Τεύχος 362

ΑΡ. 3 6 2 - Α Π Ρ Ι Λ Ι Ο Σ

1996- ΔΡΧ. 1. 500

Ε κδόσεις Κα ςτα ν ιω τη Ν ε α Β ιβ λ ία 1 9 9 5 - 1 9 9 6

Τ Α Ξ ΙΔ ΙΩ Τ ΙΚ Η Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν ΙΑ Κ Α Τ Ι Α Α Ν Τ Ω Ν Ο Π Ο ϊ'Λ Ο ν Ο ι Ινδίες (jlou

Μ

α ρτ υ ρίε ς

- Β ιο γ ρ α

φ ίε ς

Μ Α Ρ ΙΝ Ο Σ Γ Ε Ρ Ο Ϊ Λ Α Ν Ο Σ Αναμνήσεκ Ζ Α Ν Κ Ο Ρ Μ ΙΕ ΤσεΓκεβάρα Θ Α Ν Α Σ Η Σ Γ. Π Α Π Α Ν Τ Ω Ν ΙΟ Υ Η υπόΰεση των 11 αεροπόρων Λ Ε Φ Τ Ε Ρ Η Σ Ρ Α Φ Τ Ο Π Ο VΛΟΣ Το μήκος της νύχτας Δρ Λ ΙΖ Ι Σ Ο Υ Ι Τ α απομνημονεύματα του προσωπικού γιατρού του Μαο Β Α Σ Ο Σ Τ Σ ΙΜ Π ΙΔ Α Ρ Ο Σ Με την άκρη της πένας

Δοκ

ίμ ια

Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ Α Θ Α Ν Α Σ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ού αιώνα A '- Β τόμος Μ Α Ρ ΙΑ Δ Α Μ Α Ν Α Κ Η Το θηλυκό πρόσωπο της εξουσίας Π Ε Π Η Δ Α Ρ Α Κ Η Το όραμα της ισοτιμίας της γυναίκας Α Γ Γ Ε Λ Α Κ Α Σ Τ Ρ ΙΝ Α Κ Η Ο ι περιπέτειες της νεότητας Π Η Τ Ε Ρ Μ Α Κ Ρ ΙΤ Ζ Διονύσιος Σολωμός Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ Π Α Ν Τ Α Ζ Η Σ Ομηρική γεωγραφία και Ομηρική εποχή Κ Ω Σ Τ Η Σ Π Α Π Α Γ ΙΩ Ρ Γ Η Σ Σωκράτης - Ο νομοθέτης που αυτοκτονεί Α ΙΑ Π Α Π Α Δ Α Κ Η Γ ράμματα της Εύας Palmer Σικελιανού στη Natalie Clifford Barney Β Α Λ Τ Ε Ρ Π Ο Γ Χ Ν Ε Ρ Ο Παλαμάς και το θέατρο Β Α Λ Τ Ε Ρ Π Ο Γ Χ Ν Ε Ρ Φιλολογικά και θεατρολογικά ανάλεκτα Β Α Λ Τ Ε Ρ Π Ο Γ Χ Ν Ε Ρ Δραματουργικές αναζητήσεις

Ε π ικ ο ιν ω ν ία

και

Κ

ο ιν ω ν ί α

Ν ΙΚ Ο Λ Α Σ Ν Ε Γ Ρ Ο Π Ο Ν Τ Η Σ Ψηφιακός κόσμος Κ Ω Ν Σ Τ Α Ν Τ ΙΝ Ο Σ Σ Τ Ρ Α Τ Ο Σ Αντίθετη και διαφωνία Π Ο Λ Ι Τ Ι Κ Η - ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ Γ ΙΩ Ρ Γ Ο Σ Γ Ε Ω Ρ Γ Η Σ Στις απαρχές της ελληνική; εξωτερικής πολιτικής Δ ΙΟ Γ Ε Ν Η Σ Σ Α Κ Ε Λ Α Α Ρ Ι Ο 1' Ο ι μοχλοί της Ευρωπαϊκής Ένωσης

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ ΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Μ α ρ τ υ ρ ίε ς - Β ιο γ ρ α φ ίε ς ΔΟΚΙΜΙΑ Ε π ικ ο ιν ω ν ία και Κ ο ιν ω ν ία ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ Η σύγχρονη εκδοτική' παρουσία στα ελληνικά γράμματα

ΤΑΞΙΔΙΩΤΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Κ α τ ια Α ν τ ω ν ο π ο γ λ ο γ οι

Ι ν δ ίε ς

μοϊ

¥ Τώρα μια παράξενη Ελληνίδα έρχεται να μας απλώσει σαν σε απέραντο ζωγραφιστό χαλί ένα «γκοπλέν» 450 και πλέον σελίδων, τον ανθρώπινο «χάρτη των Ινδιών», που γνώρισε στα πολλά ταξίδια της... Μιλάω για το αφήγημα -παραλήρημα-Γάγγης ποταμός Οι Ινδίες μου της κυρίας Κάτιας Αντωνοπούλου... ένα παραμιλητό χωρίς ανάσα' ξε­ τυλίγεται αενάως με την -οξύμωρο κι όμως έτσι είναι- α­ διάκοπη αποσπασματικότητα των ονείρων και μέσα στο πλαίσιο της αφήγησης ενός συγκεκριμένου ταξιδιού... Οδοιπορικό στα χίλια μονοπάτια και ζωγράφισμα των μο­ ρίων προσώπων των Ινδιών... Ταξίδι στον τόπο, στο χρόνο και στις ψυχές των ανθρώπων... ΚΩΣΤΑΣ ΣΤΑΜΑΤΙΟΤ, Ο Ταχυδρόμος, 17.7.1988 Οι Ινδίες μου είναι ένα συγκινητικό βιβλίο, ένα βιβλίο γραμμένο με κομμένη την ανάσα, μ’ ενθουσιασμό και βια­ σύνη ανθρώπου που θέλει να τα- πει όλα κι αμέσως σε αγα­ πημένο πρόσωπο. Θέλει να μοιραστεί με τους αναγνώστες όσα έζησε κι όχι απλώς να τους πληροφορήσει για όσα εί­ δε. ΠΕΤΡΟΣ ΑΜΠΑΤΖΟΓΛΟΪ, Το Β ψ α , 17.7.1988

ΚΑΤΙΑ ΑΝΤΩΝΟΠΟΪΛΟΪ

01 ΙΝΔΙΕΣ ΜΟΤ Ο ΓΔΟ Η ΕΚ ΔΟ ΣΗ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η

Μ Α Ρ Τ Υ Ρ ΙΕ Σ - Β ΙΟ Γ Ρ Α Φ ΙΕ Σ

Μ α ρ ίν ο ς Γ ε ρ ο γ λ α ν ο ς

Α ν α μ ν ή σ ε ις (1867-1957) Σελίδες από τψ ιστορία' της νεώτερης ιατρικής στψ Ελλάδα

ϊ Ένα αυτοβιογραφικό βιβλίο στο οποίο με τις προσωπικές καταθέσεις συνυπάρχει και μία σωρεία πληροφοριών γενι­ κότερου ενδιαφέροντος, πληροφορίες οι οποίες προέρχονται από μια περιοχή της επιστήμης και μια εποχή η οποία, ενώ δεν απέχει πολύ, εντούτοις μιλάει για ανθρώπους, πράγμα­ τα, καταστάσεις και γεγονότα τα οποία σημάδεψαν τον τό­ πο και που μοιάζουν ωστόσο μακρινά. G Μ. Γερουλάνος ε­ ξιστορεί τη δημιουργική ζωή του, τη θεαματική του εξέλι­ ξη, τη συμμετοχή του στη δημιουργία προϋποθέσεων ανά­ πτυξης των έως τότε σε καθυστέρηση ευρισκομένων χει­ ρουργείων των νοσοκομείων, τη δημιουργική του παρέμβα­ ση στη βελτίωση των συνθηκών λειτουργίας τους και την επίδρασή του στους νέους επιστήμονες που δίδαξε στο Πα­ νεπιστήμιο. Κι ακόμη, τους αγώνες του για την πρόοδο της επιστήμης και του πνεύματος, την πολιτική του σταδιο­ δρομία και την εθελοντική του συμμετοχή στους πολέ­ μους. Η ιστορία μιας προσωπικότητας, με ευρύτατη απή­ χηση, επιβολή και κύρος, διηγημένη με θέρμη και αμεσό­ τητα, ζωντανή, αποκαλυπτική, πλούσια σε πληροφορίες και γνώσεις, η οποία συνθέτει το πρότυπο του ανθρώπουανθρωπιστή, τοο ανθρώπου-δημιουργού.

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Ζ α ν Κ ο ρ μ ιε

Τ ς ε Γκ εβα ρα

ϊ Κι αν ο Τσε ξαναρχόταν; Μ α αυτά δε γίνονται! Κι όμως, η Λατινική Αμερική κρύβει μια αλήθεια: Εδώ όλα γίνονται, αρκεί να πιστεύεις στ’ απίστευτα. Να λες: «Να είμαστε ρεαλιστές, να ζητάμε το αδύνατο». Μέχρι σήμερα οι Ινδιάνοι λένε πως οι κυνηγημένοι θεοί των Ίνκας είναι κρυμμένοι στις πέτρες, περιμένοντας μέρες καλύτερες για να ξανάρθουν. Τότε, λένε, θα ’ρθει κι αυτός... Παραμύθια; Ε, ναι. Αυτό το βιβλίο είναι για κείνους που τους αρέσουν τα παλιά ινδιάνικα παραμύθια. Αυτά που πί­ στευε ο Τσε. Αυτά που τον μάθανε να ζητάει απ’ τους δικούς του να μην κλάψουν, γιατί αυτό που θα πάρει στον τάφο θα ’ναι «μονάχα η θλίψη ενός τραγουδιού που δεν τελείωσε...» Αυτό το τραγούδι για τον κομαντάντε Τσε διηγείται τού­ το το βιβλίο.

ΓΚΕΒΑΡΑ Λ-ο του; ΖΛλ ΚΟΡΜΙΕ ΙΜΑ ΓΚΕΒΑΡΑ ΓΚΛΔΕΑ » ΛΑΜΠΕΡΉ) ΓΡΛλΛΔΟ ΧΙΜΕΛΈΣ

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ - ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΘΑΝΑΣΗΣ Γ. Π

α ΠΑΝΤΩΝΙΟΓ

Η ΥΠΟΘΕΣΗ ΤΩΝ 11 ΑΕΡΟΠΟΡΩΝ

$ Το βιβλίο αυτό έχει ως στόχο να καλύψει τα κενά που άφη­ σαν οι αποφάσεις και τα πρακτικά τριών στρατοδικείων, αποκαλύπτει δε σήμερα -ύστερα από μια σε βάθος έρευνα ετών- τους πραγματικούς δολιοφθορείς της πολεμικής μας αεροπορίας του 1952-1956, οι οποίοι -εκ του μη όντος- διέπραξαν το εθνικό αυτό έγκλημα. Η Υπόθεση των 11 αεροπόρων αποτελεί μέρος της ιστο­ ρίας της αεροπορίας μας, η δε «Ιστορία δεν πρέπει να αφήνε­ σαι στην τύχη», έγραφε η Η χώ των Αιθέρων τον Ιούνιο του 1992, αφού και αυτή αποτελεί μνημείο που ακόμη δεν έχει καταγραφεί.

1 mm

I i

wmm 1

H

¡ *

i

^

I / 1 J

I

ΜΑΡΤΎΡΙΕΣ - ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Λ ε φ τ ε ρ η ς Ρ α φ τ ο π ο ϊλ ο ς

το

Μ ήκος

της

Ν ϊχ τ α ς

Μακρόνησος ’48-’50

ϊ «Για κατατρεγμούς και ταλαιπωρίες παλιών πολιτικών αγω­ νιστών, σε φυλακές και εξορίες, έχουν γραφτεί αρκετά. Όμως για τις συνθήκες διαβίωσης των εξορισμένων στρατιωτικών (χ αι ιδιαίτερα των παιδιών που κλήθηκαν να κάνουν τη στρατιωτική τους θητεία και τους δόθηκε “φύλλο πορείας” για τη Μακρόνη­ σο —ή μάλλον τους “δόθηκε” συνοδεία ίσαμ’ εκεί) λιγότερα απ’ όσα θα περίμενε κανείς έχουν δημοσιευθεί. Υπήρξαν “λεπτομέ­ ρειες”, περιστατικά ή “σημεία” που είτε δεν μπόρεσαν να γίνουν γνωστά ευρύτερα, είτε έγιναν αλλά αμέσως “κουκουλώθηκαν” για “ευνόητους λόγους”». Σ,ελίδες που χαρακτηρίζονται έντονα από τήν αμεσότητα της προσωπικής πικρής εμπειρίας, τη χιουμοριστική έως σαρκαστική διάθεση, αλλά και που σ’ αυτές περιγράφονται (ψύχραιμα και αντικειμενικά) καταστάσεις, συνθήκες και συμβάντα στη Μακρόνησο εντελώς άγνωστα και αδιερεύνητα έως σήμερα — σχεδόν μισόν αιώνα από τότε...

Λ ε φ τ ε ρ η ς Ρ αφ τοποϊλος

ΤΟ ΜΗΚΟΣ Ν ύ χτας

της

Μ Α Κ Ρ Ο Ν Η Σ Ο Σ ’4 8 - ’5 0 Χρονικό - Μαρτυρία

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η

ΜΑΡΤΎΡΙΕΣ - ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

ΔρΑι Ζι Σοτι τα το υ

Α πομ νημ ονεύμ ατα Π ρο σω π ικ ο ύ Γ ια τ ρ ο ύ του Μ α ο

$ Επί 22 χρόνια, από το 1954 μέχρι το θάνατο του Μάο Τσε Τουνγκ, ο δρ Λι Ζι Σούι ήταν ο προσωπικός γιατρός του Κινέζου ηγεμόνα, γεγονός το οποίο τον έφερνε σε σχεδόν καθημερινή -και στενή- επαφή με τον Μάο και το περι­ βάλλον του. Στο βιβλίο του παραθέτει τη μοναδική αυτή ε­ μπειρία του, έτσι ώστε μεταβάλλει ριζικά την άποψή μας για τον Μάο και την κατάσταση που επικρατούσε στην Κίνα υπό την ηγεσία του. Ο δρ Λι αποσαφηνίζει πολλά μυστήρια, όπως τα συναι­ σθήματα που έτρεφε πραγματικά ο Μάο προς τις Ηνωμέ­ νες Πολιτείες και τη Σοβιετική Ένωση ή τους λόγους για τους οποίους ο Μάο αποφάσισε το Μεγάλο Αλμα, που ο­ δήγησε στο χειρότερο λιμό της Ιστορίας, καθώς και το γιατί διακινδύνευσε έναν πόλεμο με τις Ην. Πολιτείες. Ο δρ Λι προσφέρει επίσης εκπληκτικά πορτρέτα του Τσου Εν Λάι και άλλων κορυφαίων ηγετών μια πλήρη πε­ ριγραφή της ερωτικής ζωής του Μάο, αλλά και καθαρά προσωπικές λεπτομέρειες που αφορούν στα προβλήματα της αϋπνίας που αντιμετώπιζε και την εξάρτησή σου από τα βαρβιτουρικά.

Η ΙΔΙΩΤΙΚΗ

ΠΡΟΕΔΡΟΥ ΤΑ ΑΠΟΜΝΗΜΟΝΕΥΜΑΤΑ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ ΤΟΥ ΜΑΟ Την αγγλική μετάφραση του

Τ Α 1 H U N G -C H A O A N N E F. T H U R ST O N

ψζ η

Ε κ δ ό σ ε ι ς Κ α ς τ α ν ιω τ η

ΜΑΡΤΎΡΙΕΣ - ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ

Β α ς ο ς Τ ς ιμ π ιδ α ρ ο ς με την της

Α κ ρη

Π ένας

Δημοσιογραφικές αναμνήσεις

t Μισό αιώνα δημοσιογράφος ο συγγραφέας του βιβλίου Βάσος Τσιμπιδάρος έζησε όλα τα μεγάλα γεγονότα της σύγ­ χρονης Ιστορίας μας: τον ελληνοϊταλικό πόλεμο, το δρά­ μα της Κατοχής και τη μεγάλη περιπέτεια του Εμφύλιου που ρήμαξε την Ελλάδα. Ο συγγραφέας περιγράφει την παλιότερη Αθήνα στη δεκαετία του 1940-50 με τα νυχτερινά της κέντρα, τα ε­ στιατόρια, τα καταστήματα και τους γραφικούς τύπους που διασκέδαζαν τότε τους Αθηναίους. Αναφέρεται επίσης στην παλιότερη δημοσιογραφία που δεν μοιάζει καθόλου με τη σημερινή. ' Από το 1946 ως το 1959 πραγματοποίησε 74 αποστο­ λές σε 35 διαφορετικές χώρες. Και τι αποστολές! Στην έ­ ρημο της Σαχάρας, που τη διέσχισε με τζιπ από τη Λιβύη ως τον Ισημερινό. Στην Κένυα, όταν οι Ά γγλοι προσπα­ θούσαν να εξουδετερώσουν τους Μάο-Μάο που σκότωναν τους λευκούς για ν’ αποκτήσουν την ανεξαρτησία τους. Στην Τανγκανίκα, για να περιγράφει το κυνήγι άγριων ζώ­ ων. Στην Κωνσταντινούπολη, την εποχή που οι Τούρκοι ρήμαξαν τις ελληνικές περιουσίες. Στη Μαδαγασκάρη, ό­ ταν επέστρεψε ο Μακάριος από την εξορία - και σε πολλά άλλα μέρη του κόσμου.

Βαςος Τςιμπιδαρος

Μ ε την Α κ ρη ΤΗΣ ΠΕΝΑΣ Δημοσιογραφικές αναμνήσεις ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ΔΟΚΙΜΙΑ

Β αγγέλης Α θα να ςο πο τλ ος

ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ

Τοπίο

ΤΟΪ Ε λ λ η ν ι κ ο ϊ 19ου κ α ι 20ού Α ιώ ν α Α ' ΤΟΜΟΣ

Κάλβος -Σολωμός -Παλαμάς Β' ΤΟΜΟΣ

Σεφέρης - Θέμελης -Ρίτσος -Βρεττάχος -Ελύτης Ζευγώλη-Γλέζου - Παπαδίτσας

ι Συνήθως πιστεύεται πως προσεγγίζοντας κριτικά ένα ποι­ ητικό κείμενο έχουμε έναν ενιαίο σκοπό ή ένα σύνολο επιμέρους σκοπών που όλοι απρτελούν οργανικά μέρη ενός μό­ νο σκοπού. Αυτή η μιας κατεύθυνσης επιχείρηση, που την έχουμε νομιμοποιήσει κάτω από το όνομα «ερμηνεία», απο­ τελεί μια βασική κριτική αυταπάτη που μέσα από την ι­ στορία της κριτικής πράξης έχει αναπτυχθεί σε μια προκα­ τάληψη εναντίον του λογοτεχνικού έργου και εις βάρος του αναγνώστη. Καρπό της παραπάνω συνειδητοποίησης απο­ τελούν τα μελετήματα του τόμου, τα οποία λειτουργούν ως δοκιμές ερμηνευτικής αποτοξίνωσης που κατορθώνουν -ή δεν αποφεύγουν- να καταλήγουν σε ένα ερμηνευτικό συμπέρασμα σχετικά με το έργο μερικών από τους πιο ση­ μαντικούς εκπροσώπους της ποιητικής μας παράδοσης.

Β αγγέλης Αθαναςοποτλος ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΤΟΪ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ 19οτ και 20οτ ΑΙΩΝΑ ΚΑΛΒΟΣ - ΣΟΛΩΜΟΣ - ΠΑΛΑΜΑΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

Βαγγέλης Αθαναςοποτλος

ΤΟ ΠΟΙΗΤΙΚΟ ΤΟΠΙΟ ΤΟΤ ΕΛΛΗΝΙΚΟΙ 19οτ και 20οτ ΑΙΩΝΑ ΣΕΦΕΡΗΣ - ΘΕΜΕΛΙΕ ΡΓΓΣΟΣ ΒΡΕΤΓΑΚΟΣ - ΕΛΉΉΣ ΖΕΤΓίΙΛΗ-ΓΛΕΖΟΤ - ΠΑΠΑΔΓΓΣΑΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ

ΔΟΚΙΜΙΑ

Μ α ρ ία Δ α μ α ν α κ η

το Θ η λ τ κ ο Π ρ ό σ ω π ό της

Ε ξ ο ϊ ς ια ς

ϊ Γυναίκες στην κορυφή. Υπάρχουν, είναι μια πραγματικότη­ τα πια. Όμως γιατί αυτή η πραγματικότητα είναι τόσο εύ­ θραυστη; . Το βιβλίο καταγράφει την πορεία της γυναίκας στη δημό­ σια ζωή στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης. Τη συνάντηση με τα κόμματα και την πολιτική, την εχθρότητα των ανδρι­ κών μηχανισμών, τη σχιζοφρένεια της ταλάντευσης ανά­ μεσα στο δημόσιο και ιδιο^τικό χώρο. Α λ λά και την πορεία από την υποτίμηση καε την αμφισβήτηση μέχρι την αυτο­ συνείδηση, την αυτοπεποίθηση και τη συμφιλίωση με την εξουσία. Πώς αναδεικνύονται οι γυναίκες στη δημόσια ζωή; Μ πο­ ρούν να εκφραστούν μέσα στα κόμματα; 'Εχουν να πουν κά­ τι διαφορετικό όταν βρεθούν στην κορυφή; Υπάρχει άραγε γυναικείος πολιτικός λόγος; Για τις γυναίκες.η μεγάλη πε­ ριπέτεια της σχέσης με την εξουσία δεν βρίσκεται παρά μόνο στην αρχή!

Μαρία Δαμανακη

ΤΟ ΘΗΛΥΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ Π Ε Μ Π Τ Η ΕΚ Δ Ο ΣΗ

Ε

κ δ ό σ ε ις

Κ

α ς τ λ ν ιω ί ή

ΔΟΚΙΜΙΑ

Π επ η Δ αρακη

το Ο ρ α μ α ΤΗΣ ΙΣΟΤΙΜΙΑΣ ΤΗΣ ΓϊΝΑΙΚΑΣ

* Σ ’ αυτό το βιβλίο οι γυναίκες -δα διαβάσουν την Ιστορία τους. Μια προσπάθεια ανίχνευσης του εσωτερικού κόσμου της γυναίκας, όπου η τρυφερότητα συνυπάρχει με το πάθος για την αλήθεια, τη δική της αλήθεια, την καταχωνιασμέ­ νη και ναρκωμένη μέσα της. Το πρόβλημα «ΓΥ Ν Α ΙΚ Α » είναι υπαρκτό, διαιώνιο και πάντα επίκαιρο. Είναι ένα πρό­ βλημα από τα οξύτερα της οικουμένης, που μάταια το κατε­ στημένο, το οποίο, με την καταπίεση και την υποτίμηση συρρίκνωσε και παραμόρφωσε τη γυναικεία ύπαρξη, αγωνί­ ζεται να το κηρύξει ανύπαρκτο. Τα σύγχρονα πανανθρώπινα ιδανικά αφύπνισαν τη γυναί­ κα, που συνειδητοποίησε ότι με την απάθεια και τον εφησυ­ χασμό λαδώνει το μηχανισμό του συστήματος, που σαν βι­ βλικό τέρας καταβροχθίζει τα όνειρα και του άντρα και της γυναίκας. Η σύγχρονη γυναίκα εντείνει τους αγώνες της και με ένα ανανεωμένο γυναικείο κίνημα μπαίνει δυναμικά στο στάδιο της αναζήτησης μιας νέας προσωπικότητας, ικανής να συμβάλλει στη δημιουργία ενός ανθρωπιστικού πολιτισμού.

ΔΟΚΙΜΙΑ

Α γ γ έ λ α Κ α ς τ ρ ιν α κ η

ΟΙ ΠΕΡΙΠΕΤΕΙΕΣ της Ν εότητας

* Από την τελευταία δεκαετία του 19ου αιώνα έως το 1945 και συνοπτικά μέχρι τις μέρες μας, η συγγραφέας παρακο­ λουθεί την παρουσίαση της νεότητας σε έργα του Ξενόπουλου, του Κονδυλάκη, του Χατζόπουλου, του Θεοτοκά, του. Κοσμά Π ολίτη, του Ι.Μ . Παναγιωτόπουλου, της Έ φης Πανσέληνου, της Μ αργαρίτας Λυμπεράκη και άλλων. Εξετάζοντας την αντίθεση «νέοι-παλιοί», διασταυρώνεται με τις ποικίλες αντιθέσεις της ελληνικής κοινωνίας: δημοτική-καθαρεύουσα, φιλελευθερισμός-κομουνισμός, τα διλήμ­ ματα της Αριστεράς, οι αντιφάσεις του φιλελευθερισμού, τα προβλήματα της γυναικείας ταυτότητας, οι διαμάχες των φιλολογικών γενεών. Η εργασία συμβάλλει, εκτός από την οροθέτηση ενός λο­ γοτεχνικού είδους, και στην κατανόηση της διαδικασίας με την οποία παράγεται το λογοτεχνικό κείμενο.

Δ Ο Κ ΙΜ ΙΑ

Π η τ ε ρ Μ α κ ρ ιτ ζ

Δ ιο ν ύ σιο ς Σ ο λ ω μ ο ς

ϊ Γεμάτη φύση και ελευθερία, θάνατο και θρησκεία, έρωτα και αγνότητα, η ποίηση του Διονύσιου Σολωμού, του εθνι­ κού ποιητή της Ελλάδας. Η μελέτη αυτή, μέσα από τα μάτια ενός ξένου, δίνει μια εικόνα της ζωής και της κατα­ γωγής του Σολωμού και τον τοποθετεί σε σχέση με τη Ρο­ μαντική Σχολή, που κυριάρχησε στην ποίηση της Ευρώ­ πης γύρω στα μέσα του 19ου αιώνα. Στη συνέχεια ο Πήτερ Μάκριτζ αναλύει τα ποιήματα του Σολωμού, ακολουθώνταςτη χρονολογική σειρά γρα­ φής τους, από την άποψη του ύφους, της μορφολογίας και των καλλιτεχνικών επιρροών.

.

Ο Πήτερ Μάκριτζ τα τελευταία δέκα χρόνια διδάσκει νέα ελληνικά, γλώσσα και φιλολογία στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Έ χ ει γράψει πολλά άρθρα, μελέτες και συγγράμματα για την ελληνική γλώσσα.

Π ητερ Μ ακργτζ ΔΙΟΝΥΣΙΟΣ

ΣΟΛΩΜΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΑΓΓΕΛΑΚΗ-ΡΟΤΚ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η

ΔΟΚΙΜΙΑ

Β αγγέλης Π α ν τ α ζ η ς

Ο μ η ρ ικ η Γ ε ω γ ρ α φ ία κ α ι Ο μ η ρ ικ η Ε π ο χ ή I. Ο εζομηρισμός της αρχαίας Ελλάδας και το πρόβλημα των Μυκηνών

* Χ άος χω ρίζει την ομηρική γεωγραφία από την πολ ι­ τική γεωγραφία της ιστορικής αρχαιότητας. Ο -υ π ο ­ τίθεται Ι ω ν ά ς - Ό μηρος δεν γνωρίζει ούτε μία ελ λ η ­ νικ ή α π ο ικ ία σ τη Μ . Α σ ία , δεν γ ν ω ρ ίζ ε ι ό τι ο Εύξεινος Π όντος είναι κ λ εισ τό ς, ενώ αγνοεί καίρια γεω γραφικά ονόματα του ελληνικού χώρου και βασι­ κές φ υ λ ετικ ές ομάδες που τον νέμ οντα ι κ α τ ά την ιστορική εποχή. Ο ι 'Ε λ λ η ν ε ς τη ς ισ τορικής α ρ χ α ιό τη τ α ς , α ν τί­ στοιχα , αγνοούν την π ρ α γμ ατική θέση του ενός τρί­ του, τουλάχιστον, τω ν ομηρικών τοπωνυμίων. Το ερώ τημα μ ή π ω ς μέσα σ τα πλ α ίσ ια αυτού του εκτεταμένου «εξομηρισμού» μεταφυτεύτηκαν σε λ ά ­ θος τόπο και κάποια ά λ λ α , ουδέποτε αμφισβητηθέντα, ομηρικά τοπ ω νύμ ια είναι πλ έον αναπόφευκτο. Κ ά τω α π ’ αυτό το φως, η περίπτω ση τω ν Μ υκηνών επιφυλάσσει εκπλήξεις πρώτου μεγέθους. Ο δεύτερος τόμ ος θ α επικ εντρ ω θ εί στο αίν ιγ μ α της ομηρικής Ιθ ά κ η ς και τω ν γύρω νήσων.

Β

α γ γ έ λ η ς

Π

α ν τ α ζ η ς

ΟΜΗΡΙΚΗ ΓΕΩΓΡΑΦΙΑ ΚΑΙ ΟΜΗΡΙΚΗ ΕΠΟΧΗ I. Ό έξομηρισμος τηρ αρχαίας 'Ελλάδας καί Τδ πρόβλημα των Μυκηνών

Ε κδόσεις Καςτανιωτη

ΔΟΚΙΜΙΑ

Κ ω ς τ η ς Π α π α γ ιω ρ γ η ς

Σ ωκρά της Ο νομοβέτης που αυτοχτονεί

I Αφιερωμένο στην ηθικο-πολιτική συγκρότηση του πλα­ τωνικού έργου, αυτό το πρωτόλειο κείμενο του Κωστή Παπαγιώργη δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά σε δύο συνέχειες στο περιοδικό Χώρα (1978-79) και κυκλοφόρησε σε βιβλίο από τις Εκδόσεις Νεφέλη (1980). Το 1988 επανεκδόθηκε από τον Εξάντα και τώρα κυκλοφορεί σε αυτούσια και ορι­ στική μορφή με μόνη προσθήκη στον τίτλο: ΣΩΚΡΑΤΗΣ Ο νομοϋέτης που αυτοχτονεί Με τον ΣΩΚΡΑΤΗ -τελευταίο και ουσιαστικά πρώτο βιβλίο της σειράς- κλείνει ένας κύκλος ηθικών ζητημάτων (μέθη, βιβλιοκλοπές, ζηλοτυπία, μισανθρωπία, ξυλοδαρ­ μοί, μνησικακία, νέκυς, πόλεμος, φιλία, συμπάθεια) και α­ νοίγει ένας νέος κύκλος αισθητικών προβλημάτων, με πρώτο και καλύτερο τη μεταφορά. Γιατί αποκαλούμε ένα λουλούδι «σκυλάκι» ή «βρακί της χελώνας»; Γιατί κά­ ποιος «κρύβεται πίσω από το δάχτυλό του» ή «πνίγεται σε μια κουταλιά νερό»;

ΚΩΣΤΗ ΠΑΠΑΓΙΩΡΓΗ

ΣΩΚΡΑΤΗΣ

Ό νομοθέτης πού αύτοκτονεί Τ Ε Τ Α Ρ Τ Η Ε Κ Δ Ο ΣΗ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

Κ Α Σ Τ Α Ν ΙΩ Τ Η

Δ Ο Κ ΙΜ ΙΑ

ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΤΗΣ ΕϊΑΣ P a lm er Σ ικελι α ν ο ϊ στη N a t a l ie C liffo rd B a rnet Επιμέλεια, μετάφραση, σχόλια: Α ία Παπαοάκη

* Η Εύα Palmer και η Natalie Clifford Barney περνούν τις καλοκαιρινές τους διακοπές στο Bar Harbor του Maine. Το πλοίο που τις φέρνει στο νησί λέγεται «Σαπφώ». Σαν αλλοπαρμένες νύμφες τρέχουν γυμνές στις παρα­ λίες, σαν σύγχρονες αμαζόνες χάνονται με τ άλογά τους στο δάσος. Όταν ξαποσταίνουν, απαγγέλλουν ποιήματα και ανακαλύπτουν το Συμπόσιο του Πλάτωνα. Τα βράδια χορεύουν νωχελικά στις κοσμικές εκδηλώσεις προκαλώντας τα ανδρικά βλέμματα. Το χειμώνα επιστρέφουν στις καλλιτεχνικές και κοσμικές τους ασχολίες και ανταλλάσ­ σουν γράμματα. Στο βιβλίο αυτό δημοσιεύονται όσα γράμ­ ματα της Εύας βρέθηκαν στο αρχείο της Natalie στο Πα­ ρίσι. Τα γράμματα αυτά, γραμμένα με ύφος λόγιο και συ­ γκρατημένο στην m i αποκαλύπτουν σιγά σιγά τις δια­ κυμάνσεις μιας ευγενικής ψυχής κι ενός εκλεπτυσμένου πνεύματος, που προσπαθεί να χειραφετηθεί από τα όρια μιας πουριτανικής κοινωνίας και να βιώσει το πάθος της «πέρα από τα τείχη των συμβάσεων», που «μοιάζουν με τη σκεπαστή γέφυρα του θανάτου». ■

ΓΡΑΜΜΑΤΑ Ε υας Palmer Σ ικελιανου στ η N atalie C lifford B arney της

Επιμέλεια, μετάφραση, σχόλια ΑΙΑ ΠΑΠΑΔΑΚΗ

Ε κδόσεις Κ αςτανιωτη

ΔΟΚΙΜΙΑ

ΔΟΚΙΜΙΑ

Β α λ τερ Π ογχνερ

Β α λ τε ρ Π ο γχ νερ

Π αλαμας κ α ι τ ο Θ έ α τ ρο

Φ ιλ ο λ ο γ ικ ά κ α ι Θ ε α τ ρ ο λ ο γ ικ α Α ναλεκτα

ο

Πέντε μελετψατα

ί .

t

Η αναψηλάφηση της θεατρικής και δραμα­

Ο τόμος αυτός συγκεντρώνει πέντε μελετή-

τικής θεματογραφίας του Παλαμά, πέρα

ματα, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα, από

από την Τρισεΰγενη και την περιπετειώδη

τα τελευταία δύο χρόνια των ερευνητικών

πρόσληψή της, έφερε σε φως πληθώρα στοι­

αναζητήσεων του συγγραφέα. Καλύπτουν

χείων για τα θεατρικά και δραματικά ενδια­

ένα ευρύ φάσμα της ελληνικής φιλολογίας

φέροντα του ποιητή, ο οποίος έδωσε ολόκλη­

και θεατρολογίας κυρίως του 20ού αιώνα: ο

ρον αγώνα για την επιβολή του ποιοτικού

πρόλογος Για το Ρωμαίικο Θέατρο του Ψυ-

και ποιητικού δράματος στη σκηνή της επο­

χάρη (1900) ως μανιφέστο του «θεάτρου

χής του και ασχολήθηκε στις δοκιμιογραφι-

των ιδεών», αναλύσεις του Θανάτου του

κές κριτικές του με πλήθος Ελλήνων και

παλληκαριού και της Τρισεύγενης του Κω-

Ευρωπαίων δραματογράφων. Τα στοιχεία

στή Παλαμά, ελληνικά πρότυπα για το

αυτά τροποποιούν σε σημαντικό βαθμό την

πρώιμο θεατρικό έργο του Νίκου Καζα-

εικόνα του απομονωμένου στο «κελί» του

ντζάκη, φιλολογικές παρατηρήσεις στο θε­

ποιητή, ο οποίος μετά την απογοήτευση της

ατρικό έργο του Ιάκωβου Καμπανέλλη, το

αποτυχίας της Τρισεΰγενης και τη μονό­

πρώιμο θεατρικό έργο του Βασίλη Ζιώγα

πλευρη και κοντόφθαλμη κριτική που δέ­

και ο υπερρεαλισμός στο νεοελληνικό θέα­

χτηκε αποσύρεται από τα θεατρικά πράγ­

τρο είναι τα θέματα που τον απασχολούν σε αυτόν τον τόμο.

ματα και δεν ασχολείται πια, μια για πάντα, με τη σκηνή και τη δραματογραφία.

110

ΒΑΑΤΕ * Ι ΓΧΝΚΙ' Ο ΠΑΛΑΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΘΕΑΤΡΟ

ΔΟΚΙΜΙΑ

Β α λ τερ Π ογχνερ

Δ ρ α μ α τ ο ϊρ γ ικ ε ς ΑΝΑΖΗΤΗΣΕΙΣ Πέντε μελετψατα

€ Τα πέντε αυτά μελετήματα, δημοσιευμένα και αδημοσίευτα, καλύπτουν ένα ευρύ φά­ σμα δραματουργικών και θεατρολογικών θεμάτων: σύγχρονες σκέψεις και τοποθετή­ σεις για μια θεωρία της θεατρικής μετάφρα­ σης, η διαφοροποίηση της αγγελικής ρήσης στις τραγωδίες του Σαίξπηρ, το ανέκδοτο θρησκευτικό δράμα Ηρώδης η Η σφαγή των νηπίων από τις Κυκλάδες την εποχή της Αντιμεταρρύθμισης, μεθοδολογικοί προβληματισμοί και ιστορικές πηγές του ελληνικού θεάτρου του 18ου και 19ου αιώνα.

Ε Π ΙΚ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ Κ Α Ι Κ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ

Ν ικ ο λ α ς Ν ε γ ρ ο π ο ν τ η ς

Ψ η φ ια κ ό ς Κ ο ς μ ο ς

* «Ο Ψηφιακός κόσμος είναι ένα ιδιαίτερα διαφωτιστικό βι­ βλίο, απαραίτητο για τον καδένα που σχετίζεται με τη βιο­ μηχανία επικοινωνιών, και εκτός αυτού είναι ευχάριστο στο διάβασμα».

A R T H U R C. C L A R K E

«Ο Ψηφιακός κόσμος μεταφέρει στον αναγνώστη τις ατε­ λείωτες δυνατότητες του (ψηφιακού) μέλλοντος, με τέτοιο τρόπο ώστε ο αναγνώστης να μη χρειάζεται να έχει φοιτή­ σει στο Μ ΙΤ για να καταλάβει τα περιεχόμενα αυτού του βιβλίου».

R U PE R T M U R D O CH

«Ποτέ μου δεν έχω διαβάσει ένα βιβλίο που από τις σελίδες του να βγαίνει ένα τόσο ακριβές και παγκόσμιο μήνυμα: το μέλλον είναι μπροστά μας και είναι ψηφιακό».

M IC H A E L SCH RA G , δεκαεξάχρονος χρήστης του Internet

ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ

Α ν τ ίθ ε σ η

και

Δ ια φ ω ν ία

Η στάση των, εφημερίδων στη δικτατορία 1967-74

¥ Πότε μια πολίτικη ενέργεια χαρακτηρίζεται ως «αντίθεση» και πότε ως «διαφωνία»; Πώς εκδηλώνεται και τι αποτέλε­ σμα έχει για την κοινή γνώμη; Τα ερωτήματα αυτά έχουν απασχολήσει μελετητές αυ­ ταρχικών καθεστώτων και αποτελούν το κεντρικό θέμα του βιβλίου αυτού, που προσπαθεί να δώσει μια πρώτη απάντηση μέσα από τα φύλλα των αθηναϊκών εφημερίδων στην περίο­ δο 1967-74. Από τις 14 καθημερινές εφημερίδες που κυκλοφορούσαν μέχρι την 21η Απριλίου 1967, μόνο 9 συνέχισαν να εκδίδονται μετά από εκείνη την ημέρα. Δεν ήταν λίγες και αυτές που είτε διέκοψαν την έκδοσή τους κατά την επταετία, είτε έκλεισαν από το ίδιο το καθεστώς. Οι εφημερίδες που εξέφρασαν αντίθεση στη δικτατορία ήταν αρκετές και οι φορές που αυτή η αντίθεση εκδηλώθηκε πολλές. Η έκταση της διαφωνίας τους προσδιορίζεται από σειρά παραγόντων, ρυθμιστικούς περιορισμούς, όπως η λο­ γοκρισία, μέχρι οικονομικές, πολιτικές και άλλες πιέσεις. Στο βιβλίο αυτό επιχειρείται η καταγραφή των διαφωνιών και δίνεται μια πρώτη ερμηνεία της αντίθεσης των εφημερί­ δων στην περίοδο της δικτατορίας.

['^ Ε Τ Α Χ θ ίι"

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΣΤΡΑΤΟΣ

ΑΝΤΙΘΕΣΗ ΚΑΙ ΔΙΑΦΩΝΙΑ η

Σ

τά ση

Ε φ η μ ε ρ ίδ ω ν ΣΤΗ Δ ΙΚ ΤΑ ΤΟ ΡΙΑ 1967-74 των

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ ΚΑΣΤΛ Ν ΙΩ ΊΉ

£ £ ?!« ·

1

ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ

Γ ιώργος Γ εωργης στις Α παρχές

ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ Ε ξωτερικής Π ολίτικης

ί Το βιβλίο αυτό αναφέρεται σε μια σειρά δε­ μάτων της Διπλωματικής Ιστορίας της πρώ­ της περιόδου ίδρυσης και λειτουργίας του ελ­ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΕΩΡΓΗΣ

ληνικού κράτους. Η διαμόρφωση και εξέλιξη του προξενικού δεσμού στην Ανατολή, η ίδρυ­

Στις απαρχές της ελληνικής εξωτερικής -rrn'Xn-tvnr

ση του Υπουργείου Εξωτερικών, η εξωτερική πολιτική των επαναστατικών κυβερνήσεων, οι πρώτες διπλωματικές ενέργειες και πράξεις εξωτερικής πολιτικής, οι προξενικές επιπλο­ κές κατά τη διάρκεια της Επανάστασης, η ε­ γκαθίδρυση των πρώτων επίσημων αντιπρέσβεων, η σύναψη διπλωματικών σχέσεων α­ νάμεσα στην Τουρκία και την Ελλάδα, ο διο­ ρισμός των πρώτων προξένων σε περιοχές της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η μετάβαση του πρώτου Έλληνα πρεσβευτή στην Κων­ σταντινούπολη και τα προβλήματα που αντι■μετώπισε είναι μερικά από τα δέματα που διαπραγματεύεται αυτό το βιβλίο.

ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ

Δ ιογένης Σ ακ ελ λ α ριο τ οι Μ οχλοί της

Ε υρωπαϊκής Ε νωσης

t Οι σχέσεις μας με την Ευρωπαϊκή Ένωση εί­ ναι αρκετά αμφίέώμες. Έτσι, παρά το ότι είμα­ στε σχετικά «παλαιοί» στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η αμοιβαία δυσπιστία μοιάζει να με­ γαλώνει τα τελευταία χρόνια. Χωρίς να -Θέλω να πω ότι η στάση μας αυτή οφείλεται στη λειψή ενημέρωσή μας για τα κοινοτικά πράγματα, προϋπόθεση ωστόσο για τη διαμόρφωση της οποιαδήποτε -δέσης ή στά­ σης είναι η γνώση της προσπά-δειας αυτής των ευρωπαϊκών κρατών να συγκροτήσουν ένα κοινό οικοδόμημα. Το βιβλίο αυτό αποτελεί μια προσπάθεια να καλυφδεί αυτό το ενημερωτικό χάσμα. Με μια γλώσσα απλή και κατανοητή από το μέ­ σο αναγνώστη, έγινε προσπάθεια να ανοιχτεί ένας προσανατολισμός μέσα από έναν κυκεώ­ να διάσπαρτων πληροφοριών κάι να δοδούν με αδρές πινελιές οι κύριες εξελίξεις και αποφά­ σεις, αλλά και αντιφάσεις, που χαρακτήρισαν τις περιπέτειες του οράματος της Ενωμένης Ευρώπης.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Ν ε α Β ιβ λ ία

1 9 9 5 - 1 9 9 6 Τ Α Ξ ΙΔ ΙΩ Τ ΙΚ Η Λ Ο Γ Ο Τ Ε Χ Ν ΙΑ Κ Α Τ Ι Α Α Ν Τ Ω Ν Ο Π Ο Τ Λ Ο Τ Ο ι Ινδίες μου

Μ αρτυρίες - Βιογραφίες Μ Α Ρ ΙΝ Ο Σ Γ Ε Ρ Ο V Δ Α Ν Ο Σ Αναμνήσεις Ζ Α Ν Κ Ο Ρ Μ ΙΕ ΤσεΓκεβάρα Θ Α Ν Α Σ Η Σ Γ. Π Α Π Α Ν Τ Ω Ν ΙΟ Υ Η υπόθεση των 11 αεροπόρων Λ Ε Φ Τ Ε Ρ Η Σ Ρ Α Φ Τ Ο Π Ο Υ Λ Ο Σ Το μήκος της νύχτας Δρ Λ Ι Ζ Ι Σ Ο Υ Ι Τ α απομνημονεύματα του προσωπικού γιατρού του Μ αο Β Α Σ Ο Σ Τ Σ ΪΜ Π ΙΔ Α Ρ Ο Σ Μ ε την άκρη της πένας

Δ οκίμια Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ Α Θ Α Ν Α Σ Ο Π Ο Γ Λ Ο Σ Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού 19ου και 20ού αιώνα A '- Β τόμος Μ Α Ρ Ι Α Δ Α Μ Α Ν Α Κ Η Το θηλυκό πρόσωπο τη; εξουσίας Π Ε Π Η Δ Α Ρ Α Κ Η Το όραμα τη; ισοτιμίας της γυναίκας Α Γ Γ Ε Λ Α Κ Α Σ Τ Ρ ΙΝ Α Κ Η Ο ι περιπέτειες της νεότητας Π Η Τ Ε Ρ Μ Α Κ Ρ Ι Τ Ζ Διονύσως Σολωμός Β Α Γ Γ Ε Λ Η Σ Π Α Ν Τ Α Ζ Η Σ Ομηρική γεωγραφία και Ομηρική εποχή Κ Ω Σ Τ Η Σ Π Α Π Α Γ ΙΩ Ρ Γ Η Σ Σωκράτης - Ο νομοθέτη; που αυτοκτονεί Α Ι Α Π Α Π Α Δ Α Κ Η Γράμματα της Εύας Palm er Σικελιανού στη Natalie Clifford Barney Β Α Λ Τ Ε Ρ Π Ο Γ Χ Ν Ε Ρ Ο Παλαμάς και το θέατρο Β Α Λ Τ Ε Ρ Π Ο Υ Χ Ν Ε Ρ Φιλολογικά και θεατρολογικά ανάλεκτα Β Α Λ Τ Ε Ρ Π Ο Γ Χ Ν Ε Ρ Δραματουργικές αναζητήσεις

Ε πικοινωνία και Κ οινωνία Ν ΙΚ Ο Λ Α Σ Ν Ε Γ Ρ Ο Π Ο Ν Τ Η Σ Ψηφιακός κόσμος Κ Ω Ν Σ Τ Α Ν Τ ΙΝ Ο Σ Σ Τ Ρ Α Τ Ο Σ Αντίθεση και διαφωνία

ΠΟΛΙΤΙΚΗ - ΙΣΤΟΡΙΑ Γ ΙΩ Ρ Γ Ο Σ Γ Ε Ω Ρ Γ Η Σ Στις απαρχές της ελληνικής εξωτερικής πολιτική; Δ ΙΟ Γ Ε Ν Η Σ Σ Α Κ Ε Λ Λ Α Ρ ΙΟ Γ Ο ι μοχλοί τη; Ευρωπαϊκής Ένωσης

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ Η σ ύγχρονη εκδοτικ ή π α ρ ο υ σ ία στα ελληνικά γ ρ ά μ μ α τα γραφεία: Ζαλόγγου 11,106 78 αθηνα , fax : 382.2530 ΧΟΝΔΡΙΚΗ ΠΩΛΗΣΗ: Ζαλόγγου 11,106 78 ΑΘΗΝΑ, fax: 384.24.31 ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Ζωοδόχου Π ηγής 3 ,1 0 6 78 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ: 330.12.08 ΓΡΑΦΕΙΟ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ: Αριστοτελους 7 ,5 4 6 24 Θεσσαλονίκη, τηλ .: (031) 270.3912 - fax: (031) 271.659

$ ια β < άζ< υ ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ No 362 ΑΠΡΙΛΙΟΣ 1996

ΠΕ Ρ Ι Ε ΧΟΜΕ ΝΑ Δ ι α β α ζ ω - Α κ ο ύ ω - Β λ έ π ω ________________________ Βραχυγραφίες 4 6 Επωνύμως Οκλέφτης των ονο­ μάτων Γοάφει ο Κώστας Γεωργουσόπουλος 4 9 Αλληλογραφία Γοάφει ο Σπάρος Τσακνιάς

4 3 Best Seller 4 4

Ο α υ ς ς ε α ς Ε λ ύ τ η ς _________________________________ Έρη Σταυροηούλου: Χρονολόγιο Οδυσοέα Ελύτη (1911-1995) 62 Θωμάς Γκόρπας: Οδυσσέας Ελύτης, ποιητήςτου τώρα και του πάντα 6 7 Μια ραδιοφωνι­ κή ομιλία: Ο Οδυσσέας Ελύτης για το έργο του 70 Αλκής Θρύλος: Το «Άξιον Εστί» και «Έξη και μία τύψεις για τον Ουρανό» 71 Συνέντευξη Οδυσσέα Ελύτη: «Έχω δικαίωμα σαν Έλληνας να ανησυχώ για την ταυτότητά μου» 7 7 Νίκος Κούνδουρος: «Να σας μιλήσω γι' αυτόν αλλά...» 78 Έρη Σταυροπούλου: Οδυσσέας Ελύτης: Επιλογή Βιβλιογραφίας_________________________

54

85 Σύνταξη: 33.01.239 Λογιστήριο: 33.01.241 Διαφημίσεις: 33.01.313 Συνδρομές: 33.01.315 Fax: 33.01.315 Ιδρυτής: ΠερικλήςΑθανασόπουλος Διευθυντής: ΓιώργοςΓαλάντης Αρχισυντάκτης: ΗρακλήςΠαπαλέξης Σύνταξη:ΚατερίναΓρυπονησιώτη, Βασίλης Καλαμαράς, ΗρακλήςΠαπαλέξης, ΒάσωΣπάθή, ΚαίτηΤοπάλη. Υπεύθυνηοικονομικών: ΒάσωΣπάθή Συνδρομές:ΑθανασίαΣπάθή Διαφημίσεις: ΗρακλήςΠαπαλέξης Καλλιτεχνικήεπιμέλεια: ΝένηΡάις Επιμέλεια-Διορθώσεις: ΒίκυΚωτσοβέλου Στοιχειοθεσία· ΗλεκτρονικήΣελιδοποίησηΦιλμ-Μοντάζ: ΕΝΤΥΠΟο.ε„ ΖωοδόχουΠηγής48,τηλ.: 38.3Θ.058-38.12.373 Εκτύπωση: ΓιώργοςΤσιροβασίλης, ΠαλαιάςΚαβάλας38,τηλ.: 59.87.Θ78 Βιβλιοδεσία: Μ.Φουντουλάκης, Παπανικολή13,Αιγάλεω,τηλ.: 5987432 Διανομή: ΝέοΠρακτορείοΤύπου Ιδιοκτήτης-Εκδότης: ΓιώργοςΓαβαλάς&ΣΙΑΕ.Ε.

Κεντρικήδιάθεση: Αθήνα «Διαβάζω» Α. Μεταξύ26, Αθήνα10681 Θεσσαλονίκη: Βιβλιοπωλείο «Κέντροτουβιβλίου»Λασσάνη9τηλ. 237.463 Σύνθεσηεξωφύλλου: ΝένηΡάις

Εις μνήμην Παντελής Κρανιδώτης (1.3.1922-13.2.1996) Γοάφει ο Ρένος Ρό­ τας 8 8 Πρεμιέρα Λουΐτζι Πιραντέλλο: “Χωρίς να ξέρεις πώς” Γράφει ο Γιώρ­ γος Λαζάνης 9 0 Εξώστης Η Βίβλος των Όσκαρ Γοάφει ο Γιάννης Δεληολάνης 9 2 κοντρόλ Ηαναξιοποίητη ευκαιρία Γοάφει ο Κώστας Πάρλας 9 8 τα πα­ λιά Ζαχαρίας Παπαντωνίου: Η κυκλαμιά του Αναπλιού 10 2 Το Ξένο Βιβλίο Βιβλία από την Αμερική και την Αγγλία Επιμέλεια Ηλίας Μαγκλίνης 1 0 4 Λιλιπούτεια Απαντούνοι: Αναστάσης Βιστωνίτης, ΜπάμπηςΤσικληρόπουλος και Ευγε­ νίαΦακίνου

Α Φ ΙΕ Ρ Ω Μ Α : Ε λ λ η ν ικ ό λ α ϊκ ό τ ρ α γο ύ δ ι________________ 112 Ηλίας Βολιότης-Καπετανάκης: Χρονολόγιο 11 6 Μάρκος Φ. Δραγούμης: Το ρεμπέτικο σήμερα: μια επανεκτίμηση 118 Φοίβος Ανωγειανάκης: Για το ρε­ μπέτικο τραγούδι 1 1 9 Λεστέρης Παπαδόπουλος: Το περιεχόμενο δεν αλλάζει, αλλάζει η επιφάνεια 120 Κώστας Βίρβος: Η γλώσσα μας και το ελληνικό λαϊκό τραγούδι 123 Γάννης Τσαρούχης: Μικρό σχόλιο στον Ζεϊμπέκικο 124 Συνέ­ ντευξη του στιχουργού Θοδωρή Γκόνη στον Ηλία Βολιότη-Καπετανάκη 129 Μό­ νος Χατζιδάκις: Από διάλεξη του 1948130 Ιωάννης Ν. Μπαοκόζος: Ηέννοια του λαϊκού τραγουδιού 133 Κώστας Ταχτσής: Από ένα δοκίμιο για το Ζεϊμπέκικο 1 3 4 Παναγιώτης Κουνάδης: Ηέρευνα γιατο ρεμπέτικοτραγούδι Σ Υ Ν Ε Ν Τ Ε Υ Ξ Η _________________________________________ 14 2 ΜπερνάρντοΑτσάγα: Μια συζήτηση μετον ΣπύροΤσακνιά 1 4 8 Μπερνάρντο Ατσάγα: Ανπαυτοβιογραφίας Π Α Ρ Ο Υ Σ Ι Α Σ Ε Ι Σ _______________________________________ 1 5 6 Μόλις κυκλοφόρησαν Γράφουνοι: ΓώργοςΔανιήλ, Τπίκα Δημητρούλια, ΓώργοςΚεντρωτής, ΒασίληςΚαλαμαράς, ΝίκηΚώτσιου, ΚωνσταντίνοςΜαλαφάντης, Σωτήρης Ντάλης, Γάννης Παπαδάτος, Ηρακλής Παπαλέξης, Τάσος Παππάς, Ερρί­ κος Ράης,ΔημήτρηςΤσατσοάλης 1 7 2 Υπόέκδοσίν Επιμέλεια: Β. Καλαμαράς Κ ρ ι τ ι κ έ ς _____________________________________________ 181 Πολιτική Λεωνίδα Κύρκου: Ανατρεπτικά Γράφει ο Τάσος Παππάς 1 8 4 Οικονομία Πωλ Κρούγκμαν: Ηεποχή των μειωμένων προσδοκιών Γοάφει η Σώτη Τριανταφύλλου1 8 6 Λεξικό Χαρ. Μπάλτα: Λεξικότης Αρχαίας Ελληνικής Γλώσ­ σας (Ερμηνευπκό-Ετυμολογικό) Γοάφει ο Δημοσθένης Γίωργοβασίλης 1 8 8 Ελληνική πεζογραφία Δημ. Παπαπαναγιώτου: Πέμπτη εποχή Γράφει ο Βασί­ λης Βασιλικός 19 0 Ελληνική πεζογραφία Πέτερ Χόε: Η δεσποινίς Σμίλλα διαβάζει το χιόνι Γοάφει η Νίκη Κώτσιου Δ ε λ τ ί α ___________________________ 1 9 7 Βιβλιογραφικό 2 0 5 κριτικογραφία

ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

Π Α ΙΧ Ν Ι Δ Ι Α Μ Ε Τ Η Ν Φ Ω Τ Ι Α

Ο ΓΗΤΕΥΤΗΣ

Η εισαγγελέας Έ λεν Γουέστ εξιχνιάζει ένα έγκλημα πά θ ο υς σε μ ια φα ινομ ενικά γα λή νια πόλη τ η ς Α γγλίας.

Μια γυναίκα σε μια κρίσιμη φά ση τη ς ζωής τη ς καταφεύγει μα ζί με την κόρη τη ς και το

ΤΩ Ν ΑΛΟΓΩΝ

τραυματισμένο άλογό τους στο μοναδικό άνθρω πο που μπο ρ εί να τους βοηθήσει.

ΓΕΝ Ν Η Μ ΕΝ Η ΕΛΕΥ Θ ΕΡΗ Π όσο ευτυχισμένο μ π ο ρ ε ί να ζήσει ένα ά γρ ιο ζώο έξω α π ό το φυσικό του περιβάλλον, έστω και κοντά σε α νθρώ πους που το αγαπούν; Τ ο δεύτερο βιβλίο στη σειρά «Ζωοφιλική Βιβλιοθήκη».

Λ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

Ο πίνακας' παρουσιάζει τα εμπορικότερα βιβλία του μήνα, σύμφωνα με τα στοιχεία που μας παραχώρησαν 30 βιβλιοπ<&λες απ’ όλη την Ελλάδα, δηλώνοντας ο καθένας, τους-τέσσερα βιβλία που είχαν.τις περισσότερες πωλήσεις. *ΤΑΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΑΡΑΧΩΡΗΣΑΝ ύ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ: Απρόβλεπτο-Ηλιούπολις. Αριοτοτέλης-ΑΘ. Βαγιονάκης-ΑΘ. Βιβλιογωνία-ΑΘ. Γκοβόστης-ΑΘ. Διάμετρος-Χαλκίδα. Δωδώνη-ΑΘ. Δωδώνη-Γιάννινα. Ελευθερουδάκης-Αθ. Ενδοχώρα-ΑΘ. Έντυπο-θεσσ. Εστία-ΑΘ. ΕυσταθίουΚαρδίτσα. Ήλιος-Δράμα. Θησαυροφυλάκιο του Πνεύματος-Κως. Ιανός-Θεσσ. Καραβίας-Ρουσσόπουλος-ΑΘ. Κρομμύδας-Χίος. Κωσταμπάρι-Καλαμάκι. Λέξη-Καλαμάτα. Libro-ΑΘ. Λοξίας-Θεσσ. Λέσχη του βιβλίου-ΑΘ. Μεθενίτης-Πάτρα. Μοσχονάς-Αγρίνιο. Παράμετρος-Χολαργός. Πλέθρον-Αθ. Πρίσμα-Πειραιάς. Φιλιππότης-ΑΘ. Φτούλη-Βιβλιοχαρτική * Ν. Ιωνία.

Τ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ ΣΤΗ Β Ο Ρ Ε ΙΑ Ε Λ Λ Α Δ Α Διαβάζουν οι Βορειοελλαδίτες; Ποια βιβλία προτι­ μούν; Ποιες είναι οι ηλικίες των βιβλιοφάγων; Προ­ μηθεύονται τα βιβλία τους από αμιγή βιβλιοπωλεία; Πώς τονώθηκε η αγορά του βιβλίου τα δύο τε­ λευταία χρόνια; Σ’ αυτά και άλλα ερωτήματα απαντά η έρευνα της δημοσιογράφου, στα ΝΕΑ, Βίκυς ΧαριαοηούΚου: Οι κατεξοχήν βιβλιοφάγοι στη Βόρεια Ελλάδα τοποθετούνται από τους βιβλιοπώλες στην ηλι­ κία μεταξύ 25 και 45 ετών. Στις πρωτεύουσες των 16 νομών, αλλά και σε μι­ κρότερες πόλεις της Μακεδονίας και Θράκης, λειτουργούν 289 βιβλιοπωλεία-χαρτοπωλεία εκ των οποίων μόνοτο 10% πωλούν μόνο βιβλία. Από τα 154 της Θεσσαλονίκης μόνο τα 15 είναι αμιγή βιβλιοπωλεία. , Οι αναγνώστες προτιμούν να διαβάζουν ελληνι­ κή, κυρίως, αλλά και ξένη λογοτεχνία. Τα πολιτικά βιβλία δεν ανήκουν στις προτιμή­ σεις των αναγνωστών με εξαίρεση τα βιβλίατων Κύρκου, Σημίτη καιΔαμανάκη. Η ποίηση παρουσιάζει σχεδόν μηδενικές πωλήσεις με εξαίρεση τα βιβλίατου Ελύτη. Οι καλύτερες αγορές βιβλίων - εκτός της Θεσ­ σαλονίκης - είναι εκεί που υπάρχουν ανώτερες και ανώτατες σχολές και στρατιωτικές μονάδες. Τα τελευταία χρόνια τονώθηκε η αγορά βιβλίου απάτη φιλοξενία σε κεντρικά βιβλιοπωλείαγνω­ στών συγγραφέων που συζητούν με τους ανα­ γνώστες και υπογράφουν βιβλίατους.

Τ Ο « Π Ρ Ο Σ Κ Η Ν ΙΟ » ΚΑΙ Ο «ΦΙΛΙΣΤΩΡ» Παρά την πανθομολογούμενη στροφή του αναγνω­ στικού κοινού τα τελευταία χρόνια προς τη λογοτε­ χνία, οι εκδόσεις «Προσκήνιο» επιμένουν από το 1990 να εκδίδουν πολιτικά και ιστορικά βιβλία. Βιβλία όπως: «Πολιτικές εκμυστηρεύσεις» του Γε­ ωργίου Ράλλη, «Μαρτυρίες και στοχασμοί» του Γρηγόρη Φαράκου, «Γιατί χάθηκε η νίκη» του Σταύρου

Αβδούλου, «Ο πόλεμος του ’40-’41 και η μάχη της Κρήτης» και «Ο Ιωάννης Μεταξάς και οι μεγάλες δυνάμεις» του Σπύρου Λιναρδάτου. Όλα γνωρίζουν εκδοτική επιτυχία. Άξιο ι­ διαίτερης προσοχής για τα εκδοτικά μας πράγματα είναι το βιβλίο του Λεωνίδα Κύρκου με τίτλο «Ανα­ τρεπτικά». Κυκλοφόρησε πριν από τα Χριστούγεννα και εξαντλήθηκε σε πέντε ημέρες (3.000 αντίτυπα). Αμέσως μετά κυκλοφορεί η δεύτερη έκδοση κι εξα­ ντλείται κι αυτή (3.000 αντίτυπα επίσης). Τώρα στους πάγκους των βιβλιοπωλείων διατίθεται η τρίτη έκδοση σε 4.000 αντίτυπα αυτή τη φορά. Να συμφωνήσαμε με τον Παύλο Πετρίδη, ο οποίος αναφέρει στο εισαγωγικό σημείωμα ότι «τατολμηρά "Ανατρεπτικά" δοκίμια του Λεωνίδα Κύρκου γεννούν ελπίδες, για νέο ξεκίνημα προς τα εμπρός μέσα από τη νηφάλια αποτίμηση του παρελθόντος», θεωρώ­ ντας ότι αυτή η διαπίστωση έχει γενικότερη ισχύ; Πάντως δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι νέοι εκδοτικοί οίκοι προσανατολίζονται στην έκδοση πολιτικών και ιστορικών βιβλίων. Παράδειγμα ο «Φιλίστωρ», ο ο­ ποίος εκδίδει βιβλία που αναζωπυρώνουν το ενδια­ φέρον για τα πολιτικά και κοινωνικά μας πράγματα. Η ψύχραιμη ματιά στην πολιτική ιστορία του τόπου δημιουργεί νέα ερωτήματα που πρέπει να απαντη­ θούν με νηφαλιότητα. Μήπως λοιπόν οι εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον κανόνα, ότι δηλαδή το ανα­ γνωστικό κοινό δεν ενδιαφέρεται για το πολιτικό βι­ βλίο δεν είναι εξαιρέσεις, αλλά τείνουν να επαναπροσδιορίζουντο εκδοτικότοπίο και τις προτιμήσεις του κοινού στην Ελλάδα;

Β ΙΒ Λ ΙΑ Δ Ω Ρ Α Ένα ξενόφερτο εκδοτικό φαινόμενο ευδοκίμησε στη χώρα μας. Τα βιβλία δώρα. Μικρά βιβλιαράκια, φτηνά, καλοτυπωμένα, που τραβούν την προσοχή με την εικονογράφησή τους και τα ολιγόλογα κείμε­ νάτους. Δωρίζονται σε επετείους όπως η γιορτή της γυναίκας, της μητέρας, του πατέρα, του Αγίου Βαλε­ ντίνου - βοήθειά μας - και η επιτυχία που γνωρίζουν είναι μεγάλη. Απότους πρώτους διδάξαντες - εκτός Ελλάδας - εί­ ναι ο αγγλικός εκδοτικός οίκος Exley. Στις αρχές του ’90 ένα ζευγάρι κάνει πράξη την ιδέα του και κυκλο­ φορεί τέτοια βιβλιαράκια στην αγγλόφωνη αγορά.

/ Πούλησαν κινητά κι ακίνητα και βάλθηκαν να κατα­ κτήσουν τον κόσμο. Και τα κατάφεραν. Κυκλοφο­ ρούν στις πέντε ηπείρους. Διατίθενται εκτός από τα βιβλιοπωλεία και σε καταστήματα που πωλούν είδη δώρων και «φεύγουν» σαν ζεστό ψωμί. Οι εκδόσεις «Παπαδόπουλος» άρπαξαν την ευκαι­ ρία και τα έφεραν στην Ελλάδα. Η επιτυχία ανέλπι­ στη. Το χρήμα - όχι τη δόξα - από τις χιλιάδες πωλήσεις πολλοί άλλοι γνωστοί εκδοτικοί οίκοι εζήλεψαν και στην έκθεση της Φραγκφούρτης, το 1995, θέλησαν να εξασφαλίσουν τη σειρά «Μικρή συλλο­ γή» για λογαριασμό τους. Πλην ματαίως. Ο «Παπα­ δόπουλος» καλά κρατεί. Μόνο που πρέπει να στρέ­ ψει την προσοχή του και στο ποιοτικό βιβλίο. Ας ο­ μολογήσουμε ότι οι πρώτες του προσπάθειες δεν πέφτουν στο κενό.

ΚΟΥΠ Ο ΝΟΛΑΓΝ ΕΙΑ Πες μου πού θα πας διακοπές το καλοκαίρι, τι μάρκα κινητό έχεις, τι μουσική ακούς, σε τι πιάτα σερβίρεις το φαγητό σου, τι κάδρα έχει κρεμασμένα στο σπίτι σου, τι μικροσυσκευές χρησιμοποιείς να σου πω ποιες εφημερίδες αγοράζεις. Ολα κατευθυνόμενα. Οι κυκλοφορίες ανεβοκατεβαίνουν ανάλογα με τις προσφορές των εφημερίδων. Ο πόλεμος έχει για τα καλά ξεσπάσει. Θύματάτου όλοι εμείς που καταναλώνουμε ασυστόλως για ν’ απο­ κτήσουμε, σχεδόν δωρεάν, τα προσφερόμενα αγα­ θά (;). Τώρα πια δεν προβάλλονται οι ειδήσεις και οι αποκλειστικότητες - ποιον ενδιαφέρουν; - αλλά οι προσφορές. Αγοράζουμε εφημερίδες για να συμπληρώσουμε τη σειράτου κουπονιών. Όχι για να τις διαβάσουμε. Η κουπονολαγνεία σηματοδοτεί την κρίση του Τύπου, τον ξεπεσμό του. Αν συνεχιστεί αυτό το φαινόμενο, θα μας μεταλλάξει σε τσαμπα­ τζήδες κι αργυρώνητους. Έλεος.

Ε Ι Π Α Ν ... Θ.Δ. ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ: Ο ΚΡΙΤΙΚΟΣ ΜΙΖΑΡΕΙ ΤΗ ΦΗΜΗ ΤΟΥ «Με τρομάζει η άσκηση της κριτικής. Θαυμάζω όσους δεν έχουνε αναστο­ λές, όσους δείχνουν τέτοια σιγουριά στην άσκησή της, όσους είναι βέβαιοι για το «λόγο που έχουν μέσα τους». Με τρομάζει, αλλά την ασκώ. Κι εγώ. Η εξή­ γηση αυτής της αντίφασης μπορεί να α­ ναζητηθεί σε άπειρα παραδείγματα ό­ που η επίγνωση του κινδύνου δεν ενερ­ γεί αποτρεπτικά: από τη χαρτοπαιξία μέχρι την ορειβασία και από την οδήγη­ ση ράλλυ αυτοκινήτου μέχρι τον κοντοττιερισμό. Και σε κείνες τις περιπτώ­ σεις, ο κίνδυνος της καταστροφής ή της γελοιοποίησης, όχι μόνο δεν επε­ νεργεί ανασταλτικά, αλλά επαυξάνει τη μέθη, τη συγκίνηση, το πάθος. Στο κάτω-κάτω, σε όλους τους κριτικούς αρέ­ σει η ανατριχίλα που φέρνει η «ρωσσική ρουλέττα», το παίξιμο με την υστερο­ φημία τους σχετικά με τη διορατικότητά τους. Ο κριτικός μιζάρει στο μέλλον τη φήμη του· κι όπως στο χαρτοπαίγνιο μπορεί μεν, αν χάσει, να καταστραφεί,

2.075 ΔΙΣ Ο «Πατάκης», ενώ αναμενόταν ότι ο κύκλος εργα­ σιών του για το 1995 θα άγγιζε τα 2 δις, μας πληρο­ φορεί με δελτίο τύπου, άτι ξεπέρασε τους υπολογι­ σμούς και διέθεσε 2.075 δις δρχ. εκδίδοντας συνολι­ κά 285 τίτλους. Ένας μόνο, από τους πεντακόσιους εκδοτικούς οί­ κους, ρίχνει στην αγορά, κατά μέσο όρο - αν εξαιρέ­ σουμε τα Σαββατοκύριακα - ένα βιβλίο την ημέρα. Πληθωριστικό το φαινόμενο ή δείγμα οικονομικής ευρωστίας;

αν όμως κερδίσει τα οφέλη του είναι πολλαπλάσια των κινδύνων. Ο κριτικός: παίχτης ενός ΠΡΟ-ΠΟ, που τα αποτελέσματά του θα γίνουν γνωστά όταν ο ί­ διος θάειπεθάνει».

Απόσπασμα από κείμενο του Θ.Δ. Φραγκόπουλου με τίτλο «Κριτική της κριτικής», στο Διαβάζω, τεύχος 3-4,1976.

______ _________ J

Ο αρχισυντάκτης του «διαβάζω», ο φίλος κ. Ηρακλής Παπαλέξης, φαίνεται πως μπήκε σε χωρά­ φια που μερικοί τα θεωρούν μονοφάιτους μέσα στη γενική, ιδιαίτερα τηλεοπτική, γαστρονομία. Από καιρό διαθέτει λίγο τηλεοπτικό χρόνο, όπου, φυσικά μετά τα μεσάνυχτα, για τρία λεπτά, ασχολείται με τα βιβλία, τα παρουσιάζει και τα προτείνει. Αυτό φαίνεται δεν άρεσε σε κάποιους και όπως συμβαίνει παγίως σ’ αυτόν τον τόπο επιστρατεύ­ τηκαν και τα θεμιτά και τα αθέμιτα μέσα. Κυρίως τα αθέμιτα. Γιατί στα θεμιτά μπορείς να αντιτάξεις επιχειρήματα και αποδείξεις. Βέβαια πολλές φορές τα θεμιτά μέσα που επιστρατεύονται είναι το προκάλυμμα, το ορατό μέρος του παγόβουνου, το αόρατο του οποίου αποτελούντα αθέμιτα μέσα. Μ’ αυτό το περιοδικό με συνδέουν βαθείς φιλικοί και βαθύτεροι συναισθηματικοί δεσμοί. Όταν ο Περικλής Αθανασόπουλος, ο οραματικός εκείνος μακαρίτης φίλος το σχεδίαζε, μου είχε ζητήσει συνεργασία και η τύχη το έφερε το δικό μου χειρόγραφο να είναι το πρώτο που έφτασε στα χέρια του. Και εκτός των άλλων δεσμών μας, αυτό το γεγονός που το θεωρούσε συμβολικό, μας ένωνε. Παρακολουθώ με χαρά την πορεία του «διαβάζω« και χαίρομαι διπλά που κάθε τόσο, ανήσυχο, α­ νανεώνεται, βελτιώνεται, πρωτοτυπεί. Η εμφάνιση λοιπόν του Παπαλέξη ενόχλησε. Είχε μπει στα οικόπεδα που μερικοί τα θεωρούν α­ ποκλειστική τους ιδιοκτησία. Δεν πρόκειται να μείνω, ούτε εξάλλου με αφορούν (και δεν χρειάζεται ξένα δεκανίκια ο Παπαλέξης για να υπερασπίσει τη δουλειά του, όταν βάλλεται από τις κομμένες κε­ φαλές) τα δημοσιεύματα των εφημερίδων που θεμιτά τον έκριναν. Παρόλο που εμφανώς τα γεγονό­ τα που θα αφηγηθώ εκκινούν από αυτά τα δημοσιεύματα. Ο Παπαλέξης παρουσίασε, σε μιαν εκπο­ μπή του, το νέο βιβλίο του X. Χωμενίδη «Το ύψος των περιστάσεων». Ένας καλός μάλιστα ηθοποιός (πάγια τακτική της εκπομπής) διάβασε ένα απόσπασμα. Το απόσπασμα αναφερόταν στο εθνικιστικό παραλήρημα ενός μανιακού στρατοκράτη εθνικιστή· το ύφος του συγγραφέα, ακόμα και για τον η­ λίθιο και άγευστο λογοτεχνίας ακροατή, δεν επιτρέπει παρεξηγήσεις. Σε καμιά περίπτωση, εκτός αν είσαι κακοπροαίρετος, δεν μπορείς να ταυτίσεις τις ιδέες του «ήρωα» με τις προθέσεις του συγγρα­ φέα. Αυτό δεν γίνεται ούτε όταν διαβάσεις ή ακούσεις αποσπασματικά το κείμενο. Ο Παπαλέξηςθεωρήθηκε ότι επέλεξε αυτό το απόσπασμα για να αλλοιώσει το Χωμενίδη και να παρουσιάσει το βιβλίο του ως εθνικιστικό, για κυκλοφοριακούς λόγους!!

Προσωπικά θεωρώ θεμιτές ακόμα και τις ανεξήγητες παρεξηγήσεις. Ιδού, όμως τι επακολουθεί. Ο Παπαλέξης λαμβάνει επιστολή χυδαία, υβριστική, αγοραία και κατάπτυστη με ανάλογη «θέση», η οποία φέρει ως υπογραφή το όνομά μου!! Πρόκειται για ένα σοβαρότατο κρούσμα, νομίζω, που δεν μπορείς να το αγνοήσεις, γιατί σαφώς προέρχεται από τους λεγάμενους πνευματικούς κύκλους. Γιατί ποιος άλλος, φίλοι, παρακολουθεί ειδικά λογοτεχνικά θέματα, δημόσιες αντιδικίες κτλ. Άρα ο λεχρίτης που τόλμησε να βρωμίσει το ό­ νομά μου είναι από αυτούς που λερώνουν το χέρι μου όταν με χαιρετούν. Τον συναντώ πιθανόν στα βιβλιοπωλεία αν και αμφιβάλλω, αν συχνάζει εκεί για τα βιβλία, γιατί τα χρησιμοποιεί μάλλον για να σκουπίζει τη διανοητική του δυσκοιλιότητα, αφού, ως εικάζω, από τις ενέργειές του πάσχει από α­ κράτεια κοπράνων πιθανότατα γιατί είναι ευρύπρωκτος. Δεν αμφιβάλλω καθόλου πως πρόκειται για έναν ατάλαντο γραφιά που πασχίζει με σάλια, επικύψεις και μπουσουλίσματα να πλασσάρει το ανύπαρκτο ονοματάκι του στην πνευματική αγορά. Μόνο όποιος δεν έχει όνομα ή το όνομά του θυμίζει βόθρο, μπορεί να δανείζεται ένα άλλο όνομα για να υπάρξει. Πώς να καταλάβει αυτός ο γυμνοσάλιαγκας ότι για να φτιάξει κανείς το όνομά του και να τον τιμά γι’ αυτό το σινάφι, η κοινωνία και η πολιτεία χρειάζεσαι αγώνες ορθίας στάσεως και εκ του συστάδην. Το ότι αυτός ο χολές, η στυμμένη λεμονόκουπα, δανείστηκε το όνομά μου χωρίς να κρύψει την ενέργειά του έγκειται στο γεγονός ότι παραθέτει διεύθυνση κατοικίας στην οποία δεν κατοικώ και δεν κατοίκησα ποτέ. Δεδομένου ότι η διεύθυνσή μου είναι γνωστή τοις πάσι και καταχωρείται και στον τηλεφωνικό κατάλογο, σημαίνει ότι, υπογράφοντας μ ε τ ’ όνομά μου και πλαστή διεύθυνση, δεν ή­ θελε να δημιουργήσει σύγχυση ή να εξαπατήσει αλλά απλώς να ειρωνευτεί. Έστελνε τάχα ένα σήμα στον Παπαλέξη, ποιος ξ έρει γιατί, που θαρρούσε ότι θα έπερνε υπόσταση από το όνομά μου. Εκείνο που με κάνει έξω φρενών είναι το γεγονός πως ο ανωνυμογράφος με το επώνυμό μου έ ­ γραψε χειρόγραφη την επιστολή (και είναι σε πολλούς γνωστό ότι δεν γνωρίζω γραφομηχανή) αλλά με ορθογραφικά λάθη, ο κοπρίτης!! Και επί της ουσίας. Είναι γνωστό ότι ο Χωμενίδης με θεωρεί ανάδοχό του, επειδή είχα την τύχη να διαβάσω πρώτος τα χειρόγραφά του και να τον συστήσω στην εκδοτική αγορά. Είναι γνωστό επίσης ότι θα παρουσίαζα το νέο βιβλίο του στη Θεσσαλονίκη. Πώς λοιπόν ο φαιδρός αφεδρών που έκλεψε τ ’ όνομά μου τόλμησε να με εμπλέξει σε σαλιαρί­ σματα περί εθνικισμού και δε συμμαζεύεται; Το να ζηλεύουν μερικοί τον Χωμενίδη γιατί τόσο νέος γράφει καλά βιβλία που διαβάζονται πολύ, το καταλαβαίνω. Δεν καταλαβαίνω το μένος εναντίον του Παπαλέξη και τον τρόπο που προσπάθη- · σαν να εμπλέξουν το όνομά μου σ’ αυτή την υπόθεση. Δεν αγνοώ πως έχω εχθρούς. Αντιθέτως το απολαμβάνω. Αλλά λυπάμαι όταν κρύβονται. Έχω γενναίους εχθρούς και τους εκτιμώ. Σιχαίνομαι τ α σκουλήκια, τους ατάλαντους, τους ελλιποβαρείς και τους βαρεμένους, τα χαμαντράκια που παριστάνουν τον Ταρζάν με ξένο όνομα. Ό λα τα είχε η λεγάμενη πνευματική μας πιά­ τσα μας έλειπε το σκυλολόι που περιφέρει το όνομά μας στα χαμαιτυπεία. Δε συχνάζω σε καλλιτεχνικά καφενεία, δεν ξενυχτώ σε μπαρ, δε θα με βρουν σε ξένα κρεβάτια, δεν ανήκω σε καμιά λογοτεχνική ή συντεχνιακή ομάδα ή παρέα. Έχω μόνο τις απόψεις μου και τις υπογράφω τριάντα πέντε χρόνια τώρα φαρδιά πλατιά με το ό­ νομά μου. Και αυτό το όνομα που το έφτιαξα με μόχθο και ξενύχτια πολλά είναι υπεύθυνο απέναντι στο πα­ ρόν και στο μέλλον για ό,τι σκέφτομαι. Δεν θα επιτρέψω σε κανέναν να το λερώσει. Όποιος το απο­ πειραθεί ξανά και πέσει στα χέρια μου θα το πληρώσει ακριβά.

Επώνυμο;

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΕΝΤΕΥΚΤΗΡΙΟΥ

Λύο νέα σημαντικά βιβλία πεζογραφίας

βολή εγγύς φιλίων τμημάτων i

τνχμ-ii» >

Γ ιώ ργου Α δαμίδη ΒΟΛΗ ΕΓΓΥΣ ΦΙΛΙΩΝ ΤΜΗΜΑΤΩΝ

Πόσο θέλει μιά Ιστορία γιά νά πάρει μπρος; Καί πόσο θέλει γιά νά πάρει τόν κακό δρόμο; ’Απλό είναι. Αρκεί μιά Ελένη νά έχει μεγάλα βυζιά, νά γυρίσει κάποιος Γρηγόρης άπό τά καράβια, νά ξεκρεμάσεις άπό τόν καλόγερο ένα ζευγάρι κιάλια, τή γυναίκα τοϋ Μιχάλη νά τή λένε Λέλα... Τόσο απλό είναι νά γίνει τό κακό. Για τί όλες αυτές οί ιστορίες δέν πρόκειται νά ’χουνε καλό τέλος. Δεκαέξι σύντομα άφηγήματα μέ κοινά στοι­ χεία —δπω ς είναι οί άνέφικτοι έρωτες καί ή μνήμη π ο ύ τού ς μηρυκάζει— κ α ί συμπλη­ ρω ματικό χαρακτήρα, σάν ψηφίδες ά πό τήν ένιαία εικόνα ζω ής τοϋ Ιδιου προσώπου. Περισσότερο κείμενα γιά τόν έρωτα καί λιγό­ τερο αφήγηση έρωτικών ιστοριών, χαρακτη­ ρ ίζοντα ι ά πό άφηγηματική λιτότητα, χαμη­ λούς τόνους καί μιά διακριτική έξομολογητικότητα.

Δ ημήτρη Η. Π αστουρμ ατζή Ο ΓΕΝΝΑΙΟΣ ΠΟΥ ΔΕΝ ΕΙΜ ΑΙ Έντεκα σύντομα διηγήματα πού ό άναγνώστης παρακολουθεί μέ κομμένη τήν ανάσα. Χώρος τής άφήγησης, ή φυλακή. Μιά κοινωνία “ενό­ χων”, ένας κόσμος πού φαντάζει ξένος κα"ι μα­ κρινός, ένώ είναι δίπλα μας. Τό ζοφερό περι­ βάλλον, μέ δλη τήν κτηνωδία καί τή βαναυσότη­ τά του, μέ τά “φαντάσματα” πού κυκλοφορούν έντός του —φιγούρες άνθρώπων πού άγωνίζοντα ι νά επιβιώσουν μέ δπλο τήν άντοχή τής ψυχής καί τή σωματική ρώμη—, άποδίδεται μέ ύφος λιτό, ελλειπτικό, χωρίς περιττή δραματικότητα. Μέ σπάνια άφηγηματική οίκονομία, δ συγγραφέας έκφράζει μιά κλειστή κοινωνία πού ζεϊ τή φρίκη, τήν άγω νία κα ί τά άνθρώ πινα πάθη στις δριακές τους στιγμές. Ό άφηγητής παραμένει στό ημίφως, απλό καί άναπόσπαστο στοιχείο τού κόσμου πού περι­ γράφει· άρνείται νά «παίξει μέ τόν πόνο του», δ πω ς άρνείται κα ί νά προσφύγει στήν κατα­ σκευή ενός ήρωϊκοΰ προσωπείου.

Κ εντρ ικ ή διάθεσ η : Εκδόσεις Εντευκτηρίου, Τ.Θ. 10.528,541 10 Θεσσαλονίκη, τηλ. & φάξ 279.607 Σπύρος Μαρίνης, Σόλωνος 116,106 81 ’Αθήνα, τηλ. 38.08.348, 38.19.724

A tfpoypcK pfi Πώς να διαβάζουμε Αγαπητό «Διαβάζω» Στο τεύχος σου του Ιανουάριου διάβασα το αφιέρωμα/έρευνα με θέμα «Πώς να διαβάζουμε» και σημείωσα τις ενδιαφέρουσες από­ ψεις που κατέθεσαν οι εκλεκτοί συνεργάτες σου. Με τούτο το γράμμα θέλω κι εγώ να καταθέσω τη μικρή μου συμβολή στη διερεύνηση ενός θέματος εξαιρετικής σημασίας, στο οποίο δεν έχει, πιστεύω, δοθεί η δέουσα προσοχή. Το αναγιγνώσκειν - για τη λο­ γοτεχνία πάντα ο λόγος - θεωρείται περίπου αυτονόητο, υπό την προϋπόθεση ότι κάποιος έχει μάθει γράμματα, όπως λέμε, έχει δη­ λαδή μάθει να εκφωνεί τα γραπτά σύμβολα του λόγου και είναι σε θέση να γνωρίζει το νόημα πολλών λέξεων. Το ότι υπάρχει και ένα τρίτο επίπεδο ανάγνωσης, όπου οι προϋποθέσεις αυτές ενδέχεται να αποδειχθούν ανεπαρκείς, ενδέχεται δηλαδή να έχουμε δυσχέ­ ρειες στην κατανόηση ενός κειμένου, μολονότι γνωρίζουμε τη ση­ μασία των λέξεων που το συγκροτούν, είναι νομίζω το ζητούμενο της έρευνας που αρχίσατε. Για να μη μακρηγορώ λοιπόν, θα έλεγα ότι η ανάγνωση λογοτεχνικών κειμένων προϋποθέτει, συν τοις άλλοις, και pta οικείωση του αναγνώστη με τους κώδικες των λογο­ τεχνικών ειδών. Να το πω απλά: δεν μπορούμε να διαβάσουμε ένα ποίημα όπως διαβάζουμε την εφημερίδα μας· ούτε ένα μυθιστόρη­ μα, γιατί και τα μυθιστορήματα, παραδοσιακά ή νεοτερικά, έχουν τους δικούς τους κώδικες με τους οποίους, στοιχειωδώς έστω, πρέπει να είμαστε εξοικειωμένοι. Η προϋπόθεση αυτή, η εξοικείω­ ση με τους κώδικες, δεν κατακτάται μόνο με ειδικές σπουδές. Συνήθως αρκεί η μακροχρόνια τριβή, η διαρκής άσκηση, με μια λέ­ ξη η καλλιέργεια. Ο συμπτωματικός αναγνώστης της λογοτεχνίας είναι ο χειρότερος αναγνώστης. Ας μιλήσουμε, ωστόσο, για τον καλό αναγνώστη της λογοτεχνίας. Θυμούμαι το θαυμάσιο βιβλίο του Αμερικανού συνθέτη Ααρών Κόπλαντ, «Μουσική και φαντασία», το πρώτο κεφάλαιο του οποίου φέρει τον ερεθιστικό τίτλο «Το ταλέντο του ακροατή». Μιλάμε πά­ ντα για το ταλέντο ενός συγγραφέα, ποιητή ή πεζογράφου, και πο­ τέ σχεδόν για το ταλέντο ενός αναγνώστη. Πιστεύω ακραδάντως ότι και η ανάγνωση της λογοτεχνίας απαιτεί ταλέντο, όπως και η δημιουργία της. Και πιστεύω, ακόμη, ότι το ταλέντο της ανάγνω-

σης, όπως και κάθε άλλο ταλέντο - η θεία δω ρεά, που λέμε - δεν είναι άπαξ δια παντός δοσμένο, πρέπει να καλλιεργείται συ­ στηματικά και, κυρίως, υπομονετικά. Και με το επίρρημα αυτό, φθάνω στο ση­ μείο που επιθυμώ να θίξω με την παρούσα επιστολή. Η υπομονή, πιστεύω, είναι από τις πλέον ουσιώδεις ιδιότητες του αναγνω­ στικού ταλέντου. Ανάγκη να τονιστεί τούτη η ιδιότητα σε μια εποχή γενικευμένης ανυπομονησίας - καταστροφικής για την ανάγνωση ενός μυθιστορήματος, για τη βαθύτερη κατανόησή του και την πληρέ­ στερη απόλαυσή του. Συμβαίνει να γνωρί­ ζω από πρώτο χέρι τις αντιδράσεις ορισμέ­ νων αναγνωστών, επαρκών κατά τα άλλα από πολλές πλευρές. Δεν έχουν διαβάσει ούτε τις πρώ τες πενήντα σελίδες ενός ογκώ δους μυθιστορήματος και συχνά σπεύδουν να το κατακρίνουν επειδή δεν έχουν καταλάβει αμέσως περί τίνος πρό­ κειται. Αν έχω ολοκληρώσει την ανάγνωση του υπό συζήτησιν βιβλίου, είμαι βέβαιος πω ς οι πρώιμες απορίες τους θα βρουν σταδιακά τη λύση τους καθώς θα εξελίσ­ σεται η πλοκή, καθώς οι κόμποι που δένει κάπου ο σ υγγραφέας θα λύνονται, στην ώρα τους, ο ένας μετά τον άλλον. Αλλά δεν είμαι καθόλου βέβαιος ότι οι πρόωρα απογοητευμένοι συνομιλητές μου θα βρουν την αναγκαία υπομονή να συνεχίσουν την ανάγνωση του βιβλίου. Απ’ όσο μπορώ να μαντεύσω, ουκ έστιν αριθμός μισοδιαβασμένων μυθιστορημάτων. (Είναι φανερό, ελπίζω, πως το υποθετικό μου μυθιστόρη­ μα δεν είναι ένα πληκτικό κατασκεύασμα, που νόμιμα το βαριέται κανείς και το παρα­ τάει, αλλά ένα αξιανάγνωστο βιβλίο· αλ­ λιώς δεν έχει νόημα η πρότασή μου.) Υπομονή, λοιπόν, μέχρι την τελευταία σελί­ δα του βιβλίου. Καμιά φορά, λέει ένας με­ γάλος θεωρητικός της λογοτεχνίας, η τε­ λευταία σελίδα μπορεί να φωτίσει αναδρομικά όλο το μυθιστόρημα. Η υπομονή, εξάλλου, είναι η αναγκαία ψυχολογική προϋπόθεση της προσεκτικής

ανάγνωσης που στέκεται και στις πιο μι­ κρές λεπτομέρειες, και στις πιο λεπτές δια­ τυπώσεις - και χωρίς την οποία η ανάγνω­ ση γίνεται ένα άγονο «τρέξιμο» να μάθουμε στα πεταχτά ποιο είναι το story και ποια η έκβασή του. Παιδιάστικα πράματα, στην κυριολεξία! Γιατί, όπως ξέρουμε, τα παιδιά «πηδούν» σελίδες που παρεκκλίνουν απ’ την κύρια δράση από ανυπομονησία να δουν τι συνέβη στον αγαπημένο τους ήρωα! Διαβάζοντας πρόσφατα τις «Προδομένες διαθήκες», το θαυμάσιο αφηγηματικό δο­ κίμιο του Μίλαν Κούντερα για το μυθιστό­ ρημα και τη μουσική, στη λαμπρή μετά­ φραση του Γιάννη Χάρη, σταμάτησα στην ακόλουθη παράγραφο (που αναφέρεται στο Πόλεμος και Ειρήνη του Τολστόι): «Η συνηθισμένη ανάγνωση της σκηνής αυτής: “Ο Αντρέι, πληγωμένος, βλέπει τον αντίζη­ λό του με ακρωτηριασμένο πόδι 1 αυτό το θέαμα τον πλημμυρίζει με απέραντο οίκτο για κείνον και γενικά για τον άνθρωπο”. Ο Τολστόι όμως ήξερε ότι οι ξαφνικές αυτές αποκαλύψεις δεν οφείλονται σε τόσο πρό­ δηλες και φανερές αιτίες. Τα πάντα, η νέα μεταμόρφωση του Αντρέι, η νέα οπτική του στα πράγματα, προκαλούνται από μια πε­ ρίεργη, φευγαλέα εικόνα (την ανάμνηση των πρώτων παιδικών του χρόνων, τότε που τον ξέντυναν όπως τώρα ο νοσοκό­ μος). Λίγα δευτερόλεπτα αργότερα, αυτή τη θαυμαστή λεπτομέρεια την έχει σίγουρα ξεχάσει ο Αντρέι, όπως την έχουν πιθανόν ξεχάσει και οι περισσότεροι αναγνώστες, που διαβάζουν τα μυθιστορήματα όσο απρόσεκτα και κακά “διαβάζουν” και την ίδια τη ζωή τους». Το απόσπασμα που παραθέτω ελπίζω να εξηγεί την εμμονή μου στην ανάγκη της υπομονετικής και προσεκτικής ανάγνωσης, είτε πρόκειται για μυθιστόρημα είτε για τη ζωής μας. Ούτε το ένα ούτε η άλλη επιτρέ­ πουν να τα διατρέχει κανείς «διαγωνίως»! Ευχαριστώ για την φιλοξενία Σπάρος Τσακνιάς

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ Ι Α ΚΟΛΛΑΡΟΥ ΚΑΙ ΣΙΑΣ Α.Ε. ΠΡΟΣΕΧΕΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΔΟΚΙΜΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΓΓΕΛΟΣ Σ. ΒΛΑΧΟΣ Ή διαλείπουσα ζωή τού Δημήτρη Σπέρη Μυθιστόρημα

ΧΡΗΣΤΟΣ ΒΑΚΑΛΟΠΟΥΛΟΣ Οί πτυχιοΰχοι Μυθιστόρημα

ΓΙΩΡΓΟΣ ΘΕΟΤΟΚΑΣ Πολιτικά κείμενα, 1925 - 1966 Έ π ιμ . Μ.Τσαπόγας, Λ.Ά λιβιζάτου, Ν .’Αλιβιζάτος

ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝ9Γ Έπανέκδοση όλων των Φυλλαδίων Μέ εισαγωγικό δοκίμιο τής ’Αντιγόνης Βλαβιανοϋ

ΒΑΣΟΣ ΚΑΠΑΝΤΑΗΣ Τό υπόλοιπον της διαδρομής Ποιήματα καί σημειώσεις

ΦΩΤΕΙΝΗ ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΥ Ή εκλεκτή του φεγγαριού Μυθιστόρημα

ΜΙΛΤΟΣ ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ Πόρτ Μπού Μυθιστόρημα

ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΔΟΚΙΜΙΟ-ΚΡΙΤΙΚΗ ΦΙΛΙΠ ΑΡΙΕΣ Ύ) άνθρωπος ενώπιον τού θανάτου Μετ. Θεοδόσης Νικολαίδης

ΦΡΑΝΤΣ ΒΕΡΦΕΛ Οί σαράντα μέρες τού Μουζά Ν τάγκ Τρίτος τόμος .Μ ετ. Α.Παρθένης

ΤΟΜΑΣ Μ ΠΕΡΝΧΑΡΤ Μπετόν

Ν Τ Ο Ν ΝΤΕΛΙΛΛΟ ’Ονόματα Μετ. Νινίλα Παπαγιάννη

ΒΙΝΤΟΣΑΒ ΣΤΕΒΑΝΟΒΙΤΣ Ό Χρηστός καί τά σκυλιά Τρίτο μέρος. Μετ. Γκάγκα Ρόσιτς ΜΙΣΕΛ ΤΟΥΡΝΙΕ Ή χρυσή σταγόνα Μετ. Λήδα Παλλαντίου

ΙΣΤΟΡΙΑ ΠΟΛΥΧΡΟΝΗΣ ΕΝ ΕΠ ΕΚ ΙΔ Η Σ Οί διωγμοί των Εδραίων στήν Ελλάδα Νέα έπηυξημένη έκδοση

ΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΙΤΣΙΚΗ Σ ’Ιστορία τής ’Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, Νέα έπηυξημένη έκδοση

Ι.Π. ΠΙΚΡΟΣ Τουρκικός επεκτατισμός

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ ΡΟΖΙΝ ΛΕΦΟΡ - ΡΟΜ ΠΕΡ ΛΕΦΟΡ Ή γέννηση τού Άλλου Έ π ιμ . μετάφρασης Μαρία Ρουμελιώτου-Καλεώδη

ΠΑΙΔΙΚΑ Σ τέλλα Βλαχοπούλου

Τό Συνέδριο των Ζώων - SO S κινδυνεύουμε Δεύτερος τόμος. Είκονογρ. Μελίνα Δεσφινιώτου

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ ΚΟΡΙΝΝΑ ΣΠΑΝΙΔΟΥ V ’Ωνάσης, όπως τόν έ'ζησα

Μετ. Αλέξανδρος ’Ίσαρης

ΑΘΗΝΑ Σόλωνος 60 Τπλ. (1)3 633780 Fax (1 )3606759 ΘΕΣ/ΝΙΚΗ Πλάτωνος 17 Τπλ. (31)229836 Fax (31) 229873 ΛΕΥΚΩΣΙΑ Κ. Παλαιολόγου 14 Τηλ. (3572)467558 Fax (3572)467440

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΛΕΘΡΟΝ ΞΕΝΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΚΙΝΕΖΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ D. Η. LAWRENCE

Η αλεπού PIERRE LOUYS

Η γυναίκα και το νευρόσπαστο ΙΒΑΝ ΤΟΥΡΓΚΕΝΙΕΦ

Ρούντιν DYLAN THOMAS

Προοπτική της θάλασσας ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΦΙΛΑΝΔΕΖΙΚΗ ΠΟΙΗΣΗ ΟΡΧΑΝ ΒΕΛΗ ΚΑΝΙΚ

WILLIAM S. BURROUGHS

Αδερφή NORMAN MAILER

Το πάρκο των ελαφιώ ν Έ να αμερικάνικο όνειρο JACK LONDON

Γραφείο δολοφονιώ ν ΕΠΕ GUSTAVE FLAUBERT

Τρεις ισ τορίες ERNEST HEMINGWAY

Οι πράσινοι λόφοι της Αφρικής Ά ντρ ες χωρίς γυναίκες

Εικοσιτρία ποιήματα HENRY JAMES ΜΙΧΑΗΛ ΜΠΟΥΛΓΚΑΚΟΦ

Διαβολιάδα

Οι Ευρωπαίοι Ντέιζυ Μίλλερ

STANISLAW LEM

Τα χαρτιά του Ασπερν

Το απόλυτο κενό

MIGUEL ANGEL ASTURIAS

*

Ο κύριος Π ρόεδρος

JACK KEROUAC

Μ οναχικός ταξιδιώ της Στο δρόμο Οι υποχθόνιοι Σατόρι στο Παρίσι Η ματαιοδοξία του Ν τουλουόζ RICHARD BRAUTIGAN

Το ψάρεμα τη ς πέστροφας στην Αμερική

Ε. Μ. FORSTER

Ταξίδι στην Ινδία GEORGE SIMENON

Ο άνθρωπος που έβλεπε τα τρένα να περνούν

υπερηφάνεια και το θάρρος μερικών φυτών, ηου μες στην ατάψυχρη μέρα του

%

* ^

Ι φωτογρΐ δεί non δικε*

wki. Οχι για τίποτε τα να επέμβουν στα του χρόνου, που την του δεν την έχουμε ς φυλάγει αυτός τις * και μάλιστα πάνω τερη στϋνμή, για να

ίεσάλ/βφμ^ού είσαι; γκιπικά σου μαλλιά κι εκείνη την σαπφείρινη πέτρα στην μέση τον χιτώνα σου. Να εκλείψουν οι πατέρες όλων των εξουσιών και να επιστρέφει μέσα μας η ζωή, όπως το μωρό της Μαρίας.

Ελντης “Ο Κήπος με τιςΟόνοαεαζ αυταπάτες ”

53

Έ ρ η Σ ταυροπουλου

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ ΟΔΥΣΣΕΑ ΕΛΥΤΗ (1911-1995)

«Η ιστορία αυτή αρχίζει από την ημέρα π ου κοίταξα τη μοίρα μου καταπρόσωπο και την αποδέχθηκα. Θέλω να πω, π ου χώρισα οριστικά τις ευθύνες μου από τις οι­ κογενειακές παραδόσεις, τα πανεπιστημιακά εύσημα και τις φιλοδοξίες για κοινω­ νική σταδιοδρομία· που παράτησα τις εκλογικεύσεις μου και είπα: χίλιες φορές κα­ λύτερα να δοκιμαστείς σε κάτι και ν ’ αποτύχεις παρά να μ είνεις εδώθε από τον κ ίν­ δυνο και να βολευτείς μες στην αφάνεια. Είναι όμως τόσο λ ίγ ο δική μου, όσο λίγ ο είναι η ίδια η ψυχή μας απέναντι στις άγνωστες δυνάμεις που την κατευθύνουν.» «Το χρονικό μιας δεκαετίας» 1911

2 Νοεμβρίου: ο ποιητής γεννιέται στο Ηράκλειο της Κρήτης, έκτο και τε­ λευταίο παιδί του Π αναγιώτη Θ. Αλεπουδέλη και της Μαρίας Ε. Βρανά. Οι γονείς του κατάγονταν από τη Μυτιλήνη· η μητέρα του από τον Παπάδο, ο πατέρας του από το χωριό Καλαμιάρης· είχε εγκατασταθεί στο Ηρά­ κλειο το 1895, όπου είχε ιδρύσει μαζί με τον αδελφό του Θρασύβουλο ερ­ γοστάσιο σαπωνοποιίας και πυρηνελαιουργίας. Τα άλλα αδέλφια του Οδυσσέα ήταν η Μυρσίνη (1898-1918), ο Θεόδωρος (1900), ο Βύρων (1903), ο Κωνσταντίνος (1905- 1960) και ο Ευάγγελος (1909). Το σπίτι τους βρι­ σκόταν στη συνοικία Εφτά Μπαλτάδες, γω νία Αριάδνης και Πασιφάης.

1914 Η οικογένεια μετακομίζει στην Αθήνα (οδός Σόλωνος 98-1930), καθώς η πατρική επιχείρηση μεταφέρεται στον Πειραιά.

1915 Μετά την παραίτησή του, ο Ελευθέριος Βενιζέλος φιλοξενείται από τους Αλεπουδέληδες στη Μυτιλήνη, στο κτήμα τους του Ακλειδιού (στο ίδιο κτήμα θα μείνει το 1917 και το 1928). Το καλοκαίρι η οικογένεια παραθε­ ρίζει στη Μυτιλήνη.

1916 Καλοκαίρι: οικογενειακό ταξίδι στην Κρήτη.

1917-24 Φοιτά στο ιδιωτικό σχολείο Δ.Ν. Μακρή (οδός Ιπποκράτους)· ανάμεσα στους δασκάλους του ο Ι.Θ. Κακριδής, ο Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος και ο Γιάννης Αποστολάκης.

1918 Αρχίζει να εργάζεται ως εσωτερική γκουβερνάντα στο σπίτι τους η γερμανίδα Anna Keller (-1926). Η παρουσία της θα έχει επίδραση στο χαρα­ κτήρα του Οδυσσέα. Πεθαίνει η αδελφή του Μυρσίνη.

1919 Η οικογένεια Αλεπουδέλη αρχίζει να παραθερίζει τα καλοκαίρια στις Σπέτσες.

1920 Καλοκαίρι: Σπέτσες, οικία Καστριώτη (παλαιά Μ πουμπουλίνας). Με την πτώση του Βενιζέλου η οικογένεια Αλεπουδέλη, γνω στή για τα βενιζελικά της φρονήματα, υφίσταται διώξεις και ο πατέρας του ποιητή συλλαμβάνεται.

1921 Καλοκαίρι: Σπέτσες, οικία Πετροπούλου (σημερινό Δημαρχείο).

1922 Στους μαθητικούς αγώνες δρόμου πρωταθλητής στα 100 μέτρα· θα παρα­

1923

1924

1925 1926

1927

1928 1929

1930

1933

1934 1935

μείνει πρώτος ώς το 1927. Καλοκαίρι: Σπέτσες, οικία Καρακαλλά, στην Κουνουπίτσα. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή η οικογένειά του βοη­ θά στην περίθαλψη των προσφύγων. Καλοκαίρι: με την οικογένειά του στην Ευρώπη· Βενετία, Λωζάννη (όπου συναντά τον Ε. Βενιζέλο), Φρανκφούρτη, Bad-Neuheim, Μόναχο, Βελι­ γράδι. Καλοκαίρι: Σπέτσες, οικία Καρακαλλά. Φθινόπωρο: εγγράφεται στο Γ ' Γυμνάσιο Αρμένων Αθηνών (γωνία Λυκαβηττού και Σόλωνος), όπου θα έχει καθηγητές τον I. Σαρρή και τον I. Αργυρόπουλο και γυμνασιάρχη τον Εμμ. Παντελάκη. Συνεργάζεται με ψευδώνυμο στο περ. Η Διάπλασις των Παίδων. Καλοκαίρι: Σπέτσες, οικία Χαραμή. 15 Ιουλίου: Πεθαίνει ο πατέρας του. Μένουν γ ια λίγο στο Παλιό Φάληρο. Εκδρομές στην Αττική. Καλοκαίρι: Τήνος, Σαντορίνη, Μύκονος. Εκδη­ λώνει σοβαρό ενδιαφέρον για τη λογοτεχνία με συστηματική μελέτη· οι πρώτες του ποιητικές δοκιμές φανερώνουν ποικίλες επιρροές. Άνοιξη: υπερκόπωση και αδενοπάθεια· εγκαταλείπει τον αθλητισμό και αφοσιώνεται στο διάβασμα ελληνικώ ν και γαλλικώ ν λογοτεχνικώ ν βι­ βλίων και περιοδικώ ν ανακαλύπτει την ποίηση του Καβάφη και του Καρυωτάκη. Καλοκαίρι: Τήνος. Απολυτήριο γυμνασίου με 7 και 3/11. Επιθυμία της οικογένειάς του να σπουδάσει χημικός. Καλοκαίρι: Μυτιλήνη. Ανακαλύπτει τον υπερρεαλισμό. Διαβάζει Ελυάρ και Λόρκα. Στέλνει ποιήματά του σε περιοδικά με διάφορα ψευδώνυμα. Καλοκαίρι: Σύρος και Τήνος. Μ ετακομίζουν στην πλατεία Αμερικής, στην οδό Μοσχονησίων 146 (1940). Έ χοντας αποκλείσει τη Χημεία, εγγράφεται στη Νομική Σχολή Αθηνών και για μερικά χρόνια προσπαθεί να αφοσιωθεί αποκλειστικά στην επιστήμη του. Από τους νέους πανεπιστημιακούς καθηγητές Κ.Δ. Τσάτσο, Παν. Κανελλόπουλο, I. Θεοδωρακόπουλο και I. Συκουτρή ιδρύεται η «Ιδεοκρατική Φιλο­ σοφική Ομάδα», που θα παίξει σημαντικό ρόλο στην πανεπιστημιακή ζωή. Ο Οδυσσέας παίρνει μέρος στα «Συμπόσια του Σαββάτου», όπου γνωρίζει τον ποιητή Γιώργο Σαραντάρη, μόλις φερμένο από την Ιταλία. Συνδέονται με θερμή φιλία. Ταξιδεύει στην Πελοπόννησο και το καλοκαίρι στη Μυτιλήνη. Γράφει τα «Πρώτα ποιήματα». Καταστρέφει προηγούμενα έργα του. Γνωρίζει τον Ανδρέα Εμπειρικό, μελετά μαζί του υπερρεαλισμό και δοκι­ μάζει να γράψει ποιήματα αυτόματης γραφής. Το Πάσχα ταξιδεύουν στη Μ υτιλήνη και συγκεντρώνουν πληροφορίες για το ζωγράφο Θεόφιλο, η εικαστική πρόταση του οποίου και ο τρόπος ζωής του εντυπωσιάζουν τον Ελύτη. Αύγουστος: μέσω του Σαραντάρη γνωρίζεται με τον κύκλο του καινούριου περιοδικού Νέα Γράμματα (Γ. Κατσίμπαλης, Α. Καραντώνης, Γ. Σεφέρης, Γ. Θεοτοκάς). Με πολλή δυσκολία τον πείθουν να δημοσιεύσει έργα του. Νοέμβριος: πρώτη δημοσίευση ποιημάτων του στα Νέα Γράμμα­ τα με το οριστικό του ψευδώνυμο Οδυσσέας Ελύτης. Η συνεργασία του με το περιοδικό θα συνεχιστεί συστηματικά τα επόμενα χρόνια- τα δημοσιεύματά του σ’ αυτό κυκλοφορούν επίσης σε ανάτυπα εκτός εμπορίου.

Οδνσσέας Ελιίτης

1936

1937

1938

1939

1940

1941

1942

1943

1944

1945

Αρχίζει η φιλία χου με τον Νίκο Γκάτσο. Δημοσιεύει ποιήματα του και με­ ταφράσεις του Ελυάρ στα Νέα Γράμματα. Στο τέλος της χρονιάς κατατάσ­ σεται στο στρατό. Ιανουάριος-Σεπτέμβριος: στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών της Κέρκυ­ ρας. Αλληλογραφία με Γ. Σεφέρη. Γνωρίζεται με τον Θεόδωρο Στεφανίδη, φίλο και συνεργάτη του Κατσίμπαλη, και με τον Ά γγλο συγγραφέα Λώρενς Ντάρελ. Στα Νέα Γράμματα δημοσιεύονται οι «Κλεψύδρες τού άγνώστου» και οι «Σποράδες». Μάρτιος: απολύεται από το στρατό. Γράφει τα ποιήματα «Ή Μαρίνα χών βράχων» και «'Η λικία τής γλαυκής θύμησης». Αύγουστος: ταξιδεύει σε Πάρο και Νάξο με τον ποιητή Δ.Ι. Αντωνίου. Συμπληρώνει τις σειρές «Αίθριες» και «Ή συναυλία τώ ν υακίνθων». Μεταφράζει Pierre Jean Jouve. Ιανουάριος: εγκαταλείπει οριστικά τη Νομική. Γνωρίζεται με τον Χένρι Μίλερ. Γράφει τη «Θητεία τοΰ καλοκαιριού» και μεταφράζει Lautream ont Στο τέλος του χρόνου τυπώνονται οι Προσανατολισμοί, σ υγκεντρω τική έκδοση των δημοσιευμένων ποιημάτων του. Πρώτη μετάφραση ποιημάτων του σε ξένη γλώσσα (γαλλικά από τον Samuel Baud Bovy στο ελβετικό περιοδικό Formes et Couleurs). Συνεργάζε­ ται με το περιοδικό Νεοελληνικά Γράμματα. Η οικογένεια μετακομίζει στην οδό Ιθάκης 31. Με την κήρυξη του πολέμου κατατάσσεται ως ανθυπολοχαγός στο 24ο Σύνταγμα Πεζικού και φτάνει στη ζώνη πυρός στα βορειοηπειρωτικά βουνά. Φεβρουάριος: βαριά άρρωστος από κοιλιακό τύφο στο Νοσοκομείο Ιωαννίνων. Με την είσοδο τω ν Γερμανών κατορθώνει να φτάσει στην Αθήνα, όπου ολοκληρώνει την ανάρρωσή του. Ιούνιος-Ιούλιος: αρχίζει να γράφει το 'Ήλιος ό πρώτος, σύνθεση που ολοκληρώνει την επόμενη χρονιά. Οκτώβριος- Δεκέμβριος: πρώτη γραφή χου δοκιμίου «Η αληθινή φυσιο­ γνω μία και η λυρική τόλμη του Ανδρέα Κάλβου» (-1942). Ιούλιος: πρώτο σχεδίασμα του έργου ΤΑσμα ηρωικό καί πένθιμο για τον χαμένο άνθυπολοχαγό τής ’Αλβανίας. Στη διάρκεια της Κατοχής γόνιμες συζητήσεις σε σπίτια φ ίλω ν Δευτέρα στου Κατσίμπαλη, Π έμπτη στου Εμπειρικού και Παρασκευή στου Καραγάτση. Την άνοιξη γράφει ι*> δοκίμιο «Τ.Τ.Τ. 1935». Ιδρυτικό μέλος του «Κύκλου Παλαμά». Ιούνιος: ο γλ ύπ της Μέμος Μακρής αρχίζει να φιλοτεχνεί την προτομή του. Νοέμβριος: το περιοδικό Κ αλλιτεχνικά Νέα του αναθέτει έρευνα «Γύρω άπό τά σύγχρονα ποιητικά καί καλλιτεχνικά προβλήματα»η απάντησή του προκαλεί ποικίλα σχόλια. Χριστούγεννα: Κυκλοφορεί το Ή λιος ό πρώτος, μαζί με τις Παραλλαγές πάνω σε μιαν άχτίδα. Ιανουάριος: στο πρώτο τεύχος των Νέων Γραμμάτων, που επανεκδίδο­ νται και με τη βοήθειά του, δημοσιεύει το «Τ.Τ.Τ. 1935», χρησιμοποιώντας για πρώτη φορά τον επίτιχλο ’Ανοιχτά Χαρτιά. Μάρτιος: Στο ίδιο περιοδι­ κό δημοσιεύει, επίσης, το «Νόημα καί άλληλουχία στή νέα μας ποίηση». Μάιος: καλείται από τη γερμανική λογοκρισία σε ανάκριση. Γράφει το πρώτο σχέδιο της Άλβανιάδας. Άνοιξη: κυκλοφορεί επιλογή ποιημάτων του στα γαλλικά σε μετάφραση Robert Levesque. 15 Ιουλίου: αρχίζει να συνεργάζεται με την εφημερίδα Ελευθερία. 1 Αυγούστου: με σύσταση του Γ. Σεφέρη αναλαμβάνει τη διεύ­

Οόνσοεαζ ΕΙντη;

1946

1947

1948

1949

1950

1951

1952

1953 1954 1955

1956

θυνση Προγράμματος στο νεοσύστατο τότε «Εθνικό Ίδρυμα Ραδιοφω­ νίας» (Ε.Ι.Ρ.), απ’ όπου παραιτείται στις 26 Ιουνίου 1946. Συνεργάζεται, επίσης, με το περ. Α γγλοελλη νική Επιθεώρηση και το περ. Τετράδιο, όπου το φθινόπωρο δημοσιεύεται το ΤΑσμα... σε πρώτη μορφή. Α ναγγέλλεται η έκδοση της Βαρβαρίας (δεν εκδόθηκε ποτέ). Συναντά στην Αθήνα τον Πωλ Ελυάρ. 20 Οκτωβρίου: αναλαμβάνει στήλη τεχνοκριτικής στην εφ. Καθημερινή (-Φεβρουάριο 1948). Χριστούγεννα: δημοσιεύεται στη Νέα Εστία το δοκίμιό του για τον Κάλβο. Στο Μικρό Τετράδιο δημοσιεύεται Ή καλωσύνη στις λυκοποριές. Γράφει δύο δοκίμια για τον Θεόφιλο. Μεταφράζει Φ.Γκ. Λόρκα. Καλοκαίρι: Μύκονος-Δήλος. Σεπτέμβριος-Οκτώβριος: ταξίδι στα απελευθερωμένα Δω­ δεκάνησα. Προσπαθεί μάταια να πάρει διαβατήριο. Ιανουάριος: καταστρέφει χειρόγραφά του. 7 Φεβρουάριου: κατορθώνει να φ ύγει για το εξωτερικό με διπλωματικό διαβατήριο. Γενεύη, Saint Moritz, Λωζάννη. 23 Μαρτίου: φτάνει στο Παρίσι, όπου θα παραμείνει αναγκαστι­ κά ώς το 1950, έχοντας πρόβλημα με το διαβατήριό του. Συναντά έναν κ ύ ­ κλο Ελλήνων διανοουμένων και καλλιτεχνώ ν (Κ. Αξελό, Μ. Λυμπεράκη, Α. Καμπά, Κ. Παπαϊωάννου, Δημ. Γαλάνη, Clir. Zervos), αλλά έχει την ευ­ καιρία να έλθει σε επαφή με πολλούς άλλους ανθρώπους των γραμμάτω ν και τω ν τεχνώ ν (Ρ. Reverdy, A. Breton, Ρ. Eluard, D. Gascoyne, Tr. Tzara, P.J. Jouve, R. Char, P. Emmanuel, Joan Miro, G. Ungaretti. T.S. Eliot). 17 Auγούστου: πρώτη επίσκεψη στη Villa Natacharou E. Teriade. Ιδρυτικό μέλος της «Association International des Critiques d ’ Art». Γνωρί­ ζεται με τους Leger, Matisse, Chagall, Giacometti, Picasso. Καλοκαίρι: Προ­ βηγκία και Πυρηναία.

11 Ιανουάριου: ο Αλέξης Σολομός στην Αθήνα ανεβάζει σε θεατρική μορ­ φή το ΤΑσμα ηρωικό καί πένθιμο για τον χαμένο άνθυπολοχαγό τής ’Αλβανίας. Στο Παρίσι γνωρίζεται με τους J.P. Sartre, A. Camus, Η.

Michaux, Ph. Soupault Καλοκαίρι: στην Ισπανία και στη γα λλικ ή Menton. Νοέμβριος: πρώτο σχέδιο του Ά ξ ιο ν Έστΐ (η επεξεργασία του θα ολοκλη­ ρωθεί στο τέλος της δεκαετίας του ’50). Τέλη Νοεμβρίου στο Λονδίνο (-Μάιο 1951). Λονδίνο, Οξφόρδη, Καίμπριτζ. Τέσσερις ομιλίες στο B.B.C. Κατόπιν Ιτα­ λία, όπου έρχεται σε επαφή με τους Φ.Μ. Ποντάνι και Τζ. Ντε Κίρικο. Τέ­ λος Αυγούστου επιστρέφει στην Αθήνα. Στο αφιέρωμα στον Πικάσο του περ. Verve δημοσιεύεται το δοκίμιό του «Equivalences chez Picasso». Ιανουάριος: γνω ριμία με τον S. Baud Bovy. 23 Ιανουάριου: μέλος της «Ομάδας τω ν Δώδεκα» (παραιτείται το 1953). Ιούλιος: ποιήματά του στα ιταλικά σε μετάφραση Mario Vitti. Καλοκαίρι: Άνδρος. Δεύτερο σχέδιο της Άλβανιάδας. Απρίλιος: διορίζεται διευθυντής προγράμματος στο Ε.Ι.Ρ. Μέλος της Societe Europeenne de Culture και του Δ.Σ. του Θεάτρου Τέχνης. Απρίλιος: παραιτείται από το Ε.Ι.Ρ. Καλοκαίρι: Πάρος και Σύρος. Έξη καί μία τύψεις για τον ουρανό (πρώτη γραφή). Μάιος: επανέρχεται στην «Ομάδα τω ν Δώδεκα» (-Μάρτιο 1959). Καλοκαίρι: Άνδρος. Δεκέμ­ βριος: εκλέγεται πρόεδρος του Δ.Σ. του «Ελληνικού Χοροδράματος». Ιανουάριος: στο Εθνικό Θέατρο παίζεται η «Νεράιδα» του J. Giraudoux σε

O kook; Ελντηζ

1957

1958

1960

1961

1962

1964

1965

1966

1967

δική του μετάφραση. Μάρτιος: γνω ρίζεται με τον Ρόδη Ρούφο. Οκτώ­ βριος: συναντά τον Salvatore Quasimodo. Ιανουάριος: στο Θέατρο Τ έχνης παίζεται «Ο Κύκλος με την Κιμωλία» του Μπ. Μ πρεχτ σε μετάφραση Ελύτη. Είναι η πρώ τη παράσταση έργου του Μ πρεχτ στην Ελλάδα. Άνοιξη: Ή πειρος, Ζαγοροχώρια. Ιούνιος: μετακομί­ ζει Πελλήνης 1. Ποιήματά του δημοσιεύονται μεταφρασμένα σε γερ μ ανι­ κά και αγγλικ ά περιοδικά. Γνωριμία με τον Jean Jen e t Απρίλιος: στην Επιθεώρηση Τέχνης δημοσι­ εύονται αποσπάσματα από Τό ’Αξιόν Έστί. Ιούλιος: στη Διαγώ νιο της Θεσσαλονίκης δημοσιεύονται ποιήματα από τις 'Έξη καί μία τύψεις για τον ουρανό. Οκτώβριος: η Υπηρεσία Ασφαλείας του υ πουργείου Εσωτερι­ κώ ν ματαιώνει το ταξίδι τω ν Ελύτη, Ρίτσου και Μ υριβήλη στην Π ράγα με πρόσκληση της Εταιρείας Τσεχοσλοβάκων Συγγραφέω ν. 28 Οκτωβρίου: Μ εταδίδεται από το Ε.Ι.Ρ. το Άσμα ηρωικό... σε θεατρική μορφή. Μάρτιος: κυκλοφορούν Τό *Αξιόν Έστί (ημερομηνία έκδοσης Δεκέμβριος 1959) και οι Έξη καί μία τύψεις για τόν ουρανό. Έ ρ γα του μεταφράζονται στα γερμανικά και τα αγγλικά. 15 Ιουνίου: πεθαίνει ο αδελφός του Κ ω ν­ σταντίνος. 19 Σεπτεμβρίου: πεθαίνει η μητέρα του. 22 Νοεμβρίου: του απονέμεται το A ' Κρατικό Βραβείο Ποίησης.

17 Μαρτίου: μέλος της Communita Europea degli Scrittori. 27 Μ αρτίου- 12 Ιουνίου: ταξιδεύει στις ΗΠΑ με πρόσκληση του State Department (Νέα Υόρκη, Ουάσιγκτον, Νέα Ορλεάνη, Σάντα Φε, Λος Άντζελες, Σαν Φραντσίσκο, Σικάγο, Μπάφαλο, Βοστώνη). Γράφει τις Μικρές Κυκλάδες. Φθινόπω­ ρο: συνεργάζεται με τον Μ ίκη Θεοδωράκη για τη μελοποίηση του Ά ξ ιο ν Έστί. Οκτώβριος: γνωρίζεται με τον Yves Bonnefoi και τον Allen Gingsberg. Εγκατάσταση στο διαμέρισμα της οδού Σκουφά 23, όπου μένει ώς τώρα. Μάιος: στη Ρώμη για το Incontro Romano della Cultura. Καλοκαίρι: Κέρ­ κυρα και Μ υτιλήνη. Οκτώβριος: δημοσιεύεται στην Πανσπουδαστική το πρώτο μέρος της Άλβανιάδας. Δεκέμβριος: ταξίδι στη Σοβιετική Έ νω ση με τον Α. Εμπειρικό και τον Γ. Θεοτοκά (Οδησσός, Μόσχα, Λ ένινγκραντ). Γνωρίζεται με τον Ε υγένιο Γεφτουσένκο. Απρίλιος: μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου. Μάιος: ηχογραφεί, σε δι­ κή του απαγγελία, τις Έξη καί μία τύψεις γιά τόν ουρανό και τα Ε πτά νυκτερινά τετράστιχα. Ιούλιος: κυκλοφορούν σε δίσκο οι Μικρές Κ υ κ λά ­ δες σε μουσική Θεοδωράκη. Οκτώβριος: πρώ τη εκτέλεση του ορατόριου Τό Ά ξ ιο ν Έστί (ύστερα από άρνηση του υπουργείου Προεδρίας να εκτελεστεί στο Ηρώδειο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών). Παράλληλα κ υ ­ κλοφορεί σε δίσκο. Απρίλιος: δημοσιεύονται στο περιοδικό Εποχές ποιήματα από Τά Ε τερο­ θαλή. 29 Απριλίου: ταξίδι στη Βουλγαρία με τον Γ. Θεοτοκά με πρόσκληση της «Ένωσης Βουλγάρων Συγγραφέων». 20 Μαΐου: παρασημοφορείται με τον Ταξιάρχη του Βασιλικού Τάγματος του Φοίνικος. Επεξεργάζεται συ­ στηματικά τα ’Ανοιχτά Χαρτιά. Ποιήματά του μεταφράζονται αγγλικ ά και γερμανικά. Άνοιξη: ταξιδεύει στη Γαλλία. Καλοκαίρι: Κέρκυρα. Κυκλοφορεί σε δίσκο το Ά σμα ηρωι­ κό... σε μουσική Νότη Μαυρουδή. Φεβρουάριος: Α ίγυπτος (Αλεξάνδρεια, Κάιρο, Λούξορ, Ασσουάν). Μετά

Okaoiw; Ελίίτηζ

1968

1969

1970

1971

1972

1973

1974

1975

1976

1977

1978

το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, όπως και πολλοί άλλοι διανοούμενοι, απέχει από τη δημοσιότητα. Ασχολείται με μεταφράσεις και ζωγραφίζει. Φεβρουάριος: στο Θέατρο Τέχνης «Οι δούλες» του Jean Genet σε δική του μετάφραση. Ποιήματά του μεταφρασμένα στα ιταλικά εκδίδονται στο Πα­ λέρμο.

3 Μαΐου: ταξιδεύει στο Παρίσι. Γράφει ποιήματα που θα ενταχθούν στη συλλογή Τό Φωτόδεντρο. Γράφει, επίσης, το «Θάνατος και άνάστασις τού Κωνσταντίνου Παλαιολόγου». Γερμανική μετάφραση του *Αξιόν Έ στΐ Κυκλοφορεί σε δίσκο ο "Ηλιος ό πρώτος σε μουσική Γιάννη Μαρκόπουλου. Άνοιξη στο St. Jean-Cap-Ferrat. Ιούλιος-Οκτώβριος: στην Κύπρο, όπου συ­ ναντά τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο. Επιστρέφει στο Παρίσι. Ολοκληρώνει τη σειρά Τό φωτόδεντρο καί ή δέκατη τέταρτη ομορφιά και γράφ ει το Ό ήλιος ό ήλιάτορας.

6 Ιουλίου: επιστρέφει στην Ελλάδα. Εκδίδονται: Τό Μονόγραμμα στις Βρυξέλλες, Τό φωτόδεντρο καί ή δέκατη τέταρτη ομορφιά και Ό ήλιος ό ήλιάτορας στην Αθήνα, το Θάνατος καί άνάστασις τού Κω νσταντίνου Παλα ιολόγου στη Γενεύη. Πιέζεται να δεχτεί το «Μεγάλο Βραβείο Λογοτεχνίας», που έχει θεσπίσει η δικτατορία. Ιούνιος: δίσκος Τό θαλασσινό τριφύλλι σε μουσική Λ ίνου Κόκοτου και στίχους δικούς του. Νοέμβριος-Δεκέμβριος: εκδίδονται στην Αθήνα Τά ρω τού έρωτα και Τό Μονόγραμμα. Μάρτιος: στο περ. Σ υνέχεια δημοσιεύεται απόσπασμα από τα ’Ανοιχτά Χαρτιά και το ποίημα «Αίώνος εϊδωλον». Ακολουθεί μια σειρά από εκδό­ σεις: τον Ιούνιο στη Θεσσαλονίκη η Villa Natacha· σε δική του μετάφραση η Νεράιδα του Jean Giraudoux και το Δεκέμβριο Ό Φ υλλομάντης και το δο­ κίμιο Ό ζωγράφος Θεόφιλος. Ιούλιος-Αύγουστος: ταξίδι στην Κύπρο. Επεξεργάζεται τη νέα μ εγάλη του σύνθεση Μαρία Νεφέλη. Άνοιξη: στην Κέρκυρα. Αύγουστος: μετά την πτώση της δικτατορίας διορίζεται πρόε­ δρος του Δ.Σ. του ΕΙΡΤ (παραιτείται στις 26 Νοεμβρίου). Σεπτέμβριος: μέ­ λος του Δ.Σ. του Εθνικού Θεάτρου. Οκτώβριος: αρνείται να συμπεριληφθεί στον κατάλογο τω ν βουλευτών Επικράτειας της Νέας Δημοκρατίας. Νοέμβριος: μεταφράσεις έργω ν του στις ΗΠΑ. Δεκέμβριος: εκδίδονται Τά 'Ετεροθαλή και Τά ’Α νοιχτά Χαρτιά. Εκδίδεται Ό Κ ύκλος μ ε την κιμωλία στον Καύκασο του Μ πρεχτ σε δική του μετάφραση. 26 Μαρτίου: δίνει συνέντευξη στον Ivar Ivask για το αφιέ­ ρωμα του περ. Books Abroad στο έργο του. Το κείμενο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό για την ερμηνεία της ποίησής του. Άνοιξη: ταξίδι στη Γαλλία. Καλοκαίρι: Σέριφος, Σίφνος, Μήλος. Μ άιος-Ιούνιος: στο ΚΑΤ άρρωστος με δισκοπάθεια. Δημοσιεύονται: τον Ιούνιο στο περ. Νέα Δομή το «Καί με φως και μέ θάνατον» από τον Μικρό Ναυτίλο. Φθινόπωρο: Ή Δεύτερη Γραφή. Δεκέμβριος: Ή μαγεία τού Παπαδιαμάντη. Φεβρουάριος: αρνέίται να γ ίνει ακαδημαϊκός. Στη Μ αδρίτη εκδίδεται η Καλω σύνη στις λυκοποριές. Νοέμβριος: εκδίδονται σε γα λλ ικ ή μετάφρα­ ση οι 'Έξη καί μία τύψεις γιά τον ούρανό. Δεκέμβριος: εκδίδεται το Σηματολόγιον. Άνοιξη: εκδίδεται στη Θεσσαλονίκη το ’Αναφορά στον Ά νδρέα Έ μπει-

Οόνοαεαζ ΕΙντης

1979

1980

1981

1982

1983

1984

1985 1986 1987

1988

1989 1990

ρίκο. 14 Δεκεμβρίου: αναγορεύεται διδάκτορας της Φιλοσοφικής Σχολή: του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Κυκλοφορεί η Μαρία Νεφέλη. Άνοιξη: κυκλοφορεί ανθολόγηση του έργου του από τον ίδιο με τίτλο Όδυσσέας Έλύτης. ’Εκλογή 1935-1977.18 Οκτωβρίου: αναγγελία της προ­ σεχούς απονομής του βραβείου Νόμπελ στον Ελύτη· μεγάλη δημοσιότητα, ειδικές εκδηλώσεις, τιμές στον ποιητή στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Με­ ταφράσεις έργων του στη Σουηδία, τη Δανία, τη Γερμανία και την Ισπανία.

6-16 Δεκεμβρίου: ταξίδι στη Σουηδία για την απονομή του βραβείου.

23 Φεβρουάριου: Επίτιμος διδάκτορας του Π ανεπιστημίου της Σορβόνης. Αύγουστος: στην Κύπρο. 20 Οκτωβρίου-6 Νοεμβρίου: στην Ισπανία προσκαλεσμένος από τον πρωθυπουργό Α. Σοάρες. Σε όλη τη διάρκεια της χρονιάς, ενώ συνεχίζονται οι τιμητικές εκδηλώσεις, εκδίδονται μεταφρά­ σεις του έργου του στη Γερμανία, τη Γαλλία, τη Γιουγκοσλαβία, την Εσθο­ νία, την Ισπανία και τη Ρουμανία. Άνοιξη: αποφασίζεται η ίδρυση Έδρας Ελύτη στο Π ανεπιστήμιο Rutgers του New Jersey. Αλλεπάλληλες μεταφράσεις έργω ν του στο Μεξικό, την Ουγγαρία, την Αργεντινή, την Ιταλία, τη Φιλανδία, τη Γερμανία, τις ΗΠΑ και τη Γαλλία. Νοέμβριος: αναγορεύεται επίτιμος διδάκτορας του Π ανε­ πιστημίου του Λονδίνου.

11 Μαρτίου: του απονέμεται το «Χρυσό Μ ετάλλιο Τιμής» του Δήμου Αθη­ ναίων. Άνοιξη: εκδίδονται τα Τρία ποιήματα μ έ σημαία ευκαιρίας. Σε­ πτέμβριος: εκδίδεται στην Α ργεντινή μετάφραση του "Εξη καί μία τύψεις για τον ουρανό και στο Παρίσι του Μαρία Νεφέλη. Απρίλιος: με το όνομα του ποιητή βαφτίζεται πλοίο της γραμμής ΠειραιάΜ υτιλήνης. Νέες μεταφράσεις του έργου του στη Νορβηγία και την Αργε­ ντινή. Εκδίδονται: Η ’Ωδή οτή Σαντορίνη, η Σαπφώ και το Η μερολόγιο ενός άθέατου ’Απριλίου. Αμέσως κυκλοφορεί στο Λουξεμβούργο μετάφραση αποσπασμάτων του ’Ημερολογίου... Κυκλοφορούν η ’Αποκάλυψη τού ’Ιωάννη σε δική του απόδοση και Ό Μικρός Ναυτίλος. Μετάφραση του έργου Μαρία Νεφέλη στην Αργεντινή. 14 Σεπτεμβρίου: ο Ελύτης εγκαινιάζει δρόμο που φέρει το όνομά του στη Μ υτιλήνη. Επίτιμος διδάκτορας του Πανεπιστημίου Ρώμης και της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Εκδίδονται: Κριναγόρας, σε δική του μετάφραση, Τό Ά ξ ιο ν Έστ'ι σε γα λλ ικ ή μετάφραση και τα Τρία ποιή­ ματα μέ σημαία ευκαιρίας στα ολλανδικά. Ασχολείται με τη ζωγραφική. Παίρνει το βραβείο «Μεσόγειος» της Κοινό­ τητας τω ν Μεσογειακών Πανεπιστημίων. 7 Δεκεμβρίου-6 Φεβρουάριου 1989: έκθεση στο Μπομπούρ για το έργο του και μετάφραση στα γα λλικ ά του «Πρώτα-πρώτα» από τα ’Ανοιχτά Χαρτιά. Στο Παρίσι του απονέμεται το παράσημο του Ανωτάτου Ταξιάρχου της Λ εγεώνος της Τιμής. Εκδίδονται «Τά δημόσια καί τά ιδιωτικά» και «’Ιδιω τική οδός». Συνθέτει Τα ’Ε λεγεία τής Όξώπετρας. Κυκλοφορούν στα σουηδικά ο "Ηλιος ό πρώτος και το ’Η μερολόγιο ενός άθέατου ’Α πριλίου το δεύτερο μεταφρά­ ζεται και ιταλικά. Η Μαρία Νεφέλη μ εταφράζεται στα ισπανικά.

Οδνοοέαζ ΕΙντη;

1991

1992

1993 1994

1995

1996

Εκδίδονιαι: το ποίημα ’Ιουλίου λόγος εκτός εμπορίου, Τά ’Ε λεγεία τής Όξώπετρας και Τό "Αξιόν Έστ'ι μεταφρασμένο ολλανδικά. 2 Νοεμβρίου: για τα 80 χρόνια του ποιητή γίνονται εκδηλώσεις στην Ελλάδα και το εξωτερικό- το Γ ' Πρόγραμμα κάνει ένα μεγάλο αφιέρωμα στο έργο του. Στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Άνδρου οργανώνεται έκθεση τω ν ει­ καστικών του. Κυκλοφορεί ο δεύτερος τόμος τω ν πεζών του με τίτλο Έ ν Λ ευκφ ■το Ημερολόγιο ενός άθέατου ’Α πριλίου μεταφράζεται γερμανικά και τουρκικά. Προβάλλεται στην ΕΤ-1 το ντοκιμαντέρ της Ιουλίτας Ηλιοπούλου «Ο κή­ πος βλέπει», που αναφέρεται στο εικαστικό του έργο.

25-29 Ιουνίου: Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο «Οδυσσέας Ελύτης. Ο Ποιητής και οι ελληνικές πολιτισμικές αξίες» οργανώνεται στην Κω από το Πανεπιστήμιο Ιω αννίνων και το Πνευματικό Κέντρο του Δή­ μου Κω. Κυκλοφορεί Τό Ά ξ ιο ν Έστΐ στην Κολομβία. Καλοκαίρι: στο σπί­ τι του Δημήτρη Χορν στο Πόρτο Ράφτη. Ασχολείται με νέα έργα. Ανακοινώνεται η προσεχής κυκλοφορία τριών νέω ν βιβλίων του: το πεζό Ό κήπος μ ε τις αυταπάτες μαζί με το «Επιστροφή άπό την παρ’ ολίγον Ελλάδα», μια δεύτερη σειρά Μικρά "Εψιλον και μια συλλογή συνεντεύξεών του με τίτλο Σ ύν τοΐς άλλοις. Α ναγγέλλεται η έκδοση τω ν ποιητι­ κώ ν του «Απάντων» (Collected Poems) σε μετάφραση Τζέφρι Κάρσον και Νίκου Σαρρή από το John Hopkins University Press, ενώ ετοιμάζονται και άλλες μεταφράσεις. Μάιος: ο ποιητής διαμαρτύρεται γιατί στο περ. All Nude δημοσιεύτηκε, χωρίς την έγκρισή του, παλιό ιδιω τικό κείμενό του. Ιούλιος: νέα διαμαρτυρία για τη δημοσίευση στο περ. Ποίηση τω ν σχολίων του για Τό Ά ξ ιο ν Έστί, που δεν προορίζονταν για δημοσίευση. Π ροσ θήκη Καλοκαίρι: Στο Πόρτο Ράφτη Α ττικής επεξεργάζεται τα ποιήματα της τελευταίας του συλλογής.

6 και 8 Δεκεμβρίου: Κυκλοφορούν αντίο ιοίχως η ποιητική συλλογή «Δυτι­ κά της λύπης» και τα πεζά «Ο κήπος με π ς αυταπάτες» 18 Μαρτίου: Πεθαίνει ήρεμα από καρδιακή ανακοπή στο σπίτι του.

19 Μαρτίου: Κηδεύεται στο Α1Νεκροταφείο της Αθήνας. Σύμφωνα με την ε­ πιθυμία του δεν εκφωνήθηκαν επικήδειοι λόγοι.

Για τη σύνθεση αυτού του «Χ^ονολόγιου» στηρίχτηκα στο «Χρονολογικό Σημεί­ ωμα» του Mario Vitti στο βιβλίο του Οδυσσέας Ελύτης. Κριτική μελέτη. Ερμής, Αθή­ να 1984, σ. 329-339, στο πολύ αναλυτικό «Χρονολόγιο Οδυσσέα Ε λύτη (1911-1986)», του Δ. Δασκαλόπουλου, περιοδ. Χάρτης, χρόνος Δ ', τεύχ. 21-23, Νοέμβριος 1986, σ.

261-280 και στο «Χρονολόγιο του Οδυσσέα Ελύτη», εφημ. Καθημερινή: Επτά ημέ­ ρες, Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου 1994, σ. 3-7... * Το χρονολόγιο της Έ ρ η ς Σταυροπούλου για ιον Οδυσσέα Ελύτη είναι αναδημοσί­ ευση από το περιοδικό “Θέματα Λογοτεχνίας” No 1, Νοέμβριος, Δεκέμβριος 1995, Ια­ νουάριος, Φεβρουάριος 1996 (εκδόσεις Γκοβόοτη ν

Ofowm; Ε/.πΐ];

η οψ ψ του τ ψ και τον πάντα /

/

Από το ν πρώτο καιρό στην Α θήνα άκουγα άσχη­ μα πράγματα και για τον ποιητή και για τον άν­ θρωπο Ελύτη. Από φίλους ποιητές της προη­ γούμενης γενιάς, που αργότερα έγιναν «θαυμα­ στές» του. Και τη ς γενιάς μου, που α ργότερα έγι­ ναν σεφερικοί ή ριτσικοί και τίποτε. Εθεωρείτο ρηχός και «ποιητής τ ο υ Αιγαίου», «δεξιός», καπι­ ταλιστής και παράσιτο... Τ έτοια άκουγα και πού και πού διάβαζα γ ι’ αυτόν γνώ μες συγκαταβατικές. Και κάθε φορά ξαναγυρνούσα στην ποίησή του, χανόμουνα μέσα σ’ αυτήν, ταξίδ ευ α μ’ αυτήν. Και κάθε φορά από πληροφορίες αξιόπιστων, αλλά και συμβάντα που έπεφταν στην αντίληψή μου ολοκληρωνόταν για μένα το πορτρέτο ενός άντρα αξιοπρεπούς και περήφανου, μοναχικού και ολιγαρκούς, που ζούσε, με μέτρια οικονομικά, κάποτε πολύ μέ­ τρια, ωσάν πλούσιος και ωσάν έφηβος... Άνθρωποι και ποιητές με τον τρόπο του Ελύτη προκαλούν ζήλεια. Και συκοφαντίες. Η ωραιότης και η αυτάρκεια του γόη. Και οι δυσκολίες του... Μ ε τον Οδυσσέα Ελύτη δεν έτυχε να έχω γνωρι­ μία. Δηλαδή δεν έτυχε να μας συστήσει κανένας από το υς κοινούς γνωστούς και φίλους τ α τ ε ­ λευταία σαράντα ένα χρόνια. Εδώ υπάρχει θλί­ ψη. Έτυχε, όμως, κάμποσες φ ορές να πιούμε κα-

Οδνοοέαζ Ελντης

ΑΝΟΙΧΤΑ ΧΑΡΤΙΑ #c% φ έ στο ίδιο τραπεζάκι ή σε διπλανά, πιο πολ­ λ ές να διασταυρωθούμε στα πεζοδρόμια της Βουκουρεστίου και των άλλων δρόμων που φέρνουν από το Κολωνάκι στην Πανεπιστημί­ ου και στη Σταδίου. Κάποτε έτυχε να κο­ λυμπήσουμε δίπλα δίπλα στη θάλασσα τη ς Αίγινας, τη ζωγραφισμένη από τον θείο Γεράσιμο Στέρη. Και έτυχε εκείνος και εγώ να εί­ μαστε δυο από το υς 20-25 ανθρώπους που είχαμε το κ ουράγιο να συνοδεύσουμε τον Κο­ σμά Πολίτη στον τάφ ο του, δηλαδή στην α­ φετηρία για την αθανασία... Σ ε ό λ’ αυτά υπάρχει ομορφιά. Θ ’ αναρω τηθούν κάποιοι ποια σχέση έχω εγώ με τον Ελύτη. Είναι οι ίδιοι οι οποίοι αναρω­ τιούνται ποια σχέση έχει ο Ελύτης με τον Κάλβο. Ζούμε σ ε μια χώρα την οποία δ εν την αγαπάμε αρκούντως. Έ χουμε μια κ ουλτούρα βαριά για το στομάχι πολλών. Και έχουμε μια ποίηση διακόσια χρόνια τώ ρα που δεν προσ­ διορίσ τηκε από τον Αρισ τοτέλη Βαλαωρίτη ή τον Κωστή Παλαμά. Ό ταν τ ο «διαβάζω» μου ζήτησε ένα κείμενο, ένα χαιρετισ μό για τον ποιητή των «Προσανατολισμών» και τη ς «Μα­ ρίας Ν εφέλης», με την ευκαιρία των δύο τ ε ­ λευταίω ν βιβλίων του, δέχτηκα να το γράψω με πολλή συγκίνηση. Το γράφω τώ ρα νιώθο­ ντας δέος. Ο Ελύτης, ποιητής αληθινός και Έλληνας, παθιάρης και στο β άθος β άθος τραγικός, αει­ θαλής και ανεξάντλητος, αγαπήθηκε και αγα­ πιέται όσο ελάχιστοι. Ο απλός αναγνώστης λ έει «πηγαίος ποιητής» και ξ έρ ει τι λέει. Ο Ελύτης πηγαίος και μέγας ποιητής του αιώνα του υπήρξε στόχος τριώ ν γενιώ ν κομπλεξικών, όπως και οι ισάδελφοί του Εμπερίκος και Εγγονόπουλος. Αυτοί οι τρ εις υπήρξαν για μένα οι πρωτεργάτες για την πλήρη απελευθέρωση τη ς νεότερης ποί­ ησής μας και τη ς γλώσσας της.

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ

Στην άλλη όχθη κάποιοι άλλοι, ποιητές κατα­ σκευαστές αυτοί (εγκεφαλικούς το υς λένε, ε ­ πίσης) χωρίς τσαγανό, χωρίς φλόγα, χρειά­ στηκαν επί παραγγελία «κριτικούς» και μηχα­ νισμούς στηρίξεως, χρειάστηκαν Κατσιμπαλαίους και το Κόμμα... Ό ταν εγώ έρχομαι στην Αθήνα, το τοπίο τη ς λογοτεχνίας μας και μάλισ τα τη ς ποίησης είναι πλαστό. Κά­ ποιοι όψιμοι τη ς λεγάμενης πρώτης μεταπο­ λεμικής γενιάς και κάποιοι πρώιμοι τη ς δ εύ ­ τερη ς, μια χούφ τα άνθρωποι, μ ε τ ά πρώτα βι­ βλία το υς, στα πρώτα χρόνια τη ς δεκαετίας του ’50 θα συναντηθούν με τ ο υ ς προπολεμι­ κούς πρωτοπόρους: τον Παπατσώνη, τον Δρίβα, τον Καββαδία, τον Κάλας, τον Εμπειρι­ κό, τον Εγγονόπουλο, τον Ελύτη. Ν εαρός είχα την αίσθηση ότι ο ποιητής γρ ά ­ φει όπως καπνίζει το τσιγάρο του, όπως πίνει τον καφέ και το κρασί του, όπως ερω τεύεται, όπως ξενυχτάει, όπως τ α λ έει με το υς φίλους του. Γρήγορα είχα τη βεβαίωση αυτής τη ς αισθήσεως από ποιητές όπως ο Ελύτης, από το υς ποιητές το υς οποίους θ ’ αγαπούσα. Ο δημιουργός αρισ τουργημάτων όπως «Η Μ αρίνα των βράχων» ανέκαθεν είχε ένα σύ-

Οδνοοέας Ελντης

μπαν. Το σύμπαν του ούτε σ’ ένα ποίημα, ού­ τ ε σε μια πρόζα δεν τον έχει εγκαταλείψει. Ό ,τι έχει γράψ ει βρίσκεται σε αλληλουχία. Το έρ γο του δεν τεμαχίζεται, κανένα κομμάτι του έργου του, όντας συνδεδεμένο με τ α προηγούμενα και τ α επόμενα, δ εν απορρί­ πτεται. Πανθεϊσ τής, φυσιολάτρης, μονίμως ερω ­ τευμ ένο ς περπατάει πάνω στη γη βλέποντας, ακούγοντας, μυρίζοντας, πιάνοντας, πίνο­ ντας και τρώ γοντας και από δρόμους μυστι­ κούς μας τα ξιδ εύ ει στη θάλασσα και στον ουρανό, με φως ή με σκοτάδι, το οποίο είναι άλλη μια φορά το φως, μέσα από δρόμους μυστικούς, θέλω να πω ονειρεμένους. Η ελυτική, μια ποίηση γεμάτη θαύματα. Μ ουσικές, χρώματα, αρώματα. Λάμπη, θά ­ μπη. Ν ερά και φύλλα. Πουλιά και άνθη... Οι αρχαίοι μύθοι ζουν μέσα στην καθημερινότη­ τ α του τώρα. Η ιστορία του κόσμου στον Ελύτη είναι διαρκής, η ιστορία τη ς πατρίδας στον Ελύτη είναι διαρκής. Και τη ς ποίησης. Ο Ελύτης είναι ένας τρελό ς εν σοφία, ένας α ­ ναρχικός εν τάξει. Η ποίηση είναι ιδιωτική τ η ­ λεφωνία, όπως θα έλ εγε και ο ίδιος. Η τη λε­ φωνική του συσκευή από κουκουνάρια και κοχύλια, από πράσινα φ ύλλα και ξερ ά χορτά­ ρια... Όποιος μιλάει και όποιος ακούει με το τηλέφω νο του ποιητή δεν πρέπει να ξεχωρί­ ζει το παρελθόν και το μέλλον. Σ τ’ «Ανοιχτά χαρτιά» θυμάται ότι γαλουχήθηκε με το περιοδικό «Πνοή» (1928-29). Ανάμεσα στους συνεργάτες του οι ποιητές Ανθίας, Ζώτος, Κοτζιούλας, Κριναίος, Λάσκος, Μ αγγανάρης, Πολυδούρη, Αντωνίου, Μπούμη... Ο Καραντώνης, λίγο πριν πεθάνει, σε ομιλία του για το Λάσκο θυμήθηκε ότι στα 192728 παρέα με το ν Καββαδία και το Ρίτσο πήγαιναν και ξαναπήγαιναν στο υπόγειο «Μπάγκειον» για να θαυμάσουν από κοντά

Οδνοοέαζ ΕΙΰτηζ

τα ποιητικά το υς είδωλα, το Λάσκο και τους συνοδοιπόρους του «βοημούς»... Ο Καραντώνης, υπέρμαχος τη ς καινούριας ποίησης περίμενε να πεθάνει ο Σ εφ έρ η ς για να πει κά­ τι, ένοχος και συγκινημένος, όχι μόνο για το Λάσκο και τον Κριναίο, αλλά και για τον Εμπειρικό και τον Ελύτη... Γιατί τ α σκέφτομαι όλα αυτά; Απλώς, προσπαθώ να βρω σημεία επαφής και συγγένειας μεταξύ ποιητών των δυο γενιώ ν που πρωτοπόρησαν κατά τον με­ σοπόλεμο, πέραν των Έ λιοτ, πέραν των Γάλ­ λων σουρεαλιστών, πέραν τη ς «Στροφής» του Σεφ έρ η που ή ρθ ε 10 και 20 χρόνια μετά τον Φ ιλύρα και τον Καρυωτάκη, μετά τον Παπατσώνη και τον Δ ρίβ α... Οι εικαστικές ασκήσεις του ποιητή ενοχλούν ακόμα κάποιους σχολαστικούς στην πιάτσα. Από τον καιρό του Ν τελακρουά και του Μποντλέρ ποίηση και εικαστικές τέχνες πάνε χέρι-χέρι. Και με το ν αιώνα μας η φωτογραφία και ο κινηματογράφος είναι βασικές αγάπες των ποιητών. Η εικόνα είναι το κοινό σημείο. Η όραση, η εικόνα, το βάθος και τα πλάνα της. Μ ια προτροπή στους νεότερους. Διαβάστε και ξαναδιαβάστε τ ’ «Ανοιχτά χαρτιά». Μ έσα στις αποκαλυπτικές σελίδες το υς υπάρχουν αναμνήσεις και προφητείες. Α φιερώματα στη φιλία και στον έρωτα. Εξομολογήσεις και πληροφορίες για την κρί­ σιμη δ εκαετία 1934-1944. Κείμενα μεγάλης αγάπης για τον Κάλβο και τον Θ ε­ > όφιλο. Η κατάθεση του Ποιητή για τον ελληνικό σουρεαλισμό. Και τον μετασουρεαλισμό. Εξαίσ ια δοκίμια για τ α όνειρα, για το υς ποιητές που μετέ­ φρασε, για το υς ζωγρά­ Μ φους που αγάπησε. Κεί­ μενα και λίβελοι υπερά­ σπισης τη ς νέας ποίη­ σης... Ένας ακόμα Ελύ­ της, αυτοβιογραφούμενος, τολμηρός και συναρ­ παστικός...

Ο ΚΗΠΟΣ ΜΕ ΤΙΣ 5

Μ

ΑΥΤΑΠΑΤΕΣ

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΑΥΤΗΣ

Ο θαλερός Ελύτης του

1996 πέρα από την από­ λαυση της γραφής του, που μας χαρίζει γ ι’ άλλη μια φορά, μας βάζει και σε σκέψεις. Μας υποχρεώνει να ψηλαφήσουμε πάλι το σώμα μιας Ελλάδας 45.000 χρόνων. Να θυμη­ θούμε μερικά αγέραστα πράγματα: τη διαλεκτική και τον Ηράκλειτο, τις αι­ σθήσεις μας και τον Επί­ κουρο, την αρμονία και τον έρωτα, το ενιαίο της γλώσ­ σας μας και το καλοκαίρι μας... Και τα ποιήματα στο βιβλίο «Δυτικά τη ς λύπης» και οι πρόζες στο βιβλίο «Ο κή­ πος με τις αυταπάτες» ανακεφαλαιώνουν την τέχνη του εξήντα χρό­ νων. Στο πρώτο ο λόγος είναι τελικός και α­ κραίος. Λάμψεις και εκτινάξεις καθαρού σουρεαλισμού της πρώτης περιόδου. Σκοτει­ νά σημεία, σκοτεινά περάσματα, με την έν­ νοια της πυκνότητας. Χρησμοί μέσα στο φως. Ναι και όχι αλλεπάλληλα και αδιάσπαστα. Για τον Ελύτη άλλη μια φορά το ελληνικό είναι και παγκόσμιο. Και στα εφ τά ποιήματα περισσεύει η μουσική, περισσεύουν οι αναπαλμοί. Και τ α ε ­ φτά πλήρη έρωτος, με μικρό και κεφαλαίο. Κάθε τόσο αναδύεται ή εκτινάσσεται ένας στίχος μόνος, ο οποίος κουβαλάει τη μνήμη και τη νοσταλγία μιας ζωής, ενός κόσμου πε­ ρασμένου και αξέχαστου: Αύριο θα μας ραντίσει νυχτολούλουδα περα­ στικός οργανοπαίχτης. Ό ταν το χτες εισχωρεί στο αύριο, όταν το αύ­ ριο ταξιδεύ ει στο χτες. Η ελυτική ποίηση, ό­ πως και κάποιες άλλες, ελάχισ τες, στην ελλη­ νική γλώσσα, δεν αναλύεται. Χαρακτηρίζεται, σημειώνεται. Όσο μπορεί να σημειω θεί μια πυρκαγιά, ένας ήλιος που ανεβαίνει, ένα φ εγ­ γάρι που κατεβαίνει, ένα σύννεφο που πάει... Απαλές κοιλάδες έχει ο ύπνος ακριβώς όπως Και η επάνω ζωή. Μ ’ εκκλησάκια που βόσκουν

ΔΥΤΙΚΑ ΤΗΣ ΛΥΠΗΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ

ΕΛΥΤΗΣ

σε χορτάρι εμπρός αέρα Που ολοένα μηρυκάζουν ώσπου να γίνουν ζωγρα­ φιές... Στο δεύτερο βιβλίο η γκάμα, η ποικιλία των κειμένων, η αρχιτεκτονι­ κή το υς και η εικαστική συνοδεία τους θαμπώ­ νουν. Μια έκδοση σπά­ νια, σπανιότατη για τα ελληνικά δεδομένα. Ποί­ ηση, πρόζα, στοχασμός, λόγος θεωρητικός, λό­ γος πολιτικός, «ημερο­ λογιακές» σημειώσεις... Χωριστά και παντρεμέ­ να. 'Ενας κήπος με αυταπά­ τε ς ή ένας κήπος με ό­

νειρα αγέραστα; Ένας κήπος με υποθήκες; Ιδού ένα δείγμα του μαθήματος τη ς φυσικής γεω γραφίας του Ποιητή: «Στην Ελλάδα τ α βουνά, έως ένα σημείο τουλάχιστον, αποτελούν μέρος τη ς θάλασ­ σας, ακριβώς όπως οι χειμώνες μέρος του θέρους. Το ίδιο μπορεί να πει κανείς, σε μια άλλη κλίμακα- για την εορταστική ατμόσφαι­ ρα, που αποτελεί μέρος τη ς μελαγχολίαςκαι, ακόμα βαθύτερα, για την επαναστατική Τέχνη, που εάν είναι υψηλής ποιότητας απο­ τ ελεί πρόπλασμα μιας μελλοντικής νομοθε­ σίας». Ιδού και ένα άλλο τη ς πολιτικής γεωγραφίας: «Έχουμε τόσο πολύ τριφ τεί πάνω στην κοινωνία και το κοινωνικό ψεύδος, που και η πιο σημαντική αλήθεια, ευθέω ς διατυπωμέ­ νη, μοιάζει παραδοξολογία». Και τα δύο βιβλία ενισχύουν την εθνική μας μνήμη. Μας καλούν σε υπεράσπιση της εθνικής μας ταυτότητας. Μ ας κερνούν ομορ­ φιά και πάθος. Μας κερνούν αιωνιότητα... Οδυσσέα Ελύτη, Ποιητή του Τώρα και του Πάντα, χαίρε! Αίγινα, Φεβρουάριος 1996

Θωμάς Γκόρπας

Οόνοσεας Είντης

υνήθως τα κείμενα που δημοσιεύο­ νται με αφορμή τον ξαφνικό θάνατο ενός σημαντικού πνευματικού αν­ θρώπου συλλέγονται, αναγκαστικά, βιαστικά για να καλύψουν τις ανάγκες της επικαιρότητας. Η επιλογή του απομαγνητοφωνημένου κειμέ­ νου που ακολουθεί δεν έγινε κάτω απ’ αυτή την πίεση του χρόνου. Σκοπεύαμε εδώ και καιρό να δημοσιεύσουμε ένα κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη από το αρχείο του Γιώργου Ζεβελάκη, ο οποίος το είχε εντοπίσει σ’ ένα αθησαύριστο περιοδικό του 1959. Στο κείμενο αυτό ο ίδιος ο ποιητής μάς εισά­ γει στο έργο του. Μιλάει για την τέχνη του και για τις δυσκολίες που είχε η πρόσληψή της όχι μόνο στο αναγνωστικό κοινό, αλλά και στους κριτικούς του έργου του* δυσκο­ λίες που συνδέονταν με προκαταλήψεις και παρεξηγήσεις για την ποίηση και την τέχνη γενικότερα. Το απομαγνητοφωνημένο κείμενο της ραδιο­ φωνικής ομιλίας του Οδυσσέα Ελύτη δημοσι­ εύτηκε στην αρχή στο «εφήμερο» ΡΑΔΙΟΠΡΟΓΡΑΜΜΑ εκείνων των ημερών και πέρα­

σε σχεδόν απαρατήρητο. Λίγους μήνες μετά όμως καταχωρίσθηκε στη δίγλωσση «Επιθεώ­ ρηση της Ελληνο-αμερικανικής Ενώσεως» ODYSSEY, ΟΔΥΣΣΕΙΑ, τον Μάρτιο του 1959. Στο περιοδικό υπεύθυνος ύλης ήταν ο Αλέ­ ξανδρος Κιτροέφ. Τυπωνόταν στην Αθήνα, αλλά κυκλοφορούσε κυρίως στους Έλληνες της Αμερικής. Το περιοδικό ODYSSEY, ΟΔΥΣΣΕΙΑ δεν έ ­ χει ακόμα εντοπιστεί στις ελληνικές βι­ βλιογραφίες. Έχουμε τέλος την πληροφορία ότι έχει δια­ σωθεί η φωνή του Οδυσσέα Ελύτη από την ι­ στορική εκείνη ραδιοφωνική εκπομπή.

Οόυοοεοζ Ελντηζ

0 Okooiut; ΕΜτψ για τοέργο τον Μια Ραδιοφωνική Ομιλία στο Β’ Πρόγραμμα, Κυριακή 27 Απριλίου 1958, ώρα 20.15’, στην εκπομπή του Ντίμη Αποστολόπουλου «Το έργο τους και η φωνή τους»

άθε φορά που συλλογίζομαι την αντίληψη που έχουν - που εξακο­ λουθούν ακόμη να έχουν - οι περισσότεροι άνθρωποι για την Ποίη­ ση, με πιάνει απελπισία. Και ενώ από το ένα μέρος τους δικαιολογώ για την αδιαφορία ή την αποστροφή που δείχνουνε προς τη λυρική έκφραση, από το άλλο αναρωτιέμαι: ποιος να φταίει άραγε; Το Σχολείο, που δίδασκε πάντα ότι η Ποίηση δεν είναι παρά μια πεζογραφία τοποθετημένη μέσα σε καλούπια από ισοσύλλαβα μέτρα και ομοιοκαταληξίες; Η ίδια η κακή ποίηση, που πλησιάζοντας πιο εύκολα το μεγάλο κοινό, του εμφυσούσε μόνιμα την ι­ δέα ότι ο ποιητής είναι ένα χαμένο πλάσμα, ένας ανίκανος, που ζει μακριά από την πραγματικότητα για να γράφει τραγουδάκια και να κλαίει τη μοίρα του; Δεν ξέρω. Εκείνο που ξέρω - και το εξομολογούμαι σήμερα - είναι ότι στα ε­ φηβικά μου χρόνια, τότε που οι βαθύτερες κλίσεις του ανθρώπου έρχονται στην επιφάνεια και αποφασίζουν για τη μελλοντική του μοίρα, είχα, επάνω κά­ τω, την ίδια ταπεινή ιδέα για την Ποίηση. Και το μόνο που δεν είχε περάσει α­ πό το νου μου - ήταν να γίνω κι εγώ μια μέρα, ποιητής.

Κ

έβαια, από μικρό παιδί αγαπούσα τη λογοτεχνία και ανακατευόμουνα με τα βιβλία. Κάποτε, μια παράξενη διαίσθηση, με έκανε να σκέπτο­ μαι ότι ένα άλλο στρώμα, βαθύτερο, κάτω από το στρώμα των φαινο­ μένων, αποτελούσε την αληθινή ζωή. Και ότι η περιγραφική, η λογική τάξη του λόγου, όπως τη συναντούσα στα μυθιστορήματα που διάβαζα τότε, δεν κα­ τόρθωνε πάντοτε να την αποδώσει. Αλλά ότι υπήρχε μια εντελώς διαφορετική χρήση της γλώσσας που την έλεγαν λυρική, και ότι αυτή είχε τη δύναμη να πλησιάζει και ν’ αποκαλύπτει την πραγματικότητα στη βαθύτερη ουσία της ή­ ταν ένα πράγμα που μήτε καν το υποψιαζόμουνα. Χρειάστηκε να περάσει και­ ρός. Είχα τελειώσει πια το Γυμνάσιο, όταν μια μέρα, ένα τυχαίο γεγονός με έ­ φερε σε επαφή με μερικά από τα καλύτερα έργα συγχρόνων Ευρωπαίων ποι­ ητών. Είπα ένα τυχαίο γεγονός. Αλλά η τύχη, όπως κατάλαβα αργότερα, για έναν ποιητή τουλάχιστον, δεν είναι η απλή σύμπτωση, αλλά το φανέρωμα μιας δύναμης που ο αόρατος μηχανισμός της μας διαφεύγει. Και η δύναμη αυτή, επάνω στην πιο κρίσιμη ώρα της ζωής μου, με είχε φέρει αντίκρυ σ’ ένα βαθύτατα ριζοσπαστικό κίνημα, αυτό που πέρασε αργότερα στην ιστορία της

Β

Λογοτεχνίας με την επωνυμία «Υπερρεαλισμός». Μονομιάς ένιωσα τότε να παίρνει ο κόσμος μέσα μου ένα άλλο νόημα, διαφορετικό. Όλες οι μυστικές μου ροπές, οι α­ νεξέλεγκτες προειδοποιήσεις της εφηβείας μου, αυτά που διαισθανόμουνα ή υπο­ ψιαζόμουνα και δεν τολμούσα να τα ομολογήσω ούτε στον εαυτό μου, εύρισκαν ξαφνικά τη δικαίωσή τους. Και όχι μόνο αυτό. Με οπλίζανε με το θάρρος να επιχει­ ρήσω κι εγώ ένα βήμα μέσα στην απαγορευμένη περιοχή. ια τον Υπερρεαλισμό ελέχθηκαν πολλά και δεν είναι η στιγμή κατάλληλη εδώ πέρα να τ ’ ανασκευάσω ή να τα συμπληρώσω. Εκείνο που θέλω είναι να εξη­ γήσω πώς ενώθηκα φυσιολογικά μαζί του, και πώς η ένωσή μου αυτή, βοή­ θησε τις πρώτες ποιητικές μου προσπάθειες. Αλλά σε ποιο σημείο βρισκόμουν όταν άρχισαν αυτές οι προσπάθειες; Ποιες ήταν οι ρίζες μου; Ποια ήταν τα ατομικά μου εφόδια, το υλικό που κουβαλούσα μέσα στην ψυχή μου και που θα έθετε σε κίνηση ή πρωτοποριακή πνοή του Υπερρεαλισμού;

Γ

ς τη στιγμή που έπιασα την πένα, η προσωπική εμπειρία μου ήταν εντοπι­ σμένη σ’ ένα πολύ συγκεκριμένο φυσικό χώρο, που ήταν ο χώρος του Αι­ γαίου. Ολόκληρη η κατασκευή μου άλλωστε και η αγωγή μου μπορώ να πω, ήταν νησιωτική - γι’ αυτό δεν υπήρχε αμφιβολία. Είχα γεννηθεί στην Κρήτη. Μέ­ σα μου έκλεινα, σαν σε σπόρο, τη μνήμη μιας ατέλειωτης σειράς προγόνων από τη Λέσβο. Και είχα περάσει όλα τα μυθικά καλοκαίρια των παιδικών μου χρόνων σ’ ένα μικρό νησί του Αργολικού, απ’ αυτά που είχανε παίξει τόσο μεγάλο ρόλο στην Επα­ νάσταση. Μέσα σ’ αυτό το θαλασσινό Σχολείο, ένα παιδί με μοναχικές τάσεις, ήτανε φυσικό ν' αποκτήσει μιαν εντελώς ιδιότυπη ευαισθησία. Η φαντασία μου αποθη­ σαύριζε εικόνες που αργότερα, όσο μεγάλωνα, έμελλαν να πάρουν μέσα μου προε­ κτάσεις άλλες, αισθητικές, ψυχικές και ηθικές ακόμη. Ακρογιάλια έρημα μέσα στο ε­ κτυφλωτικό φως του μεσημεριού' μουράγια με παλιά σκουριασμένα κανόνια' όρμοι παρθένοι κι ανέγγιχτοι, γεμάτοι από τη μυστική ζωή των ψαριών κήποι κλειστοί και κρεμασμένοι πάνω από τον παφλασμό των κυμάτων νύχτες που μυρίζανε δεντρολί­ βανο και ξεχειλίζανε από μυριάδες τριζόνια... Κι αυτά όλα, κατοικημένα από απίθα­ να πλάσματα, από μυθικές μορφές γυναικών με μακριά μαλλιά και διάφανα σώματα, που κρατούσαν κι έφερναν στα χέρια τους μια άλλου είδους αγνότητα. Αυτήν ίσως που αντιστοιχούσε στο τοπίο και έλειπε από τη ζωή γύρω μου. Μιαν αγνότητα από ολοκληρωμένες αισθήσεις, που καθαγίαζε ό,τι είχαμε συνηθίσει να ονομάζουμε τα­ πεινό ή χυδαίο, και που δεν ξεχώριζε το ιδανικό από την ύλη.

Ω

πό κει άρχισε να κεντρίζει το ενδιαφέρον μου ο μυστικός μηχανισμός των μεταμορφώσεων που έκλεινε σε λανθάνουσα κατάσταση η πραγματικότη­ τα, και που μόνον η φαντασία μπορούσε ν’ αποκαλύψει. Από κει ακόμη και η αναζήτηση μιας ελεύθερης ηθικής που θα είχε για άξονά της όχι τη θρησκεία αλλά τη Συνείδηση του ανθρώπου, όπως είχε αρχίσει αυτή ν’ αναδύεται μέσα από τους αιματηρούς κύκλους μιας σκοτεινής ιστορίας χιλιάδων αιώνων. Λοιπόν οι άνθρωποι που έβλεπα γύρω μου να καμαρώνουν για το πρακτικό τους πνεύμα και την προσήλωσή τους στην αυστηρή Λογική, ουσιαστικά ζούσαν προσκολλημένοι επάνω σ' ένα πολύ μικρό κομμάτι της προσωπικής εμπειρίας τους, και ήταν αυτοί οι πιο αδικημένοι. Μια άλλη ζωή υπήρχε, που διαδραματιζότανε μέσα σ’ αυτή. Και οι περισσότεροι την περνούσανε ανυποψίαστοι, και κάθε μια μέρα πεθαίνανε χωρίς ν’ αγγίξουν κανένα από τα μεγάλα μυστικά. Η Ποίηση ωστόσο, αυτή που ήξερε να μεταβάλλει σε ορατά τα αόρατα και να ανασυνθέτει την ύλη κατά την τάξη του πνεύματος, μπορούσε να βοηθήσει πραγματικά τον άνθρωπο στην απελευθέ­ ρωσή του. Και ιδού που ερχότανε ο Υπερρεαλισμός να διακηρύξει στη δική του

Α

Οόνσοεας ΕΙντης

γλώσσα, τα ίδια περίπου πράγματα. Να ξαναφέρει την Ποίηση στην πρωταρχική λει­ τουργία της και να της ξαναδώσειτην ίδια υψηλή αποστολή. Βέβαια, υπήρχε για τις ανάγκες της εποχής ένα μεγάλο μέρος σκανδαλοθηρίας στην υπόθεση αυτή, που το αντιπαρέρχομαι. Αυτό που βαρύνει είναι ότι ο Υπερρεαλισμός, δεν έκανε απλώς μιαν αρνητική πράξη, να ρίξει τα ακαδημαϊκά είδωλα. Έβαλε τα θεμέλια ενός ιδεώ­ δους που είχε συγγενικές ρίζες μέσα στο παρελθόν με άλλα ρεύματα, όπως π.χ. με τον Γερμανικό Ρομαντισμό, ή ακόμη, πολύ παλαιότερα με την προσωκρατική φιλο­ σοφία. Γι’ αυτόν, πίσω και παράλληλα με τη Λογική, υπήρχε μια άλλη, φανταστική σειρά από αίτια και αιτιατά που ερμηνεύανε την πορεία των φαινομένων. Η ζωή και το όνειρο επικοινωνούσανε όπως τα συγκοινωνούντα δοχεία και συναπαρτίζανε την απόλυτη πραγματικότητα, την υπερπραγματικότητα. Και ο λόγος είχε την ίδια ση­ μασία που είχε και η πράξη. ταν άρχισα να γράφω, δεν νομίζω ότι όλα αυτά είχανε ακόμη ξεκαθαρίσει εντελώς μέσα μου. Ωστόσο το υλικό που αποτελούσε τον εσωτερικό μου κόσμο, είχε βρει έναν κινητήριο μοχλό πολύ ισχυρό, που κατανικούσε τις αντιστάσεις και τις προκαταλήψεις του κοινωνικού μου περιβάλλοντος. Από κει βγή­ κανε τα ποιήματα που δημοσίεψα αργότερα και που το νόημά τους το δεύτερο, το βαθύτερο, ελάχιστα κατόρθωσαν να συλλάβουν οι κριτικοί μου. Όχι γιατί ήταν τόσο υψηλονόητο. Αλλά γιατί εκείνοι ήταν απροετοίμαστοι να το δεχτούν. Και ακόμη για­ τ ί εγώ δεν είχα ίσως τη δύναμη να τους κάνω να το δουν. Το τοπίο, που υπήρξε για μένα μια αισθητοποίηση ψυχικών οραματισμών και μια αφετηρία για να οδηγήσω σε μυστική κατάσταση, δηλαδή σε ουσιαστικά ποιητική κατάσταση, τις ανταποκρίσεις των αισθήσεων, το είδανε σαν επίτευξη απλά και μόνο ζωγραφική. Καιτηνπροσπάθειά μου να καταλύσω μέσα στην έκφραση τις αντιφάσεις, που είναι νοητές μόνον στην καθημερινή πρακτική ζωή, την παρεξηγήσανε σε σημείο τραγικό. Έφθασαν να μιλήσουν για ποίηση της χαράς και ποίηση της θλίψης, για υγεία και νοσηρότητα, στο έργο ενός ποιητή που αν έχει κάποια σημασία, τη χρωστά ακριβώς στο γεγονός ότι συλλαμβάνει το όραμα της ζωής πάνω από τις επιπόλαιες αυτές διακρίσεις. Αλλά δεν μου είναι δυνατό να πω περισσότερα επάνω σ’ αυτό.

Ο

αράλληλα με τα ποιήματά μου, άρχισα να μελετώ την Τέχνη και ν' αναζη­ τώ τη βαθύτερη αιτία που μ’ έφερνε από ένστικτο κοντά στη μοντέρνα Ζω­ γραφική. Κι εκεί νομίζω, με την ίδια συνέπεια, μου δόθηκε η απάντηση. Ο Ελληνισμός δεν είχε προλάβει να κάνει τη δική του Αναγέννηση. Είχε διατηρήσει ό­ μως, ακόμη και στα σκοτεινότερα χρόνια του, με τη λαϊκή τέχνη του κυρίως (και αυτήν πάλι την είχε διδαχθεί στα νησιά), μια ορισμένη ε κ φ ρ α σ τ ι κ ή , που συνέ­ χιζε με καταπληκτική ανανεωτική δύναμη, τη μεγάλη παράδοση. Αντίθετα η Αναγέν­ νηση των Δυτικών, και οι δικοί της εκφραστικοί τρόποι, είχαν μείνει ξένοι στην ψυχή μας. Όταν λοιπόν έφτασε η στιγμή να επαναστατήσουν εναντίον της οι μεγάλοι Ευρωπαίοι ζωγράφοι του αιώνα μας, χωρίς ίσως νατό θελήσουν ή νατό ξέρουν, εί­ χαν πάλι συνδεθεί με κάτι που ήταν πιο γνώριμο και πιο οικείο στην όρασή μας. Με τα αισθητικά μου δοκίμια, ζήτησα ν’ αποδείξω, λίγο ως πολύ, αυτή τη θέση. Αλλά τα προβλήματα αυτά είναι λεπτά και πολύπλοκα και δεν αναλύονται μέσα σε δέκα λε­ πτά της ώρας. Εδώ θέλησα απλώς να δώσω μιαν ιδέα του τρόπου με τον οποίο λει­ τουργεί ένας ποιητής στην εποχή μας, αν θέλει να βρίσκεται στο ύψος της αποστο­ λής του. Πόσα άλλα προβλήματα έρχονται να εμπλακούν μέσα στην κυρίως εργα­ σία του και με πόσους κύκλους εμπειρίας είναι υποχρεωμένος να βρίσκεται σε συνεχή επικοινωνία και ανταπόκριση. Τώρα, αντο έργο του γίνεται, στο τέλος, αντά­ ξιο ή όχι της προσπάθειας αυτής, είναι κάτι που ο ίδιος είναι ο τελευταίος αρμόδιος νατό κρίνει.

Π

f $ i

O kw ia; Ελντης

% ov Εστί” “Έζηκαιμίϋτψκ; γιατον ουρανό” άρα πολύ συχνά η επισκόπηση στον τομέα του έμμετρου λόγου καταλήγει σ’ ένα θλιβερό συμπέρα­ σμα. Η λυρική φωνή, εκείνη που δικαιώνει την ύπαρξη και την έκδοση μιας ποιητικής συλλογής, έχει γίνει ένα σπάνιο, πάρα πολύ σπάνιο φαινόμενο. Σχεδόν όλες οι ποιητικές συλλογές που κυκλοφο­ ρούν - τ ο είπαμε συχνά - δεν περιέχουν παρά περιττές φλυαρίες και μοιάζουν απελπιστικά αναμεταξύ τους. Τι ουσιαστική σημασία έχει αν η κενολογία διατυπώνεται κάποτε περισσότερο καλαίσθητα από άλλοτε; Η τελευταία όμως συγκομιδή αντιβαίνει σ’ ό,τι κοντεύαμε να πιστέψομε πως είναι πια ο απαράβατος κανόνας. Μπορεί να μη φέρνει ακάματο «νέο ρίγος», αλλά σε αρκετά από τα ποιητικά βιβλία της τελευταίας παραγωγής διαπιστώνομε ότι το γνωστό ρητό «Poesie pas morte» διατηρεί την αλήθεια του. Σε αρκετά από τα ποιητικά βι­ βλία που διάβασα τελευταία συνάντησα την Ποίηση. Την συνάντησα φυσικά πρώτα απ’ όλα μαγευτική και εξαίσια στη διπλή προσφορά το «Άξιον Εστί» και «Έξη και μια τύψεις για τον Ουρανό» του κορυφαίου «μοντέρνου» λυρικού κ. Οδ. Ελύτη, που ύστερα από μια αρκετά μακροχρόνια σιωπή ξαναεμφανίζεται με τα γνώριμό του χαρίσματα αναπτυγμένα, και εμπλουτισμένος με συνθετικές ικανότητες και με εξαίρετα προσόντα πεζογράφου. Στο έργο του το «Άξιον Εστί», που έχει την α­ φετηρία του στον πόλεμο της Αλβανίας εξετίμησα και θαύμασα το ίδιο τα έμμετρα και τα πεζά μέρη. Θαύμασα κι εξετίμησα το καθένα χωριστά και επίσης και τον τρόπο με τον οποίο έντεχνα συνυφαίνονται και αλληλοσυμπληρώνονται για να σχηματίσουν έναν πολύμορφο πίνακα που πλαταίνεται κι από εκτεταμένες προεκτά­ σεις. Ο κ. Ελύτης είναι μια μοναδική αιολική άρπα. Συλλαμβάνει όλες τις διάχυτες ροπές. Τα πιο λεπτά αρώ­ ματα, το Φως - ιδιαίτερα το ελληνικόν Φως - σε όλες τις αποχρώσεις του, κι ό,τι εναποθήκευσε μέσα του, τα α­ ποδίνει έτσι ώστε ατενίζοντας τα οράματά του να μας μεταδοθούν και οι δονήσεις του, τα σκιρτήματά του, τα θάμβη του. Ο φυσιολατρικός του πανθεϊσμός, δεν εκδηλώνεται ποτέ κραυγαλέα γιατί απαυγάζει από την συνταύτιση του ποιητή με τη φύση, από υπόκωφους κραδασμούς, από τις ριγηλότητες που προκαλεί μέσα τους το θέαμα του φυσικού κόσμου· εξαερίζει, μετουσιώνει τα θέματά του, όταν συμβεί αυτά να είναι στυγνά όπως στο «Άξιον Εστί» χωρίς τούτο το αλάφρωμα να συνεπάγεται κι αφαίρεση της τραγικότητας. Κάθε άλλο! Η ποίηση του κ. Ελύτη διατηρεί και συγκερνά όλα τα στοιχεία και τούτο το πολυεδρικό θαύμα επιτυγχάνεται, νομίζω, γιατί ο κ. Ελύτης έχει την ιδιότητα σαν γνήσιος ποιητής να είναι ευπρόσδεκτος σε όλους τους παλ­ μούς, να τους προσλαμβάνει με την ακονισμένη του ευαισθησία, η οποία σαν αυτόματο τους ξελαγαρίζει από τα επιφανειακά εμπρόσθετα που τους εξασθενίζουν. Η ποίηση του κ. Ελύτη είναι μια ποίηση τόνωσης μέσον της απόρριψης, του ουσιαστικού, της καθαρής λυρικής ουσίας. Καθώς διάβαζα τα ποιήματα του κ. Ελύτη πείσθηκα άλλη μια φορά ότι είναι πολύ απατημένοι εκείνοι που καλ­ λιεργούν το σχήμα για το σχήμα, τη μανιέρα για τη μανιέρα, που φαντάζονται ότι η αγνή ποίηση απαιτεί την εκσφενδόνιση ετερόκλητων εικόνων. Οι εικόνες όταν εξορμούν από έναν θερμό ενδόμυχο πυρήνα κι όταν δεν εί­ ναι μόνο εκζητημένες και θελημένες εγκεφαλικά κατασκευάσματα, δεν μπορεί ποτέ να είναι αναμεταξύ τους εντελώς ασυνταίριαστες. Ο κ. Ελύτης δεν ζητεί ποτέ από τον αναγνώστη να λύσει άλυτα, σε τελευταία ανά­ λυση, αινίγματα, να μαντεύσει ποιος είναι ενδεχομένως ο συνδετικός κρίκος που δικαιολογεί την παρέλαση α­ πομονωμένων παραστάσεων.

Π

Αλκής Θρύλος «Καινούργια Εποχή», Άνοιξη 1960

O koom ; Ελύτης

“Έ ρ

δικαίψασανΈΙΙψας ν’α νψ ψ ρ α ψ

Εκτενή αποσπάσματα από συνέντευξη του Οδυσσέα Ελύτη στον Γιάννη Φλέσσα “ΒΗΜΑ”, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ 1978

ΠΡΙΝ Αίγες μέρες το Π ανεπ ιστήμιο τη ς Θεσσαλονίκης αναγόρευσε επ ίτιμο δι­ δάκτορα τη ς Φ ιλοσοφικής Σχολής του τον Οδυσσέα Ελύτη. Κι όμως ο π οιη­ τή ς που μοίρασε το πνεύμα το υ σ τα χρόνια και στους ανέμους, σ τα νησιά και στις καρδιές δύο γενεών Ελλήνων, σεμνά απομονωμένος σ’ ένα μικρό ελ ­ ληνικό σπίτι κάπου σ την οδό Σκουφά, δεν απ οζήτησε π ο τέ το υ τη ν κοινωνική διάκριση. Δεν επ έτρ εψ ε π ο τέ να το ν διαλέ­ ξουν οι καιροί, αλλά ο ίδιος διάλεξε το ν καιρό του. Ο Ο δυσσέας Ελύτης μεγιστοποίησε με τη ν ί­ δια τη ζωή το υ το ν προορισμό το υ ελ εύ θ ερ ο υ π νευματικού ανθρώπου. Π α ρ ώ ν μ ό ν ο ό τ α ν π ρ έ π ε ι. Μ ετά από ένα πολύχρονο ιν τερ μ έτζο σιωπής, αποφάσισε να μιλήσει σήμερα, σε μια απόλυτης ουσίας επ αφή με το κοινό. Γιατί όμως αυ τή η απομάκρυνση από τη δημοσιότητα; Τις τε λ ε υ τα ίες α υ τές μ έ­ ρες, επ ιτέλους, ξαναβρίσ κουμε το ν π ανάκριβο π οιητικό το υ λόγο με τη ν έκδοση τη ς «Μαρίας Νεφέλης». Το έργο αυ τό και μια σπάνια από μέρους του π οιητή το ­ π οθέτησ η τη ς δημιουργικής το υ τα υ τό τη τα ς σ το νεοελληνικό πολιτισμό, ερ μ η ­ νεύουν τα ίδια τα λόγια το υ σ’ αυ τή τη ν απ οκλειστική σ υνέντευξη σ το «ΒΗΜΑ».

Οόνσοεαζ Ελντης

ΕΛΥΤΗΣ: Ό σο περνάν τα χρόνια τόσο και πε­ ρισσότερο η δημοσιότητα με τρομάζει. Με α­ πωθεί, θα έλεγα. Ως και τ α βιβλία μου, όταν τα βλέπω στη βιτρίνα, αισ θάνομαι παράξενα.

πει αυτό κανένας - την ανάποδη πλευρά του εαυτού μου. Που ωστόσο, αποδεικνύεται στο τέλο ς να μην έχει καμιά διαφορά από την πα­ λιά μου, την ίσια. Μόνο που η μετατόπισή μου

Τι να με κ άνετε λοιπόν εμένα; Δεν είμαι καμω­ μένος για τη βιτρίνα. Πολλοί νομίζουν ότι αυτό είναι έλλειψ η φιλοδοξίας. Καθόλου. Απλούστατα δεν καταλαβαίνω τ ι σόι φιλοδο­ ξία είναι να είσαι δαχτυλοδεικτούμενος και να σε υποδέχονται με χειροκροτήματα. Εμένα η φιλοδοξία μου είναι να αισ θάνομαι τρυπωμέ­ νος με τη μορφή βιβλίου στην τσάντα κάποι­ ου νέου ή κάποιας κοπέλας, σε ώ ρες μονα­ ξιάς. Η μυστική επικοινωνία είναι το παν. Και η διάρκεια. Ποίηση για μένα είναι πόλεμος προς το χρόνο και τη φθορά. Κλεισμένος στα πενήντα τετραγωνικά μου, συνεχίζω αυτόν τον πόλεμο. Και άσχετα εντελώς αν βγαίνω νικητής ή όχι, σε μια τέτοιου είδους μάχη, ο­ μολογώ, βρίσκω την ύψιστη ικανοποίηση. Σε ptav εποχή θριάμβου των ποσοτικών εκτιμή­ σεων, βλέπω την ποίηση σαν τη μόνη ενδεδειγμένη να διαφυλάξει το ιερό και απαρα­ βίαστο τη ς ανθρώπινης προσωπικότητας.

από τη φύση στην πόλη, μου επέβαλε μιαν ε ­ ντελώς διαφορετική έκφραση. Ο λόγος δε στηρίζεται πια στη σπανιότητα και στη με­ τουσίωση. Προσαρμόζεται στις ανάγκες τη ς αμεσότητας και ακολουθεί περισσότερο το υς νόμους του λόγου του θεατρικού. Αυτός είναι ο λόγος που το αποκαλώ «σκηνι­ κό ποίημα». Επειδή τ ο βλέπω να στήνεται και στη σκηνή. Χωρίς αυτό να σημαίνει ότι παύει να είναι ένα καθαρά ποιητικό έργο. Βλέπετε, δεν αποκλείεται, κάτω από την επίδραση των σημερινών μέσων επικοινωνίας, ίσως υπο­ συνείδητα, η ποίηση να κάνει στην εποχή μας

Σας παρακαλώ να δεχτείτε να επιμείνουμε λίγο πάνω σ’ αυτό. Μετά από ένα τέτοιο κενό σιωπής που μεσολάβησε αυτά τα χρόνια, ποιο είναι το μήνυμά σας; ΕΛΥΤΗΣ: Πάλι σιωπή; Περίεργο πράγμα. Οι κρι­ τικοί μου κατορθώνουν πάντα να βρίσκουν με­ γάλα χάσματα στο έργο μου. Ολόκληρες δεκα­ ετίες και δωδεκαετίες σιωπής. Το ωραίο μάλι­ στα είναι ότι, βιβλιογραφικά μιλώντας, έχουνε δίκιο. Μόνον εγώ, φαίνεται, δεν το παίρνω είδη­ ση. Δεν θυμάμαι ποτέ μου να σταμάτησα το γράψιμο και γενικά το ρυθμό της δουλειάς μου. Αλλά είναι που εγώ σκίζω. Δεν είμαι ποτέ ευχα­ ριστημένος. Μεγάλο μέρος από τα προηγούμε­ να έργα μου μ’ ενοχλεί. Δεν μου είναι δυνατόν να επαναλαμβάνομαι. Κι εξάλλου ο όγκος του έργου δε με συγκίνησε ποτέ. Ήδη έχω την εντύ­ πωση ότι παραέχω γράψει πολλά. Και δε θα ξα­ νακάνω την παραχώρηση παρά μόνον εάν αι­ σθανθώ κυριολεκτικά ότι δε γίνεται αλλιώς, ότι έχω κάτι εντελώς καινούριο να πω.

Είναι αυτή η περίπτωση της Μ αρία ς Ν εφέλης; ΕΛΥΤΗΣ: Ναι. Δείχνω εδώ - αν μπορεί να το

Οδνοοέας ΕΙντης

ορισμένα «ανοίγματα», όπως θα λέγαμε, προς άλλες τέχνες. Π ρος τη Μουσική, προς το Θ έατρο. Φαντασθείτε ότι τ α πρώτα κομμά­ τια τ α έγραψ α πριν από δεκαεννέα χρόνια, την εποχή που τελείω να το «Αξιόν εστί». Και ί­ σως από αντίδραση στην αυστηρότητα εκεί­ νου του έργου, ένιωσα την ανάγκη να πάω στο άλλο άκρο και να κάνω την προσωπική μου επανάσταση. Απ’ αυτή την άποψη λέω ό­ τι πρόκειται για ένα έργο εξεπίτηδες ξεβιδω ­ μένο. Η φόρμα, παρ’ όλα όσα κι αν λένε, π ρέ­ πει να είναι ανάλογη με το περιεχόμενο κι ας μου την προσάπτουν αυτή την πρόνοια που λαβαίνω. Μου είναι ακατανόητο να εκφ ράζε­ σαι για οτιδήποτε αραδιάζοντας σ κέτα μακρι­ νάρια.

Οπωσδήποτε η ανάλυση ενός τέτοιου έρ­ γου δε θα χώραγε εδώ για λόγους ευνόη­ τους. Τουλάχιστον, δώστε μας, όμως, κά­ ποιες πληροφορίες για τη σύνθεσή του, κάποια «κλειδιά» για την κατανόησή του, ώστε να μορφώσουμε μια διαδρομή προς το μήνυμα που μεταφέρει ΕΛΥΤΗΣ: Ένα έρ γο πρέπει να μιλάει το ίδιο. Και όχι μόνο- αλλά να μιλάει πολλές γλώσ­ σες. Από την άποψη ότι πρέπει να προσφέρει στον κάθε αναγνώστη, ανάλογα με την ευαι­ σθησία του και το βαθμό τη ς προσληπτικότητά ς του, ορισμένο αντίκρυσμα. Οι απ’ έξω το βρίσκουν παράδοξο αυτό. Δεν μπορούν να εννοήσουν τ ο λόγο παρά σαν μονοσήμαντο. Εντούτοις η ποίηση, από τον Ό μηρο αρχινώ-

(/f Π nr

Γ7θ’ u r n J l v ii'fq s Q -fcrO ^ * · $ frct„

f

lir a - / 0“ z? θΛ/7/ z J f a · to-/ iiy ttT I f <

r n

t y p in g s

/ / ' 1 7 ‘t ff a e

U fa 7 'S ^ i S h /r« V

rjrj> q j f l / r f y ? ,'fz > Ζ» *ra~

J 'U iL f °- £ <vs / X ' / M r n ls fp fa · Cut fay*> rrfa n/><ou fa γ / η - 7 ^ /<«! f a f / r i r * s c u P i& n c t, %7/ρ/·βΤ-<*' p v 'f i '- f H s fc u + tu p v

<f' ψ/ t t

Ϊ fa ljQ f τ 7}<r

/ &>** *

<>/

f in i'V

fa r~

y

f a jita

ντας, έτσι λειτούργησε. Πρισματικά. Και τό τε οι δικές μας οι ερμηνείες τι να σου κάνουν; Μοιραία θα είναι παραπλανητικές. Ο δημι­ ουργός εκλαμβάνει τη ς προθέσεις του για πραγματοποιημένο αποτέλεσμα - θυμώνει μάλιστα όταν ο άλλος δε μοιάζει να τ ις ανα­ γνωρίζει. Άλλες φ ορές πάλι συμβαίνει το α­ ντίθετο: αγνοεί ή παραγνωρίζει στοιχεία που έχουν στους άλλους θετική επίδραση.

Σας παρακαλώ μιλήστε μας τώρα και για τη δομή του έργου, κ. Ελύτη. ΕΛΥΤΗΣ: Να σας εξηγήσω. Το έργο εξελίσ ­ σεται συνεχώς πάνω και στις δύο αντικρισ τές σελίδες. Στο Α 1 και στο Γ1 μέρος μιλάει αρι­ στερά η Μαρία Νεφέλη που είναι μια κοπέλα χαρακτηριστική τη ς εποχής μας - και δ εξιά έ ­ νας «αντιφωνητής» που είναι ο ποιητής. Στο μεσαίο μέρος, το Β’, οι ρόλοι αντιστρέφονται. Π οτέ δε δημιουργείται διάλογος. Απλώς και οι δύο το υς μονολογούν παράλληλα πάνω στο ίδιο κεντρικό μοτίβο. Απώτερος σκοπός είναι να φανεί πώς είναι δυνατόν ν ’ αντιλαμ­ βάνονται διαφορετικά το ίδιο πράγμα, δύο άνθρωποι. Μ ε καλή πίστη πάντα. Και με προ­ σπάθεια να καταλάβουν ο ένας τον άλλον. Οι ασυνείδ ητες μεταφυσικές αποκλίσεις τη ς κο­ πέλας διακρίνονται καθαρά μέσα στην έκρη­ ξη τη ς απελπισίας τη ς και τη ς ανταρσίας της

για τ α πάντα. Ο αντιφωνητής τις συλλαμβάνει και τις μεταγράφει μέσα στη δική του υπο­ στασιακή ανταρσία. Π αρά τη διαφορά των γενεών ή των πολιτικοκοινωνικών αντιλήψε ων, υπάρχει ένα σημείο όπου συναντιούνται. Αυτό είναι το σημείο το «έξω τη ς φθοράς», το ουσιαστικά ανθρώπινο και γ ι’ αυτό συνάμα αιώνιο.

Μιλήσατε για «μοτίβα». Τι είδους μοτίβα είναι αυτά περίπου; ΕΛΥΤΗΣ: Ό λα τ α θέμ ατα που μ’ έχουν κατά καιρούς απασχολήσει, με το ένα ή τον άλλον τρόπο, βρίσκουν τον τρόπο να ενταχθούν. Η. αδικία π.χ. να κυβερνά τον κόσμο ανέκαθεν, η δύναμη που δίνει ο αριθμός. Το χάσμα ανά­ μεσα στη Δυτική και την Ανατολική αντίληψη τη ς αισ θητικής και η αναλογία το υς μέσα στον ηθικό κόσμο. Η μεταχριστιανική και συνάμα μεταμαρξισ τική πραγματικότητα, ό­ πως μας αποκαλύπτεται στις η μ έρες μας από την ομάδα των νέων φιλοσόφων. Παραδείγ­ ματα είναι αυτά. Βέβαια, για τον σκεπτόμενο απλώς άνθρωπο αυτά βγαίνουν έμμεσα. Αλλά μην ξεχνάμε ότι τα έμμεσα στην πρόζα είναι άμεσα στην ποίηση. Γι’ αυτούς τους λό­ γους και πολλούς άλλους, ένα τέτοιο ποίημα είναι φυσικό να προκαλέσει έντονες αντιδρά­ σεις. Είμαι, όμως, προετοιμασμένος να τις α-

O k m ς Ελντης

73

ντιμετωπίσω και να τις υπομείνω. Π ροπαντός σήμερα που η ανεξάρτητη σκέψη παραμο­ νεύει και όλοι ρέπουν στο να στοχάζονται α­ γεληδόν. Ο κόσμος γ ι’ αυτούς υπάρχει μόνον

ΕΛΥΤΗΣ: Η αυθαίρετη και, ηλίθια στο βάθος, διάκριση ανάμεσα σε "εθνικόφρονες11 και "προοδευτικούς" μπερδεύει όπως συνήθως τα πράγματα. Τι πάει να πει δηλαδή; Ό τι οι

όπως τον βλέπει η παράταξη όπου έχουν ε ­ νταχθεί.

προοδευτικοί δεν αγαπούν τον τόπο τους; Ό τι τον αγαπούν μόνον οι εθνικόφρονες που ξέρο υ μ ε πολύ καλά ότι ενίοτε, το υς συμφέρει απλώς να τον αγαπούν; Σ ’ εμένα η πίστη στον Ελληνισμό είναι κάτι άλλο. Συνυφασμένο α­

Η λέξη «παράταξη», όπως βγήκε απ’ τα λόγια σας, με φέρνει σ’ ένα ερώτημα που πάντα μ’ έκαιγε σε σχέση με σας. Νομίζω, ήρθε η ώρα να σας το απευθύνω. Καταδι­ κάζετε την «ένταξη».; ΕΛΥΤΗΣ: Δεν καταδικάζω τίποτε. Δεν έχω το δικαίωμα. Έχω μόνο τις πεποιθήσεις μου. Και τί να κάνω όταν δεν υπάρχει καμιά παράταξη που ν’ αντιπροσωπεύει τ ις πεποιθήσεις μου; Αφήστε ότι για έναν ποιητή αυτό μου φαίνε­ ται αδιανόητο. Φαντάζεστε έναν Σολωμό ν ’ α­ νήκει σε π αράταξη; Ο ποιητής ανήκει σ’ ολό­ κληρη τη χώρα του και σ’ ολόκληρο το λαό του. Προσέχω πολύ πάνω σ’ αυτό το θέμα. Θυμάμαι ότι μετά τη μεταπολίτευση και πάνω στη γενική προσπάθεια να ξαναβρούμε τον ε ­ αυτό μας, δέχθηκα να γίνω Πρόεδρος του Δ ι­ οικητικού Συμβουλίου τ η ς ΕΡ. Μόλις όμως η ­ ρέμησαν τ α πράγματα, έσπευσα να παραιτη­ θώ. Για τον ίδιο λόγο αρνήθηκα την υποψη­ φιότητα του βουλευτή Επικράτειας ή του Ακαδημαϊκού, επειδή θέλω, ανάπάσα στιγμή, να αισ θάνομαι τ α χέρια μου ελεύ θερ α

Το γεγονός ότι βρίσκουν απήχηση τα ποι­ ητικά σας έργα, δε σας εγκαρδιώνει; Δε σας παροτρύνει να συνεχίσετε; ΕΛΥΤΗΣ: Φυσικό είναι. Και βέβαια συνεχίζω. Ή δη εφ τά μεγάλα και καμιά εικοσαριά κείμε­ να σχηματίζουν το μεγαλύτερο μέρος ενός δεύτερου, εξίσου πολυσέλιδου τόμου. Αλλ’ αυτό είναι μια άλλη ιστορία.

Νομίζω εδώ θα μπορούσαμε να δώσουμε θέση σε μιαν εύλογη απορία. Πώς συμβι­ βάζεται να δείχνετε από το ένα μέρος τό­ ση σημασία και αφοσίωση στην ελληνική παράδοση, όπως καθαρά, σε κάθε σελίδα φαίνεται απ’ το θεωρητικό σας βιβλίο «Ανοιχτά χαρτιά», και απ’ το άλλο μέρος η μέχρις αναρχισμού, θα έλεγα, επαναστα­ τική θέση που παίρνετε σε πολλά απ’ τα γραφτά σας...

ναμφισ βήτητα με την παράδοση. Αλλά κι ε ­ δραιω μένο στο παρόν. Πιστεύω πως ο μικρός λαός που είμαστε και οι άλλοι μικροί λαοί δεν είναι το ίδιο πράγμα. Είμαστε γεμάτοι ε ­ λαττώματα, σύμφωνοι, έχουμε όμως κοντά στα πολλά π λ η ν κι ένα σ υ ν απέναντι στους άλλους, που είναι μοναδικό. Οι ξένοι το καταλαβαίνουν περισσότερο από μας το υς ίδιους. ΓΓ αυτό και ή μας ζηλεύουν, ό­ πως οι γείτο νές μας ή μας φοβούνται και δεν εννοούν να μας αφήσουν τ α σηκώσουμε κε­ φάλι, όπως απαξάπαντες οι Δυτικοί. Το έδ ει­ ξαν με την αισχρή στάση το υς απέναντι μας και στα χρόνια τη ς Μικρασιατικής εκστρατεί­ ας και στις η μ έρες μας με την Κύπρο. Αφήνω ότι η ιστορία αυτή είναι βαθύτερη κι άμα την ξεσκαλίσεις θα φτάσεις ως τις Σταυροφορίες και ως το Σχίσμα. Μόνιμη επιδίωξη της Δύσης ανέκαθεν ήταν να μας χωρέσει τα δυο πόδια στα δικά τη ς παπούτσια. Και νά που το κατα­ φέρνει στις ημ έρες μας. Από δω κι εμπρός να περπατάμε με το να πόδι στην ΕΟΚ και με το άλλο στο ΝΑΤΟ.

Μ’ αυτά που λέτε τώρα, κ. Ελύτη, δεν παίρνετε αυτό που λέμε «πολιτική θ έ­ ση»; ΕΛΥΤΗΣ: Όχι, προς Θεού, να εξηγούμαστε. Δ εν κάνω πολιτική και προ παντός κίτρινη. Αναγνωρίζω πως έτσ ι που μας ήρθανε τα πράγματα, ίσως να μη γ ίνεται αλλιώ ς. Και αν όλο μας το πρόβλημα ή τανε πώς θα φ ο ρ έ­ σ ουμε καλύτερο βρακί, θα έπρεπε να είμ α­ σ τε απόλυτα ικανοποιημένοι. Ό μω ς έχω το δικαίω μα σαν Έλληνας ν ’ ανησυχώ για την τα υτό τη τά μου.

Τι εννοείτε ακριβώς; ΕΛΥΤΗΣ: Θ α σας φέρω ένα παράδειγμα. Υπ οθέσ ετε ότι (κούφια η ώρα), υποφέρετε από μιαν ανίατη ασ θένεια που σας καταδι-

κάζει σ ε θάνατο, εκτό ς κι αν π άρετε ένα ορισμένο φάρμακο, που συμβαίνει, δυστυχώς, να έ χει παρε­ νέργειες: να παραμορφώνει το πρόσωπό σας. Τι θα κάνετε; Θ α το πάρετε το φάρμακο για να επιζήσετε; Αυτό όμως δ ε θα σας εμποδίζει, κάθε φ ορά που θα κοιτάζεσ τε στον κ αθρ έφ τη, να νιώ θετε πίκρα και καημό. Α υτός ο καημός με πιάνει. Νιώθω κ άθε μέρ α τη ν πνευματική μας υπόσταση ν ’ αλλοιώ νεται κα­ θώ ς δ ιο χετεύ εται μ έσα στο μεγάλο, αδηφάγο χω νευτήρι το υ Βορρά. Μ ερικοί ανόητοι - δ ε διστάζω να το πω - συνάδελφοι, βαυκαλίζονται με τη ν ιδ έα ότι χάρη στην Κοινή Α γο­ ρά, το έρ γο το υ ς θα περάσει με μια μ εταφρασούλα και θα γίνει παγκό­ σμιο. Τίποτα δ ε θ α γίνει. Και οι ίδιοι, στην προσπάθειά το υ ς να γίνουν ευ κολομετάφρασ τοι, θα χάσουν και το γλωσσικό το υ ς αίσθημα. Στις Ευρωπαϊκές πρωτεύουσες, κ αθη­ μερινά, κυκλοφορούν μεταποιημέ­ να πνευματικά προϊόντα απ’ όλον το ν κόσμο. Επιπλέον για μερικές ε ­ βδομάδες κι ύ στερα καταποντίζονται στον καιάδα τη ς ανωνυμίας. Το λέω χωρίς προκατάληψη. Αυτή τη στιγμή ετοιμάζονται βιβλία μου στη Ρουμανία, στη Σουηδία, στην Ισπανία. Μ ε ευχαρισ τεί πολύ αυτό. Δ εν με κάνει όμως να έχω ψευδαισθήσεις.

Αλήθεια. Μ’ αφορμή που μιλήσατε τώρα δα για τη γλώσσα. Τι θά ’χε να πει ο ποιη­ τής Οδυσσέας Ελύτης για το γλωσσικό ζήτημα και την εκπαιδευτική μεταρρύθμι­ ση; ΕΛΥΤΗΣ: Είναι κι αυτή μια υπόθεση που μας ταλαιπωρεί άδικα εδώ κι ενάμιση αιώνα. Επει­ δή εγώ δεν ξέρω να υπάρχει παρά μια γλώσ­ σα, η ενιαία γλώσσα η ελληνική, όπως ε ξελ ί­ χθηκε από την αρχαία, που έπρεπε να είναι το μεγάλο καμάρι μας και το μεγάλο στήριγμα. Όμω ς, για να συγκρίνουμε κι εδώ τον εαυτό μας με το υς Δυτικούς, που έχουν μια γλώσσα πέντε-έξι αιώνων, δυσανασχετούμε που η δι­ κή μας, πενταπλασίων αιώνων, συμβαίνει να

διαθέτει πολλά "κλαβιέ". Και καταφέραμε το πλεονέκτημά μας να το μ ετατρέψ ουμε σε μει­ ονέκτημα. Το να λέει, αγαπητέ μου, ο Έ λλη­ νας ποιητής ακόμη σήμερα, "ουρανός" ή "θά­ λασσα" ή "ήλιος" ή "σελήνη" ή "άνεμος", όπως το έλεγαν η Σαπφώ και ο Αρχίλοχος, δεν είναι μικρό πράγμα. Είναι πολύ σπουδαίο. Επικοι­ νωνούμε κάθε στιγμή, μιλώντας με τις ρίζες μας. Τι ρίζες μας που βρίσκονται εκεί στα Αρχαία. Γι’ αυτό και λυπάμαι που καταργήθηκαν από τ α Γυμνάσια κι ας με πείτε καθυστε­ ρημένο.

Αυτό αφορά σε ολόκληρη την εκπαιδευτι­ κή μεταρρύθμιση; ΕΛΥΤΗΣ: Ό χι, να βάζουμε τ α πράγματα στη θέρη το υς. Συμφωνώ με τη ν εκπαιδευτική με­ ταρρύθμιση, αναγνωρίζω μάλιστα ότι χρειά­ στηκε μεγάλο θάρρος για να εφαρμοστεί και ότι αυτό εγγράφ εται στο ενεργητικό εκείνων

Οόνσσεας Ελντης

που την πραγματοποίησαν. Διαφωνώ απλώς, ως προς την κατάργηση των Αρχαίων από τα Γυμνάσια. Δεν έπρεπε να καταργηθούν τα Αρχαία, έπρεπε να αλλάξει ο τρόπος τη ς δι­ δασκαλίας τους. Μπορεί να σας φανεί παρα­ δοξολογία, έχω όμως την εντύπωση ότι μό­ νον όποιος γνωρίζει τα Αρχαία μπορεί να γράφει σωστά και τη νεοελληνική δημοτική. Αυτά που βλέπουμε και ακούμε σήμερα γύρω μας, με συγχωρείτε, αλλά είναι κορακίστικα.

Κάτι άλλο τώρα. Προ καιρού και για μια α­ κόμα φορά, ακούστηκαν και πάλι κάποιες φήμες και μάλιστα έντονες για το βραβείο Νόμπελ. Τι συμβαίνει, κ. Ελύτη, μ’ αυτό το θέμα; ΕΛΥΤΗΣ: Δεν βαριέστε. Στην Ελλάδα και πα­ πούτσια να σου φέρουν από τη Σουηδία, σε βλέπουνε υποψήφιο για τ ο Νόμπελ. Προσω­ πικά, δεν ασχολήθηκα ποτέ με το θέμα, ούτε πρόκειται. Καλό είναι το Νόμπελ και μακάρι να τ ο πάρει κάποιος για τη φήμη του τόπου. Από κει και πέρα τι σημασία έχει; Έγιναν κα­ λύτεροι ο Κουασίμοντο ή ο Σαιν-Τζων-Περς που τ ο πήραν, από τον Ουγκαρέττι ή τον Βαλερύ που δεν το πήραν; Το Νόμπελ που μ’ εν­ διαφέρει εμένα, το απονέμει ο χρόνος. Α λλ’ αυτό ποιος αξιώ νεται να το δει; Βλέπετε με πόση οικονομία είναι φτιαγμένα τ α πράγματα σ’ αυτόν τον κόσμο - για να κάνουμε λίγη φτηνή φιλοσοφία.

Θα μου επιτρέψετε να ξεφύγω απ’ τον ε­ ρωτηματικό χαρακτήρα της κουβέντας μας και να παρατηρήσω πως μια τέτοια στάση σαν τη δική σας θα πρέπει να εκτιμάται εντελώς ιδιαίτερα στις μέρες μας, που η ζωή μπαίνει σε μια βάση ουσιαστι­ κότερα δημοκρατική. ΕΛΥΤΗΣ: Από το κοινό ναι, ασφαλώς. Από το υς επισήμους καθόλου. Πολλές φορές αι­ σθάνομαι να έχω γίνει άθελά μου ένα 'Τεστ" που αποδεικνύει ακριβώς το αντίθετο. Ψ οφά­ νε όλοι για λιλιά και χειροκροτήματα. Και τό ­ τ ε σε προσκυνούν. Παρηγοριά, όμως, είναι να σκέφτεσαι ότι υπάρχουν πολλοί συνάδελ­ φοι, ακόμη πιο αυστηροί και ολιγαρκείς, που συνεχίζουν απτόητοι τη δ ουλειά τους, μακριά από κάθε θόρυβο. Παρηγοριά είναι και οι ε­

O km w ; Ελντης

ντελώς νέοι, αυτοί που μπαίνουν σήμερα στα Πανεπιστήμια. Έχω κάποιαν επαφή μαζί τους και μπορώ να πω ότι δε γελιέμαι. Υπάρχουν ανάμεσά το υς μικρές μειοψηφίες που αντι­ λαμβάνονται εντελώς διαφορετικά τα πράγ­ ματα.

Τι εννοείτε συγκεκριμένα; Μας το προσ­ διορίζετε αυτό; ΕΛΥΤΗΣ: Τα προβλήματα που θεω ρούμε ση­ μερινά, είναι ήδη σχήματα του παρελθόντος. Λοιπόν, η καινούρια γενιά, η νεότατη, δείχνει να το υποψιάζεται και να αντιδρά. Πιστεύω πως αυτή είναι ταγμένη να σπάσει τα δεσμά όλων των ορθοδοξιών και να ξαναδώσει στην ελευθερία το πραγματικό τη ς νόημα.

“JVa ο α ς

Iμ p

η j i ’ a m , u lM ...

Ναι, τον Ελύτη τον έχω ζήσει προσωπικά. Θ έλετε να σας μιλήσω γ ι’ αυτόν; Δεν κερδίζει πολλά πράγματα ο ποιητής τούτη τη σημαντική ώρα. Άλλοι κερδίζουν τα πολλά, και δεν έκαναν τίποτα αυτοί οι άλλοι για τούτο το κέρδος. Διαβάζω στις εφημερίδες δηλώσεις και θαυμασμούς και συχαρίκια. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατία ς χαιρετάει βουρκωμένος τον ποιητή. Ο πρωθυπουργός απλώνει περήφανα το χέρι στον ποιητή. Η Βουλή κρατάει τριώ ν λεπτών σιγή σε μνήμη - συγγνώμη, σε δόξα ήθελα να πω - του ποιητή. Το αντικείμενο τη ς συγκίνησης είναι σ’ όλες τις περιπτώσεις το ίδιο:ξάφνου ο ποιητής έγινε χρήσιμος. Η παγκόσμια δόξα του Ελύτη μας ήρθε λουκούμι. Ο ποιητής του Αιγαίου ταυτίσθηκε επιδέξια με την υφαλοκρηπίδα, κι όλοι προς τ α κει το στριφογυρνάνε. Κι όλοι οι επίσημοι δηλώνουν πόσο διεθνώς προβάλλεται η Ελλάδα σήμερα, χάρις στην ακτινο­ βολία του ελληνικού πνεύματος. Μάλιστα, κύριοι. Και τι κάνατε εσείς γι’ α υτή«την ακτινοβολία»; Τι έκανε χρόνια τώρα το επίσημο κράτος για να εισπράττει σήμερα - κι όχι μονάχα σήμερα, συνέ­ χεια εισπράττει - τα ωφελήματα από την παρουσία τόσων και τόσων Ελλήνων στις Τέχνες και στα γράμματα; Στάθηκε πάντα ένα κράτος αντιδραστικό, τσιγκούνικο, μισαλλόδοξο, γεροντο­ κρατούμενο, καθυστερημένο, εχθρικό, απληροφόρητο, αμήχανο και γρουσούζικο. Ποιοι νεκρωμένοι κι αντιδραστικοί διευθυντές, υποδιευθυντές και τμηματάρχες Υπουργείων και ποιοι πρωτοβάθμιοι και δευτεροβάθμιοι λογοκριτές και ποιοι έμποροι σάπιων κρεάτων και χαλα­ σμένου μπακαλιάρου δώσανε χέρι για να γεννηθεί και να μεγαλώσει σ’ αυτόν τον τόπο μας ένα ποιητής; Κανείς. Και νά που τώρα ο ποιητής, ο «ένας», ο «μοναδικός», ο «ερημίτης», ο «περιθωριακός», γίνεται ο «Έλληνας», ο «Αιγαιοπελαγίτης», ο «ηλιόλουστος», ο εκπρόσωπος ενός λαού ηλιόλουστου, ο συνιδιοκτήτης της υφαλοκρηπίδας. Και ξάφνου η Ελλάδα είναι η χώρα των ποιητών, γεννά ποιη­ τές, συντηρεί ποιητές - άρα γεννά πολιτισμό, συντηρεί πολιτισμό, εξάγει πολιτισμό. Τ ώρα είμαστε περήφανοι για τον Ελύτη και καλά κάνουμε. Σε πείσμα του ναυάρχου Σήαρ και της οικονομικής κρίσης και της λιτότητας, και των μονώνζυγών και του αναγκαστικού παιδαγωγισμού των Ελλήνων - στις δύο όλοι στα κρεβάτια σας - έ ­ νας ολόκληρος λαός παραμέρισε κάθε άλλο θέμα και μιλάει για τον ποιητή του. Νά για μένα ένα γεγονός που πολλαπλασιάζει την αξία του βραβείου μιας και μας κάνει να ξεχάσουμε τόσα άλλα πράγματα. Ζήτω λοιπόν ο Ελύτης! Ζήτω ο ποιητής που οραματίσθηκε τον χωροφύλακα και τον στρατοδίκη «να καίνε σαν κεριά στο μεγάλο τραπέζι της Αναστάσεως». Που ζητά «να πάρουν τα όνειρα εκδίκηση». Που βλέπει «τα πελέκια να σχίζουν στον αέρα προτομές αυτοκρατόρων και στρατηγών». Που βλέπει «τους εμπόρους να εισπράττουν σκύβοντας το κέρδος των δικών τους πτωμάτων». Που βλέπει τη μικρή Μυρτώ, την πόρνη από τη Σίκινο, στημένη άγαλμα στην πλατεία της Αγοράς.

Νίκος Κούνδουρος «Επίκαιρα», 25.10.1979

Οόνσσέας Ελντηζ

Έ ρ η Σ ταυροπουλου

ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΕΛΥΤΗΣ: ΕΠΙA ΟΕΗ ΒΙΒΛΙΟΕΡΑ ΦΙΑΣ

Α. ΒΙΒΛΙΑ Χρίστος Αδαμόπουλος, Λόγος κεκρυμμένος π ερ ί φωτός, ή αξονική τομογραφία Οδυσσέα Ε λ ύτη . Μελέτη ομιλίας και ελληνικής γραφής. Οι Εκδόσεις των Φίλων, 1987. Δημήτρης Γαδαλάς, Η Εσω τερική Δ ια λ εκ τικ ή στη «Μαρία Ν εφ έλη » το υ Οδυσσέα Ε λ ύτη . Κώδικας, Θεσσαλονίκη 1987. Τατιάνα Γκρίτση-Μιλλίεξ, Το «Ά ξιο ν Ε σ τί» του Οδυσσέα Ε λύτη . Κύπρος 1961. Ανθούλα Δανιήλ, Οδυσαέας Ε λ ύ τη ς μ ια αντίστροφη πορεία. Από το Η μερολόγιο ενός αθέατου Α π ριλίο υ στους Προσανατολισμούς. Επικαιρότητα, 1986. Δημήτρης Δασκαλόπουλος, Βιβλιογραφία Οδυσσέα Ε λ ύ τη (1971-1992). Εταιρεία Σ υγ­ γραφέων, 1993. Αντώνης Δεκαβάλλες, Ο Ε λ ύ τη ς από το χρυσό ώς το α σημένιο ποίημα. Κέδρος, 1990. Ντίνα Δημοπούλου-Χατζηπέτρου, Οδυσαέας Ε λύτη ς. Το μ έτρ η μα του ανθρώπου. Οι Εκδόσεις των «Κριτικών Φύλλων», 1985. Νίκος Δήμου, Οδυσαέας Ε λύτης. Εκδόσεις Νεφέλη, 1992. Λιλή Ζωγράφου, Ο ηλιοπότης Ε λύτης. Εκδόσεις Ερμείας, 1971. Γιώργος Θαλάσσης, Οδυσαέας Ε λύτης: Τέχνη μυρεψού. Βιθλιοπωλείον της «Εστίας», 1974. Δανιήλ I. Ιακώ6, Η αρχαιογνωσία το υ Οδυσσέα Ε λύτη . Εκδόσεις «Πολύτυπο», 1983. Γιάννης Η. Ιωάννου, Οδυσαέας Ε λύτη ς. Από τις καταβολές το υ Υπερρεαλισμού στις εκβολές το υ μύθου. Εκδόσεις Καστανιώτη, 1991. Αντρέας Καραντώνης, Γ ια τον Οδυσσέα Ε λύτη . Εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα, 1980. Ν.Χ. Κεφαλίδης - Γ.Κ. Παπάζογλου, Π ίνα κα ς λέξεω ν «Ποιημάτων» το υ Οδυσσέα Ε λύτη . Θεσσαλονίκη 1985. Ξ.Α. Κοκόλης, Γ ια το Ά ξιο ν Ε σ τ ί το υ Ε λ ύτη . Μια οριστικά μισοτελειωμένη ανάγνωση. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1984. Μαίρη Κουτσελίνη-Ιωαννίδου, Οδυσσέα Ε λύτη , «Θάνατος κ α ι ανάστασις το υ Κ ω νσ τα ­ ν τίν ο υ Παλαιολόγου»: μ ια ανάγνωση. Λευκωσία 1987. Μαρία Λαμπαδαρίδου- Πόθου, λιππότη, 1981.

Οδυσαέας Ε λύτη ς. Ένα όραμα το υ κόσμου.

Εκδόσεις Φι-

Τάσος Λιγνάδης, Το Ά ξιο ν Ε σ τ ί το υ Ε λύτη . Εισαγωγή, σχολιασμός, ανάλυση. Β' έκδοση (με προσθήκη). 1976. Λίνα Λυχναρά,

Η μ ε τα λ ο γ ικ ή τω ν πραγμάτων: Οδυσαέας Ε λύτη ς.

Οόνοσέας Ελιίτης

Ίκαρος, 1980.

Λίνα Λυχναρά, Το μεσογειακό τοπίο στην ποίηση του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη. Μια παράλληλη ανάγνωση. Βιβλιοπωλείον της «Εστίας», 1986. Δ.Ν. Μαρωνίτης, Όροι του λυρισμού στον Οδυσσέα Ελύτη. Κέδρος, 1980. Δημήτρης Κ. Μαυρομάτης, Πίνακας λέξεων του «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη. Πα­ νεπιστήμιο Ιωαννίνων. Φιλοσοφική Σχολή: Α' Έδρα Νεοελληνικής Φιλολογίας. Ιω­ άννινα 1981. Μ.Γ. Μερακλής, Δεκαπέντε ερμηνευτικές δοκιμές στον Οδυσσέα Ελύτη. Πατάκης, 1984. Κ. Μητσάκης, Το «Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο άνθυπολοχαγό τής ’Αλβα­ νίας» του Οδυσσέα Ελύτη. Εκδόσεις «Ελληνική Παιδεία», 1980. Γιάννης Α. Μιχαλέτος, Ο Ελύτης χωρίς προσωπεία. Κριτική, αισθητική και ψυχολογική διερεύνηση. 1987. Άρης Μπερλής, 5 (+2) δοκίμια για τον Ελύτη. Ύψιλον/βιθλία, 1992. Άννα Μυκωνίου- Δρυμπέτα, Ελύτης και σουρεαλισμός. Η καταγραφή μιας επίδρασης. «Παρατηρητής», Θεσσαλονίκη 1988. Ευαγγελία Παπαχρίστου-Πάνου, «Ιδού εγώ...» 1+4 δοκίμια για τον Οδυσσέα Ελύτη. Εκδόσεις «Δωδώνη», 1980. Ηλίας Πετρόπουλος, Ελύτης, Μόραλης, Τσαρούχης. Θεσσαλονίκη 1966. Κίμων Φράιερ, Άξιον Εστί το τίμημα. Εισαγωγή στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Με­ τάφραση Νάσος Βαγενάς. Κέδρος, 1978. Αντρέας Κ. Φυλακτός, Σολωμικοί απόηχοι στο «Άξιον Εστί» του Οδυσσέα Ελύτη. Λευ­ κωσία 1974 (ανάτυπο από το περ. Πνευματική Κύπρος, Φεβρ. και Μαρτ. 1974, ο. 134139 και 165-171).

J. Carson, 49 Σχόλια στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. 49 scholia on the poems of Odysseus Elytis. Απόδοση Στρατής Πασχάλης. Ύψιλον/βιθλία, 1983.

St. Castanos de Medicis, Notes sur OI. Elytis. Edition Characters, Paris 1979.

Odysseus Elytis. Un mediterraneen universel. BPI [ Centre Georges Pompidou. Editions Clancier-Guenaud, Paris 1988 [συλλογικός τόμος].

Evangelia Galani, Die Lebendige Tradition der Byzantinischen Liturgischen Dichtung in der Neugriechischen Lyrik am Beispiel der «Axion Esti» von Odysseus Elytis. Verlag Adolf M. Hakker, Amsterdam 1988.

Jose Antonio Moreno Jurado, Odysseas Elytis. Colleccion Los Poetas. Ediciones Jucar, Madrid 1982.

Isidora Rosenthal-Kamarinea, Der griechische Lyriker Odysseas Elytis. Poetiscbe Geographic als Lebensnorm. Verlag Ferdinans Kamp Bochum 1979. [Ανάτυπο από το περ. Hellenica, 1979, ο. 5-20.]

George Ρ. Savidis, Odysseus Elytis: Roes, Esa, Nus 8c Miroltamity. A lecture delivered for the Department of Comparative Literature of Harvard University on Tuesday 4th December 1979. Λέσχη, 1980 [ξανατυπώθηκε στο Τράπεζα πνευματική. Πορεία 1994. ο. 77-95.]

Mario Vitti, Οδυσσέας Ελύτης Βιβλιογραφία 1935-1971. Συνεργασία Αγγελικής Γαβαθά. Ίκαρος 1977.

Mario Vitti, Οδυσσέας Ελύτης. Κριτική μελέτη. Ερμής, 1984.

Οόνσσέας Ελντης

Β. ΑΡΘΡΑ, ΜΕΛΕΤΗΜΑΤΑ Ευγένιος Αρανίχσης, «Η γεωγραφία του Παράδεισου», «Ο Ελύχης σαν ανθολόγος», «Οι ιδιορρυθμίες χης κριχικής και η ποίηση χου Ελύχη», «Μύθος και λογοχεχνία σχη Μα­ ρία Νεφέλη», «Οδυσσέας Ελύχης- σημειώσεις για μια μονογραφία», Το σύμπ λεγμα το υ Κ ά ιν . Δοκίμια. Ακμών, 1980, σ. 67-73, 74-80, 81-104,169-175 και 228-250. Αλέξ. Αργυρίου,

Ν εω τερ ικ ο ί ποιητές το υ Μ εσοπ ολέμου [τέτα ρτο ς ν ικ ή Ποίηση. Α νθολογία - Γραμματολογία. Εκδόσεις Σοκόλη,

χόμος χου:] Η Ε λ λ η ­ 1979, σ. 172-180 και

226-257. Αλέξ. Αργυρίου, «Σημειώσεις πάνω σχην ποίηση χου Οδυσσέα Ελύχη», «Ο Οδυσσέας Ελύχης και ο υπερρεαλισμός», «Η ποιηχική αφθονία σχον Ελύχη», «Σχόλια για χην ποίηση χου Οδυσσέα Ελύχη», «Τρία Ποιήμαχα “πάνω σε μια χειμωνιάχικη αχχίνα”», «Τρία Ποιήμαχα, με σημαία ευκαιρίας», Δ ια δο χικές αναγνώσεις Ε λ λ ή ν ω ν υπερρεαλι­ στών. Εκδόσεις Γνώση, 1983, σ. 37- 53, 55-64, 65-72, 73-78,79-82, 83-87. Νίκος Δήμου, «Η μαγεία χου Οδυσσέα Ελύχη», «Λογική και λόγος σχον Οδυσσέα Ελύ­ χη», «Η σοφία χου Οδυσσέα Ελύχη», «Απόπειρα βιογραφίας χης Μ αρία ς Νεφέλης», Προσεγγίσεις. Ελύτη ς, Έ λλιοτ, Σκυθίνο ς, Σεφέρης, Σο υλ τς. Διαχρονική, 1982, σ. 910,11-31, 33-37, 39-50. Οδυσσέας Ελύχης, ’Ε κ λο γή 1935-1977. Τρίχη έκδοση. Άκμων 1979, σχις σ. 159-207 επι­ λογή κειμένων για χον ποιηχή. Π. Θασίχης, «Οδυσσέας Ελύχης. Η συνείδηση χου ελληνικού μύθου», ση. Θεσσαλονίκη 1966, σ. 59-85. Γιώργος Θέμελης, «Οδυσσέας Ελύχης», 1963, σ. 50-64.

Η νεώ τερη ποίησή μας.

Γύρος σ τη ν π οίη­

Εκδοχικός οίκος Γ. Φέξη,

Βίκχωρ Ι6άνο6ιχς, « Ο Ελύχης αναγνώσχης χου Κάλβου (και η διαμόρφωση χου νεοχερικού'“κανόνα” σχην κριχική)» Μανδραγόρας χεύχ. 5, Οκχώθρ.-Δεκέμθρ. 1994, σ. 78-90. Γιάννης Η. Ιωάννου, «Ο Μικρός Ναυχίλος, μια δομική ανάγνωση», Δ έκ α κίμια . Λευκωσία 1986, σ. 1-20. Ανχρέας Καρανχώνης, Εισαγω γή στη νεώ τερη ποίηση. Γύρω από τη ποίηση. Εκδόσεις Δημ. Ν. Παπαδήμα, 1976, σ. (κυρίως) 192-214. Τάκης Καρθέλης,

Η νεότερη ποίηση.

μ ε λ έ τ ε ς κ α ι δο­

σύγχρονη ε λ λ η ν ικ ή

Θεωρία και πράξη. Κώδικας 1983, σ. 92-120.

Ε. Γ. Καψωμένος, «Η σημειολογική ερμηνεία χης λογοχεχνίας. Θεωρηχικές βάσεις - Με­ θοδολογικές αρχές - Εφαρμογή μεθόδων σχη νεόχερη ποίηση», Διά λογος, Συλλόγου Φιλολόγων Νομού Ηρακλείου, αρ. 5, Ιούλιος 1985 (Ο. Ελύχη, «Λακωνικόν», σ. 11-29). Γιώργος Κεχαγιόγλου, «Ένα ανέκδοχο μνήμα χου Ελύχη για χο Τεύχ. 5, Άνοιξη 1995, σ. 27-32.

Ά ξ ιο ν Ε σ τί», Ποίηση,

Ένχμουνχ Κήλυ, «Οι φωνές σχο Άξιον Εσχί χου Ελύχη» και «Ο Ελύχης και η ελληνική παράδοση», Μ ύθος κ α ι φωνή στη σύγχρονη ελ λ η ν ικ ή ποίηση. Μεχάφραση Σπόρος Τσακνιάς. Σχιγμή, 1987, σ. 179-191 και 193-216. Ξ. Α. Κοκόλης, «Για χη λειχουργία χου ποιήμαχος. Βασικές διαπχσχώσεις με οδηγό τα πε­ ζά χου Ελύχη», Π ο ιη τικ ή Π ράξη κ α ι Σύμπραξη. (Σεφερικά, 2). University Studio Press, Θεσσαλονίκη 1985, σ. 11-24.

Οδνσσέαζ Ελντης

Ξ.Α. Κοκόλης, «Διά ζώσης... Δύο ελυτικά μελεχήματα. 1.0 κόσμος και η ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. 2.0δυσσέα Ελύτη, “0 Υπνος των Γενναίων”», Πορφύρας Κέρκυρας, αρ. 36, Αύγουστος 1986, σ. 358-368 [ξανατυπ. στο Σύνδεσμος Ελλήνων Κυπρίων Φι­ λολόγων. Ν εο ελ λη ν ική Λο γο τεχνία . Οι εισηγήσεις στα συνέδρια ποίησης και πεζο­ γραφίας. Λευκωσία 1991, σ. 83-88 και 97-104.] Γιώργος Κοροπούλης, «Ημερολόγιο ενός αθέατου Απριλίου», Χάρτης, χρόνος 3ος, τεύχ.

16, Ιούλιος 1985, σ. 485-494. Δ.Ν. Μαρωνίτης, «Η ποιητική αισιοδοξία του Οδυσσέα Ελύτη», Πίσω μπρος. Προτάσεις και υποθέσεις για τη νεοελληνική ποίηση και πεζογραφία. Στιγμή, 1986, σ. 109-129. Π.Δ. Μαστροδημήτρης, «Οι μαρτυρίες τριών ποιητών για την 28η Οκτωβρίου 1940 και για το Αλβανικό Έπος (Ελύτης-Σικελιανός-Σεφέρης)», Ν εο ελ λ η ν ικ ά Μελέτες και άρθρα. Τόμος Γ '. Εκδόσεις «Γνώση», 1988, σ. 173-233. Π.Δ. Μαστροδημήτρης, «Ο Ανδρέας Κάλβος και η κριτική του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη. Μια σύγκριση», Α νά λ ε κ τα Ν εο ελ λη ν ική ς Φιλοσοφίας. Έκδοση Νε­ φέλη, 1995, σ. 113-121. Κ. Μητσάκης, «Το *Ασμα ηρωικό κ α ί π ένθιμο για τον χαμένο άνθυπολοχαγό τής ’Α λβ α ­ νίας του Οδυσσέα Ελύτη» και «Μετρικά στο Ά ξιο ν Ε σ τ ί του Οδυσσέα Ελύτη», Πορεία μέσα στο χρόνο. Μελέτες Νεοελληνικής Φιλολογίας. Εκδόσεις Φιλιππότη, 1982, σ.

255-292 και 293-335. Κ. Μητσάκης, «Οδυσσέας Ελύτης “Ad Libitum”» «Ο Οδυσσέας Ελύτης και ο πόλεμος του ’40», Σ η μ ε ία αναφοράς. Μελέτες Νεοελληνικής Φιλολογίας. Εκδόσεις Καρδαμίτσα, 1987, σ. 97-122,123-144. Αντρέας Μπελεζίνης, «Ασημία και ταυτοσημία στην ποίηση. (Λαλικά στοιχεία στο έργο του Οδυσσέα Ελύτη και του Ανδρέα Εμπειρικού)», Σπείρα, αρ. 6-7, Φθινόπωρο 1986, σ.

56-71 [ξανατυπώθηκε στο βιβλίο του Εύσημοι κα ι άσημοι λόγοι. Θέμα, 1988, σ. 9-41.] Θεοδόσης Νικολάου, Οδυσσέα Ελύτη, “Ο ύπνος των γενναίων”. Ερμηνευτική ανάγνω­ ση», Σύνδεσμος Ελλήνων Κυπρίων Φιλολόγων. Ν εο ελ λη ν ική Λο γ ο τεχνία . Οι ειση­ γήσεις στα συνέδρια ποίησης και πεζογραφίας. Λευκωσία 1991, σ. 89-96. Νίκος Ορφανίδης, «Η υπαρξιακή διάσταση της Ιστορίας στο χώρο της λογοτεχνίας Αναφορά στους Κ. Καβάφη, Γ. Σεφέρη και Οδ. Ελύτη», «Το υπαρξιακό ρήγμα στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη - Αναγωγές από τη Μ αρία Νεφέλη», «Οι σύγχρονοι ποιη­ τές Καβάφης, Σεφέρης, Ελύτης και η νεοελληνική τους συνείδηση», Μ αρτυρία. Δ ε ­ κα π έν τε δ οκίμια υπαρξιακού κ α ι νεο ελλη νικο ύ προβληματισμού. Λευκωσία 1982, σ.

13-19, 38-44 και 69-81. Τζίνα Πολίτη, «Πλεύση για μια ανάγνωση» και «Η έκφραση της νοσταλγίας και το πρό­ σωπο του ποιητή», Κ ρ ιτ ικ ά Ση μειώ ματα. Ελληνικό Λογοτεχνικό και Ιστορικό Αρχείο, 1979, σ. 51-62 και 63-69. Μ.Β. Ραΐζης (μετάφραση Φ. Κουμερτά), «Δομή και νόημα στη Μαρία Νεφέλη», Παρνασ­ σός, τόμ. 25 (1983), σ. 334-349. Γ.Π. Σαββίδης, «Άξιον Εστί το ποίημα του Ελύτη», Πάνω νερά. Ερμής, 1973, σ.142-155. Ζ.Ι. Σιαφλέκης, «Η ιδιομορφία της Υπερρεαλιστικής Γλώσσας στον Ελύτη. Διακειμενι­ κές Σχέσεις και Μορφικές Διαπλοκές», Σύ γκριση, τευχ. 6, Ιούνιος 1995, σ. 41-53. Αικατερίνη Χανή, «Η σχέση τριών ποιημάτων του Οδυσσέα Ελύτη», Παρουσία, τόμ. Ε ' , 1987, σ. 67-85. Χριστόφορος Χαραλαμπάκης, «Το ιδιωματικό στοιχείο στην ποίηση του Γιώργου Σεφέ­ ρη και του Οδυσσέα Ελύτη», Ν εο ελλη νικό ς λόγος. Μελέτες για τη γλώσσα, τη λογο­ τεχνία και το ύφος. Εκδόσεις «Νεφέλη», 1992,189-252.

Ούνοοέας Ελντης

Vim Bakker, «Odysseas Elytis (Nobelprijswinnar der letterkunde 1979)», Surrealisme.

Erasmus Universiteit Rotterdam. Studium Generate. Rotterdam 1982, o. 118-123.

Jacques Lacarriere, «Trois poetes grecs d’ aujourd’hui. Odysseas Elytis - Andreas Embiricos-Titos Patrikios». Poesie ’85,9,juillet-octobre 1985, o. 62-74.

Lidia Martini, «Elitis traduttore di Saffo», Lirica Greca da Archiloco a Elitis. Liviana Editrice, Padova 1984, o. 459-463.

Paola Maria Minucci, «Luce e ascensione nella poesia di Elitis: un tentativo di lettura tra struttura e archetipo», Rivista di Studi Bizantini e Neoellenici Ρώμης, XXXIIXXXIII, 22-23,1985-1986, σ. 333-357.

Paola Maria Minucci, «Innocenza e memoria: ponte ideale tra Ungaretti e Elitis», Rivista di Studi Bizantini e Neoellenici Rciipqq, XXXV, 25,1988, o. 305-361.

Paola Maria Minucci, «Sentimento del tempo in Ungaretti, Kavafis, Elitis», Guaderni dell’ Istituto di Filologia Greca dell’ Universita di Palermo 21 .III Convegno Nazionale di Studi Neogreci. Italia e Grecta: Due culture a confronto. Palermo, 19-20 ottobre 1989. Catania, 21 ottobre 1989. Atti. Palermo 1991, o. 169-179.

Paola Maria Minnucci, «“To see Through the eye” To όραμα στην ποίηση του Blake και του Ελύτη», Πρακτικό Α' Διεθνούς Συνεδρίου Συγκριτικής Γραμματολογίας, Σχέ­ σεις της ελληνικής με τις ξένες λογοτεχνίες. Ελληνική Εταιρεία Γενικής και Συ­ γκριτικής Γραμματολογίας-Εκδόσεις Δόμος, 1995, σ. 517-528.

Mario Petrucciani, «Elitis, Ungaretti e Plotino Γ egiziano», Lirica Greca da Archiloco a Elitis. Liviana Editrice, Padova 1984, o. 449-458.

Vincenzo Rotolo, «Grecia e grecita nella poesia di Odisseas Elitis», Neo-Hellenika, τόμ.

IV, 1981,0.171-187.

Vincenzo Rotolo, «Ρίτσος, Ελυτης, Βρεττάκος: τρεις διαφορετικές αντιλήψεις για τη λει­ τουργία της ποίησης», Παρνασσός, τόμ. 25, αρ. 4, Οκτώβρ.-Δεκ. 1983, σ. 525-546.

Vincenzo Rotolo, «La giovinezza in Elitis come espressione della purezza primigenia», Lirica Greca da Archiloco a Elitis. Liviana Editrice, Padova 1984, o. 437-448.

Philip Sherrard, «Odysseus Elytis and the Discovery of Greece», Journal o f Modern Greek Studies, 1 (1983), o. 271-293.

Carlos Spinedi, «Lorca, Elytis y el Mediterraneo», Byzantion Nea Hellas, Σαντιάγο Χιλής, 9-10,1990, σ. 121-133.

Mario Vitti, Η Γενιά του Τριάντα. Ιδεολογία και μορφή. Ερμής, 1977, σ. 142-158.

Γ. ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΩΝ The Charioteer, Νέα Υόρκη, αρ. 1, Φθινόπωρο 1960.

Bolet in de la Universidad de Chile, Σαντιάγο, αρ. 73, Απρίλιος 1967.

La Nouvelle Revue Frangaise, Παρίσι, αρ. 18, Ιούνιος 1970.

Books Abroad, Oklahoma, τόμος 49, τεύχ. 4, Φθινόπωρο 1975. Αιολικά Γράμματα, τόμος 8, τεύχ. 43-44, Ιανουάριος-Απρίλιος 1978. Επίκαιρα, τεύχ. 586, 25 Οκτωβρίου 1979. Αντί, τεύχ. 146, 29 Φε6ρουαρίου1980.

The Charioteer, Νέα Υόρκη, αρ. 24-25,1982-1983.

Οόνοσέας Ελντηζ

αρ. 43-44, Νοεμβρ.-Δεκεμβρ. 1985. χρόνος 4ος, τεύχ. 21- 23, Νοέμβριος1986. Η Λ έ ξη , τεύχ. 101-106, Νοέμβριος-Δεκέμβριος 1991. Α ν τ ί, αρ. 492, 24 Απριλίου 1992. Γ ρά μμα τα κ α ι Τέχνες, Χάρτης,

Ε ν τευ κ τή ρ ιο ,

Θεσσαλονίκη, τόμος 6, τεύχ. 23-24, Καλοκαίρι-Χειμώνας 1993. Κυριακή 25 Σεπτεμβρίου 1994.

Η Κ αθη μερ ινή. Επ τά Η μέρες.

[Εξαντλητική καταγραφή των δημοσιευμάτων για τον Οδυσσέα Ελύτη μπορεί να βρει ο ενδιαφερόμενος στις δύο Β ιβλιογραφίες του ποιητή, που αναφέρονται παραπάνω και στις οποίες κυρίως στηρίχτηκε αυτή η Επιλογή. Όπου παραλείπεται ο τόπος έκδοσης εννοείται η Αθήνα.]

* Η επιλογή Βιβλιογραφίας της Έ ρ η ς Σταυροπούλου για τον Οδυσσέα Ελύτη είναι α­ ναδημοσίευση από το περιοδικό “Θέματα Λογοτεχνίας” No 1, Νοέμβριος, Δεκέμβριος 1995, Ιανουάριος, Φεβρουάριος 1996 (εκδόσεις Γκοβόστη).

Okoom; Ελντηζ

εκδόσεις

ΠΟΛΙΣ

/ λογοτεχνία

Σώτη Τριαντάφυλλου

Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης Σώτη Τριαντάφυλλου Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης

Το Σάββατο βράδυ στην άκρη της πόλης είναι ένα μυθιστόρημα για το τι σημαίνει να είσαι νέος στο κέντρο του δυτικού κόσμου - και συγχρόνως στην άκρη του, στις φτωχογειτονιές της Νέας Υόρκης. Η ιστορία εκτυλίσσεται στις αρχές της δεκαετίας του ’80, όταν η Π ά ττι Σμιθ τραγουδούσε ακόμα στο Κάτω Μανχάτταν, όταν ο ήχος του ροκ εν ρολ αντηχούσε στις προκυμαίες- τότε οι ήρωες αυτού του μυθιστορήματος ήταν λίγο μεγαλύτεροι από είκοσι χρόνων. Μ έσα από τη ζωή της αφηγήτριας, νεαρής Ελληνίδας στη Ν έα Υόρκη, της Μπίμπι, του Νίκυ, της Νάνσυ, του Κούκι και των φίλων τους - των τζάνκι, των επίδοξων ηθοποιών του Μπρόντγουεϋ, των Αγγέλων της Κόλασης και των γιάπις - ξετυ λίγεται η εικόνα μιας ασυλλόγιστης πόλης, αλλά μαζί φιλικής και συγκινητικής: μιας πόλης που ακτινοβολεί αγαλλίαση και ποίηση.Κι επίσης ξετυλίγεται η εικόνα της μητροπολιτικής νεολαίας που χορεύει σε γιγάντια πάρτυ, καταπίνει παράνομες κάψουλες κι ονειρεύεται τα ξίδ ια μεεένα διθέσιο κόκκινο αυτοκίνητο. Στο φόντο διαδραματίζονται τ α πολιτικά και κοινωνικά γεγονότα της δεκαετίας τ ο υ ’80, τα τραγικά και τ α ευτράπελα. Σ τα εφτά χρόνια που περνάνε στις σελίδες αυτού του βιβλίου, οι νεαροί ήρωες θα ζήσουν την αληθινή φιλία, θα γνωρίσουν την τρέλα και θα δουν το πρόσωπο του θανάτου- μερικοί θα μεγαλώσουν, μερικοί θα χαθούν για πάντα, κι άλλοι θα γίνουν πολύ-πολύ ευτυχισμένοι όπως πάντα ονειρεύονταν.

ε κ δ ό σ ε ις Π Ο Λ Ι Σ · ΟΜΗΡΟΥ 32 - 106 72 ΑΘΗΝΑ · ΤΗΛ. 3643 3S2 · FAX 36 36501

Η Ο Π.Κ. ήταν ψυχίατρος. Αλλά

όχι μόνον. Οι αναγνώστες του «διαβάζω» τον γνωρίζουν από τις κριτικές του για τα βι­ βλία που τον ενδιέφεραν. Μελετητής με εντυπωσιακή ευρυμάθεια, τεχνίτης ενός α­ πό πρώτη ματιά ιδιότροπου λόγου, δεν κουραζόταν να α­ ναρωτιέται, να σκέφτεται και να παράγει. Έ χεις δίκιο, μου είπ ε σ ε χρόνο ανύποπτο, πριν έν α δυο μήνες. Η εξάρτη σ η από τ η ν η­ λεκτρονική ρύθμιση (έναν βηματοδότη εν προκειμένω) σου αφ α ιρεί τη ν ε λ ευ θερ ία να π εθάνεις με αξιοπρέπεια. Την Τρίτη, στις 13 Φ εβρουάριου, το πρωί, ο

Να πώς θ α συζητούσαμε περίπου, πάνω στο δ ραματικό περισ τατικό το υ θανάτου του: «Αξιοπρεπής θάνατος, για ποιον; Αναμφι­ σβήτητα γ ι’αυτόν, που γλιτώ νει από το ενδ ε­ χόμενο μιας διασωληνωμένης γελοιοποίη­ σης. Για τ ο υ ς άλλους; Και πρέπει ο τρόπος

Π αντελής Κρανιδιώ της εγκ α τέλ ειψ ε αυτόν

που πεθαίνουμε να λ αμβάνει υπόψη τ η δική

το ν κόσμο με αξιοπρέπεια. Ά νοιξε τ α πα­ ντζούρια, για να μπει τ ο φως τ η ς ημ έρα ς,

τ ο υ ς αντοχή στο χωρισμό; Είναι ποτέ δυνα­

πήρε τ α χαρ τιά του, για να στρω θεί, όπως κ άθε πρωί, στη δουλειά, ξάπλωσε στα μαξι­ λά ρια το υ, που το ν βόλευαν πιο πολύ στο γράψιμο, πήρε το μολύβι το υ, φ ό ρ εσ ε τ α γυ αλιά το υ και... πέθανε. Έ τσι, απλά και ακα­ ριαία. Χωρίς να παιδευτεί.

τό ν ο ατομικός θάνατο ς να αποφασίζεται συναινετικά; Μ ε σύμφωνη απόφαση και εκεί­ νου που ή ρ θ ε η ώρα το υ να π εθάνει και των άλλων, που πρέπει να βρουν το ν τρόπο να ζήσουν, όσο τ ο υ ς μ έλλεται, χω ρίς τη ζωντα­ νή το υ παρουσία; Θ α έπρεπε; Προϋπόθεση γ ι’ αυ τό δ ε θ ά ’τα ν να μην αφήνουμε εκκρ ε­

Ό μ ω ς και χωρίς να μας προετοιμάσει! Ο Π.Κ. ή ταν εφηβικός στοχαστής. Δ εν ι­ σχυριζόταν, δ εν δ ίδασκε από το β άθρ ο μιας μακρόχρονης πείρας. Ώ ς τη ν τελευ τα ία στιγμή αναρωτιόταν, άκουγε, αναθεω ρού­

μότητες, να κλείνουμε από κοινού το υ ς λο ­ γα ριασμούς μας, πράγμα που, θ ε ς από δει­ λία, θ ε ς από τ η ν ψευδαίσθηση πως είμ ασ τε αθάνατοι, το παραλείπ ουμε ή τ ο αναβάλ­

σε, όριζε με σ αφήνεια και θάρ ρο ς, συνήθως

λο υ μ ε επ’ αόριστον; Εκεί δ εν είναι το λάθος;

χωρίς εμπάθεια, τη διαφωνία. Μ ε τ ο ν συνο­

Από ε κ εί δ εν πηγάζει - και καμιά φ ορ ά μας

μιλητή το υ

πνίγει - η οδύνη το υ πένθους;».

σ υν έθετε τ ο

καινούριο.

Μ ια

κουβέντα μαζί το υ - όταν το επέτρεπ αν τ α

«Ας είναι! Και αυ τό και άλλα πολλά σημαντι­

τρ έχο ν τα - ή ταν κατά κανόνα ένα βηματάκι παρακάτω στην οργάνωση τ η ς προσωπικής,

κά ζητή μ ατα δ εν τ α προλάβαμε. Π α ρ ’ όλα αυτά, φίλε, καλό ταξίδι!».

καμιά φ ορά και τη ς παγκόσμιας τά ξης.

ΡΕΝΟΣ ΡΩΤΑΣ

«Προσωπικές πηγές και Λόγος της πλαστικής εικόνας» και «Εκτροπής εγκώμιον», που κυκλοφόρησαν πρόσφατα, είναι συμπυκνωμένοι καρποί μιας μακρόχρονης ενεργητικής απασχόλησης με σημαντικά προβλήματα τ η ς δου λειάς του.

ΕιςΜψψ

Τραγωδία ονομαζόμενη

ΕΥΓΕΝΑ τον Κΰρ Θεόδωρόν Μοντσελέζε

Θ εόδωρός Μ οντςελεζε

Ευγένα

1646

□ Mario Vitti παρουσιάζει ένα μεσαιωνικό παραμύθι, γραμμένο από έναν Ζακυνθινό, στο ύψος και την τεχνική του κρητικού θεάτρου, τυπωμένο το 1646 στη Βενετία και χαμένο για περισσότερο από τρεις αιώνες. Εκδόσεις Οδυςςεας

© Ε Κ Δ Ο ΣΕΙΣ Ο Δ ΥΣΣΕΑ Σ Φ ερναντο Σ αβατερ

κάνε αυτό που θέλεις, αλλά... Μαθήματα ελευθερίας για εφήβους, γονείς και δασκάλους από τον φιλόσοφο Φερνάντο Σαβατέρ, καθηγητή στο Πανεπιστήμιο της Χώρας των Βάσκων. Ένα βιβλίο με τρομερή απήχηση στις χώρες της Μεσογείου.

Ντόροθυ Άλισον

Ρόζελιν Μηράονν

Πήτερ Τέηλορ

ΤΟ ΜΠΑΣΤΑΡΔΟ

ΠΡΙΝ ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΟ ΕΓΚΛΗΜΑ

ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΝΤΑΣ ΣΤΟ ΜΕΜΦΙΣ

Ιβάν Κλίμα

Νιανιέλ Πενάκ

Σαμ Τόπεροψ

Η ΔΟΚΙΜΑΣΙΑ

ΕΙΣ ΥΓΕΙΑΝ ΤΩΝ ΔΡΑΚΩΝ!

Η ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΤΟΥ ΠΟΘΟΥ

Μίκαελ Λάρσεν

Νχέιλ Πεκ

Ουίλιαμ Τρέβορ

ΕΙΚΟΝΙΚΗ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

ΜAPT IN ΚΑΙ ΤΖΩΝ

ΔΥΟ ΖΩΕΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΟΔΥΣΣΕΑΣ ΑΝΔΡΕΑ ΜΩΡΑΪΤΟΥ 3-11471 ΑΘΗΝΑ - ΤΗΛ. 36.24.326,36.25.575 - FAX 36.48.030

ΠΡΕΜΙΕΡΑ) από τον Γιώργο Λαζάνη

ΆΦΕΑΣ Με αφορμή το έργο τυ Λουίτζι Πιραντέλλο «Χω­ ρίς να ξέρεις πώς», που παίζεται στο «Θέατρο Τέχνης-Κάρολος Κουν» στη Φρυνίχου, ο σκηνοθέ­ της της παράστασης Γιώργος Λαζάνης γράφει για το συγγραφέα και το έργο.

Λουίτζι Πιραντέλλο: Χωρίς να ξέρεις πως Δεν είναι τυχαίο ότι η δραματουργία του Πιραντέλλο συνδέθηκε με δύο σ ταθμούς τη ς ιστορίας του Θεάτρου Τέχνης: με τον πρώτο χρόνο τη ς λειτουργίας του στο Θ έατρο Αλίκη, το 1942 μέσα στην Κατοχή, όταν ο Κουν σκηνοθέτησε το «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε», καθώς και με την πρώτη μας θεατρική περίοδο στη μόνιμη στέγη μας, το - ιστορικό πια - «Υπόγειο», κάτω από το ν Ορφέα, το 1954, όπου ανεβάσαμε με τον τίτλο «Γυμνές Μάσκες» τέσ σ ερ α μονόπρακτα του Σικελού σ υγγραφέα («Ο Ηλίθιος», «Λίγα νεράτζια από τη νησί μας», «Μπελλαβίτα», «Ο άνθρωπος με το λουλούδι στο στόμα»), Πιραντελλική έ μ ελλε να είναι και η δική μου πρώτη ανα­ μέτρηση με τον πρωταγωνιστικό ρόλο στο «Μπελλαβίτα». «Υπάρχει θέατρον εις την Ελλάδα» (...). «Ήταν θέα τρ ο όπως ακριβώς το ονειρεύονταν εκείνοι που αγαπούν α­ ληθινά αυτή την πανάρχαια τέχνη» (...), «πραγματική τέ-

χνη, που ικανοποιεί ολοκληρωτικά τον εσωτερικό κόσμο του θεατού», σημείωναν με ενθουσια­ σμό οι κριτικοί τη ς εποχής. Αν όμως ο Π ιραντέλλο βρήκε στη μικρή ημικυκλική σκηνή μας, με τ α «φτωχά» μέσα και το υς «πλούσιους» οραματισμούς, τις καλύτερες σ υνθήκες για τη γνωριμία του έργου του με το ελ­ ληνικό κοινό, άλλο τόσο και το Θ έα τρ ο Τέχνης βρήκε στην πιραντελλική δραματουργία στοι­ χεία που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στο υποκριτικό του ύφος. Ως γνωστόν ο Κουν ενδ ιαφ έρθηκε για ένα αυθεντικό ελληνικό εξπρεσιονιστικό θ έατρο, τον λ ε ­ γόμενο «λαϊκό εξπρεσιονισμό», αξιοποιώ ντας ηθοποιούς από τις λ αϊκές τά ξεις που έφ ερ αν α­ κόμη μέσα το υς ένα κόσμο πρωτόγονων και γνήσιων αισθημάτων. Συγχρόνως όμως, πίσ τευε ότι ο ηθοποιός οφείλει να μαθη τεύει σ’ ολόκληρη τ η ς σκηνική του ζωή και ο ίδιος, ως δάσκα­ λος, ήταν ανοιχτός σε νέα ερεθίσ ματα. Έτσι με τον Π ιραντέλλο ή ρθαμ ε αντιμέτωποι με νέα ε ­ ρω τήματα - πού αρχίζει η αλήθεια και πού τελειώ νει το ψέμα, ποια είναι τα όρια ανάμεσα στη ζωή και στην τέχνη, στο πρόσωπο και στο προσωπείο. Τι σημαίνει για το ν ηθοποιό «ένας, κανέ­ νας κι εκατό χιλιάδες»; Πώς θ α παιχτούν τ α παιχνίδια του καθρέφτη, η απόσταση που παίρνει ο ήρω ας απέναντι σε μια δραματική πράξη που έλαβ ε χώρα στο παρελθόν, η εξισορρόπηση λογικής και συναισ θήμα­ τος; Τις απαντήσεις στα παραπάνω ερω τήματα δεν τις δώσαμε μόνο όταν παίζαμε τις σ υγκεκριμένες παραστάσεις. Η επαφή μας με το θέατρο του Πιραντέλλο έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο αισθητι­ κό μας στίγμα εν γένει. Ακολούθησαν κι άλλες παραστάσεις με έρ γα του Πιραντέλλο «Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε» (1967), «Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα» (1968), «Το παιχνίδι των ρόλων» (1971) και φέτος το σχεδόν άγνωστο στη χώρα μας «Χω­ ρίς να ξέρεις πώς». Όσο περνούν τα χρόνια απο­ κτά ενδιαφέρον η προσέγγι­ ση ενός συγγραφέα μέσα α ­ πό την επαφή μας με άλλους

ΛΟΥΪΤΖΙ

ΠΙΡΑΝΤΕΛΛΟ:

Χ Ω Ρ Ι Σ ΝΑ Ξ Ε Ρ Ε Ι Σ Π Ω Σ Θ έα τρ ο Τ έ χ ν η ς - Κάρο λ ο

ς

Κουν

συγγραφείς, με άλλα έργα που στο μεταξύ ανεβάσαμε και μας «σημάδεψαν». Τώρα μπορούσαμε

να

«διαβά­

ζουμε» τον Πιραντέλλο και μέ­

Σκηνοθεοία: Γιώργος Λαζάνης Μετάφραση: Αννα Βαρβαρέσου Σκηνικά - Κουστούμια: Κυριάκος Κατζουράκης Μουσική επιμέλεια: Μαρία Ταξείδη

σα από τον Ιονέσκο, τον Ζενέ, τον Μπρεχτ, τον Μπέρνχαρντ και άλλους.

Γιώργος Λαζάνης,

Ο τρόπος με τον οποίο ανανέ­ ωσαν οι νεότεροι συγγραφείς

Κάτια Γέρου, Περικλής Μουστάκης,

τα πιραντελλικά ερωτήματα

Λένα Κιτσοπούλου,

μάς ανοίγει νέους δρόμους

Κωστής Καπελώνης

για v‘ ανανεώσουμε και τη δι­ κή μας «ανάγνωση», τη σκηνοθετική και υποκριτική προ­ σέγγιση: Γιατί η τέχνη του θε­ άτρου διαρκώς εξελίσσεται.

□

__ J Πρεμιέρα

ΕΞΩΠΗΣ) από τον Γιάννη Δεληολάνη

ΚΑΙ Η Βίβλος των Οσκαρ

% Αφήνοντας το Λος Βέγκας

Εξωοτης

Μια και το Χόλιγουντ έχει de facto καθιερωθεί ως η σπονδυλική στήλη του παγκόσμιου σινεμά (μιλάμε πάντα για το σύνολο εισι­ τηρίων ανά ταινία, αλλά και για τα φώτα της γενικής δημοσιότη­ τας που πάντα ακολουθούν σαν πιστά σκυλιά την κερδοφόρα ε­ μπορική γραμμή), και ο Μάρτιος, με τη σειρά του, έχει αποκτή­ σει μια νέα βασική γιορτή. Πρόκειται βεβαίως για την απονομή των Όσκαρ, την απαστράπτουσα ετήσια φιέστα όπου η βιομη­ χανία του θεάματος συγχαίρει τον εαυτό της (α ναι - και αυξάνει τα κέρδη της) for a job well done... Τηρουμένωντων αναλογιών, τα Όσκαρ άλλοτε δείχνουν ένα συντηρητικό πρόσωπο (βρα­ βεύοντας εισπρακτικούς γίγαντες, καλοχτενισμένες μεγαλοπαραγωγές ή ρετρο-δράματα), άλλοτε όμως συγκινούν ακόμα και τους συστηματικούς αμφισβητίες - όπως, ας πούμε, τον υπογράφοντα - αναδεικνύοντας «αιρετικές» ταινίες εκπλήξεις (πρόσφατα παραδείγματα; η σκοτεινή Σιωπή των Αμνών και το πικρό, ρεβιζιονιστικό γουέστερν Οι Ασυγχώρητοι). Κάπου ανά­ μεσα στα δύο άκρα χωράει πάντα κι ο γραπτός λόγος, μάλιστα μ’ ένα τρόπο διπλό: από τη μια, όλα εκείνα τα τιμώμενα (ακόμα και η υποψηφιότητα είναι μια τιμή) φιλμ που βασίζονται σε λο­ γοτεχνικά έργα, από την άλλη όλα εκείνα τα σενάρια, πρωτό­ τυπα ή διασκευασμένα, που αγωνίζονται για τα αντίστοιχα Όσκαρ. Στον απόηχο της φετινής γιορτής, οργανωμένης το βράδυ της 25ης Μαρτίου στον Σράιν Οντιτόριουμτου Λος Άντζελες, αξίζει να θυμηθούμε μαζί τους τίτλους εκείνους που τίμησαν με την ύ­ παρξή τους την τυπωμένη σελίδα. Η συγκομιδή των βασικότε­ ρων υποψηφίων, οι οποίοι στήριξαν την ταινία τους σε λογοτε­ χνικό «προηγούμενο» ήταν, αυτή τη χρονιά, κάτι παραπάνω από ικανοποιητική. Το καλύτερο όμως σημείο απ’ όλα έχει να κάνει με το πόσο γοητευτικά διαφορετικά μεταξύ τους αποδείχτηκαν τα πέντε πανάξια έργα που ακολουθούν (Εν είδει... οσκαρικής υπενθύμισης, ο τίτλος συμπληρώνεται με τις σημαντικότερες υποψηφιότητες που η κάθε ταινία είχε κερδίσει).

Αφήνοντας το Λας Βέγκας υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερου διασκευασμένου σεναρίου, σκηνοθεσίας, πρώτου ανδρικού και γυναικείου ρόλου Οι ποταμοί του αλκοόλ είναι ο φυσικός χώρος για τη συγκλονιστική καταβύθιση του σεναριογράφαυσκηνοθέτη Μάικ Φίγκις στην πιο σκοτεινή αντανά­ κλαση του «Ονείρου της επιτυχίας». Ο ήρωας τα α­ φήνει όλα πίσω - οικογένεια, δουλειά, κόσμο και ζωή - για να αυτοκτονήσει πίνοντας. Τι είναι αυτό το τόσο σκληρό και τόσο δυνατό ώστε να μπορεί να πετάξει κάποιον οριστικά έξω από τη ζωή; Ίσως η ί­ δια η ζωή. Την απάντηση την πήρε μαζί του στον τά­ φο ο συγγραφέας του αρχικού μυθιστορήματος, ο Τζιμ Ο Μπράιεν, αφού φρόντισε να προλάβει τον κι­ νηματογραφικό του ήρωα αυτοκτονώντας λίγο και­ ρό μετά την πώληση των δικαιωμάτων του βιβλίου του. Αυτό είναι το πιο μελαγχολικό Λας Βέγκας που έχετε δει ποτέ στο σινεμά...

σμένου σε θάνατο για φόνο. Το μυθιστόρημα - και μετά από αυτά, η ταινία - κραυγή που έγραψε και σκηνοθέτησε ο Τιμ Ρόμπινς - προσφέρει μια απο­ στομωτική κατάθεση και συγχρόνως καταγγελία ε­ ναντίον της θανατικής ποινής (εξακολουθεί να ε­ φαρμόζεται σε πολλές πολιτείες των ΗΠΑ). Κανέ­ νας άνθρωπος δεν δικαιούται να σκοτώνει άνθρω­ πο.

Οι Γέφυρες του Μ άντισον υποψήφιο για Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου Ο έρωτας φτιάχνει μια γέφυρα ανάμεσα σε δύο αν­ θρώπους. Το μπεστ σέλερ του Ρόμπερτ Ουόλερ «στηρίζει» μια ευαίσθητη ρομαντική ιστορία μνήμης και αγάπης, σκηνοθετημένη από τον πιο απρόοπτο άνθρωπο: τον Κλιντ Ιστγουντ. Αυτός ο κινηματο­ γραφιστής κερδίζει το σεβασμό μας με κάθε του νέα προσωπική ταινία, αποδεικνύοντας ότι ποτέ του δεν μπήκε σε καλούπια.

Λογική κι Ευαισθησία υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερης ταινίας, διασκευασμένου σεναρίου, πρώτου γυναικείου ρόλου Άλλη μια πανηγυρική απόδειξη ότι οι κλασικές αξίες ποτέ δεν παύουν να ισχύουν. Με εφτά συνολικά υποψηφιότητες, το Λογική κι Ευαισθησία εγκατα­ στάθηκε στην ομάδα των επιφανέστερων πα­ ρουσιών στη φετινή απονομή. Όπως γράφαμε και στο προηγούμενο τεύχος, το φιλμ βασίστηκε στο πρώτο μυθιστόρημα της Τζέιν Όστεν, που άλλωστε διασκευαζόταν και για πρώτη φορά στη μεγάλη ο­ θόνη. Η «κλασικής παιδείας» Αγγλίδα σεναριογρά­ φος και πρωταγωνίστρια Έμα Τόμπσον έβαλε τη δι­ κή της λογική, ο ελαφροχέρης Ταϊλανδέζος σκηνο­ θέτης Ανγκ Λι πρόσθεσε τη δική του ευαισθησία στο ισορροπημένο και διακριτικά γλυκό αποτέλε­ σμα. Jame Austen, this one is for you!

υποψήφιο για Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου Σ’ αυτή την απίθανη περίπτωση, η καινούρια ταινία του Μάρτιν Σκορσέζε στηρίχτηκε όχι σε βιβλίο... αλ­ λά στις σημειώσεις ενός βιβλίου. Ο συγγραφέας Νίκολας Πιλέτζι τέλειωσε πρώτα το γράψιμο του σε­ ναρίου, παρέα με τον Σκορσέζε, κι ύστερα το εκδο­ τικό του πόνημα. Βιβλίο και ταινία κυκλοφόρησαν ταυτόχρονα στην Αμερική. Όσο για το θέμα του έρ­ γου του Πιλέτζι, ο οποίος διατελεί μονίμως γοη­ τευμένος από τη Μαρία, ασχολείται με τα πραγμα­ τικά γεγονότα της ανάμιξης των “αφεντικών” του Κάνσας Σίτι σε ένα από τα μεγαλύτερα καζίνο του Βέγκας, στα χρόνια του 7 0 .0 Πιλέτζι είχε συνεργα­ στεί με τον Σκορσέζε και στο προηγούμενο μαφιόζικο έπος του, τα Καλά παιδιά...

Dead Man W alking υποψήφιο για Όσκαρ καλύτερης σκηνοθεσίας, πρώτου ανδρικού και πρώτου γυναικείου ρόλου Απ’ όλους τους - ούτως ή άλλως ετερόκλητους συγγραφείς που τα έργα τους στήριξαν τις οσκαρικές ταινίες, η αδελφή Έλεν Πρίτζιν είναι σίγουρα η πιο απίθανη περίπτωση. Θα συμφωνήσετε, νομίζω, πως σπάνια καλόγριες γράφουν μπεστ σέλερ, α­ κριβώς αυτό όμως έκανε η Πρίτζιν το 1993. Το βι­ βλίο βασιζόταν στην πραγματική και μεγαλύτερη περιπέτεια της ζωής της, το διάστημα, δηλαδή, που είχε γίνει η πνευματική σύμβουλος ενός καταδικα­

Κατά αρκετά εκπληκτικό τρόπο, καθεμιά από τις παραπάνω πέντε ταινίες πήρε υποψηφιότητα για το Όσκαρ πρώτου γυναικείου ρόλου! Δεν συνέβη ό­ μως το ίδιο και για την κατηγορία του διασκευασμέ­ νου σεναρίου, όπου το Αφήνοντας το Λας Βέγκας και το Λογική κι Ευαισθησία συναγωνίστηκαν με το πολύ αμερικάνικο Απόλλων 13, το απρόοπτα γλυκό Μπέιμπ, το Ζωηρό Γόυρουνάκι και τον απολύτως τρυφερό Ταχυδρόμο...

Εξωοτηζ

ΚΟΝΤΡΟΛ) από τον Κώστα Πάρλα

ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ

ΒΙΒΛΙΟ ίΗ

αναξιε

Σ ε όλα τ α πολιτισμένα κοινωνικά σύνολα, μόλις εμφανισθεί κάποια νοσογόνα ή γενικό τερ α επιβλαβής πα­ ρουσία, επιστρατεύονται ποικίλα μέσα άμυνας για τον περιορισμό και την τελική εξουδετέρω σ ή τους.

Για την αντιμετώπιση ενός επικίνδυνου ιού, σαν παρά­ δειγμα, επιστρατεύεται η αντιβίωση. Το προσβεβλημένο από μύκητες κλαδί ενός δέντρου κόβεται (όταν δ εν μπορεί να θεραπευθεί) προκειμένου να σωθεί ο υγιής κορμός, ενώ στο εμπόριο τ α εντοπι­ ζ ό μ ενα «α κατάλ λη λ α π ρος βρώσιν» τρ ό φ ιμ α , κατα σ τρ έφ ο ν τα ι αμ έσ ω ς και, ε ν δ ε χ ο μ έν ω ς , οι κ ά το χ ο ί το υς οδηγούνται στον εισ αγγελέα...

Το μεγαλείο του παράδοξου Εδώ και 30 χρόνια, η Ελλάδα φαίνεται να έχει αδ ράξει μιαν ακόμα ευκαιρία για να αποδείξει και πάλι το με­ γαλείο του Παράδοξου, που τιμ ά αδιαλείπτως: Έ φ τια ξε τη δική τη ς Τηλεόραση με καλές - πάντοτε προθέσεις, τη ν ευνούχισε όμως εξαρχή ς (όπως το υς γ ά το υ ς... «για να μην αλητεύουν») μέσω τη ς ακ ατά­ σ χετης κρατικής π αρ εμ β ατικό τη τας, τη ν ξεδό ντια σ ε από κάθε δυνατότητα πολιτιστικής πορείας, και τη βύ­ θισε σ’ ένα μακρόχρονο κώμα, με κύριο εργαλείο τον δημοσιοϋπαλληλικό καιροσκοπισμό, τη μικρόνοια και τη ν έλλειψ η κουλτο ύρας των διοριζόμενω ν «υπευθύ­ νων». Παράλληλα, επιδόθηκε και στην υιοθεσία όλων των ατάλαντων τη ς επικράτειας, πλην ελάχιστων ε ξα ι­ ρέσεων. Και το κώμα δ ιαρκ εί - έστω με μ ερικά φω τεινά δ ια­ λείμματα...

Ο τηλεοπτικός ιός Κάποτε ή ρθ ε η μοιρ αία ανάγκη τη ς ιδιω τικής τηλεόρασης. Και όλοι οι προβληματιζόμενοι Έλληνες ανάσαναν, παρηγορούμενοι με την τετριμμένη (και ήδη μη ισχύουσα) σκέψη ότι... «ο ανταγωνισμός θα βελτιώ σει την κατάσταση»... Και όμως... Σήμερα, πολλά χρόνια μετά το υς πρώτους στεναγμούς ανακούφισ ης διανοούμενων και μη, βρισκόμαστε μπροστά σε ένα φαινόμενο, που αν το δει κανείς από μια (σωτήρια) απόστα­ ση, ελάχιστα δ ιαφέρει από την απειλή του Επίκτητου Συνδρόμου Ανοσιοποιητικής Ανεπάρ­ κειας, που μαστίζει το ν πλανήτη. Ιδιαίτερα εδώ και μερικούς μήνες, δύσκολα πισ τεύει κανείς στα μάτια του και σ τ’ αυτιά του: Η ματαιοδοξία, η ελα φ ρότητα και η βλακεία, το περιθώριο και το έγκλημα, η αβάσταχτη μελοδραματικότητα και η προσβολή κάθε ίχνους ανθρώπινης αξιοπρέπειας απέκτησαν Λόγο (δηλαδή κάμερα) και αφέθηκαν άμετρα και παράφωνα, να διαλαλούν τ ις αξίες το υς ενάντια σε ένα ανυπεράσπιστο και άφωνο κοινό. Νεόκοποι και όψιμοι παρουσιαστές - ένιοι σε πλήθος αποχρώσεων του κίτρινου - απέκτη­ σαν εκπομπές διαλόγου (τι ειρωνεία...), αυτοβαφτίστηκαν πολιτικοί αναλυτές, εφοδιάστηκαν με στρογγυλή τράπ εζα και πλήθος ηλεκτρονικών «παραθύρων» και άρχισαν να λειτουργούν σαν τη σκουριά που τρώ ει το μέταλλο. Καλεσμένοι και οικοδεσπότες φλυαρούν, επαναλαμ­ βάνουν, πλατειάζουν, κρώζουν, χαριτολογούν, «αναλύοντας» τ α όσα είπαν οι προηγούμενοι «αντίπαλοι», καταβαραθρώ νοντας κάθε έννοια σ οβαρότητας, καταρρακώνοντας τη ν όποια πολιτική προσπάθεια - αλλά και την ίδια την πολιτική - και, εντέλει, διαλύοντας κάθε καλό­ πιστη πρόθεση του θεατή να π ληροφορηθεί σωστά, να μάθει και να κρίνει μόνος του. Μ ε δυο λόγια, ο άνευ ουσίας, κενός και αυτοϊκανοποιούμενος στομφώδης λόγος ντυμένος πο­ λυποίκιλους παραπλανητικούς μανδύες «Ευπρέπειας», καλλονής (ω!.. τι ωραία μάτια...) και «σεμνότητας», έχει εισ βάλει παντού, δ ιαλύει τ α πάντα, αποχαυνώνει, απ ογοητεύει με τη φτήνεια του, αλλά και εξαγριώ νει, θλίβει και διαβρώνει. Μια ολόκληρη χώρα «μαθαίνει» ότι έτσ ι είναι η πολιτική δράση και πράξη, ότι αυτή είναι η πολιτική δημοσιογραφία, τέτοιοι εί­ ναι οι πολιτικοί και οι πράξεις τους: Λόγος φουσκωμένος και «υποδυόμενος», χαμηλός και άνευ περιεχομένου ή πλήρης νοσηρής ουσίας, δυστυχίας, υπονοούμενων και κουτσομπο­ λιών. Και όλα αυτά, με τ ις ευλογίες και την ανοχή των τηλεοπτικών αφεντικών - εργολάβων, εφοπλιστών, μεγαλοεπιχειρηματιώ ν και - φευ - ελάχιστων, πλέον, δημοσιογράφω ν - που βλέπουν έτσ ι έναν εύκολο δρόμο να γεμίζουν τ α τα μ εία από τον διαφημιστικό πακτωλό (ώς πότε άραγε;).

Ενάντια στο ρεύμα Και ιδού αντίφαση - γιατί κι αυτό το στοιχείο το δ ιαθέτει εν αφθονία η ελληνική τη λεό ρα­ ση: Μ έσα σ’ αυτό ακριβώς το σύνολο ο φίλος Βασίλης Βασιλικός έστησε την εκπομπή του με το ν τίτλο «Αξιόν Εστί», φιλοδοξώντας να συντείνει στο άνοιγμα του βιβλίου στο πλατύ κοι­ νό. Καταρχήν, δεν είναι δυνατόν παρά να πεις «μπράβο» σε μια τέτο ια πρόθεση. Αλλά ώς πό­ τε, επιτέλους, θα μένουμε στο ράφι των «καλών προθέσεων»; Ο Βασίλης Βασιλικός είχε την ευκαιρία, με το κύρος και την αποφασιστικότητά του, να στή­ σει μια εκπομπή ολοζώντανου Διαλόγου, όπου μέσα απ’ αυτόν, θα μπορούσε να ξεπηδήσει η τυχόν γοη τεία του υπό συζήτηση κειμένου, τ α ελκυστικά ή ακόμη και τ α λίγα έστω αρνη­ τικά του στοιχεία. Μ ε δυο λόγια θα είχε τη δυνατότητα να κεντρίσει και τον πιο ανυποψία­ στο θεατή τόσο, ώστε να θελήσει να διαπιστώσει μόνος του τ α υπέρ και τ α κατά ενός νέου βιβλίου. Να τον σπρώξει στην αγκαλιά των σελίδων, να ερεθίσει την περιέργειά του. Είχε τη δυνατότητα ακόμη, με μια ζωντανή και βρίθουσα (ενδεχομένως) αντιρρήσεων συζήτηση, να τοποθετήσει σωστά και νηφάλια συγγραφείς και κείμενα, αποδίδοντάς το υς το κατάλληλο βάθρο τη ς επίκαιρης επίδοσής τους.

Αντίθετα, ο Βασίλης Βασιλικός κατέφ υγε - μέχρι στιγμής - σε μια σειρά απλουστευτικών «λύσεων», που προκαλούν τουλάχιστον απορίες. Μ ια απ’α υ τέ ς είναι η επίπεδη και μονόχορδη αφήγηση τη ς «ιστορίας» του βιβλίου απογυμνώνοντάς το από τον όποιο πλούτο τη ς λογοτεχνικής ανάπτυξης. Υ ιοθέτησ ε ακόμη την άχρωμη ανάγνωση μερικών αποσπασμάτων από το συζητούμενο βιβλίο από συνήθως ευ ει­ δείς υπάρξεις που μάλλον αμήχανες, παρά β υθισ μένες στις εκάστο τε λογοτεχνικές απο­ χρώσεις φαίνονταν. Άξιο απορίας επίσης είναι πώς όλα σχεδόν τ α βιβλία που παρουσιά­ στηκαν μέχρι σήμερα υπήρξαν κατά το υς κρίνοντες συζητητές, στην πρώτη κατηγορία της ποιότητας και του ενδια φ έροντος. Είχαμε και έχουμε τέτο ια απόλυτη (και χωρίς αποχρώ­ σεις) ποιοτική παραγωγή γραπτού λόγου και δεν το ξέραμε;

Με ποια όπλα; Χ ρ ειάζεται να τονιστεί και πάλι: Στον ορυμαγδό τη ς καταρράκωσης του καθημερινού, του δημοσιογραφικού και του πολιτι­ κού λόγου - πάντοτε με εξαιρέσ εις - θέλ ει θάρρος και «ιερή τρέλα» να επιχειρήσεις μια τ έ ­ το ια εκπομπή, αγνοώντας τη γενική τάση, το ν «συρμό». Ακριβώς, όμως γ ι’ αυτό, τ α πάντα γίνονται πιο κρίσιμα και ευαίσθητα. Το Βιβλίο, ο Λό γο ς (γραπτός και π ροφορικός), η Σκέψ η και γενικά η πνευματική δ η μ ι­ ουργία, δ εν μπορούν να κατακτήσουν τ ις σ ημερινές μ άζες (τις εθισ μ έν ες στην «πλάκα», στην κενότητα, στην ανοησία και στο φληνάφημα) σαν Μ ό δ α , σαν καπρίτσιο, δηλαδή, ή σαν κάτι περαστικό και εν πολλοίς ματαιόδοξο - όπως είναι η Μόδα... Η κατάκτηση του ανυποψίαστου απαιτεί ένα «σοκ» που θα ερεθίσ ει - το λ έμ ε και πάλι - και όχι χρήση των τετριμμένων «όπλων» μιας θλιβερής πλειοψηφίας. Αλλιώς πέφτουν όλα στα ίδιο σακί.

χ

ρ

ο

ν

ι

ά

Γραφτείτε συνδρομητές... ... σας συμφέρει Συνδρομές εσωτερικού και Κύπρου Συνδ| Ετήσια; 15.000 δρχ. Σπουδαστική; 13.000 δρχ. Εξάμηνη; 8.000 δρχ. Σπουδαστικη; 7.000 δρχ. Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα; 20.000 δρχ. Συνδρομές εξωτερικού Ετήσια 85 δολ. ΗΠΑ Σπουδαστική 80 δολ. ΗΠΑ Βιβλιοθήκες - Ιδρύματα; 100 δολ. ΗΠΑ Παλιά τεύχη, δεκαπενθήμερα; 1.000 δρχ., μηνιαία τεύχη 1.500 δρχ.

στη διεύθυνση; Α. Σπάθή, Αν. Μεταξά 26,106 01 ΑΘΗΝΑ Fax; 33.01.315

Κοντρόλ

----------ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΡΙΚΟΣ---------ΙΠΠΟΚΡΑΤΟΥΣ 72 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 3629675 Ζ. Πηγής 29 τηλ. 3303609, fax: 3301866

Φ. ΗΛΙΑΔΗΣ

Ά ρ θ ρ α σ τή ν Ε λευ θ ερ ο τυ π ία

Ή ονοματοθεσία οδών καί πλατειών

Ο Η λίας Π ετρ όπ ο υλο ς συ γ κ έν τρ ω σ ε σ' α υτό

Μ ια μ ε λ έ τ η το υ σ υ γ γ ρ α φ έ α πάνω σ τ ο ν κ α ­

τον

τόμο τα

ά ρ θ ρ α που δ η μ ο σ ίευ σ ε τ α

θ η μ ε ρ ιν ό φ ασ ισ μό, όπ ω ς α υ τ ό ς ε μ φ α ν ίζ ε ­

τ ε λ ε υ τ α ία τ ρ ία χ ρ ό ν ια σ τη ν ε φ η μ ε ρ ίδ α «Ε­

τ α ι σ τ ις ο ν ο μ α σ ίε ς τ ω ν δ ρ ό μ ω ν κ α ι τ ω ν

λε υ θ ε ρ ο τυ π ία » .

π λ α τ ε ιώ ν τ η ς χ ώ ρ α ς μ α ς κ α ι ό χ ι μόνο.

Κ ύ ρ ιο χ α ρ α κ τ η ρ ισ τικ ό η μ ε γ ά λ η π ο ικ ιλ ία

Η Ονοματοθεσία οδών καί πλατειών, μ ε ε ι ­

τω ν θ ε μ ά τω ν το υ κα ι η γ ν ω σ τή σ π ιν θ η-

κ ο ν ο γ ρ ά φ η σ η το υ ζω γ ρ ά φ ο υ Α λ έ ξ η Β ερ ο ύ -

ρ ο βό λα μ α τιά τ ο υ σ υ γ γ ρ α φ έα , η τ ό λ μ η και

κα, φ έ ρ ε ι τ η σ φ ρ α γ ίδ α τ η ς τ ε κ μ η ρ ιω μ έ ν η ς

ο σα ρκασ μός το υ . Απ ό τ ο ά ρ θ ρ ο γ ια τ ο ν

κ α ι π ά ν τα ζω ν τα ν ή ς μ α τ ιά ς το υ σ υ γ γ ρ α φ έα .

«Ε θνικό ήρ ω α Λ ά κη Σάντα» μ έ χ ρ ι τ ο «Μου­ σ ε ίο τ η ς Α σ τυ ν ο μ ία ς σ το Π αρίσι» και τ α

Σ Ε Ο ΛΑ ΤΑ Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

«Ε ρω το λογικά» , π αντο ύ ο Η λίας Π ετρ όπ ο υ ­ λ ο ς ε μ φ α ν ίζ ε τ α ι μ ε τ η ν τ ο λ μ η ρ ό τ η τ α τ ω ν σ υ ν ε ιρ μ ώ ν τ ο υ κα ι τ η ν α ν α τρ ε π τ ικ ή το υ π ο ιη τ ικ ό τη τ α .

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: ΕΜΜ. ΜΠΕΝΑΚΗ 16, 106 78 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ.: (01)38.31.078 ΥΠΟΚ/ΜΑ: Ν. ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ 122, 563 34 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ, ΤΗΛ.: (031)70.63.54-5

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ Σεμπασχιεν Ζαπριζό Οι ατέλειωτοι αρραβώνες Έ δω σαν μ άχη για να επιβιώσουν μια ολόκληρη νύχτα και μια ολόκληρη μέρα. Ο νεότερος α π ’ όλους, ένας γαλαζοσκουφης, δεν ήταν ούτε καν είκοσι χρόνων. Η ειρήνη αποκαθίσταται, και στην άλλη άκρη της Γαλλίας η Ματίλντ είναι αποφ ασ ι­ σμένη να μάθει όλη την αλήθεια γι’ αυτή την ακατονόμαστη πράξη. Είναι κι εκείνη είκοσι χρόνων, ανυπεράσπιστη όσο κανένας άλλος, αλλά αγαπούσε το γαλαζοσκοΰφη περισσότερο α π ’ οτιδήποτε. Θα δώσει τη δική της μ άχη για να τον ξαναβρεί, νεκρό ή ζωντανό, μέσα στο λαβύρινθο όπου έχασε τα ίχνη του.

Ντέιβιντ Μακνίλ ΝτέιβιντΜακνίλ

Ό λα τα μπαρ της Ζανζιμπάρ

Όλα τα μπαρ της Ζανζιμπάρ

ΣΕ

Κάθε άνθρωπος πρέπει ν’ αποκτάει μια μέρα ένα μπουκάλι που στην ετικέτα του να γράφει τ’ όνομά του. Περιμένοντας να έρθει αυτή η μέρα, ο Ντέιβιντ Μακνίλ διασχίζει τον κόσμο: από το Μ προνξ όπου γεννήθηκε —με τα χαρακτηριστικά ενός Δανού ναύτη — η χάρη του φτάνει στο Λονδίνο για να γυρίσει μια εξωφρενική ταινία, στην Αθήνα για να παίξει κλαρίνο σε μαγαζί με μπουζούκια, στις Βρυξέλλες για να «χτυπήσει» όλα τα μπαρ, στο Π αρίσι για να περάσει λευκές νύχτες κάτω α π ’ τ ’ αστέρια, στο Μ αρόκο για να κερδίσει στο μπιλιάρδο. Φτάνει μόνος αλλά δε μένει ποτέ μόνος: οι φιλίες, οι έρωτες, οι συνενοχές διαδέχονται η μία την άλλη, γιατί ο Ντέιβιντ ξεχειλίζει από σχέδια, από όνειρα, από συναισθήματα... ΟΛΑ

ΤΑ

Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΑ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: Ε μ μ . Μ π ε ν α κ η 16,106 78 Α θ ή ν α , Τ η λ .: 38.31.078 ΥΠΟΚΑΤΑΣΤΗΜΑ: Ν. Μ ονα στη ριο ύ 122,563 34 Θ εσσαλονίκη , Τ η λ . : (031) 70.63.54-5

τα Μ Το διήγημα που ακολουθεί είναι δημοσιευμένο στο πασχαλινό φύλλο (2.5.1937) του «Ελευθέρου Βήμα­ τος», της εφημερίδας που φιλοξένησε μεγάλο μέρος από το πολύπλευρο έργο του συγγραφέα. Για τον Ζαχαρία Παπαντωνίου, που γεννήθηκε στο Καρπενήσι στις 2 ΜαΤου του 1877 και πέθανε στα 63 χρόνια του στην Αθήνα, μπορεί να βρει κανείς περισσότερα στο σχετικό αφιέρωμα του «διαβάζω» (τεύχος 285, Απρίλιος 1992). Η ιστορία του διηγήματος «Η κυκλαμιά του Αναπλιού», εκτυλίσσεται λίγες μέρες μετά την καταστροφή των Ψαρών. Ο γέρο-Τούντας με τη σκούνα του περιμαζεύει από τη νησί ένα απομεινάρι του χαμού, τη Μαρώ, που είχε καταφύγει μονάχη σε μια σχισμάδα των βράχων, τη φέρνει στο Ανάπλι, τη μεγαλώνει σαν κόρη του και λίγα χρόνια αργότερα, η Μαρώ, που ανθίζει σαν «ένα υπέροχο κυκλάμινο κά­ τω από την πέτρα», αρχίζει να ηροκαλεί έντονα πάθη και μεγάλους έρωτες.

0 Παπαντωνίου δίνει την εικόνα της νέας με μια ζωγραφική αίσθηση, σαν μια ελκυστική σύνθεση παρθε­ νιάς, αγιοσύνης και έντονων συναισθημάτων. Η Μαρώ, διψώντας για ζωή, δημιουργεί τρεις ερωτικές σχέσεις με ανθρώπους από τρεις διαφορετικούς κό­ σμους. Πρώτα είναι ο Σάββας, νοικοκυρόπαιδο απ' τη Λαμία, που φορούσε τη φουστανέλα του «χιόνι ανέγγιχτη μέσα στο καταλερωμένο και δυστυχισμένο Ανάπλι». Έπειτα, ο Ευρωπαίος Γρηγόρης Ιούτσος, πριγκι­ πικής καταγωγής, που ζει στο σπίτι που πρώτο έβαλε τζάμια. 0 τρίτος, είναι ένας Γάλλος της στρατιάς του Μαιζόν· απ' αυτόν η Μαρώ περιμένει να της μάθει να χορεύει μαζούρκα.

0 Ζαχαρίας Παπαντωνίου, ως τώρα περισσότερο γνωστός ως ποιητής και τεχνοκριτικός, με τις συνεχείς εκ­ δόσεις των διηγημάτων του, τα τελευταία χρόνια, κατακτά μια ξεχωριστή θέση και στην πεζογραφική μας παράδοση. Το διήγημα αυτό αποτελεί ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα του τρόπου με τον οποίο ο συγγραφέας αντιμε­ τωπίζει τους ήρωέςτου: περισσότερο δραματουργικά και λιγότερο ηθογραφικά.

Η ΚΥΚΛΑΜΙΑ ΤΟΥ ΑΝΑΠΑΙΟΥ ΤΟΥ κ. ΖΑΧ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ: ΕΛΕΥΘΕΡΟΒΗΜΑ, 2.5.1937 —

ΙΣΤΟΡΙΕΣΧΩΡΙΣΦΑΝΤΑΣΙΑ —

Στους βράχους των Ψαρών απόμεινε μετά την καταστρο­ φή, μια ζωή ακόμα κρυμμένη σε μια σχισμάδα. Οι βάρκες των γαλλικών πλοίων δεν την περιμάζεψαν. Ο τρόμος δεν την άφηνε να βγει. Τέλος η πείνα την ξετρύπωσε. Περνού­ σε η σκούνα του γέρου Τούντα. Το απομεινάρι του χαμού κουνούσε τα χέρια του. Φώναζε. Το κύμα έσβηνε την αδύ­ νατη φωνή του. Τοπλεούμενο τράβαγε το δρόμο του. Η α­ πελπισμένη ζωή μολαταύτα ρίχτηκε στο κύμα και κο­ λυμπώντας μ’ όση δύναμη της είχε μείνει, ως που τη νιώ­

τα Παλιά

σανε, αρπάχτηκε από την καλούμα που της έριξαν και σκαρφάλωσε. Ήταν μια κοπέλα. Ο γέρο Τούντας ξαφνιάσθηκε. Είχε κλάψει τα Ψαρά. Νά τα εκεί πάνω καθώς περ­ νούσε η σκούνα του πέτρινος τάφος. Και τώρα τούτη η ζωή που πρόβαλε απ’ το νερό, και γαντζώθηκε στη σκούνα

και γλίτωσε, του φάνηκε σαν η ίδια η ρωμιοσύνη που εδώ τη σκοτώνεις και κεί ξαναζεί. Η κόρη σα βεβαιώθηκε πως έπεσε στα χέρια ρωμιών ανακάθησε απάνω στη σκούνα και λαχανιασμένη απ’ το κολύμπι με το περδικωτό το στή­ θος που ανεβοκατέβαινε κοίταζε γύρω της. Ζούσε. Τι άλ­ λο είναι απ’ αυτό; Όλα ξεχάνονται. Η θάλασσα ήταν δια­ μάντι. Ο αγέρας σιγόπαιζε και σιγοσφύριζε στα σκοινιά και στο φλόκο. Η πλάση δεν ήξερε την καταστροφή των Ψαρών! Δε θα τη μάθει ποτέ.

- Πως σε λένε; ρώτησεν ο καπετάνιος; Δεν απάντησε.

- Έλα να βάλεις ένα στεγνό ρούχο.

- Μαρώ. Είπε τότε σαστισμένη. Όταν κατάφερε, κρύβοντάς την απ’ τα μάτια των Τούρ­ κων, να φτάσει ο γέρο Τούντας στο Ανάπλι, πήρε την κο­ πέλα κι είπε στη γυναίκα του: - Γριά, απόχτησες παιδί, σαν τη Σάρα. Τρία χρόνια τώρα η Μαρώ ζει στ’ Ανάπλι. Ανθίζει κάτω απ’ το βράχο του παραμυθιού σαν το κυκλάμινο κάτω απ’ την πέτρα. Και δεν ήταν τάχα κυκλάμινο; Ο Θεός της έδωκε αυτό το σπάνιο χρώμα στα μάγουλα. Λίγες κοπέλες αξιώ­ θηκαν νατό 'χουν. Το κυκλάμινο ήταν ελαφρά χυμένο στα ήσυχα μάγουλά της, στο παιδιακίσιο πηγούνι, στις άκρες των αυτιών της και στα μελίγγια. Χαμηλόβλεπε κι έριχναν τα τσίνορά της μενεξεδένιον ίσκιο. Ήταν η ντροπή. Ήταν η παρθενιά κι η αγιοσύνη. Όταν τα κέρινα δάχτυλά της, γραμμένα με το κοντύλι, χυμένα, άγγιζαν τις δύο ολοκάστανες πλεξίδες της για να τις ξαναρίξουν από το στήθος στις πλάτες, όταν ανέβαινε τη μικρή πέτρινη σκάλα, κυπαρισσένια, σεμνοπρεπή, μαυροντυμένη για κείνους πού 'χάσε στα Ψαρά, οι γεττόνοι έλεγαν μέσα τους πως ήταν αδύνατο να συλλογιστεί ποτέ το κακό. Μια τέτοια στιγμή την είδε, καθώς περνούσε απ’ εκεί ο Σάββας, φερμένος απ’ τα μέρη της Λαμίας, νοικοκυρόπαιδο, που φορούσε τη φουστανέλα του χιόνι ανέγγιχτη μέσα στο καταλερωμένο και δυστυχισμένο Ανάπλι. Όλες οι ιδέες, όσες τού ’δωσαν τα λίγα γράμματα που ήξερε, ζωντάνεψαν εκεί δα. Η ελεη­ μοσύνη, η καρτερία, η στοργή πήραν γι’ αυτόν το κυκλαμί και το ντροπαλό της Μαρώς. Για όσιες κι άγιες όσες είχε δει ζωγραφισμένες από Μανιάτες αγιογράφους στο μισο­ σκόταδο των παρεκκλησιών, δένοντας με σφιχτό μαντήλι τις πλεξίδες τους, που ήταν οι πλεξίδες της Μαρώς, ακινητούσαν ορθές στη φαντασία του μ’ ένα λιγνό κερί που έ­ λιωνε στα πόδια τους και λύγιζε. Ο Σάββας έχασε τον ύ­ πνο του. Τ’ αποφάσισε. Μια δυο πήγε στη γριά του ναυτι­ κού.

-Τηνπαίρνω! της είπε. Καλύτερη τύχη δεν ήθελαν για την πεντάρφανη. Η γριά σταυροκοπούμενη τού ’πε να κάμει αβασταγή ως που να 'ρθει κι ο γέρος. Ο γέρος ήρθε κι έδωκε τη γνώμη του. Ο γάμος έγινε στον Άη Σπυρίδωνα και μάλιστα μ’ απίστευτες τιμές, με κανονιές. Ο Γρίβας απ’ το Παλαμήδι κι ο Φωτομάρας απ’ το ίτς-Καλέ πιάστηκαν κι έτυχε αυτή την ώρα να

'ρχίσουν το κανονίδι. Παπάς και ψαλτάδες κατάπιαν βια­ στικά την ακολουθία. Μα τέλος πάντων το μυστήριο έγινε.

- Αχτι βουνά είν’ αυτά! Έλεγεν η νιόπαντρη κοιτάζοντας πέρα, πολύ πέρα. Τι νά ’ναι πίσω από κει; -Τόπος παιδί μου.

-Ν α βρισκόμουνα κει! Τι θες παιδί μου συ στο ρημαγμένο τόπο; -Α ς βρισκόμουν αλλού, θειά. Πέρα, πιο πέρα...

- Τ’ είν’ αυτά που λες εσύ που είχες τύχη να πάρεις το νοι­ κοκυρόπουλο απ’ το Ζητούνι; Η Μαρώ δε μιλούσε. Ερχόταν ο άντρας της. Ό,τι είχε μείνει στο Μωριά και δεν τό ‘κάψε ο Ιμπραήμης της τό ‘φερνε. Τα λαχανικά. Τα οπωρικά. Τα κουφέτα απ’ το μαγαζί. Τα χάδια. Τα πα­ ραμύθια. Τα κιθαρίσματα. Γιατί μόνο αυτός είχε κιθάρα στο Ναύπλιο. Αυτή και το βιολί του Φλογαΐτη, φάλτσα και τα δυο, έφταναν για να θυμίσουν μέσα στη δύστυχη πόλη τις εννέα διωγμένες Μούσες και τον Απόλλωνα. Λίγο ιεροψάλτης ο Σάββας και λίγο τραγουδιστής, ξεκρεμούσε την κιθάρα, μοναδικό στόλισμα του κατάγυμνου τοίχου και τραγουδούσε. «Εις μι’ ανθερή μυρσί­ νη - η χάρις Ευφροσύνη - εις δάση δροσερά - τον Έρωτα δεμένον - τον είχε τον καϋμένον - με σίδερα σκληρά».

- Δεν μπορώ να τ’ ακούσω, λυπητερό είναι! Άλλο χαβά! του ’λεγενη Μαρώ..

-Άλλο Μαρώ μου... και της τραγουδούσε σ’ άλλον ήχο. «Χαίρετε όρη, φθορείς Τιτάνων! Κρημνοί Αγράφων, Πήλιον, Όσσα! Ω Πιερίας μνημεία τόσα Σάλπιγγες πάντα θούρων παιάνων!

- Όχι άλλες σάλπιγγες! έλεγεν η Μαρώ. Βαρέθηκα. Απού ένιωσα τον εαυτό μου, φωτιές και βροντές ακούω. Με τις κανονιές στεφανώθηκα... Κι έβγαινε στο παράθυρο.

- Να μας έπαιρνε κείνο το καράβι να μας πήγαινε όξω...

- Που όξω Μαρώ; Είναι βασιλικό το καράβι, είναι ντελίνι φράγκικο...

- Στη φραγκιά να μας πήγαινε. Στα Παρίσια...

- Τι δουλειά έχουμε στα Παρίσια Μαρώ μου... Δεν είναι τα χούγια μας τέτοια. Εμείς είμαστε ρωμιοί, δεν τρώμε μπακάκους. Κι έπειτα τι, για μικρό τό 'χεις τ ’ Ανάπλι: Εδώ είναι πολιτεία... Εδώ είναι οι στρατηγοί κι οι καπετάνιοι.

- Τσαρούχια, σιλάχια και κάπες! Έλεγε στραβομουτριάζονταςη Μαρώ. Γεννήθηκε στη Θεσσαλία από πατέρα μισο-Δημητσανίτη κι από μάνα Μακεδονίτισσα, έζησαν λίγα χρόνια στα Σά­ λωνα, κουβαλήθηκαν ύστερα με τους άλλους Ρωμιούς στα Ψαρά, την ξερίζωσαν απ’ εκεί τα κανόνια του Χωσρέφ, την πήρε η σκούνα, τη δέχτηκε τ ’ Ανάπλι - κι η Μαρώ πονούσε για τη Φραγκιά. Ήταν απ’ τις ψυχές που βλέπουν όξω! Πέρα! Ήταν σαν το δεντρί που ριζώνει στην αυλή και

ταΠαΙιά

καρπίζει όξω απ’ τη φράχτη. Ποιος θα μάθει τι θέλουν αυτές οι ψυχές; Την ώρα που οι αρχόντοι ήρθαν απ' την Ευρώπη στ’ Ανάπλι κι έτρωγαν όσπρια, η Μαρώ έλεγε στον άντρα της μουντζοκλαίγοντας και φέρνοντας τα γραμμένα δάχτυλα στον περιστερένιο της λαιμό. «Είμαι ως εδώ από φακή!». Η τύχη σαν να την άκουσε, της έφερε την Ευρώπη μες στην αυλή της. Ήρθε και κάθισε στο αντικρυνό δωμάτιο, ένα από τα είκοσι εφτά μέλη του «Πανελληνίου»! Ευρω­ παίος. Γρηγόρης Σούτσος τ ’ όνομά του. Πριγκιπογενιά. Ερχόταν απ’ τα Παρίσια. Ήταν χυτός, ντελικάτος. Μακριά δάχτυλα, βαριά και σοβαρή μιλιά. Μα εκείνο που θάμπωσε τη γειτονιά δεν ήταν το αξίωμά του κ’ η πριγκιπική του κα­ ταγωγή, όσο τα παράθυρά του με τα τζάμια. Εκτός απ’ το κυβερνείο ήταν το πρώτο σπίτι που έβαλε τζάμια στο Ναύ­ πλιο. Η γυαλάδα τους, το άναμμά τους στο ηλιοβασίλεμα, το αόριστο, το αμφίβολο, το παραμυθένιο που έδινεν η διαφάνειά τους στα μέσα αντικείμενα, αναστάτωσαν τη Μαρώ. Κλείνοντας αυτή τα σανιδένια της παραθυρό­ φυλλα χωριζόταν απ' τον κόσμο. Κλείνοντας ο πρίγκιπας τα δικά του είχε πάντα μπροστά του το λιμάνι, τα βουνά και τους διαβάτες. Αχη Φραγκιά! Κοιτάζοντας η Μαρώ μέ­ σα απ' το τζάμι έτρωγε με τα μάτια το ευρωπαϊκό κάθισμα που φαινόταν εκεί - ένα ήταν - το μικρό κομοδίνο και τα πέντε δεμένα βιβλία που ακουμπούσαν απάνω του. Τέλος ήρθε κ’ η δόξα. Μια Κυριακή μεσημέρι ο Γρηγόριος Σού­ τσος από υποχρέωση που τού 'στείλε το αντρόγυνο πέντε πορτοκάλια ανέβηκε τη μικρή τους σκάλα και πήγε να τους χαιρετήσει μ’ όλο τον αέρα της ηγεμονικής του γε­ νιάς και του Παρισιού. Η Μαρώ έκαμε τρεις νύχτες να κοι­ μηθεί.

- Νά εκείνος που θα με μάθαινε γαλλικά!! είπε μια μέρα στον άντρα της.

- Ο πρίγκιπας; Έλα στα καλά σου Μαρώ.

- Θα σκάσω αν δεν μου τα μάθει τα γαλλικά! Ο καλός Λαμιώτης της παράστησε πως αυτό είναι τρέλα. Μα σαν ήξερε από τη μια μεριά πως το τρελό είναι κείνο που τραβά τις γυναίκες κι από την άλλη τη Μαρώ, ένιωθε μέσα του πως η τρέλα έγινε κιόλας. Είχε δίκιο! Την πρώτη φορά ο πρίγκιπας για να ξεφύγει βρήκε τη ν πρόφαση πως έχει συχνά συμβούλια με τον κυβερνήτη. Τη δεύτερη πως του λείπουν βιβλία. Τηντρίτη όμως μαθαίνοντας πως η ω­ ραία γυναίκα ήταν απομεινάρι της καταστροφής των Ψα­ ρών, συγκινημένος, καταδεχτικός για την αφέλειά της, α­ νέβηκε στης Μαρώς και της έγραψε σαν καλός δάσκαλος το αλφάβητο. Το τέταρτο μάθημα κόπηκε στη μέση. Η Μα­ ρώ πετώνας χαρτί και μολύβι στάθηκε στη μέση και σιγοτραγουδώντας το τραγούδι: Το πόσο δίνουν το φιλί στη Δύση στην Ανατολή της παντρεμένης τέσσερα της χήρας δεκατέσσερα

τα Παλιά

φώναξεν έξαφνα: - Ακούς τι λέει το κουτοτράγουδο πως έχει μόνο τέσσερα το φιλί της παντρεμένης; Έχει παραπάνω, έχει εξήντα, διακόσια φλωριά! Νατό! Κι έσκασεν ένα φιλί του δασκάλου. Ο Σούτσος ταράχτηκε. Μα ήταν αργά. Σε μια αρχόντισσα θά ’ξερε τι να πει, σε μια χωριάτισσα δεν ήξερε. Τη φοβέριξε πως δε θα ξαναπατήσει. Σε τρεις μέρες ξαναπήγε. Κι ύστερα το λάθος έγινε καθημερινό. Τό ’μαθεν η αυλή, έ­ πειτα η γειτονιά, έπειτα η Πρόνοια, έπειτα η κορφή του Παλαμηδιού. Ο άντρας της απελπισμένος πήρε τα μάτια του κι έφυγε στον πόλεμο με την απόφαση να κυνηγήσει τα βόλια και τις μπόμπες ώς που να σκοτωθεί. Μια μέρα ήρθε ο Νικολέττος απ’ το Κυβερνείο κι είπε του Σούτσου πως τον ζητεί ο Κυβερνήτης. Πήγε και πα­ ρουσιάστηκε. Δεν τον βρήκε καθισμένο στο γραφείο και σκυμμένο στα χαρτιά, όπως πάντα. Περπατούσε απάνω, κάτω με το δεξί χέρι πίσω. Απάνω στο γραφείο του ήταν λησμονημένο το γεύμα του, ένα φλιτζάνι λαχανόζουμο. Άξαφνα ο Καποδίστριας στάθηκεν ακίνητος κι έριξε στο Σούτσο τα δυο μικρά του μάτια που έλαμπαν κάτω από το θαυμαστό τόξο των μαύρωντου φρυδιών.

- Κύριε! του έιπε. Ροβινσώνες δενείμεθα.

- Ροβινσώνες δεν είμεθα, σας είπα. Κανείς από μας δεν κατοικεί μόνος του στο νησί... το Ναύπλιο δεν είναι ερημόνησος και δεν είσθε ο Κρούσος κύριε Σούτσε! Η κοινωνία είναι δω. Το λησμονήσατε.

-Εξοχώτατε...

- Υπάρχομεν γι’ αυτήν, κύριε. ΓΤ αυτήν είμαι καλός ή κα­ κός κυβερνήστης, γι’ αυτήν είσθε καλός ή καλός πολίτης. Από σήμερα δεν είσθε μέλος του Πανελληνίου. Χαίρετε. Ο Γρηγόριος Σούτσος κατέβηκε τη σκάλα και τράβηξε ί­ σια στην αυτοκτονία. Όχι σχοινί και πιστόλι. Τιποτένια και συνηθισμένα πράγματα για τους δειλούς. Ο Σούτσος έρε­ ψε από τύψη. Τρεις μήνες περπάτησε ακόμα μες τη μικρή κοινωνία διαβάζοντας την καταδικαστική της απόφαση, το σκεπτικό της και το διατακτικό σε χαιρετισμούς χλιαρούς, σε μουρμουρίσματα, σε κοιτάγματα. Τάνιωθεν όλα. Κρύφογνώστης έγινε απ’ την τύψη. Από γυαλί ήταν οι διαβά­ τες. Έβλεπε μέσα την κατηγορία. Τη συγγνώμη πουθενά. Ούτε την ήθελε. Ο ίδιος είχε καταδικάσει τον εαυτό του. Είδε τις σπουδές του μάταιες, τη ζωή του πλάνη, τη νιότη του καπνό. Μια γυναικούλα τον τράβηξε και γλίστρησε. Ήρθε στην πατρίδα του να την ωφελήσει, πάνε όλα! Αφού λοιπόν το προπατορικό φίδι εξακολουθεί να σφυρίζει τα ί­ δια στο αυτί των ανθρώπων και ο άνθρωπος είναι πάντα ο πρώτος κάτοικος του θείου κήπου, ποτέ ο δεύτερος, πά­ ντα ανίδεος, πάντα έτοιμος να γελαστεί, να χάσει τον κή­ πο, να μείνει απέξω και ν’ ακούει τις βροντές του ιδιοκτήτη «επικατάρατος η γη εντοις έργοις σου...», αφού τα ίδια γί­ νονται από τότε και θα γίνονται, ας τελειώσει αυτή η κω­ μωδία - έλεγε μέσα του ο Σούτσος. Δικαιολογούσε τον

Κυβερνήτη που τον έκρινε, τη γυναίκα που ήταν κοκορό­ μυαλη και μόνο στον εαυτό του, σαν άρχοντας, έδινεν άδι­ κο. Κι όσο περπατούσε τις νύχτες στην ακρογυαλιά και τα συλλογιόταν αυτά στο σκοτάδι, εύρισκεν ο αποδιωγμένος πως όχι μια Μαρώ, παρά ένα χαλίκι, ένα μαμούδι μπορούν ν’ αλλάξουν τη γραμμή της ζωής του ανθρώπου, άμα τού­ το είναι γραμμένο, και τότε η νύχτα, το τρεμάμενο φως μιας ψαρόβαρκας πέρα, ενός άστρου απάνω, ενός λύ­ χνου στο Ιτς-Καλέ, τα, κύματα που μούγκριζαν στα μουρά­ για, η κοινωνία, τα έθνη, το άχυρο που λέμε άνθρωπο, η φήμη, η αρετή του φαίνονταν όλα μια αλλόκοτη ιστορία, που ένα μόνο σοβαρό νόημα μπορεί νά ’χει, το τέλος, αυτό που ο ίδιος περίμενε. Τον τρίτο μήνα ήρθεν ένας τύ­ φος απ’ το νερό του Αναπλιού και τον αποτέλειωσε. Ο Σούτσος πέθανε. Όληα η κοινωνία τότε ακυρώνοντας την απόφασή της ακολούθησε την κηδεία του και τον έκλαψε πικρά. Ποτέ η καμπάνα του Άη Σπυρίδωνα δεν έβγαλε τέ­ τοιον ήχο. Πολλοί διαβάζοντας την αληθινή τούτη ιστορία, θα περι­ μένουν και το κακό τέλος της Μαρώς. Ας μη γελαστούν. Είναι γυναίκες πλασμένες για να παίρνουν τον αέρα της κοινωνίας. Η Μαρώ ήταν απ’ αυτές. Όποιος κι αν είδε το κυκλαμί στα μάγουλά της και το σεμνό της αργοπερπάτημα, νόμι­ ζε, όπως ο κακότυχος ο Σάββας, πως ήταν η ίδια η χρηστομάθεια. Τα μάτια έχουν δική τους γνώμη. Ας τρέξανε όσα τρέξανε. Η κοινωνία δεν μπο­ ρούσε να της αρνηθεί την υπόληψή της. Όσο καταλάβαινε η Μαρώ πως πήρε του κόσμου τον αέρα, τόσο κι αυτή αδιαντρόπιαζε. Και με τον αέρα τούτον κυνήγησε το νέο της καημό, που ήταν πάλι κηαμός της Φραγκιάς. Μετά τα κουτσογαλλικά χάθηκε να μάθει χορό. Λίγον καιρό μετά την κηδεία, η Μαρώ βρή­ κε το ευρωπαϊκό της ιδανικό σ’ ένα Γάλλο της στρατιάς του Μαιζόν. Τον ξόρκισε να της μάθει μαζούρκα. Σε τέτοιο μάθημα μιας μαζούρκας πα­ λαβής που τάραζε το πάτωμα και την κοψομεσιασμένη σκάλα, είχαν συναρπαστεί κι οι δυο μια μέρα που ο Αλέξανδρος Ραγκαβής αντίκρυ μά­ ζευε τα βιβλία και τις επιστολές του Γρηγόρη Σούτσου. 'Ηταν μόλις ένας μήνας μετά το θάνατό του! Ο Ραγκα­ βής νέος ακόμα, μόλις φερμένος απ’ το Μόναχο, αντί να θυμώσει με την αδιαντροπιά της γυναίκας... γύρισε το

πρόσωπό του κι άρχισε να κλαίει για τη φυγή των ανθρω­ πίνων πραγμάτων, με το κεφάλι κάτω, με το χέρι ακουμπι­ σμένο στο «Οδοιπορικό» του Σατωβριάνδου, το αγαπημέ­ νο βιβλίο του ξαδέρφου του. Τότε άκουσεν όξω ένα ξαφνι­ κό χαλάζι από βρισιές και τινάχτηκε. Ο γέρο-Τούντας, γυρισμένος από μακρινό ταξίδι, ερχόταν μια και δυο να βρίσει την κόρη που περιγέλασε τη συμπόνοια του και την ανθρωπιά του.

- Χορό μού ’στησες, σκρόφα; Φώναζεν ο ναυτικός κοιτά­ ζοντας τη μέρα από τ’ ανοιχτό παράθυρο να τινάζεται στον αέρα. Ντροπή, μωρή, ήταν εκείνο πού ’χες στα μού­ τρα σου για ήτανε βαφή; Μάδημα ήθελε τούτο το παλιομούστακο και πέταμα στην κοπριά, σκύλα! Αν ήθελε σ’ αφήκω στον πάτο της θάλασσας να σε φάει ή σμέρνα και το σκυλόψαρο δε θα μου κάθιζες τη μουντζούρα που μού ’βαλές, σακαφλιόρα! Η Μαρώ δεν τά ’χάσε. Άμα τέλειωσαν οι βρισιές τού φώναξεν ατάραχη: - Για να πεθάνω με γλίτωσες, μπάρμπα, ή για να ζήσω; Κι έκλεισε το σανιδένιο παράθυρο.

□

τα Παλιά

ΒΙΒΛΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΓΓΛΙΑ ΕΝΑ ΧΡΟΝΙΚΟ ΤΗΣ ΘΥΕΛΛΩΔΟΥΣ ΣΧΕΣΗΣ ΤΟΥ ΜΑΡΤΙΝ ΧΑΙΝΤΕΓΚΕΡ ΜΕ ΤΗ ΧΑΝΑ ΑΡΕΝΤ ΚΑΙ Η ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ ΤΟΥ ΑΓΓΛΟΥ ΠΟΙΗΤΗ ΓΟΥΙΛΙΑΜ ΜΠΛΕΗΚ ΑΠΟ ΤΟΝ ΠΗΤΕΡ ΑΚΡΟΫΝΤ.

102

Ένα ακόμα ενδιαφέρον βιβλίο γεμάτο «κουτσο­ μπολιά ακαδημαϊκού και φιλοσοφικού ύφους και ήθους». Πρόκειται βέβαια για τη θυελλώδη σχέση ανάμεσα στον διάσημο Μάρτιν Χάιντεγκερ και τη Χάνα Άρεντ, H annah Arendt φιλόσοφο και συγγρα­ M artin Heidegger, φ έα έργων όπως «Η (Ελξμπιέτα Έ τ ιν ­ Ανθρώπινη Κατάστα­ γκερ: Χάννα ση». Η συγγραφέας ά­ Άρεντ και Μ άρτιν ντλησε το υλικό της α­ Χάιντεγκερ) πό την αλληλογραφία της Άρεντ με τον δεύτε­ Τυπογραφείο του ρό της άντρα, Χάινριχ Πανεπιστημίου Μπλούχερ, καθώς και του Yale με τον ίδιο τον ΧάιντεΣελ.139 γκερ και τη γυναίκα του, γράμματα που τώρα βρίσκονται στη βιβλιο­ θήκη του Αμερικανικού Κογκρέσου στην Ουάσινγκτον. Επίσης, η Έ τινγκερ μελέτησε και τα γράμ­ ματα του Χάιντεγκερ στην Άρεντ που ανήκουν στο Αρχείο Μάρμπαχ (Marbach). Η ιστορία έχει ως εξής: γνωρίστηκαν το 1924 όταν εκείνη ήταν δεκαοκτώ μόλις χρόνων εκείνος κα­ θηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο του Μάρ-

ξένοβιβλίο

μπουργκ και εκείνη φοιτήτριά του. Τον ερωτεύτη­ κε με πάθος και εκείνος διατήρησε μαζί της μια σχέση που μάλλον άρχιζε και τελείωνε στο κρεβά­ τι. Ο Χάιντεγκερ ήταν παντρεμένος, είχε μια καριέρα να κοιτάξει και πάνω απ’ όλα, ήταν ερωτευμέ­ νος με τον εαυτό του. Για τέσσερα χρόνια η Άρεντ πίστευε αυτά που της έλεγε: ότι ήταν δυστυχισμέ­ νος με τον γάμο του (η γυναίκα του Χάιντεγκερ ή-

ταν ορκισμένη ακροδεξιά και ρατσίστρια' η δε Άρεντ ήταν Εβραία γερμανικής καταγωγής), κ.λπ., κ.λπ. Ύστερα από τέσσερα χρόνια λοιπόν, με ραγι­ σμένη καρδιά, η Άρεντ συνειδητοποίησε τ ι συμβαί­ νει και πήρε μετεγγραφή για το Πανεπιστήμιο της Χαϊδελβέργης. Το 1933 ο Χίτλερ εγκαθίδρυσε το καθεστώς της φρίκης και η Άρεντ ξέφυγε στην Αμερική όπου και έκανε μια ιδιαίτερα επιτυχημένη καριέρα ως ακα­ δημαϊκός. Ο Χάιντεγκερ, στο μεταξύ, έρμαιο του φανατισμού της συζύγου του, αλλά και των φιλο­ δοξιών του, διατήρησε τη θέση του ως πρύτανης στο πανεπιστήμιο του Φράιμπουργκ. Στη διάρκεια της πρυτανείας του εκδιώχθηκαν πολλοί Εβραίοι διανοούμενοι (ανάμεσά τους ο Καρλ Γιάσπερς και ο πρώην καθηγητής του Έντμουντ Χούσερλ). Φυσικά το 1945, όπως έκαναν τόσοι και τόσοι Γερμανοί, ο Χάιντεγκερ αποκήρυξε τον ναζισμό και διακήρυξε ότι, στην πραγματικότητα, ποτέ δεν υπήρξε υποστηρικτής του καθεστώτος. Παρά την αηδία που προκάλεσαν όλα αυτά στην Άρεντ, εκεί­ νη επέστρεψε το 1950 κοντά του, γοητευμένη από κείνον περισσότερο από ποτέ. Είναι χαρακτηριστι­

Ο Γουίλιαμ Μπλέηκ απο­ τελεί μια από τις πιο πα­ ράξενες και ιδιαίτερες φυσιογνωμίες στο χώρο της αγγλικής ποίησης. Η συγκεκριμένη βιογρα­ φία απέσπασε πάρα πο­ λύ καλές κριτικές στη Βρετανία, έχει μάλιστα θεωρηθεί ως η καλύτε­ Blake ρη βιογραφία του Μπλέ­ (ΠήτερΑκράυντ: ηκ που υπάρχει αυτή τη Μιτλε'ηκ) στιγμή στην εγχώρια εκ­ Σελ.399 δοτική αγορά. Ιδιαίτερη έμφαση έχει δοθεί από τον συγγραφέα στη λεπτομερή περιγραφή και αναπαράσταση του Λονδίνου του δέκατου όγδοου αιώνα και του κοι­ νωνικού περιβάλλοντος στο οποίο κινείτο ο δημι­ ουργός των «Γάμων του Ουρανού και της Κόλα­ σης». Επιπροσθέτως, γίνεται εκτενής αναφορά και ανάλυση στις φιλοσοφικές και πολιτικές αντιλή­ ψεις του ποιητή: από τις θεωρίες του περί ελευθε­ ρίας στον έρωτα και την υποστήριξή του στις επα­ ναστάσεις των Αμερικανών και των Γάλλων μέχρι

κό τ ο ότι έφτασε στο σημείο να προσπαθήσει να συνδεθεί με τη σύζυγο του φιλοσόφου. Κατάφερε μάλιστα να μετριάσει το μίσος που έτρεφε εκείνη εναντίον της λόγω καταγωγής (και όχι μόνο). Ό λ ’ αυτά βέβαια, έκαναν τον Χάιντεγκερ ευτυχισμένο: είχε και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο - οι γυναίκες του κοντά του και επιπλέον, μια φημι­ σμένη φιλόσοφο εβραϊκής καταγωγής να κάνει το όνομά του διάσημο στην Αμερική. Για τον Χάιντεγκερ η Άρεντ ήταν το «συγχωροχάρτι» του για τη ναζιστική του περίοδο. Αλλά και αυτή η κατάσταση άλλαξε όταν η φήμη της ίδιας της Άρεντ πήρε διαστάσεις που δεν άρε­ σαν καθόλου στον Χάιντεγκερ. Αποτέλεσμα της έ­ κοψε και την καλημέρα. Οι δύο πρώην εραστές δεν αντάλλαξαν ούτε ένα γράμμα για πολύ καιρό, μέχρι δύο χρόνια πριν το θάνατο του Χάιντεγκερ όπου για λόγους που η συγγραφέας δεν εξηγεί, ο τελευταίος άλλαξε στά­ ση απέναντι της. Ή ταν όμως πολύ αργά: εκείνη πέθανε στις 4 Δεκεμβρίου 1975 και εκείνος πέντε μή­ νες αργότερα, τον Μάιο του 1976.

την ανοχή του στο ζήτημα τ ης δουλείας. Για τον Μπλέηκ, ελευθερία δεν σήμαινε απαραίτητα και ι­ σότητα. Απεχθανόταντους βασιλείς, την Εκκλησία και το Κράτος, αλλά βαθιά μέσα του, δεν πίστευε ότι όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι - και αυτό ίσχυε και για τις γυναίκες. Βασικό προϊόν του βιβλίου είναι το πάθος και η α­ φοσίωση που δείχνει ο βιογράφος για το θέμα το υ .

□

ΣταΛιλιπούτεια άνθρωποι των γραμμάτων και της τέχνης απαντούν εν συντομία σε καίρια ερωτήματα με αφορμή την έκδοση ενός βιβλίου ή κάποιο επίκαιρο γεγονός

Το ρόδο καί ο λωτός. Οδοιπο­ ρικό στο Πεκίνο. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 284. Δρχ.

3.500

ΑΝΑΣΤΑΣΗΣ ΒΙΣΤΩΝΙΤΗΣ Ο Αναστάσης Βιστωνίτης προσπαθεί να ψαύσει το πρόσωπο της σημερινής Κίνας, μιας χώρας με φορτισμένο ιστορικό παρελθόν και πολλά υπο­ σχόμενο μέλλον. Ο συγγραφέας περιηγείται το Πεκίνο και με τη διεισδυτική ματιά παρατηρεί τη ζωή ενός λαού που ορμητικά εισβάλλει στο προ­ σκήνιο. Είναι άραγε δυνατό να συναντήσει η μνή­ μη και η σκέψη της Δύσης τη λήθη και τη σοφία της Ανατολής; ΕΡ.: Είναι δυνατόν να συνυπάρξει η δυτική κοσμο­ αντίληψη με τη φιλοσοφία της Ανατολής;

πόμενος αιώνας θα μας δείξει και τις δια φορές και τις ομοιότητες. Η Δύση προσπάθησε να υπο­ τά ξει την Ανατολή χωρίς να μπορεί να την κατα­ νοήσει. Τώρα που η Ανατολή ανοίγει τις πύλες της, τα πράγματα είναι ασφαλώς καλύτερα. Δεν χρειάζεται να περάσουμε στην άλλη όχθη. Μπο­ ρούμε, όμως, να συναντηθούμε και να μιλήσουμε πάνω στη γέφυρα, με την ηλιακή ανατολή μπρο­ στά μας και τη σεληνιακή δύση πίσω μας. Ο Κολόμβος θέλησε να βρεθεί στην Ανατολή διασχίζο­ ντας τη Δύση. Ένας Δυτικός σήμερα μπορεί να φτάσει στις εσχατιές της Ανατολής και να ξαναδεί - κι άρα να ξαναβρεί - τον εαυτό το υ . Σ’ ένα τ έ ­ τοιο ταξίδι η γνώση γίνεται κομμάτι της εμπειρίας και οι απαντήσεις μοιάζουν π εριττές. Νιώθεις ότι οι φωτισμοί έχουν αλλάξει. Ανακαλύπτεις ξανά τη γοητεία των αποχρώσεων.

Μην ξεχαστώ και δε γυρίσω. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1996. Σελ.

308. Δρχ. 2.800

ΑΠ.: Κάθε απάντηση στο ερώτημα αυτό είναι πα­ ρακινδυνευμένη. Το ίδιο το ερώτημα: «πού θα βρούμε τη σοφία;» είναι ένα από τα μεγαλύτερα αναπάντητα αινίγματα της αρχαιότητας. Δεν υπάρχει Δυτικός που να κατάφερε να εισχωρήσει στο λεγόμενο «μυστικό κέντρο της εμπειρίας» γύ­ ρω από το οποίο κινείται όλη η φιλοσοφία της Ανατολής. Ωστόσο η αλληλοδιείσδυση των κό­ σμων είναι χωρίς αμφιβολία το νέο μίγμα - και ο ε­

M iJio m a

ΜΠΑΜΠΗΣ ΤΣΙΚΛΗΡ0Π0ΥΛ0Σ Πρω τότυπο και πρωτόγνω ρο θέμα δ ιά λ εξε να επ εξερ γ α σ τεί ο Μπάμπης Τσικληρόπουλος. Και πέτυχε να δ ώ σει ένα μεγαλόπνοο μ υ θιστό­ ρημα βασισ μένο σε μια μάλλον αγνοημένη ι-

σ τορική αλήθεια. Μάνη, άνοιξη του 1768. Ένας Σκωτσέζος για­ τρό ς αγοράζει από τον κυβερνήτη τ ης Μεθώνης διακόσιους πενήντα Μ ανιάτες με σκοπό να τους μεταφέρει ως δουλοπάροικους στην Αμερική. Οι Χριστακέοι κατορθώνουν να ξεφύγουν από τη σκληρή μοίρα τ η ς δουλείας και προσπαθούν να ριζώσουν στην ξένη και αφιλόξενη χώρα. Ο συγγραφέας παρακολουθεί τον σπαρακτικό του ς αγώνα και την επεισοδιακή ζωή τους. ΕΡ.: Ποιος ο ρόλος του πόθου, του πάθους και του έρω τα στην εξέλιξη του μυθιστορήματος σας; ΑΠ.: Το πάθος, ο έρω τας και ο πόθος δεν είναι ούτε στοιχεία ούτε στολίδια που έπαιξαν κάποιο ρόλο στην εξέλιξη του βιβλίου «Μην ξεχαστώ και δε γυρίσω». Το πάθος, ο έρω τας και ο πόθος εί­ ναι το ίδιο το βιβλίο. Το πάθος για μια καλύτερη ζωή σε αναγκάζει να εγκαταλείψ εις την πατρίδα σου, το σπίτι σου. Μπήκες στο πλοίο ή στο τρένο και το τα ξίδ ι για μια καλύτερη ζωή αρχίζει, καθώς όμως αρχίζουν να χάνονται από τα μάτια σου τα δ έντρα και τ α σπίτια, τα αγαπημένα σου πρόσωπα και λημέρια, το στρατόνι με τ ις κυδωνιές, η θάλασσα που πλατσούριζες ή Την πετροβολούσες, τό τε αρχί­ ζει και ο πόθος τη ς επιστροφής. Πριν φτάσεις στα σύνορα σαν μετανάστης, θέλεις κιόλας να γυ ρίσεις πίσω. Και φ τάνουν τα λατρεμένα και αληθινά πρόσωπα αυτού του βιβλίου στο χάος τη ς Αμερικής, φοβι­ σμένα και απροστάτευτα και άμοιρα, και χάνο­ νται στις στέπες και στα ορυχεία του Ροκφέλερ και στα καταγώ για του Μπρούκλιν και τη ς Νέας Υόρκης. Και μέσα στη μιζέρια αρχίζουν οι έρω­ τες, οι αλογάρια στοι έ ρω τες που φτάνουν μέχρι το φόνο ή μέχρι τη θυσία, το πάθος γ ια δυο μά­ τια , για ένα κορμί και παράλληλα ο πόθος και η νοσταλγία να γυρίσεις πίσω στην πατρίδα, γ ια τί γ ια μας, το υ ς Έ λληνες, έρω τας και πατρίδα δεν είναι λέξεις, είναι τρόπος ζωής, μακριά από την πατρίδα μας είναι σαν να μας έχουν πάρει το αί­ μα, μακριά από τον έρω τα είναι σαν να μας έχουν πάρει τη ζωή. Και είναι κρίμα και παράπονο και άσβηστος πό­ θος να ψιθυρίζουν και να λένε μέσα του ς οι μετα­ νάστες «Τα χελιδόνια να γυρνούν και γω να μη γυρίζω».

Ελληνικό Πανόραμα. Αθήνα, Κέ­ δρος, 1995. Σελ. 226. Δρχ.

7.800

ΕΥΓΕΝΙΑ ΦΑΚΙΝΟΥ Το «Ελληνικό Πανόραμα» δεν είναι ένας τυπικός τουριστικός οδηγός. Συνδυάζοντας ενδιαφέροντα στοιχεία από ποικίλες γνωστικές περιοχές (ιστορία, λαογραφία, γεωγραφία, μυθολογία) επιχειρεί να δώ­ σει συμπυκνωμένο το στίγμα της πατρίδας μας. Τα σύντομα κείμενα πλαισιώνονται από φωτογραφίες που συμπληρώνουν και εικονογραφούν την περιήγη­ ση κατά τρόπο εποπτικό. Το «Ελληνικό Πανόραμα» είναι μια καλαίσθητη σύνο­ ψη του τοπίου και της ιστορίας μας, μια λιτή κι όμως ουσιαστική ξενάγηση στο χώρο και στο χρόνο που α­ πευθύνεται εξίσου σε παιδιά και μεγάλους. ΕΡ.: Πώς επιλέξατε το υλικό σας για να φτιάξετε το «Ελληνικό Πανόραμα»; ΑΠ.: Το ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΠΑΝΟΡΑΜΑ, δεν ήθελα να μοιάζει με εγκυκλοπαίδεια. Ήθελα όμως να έχει πληροφο­ ρίες, χρονολογίες, κατατοπιστικά σημειώματα, να εί­ ναι ένα χρηστικό βιβλίο. Δεν ήθελα επίσης να μοιάζει με λεύκωμα, έστω ωραίας αισθητικής, χωρίς όμως ουσιαστικό περιεχόμενο. Ήθελα ένα συνδυασμό και των δύο. Και γνώσης και αισθητικής απόλαυσης. Ελπί­ ζω να προσέγγισα το όραμά μου κατά το δυνατόν. Προσπάθησα οι πληροφορίες να δίνονται με μια δια­ φορετική φιλοσοφία και κυρίως να μη «λογοτεχνίζουν». Τα κείμενα να μην καταπιέζουν με εξονυχιστι­ κές λεπτομέρειες, αλλά να δημιουργούν αφορμές για ένα λεπτομερέστερο ψάξιμο απ’ όποιον ενδιαφέρεται. Οι εικόνες επιλέχτηκαν έτσι, ώστε να λειτουργούν ως κείμενα. Δεν έγινε σαφής και υποχρεωτικός διαχω­ ρισμός ανάμεσα σε ιστορία, μυθολογία, λαογραφία, λογοτεχνία και φύση. Πιστεύω ότι όλα αυτά αποτε­ λούν σημεία ενός αόρατου κύκλου. Του κύκλου της πατρίδας μας (πιστέψτε ότι γράφω τη λέξη και φοβά­ μαι την παρεξήγηση). Θα ήθελα κλείνοντας κάποιος αυτό το βιβλίο (που ασφαλώς δείχνει μια από τις πολ­ λές όψεις του τόπου μας, που σίγουρα έχει υποκειμε­ νική άποψη και που ένας άλλος συγγραφέας θα διά­ λεγε ίσως άλλα μέρη κι άλλον τρόπο να τα παρουσιά­ σει) να νιώσει όμορφα και να καμαρώσει γι’ αυτόν τον τόπο. Να πει - έστω, από μέσα του, κρυφά - «τι ωραία που είναι η Ελλάδα!..».

□

Αάιποντεια

Ε Κ Δ Ο ΣΕ ΙΣ ΑΡΜ ΟΣ ΜΑΤΡΟΚΟΡΔΑΤΟΤ 7, 106 78 ΑΘΗΝΑ τηλ. 3830604

ΕΛΕΝΗΣ ΛΑΔΙΑ Ω Ρ Ο Γ Ρ Α Φ ΙΑ Ώ ρογρχφία, ή καταγραφή των γεγονότων στις εποχές, είναι ένας γενικός τίτλος για τα δεκα­ πέντε διηγήματα του βιβλίου, πού τό καθένα έχει ιδιαίτερο υπότιτλο. Μια καταγραφή ιδεών καί τύπων υπάρχει στήν Ώρογρχφία. Συνειδή­ σεις πού κουρασμένες άπό τήν πολλαπλότητα τής τέχνης καί των θεωριών ζητούν τήν μία καί μόνη λύση πού θά πρόσφερε ένα μαθηματικό πρότυπο, συγγραφείς πού βρίσκονται σέ νομο­ τελειακή σχέση μέ τούς ήρωές τους, καθημερι­ νά άτομα πού φιλοδοξούν νά φτιάξουν κοσμο­ θεωρίες, άναζήτηση τού θείου ή μιας πρώτης άρχής, μέσα άπό μονοπάτια μαγείας, είδωλολατρείας, πίστης καί άθεΐας. Έ τσι οί πολλές οπτικές αυτών τών διαφορετικών σέ θεματο­ λογία διηγημάτων, είναι μιά άπόπειρα νά έπισημανθεϊ τό πέραν τών συμβάντων καί φαινομένων «μυστικό», συμφιλιωμένη ωστόσο καί μέ τήν έπίγνωση δτι αύτό διαρκώς διαφεύγει άπό τον άνθρώπινο νοΰ. Τό βιβλίο « Ώρογραφία» έχει τιμηθεί μέ τό βραβείο «Ούράνη» τής ’Ακαδημίας Αθηνών (1991). ΜΑΡΚΟΥ ΚΑΛΕΩΔΗ Σ Τ Ο Ν Δ Ρ Ο Μ Ο Γ ΙΑ Τ Η Ν Π Ο Λ Η Δέκα ιστορίες οπού οί ήρωες βρίσκονται καθ’ οδόν. Μπροστά τους, ό Δρόμος, άχάρακτος άκόμη καί άσαφής. Πέρα όμως, ή Πόλις πάν­ τα, άντικείμενο τού Πόθου χαμένο. 'Η σκιά της βαραίνει τά βήματά τους καί ορίζει τήν άμφιθυμία — Ελπίδα καί Φόβο. Καί ή Πόλις σιγά σιγά άναδύεται άπό τά σκότη τής ψυχής, ή κάθε άτομική ιστορία τής δίνει πάλι ύπόσταση καί σάρκα. Ά π ό τήν άγωνία τής άπομύθευσης ως τήν άπόλυτη παραίτηση, κι άπό τήν άμφισβήτηση τού λόγου ώς τό πιο μύχιο αί­ σθημα ένοχής, τήν παραφορά έπειτα τής άποκάλυψης, μιά διαδρομή ένιαία πού συνεχώς πλουτίζεται, ώσπου άνασυντίθεται ή πρώτη ένότητα ένός δρόμου-λόγου, θρυμματισμένου ώς τότε σέ άσυσχέτιστες πορείες — ή Πόλις ώς άποκαταστημένη ένότητα τού Πόθου. Δρόμος, είναι ή ιστορία αύτής τής άποκατάστασης.

ΜΥΘΟΙ ΚΑΙ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΩΝ ΛΑΩΝ Του Π α νεπ ισ τημ ίο υ του Τέξας κ α ι του Βρετανικού Μ ο υ σείο υ , με εικόνες κ α ι χάρτες

ης σελίδες των οκτώ τόμων δα σ υνα­ ντήσουμε τους μύδους που επί αιώνες συγκίνησαν την ανβρώπινη φαντασία, ακόμα κι όταν οι δρησκείες που στηρίζονταν σε αυ­ τούς τους μύδους είχαν πια παραμεριστεί: τον Κατακλυσμό των Μεσοποτάμιων, τους ζωόμορ­ φους αιγυπτιακούς δεούς, τον Ώρο, τον Όεηρη, την Ίσιδα, τον Δία, την Αδηνά και τους άλ­ λους, γνωστούς και λιγότερο γνωστούς μας δεούς του Ολύμπου και τους ρωμαϊκούς δρύλους για τον Αινεία, τον Ρωμύλο και τονΡώμο καδώς και τη Αουκρητία, αλλά και τους μυδικούς ήρωες των Κελτών, τον Ό ντιν και τον Θωρ, μαζί με τις μορφές των βορείων λαών, τους αιμοδιψείς δεούς των Αζτέκων και των Μ άγια και τον τόσο ανβρώπινο Αχούρα Μάζδα των Περσών με τον προφήτη του Ζωροάστρη.

Γ

Μύθοι

ΡΩΜΑ Ι ΩΝ

Στόχος της σ αρά ς αυτής είναι να δώσει την ιστορική πραγματικότητα που κρύβεται πίσω από τους μύδους, τεκμηριωμένη από τα αρ­ χαιολογικά και φιλολογικά ευρήματα του κάδε λαού και τοποθετημένη με αυτό τον τρόπο στα πλαίσια του αντίστοιχου πολιτισμού. Επειδή η μυδολογία των αρχαίων λαών αποτελεί συγ­ χρόνως και μια πηγή καλλιτεχνικής δημιουρ­ γίας, οι τόμοι αυτοί συνοδεύονται από μια πλούσια εικονογράφηση η οποία συνοδεύει τον αναγνώστη στην εξερεύνηση της δημιουρ­ γικής φαντασίας του κάδε λαού.

Μύθοι

ΑΖΤΕΚΩΝ & ΜΑΓΙΑ

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ο Υ Ν

• Οι μύθοι των Ελλήνων • Οι μύθοι των Αιγυπτίων • Οι μύθοι των Ρωμαίων • Οι μύθοι των Περσών • Οι μύθοι της Μεσοποταμίας • Οι μύθοι των Αζτέκων και των Μάγια • Οι μύθοι των Βορείων • Οι μύθοι των Κελτών ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π Α Π Α Δ Η Μ Α : Ιπποκράτους 8 Αθήνα, τηλ.: 36.27.318

Μαρία Λαέρτη

0 ΚΥΝΗΓΟΣ οι καταραμένοι Α όρα τη νεκρική πομπή δολοφονική είν’ η νύ χτα κα ι μόνο τ α σκυλιά βλέπουν. Ν ιώ θω κα ρ διές να πά λλουν δ υ να τά κι α π ’ το κέντρο της γ η ς ν ’ αντη χεί ο αντίλα λος του γέλιου μιας σ αρκοβόρα ς απ οτυ χίας. Κ α νένας δε σε περιμ ένει πια μια φ άρ σ α ή τα ν όλα.

ο κλόουν Τ α στήθη του με κοφ τερό μ αχα ίρ ι ά ν οιξ’ ο τρελός κι αίμ α βαθυκόκκινο π η χτό πιτσίλισε τη σκηνή. Το πλ ή θ ος ούρλιαξε χλωμό βοή ηδονική... Κ ι όπω ς το σώ μα άψ υ χο σω ριάστηκε βαρύ ένα κ ο π ά δ ι άλογα π ετά χτη κ ’ α π ό μέσ’ αφηνιασμένο.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ « Δ Ω Δ Ω Ν Η » ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 3, Α Θ Η Ν Α 106 79, ΤΗΛ. 01/36.37.973

Μαρία Λαέρτη Ε ίνα ι που η βροχή σέρνει ένα βογκητό αργό στα ρ είθρ α και τα λούκια, που η σιω πή πιο βάρβαρη α π ό ποτέ θερίζει κά θε λέξη, που στις κρυψ ώ νες τους τα ζω ντανά κρα τάνε την ανάσα, που πεθα μένα φύλλα κα ι κλαδιά σ απ ίζου ν τα κορμιά τους σ’ ένα βαλτώ δες χώμα. Ε ίνα ι που βγαίνει ο θάνατος με αιχμηρό δρεπάνι. Κ άπου αλυχτάει ένα σκυλί με γοερό παρ άπ ονο κι ύστερα, πά λι σω παίνει.

τι είναι Είναι που ο ουρα νός μελανιασμένος κρέμεται στις στέγες κα ι τα δέντρα,

Ε ίνα ι που βγαίνει ο θ άνατος με αιχμηρό δρεπάνι.

που η βραδιά αιμόφ υρτη κατρακυλάει στους ρημαγμένους δρόμους,

Ε ίνα ι μια τέτοια η βραδιά που κά ποιος κά ποιον χάνει.

που μια σελήνη σαν πα νί σε πα ίρ νει στο κυ νή γι σα φ άντασ μα τρομαχτικό.

Ε ίνα ι μια τέτοια η βραδιά που σ’ ολονών μας τις ψ υχές Α υτός παραμονεύει.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ « Δ Ω Δ Ω Ν Η » ΑΣΚΛΗΠΙΟΥ 3, Α Θ Η Ν Α 106 79, ΤΗΛ. 01/36.37.973

ΚΥΚΛΟΦΟΡΟΥΝ ΑΠΟΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΝΑΚΗ Κ Ε ΙΜ Ε Ν Α Β Υ Ζ Α Ν Τ ΙΝ Η Σ ΙΣ Τ Ο ΡΙΟ Γ ΡΑ Φ ΙΑ Σ Μ ΙΧΑΗΛ Ψ ΕΛ Λ Ο Σ Χρονογραφία, Τόμοι 2 Κ ΕΚ Α ΤΜ ΕΝ Ο Σ Σ τ ρ α τ η γ ό ν Ν ΙΚ Η Φ Ο Ρ Ο Σ Π Α Τ ΡΙΑ ΡΧ Η Σ Κ Ω Ν ΣΤΑ Ν Τ ΙΝ Ο Υ Π Ο Λ Ε Ω Σ Ιστορία σύντομος ΙΩ Σ Η Φ Γ Ε Ν Ε Σ ΙΟ Σ Περί Βασιλειών Μ ΙΧΑΗΛ Α ΤΤΑ Λ ΕΙΑ ΤΗ Σ Ιστορία ΙΩ Α Ν Ν Η Σ ΖΩΝ ΑΡΑ Σ Επιτομή Ιστοριών, Τόμος Α ' Θ Ε Ο Δ Ω Ρ Ο Σ Μ Ε Τ Ο Χ ΙΤ Η Σ Ηθικός ή Σκέψεις σχετικά με την Παιδεία Τ Ε Χ Ν Η Κ Α Ι ΔΗ Μ ΙΟ Υ ΡΓ Ο Ι Σ Τ Η Ν Α Ν Α ΓΕ Ν Ν Η Σ Η Μ Π ΕΝ Β ΕΝ Ο Υ ΤΟ Τ Σ Ε Λ ΙΝ Ι Αυτοβιογραφία Τ Ζ ΙΟ Ρ Τ Ζ ΙΟ ΒΑΖΑΡΙ Καλλιτέχνες της Αναγέννησή Ξ Ε Ν Η Λ Ο ΓΟ ΤΕΧ Ν ΙΑ Τ Ζ Ε Η Μ Σ Σ Τ Η Β Ε Ν Σ Το χρυσό λαγήνι ΤΖΕΡ Α Λ Ν Τ Ν ΤΑ ΡΕΛ Η Ρόζυ είναι συγγενής μου ΓΙΟΧ ΑΝ Β ΟΛΦ ΓΚ ΑΝΓΚ Φ Ο Ν Γ Κ Α ΙΤΕ Τ α χρόνια μαθητείας του ΓουλιέλμουΜάιστερ Π Α Τ ΡΙΚ ΓΟ ΥΑΙΤ Βος: Σπουδή στην περιπέτεια και τον έρωτα Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Η Λ Ο ΓΟ ΤΕΧ Ν ΙΑ ΘΩΜ ΑΣ Υ Υ Ρ Ρ Α Σ Πυκνός καιρός Δ Η Μ Η Τ Ρ Η Σ ΤΖΟΥ Μ ΑΚΑΣ Χαρούμενο Σύδνεϋ Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η ΕΛ Λ Η Ν ΙΚ Η Π Ο ΙΗ Σ Η Κ Ω ΣΤΑ Σ Π Α Π Α ΓΕΩ ΡΓΙΟ Υ Π ο ιή μ α τ α (1972-1990) Σ Τ Ε Λ ΙΟ Σ ΛΥΔΑΚΗΣ Περιφλεγέθων

εκ δόσ εις Κ α νά κ η ΖΩΟΔΟΧΟΐ ΠΗΓΗΣ 2-4,106 78 ΑΘΗΝΑ, τηλ. 38.14.026,33.02.385

Το λαϊκό τραγούδι είναι μια πολιτιστική έκφραση που επηρέαζε, άμεσα πολλές φορές, την καθημερινή ζωή καί τις αντιδράσεις του Έλληνα. Είτε από το ραδιόφωνο, παλιότερα, είτε από την τηλεό­ ραση, σήμερα, το λαϊκό τραγούδι παρακολουθεί τις διαδρομές της ελληνικής κοινωνίας. Χορεύεται, τραγουδιέται μοναχικά ή σε πα­ ρέες, σε πανηγύρια ή σε γάμους. Καμιά άλλη τέχνη δεν άφησε τόσα σημάδια στη ζωή μας. Ένα αφιέρωμα για το ελληνικό λαϊκό τραγούδι δεν αποτελεί μόνο μια κατάθεση στη μελέτη αυτού του μουσικού είδους, του τόσο μα­ ζικά αγαπημένου όσο και σφοδρά συκοφαντημένου, αλλά καί μια ευκαιρία υπόμνησης του πολιτιστικού του ρόλου. Η Ελλάδα παραμέ­ νει χώρα που το λαϊκό τραγούδι διαμορφώνει ένα μεγάλο κομμάτι της πολιτιστικής της πραγματικότητας. Ταυτόχρονα επηρεάζει, αν δε δημιουργεί κιόλας, κοινωνικά φαινόμε­ να στην ψυχαγωγία, στη μόδα, στη γλώσσα, στις συμπε­ ριφορές και τους τρόπους ζωής. Η αναφορά μας στο στίχο του λαϊκού τραγουδιού θέλει να υπενθυμίσει με­ ταξύ των άλλων καί την ανάγκη να το δούμε ως ένα τμήμα στο σώμα του γραπτού λόγου της χώρας μας και σαν τέτοιο να φθάσει κάποτε να μελετηθεί σοβαρά. Το ελληνικό λαϊκό τραγούδι από τη σύσταση του ελλη­ νικού κράτους μέχρι το 1955, οπότε και κορυφώνεται η δημιουργική του πορεία, και, από κεί μέχρι σήμερα με τις συχνές «επανεμφανίσεις» του στην επικαιρότητα αποτελεί το περίγραμμα του αφιερώματος. Είναι φανερό ότι το εύρος του θέματος δεν μπορεί να αποδοθεί στο πε­ ριορισμένο πλαίσιο ενός αφιερώματος. Νύξεις, υπο­ θέσεις εργασίας kol ιδέες θέλουμε να δώσουμε, ελπίζοντας το μουσικό αυτό είδος να περάσει κάπο­ τε από τις εφήμερες στήλες των λαϊκών περιοδικών και των απογευματινών εφημερίδων στους μελετη­ τές, μουσικολόγους, φιλόλογους, κοινωνιολόγους.

Επιμέλεια αφιερώματος: I. Ν. Μπασκόζος Ηεικονογράφηση του αφιερώματος είναι από το βιβλίο του ΦοίβουΛνωγειανάκη “ελληνικά Λαϊκά Μουσικά Όργανα” εκδ. “Μέλισσα”

Ε Ρ Ω Μ A

Είναι η πρώτη φορά, ε ξ όσων γνωρίζω, που δημοσιεύεται αναλυτικό χρονολό-

ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ*

γιο της ιστορίας του λαϊκού αστικού τρα­ γουδιού, του γνωστότερου ως «ρεμπέτι­ κου», και το εγχείρημα κρύβει πολλές

1800-1830

παγίδες. Ο πιο μεγάλος κίνδυνος συνί-

Ο ι π ρώ τοι γ ν ω σ το ί τ ρ α γ ο υ δ ισ τέ ς : Π αναγιώ της Κάλλας-Τσοπανάκος, Σ τέφ α ν ο ς Κ α νέλλο ς και Κω νσταντίνος Κοκκινάκης.

σταται στο να εγκλωβισθεί ο μελετητής και εξ αυτού και ο καλοπροαίρετος ανα­ γνώστης σε κάποιον ψυχρό και ανιαρό χρονολογικό πίνακα και να χάσει την ουσία, δηλαδή το λαϊκό αστικό τραγούδι,

1828-1840 Π ρώ τες χο ρ ο εσ π ερ ίδ ες σ τις δ ια δ ο χ ικ ές π ρ ω τεύ­ ο υ σ ες το υ νεοσ ύσ τα το υ ε λ ληνικού κρ ά το υ ς, Α ίγ ι­ να, Ν αύπλιο και Αθήνα.

που και σήμερα συγκινεί και εμπνέει. Για

1839

το λόγο αυτό καταγράφονται ορισμένα

Τα πρώ τα Αθ ηνα ϊκά κ αφ ενεία, «Η ω ρ αία Ελλάς» και «των Αγωνιστών».

ορόσημα με την επισήμανση ότι είναι συμβατικές οριοθετήσεις. Τα μουσικά φαινόμενα έχουν συνεχή ροή, γεννιού­

1840 6 Ιανουάριου Εγκα ίνια το υ θ εά τρ ου «Μπούκουρα», επ ί τ η ς ο δού Μ ενά νδρου 17.

νται. εξελίσσονται, φθάνουν στην κορύ­ φωση.

μεταλαμπαδεύουν στα

παιδιά

τους ό,τι δημιουργικό και χάνονται. Για μελετητικούς λόγους τα θεωρούμε εν

1835-1880 Μ ελ ο δ ρ α μ α τικ ές π α ρ ασ τάσ εις με ξ έν α ή μ ε τα ­ γ λ ω ττισ μ έν α έ ρ γ α γ ια να έ χ ε ι η καλή κοινω νία τη φ ενάκη ό τι με τ ις φ τη ν ο μ ιμ ή σ εις μετα λα μ β ά νει το υ Ευρωπαϊκού πνεύματος.

στάσει. Φυσικό επακόλουθο, λοιπόν, η κάθε ημερομηνία να κρύβει έναν ολό­

1840-1880 Ακμή τ η ς Επτανησιακής Κ α ντάδας.

κληρο κόσμο. Ενας τυφλοσούρτης, μάλ­ λον καλύτερα ένα «πασπαρτού», με την

1871

ελπίδα ότι θα ξυπνήσει το ενδιαφέρον

Το πρώ το καφ έ-Σ αντάν με Γερ μ α ν ίδ ες χ ο ρ ε ύ ­ τ ρ ιε ς σ το «Άντρο τω ν Νυμφών» στο ν Ιλισσό.

και την ευαισθησία του καθενός να προ­ σπαθήσει να ανοίξει την πόρτα του περί­ φημου ρεμπέτικου κήπου. Εκτός από α­ ναγνώστης να γίνει πρωτίστως και φανα­ τικός ακροατής.

* Προδημοσίευση από το νέο βιβλίο του Ηλία Βολιότη ■Καπετανάκη για το Ελληνικό Λαϊκό Τραγούδι, που θα κυκλοφορήσει προσεχώς.

1873 Ιούλιος Η π ρώτη διαφήμιση στον τύπ ο γ ια τ η λ ε ι­ το υ ρ γ ία ανατολικού λαϊκού κέντρου, καφέ-Αμάν, στην Ιερά Οδό, κοντά στην εκκλησ ία τ η ς Α γίας Τριάδας. Το π ρόγραμμα συ νεχίζεται το ν επόμενο χρόνο και μαθαίνουμε ό τι τ ο κεντρ άκι ονομάζεται «Πανανθών».

1875 Έ ν α ρ ξη παρ ασ τάσ εω ν Κ ω μειδυλλίου, που γ ίν ο ­ ν τα ι μ όδα σ το Α θ ηνα ϊκό κοινό.

1850-1893 Σ υ γκρ ότησ η δια φ ό ρω ν ομάδω ν που ζώ ντας σ τις π αρ υ φ ές τ η ς κοινω νίας και ενασχο λούμενοι με παράνομες, ε ίτ ε ημ ιπ αρά νομες δ ρ α ­ σ τη ρ ιό τη τε ς μ ετα φ έρ ο υ ν ή αναπλάθουν με το ν δ ικό το υ ς τρό π ο σ το ιχ εία τ η ς δ η μο τικής μουσ ικής π αράδοσ ης σ το υ ς ιδ ια ίτερ ο υ ς χώ­ ρ ου ς σύναξης και δια βίω σής το υ ς, κυρίω ς στη δ ιαρκώ ς α σ τικοπ οιούμενη π ρω τεύουσα, Μ όρ­ τ ες , Β λά μηδ ες και πρω τίστω ς Κουτσαβάκια.

μπανίες π εριο δεύ ου ν στην π ρ ω τεύουσ α και σε ά λ λ ε ς Ε λλα δικές π όλεις, σκορπ ούν ε ν ­ θουσιασ μό σ το φ ιλοθ έα μ ον κοινό, α να φ έρ ετ α ι ε ν δ ε ικ τικ ά το υ Γ. Αλεξίου -Γιο β ανίκα. Την ί­ δ ια εποχή Π αλ α ιο ελ λ α δ ίτικ α συ γ κ ρ οτήμ α τα δίνουν π αρ ασ τάσ εις σε Κω νσταντινούπολη και Σμύρνη με μεγάλη επιτυχία, όπως η κο­ μπανία το υ κλαρ ινιτζή Ν. Αντω νίου-Ξηρού. Μ ουσικές α ν τα λ λ α γ ές και σ τις δ ύο όχ θ ες το υ Αιγαίου.

1880-1910

1890-1924

Πρώ τη ακμή τ ο υ Καραγκιόζη. Μ ετά τ ο 1895 η πρω τεύουσ α γε μ ίζει μπ ερντέδες με π αρ ασ τά­ σ εις θ εά τρ ου σκιών.

Η μεγάλη μ ετα νάσ τευσ η τω ν Ελλήνων στις Ηνω μένες Π ο λ ιτείες Α μερ ική ς. Την ίδ ια εποχή δ ιο γκώ νετα ι στη χώ ρα μας και τ ο κύμα τω ν ε ­ σω τερικώ ν μετα κινήσεω ν τω ν πληθυσμώ ν από τ α χω ρ ιά προς τ α α σ τικά κέντρα.

δεκαετία 1880 Α να δ ύ ο ντα ι ε μ φ α ν έ σ τα τα φ α ινόμ ενα , που σ υ νθ έτου ν το κοινω νικό κ αι π ο λ ιτισ τικ ό π λαί­ σιο τ η ς μετά β α σ η ς από τ η δ ημ ο τικ ή π α ρ ά δ ο­ ση σ το λα ϊκ ό τ ρ α γ ο ύ δ ι τω ν εγχω ρ ίω ν α σ τι­ κών κέντρω ν, τ ο επ ονο μαζό μενο «ρ εμπ έτι­ κο». Α ρ κ ε τέ ς α να φ ο ρ ές σ τον τύπ ο και σ την λ ο γ ο ­ τεχ ν ία γ ια τ ο μπουζούκι, δ είγ μ α τ η ς πρώιμης δ η μ ο τικό τη τα ς το υ ορ γάνου σε δ ιά φ ο ρ ες Αθ ηνα ϊκές γειτο νιές .

1883 Ιούλιος Η όπ ερα «Λεπλεπιτζή χορ -χορ Αγά», («Ο στρ α γα λα τζή ς το υ χορ -χορ Αγά») του Α ρμένιου Ν τικράν Τσουχατζιάν, απαρχή τη ς θρ ια μ β ευ τικής π ο ρείας τ η ς λ εγ ά μ εν η ς αν α το­ λίτικ η ς μ ουσ ικής στην Αθήνα.

1894-1921 «Αθηναϊκή Επιθεώρηση», σ τροφ ή στην όπως-όπως... ελληνοποίηση τη ς μουσικής και σκηνι­ κής μόδας που πλασ άρεται απ ά τη ν Ευρώπη.

1865-1894 Α θηναϊκό τρ α γ ο ύ δ ι (καντάδα).

1870-1890 Ο ι π ρώ τες μ εγά λες φ άμπ ρ ικες το υ Π ειραιά. Η ευ ρ ύ τε ρ η ακτή το υ λιμανιού γ ε μ ίζει σιγά-σιγά «εξαθλιω μένους» και ποικιλώ νυμους παράνο­ μους. Α κο ύ γονται πρώιμα λ α ϊκ ά α σ τικά τ ρ α ­ γο ύ δ ια γ ια να σκια γρ α φ ο ύν τα ι ο ι ν έ ες συνθή­ κες ζωής.

1880-1900 Σ μ υρ νέικες και Π ολίτικες λ α ϊκ ές μο υσ ικές κο­

1893 Ο Κω νσταντινουπ ολίτης Β α σ ίλειο ς Σιρ ής ι­ δ ρ ύ ει στη Σμύρνη τη ν π ερίφ ημη Ε σ τουντιαδίνα (Σμυρνέικη ορ χήσ τρ α), «τα Π ολιτάκια». Έ χ ου ν μ εγάλη απήχηση και στην Ευρώπη. Φ υτώ ριο σπουδαίω ν λαϊκώ ν μουσικών, ορ ι­ σμένοι δια πρέπουν μ ετά τ η Μ ικρ ασ ια τική Κα­ τα σ τρ ο φ ή και σ την Ελλάδα.

1896 Ν έα Υόρκη. Η πρώτη δ ισ κ ο γ ρ ά φ η σ η ε λ λ η ν ι­ κών τρ α γ ο υ δ ιώ ν , οκτώ δ ημώ δη κ αι πρώ ιμα α ­ στικά, από τ ο ν τ ρ α γ ο υ δ ισ τή Μ ιχάλη Α ρ αχτίντζη, γ ια λ ο γ α ρ ια σ μ ό τ η ς ε τ α ιρ ε ία ς Μ περλίνερ.

1896 -1898 Στη ν Κ ω νσταντινούπολη η δ ισ κογρ αφ ική ε τα ι­ ρ εία Orfeon record η χ ο γ ρ α φ εί Ελληνικά, Α ρμενικά, Τουρκικά, Ε βραϊκά και άλλω ν εθ ν ι­ κοτή τω ν τρ α γ ο ύ δ ια .

1898- 1899 Ο ελ λ η ν ισ τή ς Εμπέρτ Π ερνό η χ ο γ ρ α φ εί σε κ υ λινδρ ικο ύ ς «δίσκους» ελ λ ην ικ ά δ ημο τικά τρ α γ ο ύ δ ια , που κυ κλοφ ο ρο ύν σ το Π αρ ίσ ι τ ο 1903.

1900 Η α γ γλική G ram m ophone σ τέλ ν ει στην Κων­ σταντινούπ ολη το ν μηχανικό ήχου Γ. Σίνκλερ Ν τάρμπυ γ ια να η χ ο γ ρ α φ ή σ ει δ ημοφιλή Τ ουρκικά, Ελληνικά και άλλω ν εθνικοτή τω ν τρ α γ ο ύ δ ια . Α κο λουθ ούν τ α επ όμενα χ ρόνια

και άλλες π αρ όμ οιες απ ο στολές στην Πόλη, στη Σ μύρνη και στη Θ εσσαλονίκη.

1903 Δ ιαφ η μίσ εις, στον αμερ ικα νικό ο μ ογενειακό τύπο, καταστημάτω ν, τ α οποία, μετα ξύ άλλω ν μουσικώ ν οργάνω ν, π ουλάνε και μπουζούκια.

1903-1912 Δ ισ κογρ α φ ήσ εις λαϊκώ ν ελληνικώ ν τρα γου δ ιώ ν στη Σμύρνη. Δ ισ κογρ α φ ήσ εις λαϊκώ ν τραγο υ διώ ν, Ελληνι­ κών, Τουρκικώ ν, Αρμενικώ ν, Εβραϊκών κ.λπ. στην Τ ου ρ κοκρ ατο ύ μενη Θεσσαλονίκη.

1908 Μ ά ιο ς Ά γγλο ι ηχο λήπ τες τ η ς C olum bia με­ τα τρ έπ ο υ ν σε πρόχειρο... στού ντιο χώ ρο Α θη­ ναϊκού ξ ενο δ οχείο υ και η χ ο γρα φ ού ν σε μ ήτρ α από κε ρ ί το ν πρώτο δίσ κο σε ελληνικό έ δ α ­ φ ος, ο οπ οίος τυπ ώ νετα ι στην Α γγλία. Τα τ ρ α ­ γ ο ύ δ ια «Λωτός» και «Μ αρούσ κα” ε ρ μ η ν εύ ει ο τεν ό ρ ο ς Μ ιχάλης Θ ω μάκος.

1924 Η γ ερμα νική O deon ε γ κ α θ ίσ τα τα ι στην Αθήνα και ηχ ο γ ρ α φ εί ε λ ληνικά τρ α γ ο ύ δ ια με περιοδεύ ον τα σ υνεργεία. Ο ι μ ή τρ ες σ τέλνονται στο ε ξω τερ ικό , όπου τυπ ώ νονται ο ι δίσ κοι. Τον ε ­ πόμενο χρ όνο έρ χ ο ν τα ι η His m aster’s voice και η Columbia.

1928 Μ άρτιος Ο πρώ τος ως τώ ρ α εντο π ισθ είς δ ί­ σκος με μπουζούκι ηχ ο γ ρ α φ είτα ι σ τις ΗΠΑ. Από τ η μια πλευρά: «Καραβλάχικο», παίζει ο Γεώ ρ γιο ς Κ ασσάρας και η κομπανία το υ (κορ­ νέτα, τσέμπαλο, β ιολί και μπουζούκι). Από τη ν άλλη: «Γκάιντα σβαρνιάρα», Γ. Κ ασσάρας Δημ. Τ έλ ης (τενόρος) και η ίδ ια ορχήσ τρα.

1929 Π άλι ο Μ. Καραπιπ έρης, μοναχικός τ ρ ο β α δ ο ύ ­ ρος τω ν καμπ αρέ τ η ς Ν. Υόρκης, η χ ο γ ρ α φ εί άλλον δίσ κο με μπουζούκι, π ερ ιέχ ει τ α τ ρ α ­ γ ού δ ια : «Τούτ’ ο ι μπ ά τσ οιπ ου ’ρθαντώ ρ α» και «Από κάτω απ’ τ ις ντομάτες».

1908 Σεπτέμβριος

Το ενα ρ κ τή ρ ιο λά κτισ μ α τ η ς λεγά μ ενης ελληνικ ής οπ ερ έτας. Από τ ο 1916 ώ ς τ ο 1928 η ακμή της.

1910-1911 Ο Κώ στας Ψ άχος ηχ ο γ ρ α φ εί γ ια λ ο γα ριασ μό το υ Ω δείου τ η ς Αθήνας δ ημο τικά τρ α γ ο ύ δ ια σε Π ελοπόννησο και Κ ρήτη.

1916-1922 Ε λληνικές ηχο γρ α φ ή σ εις λαϊκώ ν ασμάτων σ το Κάιρο και τη ν Α λ εξά ν δ ρ εια τ η ς Αιγύπτου. Συ νεχίζονται σπ οραδικά και μ ετά τ η Μ ικρ α­ σ ιατική Κ ατασ τροφ ή.

1919 Ιδ ρ ύ ετα ι σ τις ΗΠΑ η πρώτη ελληνικώ ν σ υ μ φ ε­ ρόντω ν ε τα ιρ εία π αρ αγω γής και πώ λησης δ ί­ σκων η Panhellenion Record.

1919-1922 Η Μ ικρ ασ ια τική Ε κσ τρ ατεία και Κ α τασ τροφ ή.

τέλο c του 1930 Δ η μ ιο υ ρ γ είτα ι στον Π ερ ισσό από τη ν C olum bia τ ο ελληνικό εργ ο σ τά σ ιο η χ ο γ ρ ά φ η ­ σης κ αι εκτύπω σης δίσ κων 78 σ τροφών.

1930-1931 Η λ εγάμενη παλιά γ ε ν ιά τω ν μπουζουξήδων το υ Π ειρ α ιά παίζει σ ε τα β έρ ν ες, τ ε κ έ δ ε ς και άλλα κ αταγώ για αμφ ισβ η τώ ντας πλέον ανοι­ χ τά τη ν κ υ ριαρ χ ία τ η ς Σμ υρ νέικη ς ορ χήσ τρ ας. Ο X. Περνώ δ ισ κ ο γ ρ α φ εί με τη Γαλλική ε τα ι­ ρ εία Π ατέ 629 ε λ ληνικά τ ρ α γ ο ύ δ ια σε 222 δ ί­ σ κους (247 Μ ικρασ ιάτικα, 109 Π οντιακά, κ.λπ.).

1931 Σ τις α ρ χ ές το υ χρ όνου το π ο θ ετείτα ι ο πρώ­ το ς , εντο π ισθ είς ως τώ ρ α, δ ίσ κος μ ε μπουζού­ κι στην Ελλάδα. Μ ανέτας, Σπαχάνης και Λειβ αδ ίτη ς η χ ο γρα φ ού ν «Τα δ ίσ τιχ α τ ο υ μάγκα» και τ ο «Καλέ μάνα δ εν μπορώ».

1922

1932

Τέλος Σεπτεμβρίου Το πρώτο, μ ετά τη ν Κα­ τα σ τρ ο φ ή Σμ υρ νέικο πάλκο στην Ελλάδα, στον Π ειραιά. Τα σ α ντο υρ όβ ιο λα κυ ριαρχούν ώς τ ις α ρ χές τ η ς δ εκ α ε τία ς το υ 1930 στη λα ϊκή ψ υχαγωγία.

Ιανουάριος Στη Ν έα Υόρκη τω ν Η ΠΑ ο Ιωάν­ ν ης Χ αλικιάς, ή Τζακ Γρ ηγο ρίου, δ ισ κ ο γ ρ α φ εί με μπουζούκι τ ο «Μ ινόρε το υ τεκέ», δίσκος, που φ έ ρ ε τα ι ό τι σ η μ α το δ ο τεί και τ η στρο φ ή τ η ς δ ισ κ ογ ρ α φ ία ς σ την κυρίω ς Ελλάδα.

Τέλος καλοκαιριού - αρχές Φθινοπώρου

1948

«Η τ ε τ ρ ά ς η ξακουστή», άλλω ς «Π ειραιώ τικη Κομπανία» γ ρ ά φ ε ι δ ίσ κου ς μ ε μ πουζούκια στο σ τούνιο στον Π ερισσό. Π ρώ τος ο Γ. Μ πάτης: «Σούχει λάχει» και «Μ πάτης ο Δερβίσ ης», α κ ο ­ λο υ θ εί λ ίγ ε ς μ έρ ες α ρ γ ό τε ρ α ο Μ. Βαμβακάρης: «Ε φ ουμέρναμ’ έν α βράδυ» κ αι «Ταξίμ σερφ».

Η επ ιθεώ ρηση «Άνθρωποι-άνθρωποι» το υ Α. Σ α κελλά ριου σ η μ α το δ ο τεί α υ τό που λ έ μ ε «αρχοντορεμπέτικο», κ ατά τεκ μ ή ρ ιο έ ν α δ είγ μ α π αρακμής το υ λαϊκού α σ τικού τρα γ ο υ δ ιο ύ .

1934 Καλοκαίρι Χ α λάει κόσμο στο μ α γ α ζί το υ Σαραντόπουλου, στην Α νάσταση το υ Π ειρ αιά, η «Τετράς η ξακο υσ τή , το υ Πειραιώς», Μ. Βαμβακά ρης, Γ. Μ πάτης, Α. Δ ελιάς, Σ. Π αγιουμτζής. Ο ι μπ ουζουκομπ αγλαμάδες κ υ ρια ρ ­ χού ν ορ ισ τικά σ το πάλκο και τη δ ισ κογρ αφ ία.

1935-

1940

Στην έκρ η ξη το υ λεγάμενου ρεμπ έτικου η επί­ σημη κου λτο ύ ρ α «αντιπαραθέτει» και πάλι ξ ε ­ νό φ ε ρ το υ ς μ ετα γλω ττισ μ έν ο υς ρ υθμούς.

1936-

1937

Η λο γο κρ ισ ία το υ I. Μ ετα ξά π λή ττει τ ο λαϊκό τρ α γο ύ δ ι. Δ ια τη ρ ε ίτα ι ώς τ ο 1994.

1941 Απρίλιος Ο ι Γ ερμ α νοί στην Αθήνα· κ λ είν ει το ερ γο σ τά σ ιο δίσκων.

1941-1946 Έ να ακόμα σημαντικό ρ εύμα στη λαϊκή μουσι­ κή: το τρ α γο ύ δ ι τ η ς Εθνικής Αντίστασης. Σ τις κα τεχό μ ενες π όλεις, Αθήνα, Θ εσσ αλονί­ κη κ.ά., ανθ εί υπογείω ς τ ο λ α ϊκό α σ τικό τ ρ α ­ γού δ ι, γρ ά φ ο ν τα ι όμ ορ φ α ερω τικά κ αι σ κλη­ ρά... χ α σ ικλίδ ικα κομμάτια, π ολύτιμο υ λικό γ ια τη μ ετά τ ο 1946 - οπ ότε αν ο ίγ ει πάλι τ ο ε ρ γ ο ­ σ τάσ ιο δ ίσ κων στον Π ερ ισσό - δισ κογρ αφ ία.

1946-1955 Η εκδίκησ η το υ λαϊκο ύ ασ τικού τρ α γ ο υ δ ιο ύ , παρά τ η λογο κρισ ία , τ ο σκλη ρό μετεμφ υ λιοπ ολεμικό κλίμα και τη ν τρ ο μ ο κ ρ α τία , είν α ι το κα λλιτεχνικό ε ίδ ο ς που εκπέμπει τ α πιο προω­ θη μένα κοινω νικά μηνύματα, προπαντός με α­ ξιοζή λευτη μουσ ικοπ οιητική α ρ τιό τη τα .

1947 28 Ιανουάριου Ά ρ θρ ο το υ Φ. Ανω γειανάκη στον «Ριζοσπάστη» γ ια τ ο Ρεμπέτικο. Μ άτα ια προσπαθεί να π είσ ει τη ν Α ρ ισ τερ ά να β γάλει ε π ιτέλου ς τ α μυωπικά γ υ α λ ιά της.

1949 Φ εβρουάριος Η δ ιά λ εξ η το υ Μ. Χ α τζιδ ά κ ι γ ια τ ο ρ εμπ έτικο. Η καλή κοινω νία επ ιτέ ­ λ ο υ ς ... α να κα λύ π τει α υ τό που τ ρ α γ ο υ δ ά ε ι ο­ λ ό κ λ η ρ ο ς ο ε λ λ η ν ικ ό ς λ α ό ς! Ο Χ α τζιδ ά κ ις δ η μ ιο υ ρ γ εί, ω στόσο, τ α πρώ τα σ η μ α ν τικ ά τ ο υ έ ρ γ α ε μπ νευσ μένα από τ ο λ α ϊκ ό τ ρ α γ ο ύ ­ δι.

1959-1963 Μ. Θ εοδω ράκης, «Επιτάφιος» και ά λλα έργα. Η Α ρ ισ τερ ά α ξιοπ οιεί με τ η σ ειρ ά τ η ς τ ο λαϊκό ασ τικό τρ α γ ο ύ δ ι. Α ν ο ίγ ετα ι μαζί με τ ο έ ρ γ ο το υ Χ α τζιδ άκι έν α ς ν έο ς δ ρό μ ο ς στην ελ λ η ν ι­ κή λα ϊκή μουσική, αντικείμενο, φ υσικά, άλλου πονήματος.

δεκαετία I960 Ο ι π ρ ώ τες προσ π άθειες πιο ορ γανω μένης σ υ λ λ ο γ ής υλικών το υ λεγ ά μ εν ου «ρεμπέτι­ κου», κυρίω ς β ιογρ α φ ικά σ το ιχ εία τω ν δ ημι­ ουρ γώ ν το υ και δ ίσ κοι γραμμοφ ώ νου.

1975 Μ ετά τη ν πτώση τ η ς δ ικ τα το ρ ία ς τω ν σ υ νταγ­ ματαρχώ ν τ ο λεγ ό μ εν ο ρεμπ έτικο, τ ο λ α ϊκ ό τ ρ α γ ο ύ δ ι τω ν ελληνικώ ν πόλεων, 40 χ ρ όνια μ ετά τ ο τ έ λ ο ς το υ π αραγω γικού το υ ο ρ γ α ­ σμού π α ρ αμένει σ το επ ίκεντρο τ η ς μουσ ικής σκηνής. Και όσο βαθ αίνει προς τ ο τέ λ ο ς το υ 20ού αιώ να η π ολύπ λευρη κρίσ η τ η ς ελ λ ην ι­ κής κοινω νίας γ ίν ετ α ι και πάλι από τ ις ελ ά χ ι­ σ τες π ο λ ιτισ τικ ές απ α ντοχές το υ κοσμάκη ως τ η σ τιγμή που γ ρ ά φ ο ν τα ι α υ τές ο ι γ ρ αμμές...

δεκαετία 1980 Γεν ικ εύ ετα ι η επανέκδοση από τ ις 78 σ τις 33 σ τρ ο φ ές δίσκων με το θησαυρό τω ν «ρεμπέτι­ κων» τραγουδιώ ν, με αρκετά, ωστόσο, κρού­ σμα τα π αραχάραξης τω ν στοιχείω ν τω ν δημι­ ουργώ ν και δια τύπω σης ανιστόρητω ν απόψε­ ων. Σή μερα η προσπάθεια σ υνεχίζεται και επεκ τείνετα ι και στην ψηφιακή τεχνολογία.

ΗΑΙΑΣ ΒΟΑΙΟΤΗΣ-ΚΑΠΕΤΑΝΑΚΗΣ

ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΣΗΜΕΡΑ: ΜΙΑ ΕΠΑΝΕΚΤΙΜΗΣΗ

Τ ο ρ εμ π έτικ ο σ ή μερα, σ ε αν τίθ εσ η με τ η ν π ε ρ ίο ­ δο πριν τ ο 1940, κ α τέ χ ει ση μ α ν τικ ή θέσ η σ τις μ ο υ σ ικ ές π ρ ο τιμ ή σ εις τ ο υ λ α ο ύ μας, τ ό σ ο σ τα α ­ σ τικ ά κ έντρ α, ό σ ο και σ τη ν ύ παιθρο. Ο ι δ ίσ κ ο ι κ αι τ α β ιβ λία γ ια τ ο ρ εμ π έτικ ο έχ ο υ ν κ α τα κ λ ύ σ ε ι τη ν α γ ο ρ ά ' και τ α μ έσ α ε ν η μ έρ ω σ η ς α σ χ ο λ ο ύ ν τα ι συ χνά μ αζί το υ . Γεν ν ιο ύ ν τα ι λοιπ όν σ τη ν αρ χ ή δ υο ερ ω τή μ α τα : Α ξ ίζε ι τ ο ν κόπο να γ ίν ε τ α ι τό σ ο ς λ ό γ ο ς γ ια έν α ε ί­ δ ο ς τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ που ξ εκ ίν η σ ε σ τα τ έ λ η το υ 19ου αι. από τ ις φ υ λ α κ έ ς και τ ο υ ς τ ε κ έ δ ε ς ; Και μήπως ό λ ο ς α υ τό ς ο θ ό ρ υ β ο ς ε ίν α ι μ ια μό δ α που θ α π ε­ ράσει; Σ χ ο λ ιά ζο ν τα ς τ ο π ρώ το ε ρ ώ τη μ α θ α μπ ο ρο ύ σα­ μ ε ν α π α ρ α τη ρ ή σ ο υ μ ε ό τ ι σ τη ν Ε λλάδα, όσοι, πριν από 100-150 χρ όνια, ή τα ν κλ εισ μ έν ο ι σ τις φ υ λ α κ έ ς ή σ ύ χναζαν σ το υ ς τ ε κ έ δ ε ς , θ α μπ ο ρο ύσαν ν α χ α ρ α κ τη ρ ισ το ύ ν ως «απόκληροι» τ η ς κοινω νίας. Ε ξακο­ λ ο υ θ ο ύ σ α ν όμ ω ς να είν α ι άνθρω π οι μ ε ιδ ια ίτ ε ρ ε ς ευ α ισ θ η σ ίε ς κ α ι ε κ φ ρ α σ τι­ κ έ ς α ν ά γ κ ες . Κι α υ τό φ α ίν ε τα ι από τ α τ ρ α γ ο ύ δ ια τ ο υ ς που, κ α τά κανό να τ ο υ λ ά χ ισ το ν , είν α ι φ ο ρ τισ μ έν α με πε­ ρ ισ σ ό τε ρ ο π άθ ος κ α ι σ υ γκίνησ η από τ α α ν τίσ το ιχ α ελ λ η ν ικ ά α σ τικ ά τ ρ α ­ γ ο ύ δ ια που κ α τ α σ κ ευ ά σ τη κ α ν γ ια πιο «καθω σπρέπει» α υ τιά . Έ ν α π α ρ ά λλη λο φ α ιν ό μ εν ο π α ρ α τη ρ είτα ι σ τα τ έ λ η το υ 19ου αι. σ τις ΗΠΑ. Ο ι ν έ γ ρ ο ι

116

Αφφμα

π ο υ π ρ ω τοσ τά τη σ α ν σ το κ ίνημα τ η ς τζαζ, ανή καν σ το κοινω νικό π εριθώ ­ ριο , ακρ ιβώ ς όπως ο ι π ρ ώ τοι ρ εμπ έ­ τ ε ς . Κι όμ ω ς η δική τ ο υ ς η μουσ ική επ ικρ ά τη σ ε σ ε π α γκό σ μια κλίμ α κα κι ό χι ο ι π ρ ό σ κα ιρ ες ε π ιτυ χ ίες το υ σ ύ γχρ ονο ύ τ ο υ ς Stephen Foster, που ή τα ν λ ε υ κό ς, κι α νή κε οπ ωσδή­ π ο τε σ ε μ ια πιο π ρ ονο μιού χ α τά ξ η . Ό σ ο γ ια τ ο ερώ τη μ α , αν η προσ οχή που δ ίν ε ι ο λ α ό ς μας σ τα ρ εμπ έτικα είν α ι μ ια μ ό δα που θα π ερά σει, δ εν τ ο π ιστεύω . Α ν τ α π ρ ά γ μ α τα ήτα ν έ ­ τσ ι, θ α ε ίχα ν μ ισ ο ξεχα σ τεί, όπως τ α σ ύ γχ ρ ο νό τ ο υ ς σ υμπαθή, α λ λ ά μ άλ­ λο ν άνο στα, δ υ τικό τρ ο π α ε λ α φ ρ ά τρ α γ ο ύ δ ια το υ τύπ ου «Ασ’ τ α τ α μα λλά κια σου» κ.λπ. Σ ’ αν τίθ εσ η μ ’ αυ τά, τ α ρ εμ π έτικα μ ο ιά ζου ν ν ’ α ­ ν τέχ ο υ ν πιο κα λά σ το χρόνο. Β έβαια ο ι υπ ερ β ο λές β λάπ το υν και τ ο υπ οσ τηρίζω αυ τό, γ ια τ ί σκέπ το­ μαι κ άπ ο ιες εκ δ ό σ ε ις (βιβλία-δίσ κοι) που, χ ρ ησ ιμο π οιώ ντα ς μια φ τη νή ρ ητορ ική , δ ίνο υ ν σ το ρ εμ π έτικ ο μια θέσ η που ο ι δ η μ ιο υ ρ γ ο ί τ ο υ ς π ο τέ δ εν τη δ ιεκδ ίκη σ αν. Α λλ ά α υ τά γ ρ ά ­ φ ο ν τα ι γ ια λ ό γ ο υ ς εμπ ο ρ ικ ο ύ ς και δ εν θ α π ρ έπ ει ν α τ ο υ ς δ ίν ο υ μ ε και πολλή σ η ­ μασία. Έ να ά λλο ερ ώ τη μ α που τ ίθ ε τα ι, ό τα ν γ ίν ε τ α ι λ ό γ ο ς γ ια τ ο ρ εμπ έτικο, είν α ι τ ο κ α τά πόσο α ­ νή κ ε ι ή ό χι σ τη ν έντεχνη μουσ ική. Α ν τ ο α ν τί­ θ ε το τ ο υ έντεχνο υ είν α ι τ ο άτεχ νο, τ ό τ ε οπωσ­ δήπ ο τε ε ίν α ι έντεχνο. Αν όμ ω ς τ ο α ν τίθ ε τό το υ ε ίν α ι τ ο λαϊκό , με τ η ν έ ν ν ο ια ό τ ι π ρ ο έρ χ ε­ τ α ι από π ρ οικισ μένο μο υσ ικό και ποιητή, χω ­ ρ ίς ω δ εια κή ή πανεπ ιστη μια κή μόρφ ω σ η, τ ό ­ τ ε ε ίν α ι λα ϊκ ό με πο λλά έ ν τεχ ν α σ το ιχ εία , έ τσ ι που να μην μπ ο ρεί να χω ρ έ σ ε ι ο ύ τε σ τη ν πρώ­ τ η ο ύ τε σ τη δ εύ τ ερ η κα τηγ ο ρ ία . Α λλά γ ια τ ί ν α θ έλο υ μ ε π άντα να κο λ λ ά μ ε ε τ ι­ κ έ τε ς σ τα κα λλιτεχ νικά φ α ινόμ ενα ; Έ ν α καλό τ ρ α γ ο ύ δ ι είν α ι π άντα καλό, ά σ χ ετα με τ ο αν είν α ι δ ημ ο τικό, λα ϊκό , μπαρόκ, κλασ ικό, ρ ομ α ­ ντικό ή μοντέρνο- κι ά σ χ ετα με τ ο αν π ρ ο έρ χ ε­ τ α ι από έ να ν κα λλιτέχνη που ξ έ ρ ε ι ή δ εν ξ έρ ε ι να δ ια β ά ζε ι και να γ ρ ά φ ε ι μουσ ική. Π άντω ς ας έχ ο υ μ ε υπόψη μας, ό τι η δ η μ ιο υ ρ γ ία ε ν ό ς κα­ λού τρ α γ ο υ δ ιο ύ , α κό μ α κι ό τα ν γ ρ ά φ ε τ α ι κά­ τω από τ η ν επ ίδρ ασ η μ ιας ξα φ ν ικ ή ς έ ­

μπνευσης, π ρ οϋ π ο θέτει ό χ ι μόνο τ α ­ λέντο , α λ λ ά κ αι π είρα. Κι α υ τή αποκ τ ιέ τ α ι μ όνο με τ η ν αδιάκοπ η σκλη ρή δ ο υ λ ειά . Το ρεμπ έτικο, σ ε όπ οια κ α τη γ ο ρ ία και να ανή κει, είν α ι έ ν α ιδ ια ίτερ α σ η ­ μαντικό τ ρ α γ ο ύ δ ι. Σ η μ α ίν ει όμ ω ς α υ τό ό τ ι μπ ο ρεί να σ υ γ κ ιν ή σ ει έ ν α δ ιε θ ν έ ς κοινό, ακρ ιβ ώ ς όπως τ α τ ρ α ­ γ ο ύ δ ια ε ν ό ς μεγ ά λ ο υ σ υ νθ έτη κλασ ι­ κού ή ρ ο μαντικού ; Ν ομίζω π ως κάτω από ο ρ ισ μ έν ες π ρ οϋ π ο θέσ εις (και σε μ ια πιο π ερ ιο ρ ισ μ έν η κλίμακα) μπο­ ρ ε ί να σ υ μ β εί και α υ τό. Ε μ είς οι Έ λ λ η ν ε ς δ εν χ ρ εια ζό μ α σ τε να μυηθ ο ύ μ ε σ το ρεμπ έτικο. Τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι α υ τό μας σ υ ν ο δ ε ύ ει απ’ τ η ν κού νια σ τον τά φ ο , και είν α ι γ ια μ α ς οικ είο, ό ­ πως η ίδ ια μ ας η γλώ σ σα. Ο ξέν ο ς όμω ς, γ ια ν α τ ο κ α τα λ ά β ει και ν α τ ο ν σ υ γκ ιν ή σ ει χ ρ ειά ζε τ α ι να έ χ ε ι τ η ν κ α τά λ λ η λ η π ρ οδ ιάθεσ η , ένα γ ο ύ σ το γ ια τ ο α ν α το λ ίτικ ο κ ι εξω τικό , κι οπ ω σδήποτε μ ια αγάπη γ ια τ η ν ε ό ­ τερ η Ε λλά δα κ αι τ ο υ ς ανθρώ πους της. Έ χ ει ειπ ω θ εί επ α ν ειλ ημ μ έν α (και σω­ στά) ό τ ι η ποίη ση τ ο υ ρ εμπ έτικου δ εν έ χ ε ι τη ν τ ε λ ε ιό τ η τ α που χ α ρ α κ τη ρ ίζ ει τ η δ η ­ μο τική μας π οίηση. Α υ τό όμ ω ς δ εν σ η μ α ίν ει ό ­ τ ι λ ε ίπ ει από τη ν π οίηση α υ τή η έμπ νευσ η κι η πρω τοτυπία. Μ ια απλή ανάγνω ση το υ πο ιή μα­ τ ο ς «Το σβ η σ τό φ ανάρι» νομ ίζω ό τ ι είν α ι α ρ ­ κ ε τή γ ια ν α κ ά ν ει α υ τό που λέω α π ό λ υ τα α ν τι­ ληπ τό: Το σ β ηστό φανάρι Κ α τ ’ απ’το σβηστό φανάρι κοιμάται κάποιο παλικάριμε δίχως φράγκο μες στην τσέπη τι όνειρο άραγε να βλέπει;

Ξένος όπου κι αν γυρίζει, όποια πόρτα κι αν χτυπήσειδεν έχει μάνα να πηγαίνει τα ρούχα του, τουλάχιστον, να πλένει. Έχει σπίτι το σβηστό φανάρι και για λάμπα το φεγγάρι ■ κι εσείς, διαβάτες, που περνάτε τον ύπνο του να μην του τον χαλάτε.

Ο ι παραπάνω σ τίχοι μιλούν με τη ν αμεσ ό τη τα, απ λότητα, γνη σ ιό τη τα και συγκίνησ η που σ υ ναντού με σ ε κάθε π οιη τικό δ ημ ιού ρ γ ημ α που β γαίνει κ α τευ θ εία ν απ’ τη ν καρ διά. Δ η μ ι­ ο υ ρ γού ν δ ηλαδ ή α υ τήν τη ν ε ν τελ ώ ς ξεχ ω ρι­ στή α τμ ό σ φ α ιρ α που χα ρ α κ τη ρ ίζ ει π ολλά από τ α ρ εμπ έτικα τ η ς περιό δο υ τ η ς μεγ ά λ η ς το υ ακμής. Σ τα ρ εμπ έτικα συ ναντού με έναν σ τεν ό τερ ο δ εσ μό ανά μ εσ α σ το κ είμ ενο και τ η μουσική απ’ ό ,τι στα δ ημο τικά. Τ α κ είμ ενά τ ο υ ς μ πορεί να τρ α γο υ δ η θ ο ύ ν ά ν ετα μ ’ ένα σω ρό δ ια φ ο ­ ρ ετικ ές μελω δ ίες, ενώ ο ι μ ελω δ ίες το υ ς σπά­ νια σ υ μβαίνει να μονοπω λούνται από έν α και μόνο κείμ ενο. Στο ρεμπ έτικο όμω ς ο ι μελω ­ δ ίε ς είνα ι πλασ μένες γ ια να ερμ η ν εύ σ ου ν τ ο ψ υχολο γικό κλίμα εν ός και μόνο σ υ γ κ εκ ρ ιμ έ­ νου κειμ ένο υ και δύσ κολα μπ ορεί ν α χ ρ ησ ιμ ο­ πο ιη θο ύν γ ια να αποδώ σουν ά λ λ α δ ια φ ο ρ ε τι­ κά κείμενα. Η μελω δ ία το υ «Γεννήθηκα γ ια να πονώ», α ς πούμε, είν α ι αναπόσπαστα συνδεδ εμ ένη με τ ο κείμ ενό τ η ς κι αν επ ιχ ειρ η θ εί ν ’ α π ο κολλη θεί απ’ α υ τό και να τα υ τισ τ ε ί με κά­ ποιο άλλο, είν α ι σχεδ όν β έβ αιο ό τ ι ο νέο ς συ νδ υα σ μό ς θ α κα τα λ ή ξει σ ε αποτυχία. Γύρω σ τα 1950 με 1955 η π αραγω γή τω ν κα­ λύ τερ ω ν ρεμπέτικω ν ολο κληρ ώ θ ηκε και με

μ ε ρ ικ έ ς ε ξ α ιρ έ σ ε ις (όπως π.χ. ο πρώ τος Καζα ντζίδης)· α υ τά που δ ημ ιου ρ γ ήθ ηκ α ν α ρ γ ό ­ τ ε ρ α δ εν ή τα ν π αρά π αρ α λ λ α γ ές ή απομιμή­ σ εις τω ν παλιώ ν αρ ισ του ρ γ η μ ά τω ν ή, ακόμα χ ειρ ό τε ρ α , χαμη λού επιπέδου ε π εξερ γ α σ ίες το υ ς, γ ια κ αθ αρ ά εμπ ορική ε κ μετάλλευ σ η , που δ εν διέσω ζαν σ χ εδ όν τίπ ο τε από τ ο α υ θ ε ­ ν τικ ό τ ο υ ύφ ος, με τη ν τ ό σ ο χα ρ α κ τηρ ισ τικ ή το υ εσ ω τερ ικ ό τη τα . Κι η ε κ μ ετά λ λ ευ σ η αυ τή έγ ιν ε σε τό σ ο μ εγάλη κλίμακα, κι ο ι επ οχές ά λ λα ξα ν τό σ ο πολύ, που οπ οιαδήπ οτε πιο πέ­ ρ α θ ετική ε ξέ λ ιξ η τ η ς μο υσ ική ς α υ τή ς ήτα ν κ αι είν α ι αδύνατη. Ω στόσ ο, τ ο π αλιό ρεμπ έτικο σ τέ κ ετα ι ψ ηλά κι α κλό νητο σ την ε ν τελ ώ ς ξεχω ρισ τή το υ θέση. Μ ε μοναδική ε ξα ίρ εσ η τ α «μπλουζ», ο σ ύ γ ­ χρ ο ν ο ς κόσ μος από τη ν Ελλά δα και π ρος τ α Δ υ τικ ά δ εν έχ ει να π αρ ου σ ιά σ ει τίπ ο τε που να ε κ φ ρ ά ζ ει τ ό σ ο π εισ τικά κι αυ θ εν τικ ά τη ν ψυχή κ αι τ ο υ ς π όθους τω ν απλών ανθρώπων τω ν πόλεω ν το υ πρώτου μισού το υ αιώ να μας. Π ρ ό κ ειτα ι γ ια μια μουσ ική που ό τα ν τη ν ακούς, α ισ θ ά νεσ α ι ό τι α φ ο ρ ά κ άτι το πολύ βα­ θύ και σ ημαντικό, ό τι απ ο τελ εί έ ν α από τ α σ π ου δα ιό τερ α ε π ιτεύ γ μ α τα τ η ς ανθρώ πινης ευα ισ θη σ ίας.

ΜΑΡΚΟΣ Φ. ΔΡΑΓΟΥΜΗΣ

ΦΟΙΒΟΣ ΑΝΩΓΕΙΑΝΑΚΗΣ Το ρεμπέτικο αποτελεί μια απ’ τιε μορφέε του αστικού λαϊκού τραγουδιού. ΐλ λ ε ε τέτοιεε μορφέε είναι τα λαϊκά δημοτικοφανή τραγούδια (το Ερηνάκι το μελαχρινό κτλ.), η επτανησιώτικη καντάδα, η αθηναϊκή καντάδα κτλ. Απ’ τιε μορφέε αυτέε, η μόνη ακόμα "ζωντανή" είναι το ρεμπέτι­ κο. Οι άλλεε, όσο κι αν τραγουδιούνται πάντα απ’ το λαό, ουσιαστικά έχουν κλείσει τον κύκλο τηε δημιουργίαε τουε. Νέα τραγούδια, σ’ ένα ρυθμό παραγωγήε ποιοτικά και ποσοτικά άξιο να χαρακτηρίζεται δημιουργία και όχι επιγονική επιβίωση, μό­ νον το ρεμπέτικο έχει να παρουσιάσει (αδιάφορο αν η μόδα με τουε νόμουε τηε τουε εμπορικούε έχει προκαλέσει τα τελευταία χρόνια μια τυποποιημένη υπερπαραγωγή, κάτι ανάλο­ γο, όπωε θα μπορούσαμε να πούμε, με την commercial jazz). ΓΙΑ ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ (ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗΤΕΧΝΗΣ, ΙΟΥΛΙΟΣ 1961)

ΤΟ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΔΕΝ ΑΛΛΑΖΕΙ, ΑΛΛΑΖΕΙ Η ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ Ο ι σ τίχ ο ι τω ν τρ α γ ο υ δ ιώ ν , στην ουσία , δ εν α λ λ ά ­ ζουν. Α λ λ ά ζει η επ ιφ άνεια. Το γύ ρω -γύρω . Τ ο τ ο ­ πίο, που π ε ρ ιγ ρ ά φ ετα ι, είν α ι δ ια φ ο ρ ε τικ ό σ ε σχέ­ ση με τ ο ’50 ή τ ο ’60. Δ ε ν υπ άρχουν χω μ α τό δ ρ ο ­ μοι, κου τού κια, τσ έ ρ κ ια , α σ ετυ λ ίν ες , τρ α γ ο ύ δ ια κάτω από τ α παρ άθ υρ α. Υπάρχει, όμως, ο έρω ­ τα ς . Υπ άρχει η μοναξιά. Υπ άρχει η φ ιλία . Υπ άρχει η εγ κ α τά λ ειψ η . Υπ άρχει ο φ ό β ο ς γ ια τ ο αύρ ιο . Υ π άρχει τ ο οικο νομικό και κοινω νικό π ρόβλημα. Υπ άρχει η α ν α σ φ άλεια . Τ ο ο υ σ ια σ τικ ό π εριεχόμενο , λοιπόν, το υ τ ρ α ­ γ ο υ δ ιο ύ , δ εν α λ λά ζει. Α λ λ ά ζει η κρέμα. Η σάλτσ α. Έ χ ει α λ λ ά ξε ι και η φ όρ μα. Δ ε ν γ ρ ά φ ο ν τα ι π ια τ ε ­ τρ ά γ ω ν α τρ α γ ο ύ δ ια - χασ άπ ικα και ζεϊμπ έκικο. Η μουσ ική, που πια είν α ι πιο ε λ εύ θ ερ η , αποκλείει, σχεδόν, τ ο ν δεκαπ εντασ ύλλα β ο, που π αλιά ή τα ν τ ο κ υ ρ ία ρ χ ο μ έτρ ο κ αι ζη τά ει από τ ο σ τίχο ν α μπει σ ε ά λ λ α καλούπ ια . Φ υσικά α λ λά ζου ν και τ α ε ρ γ α ­ λ εία : ο ι λ έ ξε ις . Η γλώ σ σ α σ ή μ ερ α είν α ι πιο φτω χή, πιο ρηχή, πιο κοσμική, πιο δ η μ ο σ ιο γ ρ α ­ φ ική. Κα νείς δ εν γ ρ ά φ ε ι τ η λ έ ξη «γλυφό», που έ χ ε ι ο Σ ε φ έ ρ η ς στην «Άρνηση», τ η λ έ ξη «απόβραδο», που χρ ησ ιμο π οιο ύσ α εγώ , τ η λ έ ξη «μίσε­ ψες», που ’γ ρ ά φ ε ο Ρίτσος. Ο ι κ υ ρ ία ρ χ ες λ έ ξ ε ις είν α ι α υ τ έ ς που χ ρ η ­ σ ιμο π οιο ύνται σ το υ ς δ ρό μου ς, στα μπαρ, σ τα γήπ εδα. Ό σ ο γ ια τ ο λ α ϊκ ό τρ α γ ο ύ δ ι, δ εν υπ άρχει σ ήμερα. Δ ε ν υπάρχουν συνθήκες, που τ ο δημιού ρ γησ αν: φ τώ χεια , ερήμω σ η, μετα νάσ τευσ η, γ λ έν τι, πόνος γ ια τ η μάνα κτλ. Σή μερα, τ α πάντα, σχεδόν, είνα ι καλο β αλμένα, γυ α λ ισ τερ ά κα ι βολικά.

Λ. ΠΑΠΑΔ0Π0ΥΑ0Σ

Η ΓΛΩΣΣΑ ΜΑΣ ΚΑΙ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΛΑΪΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Το λα ϊκ ό μας τ ρ α γ ο ύ δ ι σ ίγ ο υ ρ α έ χ ε ι ισ το ρ ία αιώ ­ νων. Δ ε ν είν α ι όμ ω ς το υ π α ρ όν το ς ν α β ρ ού μ ε πό­ τ ε εμ φ α ν ίσ τη κ ε και πώς. Εδώ θ α μας απ α σχο λή­ σ ε ι η επ ίδρ ασ ή τ ο υ σ την ελ λ ην ικ ή γλώ σσα. Α σ υ ν τα ξίες, σ ο λοικισ μο ί, π ρ οσ μί­ ξεις , μη ν ύμ α τα ε υ ε ρ γ ε τ ικ ά ή κ α τα ­ στρ ο φ ικ ά . Α ρ χ ίζου μ ε μ ε τά τ η Μ ικρ α­ σ ια τικ ή κα τα σ τρ ο φ ή όπου τ α σ τέ κ ια το υ λ α ϊκο ύ τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ γ ίν α ν π ερισ ­ σ ό τε ρ α καθώ ς σ τα σ τέ κ ια το υ Π ει­ ρ αιά, τ η ς Σύ ρ ας, τ η ς Αθήνα ς, τ η ς Θ εσ σ αλονίκη ς, τω ν Τρικάλω ν π ρο­ σ τέ θ η κ ε τ ο μ ικ ρ α σ ια τικ ό σ τοιχ είο, κ υ ρίω ς τ ο σ μυ ρ νέικο . Δ ε ν μπορώ να πω ό τ ι τ ο τ ελ ε υ τα ίο β ο ήθη σ ε τη γ λώ σ σ α μας. Απ εναντίας, ο ι π ο λλές το υ ρ κ ικ έ ς λ έ ξ ε ις καθώ ς και ο ι φ ρα γ κ ο λ ε β α ν τίν ικ ες που χ ρ ησ ιμ ο π οιο ύ ­ σαν κ α τά π ερίσ τασ η σ τα τρ α γ ο ύ δ ια , μάλλο ν κακό έκα ν α ν στη γλώ σσα. Κ ουζούμ, για β ρ ο ύ μ , Α λλάχ, ορ εβ ου άρ -μπ ουρμ π ουάρ (στη «γκαρσόνα») κ αι π άρ α π ο λ λ ές ά λ λ ε ς λ έ ξ ε ις που αφ ο μ οιώ θ η­ καν από τη ν ελ λ η ν ικ ή γλώ σσα. Μ ην ξεχ ν ά μ ε ό τ ι τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι έ χ ε ι τρ ο μ ερ ή δ ύν α ­ μη και επ ίδρ αση, ά λ λ ο τε ε π οικο δο μ ητική και ά λ ­ λ ο τ ε κ α τα σ τρ ο φ ικ ή . Π ριν από τ η Μ ικρ ασ ια τική κ α τα σ τρ ο φ ή στη χώ ρ α μας υπήρχε τ ο μ ά γκικο ή μ ό ρ τικ ο ή π εριθ ω ρ ια κό τ ρ α γ ο ύ δ ι, τ ο οπ οίο ο υ δ έ-

μ ία σ χέση ε ίχ ε με τ ο ρ εμ π έτικο, ε κ τό ς τ ο υ ό τ ι τ ο δ ε ύ τ ε ρ ο τ ο έ χ ε ι χρ η σ ιμ ο π ο ιή σ ει σα ν μ ια α ­ πό τ ις ρ ίζ ες το υ . Τ ο μά γ κ ικ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι ανδ ρ ώ θ η κε σ τις π ο ινικές φ υ λ α κ έ ς, σ τ ις α γ ο ρ έ ς τ ο υ λ ιμ α νιού , σ τ ο υ ς τ ε κ έ δ ε ς κτλ. και η θε μ α ­ το λ ο γ ία τ ο υ α ν τ λ ε ίτ α ι από τ ο ν π ερ ίγ υ ρ ο τω ν ανθρώ πων αυτώ ν. Ο σ τίχ ο ς τ ο υ ε ίχ ε σα ν β ά­ ση τ η ν ελλη νική γ λώ σ σ α εμπ λ ο υ τισ μ έν η με μ ά γ κ ικ ε ς λ έ ξ ε ις . Π.χ. χασ π ί=σ ώ π α , σλα μ = φ ύ γε, σ τ α λ ό ς = λ ε φ τά , γ κ ό μ εν α , λ έ ξ η που ε ­ π ικρ ά τη σ ε π έρ α γ ια πέρα, γ κ α ν ίκ ι= ω ρ α ίο κο­ ρ ίτ σ ι (μάλλον γ ύ φ τικ η λ έ ξη ), λ ά χ α ν ο = π ο ρ το φ όλι, χ α μ ά ζ ι= φ λ ε ρ τ με τ α μ ά τια κ αι ε κ α τ ο ­ ν τά δ ε ς ά λλες. Ό σ ο γ ια τ η θ ε μ α το λ ο γ ία τ ο υ ή τα ν η φ υ λ α κ ή («Σακαφλιάς», «Α ντιλαλο ύ ν ο ι φ υ λ α κ ές» κ.ά.), τ ο χ α σ ίς («Τα Π έριξ», «Ο μπλόκος», «Ό ταν καπ νίζει ο λου λά ς » κ.ά.), χ α ρ το π α ιξ ία («Δεν ξαναπ αίζω ζά ρ ια πια»), ο ι π α ρ ά ν ο μ ες π ρ ά ξεις

(«Μην τον βαράτε ρε παιδιά για ένα παλιό σακάκι/το πάγαινε για πούλημα μέσ’ του Καραϊσκάκη» ή «Κάτω στα λεμονάδικα γένηκε φασαρία/δύο λαχανάδες πιάσανε που κάναν την κερία»). Κ ά π οιες φ ο ρ έ ς γ ρ ά φ τη κ α ν κ α ι ω ρ α ιό τα τα τ ρ α γ ο ύ δ ια χω ρ ίς όμ ω ς ν α ξ ε φ ε ύ γ ε ι ο στιχ ο υ ρ γ ό ς - π ου τ α υ τίζ ο ­ ν τα ν τ ό τ ε με τ ο ν σ υ νθ έ­ τ η - από μ ά γ κ ικ ε ς λ έ ­ ξ εις . Π.Χ. η «Φ αληριώ τισ σ α» έ χ ε ι τ η λέ ξη «σ ουρω μένος» δ εν π αύ ­ ε ι όμ ω ς να ε ίν α ι α ρ ι­ σ το ύ ρ γη μ α . Ό π ω ς α ρ ι­ σ τ ο υ ρ γ ή μ α τα ή τα ν π ολ­ λ ά το υ Μ άρκο υ («Φραγκοσ υ ριανή », «Τα μ ατό­ κλαδά σου λάμπουν»δημοτικό, «Αγγελοπαρμένη»-δημοτικό) και πολ­ λά, π άρα π ολλά άλλα. Κοινω νικά τ ρ α γ ο ύ δ ια γ ρ ά φ τη κ α ν τ ό τ ε ε λ ά χ ι­ σ τα κα ι ό χι σ υ νειδ η τά , κ α ι μ ά λλο ν με σκω πτική δ ιά θ εσ η . Π.χ. «Όσοι γε-

Μ έχ ρ ι εδ ώ δ ηλ α δ ή, τ ο μ ά γ κ ικ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι δ εν επ η ρ έ α σ ε ο ύ τ ε α ρ ν η τικ ά ο ύ τ ε θ ε τ ικ ά τ η γλ ώ σ σ α μ α ς ε κ τό ς από μ ε ρ ικ έ ς δ εκ ά δ ε ς λ έ ­ ξ ε ις που αφ ο μοιώ θ ηκα ν. Κι ερ χ ό μ α σ τ ε σ το ρ εμ π έτικ ο ή σ το τ ρ α γ ο ύ δ ι τω ν ε ρ γ α τικ ώ ν κ έντρ ω ν (Αθήνα, Π ειρ α ιά ς , Θ εσ σ α λ ο ν ίκ η ). Τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι α υ τό τ ο δ η μ ιο ύ ρ ­ γ η σ ε κ υ ρ ίω ς ο α ν α μ ο ρ φ ω τή ς Β α σ ίλ ης Τσιτσ ά ν η ς. Η μ εγ ά λ η α υ τή φ υ σ ιο γ ν ω μ ία τ ο υ α ι­ ώ να μ α ς έ χ ε ι γ ρ ά ψ ει π ερίπου 700 τ ρ α γ ο ύ δ ια από τ α οπ οία σ ε 100 από α υ τά έ χ ε ι χ ρ η σ ιμ ο ­ π ο ιή σ ει σ τίχ ο υ ς σ τιχ ου ργώ ν. Ο Τ σ ιτσ ά ν η ς με τ η ν « Αρχόντισσα», τ η ν « Αχάρισ τη», τ ο «Ό τι κι αν πω δ εν σ ε ξεχνώ » έ κ α ν ε μ ια α ν α ίμ α κ τη ε ­ πανά σταση. Ε υτυχώ ς που τ ο ν κ α τά λ α β α ν μ ε­ γ ά λ ο ι μ ο υ σ ικ ο ί και λ ό γ ιο ι όπ ως ο Χ α τζιδ ά κις, η Σ π ανούδη και κ α θ ιερ ώ θ η κ ε ε κ τό ς από τη ν ε ρ γ α τ ικ ή τ ά ξ η κ α ι σ τη ν α σ τικ ή τ ά ξ η . Σ τη ν κα­ θ ιέρω σ η α υ τή β ο ήθη σ α ν κ α ι ά λ λ α σ τ ο ιχ ε ία ό­ πως η α π α γ όρ ευ σ η τ ο υ χ ο ρ ο ύ σ το ν εμ φ ύ λ ιο από τη ν κ υ β έρ ν ησ η Σ ο φ ο ύ λ η με α π ο τέλ εσ μ α ο α κ ρ ο α τή ς να α κ ο ύ ε ι π ρ ο σ εκ τικ ά τ ο ν στίχο. Η γ λ ώ σ σ α ά ρ χ ισ ε ν α ε μ π λ ο υ τίζε τα ι σ το ν σ τ ί­ χο κ α ι με δ η μ ο τικ έ ς φ ρ ά σ ε ις , κ ά τι που χ ρ η σ ι­ μο π οίη σε ο Τ σ ιτσ ά ν η ς (κι α ς τ ο α ρ ν είτα ι) ό­ πω ς και ο Μ η τσ ά κ η ς («Τα σ ίδ ερ α» κ.ά.). Μπή-

νούν πρωθυπουργοί όλοι τους θα πεθάνουν / τους κυνηγάει ο λαός για τα... καλά που κάνουν».

Αφιψομα

κε δ ε ιλ ά -δ ε ιλ ά κα ι η κ α θ α ρ εύ ο υ σ α («πέριξ», «πρω τίστως» κ.ά.). Α ρ χ ίζε ι δ η λ α δ ή να επ ικ ρ α ­ τ ε ί η υ γ ιή ς α νεξιγλω σ σ ία . Ο π ο ιη τή ς Ν ίκος Κ α ρο ύζος, σ το ν π ρ όλο γο εν ό ς βιβ λίου μου, γ ρ ά φ ε ι πάνω σ το θ έ μ α α υ τό: «Κι ά φ η σ α γ ια τ ο τ έ λ ο ς μια ου σ ιώ δη π α ρ ατήρ ησ η. Καθώ ς η ρ εμπ έτικη σ τιχ ο υ ρ γ ία τ ο έ χ ε ι ή δ η π ρ ά ξ ει ο Β ίρ β ος έ χ ε ι α νεξιγ λ ω σ σ ία σ το γ ρ ά ψ ιμ ό το υ . Κ ά νει ά νετη και πολύ φ υ σ ικ ή χρ ή σ η σ τ ο ιχ ε ί­ ων απ’ τ η ν κα θ α ρ εύ ου σ α . Το ’χω ξαν α π εί πως η γ λω σ σ ική τ ρ ο μ ο κ ρ α τ ία τ ο υ “π ο λεμικο ύ δ η ­ μ ο τικισ μ ο ύ ” σ υ ρ ρίκνω σ ε α ισ θ η τικ ά μ εγ ά λ α τα λ έ ν τα , όπως ο Κω στής Π αλαμά ς, εν το ύ τ ο ις υ π ήρ ξε κι ο δ ια ισ θ η τικ ό ς Κ α ρυ ω τάκη ς που έ κα νε λ ε κ τικ έ ς σ υ μ μ ε ίξ εις με βάσ η β έ­ βα ια τ η δ η μ ο τική πάντοτε». Π ρ ά γ μ α τι α υ τ ές οι λ ε κ τικ έ ς σ υ μ μ ε ίξ εις β ο ήθη σ α ν τ ο ν στίχ ο να γ ίν ε τ α ι εύλη π τος, πιο κ α θ α ρ ό ς και πιο π ο ιη τι­ κός, π ρ ο ετο ιμ ά ζο ν τα ς τ ο έ δ α φ ο ς γ ια τ ο λ ό ­ γ ιο (έντεχνο) τ ρ α γ ο ύ δ ι. Σ τη δ εκ α ε τ ία ’48 -’60 ο σ τίχ ο ς τ ο υ λα ϊκ ο ύ τ ρ α ­ γο υ δ ιο ύ με βυζαντινό, κ α τά τ ο π λείστον, μ έ­ λ ο ς μ ε γ α λ ο ύ ρ γ η σ ε κ αι ε υ ε ρ γ έ τ η σ ε τ η ν ε λ λ η ­ νική γ λώ σ σ α ώ σπου τ ο 1958 έ κ α ν ε τ η ν ε μ φ ά ­ νισ ή τ ο υ ο Θ εοδ ω ρ ά κ η ς. Από τ ό τ ε , μαζί με τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς λ ό γ ιο υ ς (έντεχ νου ς) σ υ ν θ έτες, η γλώ σ σ α μας ε υ ε ρ γ ε τ ή θ η κ ε ακ ό μ α π ερ ισ σ ό ­ τ ε ρ ο από τ ο ν σ τίχο τω ν τρ α γ ο υ δ ιώ ν . Ε κτός α ­ πό τ ο υ ς σ τιχ ο υ ρ γ ο ύ ς (Βίρβος, Λ. Π απαδό-

π ο υλο ς, Π υ θ α γ ό ρ α ς), ε ισ β ά λ λ ο υ ν κ α ι ο ι ποι­ η τ έ ς καθ ώ ς μ ελ ο π ο ιο ύ ν τα ι ο ι Ρίτσο ς, Ε λύτης, Γ κάτσ ο ς, Σ ε φ έ ρ η ς, Χ ρ ισ το δ ο ύ λ ο υ , Βάρναλ η ς κ.ά., ώ σ τε ο κ όσ μ ος ν α μ ά θ ει τ α μ υ σ τικά τ η ς β α θ υ σ τό χ α σ τη ς π ο ίη σ η ς και η γλώ σ σ α ν α ε μ π λ ο υ τισ τεί με ν έ α π ο ιο τικ ά σ το ιχ ε ία ι­ δ ίω ς από τ ο υ ς π ο ιη τές -σ τιχ ο υ ρ γ ο ύ ς , δ ηλ α δ ή π ο ιη τές που γ ρ ά φ ο υ ν επ ί π α ρ α γ γ ε λ ία σ τί­ χ ο υ ς τρ α γ ο υ δ ιώ ν , όπως π.χ. ο Γ κάτσ ο ς. Γ ια τί όμ ω ς ο ι σ τίχ ο ι τω ν τ ρ α γ ο υ δ ιώ ν δ εν μπαίνουν σ τα σχ ο λ ικ ά βιβλία; Κ λ είν ο ν τα ς θέλω ν α πω δ ύ ο λ ό γ ια γ ια τ ο σ ή­ μερα . Α ν ό η τε ς μπ α λάντες, ο μ ο ιο κ α τα λ η ξ ίες τ ρ α β η γ μ έ ν ες από τ α μαλλιά, έλ λ ειψ η μο υσ ι­ κ ό τη τα ς , τό ν ο υ , ρυθ μού σ τ ις κ α λ έ ς π εριπ τώ ­ σ ε ις κ α ι σ τις κ α κ έ ς «μείνε μαζί μου έγκυος, γιατί είμαι φερέγγυος». Ο ι δ ισ κ ο γ ρ α φ ικ ές ε ­ τ α ιρ ε ίε ς τ α κυκ λ οφ ο ρ ο ύν , όπως π αλιά κυ κ λ ο­ φ ο ρ ο ύ σ α ν τ α χ α σ ικ λ ίδ ικ α , α ρ γ ό τ ε ρ α τ α κοι­ νω νικά τ ρ α γ ο ύ δ ια , ό χ ι από ιδ ε ο λ ο γ ία - απλώς γ ια ν α κ ε ρ δ ίσ ο υ ν χ ρ ή μ α τα . Και σ ή μ ερ α κ υ κ λ ο φ ο ρ ο ύ ν α υ τά τ α ο ικ τρ ά σ τιχ ο υ ρ γ ή μ α ­ τα , τ α οπ οία σ υ ν επ ικ ου ρ ού μ εν α από γ λ ά ­ σ τ ρ ε ς α ο ιδ ο ύ ς κ α ι κ λ ε μ μ έ ν ες ε υρ ω π α ϊκές μ ο υ σ ικ ές έχ ο υ ν δ η μ ιο υ ρ γ ή σ ει έ ν α τρ α γ ο υ δ ισ τικ ό α λα λού μ. Ό σ ο ν α φ ο ρ ά τ ο κρ,άτος, κο ι­ μ ά τα ι μ ακα ρίω ς.

ΚΩΣΤΑΣ ΒΙΡΒΟΣ

Γ. ΤΣΑΡΟΥΧΗΣ

Οι αμαθείς πουριτανοί χωρίζουν τη μουσική σε δημοτική και ρε­ μπέτικη, σε «υγιεινή ή ανθυγιει­ νή», σε χωρική βαλκάνια παραδε­ κτή, ή σε καλλιτεχνικά απαράδεκτη. Ο εθνικισμός μάς πιάνει, στην τέ­ χνη, μόνον όταν πρόκειται να ζημιωθούμε. πρόκειται

Ποτέ, όταν να

πλουτι-

σθούμε! Ο πανάρχαιος Ζεϊμπέκικος είναι νοση­ ρός όσο ο Ευριπίδης κι ο Μποντλέρ!... τι να γίνει; Όλα δεν μπορεί να ’ναι συγχρόνως υγιεινά και μεγάλα!.. ΜΙΚΡΟ ΣΧΟΛΙΟ ΣΤ Ο Ν ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ (ΘΕΑΤΡΟ, 1963)

Αφφμα

123

Γνωστός για τα όμορφα τραγούδια που μας χάρισε τα τελευταία χρόνια, κυρίως σε συνεργασία με τον συνθέτη και τραγουδι­ στή Νίκο Ξυδάκη, αλλά και με άηηους δη­ μιουργούς, ο στιχουργός θοδωρής Γκόνης κατάγεται από την Αρκαδία, έζησε τα παι­ δικά του χρόνια στο Ναύπλιο, ήρθε στην Αθήνα για να σπουδάσει οικονομικές επι­ στήμες. Γρήγορα άλλαξε ρότα και ασχολή­ θηκε με το θέατρο και την ποίηοη. Σήμερα εργάζεται οτο Κρατικό θέατρο Βορείου Ελλάδος ως σκηνοθέτης και δάσκαλος στη δραματική σχολή. Με τον Οοδωρή Γκόνη συνομίλησε στη Θεσσαλονίκη ο δημοσιο­ γράφος Ηλίας Βολιότης-Καπετανάκης.

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΜΕ ΤΟ ΣΤΙΧΟΥΡΓΟ ΘΟΔΩΡΗ ΓΚΟΝΗ

Αν επ ιχειρήσ ουμε σύγκριση τη ς σ τιχουργίας στο τραγούδι τό τε και σήμερα, τι θα είχα μ ε να π αρατηρήσουμε; Π ρώ τα ό τ ι ε ίν α ι δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς ο ι ε π οχ ές και επ ο­ μένω ς κ αι τ α β ιώ μ α τα τω ν ανθρώ πων. Η σ τι­ χ ο υ ρ γ ία τ ο υ λ α ϊκ ο ύ α σ τικ ο ύ τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ , όπως α π ο κ α λ ε ίτα ι τ ο ρ εμ π έτικο, ε ίχ ε έ ν α κ ύ ρ ο ς τ ο ο ­ π οίο λ ε ίπ ει σ ή μ ερ α . Υ π άρχουν τ ρ α γ ο ύ δ ια με α ρ ­ χή, μέσ η κ α ι τ έ λ ο ς , που δ ιη γ ο ύ ν τα ι εμ μ έσ ω ς τ α π ρ ά γ μ α τα , με τ ο ν κλ α σ ικ ό τρ ό π ο το υ λα ϊκ ο ύ τ ρ α ­ γ ο υ δ ιο ύ . Α λ λ ά μ ιλ ού ν α μέσ ω ς γ ια τ ις κ α τα σ τά ­ σ εις. Θ α έ λ ε γ α ό τ ι δ ια θ έ το υ ν μ ια ευ γ ε ν ικ ή δω ρικ ό τη τα . Σ ή μ ε ρ α π α ρ ό τι δ εν λ είπ ο υ ν τ α σπ ου δα ία τ ρ α γ ο ύ δ ια , γ ια π α ρ ά δ ειγ μ α ο ρ ισ μ έν α τ ο υ Χ ρ ή ­ σ του Ν ικολό π ου λου , με σ τιχ ο υ ρ γ ο ύ ς τ ο ν Μ άνο Ε λ ευ θ ερ ίο υ , τ ο ν Κώ στα Βίρβο, τ ο ν Λ ε υ τέ ρ η Παπαδ όπ ου λο και ά λ λ ο υ ς , ή τ α υ π έρο χ α κ ομ μ ά τια τ ο υ Μ άνου Λ ο ΐζου, ε ίτ ε ο ι ό μ ο ρ φ ο ι σ τίχ ο ι τ ο υ Ν ί­ κου Γκάτσ ο υ , έ χ ο υ μ ε οπ ω σ δήπ οτε λ ιγ ό τ ε ρ α τ ρ α γ ο ύ δ ια μ ε τ ο κ ύ ρ ο ς κ α ι τ η ν α δ ρ ό τη τα τω ν πα­ λιώ ν λαϊκώ ν. Πώς ε ξ η γ είς , για π αράδειγμα, το ότι πολλοί α ­ πό το υς δημ ιουργο ύς του λαϊκού αστικού τρ α ­ γουδιού, του

επ ονομαζόμενου

ρεμπ έτικου,

χωρίς ιδ ιαίτερη μόρφωση έδω σ αν τ ό σ ες μ εγά­ λες επιτυχίες; Είχαν, όμω ς, δ ε ι κ ά τι σ η μαντικό, κ υ λ ο ύ σ ε μ έσ α σ τη μνήμη το υ ς , κάτι...

υπήρχε...

'Τα τραγούδια ενώνουν τιε κ ομ μ ένεε γέφ υ ρ εε του καιρού μαε" Εννοείς τα βιώ ματα του καιρού τους; Ό χ ι μόνο. Α υ τό ε ίν α ι τ ο 1/3. Δ ε ν ξ έ ρ ε ις αν ο τ ά δ ε που έ γ ρ α ψ ε τ ο δ είν α ό μ ο ρ φ ο τρ α γ ο ύ δ ι, ε ίν α ι εγγρ ά μ μ α το ς , με τη ν τρ έ χ ο υ σ α έννοια, ή όχι. Και α υ τό είν α ι τ ο σ τοίχ η μα. Μήπω ς δ η ­ λα δ ή αν δ εν γ νω ρ ίζα μ ε ό τ ι ο Ν ίκος Γ κ ό τσ ο ς ε ίχ ε μ εγά λη εγκ ύ κ λ ιο μόρφ ω σ η, θ α ε ίχ ε κά­ ποια ιδ ια ίτ ερ η σημασ ία ; Δ ε ν θ α ή τα ν τ α τ ρ α ­ γ ο ύ δ ια το υ , που θα θ ύ μιζα ν τ α α ν τίσ το ιχ α τω ν λα ϊκώ ν ανθρώπων; Π οια σ η μ α σ ία έ χ ε ι γ ια τ α ίδ ια τ α τ ρ α γ ο ύ δ ια τ ο π ισ τοπ οιητικό μό ρ ­ φ ω σ ης τ ο υ σ τιχο υ ρ γο ύ ; Ναι, αλλά ο καλός στίχος, το όμορφο τρ α ­ γούδι ήταν τό τε ένα μαζικό φ αινόμενο. Σ ή ­ μερα γιατί δ εν υπάρχει αυτή η πληθώρα ω­ ραίω ν τραγουδιώ ν; Μη ξεχ νά ς ό τ ι και τ ό τ ε υπήρχε κακό τ ρ α γ ο ύ ­ δι, τ α ε λ α φ ρ ά τρ α γ ο υ δ ά κ ια με τ α σ α χ λά στιχάκια. Είχαμε, κ α τά τη γνώ μη μου, και ρ εμπ έ­ τικ α , τ α οπ οία δ εν ή τα ν σ το ίδιο ύ ψ ος με τ α άλλα. Τ ο ζ ή τη μ α ε ίν α ι ό τ ι ε κ είν η τη ν εποχή ε ί­ χ α μ ε π ολύ καλό τ ρ α γ ο ύ δ ι και φ α ίν ε τα ι π ιο έ ­ ν το να η δ ια φ ο ρ ά . Π άντω ς δ εν ε ίμ α ι τ η ς άπο­ ψ ης ό τι σ ή μ ερ α δ εν υπ άρ χουν κ α λ ο ί στίχοι. Α να λογικ ά μιλώ ντας, π άντα β γα ίνο υν α ξ ιό λ ο ­ γ α τ ρ α γ ο ύ δ ια . Είναι α λ ή θ ε ια ό τ ι σ ή μ ε ρ α δ εν σ υ νισ τού ν μ αζικό φ αινόμενο ... Πού το α ποδίδεις αυτό; Επειδή ε ίμ α ι κι εγώ σ ’ α υ τή ν τ η δ ο υ λ ειά δ υ σ κο λεύ ο μ α ι να μιλήσω σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν α . Δ ε ν τ ο ’χω σ κ ε φ θ ε ί κιόλα ς... Α υ τό που π ο ν η ρ εύ ο ­ μ αι πάντω ς ε ίν α ι ό τ ι ο ι άνθρω ποι τ ό τ ε ζο ύ σ αν σ ε πιο π α χύ ρ ρ ευ σ τη α τμ ό σ φ α ιρ α ... Δ η λ α δ ή μπ ορούσαν να π ιασ το ύν από τ ο ν α έ ρ α κ αι να κρ έμ ο ντα ι. Σ ή μ ερ α δ εν μπ ο ρείς ν α π ιασ τείς... Είναι πολύ επικίνδυνο, ή ο α έρ α ς είναι σή­ μερα μολυσμένος;

Είναι α έ ρ α ς κοπ ανιστός, θ α έ λ ε γ α χ α ρ ιτο λ ο ­ γώ ν τα ς. Ισ ως επ ειδ ή έ χ ε ι μπει γ ια τ α καλά σ τη ζωή μας α υ τή η επικοινω νία, ε ίμ α σ τε σ τον αέρα , που λ έ μ ε συνήθω ς, ίσω ς από α υ τό έχ ο υ μ ε «μπασταρδέψ ει» λιγάκι... Ν ο μ ίζεις ότι δ εν υπάρχουν ερ εθίσ μ ατα σή­ μερα, ή μήπως η σε μαζικό, ο ικογενειακό μ έγ εθο ς, μηδαμινότητα τα έχει ισοπεδώσει όλα και υπάρχουν μοναχικοί περιπατητές και στο στίχο; Οχι δ εν ε ίν α ι έτσ ι. Υπ άρχουν σ ή μ ερ α κάποιοι σ π ου δα ίο ι άνθρω ποι. Ο ρ ισ μ έν ο υ ς τ ο υ ς γ νω ­ ρ ίζο υ μ ε κ ιόλα ς. Τ ο να πω ο ν ό μ α τα δ εν νομίζω ό τ ι έ χ ε ι σημασ ία . Τ ο υ ς ξ έ ρ ε ι ο κόσ μος. Υ π άρ­ χ ε ι π ο ιό τη τα σ το τ ρ α γ ο ύ δ ι. Δ ε ν αποσπώ μη­ χ α ν ισ τικ ά τ ο στίχο. Σ το σύ νο λό το υ υπ άρχει τ ο ό μ ο ρ φ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι. Έ χ ο υ μ ε πολύ κ α λο ύς ορ γ α ν ο π α ίκ τες, σ τιχ ο υ ρ γ ο ύ ς κ α ι σ υ ν θ έτες. Π α ιδιά κ α λ λ ιερ γ η μ έν α . Δ ια θ έ το υ ν α υ τό που έχ ο υ ν ο ι κ α λ ο ί ηθ οπ οιοί, ξ έρ ο υ ν να π αίζουν κα λά τ ο ρ ό λ ο το υ ς . Γίν ο ν τα ι κ α λ έ ς ο ρ χ ή ­ σ τρ ε ς , γ ια π α ρ ά δ ειγ μ α το υ Ν ίκου Ξυδάκη, το υ Ν ίκου Π απ άζογλου, τ ο υ Σω κρά τη Μ άλα­ μα, τ ο υ Χ ρ ήσ το υ Ν ικολό π ουλου, τ α παιδ ιά που έπ αιζαν σ τον τ ε λ ε υ τα ίο δ ίσ κ ο το υ Μ ανώ­ λη Λ υδάκη. Δ ε ν μπορώ να πω ό τι σ ή μ ερ α υπ άρ χει φ τώ χ ε ια σ το σ τίχο. Κι όμως η εποχή τό τε είχε μεγαλύτερη ποί­ ηση από τη δική μας... Τα τοτινά ο ξυμένα προβλήματα έδ ινα ν στους ανθρώ πους πε­ ρισσότερα ερεθίσ μ ατα ... Η εποχή ή τα ν τ ό τ ε πιο ανο ιχ τή . Α υ τό ε ίν α ι α ­ λ ή θ εια . Σ ή μ ερ α υπ άρ χει μια καχυποψία . Και σ τη ν καχυπ οψ ία τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι δ υ σ κ ο λ εύ ετα ι. Τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι α ν θ εί ε κ ε ί που ε ίν α ι α ν ο ιχ τά τ α π ρ άγματα. Σ ή μ ερ α ε ίν α ι α ρ κ ετά καχύποπτοι ο ι άνθρω ποι, ίσω ς να μην ε υ θ ύ ν ο ν τα ι απο­ κ λ ε ισ τικ ά ο ι ίδ ιο ι γ ι’ α υ τό. Δ ε ν αν ο ίγ ο υ ν τη ν

ψυχή το υ ς... είνα ι λ ίγ ο σαν τ ο ν κά­ βουρα... δαγκώ νο υν πιο πολύ. Αν δ ε ί­ τ ε τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι τ η ς δ εκ α ε τία ς το υ 1950, η Ε λλά δα έβ γ α ιν ε από ένα ν ε μ ­ φ ύ λιο π ό λεμο και π ίσ τευε ό τι η ζωή ή τα ν μπ ροσ τά τη ς . Ο ι α υ λ έ ς ή τα ν α ­ ν οιχτές... Η α ρ ισ τερ ά ε ίχ ε τ ο πάνω χ έ ρ ι στην π νευματική ζωή. Εννοώ δηλαδ ή, ό τ ι ευ τυ χ ώ ς ο κόσ μος πί­ σ τε υ ε σ ε κάτι... π ίσ τευε σ τη ζωή. Αλλά και τα λεγάμενα εμφυλιοπολεμικά λαϊκά τραγούδια, αυτά τα βαριά και θλιμμένα ζεϊμπέκικο ε ί­ χαν ουσία... Είχαν το πρόβλημα τόσο έντονο στο μυαλό τ ο υς ώστε έβγαζαν την πίκρα; Ή τα ν άνθρω ποι που είχ α ν π ονέσ ει π ρ αγματικά, και μόνο έ ν α ς που έ ­ χ ε ι π ο νέσ ει μπ ο ρεί ν α μιλ ή σ ει γ ια τ η δ ύνα μη και τη χ α ρ ά τ η ς ζωής. Είχαν έναν ε μ φ α ν τικ ό τό ν ο με τη χα ρ ά τ η ς ζω ής. Να στο αντιστρέφω λιγάκι. Μ ή ­ πως τό τε δ εν ζούσαν και ε ξ έ ­ φραζαν αυτό που το υς έλειπε, ε ­ νώ τώρα έχο υ με μπουχτήσει α­ πό αυτήν τη μέτρια ζωή, με τα περιορισμένα ενδιαφ έροντα και τη ν αρνιόμαστε τελικά με τον τρόπο μας; Εγώ πιστεύω ό τ ι ζούσαν κ αι παρ αζούσ αν. Γ ια τί ο ι άνθρω ποι τ ό ­ τ ε ζούσαν, ε ρ ω τεύ ο ν τα ν πιο πο­ λύ από μας, ζο ύ σ αν με όλη τ η σ η μασ ία τ η ς λέξεω ς... Ε μείς τώ ­ ρ α δ εν απ ολαμβάνουμε, όσο χ ρ ειά ζετα ι, τ η ζωή...

Ίσως ήταν τα προβλήματα που τους έκαναν να αμύνονται κα­ λύτερα ζώντας... Ναι, μπορεί.,., α λλ ά τα υ τό χ ρ ο ­ να είχαν, πιστεύω , έ ν α όραμα, μια γε νναιοδ ω ρ ία . Μ ια πίστη σ τη ζωή. Σ ή μ ερ α ο ι π ερ ισ σ ό τε­ ρ ο ι από μας, όχι ό λ ο ι ευτυ χώ ς, δεν π ιστεύουν. Είναι α ισ ιό δ ο ­ ξ ο ι σ ή μ ερ α ό χι ε π ειδ ή είν α ι κα­

λοζω ισμένοι, α λ λ ά επ ειδ ή έ χ ου ν κ ατά β άθ ος α ν ο ιχ το ύ ς λ ο γ α ρ ια σ μ ο ύ ς με το π αρελθόν. Πώς βλέπ εις, αλήθεια, αυτή την ε ­ πιστροφή στο παρελθόν που είναι σήμερα τη ς μόδας; Αν είν α ι ε π ισ τρ ο φ ή είν α ι πολύ καλό. Στο π αρ ελθό ν δ εν επ ισ τρ έφ εις , π ας. Π ηγαίνω πρώ τη φ ο ρ ά σ το π αρ ελ­ θόν, δ εν επ ιστρέφ ω . Ό ,τ ι γ υ ρ ν ά ει πίσω δ εν είν α ι καλό. Να μιλήσουμε τώρα για τη στι­ χουργία του σήμερα και του χθες, ως προς τη μορφή. Η μ ο ρφ ή έ χ ε ι π άντα σ χέση με το π εριεχόμενο. Είναι αδιάσπ α στη ε ­ νότητα. Τ ό τε γ ρ ά φ ο ν τα ν τ ρ α γ ο ύ ­ δ ια με πιο κ λασ ικό τρό π ο, πιο αυστηρά, ως π ρ ος τ ο μέτρ ο, τη ν ομ ο ιο κ α τα λ η ξία , τ η σ τ ρ ο γ γ υ λ ά δ α του σ τίχου. Σ ή μ ερ α γ ρ ά φ ο υ ν και σ ε ε λ εύ θ ερ ο στίχο, με μ ε γ α λ ύ τε ­ ρη ή μ ικ ρ ό τερ η επ ιτυχία. Τ ό τε ο σ τιχ ο υ ρ γ ό ς ή τα ν πιο κοντά στον συνθέτη, τώ ρ α όχι. Ή τα ν και ο στιχ ο υ ρ γ ό ς ένα όρ γ α ν ο μέσ α σ την ορ χήσ τρ α. Σ ή μ ερ α είν α ι απ οκομ­ μένος. Μ πορεί να ’σ α ι κ λ εισ μ έν ος στο γ ρ α φ είο σου ν α γ ρ ά φ εις , να μ ο ιρ ά ζεις δ εξ ιά και α ρ ισ τερ ά σ τί­ χ ους και ν α π ερ ιμ έν εις «πού θα κ ά τσ ει τ ο μπουκάλι». Ο στιχουργός ήταν μέλος της παρέας που δημιουργούσε το τραγούδι... Ίσω ς ή τα ν τ ο πιο κ ρ υμμένο ό ρ ­ γα ν ο σ τη ν π αρ έα ο σ τιχ ου ρ γ ό ς . Έ γ ρ α φ α ν γ ια τ ο ν καημό το υ ς. Ή τα ν σα ν ν α μ ε τα φ έ ρ εις μια δ εξιο τεχ ν ία στο σπ ίτι σου. Ή τα ν ο ικ ο γ εν ε ια κ ό τ ο θέμα, πιο γ ε ­ ωργικό, μια χ ε ιρ ο τε χ ν ία παραδομένη από π α τέρ α σ ε γιο. Ίσω ς α υ τή η έλ λ ειψ η ν α είν α ι η πιο ση μαντική, ό τ ι τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι δεν δ ιη γ είτ α ι ισ το ρ ίες . Μ πορεί να υπάρχουν π α ρ έες, κοινό ς

δ ρ ό μ ο ς δ εν υπ άρχει. Ο κ α θ έν α ς έχ ει ά λ λ α σ το μ υ α λό τ ο υ , κ α ι όμω ς, το υ ς β λέπ εις κάνο υν ό λ ο ι μ α ζί δίσ κο. Κι έ ­ τ σ ι βγα ίνο υ ν πολύ ά σ χη μ α π ρ ά γματα. Μ π ορ εί ο σ υ ν θ έτη ς να ε ίν α ι φ ίλ ο ς με τ ο ν σ τιχ ο υ ρ γ ό κα ι τ ο ν τ ρ α γ ο υ δ ισ τή , α λλά ν α μην έ χ ο υ ν τ ίπ ο τα κ οιν ό τη ν ε ­ ποχή που γ ρ ά φ ο υ ν τ ο ν σ υ γ κ εκ ρ ιμ έν ο δίσ κο. Σή μ ερα έχει γίνει ολόκληρη βιο μη­ χανία του στίχου... Δ ε ν ε ίμ α ι α ν τ ίθ ε το ς μ ε τ ις β ιο μ η χ α ­ νίες , α ρ κ ε ί να ξ έ ρ ε ι κ α λ ά ο βιομήχαν ο ς τ ι έ χ ε ι μ έσ α τ ο ερ γ ο σ τ ά σ ιό το υ . Είναι μ ια κακή β ιομη χανία. Η ισ το ρ ία τ ο υ Ε λλη νικού λ α ϊκο ύ τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ έ ­ χ ε ι γ ρ α φ ε ί έξω α πό τ ις β ιομ η χ α ν ίες, έ ­ ξω από τ ις δ ισ κ ο γ ρ α φ ικ ές ε τα ιρ ε ίε ς . Είναι κοινό μ υ σ τικό α υ τό. Ο ι ε τα ιρ ε ίε ς απλώ ς τ ρ έ χ ο υ ν κα τα ϊδ ρ ω μ έ ν ε ς να π ρ ολά β ο υ ν να ε ν τά ξο υ ν κάπ ο ιον που δ η μ ιο ύ ρ γ η σ ε κά τι α ξιό λ ο γ ο . Έ τσ ι γ ί­ ν ε τα ι και σ ή μ ερ α . Τ α ν έ α π αιδ ιά, ξ ε κ ι­ νά νε χω ρ ίς κ α μ ιά υ π οσ τή ριξη , γ ρ ά ­ φ ο υ ν τ ρ α γ ο ύ δ ια κα ι μ ε τά τ ο υ ς αν α κ α ­ λ ύ π του ν ο ι ε τα ιρ ε ίε ς . Τι σε προσελκύει στο τραγούδι του τότε; Μ ’ α ρ έσ ει. Δ ε ν τ ο θεω ρώ μο υσ εια κ ό ε ίδ ο ς . Δ ε ν ε ίν α ι τ ρ α γ ο ύ δ ια α υ τά , είν α ι i δ ικ ο ί μ α ς άνθρω ποι... Ή «κέρματα του δρόμου, που από άλλους πέσανε», όπως το έχ εις γρ άψ ει πολύ ω­ ραία... Έ τσ ι δ εν κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί η ζω ή; Δ ε ν σ υ μ β α ίνει α υ τό μ όνο με τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι, α λ ­ λ ά κα ι με άλλα . Σ το σπίτι μ α ς δ εν μ α ς τ ’ ά φ η σ α ν οι δ ικ ο ί μας; Υπάρχει σ κυταλοδρομία τη ς παράδοσης; Ν αι βέβαια. Και π ρ έπ ει ν α ’χ ο υ μ ε μ ε γά λη έγνο ια , πώς θα π α ρ α δ ώ σ ου μ ε τ η σκ υ τά λ η

σ τ ο υ ς α π ο γ ό ν ο υ ς μας. Π ή ρ α μ ε π λο ύ ­ σ ια π ρ ά γματα... Τα αξιο π ο ιή σ αμ ε καλά, ή είμ ασ τε κακο δ ιαχειρ ισ τές; Δ ε ν μ π ο ρο ύ με να β γ ά λ ο υ μ ε ο ρ ισ τικ ά σ υ μ π ερ ά σ μ α τα , γ ια τ ί κ ά θ ε π ε ρ ίο δ ο ς τ η ς ανθ ρώ π ινης ζω ής ε ίν α ι ε λ ά χ ισ τη μπ ρ οσ τά σ ’ α υ τά . Κ α τά κ α ιρ ο ύ ς κ ά ­ π ο ιο ι υ π ήρ ξαν κ α κ ο δ ια χ ε ιρ ισ τέ ς , ά λ ­ λ ο ι ά ξιο ι. Ό μ ω ς τ ο ά θ ρ ο ισ μ α , τ ο τ α ­ μ ε ίο δ εν τ ο κ ά ν ο υμ ε ε μ είς , τ ο κ ά ν ει η ισ τορ ία . Π ολ λ ά α ξιοπ οιήθ ηκα ν, κά­ π ο ια όχι. Α λ λ ά δ εν χ άθ ηκαν, π ε ρ ιμ έ ­ ν ο υ ν κ άπ ο ιου ς ά λ λ ο υς . Να π ερ άσ ουμε σε σ ένα τώρα. Γιατί είσ αι τόσο... π αρ αμ υθάς, γιατί μας σ εργιανάς σ ε τόσο ό μορφα παραμύ­ θια; Ίσ ω ς επ ε ιδ ή υ π ά ρ χ ει ο ικ ο γ ε ν ε ια κ ή π αρ ά δ ο σ η . Ύ σ τε ρ α μου έλ ειπ α ν , ή μ ο υ λ ε ίπ ο υ ν δ ιά φ ο ρ α π ρ ά γ μ α τα και τ α ανα π ληρ ώ νω με... ψ έ μ α τα . Μ ε α ­ λ η θ ιν ά ψ έμ α τα , όπ ω ς ε ίν α ι τ α π α ρ α ­ μύ θια. Για παράδειγμα ποια έλλειψ η ή θ ε ­ λες να κ αλύψ εις ό ταν α ν έπ λ αθες το μ ύθο «της κ όρης τη ς Καρύταινας»; Μ ου έλ ειπ α ν ο ρ ισ τικ ά δ ικ ο ί μου άνί θρω π οι και ό λ α α υ τ ά τ α μ έρ η τ α σ ερ \ γ ια ν ο ύ σ α ν δ ικ ο ί μου άνθρω ποι. Η κ όρ η τ η ς Κ α ρ ύ τα ιν α ς όσ ο κι αν με ε ίχ ε σ υ γ κ ιν ή σ ει σ το «Χρονικό το υ Μ ω ρέω ς» δ εν θ α μ ου έ λ ε ­ γ ε τό σ α , αν δ εν ή ξ ε ρ α ό τ ι σ τη ν Κ α ρ ύ τα ιν α ο ι δ ικ ο ί μου π ή γα ινα ν σ το υ ς μύ λ ο υ ς τ η ς γ ια ν ’ α λ έ θ ο υ ν τ ο σ ιτ ά ­ ρ ι κ α ι να β γ ά λ ο υ ν τ ο ψωμί το υ ς . Δ ε ν π ισ τεύω ό τ ι ε ­ γώ , ή ο ι δ ικ ο ί μου έ χ ο υ μ ε τ η δ ύν α μ η ν α τ α ε κ φ ρ ά ­ ζο υ μ ε α υ τά , ενώ η κόρ η τ η ς Κ α ρ ύ τα ιν α ς μ α ς δ ίν ε ι δ ύνα μ η γ ια ν α π ο ύμ ε όσ ο μ π ο ρο ύ με πιο ό μ ο ρ φ α τ α δ ικ ά μ α ς π ρ ά γματα.

Εμπ νέεσαι από το δ ημοτικό τ ραγο ύδ ι... Τ α π ρ ο β λή μ α τα με τ α ο π οία α σ χ ο λ ο ύ μ ε ε ίν α ι σ η μ ερ ινά . Π ηγα ίνω από τ η ν π λ α τε ία σ το σ π ίτι μου, ό χ ι α πό τ ο σπ ίτι μου σ τη ν π λ α τεία . Α υ τή τ η δ ια δ ρ ο μ ή κάνω. Α υ τό που λ έ μ ε ο ικ ο γ έ ­ ν εια , τ ο σ π ίτι μ α ς μ ε τ η ν ε υ ρ ύ τε ρ η έν ν οια , έ ­ χ ε ι κάπ ο ια μ υ θ ο λο γ ία . Α λ λ ά τ η ν κοιτά ζω από τ η ν π λα τεία , δ εν τ η ν μη ρ υ κ ά ζω κ α θ ισ μ έν ο ς σ το σπ ίτι μου. Τ ο μ ε γ ά λ ο ε ίν α ι απ’ έξω . Το σπ ίτι μ α ς ε ίν α ι μ ικρ ό κ α ι μ εγ α λ ώ ν ε ι ό τα ν π ας από έ ξω π ρ ο ς τ α μέσα. Τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι α ν έ κ α ­ θ εν έ χ ε ι σ χέσ η με τ ο δ ρ ό μ ο . Ο ι π ιο κ α λ έ ς φ ι­ λ ίε ς ε ίν α ι τ ο υ δ ρ ό μ ο υ . Ο Β α μ β α κ ά ρ ης, ο Τσιτ σ ά ν η ς κα ι η π α ρ έα τω ν μεγ ά λ ω ν δ η μ ι­ ο υ ρ γώ ν τ ο υ κα ιρ ο ύ τ ο υ ς ε ίν α ι ά ρ χ ο ν τε ς το υ δ ρ ό μ ο υ . Γ ι’ α υ τό τ ο υ ς αγαπώ. Α κρ ο β α τείς ανάμεσα στο ση μ ερινό και το παλιοκαιρίτικο;

Έ τσ ι είν α ι. Γ έ φ υ ρ ε ς μ α ς χ ρ ειά ζο ν τα ι. Σ τ ε κ ό ­ μ α σ τε σ τη γ έ φ υ ρ α κ α ι πάμ ε. Α λ λ ο ι π έφ το υ ν κ α ι π ν ίγονται, ά λ λ ο ι τ η ν π ερ ν ά ν ε κ α ι πάνε. Τ ε ­ λ ικ ά ό λ ο ι έ χ ο υ μ ε τ η ν τ ύ χ η τ η ς γ έ φ υ ρ α ς ... Θ εω ρ είς τα τραγο ύδ ια σου σωσίβια για ό ­ σ ους π έφ το υν από τη γέφ υρ α; Δ ε ν ν ο μ ιμ ο π ο ιο ύ μ ε ν α μιλήσ ω γ ι’ α υ τό . Δ ε ν τ ο κάνω επ ειδ ή δ εν έχω γνώ μ η, α λ λ ά από ε ­ ξυπ νάδα. Θ έλω ν α β ά λ ε ι η ίδ ια η ζω ή τ η μ ά ρ ­ κ α τ η ς σ ’ α υ τό που κάνω. Υπ άρχουν τρία δ εδ ο μ ένα : σ ε τέσ σ ερ α χρ ό ­ νια π ερ νάμε όχι σ ε ένα νέο αιώνα, αλλά σε μια καινούρια χιλιετία. Μ ια π αράδοση, οι ώ­ μοι του Έλληνα είναι κυρτω μένοι από τη βαριά πολιτιστική κληρονομιά... Ν α σ ε δια κόψ ω , εγ ώ δ εν τ η βλέπω κ υ ρ τω μ έ ­ νη τ η ν π λάτη , εγ ώ βλέπω ό τ ι σ τη ν π λάτη τ ο υ Έ λ λ η ν α υ π ά ρ χ ει έν α ω ρ α ίο φ τά ρ ν ισ μ α το υ κ α ιρ ού ... Τρίτο σ τοιχείο είναι ότι ο μ έσ ο ς Έ λληνας αξιο π ο ιεί τ η ν παράδοση για το ν βραδινό χα­ βαλέ. Μ ε βάση αυτά, πού πηγαίνει σήμερα ο στίχος του τ ραγουδιού; Υ π άρχουν ν έ α π α ιδ ιά που γ ρ ά φ ο υ ν ό μ ο ρ ­ φ ο υ ς σ τίχ ο υ ς . Ν ο ιά ζ ο ν τα ι γ ια τ η γ λ ώ σ σ α τ ο υ ς κ α ι τ ο πιο σ η μ α ν τικ ό ε ίν α ι ό τ ι δ εν τ ο δ ε ί­ χνουν. Ζ ου ν μ α ζί μ α ς σ υ ν θ έτε ς, τ ρ α γ ο υ δ ι­ σ τέ ς, μ ο υσ ικο ί, σ τιχ ο υ ρ γ ο ί. Β γ α ίν ο υ ν δ ίσ κ ο ι κ α ι ευ τυ χ ώ ς π ο υλ ά ν ε χω ρ ίς να τ ο π ερ ιμ έν εις . Τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι θ α β γ ε ι δ υ ν α τό κ α ι τ ρ υ φ ε ρ ό . Α ς μην γ κ ρ ιν ιά ζ ο υ μ ε . Κι αν μ α ς έ λ α χ ε ο κ λ ή ρ ο ς ν α π α ίξ ο υ μ ε τ ο ρ ό λ ο τ η ς σ π ασ μένης γ έ ­ φ υ ρ α ς , π ρ έπ ει ν α τ ο δ εχ θ ο ύ μ ε ισ το ρ ικ ά . Αν ε ίν α ι τ ώ ρ α μ ια ά ν υ δ ρ η εποχή, τ ο χ ρ ε ιά ζ ε τ α ι ο κ α ιρ ός. Τα τραγούδια είν αι, δηλαδή, τα πρόχειρα προγεφυρώ ματα που μας δ ένο υ ν μ ε τις κ ο μ μ έν ες γέ φ υ ρ ε ς του καιρού; Ν αι... σα ν τ η γ έ φ υ ρ α τ ο υ Γο ρ γ ο π ό τα μ ο υ, που ε ίν α ι ισ το ρ ικ ή κ α ι μ ο ιρ α ία γ ια τ η ν Ε λ λ ά ­ δα. Α ς μ ιλ ή σ ο υ μ ε όμ ω ς σ ο β αρ ά. Υπ άρχουν κ α ι σ ή μ ε ρ α π ρ ο β λ ή μ α τα , ε ρ ε θ ίσ μ α τα , α φ ε τη ­ ρ ίε ς έκ φ ρ α σ η ς . Α ρ κ ε ί ν α τ ο λ μ ή σ ε ις ν α εκφ ρ α σ θ είς . Γ ρ ά φ ο ν τα ι κ α ι ω ρ α ίο ι σ τίχ ο ι. Εγώ επ ειδ ή έχω α λ ε ύ ρ ι σ τα χ έ ρ ια μου, δ εν μπορώ ν α λ έω κ α λ ά λ ό γ ια γ ια τ ο υ ς μυ λω νά δες.

«Κάποτε θα κοπάσει η φασαρία γύρω τους (σ.σ. από τα ρεμπέπκα) κι αυτά θα συνεχίσουν ανενόχλητα τον δρόμο τους. Ποιος ξέρει, τι καινούρια ζωή μας επιφυλάσσουν τα νωχελικά κι απαισιόδοξα 9/8 για το μέλλον. Όμως εμείς θά ’χουμε στο μεταξύ πια νιώσει για καλά, τη δύναμή τους. Και θα τα βλέπουμε πολύ φυσικά και σωστά, να υψώνουν τη φωνή τους στον άμεσο περίγυρό μας και να ζουν, πότε για να μας ερμηνεύουν και πότε για να μας συνειδητοποιούν τον βαθύτερο εαυτό μας». (Από την περίφημη όσο και ιστορική διάλεξη το 1948, στι ι θέατρο «Αλίκη», όπου στεγαζόταν το θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν, τναδημοσιευμένα αποσπάσματα στο Ελληνικήδημιουργία, Μάρτιος 1949).

W

© Σείριος

Η ΕΝΝΟΙΑ TOT ΛΑΪΚΟΥ ΤΡΑΓΟΥΔΙΟΥ Ίσ ω ς μ ο ιά ζει ξεπ ερ α σ μ έν ο να σ υ ζη τά μ ε γ ια τ ο λ α ϊκ ό τ ρ α γ ο ύ δ ι σ ε μια εποχή που με ά λ λ α έ χ ε ι ξελ ο γ ια σ τε ί. Ό μ ω ς η έν ν οια το υ λα ϊκ ο ύ τ ρ α ­ γ ο υ δ ιο ύ μάς π ο λ ιο ρ κ εί καθ ημερ ινά . Α κ ο ύ μ ε γ ύ ­ ρω μας ρ εμπ έτικα, λ α ϊκ ά τ ο υ ’60, σ ύ γχ ρ ονα λα ϊκά , τ α λ α ϊκ ά τ η ς Ο μό νοιας, ε λ α φ ρ ά λα ϊκ ά , «έ­ ν τεχ ν α λαϊκά», λα ϊκ ο δ η μ ο τικ ά , σ κ υ λ ά δ ικ α λαϊκά, α ν α β ιώ σ εις π ικρές, ν ο σ τα λ γ ικ έ ς το υ λ α ϊκ ο ύ τ ρ α ­ γ ο υ δ ιο ύ α λ λ ά και μ ιμ ή σ εις -κ α ρ ικ α το ύ ρ ες . Στο ό ­ νομ α το υ «ανόθευτου» ή το υ «σύγχρονου» λ α ϊκ ο ύ τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ σ υ ν θ έτο υ ν ν ε ό τ ε ρ ο ι ή π αλιότ ε ρ ο ι σ υ ν θ έτες. Και πάνω από ό λ α υπ άρ χει η π ρ α γ μ α τικ ό τη τα : τ ο λ α ϊκ ό τ ρ α γ ο ύ δ ι εξα κ ο λ ο υ θ ε ί να β γ ά ζει σ υ ν θ έτες, τρ α γ ο υ δ ισ τ έ ς , να συγκινεί, ο κόσ μος ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί ν α χ ο ρ ε ύ ε ι σ ε λ α ϊκ ά κ έ­ ν τρ α π ου μ ερ ικ ά μόνον λ α ϊκ ά δ εν είνα ι, η μο υσ ι­ κή β ιομη χ ανία να δ η μ ιο υ ρ γ εί «λαϊκά σουξέ» και ας είν α ι π ρ ο κατασ κευ ασ μένα , ο «λαϊκός» κ α λλι­ τ έχ ν η ς ν α ζ ε ι σ τα π λο ύσ ια α σ τικ ά π ρ οάσ τια, α λ ­ λ ά τ ο φ α ν α τικ ό κοινό το υ ν α π ρ ο έ ρ χ ε τα ι από τ ις λ α ϊκ έ ς σ υ ν ο ικ ίες τ η ς π όλης. Π ρ ο σ δ ιο ρ ίζ ετα ι λ ο ι­ πόν η έ ν ν ο ια τ ο υ «λαϊκού» κ αι π οια τ α κ ρ ιτή ρ ια γ ι’ α υτό; Π οιο χ α ρ α κ τη ρ ίζ ετα ι σ ή μ ερ α λ α ϊκ ό τρ α γ ο ύ δ ι; Ο ρ ισ μ έν α χ α ρ α κ τη ρ ισ τικ ά κ ρ ιτή ρ ια είν α ι οι λ α ϊκ ο ί δ ρό μ οι, η χ ρ ήσ η λ αϊκώ ν οργάνω ν, η εν ο ρ ­ χ ήσ τρ ω σ η, η σ τιχ ο υ ρ γ ία κτλ. Ό μ ω ς α υ τά από μόνα τ ο υ ς δ εν μπορούν να απ ο τελ έσ ο υν α σ φ α ­ λ έ ς δ ια κ ρ ιτικ ό κ ρ ιτή ρ ιο , π.χ. γ ια τ ο δια χω ρ ισ μό ε-

ν ό ς λ α ϊκο ύ από έν α σκυ λ ά δ ικ ο . Η χρ ή σ η κά­ ποιω ν χ ρ ω μάτω ν όπως η ώ χρα, τ ο χ ο ν τρ ο κόκκινο ή τ ο ο υ τ ρ ε μ έ ρ δ εν δ ίν ο υ ν π ισ τοπ οιη­ τ ικ ό λ α ϊκ ό τη τα ς σ ε έν α ν π ίνακα ζω γρα φ ική ςέ τσ ι κα ι τ ο μπ ο υ ζού κι ή ο μπ α γλα μ ά ς δ εν δ ί­ νο υ ν υ π ο χρ εω τικά τ η λ α ϊκ ό τη τα σ ε έ ν α τ ρ α ­ γο ύ δ ι. Ο ύ τε όμ ω ς κ α ι ο σ τίχ ο ς που δ ια μ ο ρ ­ φ ώ νει τ ο θ ε μ α τικ ό π ε ρ ιε χ ό μ ε ν ο μπ ο ρ εί να δ ώ σ ει τ η ν έ ν ν ο ια τ ο υ λ α ϊκ ο ύ , όπ ως η θ ε μ α το ­ λ ο γ ία τ ο υ Γκύζη ή τ ο υ Λ ύ τρ α δ εν παραπ έμπ ει σ ε λα ϊκ ή ζω γρα φ ική . Π ολύ π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο α μ ­ φ ιλ εγ ό μ ε ν ο κ ρ ιτή ρ ιο ε ίν α ι τ ο αν ο κ α λ λ ιτ έ ­ χ νη ς χ α ρ α κ τ η ρ ίζ ε τ α ι λ α ϊκ ό ς . Α ς θ υ μ η θ ο ύ μ ε α π λά τ ις δ υ σ επ ίλ υ τες π ερ ιπ τώ σ εις ε ν ό ς Παπ α δ ια μ ά ντη ή ε ν ό ς Τ σ ιτσ ά ν η που σ υ γ κεντρ ώ νο υ ν α ξ ε δ ιά λ υ τ α σ τη ν π ρ οσ ω π ικότη τά τ ο υ ς σ το ιχ ε ία λ ό γ ιο υ κα ι λα ϊκ ο ύ κα λλιτέχ ν η . Επ ίσ ης κ ρ ιτή ρ ιο λ α ϊκ ό τη τα ς δ εν α π ο τελεί, αν κα ι ε ίν α ι μ ε γ ά ­ λ η ς σ η μ α σ ία ς, μόνο η δ η μ ο τικ ό ­ τ η τ α ε ν ό ς έ ρ γ ο υ τέχ ν η ς . Γ ια τ ί τ ό τ ε τ α μ π εστ σ έ λ ε ρ τ η ς Μ π άρμπ αρα Κ ά ρ τλ α ν τ θ α είχ α ν τ η ν ίδ ια α ξ ία μ ε τ ο υ ς θ ρ ύ λ ο υ ς τω ν Ινδιάνων, τ ις Χίλιες και μια Νύχτες ή τ ο ν Β οκάκιο. Π α ρ ’ ό λ ’ α υ τά , η α π οδοχή ε ν ό ς λ α ϊκ ο ύ τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ από τ ο κ οινό π ρ έπ ει ν α ε ξ ε τ α σ τ ε ί γ ια τί, όπως γ ρ ά φ ε ι και ο κ α θ η γ η τή ς Μ. Μ ερ α κλή ς , «το λ α ϊκ ό κοινό π ο τέ δ εν αγα π άει, α ­ κόμ α κα ι σ τις π ιο ά τ υ χ ες ισ το ρ ικ ά ώ ρ ες, ολό τ ε λ α ά κρ ιτα . Τ ο λ α ϊκ ό γ ο ύ σ το κ ρ α τά ε ι π άντα μια κ ρ ησ ά ρ α , κ α τ έ χ ει π άντα κ άπ ο ια κ ρ ιτή ρ ια , κι όταν, κα τα ρ χ ή ν κα ι κ α τά βάση, μ α ς απ ο­ γ ο η τ ε ύ ε ι με τ ις ε π ιλ ο γ έ ς του». (Λαογραφικά Ζητήματα, X. Μ π ούρ ας, Α θ ήν α 1989, σ. 101). Α υ τό σ η μ α ίνει ό τ ι μ έσ α σε ε ίδ η που γ ίν ο ν τα ι π λα τιά α π ο δ εκτά και π ο λ λ ές φ ο ρ έ ς β ια σ τικ ά τ α π ε τά μ ε σ τα σκουπ ίδια, α ξ ίζ ε ι κ α ν είς ν α α ­ ν α κ α λ ύ ψ ε ι τ ο πώς και γ ια τ ί κ α τα κ το ύ ν τ η λ α ϊκ ή αποδοχή. Σ τη σ ύ γχρ ονη επ οχή με τ ο ν κ α τα μ ε ρ ισ μ ό ε ρ ­ γ α σ ία ς η λα ϊκ ή κα λ λ ιτεχ ν ικ ή ανώ νυμ η δ η μ ι­ ο υ ρ γ ία έ χ ε ι ε ξ α λ ε ιφ θ ε ί, τ ο κ οιν ό δ εν σ υ μ μ ε­ τ έ χ ε ι σ τη δ η μ ιο υ ρ γ ία τ ο υ τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ , όπως σ το δ η μ ο τικ ό (αν και ο Ν.Γ. Π ο λ ίτη ς ε ίχ ε α ν α ­ σ ύ ρ ει και επ ώ νυμα δ η μ ο τικ ά ). Σ ή μ ε ρ α στη σ τρ ο φ ή τ ο υ αιώ να, η «μαζική δ η μ ο κ ρ α τία » κ α τά τ ο ν Π. Κ ο νδύλη ο μ ο γ ε ν ο π ο ιεί τ η ν έν ν ο ια τ ο υ λα ϊκο ύ καθ ώ ς τ ο σ υ ν δ έε ι α π ο κ λ εισ τικ ά με τ η ν έ ν ν ο ια τ η ς π λ α τιά ς κ α τα νά λω σ η ς. Από

α υ τό π ο λ λ ο ί κ α τα λ ή γ ο υ ν ό τ ι η μόνη λ α ϊκ ό τη ­ τ α που ε κ φ ρ ά ζ ε ι έ ν α τ ρ α γ ο ύ δ ι ε ίν α ι η π ο σ ό­ τ η τ α τ η ς κα τα ν ά λ ω σ ή ς το υ . Δ ια φ έ ρ ε ι ό μ ω ς η μ αζική δ ιά δ ο σ η κ α ι η μαζική κα τα ν ά λ ω σ η από τ η λ α ϊκ ή απ οδοχή. Επιπ λέον τ ο π ερ ιε χ ό μ ε ν ο τ η ς έν ν ο ια ς «λαϊκή αποδοχή» ε π ιδ έ χ ετα ι δ ι­ ευ κ ρ ιν ίσ ε ις . Για π α ρ ά δ ειγ μ α , δ ύ ο δ ια φ ο ρ ε τ ι­ κά τ ρ α γ ο ύ δ ια μ π ο ρεί ν α δ ια δ ο θ ο ύ ν μ αζικά μ έ σ α από τ α π ερ ίπ τερ α ή τ α σ ο ύ π ερ μ ά ρ κ ε τ τ η ς γ ε ιτ ο ν ιά ς , α λ λ ά τ ο έ ν α ν α ξ ε χ α σ τ ε ί γ ρ ή ­ γ ο ρ α κ α ι τ ο ά λ λ ο ν α π α ρ α μ ε ίν ει επ ί μ α κρ άν σ τα λ α ϊκ ά γ ο ύ σ τα . Η έ ν ν ο ια τ ο υ λ α ϊκ ο ύ λ ο ι­ πόν α π α ιτε ί ω ς κ ρ ιτή ρ ιο κ α ι τ ο χρ όν ο. Κ ά θε ε ­ ποχή κ ρ ίν ε ι κ α ι σ υ γ κ ρ ίν ει, δ ια σ ώ ζει α υ τό π ου τε λ ικ ά α ξ ίζ ε ι ν α δ ια σ ω θ εί, γ ια τ ί π ρ ώ τα κ α ι κ ύ ­ ρ ια τ ο έ χ ε ι δ ια σ ώ σ ει τ ο ίδ ιο τ ο κ οιν ό μ ε τ η ν π ρ ο τίμ η σ ή το υ . Και τ ο έ χ ε ι δ ια σ ώ ­ σ ε ι π ρ ώ τα από ό λ α γ ια τ η σ υ ν θ ετικ ή τ ο υ α ­ ξία, α λ λ ά κ α ι γ ια τη μελ ω δ ία του (ένα τρα γο ύδι π ρ έπ ει να μ π ο ρεί να τρ α γο υ δ η ­ θεί), γ ια τ ο π ε­ ρ ιε χ ό μ εν ό τ ο υ , γ ια τ η σ χ έσ η τ ο υ μ ε τ η ν π αρ ά δ ο σ η που τ ο υ δ ίν ε ι τη ν ε μ π ισ τοσ ύνη τ η ς σ χ ε ια ς. Δ ε ν ε ίν α ι τ υ χ α ίο ό τ ι από>': τ ις α θ η ν α ϊκ έ ς κ α ν τά δ ες κ α ι τ α ε ­ λ α φ ρ ο δ η μ ο τικ ά τ ο ελ λ η ν ικ ό κοινό π ρ ο τίμ η σ ε ν α δ ια σ ώ σ ει τ ο ρ εμ π έτικ ο αν κ αι τ α τ ρ ία ε ίδ η , σ ύ μφ ω να με τ ο ν Φ. Ανωγ εια ν ά κ η , α π ο τελ ο ύσ α ν ε ίδ η τ ο υ α σ τικ ο ύ λ α ϊκ ο ύ τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ (Επιθεώρηση Τέχνης, Ιού­ λ ιο ς 1961, σ. 11-20). Κ α τά τ η γ νώ μ η μου, σ η μ α σ ία έ χ ε ι κ α ι τ ο π ώς τ ο κοινό α π ο δ έ χ ε τα ι τ ο λ α ϊκ ό έ ρ γ ο , α λ λ ά και τ ο πώς έ ν α ς κ α λ λ ιτέχ ν η ς μ π ο ρεί ν α σ υ ν ο μ ιλ ε ί μ ε τ ο κο ιν ό το υ , ν α ε κ φ ρ ά ζ ε ι τ ις β α θ ύ τε ρ ε ς ι­ δ έε ς , σ κ έψ εις, σ υ ν α ισ θ ή μ α τα , ορ ά μ α τα , φ α ­ ν τα σ ιώ σ εις , π α ρ α μ υ θ ίε ς ή απ λά κ α ι τ ις δ ια θ έ ­ σ ε ις τ ο υ γ ια χ ο ρ ό κ α ι ξέδ ο μ α , γ ια ερ ω τικ ή μ έ ­ θ ε ξ η ή μ ε λ α γ χ ο λ ικ ή ε ν α τέν ισ η . Τ έ το ια σ το ι­ χ ε ία , μ α ζί με ο ρ ισ μ έ ν α σ το ιχ ε ία τ η ς μ ο ρ φ ή ς τ ο υ , ίσω ς π ρ ο σ εγ γ ίζο υ ν π ε ρ ισ σ ό τε ρ ο τη ν έ ν ­ ν ο ια τ ο υ λ α ϊκ ο ύ . Ση μασ ία , λοιπόν, έ χ ε ι να με-

τ ρ ή σ ο υ μ ε τ η ν απήχησ η εν ό ς τ ρ α γ ο υ δ ιο ύ , όχ ι μό νον μ ε α ρ ιθ μ ο ύ ς , π ου αν υ π άρ χουν γ ια έ ν α κα κό τ ρ α γ ο ύ δ ι πρ έπ ει να μας π ρ ο β λ η μ α τί­ σουν, α λλά και τη ν α ν τισ το ιχ ία μ ετα ξύ τω ν λαϊκώ ν δ ια θ έσ εω ν και τ η ς κ α λ λ ιτεχ ν ικ ή ς έ κ ­ φ ρ α σ η ς τ ο υ σ υνθ έτη. Α ν τίσ το ιχ ο π ρ όβλη μα ε ίχ ε π ρ οκύ ψ ει γ ια τ ις τ α ιν ίε ς τ ο υ λε γ ά μ ε ν ο υ «εμπορικού κ ιν η μ α το ­ γρ ά φ ου ». Π ο ιο ς α μ φ ιβ ά λ λ ε ι ό τ ι σ ε πλή θο ς α ­

πό α υ τ έ ς και κ ό ν τρ α σ ε ό ,τι γρ ά ψ α ν ε οι ε σ τ έ τ κ ρ ιτικ ο ί υ π άρ χει μια εποχή κ α ι ό ,τι α υ τή ε ξ έ ­ φ ρ α ζε. Υ π άρχει η Α θ ήν α τ η ς αντιπ αρ οχή ς, τω ν ο ικ ο γ εν εια κ ώ ν ισ το ρ ιώ ν σ τα σ τε ν ά δ ια μ ε ­ ρ ίσ ματα, ο ι π ρ ο σ δ ο κ ίες γ ια κοινω νική απ οκα­ τά σ τα σ η , ο ι κ ο ινω νικές σ υ μ β ά σ εις κ α ι ο ορ αμ α τικ ό ς ο ρ ίζο ν τα ς τω ν α σ τικοπ οιημ ένω ν βί­ α ια α γ ρ ο τικ ώ ν μαζών. Η απ οδοχή τ ο υ ς σ ή μ ε­ ρ α έ χ ε ι να κά ν ει με τ ο ό τ ι τ ο λ α ϊκ ό κοινό α να­ γ ν ω ρ ίζε ι σε α υ τ έ ς τ η ν ισ το ρ ία το υ , τ ο πρόσω ­ πό το υ . Α ν ά λ ο γ α σ το λ α ϊκ ό τ ρ α γ ο ύ δ ι τ ο υ Κ α ζαντζίδη υ π άρ χει η κ ο ινω νικότη­ τ α τ η ς ε ρ γ α τ ικ ή ς τ ά ξ η ς , η μ ε τα ν ά ­ σ τευσ η, η ο ικ ο γ έν ε ια . Σ το τ ρ α γ ο ύ δ ι το υ Θ εοδ ω ρ ά κ η η εποχή τ η ς α ν τιδ ικ τα το ρ ική ς α ν τίσ τα σ η ς κ αι τω ν μ ε γάλω ν ο ρ α ­ μάτων, σ το τ ρ α γ ο ύ δ ι το υ Χ α τζιδ ά κ ι η μ ε λ α γ χ ο λ ία τ η ς ζω ής σ τις π ό λ εις και σ το τ ρ α γ ο ύ δ ι τ ο υ Κ α λ δά ρ α τ α πάθη τω ν νέω ν λ αϊκώ ν στρω μάτω ν. Είναι κα­ ν έν α από α υ τά που δ εν έ χ ε ι σ χέση μ ε τ ο ά λλο ; Ν ομίζω όχι, καθώ ς ό λ α ε κ φ ρ ά ­ ζο υ ν σ ε δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς ε π οχ ές τ ο π ρό­ σωπο τ ο υ λ α ϊκ ο ύ ανθρώ που κ α ι τ ις α λ ­ λ α γ έ ς τ ο υ σ τη ν π ο ρ εία που μ ε τα μ ο ρ ­ φ ώ νο ντα ν ο ι π ό λεις. Και καθ ώ ς ο ά ν ­ θρω π ος τ ις ά λλα ζε, τ α υ τό χ ρ ο ν α μ ε τα ­ μ ο ρφ ω ν ό τα ν κ α ι ο ίδιο ς. Τ ο λ α ϊκ ό τ ρ α γ ο ύ δ ι έ χ ε ι μ ια δ υν α μ ικ ή . Σ τη ν ισ το ρ ικ ή π ο ρ ε ία τ ο υ ά λ λ α ξε , π λ ο υ τίσ τη κ ε , α ν έ τ ρ ε ψ ε φ ό ρ μ ε ς ή ε π έ­ β α λ ε π α λ ιό τε ρ ε ς . Κι ό τ α ν τ ο σ ύ γ χ ρ ο ν ο τ ρ α γ ο ύ δ ι σ τομ ώ ν ει, τ ο λ α ϊκ ό π α λ ιό τε ρων επ οχώ ν ε π α ν έ ρ χ ε τ α ι γ ια ν α κ α λ ύ ­ ψ ε ι τ ο κενό. Α υ τ ό τ ο τρ α γ ο ύ δ ι, που ε ­ π α ν έ ρ χ ετα ι σ τη ν ε π ικ α ιρ ό τη τα , φ έ ρ ν ε ι μ α ζί τ ο υ σ υ ν ή θω ς κ α ι ε κ ε ίν α τ α λ α ϊκ ά σ τ ο ιχ ε ία που ε ν δ υ ν ά μ ει μπ ο ρο ύ ν να γ ο ν ιμ ο π ο ιή σ ο υ ν τ α ε π ό μ εν α τ ρ α γ ο ύ ­ δ ια . Έ τσ ι ο ι δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς ε τ ικ έ τ ε ς γ ια τ ο λ α ϊκ ό τ ρ α γ ο ύ δ ι σ ή μ ε ρ α (λαϊκό, σύγχ ρ ο ν ο -λ α ϊκ ό , λ ά ίκ ο δ η μ ο κ ρ α τικ ό , ρ οκλ α ϊκ ό , ε λ α φ ρ ο λ ά ίκ ό ) δ είχ ν ο υ ν τ ις π ο λ­ λ έ ς π ρ ο σ π ά θ ειες μ ε τε ξ έ λ ιξ ή ς τ ο υ . Π ο ιο ε ίν α ι σ ή μ ε ρ α τ ο λ α ϊκ ό τρ α γ ο ύ δ ι, κ α ν ε ίς δ εν μπ ο ρ εί ν α τ ο πει, ίσ ω ς και ν α σ τ ε ρ ε ίτ α ι σ η μ α σ ία ς τ ο ε ρ ώ τη μ α , καθ ώ ς α υ τ ό θ α τ ο α π α ν τή σ ει ο μ έ λ λ ο ­ ν τ α ς χρ ό ν ο ς .

ΙΩΑΝΝΗΣ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟΣ A((imua

l. ΦΑΧΦΣΗΣ

■

.

/I ...Οι αστοί αντί στάθηκαν. Μα γρήγορα κατάλαβαν το μάταιο της προσπάθειας. Με τη γνωστή, λοιπόν, μέθοδο της εκλογί­ κευσης, ή την επίσης γνωστή τακτική της εξουδετέρωσης διά της περιέξεως, τ’ αγκάλιασαν, τα καναν δικά τους. Είναι πά­ ντως ο καλύτερος τρόπος ευνουχισμού μιας «επανάστασης»φτηνός, ασφαλής, κι αναίμακτος. Αρχισαν να κάνουν νυχτερι­ νές οδοιπορίες προς τις διάφορες ταβέρνες με ορχήστρες α­ πό μπουζούκια, οι πμές στα μενού ανέβηκαν, οι μπουζουκτσήδες το πήραν απάνω τους, κολακεύτηκαν, είδαν πως είχαν ανακαλύψει ένα χρυσωρυχείο, κουμπώθηκαν, φό­ ρεσαν ακόμα και σμόκιν, άρχισαν να ποικίλλουν το πρόγραμ­ μα όλο και περισσότερο με τ’ ανωδυνότερα, άδεια από οποιοδήποτε μήνυμα ή σκέψη, αλλά γαργαλιστικότερα, τσιφτετέλι# οι πμές ξανανέβηκαν, ο αληθινός λαός τρόμαξε, αποσύρθηκε σ’ άγνωστες ταβέρνες, μ’ άγνωστες ακόμα ορχήστρες, οι εκ. κεντρικοί κι οι αστοί πς ανακάλυψαν, έπιασαν τα τραπέζια κι εκεί, ώσπου ο λαός μη βρίσκοντας πια θέση να καθίσει, ανα­ γκάστηκενα μαζεύεται απ’ έξω, και να χαζεύει πς ορχήστρες, τους Αμερικάνους και τους αστούς για ν’ ακούει τα τραγούδια που βγήκαν, μέσ’ απ’ αυτόν, μα ήταν πια πολύ ακριβά για την τοέπηίοου. Επιΐφάτησε, λοιπόν, η παρανοϊκή κατάσταση του τουρίστα και τόυ αστού που πήγαιναν να δουν το λαό, και του λαού που πήγαινε να δει τον τουρίστα. Ο τουρίστας, θαυμάζοντας τα ' “· * προϊόντα μίας οικονομικής αθλιότητας που δε δεχόταν να παρά μόνο αισθηπκά κι από μακριά, κολάκευε το οποίο γινόταν συγχρόνως ανπκείμενο θαυμα----- υμυυ ηιηχιιζεμστος. ΖΕΪΜΠΕΚΙΚΟ, 1964: ΕΝΑΔΟΚΙΜΙΟ, ΠΑΛΙ, ΤΕΥΧ.2-3

Η ΕΡΕΥΝΑ ΓΙΑ ΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ ΤΡΑΓΟΥΔΙ Τ ο ρ εμπ έτικο τ ρ α γ ο ύ δ ι αν και τ α τε λ ε υ τα ία χ ρ ό ­ ν ια έ χ ε ι επ ανεισ χω ρ ήσ ει βαθ ιά μέσ α στον τρό π ο ζω ής, επ η ρ εά ζο ν τα ς τη ν ψ υ χαγω γία α κ ό μα και τω ν νεό τερ ω ν γενεώ ν, εν το ύ το ις , μια σ ε ιρ ά προ­ β λημάτω ν που σ χ ετίζο ν τα ι με τη ν α ρ χική το υ ε μ ­ φ άνιση και τ η ν ε ν γ έ ν ε ι π ο ρ εία το υ , παρ αμένου ν αναπ άντητα, α τελ ώ ς ερμ η νευ μ ένα : είν α ι θέ μ α τα που α φ ο ρ ο ύ ν σ την π ρ οέλευσ ή το υ , σ τις κοινω νι­ κ έ ς ο μ ά δ ε ς που τ ο δ ημιο ύ ρ γ η σ α ν ή που επ η ρ εά ­ σ τηκα ν δ ευ τερ ο γ ε ν ώ ς από αυ τό, στη σ ύνδεσ ή το υ με π ρ ο γ ε ν έ σ τερ ες μ ο ρ φ έ ς τέχ ν η ς σ τον τ ο ­ μέα τ ο υ τρ α γ ο υ δ ιο ύ και τ η ς μ ο υσ ική ς στην ε ξ έ λ ι­ ξη τ η ς θ ε μ α το λ ο γ ία ς τ ο υ κ αι τ ις σ υ νθ ήκες κάτω από τ ις οπ οίες π ρ α γματοπ οιήθ ηκε και σ ’ ά λ λ α πολλά. Βέβαια, δ εν είν α ι μόνο τ ο ρ εμπ έτικο τ ρ α γ ο ύ δ ι γ ια τ ο οπ οίο π α ρ ου σ ιά ζοντα ι τ έ τ ο ιο υ ε ίδ ο υ ς ε λ ­ λείψ ε ις, α φ ο ύ γ ε ν ικ ό τ ερ α τ α π ρ οβ λή ματα τ η ς ε λ ­ λη ν ικ ή ς κοινω νίας και η έρ ε υ ν α πάνω σ ’ α υ τά αφ έθη κ ε, σ την π λ ειο ψ η φ ία τω ν περιπτώσεω ν, σ τον «π ατριω τισμό κάποιων Ελλήνων». Το π λέον σ η μαντικό θέμα, που θα μπ ορούσαμε να επ ε ξε ρ γ α σ το ύ μ ε στη σ η μερινή φ άσ η που β ρ ί­ σ κ ετα ι τ ο ρ εμ π έτικ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι είνα ι, κα τά τ η γ νώ ­ μη μου, α υ τό που σ χ ε τίζ ετα ι μ ε τη ν π ο ρ εία τ η ς έ ­ ρ ευ νας, γύ ρ ω απ’ α υ τό τ ο είδ ο ς , γ ια τ ί επιπρό­ σ θ ε τα είν α ι έν α από τ α θ έμ α τα π ου δ ίχασαν, όχι μόνο τ ο υ ς λ ιγ ό τ ε ρ ο ή ευ κ α ιρ ια κ ά ε να σ χ ο ληθ έν τ ε ς - άλλω σ τε α υ τό ή τα ν φ υ σ ικό - α λ λ ά και πιο

σ η μ α ντικο ύ ς ε ρ ε υ ν η τ έ ς και μ ε λ ε τ η τέ ς που προσ π άθησαν να π ρ ο σ εγ γ ίσ ο υ ν τ ο ε ίδ ο ς . Μ ια δ ια φ ο ρ ε τικ ή , κι ίσω ς πιο ο λο κληρ ω μ ένη , π ρ οσ έγγισ η τ η ς π ο ρ ε ία ς τ η ς έρ ε υ ν α ς, π ιθα­ νόν, να μ α ς α π ο καλύ ψ ει δ ρ ό μ ο υ ς, π η γ ές και υ λικά, π ου ε ίτ ε ξ εχ ά σ τη κ α ν ε ίτ ε δ εν αξιοπ οιήθη καν ε ίτ ε δ εν π ρ ο σ εγ γ ίσ τη κ α ν ακό μα, ε ίτ ε ακό μ α έμ ειν α ν εντε λ ώ ς ά γνω σ τα έ τσ ι ώ σ τε τ α κ ενά στη γνώ σ η και εμ π ε ιρ ία τω ν π ρ ο γ εν έ­ στερω ν, να λ ε ιτο υ ρ γ ή σ ο υ ν α ρ ν η τικ ά σ τη ν ε ­ ξ έλ ιξ η α υ τή ς τ η ς ίδ ια ς τ η ς έ ρ ευ ν α ς. Έ να β ασ ικό, σ υ σ τα τικό σ το ιχ είο , που επ ιβρά-

δυνε, ανα π ρ ο σ α να τό λισ ε α ρ ν η τικ ά κ αι σ υχνά δ ιέ σ τ ρ ε ψ ε κ αι τ η ν έ ρ ε υ ν α κ α ι τ η μ ελ έτη , ή τα ν τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι τ ο ρ εμ π έτικ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι δ εν α ­ ντιμ ετω π ίσ τη κε μ έ χ ρ ι σ ή μ ε ρ α απ’ ό λ ο υ ς τ ο υ ς ε ν α σ χ ο λη θ έντε ς με τ ο ε ίδ ο ς σα ν έν α ε ν ια ίο π ο λιτισ μ ικό φ α ινό μ ενο το υ ελ λ η ν ικ ο ύ λαο ύ, με δ ύο β α σ ικές συ νισ τώ σ ες: τ ο χ ρ ό ν ο και τ ο υ ς χώ ρ ο υ ς δ η μ ιο υ ρ γ ία ς το υ . Δ ιό τι, τ ο ρ ε ­ μπ έτικο ε ξε λ ίσ σ ε τ α ι σ ε μ ια ε υ ρ ύ τε ρ η χρ ονική π ερ ίο δ ο από α υ τή το υ 1850 κ α ι μετά , αφ ού π ρ έπ ει να α να ζη τη θ ο ύ ν ο ι κ α τα β ο λ ές τ ο υ σ ε π ρ ο γ ε ν έ σ τερ ες επ οχές, ό τα ν αρ χ ίζο υ ν ο ι π ρ ώ τες π λη θ υ σ μ ια κές σ υ γ κ ε ν τρ ώ σ εις Ε λλή­ νων, π ρ ώ τα στη ν Κ ω νσταντινούπ ολη κ α ι μ ε τά σ τη Σμ ύρ νη (17ος, 18ος αιώ νας) κ α ι μ ο ρφ οπ ο ιο ύ ντα ι κο ινω νικές κα ι εθ ν ικ έ ς ο μ ά δ ε ς και τά ξ ε ις , και όσ ον α φ ο ρ ά τ ο υ ς γ ε ω γ ρ α φ ικ ο ύ ς

χ ώ ρ ο υ ς εμ φ ά ν ισ η ς κ α ι λ ε ιτ ο υ ρ γ ία ς , π ρέπ ει ν α α ν τιμ ετω π ισ τεί σαν έ ν α φ α ινόμ ενο , ε υ ρ ύ ­ τ ε ρ η ς γ ε ω γ ρ α φ ικ ή ς κα τα ν ο μ ής, που θ α π ερ ι­ λ α μ β ά ν ει: τ ο υ ς χ ώ ρ ο υ ς με σ υ γ κ εν τρ ώ σ εις ε λ λ η ν ικ ο ύ π ληθυσμού τ η ς Ο θ ω μα νική ς α υ τ ο ­ κ ρ α το ρ ία ς , τ η ν απ ελ ευ θερ ω μ έν η Ε λλά δα με­ τ ά τ ο 1821 με τ ις γ ε ω γ ρ α φ ικ ές επ ε κ τά σ εις και τ έ λ ο ς τ ις π ε ρ ιο χ ές τ ο υ πλανήτη, όπου ε ί­ χ α μ ε μ α ζικ ές σ υ γ κ εν τρ ώ σ εις ε λ ληνικώ ν π λη­ θυσ μώ ν (ΗΠΑ, Κα ναδά ς, Α υ σ τρ α λ ία , Γ ε ρ μ α ­ ν ία και τ ις α μ έ τ ρ η τε ς α νά τ ο ν κόσ μο π α ρ οι­ κ ίες τω ν Ε λλήνω ν).

Σ τη σ υ ν είδη σ η τω ν π ερ ισ σ ο τέρ ω ν έχ ο υ ν κα­ τ α γ ρ ά φ ε ι, σαν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα γ ύ ρ ω από τ η ν έ ρ ευ ν α , γ ε γ ο ν ό τα μόνο τ η ς τ ε λ ε υ τα ία ς 50 ε τία ς , που σ χ ετίζο ν τα ι, κ αταρ χ ήν, με τ ις μ ε τα π ο λ ε μ ικ ές - κ υ ρίω ς π ο λ ιτικ έ ς - αντιπ α­ ρ α θ έ σ ε ις που δ η μ ο σ ιεύ θ η κ α ν κ α τά κ α ιρ ο ύ ς σ τ ις σ τή λ ε ς εφ η μ ε ρ ίδ ω ν κ αι π εριοδικώ ν, με πλέον ση μ α ν τικ ή σ τιγ μ ή τ η ς π ερ ιό δ ο υ α υ τή ς τ η σ υ ζή τη σ η δια νοο υμένω ν, σ το π ερ ιο δικ ό «Επιθεώρηση Τέχνης». Σ τη ν π λ ειο ψ η φ ία τω ν π εριπ τώ σ εω ν αυτώ ν, ε ύ κ ο λ α δ ια π ισ τώ νετα ι ό τ ι ο ι κ α τ α θ έτ ο ν τ ε ς τ ις α π ό ψ εις τ ο υ ς έχ ου ν ε κ τω ν π ρ οτέρ ω ν απ ο φ α σ ίσ ει τ ις γ ν ώ μ ες το υ ς , τ ις ο π οίες κ α ι υ π οσ τηρίζουν, χ ω ρ ίς να ε ν δ ια φ έ ρ ο ν τα ι γ ια τ ο ο υ σ ια σ τικ ό τε ρ ο , που ε ί­ να ι β έβ α ια τ ο γν ω σ τικ ό επ ίπ εδο τ ο υ θ έμ α το ς. Η δ ε κ α ε τ ία τ ο υ ’60 χ α ρ α κ τη ρ ίσ τη κ ε από τ η

δ η μ ιο υ ρ γ ία π ρ οϋπ ο θέσεω ν γ ια α το μ ικ έ ς - ω ς επ ί τ ο π λείσ τον - και λ ιγ ό τ ε ρ ο ο μ α δ ικ έ ς π ρ ο­ σ π ά θ ειες γ ια σ υ γκέντρ ω σ η υ λικού κ α ι έ ­ ρ ευ να ς, πάνω σ το θέμα, ενώ από τ α μ έσ α τ η ς

κά, ε φ η μ ε ρ ίδ ες ) κ υ ρίω ς σ τη ν π ρ ω τεύ ο υσ α Α θήνα, σ το ν Π ειρ α ιά , Σύρο, Θ εσσ αλονίκη , Π ά τρ α κ.α. Εδώ υπάρχει, γ ια τ η ν π ερ ίο δ ο α υ τή, έ ν α λ ία ν ε ν δ ια φ έ ρ ο ν υ λ ικ ό κατεσπ αρ -

δ ε κ α ε τ ία ς τ ο υ 7 0 ά ρ χ ισ ε η ε πανατύπω σ η πα­

μένο σ ε πλη θώ ρα εφ η μ ερ ίδ ω ν , κυρίω ς, που

λα ιο ύ η χ η τικο ύ υλικού , π ύκνω σε η π α ρ ου σ ία

αποτυπ ώ νει σ η μ α ν τικ ό τα τα γ ε γ ο ν ό τα π ου α ­

βιβλίων, ά ρ θρ ω ν και ρ α διο φ ω νικώ ν κ α ι τ η λ ε ­

φ ο ρ ο ύ ν σ την «π ροϊσ τορία», θ α λ έ γ α μ ε , τ ο υ

οπ τικώ ν εκπομπών που π α ρ ου σ ία ζα ν - α τε-

ρ εμ π έτικου σ το ν ε λ λ α δ ικ ό χώ ρο. Για τ η ν ίδ ια

λώ ς ε ίτ ε ε υ κ α ιρ ια κ ά συνή θω ς - σ το ιχ ε ία τ η ς π ρ ό σ φ α τη ς ισ το ρ ία ς τ ο υ ρ εμπ έτικου .

χ η τικ ά υ λ ικ ά που αποτύπω σαν τ ρ α γ ο ύ δ ια

Δ ια φ ο ρ ε τικ ή όμ ω ς - όσ ον α φ ο ρ ά σ τα θ έ μ α τα γύ ρ ω από τ ο ρ εμ π έτικ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι όπως πα­

α υ τή χρ ον ικ ή π ερ ίο δ ο έ χ ο υ ν εν το π ισ τεί και η ­ σ τη ν π ρ ω τεύ ο υσ α τ η ς χ ώ ρ ας από τ ις α ρ χ ές τ ο υ αιώ να μ έ χ ρ ι τ ο 1920.

ρ ο υ σ ιά ζο ντα ι τ η ν τ ε λ ε υ τ α ία 2 0 ε τία - ε ίν α ι η π ρ α γ μ α τικ ό τη τα που α φ ο ρ ά σ τη ν έ ρ ε υ ν α γ ια

Τ ρ ίτο, σ τα η χ η τικά , κ α τά

τ ο τ ρ α γ ο ύ δ ι α υ τό, α λ λ ά κ αι γ ια τ ο γ ε ν ικ ό τ ερ ο π ρ όβλη μα τ η ς α σ τικ ή ς λ α ο γ ρ α φ ία ς , που π ε­

τ ο υ αιώνα, σ το χώ ρ ο τω ν Ελλήνω ν μ ετα ν α ­

ρ ιλα μ β ά νει πλη θώ ρα συ γ γ εν ώ ν φ α ινομένω ν τ η ς ζ ω ής τω ν ανθρώ πων τω ν πόλεω ν.

κύ ρ ιο λό γ ο , ν τ ο ­

κ ο υ μ έν τα που απ οτυπ ώ θηκαν από τ ις α ρ χ ές στώ ν τ η ς Α μ ερ ικ ή ς, α λ λ ά και τ ις κ α τα γ ρ α φ ές που έγ ιν α ν σ το ν ε λ λ η ν ικ ό Τύπο ε κ εί.

τ α γ ρ α φ έ ς θεμ ά τω ν α σ τικ ή ς λ α ο γ ρ α φ ία ς α ρ ­

Αν και μ ερικ ώ ς π ρ ο σ εγ γ ισ μ έν ο ς μ έχ ρ ι σ τ ιγ ­ μ ή ς α υ τ ό ς ο κοινω νικός και γ ε ω γ ρ α φ ικ ό ς χώ ­ ρ ος, π α ρ ο υ σ ιά ζει ιδ ια ίτ ε ρ ο ε ν δ ια φ έ ρ ο ν γ ια έ ­

χίζουν, τ ο υ λ ά χ ισ το ν από τ α μ έσ α τ ο υ π ρ οη­ γο ύ μ ε ν ο υ αιώ να, μ έσ α από τ α έντυ π α τ η ς π ε­

τω ν τ ρ α γ ο υ δ ιώ ν έχ ο υ ν δια σω θ εί, ε ίτ ε σ ε ιδιω ­

Κ α τα ρ χά ς πρ έπ ει να γ ίν ε ι κ α τα ν ο η τό ό τ ι κα­

ρ ιό δ ο υ ε κείνη ς, που α π ο τελ ο ύν κ α ι τ ις πρώ­ τ ε ς γρ α π τές μ α ρ τυ ρ ίε ς , μ ε τά τ ις α ν α φ ο ρ έ ς

ρ ευ ν α κ αι μ ε λ έτη , α φ ο ύ σ χ εδ ό ν τ ο σύ νο λο τ ικ ά ε ίτ ε σ ε δ η μ ό σ ια αρ χ εία , κ α ι α υ τό που λ ε ί­ π ει ε ίν α ι τ ο α ν ά λ ο γ ο ε ν δ ια φ έρ ο ν , ό χ ι μόνο α ­

τω ν Ευρωπαίω ν, κυρίω ς, π ερ ιη γ η τώ ν τω ν π ρ οη γού μενω ν αιώνων.

πό μ έ ρ ο υ ς τ η ς ιδ ιω τικ ή ς π ρ ω τοβ ο υ λία ς.

Για τ η ν π ερ ίο δ ο τ ο υ ρ εμ π έτικ ου μ έ χ ρ ι τ ο

όσ ο και σ τις ΗΠΑ, π α ρ ο υ σ ιά ζει λ ιγ ό τ ε ρ ε ς

1922, που θ εω ρ είτα ι, ο ύ τω ς ή άλλω ς, σ τα θ ­

δ υ σ χ έρ ειε ς, α φ ο ύ και χ ρ ο ν ικ ά ή τα ν πιο κο­

μό ς γ ια τ η ν ε ν γ έ ν ε ι π ο ρ εία τ ο υ ε λ λ ην ισ μ ο ύ , η ανα ζή τη σ η πηγών, υ λικώ ν κ α ι π λη ρο φ ορ ιώ ν σ τ ρ έ φ ε τα ι π ρ ος τ ρ ε ις δ ια φ ο ρ ε τ ικ έ ς κα­

ντά , α λ λ ά κ υ ρίω ς γ ια τ ί χ ά ρ η σ ε μια «ηρω ική

Η μ ε τά τ ο 1922 π ερ ίο δο ς, τ ό σ ο σ τη ν Ε λλά δα

προσ πάθεια» τ η ς ιδ ιω τικ ή ς π ρ ω το β ο υ λ ία ς τ α τ ε λ ε υ τ α ία 35 χ ρ ό ν ια έ γ ιν ε δ υ ν α τό ν α σ υ γ κ ε ­

τευ θ ύ ν σ εις :

ντρω θο ύν, σ ε π ροσω πικά α ρ χ εία , τ ο μ ε γ α λ ύ ­

Π ρώ τα σ τη χ ρ ονική π ερ ίο δ ο μ ε τα ξύ 1880 και 1922 σ τ ις π ε ρ ιο χ ές τ η ς Ο θ ω μα νική ς α υ τ ο ­

τ ε ρ ο μ έ ρ ο ς τω ν ηχ η τικ ώ ν ν το κ ο υ μ έν τω ν και μ εγ ά λ ο μ έ ρ ο ς έντυπω ν υ λικώ ν κ α ι προσωπι­

κ ρ α το ρ ία ς με μ ε γ ά λ ε ς σ υ γ κ ε ν τρ ώ σ εις ε λ λ η ­

κών αφ η γήσ εω ν. Α υ τό που ε κ κ ρ ε μ ε ί ακόμη

νικού π ληθυσμού κ αι ιδ ια ίτ ε ρ α σ τη Σμ ύρνη

ε ίν α ι η δ η μ ιο υ ρ γ ία εν ό ς κεν τρ ικ ο ύ α ρ χ είο υ

κα ι τ η ν Π όλη, που υπ ήρ ξαν και ο ι σ η μ α ν τικ ό ­

π λη ρ ο φ ορ ιώ ν τ ό σ ο σ τη ν Ε λλά δα, όσ ο και

τ ε ρ ε ς ε σ τ ίε ς π α ρ α γ ω γ ής ελ λ η ν ικ ο ύ π ο λ ιτι­ σμού. Ο ι ε λ λ είψ ε ις εδώ είν α ι κ αι θα π α ρ α μ εί­

σ τη ν Α μερ ική , που θ α κ α τα χ ω ρ η θο ύν μ εθ ο δ ι­

νο υ ν μ ε γ ά λ ε ς και ο ι έ ρ ε υ ν ε ς σ τη ρ ίζο ν τα ι κ α ­

ν τα ι δ ιά σ π α ρ τε ς σ ε ιδ ιω τικ έ ς σ υ λ λ ο γ ές .

τ ά κύ ρ ιο λ ό γ ο σ τα υ π ολ είμ μ α τα εντύπ ω ν και ηχη τικώ ν υλικών, που μπ όρεσα ν ν α δ ια σ ω ­

κά ό λ ε ς α υ τ έ ς ο ι π λ η ρ ο φ ο ρ ίε ς που β ρ ίσ κο­

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΟΥΝΑΔΗΣ*

θο ύ ν μ ε τά τ η ν ε γ κ α τά λ ειψ η τω ν π εριοχώ ν α υ τώ ν από τ ο υ ς Έ λ λ η ν ε ς, κ α ι σ τις λ ίγ ε ς π ρο­ σω π ικές μ α ρ τυ ρ ίε ς που συ γ κ εν τρ ώ θ ηκ α ν μ έ­ χ ρ ι σ ή μερα. Δ ε ύ τε ρ ο , σ τα γρ α π τά κ υ ρίω ς υ λικά και ν τ ο ­ κο υ μ έντα που αποτυπώ θηκαν σ τις π ό λ εις τ η ς απ ελευ θ ερ ω μ ένη ς Ε λ λ ά δα ς (βιβ λία, π ε ρ ιο δ ι­

* Ο Παναγιώτης Κουνάδης είναι ερευνητής του λαϊκού τραγουδιού των ελληνικών πόλεων και ιδιαίτερα της δι­ σκογραφίας των 78 στροφών. Πρόσφατα έχει ξεκινήσει την έκδοση δεκάδων παλιών δίσκων σε cd με τίτλο: Αρχείο Ελληνικής Δισκογραφίας.

Το τράτο θετικό

σαςβήμα γ

Π ρ α κ τ ικ ή Μ έθ ο δ ο ς α ν τ ο δ ιό α ο κ α λ ία ς μ ε β ι β λ ία + κ α σ έτ ες Τα τραγούδια τψ παρέας

Τα τραγούδια τψ ιταρύας

Τα τραγούδια τψ παρέας

Ρ εμ α έα κ α

Έ ντεχνα-Λαϊκά

Παραδοσιακά

Ανθολογία τραγουδικν

ί ·\ Μ Λ

Ο fagotto

ΓλβσπΌ

Μ ια δ ια φ ο ρ ετ ικ ή α ισ θ η τικ ή π ρ ο σ έγ γ ισ η σ το ελ λ η ν ικ ό τρ α γ ο ύ δ ι

ΖΗ ΤΗ ΣΤΕ Π ΛΗ ΡΗ ΚΑΤΑΛΟ ΓΟ ΤΩ Ν Ε Κ Δ Ο ΣΕ Ω Ν Μ ΑΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ FAGOTTO (Υπεύθυνος: Ν. Θερμός) ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ:

ΣΠΑΡΤΗΣ 1 5 ■ ΠΛΑΤ. ΑΜΕΡΙΚΗΣ 112 52 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 8679928, FAX 8654863

και στα μ ο υ σ ικ ά

ΚΑΤΑΣΤΗΜΑΤΑ ΣΕ ΟΛΗ ΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

20ΪΡΟΝΙΑ

:

Μη χ ά σ ε τ ε τ ο ε π ό μ ε ν ο τ ε ύ χ ο δ WMSifiMilfBISl Αφήγηση και Παραμύθι γράφουν οι: ΑΛΚΗΣΤΙΣ: T ns& rtis τα παραμ ύθια, νά 'να ι ψ έμα ή α λή θεια Β.Δ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ: Η συμμετοχή του παιδιού στην αφ ήγηση του παππού ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ Δ. ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ: Το παρα μ ύθι στο Δ ημοτικό Σ χολείο ΜΑΡΙΑ ΜΗΤΣΟΤ: Η παρα μ υθική αφήγηση: το πέρασμα στον Ά λλο Χρόνο Α.Α. ΓΙΑΝΝΙΚΟΠΟΤΑΟΤ: Η λεκτρονική α φ ήγηση σε π ροαναγνώ στε: ΓΙΩ ΡΓΟ Σ ΣΑΚΕΛΛΑΡΙΔΗΣ: Η Μουσική στην Αφήγηση του Π αραμυθιού ΣΤΕΛΙΟΣ ΠΕΛΑΣΓΟΣ: Ά λλα τα μ ά τια του λ α γο ύ κ α ι ά λλα τη ε κουκουβάγια: ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΔΑΜΙΑΝΟΥ: Το π α ιδ ί αφηγητή: ΚΟΥΛΑ ΚΟΥΛΟΥΜΠΗ: Α φήγηση ή Ανάγνωση, ένα ψευτοδίλημμα) ΓΙΩ ΡΓΟ Σ ΓΑΛΑΝΤΗΣ: Η παρουσία τ ψ κ ίνησηε στην αφήγηση)

ΣΪΝΕΝΤΕΪΞΗ με τον Βασίλη Αλεζάκη ΔΙΗΓΗΜΑ του Στέφανου Δάφνη "Ή Γκούραινα" τψ Ευγενίαε Ζωγράφου ΜΕΛΕΤ Τ "Η

Έ ν α αγνοημένο μυθιστόρημα μίαε λησμονημένηε συγγραφέων

Ο

/\

Κ

Ο

Σ

σειρά ; Σύγχρονη Λογοτεχνία Ζενεβιεβ Ντορμάν “Η Γαστριμαργία του Γκιγιωμ Απολλιναίρ” Μετφρ.: Έφη Γιαννοπούλου Ένα βιβλίο που μιλάει για μαγειρική , και όχι μόνο. Ο μεγάλος ποιητής Γκιγιωμ Απολλιναίρ και γύρω του οι φίλοι, ποιητές και ζωγράφοι. Ο Πικάσο, ο Μαξ Ζακόμπ, ο Μπρακ, ο Ντεραίν κ,ά.Όλο το Παρίσι της Μπελ Επόκ.

σειρά ; θέατρο Αιουνιμίλλα Πετρουσέφκαγια “Έρωτας” Μετφρ.: Κωσιής Σκαλιόρας Η σύγχρονη ρωσίδα συγγραφε'ας, που το έργο της έχει χαρακτηρισθεί “τσεχωφικό”, περιγράφει την πρώτη νύχτα ενός ζευγαριού στη Μόσχα, μέσα σ’ ένα στενόχωρο δωμάτιο την εποχή της περεστρόικα.

Π ΡΟ ΣΦ Ο ΡΕΣ ton διαβάζω γ ια

τα

ε ί κ ο σ ι

χ ρ ό ν ι α

ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΕΝΝΕΑ ΒΙΒΛΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ "ΩΚΕΑΝΙΔΑ" ΣΕ ΟΣΟΥΣ ΓΡΑΦΤΟΥΝ ΕΝΤΟΣ ΤΟΥ ΜΗΝΟΣ ΑΠΡΙΛΙΟΥ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ΓΙΑ 2 ΧΡΟΝΙΑ Πολύχρονη Ενεπεκίδη: Η Ελλάδα, τα Νησιά και η Μικρά Ασία του Καρόλου Κρούμπαχερ. Γιάννης Σπανδωνής: Ρήγας Βελεστινλής Ο επαναστάτης με τα τραγούδια Γκυ ντε Μωπασσάν: Μια ζωή Μτφρ.: Έφη Κορόμηλά

Αριστέα Παπανικολάου-Κρίστενσεν: Χριστιανός Χάνσεν Επιστολές και σχέδια από την Ελλάδα Π.Ντ. Τζαίημς: Ο θάνατος του εμπειρογνώμονα Ιζαμπέλ Αλιέντε: Πάουλα Μτφρ.: Κλαίτη Σωτηριάδου

Κάρολ Σηλντς: Η δημοκρατία του Έρωτα Μτφρ.: Έφη Καλλιφατίδη

Λουίς Λαντέρο: Παιχνίδια της ώριμης ηλικίας Μτφρ.: Κλαίτη Σωτηριάδου

Αγλαΐα Κρεμέζη: Σκόρδο, Μέλι και Μανδραγόρας

Το δίΟβόζΐΰ προσφέρει διαφημιστικό χώρο (6,5x10cm) σε δλα τα βιβλιοπωλεία τηε χώραε που πωλουν... (μδνο) βιβλία και δημοσίευα δωρεάν μικρέε αγγελίεε

Τον Μπερνάρντο Ατσάγα τον γνώρισα πριν από δύο χρόνια, όταν ήρθε στην Αθήνα για την παρουσίαση του πρώτου του βιβλίου στα ελληνικά, του πολυμεταφρασμένου και βραβευμένου «Ομπαμπακόακ», μιας συλλογής σπονδυλω­ τών, κατά κάποιο τρόπο, διηγημάτων, που όλα μαζί συνθέτουν μια παράδοξη και γοητευτική μυθολογία, τη μυθολογία της Ομπάμπα, του βάσκικου χωριού απ' το οποίο κατάγεται. Το βιβλίο με είχε συναρπάσει. Και με είχε εντυπωσιάσει το γεγονός ότι ο άγνωστός μου ως τότε συγγραφέας παρά το νεαρόν της ηλι­ κίας του - σύμφωνα με τα βιογραφικά του-φαινόταν, μέσα απότα γραπτάτου, κάτοχος πολλών λογοτεχνικών παραδό­ σεων, τις οποίες επε εκμεταλλευόταν α­ ριστοτεχνικά επε παρωδούσε πανέΕίχα την τιμή να παρουσιάσω το βιβλίο του κι έτσι γνωριστήκαμε. Εκτός από το έργο συμπάθησα και τον άνθρωπο, ζωη­ ρό και χυμώδη, έτοιμο κάθε στιγμή να δοθεί σε μα συζήτηση για τα προβλήμα­ τα του κόσμου μας και για τα προβλήμα­ τα της λογοτεχνίας. Έναν διανοούμενο συγγραφέα θα έλεγα, που, ωστόσο, εκ­ φράζεται με ιστορίες και παραβολές, α­ κόμη και στην προφορική συζήτηση - έ­ ναν παραμυθά! Όταν πρόσφατα κυκλοφόρησε στα ελ­ ληνικά το μυθιστόρημά του «Ένας άν­ θρωπος μόνος», έσπευσα φυσικά να το διαβάσω και με χαρά δέχτηκα να πα­ ρουσιάσω και αυτό. Το μυθιστόρημα, ω­ στόσο, μου είχε γεννήσει αρκετά ερωτη­ ματικά και εξέφρασα την επιθυμία να το συζητήσω μαζί του. Η Χριστίνα Ζήση, των εκδόσεων «Εκκρεμές», που εκδίδει τα βιβλίατου Ατσάγα στα ελληνικά, πρό­ θυμα παραχώρησε το φιλόξενο σπίτι της και τις καλές της υπηρεσίες στημαγνητοφώνηση και την απομαγνητοφώνηση μιας συζήτησης που διεξήχθη με ειλικρί­ νεια, μέσα σε κλίμα εγκαρδιότητας, και που, θέλω να πιστεύω, νόμιμα διεκδικεί το ενδιαφέρον του αναγνώστη. Όσο για μένα, αναμένω το επόμενο βιβλίο του στα ελληνικά και την επόμενη επίσκεψή του στην Αθήνα!

Ο ΜΠΕΡΝΑΡΝΤΟ Α ΤΣΑ ΓΑ Σ π ύ ρ ο ς Τ σ α κ ν ιά ς : Καταρχάς, να σας ευχηθούμε κα­ λωσορίσατε και πάλι στην Ελλάδα. Για μας, δεν είστε μόνο ένας σημαντικός συγγραφέας, αλλά κι ένας αγα­ πητός φίλος. Σας βλέπουμε στον τόπο μας με χαρά. Το πρώτο που έχω να παρατηρήσω είναι ότι στο τε­ λευταίο σας βιβλίο, που κυκλοφόρησε πρόσφατα στα ελληνικά, το μυθιστόρημα που τιτλοφορείται «Ένας άνθρωπος μόνος», βλέπω μια εξέλιξη της γραφής σας, μια γραφή διαφορετική από εκείνη που είχα γνω­ ρίσει διαβάζοντας το «Ομπαμπακόακ» πριν από δύο χρόνια. Συγκεκριμένα, ενώ στο «Ομπαμπακόακ» εδέσποζε η περιπέτεια της γραφής, στο «Ένας άνθρω­ πος μόνος» έχω την αίσθηση πως βρίσκομαι αντιμέ­ τωπος με τη γραφή μιας περιπέτειας. Και το ερώτημά μου είναι: πρόκειται για κάτι πρόσκαιρο ή για αλλαγή πορείας, για υιοθέτηση μιας άλλης γραφής; Μπερνάρντο Ατσάγα: Ε υ χαρ ιστώ γ ια τη ν π α ρ ατήρ ησ η. Εδώ κ α ι π ο λλά χ ρ όν ια , π ρ οσ π αθ ούσα ν α κλείσ ω τη ν π ό ρ τα σ τη δ ρ α μ α τικ ό τη τα τ η ς κ α θ η μ ερ ιν ή ς ζω ής, τ η ς α λ η θ ιν ή ς ζω ής. Γ ια μένα, π α λ ιό τερ α , τ ο γ ρ ά ψ ιμ ο ή τα ν κ ά τι σα ν χ ο ρ ό ς σ τη ν άκ ρ η τ ο υ γ κ ρ εμ ο ύ , έξω από α υ τό που σ υ ν έβ α ιν ε γ ύ ρ ω μου, που ή τα ν ο γ κ ρ εμ ό ς . Κάποια σ τιγ μ ή ένιω σ α π ως τ ο ν α μένω σ ’ α υ τή τ η ν κ α τά σ τα σ η, μ α κ ρ ιά απ’ α υ τό που σ υ μ β α ίν ει γ ύ ρ ω μου, ή τα ν έν α ε ί­ δ ο ς αδ υ ν α μ ία ς, σα ν ν ’ α ρ ν ιό μ ο υ ν ν α αντιμετω π ίσ ω α υ τά που σ υ νέβ α ινα ν έξω απ’ τ η ν π ό ρ τα μου, σαν ν α υπ ήρχε π ανο ύ κλα σ τη ν π όλη κι εγώ , κ λ ε ισ μ έ ν ο ς σ το σα λόνι, έ ­ τρ ω γ α κι έπ ινα με τ ο υ ς φ ίλ ο υ ς μου, χ ω ρ ίς ν α δίνω σ η ­ μ ασ ία σ ’ ό ,τι σ υ ν έβ α ιν ε γ ύ ρ ω μου. Κι α υ τό δ εν μου ά ρ ε ­ σε. Τ ο ένιω σ α σα ν α δ υ ναμία, απ ρ οθ υμία, α τ ο λ μ ία ν α ζήσω τ η ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα . Κα ι ξα φ ν ικ ά α π ο φ άσ ισ α ν α α ­ νοίξω τ η ν π ό ρτα, ν α νιώ σω τ ο σπ ρώ ξιμο τω ν π ρ α γ μ ά ­

ΣΠΥΡΟΣΤΣΑΚΝΙΑΣ

Σννέντενξη

τω ν που σ υ νέβ α ινα ν ε κ ε ί έξω κι εγ ώ τ α α π έφ ευγα .

ΣΥΖΗΤΑ ME TON ΣΠΥΡΟΤΣΆΚΝΙΑ Γτο τον αναγνώστη των βιβλίων σας, το ά­ νοιγμα προς αυτή την πραγματικότητα που επιχειρείται με το πρόσφατο μυθιστόρημά σας, είναι ολοφάνερο. Το άνοιγμα προς τη σημερινή πραγματικότητα της πατρίδας σας, με τα καυτά πολιτικά, ιδεολογικά και υπαρξιακά προβλήματα. Κι η πραγματικότη­ τα αυτή, θα πρόσθετα εν παρενθέσει, με την ελληνική μετάφραση, πέφτει σ’ ένα ευαίσθη­ το ακροατήριο. Το ελληνικό ακροατήριο, θέ­ λω να πω, είναι εξαιρετικά ευαίσθητο απένα­ ντι σε εμπειρίες όπως αυτές που δοκιμά­ ζουν οι ήρωες του μυθιστορήματος σας, ε ­ ξαιρετικά δεκτικό, επειδή έχει ζήσει ανάλο­ γες καταστάσεις. Κ ο υ β εντιά ζο ντα ς μ ε τ ο ν Σ τρ ά το Ιω αννίδη, τ ο ν μ ε τα φ ρ α σ τή τ ο υ έ ρ γ ο υ , ό τα ν σ υ ν α ν τη θ ή κ α μ ε σ τη ν Ισ πανία, σ χ ε τικ ά με τ ις π ε ρ ιπ έ τειε ς τ η ς

την πω, αν κι έχει έ­ ναν τελείως ανεκδοτολογικό χαρακτήρα. Το 1967, όταν έ­ γινε η στρατιωτική δικτατορία στην Ελλάδα, εγώ πλησιάζω τα σαράντα, έχω οικογένεια, παιδιά, ευθύνες, όπως λέμε σε παρόμοιες περιπτώσεις - κι είμαι ένας παροπλισμένος αριστερός του Εμφυλίου, σαν τον Κάρλος και την παρέα του, τους ήρωες του «Ένας άνθρωπος μόνος». Κι έρχεται κάποιος γνω­ στός μου και μου λέει πως πρέπει να κρύψω σπίτι μου ένα παιδί που το κυνηγούσε η Ασφάλεια για μια-δυο μέρες, και το «φιλοξέ­ νησα», και δυο μερόνυχτα δεν έκλεισα μάτι. Καταλαβαίνετε, λοιπόν, τι προσωπικά βιώ­ ματα έχω για να νιώσω τα πολιτικά και υπαρ­ ξιακά διλήμματα των ηρώων του μυθιστορή­ ματος σας.

ε λ λ η ν ικ ή ς γλώ σ σ ας· δ ια β ά ζο ν τα ς τη ν ισ το ρ ία

Κα ταλα β αίνω , κ α τα λ α β α ίν ω πολύ κ α λ ά πως

τ η ς Ελλά δας· π ρ ο β λη μ α τιζ ό μ ε ν ο ς πάνω σ τη ν

κ ά τι τ έ τ ο ιο μ π ο ρεί ν α έ χ ε ι σ υ μ β ε ί σ τη ν Ε λλά­

ισ το ρ ία τ ο υ α ιώ να μ α ς σ ’ ό λ ο τ ο ν κ όσ μο, σ χη­

δα ή ο π ου δή π ο τε α λ λ ο ύ , α λ λ ά γ ια μ ένα δ εν ε ί­

μ ά τισ α τ η ν εντύπ ω ση π ως η γ ε ν ιά μ ου έ χ ε ι ζή-

ν α ι κ ά τ ι π ε ρ ιπ τω σ ιολο γικό , β γ α ίν ε ι μ έσ α από

σ ε ι μ ια επ ανάσ τα σ η, η οπ οία μ π ο ρεί ν α απλώ ­

α υ τό που π ε ρ ιγ ρ ά φ ε τ α ι κ α ι σ τη ν Αντιγόνη.

θ η κε από τ η ν Κ α λιφ ό ρ νια ώ ς τ ο Λ ένιγκρα ντ·

Ό τ α ν γ ρ ά φ ω τ ο μ υ θ ισ τό ρ η μ ά μου έχω δ ια β ά ­

κ αι τ η ν έ χ ε ι ζή σ ε ι σ τη ν α ρ χ ή τ η ς , σ τη ν π ο ρ εία

σ ε ι τ η ν Αντιγόνη κ α ι τ ο βιβ λίο, έχ ω τ η ν ε ν τύ ­

τ η ς , σ την κ α τά ρ ρ ε υ σ ή τ η ς κ α ι σ τη ν τ ε λ ικ ή

πωση, α κ ο λ ο υ θ ε ί μ ια υ π ό γ εια δ ια δ ρ ο μ ή το υ

π τώση τ η ς . Θ αρ ρώ πως ό λ η α υ τή η εμ π ε ιρ ία

ν ή μ α το ς που δ ιέ π ε ι τ η ν τ ρ α γ ω δ ία . Υ π άρχει ο

μπορεί, κ α τά κάπ οιο τρό π ο, ν α ε κ φ ρ α σ τε ί με

νό μ ο ς τ ο υ Κρέω να, τ η ς πό λης, που απ α γο­

έν α ν κοινό, λ ίγ ο πολύ, π ρ οβ λη μ α τισ μ ό.

ρ ε ύ ε ι ν α κ ά ν ε ις κάτι, κ α ι υ π ά ρ χ ει κ ι ο νό μ ο ς τ η ς κ α ρ δ ιά ς κ α ι τ ο υ σ υ ν α ισ θ ή μ α το ς , που έ ρ ­

Όταν αναφερόμουν στις ιδιαίτερες ιστορι­ κές εμπειρίες της Ελλάδας, εκείνο που είχα κατά νου είναι μια σατανική σύμπτωση! Θα

χ ε τα ι σ ε α ν τίθ εσ η με τ ο νό μ ο τ η ς π ό λ η ς και σ ου επ ιβ ά λ λ ε ι ν α θ ά ψ εις τ ο ν ν εκ ρ ό . Α υ τή η ι­ δ έα, κ α τά τ η γνώ μ η μου, δ ια τρ έ χ ε ι ό λ ο τ ο βι-

Σννέντευξη

βλίο από κάτω , γ ι’ α υ τό, γ ι’ α υ τή ν ακ ρ ιβ ώ ς τη ν

λο... Τ ελικά , τ α τ ε τ ρ ά δ ιά μου ε ίν α ι γ ε μ ά τ α σ η­

υ π όγεια δ ια δικα σ ία , τ ο β ιβ λίο ε ν δ έ χ ε τα ι ν α α ­

μ ειώ σ εις και π α ρ α τη ρ ή σ εις , τ ις οπ οίες χ ρ η σ ι­

π ο κτά μια π α γκο σ μιό τη τα .

μοποιώ γ ια ν α π λάσω τη ν τε λ ικ ή μο ρφ ή. Κά τι

Σα φ ώ ς. Δεν έχω καμιά αμφιβολία. Ετοιμαζό­

τύχω . Θ α σα ς τ ο πως αμέσω ς. Μ ’ ε ν δ ια φ έ ρ ε ι

μουν να θίξω αυτό το σημείο λέγοντας ότι το μυθιστόρημα μπορούμε να το δούμε σε πολλά επίπεδα. Το πρώτο επίπεδο είναι η περιπέτεια των συγκεκριμένων ανθρώπων που συναντούμε μέσα στο μυθιστόρημα των συγκεκριμένων ηρώων, μια περιπέτεια με σασπένς σχεδόν αστυνομικό, θα έλεγα, ο αναγνώστης περιμένει εναγωνίως να δει αν θα προφτάσει ο Κάρλος να φυγαδεύσει τους Βάσκους τρομοκράτες που κρύβει ή θα προλάβει ο Στέφανο, ο ασφαλίτης, να τους συλλάβει. Και βέβαια έχουμε σασπένς. Αυτό είναι το πάνω-πάνω επίπεδο. Από κάτω έ­ χουμε ένα δεύτερο επίπεδο, που είναι το ξ εκ α θ ά ρ ισ μ α Οταν γράφΐύ δέν σκέφτομαι των λογαρια­ καθόλου την τελική μορφή... σμών του Τα τετράδιά μου είναι γεμάτα Κάρλος με το σημειώσεις και παρατηρήσεις, τις οποίες χρησιμοποιώ για να επ α να σ τα τι­ πλάσίύ την τελική μορφή κό του πα­ ρελθόν, με τα τραύματά του και τις απογοητεύσεις του. Ακολουθεί ένα τρίτο επίπεδο, καθαρά υπαρ­ ξιακό, κι αυτό είναι που παραπέμπει στην Αντιγόνη, στον νόμο της πόλης και τον νόμο της καρδιάς. Τι κάνουμε, τελικά, ανεξάρτητα από τις όποιες ιδεολογικές μας απογοητεύ­ σεις, κάνουμε το χρέος μας σαν μια υπαρ­ ξιακή ανάγκη;

η υπ αρ ξια κή δ ιά σ τα σ η τω ν ανθρώ πων που

άλ λ ο ε ίν α ι εκ είν ο που προσπαθώ π άντα να πε-

Ό τ α ν γρ ά φ ω δ εν σ κ έ φ το μ α ι καθ όλο υ τ ο επι­ φ α νεια κό μ έρ ο ς το υ γ ρ α ψ ίμ α το ς ...

δια μ ορ φ ώ ν ου ν τ η δράσ η, τ ί σ υ μ β α ίν ει σ το π νεύμα α υ τώ ν τω ν ανθρώπων. Ό τ α ν γ ρ ά φ ω κι ό ,τι λέω τ ο εννοώ - βλέπω τ ο π νεύμα τω ν ανθρώπων, σ τη ν π ρ α γ μ α τικ ό τη τα , βλέπω κ άπ οια θέα, έν α τοπ ίο . Επί π α ρ α δ είγ μ α τι, ό τα ν βλέπω το ν Κ ά ρλος, τ ο ν βλέπω σ ε α ν τισ το ιχ ία μ’ ε κ είν η τη λ ιμ νού λα , σ το β άθ ος τ η ς οπ οίας υ π άρ χει μια δίνη, η άβυ σ σ ος, όπως τ η λέω , κ α ι νομίζω ό τι τ ο π νεύμα το υ Κ ά ρλο ς ε ίν α ι, κ α τά κάποιο τ ρ ό ­ πο, σα ν αυ τή τη λ ιμ ν ο ύ λ α μ ε τ η ν ά βυσσ ο. Δ εν ξ έρ ω πώς ε ίν α ι τ ο π νεύμα τ ο υ Κά ρλο ς, δ εν ξ έ ­ ρω πώς είν α ι η άβυ σσ ος, ξέρ ω όμ ω ς ό τ ι α υ τή η λ ιμ ν ο ύ λ α β ρ ίσ κ ετα ι μα κ ρ ιά απ’ τ ο ν υπ όλοι­ πο κόσ μο, είν α ι απομονω μένη, ε ίν α ι επ ικίν­ δυνη, είν α ι μόνη τ η ς - κ α ι π ιστεύω ό τ ι ο Κάρ­ λ ο ς ε ίν α ι α υ τή η λιμ ν ού λ α . Ενώ ο Γκιομά ρ, ο φ ίλ ο ς κ α ι σ υ ν ά δ ε λ φ ό ς τ ο υ , ε ίν α ι άλ λ ο πρ ά­ μα... Ο ψ υ χ ισ μό ς τ ο υ Γ κιομά ρ α ν τισ το ιχ ε ί σ την πισίνα τ ο υ ξ εν ο δ ο χ είο υ ... Ο Γ κιομά ρ ε ί­ ν α ι πιο κοινω νικός, πιο δ εμ έ ν ο ς με τ ο ν υπό­ λ οιπ ο κόσμο, έ χ ε ι απ ο δ ε χ τεί τ η ζωή, θέλ ει, και απ ο κτά τελ ικ ά , ένα ν γ ιο , έν α παιδί, ε ίν α ι ο πρώην ε π α ν α σ τά τη ς

που π ρ οσ α ρ μ ό σ τηκ ε

σ τη μετα φ ρ α ν κ ικ ή , σ τη δ η μ ο κ ρ α τικ ή Ισπανία, κι όλη α υ τή η ε ικ ό ν α - ο Γ κιομ ά ρ με τ ο π α ιδ ί α ν τισ το ιχ ε ί σ τη ν π ισίνα. Θ α πω δ υο λ ό γ ια γ ια τ ο παιδί. Ο ψ υ χισ μό ς τ ο υ π αιδ ιού α ν τισ το ιχ ε ί σ ’ ε κ είν η τ η ν πηγή που β ρ ίσ κ ετα ι κον τά σ το ξ εν ο δ ο χ είο . Το π α ιδ ί κ α ι τ η ν πηγή τ α βλέπω σαν έ ν α ζεύ γ ο ς . Τ όσ ο τ ο π α ιδ ί όσ ο κι η πηγή

Κι ωστόσο δεν είναι τελείως αδιάφορο, αν εννοείτε το σασπένς...

ε ίν α ι λ ίγ ο μ α κ ρ ιά απ’ τ ο ν ά λ λ ο κόσμο, α λ λ ά

Ναι. Η μ η τέ ρ α μου, ό τα ν σ ε ρ β ίρ ε ι φ α γ η τό

έξω απ’ τ ο ν υπόλοιπο κόσ μο. Μ ιλώ ντα ς γ ι’

δ εν είν α ι ε ξ α ν τικ ειμ έν ο υ χω ρ ισ τά, δ εν είν α ι

σ το ν α δ ερ φ ό μου, που τ ρ ώ ε ι πάρ α πολύ λ ίγ ο,

α υ τά τ α τ ρ ία ά το μ α κ α ι τ α α ν τίσ το ιχ α τοπ ία

λ έ ε ι πως π ρ έπ ει να ε νδυ ναμώ σ ο υμε τ ο φ α γ η ­

που τ ο υ ς εκ φ ρ ά ζου ν , θέλω να πω ό τ ι η προ-

τ ό π ρ ο σ θ έτο ντα ς πιπεριά. Η π ιπ εριά ε ίν α ι έν α

σ π άθειά μου, ό τα ν γ ρ άφ ω , ε ίν α ι να βρω τ έ τ ο ι­

ερ έθ ισ μ α . Ό τ α ν γ ρ ά φ ω δ εν σ κ έ φ το μ α ι κ α θ ό­

ε ς α ν τισ το ιχ ίες , που να ε κ φ ρ ά ζ ο υ ν τ ο ν ψ υχι­

λο υ τη ν τε λ ικ ή μο ρφ ή. Έ χω εμπ ιστοσ ύνη, ξ έ ­

σμό τω ν ηρώ ω ν μου με τ ο υ ς ό ρ ο υ ς εν ό ς το π ί­

ρω πως θ α β γ ε ι κάπως. Μ ’ ε ν δ ια φ έ ρ ε ι κ ά τι άλ ­

ου. Ό τ α ν τ ο έγ ρ α φ α , δ εν ή ξ ε ρ α καθ όλο υ πώς

Σννέντενξη

θ α τ ελ ε ίω ν ε α υ τό τ ο μ υ θ ισ τό ρη μα, δ εν μ ’ ε ν δ ιέ φ ε ρ ε σ χ ε δ ό ν

Βιογραιρικά στοιχεία τον ΜπερνάρντοΑτσάγα

κι α υ τό ε ίν α ι πολύ δύσ κολο .

Εγώ ό μ ω ς έχω μπροστά μου τον τελειωμένο ηρώα- και πέ­ ρα από τις αντιστοιχίες αυτές και τους συμβολισμούς τους, αυτό που βλέπω στον Κάρλος είναι η αντίδραση ενός απελπισμένου ηρωισμού. Ο Κάρλος δεν πιστεύει πια σ’ αυτά που πίστευε όταν ήταν ακτιβιστής, δεν έχει πλέον κα­ μία αυταπάτη, είναι πιο απογοητευμένος από όλους τους άλλους, δεν έχει καν την αυταπάτη του έρωτα, την αυταπά­ τη του παιδιού. Κάποια στιγμή λέει πως όταν τελειώσουν όλα - όταν φυγαδευτούν οι καταζητούμενοι επαναστάτες που κρύβονται στο αρτοποιείο του ξενοδοχείου, το οποίο, έχει συνεταιρικά με δυο ακόμη πρώην συντρόφους του θα πιάσει ένα διαμέρισμα στη γειτονική Βαρκελώνη, θα αφεθεί κι αυτός στη χλιαρή θαλπωρή της καθημερινότητας, στις μικροαπολαύσεις του καταναλωτισμού. Αλλά μάλλον δεν είναι φτιαγμένος για τέτοια πράγματα. Μια περαστική ονειροπόληση είναι η μετακόμιση στη Βαρκελώνη, μια α­ ντίδραση στο στρες του ασφυκτικού αστυνομικού κλοιού που έχει κυκλώσει το ξενοδοχείο. Ο Κάρλος είναι ένας άν­ θρωπος βαθιά disillusioned. Παρ’ όλ’ αυτά, κάνει κάτι πα­ ράτολμο, κάτι που μπορεί να του στοιχίσει ταλαιπωρίες, βασανιστήρια, φυλακή. Αυτός, κατά τη γνώμη μου, είναι ο υπαρξιακός πυρήνας αυτού του ήρωα. '

0 Χοσέ Ιράθου Γκαρμέντια, γνωστός με το ψευδώνυμο Μπερνάρντο Ατσάγα, γεν­ νήθηκε οτο Αστεάοου της Γκιπούθκοα το 1951 και δη­ μοσίευσε τις πρώτες λογοτεχνικές εργασίες είκοσι χρόνια αργότερα, σε μια ανθολογία Βάσκων συγγραφέων, στη βασκική γλώσσα. Δημιουργός ανήσυχος και με ευρύ έργο, έχει γράψει θέατρο, ποίηση, στίχους τραγουδιών, παιδικά παρα­ μύθια, ραδιοφωνικά σενά­ ρια και κυρίως διηγήματα, όπως αυτά που περιλαμβά­ νονται στο «Ομπαμηακόακ», βιβλίο που μεταφρά­ στηκε σε δεκατέσσερις γλώσσες και τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο Λογοτε­ χνίας της Ισπανίας, το βρα­ βείο της χώρας των Βά­ σκων, καθώς και το Βρα­ βείο «Mine pages». Το μυθιστόρημα « Ενας άν­ θρωπος μόνος» είναι το δεύτερο βιβλίο του που κυκλοφορεί στα ελληνικά.

Τ ο κ έντρ ο α υ το ύ το υ ήρ ω α ε ίν α ι η λ έ ξη illusion, που σ τα ι­ σπ ανικά σ η μ α ίνει δ ύο π ρ άγματα: Από τ η μια, σ η μ α ίν ει χαρ ά, α υ τό που π ο θείς κα ι π ρ οσ π αθ είς να φ τά σ εις- από τ η ν άλλη σ η μ α ίνει τ ο ν α ντικα το π τρισ μ ό, τη ν ψ ευδ αίσ θ ησ η, τ η ν απα­ τ η λ ή εικ ό ν α που β λέπ ουμε ό τα ν π ερπ ατά με σ τη ν έρη μο. Α υ τή η λ έ ξη κ α θ ο ρ ίζει τ ο ν χ α ρ α κ τή ρ α α υ το ύ τ ο υ ανθρώ που, που έ χ ε ι α φ ε ν ό ς τ ις επ ιθ υ μ ίες τ ρ υ και α φ ε τέ ρ ο υ α υ τό ν τ ο ν α ντικατο π τρισ μ ό. Μ ια π ιθ α ν ό τη τα θα ή τα ν να ε γ κ α τ α λ είψ ε ι τη ν illusion, να γ υ ρ ίσ ε ι σ τη ν κανονική ζω ή και ν α ε νσ ω ματω ­ θ ε ί σ την κοινω νία. Υπ άρχουν π ο λ λ ο ί άνθρω ποι που δ έχ ο ν τα ι α υ τή τη ν κα τά σ τα σ η, που λ έ ν ε «αφού έ τσ ι είν α ι ο κόσ μος μπαίνω κι εγώ μέσ α σ’ αυ τόν, κ α ι τ ό τ ε μπορώ να γίν ω α ­

Βιβλία τον Μπερνάρντο Ατσάγα στα Ελληνικά •

Ομπαμπακόακ. Μτφρ. και Σημειώσεις Στρατός Ιωαννίδης Επιμέλεια Ελένη Ζαχαροπούλου. Αθήνα, Εκκρεμές, 1993. Σελ. 408. ηρχ. 3.500.

•

Ένας άνθρωπος μόνος. Μτφρ. Στρατός ιωαννίδης. Αθήνα, Εκκρεμές, 1995. Σελ. 400. αρχ. 4.000.

σ τυ φ ύλα κα ς, νομάρχης...». Ο Κ ά ρλο ς δ εν δ ια λ έ γ ε ι α υ τό ν το ν δρό μο. Α υ τό που ου σ ια σ τικ ά λ έ ε ι είν α ι ό τ ι «εγώ έπαψ α να π ιστεύω σ τον α ντικατο π τρισ μ ό, κ α τά λ α β α ό τ ι ε ίν α ι απα­ τη λ ό ς , α λ λ ά η κοινω νία που υπ άρ χει έξω από α υ τό ν τ ο ν α ν τι­ κα τοπ τρ ισ μό ε ξ α κ ο λ ο υ θ ε ί να είν α ι π άρ α πολύ κακή και δ εν τ η δ έχο μ α ι, μ ’ ό λο που ε ίμ α ι μ έσ α σ ’ αυτή». Σ τα ισπανικά λ έ ­ με ένα α σ τε ίο που έ χ ε ι ω ς εξή ς : Ό τ α ν δ εν υ π άρ χει ψωμί, ο ι π ίτες που φ τιά χνο υ μ ε με ν ε ρ ό κ αι α λ ε ύ ρ ι ε ίν α ι πολύ ω ρ αίες. Ο Κ ά ρλο ς λ έ ε ι πως ό τα ν δ εν έχ ο υ μ ε ψωμί, ο ι π ίτες που φ τιά -

Σννέντενξη

χνου με με ν ερ ό και α λ ε ύ ρ ι ε ίν α ι π άρα πολύ ά ­

τ ι η ασ τυ ν ο μ ία έ χ ε ι π ο τέ κ ά τι καλό, έστω και

νοσ τες.

αν η συνολική τ η ς δ ράσ η κ α τα λ ή γ ει να είν α ι κοινω νικά θετική. Εγώ ο ίδιο ς, ό τα ν βγαίνω

ι

Είναι φανερό ότι χωρίς να έχει καμιά ελπίδα πως κάποια επανάσταση θα καλυτερέψει αυτόν τον κόσμο, δεν μπορεί να πάψει να μι­ σεί την αστυνομία! Θέλω, όμως, να ρωτήσω κάτι. Διαλέγει αυτόν τον δρόμο και καταφέρ­ νει να φυγαδεάσει τους δύο καταζητούμε­ νους, να τους γλιτώσει από τα νύχια της α­ στυνομίας. Και τότε έρχεται η καταστροφή. Με τη φωτιά που βάζει στο παρακείμενο δάσος, για να αποσπάσει την προσοχή των αστυνομικών που πολιορκούν το ξενοδο­ χείο, καίγεται το παιδί του Γκιομάρ και εν συνεχεία Πιστεύω ότι μόνο η φυσική βία Κάρλος αυτοσε αηοτρέηει an το να κάνεις κτονεί. Το ε­ κάτι. Θεωρώ ότι αυτή η βία, εκ­ ρώτημά μου φράζεται σε όλη της την έκταση είναι το εξής: αηό την αστυνομία. Δεν νομίζω ότι η αστυνομία έχει κάνει ηοτέ Αυτή η αυτο­ κάτι καλό, έστω και αν η συνο­ κτονία που α­ λική της δράση καταλήγει να κολουθεί την καταστροφή, είναι κοινωνικά θετική σημαίνει εν­ δεχομένως μια καταγγελία, ας το πούμε έ­ τσι, της βίας και της τρομοκρατίας απ’ ο­ πουδήποτε κι αν προέρχονται αυτές; Το μόνο που μας φ οβ ίζει, που μας π ρ οκ α λ εί τρ ό μ ο , είν α ι η φ υ σ ική βία, η βία το υ κλομπ, το υ π ιστολιο ύ, το υ

θα νάτου. Σ ’ α υ τό τ ο

σ υ μπ έρασμα έχω κα τα λ ή ξει... Σ ή μ ερα στην

κας που π ερ ν ά ει δίπ λα μου με ανα γνω ρίσ ει και με πλακώ σει στο ξύ λο επ ειδή έχω γ ρ ά ψ ει τό σ ο α ρ ν η τικ ά π ρ ά γμ α τα γ ια τη ν ασ τυνομία. Έ ν α ς Ισ πανός δ ια νοο ύμ ενο ς, ο Σ ά ν τες Φ ελόσιο, που με τ α κ είμ εν ά τ ο υ π ο λέμη σ ε επίμονα τ ο σύσ τημα, λ έ ε ι κάπου «Π ρέπ ει ν α γα β γ ίζε ις α λ λ ά ν α μην δ αγκώ νεις». Α υτή τ η φ ρά σ η μπο­ ρ ού μ ε ν α τ η σ κ ε φ το ύ μ ε σ ε πο λλά επίπεδα, γ ια τ ί ό τα ν δαγκώ νεις, δ α γκώ νεις πάντα το ν πιο αδ ύ νατο . Α υ τό ακριβώ ς σ υ μβ αίνει με τ η ν ασ τυνομ ία : ό τα ν χ τυπ ά ει δ εν λ ύ ν ει τ ο πρό­ βλημα, α λλά χ τυπ άει το ν πιο αδύνατο. Θ α επανέλθω όμως στο θέμα του αμφίσημου τέλους, γιατί το φινάλε είναι αμφίσημο. Η καταγγελία της αστυνομικής βίας είναι διάχυτη μέσα στο μυθιστόρημα. Δεν υπάρ­ χει καμία αμφιβολία για το πώς θα δράσει η αστυνομία. Ωστόσο, και ρ Κάρλος διαπράττει μια πράξη βίας, για να σώσει τους τρο­ μοκράτες που έχουν εκτελέσει κάποιους ανθρώπους, βάζει δηλαδή φωτιά. Είναι μια πράξη βίας που οδηγεί στο θάνατο του μι­ κρού Πασκάλ και εν συνεχεία στην αυτο­ κτονία του. Εκτός από την καταγγελία της αστυνομικής βίας, έχουμε μια αποδοκιμα­ σία και της βίας αϋτής της μορφής;

Ελλάδα, στην Ισπανία, σ ε όλη τη ν Ευρώπη,

Έ χ ε τ ε κ ά ν ε ι έ ν α δ ιά β α σ μ α π άρ α π ολύ βαθύ.

δ ια β ά ζο υμ ε σ τις εφ η μ ε ρ ίδ ες , σε δ ιά φ ο ρ α έ ­

Υ π άρχει μ ια α ν τίφ α σ η σ ’ α υ τό τ ο β ιβλίο,

ντυπα, έ να σω ρό ά ρ θ ρ α γ ια τ ο πόσο κα λ ό ς ε ί­

υ π ά ρ χ ει μ ια α ν τίφ α σ η σ την τ ρ α γ ω δ ία σε

να ι ο τ ά δ ε υ π ουρ γός, γ ια τ ο πόσο θ ετικ ή είν α ι

σχέσ η με τ ο ν ήρω α . Ο Ο ιδ ίπ ου ς, επ ί π αρα-

η ε ξο υ σ ία και η κυβ έρ νησ η το υ β ασ ιλιά μας,

146

στο δ ρόμο, έχω τ ο φ όβ ο μήπως ο α σ τυ φ ύ λ α ­

δ είγ μ α τι, ε ίν α ι έ ν α ς ή ρ ω α ς που κ ά ν ε ι κι

γ ια τ ο πώς λ ε ιτ ο υ ρ γ ε ί η ασ τυνομ ία , ο ι δ ιω κ τι­

αυ τ ό ς κ α κ ά π ρ ά γ μ α τα , β ια ιοπ ρα γεί, ο ι π ρ ά­

κέ ς α ρ χές, πόσο δ η μο κρατικά, κ αι πώς βοη­

ξ ε ις το υ δ εν δ ια φ έ ρ ο υ ν ίσω ς από κ ά π ο ιες

θούν τ η ν κοινω νία να ξεπ ερ ά σ ει κάποια προ­

ά λ λ ε ς που κ άνο υν ο ι κακοί· α λ λ ά ο ή ρ ω α ς έ ­

βλήματα. Ό λ α α υ τά τ α κείμ ενα, ό τα ν τ α α να­

χ ε ι πάνω τ ο υ κ ά τι τ ο α ρ ισ το κ ρ α τικ ό , εμ π ν έει

λύ σ εις, βλέπ εις ό τ ι α υ τό ς που τ α γ ρ ά φ ε ι φ ο ­

σ εβ α σ μ ό π ου σ ε κ ά ν ει να ξ εχ ν ά ς τ η δ ικ ή τ ο υ

β ά τα ι μ όνο τ η φ υ σ ική βία. Π ιστεύω ό τ ι μ όνο η

άσ κησ η εξο υ σ ία ς , τ η δ ική το υ άσ κησ η β ίας...

φ υ σ ική βία σε α π οτρέπ ει απ’τ ο ν α κά ν εις κάτι.

Α υ τό τ ο π ρ ά γ μ α δ εν μ π ο ρεί να τ ο κ α τα λ ά β ε ι

Θ εωρώ ό τ ι αυ τή η βία, ε κ φ ρ ά ζ ετα ι σ ε ό λη τ η ς

ο μ έσ ο ς α ν α γ ν ώ σ τη ς το υ σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο υ βι­

τη ν έκτα σ η από τ η ν ασ τυνομ ία . Δ εν νομίζω ό ­

β λίου γ ια τ ί π α ρ α σ ύ ρ ε τα ι από τ η ν ε ικ ό ν α κ αι

Σννεντενξη

π ο ιο σ η μ ε ίο τ η ς δ ια δ ρ ο μ ή ς τ ο ν π ε τά ε ι έ ξω απ ’ τ ο τ ρ έ ν ο . Κι ό τα ν φ τά ν ε ι σ το ν π ρ ο ο ρ ι­ σμό τ ο υ , δ η λ ώ ν ει ό τ ι ε ίν α ι σ τη ν ο ρ γάνω σ η , γ ια τ ί χ ρ ε ιά ­ ζε τ α ι

κάπ ο ιο υ ς

σ υ μ μ ε ρ ισ το ύ ν τ η ν

γ ια

να

ευθύνη

το υ .

τ η μ ε γα λο σ ύ νη τ ο υ ήρ ω α . Ε σ είς που τ ο κ α ­ τ α λ ά β α τ ε έ χ ε τ ε κ ρ ιτ ικ ό π νεύμα. Δ ε ν τ ο έχω λ ύ σ ε ι α υ τό τ ο θ έ μ α σ το σ υ γ κ ε κ ρ ιμ έ ν ο βιβ λίο, α λ λ ά υ π ά ρ χει έ ν α ά λ λ ο β ιβ λίο, γ ρ ά φ ε τ α ι α ­ κόμα, γ ια τ ο οπ οίο θ α μπ ο ρ ο ύ σ α ν α πω δ υο λ ό για ...

Ο Κάρλος, είκοσι χρόνια πριν, όταν ήταν ακτιβιστής, εάν μέσα σε μια τρομοκρατική πράξη σκότωνε κι ένα παιδί, θα έλεγε: «Δ εν πειράξει, η επανάσταση έχει και τα αθώα θύματά της». Τώρα, ο θάνατος του Πασκάλ τον συντρίβει. Ν αι. Τ ο θ έ μ α ε ίν α ι ό τ ι δ εν μ π ο ρ εί ν α π ά ρ ει μ ό νο ς τ ο υ τ η ν ευ θ ύ ν η γ ια τ ο θ ά ν α το τ ο υ π αι­ διο ύ . Α ν ή τ α ν σ τη ν ο ρ γά νω σ η , θ α ε ίχ ε μ έ ρ ο ς μόνο τ η ς ε υ θ ύ ν η ς , θ α τ η μ ο ιρ α ζό τα ν με τ ο υ ς ά λ λ ο υ ς . Τ ώ ρα, δ εν μπ ο ρ εί ν α τ η ν π ά ρ ε ι ό λ η πάνω τ ο υ . Σ το επ ό μ ενο β ιβ λίο, α υ τό που γ ρ ά φ ω τ ώ ρ α , ο ή ρ ω α ς β ρ ίσ κ ετ α ι σ ’ έ ν α τ ρ έ ­ νο, τ α ξ ιδ ε ύ ε ι. Δ ε ν α ν ή κ ει α κ ό μ α σ τη ν ο ρ γ ά ­ νω ση. Μ α ζί τ ο υ τ α ξ ιδ ε ύ ε ι κι έ ν α ς ά νθρω π ος που ο ή ρ ω α ς ξ έ ρ ε ι ό τ ι ε ίν α ι εχ θ ρ ό ς . Σ ε κ ά ­

Θ α έλεγα ότι με όλη αυτή την ιστορία, ή μάλλον με τις ιστορίες όλων των προσώ­ πων που συναντούμε στο «Ένας άνθρωπος μόνος», του Γκιομάρ, του Κάρλος, της Πολωνίδας διερμηνέως, που παίξει ένα σκοτει­ νό ρόλο για ευτελείς λό­ γους, με όλες αυτές τις ι­ στορίες, το βιβλίο γυρίξει γύρω από τα προβλήματα που ξουν πολλοί άνθρωποι σ ’ ένα μεγάλο μέρος του κόσμου μας... Η απογοή­ τευση, η διάψευση, η μοναξιά, το αδιέξο­ δο, το να μισείς τον κόσμο μέσα στον ο­ ποίο ξεις - τον κοσμο της α­ Η ηροστιάθειά μου, όταν γρά­ πάθειας, της φω, είναι να βρω αντιστοιχίες, εύκολης ηδο­ ηου να εκφράζουν τον ψυχισμό νής, της κατα­ των ηρώων μου με τους όρους ενός τοπίου νάλωσης - κι από την άλλη μεριά να μην ξέρεις τι να κάνεις για ν’ ανατρέψεις αυτόν τον κόσμο - αυτά είναι κάποια προβλήματα που έρχονται και ξανάρχονται με διάφορες μορφές και μέσα από πολλούς ήρωες, μο­ λονότι σ’ αυτή τη συξήτηση επικεντρώσαμε την προσοχή μας στον κεντρικό ήρωα, θα έλεγα λοιπόν ότι όλες αυτές οι ιστορίες κα­ θιστούν το μυθιστόρημα εξαιρετικά επίκαι­ ρο και εξαιρετικά ενδιαφέρον για πολλούς ανθρώπους κι εδώ, και στην Ισπανία και σε άλλα μέρη του κόσμου.

□

Συνέντευξη

Μ η ερνά ρ ντο Α τ σ ά γα Ακόυσα να λένε ό τι τ ο Π αιχνίδι τη ς Χήνας, όπως άλλω στε και ό λα τα παραδοσια κά παιχνίδια, εκ φ ράζει μια συγκεκριμένη άποψη τ η ς ζωής. Είναι ένα είδ ο ς περιγρ αφ ής τω ν καθημερινώ ν μας ενασχολήσεω ν, μια περιγραφ ή και μια μεταφορά. Το ποια είν α ι αυτή η άποψη μπορεί να τ ο α νπ ληφ θεί ο καθένας που φ έρ ­ νει στο νου το υ το ν πίνακα και το υ ς κανόνες το υ παιχνιδιού, γ ια τ ί τόσ ο ο πίνα­ κας όσο και ο ι κανόνες δείχνουν ό τι η ζωή είνα ι βασικά ένα τ α ξ ίδ ι γεμ ά το δυσκολίες, όπου παρεμβαίνουν εξίσου η Τύχη και η Θ έλησή μας. Έ να τ α ξ ίδ ι που, παρ’ όλ ες τ ις δ υσ κολίες και υπό τη ν προϋπόθεση ότι τ α ζάρια - ή ο ι μ οίρες - κάπως μας ευνοούν, μπορεί να έχ ει αίσιο τέλο ς, δηλαδή να μας οδ η γήσει σ την τελ ικ ή λιμνούλα, όπου μας περιμένει η Μ άνα - η Μ ε­ γάλη Χήνα. Για το ν παίκτη που κάνει α υ τό τα ξ ίδ ι δ εν υπάρχει τίπ οτα καλύ τερ ο από τ ο να πέσει τ ο πιόνι το υ σε ένα από τ α νταμάκια όπου υπάρχει χήνα, γ ια τ ί τ ό τ ε μπορεί να πηδάει από χήνα σε χή­ να, να ξαναρίχνει τ ο ζάρι το υ και συνέχεια να προχωρά. Αντίθετα, δεν υπάρχει τίπ οτα χ ειρ ότερ ο από το να πέσει σε ένα από τ α νταμάκια σαν το σ α­ ρ άντα δύο, με τ ο λαβύρινθο, ή τ ο π ενήντα δύο, με τη φυλακή, ή το πενήντα εννιά με τη νε­ κροκεφ αλή. Αν πέσει σε κάποιο από αυ τά α να γκάζετα ι να καθυστερήσει, ή ακόμα και να α ­ π οκλεισ τεί και να ε γ καταλείψ ει τ ο παιχνίδι.... Ας αναλογιστούμε ό τι τ ο Π αιχνίδι τ η ς Χήνας μπορεί να απ οτελέσει τη ν π εριγραφ ή τ η ς ζω ής το υ οποιουδήποτε ανθρώπου. Για παράδειγμα, τ η ς ζω ής ενός Βάσκου σ υγγραφ έα, που γενν ή θ η κ ε το 1951. Είναι φ ανερό ό τι α ρ κεί να κοιτά ξεις τ ο ν π ίνακα γ ια να ανακαλύψ εις κοινά χαρ ακτηρ ισ τικά και συμπτώσεις. Και αυ τό γ ια τί ένας σύγχρονος Βάσκος σ υγγραφ έα ς, δηλαδή ένας συ γγρ αφ έα ς που άρχισε να γ ρ ά φ ει στην εουσκά ρα ε κ εί γύρω στη δεκ α ετία το υ εβδομήντα, μοιά ζει πολύ με εκείνο τ ο ν έφ ηβο που παρουσιά ζει το πρώτο νταμάκι, από τ α ε ξή ντα τρ ία το υ πίνακα, και ο οποίος δ ια θ έτει σαν μοναδική αποσκευή ένα δισάκι. Εμείς, που άρχισαν τώ ρ α να μας μ εταφράζουν και σε άλλες γλώ σσες, ξεκινήσαμε μ ε ελάχι­ σ τες αποσκευές. Ψάχναμε στο δ ισ άκι μας και δε β ρίσ καμε π ερισ σότερα από πέντε με δ έκα βιβλία γραμμένα στη γλώ σσα που πασχίζαμε να γράψ ουμε. Εγώ προσωπικά, διά βασα τον Γκαμπριέλ Α ρ έσ τι σ τα ε ίκο σ ι μου χρόνια. Τρία χρόνια αρ γότερα, στα είκο σι τρ ία μου, είχα πλέον διαβάσει ολόκληρη τ η βασκική λογο τεχνία που ο δ ικτάτορ ας δεν ε ίχ ε κα τα φ έρει να κάψει. Α υτό δ ε ση μαίνει - όπως τό σ ε ς φ ο ρ ές έ χ ει επ αναλη φ θεί - ό τι δ εν είχ α μ ε π αράδοση, αρ­ κ ε ί να μη χρ ησιμο π οιη θεί η λ έξη παράδοση με τ η ν π αλιά και ξεπ ερασμ ένη πλέον έννοιά τη ς . Σήμερα, σ το τ έ λ ο ς το υ ε ικ ο σ τού αιώνα, όλ ο ς ο κ όσ μος τ ο γνω ρίζει, και π ρ ό κ ειτα ι γ ια ένα από τ α χα ρ α κ τηρ ισ τικ ά τ η ς σ ύγχρονης εποχής, ό τι ο λό κληρ ο τ ο λογ ο τεχ ν ικ ό π αρελ­ θόν, ε ίτ ε τ η ς Αραβίας, ε ίτ ε τ η ς Κίνας, ε ίτ ε τ η ς Ευρώπης, είν α ι στη διά θεσή μας. Β ρ ίσκετα ι στα βιβλιοπω λεία, σ τις βιβ λιοθήκες, παντού. Κατά συνέπεια , ο οπ οιοσ δήποτε σ υ γ γ ρ α φ έ­ ας ε ίνα ι σε θ έση να δ ημ ιου ρ γ ήσ ει τ η δική το υ προσωπική π αράδοση. Μ πορεί να δ ια β άσ ει τη μια μ έρα τ ο Χίλιες και μια Νύχτες, τη ν άλλη το ν Μόμπι Ντικ, ή τη Μεταμόρφωση το υ Κάφκα... και α υ τά τ α έ ργα, τ ο πνεύμα που εκφ ράζουν, θα περάσουν αμέσω ς στη ζωή και σ το σ υ γγρ αφ ικό το υ έ ργο. Σ ήμερα δεν υπάρχει τίπ οτα τ ο αυστηρ ά προσωπικό. Ο κόσμος βρίσ κεται παντού, η Εουσκαλερ ία δ εν είνα ι μόνο η Εουσκαλερία, αλλά, όπως θα έ λ εγ ε και ο Θ έλσο Εμίλιο Φ ερέιρο, ο I

λν

™

τόπος όπου ο κόσμος παίρνει το όνομα Εουσκαλερία. Μ ε αυτό λοιπόν τ ο σκεπτικό, δε θα έ λ εγ α π οτέ ό τι σ ’ εμάς το υ ς Βάσκους σ υ γγρ αφ είς μας λείπ ει η παράδοση. Θ α έ λ εγ α ό τι μας λείπ ει τ ο παρελθόν, ό τι μας λείπ ουν τ α βιβλία απ’ όπου

Σννένιενξη

α ν τ ί Α υ το β ιο γρ α φ ία ς θα μάθουμε να γρ άφ ου με στη γλώσσα μας. 0 Κοντορεβιθούλης δεν πέρασε από τ α μέρη μας, δεν είνα ι δυνατό να ψ άξουμε γ ια τ α ψ ίχουλα που, αν τα ακολουθήσουμε, θα μας ο δη­ γούσαν στο σπίτι... Θα έλεγα ότι ένα λογοτεχνικό ιδίωμα έ χ ει ως πρωταρχικό καθήκον να μην ενοχλεί. Και αυτό είνα ι τ ο αδύνατό μας σημείο, εξα ιτία ς του ό τι δεν έχουμε παρελθόν, δεν έχουμε α ρ κετό α­ ριθμό βιβλίων ώ στε να δ ημιουρ γηθεί ο αναγκαίος εθισμός. Και ενοχλούσε πολύ περισσότε­ ρο στη διά ρκεια τη ς δ εκαετία ς του εξήντα. Π αρ’ όλα αυτά, ο νεαρό ς Βάσκος σ υ γγραφ έας, όπως και κάθε καλλιτέχνης στην εφ ηβ εία του, είχε τη ν απαιτούμενη ενερ γητικότητα γ ια να κάνει τ α πρώτα βήματα του ταξιδ ιού , μη συνειδητοποιώ ντας τ ο καν, χωρίς να αντιλαμβάνεται σε τ ι περιπέτεια είχ ε μπλεχτεί. Π ίστευε επιπλέον ότι είχε πολλά πράγματα ακόμα να πει. Ο κόσμος του δεν είχε τελειώ σ ει με τ ο έρ ­ γο του Μπαρόχα. Ο νεαρό ς που ξεκινούσε τ ο τ α ξ ίδ ι το υ με μοναδική αποσκευή τ ο μπογαλάκι το υ έφ τα νε έτσι, με το ν αυθορμητισ μό τ η ς ηλικίας του, τουλάχιστον μέχρι το έ νατο νταμάκι, μέχρι τη δ εύ τε­ ρη χήνα, δηλαδή, δημοσίευε κάποιο διήγημα (εγώ τ ο έκανα τ ο 1972, στην ανθολογία (Euskal Literature), καμμιά νουβέλα (Ziutateaz, 1976) ή ακόμα και κάποια ποιητική συλλογή (Etiopia, 1978). Ό μω ς αυτή το υ η μικρή εμπειρ ία αρκούσε γ ια να το ν κάνει να συνειδητοποιήσει τη φ τώ χεια τω ν αποσκευών του. Ξ αφνικά ένιω θε σαν τ ο νούμερο δ έκα το υ πίνακα, που δ είχνει ένα παιδί να αρμενίζει με μια χάρτινη βαρκούλα. Η σ τιγμή τ η ς ανασφ άλειας είχε φτάσει. Π αρ’ όλα αυτά, υπήρξαμε α ρ κετο ί εμ είς που ξεπ εράσαμε με επιτυχία τη δοκιμασία τη ς χάρ­ τινη ς βαρκούλας. Κατορθώσαμε να προχω ρήσουμε πιο πέρα από το νούμερο δέκα, πασχί­ ζοντας να φτάσουμε, καταρχήν, στο είκο σι τέσ σ ερα (όπου ένας λαγό ς διαβάζει ένα βιβλίο), με στόχο τ ο σαράντα τρία, όπου ένας αξιοσ έβα στος γ έρο ν τα ς κάνει ό,τι και ο λαγός: δια βά­ ζει ένα βιβλίο και δροσίζεται. Αυτά τ α νταμάκια β ρίσ κονται πια στη δ ιάθεσή μας. Δηλαδή, με άλλα λόγια, πλέον έχ ει σχη­ μ ατισ τεί μια λογοτεχνική αγορά, η οποία, ανάμεσα σ τα άλλα, επιτρέπει σε σ υγγρ αφ είς σαν και ε μένα να ζουν από τ α π νευματικά δικαιώ ματα έργω ν του ς, όπως από τ ο Bi anai (1984) και τ ο Obabakoak ( 1988). Το άλμα, από το δ έκα σ το σαράντα τρ ία , έγινε δυνατό χάρη στη βοήθεια που μας πρόσφεραν, καθ’ οδόν, δ ιά φ ο ρες χήνες. Μια από αυτές, όπως έχω ανα φέρ ει και προηγουμένως, υπήρξε ο Γκαμπριέλ Αρέστι. Μια άλλη, ο Λουίς Μ ιτσελένα. Και οι δ υο το υ ς ε ργάσ τηκαν ώ­ στε εμ είς ο ι νεό τερ ο ι να έχουμε στη διάθεσή μας μια κοινή λογοτεχνική γλώσσα, τη ν επονο­ μαζόμενη euskara batua, γ ια να μπορέσουμε να αντικαταστήσουμε τ ο δισ άκι μας με μια κα­ λή βαλίτσα. Το τα ξ ίδ ι συνεχίζεται και πιστεύω ό τι οι π ερισ σότεροί μας αισιοδοξούν ό τι θα πάνε καλά τα πράγματα. Πάντως, οι κίνδυνοι δεν έχουν εκλείψ ει. Κοιτάζω το ν πίνακα και βλέπω τ ο νούμερο πενήντα δύο - ένα κελί φ υλακής - τ ο πενήντα οκτώ - η νεκροκεφ αλή - βλέπω ακριβώς δίπλα και πριν από τη ν εικόνα τ η ς Μ εγάλης Μ ητέρας Χήνας, το νούμερο εξή ντα δύο, έναν επίφοβο άνθρω­ πο, ντυμένο σ τα πράσινα και με ψηλό καπέλο... Θα σ υνεχίσουμε, παρ’ όλα αυτά, τ η ν προσπάθεια. Θα συνεχίσουμε τ ο γράψιμο. Ο πίνακας βρίσ κεται εδώ μπροστά μας, έτο ιμ ος και στη δ ιά θεσή μας γ ια το παιχνίδι. Θα σ υνεχίσουμε, παρ’ όλα αυτά, τ η ν προσπάθεια. Θα σ υνεχίσουμε τ ο γράψιμο. Ο π ίνακας βρίσ κεται εδώ μπροστά μας, έτο ιμος και στη διάθεσή μ ας γ ια τ ο παιχνίδι. Μ π ερνάρ ντο Ατσάγα

Σννέντενξη

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΝΕΕΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΕΣ

Μ ετάφ ρ α ση:

Λήδα Παλλαντίου

Μ ετάφραση:

Ν. Παπασταύρου

I

Ρ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΠΟΣ Α.Ε. ΜΑΥΡΟΜΙΧΑΛΗ 1-106 79ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ. 3602 535,3618654, FAX. 01 -3640 683

Ζητήστε αναλυτικό κατάλογο

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΨΥΧΟΓΙΟΣ

Λογοτεχνία και Ιστορία

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ο Υ Ν ΕΛΛΑΔΑ

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ ΙΑ Μ Β Λ ΙΧ Ο Σ

- Μ ΑΡΝΗ 5-7 - 104 33 Α Θ Η Ν Α - Τηλ.: 5227678 - Fax: 5226581

ΑΛΕΞΗΣ ΣΟΛΟΜΟΣ γ έ ΤΡΤπιδης ΕΥΦΥΗΣ KAL ΜΑΝΙΚΟΙ

Ο ^.λέξη ς Σολομός, ο άνθρωπος του θεάτρου κα ι θεωρητικός του, σ’ αυτό το βιβλίο παρακολουθεί την ιστορία κα ι την εξέλιξη της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας μέσα α π ’ τα έργα του Ευριπίδη.' «Ο βασικός λόγος που με οδήγησε στον έσχατο της μ εγάλ ης τραγικής τριάδας (Α ισ χ ύ λ ο ς, Σοφοκλής, Ευριπίδης), τον αναρχικό και εικονοκλάστη, είναι η αξ ιοσήμαντη θέση του στην Ιστορία του Θεάτρου. Α π ’ την αρχαία σκοπιά, αποτελεί το τελευταίο στάδιο στην εξέλιξη της τραγικής αναπαραστατικής τέχνης, που είχε δημιουργηθεί έναν αιώνα πρωτύτερα σαν τελετουργικό έθιμο της διονυσιακής θρησκείας. Κ ι α π ’ τη σύγχρονη σκοπιά, μας οδηγεί στον προσγειωμένο δρόμο που θ ’ ακολουθήσει γ ια δυόμισι χιλ ιά δ ες χρόνια το ευρωπαϊκό θέατρο. Το δρόμο που πρωτοχάραξαν οι θεϊκές δυνάμεις, για να τον αφιερώσουν στις ανθρώπινες αδυναμίες.» Α .Σ .

Ε υ ρ ιπ ίδ η ς ευφυής κα

ιμαν εκός

Κ εδροΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΓΡΗΓΟΡΙΑΔΗΣ

Ο χορευτής στον ελαιώνα μυθιστόρημα

ΓΙΩΡΓΟΣ ΖΑΡΚΑΔΑΚΗΣ

Ανατολικόν τέλος μυθιστόρημα

ΑΝΤΩΝΙΟΣ ΡΟΤΣΟΧΑΤΖΑΚΗΣ

Konitsa, my love διηγήματα

ΣΑΒΒΑΣ ΧΟΥΛΙΑΡΑΣ

Μ πλε μεταλλικό μυθιστόρ

Κ ε δ ρ ο Σ (S) ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ \ ^ Τ y

επιμέλεια: Ηρακλής Παπαλέξης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Η άβυσσ ος τη ς ψ υχής και τω ν σ χ έσ εω ν Ο κόσμος που περ ιγ ρ ά φ ετα ι στα έ­ ντεκα διηγήμα τα τ η ς πρώτης αυτής δου λειάς του συγγραφ έα, είναι ένας κόσμος κλεισ τός, οριζόμενος από τ ις αντοχές τω ν ανθρώπων που, άκοντες, το ν κατοικούν. Η φυλακή, ένα τ ε ­ ράστιο χω νευτήρι ψυχών, απελευθερώ ­ νει τ α πλέον ζωώδη ένσ τικτα ανθρώπων προ πολλού ρημαγμένω ν και οδ η γεί το υ ς άλλους, τ ο υ ς πιο δ υνατούς, στα ό­ ριά του ς, προκειμένου να μην αφομοιω­ θούν, να μπορέσουν να ξαναζήσουν στον «πραγματικό» κόσμο. Την άβυσσο τ η ς ψυχής και τω ν σχέσεων, ο σ υγγρα­ φ έα ς τη ν αποδίδει μινιμαλιστικά, με χα­ μηλούς τόνους, χωρίς να κα τα φ εύγει σε μελοδραματισ μούς και άσκοπες δ ραμα­ τοποιήσεις. Η αφήγηση σ τοχ εύ ει στην ε ­ λάχιστη αναφορά, σ τηρ ίζετα ι σε μια γλώσσα κρουστή, καλοδουλεμένη, ε ­ ντυπωσιάζει με τη ν ο ικονομία τ η ς και όχι με τη ν υπερβολή της, φ υ λλομετρ άει ε ι­ κόνες και στάσ εις του αντρικού σώμα­

ΜώζΚνχλοφόρηοαν

το ς , που λ ειτο υ ρ γ εί ως καταφ ύγιο και μέσο επιβολής μαζί. Η ένταση και η αυθεντικότητα το υ βιώματος συμβάλ­ λουν στη δ ημιουρ γία ενός πίνακα εμπρεσιονισ τικού, που συγκλονίζει το ν ανα­ γνώστη χω ρίς να φανερώ νει τ α μυστικά τη ς δύναμής του. Μια ολοκληρωμένη πεζογραφ ική πρόταση από έναν ώριμο συγγραφ έα. Τ. Δημητρούλια

Ε σ ω τε ρ ικ ή θ ύ ε λ λ α

ΜΑΡΛΕΝΑ ΠΟΛΙΤΟΠΟΥΛΟΥ Ηγυναίκα στονησί Αφήγημα Αθήνα, Εξάντας, 1995 Σελ. 84.

Συνεχίζοντας

τη

συγγραφ ική τη ς α­ ναζήτηση μέσα από μικρά πεζά κείμ ενα, η Μ.Π., μετά τον «Ήχο τ η ς σαύρας», επανατέμνει τ ο πο­ λυ διάσ τα το

των

σχέσεω ν και τη θέ­ ση τ η ς γυναίκας σ ’ α υ τές μέσα από έ ­ να ακόμη τριπρόσωπο

αφήγημα.

Μόνο που εδώ, μό­ νη

παρούσα

στο

χρόνο τ η ς αφ ή γη­ σης είνα ι η γυναίκα,

ενώ τ α άλλα δύο πρόσωπα, η ανιψιό, στην οποία απευθύνει το λόγο, και ο ά­ ντρας, απουσιάζουν! Με εναλλαγή τριτοπρόσωπης αφ ήγησης και πρωτοπρόσωπης επιστολογραφ ίας, η χαμηλότονη διήγηση ανα τρέχει στις αναμνήσεις τ η ς απομονωμένης σε κάποιο νησί γυναίκας, τ ις οποίες ενισχύει η π αρατεινόμενη α­ πουσία το υ άντρα και προκαλεί η αγάπη προς τη ν ανιψιά που βιώνει έναν πρό­

τα αντιπροσωπευτικά δ είγματα γ ρ αφ ής τ η ς γενιά ς του ’80 με κλίση στη ρ εαλισ τι­ κή αφήγηση, που συνέβαλε στην τη λ ε ο ­ πτική μετα φ ο ρά του ς. Αναμφισβήτητα, τ α «Κομματάκια» παρουσιά ζουν μ εγαλύ­ τ ερ ες αρ ετές, ενώ είνα ι π ερίεργο που κάποιες λ ο γικές ανακολουθίες ή αναληθοφ άνειες στα «Διόδια» δεν διορθώ θη­ καν στην επανέκδοση. Δ. Τσατσούλης

σφ ατο χωρισμό, το ν πόνο το.υ οποίου τα γράμματα τ η ς θείας προσπαθούν νά α­

Κ α τ ε δ α φ ιζ ό μ ε θ α ...

παλύνουν. Κείμενο που ενσω ματώ νει τα δ ιάκενα και τ ις σιωπές, που καθιστά δ ραστική

την

άποσπασματοποίηση.

Απόλυτη οικονομία διήγησης, θύελλα χωρίς ο ρ ατές εκρήξεις, αφήγηση ρυθμι­ κή. Το βιβλίο κοσμούν δύο σχέδια του Γιάννη Ψυχοπαίδη. Δ. Τσατσούλης

Τ η ς ε φ η β ε ία ς Επαναδημοσιεύτηκαν, μετά τη ν ε κδο τι­ κή το υ ς περιπέτεια, τ α δύο πρώτα βιβλία το υ Β.Ρ. από το ν μόνιμο, εδώ και δέκα χρόνα, εκδότη του συγγραφ έα. Τα δύο βιβλία του τό τ ε εικοσάχρονου Ραπτόπουλου παρουσιάζουν θεματική συγγέ­ νεια, αφού πρόσωπα ή καταστάσ εις που συναντιόνται με μορφή διηγημάτω ν στα «Κομματάκια», αφ αιρ ετικά επανέρχο­ νται τοποθετημένα στο ευρ ύ τερ ο πλαί­ σιό του ς, στο μυθιστορηματικό «Διόδια». Π ορ τρ έτο μιας γενιάς, μιας εποχής και μιας πόλης (20 χρόνιά μ ετά από εκείνη του ’60 που έδινε ο Κουμανταρέας με το ν δικό τόυ τρόπο), με. καταστάσεις, πρόσωπα, συμπεριφ ορές οικείες, με διήγηση αληθοφανή και «ζωντανούς» διαλόγους, ένα είδ ος γρ αφ ής που δεν προβληματίζεται γ ια το «πώς» τ η ς αφ ή­ γησ ης αλλά γ ια το «τι» τη ς διήγησης, α­ ντανακλώ ντας τη μελαγχολική φ ρ ε ­ ΒΑΓΓΕΛΗΣ ΡΑΠΤΟΠΟΥΛΟΣ σκάδα μιας ηλικίας 1. Κομματάκια που ήδη αντιλαμβά­ 2. Διόδια Αθήνα, Κέδρος, 1995 νετα ι τ ο παρόν ως Σελ. 104. παρελθόν της. Από Σελ. 182.

«Ταις πρεσβείαις» τη ς Αλλαγής, ο σαραντάχρονος ομογενής συγγρ αφ έα ς και πανεπιστημια κός Ιάσων καλείτα ι να εγ κ αταλείψ ει τ ις ΗΠΑ γ ια να υπηρετήσει τη νέα Κυβέρνηση αναλαμβάνοντας ερ ­ γασ ία στο Γ ραφ είο Τύπου τ η ς Ε λληνικής Πρεσβείας σ τον (αν αγρ αμματισ μένο) Καναδά. Θα αντιμε­ ΝΤΙΝΟΣΣΙΩΤΗΣ Ταις πρεσβείαις τωπίσει τη δημο­ Εμπλοκήστον σιοϋπαλληλική α­ κυβερνοχώρο δια φ ο ρία και την Νουβέλα Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 έλλειψ η επιθυμίας Σελ. 171. προβολής και υπο­ σ τήριξης τ η ς ελλη­ νικής υπόθεσης στο εξω τερικό. Υπαρξιακό δράμα με σ ουρεαλιστικές εξόδους. Λόγος μακροπ ερίοδος με αφ ροντισιά και γλωσσικά ολισ θή­ ματα προφορικότητα ς, που υπο­ σκάπτεται από με­ τα φ ο ρ ές στα όρια τ η ς ανατρεπτικότητας. Κείμενο πολιτικής εσχατολογίας με μια δυνατή, στην περιγραφ ή της, ερω τι­ κή σκηνή μεταξύ Ιάσονα και περαστικής Ιζαμπέλ, η οποία όμως αποδυναμώνεται από τ ις ανάλογες σκηνές που αμέσως μετά ακολουθούν με την ημινόμιμη Α λε­ ξάνδρα. Δόμηση που εναλλάσ ει αφ ηγη­ ματικές πρακτικές ανέξοδα, παραπέμποντας σε αποδομιστικά πρότυπα. Δ. Τσατσούλης

ΜόλίζΚνκλοφόρηοαν

_ _ _ _ _ _ _ ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Ε ρ ω το γ ρ α φ ικ ά Ανωνυμία, χρήση του πρώτου προσώπου αφήγησης και επιστολική μορφή, ενδοδιηγητικός αποδέκτης με την ιδιότητα γιατρού και εμπίστου στην αφηγήτρια προσώπου, λεπτομερής περιγραφή ερω­ τικώ ν σκηνών, αλλά με λεξιλόγιο που ουδέποτε υπερβαίνει την καλλιέπεια πα­ ρά το ν πικάντικο χαρακτήρα, και πλήρης έλεγχος τη ς διήγησης τ η ς ιστορίας από τ ο αφηγηματικό «εγώ» και όχι από τ ο «ε­ γώ» τη ς ηρωίδας συνιστούν τα στοι­ χεία που συνθέτουν ΑΝΩΝΥΜΟΥ Αναμνήσεις Γερμανίδας αυτή την εκ βαθέων εξομολόγηση της Μτφρ.: ΕυθύμηςΣπετσιέρης Γερμανίδας πριμα­ Αθήνα, Καστανιώτης, (Σειρά: Βιβλιοθήκη ντόνας, που γεύεται του έρωτα), 1995 ασύστολα τ ον έρω­ Σελ. 257. τα, και τοποθετούν το βιβλίο στην ερω­ τική (και όχι πορνογραφική) λογοτεχνία, όπως αυτή έχει πλέον δια μορφωθεί ειδ ι­ κά από τον 19ο αιώνα και έπειτα. Η μετά­ φραση ακολουθεί με συνέπεια το ύφος. Μόνο που η διαρκώς διευρυνόμενη αυτή «Σειρά του Έρωτα» θα έπρεπε κάποτε να συμπεριλάβει εισαγω γικά σημειώ ματα πάνω στο είδος και τ ις δια φοροποιήσεις του, από τη στιγμή που υπάρχει μια εκτε­ ταμένη θεωρητική φιλολογία για τ ο είδος και άνθρωποι που ασχολούνται με αυτό α­ κόμη και στην Ελλάδα, ώστε οι τόσοι τ ίτ ­ λοι να πάψουν να φ αίνονται ατάκτως ερριμμένοι. Δ. Τσατσούλης

Τ ο β λ έμ μ α π ου τρ ε λ α ίν ε ι Η Πάολα Καπριόλο υφ αίνει τη ν αινιγμα­ τική σχέση μεταξύ ενός νεαρού ηθοποιούν, το υ Βούλπιους, και μιας μυστηριώ­ δ ους γυναίκας που το ν παρακολουθεί α­ πό τ ο θεω ρείο της. Ερευνώ ντας τη σχέ­ ση π αρατηρητή-παρατηρούμενου, θεα­ τή και αντικειμένου θέασης, η σ υγγρα­ φ έα ς μ ελετά κι ε ξισ το ρ εί τ ις περιπέτειες

Μόλις Κνχλοφόρηοαν

το υ βλέμματος. Έ να βλέμμα καθηλω τικό και παρατεταμένο, μια επίμονη και ανεξήγητη πα­ ρατήρηση, θα οδη­ γήσ ουν τ ο νεαρό ήρω α στα υπαρξιακά το υ όρια. Ό σ ο γ ια τ η ν παράξενη γυναίκα-θεατή, αυτή δια ρκώ ς θα δ ια φ εύ γει ξεγλισ τρώ ντας τη ν κατάλληλη στιγμή. Η «Γυναίκα-θεατής», μολονότι φ λύαρη και κάπως π λατεια στική, είν ’ ένα μυθι• στόρημα που, εν πολλοίς, διαβάζεται ευχάριστα. Χωρίς να δ ιεκδ ικεί τ ις δάφ ­ νες τ η ς υψηλής λογοτεχνίας, δια θέτει ενδιαφ έρο υσα πλοκή και ξ ετυ λ ίγ ει τ ο μύθο μ’ ενάργεια και δ εξιοτεχνία. Το πρωτότυπο θέμα και οι φ ιλοσ οφ ικές του π ροεκτά σεις πάνω στο π αράδοξο (και, εντέλει, τ ο τραγικό ) του ηθοποιού αρκούν γ ια να δικαιώ σουν τ ο βιβλίο στη συνείδηση του αναγνώστη. Ν. Κώτσιου

ΠΑΟΛΑ ΚΑΠΡΙΟΛΟ Ηγυναίκα-θεατής Μτφρ.: Κούλα Καφετζή Αθήνα, Δελφίνι, 1995 Σελ 192.

Κ υ ν η γ ώ ν τα ς το ά π ια σ το Έ νας μπλαζέ ντετέκτιβ αλωνίζει την Αμε­ ρική αναζητώντας αγνοούμενους, ένας δια ρκώς μεθυσμένος συγγραφ έας κυνη­ γ ά ει τη ν απόλυτη περιπέτεια, ένα κορίτσι χάνεται μυστηριωδώς κι ένα μπουλντόγκ πίνει τερ ά σ τιες ποσότητες μπύρας. Ο Τζέημς Κράμλεϋ σκιαγραφ εί γλα­ ΤΖΕΗΜΣ ΚΡΑΜΛΕΫ φ υρά έναν κόσμο Τοτελευταίο φιλί Μτφρ.-Επίμετρο: που καταναλώνει α­ Ανδρέας Αποστολίδης φ ειδώς αλκοόλ και Αθήνα, Πόλις, 1995 Σελ. 360. σπιντ, έναν κόσμο εύθραυστο και βίαιο συγχρόνως, πολύ περήφανο, παράνο­ μο και βαθιά διαβρωμένο. Οι τυπικές φιγού­ ρες τη ς νουάρ μυθολογίας είναι παρούσες στο «Τε­ λ ευταίο φιλί», που αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσω­ πευτικά δείγματα

της σύγχρονης αστυνομικής λογοτε­ χνίας. Μ ιας λογοτεχνίας που ανανεώνε­ τα ι κι εμπλουτίζεται με νέα στοιχεία χωρίς ν’ αγνοεί ή να παρακάμπτει τ ις κλασικές συμβάσεις του είδους. Με το «Τελευταίο φιλί» η επιλεκτική «Πό­ λις» εγκαινιά ζει μια καινούρια σειρά, τις Εκδόσεις του Μεσονυκτίου, αφιερωμένη στο ατμοσφαιρικό αστυνομικό μυθιστό­ ρημα αξιώσεων και τ ο μυθιστόρημα επι­ στημονικής φαντασίας. Ν. Κώτσιου

A v a n t-g a rd e Το πτώμα ενός γέρ ο υ α να κ α λ ύπ τετα ι τυχα ία σε μια φαρμα στην αμερικάνικη έρημο, ενώ η

W 0 L F m a n k o w it z Το εξαίσιο πτώμα Μτφρ, Δημ. Αρβανίτης Αθήνα. Κριτική, 1995 Σελ.256.

ψυχή του ίπταται μέσα σ το ε γκαταλελειμ μένο δωμάτιο. Η ψυχή αυτή δ ιηγείται την περιπετειώδη καλλιτεχνική ζωή του νεκρού πια ανθρώπου, που υπήρξε σουρεαλιστής ζω γράφος με πολύ προ­ χωρημένες αισθητικές απόψεις. Το μυθιστόρημα αυτό του Wolf Mankowitz ανατέμνει πρωτότυπα την ι­ στορία του σουρεαλιστικού και ντανταϊστικού κινήματος μέσ’ από μια σειρά έξοχων και ευφάνταστω ν ευρημάτων. Ο αφηγητής, Λέο Λουκ, μας μυεί στα άδυτα r του μοντερνισμού και υμνεί με εξαίσιους διθυράμβους την πρωτοπορία με λόγο χυμώδη και πληθωρικό. Το «Εξαίσιο πτώμα», τολμηρό ως σύλλη­ ψη και ως εκτέλεση, προωθεί τ η γραφ ή σε ακραία όρια αναζητώντας νέους τ ρ ό ­ πους έκφρασης και καινούριες οπτικές γωνίες για τη θέαση τη ς πραγματικότη­ τας. Αρκετά πρωτότυπο, ταυτόχρονα διαφω τιστικό και διασκεδαστικό. Ν. Κώτσιου

Α υτο γ ν ω ρ ιμ ία Ο Τζέημς Τζόυς (1882-1941) άρχισε να γρ ά φ ει το ν «Στήβεν» σε ηλικία είκοσι ε­ τών, ύστερ’ από παραγγελία, και μ’ έναν

τρόπο αυτοβιογραφικό. Ό ταν έστειλε στον εκδότη του τις πρώτες χίλιες σελί­ δες, συνάντησε την άρνησή του να το τυπώσει, πράγμα που το ν ανάγκασε ν α τό περιορίσει σε μια νέα περιληπτική γραφή, που δ ημοσιεύτηκε μ ε το ν τίτ λ ο «Πορτραίτο του καλλιτέχνη σε νεαρή ηλικία». Από τ ο μη εκδοθέν λεπτομερειακό «μαθη­ τικ ό δημιούργημα» διασώθηκαν τετρα κό­ σιες περίπου σελίδες, που πουλήθηκαν στην κολεγιακή βιβλιοθήκη του Χάρβαρντ. Αυτό το υλικό αντιπροσωπεύ­ ει και τ ο παρόν βιβλίο, που είναι μια εξιστόρηση τη ς ζωής στο Πανεπιστήμιο. Βά­ φτισ ε το ν εαυτό του «Στήβεν», τον εξε­ ρεύνησε και προσπάθησε να το ν δ ει αντι­ κειμ ενικά με τάση απομυθοποιητική. Πρόκειται, λοιπόν, γ ια ένα αυτοβιογραφικό κείμενο, όπου ο Τζόυς ανατέμνει το ν ί­ διο το ν εαυτό του σε μια απόπειρα ουσια­ στικής αυτογνωριμίας. Ν. Κώτσιου

ΤΖΕΗΜΣ ΤΖΟΫΣ Στήβεν ο ήρωας Μτφρ. - σημειώσεις: Μιχάλης Κοκολάκης Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995 Σελ. 320.

ΠΟΙΗΣΗ Χ ώ ρ α ο ν ε ιρ ε μ έ ν η Με αφ ορμή ένα ταξίδι-π ροσκύνημα στη Ρωσία που πραγματοποίησε τ ο Δ ε­ κέμβριο το υ 1962, ΑΝΔΡΕΑΣ ΕΜΠΕΙΡΙΚΟΣ ο Ανδρέας Εμπειρι­ Ες-Ες-Ες-Ερ Ριοσσία Αθήνα, Αγρα, 1995 κός έγραψ ε ένα εν­ Σελ. 20. θουσιαστικό ποίη­ μα, έναν ύμνο στη μεγαλοσύνη και τη λάμψη τη ς ρωσι­ κής ψυχής. Τόπος τ η ς παιδικής ηλι­ κίας (η μη τέρα του Εμπειρικού ήτανε κατά το ήμισυ Ρωσίδα και τα ξίδ ευε τα κ τικ ά ε κ εί με το μικρό τ η ς γιο), η χώρα αυτή ασκεί στον ποιητή μια ιδι­ αίτερ η γοη τεία.

Κείμενο αυτοβιογρ αφ ικό γ εμάτο μνήσεις κι αναπολήσεις, ιστορικό ν το ­ κουμέντο, μαρτυρία , π ολιτικό σχόλιο, τ ο «Ες-Ες-Ες-Ερ Ρωσσία» κινείται σε πολλά επίπεδα και επιτρέπ ει πολλαπλές προ­ σεγγίσεις. Πλεονάζει η τρ υ φ ερ ό τη τα και ο γνήσ ιος θαυμασμός γ ια τ ο ρωσικό ή ­ θος και τη ν ιδιοσυγκρασ ία τω ν ηρώων το υ Τολστόι. Η έ κδοση έ γινε για να τιμηθούν τ α είκοσι χρόνια από τ ο θάνατο του ποιητή. Ν. Κώτσιου

Μ ε τ α φ ρ α σ τ ικ ό τό λ μ η μ α Η πρώτη έκδοση ραψωδιών τη ς κα­ τ ά Δ.Ν. Μαρωνίτη «Οδύσσειας», ε­ κτός το υ τυπ ογρ α­ φ είου τ η ς «Στιγ­ μής» το υ Αιμίλιου Καλλιακάτσου. Ο καθηγητής συνεχί­ ζει τη μετάφραση το υ ομηρικού κει­ μένου και περιμένει από το υ ς αναγνώ­ σ τες να το ν ακο­ λουθήσουν σ ’ αυτή του τη ν περιπέτεια.

ΟΜΗΡΟΥ Οδύσσεια. Ιθακήσιων ΑγοράΤηλεμάχου Αποδημία. Ραψωδία β Τα εν Πύλω Ραψωδία γ Μτφρ.-Επιλεγόμενα: Δ.Ν. Μαρωνίτης Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 Σελ. 60.

Εάν κρίνουμε από τ ις πωλήσεις, οι ο­ ποίες, όπως μαθαί­ νουμε δεν είναι ευκα τα φ ρ όνη τες, η μαρω νίτεια «Οδύσ­ σεια» ενδιαφ έρει αρκετο ύς. Είναι α υ τοί ο ι ίδιοι, οι οποίοι μπορούν να έ ­ χουν στα ρ άφ ια τ η ς βιβλιοθήκης το υ ς ή στην αποθήκη το υ ς τη «σχολική» μ ετά­ φραση το υ Ζήσιμου Σιδέρη. Άραγε, την έχουν διαβάσει; Ο Δ.Ν. Μ αρω νίτης τολ μ ά να μ ετα φράσ ει το ν «παππού» τ η ς ελληνικής λ ο γ ο τε­ χνίας μας, κάτι, τ ο οποίο δεν τόλμησαν οι δύο νομπελίστες π οιητές μας, ο Γιώργ ο ς Σ εφ έρη ς και ο Ο δυσσέας Ελύτης.

ΜόΜζΚνύοφόοηοαν

Και ο ι μετα φράσ εις, συνήθως, κρίνονται και δοκιμάζονται από ποιητές. Β. Καλαμαράς

Α φ η γ η μ α τικ ό π ο ίη μ α Έ να π αλαιότερο ε ­ κτενές ποίημα του Έ κτο ρα Κακναβάτου, τ ο οποίο μας μ ετα φ έρ ει στη δ ε­ κ αετία το υ ’60. Εί­ ναι ένα αφ η γηματι­ κό ποίημα, τ ο οποίο ε άν δ ια β αστεί αλληγορικά, δεν ε ίνα ι τίπ οτα άλλο, παρά ένα «κατηγορώ» εναντίον τ η ς δικτατορ ίας. Δεν θέλω να πω ό τι η αξία του εξα ντλεί­ τα ι στην πολιτική τ ο υ τοποθέτηση, αλλά δ εικνύ ει περιτράνως, πώς η δ ικτατορ ία πέρασε στη λογο τεχνία και πώς δ ιά τη ς λ ογο τεχ νίας ο π οιητής αγω νίζεται να ξορκίσει τ ο κακό.

ΕΚΤΩΡ ΚΑΚΝΑΒΑΤΟΣ Οιακισμοίτου Μενεσθέα Καστελάνουτου Μυστρός Αθήνα, Άγρα, 1995 Σελ. 40.

Ο «Καστελάνος» γρ ά φ τη κ ε γ ια να δ ιαβα­ σ τεί δ υνατά μπροστά σε ακροατήριο. Ε κεί βρίσ κεται η αξία τη ς π ροφ ορικότητ α ς το υ λόγου το υ κι ε κ εί ανακαλύπτο­ νται οι αδυναμίες του. Και στις αδυνα­ μίες συγκαταλέγονται η π εριγραφ ικότητ α και η χρήση ορισμένων λέξεω ν, που αντί να ενδυναμώνουν, αποδυναμώνουν τ ο π οιητικό αποτέλεσμα. Η μουσική των λέξεω ν του Κακναβάτου είνα ι ηθ ελημέ­ να παραμορφω μένη. Ο ρυθμός, όμως, ανυπάκουος σ ’ αυτή τη ν παραμόρφωση. Β. Καλαμαράς

ΜΕΛΕΤΕΣ Τ α “Κ ρ ιτικ ά ” τ ο υ Α γρ α Ο μεθοδικός κι ακούρασ τος Κώστας Στεργιόπ ουλος έφ θασ ε αισίω ς στην έκ ­ δοση του τέτα ρ το υ τόμο υ τω ν «Κριτι­ κών» του Τέλλου Άγρα. Πράγμα που ση­ μαίνει ότι έχου με πλέον μπροστά μας μια σχεδόν πλήρη εικό να ενός κριτικού έργου, που στην εποχή το υ όρθω σε το ανάστημά το υ και στην εποχή μας εξα-

κολουθεί να επιβιώ­ ΤΕΜΟΣ ΑΓΡΑΣ νει. Η μπογιά του Κριτικά. Γενικά και ειδικά θέματα δεν έχει ξεβάψει. Τόμος τέταρτος Θησαυρίζονται κεί­ Φιλολογική επιμέλεια: Κώστας Στεργιόπουλος μενα (αληθινά δ ια­ Φιλολογική Βιβλιοθήκη 4 μάντια), τ α οποία Αθήνα, Ερμής, 1995 ώς τώ ρα ήταν διά­ Σελ. 525. σπαρτα σε εφ ημε­ ρίδες, σε περιοδι­ κά, σε εγκυκλοπαίδειες. Εκπροσωπού­ νται όλα τ α είδη του δ ευτερ ογενούς λόγου-μεσολαβητή: αισθητικά, γραμματο­ λογικά, άρθρα, σημειώ ματα, επιστολές, έρευνες, συνεντεύξεις. Η γρ αφ ή τ ου Τέλλου Άγρα είνα ι κομψή, αλλά χωρίς επιτήδευση. Μ εταφ έρει πλη­ ρ οφ ορίες στον αναγνώστη, χωρίς όμως να «υπερηφανεύεται» γ ια τ ις γνώσεις του. Από αυτό το βήμα να θέσουμε μιαν ερώ τηση-πρόσκληση στον Κώστα Στεργιόπουλο: Πότε με τ ο καλό θα εκδοθεί και τ ο ποιητικό έργο του Τέλλου Άγρα; Β. Καλαμαράς

“Σ α ς α σ π ά ζο μ α ι Φ α ίδ ω ν ” Οι «Αθηναϊκοί Επιστολαί» (Α.Ε.) του Γρ. Ξενόπουλου, ένα είδ ος «επιστολικού χρονογραφήματος», όπως είνα ι γνωστό, δημοσιεύονταν στο περιοδικό «Η ΔιάΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΜΑΛΑΦΑΝΤΗΣ Οι «Αθηναϊκοί επιστολαί» πλασις τω ν Παίτου Γρηγορίου Ξενόπουλου δων» γ ια μια 50ετία στη «Διάπλασιντων παίδων» 1896-1947 περίπου, όσο ήταν Αθήνα, Αστήρ, 1995 διευθυντής ο ίδιος Σελ. 384. (υπέγραφε ως Φαί­ δων). Η συγκεκρι­ μένη εργασ ία απο­ τ ε λ ε ί ένα συνδυα­ σμό επίπονης αρ­ χειακής ερευνητι­ κής και μεθοδικής δουλειάς, γ ια τη ν α­ νάδειξη του περιε­ χομένου των Α.Ε. που έφ ερ αν άλλω­ στε και τ ην προσω­ πική σφ ραγίδα του

δημιουργού του ς, ο οποίος έχοντας στην ουσία παιδαγωγικούς σκοπούς συσχέτιζε την κοινωνικο-πολιτισμική πραγματικότητα με τ η λογοτεχνία. Ο συγγραφ έας, δ ιδάκτορας του Πανεπι­ στημίου Αθηνών και μελετητής τη ς Παι­ δικής Λογοτεχνία ς, στα δύο πρώτα κε­ φάλαια του βιβλίου ανα φ έρ εται στο ιστορικο-κοινωνικό πλαίσιο που έδρασε ο Γ.Ξ. και στις Α.Ε., 2.000 το ν αριθμό - οι οποίες γ ια πρώτη φ ορ ά παρουσιά ζονται ολοκληρωμένες στη βιβλιογραφία . Εξε­ τά ζε ι δ ε θέμα τα που αφορούν τ ις επι­ στολές σε σχέση με τ ο περιοδικό και το υ ς αναγνώστες, και παρουσιά ζει τη θεματική του ς. Σ’ ένα τρ ίτο κεφ άλαιο α­ ναλύει σημαντικές κατηγορίες (λογοτε­ χνία, εκπαίδευση, γλώσσα, τέχνη του γράφ ειν) και σ’ ένα τέτα ρ το εξετά ζει τ ις υπόλοιπες (αναφέρονται στη φύση, την κοινωνία, τη ν ιστορία κ.ά.). Μ ετά δε τα συμπεράσματα, σε παράρτημα, περιέχονται φωτογραφ ίες, εν πολλοίς άγνω­ στες, από τη ζωή του Γ.Ξ., το έ ργο - βιογρ αφ ικό χρονολόγιό του καθώς και μερι­ κές από τ ις σημαντικότερες επιστολές. Αυτή λοιπόν η εργασία-έρευνα, την ο­ ποία προλογίζει η καθηγήτρια του Παι­ δαγωγικού τμήμα το ς το υ Πανεπιστημί­ ου Αθηνών κ. Άντα Κατσίκη-Γκίβαλου, αναδείχνει το πολυσημικό πρόσωπο των Α.Ε., το οποίο σε μεγάλο βαθμό είναι το πολιτισμικό πρόσωπο μιας ολόκληρης ε­ ποχής, που παραπέμπει και σε βασικές συνιστώσες τη ς ιδεολο γίας του δημι­ ουργού του ς. Απ οτελεί συμβολή στη θε­ ωρία και τη ν έρευνα τ η ς ιστορίας τη ς λ ο ­ γοτεχνίας και χρηστικό εργαλείο γ ια τον εκπαιδευτικό, αλλά και για κάθε μελετη­ τή και αναγνώστη. Αποδεικνύει συνάμα ό τι τ ο έ ργο του Γ.Ξ. έχ ει ενδιαφ έρον και μάλιστα επίκαιρο και δια χρονικό, αλλά και θ έτει πολλές βάσεις γ ια περαιτέρω έ ­ ρευνα και ερμηνεία του, αποτελώντας και η ίδια σημαίνουσα παρουσίαση κι ερ ­ μηνεία αντιπροσωπευτικού ιδεολογικού μέρους αυτού το υ πολυποίκιλου έργου. Γ. Παπαδάτος

Μόλις Κνύοφόφισαν

Ε π α ν α φ ο ρ ά σ τις π η γ ές t Ό σο ι π έρασαν από ΔΗΜ. ΚΟΡΙΟΣ το Π άντειο ΠανεπιΤων λύρωντα προοίμια Κριτικά κείμενα στήμιοα γνωρίζουν Αθήνα, Εκδόσεις το ν Δημ. Κόρσο ως των φίλων, 1994 καθηγητή του Διοι­ Σελ. 157. κητικού Δικαίου. Οι ασχολούμενοι με τη λογοτεχνία και την ιστορία της, τον γνωρίζουν και ως ποιητή: από τ ις ίδιες εκδόσεις είχαν τυπωθεί, πριν έ ξι χρόνια, τα ποιήματά του, με τον τίτλ ο «Αφροδίτη εξόριστος» (1990). Με την ιδιότητα του ποιητή, ο Δημ. Κόρσος προσεγγίζει π αλαιότερες μορφές τ η ς λογοτεχνίας μας, τ ις οποίες έχουμε ξεχάσει - όχι όλοι, οι περισσότεροι. Μας καλεί να διαβάσουμε ξανά τον Τέλλο Άγρα, τον Νίκο Καββαδία, το ν Κώστα Βάρναλη, το ν Κώστα Ουράνη, το ν Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, τον νεότερ ο του, νεοτεριστή Τ.Κ. Παπατζώνη. Η γλώσσα του Κόρσου είναι μικτή: «δη­ μοτική» και «καθαρεύουσα». Μια γλώσ­ σα, την οποία δεν γράφ ουμε σήμερα, υπακούοντας στη δημοτικιστική μεταρ­ ρύθμιση του υπουργείου Παιδείας. Χά­ σαμε τη μουσική. Ο μελωδικά γραμμέ­ νος λόγος τ ου καθηγητή-ποιητή μάς ε ­ παναφέρει στις πηγές. Β. Καλαμαράς

ΔΟΚΙΜΙΑ Για μια κο ιν ω ν ία π ολιτώ ν «Μια κοινωνία πολιτών δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς ένα συνεχή διά λογο και μια διαρκή (αυτο)-κριτική αναζήτηση των αντιφάσεών της. Ο κονφορμισμός τη ς ελλαδικής κοινωνίας είναι όμως τ έ ­ τοιος, ώστε, συχνά, πράγματα αυτονόη­ τα για την ευρω ­ παϊκή δημοκρατική δημοσιότητα απο­ ΘΑΝΟΣΛΙΠΟΒΑΤΣ Ενάντια στο ρεύμα τελο ύν εδώ πέτρα Για μια κοινωνία πολιτών σκανδάλου», ση­ Άρθρα της περιόδου μειώνει εύστοχα ο 1988-1994 Αθήνα, Πλέθρον, 1996 Θάνος Λίποβατς Σελ. 268. στο τελευ τα ίο του

βιβλίο. Από του ς κορυφαίους Έ λληνες διανοούμενους, ο Θ. Λίποβατς έχει α­ σχοληθεί σ υστηματικά με μια σ ειρά από θέματα, όπως ο εθνικισμός, ο ρατσισμός και η ιδεολογία. Στην περίοδο 1988-1994 δημοσίευσε πολλά άρθρα, τα οποία έτυχαν συχνά θερμής υποστήριξης αλλά και εμπαθούς απόρριψης. Συγκεντρώνοντας σ’ έναν τόμο όλα αυτά τα άρθρα, ο Θ. Λίποβατς «π ροκαλείτους πολίτες μέσα από τ ο λήθαργο στον ο­ ποίο το υ ς καταδικάζει η μεταμοντέρνα δημοσιότητα και η παραπληροφόρηση των ΜΜΕ». Τα άρθρα του Θ. Λίποβατς, ε ίτε δημοσιεύτηκαν το 1988 ε ίτε το 1994, παραμένουν το ίδιο επίκαιρα και μας α φορούν όλους όσοι πιστεύουμε σε μια σύγχρονη κοινωνία των πολιτών. Σ. Ντάλης

Α νεπ α νά λη π το Μ ε ξικ ό Ο Οκτάβιο Πας (Νόμπελ Λογοτε­ χνίας 1990) δίνει έ ­ να ψυχογράφημα του μεξικάνικου λ α­ ού αναλύοντας την ιστορική του πο­ ΟΚΤΑΒΙ Ο ΠΑΣ ρεία από την ισπα­ 0 ΛΑΒΥΡΙΝΘΟΣ νική κατοχή μέχρι ΤΗΣ ΜΟΝΑΞΙΑΣ σήμερα. Προσπάθειά του είναι να πείσει τ ο λαό του Μ εξικού - τ ο δικό του λαό - ότι είναι μοναδικός. Διπλωμάτης καριέρας ο συγγραφέας, με ακαδημαϊκή ε­ μπειρία, επηρεα­ σμένος από το γαλ­ λικό υπερρεαλισμό, αλλά και τον ιαπωνι­ κό ορθολογισμό καθώς και από την ινδι­ κή φιλοσοφία, με βαθιά γνώση τ η ς μεξικάνικης ιστορίας, καταγράφ ει το υ ς πο­ λιτισ μούς του Μεξικού, τ α λογοτεχνικά κινήματα, το ρόλο των διανοουμένων και συγχρόνως περιγράφ ει τον σύγχρονο μοναδικό άνθρωπο. Ο Πας εξα ντλεί όλες τ ις δ υνατότητες

ΟΚΤΑΒΙΟ ΠΑΣ Ο λαβύρινθος της μοναξιάς Μτφρ.: Ντιάνα Μπόμπολου Επίμετρο: Βίκτωρ Ιβάνοβιτς Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995 Σελ. 336.

που του παρέχει η γλώσσα (εξάλλου τη χειρ ίζετα ι με τ έτ ο ια μαεστρία...). Συνει­ δητοποιώντας ό τι προέρχεται από μια χώρα που απ οτελεί κράμα λαών, προ­ σπαθεί να δαμάσ ει τ ο χάο ς και να συζεύξει τ α πλέον ετερο γενή στοιχεία, πράγ­ μα που πετυχαίνει. Ν. Κώτσιου

ποίο ο συ γγρ αφ έα ς μαθαίνει ό τι η τ ε ­ λ ευ τα ία φ ράση του π ατέρα το υ λ ίγο πριν πέσει από τ ις σφ α ίρ ες ή ταν: «Ζήτω ο Χίτλερ». Τ. Παππάς

Σ ε ν ά ρ ια ισ το ρ ία ς Τα δύο βιβλία ε-

ΙΣΤΟΡΙΑ Ο δ υ ν η ρ έ ς δ ια δ ρ ο μ έ ς Ο π ατέρας του σ υ γγρ αφ έα ανήκε στη

ΑΛΚΗΣ ΡΗΓΟΣ Τα κρίσιμα χρόνια Δύο τόμοι (1922-1935) (1935-1941) Αθήνα, Παπαζήσης, 1995 Σελ. 292,280

γρ άφ ησ αν γ ια τ ις ανά γκες του σενα­ ρίου ενός ιστορικού-πολιτικού ντο­ κιμαντέρ που προ­ βλήθηκε από τη ν

γερμα νική ομάδα μηχανικού που ανέλα­

κρατική

τη λ ε ό ρ α ­

βε τη ν επισκευή τ η ς γ έφ υ ρ α ς το υ Γορ-

ση (τα ιδιω τικά κα­

γοπ όταμου, τη ν οποία είχαν ανατινάξει

νάλια

δυνά μεις τ ο υ ΕΛΑΣ και τ ο υ ΕΔΕΣ συνε-

το υ ν χρ ήματα γ ια

π ικουρούμενες από Βρ ετανούς σαμπο-

τόσο...

δεν

δ ια θέ­

ε υ τε λ είς

τέρ . Το Μ άρτιο τ ο υ 1943 συνελήφθη α­

σκοπούς)!

πό τ ο υ ς α ντάρ τες και εκτελέσ τηκε. Στο

λοιπόν όλα τ α θ ετι­

βιβλίο κατα γρ ά φ ετα ι η 30χρονη επίμο­

κά και όλα τ α αρνη­

Έ χουν

χθη προσπάθεια το υ Χ.Φ. Μ άγερ να α­ νακαλύψ ει τ α πώς και τ α γ ια τ ί τη ς ε κ τέ ­

τικ ά που εμπ εριέ­

λ εσ η ς το υ π ατέρα του , ο οπ οίος γ ια τ ις

το υ τύπ ου τη ν προ­

γ ερμ α νικές α ρ χές ήτα ν αγνοούμενος.

σέγγιση. Λόγος α­

Στην αρχή τ η ς έρευ νάς του ο σ υγγρα­

χ ονται

πλός

σ’

αυτού

και άμεσος.

φ έα ς ήτα ν επ ιθετικός γ ια τ ί θεω ρούσε

Τα γ εγ ο ν ό τα ξ ετυ λ ίγ ον τα ι με κινηματο­

πως ο π ατέρας τ ο υ δ ολοφονήθηκε από

γρ αφ ική ταχύ τη τα . Οι πρω ταγω νιστές

τ ις α νταρ τικές ο μ άδες παρά τ ο γ εγονό ς

αναδεικνύονται από τα πάθη ή τ α χαρί-

ό τι ήταν αιχμάλω τος πολέμου. Στο τ έ ­

σματά το υ ς. Η περιγραφ ή δεν π εριορί­

λ ος τη ς δια δρ ομής τ ο υ όμως αποκαλύ­

ζε τα ι στον πολιτικό, διπ λωματικό και

πτεται: «Δεν κρατώ κακία α λλά ε ίμ α ι πε­

στρα τιω τικό περίγυρο, εισ δ ύ ει και στην

πεισμένος ό τι η εσω τερίκευσ η και βίω­

καθ ημερ ινό τη τα τ η ς εποχής. Συχνά ό ­

ση τ η ς ισ τορ ίας και γ ια τ ις δύο π λευρές

μως χ άνεται στη λεπ τομέρεια, επιμένει

μπορεί να πραγματοπ οιηθεί μόνο μέσω

στην επιφάνεια, δεν α γ γ ίζει τη ν ουσία,

τη ς επώδυνης οδού τω ν αναμνήσεων».

με συνέπεια ο αναγνώστης να αποκομί­

Η βήμα-βήμα ανασύνθεση τ η ς πολυτά­

ζει τη ν εντύπωση ό τι τ α πάντα τη ν πε­

ραχης ε κείνη ς π εριόδου γ ίν ετα ι μ έσα α­

ρ ίοδο εκείνη κρίθηκαν από τ α «καπρί­

πό τ α βρετανικά, γερμανικά, ιτα λικά και

τσια» τω ν προσώπων. Η αδυναμία αυτή

ελληνικά αρχεία, καθώς και από συνε­

είνα ι συγγνω στή επειδή οι π ροδιαγρα­

ν τεύ ξεις με αυτόπ τες μάρ τυρ ες, α­

φ ές ενός τηλεοπ τικού σ εναρίου είνα ι τ ε ­

κόμη και με το ν επι κεφ αλής το υ εκτε λεστικού

αποσπά

σ ματος από το ν ο

λείω ς δ ια φ ο ρ ετικ ές απ’ α υ τές ενός ι­ Χ.Φ. ΜΑΓΕΡ Ηαναζήτηση Αθήνα, Καλέντης, 1995 Σελ. 441.

στορικού δοκιμίου. Έ τσ ι κι αλλιώ ς πά­ ντως η προσπάθεια είνα ι αξιόλογη. Τ. Παππάς

ΜΑΡΤΥΡΙΕΣ Τ ρ α γ ικ ή π ο ρ εία Δεκάδες βιβλία έχουν κυκλοφορήσει για τον πρωτοκαπετάνιο της Εθνικής Αντίστα­ σης Άρη Βελουχιώτη. Τούτο εδώ έχει μια ι­ διαίτερη αξία γιατί ο συγγραφέας του ήταν σύντροφος του Άρη στην τελευταία δραμα­ τική και απεγνωσμένη πορεία του προς τη δικαίωση, δηλαδή προς το θάνατο. Απομο­ νωμένος από το κόμμα του (ούτε ψωμί, ούτ ε νερό, ούτε στέγη» ήταν η εντολή της ηγε­ σίας προς τις κομματικές οργανώσεις), κυνηγημένος από τις __________________ _ ομάδες της δοσιλοΔΗΜΗΤΡΗΣ ΚΑΡΑΘΑΝΟΣ ·. γικής δεξιάς που Αντίο καπετάνιε' ■.' δρούσαν ανενόχλη­ Αθήνα, Φιλίστώρ, 1994 τα, ήταν μοιραίο να Σελ. 154. εγκλωβιστεί και να ο­ δηγηθεί στην αυτο­ κτονία. Το παράδοξο είναι ότι αυτός ο λαϊκός επαναστάτης με τις αναμφισβήτη­ τες ηγετικές ικανό­ τητες και το πλεόνα­ σμα πολιτικής ο­ ξυδέρκειας, διατη­ ρούσε μέχρι το τέ ­ λος τις αυταπάτες του για τ ο ρόλο του Νίκου Ζαχαρώδη. Η αποκήρυξή του δια. χειρός Ζαχαρώδη ή­ ταν και η χαριστική βολή. Οι βεβαώτητές του κατέρρευσαν μέσα σε μια στιγμή. Η α. φήγηση είναι συγκλονιστική. Με λιτό τρόπο ο Δ. Καραθάνος μας δίνει μέρα τη μέρα την περιπλάνηση του Άρη Βελουχιώτη στα βουνά της Ρούμελης, της Ηπείρου και της Γ Αλβανίας: Τ. Παππάς

Χ α μ έ ν ε ς π α τρ ίδ ες Ο συγγραφέας (πλησιάζει τα εκατό) δεν μπορεί να λησμονήσει τις χαμένες πατρί­ δες. Με το πρώτο του βιβλίο («Πώς να σε ξεχάσω, Σμύρνη αγαπημένη...») μας ξενάγη­ σε γλαφυρά στην πολυάνθρωπη πολιτεία-

!

Μόλις Κυκλοφόρησαν

κόσμημα του Ανατολικού Αιγαίου. Στο δεύτερο (Ενας αιώΖ. . νας, δυο πατρίδες) μας αφηγείται τον ερχομό του στην Ελλάδα και τη μέχρι σήμερα πορείά του. Πώς, δηλαδή, ένας μι­ κρός Σμυρνώς του 1922, ηλικίας τότε δεκα­ επτά ετών, ταξίδεψε ως Γάλλος υπήκοος, με ψεύτικα χαρτιά και κατάφερε από,το μη­ δέν, με μόνα εφόδια την εργασία και την κουλτούρατομ, να σταδιοδρομήσει και ν’ ανασυστήσει εδώ στην Αθήνα την οικογενει­ ακή χρυσοχοΐα που καταστράφηκε στη Σμύρνη. Πρόκειται για ένα οδοιπορικό προ­ σφυγιάς, που χαρτογραφεί τις δυσκολίες και τις αντιξοότητες που σφράγισαν το βίο των ξεριζωμένων. Κείμενο που εικονογραφεί πολλά κομμάτια ' τής σύγχρονης ιστορίας μας, με'τον ελληνι. σμό της Ανατολής να πρωτάγωνιστεί στην οικονομική, πολιτική και κοινωνική ζωή τού, τόπου. Ν. Κώτσιου

ΓΙΩΡΓΟΣΘ. κατραμοπουλος Ένας αιώνας, δύο πατρίδες Θεσσαλονίκη, Ωκεανίδα, 1995 Σελ, 16Q.

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Α φ ο ρ ισ μ ο ί και δ ια λο γισ μ ο ί

Ο συγγραφέας διαπιστώνει ότι ο κόσμος τείνει συνολικά προς τη διάλυση μάλλον παρά προς τη σύνθεση. Πράγματι, σε πολ­ λά μέρη του πλανήτη μας παρατηρούνται ε­ ντάσεις και σοβαρές κοινωνικές αναταρα­ χές, ενώ οι άνθρωποι γίνονται έρμαια ιδεο­ λογημάτων που αφορούν το παρελθόν. Οι εθνικιστές αλλάζουν την εικόνα του παρελ­ θόντος κατά το συμφέρον τους και μέσ’ α­ πό αυτή την καθόλου αθώα διεργασία προκαλούν τις συγκρούσεις μεταξύ των λαών. Το αποτέλεσμα είναι ένας κόσμος σε διασπορά.

------------------------------------------Στο «Θαυμασμό και ΘΕΦΙΛΟΣ ΒΕΪΚΟΣ παράδοξο» ο Θεόφι0 κόσμος σε διασπορά λος Βέικος προσεγΘαυμασμόςλκαι2παράδοξο Σελ. 120. Ενθύμήματα-Σπαράγματα λόγου

Υ ^ 1 τΓ1ν κΡίσ^ Φ1' λοσοφική κατάσταση της α-πορίας. Κα-

Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα. 1995 _________ ________

ταγγέλλεΐ την ηρεμία του μη-θαυμα-

σμού και καταπιάνεται με τους παράγο­ ντες καιταπαράγω γατου φιλοσοφείν. Θε­ ωρεί το θαυμασμό κινητήρια δύναμη της φιλοσοφικής αναζήτησης και τον συσχετί­ ζει πρωτότυπα με το μυστήριο και την πε­ ριέργεια, το παράδοξο και την ειρωνεία. Τα «Ενθυμήματα» είναι μια δεξαμενή φιλο­ σοφικών συμπερασμάτων και διδαγμάτων, ένα εγχειρίδιο με αφορισμούς και διαλογι­ σμούς ενός φιλοσόφου χαμηλών τόνων αλλά ευρύτατου φάσματος. Μπορεί ο Θε­ όφιλος Βέικος να έφυγε νωρίς από τη ζωή (σε ηλικία 59 ετών, τον περασμένο Μάρ­ τιο), άφησε όμως πίσω του έργο υψηλών στοχασμών και απαράμιλλης ευγένειας. Ν. Κώτσιου

Γνώ ση και ε μ π ειρ ία Τη σχέση τη ς γνώσης με το ν «εμπειρι­ σμό» (κυρίως του Χιούμ) ερευνά ο Ζιλ Ν τελέζ στο κορυφ αίο ίσως έργο τ ου, ό­ που εκφ ράζει τη ν αιρετική άποψη ότι η γνώση όχι μόνο δεν κατάγετα ι νομοτε­ λεια κά από τη ν εμπειρία, αλλά ούτε καν εμπεδώ νεται κατ’ ανάγκην μέσω αυτής. Η θεω ρητική θεμελίωση τη ς πρότασής του γίνετα ι με εμβάθυνση σε ποικί­ ΖΙΛ ΝΤΕΛΕΖ λους «γνωστικούς» Εμπειρισμός και τομείς: στην πολιτι­ υποκειμενικότητα Μτφρ.-Επιλεγόμενακή και τη θρησκεία, Σχόλια: Παναγιώτης Πούλος στην επιστήμη και Αθήνα, Ολκός, 1995 Σελ. 260. την τέχνη, στη νο­ μοθεσία και τ ις περί ανθρώπου επιστή­ μες. Την εύστοχη μετάφραση και τα άκρως κατατοπιστικά σχόλια τη ς επιμελη­ μένης έκδοσης υπογράφει ο Παναγιώ­ τη ς Πούλος. Γ. Κεντρωτής

Ε κδ ο τικ ή π ρ ο σ φ ο ρ ά Το έργο αυτό, που είναι θεμελιώ δες της φ ιλοσ οφ ίας και του ευρωπαϊκού πνεύ­ ματος, συμπληρώνεται στα ελληνικά με τη ν έκδοση του δ εύτερ ου τόμου. Ο Λό­

γ ο ς (η βεβαιότητα και η αλήθεια του, ο παρατηρών Λό­ γος, η πραγμάτω­ ση τη ς έλλογης α υ τ ο σ υ ν ε ίδ η σ η ς μέσω τ η ς δ ρασ τη­ ρ ιότητα ς αυτής τη ς ίδιας και η ατομικό­ τη τα ως ρεαλιστική ύπαρξη) και το Π νεύμα (το αληθι­ Φαινομενολογία νό Πνεύμα: η ηθική του πνεύματος τάξη, τ ο αυτοαλλοτριω μένο πνεύμα: η παιδεία, και το βέβαιο γ ια το ν ε­ αυτό του Πνεύμα: η υποκειμενική ή α­ τομική ηθικότητα, η θρησκεία και η α­ πόλυτη γνώση) είναι τα κεφ άλαια του παρόντος τόμου. Η έκδοση σ υνοδεύεται από εκτενή εισ αγω γή και πυκνά, εύσ το­ χα σχόλια το υ μεταφραστή. Π ρόκειται για μεταφρασ τικό άθλο και γ ια εθνική πρόσφορά τω ν εκδόσεων «Δωδώνη», που συνεχίζουν να εκδίδουν στη γλώσσα μας κορυφ αία ευρωπαϊκά φιλοσοφ ικά έργα. Γ. Κεντρωτή

ΓΚΕΟΡΓΚΧΕΓΚΕΛ Φαινομενολογία του Πνεύματος Τόμος δεύτερος Εισαγ.-Μτφρ.-Σχόλια: Δημήτρης Τζωρτζόπουλος Αθήνα, Δωδώνη, 1995 Σελ. 705.

ΛΑΟΓΡΑΦΙΑ Τ ο π α ρ α μ ύ θ ι κι η ο υ σ ία το υ Π ρόκειται γ ια τ ο τελ ευ τα ίο πόνημα του πολυγραφ ότατου Χ.Σ., προλογισμένο α­ πό τον καθηγητή Μ.Γ. Μερακλή. Αναφ έρ ετα ι σε θεμελιώδη, θεω ρητικά ι παραμυθιού, όπως κυρίως, θέματα τ α χαρακτηρισ τικά του, η αισθητική ΧΑΡΗΣΣΑΚΕΛΛΑΡΙΟΥ του, ο ι πηγές του, η Το παραμύθι χθες και σήμερα μορφ ολογία του κι Η ψυχοπαιδαγωγική η δ ομή του, η κ ατα­ και κοινωνική λειτουργίατου γωγή του κι η σχέ­ Αθήνα, Πατάκης, 1995 ση το υ με τη σύγΣελ. 232

χρονη εποχή, η εικονογράφηση, η σχέ­ ση του με το σπίτι και τ ο σχολείο, η κοι­ νωνιολογική το υ διάσταση. Στο τ ε ­ λευτα ίο του μέρος τ ο βιβλίο παρουσιά­ ζει αυξημένο ενδιαφέρον. Ο συγγρ αφ έ­ ας επ ιχειρεί μια δ ιερεύνηση και μια προ­ σέγγιση των βαθύτερω ν επιπέδων των μηνυμάτων και των συμβολισμών γνω­ στών παραμυθιών, με βάση κοινωνικοϊσ τορικά στοιχεία και κοινω νιολογικά δεδομένα. Είναι ένα σημαίνον βιβλίο, που συμβάλ­ λει σε μια άλλη αντιμετώπιση κι ερμηνεία το υ παραμυθιού και συνακόλουθα στην περαιτέρω θεω ρία και έρ ευ ν ά το υ . Γ. Παπαδάτος

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Ο μ ε τα π ο λ ε μ ικ ό ς κό σ μ ο ς Τα επόμενα εικοσιπέντε χρόνια μετά τ ο τέλ ο ς το υ Β’ Παγκοσμίου Π ολέμου πα­ ρ ακολουθεί η σ υ γγραφ έα ς που είναι καθη γήτρ ια τ η ς Διιπλω ματικής Ιστορίας στο Π ανεπιστήμιο Ιωαννίνων. Η Δ. Βισβίζη-Δοντά υποστηρ ίζει ότι στην πε­ ΔΟΜΝΑ ΒΙΣΒΙΖΗ-ΔΟΝΤΑ ρίοδο αυτή (1945Ιστορίατου μεταπολεμικού 1970) η ανθρωπό­ κόσμου 1945-70 Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1995 τ η τα εισ ήλθε σε μια Σελ. 379. νέα εποχή, που δ ια­ φ έρ ει ριζικά από ό- -----------------------------λε ς τ ις π ροηγούμε­ νες. Η γνώση σε βάθος τω ν γεγονότω ν αυτής τ η ς περιόδου αποτελεί βασική προϋπόθεση γ ια την κατανόηση τω ν ση­ μερινών παγκόσμιων προβλημάτων, αλ­ λά και για τη ν αντιμετώπιση του μέλλο­ ντος. Το βιβλίο θ έ τει υπόψη του αναγνώστη μια μεθοδικά επεξεργασμένη αλλη­ λουχία γεγονότω ν και του δ ίδ ει α ρ κετές διεξόδ ου ς ώστε να εμβαθύνει τη μελέτη του και να προχωρήσει σε κριτική ανά­ λυση τω ν ζητημάτων που πραγματεύε­ τα ι η σ υγγραφ έας. Σ. Ντάλης

Μ ε γ α λ ε ιώ δ ε ις α ν τ ιφ ά σ ε ις Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν μια αμ­ φ ιλεγόμενη προσω­ πικότητα. Παρών σ’ όλες τ ις κρίσιμ ες φάσεις τη ς νεότε­ ρης ελληνικής ιστο­ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ ρία ς. Από τη δεκαε­ τία του ’20 μέχρι και τη δ εκαετία τ ου 7 0 έβαλε τη σφραγίδα Ο πολιτικός λόγος του στα πολιτικά γ ε ­ γονότα. Αν θέλει κα­ νείς αυθαίρετα να απομονώσει δύο περιόδους, όπου η στάση του υπήρξε καταλυτική, ασφα­ λώς αυτές ήταν οι δεκαετίες του ’40 και του ’60. Στην πρώτη βρέθηκε επικε­ φαλής του εθνικόφρονος στρατοπέδου, το οποίο ήταν σε ανειρήνευτη πάλη με την εαμική αριστερά. Στη δεύτερη ήταν στην κορυφή του αγώνα που δ ιεξήγα γε η εν τη ευρ εία εννοία δημοκρατική παράτα­ ξη γ ια ριζοσπαστικές μεταρρυθμίσεις στο μετεμφυλιακό κράτος. Ο Γεώργιος Παπανδρέου ήταν όμως και ο συναρπα­ στικότερος ρήτορας που ανέδειξε η πολι­ τική σκηνή. Στον τόμο αυτό καταχωρίζο­ νται οι π ερισσότερες ομιλίες του στη Βουλή και σε δημόσιες συγκεντρώσεις, καθώς και οι παρεμβάσεις του σε μείζονα ζητήματα του ελληνικού κράτους. Παρά τ ο γεγονός ότι η γοη τεία και η μα­ γεία του Παπανδρεϊκού προφορικού λό­ γου δ εν αποτυπώνονται στο χαρτί, η ανά­ γνωση των κειμένων προσφέρει την ευκαιρία γ ια να διαπιστωθεί η ποιοτική δια φορά που υπάρχει ανάμεσα στους πο­ λιτικούς προηγούμενων γενιώ ν και στους πολιτικούς του σήμερα. Η σύγκριση είναι συντριπτική γ ια το υ ς εν ενεργεία «αστέ­ ρες» τη ς πολιτικής... Τ. Παππάς ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ Οπολιτικός λόγος Αθήνα, Πνευματικό Ίδρυμα Γεωργίου Παπανδρέου, 1995 Σελ. 559.

Τ ο δίπ ολο π ου δ ια ρ κ ε ί Τείνει άρ αγε να καταρ γηθεί η παραδο-

ΜόΙΐζΚνχλοφόρηοαν

σιακή διάκριση μεταξύ δ εξιάς και αρι­ στερός; Πόσο δεδομένη και αυτονόητη πρέπει να θεω ρούμε σ ήμερα τη ν αντιθε­ τική σχέση τω ν δύο παρατάξεων; Για τη διεξαγω γή τ η ς έρευνάς του, ο Ν ορμπέρτο Μπόμπιο θεσπίζει ένα πρω­ ταρχικό κριτήριο και γύρω απ’ αυτά δο­ μεί τη ν ανάλυσή του. Το θεμελιακό αυτό κριτήριο είνα ι η στάση τη ς δ εξιάς και τη ς αρ ιστερ ός απέναντι σ το ζήτημα τη ς ισό­ τητας. Αφού σταθμίσει κι εκτιμήσει τα π ράγματα, ο σ υ γγραφ έα ς καταλήγει ν ’ αποφανθεί με σιγουριά πως η αντίθεση εξα κολουθεί μέχρι τ ις μέρες μας να ΝΟΡΜΠΕΡΤΟ ΜΠΟΜΠΙΟ υφίσ ταται, ίσως μά­ Δεξιά και Αριστερά λιστα ισχυρότερα Μτφρ.: ΕλεονώραΑνδρεδάκη από κάθε άλλη φ ο­ Πρόλογος: Κωνσταντίνος Τσουκαλάς ρά. Αθήνα, Πόλις, 1995 Με τρόπο επιστη­ Σελ. 248. μονικό κι όμως προ­ σιτό, χρησιμοποιώ­ ντας επ ιχειρήματα που αντέχουν και στην πιο σκληρή κριτική, ο Ιταλός καθηγητής τη ς πο­ λιτικής φιλοσοφ ίας διερευνά, ψύχραι­ μα και απροκατά­ ληπτα τα αίτια και ΛΕΞΙΑ τη σημασία μιας θε­ ΚΑΙ ΑΡΙΣΤΕΡΑ μελιακής πολιτικής διάκρισης. Καθό­ λου τυχα ία η «Δεξιά και Αριστερά» έγινε best-seller στην Ιταλία, γεγονό ς πρωτό­ γνωρο γ ια δοκίμιο. Η ελληνική έκδοση συνοδεύεται και από εκτενή προλεγόμενα το υ Κων. Τσουκα­ λά, που περιχαρακώνουν ακόμη περισ­ σότερο τ ο αντικείμενο. Ν. Κώτσιου

ΘΕΑΤΡΟ Μ ν ή μ ε ς β ιω μ έν η ς ε λ λ η ν ικ ό τη τα ς Σε δεύ τερ η έκδοση κυκλοφόρησε η γνω­ στή μετάφραση του Γ. Τσαρούχη από τη ν «Οδό Πανός» (η 1η έκδοση τ ο 1978

—

στον «Κέδρο») γ ια τη ν παράσταση τω ν φρωάδων που ρ , 0 ίδιος είχ ε σκηνοθετήσ ει και σκηνογρ αφ ήσ ει στο θέα­ τ ρ ο τ η ς Οδού Καπλανών, το 1977. Μια παράσταση πο­ λυσυζητημένη, πρωτοποριακή γ ια τη ν ε ­ ποχή της, απαλλαγμένη από το ν φ ορμα­ λισμό τ η ς αρχαίας τραγω δίας, αλλά ιδια­ ζόντως «τραγική». Το πλούσιο φ ω τογρα­ φ ικό υλικό που συνοδεύει τ ο κείμ ενο δί­ νει σαφή εικόνα των σκηνικών και κουστουμιώ ν κόι αποθανατίζει την εκ­ φ ραστικότητα των χαμένων σήμερα Σ. Ν οταρά και Α. Γεωργούλη, όπως και των Εύας Κοταμανίδου, Σμ. Στεφανίδου κ.ά. Η μετάφραση του Τσαρούχη, χωρίς τονική αντιστοιχία προς την αρχαιοελληνική προσωδία, όπως τ ονίζει ο Γ. Ρίτσος στο προλογικό του σημείωμα, αποτελεί μια απλή και ελεύθερη μεταγλώττιση, μια τρέχουσα γλώσσα του λαού, που «έγινε γ ια να παίζεται παρά γ ια να διαβάζεται». Δ. Τσατσούλης ευριπιδου

Τρωάδες Μτφρ.: Γιάννης Τσαρουχης Αθήνα, Οδός Πανός, 1995 Σελ. 80+30 φωτογραφίες. _________________

Ν ε ό κ ο π ο ς Τ υ π ο -τύ ρ α ν ν ο ς Πράβντα σημαίνει στα ρώσικα «αλήθεια» (εξ ου και η διά σημη εφ ημερίδα). Δικαι­ ούνται, όμως, τ α σημερινά ΜΜΕ να επι­ καλούνται τη ν αλήθεια; Στην κωμωδία αυτή φ αίνεται με ανάγλυφ ο τρόπο πώς τ ο κεφ άλαιο έχ ει παρεισ φήσει στον τύπο και πώς το ν έχει δια βρώ σει από τα μέσα. Ο πρωταγωνιστής, ένας νεόπλουτος Νοτιο αφ ρ ικα νός επιχειρηματίας, αδίστα­ κτος, άξεστος και αμαθής, επ ιχειρεί και πετυχαίνει να γ ίν ει ένας βαρώνος των media. Παρακολουθούμε, λοιπόν, τη δια δικασία ξεπ ουλήματος και φ θοράς τω ν συνειδήσεων, τη χειραγώ γηση του τύπου και τη στράτευσή του σε σκοτει­ νές σκοπιμότητες και ύποπτα συμφ έρο­ ντα. Οι σ υ γγραφ είς του έργο υ θίγουν τα ΧΑΟΥΑΡΝΤ ΜΠΡΕΝΤΟΝ ΝΤΕΪΒΙΝΤΧΕΑΡ προβλήματα αυτά Πράβντα-Μια κωμωδία με τρόπο ανάλα­ για τον Τύπο Απόδοση: Μάριος Πλωρίτης φρο και γ ουσ τόζι­ Αθήνα, Πόλις, 1995 κο, χρησιμοποιώ­ Σελ. 262. ντας έξυπνα τεχνά-

σματα και αρκετή δόση ειρωνείας. Δεν ξεφεύγουν, ωστόσο, απ άτην κύρια μέρι­ μνά το υ ς που είναι να στηλιτεύσουν τα όσα άσχημα συμβαίνουν στο χώρο τη ς «παραπληροφόρησης». Ν. Κώτσιου

Μ ετω ν υ μ ία γ ά μ ο υ Ο Ολλανδός Γιαν ντε Χάρτογκ γεννήθηκε το 1914 στο Χάαρλεμ και προτού βρεθεί στην Αγγλία (κυνηγημένος από του ς Γερμανούς λόγω αντίστασης) και παντρευτεί την κόρη του δραματικού συγγραφέα Τζ. Πρίστλεϊ, Άντζελα, και αρχίσει τη συγγρα­ φική του καριέρα, υπήρξε από τα δέκα του χρόνια ναυτικός (μούτσος σε ψαρο­ κάικα, καμαρωτός, στο τέλο ς στη Λιμενι­ κή Αστυνομία). Το «Νυφικό Κρεβάτι» ανέ­ βηκε στο Μπροντγουέι το 1948 με μεγά­ λη επιτυχία. Έ ργο διπρόσωπο, εκτυλίσ­ σεται σ’ ένα υπνοδωμάτιο σε έξι εικόνες, καλύπτοντας τριανταπέντε χρόνια από τη ζωή ενός ζευγαριού, από την πρώτη νύ­ χτα του γάμου του ς έως την αναχώρησή του ς από το μεγάλο πλέον γ ι’ αυτούς σπίτι. Το κρεβάτι, ΠΑΝ ΝΤΕΧΑΤΟΓΚ ως μετωνυμία του Το νυφικό κρεβάτι Πρόλογος-μτφρ.: γάμου του ς και των Μάνθος Κρίσπης κατά καιρούς προ­ Αθήνα-Γιάννινα, βλημάτων τους, ως Δωδώνη (Μικρή θεατρική βιβλιοθήκη), 1995 μεταφορική ένδειξη Σελ.109. των εκάστοτε σχέσεών τους, αποτε­ λεί το τρίτο δρων του έργου. Η έκδοση συνοδεύεται από φωτογραφικό υλικό τη ς πρώτης πα­ ρουσίασης στην Ελλάδα από του ς Ελλη Λαμπέτη/Δημήτρη Χορν (Θέατρο «Κε­ ντρικόν», 1957). Έ κτστε επαναλήφθηκε κι εδώ, όπως και διεθνώς, από άλλα θεατρι­ κά σχήματα. Δ. Τσατσούλης

ΜΟΥΣΙΚΗ Καλή δ ια σ κ έδ α σ η Έ νας καθαρά μουσικός ε κδοτικός ο ίκος το «Fagotto». Στόχος τ η ς σειράς «Τα

τραγο ύ δια τη ς πα­ ρέας» είναι να προ­ σεγγίσει το ελληνι­ κό τραγούδι, να κα­ ταγρά ψ ει όσα τρ α ­ Ρεμπέτικα, έντεχνα, γούδια άντεξαν στο Αθήνα, Fagotto, 1995 χρόνο, χωρίς ν ’ α­ σ χοληθεί με την ι­ στορία και την ε ξέ­ λιξη κάθε μουσικού είδους. Τα τ ρ ία αυτά εύ ­ χρηστα και πρακτι­ κά βιβλιαράκια, με βιβλιοδεσία σπι­ ράλ, μας θυμίζουν τα λόγια των τραγουδιών που, ενίο­ τε, τραγουδάμε στις παρέες. Πρώτος διδάξας ο Πάνος Τζαβέλας α­ μέσως μετά τη μεμοίραζε φυλλάδια στην μπουάτ που τραγουδούσ ε με τα λόγια των αντάρτικων. Κι όλοι μαζί βροντοτραγουδούσαμε «Εμπρός τη ς γ ης οι κολασμένοι...». Άλλες εποχές! Η. Παπαλέξης

ΤΑΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΤΗΣ ΠΑΡΕΑΣ Ανθολόγηση των καλύτερων ελληνικών

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Θ εω ρ ία και Π ρ ά ξη τη ς Π α ιδ ικ ή ς Λ ο γ ο τε χ ν ία ς Τ ελευταία, βλέπουμε να εκδίδονται βι­ βλία που αφορούν τη θεω ρία και την πράξη τη ς παιδικής λογοτεχνίας από σ υγγραφ είς πανεπιστημιακούς, που ή­ δη τη διδάσκουν στα Πανεπιστήμια τ η ς χώρας. Κι αυτό τ ο γεγονός έχει ενδιαφ έ­ ρον, γ ια τί ανάμεσα σ τ’ άλλα αποτελεί ε ­ πιστημονική σ τοιχειοθέτηση τη ς αυ τοτέ­ λ ειά ς της, αφ ενός ως ιδιόμορφου τμ ή ­ ματος τη ς καθόλου ------------------------------ λογοτεχνίας και α­ φ ετέρου ως ιδιαίτε­ ΗΡΑΚΛΗΣ ΕΜΜ. ΚΑΛΛΕΡΓΗΣ Προσεγγίσεις στην ρου τομέα κοινω­ Παιδική Λογοτεχνία νιολογικής και παι­ Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 Σελ. 284. δ αγωγικής έρευ-

νας. Το συγκεκριμένο βιβλίο, ενός σημα­ ντικού θεω ρητικού τη ς παιδικής λ ο γ ο τε­ χνίας, το υ καθηγητή το υ Πανεπιστημίου Πατρών κ. Η.Κ., α να φ έρ εται σε ποικίλα θεω ρητικά ζητήματα και π ροβληματι­ σμούς που αφ ορούν τη ν εννοιολογία, τη θεματική, τη ν ιδεολογία, τη ν ιστορ ία και τ ις καταβολές τ η ς Π αιδικής Λογοτεχνίας ή τμημάτω ν τ η ς και σε π ρακτικά επίσης θεμελιώδη ζητήματα που α φ ορούν τ η δ ι­ δ ακτική τη ς προσέγγιση και τη ν προο­ πτική της. Π ρό κειται γ ια μελέτες που, με τ ις αναλύ­ σεις, τ ις ουσιώ δεις τ ο μ έ ς και τ ις ποιοτι­ κές προσεγγίσεις, προτείνουν λύσεις αλλά και θέτουν άλλα ουσιώ δη ζητήμα­ τα γ ια περαιτέρω έ ρευνα, με τ έτο ιο τ ρ ό ­ πο ώστε να αποτελούν συμβολή σε κε­ φ αλαιώ δη θεω ρητικά, πρακτικά και δ ι­ δακτικά ζη τήματα τη ς Παιδικής Λ ογοτε­ χνίας. Π ερ ιττό δ ε να τονίσο υμ ε τη ν ανα­ γ κα ιό τη τα αυτού του σημαίνοντος βιβλί­ ου για το υ ς ερευ νητές, το υ ς συγγρ α­ φ είς και γ ια το υ ς εκπ αιδευτικούς όλων τω ν βαθμιδών τ η ς παιδευτικής διαδικα­ σίας. Γ. Παπαδάτος

Π ρ ό τυπ α Τα αναγνωστικά κείμενα το υ δημοτικού σχολείου δεν χρησιμεύουν απλώς γ ια τη γλωσσική δ ιδασκαλία ή γ ια τ η γνω ριμία τω ν μαθητών με κομμάτια από τη ν εοελ­ ληνική λογοτεχνία, αλλά, έμμεσα, περ­ νούν σ’ α υτούς και κοινωνικά πρότυπα ή στερεότυπ α ρόλων, φύλων κ.λπ. Η συ γγρ αφ έα ς το υ βιβλίου είνα ι κοινω­ νιολό γος τη ς εκπαίδευσης και η ε ργασ ία τ η ς σ τηρ ίζετα ι σε έρευ να που έκανε για το ν προσδιορισμό τ η ς κοινω νικής τα υ τό ­ τη τα ς τω ν φύλων στα εγχειρ ίδ ια γλω σσι­ κής δ ιδασκαλίας το υ δημοτικού. Κατα­ λή γει στο συμπέρασμα ό τι τ α σημερινά αναγνωστικά εξακολουθούν να αναπα­ ράγουν τ α στερεότυπ α τω ν φύλων και να προσφέρουν σ τους μαθητές τη ν εικ ό­ να ενός κόσμου που απέχει πολύ από τη ν π ρ αγματικότητα τη ς καθημερινής

φύλων στα εγχειρίδια γλωσσικής διδασκαλίας του δημοτικού σχολείου Αθήνα, Ελληνικά Γοάμματα, 1995 Σελ. 195.

ζωής, αφού άντρες και γ υ ναίκες έχουν να διαδραματίσουν άνισους ρ όλους.

Το βιβλίο ενδιαφ έ­ ρ ει πρωταρχικά το υ ς γο ν είς και ------------------------------το υ ς δασκάλους, γ ια τί βοηθά ν ’ αντιληφ θούμε πώς η ισότητα τω ν δύο φύλων έ χ ει σχέση και με το παιδαγωγικό, δ ιδ α­ κτικό και λογο τεχνικό υ λικό που απευθύ­ ν ετα ι σ τα παιδιά, αλλά ε ν δια φ έρ ει και ό­ λου ς όσ οι προβληματίζονται πάνω στο θέμα τ η ς κοινω νικής προόδου το υ τ ό ­ που μας. Κ. Μαλαφάντης

ΕΠΙΣΤΗΜΕΣ Π α ίζ ο ν τ α ς ζά ρ ια Το τυχα ίο με τ ις διά­ φ ορ ες όψ εις του φαίνεται να επηρε­ άζει κάποιες πτυχές τ η ς πραγματικότη­ τας. Μιας πραγμα­ τικό τη τας που κα­ λύπτει ολόκληρο το φάσμα από το συμπαντικό μεγάκοσμο ώς το σωματιδ ιακό μικρόκοσμο εμπεριέχοντας και τη στενή περιοχή τη ς καθημερινής ε ­ μπειρίας. Το βιβλίο του μαθη­ ματικού Ekeland, που έχει δουλέψει μ ε τά προβλήματα τη ς τύχη ς και που γνω­ ρίζει καλά αυτά που ά λλοι έχουν προσπα­ θήσει στο χώρο αυτό, αναφέρεται στο πεπρωμένο, την πρόβλεψη, τον κίνδυνο, το ζάρι. Μ ιλάει γ ι’ αυτά, μ’ έναν τρόπο προσιτό, παίρνοντας αφορμή από τ ις ι­ σλανδικές σάγκες, τη ν Αγία Γραφή, την ελληνική μυθολογία, ενώ χρησιμοποιώ-

ΜόλίζΚνχΙοφόρηοαν

ντας σπάνια κάποια στοιχειώδη μαθημα­ τικά μάς φ έρνει σ’ επαφή με τ ις διάφορες όψ εις τη ς μαθηματικής θεω ρίας τη ς τύ ­ χης, τη θεω ρία των πιθανοτήτων, τα δυναμικά συστήματα, τη θεω ρία του χά­ ους, τη θεω ρία τ η ς πληροφορία ς και τη στατιστική. Ε. Ράης

τω ν ηρώων σ τοιχεία νοσ ταλγίας, τ ρ υ φ ε ­ ρ ότητας, φ ιλίας, συνεργασίας και κοινω­ νικής κριτικής. Α ληθινά έξο χος κι ασυνή­ θιστος, γ ια τ α δικά μας λογοτεχνικά δ ε­ δομένα, ο συ γγραφ έας. (Για παιδιά από 9 ετών) Γ. Παπαδάτος

Τ ’ α σ τέ ρ ια κι η π οίηση

ΠΑΙΔΙΚΑ-ΕΦΗΒΙΚΑ Πόσες στιγμές αλή­ θεια του παρελθό­ ντος δεν είχαν απο­ γειω θεί π οιητικά κι

Έ ν α ιδ ιό τυ π ο χ ιο ύ μ ο ρ Οι ήρω ες και τω ν τριώ ν βιβλίων είναι κούκλες ξεχασμένες σε μια σοφίτα. Εί­ ναι ο καρυοθραύστης Λάρυ Φάρυ ο

έμειναν στην πεζότ η τ ά τ ο υ ς , αφ ήνο­ ντας όμως αυτήν α ­ κριβώς τη ν ποίηση

Ψ ευτοδοντάς, που έχ ει τη ν ικανότητα ό­ λες τ ις ψ εύτικες ισ τορ ίες το υ που κάθε μέρα αφ η γείτα ι στα παιχνιδανθρωπάκια,

να μεταλλάσσ εται και να αιω ρείται στο μέλλον! Μ ια τ έ ­

να τ ις παρουσιά ζει γ ι’ αληθινές. Έ τσ ι ο Χανς, τ ο τίμ ιο λιοντάρι, δεν καταφ έρνει να το ν φάει! Γ ια να β γει δε ψ εύτης ο Λά­ ρυ και να το ν φ άει επ ιτέλους ο Χανς ξεκ ι­

τ ο ια στιγμή η συ γγρ αφ έα ς συνέ­ λαβε, ντύνοντάς τη

νάνε μαζί γ ια να βρουν έναν κλέφτη. Μπλέκουν τ ό τ ε σε απίθανες κι επικίν­ δυνες περιπ έτειες ξεχνώ ντας ακόμη και

με ποίηση και όνει­ ρο, χρησιμοποιώ­ ντας

το ν κλέφτη! ποίος ύστερα από μια περιπέτεια σώζε­ τα ι από το γερο-Τ αφ που του φ τιά χνει έ ­ να ξύλινο πόδι ε φ τά μίλια! Παρόλο όμως που θα ορκιστούν αιώνια φ ιλία , ο Φλυα­ ροφ ασ ουλής π ροτιμά τη ν ε λ ευ θ ερ ία και γίν ετα ι φ ίλος με έναν σοφό τυ φ λ ο ­ πόντικα που λ έ ε ι ό ­ τ ι «άμα δ εν δου λεύ ­ εις, δεν πρόκειται να σου πέσει κανέ­ να σφ υρί πάνω στο πόδι»!... Απίθανες και πανέ­ ξυπνες ισ τορ ίες ξ ε ­ τυλίγο ντα ι μ’ ένα ι­ δ ιόμορφ ο «σοβα­ ροφανές» χιούμορ που κρύβει μέσα α­ πό τη ν «αυτάρκεια»

__________________ ΓΙΑΝΟΣ Λάρυ Φάρυ ο Ψευτοδοντάς Εικον.: Γιάνος Μτφρ.: Δ. Μάρκου Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 Σελ. 104. Το ταξίδι του λιονταριού Μτφρ.: Δ. Μάρκου Αθήνα, Καστανιώτης, 1995

δια κείμενες

παραμυθικές εικ ό­ νες έχοντας ως

Είναι όμως κι ο Φλυαροφασουλής, ο ο­

πρόσωπα τ α στοιχεία τ η ς φύσης. Τ’ α­ σ τέρια που ζήλευαν λοιπόν τη σελήνη ξεσήκω σαν τ α σ ύννεφα και το ν άνεμο ε ­ ναντίον της. Ο ουρανός όμως τ α έσ τειλ ε στη θάλασσα κι από τ ό τ ε στραφ ταλίζουν τ ις αφ έγ γ α ρ ες νύχτες! είνα ι η ιστορία. Και τ α εσώ τατα όνειρά μ ας που γεννιού­ ν ται από τη στέρηση και τ ο ανέφ ικτο και τ ο αέναο κυνήγι μιας χίμαιρα ς που δεν ευδόκησε να μας υποταχτεί είναι μια άλ­ λη ιστορία. Ίσω ς η ιστορ ία του ανθρώ­ που στο ασύλληπτο το υ σύμπαντος. Γ ια να υπάρχει βεβαίως ζωή. Και έρω τας. Και θάνατος! Η συγγρ αφ έα ς αρχίζει μ’ αυτό το βιβλίο

Ο φλυαροφασουλής Εικον.: Γιάνος Μτφρ.: Δ. Μάρκου Αθήνα, Καστανιώτης, 1995

τ α πρώτα τη ς βήματα σ το χώρο τ η ς παι­ δικής λογοτεχνίας. Και πόσο καλά αρχί­ ζει! (Για παιδιά από 5 ετών) Γ. Παπαδάτος

G a llim a rd - Δ ε λ η θ α ν ά σ η ς Έ ξι νέα βιβλία, με 01 ΠΡΩΤΕΣ ΑΝΑΚΑΛΥΨΕΙΣ ΜΟΥ θαυμάσια εικονο­ Η όραση. Η ακοή. Το φως γράφηση, από τη Η ώρα. Μετρώντας. σειρά Gallimard Ηγη και ο ουρανός Αθήνα, Δεληθανάσης, 1995 Jeunesse. Σελ. 36 το καθένα. Η Όραση και η Ακοή - βιβλία από τ η σειρά οι πέντε αισθήσεις - μαθαίνουν στα παιδιά πώς ανακαλύπτουμε όσα μας πε­ ριβάλλουν, τα σχήματα και τα χρώματά τους, πώς ακούμε και ξεχω ρίζουμε το υ ς ήχους. Το φως δ είχνει πόσο α παραίτητος είναι ο ήλιος στους ανθρώπους και στα φ υτά και ποια φώτα είναι δημιούργημα του ανθρώ­ που. Η ώρα και τ ο Μετρώντας αναφέρονται στη σημασία που έχει ο χρόνος και οι α­ ριθμοί, ενώ τ ο βιβλιαράκι Η γη και ο ουρανός τα ξιδ εύει τα παιδιά στο έ δαφ ος και στο υπέδαφος του πλανήτη μας. Σ’ ό­ λα τ α βιβλία τ η ς σειράς μόλις σηκώσεις τ α διαφανή φιλμ αποκαλύπτονται άλλες όψ εις τω ν πραγμάτων που τ α εξηγούν κα­ λύτερα. Γι’ α υτό ίσως και η σ ειρά έχ ει φα­ νατικούς αναγνώστες παιδιά τριώ ν έω ς έ­ ξι χρόνων. Γ. Δανιήλ

Έ ν α ς ά ν θ ρ ω π ο ς γ ε ν ν ιέ τ α ι Έ να βιβλίο που α­ ποκαλύπτει τη ν εκ­ πληκτική δια δικα­ σία τ η ς ένωσης σ π ερ μ α το ζω α ρ ίο υ και ωαρίου και το ν μ ε τ α σ χ η μ α τ ισ μ ό τ η ς σε έμβρυο, την ανάπτυξη και τη γέννηση ενός νέου ανθρώπου. Οι δια φά νειες, ο ι ε ι­ κόνες, τ α επιστημο­ νικά κείμ ενα γρ αμ­ μένα με εύληπτο τρόπο, ο ι λεζάντες βοηθούν το ν ανα­ γνώστη - θεατή να κατανοήσει με τον π α ρ α σ τ α τ ικ ό τ ε ρ ο

ΤΖΕΝΥΜΠΡΑΫΑΝ Το θαύμα της γέννησης Μια μαγευτική διάφανη άποψητης γέννησης Εικον.: Γ. Τσέιμπερς K. Φόουλς Μτφρ.: Η. Μεταξάς Αθήνα, Μίνωας, 1995 Σελ. 17.

τρόπο τη δ ια δικασία τη ς κύησης και τη ς γέννησ ης ενός παιδιού. Απαντά επίσης πειστικά σε ερω τήματα όπως: Π οιος ε υθ ύ νεται γ ια τ ο φ ύλο τ ου παιδιού, πώς περνάει τη ν ημ έρ α το υ ένα έμβρυο, π οιες γ εύ σ εις α πεχθάνεται κ.ά. Π ρέπει να α να φ ερ θεί ό τι τ ο βιβλίο κυκλοφ ο ρεί με τη ν έγκριση του Επιστη­ μονικού Συμβουλίου τ ο υ Μ αιευτικού και Χειρουργικού Κέντρου ΜΗΤΕΡΑ. Γ. Δανιήλ

Η α ρ χ ή τω ν α ν α τρ ο π ώ ν Έ να βιβλίο α νατρεπτικό. Έ να βιβλίο που α ν α φ έρ εται σ ’ έναν _____________________ κόσμο όπου τ α πά­ ντα μπορούν να ΣΑΡΑ ΠΕΡΡΥ______________ „ , _ Αν συμβουν. Οι γ ά τε ς Αθήνα, Ποταμός, 1995 έχουν φ τερ ά και Σελ 48 πετούν, τ α σκουλί_____________________ κια έχουν ρόδες, τα σκυλιά γίνονται βουνά, μπορείς ν ’ α γ γ ίξεις τη μουσική με τ α χέρ ια σου, τ α φ ύλλα τω ν δέντρω ν ε ί­ ναι ψάρια, τ ο φ εγ γ ά ρ ι είνα ι τ ετράγω νο. Η Αμερικανίδα ζω γράφ ος Σάρα Π έρρυ έγραψ ε και εικ ονογρ άφ ησε τ ο «Αν...» προτρέπει τ α παιδιά ν ’ αφήσουν ελ εύ θ ε­ ρη τ η φ αντασία του ς. Έ να βιβλίο που α­ φυπνίζει και τη φ αντασία τω ν μεγάλων. Η. Παπαλέξης

ΜΑΘΗΜΑΤΑ ΥΠΟΚΡΙΤΙΚΗΣ με το σκψοθέτη

Ο ΚΟΝ ΡΙΚ ΝΗ ΛΙΟ

Τ ηλ.: 7 2 2 5 1 2 8

Μόλις Κυκλοφόρησαν

Η σ ύ γ χ ρ ο ν η ε λ λ η ν ι κ ή π ε ζ ο γ ρ α φ ί α α ν θ ί ζ ε ι , μ π ο υ μ π ο υ κ ι ά ζ ε ι , κ α ρ π ο φ ο ρ ε ί . Όσο για τ η ν π α λ α ι ό τ ε ρ η δε ν π άει πίσω: έ χ ο υ μ ε π ο λ λ έ ς ε π α ν ε κ δ ό σ ε ι ς . Α ν α κ α λ ύ π τ ο υ μ ε το π ο λ ύ τ ι μ ο α π ο θ ε μ α τ ι κ ό μ ας : Π α π α δ ι α μ ά ν τ η ς , Β ι ζ υ η ν ό ς , Μ η τ σ ά κ η ς . Όσο για τ ο υ ς ξ έ ν ο υ ς κ λ α σ ι κ ο ύ ς , έ χ ο υ ν κι α υ τ ή μ ε ρ ί δ ι ο σ το ν μ α γ ι ά τ ι κ ο β ι β λ ι ο κ ή π ο . Τα ά ν θ η τον ε ρ χ ό μ ε ν ο μ ή ν α , το ν Μ άι ο , τα δ ρ έ π ο υ μ ε από τ ο υ ς κή π ο υ ς τ η ς « Α π ό π ε ι ρ α ς » , το υ « Αρ μ ού » , τ η ς « Α σ τ ά ρ τ η ς » , τ η ς « Δω δών ης» , τ η ς « Ε π ι κ α ι ρ ό τ η τ α ς » , το υ « Κ ά κ τ ο υ » , το υ « Κ έ δ ρ ο υ » , το υ « Π α π α δ ό π ο υ λ ο υ » , το υ « Π α τ ά κ η » , τ η ς « Π ό λ εω ς» .

ΑΣΤΑΡΤΗ

ΑΡΜ ΟΣ Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο μεταφρα­ στής. Επιμελητής ο παπαδιαμαντολόγος Ν.Δ. Τ ριανταφυλλόπουλος: Αλφρέδου Κλάρκ «Η εύρεσις της γυναικός του Λωτ» (μυθιστόρη­ μα) και Τζέρομ Κ. Τζέρομ «Η νέα ουτοπία και άλλα ευθυμογραφήμα­ τα». Τρία ελληνικά μυθιστο­ ρήματα: «Πρώτα πήγαιν’ η ψυχή μας και με­ τά τα χούγια μας» του Δημήτρη Γκαλημανά, «Σάπιο Μήλο» του Τάκη Μαχαλιώτη (αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα), «Εξήντα ζευγάρια μά­ τια» της Ασπασίας Κατσούλη-Συμεώνογλου.

ΔΩΔΩΝΗ Ένα κλασικό βιβλίο θρη­ σκειολογίας: Μάρτιν Νίλσον «Μινωικά-Μυκηναϊκή θρησκεία και η επιβίωσή της στήν ελληνική θρη­ σκεία».

Υπόέκδοοιν

«Ο π ε ιρασ μός τ η ς αθ ω ό τη τα ς» το υ Π ασκά λ Μ πρυκνέρ, μια μ ελέτη -ακ τιν ο γ ρ α φ ία τ η ς επ οχής μας. Υπ ερ ρεαλισ τική παρω δία πάνω σ τον καμβ ά ε ν ό ς αρ χαίου μύθου, το υ έ ρ ω τά και τ η ς ψ υχής: Αλμπέρτ ο Σ αβίνιο «Έ ρω ς κ αι ψυχή», σ ε μ ε­ τά φ ρ α σ η Π αναγιώ τη Σ κόνδρα.

___________ ΑΠΟΠΕΙΡΑ Προλογίζει ο «ιδιόρ­ ρυθμος» Ουίλιαμ Μπάροουζ, ο Τζέιμς Γκρ. Μπάλλαρντ έγραψε το μυθιστό­ ρημα «Έκθεση Ωμοτήτων» (μτφρ.-σημειώσεις Ηρα­ κλής Ρενιέρης). Κάθε λιμάνι... και άγιος: το μυθιστόρημα «Λιμάνι Αγίων» του Ουίλιαμ Μπάροουζ, σε μετάφραση Βα­ σίλη Κιζήλου. «Παραμύθια από το Μεξικό», με επίμε­ τρο της Carmen Bravo Villasante, σε μετάφραση Κατερίνας Χριστοδούλου.

Ένας δημοσιογράφος γράφει για μια η­ θοποιό του καιρού του: Φρέντυ Γερμανός «Έλλη Λαμπέτη». Τα κείμενα του Γιώργου Σκούρτη στεγά­ ζονται σ’ έναν τόμο: «Κάπου σας ξέρω. Μήπως γράφετε στα “Νέα»”; Δημοσιευμένα και τα κείμενα της Μαλβίνάς Κάραλη: «Από γυναίκα σε γυναίκα». Μοντέρνος και κλασικός μαζί. Η περίπτω­ ση του Γιάννη Σκαρίμπα: «Τράπουλα», «Ποιητικά», «Θεατρικά». Όσο για τον πολύ Ρόμπερτ Γκρέιβς, ε, αυτός καταδύεται στα μυστικά της «Λευκής Θεάς». Η σειρά της αρχαίας ελληνικής γραμμα­ τείας αυξάνεται και πληθύνεται: Πολύ­ βιος (έξι τόμοι), Αριστοτέλοης (πέντε τό­ μοι), Ισαίος (δύο τόμοι), Ανδοκίδης (ένας τόμος), Αντιφών (ένας τόμος), Πλουτάρ­ χου «Ηθικά» (έξιτόμοι), Ηρακλείδης ο Πο­ ντικός (ένας τόμος). Μεταφράζει η επι­ τροπή εκ φιλολόγων του «Κάκτου».

ΚΕΔΡΟΣ

ΕΠΙΚΑΙΡΟΤΗΤΑ_____________________ Βαγγέλη Μπαλαφούτη ««Αντίστροφο λεξικό της νεοελληνικής γλώσσας». Τι θα είχε να πει ο Αριστοτέλης για τη συμφω­ νία του Μάαστριχτ; Το θέμα ερευνά η Βούλα Δαμιανάκου «Από την Ελλάδα του Αριστοτέ­ λη στην Ευρώπη του Μάαστριχτ». Ποιος ήτο εντέλει ο Γεώργιος Αλεξ Μαυροκορδάτος; Μας απαντά η Νίκα Πολυχρονοπούλου-Κλαδά «Γεώργιος Αλεξ. Μαυροκορδάτος (1839-1902). Ο σχολιαστής, ο ιστοριο­ δίφης, ο συλλέκτης. Μελέτη της Αλλη­ λογραφίας του». Ποιος είναι ο ρόλος του Οικουμενι­ κού Πατριαρχείου; Η μελέτη του Δ. Καρδαρά διερευνά τη σχέση του πατριαρχείου με τον αλύτρωτο ελ­ ληνισμό: «Το Οικουμενικό Πα­ τριαρχείο και ο Αλύτρωτος Ελληνι­ σμός. (Μετά το συνέδριο του Βε­ ρολίνου). Ενώ, στη σειρά «Αρχαία Ελληνική Κληρονομιά»: Νίνος Μουλακάκης «Ερωτικό Αιγαίο» (Σαπφώ, Αλκμάν, Στησίχορος, Αλκαίος).

Ελληνική π εζογραφία: Δημήτρης Δημογεροντάκης «Δεσποινίς Οντέτ» (μυθιστόρημα). Ξένη πεζογραφία: Φ.Σ. Φιτζέραλντ «Το πλουσιόπαιδο» (μτφρ. Μένης Κουμανταρέας), Ν ίκολας Κίφερ «Δέρμα κουνελιού» (μτφρ. Βάνα Παπαθανασίου), Φερνάντο Αραμπάλ «Η φόνισσα του Θερμοκηπίου» (μτφρ. Κική Καψαμπέλη), Μάικλ Κράιτον «Νεκροφάγοι» (μτφρ. Ευγενία Σαράντη). Θέατρο: Ουίλιαμ Σαίξπηρ «Πολύ κακό για το τίποτα» (μτφρ. Ερρίκος Μπελιές) και Άντον Τσέχωφ «Ο Γλάρος» (μτφρ. Ξένια Καλογεροπούλου).

ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ________ Το τελευ τα ίο βιβλίο τη ς Πατρίτσ ια Χάισμιθ: «Καλοκαι­ ρινό Ειδύλλιο». Στη σειρά «Κλασική Λογοτε­ χνία», την οποία επιμελείται ο Χρήστος Μπουλώτης: Ρόμπερτ Λούις Στήβενσον «Το νησί των θησαυρών» και Ντέιβιντ Χέρμπερτ Λώρενς «Διηγήματα». Ο ίδιος επιλέ­ γ ε ι σ ’ έναν τόμο «θαλασσινά διηγήματα».

_____________________________________________ ΠΑΤΑΚΗΣ Σύγχρονη Ελληνική Λογοτεχνία: Μάνος Γαϊτάνος «Νίνα» (μυθιστόρημα) και Μ αρία Σκιαδαρέση «Ατροπός ή η ζωή και ο θάνατος τη ς Ευγενίας Δαπόντε» (μυθιστόρημα), Σύγχρονη Ξένη Λογοτεχνία: Άννι Πρου «Ναυτιλιακά νέα» (μτφρ. Μ άριος Βερέττας), Nick Hornby «High Fidelity» (μτφρ. Σώτη Τριανταφύλλου), Juan Rulfo «Πέδρο Πάρραμο» (μτφρ. Ιωάννα Καρατζαφέρη), Dorothy Allison «Ένα ή δύο πράγματα που ξέρω με βεβαιότητα». Στη σειρά «Μικρά αριστουργήματα», την οποία διευθύνει ο Σπύρος Τσακνιάς: Μ. Μ ητσάκης «Αθηναϊκοί σελίδες», Α. Παπαδιαμάντης «Η νοσταλγός», Γ. Βιζυηνός «Το αμάρτη­ μα τη ς μητρός μου», Φ. Ν τοστογιέφσκι «Ο κροκόδειλος» (μτφρ. Γιώργος Τσακνιάς), Ν. Γκόγκολ «Το παλτό» (μτφρ. Γιώργος Τσακνιάς), Φ. Κάφκα «Η μεταμόρφωση» (μτφρ. Μαργαρίτα Ζαχαριάδου), Θ. Γκοτιέ «Ονούφριος» (μτφρ. Μαρίνα Μέντζου), Ό σκαρ Ουάιλντ «Ο ψαράς και η ψυχή του» (μτφρ. Έ φη Γεωργούλη), Α. Τσέχωφ «Ο μαύρος μο­ ναχός» (μτφρ. Α. Χατζόπουλος). Θεωρία της Λογοτεχνίας: Ερατοσθένη Καψωμένου «Ποιη­ τική» και «Αφηγηματολογία». Και μια ανθολογία: Μάνος Κοντολέων-Πόλυ Μηλιώρη-Γαλάτεια Σουρέλη «Διηγήματα και άλλα κείμ ενα Ελλήνων συγγραφέων με θέμα το ταξίδι».

_________________________ΠΟΛΙΣ Ν ταίηβιντΛοτζ: «Τι μικρός που είναι ο κόσμος...», με πρόλογο του Ουμπέρτο Έκο κι επίμετρο Τζίνας Πολίτη. Έ να ταξίδι, αλλά τ ι ταξίδ ι: «Ταξίδι στα ό ρια του έθνους», σε μετάφρα­ ση Γιάννη Κιουρτσάκη. Μια μελέτη γ ια τον Γιούργκεν Χάμπερμας, από τον Κωνσταντίνο Καβουλάκο: «Γιούργκεν Χάμπερμας: Τα θ εμέλια του λόγου και τη ς κριτι­ κής κοινωνικής θεωρίας». Από τη σειρά «Εκδόσεις του Μεσο­ νυχτιού»: Φίλιππος Φιλίππου «Το μαύρο γεράκι».

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ Από τις εκδόσεις opera, το νέο μυθιστόρημα του μεγάλου Χιλιανού συγγραφέα

Luis Sepiilveda

Όνομα ταυρομάχον L~uis Sepulveda

Ό νομα ταυρομάχου Τι συμβαίνει μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου; Που βρίσκεται κρυμμένος ο αμύθητος θησαυρός που κλάπηκε από τους ναζί στη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου; Πώς εμπλέκεται στην ανεύρεση του ένας σαρανταπεντάρης Χιλιανός, πρώην αντάρτης και νυν μπράβος σε κακόφημο νάιτ-κλαμπ του Αμβούργου; Ποιος θα κατορθώσει να φτάσει πρώτος στον πολυπόθητο θησαυρό;

I

Με το βιβλίο αυτό, ο Λουίς Σεπούλβεδα αποδεικνύει ότι κατέχει όσο λίγοι την τέχνη της αφήγησης, και παρουσιάζει ένα μοναδικό στη σύλληψη του πολιτικό θρίλερ. Βιβλία του Λουίς Σεπούλβεδα από τις εκδόσεις opera Ένας γέρος που διάβαζε ιστορίες αγάπης Το διεθνές μπεστ σέλερ του 1992, μεταφρασμένο σε είκοσι γλώσσες, κυκλοφόρησε σε 1.000.000 αντίτυπα. Ο κόσμος τον τέλους του κόσμου Το μυθιστόρημα-καταγγελία για τη σφαγή των φαλαινών στις νότιες θάλασσες.

Εκδόσεις opera Χαριλάου Τρικουπη 26, 106 79 Αθήνα ♦ Τηλ.: 36 33 777 ♦ Fax: 67 15 296

ΤΟΝΕΟΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥΔΗΜΟΣΘΕΝΗ ΚΟΥΡΤΟΒΙΚ ΑΠΟΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ

OPERA

Τετόλεσται Ε ίκοσ ι μία κρυφ ές ιστορίες ιχνηλάτη μένες με τον φω τογραφ ικό φ ακό —αυτό το μάτι του εικοστού αιώ να — που κα τέγραψ ε γ ια πρώτη φ ορ ά χω ρίς λόγια την ανθρώ πινη μοίρα. Ο Δημοσθένης Κ ούρτοβικ αφ ου γκρ άζεται την Ιστορία, τον πόλεμο, τους ανθρώ πους, τον έρωτα, τον θάνατο, μέσα από γνω στές κα ι άγνω στες φ ω τογρ αφ ίες που μιλούν τη δική τους δι-εθνική γλώσσα.

Εκδόσεις opera, Χαριλάου Τρικούπη 26, 10679 Αθήνα

ΙΣΤΟΡΙΑ

|&

Μ Ν Η Μ Η

|

ΚΟΥΛΑ ΞΗΡΑΔΑΚΗ Σελίδες από τον αντιφασιστικό αγώνα στη Μέση Ανατολή (1941-1944)

I

Α γ ν ω σ τα ν το κ ο υ μ έ ν τα κ α ι μ α ρ τ υ ρ ίε ς γ ια τ ις

I 1

π ου π ά λ ευ α ν σ τη Μ έ σ η Α ν α τ ο λ ή π α ρ ά λλη λα

I

μ ε τ ο α π ε λ ε υ θ ε ρ ω τικ ό κ ίν η μ α σ τη ν Ε λ λά δ α .

I

Σ ε λ ίδ ε ς : 112, τ ι μ ή : 1 .5 0 0 δ ρ χ .

I I

ΓΡΗΓΟΡΗΣ ΦΑΡΑΚΟΣ Η μάχη των συμβόλων Το κατέβασμα της χιτλερικής σημαίας από την Αρχαία Ολυμπία.

I

Μ ια ά γνω σ τη α ν τ ισ τα σ ια κ ή π ρ ά ξ η π ου α ν α σ τά τω σ ε

I I

I

I |

I

ε λ λ η ν ικ έ ς δ η μ ο κ ρ α τ ικ έ ς α ν τ ιφ α σ ισ τ ικ έ ς ορ γα νώ σ εις

το υ ς Γ ε ρ μ α ν ο ύ ς τ ο ν Α ύ γ ο υ σ το το υ 1941, π λ α ισ ιω μ έν η μ ε τ α ν το κ ο υ μ έ ν τα τη ς π εριό δο υ. Σ ε λ ίδ ε ς : 48, τ ι μ ή : 1 .0 0 0 δ ρ χ .

ΔΙΙΜΙΙΤΡΗΣ ΚΑΡΑΘΛΝΟΣ Αντίο, καπετάνιε Ο ι τε λ ε υ τ α ίε ς σ τιγ μ έ ς τ ο υ Ά ρ η Β ελουχιώ τη,

I

όπ ω ς τ ις κ α τέ γ ρ α ψ ε κ α ι τ ις εξισ τό ρ η σ ε

1

μ ε μ ο ν α δ ικ ό τρ ό π ο ο α φ ο σ ιω μέ νο ς σ ύντρ οφ ός

I

το υ Δ η μ ή τρ η ς Κ α ρ α θ ά νο ς.

I

Σ ε λ ίδ ε ς : 160, τ ιμ ή : 1.800 δρχ.

Β. ΒΑΡΔΙΝΟΓΙΑΝΝΗΣ-Π. ΑΡΩΝΗΣ Οι μισοί στα σίδερα Ένα κίνημα σε διωγμό. Η π ρώ τη ο λ ο κλ η ρ ω μ ένη κ α τα γ ρ α φ ή τω ν διω γμώ ν το υ π ρ ο ο δ ε υ τικ ο ύ κ ιν ή μ α το ς , μ έ σ α α π ό δ ε κ ά δ ε ς ζω ντα νές μ α ρ τυ ρ ίε ς . Έ ν α ς ε ρ ε υ ν η τικ ό ς ά θ λο ς γ ια τ η μ ε γ α λ ύ τε ρ η σύγχρονη ε λ λ η ν ικ ή τρ α γω δ ία . Σ ε λ ίδ ε ς : 600, τ ιμ ή : 6.000 δρχ.

Θεμιστοκλέους 3lf§06 77 Αθήνα τηλ. 38 18 457 fax: 38 19 167

Ι Σ Τ Ο Ρ Ι Α

&

Κ Ο Ι Ν Ω Ν Ι Α

ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΣΤΡΟΓΓΥΛΗΣ Τρεις μορφές της Αντίστασης: ΣΑΡΑΦΗΣ-ΚΑΡΤΑΑΗΣ-ΚΑΡΑΓΙΩΡΓΗΣ Τρεις ολοκληρωμένες και με αντικειμενική διάθεση γραμμένες βιογραφίες, για τρεις φυσιογνωμίες της εποχής της Κατοχής και των όσων επακολούθησαν. Σελίδες: 180, τιμή 2.000 δρχ. ΜΙΧΑΛΗΣ ΚΥΡΚΟΣ Πίσω από τα κάγκελα Ο διωγμός της Εθνικής Αντίστασης 1947-1950. Ένα ιστορικό ντοκουμέντο με άγνωστα παρασκήνια της μεταδεκεμβριανής περιόδου. Τα δύσκολα χρόνια, όπως τα αφηγείται με γλαφνρότητα και συγκίνηση ο αείμνηστος Μιχάλης Κΰρκος, εκπρόσωπος του συνασπισμού των κομμάτων του ΕΑΜ και διευθυντής της εφημερίδας Ελεύθερη Ελλάδα. Σελίδες: 216, τιμή 2.500 δρχ. ΓΚΙΟΡΓΚΙ ΦΟΤΕΦ Κοινωνία των Πολιτών Ο ιστορικός δρόμος που διανύθηκε για το διαχωρισμό των πολιτών από την κρατική εξουσία και η διαπραγμάτευση τον προβλήματος των ορίων της ελευθερίας. Σελίδες: 150, τιμή: 2.500 δρχ. ΕΛΕΝΗ ΑΣΤΕΡΙΟΥ-ΓΛΒΡ1ΛΗΣ ΛΑΜΠΑΤΟΣ Η αριστερή' αντιπολίτευση στην Ελλάδα Μια έκθεση ντοκουμέντο του Π. Πουλιόπουλου στον Τρότσκι και το ελληνικό εργατικό κίνημα στο Μεσοπόλεμο. Σπάνια κείμενα και αναφορές για μια περίοδο που μόλις τώρα αρχίζει να φωτίζεται. Σελίδες: 224, τιμή: 2.500 δρχ.

ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΕΣ-ΔΙ ΑΝ Ο Μ Η :

ΔΙΑΚΙΝΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ, Γραβιάς 9-13, τηλ. 38 07 689 Αχιλλέας Σίμος, Κωλέττη 11, τηλ. 38 30 491

Σ Υ Γ Χ Ρ Ο Ν Η Κ Λ

Α Σ

Ι Κ Η

ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ

ΣΥΓΧΡΟΝΗΚΛΑΣΙΚΗΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ ΕΞΑΝΤΑΣ

Ε Ξ Α Ν Τ Α Σ Ε Κ Δ Ο Τ ΙΚ Η Δ ΙΔ Ο Τ Ο Υ 59 - 106 81 Τηλ.: 3804885, Fax: 3813065

(ϊΑΙΜΗΙΙΙΙΑΤΑ

ΖΑΝ μποντριγιαρ Η δ ι α φ ά ν ε ι α του κακού Α ο κ ί μ ι ο πάνω στα ακ ραί α φ α ι ν ό μ ε ν α Ο Ζαν Μποντριγιαρ αναλύει τα σύγχρονα συστήματα στην καταστροφική μορφή τους, στις αποτυχίες τους αλλά και ως προς τον τρόπο με τον οποίο τα καταφέρνουν παρά πολύ καλά και χάνονται μέσα στα παραλήρημα της ίδιας τους της λειτουργίας.

Αιδοίου 59-106 81 Αθήνα - Τηλ. 3804885 - Fax: 3813065

JO S EP H

"JO E D O G S " IA N N U Z Z I

Η ζωή και τα εγκλήματα ενός μαφιόζρυ Αυτοβιογραφία

Με το νέο αυτοβιογραφικό βιβλίο του ο Joe Dogs (Η ΚΟΥΖΙΝΑ ΤΗΣ ΜΑΦΙΑΣ)

μας χαρίζει μια απολαυστική μαφιόζικη ιστορία και μας αποκαλύπτει την εσωτερική ζωή της Μαφίας. Τα εγκλήματα και οι επιθέσεις, τα κορίτσια της νύχτας και οι απολαύσεις, οι συμφωνίες και οι εκβιασμοί, περιγράφονται με μοναδικό τρόπο στην αυθεντι­ κή γλώσσα του υπόκοσμου.

ΠΑΠΜΟΠΟΥΛΟΣ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΟΥ 9, 144 52 ΜΕΤΑΜΟΡΦΩΣΗ ΑΤΤΙΚΗΣ ΤΗΛ: 28.46.074,28.16.134, FAX: 28.17.127

Ο συγγραφέας είναι ένα βαθύτατα πολιτικό πρόσωπο. Ακόμη και σήμερα, που στην ουσία βρίσκεται εκτός μαχόμενης πολιτικής, συμμετέχει ενεργά στο πολιτικό γίγνεσθαι

ολύ καιρό πριν κυκλοφ ορήσει το βιβλίο του Λεωνίδα Κύρκου είχαν καλλιεργη θεί προσ­ δοκίες γ ια την π οιότητα του εγχειρήματος.

επαναλήψεις, ο ι επικαλύψεις και οι ά τα κτες α­ ναδιπλώσεις. Παρά τ ο γεγονό ς ό τι τ ο βιβλίο έ χ ει κάνει ήδη έ ­ Κορυφαίο στέλεχο ς τη ς Αρ ισ τερ ός ο συγγρα­ναν πρώτο επιτυχημένο, από εμπορική άποψη, φ έας, ήταν παρών σχεδόν σ ’ όλες τ ις κομβικές κύκλο, δεν είναι πολλές οι κρ ιτικές παρουσιά­ στιγμές τη ς σύγχρονης πολιτικής ιστορίας. σεις τ ου. Έ χουμε υπόψη μας τ ις δύο ίσως ση­ Από τα μ ετεμφ υλιακά χρόνια μέχρι σήμερα ο Λ. μαντικότερες αναφορές: του Σπύρου Λιναρδά-

Π

Κύρκος, από τ ις ηγετικές θ έσ εις που κατέλαβε, επηρέασε με το ν ένα ή το ν ά λλο τρόπο τ ις ε ξε ­ λίξ εις σ το χώρο τ η ς ε λληνικής α ριστερός. Αναμενόταν λοιπόν με μεγάλο ενδιαφ έρον η συμβολή του. Ειδικότερα ο υποψιασμένος ανα­ γνώ στης περίμενε ζω τικές πληροφ ορίες γ ια πρόσωπα και καταστάσ εις που σημάδεψαν την πορεία τη ς Αριστεράς. Δεν ξέρ ου με ποια ήταν η αρχική πρόθεση του συγγραφ έα, πάντως, αυτό τ ο βιβλίο δεν είνα ι ού τε απόπειρα ιστορι­ κού δοκιμίου, ού τε προσπάθεια κοινω νιολογι­ κής μ ελέτης, ού τε πόνημα πολιτικής ανάλυσης, ού τε τέλ ο ς «κατάθεση ψυχής» (αυτοβιογρα­ φία). Είναι λ ίγο απ’ όλα, με τ ο αυτοβιογραφ ικό σ τοιχείο όμως να υ σ τερ εί θεαματικά έναντι των άλλων. Αυτός ο μικτός τρόπος γρ α φ ής έ χ ει και πλεονεκτήματα και μειονεκτήματα. Στα πλεονε­ κτήματα σ υγκαταλέγονται η σφαιρική προσέγγιση τω ν γ ε γ ο ­ νότων και η σύνδεσή του παρελ­ θόντος με τ ο παρόν ώστε να φ α­ ν ε ί η συνέχεια στην παθολογία τη ς πολιτικής ζωής. Σοβαρό ό­ μως μειονέκτημα είνα ι οι συχνές

του στο «Βήμα» και του Πότη Π αρασκευόπουλου στην «Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία», Οι συντάκτες το υ ς είναι έ γ κριτοι δημοσιογράφ οι και ιστορ ικοί με πλήθος βιβλίων στο ενερ γητικό του ς. Μόνο που και τω ν δ ύο τ α εκτενή σημειώ­ ματα είναι ευάλω τα στην κατηγορία του υποκει­ μενισμού εξα ιτία ς τ η ς συμμετοχής των συγγραφέω ν το υ ς στην πολυτάραχη ιστορία τη ς Αριστερός, πολλές φ ορ ές από συναγωνιστικές προς τ ο ν Λ. Κύρκο θέσεις, συχνά όμως και από ανταγω νισ τικές. Και τω ν δύο τα κείμ ενα είνα ι (ίσως σκοπίμως) μονομερή, γ ια τί εσ τιά ­ ζουν τη ν προσοχή το υ ς σε μερικές μόνο ιστορι­ κές περιόδους - σ ’ εκ είνες κατά τ ις οποίες εί­ χαν δια τυπώσει δ ια φ ο ρετικές θέσ εις - χωρίς βεβαίως αυτό να σημαίνει ό τι δεν έχουν τη ν αξία τους.

ΛΕΩΝΙΔΑΣ ΚΥΡΚΟΣ

Ανατρεπτικά Απέναντι στο χθες και στο αύριο Αθήνα, Προσκήνιο, 1995 Σελ. 285. Δρχ. 5.000.

Ο σ υ γγραφ έα ς είναι ένα βαθύ­ τ α τα πολιτικό πρόσωπο. Ακόμη και σ ήμερα που στην ουσία βρί­ σκεται ε κτό ς μαχόμενης πολιτι­ κής συμμετέχει ενερ γά στο πο­ λιτικό γίγνεσ θαι. Η δράση του στην υπόθεση τού «Μ ακεδονι­ κού» πείθει για το υ λόγου τ ο α-

Κριτικη

λήθ ες. Έ τσ ι δ εν είνα ι καθόλου π ερίεργ ο ό τι πλέκει τ ο εγκώ μιο τ η ς πολιτικής, απαντώ ντας σ’ όλο υ ς εκείνο υς που β δ ελ ύ σ σ ο ν τα ιτη ν π ολιτική

το υ Κ. Καραμανλή: «Π α ρακο λου θ ώ τις προσπάθ ειές σας. Θα αποτύχετε. Είστε σε λάθ ος τόπο,

και αποδοκιμάζουν το υ ς εκπροσώ πους της.

σε λ ά θ ος ώρα, σε λ ά θ ος κόμμα» (σελίδα 90). Μ εγάλο ε νδιαφ έρο ν παρουσ ιάζουν οι απόψεις

Στη φ ιλότιμη π ροσπάθεια που κ αταβ άλλει προ-

το υ Λ. Κύρκου σ χ ετικά με τη συμμετοχή το υ

κειμ ένου να ξανασ τή σ ει τη ν πολιτική σ το βάθρο

ΣΥΝ στην κυβέρνηση Τζανετάκη. Απαντά με

τη ς , δ εν απ ο φ εύ γει το υ ς ε ξω ράίσ μούς. Στη σε­

πειστικό τρόπ ο σ του ς α π λουστευτικούς ισχυρι­

λίδ α 59 λ έει: «Ό ταν ακούω "όλοι ο ι π ο λιτικοί ε ί­

σ μούς πολλών στελεχώ ν το υ ΠΑΣΟΚ, υπεραμύ­

ναι μασ καράδες" το αισθάνομαι σαν ράπισμα...

ν ε τα ι τω ν βασικών επιλογώ ν το υ κ όμ ματός του,

Για να μιλήσω με το υ ς πιο απλούς όρους, δεν

κάνει γ ε νναία αυ τοκρ ιτική γ ια τη ν παραπομπή

ξέρ ω κανέναν πολιτικό τ η ς Α ρ ισ τερ ό ς που να ε ­

το υ Α. Παπανδρέου στο Ειδικό Δ ικασ τή ριο , αλ­

πω φ ελήθηκε γ ια ιδ ιο τε λ ε ίς σκοπούς από τ α δ η­

λ ά επ ιμένει πως πίσω από τ ις π ρω τοβουλίες

μόσια αξιώ μα τα στα οποία αναδείχθηκε». Ο Λ.

το υ ΣΥΝ δ εν κ ρυβότα ν η επιθυμία το υ ν α ε μβ ο­

Κύρκος υ ιο θ ετεί χω ρίς π ερισ τρ οφ ές τ η ν παλιά

λ ίσ ει τ ο ΠΑΣΟΚ και να α ν α δειχθ εί αυ τό ς σε

άποψη που κωδικοποιείται στην εξίσωση: α ρ ι­

κυρίαρχο πόλο στο χώ ρο τ η ς «δημοκρατικής

σ τερό ς = τίμ ιο ς . Δυσ τυχώ ς τ α π ράγματα δεν ε ί­

παράταξης». Μ άλιστα ε γ κ α λ εί όσ ους δημοσίω ς

ναι έτσ ι. Ό σ ο ι παρακολουθούν με προσοχή τη ν

έχουν υ π οσ τηρίξει αυ τήν τη ν εκδοχή, ως «κα­

π ορεία ενίω ν στελεχώ ν τ η ς π αραδοσιακής, αλ­

κόπιστους». Δ εν έχ ου με λό γ ο να αμφ ισ β η τή­

λά και ανανεω τικής α ρ ισ τερ ό ς τ α τ ελ ε υ τα ία

σουμε τ ις πρ οθ έσ εις το υ συγγρ αφ έα . Έ χουμε

χρόνια, διαπιστώνουν πόσο μακριά από τη ν π ρ αγματικότητα

βρ ίσ κεται η

όμως πολύ σ οβαρό λ ό γ ο γ ια να υποσ τηρίξουμε

εκτίμηση το υ

ό τι στα κ εφ άλια ορισμένω ν πρω τοκλασάτων

συ γγρ αφ έα . Π ολλο ί άνθρωποι τ η ς Α ρ ιστερ ός,

παραγόντω ν το υ ΣΥΝ είχ ε εμφ ιλο χω ρ ήσ ει η

με αγω νισ τικές π εργα μηνές στο παρελθόν και

σ τρα τη γική τ η ς κατάληψ ης το υ χώ ρου το υ

υπεράνω υποψίας, μόλις ανακάλυψ αν το ν καπι­

ΠΑΣΟΚ. Το π αιχνίδι δ εν το υ ς βγήκε, αλλά αυτό

τα λισ μ ό και τ ις «αρετές» του , β ο ύλιαξαν χω ρίς

δ εν σ ημαίνει ό τι πρέπ ει να δ εχ τού μ ε ό τι δεν παί­

ενοχές στον ευδαιμονισ μό που απλόχερα π ρο­

χ τηκ ε κι ένα τ έτο ιο υ τύπ ου παιχνίδι! Μ ια ανα­

σ φ έρ ει τ ο σύσ τημα στου ς πρώην ε π ικριτές του.

δρομή το υ συ γ γ ρ α φ έα στην εποχή εκείνη και

Π ολλές σ ελίδες είνα ι δια π οτισμένες από τη ν πί­

μια αναδίφ ησ η σε δηλώ σεις, σ υ ν εν τεύ ξεις και

κρα το υ σ υγγρ α φ έα εξα ιτία ς τ η ς μικρής απήχη­

άρ θρ α στελεχώ ν το υ ΣΥΝ, θα το ν πείσουν.

σης που είχαν ο ι ιδ έες τ η ς ανανεω τικής α ρ ισ τε­

Μ πορεί ο κ εντρ ικός στόχο ς τ ο υ ΣΥΝ να ήτα ν η

ρ ός στην ελληνική κοινωνία. Ο ι ε ξη γ ή σ εις που

κάθαρση, κάποιοι όμως μέσω τ η ς κάθαρσης

δ ίνει είνα ι βασικώ ς δύο. Η πρώτη παραπέμπει

προω θούσαν

στην κυ ριαρ χία το υ ΚΚΕ στο χώ ρο τ η ς Α ρ ισ τε­

ΠΑΣΟΚ.

ρ ό ς και η δ εύ τερ η στη λ ε ηλασ ία τω ν ιδεώ ν τη ς

Ενσ τάσεις ε γ είρ ο ν τα ι σ ’ ό,τι α φ ο ρά τ ις ε κ τιμ ή ­

ανανέω σης από το ν Ανδ ρέα Παπανδρέου και

ένα

σχέδιο

αιχμαλω σίας του

σ εις που κ άνει ο Λ. Κύρκος γ ια τ ο Δεκέμβ ρη του

τ ο ΠΑΣΟΚ. Υποτιμ ά όμως ο Λ. Κύρκος τ ο γ ε γ ο ­

’44 κ αι το ν εμφ ύλιο. Χρεώ νει στην τ ό τ ε η γεσ ία

νός ό τι ο ι π ασ ιφισ τικές και σ υ ναινετικές προτά­

το υ

σ εις το υ ΚΚΕσω τερικού «έπεσαν» σ ε μ ια περίο­

Ενώ λ έ ε ι ό τι η η γ εσ ία υποτίμησε το ν λ α ϊκό πα­

δο, κατά τη ν οποία τ ο δεσπόζον ιδεολόγημα, συ γκρ ο τείτο σ το δίπ ολο Δ εξιά -Α ν τιδ εξιά με το

ρ άγοντα και υ π ερεκτίμησε τ η δ υ ν α τό τη τα τω ν Άγγλω ν να μηχανορραφήσουν, τη ν κα τη γ ο ρ εί

οποίο π ο ρεύ τη κε και σ υ νεχίζει να π ο ρεύ ετα ι το ΠΑΣΟΚ με μεγάλη επιτυχία. Ό τα ν από τ ο 1974

ό τι σύ ρ θη κε στην ένοπλη ρήξη τ ο Δεκέμβ ριο, ε ­

ΚΚΕ «κρίσιμα λάθη προσανατολισμού».

κτός τω ν άλλων, κ αι εξα ιτία ς τ η ς π εριφ ρ όνησης

μέχρι τ ο 1981, τ ο κυρίαρχο αίτημα το υ προο­

στον ειρ ηνικό δ ρόμο γ ια τί, «έβλεπε τ η δ ημο­

δευ τικο ύ κόσμου ήτα ν «να φ ύ γ ει η Δ εξιά από

κ ρ α τία σαν ασ τική υποκρισία» (σελίδα 128-

τη ν εξουσία» δ εν ήτα ν δυνα τόν να καρπίσουν α­

129). Αφ ού όμως η η γ εσ ία το υ ΚΚΕ ήτα ν προ­

π όψ εις π ερί δ ια κομματικής συ νεργα σίας σε ο­

σηλωμένη στη λογική τ η ς ένοπλης π άλης, πώς

ρισ μένα μείζονα ζητήματα. Έ χ ει όμω ς τη ν τ ό λ ­

ε ξ η γ ε ίτα ι τ ο γ ε γ ο ν ό ς ό τι έδω σε τη ν κρίσ ιμ η μά­

μη ο Λ. Κύρκος να κ α ταθ έσ ει τη ν π ροφ ητική ό­

χη τ η ς Αθήνας χω ρίς τη στοιχειώ δη προπαρα-

σο και οδυνηρή γ ια τ ο ΚΚΕσω τερικού άποψη

σκευή; Γιατί, επί παραδείγμα τι, ά φ η σ ε να πέσει

τ ο κύριο βάρος στον εφ εδ ρικό ΕΛΑΣ; Γιατί δεν δ ιέτα ξε τ ις ετοιμοπ όλεμες δυνάμεις του Άρη Βελουχιώτη να εμπλακούν σ την υπόθεση; Οι ε ­ ξηγήσεις που δ ίνει είνα ι οι κλασικές. Τις έχουμε συναντήσει στα πολυάριθμα βιβλία που έχουν κυκλοφ ορήσει και α ναφέρονται σ ’ αυτή τη ν πε­ ρίοδο. Προφανώς ο συγγρ αφ έα ς δεν τολ μ ά να σκεφ θεί ή έχει απορρίψει τη ν εκδοχή που θέλει την ηγεσ ία του ΚΚΕ να επ ιλέγει την οδό της σύρραξης προκειμένου να δ ημιουργήσ ει έναν μαζικής κλίμακας αντιπερισπασμό, ώστε να βοηθηθεί η ΕΣΣΔ, η οποία εκείνη τη ν περίοδο προσπαθούσε να εμπεδώ σει τη ν επιρροή τη ς στις χώ ρες τη ς Α. Ευρώπης. Αν ενστερνιζόταν αυτή τη ν εκτίμηση, θα ήταν σαν να παραδεχό­ τα ν πως η γρ αφ ειο κρατική ομάδα που έλεγχε

τ ο ΚΚΕ λειτο ύρ γησ ε περίπου ως πράκτορας τω ν συμφερόντω ν τη ς Σοβιετικής Ένωσης. Κι αυτό, όπως και να το κάνουμε, είνα ι πολύ βαρύ ακόμα και γ ια έναν άνθρωπο που έχ ει δώσει πολλά δείγματα χ ειρ αφ έτη σ η ς εδώ και χρόνια. Κοντολογίς: Το βιβλίο του Λ. Κύρκου παρά τις ε λλείψ εις και τ ις αντιφ άσεις το υ αξίζει να δια­ β ασ τεί γ ια πολλούς λόγους. Ο κυριό τερο ς κατά τη γνώμη μας είναι, γ ια να φ ανεί πώς ένας άν­ θρωπος που δεν ήταν επ αγγελματίας τ η ς πολι­ τική ς, αφ ιερώ θηκε σ ’ αυτήν με ερω τικό πάθος και εξα κολο υθ εί να πιστεύει ότι μόνο μέσω τη ς πολιτικής το ανθρώπινο γένος μπορεί να δ ει κα­ λ ύ τερ ες μέρες...

Τάσος Παππάς

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΤΟΧΑΣΤΗΣ Ξ έ ν η Λ ο γ ο τ ε χ ν ία

Μ α υ ρ ο μ ιχ ά λ η 39, Τ η λ . 3601956, 3610445

Κριτική

E itjm /

Ο Κρούγκμαν δεν εντάσσεται σε κάποια συγκεκριμένη ιδεολογία: θίγει τα σημαντικότερα ζητήματα της αμερικανικής οικονομίας και κοινωνίας με βάση ένα σχεδόν απο-ιδεολογικοποιημένο ρεαλισμό

ελληνικός υπότιτλος το υ βιβλίου το υ Πωλ αν όχι εντελώ ς προπαγανδιστικά. Η εποχή των Κρούγκμαν είνα ι «Η φ θο ρά το υ αμερικανι­ συνθημάτω ν το υ τύπου «Η υπερηφάνεια επι­ κού ονείρου», μια παλιά διαπίστωση που α­ στρέφ ει» που καλλιέργη σε η ρηγκανομική έχ ει να λύ ετα ι με καινούριο τρόπο, χω ρίς το ν συνη­περάσει αφ ήνοντας πίσω τ η ς χρόνια προβλή­ θισμένο μιζεραμπιλισμό και τη ν κατασ τρ οφ ο­ ματα και δια π ερασ τικές ψευτο-επιστημονικές λο γία τω ν μαρξιστών, χω ρίς τ ο υ ς θριαμβικούς κορώνες. Ο Πωλ Κρούγκμαν τιν ά ζει στον α έρα τό νο υς τω ν γιάπις τ η ς οικονομικής επιστήμης το υ ς μύθους που σχετίζονται μ’ αυ τά τ α προ­ όπως είναι, μετα ξύ άλλων, οι Μπάρο και Δού­ βλήματα τ η ς αμερικα νικής οικονομίας (την α­ κας. Ο Κρούγκμαν, που ανήκει στη νεότερ η γ ε ­ νεργία, τ ις διακυμάνσεις τ η ς παραγω γικότη­ νιά τω ν Αμερικανών οικονομολόγω ν -α ν και δεν τας, τ ο δημοσιονομικό έλλειμμα) και δίνει μια τα υ τίζε τα ι με τη ν ομάδα το υ Χάρβαρντ - διαπ ειστική - μ ια σχεδόν α δ ιαμφ ισβήτητη - εικόνα ψ εύδει τ η ς απόψεις π ερί «κρίσης τ η ς οικονομι­ τ η ς σ ημερινής αμερικα νικής κοινωνίας. κής θεωρίας» που εκφ ράσ τη καν στην αρχή τη ς Κατά το ν Άλαν Γ κρίνσπαν, πρόεδρο τ η ς Επι­ δ εκα ετία ς του ’80. Τόσο ο ι ισχυρισμοί του τροπ ής Οικονομικών Συμβούλων τω ν κυβερνή­ Έ ρβινγκ Κρίστολ (στο περιοδικό Public Inte­ σεων Νίξον και Φορντ (καθώς και το υ Ρέιγκαν ό­ rest) γ ια ενδεχόμενο «ξήλωμα» τη ς οικονομικής τα ν ήταν ακόμη κυβερνήτης τ η ς Καλιφόρνια), επιστήμης, όσο και οι οικονομικοί ακροβατισμοί τ ο σημαντικότερ ο πρόβλημα τω ν ΗΠΑ ήτα ν ο τ η ς πολιτικής τω ν Ρόναλντ Ρέιπληθω ρισμός. Στην άκρως διαγκαν-Αλαν Γκρίνσπαν, φ αίνο­ φω τιστική ομ ιλία το υ στο πανε­ νται πια ξεπ ερασμένοι. Η οικο­ π ιστήμιο Σ τάνφ ορντ τ ο 1980, ο νομική θεω ρία παρουσ ιάζεται ΠΩΛ ΚΡΟΥΓΚΜΑΝ Γ κρίνσπαν είχ ε δώ σει μια συντα­

Ο

πιο εύρω στη από ποτέ, κυρίως γ ια τ ί ο ι οπαδοί τ η ς μικρο-οικονομικής θεω ρίας (που επιμέ­ νουν σ τις αλλοπρόσαλλες ανα­ λ ύ σ εις το υ ς σε περιοδικά όπως τ ο Fortune) έχουν μάλλον παρα­ μεριστεί. Για παράδειγμα, αν διαβάσει κανείς σήμερα τ α άρ­ θρα τ η ς Σύλβια Νάσαρ περί α­ νταγω νιστικότητας τη ς αμερ ι­ κανικής οικονομίας, δεν μπορεί παρά να τ α θεω ρήσει μυωπικά

Κριτική

Η εποχή των μειωμένων προσδοκιών Μτφρ.-Επίμετρο: Α.Δ. Παπαγιαννίδης Προλεγόμενα: Κ. Βεργόπουλος, Πολ Σάμιουελσον Αθήνα, Πόλις, 1995 Σελ. 290. Δρχ. 3.800.

γ ή για τη ν αποτελεσματική αντι­ μετώπιση το υ πληθωρισμού, επιμένοντας σε «μερικές πολύ σκληρές κυβ ερ νητικές αποφά­ σεις»: τ ο αποτέλεσμα ήταν μια στροφ ή προς τ α δ εξιά που π ραγματοπ οιήθηκε με τη συναί­ νεση μεγάλου μέρους τω ν ψη­ φοφ όρω ν - αν δεχτού με ότι υπάρχει τ έτ ο ια έννοια στις ΗΠΑ. «Το κίνημα γ ια το ν οικονομικό συντηρητισμό», έλ εγ ε τ ό τ ε ο

Γκρίνσπαν, «δεν είνα ι απόρροια μιας νοο τρο­ πίας που εμπ νέεται από τ η λ α τρ ε ία τω ν επιχει­ ρήσεων. Α π οτελεί όμως αρω γό τω ν επ ιχειρη­ ματιών και θα σφ υ ρ ηλατήσ ει ασφ αλώ ς μια πο­ λιτική έντο νης υποστήριξης τω ν επενδυτικώ ν κινήτρω ν κατά τη δ εκα ετία το υ ’80». Ο Κρούγκμαν, ανα λύοντα ς τ η θλιβερή εμπειρ ία αυ τής τ η ς δ εκαετία ς, κατα γ γ έλ λ ει α υτή τη ν πο­ λ ιτική που έγινε α ιτία να α υ ξηθ εί τ ο έλλειμμα το υ εμπορικού ισοζυγίου και να δ ια λ υθ εί οποιοδήποτε όρ αμα Κ ράτους Π ρόνοιας - με κατα­ σ τρο φ ικές σ υνέπειες γ ια τ α χαμη λότερα σ τρώ­ ματα το υ πληθυσμού. Το βιβλίο «Η εποχή των μειωμένων προσδοκιών» δ εν είνα ι τ ο πρώτο ού­ τ ε τ ο μοναδικό που απομυθοποιεί τ η ρηγκανομική - είνα ι όμως έ να από τ α πιο π ροκλητικά α ­ κόμα και γ ια το λεγόμενο φ ιλ ελ εύ θ ερ ο κα τε­ στημένο. Εξάλλου οι φ ιλελεύ θ ερ ο ι - που δέχτηκα ν σαρω τικές επ ιθέσεις από τη Δ εξιά σ ’ όλη τη δ ιά ρ ­ κ εια τ η ς δ εκα ετία ς το υ ’80 - δια τη ρο ύσ αν πά­ ντα μια σ ειρά νεοσ υντηρ ητικές θ έσ εις (όπως γ ια π αράδειγμα, ο Ν τά νιελ Μπελ του Χάρβαρντ) με αποτέλεσμα να μην είν α ι σε θέση να δουν τ ις συνέπειες τ η ς συντηρ ητικής «επα­ νάστασης». Ο Κρούγκμαν δεν είνα ι φ ιλ ελ εύ θ ερ ο ς - δεν εί­ ναι καν ρ ιζοσπάστης με τη ν αμερικανική έννοια το υ όρου. Ο ίδιος δ ιεκδ ικεί απλώς τ η σύζευξη τ η ς οικονομικής ανάλυσης με τ ις α ρ χ ές το υ οι­ κονομικού και πολιτικού ρεαλισμού: γ ια τ ο σ κο­ πό α υτό υποσ τηρίζει τη ν ανάγκη τ η ς επιστρο­ φ ής τη ς οικονομικής ανάλυσης σ τις α ρ χές και τη μέθοδο τ η ς κλασ ικής πολιτικής οικονομίας τω ν Ά νταμ Σμιθ, Ντ. Ρικάρντο και Τζ. Σ. Μιλ. Σε μια πρώτη ανάγνωση φ α ίνετα ι διά δο χος το υ Τζ. Κ. Γκάλμπρέιθ και π ρ άγματι οι π ο λιτικές το υ ς θ έσ εις είνα ι συγγενικές. Ό μω ς ο Γκάλμπρέιθ «ανήκει» σε μια άλλη εποχή, έ χ ει γνω ρ ίσει μια σύντομη περίοδο «αυξημένων προσδοκιών», κι­ ν είτα ι από τ η ν εμπειρία τ η ς απογοήτευσης και οι απόψεις το υ είναι, κατά κάποιον τρόπο, το «αρνητικό» τ η ς ιδεολο γίας τη ς ακρ αιφ νούς Δ ε ­ ξιάς που εκπροσωπούν ο ι τεχ ν ο κ ρ ά τες σ αν το ν Τ ζορτζ Γκίλντερ και ο ι εκπρόσωποι τ η ς ηθικής π λειοφ ηφ ίας σαν τη ν εκδο τική ομάδα το υ πε­ ριοδικού National Review. Ο Κρούγκμαν δεν φ α ίνετα ι να δ ίνει λόγο σε κανένα, ο ύ τε να ε ­ ντάσσ εται σε κάποια συγκεκριμένη ιδεολογία: θ ίγει τ α ση μαντικότερ α ζητήματα τ η ς αμερ ικα­

νικής οικονομίας και κοινω νίας, με βάση ένα σχεδόν απο-ιδεολογικοποιημένο ρ εαλισ μό χω­ ρίς να π έφ τει στην παγίδα τω ν σ τατιστικώ ν. Και βλέπει τ ις ΗΠΑ ως μέρο ς ενός ευρ ύ τερο υ συστήματος, μιας χρηματοπ ισ τω τικής σκηνής που τρ ελ α ίν ετα ι, που δ ημ ιου ρ γ εί θρυλικά πλούτ η σ την κορυφ ή τ η ς κοινω νίας και απερίγραπτη φ τώ χεια στη βάση της. Το βιβλίο το υ Κρούγκμαν είν α ι ένα εύληπτο α­ νάγνωσμα, γρ αμμένο τό σ ο γ ια το υ ς ε ιδ ικού ς ό­ σο και γ ια το ν κοινό αναγνώστη. «Η εποχή τω ν μειωμένων» προσδοκιώ ν, που περιγράφ ει, μ οιάζει ν ’ αρ χίζει από τ ό τ ε που ο Ν όρμαν Ποντχ ό ρ ετς αποφάσισε να εγ κ α τα λ είψ ει τ ο χώρο τω ν ριζοσπαστών, από τ ό τ ε που ξεθώ ριασε η προοπτική το υ προσ τατευτισμού, γ ια χάρη ε­ νός έξα λλου laissez faire, από τ ό τ ε που ο Ν τά­ ν ιελ Μπελ π εριέγρα ψ ε τ ο κοινω νικο-πολιτικό ή ­ θος ως «τέλος τ η ς ιδεολογίας». Το τέλ ο ς α υτής τ η ς εποχής δεν είνα ι ορατό: είνα ι όμως εφ ικτό αν και όχι με το ν τρόπο που π ρεσ βεύει τ ο πε­ ρ ιοδικό Newsweek ενθαρ ρύνο ντα ς το υ ς Αμερι­ κανούς να μη γκρινιάζουν αλλά να χαμογελάνε, «γιατί έχουν π ερισ σότερα απ’ όσα νομίζουν». Ο Κρούγκμαν υποστηρίζει ό τι οι Αμερ ικα νοί έ­ χουν λ ιγ ό τερ α απ’ όσα νομίζουν και κάνει συ γκεκριμένες π ρ οτάσεις γ ια τ ο ζήτημα τ η ς α­ νεργίας, τη ν α σ τάθ εια το υ δ ολαρίου (κυρίως τη σχέση τ ο υ με τ ο γεν) και τη ν κατανομή τ ο υ ε ι­ σοδήματος. Δ ιαβάζοντας τη ν «Κοινωνία των μειωμένων προσδοκιών» ε ίνα ι αναπόφ ευκτο να θυμη θεί κανείς τ α «Φτωχά χρόνια», ένα βιβλίο το υ Ρίτσαρντ Τζ. Μ πάρνετ που εκδό θη κε το 1981 και που δεν αφ ο ρο ύσ ε μόνο τ ις ΗΠΑ, αλ­ λ ά τ ις π ροοπτικές τη ς σ τέρη σ η ς και τ η ς κοινω­ νικής αδ ικία ς σ ’ όλο το ν κόσμο - προοπτικές που α π ο τελ ο ύ ν το κοινό μ ας παρόν. Σώτη Τριανταφύλλου

ΦύόΙψς αναλαμβάνει δακτυλογραφήσεις - διορ­ θώσεις σε Η /Υ λογοτεχνικά, φιλολογικά, αρχαία κείμενα διπλωματικές εργασίες σε πολυτονικό ή μονοτονικό σύστημα

Τ η \.: 7 6 5 2 5 3 4

Κριτική

Συνδυάζει τη μορφολογία της γλώσσας με τη σημασιολογία της, αφού εκτός από την ορθογραφική σκοπιμότητα εξυπηρετείται και η ανάγκη ερμηνείας και ετυμολόγησης τωνλέξεων

λε ξικο γρα φ ία είνα ι ένας ακρογω νια ίος λί­ στικόν» ανήκουν λεξιλόγια, που εκπονήθηκαν θος στο οικοδόμημα κάθε γλώσσας. Είναι έ ­ γ ια κάθε περιοχή τη ς γλώσσας και το υ πολιτι­ νας κλάδος τη ς φιλολογίας, ο οποίος σμού, όπως π.χ. γ ια τη ν Τεχνική, τη ν Αγωνιστική, συλλέγει, αξιολογεί, σημασιολογεί και συστη­ την Ιατρική, τα Μ αθηματικά, τη Βοτανική κ.λπ. ματοποιεί το ν λεκτικό θησαυρό κάθε γλώσσας, Ιδιαίτερη άνθιση γνώ ρισε η λεξικο γρα φ ία κατά τ η ς χρησιμοποιημένης σε κάθε εποχή γλώσσας, το υ ς ελληνιστικούς και το υ ς ρωμαϊκούς χρό­ βάσει τ η ς π ροσφερόμενης π ροφορικής και νους, οπότε αναδείχτηκαν περιώνυμοι φ ιλόλο­ κυρίως γραπτής παράδοσης. Έ τσ ι η λεξικο γρα­ γ ο ι λεξικογράφοι. Ειδικά λεξικά συντάσσονται φ ία δ ημιου ρ γεί όχι μόνον ασφαλή τ α μ εία του γ ια το υ ς'Α ττικ ο ύ ς ρ ήτορες, γ ια το υ ς ποιητές, γλωσσικού θησαυρού κάθε έθνους, αλλά προ­ γ ια το υ ς φ ιλοσόφους. Θ εμελιακά αποβαίνουν πάντων προσ φέρει στους λαούς ύψ ιστες υπη­ γ ια κάθε μετα γενέστερη προσπάθεια τ α έργα ρεσ ίες γ ια τ ις διαδικασίες διαμόρφωσης εθνι­ των: Αρποκατίωνος, Αριστάρχου, Διοσκουρίδη, κής συνείδησης και πολιτισμικής ταυ τό τη τα ς. Ερωτιανού, Γαληνού, Ησυχίου, Σούδα, Ιωάννη Ή δη ο ι Αρχαίοι Έ λληνες αισθάνθηκαν από πολύ του Φιλοπόνου, Στεφάνου του Βυζαντίου κ.ά. νωρίς αυτή την ανάγκη, να συντάσσουν δηλαδή Κάθε εποχή συντάσσει τα δικά τ η ς λεξικά, όχι γλωσσάρια, στα οποία συμπεριελάμβαναν αρχι­ μόνον δ ιό τι με το ν καιρό οι έρευ νες φέρνουν κά ιδιάζουσες λέξεις («γλώσσαι»), τ ις οποίες έ­ στο φως πληθώρα άγνωστων μέχρι τ ό τε κειμ έ­ πλασαν ή ιδιότροπα χρησιμοποιούσαν ο ι δ ιά φ ο­ νων, τω ν οποίων η σπουδή εμπλουτίζει ολοένα ροι δόκιμοι συγγραφ είς. και π ερισσότερο το ν λεξιλογικό θησαυρό, αλλά Μ’ αυτόν τ ο ν τρόπο η γλω σσογραφ ία προετοί­ κυρίως δ ιό τι ο θησαυρός αυ τός έπρεπε να ε ρ ­ μασε τ ο δρόμο για την ανάδειξη ονομαστών λ ε­ μηνεύεται με τ α μέτρα κάθε εποχής, αφού η ξικογράφω ν (η πατρότητα τ η ς λ έξη ς «λεξικο­ γλώσσα εξελίσ σ εται και διαφοροποιείται. γράφος» ανήκει στον συγγρ αφ έα τ η ς «ΜυριοβίΗ λεξικο γρα φ ία στη ν εότερ η Ελλάδα δια θέτει α­ βλου» πατριάρχη Φώτιο), όπως ξιόλογα έργα, όπως είνα ι τ ο «Λε­ είναι ο Δίδυμος, ο Απίων, ο Σέ­ ξικόν τη ς ελληνικής γλώσσης» λευκος κ.ά., ο ι οποίοι είχαν επε­ το υ Σκαρλάτου Βυζαντίου, το ξερ γα σ τεί ειδικά λεξικά γ ια κάθε τρ ίτο μ ο «Ελληνικόν Λεξικόν» του πολυδιαβαζόμενο στην εποχή Ανθίμου Γαζή, το επίτομο λεξικό το υ ς συγγραφέα, όπως ήταν ο το υ Κων. Κούμα, τ ο τετρ ά το μ ο Ό μηρος, ο Ησίοδος, ο Η ρόδο­ «Λεξικόν τη ς Ελληνικής Γλώσ­ τος, ο Θουκυδίδης, οι τραγικοί, σης» τω ν Henry Liddell και οι κωμικοί, οι λυ ρικο ί ποιητές, ο Robert Scott, εξελληνισ μένο από Ιπποκράτης, ο Γαληνός κ.ά. Στο το ν Ξεν. Μόσχο, τ ο εννεάτομο λεξικο γρα φ ικό είδ ος «Ονομα-

Η

Κριτική

λεξικό τ ο υ εκδοτικού οίκου Δημητράκου, το δί­ τομ ο τη ς ε φ ημερίδ ας «Πρωία», τ ο επίτομο λ ε ξι­ κό του Ιωάννη Σταματάκου, τ ο καρκινοβατικά συντασσόμενο επί - σχεδόν - εβ δομήντα χρόνια από τη ν Ακαδημία Αθηνών «Ιστορικό Λεξικό τη ς Ελληνικής Γλώσσας» γ ια να μνημονευτούν τα γνω στότερα. Βεβαίως η σύνθεση ενός λεξικο ύ τ η ς Αρχαίας Ελληνικής γλώ σσας π ροϋποθέτει όχι μόνον έμπεδες γνώ σεις γρ α μ ματείας και -γλω σσολο­ γίας, αλλά και μακροχρόνιες σχ ετικές έρευνες. Από τη ν άποψη αυτή κάθε λεξικό, που συντάσσ εται από - έστω και κατά τεκ μ ή ρ ιο - ειδ ικούς λεξικο γρά φ ο υς, όταν α υ τοί δ εν π ληρούν α υ τές τ ις προϋποθέσεις, κα τ’ ανάγκην βασ ίζεται στο μόχθο τω ν σκαπανέων λεξικογράφω ν, οι οποίοι είχαν καταστήσει έργο ν ζω ής τη ν κατάρτιση γλωσσάριων και δ ιέθετα ν τ η ν τόλμη να συνθέ­ σουν γενικό λεξικό τ η ς γλώσσας, με αξιώ σεις θεραπείας τ η ς επιστήμης. Ω στόσο η θαυμάσια τεχνο λογική εξέλ ιξη τη ς τυπ ογρ αφ ία ς στην εποχή μας π ρ οσ φέρ ει όλες εκείνες τ ις απ αραίτητες ε υκο λίες γ ια τη ν έ ­ ρευνα, εφ όσον μάλιστα έ χ ει π ροηγηθεί πλατιά και βαθιά κα λλιέργεια το υ σχετικού αυτού κλά­ δου τ η ς φ ιλολογία ς. Έ τσ ι δεν είνα ι π αράξενο ό­ τ ι ένας φ ιλόλο γος - και ο κ. Χαρ. Μπάλτας είναι από το υ ς πλέον κατατοπισμένους τ η ς γενιά ς το υ - σε σ χετικά σ ύντομο χρόνο επέτυχε να ε κ­ πονήσει ένα τό σ ο ογκώ δες και περιεκτικό έργο, όπως είνα ι το ύ το τ ο λεξικό, που α υ τές τ ις μέρες ο ε κδο τικό ς ο ίκος Δ.Ν. Παπαδήμα έ χ ει θ έσ ει σε κυκλοφορία. Π οιες ανά γκες θεραπεύει τ ο ύ το τ ο νέο λεξικό; Ενώ τ ο λεξικό τω ν Lidell και Scott π εριέχει σχε­ δόν 165.000 λέ ξε ις με συμπαράθεση και τω ν σπουδαιότερων χωρίων από τ α κείμ ενα, όπου μ α ρ τυ ρ είται η κάθε σημασία τη ς λέξεω ς, τ ο λ ε ­ ξικό το υ Χαρ. Μ πάλτα λεξικ ο γ ρ α φ εί κ άτι περισ­ σ ό τερ ο από 25.000 λέξεις, με τ ις οπ οίες φ ιλο­ δ ο ξεί να καλύψ ει τ ις ανά γκες κυρίως τ η ς α ττι­ κής δ ιαλέκτου και δευ τερ ευ ό ντω ς τ η ς επικής και τη ς λυρική ς ποιήσεως, περιλαμβ άνει δηλ. και λέξεις, οι οποίες «μάλιστα επιζούν σ τα έ ργα τω ν μεγάλων μας τραγικώ ν ποιητών». Από τη δήλωση αυτή του συγγρ αφ έα προκύπτει και η απάντηση στο ερώ τημα γ ια τη χρ ησιμό τη τα του λεξικού. Και π ράγματι τ ο έρ γ ο α υτό έρ χ ετα ι να αντιμετω π ίσ ει μια σοβαρή ανάγκη τ η ς εποχής μας, αφού παρουσιά ζει α ξιόλο γες α ρ ετές. Κατα ρχά ς σ υνδυάζει τη μορφ ολο γία τ η ς γλώσσας

με τ η σημασ ιολογία της, αφού εκ τό ς από τη ν ορ θογραφ ική σκοπιμότητα εξυ π η ρετείται και η ανάγκη ερ μη νείας και ετυ μο λόγη σ ης τω ν λ έ ξε ­ ων. Η ερμη νεία τω ν λέξεω ν απ οδίδεται στη σ ύγ­ χρονη δ ημοτική γλώσσα μ ε βάση τ ο μονοτονικό σύστημα. Έ τσ ι μπορεί τ ο λ εξικ ό α υτό να χρησι­ μεύσει και στην πολύπλευρη προσπάθεια, που καταβ άλλεται από διά φ ο ρο υ ς εκδο τικο ύς ο ί­ κους τ η ς χώ ρας γ ια σύγχρονη μετάφραση των αρχαίων ελληνικών κειμένων. Είναι επίτομο, ευσύνοπτο και επιμελημένο με τυπ ογραφ ική κα­ λαισθησία. Ακόμη, ο συ γγρ αφ έα ς δεν ενέτα ξε στον οικείο χώρο τ ις γνω σ τό τερ ες παροιμιώ δεις φ ράσεις, αλλά, για να είνα ι π ρ όχειρες στον χ ρ ή­ στη, τ ις σταχυολόγησ ε και τ ις π αρέθεσε σε Επί­ μετρο, αφού τ ις ταξινό μη σ ε θεμα τικά και τ ις με­ τέφ ρ ασ ε. Ο κατεξοχήν φ ιλολο γικό ς εκδο τικό ς οίκος Δ.Ν. Παπαδήμα, ο οποίος παρ άγει κυρίως εθνικές υπηρεσίες ύψιστης σημασία ς, με τ ο έ ρ γ ο αυτό εδώ π ρ οσ φέρ ει στη σπ ουδάζουσα νεολαία και σε κάθε Έ λληνα, ασχολούμενο με τη μελέτη τω ν πρωτοτύπων αρχαίων ελληνικών κειμένων, ένα πολύ εύχρ ησ το και απαραίτητο ερ γαλείο γ ια τη σ ύγχρονη προσέγγιση τω ν κειμένων ε κ εί­ νων, που επηρεάζουν συνεχώς τη ν εκπαίδευση και τη ν παιδεία το υ ελληνικού έθνους. Δημοσθένης Γ. Γεωργοβασίλης

Γιολάντα Μιχαλοποόλου - Κόρακα ΚΟΛΧΙΚΟ ή το Χ ρο νικό μ ια Ό ψ ιμ η ς Ε χρηβείας I

... και ξαφνικά δίνω μ ια στον καθρέφτη και κοπώ στα σπασμένα τον κομμάτια την περασμένη μου ζωή. Εσύ, Εγώ , η μυστική μα ς σχέση στη μικρή επαρχιακή κοινωνία και η φυγή otijv ανωνυμία της Γερμανικής μεγαλούπολης. Ομως τα σπασμένα κομμάτια τον καθρέφτη κι εκ είπονούν

ΕΚΔΟ ΣΕΙΣ ΕΥΡΩΕΚΔΟΤΙΚΗ

Κριτική

Έ μιψ ςμάατψ ζ ιΰνίψν

Η κατάθεση μιας ζωής που εμπεριέχει αυτό το βιβλίο είναι χρήσιμος οδηγός και σημείο αναφοράς για τους ερχόμενους

«Πέμπτη εποχή», είναι ένα μυθιστόρημα a cle. στο σπίτι του, γρ ά φ ει την εφ ημερίδα τη ς οικογέ­ Δηλαδή όταν έχεις τ α κλειδιά των ονομάτων, νεια ς, γ ια τα ξ αδέρφ ια του, τ ου ς σ τενούς συγγε­ τ ο παρακολουθείς με αυξημένο ενδιαφέρον. νείς του. Αλλά όταν ο νεαρός αυτός, περνώντας 'Ο τα νδ εντα έχεις, φαντάζομαι πως θα δια βάζεται από έναν αθλητικό προσχολικό σταθμό, θελήσει σαν ένα κανονικό μυθιστόρημα, χωρίς όμως την ι­ να χτυπήσει την πόρτα του Γυμνασίου, ε κ εί θα διαίτερη εκείνη φόρτιση που συμπαραδηλώνει η φ άει μια κλωτσιά, από τον αρχισυντάκτη τη ς εφ η­ συσσωρευμένη γνώση γύρω από πρόσωπα και μερίδας που ονειρεύεται να δ ουλέψει. «Τι να την πράγματα που μας άγγιξαν όλους, μια σ υγκεκρι­ κάνεις τη δημοσιογραφία;» του λ έ ει αυτός ο βλο­ μένη εποχή, κυρίως εκείνη που συμπίπτει με την συρός χωρίς καν να το ν κοιτάξει στα μάτια. αποχώρηση του αφηγητή από την αγαπημένη Κι ο α φηγητής πεισμώνει. Αφού τον αποπέμπει έ­ του δημοσιογραφία. τσ ι σκαιά, δυναμώνει τ ο πάθος του να πετύχει το Το διάβασα σε ένα τρίωρο, μια νύχτα, αρχίζοντας σκοπό του. από τ ις δώδεκα και τελειώ νοντας στις τ ρεις. Με Και τον πετυχαίνει. Συναντά τη μεγάλη Κυρία της παρέσυρε σαν αφήγημα. Είναι σωστά δομημένο. Δημοσιογραφίας που τον εμπιστεύεται, γ ια τί γ ε­ Ο αφ ηγητής με ελάχιστες αναδρομές στην παιδι­ νικά εμπιστεύεται το υ ς νέους, και ξεκινά τ ην κακή του ηλικία, καταφέρνει να σε παρασύρει σε ρ ιέρα το υ , που πολλοί θα τη ζήλευαν. αυτό τ ο μαγικό ρεύμα της αφήγησης, προνόμιο Η Κυρία κλείνει τ α έντυπά τ η ς στη διά ρκεια της αποκλειστικό των μυθιστοριογράφων με ταλέντο. χούντας γ ια να τα ανοίξει ξανά, Σεπτέμβριο της Από τα παιδικά του χρόνια, τον μαρκάρουν ένας χρονιάς τη ς Μ εταπολίτευσης. Ο αφηγητής έχο­ θάνατος, του παππού, με το καπάκι τη ς κάσας ντας περάσει από πολλά στη δ ιά ρκεια τη ς επταευψωμένο έξω από την πόρτα, ένα καπάκι που θα τία ς, επιτυγχάνοντας να μη συλληφθεί, βοηθώ­ παίξει σε όλο τ ο βιβλίο ρόλο συμβόλου, - φοβά­ ντας στην πληροφόρηση για το τ ι συμβαίνει στον τα ι πάντα μην τον καπακώσουν, ή καπελώσουν ό­ τόπο του στα ξένα πρακτορεία, επιστρέφει με τη πως το λέμε εμείς (οπότε και στις μεταπολίτευση καπετάνιος στο κρίσιμ ες στιγμές φεύγει), και έ­ καράβι όπου ήταν ανώ τερος α­ νας έρω τας παιδικός, που αποτε­ ξιωματικός, πριν το ’67. Και τ ο δι­ ΔΗΜΗΤΡΗΣ λεί τ ο ψυχογραφικό κλειδί γ ια ό­ ευθύνει με ήθος, με συνέπεια, με ΠΑΠΑΠΑΝΑΓΙΩΤΟΥ λους το υ ς άλλους έρω τες που θα πνευματική καλλιέργεια και με α­ ακολουθήσουν, με θαυμαστή ντικειμενικότητα σπάνια γ ια τα Πέμπτη εποχή ποικιλία και εναλλαγή σε όλη τη δεδομένα τη ς εποχής. (μυθιστόρημα) διαδρομή του βιβλίου. Τελικά όμως, η πρωινή εφ ημερί­ Αθήνα, Καστανιώτης, 1995 Π ρόκειται για την πορεία ενός νε­ δα όπου δουλεύει δεν πάει καλά, Σελ. 303. Δρχ. 3.000. αρού που έ χει πάθος με τη δημο­ κυρίως, γ ια τί είναι πρωινή. Και η σιογραφία. Ακόμα και πιτσιρίκι μεγάλη Κυρία δεν αντέχει τ ο οι­

Η

Κριτική

κονομικό κόστος. Και την πουλάει στον Κουβαρά, τον τραπεζίτη, το ανερχόμενο αστέρι τη ς Ελλά­ δας. Ό σο υπάρχει αυτός ο Κουβαράς, τ α πράγ­ ματα παν καλά. Μα από τη στιγμή που ξεσπάει το σκάνδαλο Κουβαρά, κι η εφ ημερίδα περνάει στα χέρια του Μ αρκεζάνου, του εφοπλιστή, όλα έρχο­ νται τούμπαλιν. Κι ο α φηγητής διώχνεται, για να επιστρέφει μετά από ένα δ ιάστημα και να πάρει την εκδίκηση του παραιτούμενος αυτή τη φορά. Αυτή είναι κοντολογίς η υπόθεση του βιβλίου. Ωστόσο τ ο βιβλίο δεν είναι καθόλου αυτή η ιστο­ ρία. Το βιβλίο είναι το πάθος τ ης γραφής, το κα­ ταστάλαγμα μιας ζωής στην ενημέρωση, η εφ η­ μερίδα σαν αυθύπαρκτο ον, σαν ερωμένη, η μόνι­ μη αντίπαλη σε όλες τις ερω μένες που περνάν α­ πό τ ις σελίδες τ ου βιβλίου, επειδή περάσαν από τη ζωή του αφήγητή. Το δοκίμιο πολλές φ ορές συναντά τη διήγηση, η εμπειρία σουμάρεται σε μια φράση. Η γραφ ή εί­ ναι γρήγορη, έμπειρου μάστορα του λόγου, χω­ ρίς να είναι καθόλου δημοσιογραφική. Ο Αφ ηγητής κάνει τ ο πέρασμα από τη δημοσιο­ γραφία, που μια ζωή υπηρέτησε, στη λογοτεχνία όπου πρωτομπαίνει με τ η ν άνεση του εξασκημένου ορειβάτη που α λλάζει στόχο γ ια να τον κατα­ κτήσει κι αυτόν. Έτσι, για να αποδειχτεί ακόμα μια φορά, ό τι τα σύνορα των δύο, λογοτεχνίας και δη­ μοσιογραφίας, είναι ευδιάκριτα και μπορούν με ε­ πιτυχία να υπηρετηθούν από το ίδιο πρόσωπο, ό­ ταν τ ο πρόσωπο ξέρ ει ότι η θάλασσα αρχίζει εκεί που σταματά η στεριά. Κι ο συγγραφέας Παπαπαναγιώτου το ξέρει, πως η λογοτεχνία είναι η θάλασσα, από όπου μπορεί να βλέπει από από­ σταση τη σ τεριά που ε ίχε καλλιεργήσει, φυτέψει, μαζέψει καρπούς. Είναι παρήγορο να γράφ ονται τέτο ια βιβλία, κάτι πολύ συνηθισμένο στη Γαλλία, αλλά σχεδόν ά­ γνωστο εδώ. Η κατάθεση μιας ζωής που εμπεριέ­ χει αυτό το βιβλίο είναι χρήσιμος οδηγός και ση­ μείο αναφοράς γ ια το υ ς ερχόμενους. Μόνο που φοβάμαι πως ο αφηγητής είναι από του ς τ ε ­ λευταίους της εποχής τη ς γραφοσφαίρας. Στην εποχή τη ς βιντεοσφαίρας που μπαίνουμε, δεν θα υπάρχει, φοβάμαι, η ανάγκη τ η ς καταφυγής στο γραπτό για να ερμηνευθεί το έγγραφ ο τη ς ζωής. Το βιβλίο του Δημήτρη Παπαπαναγιώτου τίμιο, ζουμερό, χρήσιμο, ρομαντικό κυρίως, καταξιώνει τη μεγάλη γενιά των δημοσιογράφων που πέρα­ σαν από αυτόν τον τόπο. Βασίλης Βασιλικός

r—

T)T p ATRICK GEORGES \

ΤΟ ΤΡΑΙΝΟ \ \ ΤΗΣ' \ ΠΈΜΠΤΗΣ m O X IH ^ J L —

§q s

Οι Έλληνες μάνατζερ μπορούν να βελτιώσουν τις γνώσεις τους ψυχαγωγούμενοι , οι λοιποί ανα­ γνώστες να ψυχαγωγηθούν με ένα δροσερό μυθιστόρημα. ΚΥΡ. ΝΤΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Κ Α Θ Η Μ Ε Ρ ΙΝ Η 8-8-95 Πωλείται στο Βιβλιοπωλείο της ΕΣΤΙΑΣ Οδός Σόλωνος 60, Τηλ. 36.15.077

Μ μηούνο χοώοψζ

Η υπαρξιακή ποιότητα της ηρωίδας την τοποθετεί στο πάνθέον των τυπικών ηρώων του ηρωικού πεσιμισμού

ιχασμένη ανάμεσα σε δύο κουλτούρες, τ ε ­ τ ο ς τ ο υ μικρού θα βγάλει τ η Σμίλλα απ ά τη «νιρ­ λείω ς δια φ ο ρετικές, η Σμίλλα Γιάσπερσεν βάνα» τ η ς και θα τη ν οδηγήσει σ ’ έναν παρο­ προσπαθεί να π ορευθεί μέσα σ’ έναν κόσμο ξυσμό δ ρασ τηριότητας, που παίρνει δια στά­ που παραπαίει. Μισή Εσκιμώα και μισή Δανέζα σεις θρίλερ. έχει κληρονομήσει ιδιό τη τες αντικρουόμενες, Η Σμίλλα Γιάσπερσεν ε νσαρκώνει ανάγλυφ α έ ­ που απεγνωσμένα αποπειράται να συμφιλιώ­ να πρόσωπο με μηδενιστικό προσανατολισμό. σει. Από τη μια το αλάθητο έ νστικτο και η ασκη­ Δεν ελπίζει, δεν περιμένει, δε φοβάται. Α διάφ ο­ μένη διαίσθηση το υ φυσικού ανθρώπου, από ρη γ ια τ ο μέλλον, απρόσβλητη από συμβατικό­ τη ν άλλη η α σ φ άλεια και και η α υ ταρέσ κεια του τη τες , δίχω ς φ ιλοδοξίες, όνειρα και προοπτική ευρωπαϊκού ορθολογισμού. Ικανή ν ’ αφουβυθίζεται στην εγκατάλειψ η και τη ν παραίτηση. γκρ άζετα ι τ ο υ ς π αραμικρούς κραδασμούς και Η υπαρξιακή τ η ς ποιότητα τη ν τοπ ο θετεί στο συγχρόνω ς έτοιμη να εξη γήσ ει τ α πάντα με πάνθεον τω ν τυπικών ηρώων το υ ηρωικού πεσι­ το υ ς πιο ακριβείς επιστημονικούς όρους· παιδί μισμού. Π αρατηρώ ντας τη ζωή τη ς από από­ τη ς φύσης και άξιο τέκνο τ η ς αυστηρής επιστή­ σταση, σαν εξω τερ ικό ς και αμέτοχος θεατής, μης ταυτόχρονα. Οι γροιλανδ ικές κ αταβολές έ­ βιώνει τη ν π ραγματικότητα ως κάτι αλλότριο φ εραν τη Σμίλλα σε στενή επαφή με τη φύση, ε ­ και μακρινό, που μάλλον δεν την αφ ορά και που νώ τ ο οπλοστάσιο τ η ς επιστήμης και τη ς τεχ ν ο­ λ ίγο τη ν αγγίζει. Ο μηδενισμός τη ς Σμίλλα δια­ λογία ς τη θω ράκισαν ώστε να καταλαβαίνει και τ η ρ είτα ι μέχρι τέλο υ ς, μόνο που γίν ετα ι από πα­ να τιθ α σ εύ ει τ ις κτηνώ δεις φ υσικές δυνάμεις. θητικός πιο ενερ γητικός, και γ ι’ αυτό περισσό­ Οι δύο πολιτισμοί μπορεί εν τέλ ει να έδρασαν τερ ο απελπισμένος. συμπληρω ματικά χωρίς, όμως, αυτό ν ’ ακυρώ­ Η Σ μίλλα μπορεί να αποκω δικοποιείτα σημάδια σει τη βασική αντίθεση και τη θεμελιακή του ς το υ χιονιού. Είναι, λοιπόν, σε θέση να δ ιακρίνει διαφορά. Μια δ ια φορά που η Σμίλλα τ η ν εισ έκαι να δια γνώ σει τ ’ αδ ιόρ ατα ε­ πραξε και τ η βίωσε ως δια ρκές κείνα ίχνη που δημιουργούν δίλημμα και αδιέξοδο. υποψίες κι ερω τηματικά γύρω Η ηρω ίδα μας δ ιά γ ει βίο μονή­ από τ ις συνθήκες θανάτου του ρη, σχεδόν περιθωρια κό. Επεν­ μ ικρού Ησαΐα. Ακόμη παραπέ­ Η δεσποινίς Σμίλλα δ ύει τ α απωθημένα μητρικά τη ς ρα, το χιόνι αποτελεί γ ια τη Σμίλ­ διαβάζει το χιόνι αισθήματα πάνω σ ’ έναν ε ξά ­ λα ένα συναρπαστικό και άκρως Μτφρ.: Δημοσθένης χρονο Εσκιμώο, εξίσ ου δυγ οη τευ τικ ό «κείμενο», μια σύνο­ Κούρτοβικ σπροσάρμοστο και μοναχικό ψη συμπαντικής αρμονίας, μια Αθήνα, Ψ υχογιός, 1995 και ζει περίπου σαν αμοιβάδα. κοσμολογική επιτομή, που ξέρ ει Σελ. 512. Δρχ. 4.500. Ο μυστηριώδης, ωστόσο, θάνανα κρύβει αλλά και ν ’ αποκαλύ-

Δ

Κριτική

πτει τα μυστικά της. Διαβάζοντας το χιόνι, η δε­ σποινίς Γιάσπερσεν καταλαβαίνει τον κόσμο. «Τώρα στην αρχή (οι νιφάδες) είναι εξαγωνικές και αφράτες. Έπειτα από σαράντα οκτώ ώρες θα έχουν διαβρωθεί, το περίγραμμά τους θα εί­ ναι ρευστό. Τη δέκατη μέρα θα έχουν γίνει κοκ­ κώδεις κρύσταλλοι. Έπειτα από δύο μήνες θα είναι συμπαγείς. Έπειτα από δύο χρόνια θα βρί­ σκονται στη μεταβατική φάση ανάμεσα στο χιό­ νι και το “φιρν”, το παγωμένο χιόνι των ψηλών βουνοκορφών. Έπειτα από τρία χρόνια θα είναι “νεβέ”, χιόνι που κοντεύει να μετατραπεί σε πά­ γο. Έπειτα από τέσσερα χρόνια, θα γίνουν κρύ­ σταλλοι παγετώνα, μεγάλοι και αδροί». Για να περιγράψει την περιπέτεια της Σμίλλα, ο συγγραφέας Πέτερ Χόε συγκέντρωσε έναν τε­ ράστιο όγκο πραγματολογικού υλικού αντλημέ­ νου από τις πιο ποικίλες περιοχές. Η παγομορφολογία (!), η γεωγραφία, το ναυτικό κι εμπορι­ κό δίκαιο έχουν μελετηθεί σε βάθος από τον προικισμένο Χόε, που κατορθώνει να μπολιάσει τη λογοτεχνική γλώσσα με στοιχεία από ιδιολέ­ κτους επιστημονικές και άλλες. Καθένα από αυτά τα γλωσσικά υποσύνολα είναι κι ένας διαφορετικός τρόπος θέασης του κό­ σμου, ένας επιμέρους κώδικας για την κατα­ νόηση της πραγματικότητας, ένα εργαλείο κλειδί που διευκολύνει τη συμμετοχή στη ζωή. Παλιά πίστευαν πως, όταν ξέρεις την ονομασία του, κατέχεις και το ίδιο το πράγμα. Γι’ αυτό και «Η δεσποινίς Σμίλλα διαβάζει το χιόνι» είν’ ένα διαρκές παιχνίδι αέναης ονοματοθεσίας, μια πράξη αγάπης απέναντι στο κοσμικό μυστήριο που ο άνθρωπος πασχίζει να οικειοποιηθεί, μια διαδικασία βάπτισης. Βάπτισης και για την ίδια τη Σμίλλα, που βγαίνει από την αυτοκαταστροφική απραξία για χάρη της αυτοκαταστροφικής, αλλά και λυτρωτικής μαζί, πράξης. Το έργο ευτύχησε να μεταφρασθεί από τον δει­ νό Δημοσθένη Κούρτοβικ. Ο μεταφραστής όχι μόνο δάμασε μ’ ευκολία τη δανική (!) γλώσσα, αλλά έφτιαξε απ’ την αρχή ένα λογοτέχνημα, που ρέει σε γλώσσα όμορφη και σμιλεμένη, μ’ επιδεξιότητα. Επιστημονική ορολογία, δύσκο­ λα στοιχεία ιδιολέκτων, ιδιωματισμοί δεν πτόη­ σαν καθόλου τον ακάματο Δημοσθένη Κούρτοβικ, αλλά μάλλον λειτούργησαν ως πρόκληση για τη δημιουργική του ικανότητα. Χάρη στην ο­ ποία, οι Έλληνες αναγνώστες γνώρισαν από κοντά τη γοητευτική δεσποινίδα Γιάσπερσεν. Νίκη Κώτσιου

ΧΡΗΣΙΜΕΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ Σειρά:

(Νέα Ελληνική

και Ξένη Γραμματεία)

HENRI ΤΟΝΝΕΤ ΚαθηγητήςΠανεπιστημίου

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΗΣ

ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΤΗΣ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ

ΓΛΩΣΣΑΣ

Θ εώρηση:

Χριστόφορος Χαραλαμπάκης Κ α θ η γ η τ ή ς Γ λ ω σ σ ο λ ο γ ία ς

Με 217 σελίδες

Ε Κ Δ Ο Σ Ε Ι Σ

ΠΑΠΑΔΗΜΑ Προσφορά στον Πολιτισμό Ιπ π ο κ ρ ά το υς 8 Α θήνα Τ η λ .: 3 6 .2 7 .3 1 8

ΚΥΚ ΛΟ Φ Ο ΡΟ ΥΝ

Η ΔΥ Ν ΑΜ ΙΚΗ ΠΑ ΡΟΥ ΣΙΑ ΣΤΗ ΣΥ ΓΧ ΡΟ Ν Η ΕΛΑΗΝΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΙΔΜ ΩΝ Τ.Θ. 48030 ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΗ 13231 ΤΗΛ: 501 5550 ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ: ΝΙΚΟΣ ΑΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ ΑΡΙΣΤΕΙΔΟΥ 10 - 1 2 ΑΘΗΝΑ

ΔΗΜΗΤΡΗΣ I. ΤΣΙΜΠΟΥΚΙΔΗΣ

ΜΑΚΕΔΟΝΕΣ ΠΟΛΕΜΑΡΧΟΙ ΣΥΜΠΟΛΕΜΙΣΤΕΣ ΤΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΜΙΑ ΝΕΑ ΔΙΕΡΕΥΝΗΣΗ Στο βιβλίο αυτό ερευ νά τα ι η ζωή και η δράση των πρωτομάχων της ανατολικής εποποιίας, που όχι μόνο έγιναν διάσημοι δίπλα στον Α λέ­ ξανδρο αλλά και σ υντέλεσαν αποφασιστικά στη διάδοση και ανάπτυξη του Ελληνιστικού πολιτισμού. Οι περισσότεροι έδρασ αν κυ­ ρίως μ ετά το θάνατο του αρχηγού της εκ­ σ τρα τεία ς και συνέβαλαν στην αλλαγή του ρου της ιστορίας. Ο καθένας έχει τη δική του προσωπικότητα, όμως όλοι άφησαν άναυδους τους συγχρόνους τους με τη στρατιωτική, πνευματική και κοινωνική τους δράση. Τα ονόματα των συμπολεμιστών του Α λέξανδρου συνδέονται και με άλλους πρωταγωνιστές της εποχής αυτής δημόσιους ά νδ ρ ες , στρατηγούς και ναύαρχους, επιστήμονες και καλλιτέ­ χνες που έθ εσ α ν τα θεμέλια της ν έ ­ α ς εποχής, η οποία απ οτελεί τομή και παράλληλα μια νέα αφετηρία θεώρησης της ιστορι­ κής διαδικασίας (χαρακτηριστικά της η ίδρυση νέων πόλεων, η διάδο­ ση της ελληνικής γλώσσας, η ανάπτυξη της επιστήμης, του εμπορίου και των ανταλλαγών, η διεύρυνση του δουλικού θεσμού). Αυτά έγιναν μέσα σ ε περίπλοκες κοινωνικοοικονομικές συνθήκες που αναλύονται στις σελί­ δ ε ς του βιβλίου, με τρόπο που φωτίζει παράλληλα την πολιτιστική και πολιτική ανάπτυξη της περιόδου αυτής που άφησε βαθιά ίχνη στην ιστορία της ανθρωπότητας. Ο συγγρα φ έα ς στηρίζεται όχι μόνο σ τις ελληνορω μαϊκές και ανατολικές πηγές, αλλά και στην επιστημονική ανίχνευση με βάση τις έ ρ ε υ ν ε ς που έκα νε στις χώ ρες της Ανατολής (Ινδία, Πα­ κιστάν, Ιράν, Α φγανιστάν κ.ά.), καθώς και στις άλλοτε σοβιετικές δημοκρατίες.

•

1 | Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Κ Α Λ Ε Ν Τ Η Σ Ή Μ ΜΑΥΡΟΜ1ΧΑΛΗ 5 · 106 79 ΑΘΗΝΑ ΤΗΛ.: 36 01 551 · FAX: 36 23 553

0 αμανές του εκσυγχρονιστή

Κλων! Μ»<«ίνζ-ϊανιΛ Τομή

ΚΑΛΑΜΙΤΥ ΤΖΕΗΝ

Δο ν Ζ ουαν ή Π αυλωφ

Γράμματα στην κόρη της (1877-1902)

■ Εκδόσεις

Ιουλιανού 41-43 Αθήνα 104 33 Τηλ./Fax.: 82 20 006

ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ

Έξι προτάσεις για την επόμενη χιλιετία ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ

Ε Ξ Ι Π Ρ Ο Τ Α Σ Ε ΙΣ

για την

ΕΠΟΜΕΝΗ ΧΙΛΙΕΤΙΑ Εισαγωγή, μετάφραση, επίμετρο: ΜΑΡΙΑΣΠΥΡΙΔΟΠΟΥΛΟΥ

ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ

Η λογοτεχνία ζει μόνο αν θέτει πολύ μεγάλους στόχους, ακόμη και στόχους που είναι αδύνατον να πραγματοποιήσει. Η λογοτεχνία θα εξακολουθήσει να έχει μια λειτουργία μόνο αν οι ποιητές και οι συγγραφείς επιδοθούν σε εγχειρήματα που κανείς άλλος δε θα τολμούσε να φανταστεί. ΙΤΑΛΟ ΚΑΛΒΙΝΟ Ο Ίταλο Καλβίνο πέθανε την παραμονή της αναχώρησής του για το Πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, αφήνοντας πίσω του το κείμενο των διαλέξεων που θα έδινε εκεί. Η ελαφρότητα, η ταχύτητα, η

ακρίβεια, η οπτικότητα, η πολλαπλότητα - ο ι αξίες στις οποίες είναι αφιερωμένα αυτά τα «αμε­ ρικανικά μαθήματα»- συνθέτουν ένα καλειδοσκοπικό πρίσμα μέσα α πό το οποίο ο Καλβίνο επι­ σκοπεί ένα σημαντικό μέρος της παγκόσμιας λογοτεχνίας (από τον Βοκάκιο και τον Δάντη ως τον Φλωμπέρ, τον Λεοπάρντι, τον Μ ούζιλ και τον Μ πόρχες), και μαζί το δικό του συγγραφικό έργο. Το τελευταίο βιβλίο του αποτελεί έτσι, όχι μόνο ένα πνευματικό υστερόγραφο στο τέλος του αιώνα, αλλά και μια πρωτότυπη εισαγωγή στη λογοτεχνία και τη ζωή της επόμενης χιλιετίας.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑ Σόλωνος 133,106 77 Αθήνα τηλ. 3806305,3821813 fax: 3838173

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ

ΑΛΛΑΓΕΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ ΤΑΞΙΚΗΔΙΑΡΘΡΩΣΗ

ΚΜΕ Οι αλλαγές στην οικονομία και στην ταξική διάρθρωση της ελληνικής κοινωνίας (1980 -1994)

ΚΜΕ ΘΕΜΑΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΙΣΤΟΡΙΑΣ Μαρξιστική προσέγγιση

ΔΟΚΙΜΙΟ > ΣΤΗΝΤΡΟΧΙΑΤΟΥΧΡΟΝΟΥ Συνοικισμός. Χαροκόπου

I

ΔΟΚΙΜΙΟ ΙΣΤΟΡΙΑΣ ΤΟΥ ΚΚΕ Α τόμος (1918-1949) Νίκος Καλαμάκης Στην τροχιά του χρόνου

Βασίλης Λιόγκαρης Συνοικισμός Χαροκόπου

ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΠΟΧΗ ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΕΒΕ Σ όλ ω νο ς 1 3 0 ,1 0 6 81 Α θήνα, Τηλ.: 3820835, 3823649, Fax: 3813354 ΒΙΒΛΙΟ Π Ω ΛΕΙΑ: Α Θ Η Ν Α , Μ αυροκορδάτου 3, Τηλ.: 3829835, 3829814 Θ Ε ΣΣΑ ΛΟ ΝΙΚ Η , Μ ενελά ου 3 & Ε γνατία 65, Τηλ.: 283810 ΓΙΑ Ν ΝΕΝΑ , 28ης Ο κτωβρίου 19, Τηλ.: 38090

βιβλιογραφικό δελτίο Αρ. 362 1 Φεβρουάριου - 29 Φεβρουάριου 1996 Επιμέλεια: Έ φ η Απόχη

ΗΤΑΞΙΝΟΜΗΣΗτων βιβλίων γίνεται με βάσητο γνωστό Δεκαδικό Σύστημα Ταξινόμησης, προσαρμοσμένο στην ελληνική βιβλιογραφία ΣΤΗΝ ΚΑΤΗΓΟΡΙΑτων περιοδικών δεν περιλαμβάνονται εβδομαδιαία έντυπα ΤΟ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΟΔελτίο συντάσσεται με την πολύτιμη συνεργασία του βιβλιοπωλείου της «Εστίας»

Γενικά Έργα Βιβλιογραφία Εξώφυλλα περιοδικών για την οι­ κολογία, το περιβάλλον, τη φυσιολατρία, τη γεωργία. Αθήνα, Ευώνυμος Οικολογική Βιβλιοθήκη, 1995. Σελ. 472. Δρχ. 3.640. ISBN 960-85711-0-3.

GUENON R. Ο άνθρωπος και τα πεπρωμένα του κατά τη Βεδάντα. Μετ. Γ. Τρίγκας. Αθήνα, Πε­ μπτουσία, 1996. Σελ. 181. Δρχ.

2.800. ISBN 960-7176-18-9. ΚΡΙΣΝΑΜΟΥΡΤΙ. Το τέλος του χρό­ νου. Μετ. Ν.Π. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 409. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-03-1445-4.

Αρχαία φιλοσοφία Τύπος ΔΙΓΚΑΒΕΣ Κ.Ε. Ελληνικό και διε­ θνές Αλμανάκ 1996. Θεσσαλονίκη, Αλμανάκ, 1996. Σελ. 460. Δρχ.

3.640.

Φιηοσοφία

ΚΩΣΤΑΡΑΣ Γ.Φ. Πλωτίνου όψεις. Αθήνα, 1995. Σελ. 236. Δρχ. 5.200.

Αποκρυφισμός ΣΑΜΜΕΡΣ Μ. Ο Έλλην Βρυκόλαξ. Απόδ. Δ. Μπεξής. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 96. Δρχ. 1.560. ISBN 960-309-229-0.

Γενικά Έθνος και οικουμενικότητα. Όψεις ενός διαλόγου. Εισ.-μετ. Γ. Λυκιαρδόπουλος. Αθήνα, Έρασμος, 1995. Σελ. 70. Δρχ. 830. ΑΛΤΟΥΣΕΡ Λ. Φιλοσοφικά. Μετ. Α. Ελεφάντης. Αθήνα, Ο Πολίτης, 1995. Σελ. 259. Δρχ. 2.600.

ATKINSON R.F. Εισαγωγή στην η­ θική φιλοσοφία. Μετ. Ε. Καλοκαιρι­ νού. Θεσσαλονίκη, «Σύγχρονη Παιδεία», 1995. Σελ. 152. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-357-015-Χ.

Ψυχοηογία Κοινωνική ψυχολογία ZAVALLONI M.-LOUIS-GUERIN C. Κοινωνική ταυτότητα και συνεί­ δηση. Μετ. Α.-Β. Ρήγα. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ.

347. Δρχ. 4.160. ISBN 960-701901-4.

κτης της επιθυμίας. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 158. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-03-1409-8. ΚΑΛΟΥΤΣΗΣ Α.Α. Ψυχανάλυση και ψυχολογία. Β' έκδοση. Αθήνα, Εστία, 1995. Σελ. 143. Δρχ. 2.800.

ISBN 960-05-0648-5. ΠΕΠΟΝΗΣ Γ.Ι. Ο ψυχικός κόσμος του παιδιού και του εφήβου. Άγιος Νικόλαος, 1995. Σελ. 79. Δρχ.

1.900.

PASINI W. Φαγητό και έρωτας. Αθήνα, Οδυσσέας, 1995. Σελ. 262. Δρχ. 2.800. ISBN 960-210-258-6.

Θρησκεία Γενικά ΚΟΥΤΡΟΥΜΠΗΣ Δ.Γ. Η χάρις της θεολογίας. Αθήνα, Δόμος, 1995. Σελ. 315. Δρχ. 4.160. ISBN 960353-021-2. ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Α.Ν. Αφρικανι­ κός γάμος και χριστιανισμός (Ανάτ.). Αθήναι, 1995. Σελ. 37.

Εφαρμοσμένη ψυχολογία

ΠΑΠΑΘΑΝΑΣΙΟΥ Θ.Ν. Ο Θεός μου ο αλλοδαπός. Αθήνα, Πα­ ρουσία, 1995. Σελ. 35. Δρχ. 520.

ISBN 960-7601-35-1.

ΒΕΡΓΟΠΟΥΛΟΥ Θ. Ο φθόνος δεί­

ΨΕΥΤΟΓΚΑΣ Β.Σ. Θέματα πατερι-

Μ τίο

κής θεολογίας. Θεσσαλονίκη, Κυρομάυος, 1995. Σελ. 319. Δρχ.

3.640. ΜΠΑΤΖ Γ. Αιγυπτιακή θρησκεία. Μει. Δ. Κουτσούκης. Αθήνα, Πύρι­ νος Κόσμος, 1995. Σελ. 152. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-7327-97-7.

Μυθολογία ΒΑΜΒΟΥΚΑΣ Μ.-ΚΑΛΟΠΑΝΝΑΚΗ Π. Η Ευρώπη και η πολιτιστική κληρονομιά. Αθήνα, Γρηγόρης, 1996. Σελ. 332. Δρχ. 6.000. ISBN 960-333-109-0. ΣΠΥΡΟΠΟΥΛΟΥ Ζ. Μύθοι περί ζώων. Αθήνα, Ελληνικά Γράμμα­ τα, 1995. Σελ. 95. Δρχ. 1.455. ISBN 960-344-123-6.

CAMPBELL J. Οι μάσκες του Θεού. Πρωτόγονη μυθολογία. Μετ. Θ. Σιαφαρίκας. Αθήνα, Ιάμβλιχος, 1995. Σελ. 336. Δρχ. 4.000. ISBN 960-268-070-9.

Κοινωνικές επιστήμες Κοιυωυιολογία

ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Θ. Παλιοί και νέοι φασισμοί. Αθήνα, Παπαζήσης, 1995. Σελ. 116. Δρχ. 1.560.

ISBN 960-02-1138-8.

γα, 1995. Σελ. 250. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-7087-16-Χ.

ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Θ. Το πολιτι­ κό μας πρόβλημα. Αθήνα, Παπαζήσης, 1995. Σελ. 138. Δρχ. 1.870.

ISBN 960-02-1140-Χ.

ΚΡΟΥΓΚΜΑΝ Π. Η εποχή των μει­ ωμένων προσδοκιών. Μτφ.-επίμετρ. Α.Δ. Παπαγιαννίδης. Αθήνα. Πόλις, 1995. Σελ. 290. Δρχ. 3.800.

ISBN 960-7478-14-2.

ΔΙΑΜΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ Θ. Χάριν παιδ(ε)ιας. Αθήνα, Παπαζήσης, 1995. Σελ. 202. Δρχ. 2.910. ISBN 960-02-1139-6. ΛΙΠΟΒΑΤΣ Θ. Ενάντια στο ρεύμα: για μια κοινωνία πολιτών. Αθήνα, Πλέθρου, 1995. Σελ. 268. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-348-034-7.

ΣΤΡΑΤΟΣ Κ. Αντίθεση και διαφω­ νία. Η στάση των εφημερίδων στη Δικτατορία 1967-74. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 166. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-03-1448-9.

Λαογραφία

ΚΟΝΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΥ-ΠΟΛΥΔΩΡΙΔΗ Γ. Κοινωνιολογική α­ νάλυση της ελληνικής εκπαίδευσης. Τόμος Α'. Αθήνα, GutenbeTg, 1995. Σελ. 411. Δρχ. 5.200. ISBN 960-01-0604-5.

ΤΟΥΝΤΑ-ΦΕΡΓΑΔΗ Α. Θέματα ελ­ ληνικής διπλωματικής ιστορίας (1912-1940). Αθήνα, Σιδέρης, 1996. Σελ. 471. Δρχ. 4.500. ISBN 960-08-0063-4.

150 χρόνια Ελληνικής Δημοκρα­ τίας. Αθήνα, 1995. Σελ. 221. Δρχ.

3.120. ΑΣΤΕΡΙΟΥ Ε.-ΛΑΜΠΑΤΟΣ Γ. Η α­ ριστερή αντιπολίτευση στην Ελλά­ δα. Αθήνα, Φιλίστωρ, 1995. Σελ.

220. Δρχ. 2.600.

Μ τίο

Επικοινωνίες ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΥΛΟΣ Ε. Μέσα από... τα Μέσα. Αθήνα, Καμπανάς, 1995. Σελ. 143. Δρχ. 2.910. ISBN 960257-294-9.

ΤΑΡΚΑΣ Α.Γ. Αθήνα-Σκόπια. Πίσω από τις κλειστές πόρτες. Ο απόρρη­ τος φάκελος 1991-1995. Τόμος Α1. Αθήνα, Λαβύρινθος, 1995. Σελ.

351. Δρχ. 4.160. ISBN 960-766300-4.

Πολιτική

LYNCH D.-KORDIS P.L. Η στρατη­ γική του δελφινιού. Μετ. Κ. Κουνινιώτη. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 306. Δρχ. 3.640. ISBN 960236-590-0.

ΠΑΡΑΣΚΕΥΟΠΟΥΛΟΣ Π. Ανδρέας Παπανδρέου. Η πολιτική πορεία του 1960-1995. Αθήνα, Σύγχρονη Ελληνική Ιστορία, 1995. Σελ. 275. Δρχ. 3.640. ISBN 960-8435-00-5.

ΔΑΡΑΚΗ Π. Το όραμα της ισοτιμίας της γυναίκας. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 502. Δρχ. 5.200.

ISBN 960-03-1376-8.

MARSHALL T.H.-BOTTOMORE Τ. Ιδιότητα του πολίτη και κοινωνική τάξη. Μει. Ο.Β. Στασινοπούλου. Αθήνα, Gutenberg, 1995. Σελ.

206. Δρχ. 3.120. ISBN 960-020602-9.

Οικονομία

ΦΟΥΣΚΑΣ Β. Λαϊκισμός και εκ­ συγχρονισμός. Αθήνα, Ιδεοκίνη­ ση. Σελ. 335. Δρχ. 3.640. ΒΟΕΤΙΕ Ε. DE. Πραγματεία περί της εθελούσιας δουλείας. Αθήνα, Ελευθεριακή Κουλτούρα, 1995. Σελ. 54. Δρχ. 725. ΑΕΠΕΝ Ζ.Μ. Η ελπίς. Μετ. Ν. Μαυρολέων. Αθήνα, Νέα Θέσις, 1995. Σελ. 222. Δρχ. 3.120.

Ο χορός από την έρευνα στη διδα­ σκαλία. Επιμ. Α. Ράφτης. Αθήνα, Διεθνής Οργάνωση Λαϊκής Τέ­ χνης. Σελ. 170. Δρχ. 2.600. ISBN 960-85560-4-Χ. ΚΟΥΤΣΟΥΛΕΛΟΣ Δ.Κ. Ρούμελη, πατρίδα μου. Αθήνα, Δίπτυχο, 1996. Σελ. 318. Δρχ. 3.120. ΜΕΘΕΝΙΤΗΣ Α. Ιστορίες, παραμύ­ θια και τραγούδια από τα Κουντουριώτικα χωριά. Αθήνα, 1995. Σελ. 80. Δρχ. 1.560. ΜΙΧΑΗΛ-ΔΕΔΕ Μ. Δημοτικό τρα­ γούδι και ιστορία. Τουρκαλβανοί και Έλληνες Αρβανίτες. Ιωάννινα, Ίδρυμα Βορειοηπειρωτικώυ Ε­ ρευνών, 1995. Σελ. 134. Δρχ.

1.560.

Οικολογία ΠΛΑΤΗΣ Ν. Πεζικό οικολογικό λε­ ξικό. Πειραιάς, Πυρ-αιάς, 1996. Σελ. 69. Δρχ. 1.560.

| Παιδαγωγική ■Εκπαίδευση

Δίκαιο ΣΤΑΜΑΤΗΣ Κ.Μ. Αστική κοινωνία, δικαιοσύνη και κοινωνική κριτική. Αθήνα, Ίδρυμα Σάκη Καράγιωρ-

Γενικά ΓΙΑΝΝΑΡΗΣ Γ. Θεατρική αγωγή και παιχνίδι. Αθήνα, Γρηγόρης,

1995. Σελ. 230. ISBN 960-333085-Χ.

Παιδαγωγική ΤΑΝΟΣ Χ.Γ. Γνωρίζοντας καλύτερα το παιδί. Αθήνα, 1995. Σελ. 141. Δρχ. 2.285.

Εκπαίδευση ΚΑΪΛΑ Μ. Η σχολική φοβία. Τόμος Β’. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 222. Δρχ. 2.800. ISBN 960-344-154-6. ΠΑΠΑΣΤΑΜΑΤΗΣ Α.Ι. Τα ολιγοθέσια Σχολεία της ελληνικής υπαί­ θρου. Αθήνα, Γρηγόρης, 1996. Σελ. 365. Δρχ. 6.000. ISBN 960333-104-Χ.

HOLT J. Γιατί αποτυγχάνουν τα παι­ διά. Μετ. Δ. Τσαρμακλή. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 313. Δρχ.

4.160. ISBN 960-03-1419-1.

HOLT J. Πώς μαθαίνουν τα παιδιά. Μετ. Δ. Τσαρμακλή. Αθήνα, Κασιανιώτης, 1995. Σελ. 359. Δρχ.

4.160. ISBN 960-03-1408-Χ.

Γλώσσα

Γενικά ΤΖΙΒΛΕΡΗΣ Α. Λεξικό σπχουργικής. Τόμοι Α'+Β'. Αθήνα, Προοπτι­ κή, 1995. Σελ. 1.129. Δρχ. 15.600. (Οι δύο τόμοι). ΤΣΟΛΑΚΗΣ Χ.Δ. Από τα γράμματα στη γλώσσα. Θεσσαλονίκη, Βάνιας, 1995. Σελ. 421. Δρχ. 5.200.

DAWKINS R. Ο ποταμός της ζωής. Μετ. Γ. Κυριακόπουλος. Αθήνα, Κάτοπτρο, 1995. Σελ. 207. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-7023-99-4.

POSTGATE J. Μικρόβια και άν­ θρωπος. Γ έκδοση. Μετ.-επιμ. Γ. Σαββόπουλος. Αθήνα, Λύχνος, 1996. Σελ. 351. Δρχ. 4.055. ISBN 960-7097-45-9.

Λευκώματα Η εικόνα της Ελλάδας. Η Δυτική Μακεδονία. Μετ. Λ. Καρουζάκη. Κατερίνη, Μάτι, 1996. Σελ. 48. ΑΡΧΟΝΤΙΔΟΥ Α.-ΑΧΕΙΔΑΡΑ Λ.ΑΡΓΥΡΗΣ Π. Λέσβος η Αιολική. Φωτ. Λ. Έβερτ. Αθήνα, Αστερισμός-Λίζα Έβερτ, 1995. Σελ. 238. Δρχ. 17.680. ISBN 960-85458-2-Χ.

Ζωολογία

Ζωγραφική

CORCELLE Ρ. Τα περιστέρια. Μετ. Δ.Π. Κωσιελένος. Αθήνα, Βασδέκης, 1996. Σελ. 172. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-7370-17-1.

Η ζωγραφική του Σπόρου Αλαμάνου. Κέρκυρα, 1995. Σελ. 69.

Εφαρμοσμένες επιστήμες Γενικά ΣΠΑΝΔΑΓΟΣ Β.-ΣΠΑΝΔΑΓΟΥ Ρ.ΤΡΑΥΛΟΥ Δ. Οι ιατροί και οι φαρμακολόγοι της αρχαίας Ελλάδας. Αθήνα, Αίθρα, 1995. Σελ. 327. Δρχ. 4.160. ISBN 960-7007-63-8.

Ιατρική ΑΜΠΑΤΖΙΔΗΣ Γ.Ι. Αθλητικές κα­ κώσεις. Θεσσαλονίκη, University Studio Press, 1995. Σελ. 175.

ISBN 960-12-0496-2.

Ρύπανση περιβάλλοντος ΒΟΓΚΑΣ Π. Ανακύκλωση και κα­ θαρότερη παραγωγή. Αθήνα, Διε­ θνής Οργάνωση Βιοπολιτικής, 1995. Σελ. 344. Δρχ. 4.300. ISBN 960-7508-01-7.

Θετικές επιστήμες Γενικά

Γενικά

CHANGEUX J.-P. Λογική και από­ λαυση. Μει. Β. Καραγιάννη. Αθήνα, Τραυλός-Κωσιαράκη, 1996. Σελ.

189. Δρχ. 3.120. ISBN 960-712234-8.

ΒΟΥΡΑΚΗ Λ. Βροχή από γούρια. Αθήνα, Περίπλους, 1995. Σελ. 63. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7131-30-4.

Βιολογία

ΠΛΑΚΩΤΑΡΗΣ Κ. Υλικά και τεχνι­ κή στη ζωγραφική και διακοσμητική. Γ έκδοση. Αθήνα, Φιλιππότης, 1995. Σελ. 147. Δρχ. 3.640.

BLANC Μ. Οι κληρονόμοι του Δαρβίνου. Μετ. Μ. Μπουγά. Αθήνα, Στάχυ, 1995. Σελ. 263. Δρχ. 3.500.

ISBN 960-7151-39-9.

ΤΙΒΕΡΙΟΣ Μ. Αρχαία αγγεία. Ελλη­ νική τέχνη. Αθήνα, Εκδοτική Αθη­ νών, 1996. Σελ. 398. Δρχ. 12.800.

ISBN 960-213-291-4.

ΑΝΩΝΥΜΟΣ. Πίσω απ’ τις πόρτες. Αθήνα; Δελφίνι. Σελ. 60. Δρχ.

3.640.

ISBN 960-309-243-6. ΒΟΛΟΥΔΑΚΗ Ν. Βυζαντινή ζωγρα­ φική θεωρία. Αθήνα, Γρηγόρης, 1995. Σελ. 147. ISBN 960-222342-1. ΚΑΝΑΒΑΚΗΣ A. Paraphernalia. Αθήνα, MAREL, 1996. Σελ. 88. Δρχ. 8.320. ΚΑΡΑΣ X. Σχέδια. Αθήνα, ADAM, 1995. Σελ. 157. Δρχ. 12.480. ISBN 960-7188-70-5. ΜΑΥΡΟΪΔΗΣ Γ. Ζωγραφική. Αθή­ να, ADAM, 1995. Σελ. 214. Δρχ.

12.480. ISBN 960-500-010-5.

Γραφικές τέχνες ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ Δ. Χαρακτικήγραφικές τέχνες. Αθήνα, Εταιρεία Εικαστικών Τεχνών «Α. Τάσσος», 1995. Σελ. 415. Δρχ. 4.160. ISBN 960-85725-0-9.

Κινηματογράφος ΝΤΕΜΠΟΡ Γ. Ουρλιαχτό για χάρη του Σαντ. Μετ.-επιμ. Α. ΚόκκαληΓ.Ι. Μπαμπασάκης. Αθήνα, Οξύ/Φωτοβολίδες, 1996. Σελ. 48.

Φωτογραφία ΠΑΠΑΜΙΧΑΗΛ Η. Μνήμη γυναί­ κας και γυναίκας μνήμη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 90. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-03-1423-3.

Ενασχολήσεις Οικιακή οικονομία ΓΕΩΡΓΑΝΤΑ Ε. Η βιβλιοθήκη της

Μ τίο

οικογένειας. Αθήνα, Φυτράκης, 1995. Σελ. 240. Δρχ. 6.760. ΠΟΤΑΜΙΑΝΟΣ Θ. Τα ψάρια και η μαγειρική. Αθήνα, Εσιία, 1995. Σελ. 143. Δρχ. 2.000. ISBN 96005-0647-7.

Κλασική φιλολογία Αρχαίοι συγγραφείς Λεονάρδου Ντελλαπόρτα ποιήματα.

(1403/1411). Εισ.-σχόλ.-ευρ. Μ.Ι. Μανοόσακας. Αθήνα, Ακαδημία Αθηνών, 1995. Σελ. 33. Δρχ.

7.280. ISBN 960-7099-33-8. Λουκιανού διάλογοι. Εισ.-μετ.σχόλ. Α. Τσοτάκου-Καρβέλη. Αθή­ να, Σοκόλης, 1995. Σελ. 285. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-7210-34-4. Ομήρου Οδύσσεια. Ραψωδία, 6, γ. Μετ.-επιλεγ. Δ.Ν. Μαρωνίτης. Αθή­ να, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

55+ 59. Δρχ. 2.080. (Ο κάθε τό­ μος). ΑΛΚΙΦΡΩΝ. Επιστολές από αρχαί­ ες εταίρες. Απόδ.-σχόλ. Δ. Βίτσος. Αθήνα, Περίπλους. Σελ. 128. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-7131-27-4. ΠΛΟΥΤΑΡΧΟΣ. Ηθικά. Τόμοι 16, 17, 21. Εισ.-μετ.-σχόλ. Φιλολογική Ομάδα Κάκτου. Αθήνα, Κάκτος, 1995. Σελ. 346+ 289+222. Δρχ.

4.365+3.640+2.800. ΣΩΡΑΝΟΣ. Απαντα. Τόμοι Α'+Β'. Εισ.-μετ.σχόλ. Φιλολογική Ομάδα Κάκτου. Αθήνα, Κάκτος, 1996. Σελ. 311+331. Δρχ. 3.950+4.160.

Λογοτεχνία

Ποίηση ΑΠΈΛΑΚΗ-ΡΟΥΚ Κ. Ωραία έρη­ μος η σάρκα. Ποιήματα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 52. ISBN 960-03-1439-Χ. ΑΡΓΎΡΟΠΟΥΛΟΣ Ν. Αιδήμων στην Αίγυπτο. Αθήνα, Δρομεύς, 1995. Σελ. 40. ISBN 960-7576-03-9. ΒΑΛΣΑΜΙΔΗΣ Ε. Μετωνυμικά ειδάλλως περί ύφους. Αθήνα, Δρο­ μεύς, 1995. Σελ. 64. ISBN 9607576-01-2.

Μ τίο

ΔΑΜΒΟΥΝΕΛΗ Ε.Ι. Το τραγούδι της ομορφιάς. Ποιήματα. Αθήνα, 1995. Σελ. 30. ΔΗΜΟΥΛΕΑΣ Π. Η γενεαλογία Θεών και ηρώων. Βιβλίο Α1. Αθήνα, Εκάτη, 1996. Σελ. 84. Δρχ. 3.740.

ISBN 960-7437-22-5. ΚΑΤΗΣΣ. Η προίκα της Γοργόνας. Αθήνα, Δρομεύς, 1995. Σελ. 76.

ISBN 960-7576-02-0. ΚΟΥΜΙΔΗΣ Γ. Νόστινα. Κολωνία, Πουπούξιος, 1996. Σελ. 29. ΛΙΑΡΟΥ-ΑΡΓΥΡΗ Ε. Μεταβάσεις. Ποιήματα. Αθήνα, Δωδώνη, 1995. Σελ. 87. ISBN 960-248-757-7. ΜΕΣΚΟΣ Μ. Χαιρετισμοί. Αθήνα, Ύψιλον/Βιβλία, 1995. Σελ. 49. Δρχ. 2.080. ΜΠΑΣΔΕΚΗΣ Δ. Νυχτωδίες. Αθή­ να, Δρομεύς, 1995. Σελ. 40. ISBN 960-7576-05-5. ΜΠΕΛΛΕΣ X. Άρκουες. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 62. ISBN 960-90-187-0-Χ. ΞΑΝΘΟΠΟΥΛΟΣ Λ. Σήκωσε το κεφάλι σου πατέρα. Αθήνα, Δελφί­ νι, 1995. Σελ. 64. ΠΑΠΑΒΑΣΙΛΕΙΟΥ Δ. Υδροφάντης. Αθήνα, Ολκός, 1995. Σελ. 72. Δρχ.

1.435. ISBN 960-7169-47-6. ΠΕΤΡΑΤΟΣ Π. Ωδή στην πέτρα. Αθήνα, 1995. Σελ. 54. ΠΗΓΗ Δ. Στην αγκαλιά του Ήλιου. Ποιήματα. Γ’ έκδοση. Αθήνα, Μαυρίδης, 1995. Σελ. 46. ΠΡΑΤΙΚΑΚΗΣ Μ. Η λήκυθος. Αθή­ να, Νεφέλη 1995. Σελ. 46. Δρχ.

1.245. ISBN 960-211-243-3. ΡΑΪΚΟΦΤΣΑΛΗΣ Β. Μέθυμος λό­ γος. Αθήνα, Δρομεύς, 1995. Σελ.

43. ISBN 960-7576-04-7. ΤΣΑΛΟΥΜΑΣ Δ. Το ταξίδι. Τόμοι Α'+Β': 1963-1992. Αθήνα, Σοκό­ λης, 1995. Σελ. 207+ 194. Δρχ.

4.160. (Οι δύο τόμοι). ISBN 9607210-44-1. ΠΑΣΤΕΡΝΑΚ Μ. Τα ποιήματα του Ζιβάγκο. Απόδ. Ε.Ι. Δαμβουνέλη. Αθήνα, 1995. Σελ. 59.

Πεζογραφία Ζήτημα φωτός. Ο Θανάσης Χατζόπουλος ανθολογεί τις Μέρες του Γιώργου Σεφέρη. Αθήνα, Μπάστας-Πλέσσας, 1995. Σελ. 379. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7418-03-4. Η περιπέτεια της φαντασίας. Η Μα­ ρία Λάίνά ανθολογεί Νίκο Καχτίτση. Αθήνα, Μπάστας-Πλέσσας, 1995. Σελ. 293. Δρχ. 5.200. ISBN 9607418-04-2. Μεταξύ λόγου και πάθους. Η Μάρω Δούκα ανθολογεί Γεώργιο Βιζυηνό. Αθήνα, Μπάστας-Πλέσσας, 1995. Σελ. 370. Δρχ. 5.200. ISBN 9607418-08-5. «Σε κλαίει λαός...». Ένα ανθολόγιο για τον Παύλο Μελά. Επιμ. Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος. Αθήνα, Δό­ μος, 1995. Σελ. 216. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-353-013-1. Σημειωματάριο της Ανθρώπινης Κωμωδίας. Ο Κωστής Παπαγιώργης ανθολογεί Ονορέ ντε Μπαλζάκ. Αθήνα, Μπάστας-Πλέσσας, 1995. Σελ. 341. Δρχ. 5.200. ISBN 9607418-02-6. Το σκοτεινό τρυγόνι. Ο Χριστόφο­ ρος Λιοντάκης ανθολογεί Αλέξαν­ δρο Παπαδιαμάντη. Αθήνα, Μπάστας-Πλέσσας, 1995. Σελ. 400. Δρχ. 5.200. ISBN 960-7418-09-3. ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ Τ. Τα παιδιά της Νιόβης. Τόμοι Γ'+Δ'. Αθήνα, Εστία, 1995. Σελ. 474+500. Δρχ.

3.400. (Ο κάθε τόμος). ISBN Set 960-05-0587-Χ. ΒΑΛΑΡΗΣ Η. Γλύτωσες γλυκειά μου ψυχή. Κέρκυρα, Βιβλιοπωλεί­ ου Πλους, 1995. Σελ. 103. Δρχ.

2.180. ISBN 960-8421-01-2. ΒΟΥΤΥΡΑΣ Δ. Άπαντα. Τόμος Γ. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 436. Δρχ. 5.720. ISBN 960-309-245-2. ΒΡΑΧΝΟΣ Α.Γ. Το δελφίνι και ο γλάρος. Αθήνα, Πύρινος Κόσμος, 1995. Σελ. 108. Δρχ. 1.500. ΚΑΣΔΑΓΛΗΣ Ν. Τα δόντια της μυλόπετρας. Μυθιστόρημα. Δ' έκ­ δοση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 171. ISBN 960-03-1394-6. ΚΟΡΔΟΣΗ Α. Τα νοερά καλοκαί­

ρια. Βιβλίο πρώτο: Η εκδρομή. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ.

190. Δρχ. 2.080. ISBN 960-236594-3. ΚΟΥΝΤΟΥΡΗ Ζ. Σας είδα. Διηγή­ ματα. Αθήνα, Εστία, 1995. Σελ.

105. Δρχ. 1.400. ISBN 960-050674-4. ΚΟΥΤΟΥΖΗΣ Μ. Ο αμανές του εκ.συγχρονιστή. Διηγήματα. Αθήνα, Εκκρεμές. Σελ. 182. Δρχ. 2.400.

ISBN 960-85281-8-6. ΜΑΡΙΔΑΚΗΣ Μ. Σταβέντο. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 141. Δρχ.

1.870. ISBN 960-309-253-3. ΜΠΑΛΑΝΟΣ Γ. Όλα τα χρώματα των ήλιων. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 248. Δρχ. 1.850. ISBN 960360-394-5. ΜΠΑΡΔΑΝΗ-ΣΗΜΑΝΤΗΡΗ Σ. Αχ, μωρέ Ιωάννα! Αθήνα, Κώδι­ κας, 1995. Σελ. 157. ΝΑΚΟΥ Λ. Μόσχω Τζαβέλλα. Αθή­ να, Κασταυιώτης, 1995. Σελ. 141. Δρχ. 2.080. ISBN 960-03-1447-0. ΝΙΚΑ-ΜΑΝΩΛΙΤΣΑΚΗ Ε. Της άλ­ λης μέρας. Διηγήματα. Αθήνα, Ανα­ τολικός, 1995. Σελ. 63. Δρχ. 1.245.

ISBN 960-8429-00-5. ΠΑΠΑΔΑΚΗΣ Α.Β. Το προξενιό της Ζαχαρένιας και άλλα διηγήμα­ τα. Αθήνα, Τοξότης, 1995. Σελ.

118. ISBN 960-7607-02-3.

μου. Β' έκδοση. Αθήνα, Αστερίας, 1995. Σελ. 108. Δρχ. 1.870. ISBN 960-7438-08-6.

Κορνήλιος. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 626. Δρχ. 6.240. ISBN 960-03-1427-6.

ΧΙΟΥ Ε. Η Νένε η Σμυρνιά. Β' έκ­ δοση. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 160. ISBN 960-03-1079-3.

CAMUS Α. Ο πρώτος άνθρωπος. Μετ. Ν. Καρακίτσου-Ντουζέ-Μ. Κασαμπάλογλου-Ρομπλέν. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ. 379. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-236-538-8.

ΧΙΟΝΗΣ Α. Ο αφανής θρίαμβος της ομορφιάς. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 44. ISBN 960-360-528-Χ. Ιστορίες βραβευμένες με Hugo. Μετ. X. Λιθαρής. Αθήνα, Parscec, 1995. Σελ. 316. Δρχ. 3.120. ISBN 960-7218-85-Χ. ΒΑΓΚΙΝΟΦ Κ. Η ωδή του τράγου. Μετ. Ε. Μπακοπούλου. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995. Σελ. 223. Δρχ.

2.600.

ISBN 960-221-102-4. ΒΕΡΝI. Το Παρίσι στον 20ό αιώνα. Μετ. Ε. Κορόμηλά. Αθήνα, Ωκεανίδα. Σελ. 279. Δρχ. 4.160.

GOETHE J.W. Τα χρόνια μαθητεί­ ας του Βίλχελμ Μάιστερ. Τόμος Β1. Μετ. Α. Παρθένης. Αθήνα, Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουρόνη, 1995. Σελ. 406. Δρχ. 4.160. ΓΚΡΙΝ Α. Ο κυνηγός των αρουραίων. Μετ. Γ. Τσακνιάς. Αθήνα, Στιγ­ μή, 1995. Σελ. 96. Δρχ. 2.080. ΕΣΣΕ Ε. Ο άνθρωπος που θα καλυτέ­ ρευε τον κόσμο. Μετ. Π. Σκόνδρας. Αθήνα, Αστάρτη, 1995. Σελ. 94. Δρχ.

1.765. ISBN 960-263-036-1.

ΠΕΝΤΕΛΙΚΟΣ Π. Της φυλακής. Ιστορήματα. Αθήνα, Μνήμη, 1996. Σελ. 176. Δρχ. 3.000.

JARDIN Α. Έφηβος εραστής. Μυθι­ στόρημα. Μετ. Μ. Λώμη. Αθήνα, Αρσενίδης, 1995. Σελ. 173. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-253-010-3.

ΡΟΥΣΣΟΣ Τ. Η πηγή του τσακα­ λιού. Νουβέλα. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 161. Δρχ. 2.600.

ISBN 960-03-1436-5.

GEDGE Ρ. Το σπίτι των ονείρων. Μετ. Α. Ακοντίδου. Αθήνα, Δωρι­ κός, 1995. Σελ. 538. Δρχ. 4.160.

ISBN 960-279-354-6.

ΣΚΑΡΓΙΩΤΗΣ Μ. Η αλάνα με τις ακονόπετρες. Μυθιστόρημα. Αθήνα, Δωρικός, 1995. Σελ. 180. Δρχ.

2.285. ISBN 960-279-353-8.

GEORGES Ρ. Το τραίνο της πέ­ μπτης εποχής. Απόδ. Δ. Τσίτος-Α. Ευθυμιάδου. Αθήνα, SQ S, 1995. Σελ. 165.

ΣΦΑΕΛΟΥ Κ. Το αρκουδόπαιδο. Αθήνα, Εστία, 1995. Σελ. 204. Δρχ.

2.000. ISBN 960-05-0649-3.

ΘΕΡΒΑΝΤΕΣ Μ. ΝΤΕ. Δον Κιχώτης. Τόμοι Α'+Β1. Μετ. Β. Αγγελοπούλου. Αθήνα, Δελφίνι, 1995. Σελ. 237+197. Δρχ. 2.080+1.560.

ISBN Set 960-309-232-0.

ΤΣΑΓΚΑΡΑΚΗ Σ. Η πτήση. Διήγημα. Αθήνα, Ανατολικός, 1995. Σελ. 57. Δρχ. 1.245. ISBN 960-8429-02-1. ΧΑΤΖΗΑΝΑΓΝΩΣΤΟΥ Τ. Παιδί

KAZAN Η. Πέρα από το Αιγαίο. Ιστορικό μυθιστόρημα. Μετ. Μ.

ΚΑΦΚΑ Φ. Η σωφρονιστική αποι­ κία και άλλα διηγήματα. Μετ.-κριτ. ανάλ. Δ.Π. Κωστελένος. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος, 1995. Σελ. 158. Δρχ. 2.080.

KING S. Η αστυνομία της βιβλιοθή­ κης. Μυθιστόρημα. Μετ. X. Τσαλικίδου. Θεσσαλονίκη, Επιλογή, 1995. Σελ. 345. Δρχ. 3.325.

CONRAD J. Ο μυστικός πράκτο­ ρας. Μυθιστόρημα. Μετ. Φ. Κονδύλης. Αθήνα, Αρσενίδης, 1995. Σελ.

278. Δρχ. 3.120. ISBN 960-253009-Χ.

CRUMLEY J. Το τελευταίο φιλί. Μετ.-επίμετρ. Α. Αποστολίδης. Αθή­ να, Πόλις, 1995. Σελ. 360. Δρχ.

3.500.

ISBN 960-7478-13-4. ΜΑΚ ΟΡΛΑΝ Π. Λαθρεπιβάτης στο πλοίο φάντασμα. Μετ. Ρ. Χάτχουτ. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

130. Δρχ. 2.080. ISBN 960-030426-2.

MANKOWITZ W. Εξαίσιο πτώμα. Μετ. Δ. Αρβανίτης. Αθήνα, Κριτική, 1995. Σελ. 253. Δρχ. 2.600. ISBN 960-218-118-4.

MERRIT A. Το μεταλλικό τέρας. Μετ. Γ. Μπαλάνος. Αθήνα, Πατά­ κης, 1995. Σελ. 339. Δρχ. 2.400.

ISBN 960-360-392-9.

MESSADIE G. Ο άνθρωπος που έ­ γινε Θεός. Μετ. Ε. Κεκροπούλου. Αθήνα, Νέα Σύνορα, 1995. Σελ.

730. Δρχ. 5.400. ISBN 960-236588-9.

MOORE C.L. Οι περιπέτειες του Νόρθγουεστ Σμιθ. Μετ. Γ. Μπαλά­ νος. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ.

274. Δρχ. 1.950. ISBN 960-360393-7. ΜΠΛΟΧ Ρ. ΚΑΙ ΑΛΛΟΙ. Στα όρια του φόβου. Μετ. X. Τσαλικίδου. Αθήνα, Επιλογή, 1995. Σελ. 254.

Μ τίο

Δρχ. 2.700.

ISBN 960-253-036-7.

ΝΟΥΝ J. Vurt. Βερτ, Το φτερό της εικονικής πραγματικότητας. Μετ. Σ. ΑποστοΜκη. Αθήνα, Aquarius, 1995. Σελ. 371. Δρχ. 3.950. ISBN 960-7628-03-9.

Αλληλογραφία

DUANE D. Star Tren. The next generation. Σκοτεινός καθρέφτης. Μετ. X. Σακελλαροπούλου. Αθήνα, Το κλειδί, 1995. Σελ. 439. Δρχ.

3.640.

ISBN 960-237-111-2.

PRATCHETT Τ. Θανατηφόρος βοηθός. Μετ. Λ. Ιωαννίδου. Αθήνα, Παρά Πέντε, 1996. Σελ. 286. Δρχ.

2.500.

SELF W. Ο άνθρωπος της αβύσ­ σου. Μετ. Γ. Κοβαλένκο. Αθήνα, Aquarius, 1995. Σελ. 359. Δρχ.

3.740. ISBN 960-7628-05-5.

SOUPAULT Ρ. Οι τελευταίες νύχτες στο Παρίσι. Μετ. Μ. Λώμη. Αθήνα, Αρσενίδης, 1995. Σελ. 125. Δρχ.

1.870. ISBN 960-253-012-Χ.

JAMES P.D. Ο θάνατος του εμπει­ ρογνώμονα. Μετ. Ε. Καλλιφατίδη. Αθήνα, Ωκεανίδα, 1995. Σελ. 437. Δρχ. 3.430. ISBN 960-410-000-9.

JOYCE J. Στήβεν ο ήρωας. Μετ. Μ. Κοκολάκης. Αθήνα, Αλεξάνδρεια, 1995. Σελ. 318. Δρχ. 3.640. ISBN 960-221-105-9. ΤΟΜΠΣΟΝ Ε.Σ. Ο μοναχικός λύ­ κος και άλλες ιστορίες. Απόδ. Κ. Σίνου. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 170. Δρχ. 2.600. ISBN 96003-1037-8.

FORSYTH F. Η γροθιά του Θεού. Μετ. I. Μπαμπασάκης. Αθήνα, Plus One, 1995. Σελ. 598. Δρχ. 2.000.

ISBN 960-360-439-9.

HATZIS D. The end of our small town. Trans. D. Vere. Birmingham, 1995. Σελ. 185. Δρχ. 2.080. ISBN 0704416093.

Γράμματα της Εύας Palmer-Σικελιανού στη Natalie Clifford Barney. Επιμ.-μετ.-σχόλ. Λ. Παπαδάκη. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ.

373. Δρχ. 4.160. ISBN 960-031426-8.

Μελέτες Αντί χρυσέων. Αφιέρωμα στο Ζήσιμο Λορεντζάτο. Αθήνα, Δόμος, 1995. Σελ. 422. Δρχ. 7.280. ISBN 960-353-023-9. ΑΡΓΥΡΙΟΥ Α. Κείμενα περί κειμέ­ νων. Αθήνα, Σοκόλης, 1995. Σελ.

249. Δρχ. 2.500. ISBN 960-721046-8. ΓΚΟΤΟΒΟΣ Α.Ν. Για το Νικηφόρο Βρεττάκο έξι μελετήματα. Αθήνα, Σοκόλης, 1995. Σελ. 176. Δρχ.

1.455. ISBN 960-7210-45-Χ. ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ Α. Οι περιπέτειες της νεότητας. Η αντίθεση των γενεών στην ελληνική πεζογραφία (18901945). Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 500. Δρχ. 5.200. ISBN 96003-1453-5. ΜΑΡΚΟΠΟΥΛΟΣ Θ. Τα πρόσωπα του δράματος στο πεζογραφικό έρ­ γο του Μάριου Χάκκα. Μελέτη. Θεσσαλονίκη, Τα Τραμάκια, 1995. Σελ. 79. Δρχ. 1.040. ΜΑΣΤΡΟΔΗΜΗΤΡΗΣ Π.Δ. Ο Ζη­ τιάνος του Καρκαβίτσα. Εισ.-κείμ.γλωσσάριο. Αθήνα, Κανάκης, 1996. Σελ. 321. Δρχ. 6.240. ISBN 960-7420-21-7. ΜΑΥΡΟΜΑΤΗΣ Γ.Κ. Τα «Περί της ξενιτειάς» ποιήματα. Ηράκλειον, Δήμος Ηρακλείου-Βικελαία Βι­ βλιοθήκη, 1995. Σελ. 295. Δρχ.

5.400.

HOWARD R.E. Κουλ. Μετ. Γ. Μπαλάνος. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ. 263. Δρχ. 1.900. ISBN 960360-391-0.

ΠΑΠΑΖΟΓΛΟΥ X. Μυστικιστικά θέματα και σύμβολα στο Carmen Seculare του Διονυσίου Σολωμού. Αθήνα,. Κέδρος, 1995. Σελ. 135. Δρχ. 1.600. ISBN 960-04-1065-8.

HRABAL Β. Ο άνθρωπος που έβλε­ πε τα τρένα να περνούν. Μυθιστό­ ρημα. Μετ. Μ. Λώμη. Αθήνα, Αρσε­ νίδης, 1995. Σελ. 76. Δρχ. 1.455.

ΡΗΓΑΤΟΣ Γ.Α. Για ένα Νόμπελ στην Κυπριακή λογοτεχνία. Αθήνα, Σελίδα, 1995. Σελ. 38. ISBN 9607487-01-Χ.

Μ τίο

ΣΟΥΤΣΟΣ Π. Ο Λέανδρος. Αθήνα, Νεοελληνική Βιβλιοθήκη/Ίδρυμα Κώστα και Ελένης Ουράνη, 1996. Σελ. 198. Δρχ. 2.600.

ESPMARK Κ. Το βραβείο Νομπέλ Λογοτεχνίας. Κριτήρια και επιλογές. Μετ. Ε. Νικολάου. Αθήνα, Κέδρος, 1995. Σελ. 274. Δρχ. 3.500. ISBN 960-04-0782-7.

ESCARPIT D. Η παιδική και νεανι­ κή λογοτεχνία στην Ευρώπη. Εισ.μετ.-βιβλ. Σ. Αθήνη. Αθήνα, Καστα­ νιώτης, 1995. Σελ. 186. Δρχ.

3.120.

ISBN 960-03-1375-Χ.

SHELLINES F. Περί μύθων. Μετ. Θ. Λουπασάκης. Αθήνα, Θυμέλη, 1995. Σελ. 93. Δρχ. 1.560. ISBN 960-7580-00-1.

Δοκίμια ΕΥΑΓΓΕΛΟΥ I. Ανθρωπιστική ηθι­ κή. Δοκίμια και μελέτες. Αθήνα, Σαββάλας, 1996. Σελ. 378. ISBN 960-460-046-Χ. ΛΥΚΙΑΡΔΟΠΟΥΛΟΣ Γ. Άνθρωπος στη θάλασσα. Αθήνα, Ύψιλον/Βιβλία, 1995. Σελ. 59. Δρχ. 1.245. ' ΠΑΣΚΑΛ Β. Λόγος για τα πάθη του έρωτα. Μετ.-εισ. Ε. Γαζής. Αθήνα, Αστρολάβος/Ευθύνη, 1995. Σελ.

63. Δρχ. 725. ISBN 960-7033-52-3.

STENDHAL. Περί έρωτος. Μετ. Γ. Παλαιολόγος. Αθήνα, Εξάντας, 1995. Σελ. 447. Δρχ. 4.160. ISBN 960-256-249-8.

Θέατρο Γενικά ΠΑΤΣΑΛΙΔΗΣ Σ. Μεταθεατρικά 1985-95. Θεσσαλονίκη, Παρατη­ ρητής, 1995. Σελ. 367. Δρχ. 3.325.

ISBN 960-260-855-2. ΠΕΖΟΠΟΥΛΟΥ Γ. Στρατής Καρράς. Αθήνα, Δωδώνη, 1996. Σελ.

316. Δρχ. 4.160. ISBN 960-248788-7.

Εργα Τραγωδία ονομαζομένη ευγένα του Κυρ Θεοδώρου Μοντσελέζε 1646. Φιλ. επιμ. G. Spadaro. Αθήνα,

Οδυσσέας, 1995. Σελ. 148. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-210-242-Χ. ΤΑΞΙΑΡΧΗΣ Ν. Θέατρο του ενός. 8 μονόπρακτα. Τόμος Δ 1. Αθήνα, Κέ­ νταυρος, 1996. Σελ. 103. Δρχ.

1.560.

BRENTON Η.-HARE D. Πράβντα. Μια κωμωδία για τον Τόπο. Απόδ. Μ. Πλωρίτης. Αθήνα, Πόλις, 1995. Σελ. 263. Δρχ. 3.120. ISBN 9607478-17-7. ΣΤΡΙΝΤΜΠΕΡΓΚ Α. Ο πατέρας. Απόδ. Ν. Γκάτσος. Αθήνα, Ίκαρος, 1995. Σελ. 79. Δρχ. 2.080. ISBN 960-7233-87-5.

Μελέτες ΡΑΜΦΟΣ Σ. Τριώδιον. Αθήνα, Αρμός, 1996. Σελ. 170. Δρχ.

3.700.

ISBN 960-7102-90-8. ΠΟΥΧΝΕΡ Β. Δραματουργικές α­ ναζητήσεις. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 390. Δρχ. 6.240. ISBN 960-03-1348-2. ΠΟΥΧΝΕΡ Β. Ο Παλαμάς και το θέατρο. Αθήνα, Καστανιώτης, 1995. Σελ. 835. Δρχ. 9.360. ISBN 960-03-1365-2. ΠΟΥΧΝΕΡ Β. ΦΙλολογικά και θεατρολογικά ανάλεκτα. Αθήνα, Κα­ στανιώτης, 1995. Σελ. 469. Δρχ.

6.240. ISBN 960-03-1457-8.

Ιστορία Αρχαιολογία

νύχτας. Μακρόνησος ’48-’50. Χρονικό-μαρτυρία. Αθήνα, Καστανιώ­ της, 1995. Σελ. 215. Δρχ. 3.120.

ISBN 960-03-1449-7. ΣΤΡΙΓΑΣ Α. Μυστικές Υπηρεσίες. Αθήνα, Νέα Θέσις, 1995. Σελ.

639. Δρχ. 8.840.

ROSSI Α. Επιστημονική αυτοβιο­ γραφία. Μετ.-επίμετρ.-σημ. Κ. Πατεστός. Αθήνα, Εστία, 1995. Σελ.

226. Δρχ. 3.500. ISBN 960-050653-1. ΧΑΝΤΑΛΙ I. Από το Λευκό Πύργο στις Πύλες του Άουβσιτς. Μετ. Η. Σαμπετάι. Θεσσαλονίκη, Παρατη­ ρητής, 1995. Σελ. 146. ISBN 960260-825-0.

Βιογραφίες CORMIER J. Τσε ΓκεΒάρα (Βιογρα­ φία). Μετ. Μ. Κράλλη. Αθήνα, Κα­ στανιώτης, 1995. Σελ. 323. Δρχ.

5.200. ISBN 960-03-1456-Χ.

Ελληνική Ιστορία ΠΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ Ν.Ι. Άνω Κλειτορία (Καρνέσι) Καλαβρύτων. Αθήνα, Παρασκήνιο, 1995. Σελ. 175. Δρχ.

2.700. ΚΟΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Ι.Σ. Λεηλασία φρονημάτων. Τόμος Β'. Θεσσαλο­ νίκη, Βάνιας, 1995. Σελ. 351. Δρχ.

4.160.

ISBN 960-288-039-2. ΜΠΑΛΟΓΟΥ Χ.Π. Η οικονομική σκέψη των αρχαίων Ελλήνων. Θεσ­ σαλονίκη, 1995. Σελ. 500. Δρχ.

6.240.

ΠΙΚΟΥΛΑΣ Γ.Α. Οδικό δίκτυο και άμυνα. Από την Κόρινθο στο Άργος και την Αρκαδία. Αθήνα, 1995. Σελ.

446. Δρχ. 20.800. ISBN 96085699-0-9.

ΝΟΜΙΔΗΣ Μ.Ι. Το Καχριέ Τζαμί. Αθήνα, Σύνδεσμος των Εν Αθήναις Μεγασχολιτών, 1995. Σελ.

121.

Μαρτυρίες

ΞΗΡΑΔΑΚΗ Κ. Γυναίκες του ’21. Αθήνα, Δωδώνη, 1995. Σελ. 423. Δρχ. 5.200. ISBN 960-248-781-Χ.

ΞΗΡΑΔΑΚΗ Κ. Σελίδες από τον α­ ντιφασιστικό αγώνα στη Μέση Ανα­ τολή. Αθήνα, Φιλίστωρ, 1996. Σελ.

112. Δρχ. 1.560. ISBN 960-369003-1. ΠΑΝΑΓΟΣ Θ. Αυτά έχουν τα υπό­ γεια, μη γελάς! Αθήνα, Γαβριηλίδης, 1996. Σελ. 209. Δρχ. 2.910. ΡΑΦΤΟΠΟΥΛΟΣ Λ. Το μήκος της

ΦΡΑΓΚΟΠΟΥΛΟΣ Ι.Κ. Ιστορία της Καλύμνου. Β1έκδοση. Αθήνα, Σκά­ φανδρο, 1995. Σελ. 315. Δρχ.

5.200.

τος 4ος-18ος αιών. Αθήνα, Πολιτι­ κά Θέματα. Σελ. 640. Δρχ. 15.600. ΜΠΙΜΠΙΚΟΥ-ΑΝΤΩΝΙΑΔΗ Ε. Βυζάντιο και Ευρώπη. Συμπόσιο. Αθήνα, Ελληνικά Γράμματα, 1996. Σελ. 114. Δρχ. 1.870. ISBN 960344-156-2. ΣΦΕΤΑΣ Σ.-ΚΕΝΤΡΩΤΗΣ Κ. Οι Αλβανοί των Σκοπιών. Θεσσαλονί­ κη, ΙΜΧΑ, 1995. Σελ. 152. Δρχ.

2.080.

ISBN 960-7387-09-0. ΜΠΟΥΣΚΙΝ Μ.Η. Η Ισπανική Επα­ νάσταση του 1936. Μετ. Ε. Πέππα. Αθήνα, Ελεύθερος Τύπος, 1995. Σελ. 54. Δρχ. 830.

HOBSBAWM Ε. κρων. Μετ. Β. Αθήνα, Θεμέλιο, Δρχ. 9.880. ISBN

Η εποχή των ά­ Καπετανγιάννης.

1995. Σελ. 774.

960-310-205-9

Παιδικά Ελεύθερα αναγνώσματα ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Π.Ε. Η χαρά των Χριστουγέννων. Αθήνα, Λωτός, 1995. Σελ. 45. Δρχ. 1.560. ISBN 960-7005-85-6. ΘΕΙΟΠΟΥΛΟΥ Μ. Το δώρο του Αϊ Βασίλη. Αθήνα, Καστανιώτης. Σελ.

22. Δρχ. 1.560. ISBN 960-03-08489. ΧΑΤΖΗΧΑΝΝΑ Φ. Η Ντιντόν, ο Παθελάκης μου κι εγώ. Αθήνα, Ψυχογιός, 1995. Σελ. 285. Δρχ.

2.000. ISBN 960-274-85-9. ΑΡΝΤΕΝ Ο. Ο Άλφρεντ Χίτσκοκ και οι τρεις ντετέκτιβ στο μυστήριο του ύφαλου του καρχαρία. Μετ. Π. Κουμούτση. Αθήνα, Ψυχογιός, 1995. Σελ. 215. ISBN 960-274195-3.

Γνώσεις ΣΦΗΚΑΣ Γ. Η φύση μας στο παρελ­ θόν. Αθήνα, Πατάκης, 1995. Σελ.

48. ISBN 960-360-373-2.

Περιοδικά Παγκόσμια ιστορία ΚΑΛΟΓΈΡΟΠΟΥΛΟΣ Ν.Α. Η £ιαμόρφωσις του ευρωπαϊκού πνεύμα­

ΑΚΤΗ. Τεύχος 25. Δρχ. 1.250. ΑΜΥΝΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ. Μηνι-

Μ τίο

ΔΙΑΒΑΖΩ. Μηνιαία επιθεώρηση του βιβλίου. Τεύχος 361. Δρχ.

1.500.

αία έκδοση. Τεύχη 58, 59, Δρχ.

1.000. ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ. Μηνιαία επιθεώ­ ρηση. Τεύχος 336. Δρχ. 500.

ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ. Τετραμηνιαία επιθεώρηση. Τεύχος 4. Δρχ. 2.000.

ΑΝΤΙ. Δεκαπενθήμερη πολιτική και πολιτιστική επιθεώρηση. Τεύχος 598. Δρχ. 400.

ΔΡΟΣΕΛΗ. Τεύχος 3-4.

Η ΑΡΝΑΙΑ ΤΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ. Περιοδική έκδοση. Τεύχος 29.

Τριμηνιαία έκδοση.

ΕΙ. Τεύχος 11. Δρχ. 650. ΕΝΗΜΕΡΩΤΙΚΟ ΔΕΛΤΙΟ ΠΈΤ. Ιαν. 1996.

ΑΡΧΑΙΟΓΝΩΣΙΑ. Τόμος 8, 199394. Δρχ. 10.400. ΓΡΑΜΜΑΤΑ ΚΑΙ ΤΕΧΝΕΣ. Περιο­ δική έκδοση τέχνης, κριτικής και κοινωνικού προβληματισμού. Τεύ­ χος 76. Δρχ. 1.000.

ΕΠΕΤΗΡΙΣ. Εταιρεία Λευκαδικών Μελετών. Τόμος Η', 1995. Δρχ.

4.160. ΕΥΘΥΝΗ. Περιοδικό ελευθ :ρίας και γλώσσας. Τεύχη 289,290. Δρχ.

500.

ΓΥΝΑΙΚΑ. Το κλασικό γυναικείο περιόδικό. Τεύχος 1128. Δρχ.

1.000.

•ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΚΦΡΑΣΗ. Τριμηνι­ αία έκδοση. Τεύχος 20. Δρχ. 800.

ΔΑΥΛΟΣ. Μηνιαίο περιοδικό. Τεύ­ χος 170. Δρχ. 1.200.

Η ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΑΙΓΎΠΤΙΩΤΩΝ. Φύλλο 5. Δρχ. 140.

ΔΕΛΤΙΟ ΙΣΤΟΡΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ ΝΑΥΠΛΙΟΥ. Τεύχος 86. Δρχ. 700.

ΙΘΩΜΗ. Περιοδική έκδοση. Τεύ­ χος 37-38.

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ. Τεύχος 39. Δρχ. 2.000. ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΤΙΚΗ ΕΝΟΤΗΤΑ. Περιοδική έκδοση. Φύλλο 14. Δρχ.

300. ΛΕΒΙΑΘΑΝ. Τριμηνιαία έκδοση. Τεύχος 16. Δρχ. 2.800. ΜΑΝΤΑΤΟΦΟΡΟΣ. Εξαμηνιαίο περιοδικό. Τεύχος 39-40. Δρχ.

4.160. ΝΑΥΤΙΚΗ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ. Διμηνι­ αίο περιοδικό. Τεύχος 496. ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ. Τεύχη 1646, 1647. Δρχ. 800. ΝΕΑ ΟΙΚΟΛΟΓΙΑ. Μηνιαία επιθεώ­ ρηση. Τεύχος 136. Δρχ. 800. ΤΑ ΝΕΑ ΤΗΣ ΤΕΧΝΗΣ. Μηνιαία ε­ φημερίδα. Φύλλο 45. Δρχ. 500. ΟΥΤΟΠΙΑ. Διμηνιαία έκδοση. Τεύ­ χος 18. Δρχ. 1.500. ΠΑΛΙΜΨΗΣΤΟΝ. Ετήσια έκδοση. Τεύχος 14/15, 1994-1995. Δρχ.

2.700. ΠΑΝΟΡΑΜΑ. Φύλλο 34.

Lacjtuxd εία ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΗ ΓΩΝΙΑ y \o y o re x riK 0 π αιδικά ισ το ρ ικ ά σ χολ· βοπ θπ ματα λ β ζ ικ ά σ γ κ ί'κ λ ο η α ιδ β ίο ς κ.λη. ο λ ,ε ,ζ ο ι ? ό ο ς ο κ Β ά σ ο ις κ α ι τα

ΠΑΡΑΒΑΣΙΣ. Επιστημονικό δελ­ τίο. Τόμος 1. Δρχ. 3.120. Ο ΠΟΛΙΤΗΣ. Δεκαπενθήμερος. Τεύχος 18. Δρχ. 800. ΠΟΡΦΥΡΑΣ. Τριμηνιαίο περιοδι­ κό. Τεύχος 76. Δρχ. 1.500. ΣΙΦΝΙΑΚΑ. Επετηρίς ιστορικής ύ­ λης της Σίφνου. Τόμος Ε', 1995. Δρχ. 3.120. ΣΥΓΧΡΟΝΑ ΘΕΜΑΤΑ. Τριμηνι­ αία έκδοση. Τεύχος 57. Δρχ.

2.500. ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Δίμηνη επιθεώρηση. Τεύχος 85. Δρχ. 1.200. ΤΟ ΣΧΟΛΕΙΟ ΚΑΙ ΤΟ ΣΠΙΤΙ. Τεύ­ χος 386. Δρχ. 700. ΤΕΤΡΑΜΗΝΑ. Δρχ. 1.500. ΧΡΟΝΙΚΑ.

Λ. ΒΟΥΛΙΑΓΜΕΝΗΣ 43-47 - ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΕΝΤΟΣ «MEGA Α-Β ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟ!» Τηλ. 9634446-546 εσωτ. 129

Μ τίο

Τεύχος

56-58.

Περιοδική έκδόση.

ΧΡΟΝΙΚΑ ΑΙΣΘΗΤΙΚΗΣ. Τόμος 33/1994. Δρχ. 1.800.

PLAYBOY. Τεύχος 2. Δρχ. 1.000.

κ ρ ι τ ι κ ο γ ρ α φ ι α Αρ. 362 1 Φεβρουάριου - 29 Φεβρουάριου 1996 Επιμέλεια: Μαρία Τρουπάκη

Στην Κριτικογραφια περιλαμβάνονται όλες οι επώνυμες βιβλιοκριτικές και βιβλιοπαρουσιάσεις των ελληνικών εκδόσε­ ων που δημοσιεύονται στον ημερήσιο και αθηναϊκό τύπο. Περιλαμβάνονται επίσης και κριτικές δημοσιευμένες στον πε­ ριοδικό και επαρχιακό τύπο, όσες ήταν δυνατό να εξασφαλί­ σουμε ή μας απέστειλαν οι συντάκτες τους.

Βιβλιογραφίες-Βιβλίο

Πολιτική-Πολπικές επιστήμες

Ζορμπά Μ.: Κρατική πολιτική για το Βι­ βλίο (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 4/2) Ντενίση Σ.: Μεταφράσεις μυθιστορη­ μάτων και διηγημάτων 1830-1880 (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 4/2), (Δ. Τσατσουλης, Αντί, 16/2)

Βερέμης Ο.: Η τουρκία σήμερα (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 360) Δούλης Γ.: Η κρίση της πολιτικής στην Ελλάδα (Σ. Ντάλης, Οικονομι­ κός Ταχυδρόμος, 29/2) Λυμπερόπουλος Κ.: Η Μεσογειακή πολιτική της Ε.Ε. (Σ. Ντάλης, Αυγή, 7/2), (Β. Θεοδωρόπουλος, Βήμα, 11/2 ) Παρασκευόπουλος Π.: Α. Παπανδρέου (Σ. Παπασπηλιόπουλος, Οι­ κονομικός Ταχυδρόμος, 29/2) Χαλαζιάς X. (επιμ.) Α.Γ. Παπανδρέου (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 18/2) Κίσσιγκερ X.: Διπλωματία (Τ. Παππάς, διαβάζω, 360) Meny Υ.: Συγκριτική πολιτική (Α. Πανταζόπουλος, Καθημερινή, 20/2) Πέρες Σ.: Μαχόμενος για την ειρή­ νη (Τ. Παππάς, διαβάζω, 360) Σπυριδάκης Μ.: Πέτρινη διπλωμα­ τία (Α.Χ. Παπανδρόπουλος, Οικο­ νομικός Ταχυδρόμος, 29/2)

Φιλοσοφία ΛεΒινάς Ε.: Τέσσερις Ταλμουδικές μελέτες (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 4/2)

Ψυχολογία Λεξιλόγιο ψυχανάλυσης (Δ. Παυλάκου, Αυνή, 25/2) Mindell Α.: Συνομιλώντας με το σώ­ μα που ονειρεύεται (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 360)

Κοιυωυιολογία Γέμτος Π.: Οι κοινωνικές επιστήμες (Μ. Δεληπέιρος, διαβάζω, 360) Price V.: Κοινή γνώμη (Π. Κουνενάκη, Καθημερινή, 11/2)

Οικονομία Δρίσης Γ.: Απάτην Ευρωπαϊκή ιδέα στη Νέα Ευρώπη του Μάασιριχτ. Οι­

κονομική θεώρηση (Δ. Στεργίου, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 8/2) Ο επερχόμενος οικονομικός πόλε­ μος μεταξύ Ιαπωνίας, Ευρώπης, Αμερικής (Α. Παπανδρόπουλος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 8/2) Χαλικιάς Δ.: Πορεία προς την Ευρωπαϊκή Νομισματική Ενωση (Σ. Ευσιαθιάδης, Βήμα, 25/2)

Λαογραφία Σταμέλος Δ.: Λαογραφική πινακο­ θήκη (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 7872)

Θετικές Εφαρμοσμένες Επιστήμες Λάζος X.: Αρχιμήδης (Ε. Ράης, δια­ βάζω, 360) Μόδης Θ.: Προβλέψεις (Σ. Ντάλης, διαβάζω, 360)

Αθλητισμός Αρχαίος Αθλητισμός (Δ. Τσατούλης, διαβάζω, 360) Πολίτης Ν.Ε.: Πατράίκός Αθλητι­ σμός. Τόμ. Α1 (Θ. Καλαφάτης, Βή­ μα, 4/2)

Μ τίο

Ενασχολήσεις Αμπελουργείν (Μ. Καΐρη, Καθημε­ ρινή, 25/2) Χαραμή Μ.: De Gustibus (Ν.Γ. Ξυδάκης, Αθηνόραμα, 2/2)

Τέχνες Κορρέ-Ζωγράφου Κ.: Τα κεραμεικά του ελληνικού χώρου (Δ. Σταμέλος, Ελευθεροτυπία, 14/2) Πάτσας Γ.:Σκηνικά-Κοστούμια (Μ. Λοβέρδου, Βήμα, 18/2) Σεράϊδάρης Α.: Φωτογραφικό Οδοιπορικό. Άγιον Όρος (X. Κιοσσέ, Βήμα, 18/2)

Γλώσσα Λαμψίδης Γ.: Οι περιπέτειες της Δη­ μοτικής (Δ. Στεργίου, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 22/2) Ντίνας Κ.: Κοζανίτικα Επώνυμα (1759-1916) (Μ. Σουλιώτης, Βήμα, 11/2 )

Κλασική φιλολογία (Κείμ ενα -Μελέτες) Αρχαίοι Έλληνες Λυρικοί (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 360) Κουτσοθόδωρος Σ.: Οιδίποδας (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 25/2) Παπαγγελής Θ.: Από τη βουκολική ουτοπία στην πολιτική ουτοπία (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 28/2)

Ποίηση Γκόρπας Θ.: Τα ποιήματα (19371983) (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στερεός Ελλάδας, 991) Δροσίνης Γ.: Απαντα. Τόμ. Α' (Ποί­ ηση 1880-1902) (Β. Αθανασόπουλος, Καθημερινή, 6/2), (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 7871-7883) Ελυτης Ο.: Δυτικά της λύπης (Μ. Φάις, Θεαθήναι, 2/2) Καψάλης Δ.: Μέρες αργίας (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 14/2) Κρεμμύδας Κ.: Ωδή στα τρόλεϊ (Π. ΚαραΒασίλης, Εξόρμηση, 18/2)

Μ τίο

Κυμοθόη Ν.: Ιύζουσα νήσος (Γ. Κα­ ραβίδας, Ριζοσπάστης, 8/2) Λάσκαρης X.: Ποιήματα (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 6/2) Μέσκος Μ.: Χαιρετισμοί (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 6/2) Μπράτσος A.: Prima Vista (Π. Καραβασίλης, Εξόρμηση, 4/2) Ο οίνος στην ποίηση (Α.Χ. Παπανδρόπουλος, Οικονομικός Τα­ χυδρόμος, 29/2), (Ν. Κώτσιου, δια­ βάζω, 360) Παπαγεωργίου Κ.: Ποιήματα 19771990 (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε­ ροτυπία, 21/2) Πρατικάκης Μ.: Η λήκυθος (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 27/2) Σαμιωτάκης Α.: Νύχτες και μέρες (Γ. Καραβίδας, Ριζοσπάστης, 1/2)

Πεζογραφία Αγγέλου Μ.: Τα δυνατά πουλιά της Επαγγελίας (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 18/2), (Μ. Κοντολέων, Αυγή, 18/2) Αδαμίδης Γ.: Βολή εγγύς φιλιών τμημάτων (Β. Χατζ., Ελευθεροτυπία, 7/2) Αλεξάκης Β.: μητρική γλώσσα (Μ. Κοντολέων, Αυγή, 4/2) Βαμβουνάκη Μ.: Με βελούδινα βή­ ματα ο χρόνος (Μ. Δερμιτζάκης, Διαβάζω, 360) Βττάλη Λ.: Η μυρωδιά του μαύρου (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα, 13/2) Καραποστόλης Β.: Χειροποίητη πό­ λη (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύπος, 11/2, Θεαθήναι, 23/2) Κοτζιά Ε.-Χατζηβασιλείου Β: (Επιμ.) Σύγχρονοι Έλληνες πεζογράφοι (Δ. Τσατσούλης, Διαβάζω, 360) Κούρτοβικ Δ.: Οι Έλληνες μεταπο­ λεμικοί συγγραφείς (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 28/2), (Α. Μπελεζίνης, Καθημερινή, 6/2), (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 360) Λυμπεράκη Μ.: Ο Άλλος Αλέξαν­ δρος (Γ. Κεντρωτής, διαβάζω, 360) Μανιώτης Γ.: Αλληλούια (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέματα, 23/2) Νόλλας Δ.: Ο άνθρωπος που ξεχάστηκε (Γ. Μπασκόζος, Διαβάζω, 360) Παστουρματζής Δ.: Ο γενναίος που δεν είμαι (Μ. Φάις, Ελεύθερος Τύ­

πος, 18/2), (Ν. Ραπτόπουλος, Καθη­ μερινή, 15/2) Πλασκοβίτης Σ.: Η άλλη καρδιά (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 29/2), (Τ. Μενδράκος, Αυγή, 18/2), (Ν. Κοκκινάκη, Καθημερινή, 20/2) Πιτένης Π.: Τα κουβάρια της σιω­ πής (Λ. Εξαρχοπούλου, διαβάζω, 360) Πολίτης Θ.Μ.: Ο Μπαλίλα (Δ. Σιατόπουλος, Φιλολογική Πρωτοχρο­ νιά 1996), (Σ. Τσαμίχας, Παναιτωλική Αγρίνιου, 7872) Πολιτοπούλου Μ.: Η γυναίκα στο νησί (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε­ ροτυπία, 14/2) Τατσόπουλος Π.: Ανάλαφρες ιστο­ ρίες (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθερο­ τυπία, 7/2), (Δ. Δασκαλόπουλος, Νέα,2012) Φακίνος Α.: Κλεμμένη ζωή (X. Πα­ παγεωργίου, Αυγή, 25/2) Φραγκόπουλος Θ.Δ.: Το σιωπηλό σύνορο (Ε.Ν. Μόσχος, Καθημερι­ νή, 20/2), (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 7879) Χανός Δ.: Οι περιπέτειες της Φροϊλάιν Γκόστ (Γ. Πλαχούρης, Λό­ γος, 11/2) Χαρτοκόλλης Π.: Οιδιπόδειο ’46’47 (Π. Κρανιδιώτης, διαβάζω, 360) Χωμενίδης X.: Το ύψος των περι­ στάσεων (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 4/2), (X. Παπαγεωργίου, Αυγή, 11/2 ) Ζαρύ Α.: Το υπεραρσενικό (Δ. Τσα­ τσούλης, διαβάζω, 360) Θορώ Χ.Ν. Ουόλντεν (Α. Μπουκά­ λας, Καθημερινή, 13/2) Ινόουε Γ.: Έρωτας και εκδίκηση (Α. Κοντακίδης, διαβάζω, 360) Klein R: Τα τσιγάρα είναι θεσπέσια (Ε. Αρανίτσης, Ελευθεροτυπία, 14/2) Κοέν Α.: Ο καρφοχάφτης (Λ. Λυχναρά, Βήμα, 18/2) Κουντζ Ν.: Εφιάλτης του Μεσονυχτι­ ού (Κ. Παπαπάνος, Πολιτικά Θέμα­ τα, 23/2) Lesage A.R.: Η ιστορία του Ζιλ Μπλας (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 18/2) Μερεζκόφσκι Δ .: Ο θάνατος των θε­ ών (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 360) Μπελέτο Ρ.: Η μηχανή (Α. Κοντακί-

δης, διαβάζω, 360) Νάιπολ Β.: Ένας δρόμος στον κό­ σμο (Γ. Πλαχούρης, Λόγος, 4/2) Ντόιλ Ρ.: Πάντυ Κλαρκ Χα χα χα (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 28/2) ΟουτςΤ.Κ.: Η αυτοφυλακισμένη (Ε. Σαρανιίτη, Ελευθεροτυπία, 7/2) Τζόις Σ.: Στήβεν ο ήρωας (Β. Ρούβαλης, Ελευθεροτυπία, 21/2) Τουργκένιεφ I.: Η εγκαταλειμμέ­ νη (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 360)

Μελέτες Γουνελάς Χ Α : Η φιλοσοφία της γλώσσας και η νεοελληνικό ποίηση (Π. Κουνενάκη, Καθημερινή, 25/2) Καραμβάλης Δ.: Εμφανίσεις του ποιητικού έργου του Ν. Εγγονόπουλου (Δ. Γιάκος, Εξόρμηση, 4/2) Καραντώνης Α.: Για τον Κ. Τσιρόπουλο (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 7875) Τζούλης Θ.: Ψυχανάλυση και λογιτεχνία (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 4/2) ΕσκαρπίΝ.: Η παιδική και νεανική λογοτεχνία (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 25/2) Ιλίνσκαγια Σ.: Κ.Π. Καβάφης και η ρωσική ποίηση του «Αργυρού Αιώ­ να» (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 24/2) Μάκριτζ Π.: Δ. Σολωμός (Κ. Μαλαφάντης, διαβάζω, 360) Μπαχτίν Μ.: Έπος και μυθιστόρημα (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 11/2), (Ν. Κώτσιου, διαβάζω, 360)

Δοκίμια Δρακόπουλος Π.: Κείμενα με σπα­ σμένη ενότητα (Σ. Καργάκος - Δ.Χ. Παπανδρόπουλος, Οικονομικός Ταχυδρόμος, 1/2) Ελότης Ο.: Ο κήπος με τις αυταπά­ τες (Μ. Φάις, Θεαθήναι, 2/2) Μαλεβίτσης X.: Η παιδεία του αν­ θρώπου (Β. Καλαμαράς, διαβάζω, 360) Μεταξάς Α.: Προεισαγωγικά για τον πολιτικό λόγο (Ν. Κώτσιου, διαβά­ ζω, 360) Τερζάκης Α.: Στην καμπή της ιστο­ ρίας (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρινίου, 7871) Τσιρόπουλος Κ.: Η υπόθεση του αν­

θρώπου (Θ.Μ. Πολίτης, Παναιτωλική Αγρίνιου, 7875)

Παιδικά Βακάλη-Συρογιαννοπούλου Φ.: Θέατρο για παιδιά 4-7 ετών (Ε. Χωρεάνθη, Ριζοσπάστης, 29/2) Βαλάση Ζ.: Η τρελή αποκριά (Δ.Τσατσούλης, Διαβάζω, 360) Ελευθερίου Β.: Χειροτεχνικές συνθέσεις (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 360) Λοϊζου Μ.: Η μητερούλα μας η Ρω­ σία (Ε. Χωρεάνθη, Ριζοσπάστης, 22/2 ) Ψαραύτη Λ.: Το χαμόγελο της Εκά­ της (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 21/2 ) Πίμον Α.: Παιχνίδια με λέξεις (Σει­ ρά) (Γ. Παπαδάτος, διαβάζω, 360)

Ιστορία Αφιέρωμα στον Α. Δεσποτόπουλο (Γ. Κεντρωτής, Διαβάζω, 360) Θεοδωρόπουλος Β.: Ανασκόπηση (Σ. Ντάλης, Αυγή, 7/2) Μαμώνη Κ.: Σύλλογοι Θράκης και Ανατολικής Ρωμυλίας (X. Κουλούρη, Βήμα, 25/2) Μιτάκης Δ.: Γ. Σουλτάνης (Θ.Μ. Πολίτης, Ελεύθερος Στερεός Ελλά­ δος, 988-989). Μνήμη Δ.Α. Ζακυθηνού (Ν. Μπακουνάκης, Βήμα, 11/2) Νικολαΐδης Μ.: Η ζωή στη Σάμο 1900-1945 (Ε. Ζωγράφου, Ριζο­ σπάστης, 1/2) Πανάγος Χ.-Στάινχαουερ Γ.: Ο Πειραιεύς (Θ. Διαμαντόπουλος, Οικο­ νομικός Ταχυδρόμος, 22/2) Ρήγος Α.: Τα κρίσιμα χρόνια (Ν.Κ., Εποχή, 18/2) Νετλάου Μ.: Ιστορία της Αναρχίας (Γ. Σταματόπουλος, Ελευθερο­ τυπία, 7/2)

Μαρτυρίες-Βιογραφίες Αρβανίτη-Σωτηροπούλου Μ.: Γ. Λαμπράκης (Δ. Ζαδές, Εξόρμηση, 4/2) Παπαδόπουλος Λ.: Οι παλιοί συμμαθητές (Κ. Γεωργουσόπουλος, Βήμα, 25/2)

Φιλιππίδης Δ.: Λύσανδρος Καυταντζόγλου (Ν. Βρατσάνος, Αντί, 2/2) Ακρόυντ Ο.: Καληνύχτα, κύριε Όσκαρ Ουάιλντ (Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 18/2) Es Ρ.: Αυτοβιογραφία (Φ. Φιλίππου, Αντί, 16/2) Κορμιέ Ζ.: Τσε Γκεβάρα (Π. Κουνε­ νάκη, Καθημερινή, 18/2) ~ Rossi Α.: Επιστημονική αυτοβιογρα­ φία (Λ. Τουρνικιώτης, Βήμα, 11/2)

Αρχαιολογία Godard L.: Ο δίσκος της Φαιστού (Γ. Κεντρωτής, διαβάζω, 360)

Ταξιδιωτικά Καραβία Μ.: Ήλιος του Μεσονυκτί­ ου (Δ. Μητρόπουλος, Βήμα, 25/2) Μουλλάς Π.-Μέντζου Β.: (Επιμ.) Κείμενα ξένων ταξιδιωτών (Κ. Κεφαλέα, Βήμα, 4/2) Πανάρετου Α.: Ελληνική ταξιδωτική λογοτεχνία (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 11/2), (Μ. Φάις, διαβάζω, 360) Wordsworth C.: Ελλάδα (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 18/2) Mousson Α.: Κέρκυρα και Κεφαλλονιά (Ο. Σέλλα, Καθημερινή, 18/2)

Περιοδικές εκδόσεις Εξώπολις (Γ. Ματζουράνης, Αυγή, 11/2 ) Φιλολογική Πρωτοχρονιά 1996 (Ε. Ζωγράφου, Ριζοσπάστης, 15/2)

ζητά εργασία σε εκδοτικό οίκο άριστη γνώση της Ιταλικής Γλωσσάς Τηλ.: 5 3 1 0 4 7 2

Μ τίο

ΠΑΣΧΑ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ, toO Μ. Β α ρβούνη Ο ΐ π α ρ α δ ό σ ε ις κ α ί τά ϊ 0ι μα τώ ν 'Ε λλή νω ν γ ιά W m v i\B k τό ν εο ρ τα σ μ ό το ύ Π άσχα.

1 Μ ιά έκδ ο σ η -ά ψ ιέρ ω μ α 1 στή ν α κό μ α ζω ντα νή μ νήμ η ε ν ό ς λ α ο ΰ, πο ύ κ ο σ μ είτα ι μέ π α λ ιέ ς φ ω το γρ α φ ίες ά π ό τό Ε.Λ.Ι.Α. κ α ί σ κίτσ α το ύ Π α σχά λή Δ ού γα λη .

f

ΔΥΟ ΒΙΒΛΙΑ τού Τ άσου Λ ιγνά δη Σ έ τέτα ρ τη έκ δ ο σ η κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί τ ΚΑΤΑΡΡΕΩ, μέ δ ο κ ίμ ια σ υ γχ ρ ό νο υ π ρ ο ­ βλημ ατισμ ού. Μ αζί κ υ κ λ ο φ ο ρ ε ί κ α ί έ να ς ν έ ο ς τό μ ο ς μέ κ είμ ενα γ ιά τή ν νε ο ελ λ η ν ικ ή λ ο γ ο τε χ ν ία μέ τίτλ ο ΤΟ ΜΥΣΤΗΡΙΟ, ΤΟ ΚΑΛΛΟΣ ΚΑΙ Η ΙΘΑΓΕΝΕΙΑ ΤΟΥ ΤΟΠΙΟΥ. ΤΑΞΙΔΕΥΟΝΤΑΣ ΣΤΑ ΕΛΛΗΝΟΦΩΝΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ Κ. ΙΤΑΛΙΑΣ τή ς Ά ν ζέ λ Μ εργιανού *Ενα όδοιπορικό στήν Κάτω 'Ιταλία, διτού, ό ποια πέτρα καί νά ο η κο σ ι ι ό έπισκέπτης, θά άνακαλάψει ένα άμιγώς ελληνικό παρελθόν

Κουμουνδούρου 1, Αθήνα τ η λ . 5 2 .4 1 .0 4 6 Μ Α ΡΙΚ Α Σ 0 Ω Μ Α Δ Α Κ Η Γ

LA DRAMATURCIE DE ΚΟΠΈΣ Approcnes Semioiogique

ΘΕΑΤΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΙΣΜΟΙ Ο ΚΙΤΡΙΝΟΣ ΘΕΟΣ Π Α Υ Λ Ο Υ ΠΑΛΟΥΚΑΊ

Η ΑΝΑΣΤΑΣΗ ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΟΥ Υπό το φ ω ς τ η ς π ίο τε ω ς της Λογικής & της Επιστήμης

ΠΡΟΣΕΥΧΗ Ως μυχοήογικό, Θρησκευτικό και Βιολογικό γεγονός Τ Ρ ΙΑ Δ Α Σ Κ Α Ρ Α Γ ΙΩ Ρ Γ Η :

ΑΣΤΡΟΦΑΓΟΣ Το παμπαμπόνηρο γουρουνάκι -π α ρ α μ υ θ ο κ ω μ ο δ ία ΝΙΚ Ο Υ Σ Φ Α Κ ΙΑ Ν Α Κ Η Ϊ~

ΠΑΤΡΙΔΑ ΑΞΕΧΑΣΤΗ Μ1ΚΡΑΣΙΑ

Ό ξεριζωμός άπό τό ΆιΒαλί, ή νέα πα­ τρίδα στήν θερμή τής Μυτιλήνης. Μιά ιστορία δυναμισμού καί άναδημιουργίας, γραμμένη άπό τήν Αγγελική Ράλλη, στό κτήμα τής οποίας βρέθηκαν τά οστά τών άγιων Ραφαήλ, Νικολάου καί Ειρήνης. ΠΑΤΡΙΔΑ ΑΞΕΧΑΣΤΗ ΜΙΚΡΑΣΙΑ - ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Τό βιβλίο θά παρουσιαστεί στίς 27-3-96 στό Πνευματικό Κέντρο Κωνσταντινουπολιτών, Λ. Σούτσου 46, ’Αμπελόκηποι, στίς 7-30 μ.μ.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΚΡΙΤΑΣ ΕΦΕΣΟΥ 24-171 21 Ν. ΣΜΥΡΝΗ-ΤΗΛ.: 9334 554, 9334 685-FAX: 9311 436

Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ Από τη ν κραυγή στο λόγο

ΥΛΗ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑ Φιλοσοφικές σκέμεις ΙΩ Α Ν Ν Η Κ. ΓΙΑΝΝΑΚ Ο ΫΤ

Ο Ψυχικός και Πνευματικός Κόσμος του Ανθρώπου Δ ΙΑ Μ Α Ν Τ Η ΔΟ Γ Α Ν Η :

ΑΡΧΙΕΡΕΙΣ & ΠΡΟΕΣΤΟΙ Τραγωδία από την Εποποιία της Ελληνικής Επαναστάσεως

Οι ρίζες του ΚΕΔΡΟΥ είναι στέρεες, ο κορμός του δυνατός και ζωντανός, τα κλαδιά του ανδοφορούν.

ΚΕΔΡΟΣ ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ

Πέτρος Αμπατζόγλου

H

U

Μ ε τον Μινώταυρο (διηγήματα) Ισορροπία τρόμου (μυθιστόρημα) θά να το ς μισθωτού (μυθιστόρημα) Η γέννηση του Σούπερμαν (μυθιστόρημα) Προσωπική Αποκάλυψη (διηγήματα) Σημεία και τέρατα (μυθιστόρημα) Τι θέλει η κυρία Φρίμαν (μυθιστόρημα) Παύλος και Ελένη (μυθιστόρημα) Μ ια συνηθισμένη μέρα (μυθιστόρημα)

Ο I

Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ

Μ Α Σ

Άλκη Ζέη

Μίκης Θεοδωράκης Ο ι δρόμοι του Αρχάγγελου (Αυτοβιογραφία, 5 τόμοι)

Ο I

Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ

Μ Α Σ

Ιάκωβος Καμπανέλλης Μαουτχάουζεν (χρονικό)

Νίκος Κάσδαγλης Σπίλιάδες {διηγήματα) Κεκαρμένοί (μυθιστόρημα) Εγώ ειμί Κύριος ο Θ εός σου (μυθιστόρημα) Η δίψα (μυθιστόρημα) Η Μαρία περιηγείται τη μητρόπολη των νερών Η νευρή (μυθιστόρημα) Δρόμοι της στεριάς και της θάλασσας (κείμενα) Ο ΐ ελεή μονές (διηγήματα) Το Αραράτ αστράφτει (χρονικό)

ο

ι

(μυθιστόρημα)

Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ

Μ Α Σ

Μήτσος Κασόλας

Μένης Τα μηχανάκια (διηγήματα) Το αρμένισμα (διηγήματα) Τα καημένα (διηγήματα) Βιοτεχνία υαλικών (μυθιστόρημα) Η κυρία Κουλά (νουβέλα) Το κουρείο (νουβέλα)

Ο I

Σεραφείμ και Χερουβείμ (διηγήματα) Ο ωραίος λοχαγός (μυθιστόρημα) Η φανέλα με το εννιά (μυθιστόρημα) Πλανόδιος σαλπιγκτής (κείμενα) Η συμμορία της άρπας (μυθιστόρημα)

Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ

Μ Α Σ

Μαργαρίτα Λυμπεράκη

Χριστόφορος Μηλιώνης Ακροκεραύνία

(νουβέλες)

Τα διηγήματα της δοκιμασίας (διηγήματα) Δυτική συνοικία (νουβέλα) Καλαμάς κι Αχέροντας (διηγήματα) Ο Σιλβέστρος (μυθιστόρημα) Χειριστής ανελκυστήρος (διηγήματα)

Ο I

Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ

Μ Α Σ

Κωστούλα Μητροπούλου Ο ένοχος (μυθιστόρημα) Το έγκλημα ή 450 ημέρες

(μυθιστόρημα)

Παράσταση για έναν (μυθιστόρημα) Διαδρομή 35 και κάτι (μυθιστόρημα) Το Παλαιοπωλείο στην Τσιμισκή

Το χρονικό των τριών ημερών

(μυθιστόρημα)

(μυθιστόρημα)

Χτη μικρή πλατεία εκείνος χόρευε

Ηλιοφάνεια 2 8 8 ώρες

(μυθιστόρημα)

Ζάαρ

(μυθιστόρημα) 19 (μυθιστόρημα)

(μυθιστόρημα)

Αυτό το Θέατρο ήταν εκείνος

Αυτό το Θέατρο ήταν εκείνος (μυθιστόρημα) JQλούνα Παρκ ήταν κλειστό(μυθιστόρημα) Το μυθιστόρημα της νύχτας (μυθιστόρημα)

(μυθιστόρημα) Η Μεγέθυνση

(διηγήματα)

Η φωτογραφία τουσταθμού είσαι εσύ

Κώστας Μουρσελάς

ο

ι

Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ

Μ Α Σ

Νίκος Μπα κόλας Εμβατήρια. Ύπνος θάνατος {μυθιστόρημα} Η μεγαλεία πλατεία (μυθιστόρημα) Καταπάτηση (μυθιστόρημα) Η κεφαλή (μυθιστόρημα)

Αριστοτέλης Ο ι συνυπάρχοντες (μυθιστόρημα) Η εξαφάνιση (μυθιστόρημα)

Ο

κόσμος είναι άλλος (διηγήματα) Εξορκίζοντας δάνατο (μυθιστόρημα) Ο ιερός μαστός (μυθιστόρημα) Κάτω από τόσα βλέφαρα (διηγήματα)

Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ

Μ Α Σ

Σπύρος Πλασκοβίτης Το Το Οι Το

γυμνό δέντρο (νουβέλα) φρόγμα (μυθιστόρημα) γονατίσμένοί (διηγήματα) συρματόπλεγμα (διηγήματα) Η πόλη (μυθιστόρημα) Το τρελό επεισόδιο (διηγήματα) Η κυρία της βίτρίνας (μυθιστόρημα) Το πουκάμισο του καθηγητή (διηγήματα)

Γιώργος Χειμωνάς Η εκδρομή Μ υθιστόρημα Ο αδελφός Ο γάμος Ο γιατρός Ινεότης Ο ι χτίστες Τα ταξίδια μου Ο εχθρός του ποιητή

Ο I

Σ Υ Γ Γ Ρ Α Φ Ε Ι Σ

Μ Α Σ

αγαπάει

τβιβ

Μ λκφλκή Η ΚΑΡΤΑ-ΣΗ Μ Α Α Ν Α ΓΝ Ω Ρ ΙΣΗ Σ Μ Ε Τ Α Ξ Υ Φ ΙΛΩΝ

Ε Θ Ν Ι Κ Ο Κ Ε Ν Τ Ρ Ο Β Ι Β Λ Ι Ο Υ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ

Ο λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της φυχης ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΕΙΣ

ΙΩΑΝΝΟΓ 28 συνεντεύξεις του Γ ιώργου Ιωάννου που είχαν δημοσιευτεί σε εφημερίδες και περιοδικά από το 1974 έως το 1985. Περιέχουν τον γλαφυρό και χυμώδη λόγο, τη γοητευτική «προφορ ική»-γραπτή γλώσσα, τη ζωντανή «φωνή» της καρδιάς και το «ρυθμό της ψυχής» του.

Επιμέλεια: ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΝΑΣΤΑΣ1ΑΔΙΙΣ

λόγος είναι μεγάλη ανάγκη της ψυχής Ο

Κ εδροΣ

ΤΟ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ