμβριος 1964) τον ακολουθεί και η γυναίκα του Ελίζα.

1η ιο υ ν ίο υ Αφιέρωμα του περ. Νέα Εστία στον ποιητή.

1 9 -* 6 Δημοσιεύονται τα Μεσολογγίτικα στη σειρά Λογοτεχνική Βιβλιοθήκη7.

1 9 5 2 15 ια ν ο υ α ρ ιο υ : Αφιέρωμα του περ. Ελληνική Δημιουργία.

1 964 Κυκλοφορούν τα Άπαντα του ποιητή, σε δύο τόμους από τον Γ. Βαλέτα.

Για τη σύνταξη του χρονολογίου συμβουλεύτηκα κυρίως το περιοδικό Νέα Εστία, (τεύχος αφιερωμένο στον ποιητή Μαλακάση), Τομ. ΛΓ’, τευχ. 384, 1ης Ιουνίου 1943, καθώς και τα Απαντα, τομ. A’ - Β’, έκρι­ νε και αναστύλωσε Γ. Βαλέτας, Εκδ. Alvin Redman (HELLAS), Αθήνα 1964. Επίσης τα: - Ελληνική Δημιουργία, (Αφιέρωμα στο Μ. Μαλακά­ ση), τομ. Θ’ τευχ. 95,15/1/52 - «λέων Παράσχος, Δέκα Ελληνες Λυρικοί, εκδ. οί­ κος ΦΕΞΗ, Αθήνα 1937, σ. 52-65 - Άλκης Θρύλος, Κριτικές μελέτες, τομ. Γ’ εκδ. οίκος Μ.Σ. Σαριβαξεβάνη, Αθήνα 1925, σ. 119-154.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΚΟΥΜΑΚΗ

ΕΠΑΝΕΞΕΤΑΣΗ TOY ΜΑΛΑΚΑΣΗ

^

WA<r*vfcnirv ^ ^ L·*} <7v^Ay*? Λ>^ ~

/

v"t

o^luL· t j > * ,^ ^ A ;> ~ % ^ ' i^fO^rynr^L, ΰί? r^ ’i^i<n.<r^ OL ^ , - L ? , 4 4, ! 1 Ί .. f j ******* lA^jrC^o V ^ 'r t y i , cU l»>

Χειρόγραφο του Μ. Μαλακάση

Ακούγεται κάθε τόσο από ορισμένους «κύ­ κλους», ότι ο Μαλακάσης είναι «ξεπερασμένος» και δεν αξίζει ν’ απασχολεί την κριτική. Το λένε κάπως περιφρονητικά, χωρίς - το πιθανότερο να ξέρουν άλλο από λίγα ποιήματά του στ’ ανα­ γνωστικά του σχολείου - αν τα θυμούνται κι εκεί­ να! - ή, το πολύ, και στις ανθολογίες, αλλά και χωρίς να λαβαίνουν υπ’ όψη τους - κι αν ακόμα είναι τόσο «ξεπερασμένος» όσο φαντάζονται πως η επιβίωση ενός ποιητή δεν περιορίζεται μό­ νο στην απήχηση που έχει σήμερα στο αναγνω­ στικό κοινό. Αυτή, βέβαια, μένει πάντα η πιο ζω­ ντανή κι η πιο άμεση. Κάποτε, ωστόσο, επιβιώνει και έμμεσα, μέσα απ’ την επίδρασή του στους μεταγενέστερους. Στην περίπτωση του Μαλακάση ισχύουν, περισ­ σότερο ή λιγότερο, και τα δύο. Μα ό,τι μας κάνει τη μεγαλύτερη εντύπωση είναι η εκτεταμένη του επίδραση στους νεότερους και - από το 1920 κι έπειτα - στους νεότατους εκείνης της ώρας- επί­ δραση τόσο εντυπωσιακή, ώστε μονάχα μια εξο­ νυχιστική και τεκμηριωμένη συγκριτολογική με­ λέτη θα μπορούσε να φωτίσει όλες της τις λε­ πτομέρειες και να μας δώσει όλη την έκτασή της. Από προσωπική αντίληψη, πάντως, θα έλεγα, πως η επίδραση αυτή παρουσιάζει δυο κυρίως διακλαδώσεις κι εμφανίζεται να δρα σε δυο δια­ φορετικές κατηγορίες ποιητών: από τη μια, στους δεύτερους μεταπαλαμικούς (Ρήγα Γκόλ-

φη, ΑΘαν. Γ. Κυριαζή, Γ. Αθάνα, Ν. Πετιμεζά Λαύρα και σ’ άλλους), τροφοδοτώντας το τέ­ λος της παλιάς παράδοσης, κι από την άλλη, στους νεορομαντικούς και τους νεοσυμβολιστές (Ρώμο Φιλύρα, Ναπ. Λαπαθιώτη, Κ. Γ. Καρυωτάκη, Τέλλο Άγρα, Μίνω Ζώτο), γονιμοποιώντας τους εκπροσώπους της ανανεω­ μένης, ενώ σε μια τρίτη κατηγορία, πιο α­ στάθμητη, η επίδραση του αγγίζει και ποιη­ τές σαν τον Σικελιανό και τον Βάρναλη. Οταν ένας ποιητής, λοιπόν, εξακολουθεί ν’ ακούγεται και μέσα από νεότερούς του τόσο ζωντανούς σήμερα, όταν έχει γονιμοποιήσει και τόσους άλλους, τούτο αποτελεί ήδη κατά κάποιον τρόπο μια επιβίωση1. Ας μην ξεχνάμε όμως και το ίδιο το έργο του, που οπωσδήπο­ τε αξίζει να μας απασχολεί ακόμα, δεδομέ­ νου ότι, αν και μελετήθηκε και στην εποχή του και μετά το θάνατό του, δεν επισημάνθηκαν όλες του οι πλευρές, με μοναδική εξαίρε­ ση το θαυμαστό σε πληρότητα και κριτική ο­ ξυδέρκεια μελέτημα του Τέλλου Αγρα2, ό­ που, εντούτοις, κάτι απομένει να προσθέσει κανείς, ύστερα μάλιστα από μισό αιώνα. Δεν είναι, άλλωστε, μόνον «Ο Μπαταριάς» κι «Ο Τάκη Πλουμας» ό,τι περισσότερο τον αντι­ προσωπεύει, καθώς «κατά κόρον» τονίστηκε απ’ τους πιο πολλούς σύγχρονούς του και δεν παύει να λέγεται και να ξαναλέγεται στε­ ρεότυπα3. Ποιητής από τους σημαντικότερους της πρώτης μεταπαλαμικής γενιάς και γενικότε­ ρα του νεοελληνικού λυρισμού, ο Μιλτιάδης Μαλακάσης γεννήθηκε στο Μεσολόγγι το 1869, από εύπορη μεσολογγίτικη οικογένεια, κι έβγαλε εκεί το Δημοτικό και το Ελληνικό Σχολείο, χωρίς σπουδαία επίδοση στα μαθή­ ματα. Το 1885 ήρθε στην Αθήνα και μπήκε ε­ σωτερικός στο ιδιωτικό Λύκειο Παπαγεωργίου, όπου τελείωσε το Γυμνάσιο. Γράφτηκε κατόπιν στη Νομική Σχολή του Πανεπιστημί­ ου Αθηνών, φοίτησε ακατάστατα για ένα με­ γάλο διάστημα κι εγκατέλειψε τις σπουδές του μετά την αποτυχία του στις πτυχιακές ε­ ξετάσεις. Το 1897 γνωρίστηκε με τον Moreas, που είχε έρθει τότε στην Αθήνα, κι η γνωριμία αυτή στάθηκε αποφασιστική για την ποίησή του και τη μετέπειτα πορεία του. Αργότερα, έμελ­

λε και να συγγενέψει μαζί του, όταν το 1908 παντρεύτηκε την κόρη του γνωστού πολιτι­ κού και πρωθυπουργού Επαμεινώντα Δεληγιώργη, πρώτη εξαδέλφη του ποιητή των «Stances». Απ’ το 1909 ως το 1915, εγκατα­ στάθηκε με την οικογένειά του στο Παρίσι, και ταξίδεψε - τον ίδιο καιρό και πιο ύστερα στην Κωσταντινούπολη, στο Μόναχο κι αλ­ λού. Το 1917 διορίστηκε κοσμήτορας (στη συνέχεια έγινε και διευθυντής) στη Βιβλιοθή­ κη της Βουλής, παύθηκε το 1935, ξαναδιορίστηκε την επόμενη χρονιά, αλλά το 1937 πα­ ραιτήθηκε κι έζησε τα δυο-τρία τελευταία χρόνια αποτραβηγμένος στο σπίτι του στο Παλαιό Ψυχικό. Πέθανε στο νοσοκομείο «Ευαγγελισμός» από καρκίνο στις 27 Ιανουά­ ριου 1943. Ο Μαλακάσης γνώρισε από νωρίς τη γενική αναγνώριση, και το 1924 τιμήθηκε και με το Εθνικό Αριστείο. Στη λογοτεχνία πρωτοεμφανίστηκε απ’ το περιοδικό «Εβδομός» το 1885, με τα αρχικά Μ.Μ. στο πρώτο του δημοσί­ ευμα. Συστηματικότερα όμως, άρχισε να δη­ μοσιεύει ποιήματα, πεζά και άρθρα στην «Εστία» και σ’ άλλα περιοδικά κι εφημερίδες από το 1892 και ύστερα. Οσο ζούσε, τύπωσε τα ποιητικά βιβλία: «Συντρίμματα» (1898, με χρονολογία 1899' β’ έκδ. 1924, συμπληρωμέ­ νη με μια σειρά από μεσολογγίτικα και μερικά παλαιότερα ποιήματα), «Ώρες» (1903), «Η κυρά του Πύργου» (1904, έμμετρο παραμυθόδραμα, δημοσιευμένο αρχικά στα «/7αναθήναια», τόμος Ζ’, και κατόπιν χωριστά), «Πεπρωμένα» (1909· β’ έκδ. 1925, μαζί με την «Κυράτου Πύργου»), «Ασφόδελοι» (1918), «Ο Μ π αταριάς - Ο Τάκη Πλούμας - Μπάυρον» (πλακέτα 1920), «Αντίφωνα» (1931), «Ερωτι­ κό» (1939), καθώς και τη μετάφραση «Οι Στροφ ές» του Jean Moreas (1920). Μετά το θάνατό του κυκλοφόρησαν «Τα Μ εσολογγίτι­ κα» (1946), με όλα τα δημοσιευμένα στις

προηγούμενες συλλογές μεσολογγίτικα ποιήματά του, και το 1964 ο Γ. Βαλέτας συγκέ­ ντρωσε σε δύο τόμους το σύνολο του έργου του, με τίτλο «Μ αλακάσης: Άπαντα», έκδοση με επεμβάσεις και αυθαιρεσίες, που οπωσδή­ ποτε χρειάζεται ριζική αναθεώρηση4. Συνοδοιπόρος του Γρυπάρη, του Κ. Χατζόπουλου και του κατά μία δεκαετία νεότερου

στην ηλικία Πορφύρα, ο Μαλακάοης είχε γνησιότερο παλμό απ’ τον πρώτο, αρτιότερη τεχνική απ’ τον τελευταίο και ισχυρότερο μέ­ ταλλο φωνής απ’ όλους. Μουσικός μαζί και πλαστικός, με χυμώδη και αστραφτερή ποιη­ τική γλώσσα και με έμφυτη τη μορφοπλαστι­ κή ικανότητα, στάθηκε, αν εξαιρέσουμε τον πολύπλευρο και διαρκώς μετακινούμενο από την ποίηση στην πεζογραφία και παράλληλα στην κριτική και τη μετάφραση Χατζόπουλο, πολυγραφότερος και με πολύ πιο σταθερή ε­ ξέλιξη στην πορεία του, αφού καμιά απ’ τις έ­ ξι συλλογές του δεν επαναλαμβάνει τις προη­ γούμενες και μόνο στην τελευταία σημειώνει κάμψη. Παρ’ όλη, εντούτοις, την ολοένα και μεστότερη εξέλιξή του, δεν κατόρθωσε - ού­ τε και θέλησε ίσως - ν’ απομακρυνθεί εντε­ λώς απ’ το «τραγούδι», με κάποιες εξαιρέσεις στη συλλογή «Ασφόδελοι» και, ιδίως, στα «Αντίφωνα», ενώ οι άλλοι έμειναν κοντότερα στο «ποίημα». Ο Μαλακάσης είναι ο αντιπροσωπευτικότε­ ρος τύπος «ποιητή - τραγουδιστή», όχι μόνο απ’ τους ομότεχνους της γενιάς του, που ή­ ταν οι πρόδρομοι ενός καθαρότερου λυρι­ σμού, μα κι απ’ όλη την παλιά ποιητική μας παράδοση: ο πιο προικισμένος, ο πιο μεστός κι ο πιο επιτυχημένος, αλλά κι ο χαρακτηρι­ στικότερος εκπρόσωπος του ρομαντισμού της δημοτικής. Είναι αυτός που έμελλε να εκφράσει με τις «Ώρες» και τα «Πεπρωμένα» του όσο κανένας άλλος τη ρομαντική Αθήνα της εποχής εκείνης. Μεσολογγίτης από τη μια, πολιτογραφείται αυτόματα, σύμφωνα με το χαρακτηρισμό του Αγρα, «ποιητής Αθηναί­ ος» από την άλλη5, και γίνεται ο συνδετικός κρίκος ανάμεσα στους προηγούμενους και στους επόμενους- ένας ρομαντικός ακμής με επίφαση παρακμής, καθώς δανείζεται τη διά­ θεση από το νέο του περιβάλλον, για να την κάνει τραγούδι, να την προσγειώσει μέσα στη σφαίρα του αισθητού και να τη φέρει ως τους νεότερους συνεχιστές, κρύβοντας κάτω απ’ τον αριστοκράτη κύριο με το μονόκλ τούς γε­ μάτους υγεία προγόνους του και τη μεσολογγίτικη καταγωγή του. Ξεκίνησε από το χαριτωμένο λιγοσύλλαβο οκτάστιχο των «Συντριμμάτων», πέρασε στο

κάπως μεγαλύτερο σε έκταση ερωτικό εγκώ­ μιο και στο ελεγείο, για να υψώσει τον τόνο του απ’ τους «Ασφοδέλους» και πέρα και να μετατρέψει την ποίησή του από συγκρότημα λιγοστών οργάνων σε ορχήστρα, αντλώντας απ’ το δημοτικό τραγούδι και τον Παλαμά, α­ πό τον συνομήλικό του Γρυπάρη κι αργότερα απ’ τον νεότερο του Φιλύρα, από τον Heine και, το ίδιο επιπόλαια, από κάποιους Γερμα­ νούς και Γάλλους. Μα ο μεγάλος του δάσκα­ λος στάθηκε ο Moreas - και μπορεί να πει κα­ νείς, ότι από τη στιγμή που τον γνωρίζει στε­ νότερα, μεταμορφώνεται και το έργο του. Η ποίησή του, όπως διαμορφώθηκε στις δυο καλύτερες συλλογές του, τους «Ασφοδέ­ λους» και τ α «Αντίφωνα», και σε όσα μεσολογγίτικα πρόσθεσε στη δεύτερη έκδοση στα «Συντρίμματα», παραμένει κατά βάση ερωτι­ κή και ελεγειακή, με μεταπτώσεις από την έ­ ξαρση και τη λυρική μέθη στη μελαγχολία, φτάνοντας κι αγγίζοντας εδώ κι εκεί μερικές πιο ρεαλιστικές νότες, για να ξαναγυρίσει α­ μέσως στον λυρικό συναισθηματικό χώρο, ό­ που κυρίως διαδραματίζεται, με αριστοτεχνι­ κά «λυγίσματα» και «τσακίσματα», με παρη­ χήσεις και διασκελισμούς και με συχνότερο στίχο τον οξύτονο ή προπαροξύτονο ιαμβικό δεκαεξασύλλαβο, σε συνδυασμό συνήθως με παροξύτονο ιαμβικό επτασύλλαβο ή και προπαροξύτονο οκτασύλλαβο, που τον οικειοποιήθηκε και τον αξιοποίησε με τόσο προ­ σωπικό τρόπο, ώστε να τον κάνει δικό της: Ά ! πώς χτυπά καμμιά φορά το ύτ' ή καρδιά κι' άναφτερά Τάρα στα γεροντάματα! Σά νιός νά ξαναχαίρομαι φεγγάρι - μέρα, α­ στροφεγγιά, Δύσες, γλυκοχαράματα. Σάν

άπ' τήν τάξη τή μουχλή στό πατρικό μου νά γυρνώ, Καί νάχω σκόλη τρήμερη,

Καί νάειμαι γιά τό Γαλατά καί γιά τάθάνατο βουνό, Μ έ τήν πλαγιά τή ν ήμερη. [...] Κ ' ύστερα, σά νά μοϋ κρατούν τήν Καλα­ μάτα στο χορό

Βλαχούλες καί βλαχόπουλα,

Κ ' έ κ ε ΐ πού σιέμαι καί λιγώ καί στρίβω καί νυχοπατώ, Νά μοϋ φωνάζουν, όηουλα... («Το λ έ ν ε τ' α φ ο νά κια ...»)6

Ο Μαλακάσης παρουσιάζει, σε γενικές γραμ­ μές, δυο κύριες όψεις: του Μεσολογγίτη τρα­ γουδιστή, που νοσταλγικά ξαναγυρίζει στις ρίζες του και στα πατρικά του χώματα, και του Αθηναίου ρομαντικού, που, ύστερα απ’ τη μεσολάβηση της γενιάς του Παλαμά και τη γνωριμία του με το Παρίσι και τον Moreas, διοχετεύει καινούργιο αίμα στον χρεωκοπημένο ρομαντισμό της πρώτης αθηναϊκής σχο­ λής, προσαρμόζοντάς τον στο ποιητικό κλίμα της εποχής του και μπολιάζοντάς τον με συμβολιστικές αποχρώσεις, όχι και τόσο ευδιάκριτες πάντοτε κάτω απ’ τη φανταχτερή ηχητική και τα εθνικά χρώματα μιας άκρατης δημοτικής. Αλλά ενώ νωρίτερα η ρομαντική μελαγχολία του είναι μια μελαγχολία τονι­ σμένη πάνω στο ερωτικό μοτίβο και συχνά παιχνιδιάρικα ερωτική7, στα «Αντίφωνα» ξε­ περνάει τα συνηθισμένα της όρια, πάει να γί­ νει ποίηση πιο φιλοσοφημένη κι ακούγονται οξύτεροι ελεγειακοί τόνοι, που μήτε προσέ­ χτηκαν αρκετά, μήτε ξανακούστηκαν στα μετέπειτα ποιήματά του: Τέτοια ή ζωή μου, αλήθεια, τελευταία' Καί σά νά κατεβαίνει μιάν αυλαία, Ξάφνου μπροστά μου μαύρη, νά ρωτώ, Τι νά συμβαίνει άκόμα γυρωθέ μου; Τέτοια ς ζωής τό βάρος νά βαστώ Καί τήν άναίτια δυστυχία της, ώ Θ εέ μου! («Lucida intervalla») Αλίμονο! ώς μ έ πήρεν ή βάρκα καί τραβώ, Τιμωρημένος τάρα νά βλέπω μόνο έμπρός, Μ ' ά κολουθεϊτε, μ ' όλο που άκόμα σά νεκρός, Πλωρίζω μέσ' στής λήθης τό ν έρμο ποταμό. («Α ρμενίζοντα ς») Α ! πώς μ έσ ' στά ωκεάνια θάθελα, νάναι Σάμπως στητός, ό έπισημασμένος μου νεκρός, Καί χα ιρετώ ντα ς μ έ τά πλοία νά σταματάνε, Κ ι’ έγώ τό σύνθημα νά δίνω πρός τά έμπρός... («Θαλασσινό τραγούδι», / / /

Βέβαια, και η πιο συγχρονισμένη αυτή

πλευρά του, απ’ όπου συναντάμε συγκεκρι­ μένες απηχήσεις και στον Καρυωτάκη9, βρί­ σκεται αρκετά μακριά απ’ το ποιητικό κλίμα του καιρού μας. Τούτο όμως δεν εμποδίζει να μένει και σήμερα απ’ την ποίησή του κάτι πα­ ραπάνω από μερικά ωραία ποιήματα στις αν­ θολογίες. Η μεγάλη του επίδραση, εξ άλλου, στους νεότερους και ο ρόλος του στον μετα­ σχηματισμό της ποιητικής ευαισθησίας δε θα πάψουν να έχουν σημασία μεγαλύτερη ίσως κι’ απ’ το ίδιο το έργο του.

ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΕΡΓΙΟΠΟΥΛΟΣ*1 ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1.

Ειδικά για την επίδραση του Μαλακάση στον Καρυω­ τάκη κοίτα και Κώστα Στεργιόπουλου: «Οι επιδράσεις στο έργο του Καρυωτάκη». Εκδόσεις Σοκόλης, Αθήνα 1972.

2. «Μιλτ. Μαλακάσης, ποιητής Αθηναίος»· περιοδ. "Νέα Εστία", τόμος ΛΓ’, τεύχος 384, 1 Ιουνίου 1943, σ. 715. [Τώρα και Τέλλος Αγρας: «Κριτικά», τόμος Β’. Φιλολο­ γική επιμέλεια: Κώστας Στεργιόπουλος. «Ερμής», Αθήνα 1981.]

3. Σημειώνω εδώ μερικά κι απ’ τα άλλα αξιοσημείωτα δημοσιεύματα για τον Μαλακάση: Αλκής Θρύλος: «Κριτικές Μελέτες», III. Εκδοτ. Οίκος Μ.Σ. Σαριβαξεβάνη, Αθ. 1925. - Κλ. Β. Παράσχου: «Δέκα Ελληνες Λυρικοί», Αθ. 1937· β’ εκδ. Φέξης, Αθ. 1962. - Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου: «Τα πρόσωπα και τα κείμενα», τόμος Ε'. «Αετός» Α.Ε., Αθ. 1949. - «Νεοέλληνες Λυρικοί». Επιμέλεια: Γ. Θέμελη. «Βασική Βιβλιοθήκη», τόμος 29, Αθ. [1954]. - Θεμ. Αθανασιάδη - Νόβα: «Ηρωες», Αθ.

1969. - Επίσης, το μεγάλο αφιέρωμα του περιοδ. «Νέα Εστία» (τόμος ΛΓ’, τεύχος 384, 1 Ιουνίου 1943) και το αφιέρωμα του περιοδ. «Ελληνική Δημιουργία» (τόμος 9, τεύχος 95,15 Ιανουάριου 1952).

4. Για περισσότερα σχετικά με τα βιογραφικά και τα εργογραφικάτου Μαλακάση, κοίτα και το μελέτηματου Νίκου Α. Βέη «Βιογραφικά - ερμηνευτικά» στο αφιέρω­ μα της «Νέας Εστίας»· όπου και στην υποσ. 3, σ. 647.

5. Οπου και στην υποσ. 2.

6. Μ. Μαλακάση: «Συντρίματα» [β’ εκδ. συμπλ.]. Εκδό­ της Ι.Ν. Σιδέρης, Αθήναι [1924], σσ. 109-110.

7. Γιατη μελαγχολία του Μαλακάση κοίτα και το μελέτημα του Ι.Μ. Παναγιωτόπουλου «Το θέμα της ερωτικής μελαγχολίας: Μίλτος Μαλακάσης»· όπου και στην υποσ. 3, σ. 24 8. Μ. Μαλακάση: «Αντίφωνα», «Φλάμμα», [Αθ.] 1931, σσ.

17,20 και 126.

9. Κοίτα και όπου στην υποσ. 1, ιδίως από τη σ. 140 και

Η ΠΟΙΗΣΗ TOY ΜΙΛΤΙΑΔΗ ΜΑΛΑΚΑΣΗΚΑΙ Η ΑΝΤΟΧΗ ΤΗΣ ΣΤΟ ΧΡΟΝΟ Ο Γιώργος Θέμελης, διατυπώνοντας την άποψη, που κατά κόρον επισημάνθηκε από την κριτική για την ποίηση του Μαλακάση, πως «Παντού ώς την τελευταία συλλογή ένα κλίμα μελαγχολίας κυριαρχεί μόνιμα, μια απαισιόδοξη διάθεση ρωμαντικής ποιότητας», θα αναρωτηθεί: «Η απαισιοδοξία βγαίνει από μια υπεύθυνη στά­ ση ζωής για να φτάση συχνά στο σπαραγμό ή εί­ ναι διατράνωση απλώς λεκτική μιας διάθεσης; Σε κανένα σχεδόν μεταπολεμικό ποιητή δεν μπο­ ρεί κανείς να πει με βεβαιότητα ότι υπάρχει στά­ ση ζωής».1 Δεν είναι ο μόνος που αντιμετωπίζει με σκεπτικι­ σμό την απαισιοδοξία του Μαλακάση και της γε­ νιάς του. Ο σκεπτικισμός αυτός δεν είναι εντε­ λώς αβάσιμος. Η πρώτη μεταπαλαμική γενιά Κωσταντίνος Χατζόπουλος, Ιωάννης Γρυπάρης, Γιάννης Βλαχογιάννης, Λάμπρος Πορφύρας, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Ζαχαρίας Παναντωνίου, Γιάννης Καμπύσης, Σπήλιος Πσαγιάννης - γνώ­ ρισε τη ρομαντική ποίηση από πρώτο χέρι. Οσο κι αν οι Γ. Δροσίνης και Ν. Καμπάς, συνεπικουρούμενοι από τον Κωστή Παλαμά, προσγειώ­ νουν την ποίησή τους στην πραγματικότητα της ζωής και ρέπουν, γεμάτοι από αντιρομαντική διάθεση, προς το παιγνιώδες και τη σάτιρα, η προσπάθειά τους, με εξαίρεση τον Παλαμά, δεν θα έχει συνέχεια. Το ρομαντικό πνεύμα και μια ε­ πίμονη μελαγχολική διάθεση, ερωτική στο βά­ θος, θ’ αποτελόσουν το βασικό μοτίβο της ποίη-

σης πολλών ποιητών ως την πρώτη δεκαετία του Μεσοπολέμου. Ο Κ. Χατζόπουλος, επη­ ρεασμένος από την προσχώρησή του στο σο­ σιαλισμό, θα συνδέσει αυτή τη διάθεση με την αποδοχή του συμβολισμού και θα την α­ ποδώσει στην ήττα του ’97. Το ότι ο άτυχος πόλεμος του ’97 σημάδε­ ψε αυτή τη γενιά δεν υπάρχει αμφιβολία. Το ν’ αποδώσουμε όμως σ’ αυτόν όλο το κλίμα της ρομαντικής διάθεσης και της απαισιοδο­ ξίας, που, με την πάροδο του χρόνου, δημι­ ουργεί όλες τις προϋποθέσεις, για να περιο­ ριστεί, ο ποιητής στον εαυτό του, είναι ίσως υπερβολικό. Δεν αμφισβητώ βέβαια τον ρόλο της ιστορίας και τον αντίκτυπο της στην ψυχή και το έργο του ποιητή. Εκείνο που θέλω να υποστηρίξω είναι πως ο αντίκτυπος αυτός έ­ χει ποικίλες όψεις: άλλοτε τα ιστορικά δρώ­ μενα, αποτελώντας πηγή καλλιτεχνικής δημι­ ουργίας και μετάπλασης, αντανακλούν σχε­ δόν ευθέως στην ποίηση (λ,χ. Διον. Σολωμός, Ανδρ. Κάλβος, Ρομαντική ποίηση, Αρ. Βαλαωρίτης, Κωστής Παλαμάς), άλλοτε βιώνονται έμμεσα (Κ. Καβάφης, Γ. Σεφέρης, Οδ. Ελύτης) κι άλλοτε οι δονήσεις τους δρουν κατα­ λυτικά και αποσυνθετικά (Μετασυμβολιστική ποίηση της πρώτης δεκαετίας του Μεσοπο­ λέμου). Αυτή την αντίφαση ανάμεσα στη λαμπρή ι­ στορία και στο έργο του Μαλακάση, που «ξε­ κινάει από το χώρο του νεοελληνικού πεσσιμισμού του περασμένου αιώνα», επισημαίνει κι ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος προσθέτοντας: «Τα πικρότερα τραγούδια του Μαλακάση γράφτηκαν στους καιρούς εθνικής ακμής, μέσα σ’ ένα αισιόδοξο ξύπνημα, σ’ ένα καρποφόρον αγώνα για το καλύτερο, σε νικηφό­ ρους πολέμους. Η μεταφυσική, τέλος, αγω­ νία τού είναι, όσο μπορούμε να κρίνουμε σή­ μερα, ολότελα ξένη»3. Καταρχήν δεν πιστεύω πως η μεταφυσική αγωνία, σε συνδυασμό με τον πεσσιμισμό του, πρέπει ν’ αναζητηθεί στην ποίηση του Μαλακάση, αφού είναι δυσεύρετη σ’ ολόκλη­ ρη τη νεοελληνική ποίηση. Δεν είναι, επίσης, ο μόνος που απέστρεψε το πρόσωπό του από την ιστορία κι έγραψε τα «πικρότερα τραγού­ δια» σε περίοδο νικηφόρων πολέμων. Πα­ τριωτικά τραγούδια, όπως κι άλλοι πολλοί, έ ­ γραψε, χωρίς όμως επιτυχία. Αν βέβαια η πε­ ρίοδος της δημιουργικής εθνικής ποίησης έ­

χει περάσει, δεν ευθύνεται ο Μαλακάσης αλ­ λά η εποχή του. Είναι όμως αυτά τα πικρά τραγούδια του, για να επανέλθουμε στο θέμα μας, αποτέλεσμα μιας αναίτιας ή πλαστής μελαγχολίας, όπως αντίστοιχα υποστήριξαν η Αλκή Θρύλος κι ο Κλέων Παράσχος; Η απάντηση θα δοθεί, νομίζω, από το ίδιο το έργο και την ποιότητα των υλικών του. Κι αν επέμεινα κάπως στο θέμα της απαισιοδο­ ξίας του Μαλακάση, το έκαμα, γιατί θέλω να το συνδυάσω με τον όλο προβληματισμό της ομιλίας μου, που το κέντρο βάρους της θα περιοριστεί όχι τόσο στην παρουσίαση της ποίησής του, αλλά κυρίως στην ανθεκτικότητά της στο χρόνο. Κι αν το υπόστρωμα μιας ποίησης είναι αμφίβολο (Γ. Θέμελης), αναίτιο (Α. Θρύλος) ή πλαστό (Κλ. Παράσχος), πώς είναι δυνατό να προκύψει ένα καλλιτεχνικούς αξιόλογο αποτέλεσμα; Γιατί οι μελετητές του έργου του Τ. Άγρας, Α. Θρύλος, Γ. Θέμελης, Α. Καραντώνης, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Κλ. Παράσχος, ανεξαρτήτως της στάσης που τη­ ρούν απέναντι στο σύνολό του, συμπίπτουν τουλάχιστον στην άποψη ότι τα καλύτερα ποιήματα του Μαλακάση είναι όσα έχουν πη­ γή έμπνευσής του το Μεσολόγγι, τα γνωστά πλέον ως «Μεσολογγίτικα». Κι ο Νάσος Βαγενάς, θεωρητικός της λογοτεχνίας, κριτικός και ποιητής της γενιάς του ’70, σ’ ένα πρό­ σφατο σημείωμά του με τίτλο «Η χρησιμότη­ τα των επετείων», φαίνεται να πιστεύει στην αντοχή της ποίησης του Μαλακάση, γράφο­ ντας: «Διακόσια χρόνια, λ.χ., από τη γέννηση του Κάλβου ή πενήντα από τον θάνατο του Παλαμά είναι μεγάλες επέτειοι, γιατί με το έργο τους συνομιλούμε έντονα ακόμα- όπως είναι επέτειος (όμως άτυχη, γιατί καλύπτεται από τη σκιά του Παλαμά) η συμπλήρωση, φέ­ τος, πενήντα χρόνων και από τον θάνατο του Μαλακάση, η ζωτικότητα της ποίησης του ο­ ποίου δεν έχει σβήσει»5. Ο Μαλακάσης, όπως σημείωσα και πιο πά­ νω, ανήκει στην πρώτη μεταπαλαμική γενιά. Από τη γενιά αυτή, που στα τέλη του 19ου αι­ ώνα δημιούργησε το πρώτο ρήγμα στην ποί­ ηση της Παλαιός Αθηναϊκής Σχολής κι ενστερνιζόμενη τις αρχές του γαλλικού κυρίως συμβολισμού απέβλεψε σε μια ποίηση καθα­ ρότερη, μουσικότερη και ελασσονών τόνων, ο Γρυπάρης σιώπησε νωρίς, ο Χατζόπουλος

πέθανε στα 52 του χρόνια εξαντλώντας μάλ­ λον τα όρια της ποίησής του, ο Πορφύρας συνέχισε χωρίς ουσιαστική ανανέωση κι ο αισθητιστής Παπαντωνίου διαμοιράστηκε σε ό­ λα τα είδη του λόγου. Νεότατοι, επίσης, χω­ ρίς όμως να προλάβουν να διαμορφώσουν την ποιητική τους φυσιογνωμία, πέθαναν ο Καμπύσης κι ο Πασαγιάννης, ενώ ο Βλαχογιάννης απορροφήθηκε από την πεζογραφία και τις ιστοριοδιφικές του έρευνες. Ο μόνος, ανάμεσά τους, που όχι μόνο συνέχισε, αλλά παρουσίασε αισθητή βελτίωση με την πάρο­ δο του χρόνου είναι ο Μαλακάσης. Η γνώμη της κριτικής ως προς αυτό συμπίπτει εν πολλοίς: οι συλλογές Ασφόδελοι (1918), τα Μ εσολογγίτικα και τ α Αντίφωνα (1931) αντιπρο­ σωπεύουν την πιο ώριμη περίοδο του ποιητή. Ποιο όμως είναι το ιδεώδες της ποίησής του; Το 1935, σε μια περίοδο που η νεοελλη­ νική ποίηση σπάει τους δεσμούς της με το παρελθόν, ο Μαλακάσης σε συνέντευξή του απαντά στο ερώτημα «Ποιο είναι το στοιχείο, που κάνει το λόγο ποίηση;» ως εξής: «Η μουσική. Ποίηση είναι μουσική, που παίζεται πάνω στο όργανο της γλώσσας με τη σύνθεση των λέξεων. Όλο το μυστικό της ποιήσεως είναι τούτο: Πώς θα πάρει έκταση η λέξη πέρα από τα λογικά της όρια, πώς θ’ α­ ποκτήσει κάθε φορά καινούργιο περιεχόμενο από το συνηθισμένο, πώς θα πλουτιστεί με διαρκέστερο τόνο από ό,τι έχει στην καθημε­ ρινή κουβέντα. Αυτό πραγματοποιείται με την αρμονική, την ταιριαστή τοποθέτηση των λέξεων, με την ποιητική σύνθεσή τους: έτσι δημιουργείται το «πνεύμα της ποιήσεως», η υποβολή. Αυτή ξεχωρίζει την ποίηση από τον πεζό λόγο. Η υποβολή είναι μια συνέχεια του ποιήματος στην ψυχή του «αποδέκτου». Ενα ποίημα, που (σ)τον τελευταίο του στίχο τελει­ ώνει, που είπε ό,τι είχε να πει, δεν είναι ποίη­ μα· το αληθινό τραγούδι δεν έχει δικό του συγκεκριμένο νόημα. Λέγει ό,τι καταλαβαίνει ο καθένας»6. Όσο κι αν τα ανωτέρω απηχούν απόψεις των ομοτέχνων του του τέλους του 19ου αιώ­ να, που έχουν σκύψει με αγάπη στην ποίηση της επτανησιακής Σχολής και δη του Σολω­ μού και δέχονται, παράλληλα, τα μηνύματα του γαλλικού συμβολισμού, εμπεριέχουν και κάποια ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Δεν πρέπει λ.χ. να διαφύγει την προσοχή μας, ότι ο ποιη­

τής, που επιμένει στη μουσικότητα και υπο­ βλητικότητα της ποίησης, βλέπει το ποίημα σαν τραγούδι. Όσο κι αν η λέξη έχει πολλάκις χρησιμοιποιηθεί, στη δική του περίπτωση α­ ποκτά μια ιδιαίτερη σημασία, αφού θεωρήθη­ κε ως ο κατ’ εξοχήν ποιητής - τραγουδιστής. Ιδιαίτερο, επίσης, ενδιαφέρον για μας σήμε­ ρα προυσιάζει η άποψή του πως η υποβολή είναι μια συνέχεια του ποιήματος στην ψυχή του αναγνώστη και πως το ποίημα τότε μόνο αξίζει, όταν υπονοεί περισσότερα απ’ αυτά που περικλείουν οι λέξεις του. Οι απόψεις αυτές, ουσιώδεις για την αξιολογική αποτίμη­ ση της ποίησης, πρέπει να χρησιμεύουν ως γνώμονες, βάσει των οποίων κρίνεται ο κάθε ποιητής, του παρελθόντος ή του παρόντος. Και για ν’ αναφερθώ σε συγκεκριμένο παρά­ δειγμα- ο Καρυωτάκης κερδίζει σήμερα μέσα μας, γιατί βρέθηκε στο μεταίχμιο του ήπιου και μουσικότροπου συμβολισμού της δικής του γενιάς και μιας ποίησης ιδιαίτερα προσω­ πικής, που με την καυστικότητα της σάτιράς του και του σαρκασμού της, οδηγεί, με το σπάσιμο και τη χαλάρωση του έμμετρου λό­ γου, στα πρόθυρα του ομιλητικού και δραμα­ τικού τόνου της νεοτερικής. Όσα ποιήματά του ανταποκρίνονται με γνησιότητα στις επι­ ταγές του συμβολισμού, βρίσκουν, βέβαια, και σήμερα ανταπόκριση μέσα μας· μεγαλύ­ τερη όμως ανταπόκριση εξασφαλίζουν αυτά που τον υπερβαίνουν όχι μόνο γιατί εναρμο­ νίζονται με τη δική μας ευαισθησία, αλλά για­ τί πέτυχαν την πιο καίρια και έντονα δραματι­ κή έκφραση. Τα ίδια κριτήρια πρέπει να ε­ φαρμόσουμε και στην περίπτωση του Μαλακάση. Να παρακολουθήσουμε δηλαδή την ο­ δοιπορία του μαζί με τους ομοτέχνους της γενιάς του και να επισημάνουμε όχι μόνο ό,τι πιο γνήσιο πέτυχε, ανταποκρινόμενος στο ποιητικό ιδεώδες της εποχής του, αλλά, ακό­ μη περισσότερο, κατά πόσο, υπερέβη αυτό το ιδεώδες και το οδήγησε σε δρόμους πα­ ράλληλους προς τον Καρυωτάκη. Από την πρώτη συλλογή του Συντρίματα (εκδόθηκε το τέλος του 1898, αλλά γενικώς τοποθετείται στα 1899) ο Μαλακάσης χαράσσει το δικό του δρόμο, που ευθύς εξαρχής τον διαχωρίζει από τους σημαντικότερους ο­ μοτέχνους της γενιάς του Γρυπάρη, Πορφύ­ ρα, Χατζόπουλο για την καθαρώς προσωπική ποιότητα του λυρισμού του. Οι πρώτες δει­

λές ενδείξεις αυτού του λυρισμού αποτυπώνονται στα «Τραγούδια της Λίμνης», την πρώ­ τη ενότητα της συλλογής Συντρίματα. Αν και στο μέτρο τα ποιήματα αυτής της ενότητας ακολουθούν τον Τάφο του Παλαμά, στη δε διάθεση και τον χειρισμό της γλώσσας έχουν ως πρότυπο την επτανησιακή ποίηση και ρέ­ πουν προς τη μελωδική σύσταση του στίχου, εν τούτοις είναι εμφανή τα βασικά συστατικά της ποιητικής του, όπως αυτά διαμορφώθη­ καν προτού γράψει και δημοσιεύσει (19181924) ορισμένα από τα πιο γνωστά «Μεσολογγίτικα», και συνίστανται στα εξής: τόνος χαμηλός και οικείος· διάθεση έντονα ερωτι­ κή· μουσική αντίληψη στη σύνθεση του ποιή­ ματος- ποιήματα συνήθως σύντομα και ολιγόστροφα - μεμονωμένα ή ενταγμένα σε ευρύτερες ενότητες - που ο κύριος στόχος τους εντοπίζεται στην υποβλητική έκφραση, μέσω των αντικειμένων του εξωτερικού κό­ σμου, των συναισθηματικών καταστάσεων του ποιητή. Έτσι, δεν βλέπει τη φύση με το μάτι του αντικειμενικού παρατηρητή, αλλά προσπαθεί να συλλάβει το απόκρυφο νόημά της ή την ιδιαίτερη ατμόσφαιρά της, όπως τη βλέπουν όχι τα μάτια του σώματος αλλά της ψυχής: Κεχριμπαρένιο κόρωμα θαμπός ο ήλιος χύνει, μα το υ φυκόστρω του γιαλού ξυπνώντας η γαλήνη, στη λίμνη, από τη θάλασσα, καθώς ορμάει τ ' αγέρι, λούζει με φως απόκοσμο το γλυκομεσημέρι.

(«Τραγούδια της Λίμνης», αρ. 5) Μ’ αυτά τα ποιήματα κάνει την πρώτη επί­ σημη εμφάνισή του ο Μαλακάσης. Ας προσέ­ ξουμε όχι τόσο τον μετρικό βηματισμό των στίχων τους, αλλά τη νέα ευαισθησία στη χρήση των εικόνων και των λέξεων («κεχρι­ μπαρένιο κόρωμα», «φως απόκοσμο», «γλυκομεσημέρι»), που τείνουν να συλλάβουν όχι τόσο την εξωτερική μορφή των πραγμάτων, όσο, μέσω αυτής, την ψυχή τους, την ατμόσφαιρά τους. Εκείνο όμως που κατ’ εξοχήν πρέπει να επισημανθεί είναι η συμβολή του στη μετατό­ πιση του χώρου της ποίησής του. Όσο κι αν η τάση για μια ποίηση φυσιολατρική και ει­

δυλλιακή, καθώς και το αίτημα επιστροφής στους μύθους και στις παραδόσεις του λαού μας ήταν ισχυρά κατά την τελευταία εικοσαε­ τία του 19ου αιώνα, ο Μαλακάσης θα τα προ­ σαρμόσει στην ιδιοσυγκρασία του. Η φύση του λ.χ. δεν είναι απόμακρη και απρόσωπη, αλλά ο χώρος των αναμνήσεων και, ακόμη περισσότερο, η ερωτική γλάστρα και κλημα­ ταριά των σπιτιών της πόλης. Ο Τέλλος Άγρας, που τον ονόμασε ποιητή Αθηναίο και του αστικού χώρου, θα προσθέσει: «Από το Μεσολόγγι έφερε στην Αθήνα τον απόγονο των αγωνιστών. Από το ύπαιθρο έ­ φερε την αίσθηση, το αίσθημα, το πάθος. Ήταν ένας ρομαντικός με αφή, με γεύση, με όσφρηση»7. Αυτό το πάθος και το αίσθημα εκφράζει ο Μαλακάσης των τριών πρώτων συλλογών (Συντρίματα, 1899· Ώρες, 19031Πεπρωμένα, 1909), που κατά κανένα τρόπο δεν μπορεί να θεωρηθεί μόνο ως ποιητής - τραγουδιστής, όπως επιμένει το 1925 να τον χαρακτηρίζει η Αλκής Θρύλος. Στην ποιητική παραγωγή αυτής της περιόδου, που περιλαμβάνει και πολλά ποιήματα, των οποίων η σύνθεση δεν ξεφεύγει από το μέτριο και το συνηθισμένο, επισημαίνουμε και ορισμένα, που έχουν α­ παλλαγεί από τον εύκολο μετρικό βηματισμό της σύγχρονής του ποιητικής παραγωγής και φανερώνουν την τάση προς μια ποίηση μουσικών βέβαια διαθέσεων, συνομιλητική ό­ μως και με υποκρυπτόμενη τη δραματική έ­ νταση. Όλα αυτά, για την εποχή που γράφο­ νται, συνιστούν στοιχεία νεοτερικά, γιατί προαναγγέλλουν την ποίηση των μετασυμβολιστών του Μεσοπολέμου κι αποτελούν α­ νοίγματα, που μέσω της ποίησης του Καρυωτάκη, θα εκφράσουν με οξύτητα πρωτόγνω­ ρη τον πόνο και τον σαρκασμό. Μια δειγματοληπτική και μόνο επιλογή ο­ ρισμένων ποιημάτων μάς οδηγεί στο συμπέ­ ρασμα πως ο Μαλακάσης με τα Πεπρωμένα έχει ολοκληρώσει την πρώτη φάση της ποιη­ τικής του παραγωγής. Σ’ αυτή τη φάση είναι ευδιάκριτος όχι τόσο ο τραγουδιστικός, αλλά ο χαμηλόφωνος, εσωτερικός, μελωδικός κι ε­ νίοτε σπασμωδικός τόνος της ποίησής του, που εκφράζει την ερωτική και μόνιμα απαι­ σιόδοξη διάθεση του ποιητή μέσω, κυρίως, του φυσικού κόσμου. Ήδη το πρώτο τετρά­ στιχο, που τοποθετείται εν είδει προλόγου

στα Πεπρωμένα δημιουργεί το κλίμα, που αρ­ γότερα θα καλλιεργήσει στο έπακρο ο Καρυωτάκης: Ένα τραγούδι, μ ια χαρά, κάπ οτ’ αν φτάνει και σε με, μα φτάνει ως μοιρολόι, σα να μαραίνει κι η δροσιά, τάχα στο μνήμα μου, ω καϋμέ! την επιτάφια χλόη.

Προχωρώντας όμως στην ανάγνωση της ί­ διας κυρίως συλλογής συναντούμε και κά­ ποια ποιήματα, στα οποία ο ψυχικός πόνος εί­ τε βρίσκει διέξοδο σε μια σύνθεση ποιητική, που θα την ονομάζαμε σήμερα καρυωτακική, είτε διοχετεύεται σ’ ένα ελαψρό και χαριτω­ μένο μετρικό και ρυθμικό παιχνίδισμα. Χαρα­ κτηριστικό παράδειγμα της πρώτης περίπτω­ σης αποτελούν τα ποιήματα «Μοναξιά» (Πε­ πρωμένα, σ. 145), «Spleen» (Ωρες, σ. 137), «Μελαγχολία» (Πεπρωμένα, σ. 161)8. Στο «Μοναξιά» λ.χ. δεν είναι μόνο τα κοινά σύμβο­ λα φυγής, τα πλοία, ούτε η πικρή διαπίστωση ενός ψυχικού αδιεξόδου, αλλά και η μελωδι­ κή, λικνιστική σύνθεση του ιαμβικού στίχου, διαρθρωμένου ως εξής: σε κάθε τετράστιχη στροφή ο πρώτος και ο τρίτος στίχος είναι 15σύλλαβοι παροξύτονοι, ενώ ο δεύτερος και ο τέταρτος 14σύλλαβοι οξύτονοι. Τον α­ πόηχο αυτής της μετρικής σύνθεσης ακούμε στο πολύ γνωστό ποίημα του Καρυωτάκη «Τί νέοι που φτάσαμεν εδώ...», που αρκετά χρό­ νια αργότερα εξέφρασε το άγχος και το αδιέ­ ξοδο μιας ολόκλησης γενιάς. Βέβαια, στο ποίημα αυτό ο ψυχικός πόνος εγγίζει τα όρια του σωματικού και η μετρική χαλάρωση του στίχου φτάνει ώς την κλίμακα ενός σπαστού, αγχωτικού και απορηματικού καθημερινού λόγου. Εν τούτοις, το αντίστοιχο ποίημα του Μαλακάση, έστω κι αν δεν έχει φτάσει ακόμα στ’ ακρότατα εκφραστικά του όρια, κινείται ή μάλλον δημιουργεί το πλαίσιο ενός ποιητικού λόγου απαλού και μελωδικού που θ’ αποτελέσει το πρότυπο των μεσοπολεμικών συμβολι­ στών. Ο λόγος αυτός, προτού ευτελιστεί από την κοινή χρήση και μεταβληθεί σε κοινό μέ­ σο μιας κλαυθμηρίζουσας ποίησης, ανταποκρίνεται και στη δική μας ευαισθησία, γιατί εί­ ναι ακόμη πρωτογενής κι εκφράζει με γνησιό­ τητα το ψυχικό αδιέξοδο με την αντικειμενική συστοιχία του φυσικού και του ψυχικού κό­ σμου και τη μουσική, που βγαίνει μέσα από το

ρυθμό ενός χαλαρού μετρικού βηματισμού και την ακουστική ποιότητα των λέξεων. Αντί­ θετα, το «Μελαγχολία» αποτελεί ένα διαφο­ ρετικό πρότυπο, αρκετά προχωρημένο εκ­ φραστικά που ο Καρυωτάκης θα εκμεταλλευθεί και θ’ αξιοποιήσει στο έπακρο στα ποιήματά του «Ηλύσια» και «Εμβατήριο πένθιμο και κατακόρυφο». Ας διαβάσουμε όμως, για να έχουμε ένα μέτρο σύγκρισης, τα δύο ποιήματα του Μα­ λακάση «Μοναξιά» και «Μελαγχολία» και την πρώτη στροφή των δύο ποιημάτων του Κα­ ρυωτάκη «Ηλύσια» και «Εμβατήριο πένθιμο και κατακόρυφο». «Μοναξιά» Στο βράχο τον απόξενον, εκεί, σ τ ’ α κροθαλάσσι, συχνά, κάποιος επίμονος μ ε φ έρνει στοχα­ σμός, σα να πιστεύω, πως μπ ορεί να πάψει, να η­ συχάσει για μια στιγμήν ο ακοίμητος, που λυώνει με, καϋμός. Κι ενώ τα πλοία από μακρυά μ ε παίρνουν τάχα σκλάβο, κι οι γλάροι μ ’ ανασκώνουν στα μεγάλα τους φτερά, όμως εγώ της μο ίρ ας μ ου δεν προσπερνώ τον κάβο, που τον κυκλώνουν τ ’ άγρια κι ολάφριστα νερά. Το ξέρω, δεν αναζητώ χαμένη ελπίδα να 'βρω, Μ ή τε γαλήνη ανέλπιστη στου βράχου την ερμιά, δίπλα σ το κύμα τ ’ α φριστό, το σκοτεινό και μαύρο, μου φτάνει εμ έ να πνίγομαι σ ε μια άλλη τρικυμιά.

Όπως βλέπουμε, το μετρικό βάδισμα του στίχου είναι κανονικό, απαλό και μελωδικό, τονίζοντας περισσότερο την ψυχική διάθεση κι όχι την οξύτητα του πόνου. Το αντίθετο συμβαίνει στο «Μελαγχολία»: Ν εκρός ο κόσμος όλων των ανθών, κατάχαμα σωριάστηκε κι απλώθη.

Καϋμούς και λύπες μ έ σ ’ στους κήπους των παθών ο νους μου κλώθει Πλάι στο ρέμα, τα δενδράκια τα ξερά στρώνουν βουβή τη θλίψη του σ τ ’ άβαθα κάτου, περνά σα μια, στα πράσινα νερά, σκιά θανάτου. Έσβυσ’ ο ήλιος, κι ο θαμπός αποσπερνός ξεπροβοδάει το λείψανο χλωμής ημέρας, χινοπωριάτικος σε κλαίει ο αλαργινός, ψυχή μου, α έρας

Ω, ας ήτανε γραμμένο σου, έρμη καρδιά, στη γύμνια την αποψινή μας και τη μαυρίλα, να σε σκεπάσει με ξερά,τούτ’ η βραδιά, κλαδιά και φύλλα Στο πρώτο ποίημα είναι φανερή η μάταιη προσπάθεια του ποιητή ν’ απαλλαγεί από ό,τι τον βαραίνει και να φύγει κάπου μακριά· ξέ­ ροντας όμως πως τέτοια ελπίδα δεν υπάρχει, κάθε φορά διαπιστώνει πως δεν μπορεί να περιμένει κάτι τέτοιο ή να προσδοκά κάποιο πλοίο διαφυγής. Χρησιμοποιώντας τα κοινό­ χρηστα σύμβολα των πλοίων και των γλάρων, που θα τον οδηγούσαν μακριά ή θα τον ύψω­ ναν πάνω από τα τετριμμένα της καθημερι­ νής ζωής, εκφράζει όλα αυτά τα συναισθήμα­ τα μελαγχολίας,φυγής και προσαρμογής στην πραγματικότητα, σ’ ένα τόνο ελεγειακό και συγκρατημένο, χωρίς ιδιαίτερους μετρι­ κούς ή ρυθμικούς ακκισμούς, με το απαλό και μουσικό άπλωμα των ισοσύλλαβων στί­ χων. Στο δεύτερο ποίημα, αντίθετα, επισημαί­ νουμε δύο ουσιώδεις διαφορές· η πρώτη ε­ ντοπίζεται στη σύνθεση του ποιήματος και η δεύτερη την ανισοσυλλαβία των ομοιοκαταληκτούντων μεταξύ τους στίχων. Το ποίημα απαρτίζεται από τετράστιχες στροφές, που χωρίζονται σε δύο μέρη- οι δύο πρώτοι στίχοι δίνουν κάποια, αντίστοιχα προς την ψυχική κατάσταση του ποιητή, στιγμιότυπα του φυσικού κόσμου, ενώ οι άλλοι δύο τον ψυχικό κόσμο του, που ή βρίσκεται σ’ εναρμόνιση με τον φυσικό ή επηρεάζεται απ’ αυτόν. Αυτά ως προς τη σύνθεση του ποιήματος. Αν προσέ­ ξουμε όμως ακόμη περισσότερο, παρατη­

ρούμε ότι δεν τηρείται ο νόμος της ισοσυλλαβίας· ο β’ και ο δ’ στίχος λ.χ. ομοιοκατάληκτούν- ενώ όμως ο β’ είναι 11 σύλλαβος ή 13σύλλαβος, ο δ’ είναι πάντοτε δσύλλαβος. Έτσι, με την κατάργηση της ισοσυλλαβίας α­ νάμεσα στους ομοικαταληκτούντες στίχους, τη χρήση του υπερβατού ανάμεσα στον γ’ και τον τελευταίο ολιγοσύλλαβο στίχο, που με τη σύντομη εκφορά του δημιουργεί την αίσθηση μιας ψυχικής πτώσης, αισθητοποιείται το α­ διέξοδο του μονολογούντος ποιητή, που προσπαθεί ν’ απαλλάξει το ποίημα από την α­ παλή μουσικότητα και να εκφράσει, με περισ­ σότερη οξύτητα και δραματική ένταση, τον ψυχικό πόνο, καταλήγοντας στην ευχή ενός θανάτου με σκέπαστρο τα γυμνά και ξερά κλαδιά των δέντρων. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι ο Καρυωτάκης, αξιοποιώντας στο έπακρο αυτό το δυαδικό σχήμα στη σύνθεση της κάθε στροφής, άλλο­ τε για να δώσει αντιστικτικά τη σωματική κού­ ραση και την ψυχική απογείωση. (Τόσο πολύ τα σ ώματα κουράστηκαν που ελύγισαν, εκόπηκαν στα δύο.) Κι έφ υγαν οι ψυχές, πατούνε μόνες των αργά, τη χλόη σαν ανοιχτό βιβλίο.

(«Ηλύσια») κι άλλοτε, παρατηρώντας τους γύψους στο ταβάνι, θ’ αναπτύξει το ποίημα σ’ ένα δραμα­ τικό μονόλογο, που, κινούμενος ανάμεσα στο πραγματικό και τις προεκτάσεις, τις οποίες του δίνει ο ποιητής, μέσω μιας καθαρά δια­ νοητικής επεξεργασίας, σπάει τη φόρμα του ποιήματος, δίνοντάς του το σπασμωδικό τό­ νο μιας σπαρακτικής καθημερινής ομιλίας, εξοστρακίζει κάθε στοιχείο λυρικής και μουσι­ κής υποβολής: Στο ταβάνι βλέπω τους γύψουςΜ αία νδροι στο χορό τους μ ε τραβάνε. Η ευτυχία μου, σκέπτομαι, θα ’ναι ζήτημα ύψους.

Αν επιχειρώ αυτές τις συγκρίσεις, είναι γιατί θέλω να τονίσω, ότι ο Μαλακάσης από την πρώτη ακόμη φάση της ποίησής του είχε διαμορφώσει και κάποιους τρόπους, που τον έβγαζαν είτε από την ευκολία των συνηθισμέ­ νων και κοινότοπων ποιημάτων είτε απ’ τη σα­ γήνη μιας μελαγχολίας ναρκισσευόμενης και διοχετευόμενης σε μια ποίηση μουσικών δια­ θέσεων, και του άνοιγαν διέξοδο στην ανεύ­ ρεση ενός τόνου καινότροπου, που προδια-

γράφει τη μελλοντική πορεία των συμβολι­ στών του Μεσοπολέμου. Πρέπει να υπάρχει πολύς πόνος μέσα του, για να μπορεί να βρει ο ποιητής την αντίστοιχη σπασμωδική έκφρα­ ση και να βλέπει τον εαυτό του είτε σα σκιά θανάτου πάνω απ’ τα πρασινισμένα νερά ή, αυτοσαρκαζόμενος, να συναρτά την ευτυχία του με το ύψος του: Περνά σα μία, στα πράσινα νερά, σκιά θανάτου

(Μαλακάσης) (Η ευτυχία μου, σκέπτομαι, θά ’ναι ζήτημα ύψους).

(Καρυωτάκης) Τέτοιοι ποιητικοί τρόποι, που ξεφεύγουν από την στιχουργική ευκολία άλλων ποιημά­ των, αποτελούν και τα πιο μόνιμα και γόνιμα στοιχεία της ποιητικής ενός δημιουργού. Στον αντίποδα αυτής της μεθόδου, που εκ­ προσωπεί μια άλλη γόνιμη πλευρά του Μαλακάση, ανήκει και το μικρό ποίημα «ΤραγουδάΠαίζει απόψε το φεγγάρι μέσα στην κληματαριά,, που 'ναι να το πιεις, αλήθεια, στο ποτήρι, κι όχι τόσο για τί παίζει στην κληματαριά, όσο για τί φέγγει δίπλα σ ’ ένα παραθύρι. (Ω ρες, σ. 136) Ας προσέξουμε πώς αλλάζει άρδην ο συνηθισμένος ελεγειακός τόνος της ερωτι­ κής διάθεσης, που υποδηλώνεται, σε συγχρονισμό, με το παίξιμο του φεγγαριού στην κληματαριά και δίπλα στο παραθύρι, στο οποίο φυσικά υπονοείται το κορίτσι προς το οποίο απευθύνονταν οι ρομαντικές καντά­ δες του καιρού του, - και το γεμάτο αισθημα­ τική φρεσκάδα, ελαφρό και χαριτωμένο με­ τρικό βάδισμα - ή τσάκισμα, αν θέλετε - του στίχου. Ανακεφαλαιώνω, εμπλουτίζοντάς τα, και επισημαίνω τα ουσιωδέστερα στοιχεία της ποίησης του Μαλακάση κατά την πρώτη φά­ ση του: 1. Έχει εκδώσει τις ποιητικές συλλογές .Συντρίματα, 18991 Ώ ρες, 1903 και Πεπρωμέ­

να, 1909, κατά τις οποίες έχει διαμορφώσει το προσωπικό του ύφος.

2. Κύρια χαρακτηριστικά αυτού του προ­ σωπικού ύφους, που γενικότερα εντάσσονται στις παρνασσικές και, κυρίως, τις συμβολιστικές τάσεις των ομοτέχων της γενιάς του, είναι τα εξής: I. Μουσική αντίληψη στη σύνθεση του ποι­ ήματος· εκείνο που προέχει δεν είναι το θέμα ή η περιγραφή του εξωτερικού κόσμου, αλλά η έκφραση κατά τρόπο υπαινικτικό και υπο­ βλητικό των συναισθημάτων κι όχι των ιδεών του ποιητή.

II. Άμεση συνέπεια των ανωτέρω είναι ο εξομολογητικός και πολλάκις συλλογιστικός τόνος των ποιημάτων του, χαμηλόφωνος συνήθως και αντιρητορικός.

III. Η χαμηλή αυτή φωνή ανταποκρίνεται σε μια επίμονη ερωτική διάθεση, που όμως ραγίζει απ’ την πικρή διαπίστωση πως τα χρό­ νια και η ευτυχία περνούν ανεπίστρεπτα, πως τελικά δεν απομένει τίποτα άλλο παρά ο πό­ νος και ο καημός για ό,τι είδαμε και ζήσαμε.

IV Άλλη συνέπεια αυτής της τάσης προς την ποίηση ελασσονών τόνων είναι η λιτότητα των εκφραστικών μέσων, η καταφυγή πολλές φορές σε σύντομα τετράστιχα και η αποφυγή μεγάλων ποιητικών συνθέσεων. Ας προχωρήσουμε όμως, παραλείποντας προς το παρόν μια ενδιάμεση φάση, που πε­ ριλαμβάνει τα γνωστά ως Μ εσολογγίτικα, στη δεύτερη και τελευταία φάση της ποίησή του, που απαρτίζεται από τις συλλογές Ασφόδε­ λοι (1918), Αντίφωνα (1931) Το ερωτικό (1939), στις οποίες η ποίηση του Μαλακάση ωριμάζει και τελικά εξαντλείται. Και στις συλλογές αυτές δεν θα λείψουν τα ποιήματα, που δεν ξεφεύγουν από το συνηθισμένο πλαίσιο μιας άνετης κι εύκολης στιχουργίας. Παράλληλα όμως ο ποιητής, διατηρώντας τη μελαγχολία του σ’ ένα επίπεδο σιωπηλής ε­ γκαρτέρησης, οξύνει ενίοτε τους τόνους και φτάνει ώς τον σπαραγμό. Αν θα ’θελε κανείς, σχηματοποιώντας κάπως, να κατηγοριοποιή­ σει αυτά τα ποιήματα, που ανταποκρίνονται ακόμη στην ευαισθησία μας για τη συναισθη­ ματική τους γνησιότητα και την εκφραστική τους ποιότητα, θα τα κατέτασσε σε τρεις κα­ τηγορίες, σε ελεγειακά, παιγνιώδη και ποιή­ ματα, όπου η μουσική συνδυάζεται με ένα τό­ νο οξύτερο.

Ελεγειακά ποιήματα. Στα ποιήματα αυτά κυριαρχεί ένας φιλόθρηνος τόνος. Είναι ο τό­ νος που κυριάρχησε και κατά τη δεκαετία του ’20 κι ευτελίστηκε με τους κλαυθμηρισμούς των καρυωτακιζόντων ποιητών. Στην περί­ πτωση όμως του Μαλακάση είναι ακόμη αυθεντικός και πρωτογενής. Συνδυάζοντας την απαλή μουσικότητα με μια εγρήγορη ψυχική διαθεσιμότητα, δείχνει την ευαισθη­ σία και λεπταισθησία της συσχετίζοντας λ.χ. το ελαφρό φτερούγισμα του πουλιού με την κρυάδα του θανάτου και την απουσία οποιουδήποτε σημείου ζωής με τη φευγάτη νιότη. Ας ακούσουμε όμως το μικρό αυτό ελεγείο με τον τίτλο «Αφουγκρασμός». Μ έσα ατού δάσου τη σιωπή αγροικήθηκε μονάχα, φτερούγισμα πουλιού αλαφρό, και μια κρυάδα μέσα μου μ ’ επάγωσε, σα να ’χα ν’ ακούσω θάνατο καιρό... Κι όμως δεν έτριζε κλαδί, φύλλο χλωμό κα­ νένα, (μ ’ ίσκιους, καρδιά μου, πολεμάς;) κι είμαστε οι δυο σαν άλλοτε, μο ν’ απ ’ τα περασμένα, μα ς έλειψ αν τα νιάτα μας... (Αντίφωνα, σ. 262)

Αυτή όμως η απαλή και συγχρόνως σπα­ ρακτική μελωδία φτάνει ενίοτε σε οξύτερους τόνους, όπως λ.χ. στο «Αστραπόβροντο σ’ εγκρεμούς», που δημοσιεύτηκε στη «Νέα ε­ στία» το 1927. Μέσα σε μια ατμόσφαιρα θά­ μπους και σκότους - εξωτερικού και εσωτερι­ κού - παρελαύνει όλη η προηγούμενη ζωή του ποιητή: Ν αν’ όλα μαύρα κι έρημα, δρόμοι και στρά­ τες στη μακρινή μου γειτονιά β αθειά σιωπή, νά 'μαι μονάχος μες στο σπίτι και υπνοβά­ τες να τριγυρίζουν οι πικροί μου στοχασμοί. Ό λ' η ζωή μου να περνά μπροστά μου, σά­ μπως να τη ρω τάει ένα λαμπιόνι θλιβερό, και μέσα στο σκοτάδι μου, παρόμοιο θά­ μπος να μου κρατάει το β λέφαρο στητό; [...]

Οι ρεμβασμοί και τα όνειρα, τα ψέματα ό­ λα, οι πόθοι, το κύπελλο, που ξέφ υγε απ ’ το χέρι, ό λ’ οι χαμοί, όλ’ η μοιραία μου ύπαρξη, που απ ’ την αρ­ χή επροδόθη, τα κυπαρίσσια, οι κλαίοουσες ιτιές κι οι α ­ σφόδελοί. (Αντίφωνα, σ. 270) Όπως βλέπουμε απ’ τις λίγες στροφές που σας διάβασα, το καρυωτατικό κλίμα - ας τ ’ ονομάσομε έτσι - έχει ήδη διαμορφωθεί απ’ τον Μαλακάση, προτού ο Καρυωτάκης, στηριζόμενος σ’ αυτόν ή σε κοινές πηγές, το οδηγήσει ως τ ’ ακρότατα όριά του. Τα παιγνιώδη. Μια δεύτερη κατηγορία ποι­ ημάτων αξιοπρόσεχτων είναι τα ποιήματα ε­ κείνα, στα οποία με χάρη, μεταξύ σοβαρού και αστείου, ο ποιητής εξοστρακίζει τη θρηνωδία και διαθλά τον ψυχικό πόνο και την ε­ ρωτική διάθεση, μ’ ένα υποκρυπτόμενο πικρό χιούμορ, σ’ ένα παιχνίδι μέτρου και ρυθμού, όπως στο παρακάτω μικρό ποίημα: Μ ε την καρδιά μου, κοίτα, πως παίζει και γελά, λες και την ξεφυλλά σαν μα ργαρίτα, η νέα α υτή κυρία, πόχει πολλή ομορφιά μα πιο πολύ, καρδιά σκληρή και κρύα.

(«Ενα τραγουδάκι -Αντίφωνα, σ. 232) Άφησα τελευταία την πιο ενδιαφέρουσα κατηγορία ποιημάτων, γιατί βρίσκονται πιο κοντά στη σύγχρονη ευαισθησία μας. Αρχί­ ζουν από το γνωστό «Ανοιξιάτικη μπόρα» (σ.

186), όπου κυριαρχεί η μουσική διάθεση, που δίνεται όμως με τη συνεχή κοφτή εναλλαγή σύντομων και ανισοσύλλαβων στίχων και μια μεγάλη ποικιλία ομοικαταληξίας, και φτάνουν στην εξοστράκιση της μελωδίας με το σπάσι­ μο και τη μετρική χαλάρωση του στίχου. Τα ποιήματα αυτά ξεφεύγουν από το πλαίσιο της έμμετρης παραγωγής κι ανταποκρίνονται ανετότερα στη σύγχρονη αντίληψη, που βλέ­ πει την ποίηση όχι μόνο ως έκφραση μουσι­ κών διαθέσεων, αλλά περισσότερο ως δρα­ ματικό μονόλογο του ποιητή με τον εαυτό του και τον κόσμο που τον περιβάλλει, όπως το παρακάτω ποίημα, γραμμένο σ’ ένα συνο-

μιλητικό και απορηματικό τόνο: Να μου βαραίνει έτσι η καρδιά χωρίς αιτία, να δένεται όλο το είναι μου μ ε μιαν ανη­ συχία, μ ε μιαν αγκούσα όλ’ η ψυχή μου (τι να πω;) και να γυρίζω σαν την άδικη κατάρα, χωρίς καμιάν αιτία, χωρίς σκοπό κι ο νους μου να 'ναι μες σε μιαν αντάρα. Και να ρωτώ, τάχ ατες ναι, τάχ ατες όχι, να σφίγγομαι κάθε φορά μ ’ ένα άλλο βρόχι, κι ανανταπόκριτος και πάλι να ξεχνώ, και τωρινά, μ α ζί και περασμένα, και σαν από ένα βύθος να ξυπνώ, για να ξαναβυθίσω σε άλλο ένα.

Τέτοια η ζωή μου, αλήθεια, τελευταίακαι σα να κατεβαίνει μιαν αυλαία, ξάφνου, μπροστά μου, μαύρη, να ρωτώ, τι να συμβαίνει ακόμα γύρωθέ μου, τέτοιας ζωής το βάρος να βαστώ και την αναίτια δυστυχία της, ω Θεέ μου! («Lucida Intervalla», Αντίφωνα, σ. 232-3) Στη σημερινή μου ομιλία περιορίστηκα κυρίως σε μια πλευρά του Μαλακάση, που ή­ ταν πολύ αξιόλογη κι ο ίδιος την άφησε κά­ πως ανεκμετάλλευτη, γιατί, όπως κι οι κριτι­ κοί του, παρασύρθηκε από τον γνήσια τραγουδιστικό και αισθηματικά αφομοιωμένο τό­ νο των Μεσολογγίτικων. Ο Κώστας Στεργιόπουλος, που ασχολήθηκε συστηματικά με τις επιδράσεις στο έργο του Καρυωτάκη, πρώ­ τος απ’ όσο ξέρω, θίγει αυτή την πλευρά του ποιητή κι επισημαίνει πως κυρίως στα Αντί­ φωνα «η ρομαντική μελαγχολία του Μαλακά­ ση ξεπερνάει τα συνηθισμένα της όρια κι ακούγονται οξύτεροι ελεγειανοί τόνοι που μή­ τε προσέχτηκαν αρκετά, μήτε ξανακούστη­ καν στα μετέπειταποιήματάτου»9. Όσο για τα Μ εσολογγίτικα, η στάση της κριτικής υπήρξε σχεδόν ομόφωνη, γιατί βρί­ σκει ότι σ’ αυτά η γλώσσα του Μαλακάση γί­ νεται πιο πλούσια και αδρή, το λυρικό του πάθος έχει ως δυναμογόνο υπόστρωμά του τη βαθύτατη νοσταλγία για μια εποχή και κά­ ποια πρόσωπα ανεπίστρεπτα χαμένα και τώ­ ρα αναστημένα από ένα τραγουδιστικό και έ­ ντονα αναπολητικό στίχο, που, στην εναλλα­ γή του μακρού Ιθσύλλαβου ιαμβικού στίχου και του σύντομου θσύλλαβου β’ στίχου, α­ πλώνει συνεχώς και κλείνει αυτή τη διάθεση

σε σκοπούς υψηλής συναισθηματικής θερ­ μοκρασίας και ποιότητας. Η ποίηση του Μαλακάση, όπως και κάθε ποίηση, είχε και τα εφήμερα στοιχεία της. Η συμβολή του όμως στην εξέλιξη της νεοελλη­ νικής ποίησης δεν μπορεί να αμφισβητηθεί. Μπορεί να έριξε το βάρος της στη μουσική σύσταση του στίχου ή στο παιγνίδι των ρυθμών, των ομοιοκαταληξιών και των μέ­ τρων, αλλά δεν περιορίστηκε μόνο σ’ αυτάενδυναμώνοντάς τα με το λεπτό λυρικό του πάθος, έκανε, όπως κι ο Καρυωτάκης, τον πόνο του άρπα, για ν’ ακουστούν οι πιο γνήσι­ οι ελεγειακοί τόνοι της ποίησής του, που σ’ ο­ ρισμένες περιπτώσεις άγγιξαν τα όρια του σπαραγμού. Κι αν δεν είχαν προϋπάρξει αυτοί οι τόνοι, ελεγειακοί ή σπαρακτικοί, δεν ξέρω ποια θα ήταν η πορεία της μετασυμβολιστικής και ακόμη νεοτερικής ποίησης του Μεσοπολέμου.

ΤΑΚΗΣ ΚΑΡΒΕΛΗΣ

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ 1. Βασική Βιβλιοθήκη, επιμέλεια Γιώργος Θέμελης- Νεο­ έλληνες Λυρικοί, αρ. 29, σ.σ. κβ-κγ.

2. Πέτρος Βασιλικός, «Η ψυχολογία του συμβολισμού», περ. «Ο Νουμάς», αρ. 336,22/3/1909, σ. 3.

3. Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος Τα πρόσωπα και τα κείμενα, τομ. Ε’ «Ο λυρικός λόγος», εκδ. Αετός, Αθήνα, 1949, σ. 25.

4. Η μελαγχολία στα «Πεπρωμένα», γράφει ο Κλ. Παρά­ σχος «αρχίζει να είναι πια όχι το κυρίαρχο, αλλά το μό­ νιμο σχεδόν ψυχολογικό κλίμα τη ς Μαλακάση [...] η Αλκής Θρύλος, νομίζει που είναι αναίτια η μελαγχολία του Μαλακάση. Εγώ νομίζω κάτι άλλο· ως ένα σημείο είναι πλαστή».

5. Νάσος Βαγενάς, «Η χρησιμότητα των επετείων», «Το Βήμα», 4/4/1993.

6. Εκ. «Ηχώ της Ελλάδος», 15.5.1935, σ. 3. Η συνέντευξη δόθηκε στα Λουκά Δαράκη.

7. Τέλλος Άγρας, Κριτικά - Β’ Τόμος: «Ποιητικά πρόσωπα και κείμενα» φιλολογική επιμέλεια Κώστας Στεργιόπουλος, εκδ. «Ερμής», Αθήνα 1981, σ. 110.

8. Οι σελίδες παραπέμπουν στα Απαντα Μιλτ. Μαλακάση έκρινε Γ. Βαλέτας, Εκδ. Alvin Redman (Hellas), τομ.

9. Κώστας Στεργιόπουλος, Οι επιδράσεις στο έργο του Καρυωτάκη - διδακτορική διατριβή, Αθήνα 1972, εκδ. «Σοκόλης», σ. 212.

ΤΑ ΒΙΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΙΔΙΑΙΤΕΡΗΣ ΠΑΤΡΙΔΑΣ ΠΗΓΗ ΤΟΥΛΥΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΜΑΛΑΚΑΣΗ

Γ ζν νή θ η κ ε σ το Μ ε σ ο λ ό γ γ ι σ τα 18 69 , δ έ κ α χ ρ ό ν ια μ ε τ ά τη γένν η σ η τ ο υ Π α λ α μ ά . Ο ι π ρ ό γο νο ί το υ κ α τέβ ηκ α ν από τ η ν Π ίνδ ο σ τ ο Μ ε σ ο λ ό γ γ ι λίγ ο π ρ ιν α π ό τ η ν Ε π α ν ά σ τα σ η κ α ι υ π ή ρ ξ α ν α γ ω ν ισ τα ί (...) Μ ο ν α χ ο γ ιό ς α ν ά μ ε σ α σ ε τ ρ ε ις α δ ε ρ φ έ ς , έ δ ε ιξ ε α π ό π ο λύ νω ρ ίς π ο ιη τικ ή δ ιά θ ε σ η κ α ι απ ό μ α θ η τ ή ς έ γ ρ α φ ε σ τ ίχ ο υ ς κ α θ ώ ς κ α ι α ισ θ η μ α τ ο λ ο γ ικ ά π εζ ά (...)

Αλλά ένα πρόωρο ερωτισμό άρχισε να εκδηλώνει από παιδί ακόμα. Μετά το θάνατο μιας πρώτης α­ γάπης, έπεσε σε μελαγχολία. Κάποτε ξενύχτισε στον αυλόγυρο της εκκλησίας του νεκροταφείου και του γεννήθηκε η διάθεση για μόνωση. Στα 1885 πήγε στην Αθήνα να συμπληρώσει τις γυμνασιακές του σπουδές και άρχισε να σχετίζεται με τους φιλολογικούς κύκλους και γνωρίστηκε ιδι­ αίτερα με τον Παπαδιαμάντη. Συνεργάστηκε στην “Ακρόπολη” και στην “ Εφημερίδα” και αργότερα στα περιοδικά “Εβδομός” , “ Εστία” , “Τέχνη” , “Διό­ νυσος” , “Παναθήναια” και το “ Περιοδικό μας” (...) Ως φ οιτητής της Νομικής, απ’ όπου δεν πήρε δί­ πλωμα (1888 -1896), έκανε νεανικές τρέλες και πο­ λυέξοδη ζωή. Στα 1897 γνωρίστηκε με τον Ζαν Μωρεάς και συνδέθηκε μαζί του με φιλία και δέχτηκε την επίδρασή του, ώστε να τον αναγνωρίζει ως δά­ σκαλό του. Στα 1908 παντρεύτηκε την κόρη του πολιτευτή Επαμεινώνδα Δεληγιώργη, συγγενή του Ζαν Μωρεάς. Στο Παρίσι ο Μωρεάς τον γνώρισε με τους εκλεκτούς τότε εκπροσώπους του γαλλικού πνεύματος. Στα 1924 πήρε το Εθνικό Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών. Από το 1917 ώ ς το 1937 έκαμε διευθυντής της Βιβλιοθήκης της Βουλής. Ως άνθρωπος ήταν έ­ νας αριστοκράτης με άψογη εμφάνιση, μονόκλ και αρχοντικό ύφος, ομιλητής με λεπτή διάθεση και χαριτολογία. Πέθανε στις 27 Ιανουάριου 1943 ύστερα από μα-

κρά ασθένεια στον “ Ευαγγελισμό”».

Έτσι λιτά και απέριττα δίνει τη βιογραφία του ποιητή η Βασική Βιβλιοθήκη, και έτσι περίπου διασώζεται στη μνήμη των πολλών ο Μαλακάσης. Ο ποιητής που μπορεί να ανήκει στη χορεία των τόσων λαμπρών λογοτεχνών που μας χάρισε η γη της Αιτωλίας, είναι όμως κατεξοχήν “Ο Μεσολογγίτης”, γιατί κανένας α­ πό τους λυρικούς της σειράς του δε συνδέ­ θηκε τόσο στενά και βαθιά με τον τόπο του, όσο ο ποιητής του “Τάκη Πλούμα" και του “Μπαταριά”. Στο ποίημα “Γυρίσματα και χα­ μοί” ο ίδιος καμαρώνει για την ιδιαίτερη πα­ τρίδα του, τη γεννήτρα του λυρισμού του. “Τα μυστικά του τραγουδιού, μου τάμ αθες ε σύ,

“Και καβαλάρης πέρναγες ξανθομαλλό παι δάκι, και τάραζε το διάβα σου το σιγαλό σοκκάκι στα πράσινα παράθυρα και πίσω απ’ τα καφάσια να σ’ αγναντέψουν τρέχανε τ ’ απάρθενα κο­ ράσια...”5 Ηταν όμως και πεισματάρικο και άτακτο παι­ δί, και στο σχολείο η προκοπή του, με λιγο­ στές εξαιρέσεις, το πολύ, μόλις έφτανε το “σχεδόν καλώς”. Ο εκδότης των Απάντων του, Γιώργος Βαλέτας, στο χρονολογικό βιογραφικό πίνακα που παραθέτει, σημειώνει: “Τόσο το 1882 όσο και το 1883 δεν προσέρχε­ τα ι στις γενικές εξετάσεις του Ιουνίου, εξετάζε­

της δύσης, ω Μεσολογγίτικο κρασί! Τα μυστικά του τραγουδιού μου τά ‘μ α θές ε σύ.

τα ι συμπληρωματικά το Φθινόπωρο και ενώ την πρώτη φορά προάγεται από την Α’ στη Β’ τάξη, τη δεύτερη απορρίπτεται. Στις 16 Σ/βρίου 1884 μεταξεταστέος στο μάθημα της Ιστορίας προ-

ω α ξέχα στή μου θύμησι!

άγεται στην Γ’ τάξη. Ενώ την επόμενη χρονιά

βασιλικέ του παραθύρου, ματάκια που π ροσμένατε καβάλα να περάσω, κι εσύ, πελεκημένο δάσο, λειβάδια πατρικά μου εσείς, κι από τη ράχη σ­

πανού τερπνή φλογέρα του τσοπάνου...2

Από το Μαλακάσι, βλαχοχώρι της Πίνδου, κα­ τηφόρισαν οι πρόγονοί του στο Μεσολόγγι κρατώντας τ ’ όνομα της γενέτειράς τους. Ο Κρυστάλλης γράφει πως “Μαλακάσης” ση­ μαίνει τυροκόμος3. Όμως οι πρόγονοί του δώσαν δείγματα ανδρείας και θυσιών για την πατρίδα κι ο ποιητής μιλά με περηφάνεια για την καταγωγή και τους προγόνους του4, ό­ πως και για την ομορφιά της οικογένειάς του. Ανήκει σε οικογένεια “νεραϊδογέννητη”. Μοναχογιός ανάμεσα σε τρεις αδερφές ο ίδιος ξεχώριζε για την ομορφιά του και το ’χει τρα­ γουδήσει: “Στο πανηγύρι τ ’ Αηγιαννιού κρυφού χορού μεθύσι μ’ όσες μικρόν, σαν Ερωτα, μ’ είχαν πολύ α­ γαπήσει. Μεσολογγιτοπούλες μου, καημός που δε θα σβήσει!”4 Κι ο Παλαμάς, ο συντοπίτης του, τραγούδησε παιδόπουλο το Μίλτο που η ομορφιά του τάρα­ ζε τις κορασίδες του Μεσολλογιού:

μένει στάσιμος στην Γ τάξη. Τον Ιούνιο του 1886 μένει μεταξεταστέος στα Ελληνικά και στις 13 Σ/βρίου 1886 επανεξετάζεται και απορ­ ρίπτεται. Μένει στάσιμος για τρίτη χρονιά στην Γ τάξη”6.

Τις εμπειρίες του αυτές και τα τραυματικά του βιώματα φαίνεται πως διεκτραγωδεί στο πρώτο του δημοσίευμα. Στην καθαρεύουσα γραμμένο, σταλμένο από το Μεσολόγγι, δη­ μοσιεύεται στην “Εβδομάδα” με τα αρχικά του, Μ.Μ., στη θέστη της υπογραφής: “Ουδέποτε ησθάνθην την ελαχίστην επιθυμίαν να επισκεφθώ το γυμνάσιον της πατρίδος μου, του οποίου αν δεν εξήλθον άγιος, απεμακρύνθην βεβαίως πρωτομάρτυς. Επί τοσούτον υπέ­ φ ερα” .

Είναι η αρχή του πεζογραφήματος του, στη συνέχεια δίνει και την αιτία της πικρίας του: “ ...δεν δύναμαι να πιστεύσω, ότι έπαυσα ευρι­ σκόμενος ενώπιον των παραδόξων εκείνων αν­ θρώπων, των ετοίμων να με βασανίσωσι δι’ ελάχιστον θόρυβον (...) ενώπιον τέλο ς των κυρίων καθηγητών μου, οίτινες προαπεφάσισαν και προητοίμασαν την απόρριψίν μου, διότι δεν παρουσιάσθη και εις εμέ η ανάγκη ιδιαιτέ­ ρων παραδόσεων”7. Είναι η άποψή του.

Είναι αλήθεια ότι στην πρόωρη απομάκρυνσή του από το Μεσολόγγι συνέβαλε όχι μόνο η ανάγκη να συνεχίσει τις εγκύκλιες σπουδές

του, αλλά και ο άτυχος παιδικός του έρωτας για την Ανθούλα, την πρώτη του αγάπη, που πέθανε φθισικιά, σημαδεύοντας τη ζωή του και επηρεάζοντας βαθιά το χαρακτήρα του. Τριάντα πέντε χρόνια αργότερα θα συγκλονί­ ζεται ακόμα στη θύμησή της χύνοντας τον πόνο του σε σονέττο για την αγαπημένη Ανθούλα. Αλλά και τη Μπίλιω της κυρ’ Αννιώς, τραγούδησε αργότερα στο γνωστό και δημοφιλές “Μεσολογγίτικο”: “Η κόρη ενός θαλασσινού κι ενός λιμνιώτη α ­ δερφή, κ ’ η μοσχοθυγατέρα τραγουδισμένη μ ε καημούς μάνας, που στά­ θηκε κορφή στη νύχτα και στη μέρα, τι μ ε τ ’ α σ τρ ί παράβγαινε και θάμπωνε τον ή­ λιο, της κυρ’Αννιώς η Μπίλιω, πρώτη μ ’ αγάπη... κλπ. "8.

Στην Αθήνα τον συνοδεύει το πένθος της Ανθούλας, και όπως εξομολογείται: “Εφερνα μαζί μου, γράφ ει - τότε, μολονόπου δεκατέσσερω χρόνων το βάρος άλλων χιλίων κρυφών καημών, θλίψεων αφηρημένων το πε­ ρισσότερο και που είχαν σα δηλητήριο χυθεί στάλα στάλα στην παιδική μου καρδιά, την τρυφερή τότε και ανίδεη (...) Έ φερα μαζί μου τότε το ρυθμό του στίχου μου, το θησαυρό της ποιητικής μου γλώσσας και το μικρόφωνο παναρμόνιο της ψυχής μου”9.

Να πως δίνει ποιητικά αυτόν τον πλούσιο σε βιώματα κόσμο που άφηνε πίσω και που θα τροφοδοτούσε έκτοτετη λύρα του: “Χαίρεται, ξέφ ω τα λαμπρά, μαγευτικές ακρο­ γιαλιές, νερά λουλουδιασμένα που μία φορά χαιρόμουνα τον κόσμο όλο στις σταλιές, που τίναζα, μ ε τα μαλλιά, στο ηλιόφεγγο, λουσμένα-

Φεύγω και πάλε’ έχετε γεια, χρώματα, σχήμα­ τα, ουρανοί, στον αερένιο δίσκο! Σας παίρνω τώρα όλα μαζί στην ξενητιά τη σκοτεινή, στης θολωμένης μου ματιάς το δάκρυο να σας βρίσκω...”10.

Στην Αθήνα κλεισμένος στο Λύκειο Παπαγεωργίου γρήγορα αρχίζει να νοσταλγεί τη Λι­ μνοθάλασσα, αλλά και όλη τη ζωή που έζησε έφηβος στο Μεσολόγγι. Ενώ σπουδάζει Νο­ μικά, οι οικονομικές στενοχώριες θα τον στρέψουν παράλληλα προς τη δημοσιογρα­ φία. Εκεί συναντά τον Παπαδιαμάντη, από τους πρώτους λογοτέχνες που γνώρισε, και γίνονται γρήγορα καλοί φίλοι. Η ένταξή του στους λογοτεχνικούς κύκλους της Αθήνας τον φέρνει πιο κοντά στην ποίηση και γράφει τα πρώτα του ποιήματα. Ο ίδιος μιλώντας για τη ζωή του μας δίνει και το υπόβαθρο από ό­ που αντλεί τα θέματά του. Πρόκειται για τα καθημερινά του βιώματα: “Οικονομικές στενοχώριες από ζημίες κτηματι­ κές στην πατρίδα μου, απογοητεύσεις από μι­ κρές ερωτικές περιπέτειες, αναθυμιές παλαιότερων ημερών, με συγκέντρωσαν ξανά στον ε­ αυτό μου και με γύρισαν στους ρεμβασμούς και στις θλίψεις μου. “Αρχισα να ξαναγράφω στίχους”11.

Έχει τώρα ν’ αντιμετωπίσει και την κριτική των ομοτέχνων του. Ο Αχ. Παράσχος τον σατιρίζει δημόσια απαγγέλλοντας σε καφενείο: “Να γράφει και ποιήματα κι αυτός ο Μαλακάσης δε σούρχεται να σκάσεις;”12

Ως φοιτητής της Νομικής δεν θα έχει καλύτε­ ρες επιδόσεις από αυτές του Γυμνασίου. Δεν ήταν πλασμένος για νομικός. Πλουτίζει τη χο­ ρεία των λογοτεχνών που δεν πήραν το δί­ πλωμά τους. Δεν έκανε τίποτε άλλο από Τέ­ χνη και Ποίηση. Στα 1896 υποχωρώντας στην επιμονή των δι­ κών του δίνει ανεπιτυχώς τις πτυχιακές του εξετάσεις. Στην αναγγελία του αποτελέσμα­ τος από τον κλητήρα της Σχολής: “Μιλτιάδης Μαλακάσης να επανέλθει!”

απαντά περήφανα στέλνοντας τα “χαιρετί­ σματα” στους καθηγητές του: “ Να πεις, φίλες, σ’ αυτούς του κυρίους, ότι ουδέποτε θα επανέλθει ο ποιητής Μαλακά­ σης”13. Το είπε και το έκανε.

Είναι ήδη ποιητής. Από το 1892 συνεργάζεται στην “Εστία” και σ’ άλλα φιλολογικά περιοδι­ κά, “Φιλολογική Ηχώ” της Πόλης, αργότερα στην “Τέχνη” και στον “Διόνυσο” κ.λπ. Εχει βρει το δρόμο του κα έχει καθιερώσει κιόλας το στυλ του. Είναι ένας πολύ χαρακτηριστι-

κός τύπος λογίου. Αρχοντόπουλο του Μεσολογγιού, γεννημένος αριστοκράτης, δεν είναι παρά ένας καλοντυμένος μποέμ. Την μποέμικη ζωή, την αλλόκοτη, την ιδιόρρυθμη και χα­ ριτωμένη, δεν την απαρνήθηκε ποτέ. Δε θα το υποπτευόταν όποιος τον συναντούσε ά­ γνωστο στο δρόμο, με την κομψή φορεσιά του και το αρχοντικό του μονόκλ. Ο Σπύρος Μελάς διασώζει το ιδιότυπο στυλ του: “Ο αέρας της λεβεντιάς, που τραγούδησε με τόσο μοναδικούς στίχους, περιέβαλε την έκ­ φραση, το παράστημα, ολάκερη την εμφάνιση του με κάποιαν απόχρωση νταντή του σαλονι­ ού. Κεφάλι όμορφο με πλούσια καλοχτενισμένα μαλλιά, μάτια μεγάλα, βλέμμα γλυκύ, στόμα έτοιμο πάντα να φωτιστεί από ένα χαμόγελο α­ νώδυνης ειρωνείας, θελκτικός ομιλητής, γαρνί­ ριζε το λόγο του με ανέκδοτα για να διασκεδά­ σει το συνομιλητή.’” 4.

Αλλά και ο Ξενόπουλος θυμόταν τα αστεία και τα ανέκδοτα που διηγόταν, όπως και τη σπουδή του να τελειώσει τη συζήτηση για ν’ απαγγείλει “πόσο ωραία πόσο υποβλητικά το τελευταίο του ποίημα ή να διηγηθεί το τελευταίο του α­ νέκδοτο” '5.

Ακόμα και ο σοβαρός Σεφέρης διασώζει α­ νέκδοτα από τη ζωή του Μαλακάση στο Παρί­ σι. Τη ζωγραφιά όμως του Μαλακάση μας τη διέ­ σωσε ποιητικά ο Καρυωτάκης στη σκληρή και γνωστή του σάτιρα “Μικρή ασυμφωνία εις A μείζον” “Α! κύριε, κύριε Μαλακάση, ποιος θα β ρ εθ εί να μα ς δικάσει Μικρόν εμ έ κι εσέ μεγάλον όμοια τον ένα και τον άλλον. Τους τρόπους, το π αράστημά σας, το MONOCLE, που σας βοηθάει να βλέπ ετε μόνο στο πλάι και μόνο αυτούς να χ α ιρετά τε όσοι μοιάζουν αριστοκράται, την περιποιημένη φάτσα την υπεροπτική γκριμάτσα... "κλπ “Η ζωγραφιά πιστή, αλλά η δίκη από κάθε ά ­ ποψη άδικη”16.

Στα 1897 γνωρίζει το Jean Moreas στην Αθή­ να- θα συνδεθεί μαζί το υφιλικά, θα τον ανα­ γνωρίσει ως “δάσκαλό” του και .αργότερα,

θα συγγενέψει μαζί του μέσω της γυναίκας του, της όμορφης Ελίζας Επαμ. Δεληγιώργη, και θα ταυτιστεί σχεδόν μαζί του, μεταφράζο­ ντας το έργο του “Στροφές” σε σημείο που ο Καραντώνης σχολιάζοντας τον πρόλογο της έκδοσης των “Στροφών” αργότερα, θα γρά­ ψει υπερβάλλοντας, εν μέρει, για το Μαλακά­ ση ότι “οι στίχοι του θύμιζαν έντονα το μεταφρασμέ­ νο MOREAS των “Στροφών” κι ας ήταν γραμμέ­ νοι αρκετά χρόνια πριν από τη δημοσίευση της μετάφρασής του ς”

κι αναγνωρίζει ότι ο Μαλακάσης διδάχτηκε α­ πό τον MOREAS τη συντομία, τον αρμονικό στίχο, τη λιτή έκφραση και στάθηκε αναντίρητα “ο καλύτερος και ο πιο ποιητικός μαθητής του στη γλώσσα μας” '7.

Η πρώτη συλλογή του Μαλακάση “Τα συντρίμμια” κυκλοφόρησε το 1898 και το 1903 κυκλοφόρησαν “Οι Ωρες”. Τον ίδιο και­ ρό νοικιάζει στη Δεξαμενή και εντάσσεται δι­ καιωματικά στον κύκλο των λογοτεχνών (Παπαδιαμάντη, Χατζόπουλων, Βλαχογιάννη, Κονδυλάκη, Καρκαβίτσα, Ποριώτη, Απ. Μελαχροινού, Σκίπη, Πασσαγιάννη, Αυγέρη, κ.λπ.). Στα 1909 κυκλοφορούν “Τα Πεπρωμέ­ να” και, έγγαμος ήδη από τα 1907, εγκαθί­ σταται οικογενειακά στο Παρίσι, όπου θα ζήσει μέχρι το 1916. Το 1918 κυκλοφορούν οι “Οι Ασφόδελφοι”, σταθμός στην ποιητική του εξέλιξη, και το 1920 “Ο Μπαταριάς, ο Τάκη Πλούμας και ο Μπάυρον”, στα 1931 κυκλο­ φορούντο “Αντίφωνα” και το 1939 το “Ερωτι­ κό”, τελευταία του ποιητική συλλογή. Δε θα είχε νόημα σήμερα να προβεί κανείς σε αποτιμήσεις του έργου του ούτε σε ιεραρχή­ σεις με βάση την αξία των ποιημάτων του. Αυτό που όλοι τού αναγνωρίζουν, είναι ότι υπήρξε μεγάλος τεχνίτης του στίχου, ένας γνήσιος λυρικός. Κατά τον Βάρναλη ο Μαλα­ κάσης είναι ο πιο Ρωμιός απ’ όλους τους συγκαιρινούς του και, παρά τον αριστοκρατι­ σμό του, ο πιο μπασμένος στο πνεύμα του λαού. Ποιητής με όλη τη σημασία της λέξης. Κι όχι μόνο ποιητής παρά και άνθρωπος. “Σοφός στη φόρμα και ανθρωπιστής στο περιε­ χόμενο. Ο στίχος του έβγαινε από τα χέρια του διάφανος σαν κρουστάλλι και ηχερός σαν ασή­ μι. Είχε τον φόβο των ιδεών, όμως κραδαινότανε όλος από αίσθημα και αλήθεια (...) Και μολο­

νότι είχε επίγνωση της αξίας του, δεν εθορύβησε ποτέ. Προτιμούσε να είναι παρά να φαίνε­ τα ι” '8.

Η τελευταία άποψη του Βάρναλη επιβεβαιώ­ νεται κι από μια συνέντευξη του Μαλακάση στην Αιμ. Καραβία, στην οποία είπε πως αν ε­ ξέδιδε ένα τομίδιο με τα σημαντικότερα ποιήματάτου θα περιλάβαινε “εκείνα που θα είχαν κάποια σημασία στο όλο έργο του. Οπως αίφνης “Το Δάσος” , τον “ Μπαταριά” , τον Τάκη Πλούμα” το “Μεσολόγγι” θα διάλεγα, είπε, τραγούδια που κατά την αντίλη­ ψή μου επηρέασαν την εποχή μου και είναι χα­ ρακτηριστικά της σταδιοδρομίας μου. Μπορεί βέβαια ν’ αγαπώ και άλλα, που έχουν προσωπι­ κή σημασία γ ια μένα, αλλά η αγάπη μου είναι τελείως υποκειμενική. Δε με ικανοποιούν ως ποιητή” .

Προς στο τέλος της ζωής του ξαναγυρίζοντας στο ίδιο θέμα ήταν περισσότερο αυστη­ ρός: “Δυστυχώς δεν έσχιζα ακατάπαυστα τα χειρό­ γραφά μου, όπως λέει ο Σολωμός, και αυτό εί­ ναι ένα βάρος της ψυχής μου”.

Και στο Ν. Βέη, φίλο και συγγενή του, είχε πει πως αν ήταν γραφτό να χαθούν όλα τα τρα­ γούδια του και να σωθεί μόνο ένα, αυτό θα ή­ θελε να είναι “Ο Μπαταριάς”19. Αυτό θεωρού­ σε το καλύτερο ποιητικό του κατόρθωμα. Και δίκαια άλλωστε. Εδώ αξίζει να σημειώσουμε ξεχωριστά πως ο Μεσολογγίτης Λυράρης είχε χαρίσει την καρ­ διά του στη γλώσσα των γονέων του προτού φανερωθεί στα 1888 το “Ταξίδι” του Ψυχάρη. Το ιδίωμα του Μεσολλογγίου και ξεχωριστά εκείνο που μιλούν οι λιμνιώτες και οι θαλασ­ σινοί ήταν το μεταλλείο απ’ όπου άντλησε ο ποιητής όλα, όσα του χρειάστηκαν να στολί­ σει τη Μούσα του και να πλουτίσει και δυνα­ μώσει την ποιητική μας γλώσσα. Μια προσεκτική μελέτη των καλύτερων ποιη­ μάτων από τα “Συντρίμια” μέχρι το “Ερωτικό” μας πείθει ότι ο ποιητής έχει κάνει ποίηση στιγμών που, όπως λέει, τις έζησε με πολλή συγκέντρωση. Στην ποίηση του Μαλακάση το βίωμα κυριαρχεί· ούτε ο εγκεφαλισμός ούτε η ευρυμάθεια του συμπατριώτη του Παλαμά ούτε πολύ περισσότερο η ρητορεία, η ηχηρότητα, έχουν θέση στο έργο του. Δεν είναι τυχαίο ότι χώρος, χρόνος, πρόσωπα και κα­ ταστάσεις των περισσότερων και των σημα­

ντικότερων ποιημάτων του συνδέονται με την ιερή γη του Μεσολογγίου, Ο,τι τον συγκλόνι­ σε και σημάδεψε βαθιά τη ζωή του, στα πρώ­ τα του νιάτα, ξεχείλισε αργότερα σε άψο­ γους στίχους καταξιώνοντας τον ίδιο σαν μο­ ναδικό Λυρικό, αλλά πλουτίζοντας ταυτόχρο­ να και τη μεσολογγίτικη ποιητική παράδοση και προβάλλοντας την ιδιαιτερότητα του το­ πικού πολιτισμού που συνοψίζεται σ’ αυτό που θα λέγαμε ελληνικό ήθος της λεβεντιάς. Ο “Πλούμας” κρατά πολύ από το φέγγος του μύθου των ηρωικών αγώνων του Μεσολογγί­ ου και την επιβίωσή του. Ο όμορφος καβαλά­ ρης, ο πολεμιστής, ο νεοέλληνας Αηγιώργης, θα ζει πάντα και θα ακτινοβολεί ομορφιά και ήθος, τη λεβεντιά του νεοέλληνα μέσα στους στίχους του Μαλακάση, απαράμιλλα όπως τη στοιχείωσε ο λαϊκός τραγουδιστής στο αψε­ γάδιαστο δημοτικό τραγούδι. Η πρώτη του συλλογή αρχίζει με τα περίφημα “Τραγούδια της Λίμνης”, που συμπληρώνονται αργότερα με “Τα Μεσολογγίτικα” και με πολλά άλλα λυρικά εμπνευσμένα απ’ τον τόπο του κι απ’ τα πρώτα του βιώματα. Σ’ όλη του τη ζωή δεν έπαψε ούτε στιγμή να ζει με τη λαχτάρα και τη θύμηση του Μεσολογγιού. Παραθέτω τρεις στιγμές από μια μεσολογγίτικη μέρα, το ξημέρωμα, το μεσημέρι και το πορφυρό ηλιο­ βασίλεμα: "... Τον ύπνον αποτίναξαν τ ’ αναηαμένα μέλη στάζ’ η ροδά τη ανατολή σταλιά σταλιά το μέλι κι αν πιο λαμπρά, κι αν πιο τρανά δείχνονται, αντίκρυ, τ ’ άστρα, ξεμυαλισμένη είν’ η αυγή κι η μέρα α ναγελάστρα.

Κεχριμπαρένιο κόρωμα θαμπός ο ήλιος χύνει, μ ε το υ φυκόστρω του γιαλού ξυπνώντας τη γαλήνη, στη λίμνη, από τη θάλασσα καθώς ορμάει τ ’ αγέρι, λούζει μ ε φως απόκοσμο το γλυκομεσημέρι,

Μ ε βυσινιά στολίστηκεν η θάλασσα πορφύρα γαλάζιους ίσκιους φόρεσαν τα κορφοβούνια γύρα, κι απάνω απ ’ τη Βαράσοβα, κάστρο που λουλουδίζει, βγαίνει η Σελήνη μ ε χρυσό δρεπάνι και θερίζει. ”20

Ο ίδιος ο ποιητής έχει αναφερθεί στην αφορ­ μή που τον οδήγησε να γράψει το πολύ γνω­ στό “Δάσος” εντάσσοντάς το στα πολλά και έντονα παιδικά του βιώματα. Καινά τι γράφει: “Εκεί η παιδική μου ευτυχία πέρασε σαν όνει­ ρο, μέσα σε μια παρθενικιά φύση, με θάλασσες και ποταμούς γύρω, με βουνά και με λαγκάδια, με χωρικούς γεωργούς, με τσοπανέους και με περάτες. Αλλά πού είναι το χαριτωμένο μικρό δασάκι μου; Καθώς το αναζητούσα με τα μάτια κάπου προς την παρυφή της ζοφερής εκείνη την ώρα Βαράσοβας, ο πατέρας μου, μαντεύο­ ντας τι εγύρευα: - Το Γέρακα θελεις; μου είπε, να τος. Κοιτάζοντας προς τα εκεί, που μου έ­ δειχνε με το τρεμάμενο δάχτυλό, του είδα μιαν άπλα ρημαδιού, ξεχωματωμένου απάνθρωπα. Ληστάδες, παλιοζάγαρα το κούρσεψαν, μου επρόσθεσε πένθιμα. Και τα παλιοζάγαρα εκείνα του πατέρα μου ήτανε βλάχοι ποιμένες, που για λίγο μελλοντικό χορτάρι, που θα τώχανε έ­ τσι τζάμπα, μ’ ένα δαδόξυλο αναμμένο, σε σκο­ τεινή ανεμοδαρμένη νύχτα, ή σε φρυμένη τάτοια καλοκαιριάτικη, χωρίς συνείδηση και έ­ λεγχο, παράδιναν σε μια φωτιά, που ο θεός πλιά θα την έσβυνε, τον πράσινο θαματόκοσμο των πανάγιων δέντρων. Το ίδιο βράδυ στο Με­ σολόγγι έγραψα το “Δάσος” μου.”21 Βρισκόμαστε στα 1896: “Το δάσος που λαχτάριζες ως που να το περάσεις τώρα ναν το ξεχάσεις διαβάτη αποσπερνέ Το σιγαλό τραγούδισ μα που σ ’ έφ ερνε διαβάτη μ ε μαγικό παλάτι δίχως ελπίδα αυγής. Το πήρανε, για κοίταξε στερνήν ανατριχίλα

τα πεθαμένα φύλλα που απόμεινανστη γη ς ...”22

Ετσι έκανε καθαρό λυρισμό και τον γλυκύτα­ το ύπνο της πατρίδας, με κάποια επίδραση α­ πό τον παλαμικό “Τάφο”, ίσως: “Ω τ ’ αλοφροκοίμισμα γλυκύτατο σα μέλι, ποιο κορμάκι διώχνει σε, ποιο μά τι δε σε θέλει; ποια καρδιά δ ε σε ποθεί ποιος νους και δε σε βάνει; Ω ! τ ’ αλαφροκοίμισμα το μαγικό βοτάνι. ”23

Αθεράπευτος ζηλωτής του σύντομου επι­ γραμματικού ποιήματος, σε τέσσερις ή σε τρεις στίχους συμπυκνώνει θέματα κλείνο­ ντας πολλά εν σμικρώ. Προλογίζοντας την τελευταία συλλογή, το “Ερωτικό” στα 1939, γράφει: “Πιστεύω με τον Γκαίτε πως και η ποίηση είναι μόδα και πως, όπως ξέρουμε όλοι, οι μόδες ξαναγυρίζουν. Ως τόσο βαθύτερα παραδέχομαι, πως τα τε­ τράστιχό μου [ετούτα] είναι - όσο μπορεί να συμβαίνει αυτό - έξω από τις μόδες, γιατί το καθένα από αυτά γραφότανε, σα μια εμπιστευτική ανακοίνωση, να πω έτσι, σε εγκάρδιο φίλο, εξασφαλισμένης εμπιστοσύνης και πως έτσι το κάθε ένα έχει το βάρος καθαρού μετάλ­ λου. Ετσι πιστεύω. Οσο για την απλότητά των, ελπίζω να μην είναι αυτή ευκολία. Κλασικό είναι το απλό, όταν δεν είναι εύκολο, λέγει κάποιος επ’ τους δασκάλους μου”24. Ας δούμε δύο τρία χαρακτηριστικά, που υπο­ βάλλουν ξανοίγοντας τη φαντασία σε προε­ κτάσεις ποικίλες: “Ο ταν λείπεις, λέω, κοντά μου Θ εέ μου, να ‘ναι κι α ς τη βλέπω μοναχά σαν αδερφή κι όταν έρχεσαι όλα μέσα μου ξυπνάνε και σε θέλω από τα πόδια ως την κορφή. Παίζει απόψε το φ εγγάρι σ ’ άνθια πήθος. Μ οιάζει η νύχτα μες στον κήπο σαν αυγή, και θυμούμαι το λαμπρό σου εκείνο στήθος των ονείρων μου παλιά καταφυγή... ”25

Αλλά πού να πρωτοσταθεί κανείς. Και μόνα

τα “Μεσολογγίτικα” φτάνουν για να κρατή­ σουν αθάνατο το Μαλακάση. Τό ξερε κι ο ί­ διος. Εδώ το βίωμα και το τοπικό χρώμα δίνο­ νται ανεξίτηλα, παρότι χαμηλότονα. Οπως το διαπιστώνουμε στη “Βαρκαρόλα”, στο “Τρα­ γούδι της Λιμνοθάλασσας”, στους “Κρυονερίτες” και στο “Της μοίρας τα γραμμένα”, απ’ όπου είναι η παρακάτω στροφή: “Στο υ Λάζαρου το υ χρυσικού, μαλάματα, δια­ μαντικά... κι η Ελενιώ α γοράζει, για τον αγαπημένο της την π έτρα π ’ ούτε σε φωτιά κι ούτε σε τόρνο σ πάζει... ”2Β

Ετσι και στο έξοχο “Το λένε τ ’ αηδονάκια”, ό­ που σε ώρες ρέμβης και αναπόλησης εξιδανικεύει τη ζωή της νιότης στον άγιο χώρο της ιδιαίτερης πατρίδας και τη δύσκολη μαθητική του ζωή, που σημάδεψε την πρώτη του νεό­ τητα: “Α! πώς χτυπά καμιά φ ορά το ύ τ' η καρδιά κι αναφτερά τώρα στα γεροντάματα, σα νιος να ξαναχαίρομαι φεγγάρι - μέρα, α ­ στροφεγγιά, δύσες, γλυκοχαράματα. Σαν α π ’ την τά ξη τη μουχλή, στο πατρικό μ ου να γυρνώ, και νά ‘χω σχόλη τρήμερη και να είμαι για το Γαλατά και για τ ’ αθάνατο βουνό μ ε την πλαγιά την ήμερη. ”27

Είναι αξιοπρόσεχτο ότι τα περισσότερα και τα καλύτερα από τα “Μεσολογγίτικα”, εκτός από τον “Τάκη Πλούμα”, έχουν δική τους στιχουργική μορφή με εναλλασσόμενους 16 σύλλαβους και 8 σύλλαβους, ή 15 σύλλα­ βους και 7 σύλλαβους, με σταυρωτή ομοιο­ καταληξία- μορφή που τη συναντούμε - περί­ που - στο γνωστό παλαμικό “Του βιολιτζή του Μπαταριά”, που ανήκει στα ποιήματα της συλλογής “Οι Καημοί της ΛΙμνοθάλασσας”, 1909. Ο Καραντώνης αδικώντας το Μαλακάση γρά­ φει: “Αν την πρώτη φορά ο Μαλακάσης γεννήθηκε χωρίς να ζήσει από τον Ζ. Μωρεάς, τούτη τη φορά (μετά το 1910) γεννήθηκε κι απόχτησε την καθαυτό του ποιητική προσωπικότητα από τον Κωστή Παλαμά των “ Καημών της Λιμνοθά­ λασσας” .

Και παρόλο που κι αυτός δέχεται ότι “ο θρύλος του Μπαταριά, ήταν κοινός στο Με­ σολόγγι, και δε μπορούμε ν’ αποκλείσουμε την περίπτωση ότι πιθανόν να τον πρόσεχε αργότε­ ρα ο παρισινός Μαλακάσης”

καταλήγει στο τολμηρό συμπέρασμα ότι τη “ρουμελιώτικη συνείδηση” την πήρε ο Μαλα­ κάσης αμέσως έπειτα από τους “Καημούς της Λιμνοθάλασσας” και ότι τα περίφημα “Μεσολογγίτικα” του Μαλακάση, και ξεχωρι­ στά “Ο Μπαταριάς”, δεν θα είχαν τραγουδη­ θεί, αν ο Παλαμάς δεν είχε ψάλει προηγούμε­ να το γνωστό: “Γεια σου καημένε Μπαταριά, της δοξαριάς τεχνίτη κι α φέντη του β ιολιού...”29

Στο κοιμητήρι Θα σας βρω, για στο κατώφλι το παλιό, της νιότης μου, ω σύντροφοι! Και σας, που τραγουδούσατε μελωδικά στον αργαλειό, που θησαυροί τα κάλλη σας και τα προικιά σας λόφοι, Πουλάκια μέσα στο κλουνί, νυφούλες της α ξεγνοιασιάς, τρελ ο ί σκοποί μο υ πρώτοι! Σε ποιες αυλές, αγνώριστες, θα σας μαντέψω τώρα εσάς, σε ποια σκοτάδια μνήματα δίχως σταυρό προδότη... ”2Β

Αυτή την τόσο απόλυτη άποψη δεν μπορεί κανείς άκριτα να τη συμμεριστεί. Σημασία δεν έχει μόνο το θέμα, αλλά κυρίως το αισθη­ τικό αποτέλεσμα στο οποίο κατορθώνει να φτάσει ο κάθε ποιητής. Η άποψη του Π. Καραβία στο έργο του “Ο Παλαμάς αντιποιητι­ κός” είναι τελείως αντίθετη από την άποψη του Καραντώνη και για να την τεκμηριώσει καταφεύγει σε σύγκριση των δύο κειμένων. Γράφει χαρακτηριστικά: “Ενα παράδειγμα για σύγκριση που ανεβάζει πιο ψηλά τ ο Μαλακάση, είναι “Ο Μπαταριάς” , ένα θέμα που το τραγούδησαν και οι δυο “

και παραθέτει την τελευταία στροφή του παλαμικού πρώτα:

δια, τα πολυφημισμένα, του Μαλακάση, του α­ νόθευτου εκείνου λυρικού, και σα να χλώμιαναν μπροστά τους τα παλαμικά”31.

“Γεια σου, καημένε Μ παταριά , Και σα σβηστείς θ ’ αρπάξει μ ε σ ’ στα τσιγκελωτά νύχια σου το β ιολί σου αϊτός και θα το πάει ν’ αρπάξει

Σήμερα κανένας ή ελάχιστοι θα μπορούσαν να συνδέσουν το όνομα του “Μπαταριά” με τον Παλαμά. Μαζί με τον “Τάκη Πλούμα” απο­ τελούν τη δόξα, το “σήμα κατατεθέν”, θα λέ­ γαμε, του Μαλακάση. Στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής ο Μαλακά­ σης βασανίστηκε άρρωστος μπαινοβγαίνοντας στον “Ευαγγελισμό”, δύο χρόνια σχε­ δόν. Τότε ο άλλος συντοπίτης σας, που σήμε­ ρα τιμούμε, του γράφει στο νοσοκομείο για να του δώσει κουράγιο και να τον ευχαριστή­ σει για το ποίημα που ο “Μίλτος” τού αφιέρω­ σε στην τελευταία του συλλογή και θίγει και το ρόλο της εντοπιότητας σαν πηγή έ­ μπνευσης στο έργο του Μαλακάση:

στα Μέτσοβο, στις Αιάκουρες, κι ακόμα πιο ψηλά...” Καθώς φαίνεται, γράφει, εδώ ο Παλαμάς για τις ανάγκες μιας βιασμένης ομοιοκαταληξίας οδηγεί το βιολί “ν’ αράξει” στις κορυφές των βουνών, και στον τελευταίο στίχο, εκείνο το “ακόμα πιο ψηλά” μειώνει την εντύπωση του ύψους των κορυφών, δείχνει στιχουργική α­ δυναμία κι αποτελεί μια αντιαισθητική περισσολογία στην οποία καταφεύγει ο Παλαμάς για να κατασκευάσει, πρόχειρα, μια ομοιοκοκαταληξία μετά “τσιγγελωτά”. Να, τώρα πώς τραγουδάει το Μπαταριά ο Μαλακάσης: “...Μ α στο τραπέζι ως κάθονταν, κι άνοιγεν η φωνή σου Μ εγάλε Μ παταριά , Στο τρίτο κρασοπότηρο, πουλιά του παραδεί­ σου ξυπνούσανε κι αηδόνια στα κλαριά. Και λίγο λίγο ως γύριζες μ ε σ ’ στο τραγούδι, ω θάμα! παλληκαριές, καημούς, τ ' αρματολίκι ανέβαζες και την αγάπη αντάμα, σ τ ’ αστέρια, στο φ εγγάρι, στους Θεούς. Μ έσα σ τ ’ ανάφλογο το φως, αρχίζαν κι οι κα μπάνες που φάνταζαν χρυσές, Και τα κορίτσια εμπαίνανε να κοιμηθούν κ ’ οι μάνες αλλάζανε να παν στις εκκλησιές... ” «Και επισημαίνει: Καθάριος λυρισμός, γνήσια ελληνικές αικόνες, στίχος απέριττος μα μ ε ­ σ τός και λυγερός, ανεπανάληπτη αξιοποίηση του αυθεντικού, πρωτογενούς βιώ ματος του ποιητή”30.

Αλλά κι ο Ι.Μ.Παναγιωτόπουλος, συντοπίτης και νεότερος, σημείωσε εύστοχα και λιτά: “Αργότερα ήρθαν τα “ Μεσολογγίτικα” τραγού­

“ Πολυαγαπημένε μου Μίλτο, Πόσο χαϊδεύει την ψυχή μου η αγάπη μου μου δείχνεις” και αναφερόμενος στα σχέδια του Μαλακάση συνεχίζει: “Η ιδέα σου να τυπώσεις σε χωριστό τόμο τα “ Μεσολογγίτικα” μου φαί­ νεται φωτεινή. Δεν υποτιμώ τα άλλα βαθυστό­ χαστα και σμιλευτά έργα σου, αλλά μου φαίνε­ τα ι ότι τα εμπνευσμένα από το θλιβερό μας Με­ σολόγγι είναι πάνω απ’ όλα, είναι κάτι ξεχωρι.στό, που δεν το βρίσκουμε ούτε σε ποιητή ού­ τ ε σε λαογράφο άλλον. Ισως γ ιατί αυτά τα αι­ σθάνομαι περισσότερο, τα αισθάνομαι δικά μου”32.

Και στο επόμενο γράμμα, με ημερομηνία 6 Αυγ. ‘42 του γράφει ανάμεσα σε άλλα: “Ο πόθος σου να είχαμε πεθάνει εκεί μέσα στην αρμύρα της λιμνοθάλασσας και μέσα στις ροδοδάφνες πριν πέσουν ένα ένα τα ξεραμένα φύλλα τους (...) Εκεί στον Αϊ - Λάζαρο όπου εί­ ναι θαμμένοι οι γεννήτορες και οι γεννήτορες των γεννητόρων μας [είναι και δικός μου]. Εχω την ψευδαίσθηση ότι αν μ’ έθαβαν εκεί, θα δε­ χόμουνα ένα ένα τους άλλους που θα φέρνανε αργότερα να μου φέρουν και τα νέα, και θα κα­ μάρωνα τ ’ αγόρια και τα κορίτσια που θα πότι­ ζαν τα δεντρολίβανα των τάφων μας, ενώ θ' αγ­ γίζανε τα χέρια τους μ’ ερωτική γλυκειά ανα­ τριχίλα” .

Στο τρίτο και τελευταίο γράμμα, με ημερομη­ νία 21 Οκτωβρίου 1942τελειώνειωςεξής: “Προσπάθησα, Μίλτο μου, να σου γράψω σή­ μερα ευανάγνωστα, για να μην κουράζεσαι.

“Ανδρίζου και κραταιού” . Εύχομαι ολόψυχα η αρρώστια σου να είναι παροδική και να ιδω­ θούμε άλλη μια φορά σε τούτη την “κοιλάδα του Κλαυθμώνος” . Σε φιλώ αδελφικά” .

Μια ευχή που εκπληρώθηκε, αλλά κάτω από δραματικές συνθήκες, στον κοιτώνα του Μαλακάση μέσα στον “Ευαγγελισμό”. Εκεί έφε­ ραν τον Τραυλαντώνη σακατεμένο οι νοσο­ κόμες και ακούμπησαν το φορείο του στο κρεβάτι του ποιητή. Καμιά ελπίδα και για τον Μαλακάση. Ονειροπόλησαν οι δύο γέροι, οι δύο μελλοθάνατοι, πότε με δάκρυα, πότε με τα χαμόγελα, τις λαμπρές στιγμές της νιότης και της λεβεντιάς, τα νησάκια με τις κοπελού­ δες του Μεσολογγιού, τις κοινές κατακτήσεις και τις βραδυνές κωπηλασίες και χωρίστη­ καν. Ο ποιητής έβλεπε πως το τέλος του πλη­ σίαζε, αλλιώς όμως είχε ονειρευτεί το θάνατό του ο λυράρης. Το είχε γράψει παλιότερα: “Του Μ π αταριά το υ ξακουστού, τραγούδι εσέ να ηλάνο · σ ’ ένα σκοπό Μ ανιάτικον αρμονισμένο απά­ νω, να σ ’ είχα μοιρολόι μου λίγη ώ ρα πριν πεθάνω”33.

Ετσι και στο “Ερωτικό” είχε ονειρευτεί τις τε­ λευταίες του στιγμές εκεί στο χώρο που πρωτάνοιξε τα μάτια. Τα βιώματα τον θρέφουν ως τη στερνή ώρα: Ώ ! Ας ήτανε ένα δειλινό σ το λιακωτό μο υ εκ εί ξανά που μια φ ορά απολνούσα ένα χαρτένιο αητό κι εγώ, - ψυχή μου, εσ έ σ τ ’ αερινά να μ ε κοιμήσει η Μ ούσα! Κι εκ εί σαν πλέξω σ ' όνειρο τον στίχο μου τον υστερνό μ ε το παιγνίδι πίσω παιδί μ α ζί και γέροντας, κ α τ’ α π ’ το ν ίδιο μου ουρανό, να μη ματαξυπνήσω... ”34

Το παράξενο είναι πως ο ποιητής και μέσα στον “Ευαγγελισμό”, ίσως στ’ αστεία, μπορεί και στα σοβαρά, μοιρολόγησε τον εαυτό του, κατά τις μεσολογγίτικες συνήθειες, ζωντανό ακόμα. Τα παρακάτω λόγια είναι του Ε. Δ. Μαζαράκη που του παραστάθηκε στο κρεβά­

τι του πόνου μέχρι το τέλος. Να τι γράφει ο Μαζαράκης: “Τότες και για μια στιγμή που σφάλισε τα βλέ­ φαρά του, καταλάβαμε όλοι ότι κάτι σοβαρό θα συνέβαινε. Και σιωπήσαμε, κ’ επεριμέναμε, κρατώντας την ανάσα μας αρκετή ώρα, ώσπου είδαμε τον άρρωστο να σηκώνεται λίγο στους αγκώνες του, να σκεπάζει με τ ο συνειθισμένο του κίνημα όλο του το στήθος, σαν να κρατού­ σε κάποιο πέπλο, και ν’ απαγγέλλει με την αντρίκια του φωνή, που δεν έχασε καμιά από τις αποχρώσεις της, το “ Μοιρολόγι της νιας χή­ ρας” : “Καημένε μου, καημένε μου! μοιρολογούσε η Χήρα Τα χέρ ια της ξαμώνοντας, π έφ τοντας μπρος τη θύρα, Καθώς τον ξεσηκώνανε: - Καημένε μου, καη­ μ ένε μου, Πού θα σ ε πάνε, αντρούλη μου, καλέ και παι­ νεμένε μου.

- Αντρούλη μου, που π αρατάς την άχαρην εμ έ­ να; Το σπίτι σου σημαδιακό, τα κόπια σου χα μέ­ να. Δ εντρ ί μου κ ’ ίσκιε μου, α χ εσύ! τα νιάτα μου στη σ τρά τα σου Κάνε μου, σώ στρα Παναγιά, το θάνατό μου δ ιάτα σ ο υ...”

Κι όταν εκείνος τελείωσε, συμπληρώνει ο Μα­ ζαράκης, τα μάτια μας ήταν βουρκωμένα, μα χωρίς να δείχνει πως προσέχει, μας έλεγε, με μια φωνή που την έκανε θεληματικά του πιο χαϊδευτική: Ε, τώρα που με είδατε, και μ’ ακούσατε, αφή­ στε με λοιπόν να ξεκουραστώ”35.

Στο κρεββάτι του πόνου, από τις εφημερίδες πληροφορήθηκε το θάνατο του Τραυλαντώ­ νη, που του τον κρατούσαν κρυφό οι δικοί του, για ευνόητους λόγους. Και λίγες μέρες μετά, στις 27 Γενάρη του ’43, έφυγε κι ο ίδιος για να τον συναντήσει. Τον πρόπεμψε, όπως του ταίριαζε, ο άλλος μεγάλος μας λυρικός, ο Αγγελος Σικελιανός, με τη βροντώδη φωνή του: “Του Τάκη Πλούμα ο αδερφ ό ς κι ο διαλεχτός

του Μ παταριά τρα βά ς γαμπρός για το μεγάλο νυφοστόλι. Κι ακόμα βόγγει της φωνής Σου η ξακουσμένη δοξαριά

τυπώσει στο έργο του το ύφος και το ήθος του τόπου του, αλλά και να διασώσει το έργο του από τον πανδαμάτορα χρόνο.

ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ Ν. ΓΚ0Τ0Β0Σ

β αθιά στα φρένα μας, κι ανατριχιάζουμε ό­ λοι...

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ

Μ έσα στη μέρα αυτή τη χειμωνιάτικη είναι

1.

κι ανάμεσα σε μυγδαλιές, π ’ ώρα την ώρα αν­ θίζουνε,

2.

η Δ ό ξα λευκοχίτωνη Σε περιμένει.

3.

μιαν αναπάντεχη κρυμμένη

άνοιξη

για

σένα

4. Μ ίλτο, δε φεύγεις σε φτωχό μονόξυλο σ τ ’ Αραπογιάννη λάμνοντας το μώλο, αργά, το βράδι... Μ ’ ένα κλωνάρι μυγδαλιάς στο χέρι Σου πας να μηνύσεις την ανάσταση σ τον Ά δ η!”36

Ενα μήνα αργότερα ο Σικελιανός προέπεμπε και τον Κωστή Παλαμά ανάμεσα στους σαστι­ σμένους Γερμανούς κουστωδούς. Ο κύκλος είχε κλείσει, το θανατικό είχε τριτώσει και το Μεσολλόγγι είχε τριπλορφανέψει. Ηταν Φλε­ βάρης του 1943. Πενήντα χρόνια από τότε... Ομως σαν να ή­ ταν χτες! Κυρίες και Κύριοι, Στα στενά χρονικά περιθώρια της εισήγησής μου προσπάθησα - με βάση τον ποιητικό λό­ γο του Μαλακάση - να αναδείξω ένα από τα κυρίαρχα στοιχεία του, τη συνείδηση του μεσολογγίτη δημιουργού που τον διαπερνά. Μια συνείδηση που ενυπάρχει σ’ αυτόν κυρίαρχη, χάρη στη μετουσίωση σε αγνό λυρισμό των βιωμάτων, της μνήμης και της α­ γάπης του Μαλακάση για την ιδιαίτερη πατρί­ δα του. Το έργο του Μαλακάση μπορεί να δημιουργήθηκε “στη βαριά σκιά του Παλαμά”, κα­ τά το Δημαρά, όμως διασώζει τη δύναμη και το άρωμα της ιδιοτυπίας του, επειδή αρδεύε­ ται από τα νάματα της πόλης του θρύλου. Της Πόλης που σήμερα τον τιμά. Χάρη στα μεσολογγίτικα βιώματα και στην α­ γάπη του για το Μεσολόγγι, την ιδιαίτερη πα­ τρίδα του, ο Μαλακάσης κατόρθωσε να απο­

5.

6.

7.

8.

9.

10.

11.

12.

13.

14.

15.

16.

17.

18.

19.

20.

21.

22.

23.

24.

25.

26.

27.

28.

29.

30.

31.

32.

33.

“Νεοέλληνες Λυρικοί” επιμέλεια Γ. Θέμελη, Βασική Βιβλιοθήκη αρ. 29, Εκδ. οίκος Ι.Ν. Ζαχαρόπουλος, 1959, σ. 136-137. Γ. Βαλέτα, “Μαλακάση Άπαντα”, ALVIN REDMAN (HELLAS), Αθήνα, 1964, τ.Α’Τα ποιήματα, σ. 219. Βαλέτα, Κρυστάλλης Απαντα. Εκδοτ. Οίκος Περ. Σύψα - Χρ. Σιαμαντά, Αθήνα, 1959, σ. 583. Ν. Βέη: Βιογραφικά Ερμηνευτικά", Νέα Εστία, τχ.

384, 1-6-1943, σ. 650. Κ. Παλαμά, Απαντα, Μπίρης, τ. 5ος, σ. 189. ό.π.σ. 27. ό.π.σημ. 2, τ. Β’ Διάφορα πεζά, σ. 435 Ν. Βέη ό.π.σ. 651 και 652, όπου παρατίθενται οι σχετι­ κές πληροφορίες. Τώρα τα κείμενα του Γ. Βαλέτα, Μαλακάση Άπαντα, τ.Α’. ό.π.σ. 221. ό.π.τ. Β’ “Σκόρπια Φύλλα της ζωής μου”, σ. 35. ό.π. Μαλακάσης Άπαντα, τ.Α’ σ. 221. ό.π.σ. 38. δες Ν. Βέη, ό.π.σ. 654. ό.π.σ. 655. Σπ. Μελάς “Ο Μίλτος”, Η Καθημερινή, 29-1-1943. Γρηγ. Ξενόπουλου, “Μ. Μαλακάσης, ο άνθρωπος”, στη Νέα Εστία, ό.π.σ. 643-646. ό.π.σ. 644. Α. Καραντώνη, “Φυσιογνωμίες”, Δίφρος, Αθήνα, 1959, σ. 219-226. Κ. Βάρναλης, “Μ. Μαλακάσης”, Πρωία, 29-1-1943 και Ν. Εστία, 1943, σ. 733. ό.π. σημ. 8. Μαλακάση Άπαντα, τ. Α’ό.π. “Τραγούδια της Λίμνης”, αρ. 4,5, και 10, σ. 70-71. ό .π .σ .43. ό.π. σ. 89. ό .π .σ .87. ό.π. σ.,τ.Α’ σ. 279. ό.π. αρ. 18,64,65, σ. 283 και 289. ό .π .σ .211. ό .π.σ .210 ό.π. “Γυρίσματα και χαμοί”, σ. 220. Α. Καραντώνης, “Φυσιογνωμίες, Α’ Δίφρος, Αθήνα, 1959, σ. 219-226. Π. Καραβία, “Ο Παλαμάς αντιποιητικός”, Δίφρος, Αθήνα, 1960, σ. 113. Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, “Κωστής Παλαμάς”, σ. 197. Για τα τρία γράμματα του Τραυλαντώνη, δες Νέα Εστία, ό.π. σ. 699-700. Μαλακάση Άπαντα, ό.π. σ. 217.

35. Ε.Δ. Μαζαράκης, “Τελευταίες ημέρες”, Νέα Εστία, ό.π. σ. 687-688.

36. Αγγ. Σικελιανός, “Λυρικός Βίος” τ.Γ’, “Οι φίλοι του βι­ βλίου”, Αθήνα, 1947, σ. 183.

ΤΑ ΜΕΣΟΛΟΓΠΤΙΚΑ

Όσο γενναιόδωρος κι αν είναι ο Άγγελος Σικελιανός, δεν είναι τυχαίο, που αφιερώνει στο Μιλτιά­ δη Μαλακάση ένα τόσο δυνατό και υμνητικό ποί­ ημα με καίριους και αποκαλυπτικούς στίχους. Δεν είναι επίσης τυχαίο που ο Μπαταριάς, ο Τάκη-Πλούμας και αρκετά ακόμα από τα "Μεσολογγίτικα" διαβάζονται ακόμα και θαυμάζονται, γιατί έχουν στοιχεία διαχρονικά και προκαλούν αντι­ στάσεις. "Τα μεσολογγίτικα" είναι μια ενότητα δεκαοχτώ ποιημάτων, που έχουν ως θέμα και περιεχόμενο εικόνες και σκηνές και περιστατικά από το φυσι­ κό και το ανθρώπινο μεσολογγίτικο περιβάλλον με κύρια χαρακτηριστικά το νερό, τη λιμνοθά­ λασσα, χαρακτηριστικούς τύπους ανθρώπων: Τάκη-Πλούμας, Μπαταριάς, θείος Άνθιμος, Σο­ φία Τρικούπη, Μπάυρον, ομάδες ανθρώπων: Κρυονερίτες, όπως και το ίδιο το Μεσολόγγι, κά­ τι που δηλώνουν και οι τίτλοι τους.

Εσύ που στο βαθύλαλο τραγούδι σου την ομορφιά δεν χώρισες από τ ’ αρματολίκι! (Άγγελος Σικελιανός, Λυρικός βίος, ΜαΚακάσης)

Το 1946 κυκλοφόρησαν "τα μεσολογγίτικα" από τις εκδόσεις "Τα νέα βιβλία". Ο εκδότης στο προλογικό του σημείωμα, γράφει, ανάμεσα σε άλλα: "Τα μεσολογγίτικα είναι εκλογή από το έργο του, που ο Μ. Μαλακάσης είχε κάμει με το σκοπό της έκδοσης σε χωριστό τόμο. Ο θάνατος (27 του Γενάρη 1943) εμπόδισε τον ποιητή να πραγματο­ ποιήσει την έκδοση του μέρους αυτού από το έρ­ γο του, που και ο ίδιος και η κριτική ομόφωνα θε-

ώρησαν σαν το καλύτερο..." Από τα δεκαοχτώ "Μεσολογγίτικά" του ο Μ. Μ. μπορεί να χαρακτηριστεί ως ένας από τους γνησιότερους και τους αντιπροσω­ πευτικότερους και τους πιο ατόφιους "ελλη­ νικούς". ποιητές γενικότερα. Και ειδικά "Μεσολογγίτης" ποιητής, ταυτισμένος με τη γη και τους ανθρώπους της, με το κοινωνικό και το ιστορικό γίγνεσθαι. Είναι μέτοχος σε όλα τα δρώμενα στο χώρο αυτό είτε όντας παρών είτε απών. Όλα τα ποιήματα είναι βιωματικά είτε αναφέρονται στο παρελθόν είτε μιλούν για το παρόν. Κοινός άξονας σ’ αυτά και κοι­ νός παρονομαστής είναι ο ιδιάζων γεωγραφι­ κός και γεωφυσικός χώρος, που διαμόρφωσε και διαμορφώνει ένα ιδιάζον κλίμα κι έναν επί­ σης ιδιάζοντα τρόπο ζωής και χαρακτήρα ό­ λων όσων περιέχει: φυτών, ζώων, ανθρώπων, που για να κατανοήσει κανείς χρειάζεται να έ­ χει ζήσει σ’ αυτόν τον τόπο με τις ομιχλώδεις και λίαν διαβρωτικές ποιητικά κλιματολογικές συνθήκες, με κυρίαρχο δημιουργό στοι­ χείο και "ποιητικό" αίτιο το νερό, τη λιμνοθά­ λασσά του. Το Μεσολόγγι είναι ένα σύμβολο του Νέου Ελληνισμού κι ένα από τα σημαντικότερα ι­ στορικά θησαυροφυλάκια του Ελληνικού Έθνους. Το Μεσολόγγι με την ομίχλη και την αλμυρή του μνήμη. Ίσως πουθενά αλλού στον κόσμο δεν έχουν συσσωρευτεί τόσα πολλά ιστορικά γεγονότα σε τόσο μικρό, υγρό χώρο και σε τόσο σύντο­ μο χρονικό διάστημα! Τόση δόξα και τόσος πλούτος, τόση ιστορική φόρτιση, όπως σ’ αυτή την ιδιότυπη γωνιά της Ελληνικής πα­ τρίδας, που διαβρώνει η αλμυρή φλέβα του νερού και ζεσταίνει ο δακρυσμένος ήλιος, προβαίνοντας από την κορφή της "στουρνα­ ρόπετρας Βαράσοβας" και δύοντας κάπου βαθιά στην απεραντοσύνη του στενού υδάτι­ νου ορίζοντα. Ενώ τις νύχτες: ...απάνω α π ’ τη Βαράσοβα, κάστρο που λουλουδίζει, β γαίν’ η Σελήνη μ ε χρυσό δρεπάνι και θερίζει.

Το νερό υπάρχει σε όλα τα ποιήματα της συλλογής αυτής ή σχεδόν σε όλα. Το κουβα­ λάει μέσα του ως βίωμα ο ποιητής, ως ρέουσα αλμυρή ευθύνη μέσα στις αρτηρίες τού

αίματός του. Γιατί το νερό, η λιμνοθάλασσα με τις ρήχες και τις ξέρες της, υπήρξε η αιτία της δημιουργίας της "Πολιτείας του νερού". Εκεί, σ’ αυτήν τη λιμνοθάλασσα στήθηκαν οι πελάδες, οι ψαροκαλύβες, που σήμερα απο­ τελούν μια σπάνια και οδυνηρή γραφικότητα μέσα στο απέραντο ειρηνικό τοπίο του πρά­ σινου κάμπου και του γαλάζιου της λιμνοθά­ λασσας. Οι πελάδες υπήρξαν τα πρώτα "σπί­ τια" που στέγασαν τα όνειρα και τις ελπίδες των Δαλματών πειρατών, οι οποίοι "θεμελίω­ σαν" την "πολιτεία του νερού", μέσα στα νερά και μαζί των ναυτικών κάπου στα μέσα του δέκατου έβδομου αιώνα1και των ψαράδων α­ πό τα Εφτάνησα, που ήρθαν με τις φαμελιές τους, γιατί είχαν συμφέρον να μείνουν στο Μεσολόγγι, που είχε άφθονο και καλό ψάρι. Φυσιολάτρης και ελληνολάτρης, ανθρωποκε­ ντρικός ο Μ.Μ. με εμφανή τη Σολωμική επί­ δραση και του Δημοτικού τραγουδιού, δίνει, ωστόσο, τη δική του διάσταση στην ποίηση. Μέσα στον ιαμβικό του στίχο, που χρησιμο­ ποιεί στη συντριπτική πλειοψηφίατων "Μεσολογγίτικων", χωράει όλος ο κόσμος του μεσολογγίτικου σύμπαντος: φύση, ιστορία, χαρές και λύπες, άνθρωποι ξωμάχοι και σεβαστές αρχόντισσες, βουκολική ζωή, τα πανηγύρια και το κοκορέτσι, το ρακί και το κρασί, οι πι­ κραμένες και οι όμορφες. Το καθετί αποτελεί ένα κάτι του εαυτού του, ένα ψηφί στο μω­ σαϊκό της ποίησής του. ΓΓ αυτό και μεσ’ από κάθε ποίημα, από κάθε στροφή, από κάθε στίχο, βλέπεις τη ζωή σ’ όλο το μεγαλείο της τραγικότητας και της ομορφιάς της να ξεπηδάει φορεμένη την απαλότητα και τη μα­ γευτική αθωότητα του μεσολογγίτικου χώ­ ρου. Ο,τι κουβαλάει παντού και πάντα και ό,τι αποτελεί τον κόσμο το βιωμένο του ποιητή. Ο Μ.Μ. χρησιμοποιεί ό,τι του προσφέρει το περιέχον και το περιεχόμενο της ιδιαίτερης πατρίδας του και όπως αυτός το βιώνει και τα ονομάζει η ντοπιολαλιά. Δίνει εικόνες και σκηνές του καθημερινού βίου αλλά με σοβα­ ρότητα κι επισημότητα. Μιλάει με σεβασμό και αγάπη για πράγματα απλά1 και τα περι­ βάλλει με τη στοργή της ποίησής του και με τη μοναδικότητα - ίσως - της τεχνικής άρθρω­ σης και αρτίωσης ώστε τα κάνει σπουδαία, γοητευτικά, μοναδικά. Είναι ένας ατόφιος

ποιητής, υμνητής της απλής ζωής· αυτός ο γόνος παλιάς αριστοκρατικής μεσολογγίτικης οικογένειας, ο γόης, ο αριστοκράτης με το μονόκλ, που κινείται άνετα στα σαλόνια των Παρισίων και στους κοσμικούς κύκλους των Αθηνών, ο ακαταμάχητος εραστής, υπο­ κλίνεται ευλαβικά μπροστά σε ό,τι αφορά στον τόπο του. Είναι δεμένος άρρηκτα με τη γη του, με τους ανθρώπους της και τη μοίρα τους, με την ιστορία και την ομορφιά της, με την υγρασία και την αρμύρα της! Είναι ένας γνήσιος τραγουδιστής της ομορφιάς και της παλικαριάς, που ύμνησε και ύψωσε σε σύμ­ βολα τόσο το ιδιότυπο φυσικό τοπίο με την ι­ στορική του φόρτιση, όσο και χαρακτηριστι­ κούς τύπους ανθρώπων, που φέρνουν συμπυκνωμένα τα "φυσικά" του Ρουμελιώτη και ιδιαίτερα του Μεσολογγίτη, όπως στην περίπτωση του Μπαταριά, του Τάκη-Πλούμα, του θείου Ανθιμου, των Κρυονεριτών κ.λπ. Δεν είναι μόνο το ιστορικό και το ηρωικό πρό­ σωπο του Μεσολογγιού, τα μεγάλα και τα κραυγαλέα, αλλά και το καθετί που αγγίζει ο άνθρωπος ή που τον αγγίζει, καθετί, που έχει σχέση με τον άνθρωπο, ό,τι τον περιβάλλει και ό,τι περιέχει τον άνθρωπο, που συνθέ­ τουν και αποτελούν αντικείμενο της ποίησης του Μ. Μαλακάση. Τόσο μεγάλες, οι οριακές στιγμές-Έξοδος-όσο και οι μικρές, είναι ό,τι στελεχώνει και ζωοποιείτο "μεσολογγίτικα". Οι στίχοι του εύρωστοι, στέρεοι και μουσικοί, αν και περιγραφικοί, κατά κανόνα, είναι πλή­ ρεις, επιβλητικοί και δυναμικοί. Είναι φτιαγ­ μένοι με λέξεις σημαντικές, περιεκτικές, βα­ ριές. Σημαίνουν περιεχόμενα. Λέξεις έμπλεες από μια σιγαλινή θλίψη, μια ευγενική μελαγ­ χολία, μια νοσταλγική διακριτικά διάθεση, που χαρακτηρίζει όλη την ποιητική αυτή ενό­ τητα. Έχουν ομοιογένεια με συνταιριασμέ­ νες τις αντιθέσεις, όπως ακριβώς συμβαίνει και στο φυσικό τοπίο: τραχιά βουνά και απα­ λή πεδιάδα και ήρεμη λιμνοθάλασσα κάτω α­ πό το δακρυσμένο βλέφαρο του ήλιου και της σεμνής σελήνης. Η κίνηση και ο ρυθμός της κατάλληλης λέξης μέσα στην καίρια θέση στο στίχο, δίνει την κί­ νηση και τον ρυθμό του χορού ή του ψυχικού γεγονότος το κυμάτισμα, ανάλογα με την πε­ ρίπτωση:

Κ’ ύστερα σα να μου κρατούν την καλαμάτα στο χορό Βλαχούλες και βλαχόπουλα, Κ’ εκεί που σιέμαι και λυγώ και στρίβω και νυχοπατώ, Να μου φωνάζουν: όπουλα! (σελ. 19) Όλα τα ίδια πάντα εκεί και πάντα ο ίδιος πό­ νος, και να τα ντύνει όλα ιερά με τα χορτάρια ο χρόνος, και να περνώ κάθε φορά και νάμαι πάντα μό­ νος! Κοιτάζω μέσα μου βαθιά και σε φοβούμαι, ω γύμνια! Σα νύχπο βήμα ο στοχασμός περνά στα στενορύμια. (σελ. 34) Θεωρώντας συνολικά τα "μεσολογγίτικα", μπορεί να πει κανείς πως η κατάταξη των ποι­ ημάτων αυτών από τον ίδιο τον ποιητή, ακο­ λουθεί τη δομή της τραγωδίας και ανταποκρίνεται στον ορισμό της: έχει αρχή, μέση και τέλος, μιμείται πράξεις σπουδαίες και τέλει­ ες - κατά την κρίση του ποιητή - που έχουν μέ­ γεθος και το καθετί χωριστά αποτελεί μέρος ενός συνόλου ψυχικών γεγονότων, που ακο­ λουθούν ανιούσα πρόοδο, φτάνουν στην κο­ ρύφωση. - Έξοδος (46,) - και από ένα σημείο και πέρα χαμηλώνουν οι τόνοι και κλείνει η συλλογή με το δοξαστικό "Μεσολόγγι" (51) που αποτελεί και το "τέλος" της εσωτερικής τραγωδίας του ποιητή.

ΕΛΕΝΗ ΧΩΡΕΑΝΘΗ * Ελένη Χωρεάνθη: Μεσολόγγι, η πολιτεία του νε­ ρού, ιστορικό μυθιστόρημα. Αθήνα, Νεανική Λογο­ τεχνία (Καλεντης, 1989, σ.σ. 43-45).

Φ ΙΛ Ο Λ Ο Γ Ο Σ ζητά εργασία σε εκδοτικό οίκο (άριστη γνώση της ιταλικής γλώσσας).

ΤηΒ.: 5310472

Τά ποιητικά βιβλία τοΰ ΓΙΑΝΝΗ ΒΑΡΒΕΡΗ

• ΠΙΑΝΟ ΒΥΘΟΥ • Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟ ΣΤΡΩΝΕΙ • ΑΝΑΠΗΡΩΝ ΠΟΛΕΜΟΥ • ΤΟ ΡΑΜΦΟΣ - ΕΝ ΦΑΝΤΑΣΙΑ ΚΑΙ ΛΟΓΡ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΥΨΙΛΟΝ Ζ . Π η γ ή ς 34, Τη λ. : 3 63 82 5 7

Η Λογοτεχνία Εικονογραφημένη 1 Γεώργιος Βιζυηνός Το αμάρτημα της μητρός μου ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

13 Νικολάι Γκόγκολ Η μύτη ζωγραφιές: Α. Κυριακούλης

2 Κωνσταντίνος Θεοτόκης Ακόμα; ζωγραφιές: Τζένη Δρόσου

14 Ουάσινγκτον Ίρβινγκ Pin Βαν Ουίνκλ ζωγραφιές: Γ. Μπότσος

3 Γιώργος Ιωάννου Η μόνη κληρονομιά ζωγραφιές: Άννα-Μαρία Τσάκαλη

15 ΦραντςΚάφκα Η σωφρονιστική αποικία ζωγραφιές: Μαρία Ηλία

4 Κωνσταντίνος Π. Καβάφης Εις το φως της ημέρας ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

16 ΧέρμανΜέλβιλ Το καμπαναριό ζωγραφιές: Μ. Χάρος

5 Ανδρέας Καρκαβίτσας Η θάλασσα ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

17 Φιοντόρ Ντοστογέφσκι Μπομπόκ ζωγραφιές: X. Μπόχσογλου

6 Κώστας Καρυωτάκης Δεσποινίς Bovary ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

18 Όσκαρ Ουάιλντ Ο ευτυχισμένος πρίγκιπας ζωγραφιές: Τάσος Παυλόπουλος

νεο ελ λ η νικ ή ς κ αι της

7 Μιχαήλ Μητσάκης Αυτόχειρ ζωγραφιές: Αγνή Μπίρχαχα

19 Ο’ Χένρυ Το τελευταίο φύλλο ζωγραφιές: Κυβ. Ζαχαρίου

γνωστούς ζωγράφους.

8 Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης Όνειρο στο κύμα ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

20 Έντγκαρ Αλαν Πόε Στη δίνη του Μάελστρομ ζωγραφιές: Γιώργος Γκολφίνος

9 Εμμανουήλ Ροΐδης Ψυχολογία συριανού συζύγου ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

21 ΆντονΤσέχωφ Εχθροί ζωγραφιές: Κ. Μουρσελά

10 Διονύσιος Σολωμός Η γυναίκα της ΖάκυΘος ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

22 Φ. Σκοτ Φιτζέραλντ Τ’ απομεινάρια της ευτυχίας ζωγραφιές: Μ. Βλαχάκη

11 Σρατής Τσίρκας Οι λούσιροι χου Αγίου Κωσιανχίνου ζωγραφιές: Κ. Μουρσελά

23 Ουίλιαμ Φώκνερ Έ να ρόδο για την Έμιλυ ζωγραφιές: Μαν. Ζαχαριουδάκης

12 Μάριος Χάκκας Ο μπιντές ζωγραφιές: Τάκης Σιδέρης

24 Έρνεστ Χέμινγουαίη Οι φονιάδες ζωγραφιές: Γ. Κωνστανχόπουλος

Δ ιη γ ή μ α τ α της π α γκ ό σ μ ια ς λ ο γο τ εχ νία ς εικονογραφημένα από Τ α βιβλιαράκια της σειράς απευθύνονται κυρίως σε εφήβους, η κ α λ ή λ ο γ ο τ ε χ ν ία όμως - εικονογραφημένη ή μη απευθύνεται εξ ορισμού σε ό λ ες τις ηλικ ίες.

Κ εδρο Σ ΤΟ ΕΛ ΛΗ ΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΓΙΑΤΡΟΜΑΝΩΛΑΚΗΣ Β ιβλίον χαλούμενον Ε Ρ Ω Τ Ι Κ Ο Ν

Ε ις το οποίον Περιέχοντας ερμηνείες ■δαυμασ ιώτατες Περί της φύσεως των ερωτικών σωμάτων και των αιδοίων Περί το/ν αφροδισιακών στάσεων, λόγων και ενυπνίιυν Και έτερα όμοια: Και εξόχως πώς να κυβερνάται πάσα ένας Εις την δλίψιν του αποχωρισμού. Έ τ ι δε φάρμακα ερωτικά και φίλτρα Α μ ή και αρές και μαγγανείες πρακτικώτατες.

6η ΧΙΛΙΑΔΑ

Β ιβ λ ίο ν χ α λ ο ύ μ ε ν ο ν Ε ρ ω τ ικ ό ν

ΜΑΡΩ ΔΟΥΚΑ Π οιος ήταν ο Α λ έ ξιο ς Κομ,νηνός

^σκούφος απο , Τ πορφυρά

1Κ ε δ ρ ο Σ

Τ Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ

ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΜΑΡΑΓΔΗΣ ΓΙΑΝΝΗΣ ΣΜΑΡΑΓΔΗΣ

Γεωγραφία τοϋ μή όρατοϋ

Π όλεις και κείμενα, γραμμένα γ ι’ αυτές από ποιητές και πεζογράφους, χαρτογραφούν μ? ένα μοναδικό τρόπο τον πνευματικό χώρο της Ελλάδας.

Γεω γραφία, του μ η ορατού Προσωπι κό Αν θ ο λ ό γ ι ο

Η Άλλη Καρδιά Σ τ η δ ε κ α ε τ ία του ’7 0 , μ ια π ρ ώ ιμ η γ ια τη ν ε π ο χ ή τη ς μ ε τα μ ό σ χ ε υ σ η κ α ρ δ ιά ς σ’ έναν κ α ρ ιερ ίσ τα α ρ χ ιτ έ κ τ ο ν α -ε π ιχ ε ιρ η μ α τ ία , γ ίν ε τ α ι η α φ ο ρ μ ή μ ια ς δ ρ α μ α τ ικ ή ς μ ε τα β ο λ ή ς τη ς π ρ ο σ ω π ικ ό τ η τ ά ς το υ . Έ ν α α ν ο ρ θ ό δ ο ξ ο ... α ν τιεπ ισ τη μ ο ν ικ ό μ υ θ ισ τό ρ η μ α π ά θ ο υ ς , μ ια ά λ λ η ε κ δ ο χ ή το υ Σ π ό ρ ο υ Π λ α σ κ ο β ίτ η γ ια τη ν α φ ή γ η σ η , μ έσα α π ό ’να λ ό γ ο θ ε α τρ ικ ό , δοσμ ένο σε δ ια δ ο χ ικ έ ς π ρ ω το π ρ ό σ ω π ες

ητ

δ ιη γ ή σ ε ις.

Ά.

Σπύρος λασκοβίτης

Φθινόπωρο Κ

εδροΣ

Τ Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ

ΜΑΝΘΟΣ ΣΚΑΡΓΙΩΤΗΣ Ο Π έτρος, ο Β ο ρ ε ιο η π ε ιρ ώ τ η ς , γ ύ ρ ε ψ ε τ ο ν π α ρ ά δ ε ισ ο ε κ ε ί π ο υ δεν ή τ α ν . Τ η ν Ο υδέτερη Ζ ώ ν η τ η βρήκε π έρ α α π ό το ν τ ε λ ε υ τ α ίο σ τ α θ μ ό τ ο υ ονείρου το υ . ...Ί σ ω ς μ ι α ο υ δ έ τε ρ η ζ ώ ν η α π ο τ ε λ ε ί κ α ι τ η μόνη α ς μ η ν α κ ο υ σ τ ε ί ως υ & ρ ις α ν α σ το λ ή θα ν ά το υ γ ια το ν τ ρ α γ ικ ό άνθρ ω π ο το υ μ ε τ α ν ο η μ έ ν ο υ α ιώ ν α μ α ς .

ΟΥΔΈΤΕΡΗ

Ζώνη

ΒΑΝΑ ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Το οδοιπορικό μιας οικογένειας, μέσα από μια σύντομη αναδρομή στα τελευταία τριάντα χρόνια της ελληνικής πραγματ ικότητας. Προσωπικές ιστορίες, πά$η, όνειρα, έρωτες, αποτυχίες, ανατροπές... ακολουθούν τα σημεία των καιρών ή μήπως τα υπαγορεύουν;

Άσε

6η ΧΙΛΙΑΔΑ

Μ π ό ρ τα

a v o t Φ

ϋ ιν ό π ω

ρ ο β ^ ^ ρ ο Σ Τ Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ

ΡΟΥΑΑ ΚΑΡΑΠΑΝΟΥ Νέος, ωραίος, αισιόδοξος, φιλόδοξος, αριβίστας ο ήρωας του βιβλίου. Σύντομα $α γινόταν ένας πετυχημένος ζιγκολό. Μόνο που η ζωή του επεφύλασσε

εκπλήξεις... Κ αι τα κόκκινα νύχια, το σύμβολο του γυναικείου

ερωτισμού, $α γίνουν το μοτίβο του κινδύνου που επανέρχεται συχνά στις μπλεγμένες ερωτικές

ιστορίες του ήρωα.

f

|

1

/ / Λ κ

ο

κ

χ

ι ν

α

r

ANNA ΞΑΝΘΑΚΗ « Κ ατά καιρούς μου έχουν πει: “Εσύ την ξέρεις την Ταρώ...”, και πάντα χαμ ογελάω κολακευμένη γιατί βέβαια ξέρω κ α λά ότι είναι αδύνατον να γνωρίσει κανείς την Ταρώ. Θ έλω απ λώ ς να κάνω τη σπουδαία. Μ ε αυτή τη μ ά λ λ ο ν κουτή σκέψη κάποια μέρα την έριξα κι εγώ. Δ εν ξέρω άν μ ’ αγάπησε, ωστόσο μου μίλησε.»

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΚΩΤΣΙΑΣ Σε μ ια Αθήνα πολυπληθή, άγρια μοναξιά τυλίγει τους ανθρώπους και περισσότερό τους απόμαχους της ζωής που ψάχνουν απελπισμένοι για λίγη ανθρωπιά. Η τύχη φέρνει κοντά στους δυο ηλικιωμένους ήρωες ένα νεαρό ζευγάρι ,ωμενοι

Κέδρος

:α φώτα της Αθήνας, προσπαθούν τρεωθούν στις νέες συνθήκες, ,όντας τη ζ,ωη απο το μηόεν. είναι

[J.OVO

ερημιά και αποξένωση. Μέσα από τα καθημερινά δράματα πηγάζει :ου ανθρωπ

Το τελευταίο κ α ν α ρ ίν ι

1ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ

ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ

ΓΕΡΑΣ I Μ Ο Σ

ΔΕΝΔΡΙΝΟΣ

Ε να , ,α π α κ έτο Αρω μα

κινηματογραφικής γραφής, αρχικα υπό το βλέμμα του μικρού ήρωα Μάκη, που νομίζει πως αντικρίζει τους τίτλους των ιστοριών του στις γιγαντοαφίσες ταινιών τής θρυλικής δεκαετίας του ’60, σε μαρκίζα συνοικιακού σινεμά, και κάπου ανάμεσα, κείμενα με την ενήλικη ματιά τού ήρωα σε άλλο ύφος - ψηφιδωτά της σύγχρονης πραγματικότητας που παραπαίει σ’ έναν κόσμο όπου σβήνει η ερωτική επ ιύυμία ή δ ιάύεση.

; m«o| ^ Ε ν α π α κ έτο

«αρωμ.α» δροΣ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

15,000,000

ΑΝΤΙΤΥΠΑ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ

R.L. STlM*

r1

R.L STINE

I!

1

R.L STINE

11

ΤΟΝ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ TON BIBAIQN ΊΟΥΡΑΣΙΟ ΠΑΡΚΟ” “ ΛΝΑΤΕΛΛΟΝ ΗΛΙΟΣ” “ ΑΠΟΚΑΛΥΦΕΙΣ”

ΜΑΓΚΑ ΚΡΑϊΤΟΝ ΑΠ Ο Ι Ο Ι ϊ ί Ι Ρ Α Φ Ε Α Ι Ο Ν Β Ι Β Α Ι Ο Ν Ί Ο Υ Ρ Α Σ Ι Ο Π Α Ρ Κ Ο " ANAIEAAQN ΗΛΙΟΣ" "ΑΠΟΚΑΛΥΦ ΕΙί"

SΜΑίΚΛ ΚΡΑΪΤΟΝ ^■-H U M aM ΑΤΙΑ.· ·

^ tv -H llC T I

Αί

!

^ *

' . 0 ^ · Ρ Γ ν ΚΝΟΙιΙΜ/ΝΟ ΗΙΙΙν Η Β Μ · Μ | TV :

■ ■ ■ ■

Β

· Η

■"

Ο

^

ΚΕΔΡΟΣ

Ε Κ Ε Ι ΟΠΟΥ Ε Ι Δ Ο Σ ΥΠΟ Ε ΙΑ Φ Α Ν ΙΣ Η ΕΙΝΑΙ 0 ΑΝΘΡΠΠΟΣ !

/

«gj

J-' ^ Ά -

BrimPtm) σκοτεινό δάσος του Κονγκο, τα μέλη μιας επιστημο­ νικής αποστολής πεθαίνουν με φριχτό, μυστηριώδη τρόπο, μέ­ σα σε λίγα λεπτά. Στο Χιούστον, η υπεύθυνη της αποστολής βλέπει τις τελευταί­ ες βιντεοσκοπημένες εικόνες που δείχνουν το τέλος της άτυ­ χης εξερευνητικής ομάδας, πλάι στα πτώματα,,, και μια θο­ λή, γεμάτη κόκκους εικόνα ενός σκοτεινού πλάσματος που σαλεύει,,. Μέσα σε χρόνο ρε­ κόρ, μια νέα αποστολή θα στα­ λεί στο Κονγκό, Εκεί θα βρεθεί σ! έναν αλλόκοτο κό-σμο, όπου είδο ς υπο εξαφάνιση είνα ι ο άνθρωπος!

Ένα διαφωτιστικό και αφάνταστα διασκεδαστικό βιβλίο, που θα το ρουφ ηξετε μέχρι την τελευταία του σελίδα.

Το σασπένς είναι διαρκές...

Τ Ο Ρ Α Ϊ ν ί/ Υ Το Ελληνικό Πανόραμα είναι ένα ταξίδι στην Ελλάδα, μέσα από πολλές φ ω το γρ α φ ίες και σύντομα αλλά περιεκτικά κείμενα, π ο υ αποκαλύπτουν έναν τόπο γοητευτικό, παράξενο, μοναδικό, άξιο για μια ιδιαίτερη αγάπη.

ΪΓ Ε Ν ΙΑ Φ Α Κ ΙΝ Ο Ϊ

ΑΛΚΗ ΖΕΗ Ο ι μ ε γ ά λ ο ι κ α ι τ α π α ιδ ιά . ΑΛΚΗ ΖΕΗ

Η μωβ ομπρέλα

Δ υ ο κ ό σ μ ο ι μ α κ ρ ιν ο ί, σ χ ε δ ό ν α π λ η σ ία σ τ ο ι. Μ ε το υ ς δ ικ ο ύ ς το υ ς νόμους κ α ι τ ι ς δ ικ έ ς το υ ς α λ ή θ ε ιε ς ο καθένας. Π ώ ς , λ ο ιπ ό ν , να κ α τ α λ ά β ο υ ν οι μ ε γ ά λ ο ι ό τ ι μ ια μωβ ο μ π ρ έ λ α μ π ο ρ εί να κ ά ν ε ι τ η φ α ν τ α σ ία τω ν π α ιδ ιώ ν να κ α λ π ά ζ ε ι α χ α λ ίν ω τ η ;

16η ΧΙΛΙΑΔΑ

Φθινόπωρό W e a p o Z ΤΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ ΤΗΣ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗΣ Το Λεξιλόγιο της Ψυχανάλυσης δεν είναι ούτε λεξικό, ούτε εγκυκλοπαίδεια. Παίρνει θέση μέσα στο πεδίο των

if* α

παράλληλων ή αλληλοσυγκρουόμενων ρευμάτων που χα­ ρακτηρίζουν τη σύγχρονη ψυχανάλυση, θέτοντας νέα ερωτήματα. Στον μη «αντικειμενικό» του χαρακτήρα οφείλει το Λεξιλόγιο την εντυπωσιακή του μακροβιότητα στο χώρο της γαλ­ λικής αλλά και της

ο ο .

2

κ *

* *

διεθνούς ψυχαναλυ­ τικής βιβλιογραφίας.

μετάφραση: Β. Καψαμπέλης, Α. Σκούλικα, Α. Χαλκούση, Π. Αλούπης

Λ Ε Ξ

Ι Λ Ο Γ Ι Ο

ΨΥΧ ΑΝΑ ΛΥ ΣΗΣ

Κ έδρος Τ Ο Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ

νέες

κυκλοφ

ΕΚΔ ΟΣΕ ΙΣ

Α μμος

-

π ε ρ ιο δ ικ ό

ΔΙΑΒΑΖΩ

ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 48. 106 82 ΑΟΗΝΑ. ΤΗΛ ■8688 088 868 266Q FAX- 8686 418

ΚΩΣΤΗΣ ΓΚΙΜΟΣΟΤΛΗΣ Επειδή ο έρωτας, για εκείνους που τον αντέχουν και τον τολμούν, παραμένει η σπουδαιότερη αφορμή για να εξερευνήσουμε τις πιο απρόσιτες, τις θεϊκές εκτάσεις της ύπαρξής μας.

, Μ ια

,κ

νυντα με την κοκκίνη

ΠΕΜΠΤΗ ΕΚΔΟΣΗ

Κ

εδροΣ

Τ Ο Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ