Τεύχος 507 by Diavazo.gr

ΤΑ ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑΤΑ ΣΤΟ ΕΞΩΤΕΡΙΚΟ I: ΚΑΡΥΣΤΙΑΝΗ Π. ΜΑΡΚΑΡΗΣ Σ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ

διαβάζω ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΣΥΓΧΡΟΝΟΣ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ ένα ιστορικό περιοδικό φ ) Grant Thornton

ΜΑΡΩ ΔΟΥΚΑ

Αθώοι κ α ί φταίχτες Γενάρης του 2002 στα Χ ανιά. Έ ν α ς ξένος π ερ ιπ λ α ν ιέτα ι σ τα π α λ ιά . Τα χτίσ μ α τα , οι δρόμοι, οι τά φ οι, τ α γ εγ ο ν ό τα ... Το κρητικό π έλ α γο ς φου ρ του νιασ μ ένο...

640 σελ., 25 €

Έ ν α ς αυτόχειρ ας, ένα π η γ ά δ ι. 0 α στυνόμος π ο υ θ υμ ά τα ι. Αλλά το παρελθόν δεν είναι τό π ο ς.

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠ Ο ΤΙΣ Ε Κ Λ Ο ΣΕ ΙΣ Π Α ΤΑ Κ Η φ ΝΕΑ ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ: ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr · e-mail: info@patakis.gr · sales@patakis.gr

δ: Η γνώμη μου

Δεν είμαστε π ρ ο φ ήτες για να ξέρουμε ποιο θα είναι το μέλλον του βιβλίου: ηλεκτρο νικό ή έντυπο βιβλίο ή και τα δύο; Η διαφαινόμενη τάση είναι ότι το ηλεκτρονικό βι βλίο (ψηφιοποιημένη έκδ ο σ η που θα τη διαβάζεις μέσα απ ό μια μεγάλη γκάμα φ ορητώ ν συσκευών) θα κυριαρχήσει. Μάλλον όμω ς είναι νωρίς για εκτιμήσεις. Είναι γνω στό από την ιστορία του πολιτισμού ότι οι πολιτισμικές συνήθειες αλλάζουν με πολύ πιο αργούς ρ υθμούς απ’ ό,τι οι πολιτικές ή εκπαιδευτικές συνθήκες, που το μόνο που απαιτούν είναι εκλογές ή ένα νόμο. Υπάρχουν επίσης και αντικείμενα που δεν αλ λάζουν. Α ς πούμε, τ ο κουτάλι και το πιρούνι μέσα σε εκατοντάδες χρόνια ηαρέμειναν ίδια. Καμία τεχνολογία δεν επηρέασε τη χρήση τους. Ή η τηλεόραση δεν ακύρωσε το ραδιόφωνο. Θα συμβεί, όμω ς, το ίδιο και με το έντυπο βιβλίο ή θα γίνει συλλεκτικό είδος «φετίχ»; Σίγουρα το ψηφιακό βιβλίο θα επηρεάσει πρώ τα το εκπαιδευτικό, το τεχνολογικό και το βιβλίο γνώσεων. Ή δη οι εγκυκλοπαίδειες και τα λεξικά έχουν περάσει στην ψηφιακή ε κδοχή τους, ποιος αγοράζει πια πολύτομες εγκυκλοπαίδειες; Α κολουθούν οι πανεπι στημιακές ψηφ ιακές βιβλιοθήκες και σίγουρα σε λίγα χρόνια το σχολικό βιβλίο. Το ζή τημα είναι τι θα γίνει με την ποίηση ή το μυθιστόρημα; Εκείνη που θα κλονιστεί σε μεγάλο βαθμό θα είναι η εκδοτική βιομηχανία που καλεί ται να περάσει σε μια νέα εποχή. Π ρώτα τα βιβλιοπωλεία και αργότερα οι εκδότες θα δεχτούν μεγάλη πίεση από το ηλεκτρονικό βιβλίο και τις ά λλες ηλεκτρονικές μορφ ές διανομής και ανάγνω σης του βιβλίου. Η εκδοτική παραγω γή δ εν θα έχει καμία σ χέση με τη σημερινή. Η τάση της σ υγκέντρω σής του ς σε ελάχιστα χέρια θα συμπιέσει τους εκδότες και ειδικότερα τους μικρούς. Πάντως, ακόμα κι αν όλα τα βιβλία περάσουν στην ψηφιακή εποχή, θ α υπάρξει ένα με γάλο στάδιο προσ αρμογής όπου θα συνυπάρχουν e-book και έντυπο βιβλίο. Εκείνο που έχει σημασία για το μέλλον του βιβλίου είναι το ποιο θα είναι τ ο γενικότερο πολι τιστικό περιβάλλον, ποιοι και πώ ς θα το καθορίσουν. Γιάννης Ν. Μ πασκόζος

στήλες: 01. Η γνώμη μου Γιάννης Ν. Μ πασκόζος | 0 6 ■ Σχόλια 112■ Courier 122. Θερμιδωριανά οξύτονα Α λέξη ς Ζή ρας | 24. Ζενερίκ Γιώ ργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης |

ίΜ ©)

26 ■ Ως αναγνώστης Κώστας Μποτόπουλος | 28. Για τα παιδιά Μ αρίζα Ν τεκάσ τρο | 30. Χωρίς προϋπηρεσία Γιώργος = ενάριος | 108. Ο περιοδεύων Σπύρος Κακουριώτης 1106. Comics Λ ήδα Τσενέ ευπώλητα 92 επιστολές: 10. Τα βραβεία προκαλούν... λογοτεχνικά βραβεία Διαβάζω 201014 θέμα: 32. Τρεις έλληνες συγγραφείς στο εξωτερικό Επιμέλεια: Κώστας Θ. Καλφόπου32. Ιωάννα Καρυστιάνη «Οι εντυπώσεις μιας ελληνίδας συγγραφέως στο εξωτερικό» 134. Πέτρος Μάρκαρης «Παρεξηγήσεις» | 35. Σώτη Τριανταφύλλου «Μα, τι στην ευχή

λος |

γράφεις επιτέλους;»

L Σ Ε Λ ΙΔ Ε Σ Σ Τ Η Ν ΟΘΟΝΗ ή

ΣΤΟ Χ Α Ρ Τ Ι (ΤΟ ΜΕΛΛΟΝ ΤΗΣ ΑΝΑΓΝΩΣΗΣ) ΣΤΑΛΟΓΗΚΕΙΜΕΝΩΝ-ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ

Γιώργος Ε. Δ αρδανός

Σ ε λ ίδ ε ς σ τη ν Ο θόνη ή σ το Χ α ρ τ ί (Το Μ έλλον τη ς Α νάγνωσης) ΣΥΛΛΟΓΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ - ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ:

ΓΙΩ ΡΓΟ Σ Δ Α Ρ Δ Α Ν Ο Σ ΠΙΒΛΙΔ ΓΙΛ TO ΒΙΒΛΙΟ Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ GUTENBERG

γράφουν οΐ: Carr David, Kaufman Joanne, Rich Motoko, Sundar JA_ Αλαχιώτης N. ΣταμάTns, Αρμάος Δημήτρης, Αρσενίου Ελισάβετ, Βελισσάρη Κατρίν, Βερνίκος Σ. Γιώργος, Γαλανής Δημήτρης, Γαραντούδης Ευριπίδης, Γιανναράς Σπόρος, Γιαννίτσης Τάσος, Γκότοβος Αθανάσιος, Δαρδανός Γιώργος, Δεληγιάννης Κώστας, Δημητρούλια Τιτίκα, Δήμου Νίκος, Ζάχος Γεώργιος, Καργάκος Σαράντος, Κατσόγιαννος Κώστας, Κεντρωτής Γιώργος, Κυρίδης Αργυρής, Λιανός Θεόδωρος, Μαρωνίτης Ν. Δημήτρης, Μασσαλάς Χρηστός, Μαυρογιώργος Γιώργος, Μητσός Μιχάλης, Μπαμπινιώτης Γιώργος, Μπασκόξος Γιάννης, Μ πούμπουκα Αγγελική, Μπουρνάξος Μάνθος, Νόβα-Καλτσούνη Χριστίνα, Ντελόπουλος Κυριάκος, Π απαγγελής Θεόδωρος, Π απαδόπουλος Πολυδεύκης, Πετρόπουλος Άρης, Φωτεινός Ιάσων, Χρονοπούλου Αγγελική, Χρυσαφίδης Κώστας.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ G U T E N B E R G - Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ο Ν ΙΚ Ο

Β ΙΒ Λ ΙΟ

Β Ρ Α Β Ε ΙΟ Π Ο Ι Ο Τ Η Τ Α Σ ΓΙΑ ΤΟ 2 0 0 8 Ε Λ Λ Η Ν ΙΚ Ο Π Α Ρ Α Ρ Τ Η Μ Α E U R O S C IE N C E 7ο ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΠΛΑΙΣΙΟΥ Τ Η Σ ΕΥΡΩΠΑΪΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ «Η ΕΠΙΣΤΗΜΗ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ»

e -sh o p : w w w .d a rd a n o sn e t.g r Δ ιδ ό τ ο υ 37, 10680 ΑΘΗΝΑ - 210 - 36.42.003 - info@ dardanosnet.gr

€ u te n t)e r0

δ : περιεχόμενα ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΟΛΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 507 ΜΑΙΟΣ 2010 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης Γ. Γαβαλάς & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Ελένη Καρρά Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Όλγα Σελλά Ανταποκριτές Christopher Lees (Μπέρμινγκχαμ) Έλενα Παλλαντζά (Φραγκψούρτη) Maurizio De Rosa (Μ πολώνια) Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης (Μόσχα) ΚριτικογραφΙα Θοδωρής Πέρσης

αφιέρωμα: 64. Το περιοδικό Σύγχρονος Κινηματο γράφος. | 65. Ο Σύγχρονος Κινηματογράφος και η γενιά του. Αχιλλέας Ντελλής

ο ταξιδευτής: 98. Σχέδια για την ειρήνη. Ελένη Κ α ρ ρ ά | 99 '■ Αγγλία: Νέες τάσεις στα είδη λογοτεχνίας: Από το κλασικό μυθιστόρημα στο ταξιδιωτικό. Christopher Lees I 100. Ιταλία: Και πάλι ο Παζολίνι. Maurizio de Rosa | 100. Ρωσία: To πιο μικρό-μυθιστόρημα . Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης

βιβλιοθήκες: 102. Ο Αίσωπος στη Βουδαπέστη. Νόσος Χριστογιαννόπουλος

βιβλιοκριτική 38 βιβλιοπαρουσίαση 58

Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου Διαφημίσεις, Παραγωγή, Διανομή Α. Δ. Οικονομόπουλος & ΣΙΑ Ο.Ε. Συνδρομές Μιχάλης Βαλάσογλου Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr

Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr Εκτύπωση Sky printing A. Ε. ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) ΔΙΑΒΑΖΩ Χαριλάου Τρικούπη 38, ΑΘΗΝΑ, 106 80 Τηλ.: 210 33 88 008-9, Fax: 210 33 88 006 e-mail: diavazo@otenet.gr

ΐεγ^Ρώνου^ε \λ<*ζί εδώ vu*iQ5xp0Vun!

εκδόσεις

της· Ε Σ Τ Ι Α Σ

Ε Κ Δ Ο Τ ΙΚ Ο Σ Ο ΙΚ Ο Σ : Ε Υ Ρ ΙΠ ΙΔ Ο Υ 8 4 , Τ Η Λ .: 2 1 0 3 2 1 3 90 7 , w w w . h e s t i a . g r ΓΕ Ν ΙΚ Ο Β ΙΒ Λ ΙΟ Π Ω Λ Ε ΙΟ : Σ Ο Λ Ω Ν Ο Σ 6 0 , Τ Η Λ .: 210 3 6 1 5 0 7 7 , w w w . e s t i a b o o k s t o r e . g r

δ : σχόλια

Οι επίσημοι Ό,τι και να πει κανείς οι επίσημοι δεν αλ λάξουν με τίποτα. Στη Διεθνή Έ κθεση Βι βλίου σ τη Θ εσσαλονίκη τους είδα να τρέχουν καθυστερημένοι να προλάβουν τα εγκαίνια. Α κόυσα κάποιον από αυτούς να λέει: «αν δεν χαιρετήσω, ξεχάστε τη Θεσσαλονίκη για εκδηλώσεις». Και αφού μίλησαν, έφυγαν τρ έχοντος σαν να τους κυνηγούσαν. Ούτε μια ματιά σ τα περί πτερα, μια σ τάση να μιλήσουν με έναν εκ δότη ή σ υγγραφέα, να ακούσουν δύο λεπτά από μια συξήτηση. Πού να σ τηρι χτεί το βιβλίο...

Δυσοίω νο το μέλλον

χρειάξεται να παρθεί μια τέτοια σκληρή απόφαση; Είναι το μοναδικό μεταφρα στικό κέντρο που υπάρχει. Θα μπορούσε να γίνει καλύτερο ή να αλλάξει σε κάτι, αλλά όχι να κλείσει. Χρειαζόμαστε επι μόρφω ση των μεταφραστών και πρέπει να το βοηθήσουμε να διατηρηθεί και να βελτιωθεί. Αν οι σκληροί καιροί μάς ο δη γούν σ το κλείσιμο του ενός και του άλλου χρήσιμου θεσμού, όταν θ α έχουμε «σωθεί», οικονομικά θ α είμαστε πολιτι στικά φτωχότεροι.

ΦΠΑ Το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν εμπίπτει στο είδος βιβλίο και εξ αυτού πανευρωπαϊκά τιμωρείται με Φ.Π.Α. 21%. Οι Ευρωπαίοι το συζητάνε, εμείς άραγε σ την Ελλάδα τι λέμε; Αλλά ποιος να ασχοληθεί με τέτοιες λεπτομέρειες...

Ακούγεται ότι το ΕΚΕΜΕΛ οδηγείται στο κλείσιμο. Οι καιροί γαρ χαλεποί, αλλά

Ν ότα αισιοδοξίας Η ανακοίνωση των λιστών των υποψήφιων σ υγγραφέω ν για τα Λογοτεχνικά Βραβεία Διαβάζω προκαλεί πάντα ένα ενδιαφέρον. Αλλοτε προκαλεί πικρίες και τις π ερισσότερες φ ορ ές διαφω νίες. Θα ήθελα να υπήρχε μια επιτροπή που θα τους βράβευε όλους. Αλλά, μάλλον, αυτό δεν είναι εφικτό. Ας αρκεστούμε, λοιπόν, σε ό,τι έχουμε κι ας το π ροστατέψουμε. Η διαδικασία π ρ ο ς τα βραβεία είναι για μας και για πολλούς άλλους μία νότα αισιοδοξίας. Μας πιστοποιεί ότι υπάρχει καλό βιβλίο, αξιόλογοι συγγραφείς που προσπαθούν να μιλήσουν για την εποχή τους, ότι υ πάρχουν αισθητικές αναζητήσεις και ότι, τελικά, το βιβλίο μπορεί να είναι πάντα ένας α ρω γός σ τις δύσκολες εποχές.

στην περιφέρεια, αν πρέπει να μεταφερθεί στην Αθήνα ή μήπως να γίνεται εναλλάξ, σύμφω να με το ισπανικό πρότυπο. Πολλοί εκδότες θα προτιμούσαν εν μέσω κρίσης να μεταφερόταν στην Α θήνα, λόγω και του με γάλου κόστους μετακίνησης. Λίγο πριν ανοί ξει η Έ κθεση Βιβλίου αναμένονταν σχετικές κινήσεις από τους ενδιαφερομένους.

Ψ ηφιακό βιβλίο Το ψ ηφιακό βιβλίο θα αλλάξει τα πάντα στον εκδοτικό χώρο. Οι συζητήσεις στην Έ κθεση Βιβλίου σ τη Θεσσαλονίκη δεν έδειξαν να γίνεται ακόμα κατανοητή μία τέτοια εξέλιξη, που θα φέρει αναστάτωση. Αντίθετα, οι Γάλλοι δείχνουν μεγάλο πρ ο βληματισμό και ήδη σ υζητάνε τα μέτρα που μπορούν να πάρουν. Καλύτερα να ξε κινήσουμε τώρα, παρά να βρεθούμε να τρέχουμε πίσω από τις εξελίξεις.

Μ.Α.

Μ.

Και πάλι στη Θεσσαλονίκη Η Έ κθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη άνοιξε και πάλι τον ασκό των συζητήσεων κατά πό σον συμφέρει να γίνεται μια διεθνής έκθεση

Ν έα μέλη στη ν Εταιρεία Νέα μέλη στην Εταιρεία Συγγραφέω ν ηροέκυψαν από τις εκλογές που έγιναν, κατά τη Γενική Συνέλευσή της, την Κυριακή 18 Απριλίου 2010. Ω ς επίτιμα μέλη εξελέγησαν οι: Π έτρος Μάρκαρης, Χρήστος Σαμουηλίδης και αντεπιστέλλον μέλος η ηοιήτρια Γιάννα Μηούκοβα. Ω ς τακτικά

δ σχόλια

μέλη εξελέγησαν οι: Βασίλης Καραγιάννης (πεζογραφία, εκδ. Π αρέμβαση), Δή μητρα Κολλιάκου (πεζογραφία, γλωσσολογία), Αίλα Κονομάρα (πεζογρα φία, μετάφραση), Θωμάς Κοροβίνης (πε ζογραφία, μουσική), Κλεοπάτρα Λυμπέρη (ποίηση, μετάφραση), Αλεξάνδρα Μπακονίκα (ποίηση), Γιάννης Π αππάς (ποί ηση, εκδ. Δ ιαπολινσμός), Έ ρη Σταυροπούλου (φιλολ. έρευνα, κριτική), Αγγελική Στρατηγοπούλου (πεζογραφία), Νίκη Τρουλλινού (πεζογραφία). Σιδεροκέφαλοι!

Βραχεία λίοτα για το Orange Στη διάρκεια της Έ κθεσης Βιβλίου του Λονδίνου ανακοινώθηκε η βραχεία λίστα για το βραβείο O range. Μια λίστα μικτή, με πρω τοεμφανίζόμενους αλλά και καθιε ρωμένους, όπω ς η Hilary Mantel (βρα βείο Booker). Η λίστα των έξι επικρατέστερων μυθιστορημάτων που προέρχονται τόσο από μικρούς ανεξάρ τητους οίκους όσο και από γνω στούς είναι: The V ery T hought o f Y ou τη ς Rosie

Alison (Alma Books), The Lacuna της Barbara Kingsolver (Faber), Black Water Rising τη ς A ttica Locke (Serpent’s Tail), W olf Hall τη ς Hilary Mantel (Fourth Es tate), A Gate a t the Stairs της Lome Moore (Faber), The White W oman on the Green Bicycle της Monique Roffey (S&S). To βραβείο που αποτελείται από 30.000 λίρες θα ανακοινωθεί στις 9 Ιουνίου.

Ζέη α λα γαλλικά Και οι μεγάλοι νέοι, στη Γαλλία, προτι μούν την Αλκή Ζέη. Με ένα ακόμα βρα βείο διακρίθηκε το έργο τής πολύ καλής κι αγαπητής συγγραφέω ς Α λκής Ζέη στη Γαλλία. Η γαλλική μετάφραση του Ψ εύτη παππ ού που κυκλοφόρησε από τις Εκδό σεις Syros (G rand pere m enteur, Syros, Paris 2009) σ ε μετάφραση της AnneFleur Clement, απέσπασε το λογοτεχνικό βραβείο 2010 νέων Ευρωπαίων (Prix litteraire des jeunes europeens 2010) που απονέμεται κάθε χρόνο σε βιβλίο ευρω παϊκής χ ώ ρας με πρωτοβουλία των φ οι τητώ ν του Π ανεπιστημίου της Λυών.

Oldies but goodies Τους παλιότερους εκδότες και βιβλιοπώλες Στρ. Φιλιππότη, Χαρ. Μηχιώτη, Στ. Βασιλόπουλο, Κ. Τσιρόπουλο, I. Σιδέρη, Θ. Κοσκινιώτη και Γ. Δαρδανό θα τιμήσει, απονέμοντάς τους μετάλ λια, ο Π ρόεδρος της Δημοκρατίας Κάρολος Παπούλιας, σε εκδήλωση που θ α γίνει στις 4 Μαΐου σ το Νέο Μ ουσείο Α κροπόλεως. Θα μιλήσουν οι Β. Βασιλικός, Κ. Γεωργουσόπουλος, Γ. Αρσένης, Γ. Μ παμπινιώτης, Γ. Δ αρδανός και Απ. Κακλαμάνης για το μέλλον του βιβλίου και τα προβλήματα μετάβασης στη νέα εποχή. Μ.Α.

Πρόκειται για μια διάκριση με ιδιαίτερη αξία, αν αναλογισθούμε ότι το μυθιστό ρ ημα τη ς 'Αλκής Ζέη, απευθυνόμενο καταρχάς σε μικρούς αναγνώστες, εκτιμήθηκε από μια ηλικιακή κατηγορία αρκετά μεγαλύτερων νεαρών με διευρυμένες αναγνωστικές προτιμήσεις.

Εργασιακά Το θέμα της παροχής υπηρεσιών, όπω ς προβλέπεται στο νέο νομοσχέδιο για τα εργασιακά, αφ ορά και τις εκδοτικές επι χειρήσεις γενικότερα. Ο εκδότης κ. Στέ φ ανος Πατάκης έστειλε επιστολή στην οποία αναφέρει ότι οι εξωτερικοί συνεργά τες σ ε έναν εκδοτικό οίκο μπορεί να είναι περιστασιακοί, διακοπτόμενοι και εν πάση περιπτώσει δεν συνάδουν με την εξαρτη μένη μορφή εργασίας. Νομίζω ότι η επι

στολή αφορά πολλούς εκδότες και χρει άζεται να ειδωθεί με π ροσ οχή από τους αρμόδιους.

Q διαγωνισμοί καλά κρατούν Δεκάδες λογοτεχνικοί διαγωνισμοί γίνον ται σε όλη τη χώρα. Ο τελευταίος που μου κοινοποιήθηκε είναι ο 26ος Διαγωνι σ μός Λόγου και Τέχνης «Σικελιανά», ο οποίος εκτείνεται σε όλα τα είδη τέχνης: λογοτεχνία, θέατρο, εικαστικά, δοκίμιο. Βραβεύονται μεμονωμένα έργα ή και συλ λογές, καθώ ς τα βραβεία είναι σε τρεις κατηγορίες: ένα κομμάτι, μικρή και με γάλη συλλογή. Υποβολή μέχρι 30 Ιουνίου 2010. info: ~Το καφενείο τω ν ιδεών, Τήνου 26, Σαλαμίνα, τ.κ. 18900, τηλ. 210-46.81.842

Ιστορίες τρόμου κατ αστυνομτ κές περτπέτετες που κολλούν στο μυαλό κατ ξυπνάνε τ τ ς ατσθήσετς.

0 Μ ε τ α ιχ Μ ίο

δ:επιστολες

Τα βραβεία προκαλούν... Η α ν α κ ο ίν ω σ η τ ω ν μ ικ ρ ώ ν λ ισ τώ ν γ ια τ α Λ ο γ ο τ ε χ ν ικ ά Β ρ α β εία Δ ια β ά ζω 2 0 1 0 η ρ ο κ ά λ ε σ ε τ η ν α ν τ ίδ ρ α σ η τ ο υ σ υ γ γ ρ α φ έ α Γ ιά ννη Ξ α ν θ ο ύ λ η σ τ η ν ο π ο ία α π ά ν τ η σ ε με δ ή λ ω σ ή τ ο υ ο Α λ έξ η ς Ζ ή ρ α ς, π ρ ό ε δ ρ ο ς τ η ς ε π ιτ ρ ο π ή ς τω ν β ρ α β ε ίω ν . Ανοιχτή επιστολή Γιάννη Ξανθούλη

δ ίο ° θ'

Αγαπητοί φίλοι, βλέποντας τη «βρα χεία» λίστα των υποψήφιων λογοτε χνών για τα βραβεία -πρω τίστω ς ηθικ ά- του περιοδικού Διαβάζω, νο μίζω πω ς ύστερα από τόσ α χρόνια παρουσίας μου στο χώρο, δικαιούμαι να υψώσω τη φωνή μου. Πιστεύω ότι συστηματικά αδικούμαι από το σινάφι, το συνηθισμένο να αυτογλείφεται και να αυτοσυστήνεται ω ς αρ μόδιο να επιτηρεί την «ποιότητα» κατά το δοκούν. Δεν έχω τίποτα με τους αγαπητούς σ υγγραφ είς - συναδέλφ ους, τους οποίους τιμώ απεριόριστα. Με τη συντεχνιακή νοοτροπία αγανακτώ και με την προκατάληψη σε βάρος μου. Με την επιστολή αυτή θέλω να δη λώσω ότι παραιτούμαι από την Εται ρεία Ελλήνων Συγγραφέων, αρνούμενο ς να έχω -επ ιπ λέο ν - πρόεδρο και μπάστακα τον κ. Αλέξη Ζήρα, αενάως επιτροπολόγο και τα γνωστά. Έτσι κι αλλιώς η Εταιρεία είναι μια ΕταιρείαΦάντασμα που δεν με αφορά από τη στιγμή που δεν μπορεί να υπερασπι στεί τα συγγραφικά μου συμφέροντα, ως συγγραφέα εν ενεργεία κι όχι «εξαρτημένου» από τα γλυκόλογα της «παρέας».

Η απάντηση του Αλέξη Ζήρα Το να υψώσει κάποιος συγγραφέας τη φωνή του και να διαμαρτυρηθεί δημό σια για τη μη συμμετοχή του σε κατά λογο προς βράβευση βιβλίων, όπω ς αυτόν του περιοδικού Διαβάζω, δεν εί ναι κάτι που συμβαίνει για πρώ τη φ ο ρά. Δυσαρέσκεια, πικρία, αγανάκτη ση, όλα είναι αναμενόμενα και κατα νοητά. Οι επιλογές αυτά έχουν! Από τη στιγμή όμως που η συναισθηματι κή φόρτιση παρεμβαίνει, όπω ς στην επιστολή του κ. Ξανθούλη, και επινοεί λογικοφανείς υποθέσεις, θέλοντας να τις μετατρέψει σε «αλήθειες», το πράγμα αρχίζει και μπερδεύεται. Γιατί πώ ς είναι δυνατό να κατηγορούνται συλλήβδην όλες οι επιτροπές του Διαβάζω, οι οποίες σημειωτέον κάθε δύο χρόνια ανανεώνονται ριζικά, ότι στέκονται εκ προοιμίου αρνητικά απέ ναντι σε κάθε βιβλίο του; Μ ήπως εγώ, ο κατά τα λεγόμενό του «μπάστακας» (και κατά τα φαινόμενα ορκισμένος εχθρός του), έχω κάποια μαγική συν ταγή που μεταμορφώνει σε ευήθη όλα τα μέλη των επιτροπών ώστε να τον αγνοούν; Και μήπως, τέλος, η παντο δύναμη μαγική μου συνταγή επιβάλλει και σειρά άλλων «αποκλεισμών», όπω ς του Γ. Μανιώτη, του Δ. Κούρτοβικ, της Ζ. Σαρή, του Ν. Δήμου, του Τ.

Πατρικίου, της Ε. Χουζούρη κ.ά.; Ως προς δε την Εταιρεία Συγγραφέων (και όχι όπω ς την παράλλαξε ο κ. Ξ ανθούλης, σε Εταιρεία Ελλήνων Συγγραφέων!), την «Εταιρεία-Φάντασμα» στην οποία εντούτοις καταδέχ θηκε το 2002 να μπει πλαγίως, τον πληροφορώ ότι αν υπάρχει ένας σύλ λογος λογοτεχνώ ν πο υ φ ροντίζει διαρκώς για τα συμφέροντα τους, που κάνει παρεμβάσεις και ασχολείται με τις νομοθετικές ρυθμίσεις των επαγγελματικών, τω ν ασφαλιστικών και των συμβατικών τους δικαιωμά των, αυτή είναι η Εταιρεία Συγγρα φέων. Από την οποία, βεβαίως, έχει κάθε δικαίωμα να παραιτηθεί. Και αν το επιπλέον πρόβλημά του είμαι εγώ, ω ς πρ όεδρο ς της Εταιρείας, ε, εται ρείες και προέδρους διαθέτουμε σε

ικανή ποσότητα. Ας διαλέξει, αν θέ λει, κάτι άλλο...

Δήλωση του Γιάννη Ν. Μ πασκόζου, διευθυντή του Διαβάζω (Βήμα 21/04/10) «Οι επιτροπές εκφράζουν τα μέλη τους. Η διαδικασία που έχουμε επιλέξει στο Διαβάζω είναι μυστική και ασφαλής. Ο πω σδήποτε, όμως, τα αποτελέσματα προέρχονται από τις συγκλίσεις. Πολλοί αξιόλογοι συγ γραφείς, μεταξύ τω ν οποίων και ο κ. Ξανθούλης, δεν έτυχε να βραβευθούν και άλλοι που βραβεύτηκαν δεν είχαν αξιόλογη συνέχεια. Αλλά αυτή είναι η διαδικασία τω ν λογοτεχνικών βραβείων Διαβάζω». ■

ΜεταιχΜίο

Λίγο πριν τη Διεθνή Έ κθεση Βιβλίου στη Θεσσαλονίκη κι ενώ η αγορά πιέζεται λόγω τη ς γενικής οικονομικής κρίσης, οι απαντα χού βιβλιόφιλοι εξακολουθούν να βλέπουν στο βιβλίο ένα στα θερό φίλο, και πολλοί από αυτούς να αλληλογραφούν μαζί μας. Σολδάχε Δημήτρη, Βιβλιοπωλείον Τσιρίμπαση, Λευκάδα, έλαβα το καλαί σθητο βιβλιαράκι με τίτλο ιο ο ο δίστιχα και εξεπλάγην. Θα μπορούσε να γίνει μπεστ σέλερ όλων των ερωτευμένων. Δεν είναι εύκολο να γράψεις στη μορφή δημοτικού δίστιχου δεκαπεντασύλλαβου χίλιες παραλλαγές που όλες να συμπεριλαμβάνουν τη λέξη «χείλια» χωρίς να γίνονται βαρετά ή να υπάρχουν επαναλήψεις. Στρούμπα Γιάννη, Κομοτηνή, πολύ ευγενικό

το γράμμα σας, σας διαβεβαιώ νω π ω ς είναι χαρά μας -κ α ι όχι βά ρ ο ς- να παίρνουμε τέτοια γράμματα. Την ποιητική σας συλλο γή Λεπρές ισορροπίες την έδωσα στους συντάκτες του περιοδι κού που διαβάζουν ποίηση. Να ’στε καλά να γράφετε. Σακελλαρίου Γιολάντα, έχετε μια ενδιαφέρουσα προσέγγιση στη γλώσσα και στο ύφος, στη συλλογή των μινιμαλιστικών πεζών με τον τίτλο Κάποιες φορές ένας θλιμμένος λύκος. Ίσως η επαγγελματική ιδιότητά σας ως λογοπεδικός να έπαιξε κάποιο ρόλο. Σατραζάνη Αντώνη, Κέντρο Ιστορίας Θεσσα

λονίκης, πολύ όμορφη η έκδοση σας με τίτλο Περίπατοι κληρο νομιάς για τη Θεσσαλονίκη. Νομίζω ότι ω ς οδηγός πόλης θα είναι πολύ χρήσιμος. Γεωργίου Αθανάσιε, Θεσσαλονίκη, καλή η ιδέα οας να ανοίξετε ένα βιβλιοπωλείο της σειράς «Βιβλιοκίνηση» στο νέο εμπορικό κέν τρο «Train spot» στο Σιδηροδρομικό Σταθμό Θεσσαλονίκης. Καλές δου λειές! Λεβεντάριε Νικήτα, ωραία η προσπάθειά σας, αλλά πρέπει

να ξέρετε ότι η λογοτεχνία δεν γράφεται μόνον με αυθορμητισμό, αντίθετα, απαιτεί πολλή δουλειά, συνειδητή λάντζα και πολλά λο γοτεχνικά διαβάσματα, ιδίως των κλασικών.

Υγιαίνω, το αυτό επιθυμώ και δΓ υμάς.

Ο αναγνώστης

Βιβλία ηον αλλάζουν τον τρόηο σκέψης και τη ζϊύη μας Σελ 608

Τιμή: 23,11€

ΣΥΝΟΠΤΙΚΗ ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ Ένα σύντομος και περιεκτικός οδηγός που πε ριλαμβάνει όλες τις συνταρακτι κές ανακαλύ ψεις της επιστή μης που άλλα ξαν τον κόσμο, ευκολοδιάβα στος, για κάθε αναγνώστη, ειδήμονα και μη. Σελ 160

Τιμή: 12,90€

Ό ΛΑ ΕΙΝΑΙ ΑΓΝΑ ΓΙΑ ΑΥΤΟΝ ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ ΑΓΝΟΣ Ποια ήταν η πραγματική σχέση του Ιη σού από την Να ζαρέτ, με την σημαντική γυ ναικεία φιγούρα της Μαρίας από τα Μάγδαλα; Μια φιλολογική και φιλοσοφική ανάλυση του Κατά Μαριάμ Ευαγγελίου.

Σελ 224

Τιμή: 14,90€

Σελ 560

Τιμή: 22,10€

Η ΑΠΟΚΡΥ-

Η ΦΥΣΙΚΗ ΤΗΣ ΨΥΧΗΣ Το βιβλίο που δίνει απαντήσεις σε όλα τα μεγάλα ερωτήματα της ζωής.

Φ AMΠΙΟ ΜΑΡΚΕΖΙ

ηΦΥΣΙΚΗ τηχΨΥΧΗΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Γ % | ΕΝΑΛΙΟΣ Σόλωνος 136, Αθήνα - Τηλ. 210 3829339 · wvYW.enalios.gr

δ:λογοτεχνικά βραβεία 2010

Λογοτεχνικά Βραβεία Δ ιαβάζω 2010 Οι χ ο ρ η γ ο ί Ευχαριστούμε θερμά τους χορηγούς της τελετής απο νομής των βραβείων, χάρη στους οποίους συνεχίζουμε την παράδοση του θεσμού. ΜΕΓΑΛΟΣ ΧΟΡΗΓΟΣ Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων Λόγου ΧΟΡΗΓΟΙ Grant-Thomton, Ίδρυμα Κώστα & Ελένης Ουράνη, Ίδρυμα Κώστα Δ. Κυριαζή, Εθνικό Κέντρο Βιβλίου. Ευχαριστούμε προσωπικά τους κ. Άρη Πετρόπουλο και Δημήτρη Παντελέσκο, Βασίλη Καζά, Ιάκωβο Καμπανέλλη, Νίκο Κυριαζή και Κατρίν Βελισσάρη. ια δέκατη τέταρτη χρονιά το περιοδικό Διαβάζω θα απονείμει τα Λογοτεχνικά Βραβεία ΔΙΑΒΑΖΩ. Οι δύο κριτικές επιτροπές έδωσαν στη δημοσιότητα, στις 19 Απριλίου 2010, σε συνέντευξη τύπου, στο καφέ του βιβλιοπωλείου Ιανός, τις μικρές λίστες των υπο ψήφιων βιβλίων για βράβευση ανά κατηγορία.

— δ 12 § 5: Μ

ΥΠΟΣΤΗΡΚΤΕΣ Ευχαριστούμε θερμά το Cardhu, την Οινοποιία Αρβανιτίδη και τους Αμπελώνες Μητράκου για την παροχή των ποτών. Ευχαριστούμε προσωπικά τους: Σοφία Μπελούγκα, Βασίλη Καραγιάννη, Μαρία Νέτσικα, Σύσση Καπλάνη, Φάνη Μητράκο.

Η τελετή Η τελετή απονομής των βραβείων θα γίνει στις 10 Μαΐου 2010, στο Μουσείο Μπενάκη, στην οδό Πει ραιώς 138, στις 7.00 μ.μ., στο αμφιθέατρο του Μου σείου. Μετά την τελετή απονομής, θα ακολουθήσει κοκτέιλ στο αίθριο του Μουσείου.

ΧΟΡΗΓΟΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ Ευχαριστούμε για τη μεγάλη βοήθεια που μας προ σφέρουν στη δημοσιοποίηση του γεγονότος τους χο ρηγούς επικοινωνίας: Τα Νέα, Athens Voice, Αθήνα 9.84 FM, Δεύτερο Πρόγραμμα 103.7 FM, Kosmos 93.6 FM, Μελωδία 99.2 FM, Αθηναϊκό - Μακεδονικό Πρα κτορείο Ειδήσεων, www.in.gr

Τα β ρ αβεία π ο υ θ α δ ο θ ο ύ ν «Μυθιστορήματος · Διηγήματος - Νουβέλας · Λογοτεχνικού Δοκιμίου - Μελέτης · Ποίησης · Πρωτοεμφανίζόμενου συγγραφέα (στη μνήμα Ηρακλή Παπαλέξη) · Εικονογραφημένου παιδικού βιβλίου · Λο γοτεχνικού βιβλίου για μεγάλα παιδιά · Βραβείο προ σφοράς στο βιβλίο (στη μνήμη Περικλή Αθανασόηουλου). Τ ο β ρ α β είο Το βραβείο είναι μία γλυπτή σύνθεση του εικαστικού Θανάση Διαμαντόπουλου και συνοδεύεται από χρημα τικό έπαθλο 1.000 ευρώ. Διευκρινίζεται ότι το Βραβείο προσφοράς στο βιβλίο δεν συνοδεύεται από χρημα τικό έπαθλο.

ΟΙ ΦΙΛΟΙ Οι φίλοι μας είναι πολλοί. Αυτοί που προσέφεραν οι κονομική στήριξη και όσοι δραστηριοποιούνται για την αρτιότητα της διοργάνωσης. Ευχαριστούμε τις εκδόσεις: Βιβλιοπωλείον της Εστίας, Ελληνικά Γράμματα, Επίκεντρο, Ερευνητές, Κέδρος, Παπαδήμα, Πατάκη, Ωκεανίδα. Επίσης, ευχαριστούμε θερμά το βιβλιοπωλείο Ιανός για τη φιλοξενία της συ νέντευξης τύπου. Ευχαριστούμε τους εκδότες που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμά μας και φρόντισαν για την έγκαιρη αποστολή των προς εξέταση βιβλίων στα μέλη των κριτικών επιτροπών. Ευχαριστούμε το Μουσείο Μπενάκη για τη φιλοξενία της τελετής απονομής των βραβείων και προσωπικά

τους κ. Άγγελο Δεληβοριά, Ειρήνη Γερουλάνου και Λιάνα Τσομπάνογλου. Ευχαριστούμε θερμά το γραφίστα Χρήστο Τζοβάρα, που σχέδιασε το επικοινωνιακό υλικό, το δημοσιο γράφο Νίκο Βασιλάκο και το διευθυντή του Kosmos Γιώργο Μουχταρίδη.

Μικρές λίστες υποψήφιω ν βιβλίων π ρο ς βράβευση ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ Γαλανάκη Ρέα, Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα, εκδόσεις Καστανιώτη Γκουρογιάννης Βασίλης, Κόκκινο στην Πράσινη Γραμμή, εκδόσεις Μεταίχμιο Δαββέτας Νίκος, Η Εβραία νύφη, εκδόσεις Κέδρος Δημητρακάκη Άντζελα, Μέσα σ ’ ένα κορίτσι σαν κι εσένα, εκδόσεις Βιβλιοπωλείον της Εστίας Ηλιοποΰλου Βασιλική, Σμιθ, εκδόσεις Πόλις Κονομάρα Αίλα, Η αναπαράσταση, εκδόσεις Μεταίχ μιο Κώτσιας Τηλέμαχος, Στην απέναντι όχθη, εκδόσεις Ψυχογιός Μοδινός Μιχάλης, Επιστροφή, εκδόσεις Καστανιώτη Χουςοϋρη Ελενα, Πατρίδα από βαμβάκι, εκδόσεις Κέ δρος Χωμενίδης Χρήστος Α., Λόγια φτερά, εκδόσεις Πατάκη ΔΙΗΓΗΜΑ - ΝΟΥΒΕΛΑ Ακριβός Κώστας, Τελετές ενηλικίωσης: Μια ζωή σ ε δε καεφτά επεισόδια, εκδόσεις Μεταίχμιο Δέρβη Λουκία, Ομπρέλες στον ουρανό, εκδόσεις Με λάνι Κολλιάκου Δήμητρα, Η αρρώστια των βουνών, εκδό σεις Πατάκη Μήτσου Ανδρέας, Η ελεημοσύνη των γυναικών, εκδό σεις Καστανιώτη Νόλλας Δημήτρης, Ναυαγίων πλάσματα, εκδόσεις Κέ δρος Παπαδημητρακόπουλος Ηλίας X., Ο θησαυρός των αηδονιών και άλλα διηγήματα, εκδόσεις Γαβριηλίδης Παπαμόσχος Ηλίας Λ., Λειψή αριθμητική, εκδόσεις Κέδρος Πάσχος Γιάννης, Μία νυξ δι’εν έτος, εκδόσεις Μελάνι Σκαμπαρδώνης Γιώργος, Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονος, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Στάμου Εύα, Μεσημβρινές συνευρέσεις, εκδόσεις Με λάνι

ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΔΟΚΙΜΙΟ - ΜΕΛΕΤΗ Αγγελάτος Δημήτρης, Το έργο του Διονυσίου Σολω μού και ο κόσμος των λογοτεχνικών ειδών, εκδόσεις Gutenberg Αποστολίδης Ανδρέας, Τα πολλά πρόσωπα του αστυ νομικού μυθιστορήματος: Δοκίμια για την ιστορία και τις σύγχρονες τάσεις, εκδόσεις Άγρα Αρσενίου Ελισάβετ, Η ρητορική της ουτοπίας: Μελέτες για τη μετάβαση στη νέα πρωτοπορία. Πέντε δοκίμια πάνω στο έργο τουΑνδρέα Εμπειρικού, εκδόσεις Ύψιλον Γλυτζσυρής Αντώνης, Πόθοι αετού και φ τερά πετα λούδας: Το πρώιμο θεατρικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη και οι ευρωπαϊκές πρωτοπορίες της εποχής του, Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης Καρτσάκης Αντώνης, Μεταπολεμική κριτική και ποί ηση: Ζητήματα αισθητικής και ιδεολογίας, εκδόσεις Βιβλιοηωλείον της Εστίας Κιουρτσάκης Γιάννης, Ενας χωρικός στη Νέα Υόρκη, εκδόσεις Ίνδικτος Πανταλέων Λίνα, Αναγνωστικά δικαιώματα, εκδόσεις Πόλις Παπαθεοδώρου Γιάννης, Ρομαντικό πεπρωμένα: Ο Α ριστοτέλης Βαλαωρίτης ω ς εθνικός ποιητής, εκδό σεις Βιβλιόραμα Ταχοπούλου Ολυμπία, Μοντερνιστικός πρωτογονι σμός: Εκδοχές υπερρεαλισμού στο ποιητικό έργο του Νίκου Εγγονόπουλου, εκδόσεις Νεφέλη Φιλοκϋηρου Έλλη, Η γενιά του Καρυωτάκη: Φεύγον τας τη μάστιγα του λόγου, εκδόσεις Νεφέλη ΠΟΙΗΣΗ Βαρβέρης Γιάννης, Ο άνθρωπος μόνος, εκδόσεις Κέ δρος Βλαβιανός Χάρης, Διακοπές στην πραγματικότητα: Ποιήματα, σχεδιάσματα, μεταγραφές, εκδόσεις Πα τάκη Ζαρκάδης Γιάννης, Ο λύκος και άλλα αντισώματα, εκ δόσεις Τυπωθήτω Κοσμόπουλος Δημήτρης, Βραχύ χρονικό, εκδόσεις Κέ δρος Κυπαρίσσης Πόνος, Μαύρο βαμβάκι, εκδόσεις Μελάνι Μαρωνίτη Ανθή, Κάπως έτσι, εκδόσεις Κέδρος Μπουκάλας Παντελής, Ρήματα, εκδόσεις Άγρα Παμηοϋδη Παυλίνα, Τα χίλια φύλλα, εκδόσεις Κέδρος Παπαγεωργίου Κώστας Γ„ Η λύπη των άλλων, εκδό σεις Κέδρος Πατίλης Γιάννης, Α κτή Καλλιμασιώτη και άλλα ποι ήματα, εκδόσεις Ύψιλον

δ:λογοτεχνικά βραβεία 2010 ΠΡΟΤΟΕΜΦΑΜΖΟΜΕΝΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ Αθηνάκης Δημήτρης, Χωρίσεμεις, εκδόσεις Κοινωνία των (δε)κάτων (ποίηση) Γαβρίλη Αγγέλα, ΑΡΚ: Ποιήματα σε πέντε πράξεις, εκ δόσεις Γαβριηλίδης (ποίηση) Γλυνιαδάκη Κρυστάλλη, Λονδίνο - Ιστανμπούλ, εκδό σεις Πόλις (ποίηση) Ξυλούρη Μαρία, Rewind, εκδόσεις Καλέντης (μυθι στόρημα) Οικονόμου Δημήτρης, Η πόλη του αναστέλλοντος ήλιου, εκδόσεις Μελάνι (μυθιστόρημα) Παπαδάκη Κάλλια, Ο ήχος του ακάλυπτου: Εξι κοινό χρηστες ιστορίες, εκδόσεις Πόλις (διήγημα) Ραχιώτης θοδωρής Κ., Βασανιστές, εκδόσεις Καστανιώτη (μυθιστόρημα) Τζατζιμάκη Ελένη, Η μαγεία της άνωσης, εκδόσεις Με λάνι (ποίηση) Τομαράς Χρυσός Δημήτρης, Ο Π και η Μαργαρίτα, εκ δόσεις Ίνδικτος (μυθιστόρημα) Τσολακοϋδη Μαρία Γραμματική, εκδόσεις Τόπος (μυ θιστόρημα)

16 ο| °8

ΕΙΚΟΝΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟ ΠΑΙΔΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Αγγελίδου Μαρία (κείμενο), Δεληβοριά Μυρτώ (εικο νογράφηση), Οι άνθρωποι που δεν εννοούσαν να πεθάνουν: Ο μύθος του Σίσυφου, εκδόσεις Πατάκη Δημητριάδου Κική (κείμενο), Ανδρικόπουλος Νικόλας (εικονογράφηση), Η Α ρήτη της ροδιάς, εκδοτικός οίκος A. Α. Λιβάνη Ηλιόπουλος Βαγγέλης Δ. (κείμενο), Διατσέντα Παρίση (εικονογράφηση), Κι οι ιστορίες μεταναστεύουν, εκδό σεις Πατάκη Ιεροπούλου Εύα (κείμενο), Μαρουλάκης Ιούλιος (εικονογράφηση), Ο άλλος μου εαυτός, εκδόσεις Άγκυρα Κοντολέων Μάνος (κείμενο), Τσιμόχοβα Ρίτα (εικονογράφηση), Πολύτιμα δώρα, εκδόσεις Πατάκη Μητσιάλη Αλεξάνδρα (κείμενο), Μπαχά Μάρια (εικο νογράφηση), Η νύχτα των πυγολαμπίδων, εκδόσεις Πατάκη Μπουλώτης Χρήστος (κείμενο), Στεφανίδη Φωτεινή (ει κονογράφηση), Η σκυλίσια ζωή του γάτου Τζον Α φ εν τούλη, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Παναγιωτόπουλος Νίκος (κείμενο), Παπατσαροΰχας Βασίλης (εικονογράφηση), Ο Ιπποπότης και η Νερα'ΐγελάδα, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Παπαλιού Ντορίνα (κείμενο), Μπουλούμπασης Πέτρος (εικονογράφηση),'Οταν η Έλλη έγινε αόρατη, εκδόσεις Παηαδόπουλος

Χατζόπουλος Πέτρος (κείμενο), Μπουλούμπασης Πέ τρος (εικονογράφηση), Η μικρή Ρουάλα, εκδόσεις Καστανιώτη ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟ Π Α ΜΕΓΑΛΑ ΠΑΙΔΙΑ Δαρλάση Αγγελική, Τότε που κρύψαμε έναν άγγελο, εκδόσεις Πατάκη Ζορμπά-Ραμμοπούλου Βησσαρία, Το κρυμμένο εργο στάσιο παιχνιδιών, εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα Κολυδά Ευγενία, Η γιαγιά στην Παραμυθοχώρα, εκδό σεις Modem Times Κοντολέων Μάνος, Ο χαρταετός της Σμύρνης, εκδό σεις Άγκυρα Κουπηάνου Άννα, Οι αργοναύτες του χρόνου, εκδόσεις Κέδρος Μαργαρίτης Κυριάκος, Μια σονάτα για τον Ιγνάτιο, εκ δόσεις Ψυχογιός Μπουντούρης Βασίλης, Η αγάπη διδάσκει, Προσοχή, και τα αυτιά έχουν τοίχους!, εκδόσεις Κέδρος Παπαθεοδώρου Βασίλης, Στη διαπασών, εκδόσεις Καστανιώτη Ρεμούνδος Γιάννης, Το αίνιγμα του χαμένου cd player, εκδόσεις Ψυχογιός Ψαραύτη Λίτσα, Κασσάνδρα, η μάντισσα της Τροίας, εκδόσεις Πατάκη

Οι αιτιολογίες τω ν 2 κριτικών επιτροπών Α) Αιτιολογίες της επιτροπής κρίσης των βιβλίων ενη λίκων Μ υθιστόρημα Η γενική εικόνα που παρουσιάζει το ελληνικό μυθι στόρημα το 2009 είναι παραπάνω από καλή: πλούσια παραγωγή, καλές θεματικές και τεχνικές προδιαγρα φές, αφηγηματολογική επάρκεια, ευρηματικές υφολογικές προτάσεις. Σίγουρα η δεκάδα που προτείνεται θα μπορούσε άνετα σχεδόν να διπλασιαστεί και η δυσκο λία της σύγκρισης και της τελικής επιλογής στον τομέα του μυθιστορήματος ήταν μεγαλύτερη από άλλες χρο νιές. Επίσης, ένα στοιχείο που διαφάνηκε ως τάση στο μυθιστόρημα αυτής της χρονιάς ήταν η επίμονη ανα φορά στο ιστορικό πλαίσιο (Α’ ή Β' Παγκόσμιος Πόλε μος, Αντίσταση, Εμφύλιος, εβραϊκό, κυπριακό ζήτημα κ.λπ.). Η επιτροπή συνεκτίμησε στη διαμόρφωση των τελικών της επιλογών τη θεματική πρωτοτυπία, σε συν δυασμό με την αναζήτηση νέων αφηγηματικών τεχνι

κών που επιχειρούν οι συγγραφείς του μυθιστορή ματος.

Διήγημα - Νουβέλα Οι μεγάλοι αριθμοί δεν ήταν κατά τα τελευταία χρόνια το βασικό χαρακτηριστικό της παραγωγής βιβλίων που ανήκουν στα είδη του διηγήματος και της νουβέλας. Όμως υπάρχουν πεζογράφοι που παραμένουν πιστοί σ’ αυτά, παρά τις εκκλήσεις των εκδοτών και των δημοσιογράφων για το αντίθετο. Ανάμεσα στις φετινές υποψηφιότητες υπάρχουν συλλογές διηγημάτων ή εκτενή αφηγήματα γραμμένα από μάστορες της σύν τομης πρόζας. Και είναι ευτύχημα που η ελληνική λο γοτεχνία δεν έχει χάσει καθόλου την πολυμορφία της. Άλλωστε, είναι γνωστό ότι η τέχνη της συμπύκνωσης και της ανάδειξης της λεπτομέρειας είναι, γενικά, από τις δυσκολότερες.

Λ ογοτεχνικό Δοκίμιο - Μ ελέτη Το 2009 υπήρξε μία χρονιά εξαιρετικά γόνιμη για το δοκίμιο και τη μελέτη. Η επιτροπή προβληματίστηκε πολύ για την επιλογή των βιβλίων που είναι τελικά υπο ψήφια για το βραβείο λογοτεχνικού δοκιμίου - μελέ της, διότι έπρεπε να διαλέξει ανάμεσα σε πολλά καλά βιβλία. Η επιτροπή αποφάσισε να επικεντρωθεί σε βι βλία που αφορούν τη λογοτεχνία: ζητήματα ερμηνευ τικής, αισθητικής αποτίμησης, γλωσσικής ιδιοσυ στασίας ή ιστορικής - γραμματολογικής συγκρότησης. Βασικά κριτήρια επιλογής υπήρξαν η καλλιέπεια, το προσωπικό ύφος, η πρωτοτυπία του θέματος και της μεθόδου και η πληρότητα και συνοχή, όσον αφορά την πραγμάτευση του θέματος.

Ποίηση Όπως επισημάνθηκε και στην αιτιολογία των βραβείων του Διαβάζω προηγούμενων ετών, η απροθυμία ιδίως των επώνυμων και μεγάλων εκδοτικών οίκων και κυ ρίως η απουσία της κρίσης των ποιητικών βιβλίων από τα πολιτιστικά ένθετα των εφημερίδων δεν αποτελούν συνθήκες ικανές να αποτρέψουν ή να ανακόψουν τη σταθερή και πληθωρική παραγωγή βιβλίων ποίησης. Η παραγωγή αυτή είναι ενδεικτική του γεγονότος ότι υπάρχει μια κοινότητα αναγνωστών που ενδιαφέρεται για την ποίηση, σε αναντιστοιχία με την επικρατούσα και σε μεγάλο βαθμό ψευδή εικόνα ότι ο ποιητικός λόγος γράφεται και εκδίδεται εν κενώ. Επίσης, η μέση ποιοτική στάθμη της ποιητικής παραγωγής παρέμεινε υψηλή και κατά το έτος 2009.

Η φετινή λίστα των πρωτοεμφανίζόμενων λογοτεχνών δείχνει με τελείως αναλογικό τρόπο ότι και τα τρία βα σικά είδη της λογοτεχνίας που γράφεται τώρα, από κατά τεκμήριο νεότερους λογοτέχνες, αντιπροσωπεύονται όλα στις επιλογές της επιτροπής. Αυτό σημαίνει ότι η επιτροπή, χωρίς να κάνει κανένα σκόντο, βρήκε αξιό λογα βιβλία από καινούργιες φωνές τόσο στην ποίηση όσο και στο διήγημα ή στο μυθιστόρημα. Αυτό σημαί νει, όπως σημειώσαμε προηγουμένως, ότι η λογοτεχνία μας, αντίθετα με άλλες, δήθεν πιο προηγμένες, διατη ρεί, όπως αναφέραμε, την πολυμορφία της.

Β) Αιτιολογίες της επιτροπής κρίσης των παιδικών βι βλίων Το έργο της επιτροπής βραβείων του περιοδικού Διαβάζω για το έτος 2009 ήταν να κρίνει βιβλία στις κα τηγορίες εικονογραφημένο παιδικό βιβλίο και λογο τεχνικό βιβλίο για μεγάλα παιδιά. Για την κατηγορία παιδικό λογοτεχνικό βιβλίο γνώσεων η ποσότητα και η ποιότητα των βιβλίων αυτών δεν επαρκούσαν, δυστυ χώς, για τη συμπλήρωση μιας λίστας και έτσι δεν κα ταρτίστηκε. Κριτήρια για την κατάρτιση της μικρής λίστας ήταν τα βιβλία να παρουσιάζουν ενδιαφέρον είτε ως προς τη σύλληψη του θέματος είτε ως προς τη λογοτεχνική του πραγμάτωση. Να υπάρχει πρωτοτυπία, ευρηματικότητα, χιούμορ, περιπέτεια, ενδιαφέρουσα πλοκή, εύ στοχη εικονογράφηση (για τα εικονογραφημένα), λεξιλογικός πλούτος, επεξεργασία σύγχρονων κοινω νικών προβλημάτων, ποικιλία γλωσσολογικών κατα στάσεων, έτσι ώστε το παιδί να οικίΐοποιηθεί, διαβά ζοντας το βιβλίο, λειτουργίες του γραπτού λόγου. Να μην χρησιμοποιούνται η λογοτεχνία και η λογοτεχνικότητα ω ς προσχήματα, έτσι ώστε τα νοήματα και οι σημασίες να υπονοούνται, δηλαδή τα παιδιά να παρα κινούνται να σκεφτούν αυτό που κρύβεται πίσω από τις λέξεις και τις εικόνες. Να μην υπάρχει άμεσος και έμμεσος διδακτισμός και να αφήνει στον αναγνώστη το δικαίωμα να αυτενεργήσει.

Η επιτροπ ή διαπίσ τω σ ε ό η : 1) Κατά το 2009 εκδόθηκαν πάρα πολλά βιβλία. Η τε χνολογία αλλά και το εικαστικό αποτέλεσμα αρκετών εικονογράφων επέδρασαν έτσι ώστε το αισθητικό απο τέλεσμα πάρα πολλών βιβλίων, όλων των κατηγοριών

διλογοτεχνικά βραβεία 2010

"g~ 18 ο| °8

και ιδιαίτερα των εικονογραφημένων και των βιβλίων γνώσεων, να είναι ικανοποιητικό. Από την άλλη όμως πλευρά, η διαρκώς αυξανόμενη εκδοτική παραγωγή δεν συνοδεύεται από ανάλογη αύξηση της λογοτεχνι κής ποιότητας. Υπάρχουν, νομίζουμε, πάρα πολλά βι βλία παιδικής λογοτεχνίας, που, δυστυχώς, καταλήγουν σε σχολικές βιβλιοθήκες και σε παιδιά, που δεν διαβά ζονται. Παρατηρείται ολοένα και περισσότερο το φαι νόμενο όσο μειώνεται η μεταφορική δύναμη των παι δικών βιβλίων τόσο περισσότερα βιβλία να εκδίδονται. 2) Εκδόθηκαν πολλά ολιγοσέλιδα βιβλία για μικρές ηλι κίες με δραστηριότητες (γνωστικές κατά το πλείστον) στο τέλος του βιβλίου, οι οποίες «προσγειώνουν» τη λογοτεχνικότητα και τη μεταφορική δύναμη της γοη τείας του κειμένου και μετατρέπουν τη λογοτεχνική ανάγνωση σε μια βαρετή, γνωστική, σχολικής προδια γραφής, διαδικασία. Γνωρίζουμε ότι οι δραστηριότη τες αυτές -πρακτική που ήρθε από το εξωτερικόμπαίνουν κυρίως από τους εκδότες για εμπορικούς και χρηστικούς λόγους. Επισημαίνουμε ότι με τις ασκήσεις αυτές υπονομεύεται η όποια λογοτεχνικότητα των συγ κεκριμένων βιβλίων. Νομίζουμε ότι οι δύο μεγάλες κα τηγορίες που συνθέτουν το παιδικό βιβλίο, δηλαδή το βιβλίο γνώσεων και το λογοτεχνικό βιβλίο, πρέπει να είναι σαφώς διαχωρισμένες. Το λογοτεχνικό βιβλίο είναι απαράδεκτο να περιέχει ασκήσεις στο τέλος ή εν διάμεσα των σελίδων του. Αντίθετα, ασκήσεις και δρα στηριότητες μπορεί να περιέχονται στις πολλές κατηγορίες του βιβλίου γνώσεων, με την προϋπόθεση να καταρτίζονται με τη βοήθεια ειδικού επιστήμονα. 3) Παρατηρήθηκε μια ικανή παραγωγή βιβλίων με κεν τρικό θέμα το οικολογικό πρόβλημα και με μόνιμα μοτίβα την καταστροφή των δασών και τη ρύπανση του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος της πόλης. Νομίζουμε, ότι, επειδή είναι σοβαρό το θέμα, απαιτείται και η δέουσα προσοχή. Διαπιστώνεται μια αφόρητη επανά ληψη των ίδιων εικόνων (καταστροφή δάσους συνεργασία ζώων και ανθρώπων για το ζωντάνεμά του, απόβλητα εργοστασίων - τοποθέτηση φίλτρων κ.λπ.), που άλλωστε εντάσσονται στη λεγάμενη ρηχή οικολο γία. Επίσης διαπιστώνεται και μια άκριτη αντιμετώπιση του οικολογικού προβλήματος, η οποία εντάσσεται στο πλαίσιο της συλλογιστικής που έχει δημιουργήσει τα οικολογικά αδιέξοδα. 4) Σε πολλά βιβλία αποτυπώνεται το μοτίβο της δρά σης μικρών παιδιών απέναντι στα διάφορα προβλή ματα, η οποία έρχεται να αναπληρώσει τη δήθεν ανικανότητα των ενηλίκων. Από την άλλη πλευρά, τα συγκεκριμένα μικρά παιδιά, προκειμένου να επιλύσουν

τα προβλήματα, υιοθετούν πρακτικές των ενηλίκων οι οποίοι υποτίθεται έχουν αποτύχει. Πρόκειται για διαπί στωση η οποία πρέπει να μας προβληματίσει και από την παιδαγωγική της πλευρά, αλλά κυρίως από τη λο γοτεχνική. 5) Τα δύο-τρία τελευταία χρόνια έχουν εκδοθεί αρκετά βιβλία στα οποία οι ήρωες ή οι ηρωίδες (αγόρια και κο ρίτσια), σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση και με υφολογικό στοιχείο το χιούμορ, ασκούν κριτική στις πράξεις τους, στην οικογένειά τους, στο σχολείο τους και γενικά στον άμεσο κοινωνικό τους περίγυρο. Τα συγκεκρι μένα βιβλία αρδεύουν διακειμενικά από τα βιβλία με ήρωα τον μικρό Νικόλα των Σεμπέ και Γκοσινί. Είναι αλήθεια ότι ορισμένα από αυτά διατηρούν μια πρωτο τυπία και αποτυπώνουν μια περισσότερο σύγχρονη και φρέσκια ματιά του κοινωνικού περίγυρου από την οπτική γωνία του παιδιού. Στα περισσότερα όμως πίσω από το χιούμορ αναδύεται ξεκάθαρα ο ενήλικος και η εμπειρία του. 6) Η συντριπτική πλειονότητα των εικονογραφημένων λογοτεχνικών βιβλίων, από την πλευρά της εικονο γράφησης, αναπαριστούν αφηγηματικά το περιεχό μενο. Οι περιπτώσεις όπου η εικόνα ερμηνεύει, συμπληρώνει ή και ανατρέπει το περιεχόμενο είναι πε ριορισμένες. Όσον αφορά τη θεματολογία των δύο κατηγοριών έχουμε να παρατηρήσουμε τα ακόλουθα: Τα βιβλία για μεγάλα παιδιά και εφήβους αναφέρονται, άλλοτε με ρεαλιστικό τρόπο και άλλοτε κάνοντας επί κληση στην φαντασία, σε θέματα όπως οι σχέσεις των εφήβων μέσα στην οικογένεια, στο σχολείο αλλά και γενικότερα στην κοινωνία, η παιδική εργασία και η εκ μετάλλευση της παιδικής ηλικίας, η μυθολογία, τα ιστο ρικά γεγονότα και η μυθιστορηματική τους ανάπλαση, το αστυνομικό μυθιστόρημα. Τα εικονογραφημένα βιβλία για μικρότερα παιδιά, με ήρωες παιδιά ή ζώα, αναφέρονται, άλλοτε με φαντα σία και αφαιρετικό τρόπο και άλλοτε με ρεαλισμό και χιούμορ, στην παιδική ηλικία και τη βίωσή της από τα παιδιά, στη σύγχρονη οικολογική και πολυπολιτισμική πραγματικότητα, κάνοντας ευρεία χρήση της διακειμενικότητας. Γνωρίζοντας, έτσι κι αλλιώς, ότι η αντικειμενικότητα είναι ...υποκειμενική, χωρίς να επιθυμούμε να δώσουμε οδηγίες προς τους/τις δημιουργούς, ως αναγνώστες και αναγνώστριες της παιδικής και νεανικής λογοτε χνίας εκφράζουμε την ελπίδα να έχουμε πολύ περισ σότερα «καλά» λογοτεχνικά βιβλία για παιδιά τη χρονιά που διανύουμε. 1

Μ ΕΓΑΛΟ Σ ΧΟ ΡΗ ΓΟ Σ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗΣ ΕΡΓΩΝ ΤΟΥ ΛΟΓΟΥ

Χ Ο ΡΗ ΓΟ Ι

ΕΘΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΒΙΒΛΙΟΥ

GrantThornton

ΥΠΟΣΤΗΡΙΚΤΕΣ ΑΜΠΕΛΩΝΕΣ

ΜΗΤΡΑΚΟΥ Ο ινοποιία Α ρβανιτιδη Χ Ο Ρ Η ΓΟ Ι Ε Π ΙΚ Ο ΙΝ Ω Ν ΙΑ Σ

ΤΑ ΝΕΑ

ATHENS

ΦΙ ΛΟΙ

βιβλιοπωλείον τηςΕΣΤΙΑΣ

\£,7<ληνικά.\ w

Ε Κ Δ Ο Τ Ι Κ Ο Σ ΟΙ Κ ΟΣ

ΕΡΕΥΝΗΤΕΣ: · ΕΚΔΟΣΕΙΣ Κ Μ Ι ΠΑΤΑΚΗ www.patakis.qr

ε κ δ ό σ ε ι ι επίκεντρο«

ΔΗΜ. Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΔιΛρΙονβ'ού^ί

ΩΚΕΑΝΙΔΑ

gl A N O S

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Λένα Μαντά ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΤΣΙΓΑΡΟ

Καίτη Οικονόμου ΛΕΥΚΗ ΟΡΧΙΔΕΑ

Ρένα Ρώσση-Ζάϊρη ΑΓΑΠΩ ΘΑ ΠΕΙ ΧΑΝΟΜΑΙ

Τςέφρι Μέγερς Ο ΔΙΑΝΟΟΥΜΕΝΟΣ ΚΑΙ Η ΘΕΑ

° Μ Α |Φ ^Μ υ μίέ: ν ο ς

1η ΕΚΔΟΣΗ: 50.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ

1η ΕΚΔΟΣΗ: 30.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ

1η ΕΚΔΟΣΗ: 20.000 ΑΝΤΙΤΥΠΑ

Όλη η ζωή του Μιχάλη... ένα τελευταίο τσιγάρο. Ένα τελευταίο τσιγάρο, προτού πάρει την απόφαση να παντρευτεί τη γυναίκα που αγάπησε κι ας ήταν τόσο νέος. Ένα τελευταίο τσιγάρο, προτού στραφεί σε ένα ριψοκίνδυνο επαγγελματικό βήμα, που τον εκτόξευσε στην κορυφή. Ένα τελευταίο τσιγάρο, για να μην πηδήξει στο κενό, όταν όλα πια έγιναν στάχτες και αποτσίγαρα... Και ένα τελευταίο τσιγάρο, όταν μπροστά του ορθώθηκε η απειλή μιας ύπουλης ασθένειας και η κόρη του θούλιαξε στο σκοτάδι της.

Σε μια ονειρική παραλία ανθίζουν το καλοκαίρι οι λευκές ορχιδέες της άμμου. Και στο εύφορο κτήμα δίπλα στην ακτή μεγαλώνουν τέσσερις αχώριστοι φίλοι. Οι ακατάλυτοι δεσμοί που τους ένωσαν από τα παιδικό τους χρόνια τούς συνοδεύουν στα πρώτα εφηβικά σκιρτήματα, αλλά και ως ενηλίκους. Αμείλικτα παιχνίδια της μοίρας και ραδιουργίες αδίστακτων ανθρώπων οδηγούν σε χωρισμούς, προδοσίες και ατυχήματα με τραγικές συνέπειες· ωστόσο, σε κάθε σκληρή δοκιμασία υπάρχει πάντα ένα ανεκτίμητο στήριγμα: η αγάπη σε όλες τις μορφές της.

Η Αλεξάνδρα, η Μαρίνα και η Ελίνα μεγαλώνουν σε ένα αρχοντικό όπου Βασιλεύει η αδιαφορία. Έχουν τα πάντα αλλά τους λείπει το πιο βασικό: η αγάπη. Σε μια παράλληλη διαδρομή, παρών είναι και ο Δημήτρης, που σμίγει μυστικά με αλήθειες τραγικές, μπλεγμένος εν αγνοία του στον ίδιο οικογενειακό ιστό. Τέσσερις ήρωες που ερωτεύονται, πονούν, χαίρονται, συγκρούονται, αναρωτιούνται ως πού μπορεί να φτάσει ένας άνθρωπος που αγαπάει. Ίσως και μέχρι το φόνο; Είναι ποτέ δυνατόν;

Η Λένα Μαντά επιστρέφει με Το τελευταίο τσιγάρο, υμνώντας την αληθινή φιλία.

Η αληθινή αγάπη είναι σαν τη λευκή ορχιδέα: αψηφά τα καταστροφικά στοιχεία της φύσης κι ανθίζει ξανά με το πρώτο φιλί της άνοιξης.

Τι σημαίνει «σ’ αγαπώ»; Η απάντηση σ’ ένα δυνατό Βιβλίο που δεν πρέπει

f j | Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Γι α α ν α γ ν ώ σ τ ε ς με α π α ι τ ή σ ε ι ς I w

Η Μέριλιν Μονρό ήταν μια καταδικασμένη προσωπικότητα με αναπόφευκτο το τραγικό τέλος. 0 Άρθουρ Μίλερ Βίωσε στο πλευρό της μια δημιουργική αγωνία. Έζησαν ανάμεσα σε χαρισματικές προσωπικότητες, όπως ο Λόρενς Ολίβιε, ο Ιβ Μοντάν, ο Κλαρκ Γκέιμπλ, ο Σολ Μπέλοου και ο Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ, με τα φώτα της δημοσιότητας στραμμένα πάνω τους. 0 πενταετής γάμος τους συνέπεσε με την εκτίναξη της καριέρας της, αλλά τόσο οι ιδιωτικές όσο και οι δημόσιες συγκρούσεις τους τους πλήγωσαν ανεπανόρθωτα. Η αληθινή ιστορία της μοιραίας σχέσης δυο θρυλικών προσωπικοτήτων.

Εσείς

κι

εμείς

πάντα

Μινέτ Γουόλτερς

I. Μπϊτςι

Η ΣΚΙΑ ΤΟΥ ΧΑΜΑΙΛΕΟΝΤΑ

ΤΑ ΔΩΔΕΚΑ ΣΤΡΑΝΤΙ ΒΑΡΙΟΥΣ

Όταν ο υηολοχαγός Άκλαντ μεταφέρεται από το Ιράκ με σοβαρές κρανιακές κακώσεις βρίσκεται αντιμέτωπος όχι μόνο με τη μόνιμη παραμόρφωση του προσώπου του αλλά και με την προφανή αλλαγή τού μέχρι πρόσφατα προσηνούς χαρακτήρα του. Βασανισμένος από τις ημικρανίες και γεμάτος καχυποψία για τον ψυχίατρό του, αρχίζει να παρουσιάζει σποραδικές κρίσεις επιθετικότητας, ειδικά προς τις γυναίκες. Κόβει κάθε δεσμό με την προηγούμενη ζωή του και βυθίζεται σε έναν κόσμο ενοχών και παρανοϊκής καχυποψίας...

Το 1680 ένας υψηλά ιπτάμενος της Καθολικής Εκκλησίας επισκέπτεται τον ΣτραντιΒάριους μέσα στη νύχτα για να του αναθέσει ένα πρωτόγνωρο έργο: να κατασκευάσει δώδεκα έγχορδα όργανα με Βιβλική ισχύ. Το 2003 μια στυγερή δολοφονία και μια διάρρηξη χωρίς προφανές κίνητρο θέτουν σε επιφυλακή τις Αρχές, Αυτά τα συμβάντα φαινομενικά δε συνδέονται μεταξύ τους. Εδώ και τρεις αιώνες, όμως, μια απέραντη συνωμοσία απλώνεται στο χρόνο...

Ένα ψυχολογικό θρίλερ για τη σκοτεινή πλευρά της προσωπικότητας και τους διπρόσωπους χαμαιλέοντες που κυκλοφορούν ανάμεσά μας.

Ιστορία, θεολογία και λογοτεχνία ενορχηστρώνουν μια συνταρακτική ιστορία με καταιγιστική δράση και συνεχείς ανατροπές.

σ ’ επαφή!

Roger Crowley

Robin W aterfield

01 ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΕΣ ΣΩΚΡΑΤΗΣ ΤΩΝ ΘΑΛΑΣΣΩΝ Η ΖΩΗ ΤΟΥ, Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΤΟΥ

Το 1521, ο Σουλεϊμάν ο Μεγαλοπρεπής έστειλε το στόλο του να επιτεθεί στο χριστιανικό νησί της Ρόδου. Η επιχείρηση αυτή έμελλε να είναι η απαρχή μιας επικής σύγκρουσης με μήλον της έριδος τον έλεγχο της Μεσογείου. Στις σελίδες του Βιβλίου παρελαύνουν προσωπικότητες, όπως ο Μπαρμπαρόσα, ο ριψοκίνδυνος αυτοκράτορας Κάρολος Ε', οι ιππότες του Αγίου Ιωάννη, οι τελευταίοι των σταυροφόρων, ενώ περιγρόφονται με κάθε λεπτομέρεια η πολιορκία της Μάλτας, η μάχη για την Κύπρο και η ναυμαχία της Ναυπάκτου. Ένα ΒιΒλίο-σημείο αναφοράς για τις συγκρούσεις των διαφορετικών πολιτισμών που συνεχίζονται ακόμα και στις μέρες μας.

Πάνω σε μια έξαρση αφροσύνης η αρχαία αθηναϊκή δημοκρατία καταδίκασε σε θάνατο έναν αριστοκράτη. Μόνο που η κρατούσα αντίληψη δεν είναι απαραίτητα και η αληθινή. Η κατηγορία που διατυπώθηκε εναντίον του για ασέβεια προς τους θεούς και διαφθορά των νέων ήταν από μόνη της δυνητικά ολέθρια, ωστόσο, οι διώκτες του υπονόησαν επιπροσθέτως πως ο Σωκράτης ήταν ένας ελιτιστής, ο οποίος περιΒαλλόταναπό πολιτικά ανεπιθύμητους ανθρώπους. Επιπλέον, δε, όπως καταδεικνύει ο Ρόμπιν Γουότερφιλντ, οι εν λόγω μομφές εμπεριείχαν μεγάλο ποσοστό αλήθειας. Ένα Βιβλίο που μας επιτρέπει να δούμε πέρα από το μύθο και να προσεγγίσουμε τον αληθινό Σωκράτη.

δ:θερμιδω ριανά οξύτονα ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΗΡΑ

Ο εκσυγχρονιστικός ΦΠΑ και ο άδολος κόσμος των ελλήνων συγγραφέων ο πιο εύκολο πράγμ α είναι να κά νεις κριτική σήμερα, με τις γνω σ τές και ή δη αισ θητές σ την καθημερινότητά μας ο ικονομικές και π ολι τικ ές σ υνθήκες. Α νεξαρτήτω ς του τι υ ποσ τηρίζουν και διαχέουν τα ΜΜΕ, ιδίως τα μεγάλης θεαματικότητας τηλ ε οπτικά, κ α θώ ς αναπαράγουν τ η γραμμή τω ν σ υγκοινω νούντω ν φιλοκυβερνητικώ ν δημοσιογραφ ικώ ν σ υγκροτημάτων, η φ ορολογική και γενικά η εισπρακτική επιδρομή έχει δημιουργήσει μια ατμ ό σ φα ιρα φ ό β ο υ και δέους. Π ροπα ντός στα μεσαία κοινωνικά σ τρώ ματα που υφίστανται και τις σ υνέπειες τη ς ολο σ χερούς αποδόμησ ης ακόμα και τω ν πιο αυτονόητω ν κεκτημένω ν το υ ς. Η επιτή-

Με λίγα λόγια, οι έλληνες γράφοντες, εκτός πολύ λίγων, ζουν σε μια προκαπιταλιστική εποχή άκρατου ιδεαλισμού και ρομαντικής αυταπάρνησης. Είναι κάτι σαν τα πετεινά του ουρανού!

δεια διασπειρόμενπ πληροφ ορία, από το υ ς εγκάθετο υ ς που π εριφ έρονται κ α τ’ εντολήν από το ένα σ το άλλο μέσο, υ πο στηρίζοντας ότι οι Έ λληνες μ πορούν να ζοριστούν, γιατί λόγω τη ς πα ραοικονο μίας έχουν όλοι το κρ υ φ ό το υ ς κ ομ πό δεμα (!), μου θυμίζει την αντίδραση που ορισμένοι έχουν απέναντι σ το υς ηλικιω μ ένους επαίτες. «Αυτόν μην το ν λυπά

σαι! Μπορεί μέσα σ το σ τρώ μα του να έχει ολόκληρη περιουσία!» Τηρουμένων τω ν αναλογιών, η απαξίωση και η περι φ ρ όνηση που αναπτύσσει απέναντι στον πολίτη μια α πολύτω ς πανικόβλητη εκτε λεστική εξουσία, όπω ς η σημερινή, είναι πολύ εύκολο να μετατραπούν σε αναλ γησία και αδιαφορία. Κάτι που ή δη είναι εμ φ ανές και θα γίνει σ το επόμενο χρ ο νικό διάστημα ακόμα εμφ ανέστερο. Οι παιδαριώ δεις κυβερνητικοί χειρισμοί, η τελείω ς δουλική και περ ιδ εής σ υμπε ριφ ορά τω ν υπευθύνω ν-ανευθύνω ν α πέ ναντι σ τους, τουλάχιστον συνυπεύθυνους, εδώ και χρόνια, διοικητικούς και ελεγκτικούς μηχανισμούς τ η ς Ε.Ε., πολ λοί νομίζουν ότι δεν σχετίζεται με το σινάφ ι τω ν σ υγγραφ έω ν. Ακόμα και οι ίδι οι οι συγγρ αφ είς δεν το νομίζουν. Τι δουλειά έχει ο φ ά ντη ς με το ρετσινόλα δο; Ή , διαφ ορετικά, ποια σ χέσ η μπορεί να έχει η εισπρακτική επιδρομή που α ναφ έραμε προηγου μένω ς με το «κομ πόδεμα» μιας κα τηγορίας ημι-επαγγελματιών (γιατί περί αυτού πρόκειται), εν τελώ ς ακατοχύρω τω ν, χω ρ ίς δικαιώ μα τα και με την υ ποχρ έω σ η να ανήκουν επαγγελματικά σ τον ίδιο ασφαλιστικό φ ο ρ έα (ΤΕΒΕ) με τη συμπ αθή τάξη τω ν λιανοπωλητών; Ό σοι (οι λιγότεροι) δεν έχουν την άπ οψ η ότι η σ υγγραφ ή είναι συνώ νυμο του ψώ νιου, γνω ρίζουν καλά ότι η συντριπτική πλ ειονότητα εκείνων που ασχολούνται με αυτήν, την έχουν

Ν έες κυκλο φ ο ρ ίες μαλλιαρής

ω ς π ά ρεργο. Η επαγγελματική σ υνεί δησ η είναι κάτι ανύπαρκτο γι’ αυ τούς, θέλω να π ω ότι οι πλείστοι φρικιούν με την ιδέα πω ς μπορούν να β γάλουν κάποια χρήματα από την ασχολία τους! Με λίγα λόγια, οι έλλ ηνες γ ρ άφ ο ντες, εκτό ς πολύ λίγων, ςουν σε μια προκαπιταλιστική επο χή άκρατου ιδεαλισμού και ρομαντικής αυταπάρνησης. Είναι κάτι σ αν τα π ε τεινό του ουρανού! Ο ύτε εξαρτημένη εργασία ασκούν ούτε ανήκουν σ ε κ ά ποια επαγγελματική κατηγορία, π ρ ο ϋ πόθεση τη ς ο ποίας είναι η επιχειρη ματική δραστηριότητα. Κι όμω ς, με τον επαπειλούμενο, ισ οπεδω τικό νό μο περί αλλαγής του ΦΠΑ και διεύ ρυνσ ης τη ς εισ πρακτικής του βάσης, κινδυνεύουν ακόμα και οι πιο άσημοι τω ν ποιητώ ν να θεω ρ ηθο ύ ν από τα σαΐνια τω ν οικ ονομ ικώ ν εφ ο ρ ιώ ν ω ς... κρ υ πτομ εγαλοκα ρχα ρίες! Να υφίστανται την ανά τρίμηνο ταλαι πω ρία υποβ ο λής τω ν σχετικώ ν δη λώσεων, να διατηρούν λογιστικά βι βλία, να καλούνται και να δίνουν εξη γήσεις πώ ς είναι δυνατό να είναι επαγγελματίες πο ιητές και να μη δ η λώνουν έσοδα κ.ο.κ. Εκσυγχρονιστικές γελοιότητες! Οι εκ δό τες ή δη το επισημαίνουν. Να δο ύ με τι θα πρά ξουν και αν θα ενδια φ ερ θούν οι αιθερ ο β άμο νες σ υγγρα φείς... ■

Ανακαλΰπτοντα$ τα μυ στικά του πλανήτη pas

παιδεία

Ανακαλύψ τε tis εντυπω σ ιακές λειτουργίες του

ΝΕΑ σειρά παιδα γωγικών βιβλίων Απευθύνεται κυρίως σε παιδιά, αλλά και σε ανα γνώστες όλων των ηλι κιών, με ιδιαίτερο προ σανατολισμό σε θέματα της σύγχρονης επιστή μης και τεχνολογίας.

Σχήμα 21x29 cm, 224 σελίδες Ακολουθώντας τα

το βιβλίο, Τιμή: 18,80€

βήματά tous

Ηηρώιίιμονπαιδεία

ΤΩΝ ΖΩΩΝ

. 0μ n

Ηπρώχλρν παιδεία' των

■

ΕΦΕΥΡΕΣΕΩΝ

Το μεγαλύτερο, το μικρό-

Οι α π α ντή σ ει για tis

τερο , το γρηγορότερο

μ εγάλες ε φ ε υ ρ έσ ε ις

Για παραγγελίες: τηλ.:

2310640755-6, 2310277113 w w w .m a llia r is .g r info@malliaris.gr Δημ. Γούναρη 39, 546 22 Θεσσαλονίκη

δ:ζενερ ίκ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ-ΙΚΑΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ

Διάταξη ψυχής «Ό,τι βγαίνει απ’ τη ν ψ υχή είναι σπού δ α ζα, είναι μάθ ησ η πο υ δ εν διδάσκεται... Όλα είναι διάταξη ψυχής. Όλα...» Γιώργος Ζαμπέτας (1925-1992)

Στους Κοινωνούντες, ο ήρωας του Ίγκμαρ Μ πέργκμαν, σ υντετριμμένος/συνταρακτικό ς/συ ντρ ιτπικό ς, εξομολογείται στον ιερέα του ότι διακατέχεται από τη διάθεση να θέσει τέλος στη ςωή του: δεν μπορεί να αντέξει, λέει με πνιχτό σπα ραγμό, τη γενικευμένη βία στον πλανήτη, που μοιάζει να έχει χάσει ρότα και ρόγες. Και μιλάμε για έργο του 1962. Μισός αι ώνας έχει παρέλθει, και η βία μοιάζει να είναι όχι μονάχα γενικευμένη αλλά και σαλταρισμένη, τρελαμένη, παραλοϊσμένη. Πρόκειται για μια βία που έχει χάσει κάθε έρεισμα, να έχει ξεφϋγει από τους όποιους αρμούς, να σουλατσάρει άδοντας ξεσκισμένες άριες, σουγιαδιάζοντας κάθε σώμα λογικής. Αντιστεκόμαστε στην έκρυθμη, φάλτσα βία. Και αντιστεκόμαστε στην συντριβή. Ο ήρωας του Μπέργκμαν χάνει ακόμα και την ελπίδα των απελπισμένων, για την οποία μιλούσαν οι σ τοχαστές της Φραγκφούρτης. Αντιστεκόμαστε γιατί έχουμε ακόμη εντός μας, και γύρω μας, ένα αε ράκι ελευθερίας, μιαν αύρα εχεφροσύνης, μια νουνέχεια νηνεμίας. Εχουμε ακό μη πολλή ποίηση μέσα μας, για να γίνου με βορά τη ς απόγνωσης. Κι ας μανιάζει η μαινόμενη βία. Διάταξη ψυχής, ιδού το σύστημά μας. Από τον Δάσκαλο Ζαμπέτα. Ή: μάθηση που δεν διδάσκεται. Μ ονάχα αφουγκράζεσαι. Μονάχα ψυχανεμίζεσαι. Αφήνεις

τα κείμενα εντός να γίνουν μελωδίες, και στις μελωδίες επιτρέπεις, σοφά, να γίνουν σ οφ ά φιλοσοφικά πονήματα. Έ να άσμα λαϊκό να μπορεί να σε γειώσει με την πραγματικότητα όσο μια αυστηρή εμπ νευσμένη κοινωνιολογική πραγματεία. Και ο νους να ανταλλάσσει χειραψίες με την ψυχή, να μην είναι πολέμιοι το πνεύ μα και το κορμί, να μαθαίνουμε ξανά «με λογισμό και μ’ όνειρο» να απολαύσουμε στην Πελοπόννησο ένα λιόγερμα, στην Κυπαρισσία μιαν αυγή. Μαθαίνουμε, μάθαμε με τα χρόνια και εξακολουθούμε να μαθαίνουμε, πώ ς να διαβάζουμε μεστά, ήτοι να εφαρμόζουμε στην καθημερινότητά μας λόγια σαν κι αυτά: «Χρησιμοποίησα σ τερ εά υλικά ό πω ς μέταλλο, άργιλο, πέτρα, αλλά και ήχο, ψίθυρο, μελωδία» (Joseph Beuys & Lucrezia De Domizio Durini, To τσόχινο καπέλο, μτφρ. Μαρία Μανδάνη, εκδ. Εξά ντας). Μαθαίνουμε, μαζί με τον Beuys, ότι η τέχνη είναι ένα όχημα που μπορεί να χρησιμοποιήσει ο καθένας μας, οπουδή π οτε και παντού. Ας ακούσουμε κι άλλο τον Μεγάλο Καλλιτέχνη/Δημιουργό/Πειραματιστή: «Η πρόθεση: να εξομαλύνω το χάος, να θεραπεύσω ό,τι είναι ά μορφο πρ ος μια συγκεκριμένη κατεύθυνση, έτσι ώστε οι άκαμπτες και παγω μένες μορφές του παρελθόντος και οι κοινωνικοί συμ βιβασμοί να θερμανθούν και να λιώσουν ώστε να γίνει εφικτή η μελλοντική μορ φή». Διάταξη ψυχής. Να μην ταραχθεί κανείς, όπω ς έλεγε κι ο Νίκος Εγγονόπουλος, για την αποκοτιά μου να εμπλέκω Ζαμπέτα και Beuys στο ίδιο «Ζενερίκ». Ακράδαν-

εκ δό σ εις π ο ιό τη τα ς μαλλιαρής

SH τα πιστεύω ότι ο δεύτερος θα χαιρέτιζε ασμένω ς το «ό,τι βγαίνει απ’ την ψυχή είναι σπούδαξη, είναι μάθηση που δεν διδάσκεται» του πρώτου, ενώ ο πρώ τος θα γούσταρε με την ψυχούλα του, με την ψυχάρα του, καλύτερα, του δεύτε ρου την τοποθέτηση: «Η ανθρώπινη ικανότητα δεν συνίσταται στην παρα γωγή μελιού, αλλά στην παραγωγή σκέ ψεων, ιδεών». Σα να λέμε: ο υκ ε π ’ άρτω μόνω ζήσεται άνθρωπος. Θα χωθούμε και θα χαθούμε, για να βρεθούμε πιο πλούσιοι κατόπιν, στο σπουδαίο βιβλίο της Ρέας ThongesΣτριγγάρη Joseph Beuys: «Η επανάστα ση είμ α στε εμείς», που μόλις κυκλοφό ρησε από τις εκδόσεις Πατάκη, θα θυ μηθούμε ότι ο Beuys «με ραβδοσκοπικό τρόπο προσπάθησε να κάνει τον άν θρω πο να συνειδητοποιήσει την πραγ ματικότητα στην οποία ζούσε» και ότι δεν έπαυε να επαναλαμβάνει ότι «ο λα γός είναι ένα σύμβολο μετενσάρκωση. Ο λαγός κάνει στην πραγματικότητα εκείνο που ο άνθρω πος κάνει πραγ ματικά: σκάβει εσωτερικά, σκάβει μια κατασκευή». Μάιος με Jo seph Beuys, λοιπόν. Και Μάιος με Γιώργο Ζαμπέτα. Και ιδού τι λέει ο Μαέστρος στην Ιωάννα Κλειάσιου, στο Και η β ρό χα έπιπτε... σ τρ έιτ θρο υ (εκδ. Ντέφι): «Αυτό μου έχει λείψει, να νιώθουν οι άλλοι τον πραγμα τικό μου εαυτό. Αυτό που είμαι κι όχι αυτό που φαίνεται, αυτό που γυαλίζει... Κανένας δεν ενδιαφέρθηκε γι’ αυτή την ψυχούλα, τους αρκούσε μόνο το λαμπε ρό. Εμένα όμω ς η ψυχούλα με διατάσσει, με φροντίζει. Κι όταν μου την “κε ντάς” ανοίγει».

παιδεία

ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ Ένα βιβλίο για επαγγελματίες chef και όσους ασχολούνται με την μαγειρική.

Το βιβλίο καλύ πτει διάφορα θέ ματα της μαγειρι κής τέχνης και απευθύνεται στον εκπαιδευτικό, στον σπουδαστή και σε όσους ασχολούνται με τη μαγειρική.

Η ΒΙΒΛΟΣ ΤΟΥ

chef cSs

THEQUUNARYINSTITUTE

Οι τεχνικές, όπως περιγράφονται στο βιβλίο, έχουν όλες δοκιμαστεί στις κουζίνες του Culinary Institute. To Culinary Institute είναι ένα από τα πιο καταξιωμένα κολέγια μαγειρι κής τέχνης στις ΗΠΑ, με περισσότερους από 3.000 σπουδαστές-chef.

Πλατεία Παπαδιαμάντη, 14/04/2010

Για παραγγελίες: τηλ.: 2310640755-6, 2310277113 w w w .m alliaris.g r info@malliaris.gr Δημ. Γούναρη 39, 546 22 Θεσσαλονίκη

6 ως αναγνώ στης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

ε ένα ξεχασμένο από θεό και αν θρώ πους μοναστήρι, κάπου στην ορεινή Ισπανία, κάποια στιγμή τον περασμένο αιώνα, κάποιος αφήνει μια παλιά βαλίτσα, γεμάτη μπαλώματα και τρύπες. Αυτό που περιέχει είναι έμψυχο και θα αλλάξει για πάντα τον τρόπο ζωής τω ν έξι καλογραιών και την ίδια τη ζωή για δύο από αυτές. Α πό αποκάλυψη σε έκπληξη και πάντα με έναν ήρεμα υ πνω τικό ρυθμό, θα αλλάξει και τον τρόπο που ο αναγνώ στης βλέπει τη σχέση του πνεύ ματος με το σώμα. Δεν είναι αστυνομικό μυθιστόρημα με ψυχολογικά στοιχεία -π α ρό λ ο που δια θέτει και ανατροπές και αίμα-, ούτε δο κίμιο ενδεδυμένο τη φ όρμα περιπέτειας παρόλο που έχει τη δύναμη να υποβάλει σκέψεις μέσα από τη δράση και όχι τα λό για των προσώπων του. Δεν πρόκειται για «κλασικού τύπου» λογοτεχνία - α ν και η φ όρμα είναι στιλπνή και βασανισμένα

αβασάνιστη-, ούτε για «μεταμοντέρνο» μυθιστόρημα -κ ι ας κλείνει το μάτι στην παρωδία των ειδών (είπαμε: μοναστική ατμόσφ αιρα αλλά σ αφ ώ ς «κοσμική», σχεδόν αισθησιακή θεματολογία) και στο παιχνίδι με το χώ ρο και το χρόνο. Είναι γραμμένο στα αγγλικά αλλά είναι εμφ α νές από την πρώ τη -υ π έ ρ ο χ η - φ ράση ότι ο σ υγγραφέας δεν είναι Άγγλος. Κι αυτός ο μη Αγγλος που γράφει αγγλικά, σα να ήθελε να κρυφτεί πίσω από τις λέξεις του για να αφήσει το χώ ρο εντελώς ελεύθερο για την ιστορία του, είναι με απόλυτη βε βαιότητα αναγνωρίσιμος από όποιον έχει διαβάσει έστω ένα από τα προηγούμενα βιβλία του. Μιλώ - θ α το έχετε, ελπίζω, από ώρα καταλάβει- για τον Πάνο Καρνέζη και το τελευταίο του μυθιστόρημα με τίτλο Το Μ οναστήρι, που κ υκλοφόρη σε στις αρχές της χρονιάς στην Αγγλία και πολύ πρόσφ ατα και στη χώ ρα μας. Ο Καρνέζης αποτελεί μια από τις όχι σπά νιες περιπτώσεις Ελλήνων που έχουν διαπρέψει εκτός Ελλάδας, αλλά και έναν από τις λίγους (μαζί με τους κατά τα άλλα εν τελώς διαφορετικούς του Καλλιφατίδη και Αλεξάκη) με τέτοιου επιπέδου επι τεύξεις στο πεδίο της λογοτεχνίας. Ό πω ς και εκείνοι, και χωρίς καμία έκπληξη, εί ναι πολύ περισσότερο γνω στός στη χώρα και στη γλώσσα που γράφει παρά στην πατρίδα του. Η επιλογή του να γράψει στα αγγλικά, η ιδιομορφία του στιλ του (σπούδασε και εργάστηκε ω ς μηχανικός και η πρόζα, αλλά και η σ κέψη του, χρω στούν πολλά στη μέθοδο τω ν θετικών επιστημών), η αρχική σ υγγραφική σφ ρα

γίδα του (ένα είδος «μαγικού ρεαλισμού» με πλούσιες ελληνικές παρηχήσεις) αλλά και -γιατί να μην το πο ύ μ ε;- η γρήγορη και επανεπιβεβαιωμένη επιτυχία του, του χάρισαν αρκετούς φίλους αναγνώστες, αλλά σάστισαν, στην καλύτερη περίπτω ση, την κριτική υποδοχή του. Με τα τρία πρώ τα βιβλία του -τ ις «Μικρές Ατιμίες», που θυμίζουν λίγο Μ άρκες αλλά είναι μό νο Καρνέςης, το «Λαβύρινθο», που έχει κάτι από Ισιγκούρο αλλά ενθρονίζει τον Καρνέζη, το «Πάρτι Γενεθλίων», που μας στέλνει στον Ωνάση αλλά δεν μας αηομακρύνει τελείω ς απ ό το ν Καρνέζηέφτιαξε έναν προσωπικό κόσμο κυρίως μέσα από αξέχαστες εικόνες. Στο «Μο ναστήρι» τολμάει να αφήσει πίσω του κά θε τι που θυμίζει Ελλάδα και κάθε μη νατουραλιστικό -σ τ η ν πλ ο κ ή - στοιχείο.

Ούτε συμβολικοί Ν έστορες, ούτε ζώα που μιλάνε (αλλά ένας ακόμα γάίδαράκος που λέγεται Μίδας), ούτε ταξίδια στην ιστορία μέσα από τη φαντασία, απλώς αλλά δεν είναι καθόλου α π λό - μια ιστο ρία κρυφών παθών μέσα από μια γλώσ σα που φτάνει στη συγκίνηση από το δρόμο της ακρίβειας. Ενα άλλο, τελικά, και πολύτιμο, είδος ελληνικότητας. Οταν θα διαβάζετε αυτές τις γραμμές, θα έχω γνωρίσει κι από κοντά τον Καρνέζη, αφού (αν μας αφήσουν οι ουρανοί και τα ηφαίστεια) πρόκειται να παρουσιάσω το «Μοναστήρι» και τον ίδιον στη Διεθνή Εκ θεση Βιβλίου της Θεσσαλονίκης. Περιμέ νω να βρω και στο πρόσω πο την αισθαντική εντύπωση των βιβλίων του. Αλλά δεν έχει πολλή σημασία -α φ ο ύ υπάρχουν τα βιβλία. ■

M isha G lenny

M cM AFIA Την ίδια ώρα που η οικονομική ύφεση απειλεί την παγκόσμια τάξη πραγμάτων, η παραοικονομία συνεχίζει να καλπάζει. Την ίδια ώρα που οι εθνικές οικονομίες βουλιάζουν, ο πλούτος του δυτικού κόσμου συνεχίζει να διακινείται μέσα από τα σκοτεινά μονοπάτια του παγκοσμιοποιημένου εγκλή ματος.

pal , «ου «α

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΥΡΟΣ Πανεπιστημίου 46 & Χ,Τρικούπη Αθήνα, 210 3611880,210 3826813 www.papyrosonline.gr

για τα παιδιά ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Με έμφαση στους χαρακτήρες μεσοαστικής οικογένειας, είναι ενταγμένος ψυχή τε και σώματι στο σύλλογο, στην κερ κίδα, σε ένα υποείδος που ουρλιάζει για την ομάδα και για τη νίκη, για την οργάνωση των οπαδών του και για τη βία των σκοπών του.

Φίλιππος Μανδπλαράς Κάπου ν’ ανήκεις Πατάκης, 2010 σελ. 165, € 8

Ρεφρέν

Κ άπου ν’ ανήκεις Σ ε μια θρησκεία, σ ε μια πατρίδα / σ ε μια οικογένεια, σ ε μια ελπίδα Σ ε μια ομάδα, σ ε ένα σώ μα / σ ’ ένα σ χ ο λείο, σ ’ ένα κόμμα Σ ε μια οργάνωση, σ ε μια ν ί κ η / σ ε μια πό λη, σ ε μια φ ρίκη Σ ε μια σημαία, σ ε μια κερκίδα / σ τ η ς τα ξινόμ ησης το υποείδος Σ ε μια παγίδα Σ ε μια παγίδα Μ ήπω ς να μάθεις, φ ίλε μου, σ ’ εσ έν α ν’ ανήκεις Μ ήπως αυτά είναι τελικά τα χρώ ματα τη ς νίκης; Κ άπου ν ’ ανήκεις Έτσι σ ε μάθανε, κάπ ο υ ν’ ανήκεις. Οι στίχοι στο οπισθόφυλλο είναι ο καμβάς πάνω στον οποίο πάτησε ο Φίλιππος Μανδηλαράς για να γράψει ένα σύγχρονο μυθι στόρημα με θέμα την αγωνία των νέων, του καθένα, να ανήκει κάπου. Για να εμβαθύνει επέλεξε ως παράδειγμα την πιο συνηθισμέ νη νεανική ένταξη, αυτή σε κάποιο ποδο σφαιρικό σύλλογο. Ιο τετράστιχο

Ο Γιάννης, θεσσαλονικιός, παοκτςής και νυν κάτοικος Πειραιά, παιδί μιας συνηθισμένης

Η εγκατάσταση της οικογένειας στην και νούργια πόλη τον κλόνισε, οι παλιοί φίλοι χά θηκαν, έμεινε ξεκρέμαστος, η συναναστρο φή με τους «γαύρους» τον διέλυσε και τον έκανε να αντεπιτεθεί για να επιβιώσει στο νέο περιβάλλον. Στην απελπισία του έπιασε πάλι σχέσεις με τους δικούς του, διαχωρί ζοντας τη θέση του απ’ όλους και όλα. 2ο τετράστιχο

Τυχαία, ο Γιάννης είχε γνωρίσει την ποίηση και τον κοινωνικό προβληματισμό στα τραγούδια του εναλλακτικού ροκ. Κι έκανε την τομή: περνώντας τα χρόνια ενηλικιώθηκε και ανακάλυψε ότι τα παιδιαρίσματα περί τα ποδοσφαιρικά είναι πιο σοβαρά απ’ όσο πιστεύουν πολλοί της ηλικίας του και κρύβουν ιδέες εξαιρετικά αντιδραστικές, ένα κράμα ρατσισμού, τραμπουκισμού και βρωμιάς. Στο φλας μπακ της ζωής του, ισορροπημένος πλέον, διατυπώνει με σα φήνεια μια θέση: «Εγώ ο Γιάννης, και ο κά θε Γιάννης, να είμαι ο εαυτός μου», σ’ αν τίθεση με την απαισιοδοξία του τελευταίου δίστιχου που κλείνει το ποίημα. Δυο παράλληλοι μονόλογοι, του ήρωα που διηγείται στην αγαπημένη του τη ζωή του και μιλάει για γονείς, φίλους και καταστάσεις ακραίες, εντός κι εκτός γηπέδου, και της κο πέλας του που σχολιάζει, βουβά σχεδόν, όσα ακούει, καλούν τους αναγνώστες να κρίνουν και να πάρουν θέση χωρίς να ταυ τιστούν με κάποιον από τους δυο. Εδώ βρί σκεται η σημαντική διαφορά αυτού του βι βλίου από τα υπόλοιπα εφηβικά. Αν ο συγ

γραφέας επεδίωκε την ταύτιση, θα έπεφτε στην παγίδα του διδακτισμού, χρησιμοποιώ ντας στερεοτυπικά γι’ αυτό το σκοπό τους θετικούς ήρωες που έπλασε. Αποφεύγει προσεκτικά το σκόπελο και τους ακυρώνει για να αφήσει ελεύθερο το πεδίο στον πρω ταγωνιστή να βρει τον τρόπο ώστε να βγει από το λούκι. Η κοπελιά είναι ώριμη, ξέρει ν’ ακούει, προσπαθεί να καταλάβει και διευκο λύνει τον Γιάννη να εξωτερικεύσει όσα τον τυραννούν. Ο ρόλος της είναι να τον στηρίζει και όχι να του υποδεικνύει το σωστό. Δεν προτείνει άποψη για να την ενστερνιστούν ο Γιάννης και οι αναγνώστες, αλλά καλεί όλους να ανακαλέσουν δικές τους πράξεις κι από ψεις, τους σπρώχνει να δουν τη νεανική τα ραχή, τους ωθεί να σκεφτούν πάνω σε πλευ ρές της εφηβικής ζωής, να εμβαθύνουν και τελικά να πάρουν θέση απέναντι σε φαινό μενα πολύ συνηθισμένα. Ο έφηβος Γιάννης, σαν να παίρνει μέρος σε μια ψυχολογική συ

νεδρία, ψάχνεται, επεξεργάζεται συναισθή ματα και καταστάσεις και τελικά απελευθε ρώνεται από τα δεσμά του. Happy end; Η λογοτεχνική ζωή είναι πολλές φορές το ίδιο σκληρή κι απρόβλεπτη με την πραγματική! Το εφηβικό μυθιστόρημα του Μανδηλαρά ξεφεύγει κατά πολύ απ’ ό,τι έχουμε συνηθί σει να διαβάζουμε. Είναι η παρουσίαση των χαρακτήρων που κάνει τη διαφορά, καθώς ο συγγραφέας δεν κάνει την περιγραφή μιας κατάστασης, όπως πολλοί ομότεχνοί του. Η προσεκτική παρατήρηση και η απόδοση κά θε μικρής και μεγάλης ψυχικής μετάπτωσής του, καθώς και η ενδοσκόπηση, δίνουν στο μυθιστόρημα χαρακτηριστικά που βρίσκου με στη λογοτεχνία των ενηλίκων.

Soundtrack Τρύπες, Ξύλινα Σπαθιά, Διάφανα Κρίνα, Μω ρά στη Φωτιά, Γκέτο, Active Member, Nir vana, Nick Cave, Cure... ■

E d m o n d e C h a rle s -R o u x

Η ΑΤΙΘΑΣΗ

Η KOKO ΠΡΙΝ ΤΗ ΣΑΝΕΛ T o π ρ α γ μ α τ ικ ό π ρ ό σ ω π ο τη ς γ υ ν α ίκ α ς π ο υ κ α τέκ τη σ ε τ ο ν κ ό σ μ ο με μ ια β ε λ ό ν α σ το χ έ ρ ι.

Σε όλη της τη ζωή, η Σανέλ προσπαθούσε με πάθος να σβήσει τα Ιχνη του ταπεινού της παρελθόντος και να εδραιωθεί σε μια κοινωνία που δεν της χαριζόταν. Η κόρη των γυρολόγων, η ορφανή που μεγάλωσε σε μοναστήρι, η «Κοκό» των καμπαρέ, η «παράνομη» ερωμένη πλούσιων, η καπελού της οδού Καμπόν, η μοδίστρα της Ντοβίλ δεν έπαψε ποτέ να κόβει και να ράβει την πραγματικότητα για να δημιουργήσει ένα μύθο στα δικά της μέτρα Συναναστράψηκε καλλιτέχνες, πολιτικούς, επιχειρη ματίες, έκπτωτους τσάρους, γόνους της αγγλικής αριστοκρατίας, παραγωγούς του Χόλιγουντ, αρχηγούς των SS, και άφησε στον εικοστό αιώνα το άρωμά της και το ανεξίτηλη σημάδι τού στυλ QianeL

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΥΡΟΣ Πανεπιστημίου 46 & ΧΤρικούπη Αθήνα, 210 .3611880 210 3826813 www.papyK)sonline.gr

δ:χω ρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

Στέργια Κάββαλου

Αλτσχάιμερ Trance Τετράγωνο, 2009

χουμε πολλές φ ορές, από αυ τόν εδώ τ π στήλη, δείξει γιατί οι προτιμήσεις τω ν περισσό τερων πρω τοεμφανίζόμενων στρέ φονται πρ ο ς το διήγημα παρά πρ ος το μυθιστόρημα. Και η περίπτωση της 28χρονης Στέργιας Κάββαλου το επιβεβαιώνει. Τα διηγήματα που στεγάζονται κάτω από τον, ατυχή, τίτλο Α λτσ χάιμ ερ Trance χαρακτηρίζονται από μια μινιμαλιστική διαχείριση των θεμάτων τους, μια οικονομία στην ανάπτυξή τους και τα υπαγορεύει ο ορίζοντας μιας μεταμορφω μένης καθημερινό τητας. Από το «Σπίτι του Δούναβη» μέχρι την «Αγία Μαρία» και από το «Της Ελευθερίας» ω ς το «Merci π ολ λά» μια ριζικά παραμορφωμένη αλλά στη βάση της πάντα υπαρκτή πραγ ματικότητα συνέχει, εμπνέει, τρ οφ ο δοτεί, μα, πάνω α π’ όλα, νομιμοποιεί τα κείμενα. Η νεαρή συγγραφέας γνωρίζει άριστα να εκκινεί από αφορ μές που της παρέχει η πραγματικότη τα, να διανύει την απόσταση που χω ρίζει την τελευταία από το λογοτεχνι κό της ισοδύναμο και, με επιδέξιους χειρισμούς, να την καλύπτει. Η Στ. Κάββαλου, γλωσσικά και υφολογικά, κινείται στον μέσο όρο των συνομηλίκων πρω τοεμφανίζόμενων συγγραφ έω ν: γλώ σσα κο φ τή και στακάτη, με έντονα στοιχεία προφορικότητας, με μια ματιά που υποβαθ

μίζει τόσο τη γλώσσα όσο και το ύ φ ος -κ α ι με μια αγγλική πανταχού παρούσα, αφού δα η συγκρότηση του εαυτού π ερνά πια μέσα από την, πολιτισμικά αναγκαστική, χρ ήση της. Το μεγάλο πλεονέκτημα της συλλο γής, σε όλα σχεδόν τα διηγήματα, εί ναι ο τρ όπ ος με τον οποίο η συγγρα φ έας ενθέτει το φαντασιακό στο πραγματικό υπόβαθρο τω ν σύντο μων αφηγήσεών της και στο πραγμα τολογικό υλικό της. Την τελευταία στιγμή, κι ενώ όλα δείχνουν να βαί νουν π ρ ος μία «ομαλή», «φυσιολογι κή» -μ ε τους όρους του διηγήματοςκάθαρση, η Στ. Κάββαλου εκτρέπει την αφήγησή της π ρ ος μία φαντασιογενή λύση χω ρίς να διαταράσσει την όλη ατμόσφαιρα και, κυρίως, χω ρίς να προσφεύγει στα αφόρητα στερ εότυ πα που μας πρ οσ φ έρ ει αφ ειδώ ς η λεγάμενη «λογοτεχνία του φανταστικού». Όλα καλά λοιπόν με το Α λτσχάιμερ Trance; Όχι. Πέρα από την αφηγηματολογική ένδεια και τη (συγγνωστή πάντως) συνακόλουθη αφέλεια, υπάρ χει μια λαϊφστάιλ πατίνα που έχει επικαθίσει πάνω στα κείμενα -αλλ’ αυτό φαίνεται να είναι περισσότερο πρό θεση του εκδότη παρά αμιγής αφη γηματική πρόθεση της συγγραφέως. Κι αυτό έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τη γνήσια, σχεδόν κοριτσίστικη, ευαι σθησία της διηγηματογράφου, την οποία εηιμελώς προσπαθεί να κρύψει κάτω από όγκους επιφαινόμενου λαϊφστάιλ κυνισμού. ■

EC ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗ www.kastaniotis.com

GRAFFITO ΠΑΥΛΟΣ ΜΑΤΕΣΙΣ

ΓΡΑΦΕΙΑ: Ζαλόγγου 11, Αθήνα · ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ: Σόλωνος 131, Αθήνα · Τ: 210-3301208 · F: 210-3822530

Επιμέλεια: ΚΩΣΤΑΣ 0 . ΚΑΛΦΟΠΟΥΛΟΣ

Τρεις έλληνες συγγραφείς στο εξωτερικό Η Ιωάννα Καρυστιάνη, ο Π έτρος Μάρκαρης και η Σώτη Τριαντάφυλλου γράφουν για τις εν τυπώσεις και τις εμπειρίες τους από το «λογοτεχνικό ταξίδι» του έρ γου τους στο εξωτερικό. Από τα χρόνια του Νίκου Καζαντζάκη η Ελλάδα παραμένει καθηλωμένη σε μάλλον πενιχρές μεταφραστικές επιδόσεις. Με εξαίρεση τους ποιητές, εκ των οποίων δύο «έφεραν» το Νόμπελ Λογοτεχνίας στη χώρα (Γ. Σεφέρης το 1963, Οδ. Ελύτης το 1979), τις μεταφράσεις των έργων του Γιάννη Ρίτσου και του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη, αλλά και το έργο του Βασίλη Βασιλικού, που μέχρι σήμερα μεταφράζεται, λίγοι συγγραφείς έχουν καταφέρει να «διασχί σουν τα λογοτεχνικά σύνορα» της παγκόσμιας αναγνωστικής κοινότητας. Η «επίσημη συμμετοχή» της χώρας στην Έκθεση Βιβλίου της Φραγκφούρτης, παρά τον πα κτωλό του δημοσίου χρήματος, δεν κατάφερε να ξεπεράσει δυσκολίες, να ανατρέφει κλισέ και, κυρίως, να πείσει ότι η νεοελληνική λογοτεχνία μπορεί να αποτελέσει «εξαγώγιμο προϊ όν». Η διαχείριση και προβολή του πολιτισμού, και της λογοτεχνίας ειδικά, παραμένουν σε «συνθήκες υπανάπτυξης» και υπόκεινται σε κεντρικούς και, συνήθως, άστοχους σχεδιασμούς ή εγκλωβίζονται σε υπερφίαλες επιδιώξεις. Οι μεμονωμένες εξαιρέσεις (Π. Μάρκα ρης, I. Καρυστιάνη, Α. Δοξιάδης τελευταία) δεν επιβεβαιώνουν απλώς τον κανόνα. Καθιστούν επιτακτικό ένα νέο σχέδιο και μία αλλαγή νοοτροπίας απ’ όλους τους εμπλεκόμε νους φορείς.

Ιωάννα Καρυστιάνη δ

Οι εντυπώσεις μιας ελληνίδας συγγραψέως στο εξωτερικό Το σκηνικό Σύντομο βιογραφικό, ανάγνωση κάμ ποσων σελίδων, σ υζήτηση με το κοι νό, το γερμανικό κοινό, οι Ελληνες εί ναι συνήθως λίγοι. Πόσο διαφορετι κ ές μπορεί να είναι οι ερωτήσεις για το ίδιο βιβλίο στη λογοτεχνική βρα διά της Φ ραγκφούρτης των οικονο μικών κολοσσών και του χρηματι στηρίου από εκείνη στη μικρή Κα στοριά της ανεργίας και της απενταρίας; Τα ίδια ρωτούν πάνω-κάτω, ηαρακι-

νημένοι από τους μυθιστορηματι κούς ήρω ες και την τύχη τους και από τη λογοτεχνική απόδοση της κά θε ιστορίας. Το κοινό Κανένας Γερμανός δεν ξυπνάει το πρωί με την τρελή επιθυμία να τρέξει βραδιάτικα να ρωτήσει οπω σδήποτε κανα-δυο απορίες την αφεντιά μου ή έστω να με γνωρίσει. Σέβονται τον θεσμό του Literaturhaus, εκτιμούν διαχρονικά τις εκδό-

σεις Suhrkam p και το Ίδρυμα Ελλη νικού Πολιτισμού που «τρέχουν» από κοινού τις εκδηλώσεις, κάποιοι μπο ρεί να έχουν κιόλας διαβάσει το βι βλίο μου και κάτι να τους έχει αγγί ξει. Ο σκοπός Καταρχήν δεν θέλω να πλήξουν. Μού κάνουν δώ ρο κάποιες ώ ρες από τη ςωή τους και αυτό το παίρνω πολύ σοβαρά. Με συγκινεί η προθυμία και η περιέργεια όλων αυτών να διαβά ζουν και ελληνικά βιβλία και νιώθω τυχερή που έχω τη δυνατότητα να το «ζω» επί τόπου. Η βραδιά Αυτές οι β ραδιές μερικές φ ο ρ ές έχουν και απρόοπτα αποτελέσματα, γιατί επιχειρώντας να πω με άλλα λό για τη γνω στή απάντηση στην παρό μοια ερώτηση, φ τάνω να εξαντλώ τις εκδοχές διατύπωσης του ίδιου νοή ματος και συχνά προκύπτουν ολότελα νέες σ κέψεις, οι λέξεις από μόνες τους με πάνε και αλλού, η καθεμιά τους αποδεικνύει πόσ ο απρόβλεπτη μονάδα είναι. Ακόμη, οι βραδιές αυ τές είναι ένα γερό τεστ στο πολυσυζητούμενο θέμα της «εξόδου» των βιβλίων μας στο ξένο κοινό. Το ζήτημα Τι θέλουν σήμερα οι Γερμανοί από έναν έλληνα πεζογράφο; Αναζητούν κι άλλους Α ισχύλους και Καζαντζάκηδες; Ψάχνουν τη μετεξέλιξη αρχετυπικών χαρακτήρων της αρχαίας γραμματεί ας στις σύγχρονες ιστορίες μας; Επι

θυμούν ολίγον φολκλόρ και ηλιόλου στη ανεμελιά για να ξεσκάσουν από τα δικά τους προβλήματα; Μας τσε κάρουν αν επιτέλους εκσυγχρονι στήκαμε και εξευρωπαϊστήκαμε; Αναρωτιούνται επί της ουσίας τι τρέ χει στον τόπο μας στα κοινωνικά, σ τα πολιτικά, στην τέχνη; Οι περισσότεροι έρχονται απλώς για τί εμπιστεύονται ακόμη τη λογοτε χνία. Αγαπούν αυτό που τους συμ βαίνει όταν διαβάζουν. Κάτι μαθαί νουν, κάτι απολαμβάνουν, κάπως συγκινούνται, κάπω ς προβληματί ζονται και κάπω ς ταυτίζονται με μυ θιστορηματικούς ήρωες. Η περιπέτεια Η περιπέτεια τη ς ανάγνω σης ελευθε ρώνει, έστω για λίγο, αλλά ευφορικά, από τα σ τεγανά του φύλου, του χ ρ ό νου, του χρώματος, της τάξης, της εθνικής ταυτότητας, οι άσπροι γίνον ται ευχαρίστως μαύροι, οι Ελληνες γί νονται Τούρκοι, οι ζωντανοί γίνονται φ αντάσματα και όλα τούτα για την εξοικείωση με το ανοίκειο, για την πιο βαθιά γνώ ση τη ς ανθρώπινης π ε ριπέτειας, για λίγα όνειρα και λίγες έστω ελπίδες.

Η συνάντηση Προτιμώ τις αναγνώσεις στις μικρές πόλεις, μου αρέσει η ατμόσφαιρα μέ σα κι έξω από την αίθουσα, να έρ χονται και να φεύγουν τυλιγμένοι στα παλτά τους και με δυο-τρεις φράσεις της βραδιάς να τους κοκκινίζουν και

να τους ζεσταίνουν τα μάγουλα. Σ’ αυτές τις συναντήσεις ευτυχώς λεί πουν οι άγαρμποι μάνατζερ και οι αγριεμένοι οικονομικοί εγκέφαλοι που διαφεντεύουν πια τις μεγάλες διοργανώσεις και μας ζαλίζουν το πά τερο με συνταγές του συρμού. 1

Πέτρος Μάρκαρης Παρεξηγήσεις χεδόν κάθε φ ορά που ακούω συναδέλφους συγγραφείς ή δη μοσιογράφους να μιλάνε για ξένους εκδότες κρατιέμαι με δυσκολία να μην παρέμβω για να διορθώσω τις παρεξηγήσεις που κυριαρχούν στην αντίληψή τους. Είναι ίσως μια ευκαι ρία να αγγίξουμε μερικές απ’ αυτές, τις πιο συχνές. Π αρεξήγηση πρώ τη και ευρύτατα διαδεδομένη: «Οι ξένοι εκδότες δεν ενδιαφέρονται για τη νεοελληνική λο γοτεχνία». Οι ξένοι εκδότες ενδιαφέρονται για βιβλία και όχι για «λογο τεχνίες». Αν ένα βιβλίο τους αρέσει και πιστεύουν ότι θα κρατηθεί στην αγορά, το εκδίδουν και δεν τους εν διαφέρει σε ποια λογοτεχνία ανήκει. Κάνουμε λάθος να αντιμετωπίζουμε την αγορά των εκδόσεων και του βι βλίου, δηλαδή το εμπόριο, με όρους μελετητών ή θεωρητικών («νεοελλη νική λογοτεχνία»).

Ζούμε σε μια εποχή στην οποία με τράνε κυρίως οι πωλήσεις, όπω ς αλ λού και στο βιβλίο. Αυτό έχει ένα κα κό και ένα καλό. Το κακό είναι ότι και το καλό βιβλίο πρέπει να πουλάει, αλ λιώς δε βρίσκει εκδότη. Η εποχή όπου έβγαιναν καλά βιβλία με αλτρουισμό ή από ιδεολογία, απλώς επειδή ήταν καλά, έχει περάσει και η επάνοδός της δε διαφαίνεται στον ορίζοντα. Το καλό είναι ότι αν ο εκ δότης πιστεύει ότι το βιβλίο θα που λήσει, θα το εκδώσει, αδιαφορώντας, αν ο σ υγγραφέας του είναι Άγγλος, Έλληνας, Σύριος ή Γροιλανδός. Εμείς οι έλληνες συγγραφείς έχουμε ιδιαί τερη δυσκολία να προσαρμοστούμε σ ’ αυτές τις συνθήκες, οι οποίες δεν ανήκουν μόνο στο βιβλίο. Ο κινημα τογράφ ος αντιμετωπίζει τα ίδια και χειρότερα προβλήματα. Παρεξήγηση τρίτη, εκδοτική και κρα τική: «Το καλό βιβλίο περπατάει από

μόνο του». Δεν περπατάει. Βλέπω τους έλληνες εκδότες, ή τους ατζέν τηδες, να παραδίδουν τις πρω τότυ πες ελληνικές εκδόσεις στους ξένους εκδότες. Μοιραία παραδίδουν το βι βλίο όχι στην κρίση του ξένου εκδό τη αλλά κάποιων μεταφραστών ή ελ ληνομαθών, οι οποίοι μπορούν εξί σου να θάψ ουν ένα καλό βιβλίο ή να προτείνουν ένα λάθος βιβλίο. Πρέπει να αλλάξει τελείως η προσέγγιση των ξένων εκδοτών από την πλευρά των ελλήνων εκδοτών. Τα βιβλία πρέπει να φτάνουν σε ξένη γλώσσα (κατά προτίμηση στην αγγλική), έστω και σε πρόχειρη μετάφραση, σ τους ξέ νους εκδότες, ώστε να κρίνονται από πρώ το χέρι. Αλλά, για να γίνει αυτό, θα πρέπει να πειστεί το ΥΠΠΟ

ότι τα βιβλία δεν π ερπατάνε από μό να τους, χρειάζονται την ενίσχυση της πολιτείας για να γίνουν αποδεκτά από τους ξένους εκδότες. Δυστυχώς, το ΥΠΠΟ σφυρίζει αδιάφορα εδώ και χρόνια. ■

ΣώιηΤριαντάφυλλου Μα, τι στην ευχή γράφεις επιτέλους; ι περισσότεροι από μας τους έλ ληνες συγγραφείς έχουμε επιλέξει να συγκεντρωθούμε στην ελληνι κή γλώσσα και στο ελληνικό κοινό, κάνοντας οικονομία δυνάμεων: το ελ ληνικό κοινό μπορεί και πρέπει να διευρυνθεί. Εξάλλου, δεν υπάρχει εν διαφέρον για την ελληνική λογοτεχνία έξω από τα σύνορά μας· υπάρχει «πε ριέργεια», υπάρχουν ερωτηματικά («για να δούμε τι σκαρώνουν αυτοί οι

γραφικοί Βαλκάνιοι!»), αλλά λείπει η παράδοση που θα διατηρούσε ζωντα νό το αυθεντικό ενδιαφέρον, την προσδοκία ότι η Ελλάδα θα εξαγάγει κάτι αιφνιδιαστικό, κάτι «μεγάλο». Ο Καβάφης, οι έλληνες νομπελίστες, ο Καζαντζάκης διαβάζονται στην Ευ ρώπη και στις Ηνωμένες Πολιτείες πο λύ λιγότερο απ’ όσο νομίζουμε: δηλα δή περίπου όσο διαβάζεται στην Ελ λάδα η Βισλάβα Ζιμπόρσκα ή ο Χαλν-

τόρ Κιλζάν, δυο νομπελίστες που θε ωρούνται «μεγάλοι» στις χώ ρες τους αλλά πουθενά αλλού. Τι συμβαίνει λοιπόν: π λογοτεχνία μας είναι, γενικά μιλώντας, «άσσων», αν και μπορούμε να ανιχνεύσουμε μερικές εξαιρέσεις. Μας χαρακτηρί ζει επίσπς μια ιδιαίτερα εντοπιότπτα που καθιστά σ υχνά τ ο μεταφραστέο μπ μ ετα φ ρ ά σ ιμ ο 1 επιπλέον, όταν απουσιάζει π εντοπιότπτα, όταν οι έλληνες συγγραφ είς δπμιουργούν κάτι «ευρωπαϊκό» π «μπτροπολιτικό», το ευρω παϊκό και αμερικανικό αναγνω στικό κοινό αδιαφορεί γι’ αυτούς. Άρα, βρισκόμαστε σε αδιέξοδο: π πα γκ οσμιοποίπ σπ σ τπ λογοτεχνία δεν αφ ορά τις χώ ρ ες με ισχυρές γλώ σσες και ισχυρές, εξαγωγικές δυ νάμεις. Σ τις ΗΠΑ μεταφ ράζονται ελάχιστα βιβλία κι ακόμα λιγότερα διαβάζονται: οι αμερικανοί αναγνώ σ τες καταναλώνουν αμερικανικά μυ θιστορήματα1 ακόμα και τα βρετανι κά θεωρούνται ελαφ ρώ ς εξωτικά. Ό σ ο για τπ Βρετανία, κάνει το ίδιο σε ό,τι αφ ορά τπν υ πόλοιππ Ευρώππ. Η

δε «υπόλοιππ Ευρώπη» προσπαθεί, κουτσά-στραβά, να δημιουργήσει λο γοτεχνικές ανταλλαγές: ωστόσο, λίγα ελληνικά μυθιστορήματα μεταφ ρά σ τηκαν και διανεμήθηκαν με έγκυρο τρ ό π ο 1 ακόμα λιγότερα συνάντησαν το γαλλικό, το ισπανικό, το ιταλικό, το γερμανικό ή το σλοβενικό ανα γνω στικό κοινό. Οι αναγνώ στες της κάθε χώ ρας προτιμούν τα εγχώρια προϊόντα1 ακόμα και σε χώ ρες όπω ς η Ελλάδα, όπου οι μεταφράσεις πλη θαίνουν και βελτιώνονται σταθερά, το «ευρύ» κοινό (που, ό πω ς είπα, δεν είναι και τόσ ο «ευρύ») στρέφεται κυ ρίως π ρ ος τους έλληνες συγγραφείς. Παπούτσι από τον τόπ ο σου κι ας εί ναι μπαλωμένο. Κοντολογίς, η ελληνική λογοτεχνία αντιμετωπίζεται όπω ς η Ελλάδα ω ς χώρα: υποανάπτυκτη, κάπω ς αλλο πρόσαλλη, με έλλειμμα σ οβαρότη τας. Πολλοί Γάλλοι και Αμερικανοί φίλοι μού λένε καμιά φορά: «Κρίμα που δεν μπορούμε να διαβάσουμε τι στην ευχή γράφ εις επιτέλους!» Δεν ξέρω τι ν’ απαντήσω: ίσως δεν είναι και τόσ ο «κρίμα» τελικά. Αν τα πράγ ματα δ εν γίνονται ά ψ ογα (ή σχεδόν), αν δηλαδή δ εν μας παίρνουν αρκετά στα σ οβαρά ώστε οι ξένες εκδόσεις να βρίσκονται σ το ύ ψ ος τω ν περι στάσεων (όποιες και να είναι α υτές οι περιστάσεις), ας μη γίνονται καθό λου. Μόλις, πριν από χρόνια, είδα την απαίσια γαλλική έκδοση του Ε ργο σ τα σ ίο υ τω ν μολυβιώ ν ζήτησα από τον εκδοτικό οίκο να αποσύρει αμέ σ ω ς το βιβλίο και να το πολτοποι ήσει: δεν είναι σ ω στό να καταστρέ φουμε τα δέντρα. ■

D a n ie l C o h e n Η ευημερία του κακού Μια (ανήσυχη) εισαγωγή στην οικονομία ΜΕ Τ Α ΦΡ ΑΣ Η : ΤΑΣΟΣ Γ Ι Α Ν Ν Ι Τ Σ Η Σ

Ενώ η βάση του βιβλίου του είναι η Οικονομία, ο Κοέν μας προσφέρει ένα εξαίρετο αφ ήγημα του νεότερου πολι τισμού και τω ν πολιτικών και ηθικών του διλημμάτων.

Daniel Cohen Η ευημερία του κακού Μια (ανήουχη) εισαγωγή οτψ οικονομία

Ανάστασης Βιστω νίτης, ΤΟ Β Η Μ Α

Έξοχο βιβλίο. Η λίας Μ αγκ λίνη ς, Η Κ Α Θ Η Μ Ε Ρ ΙΝ Η ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΤΑΣΟΣΓΙΑΝΝΙΤΣΗΣ

ΠΟΑII

2 η έκδ ο σ η. . \

Jean de K ervasdoue Κι αν όλα όσα λένε οι οικολόγοι δεν είναι αλήθεια; Ο πόλεμος, η πείνα, οι επιδημίες παρα μένουν οι κύριες αιτίες των πρόωρων θα νάτων, τω ν χαμένων χρόνων ζω ής, του φαινομένου των εγκαταλελειμμένων παι διών στον πλανήτη. Η φύση σκοτώνει πε ρισσότερο από την τεχνολογία, η οποία είναι και η μόνη που επιτρέπει την επι βίωση τόσω ν ανθρώπων πάνω στη Γη. Ό ,τι μέχρι σήμερα ονομάζουμε «πρό οδο» είναι, πρώτα απ' όλα, μια μάχη κα τά της «φύσης».

ΠΟΛΙΣ

ΚΙ ΑΝ ΟΛΑ ΟΣΑ ΛΕΝΕ ΟΙ ΟΙΚΟΛΟΓΟΙ ΔΕΝ ΕΙΝΑΙ ΑΛΗΘΕΙΑ;

Βιβλιοπωλείο: ΑΙΟΛΟΥ 33, e-mail: info@polis-ed.gr

δ : βιβλιοκριτική

Κοινή πορεία μ ε την Πλαθ και την Ντίκινσον

Αλέξης Ζήρας

Ό χ ι, δ εν έχω χρό νο ελεύθερο. Εχω, όμως, χρό νο περιττό. Σκαλίζω μέσα εκεί και βρίσκω Τα δόντια, τα νύχια, τα κέρματα, Καμιά φ ορά τα οστά. Χ άφτω τη λεία μ ο υ κι ενθουσιάζομαι. Εκσφενδονίζομαι προς το μέλλον.

Και μέλλο ν έχω. Να το, εκεί. Το φουκαριάρικο, μ ε τα παντελονάκια του Να στάζουν αίμα, το πουκάμισό του μ ε ς στη λίγδα, Χάλια. Σηκώνω τους ώμους. Δ εν θ ’ασχοληθώ. Α ς επιληφθούν Τίποτε μ η κυβερνητικές οργανώσεις. Δ εν είναι μονάχα δικό μου.

Δ ήμ ητρα X. Χ ριστοδούλου Λιμός Ν εφ έλη, 2 0 0 7

Κι α φ ού το π αρελθόν περιλαμβάνει Ηρωισμούς και επαναστάσεις για κλά ματα, Βιδώνομαι σ ’ένα παρόν για γέλια. Είναι, λέω, δειλία να ’σαι άθλιος Και πιο παλικαριά να ’σαι γελοίος. Τουλάχιστον, έχεις πολλές ασχολίες Ώ σπου να κάνεις όλο σο υ το χρόνο Περιττό. «Καταξίωση» (Ελάχιστα πριν, 2005)

σελ. 85, € 9

Η Δήμητρα Χριστοδούλου (1953) είναι από τις πιο ολοκληρωμένες νέες, γυ ναικείες ποιητικές φωνές. Είχε δη μιουργήσει ιδιαίτερη αίσθηση, ακόμα και με την πρώτη της συλλογή, Τα άλο γα το υ Μ υροβλύτου, που είχε δημοσι

εύσει το 1974, πολύ νωρίς, αμέσως με τά την πτώση της δικτατορίας. Από αυ τή τη συλλογή της, και ένα-δυο αδημο σίευτα από το επόμενο βιβλίο της, την Η γησώ (1979), έτυχε να την ακούσω να διαβάζει στην «Εβδομάδα νέων δημι ουργών» που οργάνωνε με επιτυχία η γκαλερί «Ώρα» και ο Ασαντούρ Μπαχαριάν, με τον οποίο τότε συνεργαζό μουν. Ιδιαίτερη αίσθηση μου είχε προ ξενήσει η πυκνότητα και η στερεότητα του λόγου της, σαν φράσεις βγαλμένες από ένα χυτήριο μετάλλων, πυκνότητα και στερεότητα που υποδήλωνε ταυτο χρόνους την υψηλή ένταση του γυναι κείου πάθους. Αλλά, προσοχή, ενός πά θους αναμφισβήτητα ερωτικού, μα κα θόλου γλυκερού και λογισμένου -ίσαίσα, ευθυτενούς, κρουστού και ενίοτε σκοτεινού. Με την Ηγησώ και τα επό μενα βιβλία της, η Χριστοδούλου έστυ ψε ακόμα περισσότερο το κουκούτσι της συγκίνησης, και φάνηκε ότι την ένοιαζε το υπαρξιακό βάθος του συναι σθήματος, το αμείλικτο κοίταγμα στα έγκατα της ζωής. Δεν ξέρω τι συγγέ νειες διακρίνονται στο έργο της με την ποίηση άλλων ελληνίδων, θα μπορού σε, αν δεχτούμε ότι υπάρχουν σχέσεις που επιβιώνουν μέσω άλλων, να είναι η εγγονή της Ζωής Καρέλλη, η θυγατέρα της Ελένης Βακαλό και η μικρή αδελφή της Κικής Δημουλά, ωστόσο, επιμένοντας περισσότερο στο ζήτημα των κληρονομικών αποταμιεύσεων, θα έλε γα ότι εμφανέστερες είναι οι συγγένειες

του λόγου, της ρητορικής και της τεχνι κής της με τις πρωτοπόρες αμερικανίδες, την παλαιότερη Έμιλυ Ντίκινσον και τη νεότερη Σύλβια Πλαθ. Σε όλες όσες ανέφερα, προπάντων όμως στις αμερικανίδες, υπάρχει, όπως βέβαια και στη Χριστοδούλου, μια στο χαστική οξύτητα που γυρεύει τη σύνθε ση στην αποσύνθεση, την ενότητα στη διάλυση. Καμιά φορά ο αναγνώστης της έχει την εντύπωση ότι αρχίζει να ξε τυλίγεται ένας θρήνος για τις αναρίθμη τες απώλειες του ανθρώπου, καθημερι νές και διά βίου. Όμως, χωρίς τίποτε το λυγμικό, το παθητικό. Το αντίθετο, μά λιστα. Από αυτά τα ποιήματα βγαίνει μια δύναμη αισθητή που, όπως στην Πλαθ, φτάνει πολύ συχνά στα όρια ή στον πυρήνα της σκληρότητας. Δηλα δή της εσωτερικής ανάγκης να έρθουν όλα στο φως, χωρίς μάσκες, χωρίς υπο νοούμενα και υπεκφυγές. Μια κοφτερή αναζήτηση, αλλά όχι τυφλή - η αναζή τηση του ματωμένου πυρήνα των συ ναισθημάτων και των αισθήσεων έχει επίσης ένα όπλο ακαταμάχητο: το χιού μορ. Τι αστραφτερό και τι ανελέητο που γίνεται το χιούμορ σε ετούτη τη γραφή!

Τι σαρδόνια ειρωνεία (ή αυτοειρωνεία) που κατορθώνει και γυρίζει το μέσα έξω ακόμα και στο πιο καταλυτικό πάθος! Ο έρωτας ανοίγει σαν στρείδι με αυτήν την επιθετική ειρωνεία, ξετινάζεται σαν κατάσταση που δεν κρύβει τίποτε πια, που δεν είναι πια ο μύθος που νανού ρισε τα γυναικεία όνειρα επί αιώνες. Γι’ αυτό και ω ς κατάσταση υπαρξιακή, στο Ελάχιστα πριν (2005) και στον Λιμό (2007), ο αβάσταχτος, σαν πίνακας του Φράνσις Μπέηκον, έρωτας της Δήμη τρας Χριστοδούλου ενδιαφέρει περισ σότερο τη σκέψη και το στοχασμό. Δη λαδή την ανάγκη, όπω ς είπαμε, για δι αύγεια και αφόρητη σαφήνεια (πάγιο στοιχείο αυτής της ποίησης) που, με τη σειρά τους, ξεδιαλέγουν, ανάμεσα σε σκουπίδια και στα ράκη, τα ουσιώδη μέ ταλλα της ζωής. ■ Μία από τις τρεις εισηγήσεις (οι άλλες ήταν για την Μαρία Κούρση και για τον Λεύτερη Πούλιο) που διαβάστηκαν σε ποιητική βραδιά, διοργανωμένη από την ΕΛΜΕ Καλλιθέας, Ν. Σμύρνης και Μοσχάτου, στο Σχολείο 2ης Ευκαιρίας Καλλιθέας, την Τετάρτη 3 Φεβρουάριου 2010.

ΕΠΙ ΠΤΙΛΩΝ ΑΥΡΑΣ ΝΥΚΤΕΡΙΝΗΣ

διβιβλιοκριτική

Πρω ταγω νιστής οχρόνος

Πώρνος =ενάριος

40 2> ° ο' Έ λενα Χ ουζούρη Πατρίδα από βαμβάκι Κ έδρος, 2 0 0 9 σελ. 372, € 17

αφήγηση, δεύτερη αμιγώς πεςογραφική, που μας π ρ ο τείνει η Ελενα Χουζούρη μπορεί, ορισμένως, να εγγράφει σ ’ έναν νέο κύκλο που φαίνεται να επαναχαράσσεται - μ ε τρόπο ημι-μεταμοντέρνο αυτή τη φ ο ρ ά - γύρω από τον Εμφύλιο και τις προεκτάσεις του, χρονικές και πολιτικές. Η λογοτε χνική ιστόρηση, έχοντας κουβαλήσει με συνέπεια, δεκαετίες τώρα, ένα φαντασιακό και φ αντασιώδες αρι στερό πρόσημο, έρχεται πια αντιμέ τω πη με ψυχραιμότερες αποτιμήσεις και νηφαλιότερες ήττες. Στο μυθιστόρημα της Ε. Χουζούρη, μυθιστόρημα όπου οι χρονικές δομές τέμνονται πρ ο ς πάσα κατεύθυνση, ο βασικός ω ς πρ ο ς το αφηγηματικό παρόν χρόνος είναι η διάρκεια ενός ταξιδιού του γιατρού Στέργιου X., ο οποίος μεταβαίνει, σιδηροδρομικώς και οικογενειακώ ς, από την Τα σκένδη στη Μόσχα τον Οκτώβρη του 1967. Παράλληλα εκτίθενται, παρου σιάζονται και συμμετέχουν όλοι οι συναφείς χρόνοι: το ακόμη πικρό τατο 1949, στοιχεία από τη δεκαετία του ’50 αλλά και από εκείνες του ’30 και του ’40, και φτάνουμε ώ ς τις μέ ρες μας (2007) και στην αυτοπρό σωπη, αν και όχι ονομαστική, ει σβολή της σ υγγραφέω ς στο μυθι στόρημα. Αν αναφέραμε, κατ’ απόλυτο προτε

ραιότητα, τις χρονικές δομές και τα σ υναφή ζητήματα, είναι γιατί στην Πατρίδα αδιαμφισβήτητος πρω ταγω νιστής είναι ο χρόνος. Χ ρόνος ατομι κός, χρόνος συλλογικός, βιωμένος χρόνος. Δ ιαπερνώντας τον ιστορικό χρόνο σε κατευθύνσεις μη γραμμι κές, πρωταγωνιστής, ήρωες, επιστο λογράφοι, αφηγήτρια και συγγρα φ έας συνθέτουν μια αφήγηση που εγγράφεται, όπω ς είπαμε, στον ημιμεταμοντέρνο επαναλαμβανόμενο β ’ κύκλο του Εμφυλίου (και της Αντί στασης - Κατοχής). Η Χουζούρη, ήδη από το προηγού μενο μυθιστόρημά της, έδειξε τις προθέσεις της να αναμετρηθεί με την Ιστορία. Παίρνοντας μια θέση ουσιωδώ ς μεταμοντέρνα (θέτοντας τον συγγραφικό εαυτό της αλλά και τον βασικό αφηγητή εκτός Ιστορίας) και τηρώ ντας προσεκτικά τις αποστά σεις, κατορθώνει να συστήσει μια ιστορική αφήγηση -ό χ ι ιστορικό μυ θισ τόρημα- με τα παλιά καλά υλικά της λογοτεχνίας: έρωτας, συλλογικό όραμα, ματαίωση. Με μια πλούσια διαγραμματειακή υποστήριξη (παρα θέσεις αυτούσιων αποσπασμάτω ν αλλότριων έργω ν, αδιάψευστη ει σβολή του προηγούμενου βιβλίου της, παρένθετα ποιήματα, υπαινιγμοί σε πρόσω πα τη ς λογοτεχνίας), με τε χνικές που ποικίλλουν από τον εσω τερικό μονόλογο μέχρι το επιστολι-

μαίο μυθιστόρημα, συναιρώντας δια φορετικά είδη και ηλικίες του μυθι στορήματος, με πολλά διασταυρού μενα επίπεδα και βαθμούς ανάγνω σης και γραφής, η συγγραφέας μάς προτείνει μια σφριγηλή, όχι όμως κυνική, αφήγηση για την πρόσφ ατη πο λιτική ιστορία μας και τις παραφυά δες της. Στην Πατρίδα η δράση προωθείται κυρίως από τη βασική αφηγήτρια, αλλά και μέσω τεκμηρίων (επιστολές κ.λη.), αληθινών ή ψευδεπίγραφων, που κρατούν θέσεις-κλειδιά μέσα στο κείμενο, καθώς φωτίζουν πτυχές που η κυρίως αφήγηση κρατάει σ κό πιμα στο ημίφως. Παράλληλα, η συγ γρ αφ έας μέσα από τη σ οφ ή διάταξη ενός πυκνού δικτύου χωροχρονικών δεικτών (πράγμα απαραίτητο για ένα τέτοιο μυθιστόρημα, αφού οι μετακι νήσεις στον χώ ρο και στον χρόνο εί ναι συνεχείς) αλλά και με τις συνεχείς εναλλαγές ανάμεσα σε ημερολογια κές εγγραφές, επιγενόμενες παρεμ βάσεις της αφηγήτριας και με τη συ

νεχή διαπλοκή των επιμέρους χρονι κών δομών, η Ε. Χουζούρη κατορ θώνει να δώσει το απαραίτητο νήμα στον αναγνώστη, χαρίζοντας συνοχή και σασπένς στην αφήγησή της. Η αντίρρησή μας εντοπίζεται στη με τωπική και επαναληπτική, μεταμον τέρνου τύπου, εισβολή του αφηγητή (της αφηγήτριας), ακόμη δε και της ίδιας της σ υγγραφέω ς (περί τα τέλη του βιβλίου), σ το κείμενο. Αυτού του είδους η εμπλοκή του αφηγητή στα τεκταινόμενα του κειμένου υπονο μεύει, νομίζουμε, την «πειστικότητά» του, καθώς, ειδικά στις ιστορικές αλλά και στις ψευδοϊστορικές αφ η γήσεις, η απόσταση του αφηγητή εί ναι εκείνη που ιδρύει το μεγαλείο του. Ό μως, παρά τούτο, η Πατρίδα από βαμβάκι είναι η δεύτερη επιτυχημένη μυθιστορηματική αφήγηση μιας συγγραφ έω ς που, εκτός από τον εντα τικό διάλογο με την Ιστορία, εισάγει και το ταξίδι-«ταξίδι» ω ς μία ακόμη δυνατότητα της τελευταίας. ■

Λ Α Κ Η Σ ΔΟ Λ ΓΕ Ρ Α Σ

ΜΙΑ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΥΠΟΘΕΣΗ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Γ ΙΑ Ν Ν Η Σ Κ Α ΡΒΕΛ Η Σ

Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΓΑΒΡΙΗΛΙΔΗΣ

δ : βιβλιοκριτική

Η ψυχανάλυση ενός βομβαρδισμού

Γκόρνος Ν. Περαντωνάκης

°Ο Γιάννης Μ ακριδάκης Ήλιος με δόντια Εστία, 2010 σελ. 245, € 14

το πρώτο του έργο, στον Ανάμιση ντενεκέ (2008), ο Μακριδάκης μυθιστορηματοποιεί έναν φυγόδικο στα βουνά της Χίου και τον τρόπο που πραγματικά πρόσωπα και πραγματικά γεγονότα μετατρέπονται σε θρύλους και περνάνε από στόμα σε στόμα αποκτώντας υπερ-ιστορικές δια στάσεις. Στη νουβέλα με τίτλο Η δεξιά τσέπη του ρ άσου (2009) ο επελαύνων συγγραφέας διασταυρώνει την ιδιωτική ζωή ενός μοναχού σε χιώτικο μοναστήρι με τα γεγονότα του θανάτου του Χρι στόδουλου και τη διαδοχή στον αρχιε πισκοπικό θρόνο. Τώρα, πραγματεύεται τις αναμνήσεις ενός «ιερέα» του νησιού, από τα παιδικά χρόνια του και την ανά πτυξη ομοφυλόφιλης συμπεριφοράς ώς τα καθοριστικά χρόνια της Κατοχής, με αποκορύφωμα τον βομβαρδισμό πλοίου του Ερυθρού Σταυρού μέσα στο λιμάνι της Χίου. Ο πεςογράφος, έχοντας δουλέψει επί μακράν στη χιώτικη ιστορία και έχοντας ιδρυτικό ρόλο στο Κέντρο Χιακών Με λετών, χρησιμοποιεί την πρόσφατη πα ράδοση, το υλικό του μεσοπολέμου και την κοινωνία του νησιού για να στηρίξει το μυθιστορηματικό του σκηνικό. Μέσα σ’ αυτό αξιοποιεί πρόσωπα της τοπικής ζωής, λαϊκούς ανθρώπους και καταστά σεις, οι οποίες διασώζονται στις εφημε ρίδες ή στη μνήμη των μεγαλυτέρων. Στην ουσία συμβάλλει στην αναβίωση της ηθογραφίας, καθώς εμμένει στον γε-

νέθλιο τόπο του, τροφοδοτεί από αυτόν τις αφηγήσεις του, εμπνέεται από τις το πικές παραδόσεις και τις χρησιμοποιεί ως πρώτη ύλη για να χτίσει τον αφηγη ματικό του σκελετό. Η περίπτωση ενός γυναικωτού αγοριού αποτελεί διπλό σκάνδαλο για μια κοι νωνία με συγκεκριμένες στερεοτυπικές αντιλήψεις. Ο ίδιος ο πρωταγωνιστής αφηγείται τη ζωή του σε μπομπίνες που διασώζουν τον προφορικό του τόνο, τον συνειρμό των σκέψεών του, που σαν κομμάτια παζλ καλύπτουν όσα κε νά αφήνει η αλματώδης πορεία της σκέψης του, και τη μερική αφέλειά του, καθώς ο ανώνυμος καταρχάς αφηγη τής δεν καταλαβαίνει πάντα την κατα κραυγή της κοινωνίας, εγκλωβισμένος σε έναν ατομικό, σχεδόν αγαθιάρικο, τρόπο σκέψης. Ετσι, ενώ η κοινωνία βοά εις βάρος του, αυτή η μειωμένη συνείδηση του αφηγητή απορροφά τους κραδασμούς, οι οποίοι δεν φτά νουν σε δραματικό σημείο σύγκρου σης. Η κοινωνική περιθωριοποίηση και ο δημόσιος στιγματισμός φαίνονται σε εμάς ω ς ο φυσιολογικός, λίγο ενοχλη τικός, αλλά καθόλου ασφυκτικός απόη χος μιας κοινωνικής νοοτροπίας που δεν πολυσκοτίζει τον αφηγητή. Η προσωπική του πορεία διασταυρώ νεται συχνά με την ιστορία της Ελλά δας, όπω ς βιώνεται στη Χίο, από τη Μι κρασιατική Καταστροφή μέχρι τη δι κτατορία του Μεταξά κι από τις επι

σκέψεις του βασιλιά ώ ς τις διώξεις των κομμουνιστών. Το δεύτερο μέρος του έργου παρου σιάζει μια διαφορετική, πιο αντικειμε νική, αλήθεια. Ενας άλλος Χιώτης, ο Νι κόλαος Τρούμπης, κι έπειτα ο εγγονός του, μάς ενημερώνουν ότι ο Κωνσταν τίνος Χάψας, ο ανώνυμος ώς τώρα αφηγητής, είναι κατά φαντασίαν ιε ρέας, στην ουσία ένας παράφρων που έπαθε ισχυρό ψυχικό σοκ όταν κατά την Κατοχή πίστεψε ότι εξαιτίας του οι Άγγλοι βομβάρδισαν κατά λάθος το σουηδικό πλοίο του Ερυθρού Σταυρού μέσα στο λιμάνι της Χίου. Τελικά τι επιδιώκει και τι πετυχαίνει ο Μακριδάκης; Κατά μίαν έννοια, επι στρέφει στο πρώτο του βιβλίο και αναδιφά την ιστορία της Χίου, για να επι βεβαιώσει ή να διαψεύσει όσα έχουν κατά καιρούς γραφεί ή ακουστεί για πρόσωπα και γεγονότα του άμεσου πα ρελθόντος. Σε ένα πρώτο επομένως επίπεδο χρησιμοποιεί τη λογοτεχνία ω ς δούρειο ίππο αναμόχλευσης της επίση μης και ανεπίσημης ιστορίας, κάτι που είναι πολύ συνηθισμένο στην πρόσφα τη μεταμοντέρνα μυθοπλασία.

Από την άλλη, πετυχαίνει υφολογικά να αποτυπώσει το ήθος και την ιδιοσυ γκρασία ενός προσώπου, αφού μόνο με τον τρόπο που μιλάει, με τον τρόπο που αφηγείται και ψυχαναλύεται δεί χνει εμμέσως και αυτό που θα φανερω θεί ρητά στο τέλος του μυθιστορήμα τος: μια προσωπικότητα διαταραγμένη, επιφανειακώς ήρεμη και ισορροπη μένη, αλλά χωρίς να μπορεί να κρύψει μια ύποπτη αφέλεια, μια λεπτή αίσθη ση της απόστασής της από την πραγ ματικότητα. Μια από τις τελευταίες φράσεις του κει μένου, «τον μισοτρέλανε η σκληρή κοι νωνία», δίνει το στίγμα της ιστορίας και αναιρεί την αρχική εντύπωση ότι η κοι νωνική κατακραυγή δεν είχε καταβάλει τον Κωνσταντή. Και όταν δει κανείς το σύνολο του μυθιστορήματος, την ομοδιηγητική δηλαδή αφήγηση του Κωνσταντή και την αποκάλυψη του Τρούμπη για την αθωότητα του αντιήρωα, καταλαβαίνει πόσα υπόγεια ψυχικά τραύματα κουβαλά ο άνθρωπος και πώ ς αυτά μπορούν να αποβούν μοι ραία για την ψυχική του ισορροπία, όταν συντρέξουν και άλλοι λόγοι. ■

ΔΗ Μ Η ΤΡΗ Σ θ . ΤΣΑ ΤΣΟΣ

Π Ο Λ ΙΤ Ε ΙΑ από τον Πλάτωνα και τον Αριστοτέλη έως σήμερα

Α Μ Φ Ι Σ Β Η Τ Η Σ Η Π Ο Λ ΙΤ ΙΚ Ο Σ ΚΑΙ Ε Π ΙΣ Τ Η Μ Ο Ν ΙΚ Ο Σ Λ Ο Γ Ο Σ Ε Σ Ω Κ Ο Μ Μ Α Τ Ι Κ Η Δ Η Μ Ο Κ Ρ Α Τ Ι Α ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΡIΗΛIΔΗ Σ

δ : βιβλιοκριτική

Α υτοβιογραφ ικό εγχείρημα

Χρίστος Παπανεωργίου

Παύλος Θ. Κάγιος Και με κλεισ τά μάτια θα βλέπω Καστανιώτη, 2009 σελ. 546, € 23,10

αν μυθιστόρημα - ποταμός μπορεί να χαρακτηριστεί το δημιούργημα ενό ς συγγρα φ έα ο οποίος και στο παρελθόν διήλθε αυτοβιογραφικό θέματα με μεγάλη επιτυχία, καθώ ς όχι μόνον ο όγκος των σελίδων αλλά περισσό τερο η δράση τω ν ηρώων και η ατο μική τους συνεισφορά συγκλίνουν πρ ο ς ένα τέτοιο εξαγόμενο, το οποίο θα έμενε άνευ περιεχομένου σε αν τίθετη περίπτωση. Πράγματι, ο Παύ λος Θ. Κάγιος δρομολογεί την εκκί νηση του πατέρα του από τη Β. Ήπει ρο εν μέσω χιλίων δυσκολιών και της μητέρας του από τη Μ εσσηνία, τους γνω ρίζει μεταξύ το υ ς, το υ ς π α ντρεύει, τους δίνει τρία παιδιά και από κει και πέρα τους θέτει ενώπιον τη ς σκληρής πραγματικότητας για την εξασφάλιση των πρ ο ς το ζ η ν κα θώ ς η φ τώχεια είναι πέρα από κάθε προηγούμενο, η ανέχεια καλπάζει, τα α πρόοπτα επεισόδια, κυριολεκτικώς πλείστα, εμποδίζουν την οικογένεια να ορθοποδήσει, οι θάνατοι και οι αρρώστιες συγγενών και δε λείπουν και τους τρομοκρατούν, τέλος, η ευ συνειδησία και η πραότητα δεν τους αφ ήνουν να ξεφύγουν, τόσ ο από τους δρόμους γύρω από την Ομόνοια και το Μ εταξουργείο, όπου ζουν και εργάζονται, όσο και απ’ τη μιζέρια που, όντω ς υπερβολική, τους στέλνει

συνεχώ ς και πάλι απ’ την αρχή. Όλα αυτά περίπου πενήντα σελίδες πριν το φινάλε, όπου ο αφηγητής, έτοιμος για την έξοδο, μετατρέπει τη διήγηση από τριτοπρόσω πη σε πρωτοπρόσωπη, διέρχεται το θάνατο του πατέρα του και προβαίνει σε κάποιες απο καλύψεις που έχουν σχέση με τις ερωτικές του προτιμήσεις- πράγμα το οποίο, ας μου συγχωρεθεί, δεν προσθέτει α πολύτως τίποτε στο γενι κότερο πλάνο του βιβλίου και απλώς λαμβάνει χαρακτήρα εξομολόγησης αλλά και πλήρω σης κάποιων, θα έλε γα, ασύμμετρων παραμέτρων, που έχουν σ χέσ η με την κοινή αλλά και την ιδιαίτερη ζωή τω ν δύο ανδρών στη γενέτειρα τω ν Μαγιάτηδων, στη Νότιο Αλβανία. Η έντονη αυτοβιογραφική διάθεση, σε π λήρη εναρμό νιση με τις πη γές τις οποίες ανέτρεξε, και εν κατακλείδι το λογοτεχνικό ψεύδος, που τόσ ο ρευστό αποδίδει τις ικανότητες ενός ανθρώπου στην παραγω γή ενός τέτοιου έργου τέ χνης, κάνουν τον (και δημοσιογράφο και κριτικό κινηματογράφου) συγ γραφ έα Παύλο Θ. Κάγιο υπέρμαχο μιας ανεκτίμητης πράξης, που δεν εί ναι άλλη απ’ την πολιτική φυσιογνω μία και τ ο πολιτικό πλαίσιο μέσα στο οποίο οι πρω ταγωνιστές και οι υπό λοιποι κινούνται. Αρα, αν για τον Θοδω ράκη ο σοσιαλισμός είναι η ιδεο-

ε κ δ ό σ ε ι ς •

επίκεντρο

σ τ ο ε π ίκ ε ν τ ρ ο τη ς γ ν ώ σ η ς ...

λόγια η πλέον αρμόςουσα σε αν θρώ πους, για τπ Βάσω που έχασε τον α δερφ ό τπ ς σ τπ σφα γή του Μελιγαλά και τους δικούς τπ ς ισχύει ακριβώ ς το αντίθετο. Και αν ο α φ η γητής θέτει το κάθε συμβάν με κά δρο τπν ανάλογπ πολιτικά συγκυρία -Εμφύλιος, Δεξιά, ξερονήσια, χού ντα, μεταπολίτευσπ, ΠΑΣΟΚ- και παράλλπλα σε κάθε μουσικό άκου σμα τπ ς ίδιας περιόδου, η ουσία εί ναι πω ς το έργο, ας μου επιτραπεί, στερείται φιλοσοφίας, είναι γραμ μένο στο δρόμο και απευθύνεται στο δρόμο, απομυζά τη ζω ή χωρίς την παραμικρή περίπτωση ρουφιανιάς, οριοθετεί τα πρόσω πα και τα γεγονότα ώ στε να μην υπάρχει έτερη ερμηνεία, με δυο λόγια υποκαθιστά τον κοινωνικό παρεμβατισμό με μια ιδιάζουσα κοινωνική ανατρεπτικότητα. Μια ανατρεπτικότητα που χ ρόνο με το χρόνο θα απορροφηθεί απ’ την ωριμότητα και του πατέρα και του γιου, θα υποσκάψει τα θεμέλια τη ς ιδεολογικής βάσης πάνω στην οποία ευαισθητοποι ήθηκαν και θα καταδείξει την τερά στια αγάπη όλων τω ν παιδιών του κόσμου π ρ ο ς το υ ς γονείς τους. Όποιοι κι αν είναι αυτοί, ό πω ς κι αν πορεύτηκαν, σαν μια σ τροφ ή δη λαδή συντηρητικότητας, όταν η μέση ηλικία αποφασίζει να γνωρίσει καλά αυτούς που σ τάθηκαν το κον τινότερο παρελθόν της. Ενώ κάθε ανάδυση απ’ την παιδική φ άσ η γί νεται, χω ρίς υπερβολή, το σωσίβιο για να σωθεί (η μέση ηλικία) από τα κύματα τπ ς τελικής στρ ο φ ής πρ ο ς τα γηρατειά. ■

Η TEXHH ΤΙΙΣ ΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑΣ 1 ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ Ι ΡΑΦΗΙ

ΤΑΣΟΥΛΑΤΣΙΛΙΜΕΝΗ-ΜΑΡΙΑΠΑΠΑΡΟΥΣΗ(επιμ.) ΗΤΕΧΝΗΤΗΣΜΥΘΟΠΛΑΣΙΑΣ ΚΑΙ ΤΗΣΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ Ένα σημαντικό και ιδιαίτεραενδιαφέρον «εγχειρίδιο» της συγγραφικής της νέας αλλάκαι της παλαιάτερης γενιάς.

I /

I 1

Emer O’Sullivan

Λ ο γ ο τ ε χ ν ία . £nκπημονκήκομειοφροοιικιί επιμέΟοο: Ταοού/ΙαΤσιΛιμένη

1 1

EMERO’SULLIVAN. ΣΥΓΚΡΙΤΙΚΗ ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Μια διακειμενική εξέταση των κλασικών παιδικών βιβλίων, ποι υπερβαίνουν γλωσσικά και πολιτισμικά σύνορα Αθήνα:Κιάφας5-ΤΚ10678 · τηλ.:2103811077 · Fax:2103811086 Θεσσαλονίκη: Καμβουνίων9- ΤΚ54621 · τηλ.: 2310256146 · Fax: 2310256148 www.epikentro.gr · e-m ail:books@epikentro.gr

δ:βιβλιοκριτική ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Έ ρω τας και πολίτική

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

Το ατύχημα Μετάφραση: Τηλέμαχος Κώτσιας Ελληνικά Γράμματα, 2010 σελ. 317, € 18

ο Ατύχημα, το προτελευταίο στη μετακομμουνιστική εποχή. Ο έργο του κορυφαίου αλβανού ερευνητής, προσπαθώντας να ανασυγγραφέα, είναι ένα μυθιστό συνθέσει τα γεγονότα, δίνει εικόνες ρημα ευρωπαϊκό - βαλκανικό, διαδρα από την ερωτική σχέση των δύο πρω ματίζεται δηλαδή ανάμεσα σε διάφο ταγωνιστών, μια σχέση γεμάτη αμφι ρες ευρωπαϊκές χώρες και στην Αλ βολίες, πάθος, χωρισμούς και επανε βανία. Το κυρίως θέμα του είναι αυτό νώσεις, απιστίες και παράφορες συμ της ερωτικής επιθυμίας και της αγά περιφορές. πης. Ο καμβάς του είναι πολύ απλός. Ο Κανταρέ θέτει πολλαπλά ερωτήματα Ένα ταξί ξεφεύγει από την πορεία του με αυτό το βιβλίο. Το κυριότερο από και ανατρέπεται. Οι δύο εραστές που αυτά είναι αυτό της αλήθειας: πόσο μεταφέρει είναι νεκροί. Ο οδηγός, που μπορούμε να την προσεγγίσουμε και έχασε τον έλεγχο του οχήματος, επι πώς; Το δεύτερο αφορά τον έρωτα: βιώνει. Αλλά δεν καταφέρνει να εξη υπάρχει, από τι και πώ ς καθορίζεται; γήσει πώ ς συνέβη το ατύχημα. Ισχυρί Το τρίτο είναι η σχέση των δύο ερω ζεται πω ς δεν θυμάται να του αποσπά τευμένων με κάποιο τρίτο πρόσωπο την προσοχή τίποτα το ιδιαίτερο, εκτός που παρεμβαίνει και είναι ερωτευμένο από το γεγονός ότι είδε από τον κα με έναν από τους δύο. Πόσο μπορεί να θρέφτη τους δύο επιβάτες που προ υπάρξει αυτό το «τρίο» και ποιες είναι οι συντεταγμένες που το καθορίζουν. σπαθούσαν να φιληθούν. Τα βασικά πρόσωπα είναι οι δύο ερα Τέλος, υπάρχει το ερώτημα του πόσο στές, ο Μ πεσφόρτ Υ. και η Ροβένα, η οι εξωτερικές συμβάσεις ή περιπλοκές Λίζα, μια ερωτική σχέση της Ροβένας μπορεί να επηρεάσουν έναν έρωτα. Η ιστορία διαθέτει κι ένα αστυνομικό και ο ερευνητής. Ο τελευταίος είναι και ο πιο περίεργος ήρωας, καθώς επιμέ μυστήριο, καθώς πολλαπλές αναφο ρές και θραυσματικά ευρήματα συν νει να ανασυνθέσει το παζλ του θανά του των δύο εραστών με μία επιμονή τείνουν και άλλοτε αποκλίνουν ή συ σκοτίζουν την τελική λύση του διπλού που σε ξαφνιάζει. Στην πραγματικό τητα είναι το alter ego του συγγραφέα θανάτου των δύο εραστών. Όμως τε και, για μας, του αναγνώστη. Κι αυτό λικά, όπως και να τη διαβάσει κανείς, το βιβλίο του Κανταρέ δεν ξεφεύγει ω ς ερωτική ή αστυνομικο/πολιτική από την πολιτική, καθώς το χρονικό ιστορία, το λογοτεχνικό ενδιαφέρον πλαίσιο είναι η αρχή της δεκαετίας του παραμένει ακέραιο, καθώς το βιβλίο ’90 και τα τραγικά γεγονότα που ση δεν τελειώνει αλλά συνεχίζεται στο μαδεύουν το πέρασμα της Αλβανίας μυαλό του αναγνώστη. ■

«Η ιστορία μιας κωμωδίας στην Αθήνα του Πελοπο ννησιακού "2 Πολέμου. Ένα παρελ θόν πολύ κοντά στο : δικό μας

ΚΗΣ ΘΕΟΔΩΡΟΠΟΥΛ ΟΣ

:ΥΠ0ΛΗΤ0 ΣΥΝΝΕΦΟ

δ : βιβλιοκριτική ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Οι μάνες

της μνήμης

Δήμητρα Καραμολέγκου

° ! -------Μ

Θοδωρής Παπαθεοδώρου Οι κόρες της λησμονιάς Ψυχογιός, 2009 σελ. 627, € 20

εμφύλιος πόλεμος, που τόσο βίαια διέρρηξε οικογενειακούς και κοινωνικούς δεσμούς για δύο δεκαετίες, παρουσιάζεται πλέον από τους σύγχρονους δημιουργούς όχι τόσο από την πολιτικοκοινωνική του σκοπιά αλλά από μια πλευρά αν θρώπινη και σπαρακτική, όπου αδερ φ ός στρέφεται κατά του αδερφού του. Μια τέτοια ανθρωποκεντρική θεώ ρηση της έντονα τραυματικής για την ελληνική ψυχή περιόδου υιοθετεί και ο Θοδωρής Π απαθεοδώρου σε αυτό το έκτο μυθιστόρημά του. Στον πρώ το τούτο τόμο της ιστορίας του ο συγγραφέας ξετυλίγει τα νήμα τα των προσωπικών ιστοριών τριών γυναικών, για να υφάνει στη συνέχεια μια τραχιά εικόνα της εποχής εκείνης. Κάθε μια από αυτές τις γυναίκες είναι μια μητέρα της άδειας αγκαλιάς, κα θώ ς έχουν αποχωριστεί τα παιδιά τους, είτε με τη θέληση των τελευ ταίων είτε όχι, πάντοτε όμως με τρό πο βίαιο και συγκλονιστικό για τις ίδιες. Η πρώτη μητέρα της ιστορίας εί ναι η Αγγέλα, που μαζί με τα τρία παι διά της περιμένουν και ελπίζουν στην επιστροφή του συζύγου της σε ένα μι κρό, απομονωμένο χωριό της Καστο ριάς. Η χαρά που ακολούθησε την αποχώρηση των Ιταλών έδωσε τόπο στο σαστισμένο αίσθημα της αδικίας για τις αυθαίρετες αποφάσεις των λαϊ κών δικαστηρίων του ΕΛΑΣ, για να

εξελιχθεί σε απελπισία, όταν ο αμού στακος γιος της εγκαταλείπει τη μη τρική εστία για να γίνει καπετάνιος. Η πένα του συγγραφέα στη συνέχεια σκιαγραφεί τη Μέλπω, σύζυγο ενός αριστερού αγωνιστή με τον οποίον συναντιέται μυστικά, σκοτεινά και τρομαγμένα, πάντοτε συνοδεία της κόρης τους, Φανής. Το μικρό κορίτσι είναι η παρηγοριά της μάνας που βρί σκεται εγκλωβισμένη ανάμεσα στη λαχτάρα της για οικογενειακή ζωή και τις επιταγές του κόμματος και, όταν προδοθεί, το μοναδικό μέλημα της μάνας είναι να φυγαδέψει τη μικρή Φανή στην ασφάλεια. Η τρίτη μάνα, η Αριάδνη, βιώνει καθημερινά τα φρι καλέα απόνερα του εμφυλίου μέσα στο αθηναϊκό νοσοκομείο όπου εργά ζεται, περιθάλποντας ακρωτηριασμέ να σώματα και σακατεμένες ψυχές, ενώ καλείται να απαντήσει το ερώ τημα που γονατίζει τους ασθενείς της: «Αξιζε;» Είναι σημαντικό ένας λαός να γνωρίζει την ιστορία του και για το λόγο αυτό ο συγγραφέας παρεμβάλλει πλήθος ιστορικών αναφορών στο μυθιστορη ματικό του λόγο. Ό μως βιβλία όπω ς τούτο πρέπει να διαβάζονται για να κα τανοούμε, αλλά κυρίως να νιώθουμε, τον πόνο που κληρονομήσαμε εμείς, οι κόρες της λησμονιάς, από τις προη γούμενες γενιές, από τις μάνες της μνήμης. ■

Πές>α από την κλειδαρότρυπα

καταβύθιση στο προσωπικό σόμπαν ενός καλλιτέχνη εμπε ριέχει τον κίνδυνο της ρηχής ταύτισης βίου και έργου. Ό σο γοητευ τικός και αν είναι ο μύθος του ποιητή, δεν παύει να λειτουργεί ω ς αντιπερι σπασμός, ως πρόσκαιρη ικανοποίηση του αναγνωστικού εκείνου γούστου που θα περιφρονούσαν ποιητές όπω ς ο Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι (1893-1930) και ο Ντίλαν Τόμας (1914-1953). Παρά τον κοινό τίτλο και την ενιαία αισθητική, αν τιμετωπίζουμε εδώ δύο τελείως διαφο ρετικά βιβλία. Στις Ερωτικές επιστολές του Μαγιακόφσκι, ο τίτλος είναι καταχρηστικός και παραπλανητική η απόδοση του βι βλίου στον ρώσο ποιητή. Η συγγρα φέας του βιβλίου, Φρανσίν ντι Πλεσί Γκρέι, καταγράφει τις αναμνήσεις από τη μητέρα της, Τατιάνα Γιακόβλεβα, που είχε σύντομο ειδύλλιο με τον Β. Μαγιακόφσκι στα 1928-9. Με βάση 27 σε λίδες επιστολών, 25 τηλεγραφήματα και μερικά χειρόγραφα, στοιχειοθετεί το χρονικό της γνωριμίας, ενώ παραθέ τει -κατά το δοκούν- θραύσματα των επιστολών, αποπνέοντας την οσμή χάλ κευσης και τυμβωρυχίας. Οι επιστολές του Ντίλαν Τόμας, αντίθε τα, αν και δεν είναι αποκλειστικά ερωτι κές, λειτουργούν συμπληρωματικά προς το έργο του, όντας και οι ίδιες, θα λέγα με, ποιητικό αντικείμενο. Φροντισμένη η επιμέλεια και πληθωρική η μετάφραση

από τον Γ.Τ. Μπαμπασάκη. Στις επιστο Γιάννης Δούκας λές, ο Ντ. Τόμας ασχολείται διαρκώς με τον εαυτό του, τον επινοεί και τον υπο σκάπτει. Φορώντας άλλο προσωπείο κάθε φορά, με λόγο συνειρμικό και φαν τασία που οργιάζει. «Δαιδαλώδης και δύ σκολος», όπως αυτοχαρακτηρίζεται. Ξε χωρίζουν οι επιστολές στην Πάμελα Τζόνσον, πρώτο έρωτά του, όπου χαρ τογραφεί το λογοτεχνικό σκηνικό του Μεσοπολέμου, καταφέρεται εναντίον του φιλολογικού συρμού, παραινεί και συνοψίζει: «Το να γράφω τώρα ποίηση μου επιφέρει σωματική οδύνη». Ο ερω Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι Ερωτικές επιστολές τικός λόγος αναδύεται σε όλες του τις εκ Μετάφραση: δοχές, αποχρώσεις και διαστάσεις στις Σ. Σκουλικάρη, επιστολές του προς τη σύζυγό του Κέιτ- Στ. Αργυροπούλλου λιν Τόμας. Ξεπροβάλλει εδώ ο εσωτερι Μεταίχμιο, 2010 κός κόσμος, το άμεσο περιβάλλον, το σελ. 136, € 12 λογοτεχνικό οδοιπορικό του, οι μετα πτώσεις των σχέσεων και των συναι σθημάτων. Τελικά, όπως θα πει στον τε λευταίο του έρωτα, την Ελίζαμπεθ Ρέιτελ, «σ’ αγαπώ, αλλά είμαι μόνος». Με αφορμή λοιπόν δύο βιβλία δίδυμα μεν στην έκδοσή τους, αλλά κυοφορη μένα σε διαφορετικές μήτρες, η σκέψη μας πηγαίνει, μακριά από τη μυθοποίη ση των καταχρήσεων και της αυτοχει ρίας, στη μοναξιά και το πεπρωμένο των Ντίλαν Τόμας ποιητών, τον δύσκολο αγώνα της γρα Ερωτικές επιστολές φής, τον δυσκολότερο της ζωής και τον Μετάφραση: ΓΊώργοςανέφικτο μιας αιωνιότητας ευάλωτης σε ΊκαροςΜπαμπασάκης ερμηνείες, χρήσεις και παραμορφώ Μεταίχμιο, 2010 σελ. 168, € 13 σεις. ■

δ : βιβλιοκριτική

Μ ιλώ ντας για την ποίηση

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

Θεοχαράκη Το μυστικό όνομα της ποίησης Τυπωθήτω, 2010 σελ. 141, € 17

Κάτια Γρηγορίου - Θ εοχα ράκη ήταν μια ευαίσθητη δημιουργός, αλλά δεν π ρ ό λαβε να χαρεί τη ζω ή ώ ς το τέλος της. Α φησε ό μω ς πίσω της, για τους ανθρώ πους που την γνώ ρισαν αλλά και γι’ αυτούς που δεν την ήξεραν, τα δοκίμιά τη ς για την ποίηση με τί τλο Το μ υσ τικ ό όνο μα τη ς ποίη ση ς από τις εκδόσεις Τ υπωθήτω. Καλαί σ θητη έκδοση με δικές τη ς ζω γρα φιές, που στολίζουν μελέτες σ τοχα στικές, ενός ανθρώπου που αναζητά φ ω ς στο σκοτεινό τοπίο τη ς κα θη μερινότητας. Στο π ρ ώ το δοκίμιό της, με τίτλο «Δρόμοι τη ς ποίησης», αναρωτιέται πού πάει η ποίηση σ ή μερα, ποιος είναι ο κοινωνικός της ρόλος και πού βρίσκεται ο ίδιος ο ποιητής μέσα στο σημερινό γίγνε σθαι. Α νατρέχοντας σ τον αγαπημέ νο τη ς ποιητή Κάτουλλο, θα σ υγκρί νει ε πο χές και τάσεις σε σ χέσ η με την ποίηση και το ν ρόλο της. Θα σχολιάσει το πώ ς βλέπουν οι άλλοι τον ποιητή, που και τότε, όπω ς τώ ρα, τον θέλουν να είναι φ τω χός και σεμνός. Τον θέλουν λιτό και βαθύ, όχι πολυλογά και επιφανειακό. Αγα πάει τον Κάτουλλο γιατί είναι αθυρό στο μο ς και οξύς, εκπληρώνοντας έτσι έναν κοινωνικό ουσιαστικό ρ ό λο. Τον παρακολουθεί στις κόντρες

του με του ς ποιητές τη ς εποχής του. Η ίδια αναθυμάται το πώ ς ξεκίνησε να γράφει ποίηση, κάποιες πιεστικές συνθήκες που την οδήγησαν στο να πιάσει πένα και χαρτί. Π ώς μέσα από τη μελέτη ωρίμασε για να φ τάσει να έχει δικό τη ς λόγο. Για να καταλήξει ότι ο ποιητής είναι ο άνθρω π ος που υ ποφ έρει τον πόνο του περίγυρου, που υπενθυμίζει αυτά που οι άλλοι ξεχνούν. Ξεχωριστό για τη δύναμή του αλλά και την πλαστικότητά του είναι το δοκίμιο «Η χαρά να μην κ α ταλαβαίνεις τα πάντα». Ευφάνταστο και εύστοχο, αναλύει το πώ ς, ακόμα κι αν δεν ακολουθείς το κείμενο κα τά γράμμα, μπορείς να απολαμβά νεις τις κρυφ ές αρετές του, τα κρυμ μένα νοήματά, τις πλαγιοκοπήσεις τω ν οραμάτων π ου ανακαλεί το ποί ημα. Στο κείμενο-ομιλία τη ς «Διαλο γισ μός πάνω στην ποίηση» αναφέρεται σ τις κρ υ φ ές πη γές τη ς ποίη σης, επιχειρώ ντας μια εποπτεία στις ρίζες της. Τέλος, στο κείμενο που έδω σ ε και τον τίτλο σ το βιβλίο, «Το μυστικό όνομα τη ς ποίησης», μιλάει για την π ρ ω τα ρ χική σ χέσ η τη ς γλώ σσας με την ποίηση και την ξε χω ριστή δύναμη που έχει αυτή για την ανθρώπινη οντότητα. Δοκίμια λι τά, πλήρους ευαισθησίας και γαλή νιας σ κέψ ης. 1

κλοφόρησε · μόλις κυκλοφόρησε · μόλις κυκλοφόρησε · μόλις κυκ^

ΟΙ

rencu-

2G ΜΑΡΤΙΟΥ. ΟΡΑ 00:01 - ΜΙΑ ΜΕΡΑ ΧΒΡΙΣ ΜΕΤΑΝΑΣΤΕΣ Ιταλία. Σε όλη τη χώρα μικρές μαύρες αφίσες με σύνθημα ΕΞΩ ΟΙ ΞΕΝΟΙ καλούν τους μετανάστες σε απεργία στις 20 Μαρτίου. Άλλη μία απεργία σκέφτονται κάποιοι, άλλοι δεν σκέφτονται τίποτε. Ομως τι θα συμβεί πραγματικά αν όλοι οι μετανάστες φύγουν από τη χώρα; Πόσο θα επηρεαστεί η καθημερινότητα των υπολοίπων; Και η οικονομία της χώρας; Θα αντέξει; Τι θα γίνει αν απεργήσουν έστω και μία μέρα οικιακές βοηθοί, οικοδόμοι, αγρότες, νοσηλευτικό προσωπικό, συνοδοί ηλικιωμένων και ανάπηρων, εργάτες βιομηχανιών, πάστορες, πο δοσφαιριστές και μπασκετμπολίστες, βοσκοί, υπάλληλοι σε βενζινάδικα, σε καταστήματα και στην τροφοδοσία; Ο συγγραφέας-δημοσιογράφος σκι αγραφεί, βασισμένος σε πραγματικά στοιχεία, το χάος που θα επικρατήσει από την αρχή αυτής της ημέρας και παράλληλα αποτυπώνει την πραγμα τικότητα των μεταναστών και τη συμ βολή τους στη ροή της οικονομίας της χώρας. Ιστορίες μεταναστών, συνεντεύξεις, έρευνες, στατιστικές, γνώμες ξενοφοβικών και μη. Όλα μαζί συνθέτουν ένα κείμενο-ημερολόγιο με γρήγορο ρυθ μό, μεταξύ χρονογραφήματος, μυθι στορήματος και ρεπορτάζ. ΥΓ.Το βιβλίο αποτέλεσε κίνητρο για τη γενική απεργία μεταναστών που έγινε στην Ιταλία στις 20 Μαρτίου 2010.

ISBN 978-960-210-571-9 σχήμα 14x21 · σελ. 188 · τιμή: 10,00€

| ) εκδόσεις οδυσσέας

δ:βιβλιοκριτική

Πόλεμοι της μνήμης

Σπύρος Κακουρκότης

Ελένη Πασχαλούδη Έ νας πόλεμος χωρίς τέλος Η δεκαετία του 1940 στον πολιτικό λόγο, 1950-1967 Επίκεντρο, 2010 σελ. 384, € 21

ανά χείρας μελέτη έρχεται να διερευνήσει τη δημόσια, επί σημη μνήμη για την τραυ ματική δεκαετία του ’40, έτσι όπω ς διαμορφ ώ νεται και αντανακλάται στον λόγο των κομμάτων της περιό δου 1950-1967. Μ ελετώντας τον πολιτικό λόγο όπω ς καταγράφεται κυρίως στις προεκλο γικές π εριόδους (αλλά και σε σημαν τικές επετείους), η Ε. Π ασχαλούδη εξετάζει τις λειτουργίες που επιτελεί το παρελθόν σ ε αυτόν, καθώ ς και τη διαδικασία της σ υγκρότησης των αν ταγωνιστικών αφηγήσεω ν της Δε ξιάς, του Κέντρου και της Αριστερός για τα γεγονότα της δεκαετίας του ’40. Α φηγήσεις που δεν αφορούν όμως το παρελθόν, αλλά το εκάστοτε παρόν: η επιλεκτική επίκληση του πα ρελθόντος, π έρα από μια προσπάθεια ελέγχου και διαμόρφωσης της συλλο γικής μνήμης, λειτουργούσε διαμορ φώ νοντας παραταξιακές ταυτίσεις, ενώ παράλληλα αποτελούσε παράγο ντα νομιμοποίησης τόσο του Κέν τρου όσο και τη ς Δεξιάς, σε ένα πο λιτικό πλαίσιο που καθοριζόταν από τη διαιρετική τομή της εθνικοφροσύνης. Α πό την άλλη, για την Αριστερά, η επίκληση τω ν γεγονότων της δε καετίας του ’40, δίνοντας έμφαση στον πατριωτικό της ρόλο σ την αντί σταση, της επέτρεπε να διεκδικεί την ένταξη σ το εθνικό αφήγημα.

Ό πω ς δείχνει στη μελέτη της η συγ γραφ έας, η επίκληση ενός διαιρετι κού πα ρελθόντος (όπως κατεξοχήν υπήρξε η δεκαετία 1940-49) δεν ήταν βολική για καμία από τις τρεις παρα τάξεις. Έτσι, ο εμφύλιος πόλεμος ανακαλείται κυρίως σε περιόδους κρίσης: τόσ ο στις εκλογές του 1956 εκ μέρους της ΕΡΕ, όταν η συμμαχία Κέντρου και ΕΔΑ έθετε σε κίνδυνο τη διαιρετική τομή της εθνικοφροσύνης, όσο και στις εκλογές του 1961 και με τά, κατά τη διάρκεια του Ανένδοτου, εκ μέρους του Κέντρου τώρα, όταν κάνει πλέον την εμφάνισή της μία νέα τομή στο πολιτικό φάσμα, αυτή της δεξιάς/αντιδεξιάς. Από την άλλη, στο λόγο των ηττημένων ο εμφύλιος εξαφανίζεται (ειδικά μετά το 1956), δίνοντας τη θέση της του στην αντίσταση και τον ρόλο του ΕΑΜ, επιτρέποντας έτσι στην Αρι στερά όχι μονάχα να διεκδικήσει τη θέση στο πατριωτικό τόξο που της αμ φισβητούν οι παρατάξεις της εθνικοφροσύνης αλλά και λειτουργώντας πα ραδειγματικά, αναζωπυρώνοντας την ελπίδα για μια μεγάλη και νικηφόρο συμμαχία των λαϊκών δυνάμεων. Έτσι, συμπεραίνει στη μελέτη της η Ε. Πασχαλούδη, καμία από τις προδικτατορικές παρατάξεις δεν κατάφερε να συγκροτήσει μια κοινά αποδεκτή αφ ήγηση για τα γεγονότα της πολε μικής δεκαετίας. 1

Γιάννης Νέδας

Εξηγώ ντας την τεχνητούς Επιμέλεια: Φίλιπ Γκούρεβιτς Η τέχνη της νραφής Μετάφραση: Μαρία Τουλγαρίδου

Νέα επιστημονικά βιβλία από τις εκδόσεις GUTENBERG - Τ Υ Π Ω Θ Η Τ Ω

ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ ROBERT S. FELDMAN

Τόπος, 2010 σελ. 275, € 19,90

ι σκεπτόταν άραγε ο Έλιοτ για τη γλώσσα; Ποια ήταν η γνώμη του Τρούμαν Καπότε για το διήγημα; Τι έλεγε ο Σόουλ Μπέλοου για την κυ ριολεξία; Πώς αξιολογούσε ο Ουίλιαμ Φώκνερ το μυθιστόρημα σε σχέση με το διήγημα και την ποίηση; Ποια είναι η σχέση μιας ταινίας με το μυθιστόρημα από το οποίο προέρχεται κατά τον Μάρ κες; Τι σκέπτεται ένας διάσημος συγ γραφέας για έναν συνάδελφό του άση μο; Υπάρχει άραγε μια τεχνική με την οποία γίνεσαι συγγραφέας; Σε τέτοια κι άλλα ανάλογα ερωτήματα απαντούν και αναλύουν εκ βαθέων δέκα σημαντικοί συγγραφείς (πέντε νομπελίστες και όλοι πολυβραβευμένοι), όπω ς καταγράφηκαν σ το διεθνώς αναγνωρισμένο περιο δικό Paris Review, όπου αποκαλύπτουν με λεπτομέρειες τα μυστικά της τέχνης τους. Είναι οι: Τ. Σ. Ελιοτ, Τρούμαν Κα πότε, Ερνεστ Χέμινγουεϊ, Σολ Μπέλοου, Χόρχε Λούις Μπόρχες, Γκράχαμ Γκρην, Ουίλιαμ Φώκνερ, Ισαάκ Μπάσεβιτς Σίνγκερ, Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, Χάρολντ Μπλουμ. Επί μισό και πλέον αιώνα το Paris R eview έχει εκμαιεύσει μερικές από τις πιο αποκαλυπτικές και τολμηρές σκέψεις που διατύπωσαν οι αυθεντίες της λογοτεχνίας του καιρού μας και σή μερα έχουμε τη δυνατότητα να τις δια βάσουμε θησαυρισμένες σε αυτό το πολύ όμορφο βιβλίο. 1

dutsttter# ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ

e-shop: www.dardanosnet.gr

δ : βιβλιοκριτική

Δ ημοκρατικά προβλήματα: τότε και σήμερα

Νίκος Κ. Κυριαζής

Πωλ Γούντραφ Πρώτη Δημοκρατία Εκκρεμές, 20 09 σελ. 286, € 22

ο βιβλίο του Πωλ Γούντραφ, καθηγητή στο Τμήμα Φιλο σ οφίας του Πανεπιστημίου Ώστιν του Τέξας, αναφέρεται στην αθηναϊκή δημοκρατία του 5ου-4ου αι ώνα, πρώ τη και ακόμα σε πολλά πρό τυπο δημοκρατίας. Αναλύει, με πλούσια γνώση και ανα φορά στις αρχαίες πηγές, τα προβλή ματα και τις λύσεις που έδωσαν οι Αθη ναίοι στην άμεση δημοκρατία, λύσεις συχνά πρωτότυπες και αποτελεσματι κές, από τις οποίες μπορούν να «μά θουν» οι σύγχρονες δημοκρατίες. Ο σ υγγραφέας αφιερώνει κάθε κεφά λαιο σε ένα θέμα - πρόβλημα - λύση, όπως: Ελευθερία από την τυραννία, ομόνοια, νομιμότητα, φυσική ισότητα, σοφία των πολιτών, διαβούλευση χω ρίς ειδικές γνώσεις, παιδεία, και έναν επίλογο για την αμερικανική δημοκρα τία. Η ελληνική έκδοση συμπληρώ νεται από ένα ενδιαφέρον επίμετρο του Φ. Παιονίδη. Τα συμπεράσματα του συγγραφέα εί ναι ενδιαφέροντα, και συχνά ίσως φαί νονται ανατρεπτικά, όπως π.χ. όταν γράφει (σελ. 19) πω ς η δεσποτεία του Αλέξανδρου και των διαδόχων του σκότωσε τη δημοκρατία, κάτι που εμείς συχνά προτιμάμε να λησμονούμε. Π αρατηρούμε τις συχνά εξαιρετικά ενδ ια φ έρ ο υσ ες προσ εγγίσ εις α ρ χαίων συγγραφέω ν, ό πω ς π.χ. του Αντιφώντα (τέλος 5ου αιώνα), που

ουσιαστικά πρώ τος αναφέρεται στην ύπαρξη κοινωνικού συμβολαίου (σελ. 123), ιδέα που οι Ευρωπαίοι διανοητές θα ξαναανακάλυπταν μόλις στα τέλη του 18ου αιώνα με τον Ρουσσώ κ.λπ., ή τη σημασία της ομόνοιας, ω ς αρμονίας της διαφορετικότητας (σελ. 97-8), της νομιμότητας ω ς κοινωνι κού αγαθού (126), της παιδείας ω ς ψυχής της δημοκρατίας (191), της δι καιοσύνης ω ς ικανότητας σταθερής κοινωνίας (203), του πολίτη ω ς ηθι κής αυθεντίας (265), θέματα που απασχολούν τις σ ύγχρονες δημο κρατίες εξίσου όσο την αθηναϊκή, ή θα έπρεπε να τις απασχολούν. Αναφέρεται επίσης σε σημαντικά προ βλήματα, όπως της διαφοράς συμφε ρόντων του εντολέα (πολίτη) και του εντολοδόχου (κόμματα και κυβέρ νηση), ένα από τα πιο σημαντικά της σημερινής δημοκρατίας, αλλά και σε θέματα λογοδοσίας, που σε μεγάλο βαθμό υπήρχαν στην αρχαία Αθήνα και απουσιάζουν σήμερα. Σε τέτοια θέματα οι σύγχρονες δημοκρατίες (και η ελληνική) μπορούν να διδαχ θούν από την αθηναϊκή. Αυτός είναι ο λόγος που το ενδιαφέ ρον (και καλά μεταφρασμένο) βιβλίο του Γούντραφ πρέπει να διαβασθεί όχι μόνο από τους ειδικούς και όσους ενδιαφέρονται για την αρχαία Ελ λάδα, αλλά και όλους όσοι θεωρούν τον εαυτό τους ενεργό πολίτη. ■

Κατανοώ ντας το κοινωνικό άτομο

Κοινωνική Ψυχολογία είναι ένας κλάδος ιδιαίτερα ενδια φέρων, με εφαρμογές στην καθημερινή μας σκέψη και συμπερι φορά. Κύριο αντικείμενο μελέτης της είναι η σχέση του ατόμου με το κοι νωνικό του περιβάλλον και πώ ς η σχέση αυτή επηρεάζει την αντίληψή του, τη σκέψη του και τη συμπερι φ ορά του. Οι θεωρίες της Κοινωνικής Ψυχολογίας έχουν ένα χαρακτήρα διεπιστημονικό, καθώς εμπεριέχουν στοιχεία από πλήθος άλλων κλάδων, όπω ς της κοινωνιολογίας, της ανθρω πολογίας, ακόμα κι εκείνον των οικο νομικών, με αποτέλεσμα να γίνονται κατανοπτές, έστω και μόνο διαισθη τικά, από το φιλοπερίεργο μελετητή. Πειράματα που πραγματοποιήθηκαν από κοινωνικούς ψυχολόγους, όπω ς εκείνα του Milgram και του Zimbardo, έχουν αλλάξει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε και προσ διορί ζουμε τον εαυτό μας. Ο Nicolas Roussiau επιμελήθηκε ένα σύγγραμμα στη συγγραφή του οποίου συνέβαλε μεγάλος αριθμός γνωστών καθηγητών γαλλικών πανεπιστημίων, το οποίο παρουσιάζει την ιστορία του κλάδου, τη σχέση του με άλλους επι στημονικούς τομείς, καθώς και τις ερευνητικές μεθόδους και προσεγγί σεις της Κοινωνικής Ψυχολογίας. Τέσ σερα είναι τα κύρια κεφάλαια του βι βλίου, το καθένα από τα οποία πραγ

ματεύεται ένα καίριο για το κοινωνικό άτομο ερώτημα. Το πρώ το κεφάλαιο ερευνά το πώ ς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και πώ ς η εσωτερίκευση του περιβάλλοντος επηρεάζεται από πα ράγοντες του περιβάλλοντος μας, κατά κύριο λόγο δε την παιδική ηλικία και την κουλτούρα μας. Η λειτουργία των κοινωνικών κρίσεων αποτελεί το αντικείμενο μελέτης του δεύτερου κεφαλαίου, όπου γίνονται προφανείς οι μηχανισμοί, όπω ς η αποδοχή ή η απόρριψη, μέσω των οποίων δημιουρ γούμε μια εικόνα για τον ίδιο μας τον εαυτό, αλλά και για τα άτομα γύρω μας. Το τρίτο κεφάλαιο θέτει το ερώ τημα «πόσο εύκολα επηρεαζόμαστε;» Ποιοι να είναι άραγε οι παράγοντες εκείνοι που καθιστούν τις απόψεις μας σταθερές και ανθεκτικές στις κοινωνι κές επιρροές; Τέλος, το τέταρτο μέρος του συγγράμματος αναζητά τους λό γους και τα κίνητρα που μας ωθούν στην επικοινωνία με το κοινωνικό μας περιβάλλον, καθώς η πράξη ή και η ανάγκη, αν θέλετε, αυτή είναι τόσο χα ρακτηριστικά ανθρώπινη. Το παρόν πόνημα αποτελεί ένα προ σεκτικά δομημένο σύγγραμμα, γεμάτο παραδείγματα και καθημερινές κατα στάσεις που αποσαφηνίζουν τις θεω ρίες που παρουσιάζονται, ελκύοντας τον αναγνώστη για περαιτέρω μελέτη και προσεκτικότερη ανάλυση των κοι νωνικών του συνηθειών. 1

Δήμητρα Καραμολέγκου

Nicolas Roussiau (επ.) Κοινωνική Ψυχολογία Μετάφραση: Μαρία Μ αλαθράκη Ελληνικά Γράμματα, 20 09 ο. 437, € 43,51

δ:βιβλιοκριτική

Ο δρόμος για την ποίηση

Δήμητρα Καραμολέγκου

δελ Σιδ

Το χαμόγελο του Πυθαγόρα Μετάφραση: Μαρία δα Πιεντάντε Φαρία - Μανιάτογλου Ενάλιος, 2010, σ. 374, €17

'Ε ζρα Π άουντ υποστήριζε πω ς «η ποίηση είναι ένα εί δο ς εμπνευσμένων μαθημα τικών». Μία τέτοια δήλωση θα προκαλούσε αν όχι το χλευασμό, σί γουρα την ειρωνεία όσων διδάχτηκαν μαθηματικά στις σχολικές αίθουσες. Μ ήπως όμως ο αμερικάνος ποιητής είχε δίκιο; Αν αφιερώσουμε λίγο χρό νο σ το βιβλίο του Λαμπέρτο Γκαρθία δελ Σιδ, ίσως να συμφω νή σουμε μαζί του. Πιθανόν ένα απλό ξεφύλλισμα του πα ρόντος βιβλίου να μας αποτρέψει από την ανάγνωσή του, καθώς θα βρε θούμε αντιμέτωποι με μαθηματικούς τύπους που περιέχουν άγνωστα σύμ βολα και περίπλοκες απεικονίσεις. Εί ναι όμως ακριβώς αυτά τα στοιχεία που θα μας δώσουν κρυφή ικανοποί ηση, όταν, διαβάζοντας τα εύληπτα κείμενα του συγγραφέα, συνειδητο ποιήσουμε ότι είμαστε σε θέση όχι μόνο να τα αντιληφθούμε, αλλά και να εκτιμήσουμε τη σημασία τους. Θ έτοντας τις βάσεις του εγχειρήμα το ς του με λίγη ιστορία, ο συγγρα φ έας μάς μιλά με λόγια απλά για μα θηματικές έννοιες και πολύπλοκες θεωρίες: φανταστικοί και άρρητοι αριθμοί, οι αριθμοί π και e, ακολου θίες, πιθανότητες και στατιστική, μα θηματική λογική. Οι έννοιες αυτές φαίνονται να περιέχουν τόση μαγεία όση το ουράνιο τόξο στα μάτια ενός

τρίχρονου παιδιού και ο δελ Σιδ σαν στοργικός δάσκαλος μάς αναλύει το νόημα όλων αυτών, παρουσιάζοντας αρκετά παραδείγματα από την καθημερινότητά μας, ώστε να γίνει αντι ληπτό. Το πιο διασκεδαστικό στοι χείο ίσως του βιβλίου, πέρα από τα αμέτρητα ανέκδοτα που διανθίζουν τον επιστημονικό λόγο, είναι το πλή θος των γρίφων που χρησιμοποιούν ται για να καταστήσουν σαφείς τις μαθηματικές έννοιες και θεωρίες. Οι γρίφοι αυτοί σε προβληματίζουν και μέσα στην απλότητα της διατύπωσής τους σε προκαλούν να τους λύσεις εσύ, ενώ, όταν καταλάβεις ότι αυτό μάλλον δεν είναι εφικτό, σε προτρέ πουν να διαβάσεις όλο και περισσό τερ ες από τις σελίδες που ακολου θούν. Το πόνημα αυτό μπορεί να μας δώσει ένα καινό πρίσμα μέσα από το οποίο θα (ανα)θεω ρήσουμε τον κόσ μο γύρω μας, εκτιμώντας δεόντω ς την αρμονία του κοχλία και της μουσι κής, αλλά και το πλήθος των άστρων σ το νυχτερινό στερέω μ α ή τον αριθμό των δέντρω ν που πρέπει να κοπούν για μια έκδοση των κυριακά τικων N ew York Times. Κλείνοντας το βιβλίο, αναρωτιόμαστε μήπως η κατανόηση του σύμπαντος μέσα από τη μαθηματική αρμονία ήταν εκείνη που έκανε τον Πυθαγόρα να χαμογε λάσει. ■

Έ ω ς τα απώτατα όρια της ανθρώπινης αντοχής

συγγραφέας με το Δομήνικο, από τα πρώτα μυθιστορήματα μαγείας και φαντασίας -πολύ προτού κατακλύσουν την αγορά τα άλλα, τα χαρυποτεριανής εηίδρασης«εγκαινίασε» επιπλέον ένα ιδιάςον ποι ητικό ύφος στην πεζογραφία. Σε αυτό το βιβλίο υπάρχουν τρεις ιστορίες. Ιστορία πρώ τη («Διαμάντια»): Ο υπέρ τατος ανθρώπινος πόνος. Ενας πατέ ρας πεθαίνει με τον πόνο του χαμού του μεγάλου του γιου. Ο μικρότερος, στα «χνάρια» των παραλογών του δη μοτικού τραγουδιού, υποσχέθηκε να τον βρει. Μάταιος κόπος. Τα δάκρυα της μάνας, λίγο προτού φύγει, έγιναν δύο λείες πέτρες που αντανακλούσαν τη δύναμη της απόλυτης ήττας. Ιστορία δεύτερη («Μαργαριτάρια»): Η κατασκευή ονείρων. Κάποιος είχε ένα όργανο που έβγαζε μελαγχολικές ή χαρούμενες μελωδίες και που ανά λογα κανόνιζε τις διαθέσεις της φ ύ σης. Ή θελε να το μοιραστεί με τους ανθρώπους, μα εκείνοι το αρνήθηκαν. Έ φ υγε δακρυσμένος ένα βράδυ ακολουθώντας τη Σελήνη. Κι οι άν θρωποι βρήκαν το όργανο πλάι σε λαμπερές πέτρες που αντανακλού σαν το θρίαμβο του ενός, τη θετική ουτοπία για την αλλαγή του κόσμου. Ιστορία τρίτη («Σμαράγδια»): Ο από λυτος έρωτας. Ένα αγόρι έψαχνε να χαρίσει στο κορίτσι του κάτι που να ταιριάζει στο χρώμα των ματιών του.

Το έψαχνε ώ ς τα βάθη της θάλασσας. Μα η θάλασσα δε χαρίζει κι εκδική θηκε. Μέρες αργότερα κάποιοι βρή καν πέτρες στην ακτή που λαμπύρι ζαν την ήττα του απόλυτου έρωτα. Στις μέρες μας έχουμε ανάγκη, νο μίζω, από κείμενα στα οποία ο άν θρω πος επιστρέφει μέσω της μετα μόρφωσης, της μαγείας, της ομορ φιάς και της μνήμης στον εαυτό του για να αναψηλαφήσει τα όρια τη ς αν θρώπινης μοίρας. Κι αν η νίκη κάθε απόλυτης αναζήτησης βρίσκεται στο ίδιο ύ ψ ο ς με την ήττα, επειδή ακρι βώς τα ανθρώπινα όρια φτάνουν στο έσχατο σημείο της αντοχής τους, τότε η ήττα ενίοτε είναι ίσως προτι μότερη, προκειμένου να διαφυλαχτεί ω ς συμβολισμός η ουσία του οράμα το ς μέσα από την εναγώνια αναζή τηση, την ανείπωτη ομορφιά, τον απόλυτο έρωτα. Ο λόγος του βιβλίου είναι συγκρατη μένα λυρικός. Το συναίσθημα τρ ο χοδρομεί υ ποβόσκον στην ταχύτητα τω ν ημερών, μεταλλασσόμενο σε απλή αλλά αφαιρετική ποίηση. Ο κα θένας άλλωστε έχει διακείμενες εμ πειρίες, δικές του, τω ν άλλων, της συλλογικής συνείδησης στο διάβα τη ς ιστορίας. Μια τέτοια ρέουσα αφήγηση αποτελούν οι τρεις ιστο ρίες, στην ουσία αφήγηση του αν θρώ που, του πολιτισμού και των ορίων τους. ■

Πάννης Σ. Παπαδάτος

Μάνος Κοντολέων Πολύτιμα δώρα Εικονογράφηση: Ρίτα Τσιμόχοβα Πατάκης, 20 09 σελ. 30, € 14,70

δ : βι βλιοπαρουσίαση _________________________ ΠΟΙΗΣΗ Rainer Maria Rilke Ρέκβιεμ γ ια μια φ ίλη και για το ν Β ολφ Γκραφ φ ο ν Κάλκροϊτ Μετάφραση: Ιωάννα Αγγελάκη, Ευθυμία Αλεξάκη, Καλλιόπη Μαντοπούλου, Χρύσα Μπάνιά Πάπυρος, 2010, σ. 74, € 8

διαίτερα επιμελημένη έκδοση, σε συλλογική μετάφραση και με την επιμέλεια της Αναστασίας Αντωνοπούλου, η οποία περιλαμβάνει δύο από τα πλέον εκλεπτυσμένα ποι ητικά έργα του μεγάλου ποιητή. Το πρώτο είναι αφιερωμένο στη ζω γράφο Πάουλα Μόντερσον-Μπέκερ, όπου ο ποιητής συνομιλεί, θρη νεί και θυμάται τη νεκρή του φίλη, πάνω απ’ όλα όμως στοχάζεται πάνω στο θέμα του θανάτου, της ζωής, της καλλιτεχνικής δημιουρ γίας, της φιλίας και του έρωτα. Το δεύτερο είναι αφιερωμένο στη μνή μη του νεαρού ποιητή Βολφ Γκραφ φον Κάλκροίτ, που είχε αυτοκτονήσει. Ο Ρίλκε είχε εκφράσει την επι θυμία να εκδοθούν μαζί σε έναν μι κρό τόμο. Το εκδοτικό αυτό εγχεί ρημα του 1909 παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην ελληνική γλώσσα έναν αιώνα αργότερα, στην καλαί σθητη αυτή έκδοση.

[Δ . Β. Τ.]

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Ευτυχής Μπιτσάκης Από τ η ν πυρά σ το ν ά μ βω να Τόπος, 2009 α 212, € 19

καθηγητής, φιλόσοφος και συγγραφέας Ε. Μπιτσάκης διερευνά τη μεταβαλλόμενη σχέση φυσικών επιστημών και θεολογίας (και Εκκλησίας). Δίνει σειρά απαν τήσεων στη στρεβλή και ψευδαι σθητική χρήση των φυσικών επι στημών από τη μεριά της επίσημης θεολογίας της δυτικής χριστιανι κής Εκκλησίας. Φέρνει σειρά επι χειρημάτων για την ανατροπή των αφελών απόψεων ότι η κοσμολογία απέδειξε τη δημιουργία του Σύμπαντος, ότι ο Αϊνστάιν απέδειξε ότι το Σόμπαν αποτελείται από άυλη ενέργεια, ότι στη φύση και τη μικροφυσική δεν ισχύει η αρχή της αι τιότητας, ότι η ελεύθερη βούληση των μικροσωματίων θεμελιώνει την ανθρώπινη ελευθερία και ότι τελικά ο άνθρωπος, παρά την πρόοδο των επιστημών, είναι φορέας μιας άυλης, αθάνατης ψυχής. Τέλος, υπάρχει κι ένα κεφάλαιο σχετικά με την πρω τοκαθεδρία της εκκλησιαστικής εξουσίας στη χώρα μας, κατά πα ράβαση της ανεξιθρησκίας, της ελεύθερη επιλογής και τελικά του Συντάγματος.

[Γ. Ν. Μ.]

ΜΕΛΕΤΗ Γιώργος Κεχαγιόγλου Από το ν ύ σ τερ ο Μ εσαίω να ώ ς τ ο ν 18ο αιώ να 1ΝΣ/ΑΠΘ, 2010 σ. 224, €19

■ J· υσύνοπτη και εύχρηστη ιστορία J E l από τις απαρχές της νεοελλη νικής λογοτεχνίας έως τον 18ο αι ώνα, δηλαδή από τον ύστερο Με σαίωνα έτος και το 1774, λίγο πριν κάνει αισθητή την εμφάνισή του ο Νεοελληνικός Διαφωτισμός. Το βι βλίο του καθηγητή της Νεοελληνι κής Φιλολογίας Γιώργου Κεχαγιόγλου αποτελεί μια σύντομη και πε ριεκτική τοποθέτηση πάνω σε βα σικά ζητήματα που φανερώθηκαν στην ιστορία της ελληνικής γλώσ σας, σε ζητήματα της ελληνικής λογοτεχνίας και άλλα που προέκυψαν από τον μακρόχρονο πολιτι σμικό διάλογο με άλλους λαούς, γλώσσες και πολιτιστικούς κώδι κες. Ο συγγραφέας εξετάζει τον δημώδη λογοτεχνικό λόγο, τον προ φορικό όσο και τον γραπτό, το χει ρόγραφο και το έντυπο, την πρόσ ληψη της λογοτεχνίας, αλλά και ζη τήματα που έχουν μείνει ανοικτά έως σήμερα σε σχέση με την διαχείριση της γραμματειακής μας κληρονο μιάς. [Γ. Ν. Μ.]

ΜΕΛΕΤΗ

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Θοδωρής Πελαγίδης Μιχάλης Μητσόπουλος Η σ τιγμή τ η ς σ τρ ο φ ή ς για τη ν ελλη νική ο ικονομία Παπαζήσης, 2010 σ. 524, € 27

Μαρωνίτης Τάκης Σινόπουλος - Μίλτος Σαχτούρης. Μελετήματα Πατάκης, 2009, σ. 146, € 12,60

Γιάννη Κορδάτου Α ρ χα ίες θ ρ η σ κ είες και χρ ισ τια νισ μ ό ς Συλλογή, 2010, σ. 330, € 22

ι συγγραφείς αναλύουν διε ξοδικό την ελληνική οικονο μία. Αλλά δεν μένουν μόνον σε αυτό. Ο υπότιτλος του βιβλίου τα λέει όλα: «πώς ο προοδευτικός πραγματισμός μπορεί να τη θέσει ξανά σε τροχιά ανάπτυξης». Οι συγ γραφείς διερευνούν το γιατί και πώς στην Ελλάδα συμφέρει να κινείσαι παράνομα και παράτυπα λόγω της αδυναμίας ή ανυπαρξίας θεσμών. Τα ερωτήματα που θέτουν είναι πολλά και προκλητικά. Π.χ. γιατί η οικο νομική αναρχία στη χώρα μας είναι ενίοτε πιο αποδοτική από την κρα τική οργάνωση; Γιατί η παχυσαρκία κοστίζει στην οικονομία; Είναι η Ελλάδα η Ισλανδία του Αιγαίου; Σχετίζονται τα παράνομα παρκαρισμένα αυτοκίνητα με τη φοροδια φυγή; κ.ά. Οι συγγραφείς επιχειρούν μια ευρύτερη κοινωνική προσέγγιση, η οποία ωθεί το βιβλίο πέρα από την αυστηρά οικονομική και ψυχρή ανά λυση. Με χιούμορ και κριτική διά θεση, δεν θίγουν μόνον ζητήματα αλλά αναζητούν και λύσεις, πρακτι κές και μεθοδολογικές.

Δ. Ν. Μαρωνίτης, δάσκαλος και δημιουργός, ολοκληρώνει με αυτό το βιβλίο την εξάτομη σει ρά «Γραφή και Ανάγνωση», συγ κεντρώνοντας έντεκα κείμενα για τον Τάκη Σινόπουλο και τον Μίλτο Σαχτούρη, γραμμένα από το 1973 έως το 1992. Οι δύο ποιητές επιλέ γονται να συνυπάρξουν λόγω των ομοιοτήτων αλλά και των αποκλίσεών τους. Η κριτική ανάγνωση κα θορίζεται εξαρχής ως «ερωτική σχέση με τα σημάδια της έκφρα σης» που οφείλει να «δονείται από μια συγγενή προς το είδος που κρί νει συγκίνηση». Αποτέλεσμα είναι ένα κείμενο αυτόφωτο, υψηλής αι σθητικής αξίας, όπου απρόσμενες συχνά προσεγγίσεις ενσωματώ νονται σε μια σχολαστική, όσο και ρηξικέλευθη, μέθοδο ανάγνωσης, ανάλυσης και ερμηνείας. Τα μελε τήματα διαπερνούν το θέμα τους, το υπερβαίνουν και μας παραδίδονται ως εγχειρίδιο για μια σφαιρικότερη κατανόηση της σύγχρονης ποί ησης.

πανέκδοση του γνωστού βιβλί ου του ιστορικού που επέδρα σε όσο κανείς άλλος στην αριστερή ιστοριογραφία στη χώρα μας και συ νάμα μια πολύτιμη συμβολή στον περί θρησκειών διάλογο της εποχής μας. Ο Γιάννης Κορδάτος στο βιβλίο του αυτό επιχειρεί να δώσει απαν τήσεις σε μια σειρά ζητημάτων υπό την μαρξιστική οπτική γωνία με εν τιμότητα και συνέπεια απέναντι στις βασικές ιδεολογικές επιλογές που έκανε ως επιστήμονας. Πέραν της σημασίας που έχει το εν λόγω βιβλίο για τον αναγνώστη που ενδιαφέρεται να μάθει όλες τις απόψεις γύρω από το ζήτημα των σχέσεων του χρι στιανισμού με τις υπόλοιπες αρχαί ες θρησκείες, η έκδοση παρουσιάζει ενδιαφέρον γιατί χρησιμοποιεί το πο λυτονικό σύστημα, όσο παράξενο κι αν φαίνεται αυτό στην εποχή μας και κυρίως για ένα έργο του Γιάννη Κορδάτου.

[Γ. Ν. Μ.]

[Γ. Δ.]

[Δ . Β. Τ.]

6 : βι βλιοπαρουσίαση ΜΕΛΕΤΗ

ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ

Δη μ οσθένη ς Κούρτοβικ Η εξ έ λ ιξ η τη ς ανθρώ πινης σ εξο υ α λικό τη τα ς Ελληνικά Γράμματα, 2010 σ. 183, € 16

Ελέν Αρζακοφσκί-Κλεπινίν Η ζω ή θ α είν α ι αγάπη Μετάφραση: Πολυξένη Τσαλίκη-Κιοσόγλου Ακρίτας, 2010, σ. 292, €18

Κατρίν Σιγκυρέ Δ ιά σ η μ ες γ υ ν α ίκ ες σ το ν τιβ ά ν ι το υ ψυχαναλυτή Μετάφραση: Μαρία δα Πιεντάντε Φαρία - Μανιάτογλου Ενάλιος, 2009, σ. 357, € 17

ε ένα από τα κορυφαία ερω τήματα του πολιτισμού, εκεί νο της «ανθρωπογέννησης», κα ταπιάνεται ο Δημοσθένης Κούρτοβικ σ’ αυτό του το βιβλίο, που εί ναι επανέκδοση μετά την πρώτη έκδοσή του το 1986. Ο συγγρα φέας καταθέτει την άποψή του τεκμηριωμένη με αυστηρό επι στημονικό τρόπο, στηριςόμενος σε ένα συνδυασμό βιολογικών και πολιτισμικών δεδομένων και χρη σιμοποιώντας τις πιο πρόσφατες ανακαλύψεις για τη συμπεριφορά των πρωτευόντων. Παρότι το έργο έχει γραφτεί το 1983, διατηρεί στο ακέραιο την επικαιρότητά του, αφού οι κατεστημένες -προ οδευτικές ή συντηρητικές- από ψεις έχουν προ πολλού αναθεω ρηθεί και ο συγγραφέας συμβάλ λει στην οικοδόμηση μιας νέας, φρέσκιας και απαλλαγμένης από δογματισμούς και στερεότυπα μα τιάς στο σημαντικό αυτό ζήτημα.

πατήρ Δημήτριος Κλεπινίν συνελήφθη από τη Γκεστάπο και εξορίστηκε στο Μπούχενβαλντ για να πεθάνει αργότερα στο στρατόπεδο της Ντορά. Το έγκλημά του ήταν ότι με ένα σύστημα πλαστών πιστοποι ητικών βάπτισης προσπάθησε να σώ σει δεκάδες εβραίους από τα χέρια των ναζί. Τα SS δεν μπορούσαν να κα ταλάβουν πώς ένας χριστιανός ενδιαφέρεται να σώσει εβραίους, που οδήγησαν σε θάνατο τον Ιησού, αλλά ο πατήρ Κλεπινίν πιστεύει πώς στον μέλλοντα αιώνα «η ζωή θα είναι αγά πη και η αγάπη ζωή» και με βάση αυτό το μότο πορεύτηκε στη ζωή του. Στο βιβλίο αυτό, που έγραψε η κόρη του Ελέν, περιέχεται η βιογραφία του μαζί με τα τρυφερά γράμματα που έστελ νε κρυφά στη γυναίκα του από το στρατόπεδο συγκέντρωσης. Είναι η ιστορία ενός ιερέα ήρωα, ηθικά ακέ ραιου, αγωνιστή, ιδεολόγου, με χιού μορ και εγκαρτέρηση.

ντεκα διάσημοι ψυχίατροι, ψυS · χαναλυτές και ψυχολόγοι, ανα λύουν τον λαβύρινθο του ψυχισμού και τις εσωτερικές μάχες ξεχωριστών γυναικών όπως η Τζοζεφίν Μπέικερ, η Σιμόν ντε Μποβουάρ, η Μαρία Κό λας, η Κολέτ, η Δαλιδά, η Λέιντι Ντι, η Μάρλεν Ντίντριχ, η Τζάκι Κένεντι, η Εντίθ Πιάφ, η Φρανζουάζ Σαγκάν και η Βιρτζίνια Γουλφ. Όλες τους, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, σημάδε ψαν τον εικοστό αιώνα. Η ομορφιά, το ταλέντο και η προσωπικότητά τους σφράγισαν την εποχή τους, κέρ δισαν τον θαυμασμό του κόσμου και προκάλεσαν πάθη και συζητήσεις στο πέρασμά τους. Πίσω όμως από την λαμπερή, απαστράπτουσα και σαγηνευτική ζωή τους κρυβόταν η πί κρα, η απογοήτευση, ο πόνος, η κα τάθλιψη και η ψυχική διαταραχή. Η συγγραφέας Καρτίν Σιγκυρέ είναι δημοσιογράφος σε θέματα που σχε τίζονται με την κοινωνία και την ψυχανάλυση. Εχει γράψει περί τα τριάντα βιβλία, μυθιστορήματα, βιο γραφίες διάσημων γυναικών και δο κίμια, σε συνεργασία με γνωστούς ψυχιάτρους.

[Δ . Β. Τ.]

[Γ. Ν.]

[Δ . Β. Τ.]

ΠΟΛΙΤΙΚΗ

ο περιοδικό κυκλοφορεί με αφιέρωμα στη μεταναστευτική πολιτική και το ζήτημα της απόδοσης ιθαγένειας. Ο Ιωάννης Βαρβιτσιώτης αναφέρεται στο μεταναστευτικό φαινόμενο στη χώρα μας, κάνοντας μια γε νική αποτίμηση και χαράσσοντας το πλαίσιο μέσα στο οποίο καλείται η κυ βέρνηση να δράσει. Η Ελενα Μανδαλενάκη αναφέρεται στο ποια πρέπει να είναι η κρατική πολιτική έναντι των μεταναστών. Ο Ιωάννης Κωτούλας αναφέρεται στην ευρωπαϊκή νομοθεσία για την απόδοση ιθαγένειας, ενώ ο Άγ γελος Συρίγος κάνει παρατηρήσεις και προτάσεις για βελτιώσεις στο εγ χώριο νομοσχέδιο για την απόδοση ιθαγένειας. Τέλος, ο Χρύσανθος Λαζαρίδης δίνει προτεραιότητα στην ενσωμάτωση των γονέων και μετά των παιδιών και θεωρεί ότι το κυβερνητικό νομοσχέδιο είναι γεμάτο παγίδες που θα δημιουργήσουν μελλοντικά προβλήματα. Στο ίδιο τεύχος υπάρχει ένας φάκελος για την ελληνική οικονομία με άρθρα των Γ. Βάμβουκα, Αν. Ιωαννίδη και Γ. Βλάχου, καθώς κι ένας φάκελος για την κλιματική αλλαγή, με άρθρα των Κυρ. Μητσοτάκη, Ρ. Μητούλα, Αν. Ζερβάκη. Γράφουν ακόμα για διάφορα θέματα οι Στρ. Στρατήγης, Στ. Καλύβας, X. Παπασωτηρίου και Αστ. Χουλιάρας.

Φ ιλ ε λ ε ύ θ ε ρ η Έ μ φ α σ η Περιοδική έκδοση του Ινστιτούτου Δημοκρατίας Κωνσταντίνος Καραμανλής Τεύχος 42 ,σ 160, €1 0

[Μ. Α.]

BARRY B. POWELL

A NEW COMPANION TO HOMER

IAN M ORRIS Καθηγητές Πανεπιστημίου A NEW COMPANION TO HOMER ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ

ΣΠΟΥΔΩΝ Μετάφραση Φ. Πέτικα, Μ. Σκέμπης, Μ. Μουρατίδης Επιμέλεια Α. Ρεγκάκος, καθηγητής Α.Π.Θ. Σχ, 8ο, σελ. 951 με 17 εικό®ς εκτός κειμένου, δεμένο Γριάντα κορυφαίοι ομηριστές από την Ευρώπη και την Αμερι:ή πραγματεύονται την ομηρική ποίηση από λογοτεχνική, γλωσιολογική, μυθολογική, ιστορική και αρχαιολογική σκοπιά, καύπτοντας παραδοσιακά θέματα όπως η αφηγηματολσγική ανά,υση της Ιλιάδας και της Οδύσσειας.

Μ . L. WEST

ΜΟΥΣΙΚΗ Μετάφραση Στάθης Κομνηνός Σχ. 8ο, σελ. 551 με 35 εικόνες εκτός κειμένου, σχήματα και πίνακες Στα θέματα που εξετάζο νται περιλαμβάνονται: η θέση της μουσικής στη ζωή των Ελλήνων, τα όργανα, ο ρυθμός, η ρυθμική αγωγή, οι κλίμακες, οι αρμονίες, η δομή της μελωδίας, η μορφή, η αρ χαία θεωρία, η παρασημαντική, καθώς και η ιστορική εξέλιξη όλων αυτών. Το έργο αποτελεί μια κατανοητή παρουσίαση που δεν προϋποθέτει καθόλου ειδικές μουσικές γνώσεις και είναι πολύτιμο τόσο για τους κλασικούς φιλολόγους όσο και για τους ιστορικούς της μουσικής.

Από το 1960 Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Δ . Ν . Π Α Π Α Δ Η Μ Α Προσφορά στον Πολιτισμό κσι την Παιδεία Ιϊίποχράτους 8 · Αθήνα Τ·Κ· 10679 · Τηλ.: 21036.27318 www.papadimasbooks.gr * papadimas@alp.gr

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ ΙΙΟ ΙΟ Τ Η Τ Α Σ

δ : βι βλιοπαρουσίαση

Ξεφυλλίζοντας ______________ ΠΑΙΔΙΚΟ Σοφία Γιαλουράκη Η Α φ ρ ο δ ίτη τη ς Μ ήλου κ λαίει Ερευνητές, 2010 σελ. 156, € 14

Αλίκη στη χώρα των θαυμάτων, που τόσο θαυμάσαμε στον κινηματο γράφο στη δημιουργική διασκευή του Tim Burton, υπάρχει πια και σε έντυπη κα λαίσθητη έκδοση. Συγκεκριμένα σε δια σκευή Τ. Τ. Sutherland, που βασίζεται στο σενάριο της Linda Woolverton, το οποίο με τη σειρά του είναι βασισμένο στο κλα σικό έργο του Lewis Carrol. Σε πολύ φροντισμένη έκδοση από τα Ελληνικά Γράμματα, αν και καταχωρημένο μάλλον στις παιδικές εκδόσεις, διαβάζεται και από μεγάλους χωρίς καμία ντροπή.

Στην ίδια κατηγορία θα κατέτασσα και το βιβλίο της Σοφίας Γιαλουράκη Η Α φ ρο δίτη της Μήλου κλαίει (εκδόσεις Ερευ νητές). Σας θυμίζω το πολύ καλό προ ηγούμενο βιβλίο της Πορτρέτα του Φαγιούμ. Η τότε ηρωίδα της, Αλέκα, είναι κι εδώ και ταξιδεύει από την Αλεξάνδρεια στη Μήλο. Και σε αυτό το βιβλίο της η συγγραφέας μέσα από τη μυθοπλασία πλησιάζει θέματα άξια προσοχής, γνώσης και ευαισθησίας. Η Rachel Coriie ήταν μια 23χρονη αμερικανοεβραία που άφησε την άνετη ζωή της για να σταθεί ανάμεσα σε μια μπουλν τόζα κι ένα παλαιστινιακό σπίτι, στη Λω ρίδα της Γάζας, το 2003. Ο ισραηλινές μπουλντόζες δεν συγχωρούν και έτσι η μι κρή Rachel άφησε την τελευταία της πνοή στις 16 Μαρτίου 2003 στο μέρος για το οποίο πάλεψε να μείνει ελεύθερο. Τα ημε ρολόγια και τα e-mail της μετατράπηκαν σε ένα δυνατό θεατρικό μονόλογο και εκδόθηκαν από την Αιώρα με τίτλο Το όνο μα μου είναι Rachel Come. Η Βαντάνα Σίβα είναι μια άλλη διανοού μενη ακτιβίστρια, στην Ινδία, που ασχολείται με περιβαλλοντικά θέματα. Βρα

βευμένη με το Εναλλακτικό Νόμπελ Ει ρήνης 1993, έχει γράψει πολλά βιβλία σχετιζόμενα με τη δράση της. Οι εκδόσεις Εξάρχεια φιλοδοξούν να βγάλουν τα πε ρισσότερα από αυτά. Στο μεταξύ εξέδω σαν ήδη το Η αρπαγή της σοδειάς, που σχετίζεται με τα προβλήματα των μικροπαραγωγών στο πλαίσιο μιας ταχύ τατα αναπτυσσόμενης ηαγκοσμιοποιημένης γεωργίας. Αν σας αρέσουν τα περιηγητικά βιβλία, εκδόθηκε το δυσεύρετο εδώ και χρόνια ταξιδιωτικό του Παναγιώτη Πάταγου Περίληψις Περιηγήσεων από τις φιλέρευνες εκδόσεις Εκάτη, με πρόλογο του Δημήτρη Καλοκύρη. Ο Πάταγος, εμβληματική φυσιογνωμία του 19ου αιώνα, που δεν τον χώραγε η Ελλάδα, ακολουθώντας το ρεύμα της εποχής ταξίδεψε στην Ασία, συμπεριλαμβανομένων Ρωσίας, Αφγανι στάν, Περσίας, Ινδίας και Κίνας, στην κεν τρική και βόρειο Αφρική και μετέφερε τις εντυπώσεις του σε αυτό το εντυπωσιακό ακόμα και σήμερα βιβλίο. Ένα πολύ παλιότερο βιβλίο ανατύπωσε και ο Μορφωτικός και Πολιτιστικός Σύλλογος Μεγαλοπαναγιωτών - Χαλκιδικιωτών Θεσ σαλονίκης. Είναι του Νίκου Μ Ηλία το Ημερολόγιον της Χαλκιδικής (εκδόσεις Διά Βίου) και πρόκειται για φωτομηχανική ανατύπωση τριών από τα τέσσερα τεύχη περιοδικών που κυκλοφόρησε ο ιερέας και δάσκαλος Νικόλας Ηλίας με πολύτιμο πο λιτιστικό και λαογραφικό υλικό. Περιέχει διηγηματάκια, στατιστικά στοιχεία για τη γεωργική παραγωγή της Χαλκιδικής, ανα κοινώσεις, ταξιδιωτικά κ.ά. Μια νοσταλγική ματιά στο παρελθόν μας. Για όσους πιστεύουν ότι τα φαντάσματα ζουν ακόμα, ένας σκιτσογράφος κι ένας

φιλόσοφος αποφάσισαν να ασχοληθούν με τον Μαρξ. Στο βιβλίο τους Μαρξ, τρό πος χρήσης (εκδόσεις ΚΨΜ) ο πανεπι στημιακός Ντανιέλ Μπενσαΐντ και ο σκιτσογράφος Σαρμπ μετατρέπουν την ει σαγωγή στη μαρξιστική θεωρία σε ένα ψυχαγωγικό παιχνίδι, μέσα από το οποίο εισάγουν τον αναγνώστη στις βασικές μαρξικές θεωρίες. Ο Γιόςεφ Ροτ είναι ένας αυστριακός συγγραφέας που τον γνωρίσαμε εσχά τως στη χώρα μας. Μετά Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ (Άγρα, Ροές) τον Θρύλο του άγιου πότη (Αγρα) κ.ά. ήρθε το Ο ιστός της αράχνης (Κριτική), το πρώτο του βιβλίο, αποκαλυπτικό των δυνατο τήτων και του ύφους του συγγραφέα. Ο ήρωας του, ο Τέοντορ Λόςε, είναι ένας ανθρωπάκος τυπικό δείγμα όλων αυτών των υποτελών με τις μεγάλες φιλοδοξίες που πάνω τους πάτησε ο φασισμός για να κυριαρχήσει. Δυνατή γραφή που ξε χωρίζει. Το ενδιαφέρον για τους Ελληνες Εβραί ους έχει διευρυνθεί τα τελευταία χρόνια. Σημαντική συνεισφορά αποτελεί το βιβλίο της καθηγήτριας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης Κ. Ε. Fleming Ιστορία των Ελλήνων Εβραίων (εκδόσεις Οδυσσέας). Ερευνά το πότε εγκαταστάθηκαν εβραϊ κές οικογένειες στην Ελλάδα, ποια η στάση της Οθωμανικής αυτοκρατορίας και του νεοσύστατου ελληνικού κρά τους απέναντι τους, αν και πότε απέκτη σαν ελληνική συνείδηση και αν διαφέρουν από τους υπόλοιπους Εβραίους της διασποράς. Το βιβλίο καταγίνεται με δύο αιώ νων συνεχή παρουσία του εβραϊκού στοιχείου στην Ελλάδα έως τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο. Ο Νικόλας Σεβαστάκης είναι γνωστός για τις μελέτες του, τα φιλοσοφικά και πολι τικά του δοκίμια, είτε αυτά αφορούν τον ρομαντισμό είτε τη νεωτερικότητα, αλλά στα διαλείμματα καταγίνεται με την ποίη ση. Στις εκδόσεις Πανοπτικόν εξέδωσε το

τελευταίο ποιητικό του βιβλίο Οι χειμώ νες της μνήμης. Μικρές αχτίδες νοσταλ γίας, φευγαλέες σκέψεις, νύξεις μεγάλων πόνων. Ήπιος και καίριος, ο χαρακτηρι σμός που του αρμόζει. Στα μνημειώδη έργα κατατάσσεται Ο απολεσθείς παράδεισοςτου Τζων Μίλτον. Το εμβληματικό αυτό έργο εκδίδεται για πρώτη φορά ολόκληρο από τις εκδόσεις Οδός Πανός σε μετάφραση Αθανάσιου Δ. Οικονόμου και μάλιστα σε δεκαπεντα σύλλαβο, για να αποπνέει το παλαιικό άρωμά του. Ο άγγλος Ομηρος, όπως έχει αποκληθεί ο Μίλτον, στήνει μια επο ποιία αγιογραφική μεν, με πολλές συν δηλώσεις και ένθετα δε. Το βιβλίο κο σμείται με τα χαρακτικά του G. Dore και αποτελεί σίγουρα εκδοτικό άθλο. Μετά από 175 χρόνια μεταφράστηκαν στα ελληνικά οι παραδόσεις του Χέγκελ πάνω στην Αισθητική από τον Σταμάτη Γιακουμή και μάλιστα από τη Νομική Βι βλιοθήκη που ειδικεύεται στην έκδοση νομικών βιβλίων. Η Αισθητική (όρος που καθιέρωσε ο Baumgarten το 1750) είναι η μελέτη του ωραίου, αποτελεί κλάδο της φιλοσοφίας και θα μπορούσαμε να την αποκαλέσουμε και «φιλοσοφία της τέ χνης» ή «φιλοσοφία των καλών τε χνών». Η Αισθητική του Χέγκελ απο τελεί ένα από τα μείζονα έργα της γερ μανικής φιλοσοφικής παράδοσης, που επηρέασε δεκάδες οπαδούς ή αρνητές της φιλοσόφους. Κατά τον Χέγκελ, η ανάλυση του ωραίου δεν πρέπει να ξε κινάει από την περιγραφή ωραίων πραγ μάτων αλλά από τη γνώση του ωραίου καθεαυτού. Ο Χέγκελ, ορμώμενος από την πλατωνική φιλοσοφία και συλλαμβάνοντας την ιστορική διάσταση της τέ χνης, έρχεται αντιμέτωπος με πολλαπλά ερωτήματα που προσπαθεί να απαντή σει στα «Μαθήματα αισθητικής» του. Ο μεταφραστής παραθέτει για τον ανα γνώστη εκτενή εισαγωγή, με πολλά σχόλια και συσχετισμούς.

ΙΣΤΟΡΙΑ Κ. Ε. Fleming Ισ τορία τω ν Ελλήνων Ε βραίω ν Ο δυσσέας, 2009 σελ. 367, € 21

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Γκεόργκ Χέγκελ Α ισ θη τική Μετάφραση, εηιμέλια: Σταμάτης Γιακουμής Νομική Βιβλιοθήκη, 2010 σελ. 689, € 40

δ:αφιέρωμα

Το περιοδικό

ΣϋΓΧρΟΝΟΣ Ι<ΙΙ\Μΐ\1ΑΤΟφΑφθΣ

Ο ΣύγχρονοςΚινηματογράφος και η γενιά του Αχιλλέας Ντελλής

τις α ρχές του 21ου αιώνα το π ε ριοδικό Σ ύ γχ ρο ν ο ς Κ ινηματο γρ ά φ ος (ΣΚ) θεωρείται από τους έλληνες φιλμολόγους εμβλπματικό και από τους κριτικούς ω ς ο πυρήνας του νέου ελλπνικού κινπματογράφ ου, αφού «συγκέντρωσε τους πιο δυνα μικούς ν έου ς διανοουμένους τπ ς Εβδομος Τέχνπς και σκπνοθέτες, και γονιμοποίπσε τότε, αλλά και με τις κατοπινές του μορφές, τον νεότερο ελλπνικό κινπματογράφ ο». Στπν ιστορία τπ ς ελληνικής φιλμολογίας π θέσπ που κατέχει ο ΣΚ είναι π ίδια με τπ θέσπ που έχει π Επιθεώ ρηση Τέ χ ν η ς στο χώ ρο τπ ς λογοτεχνίας. Και στις δύο περιπτώσεις τα περιοδικά γί νονται οι εκφ ραστές μιας ολόκλπρπς εποχής και, κυρίως, των ανθρώπων που ζουν τον αγωνία του αύριο και αναπνέουν τον αέρα των ιδεών. Με αυτήν την οπτική οι σ κηνοθέτες και κριτικοί που έστησαν, μετέφρα σαν κείμενα και έγραψαν κριτικές, συνιστούν μια γενιά, τη γενιά του Σ ύ γχ ρ ο νο υ Κ ινηματογράφ ου. Και, όσοι ήταν αναγνώ στες και παρακο λουθούσαν την από τεύχος σε τεύχος ύλη του περιοδικού, γαλουχήθηκαν με μια κεντρομόλα ανάγνωση του φιλμικού κειμένου που ξεκινά από τον σ κηνοθέτη και εξακτινώνεται πρ ος την κοινωνία, τις δομ ές και την ιδεολογία της περισσότερο παρά τον πάσχοντα άνθρωπο. Αν αυτό είναι το κύριο χαρακτηριστικό της γενιάς αυ τής, υπάρχουν και δύο άλλα με τα οποία εκκινεί την πορεία της. Η αντί στιξη π ρ ος το εμπορικό σύστημα και

το επακόλουθο ύψιστο αίτημα της νομιμοποίησης του κινηματογράφου ω ς τέχνης είναι αυτά που την συνέ χουν. Γι’ αυτό και η γενιά του Σύγχρονου Κ ινη μα το γρά φ ο υ παρουσιάζει την εξής ιδιοτυπία: παρά τις ανομοιότητες και τις τεράστιες διαφορές που τη χωρίζουν, τόσ ο στην πράξη τη ς σκη νοθεσίας (από τον ποιητικό και σεφερικό κόσμο του Αγγελόπουλου ώς τον ελληνοκεντρισμό του Σμαραγδή και του Π απαστάθη και από τη φ υ λετική σωματικότητα τη ς Μαρκετάκη ώ ς το γαλλισμό του Παναγιωτόπουλου) όσο και σ τον κριτικό λόγο (από τον εκλεκτικιστικό και σινεφιλικό λόγο του Μ πακογιαννόπουλου ώ ς το ριζοσπαστισμό που εξέπεσε σε σεξισμό και εγκυκλοπαιδισμό του Ραφαηλίδη και από τον εγκεφαλισμό του Λ υγγούρη ώ ς τον «αιρετικό» και προκλητικό Βακαλόπουλο), εμφορεί ται από τα κύρια προτάγματα τη ς με ταπολεμικής και ιδιαίτερα τη ς μετα πολιτευτικής περιόδου, όπω ς το ζή τημα τη ς ελληνικότητας και το αρι σ τερό αίτημα η τέχνη να αποτυπώνει τα πάθη, τα αδιέξοδα και τις εντάσεις της κοινωνίας. Το αφιέρωμα του Διαβάζω, απορηματικό κατά βάση, αναζητά την ταυ τότητα τω ν συντακτών, τω ν κριτι κώ ν προσ ώ πω ν και τω ν κειμένων με βάση και α φετηρία το π εριοδικό ΣΚ, με ένα προβιβασμό ιδιαίτερα στη χουντική περίοδο, κα θώ ς τότε ανά γονται πο λ λ ές από τις αρ κτικές αξίες.

δ : αφιέρωμα

Η εκδοτική ταυτότητα του περιοδικού και η μυθολογία του

66 °6

Το περιοδικό ΣΚ είναι συνέχεια ενός άλλου προδιδακτορικού περιοδικού, του Ελληνικού Κ ινηματογράφου, που εξέδωσε μόνον τέσσερα τεύχη μέσα σε ένα διάστημα έξι μηνών, από τον Ο κτώβρη έω ς το Μάρτη του 1967, και συγκέντρωσε μια ομάδα πρωτίσ τω ς κριτικών: Π αύλος Ζάννας (1929-1989), Διαμαντής Λ εβεντάκος (1940), Ν ίνος-Φένεκ Μ ικελίδης (1936), Γιάννης Μ πακογιαννόπουλος (1934), Βασίλης Ραφαηλίδης (19342000) και Κωστής Σκαλιόρας (1927). Ο τίτλος παραλλάσεται ελαφρά και το νέο περιοδικό τυπώνεται από το 1969 έως το 1973 και μεταπολιτευ τικά για έντεκα χρόνια (1974-1984). Το πρώ το τεύχος του περιοδικού εκδίδεται το Σεπτέμβρη του 1969, ενώ δύο μήνες μετά καταργείται η πρ ο ληπτική λογοκρισία. Η γενικότερη περιρρέουσα ατμόσφαιρα της επο χής σφραγίζεται από την αμφιθυμία της ελληνικής κοινής γνώ μης έναντι των συνταγματαρχών, τη γνω στή δή λωση του Σεφ έρη το Μάρτιο του 1969 και την έκδοση τω ν Δεκαοχτώ κειμένω ν τον Ιούλιο του 1970. Αυτό το κρίσιμο χρονικό διάστημα στην νεοελληνική ιστορία σ ε επίπεδο ιδε ολογίας και μεταπολεμικού βίου συ νοδεύεται και από μια δεύτερη μετά βαση: ο λεγόμενος Παλαιός Ελληνι κός (ή Εμπορικός) Κινηματογράφος (ΠΕΚ) υποχωρεί και εμφανίζεται ο Ν έος Ελληνικός Κ ινηματογράφ ος (ΝΕΚ). Κυρίως όμως και όσον αφορά

τη φιλμολογία, η κινηματογραφική θεωρία εμβαθύνει γεωμετρικά σε ιδε ολογικό περισσότερο επίπεδο, πρωτίστως στη Γαλλία. Από το πρώ το τεύχος μεσολαβούν άλλα 20 ώ ς το Μάρτιο του 1973. Ενώ ξεκινά μηνιαίο, από το τέταρτο τεύ χος γίνεται διμηνιαίο, για να καταλήξει τριμηνιαίο. ΓΓ αυτό και η αρίθ μηση είναι διαφορετική (28 τεύχη). Από κοντά και η διαφοροποίηση στο σχήμα από το τεύχος 17 και εξής, οπότε ψηλώνει. Η σελιδοποίηση σε όλη την πρώ τη περίοδο παραπέμπει στα Cahiers du Cinema, με μια φ ω τογραφία να καλύπτει το μισό του πρω τοσέλιδου και με διαφορετικό χρωματισμό να την πλαισιώνει, παραπέμποντας σ το κίτρινο αντίστοιχο του εμβληματικού γαλλικού περιοδι κού. Στο μέσο τη ς χούντας, το 1971, σχη ματίζεται μια αστική μη κερδοσκο πική εταιρεία με την ίδια επωνυμία, «Σύγχρονος Κινηματογράφος», προκειμένου να διαχειριστεί οικονομική ενίσχυση από το ίδρυμα Ford (3.135.000 δραχμές). Το γεγονός εί ναι καθοριστικής σημασίας, καθώς το έργο της εταιρείας είναι πολύ πλευρο (κυριακάτικες προβολές, ει σηγήσεις, παραγω γή ταινιών μικρού και μεγάλου μήκους, αγορά εξοπλι σμού ενός κινηματογραφικού στούν τιο). Φαίνεται ότι η εταιρεία ακολού θησε τα πρότυπα της εποχής: γύρω από αυτήν φύεται ένας συγκεντρωτι σ μός πολλών δραστηριοτήτων που την υπερβαίνει και μια φιλοδοξία στόχων που εκ των πραγμάτων ήταν αδύνατο να εκπληρωθούν και να

εκτελεσθοϋν. Π ρος το τέλος της απριλιανής δικτατορίας ο ΣΚ διακό πτει την έκδοσή του, μέσα σε ένα κλίμα διαφωνιών, αλληλοκατηγορίας και συνωμοσιολογίας, καθώ ς αδυνα τούσε να διαχειριστεί, κατά το μάλλον ή ήττον, την οικονομική ενίσχυση του περιοδικού από το ίδρυμα Ford για δεύτερη φορά. Οι επιπλοκές της οι κονομικής ενίσχυσης δηλώνουν ότι, ενώ το περιοδικό ξεκίνησε με όχημα και οδηγό τη σινεφιλία, έφτασε στο τέλος της πρώ της περιόδου να κυ ριαρχείται από τα ιδεολογικά ρεύματα της εποχής, όπω ς τα ζούσαν οι συν τάκτες του, τότε. Η υποσκέλιση του κινηματογραφικού γεγονότος αυτού καθεαυτού είναι επίσης δηλωτική της πλήρους πολιτικοποίησης του ίδιου του ελληνικού κινηματογράφου και του λόγου περί αυτού. Ταυτόχρονα με την κατάρρευση της δικτατορίας, το περιοδικό επανακυ κλοφορεί το φθινόπω ρο του 1974, με

μια πολύ μικρή προσθήκη στον τίτλο, αυτή της χρονολογικής ένδειξης 7 4 , 7 5 , 7 6 κ.ο.κ. Το περιοδικό αναςητά σ υνεχώς τη φυσιογνωμία του και με μονωμένα πρόσωπα και εκδοτικοί οί κοι το αγκαλιάζουν για περισσότερο από πέντε χρόνια. Γι’ αυτό το περιο δικό ξεκινά διμηνιαίο και γίνεται τρι μηνιαίο, υποδηλώ νοντας περισσό τερ ο μια στράτευση των συντακτών του π ρ ο ς μια κριτική (θετική ή αρνη τική) στήριξη τρεχουσώ ν ταινιών, ελ ληνικών και ξένων. Ο ΣΚ καταλήγει να έχει μια ακανόνιστη περιοδική πα ρουσία και από τριμηνιαίο γίνεται πενταμηνιαίο, για να εκδίδεται δις το χρόνο από το 1982 (τεύχος 31 και εξής). Το περιοδικό κλείνει με ένα αφιερωματικό τεύχος στον Παςολίνι, το οποίο προαναγγέλλει τις μονο γραφ ίες του Φ εστιβάλ τη ς Θεσσαλο νίκης στη δεκαετία του 1990. Μάλι στα μία από τις πρώ τες μεγάλες μο νογραφίες που εκδίδεται από το διε-

δ:αφιέρωμα

θνοποιημένο Φεστιβάλ Θεσσαλονί κης είναι και πάλι για τον Παζολίνι. Και στις δύο μονογραφίες εμπλέκεται ο Μισέλ Δημόπουλος. Γεννημένος το 1948, με γαλλική παιδεία, δίγλωσσος, έρχεται περιστασιακά στην Ελλάδα κατά τη διάρκεια τη ς χούντας, και γί νεται βασικός συντάκτης και αριχισυντάκτης του περιοδικού από το τεύχος 11 (Σεπτέμβρης - Ν οέμβρης 1976). Ο Δ ημόπουλος πιστεύει ότι η δεκαετία του 1980 «ήταν ιδιαίτερα καταλυτική ω ς πρ ο ς μερικές προ σπάθειες, θεωρίες, [...] όπου υπήρχε ένα γενικότερο πνεύμα υ ποχώ ρη σης. Μετά οι άνθρωποι έηιασαν άλ λες δουλειές και δεν υπήρχαν λεφτά, για να μπορέσει να συντηρηθεί το πε ριοδικό». Πίσω από ένα τέτοιο γεγονός λανθά νει ένα γενικότερο σύμπτωμα της με ταπολεμικής κινηματογραφικής κρι τικής και μια πιο ειδική δυσκολία ανανέω σης του κριτικού λόγου που κληροδότησε ο ΣΚ. Αν τα περιοδικά είναι ο κ αθρέφ της μιας εποχής, στον χώ ρο του κινηματογράφου συντελείται το εξής παράδοξο από την εποχή που ο ΣΚ έκλεισε και η μυθολογία του άρχισε: Ενώ ο κινηματογράφος αποτελεί μια κατεξοχήν λαϊκή τέχνη, δημοκρατική και οικουμενική, η πι θανότητα ένα περιοδικό να στηθεί και να σταθεί φαντάζει πολύ πιο πι θανή από ένα αντίστοιχο, για παρά δειγμα, λογοτεχνικό. Παρά ταύτα, συμβαίνει το αντίθετο: τα λογοτε χνικά περιοδικά πληθαίνουν, ενώ τα κινηματογραφικά είναι από λυμφατικά έω ς ανύπαρκτα. Και παρά την ύπαρξη πανεπιστημιακής σχολής, ο

κριτικός λόγος που εκπορεύεται από τη φιλμολογία και τα δημοσιογρα φικά έντυπα αδυνατεί να ξεπεράσει τις εγγενείς αδυναμίες του γυάλινου φορμαλισμού στην πρώ τη περί πτω ση και τη ς λογοτεχνικότητας, της εντυπωσιοθηρίας και του ιμπρε σιονισμού στη δεύτερη.

Η συντακτική και κινηματογραφική ταυτότητα του περιοδικού Σε ολόκληρη την πρώ τη περίοδο του περιοδικού, που τελειώνει με την επαναφορά τη ς δημοκρατίας, ο κύ κλος τω ν ανθρώπων που το στελε χώνουν είναι άνθρωποι που αργό τερα θα διαβούν το κατώφλι της σκη νοθεσίας μεγάλου μήκους, είτε πολύ νωρίς (Αγγελόπουλος, 1971, Βούλγαρης, 1972) είτε μεταπολιτευτικά (Λεβεντάκος, Σφήκας, 1974, Σμαραγδής, 1975, Λυκουρέσης, 1978, Παπαγιαννίδης, 1979, Π απαστάθης, 1981, Κόρρας, 1984) ή κριτικοί που ασχολούνται ήδη θεωρητικά με τον (ελληνικό) κινηματογράφο (Ραφαηλίδης) ή προστίθενται κατόπιν (Λυγγούρης, Σαββάτης, Κούκιος, Δημό πουλος, Κοκκινόπουλος). Ηγετικές φυσιογνωμίες ανάμεσα σε αυτές, στην πρώ τη περίοδο, υπήρξαν ο Βα σίλης Ραφαηλίδης και ο Θόδω ρος Αγγελόπουλος. Ο πρώ τος σε μια τη λεοπτική συνέντευξη επ’ αφορμή της βράβευσης της ταινίας του Αγγελόπουλου Μια αιωνιότητα και μια μέρα θα πει ότι το περιοδικό το «φτιάξαμε

οι δυο μας». Ο δεύτερος, σε ένα εξομολογητικό κείμενο, παραδέχεται ότι «για να είμαστε ειλικρινείς, ο Βασίλης το έστησε. Ό λη η δουλειά από το χέρι του πέρναγε κι όλη η ευθύνη πάνω του». Η εκατέρω θεν φ ιλο φ ρ ό νησ η δεν αναιρεί το γεγονός ότι και οι δύο σ υ νέβαλαν τα μέγιστα σ την πορεία του περιοδικού, από διαφορετικό μετε ρίζι ο καθένας. Μέχρι το τεύχος 9-10 η παρουσία του Αγγελόπουλου αποτυπώνεται στην επιλογή των άρθρων που ταιριάζουν περισσότερο στην ιδιοσυγκρασία ενός καλλιτέχνη με έν τον ο θεω ρητικό προβληματισμό. Οταν αυτός αποσύρεται για να αρχί σει τα γυρίσματα της Α ναπαρ άστα σ η ς από τα Γιάννενα, απ’ όπου στέλ νει μιαν απαντητική επιστολή στο τεύχος 6 (Απριλίου-Μαΐου 1970), το περιοδικό αρχίζει να αποκτά ολοένα και περισσότερο θεωρητικό χαρα κτήρα. Η σταδιακή αποχώρηση του Αγγελόπουλου στο μέσο τη ς δικτα τορίας τέμνει αυτήν την πρώ τη πε ρίοδο του περιοδικού. Α πό το τεύχος 11 και εξής και κυρίως από το τεύχος 16 τα άρθρα επιλέγονται από την αγωνία του θεωρητικού να προλάβει τις κατακλυσμιαίες εξελίξεις που συμβαίνουν διεθνώ ς στο χώ ρο της θεωρίας του κινηματογράφου, οδη γώντας σταδιακά σε μια ελιτίστικη θεωρητικολογία. Η σινεφιλία τους αναπτύχθηκε στα διακά γύρω από την κλασική αφ ή γηση του χολυγουντιανού κινηματο γράφου. Κατ’ αναλογία με τους συν τάκτες των Cahiers d u cinem a που ανέπτυξαν τη σινεφιλία τους μέσα

από τη γαλλική ταινιοθήκη του Henri Langlois και τη λατρεία που οι νεαροί γάλλοι κριτικοί είχαν π ρ ος το χολυγουντιανό σινεμά, οι νεαροί σινεφίλ της δεκαετίας του 1960 και του 1970 τρέφ ουν την ανάλογη λατρεία για τους ίδιους σκηνοθέτες. Ο Νίκος Παναγιω τόπουλος, που ανδρώ νεται μέσα σε ένα τέτοιο κλίμα, ομολογεί ότι «σπούδασα κινηματογράφο στη Γαλλία [...] στη δεκαετία του 1960 [...] Στο Παρίσι του 1960 είχε κανείς την εντύπωση ότι όλα τα ρεύματα της τέ χνης και της ζω ής ήταν παρόντα. Γύρω-γύρω όλοι και σ τη μέση εγώ. Ο ε υρω παϊκός κινημ ατογρ άφ ος τη ς εποχής, είναι φυσικό, έπαιξε ένα με γάλο ρόλο επάνω μου (Γκοντάρ Τ ρυφώ - Αντονιόνι), αλλά και οι Αμερικάνοι (Χίτσκοκ - Χωκς) [...] Ήμουν ένας κλασικός “σινεφίλ” της εποχής. Είχα το διάσημο περιοδικό Τετράδια κινηματογράφ ου κάτω από τη μα σχάλη και πήγαινα ανελλιπώς κάθε μέρα στην Ταινιοθήκη [...]». Οι περισσότεροι από τους σκηνοθέ τε ς που εμφανίζονται μετά το 1970 δεν βρίσκονταν σε σχέσ η υπαλλη λίας με τη δομή της ελληνικής παρα γωγικής διαδικασίας, πράγμα που τους έδω σε την ευκαιρία να μην εμπλακούν σε προσωπικές κόντρες και στην πεζή καθημερινότητα. Στην πραγματικότητα πολλοί σ κηνοθέτες π ου εντάσσονται στην κατηγορία του δημιουργού ανέπτυξαν τεχνικές επειδή, αποκλεισμένοι, εκόντες άκοντες, από το σύστημα παραγω γής, αναγκάστηκαν να ξεδιπλώσουν διαφορετικούς αφηγηματικούς τρ ό πους. Ο λόγος αυτών των ανθρώπων

δ:αφιέρωμα

που στελεχώνουν τον ΣΚ είναι καταγγελτικός, πύρινος και παθιασμέ νος. Η σ τοχοθεσία τους είναι η οικο δόμηση ενός νέου κινηματογράφου. Κατά την παραδοχή του Τάκη Παπαγιαννίδη, «το επόμενο κείμενο [στο ΣΚ] θα εκφράζει τις αντιλήψεις του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου, όπω ς τα κείμενα τω ν Γάλλων, των Βρετανών, τω ν Λατινοαμερικάνων [...] πρέπει [σε συνεργασία με το Ραφαηλίδη] να διατυπώσουμε τις αρχές [...] χτύπημα στον εμπορικό, συμβα τικό κινηματογράφο του Φίνου και των άλλων». Ενώ ο Αγγελόπουλος σε μια τηλεοπτική σειρά εξιστορεί ότι «[τότε, 1970] θέλαμε να κάνουμε σινεμά, θέλαμε να αλλάξουμε το σινεμά. Δηλαδή αυτό που ήτανε το σινεμά μέχρι τότε, ήταν όλη αυτή η ιστορία [του ΠΕΚ]. Η δικτατορία λει τούργησε σαν καταλύτης. Α υτό που μας πίεζε ω ς δικτατορία θέλαμε να το βγάλουμε μέσα από το σινεμά. Το σινεμά να είναι μάρτυρας σε μια αλ λαγή που δεν μπορούσαμε να την κά νουμε πολιτικά, να επιχειρήσουμε να την κάνουμε μέσα από το σινεμά και το σινεμά να λειτουργήσει ω ς δίκιά μας παρουσία, μια δίκιά μας μαρτυ ρία σε εποχή [...]».

Ομάδα, παρέα ή γενιά του Σ ύγχρονου Κ ινηματογράφου; Οι ίδιοι οι συντάκτες που συμμετεί χαν στην έκδοση του περιοδικού σε διάφορα κείμενα δολιχοδρομούν με ταξύ τω ν λέξεων «ομάδα» και «πα

ρέα». Ο Μιχάλης Δημόπουλος γράφει ότι, όταν ήρθε από το Παρίσι στα 1970 στην Αθήνα, συνάντησε μια αξέχαστη παρέα, τον Βασίλη Ραφαηλίδη, τον Γιάννη Μπακογιαννόπουλο, τον Τέλη Σαμαντά, τον Τώνη Λυκουρέση κ.ά. Ο Παπαγιαννίδης, από την πλευρά του, διατείνεται ότι «είχαν μα ζευτεί κι άλλοι νέοι - η παρέα μεγά λωσε: Λιάππα, Ηλιοπούλου, Γαβαλά, Σμαραγδής, Αλευράς, Κοκκινόπουλος, Δημόπουλος, Σαμαντάς κ.ά.» Ο Α γγελόπουλος υποστηρίζει ότι «γύ ρω στο 7 0 αυτή η παρέα είχε δια μορφωθεί [...τότε] όλοι οι άνθρωποι βρέθηκαν ενωμένοι, κοντά και με τον ίδιο στόχο». Για ένα συνομήλικο του Αγγελόπουλου και του Ραφαηλίδη, τον Δήμο Θέο (γεννημένο το 1935), «η γενιά αυτή, που κατά κάποιο τρόπο μεγά λωσε και συγκροτήθηκε μετά τον Εμ φύλιο, άρχισε να σκέφτεται περισ σότερο με όρους ιστορικούς και να προσπαθεί να δώσει κάποιο νόημα στα θέματα της ιστορίας, της κοινω νικής πρακτικής [...]». Ο Αγγελόπουλος έχει τη γνώμη ότι «εγώ και η γε νιά μου είμαστε αυτό που θα λέγαμε παιδιά του πολέμου, δηλαδή χωρίς να έχουμε ζήσει προσωπικά ή να έχουμε κάνει προσωπικά τον πόλεμο, τον έχουμε υποστεί. Η παιδική ζωή και η εφηβεία πέρασαν μέσα από ακού σματα και απόηχους αυτών τω ν γε γονότων. Κάποια στιγμή δεν ήταν δυ νατόν να μη γίνει αυτή η κρίση συ νείδησης. Και όταν λέω Ιστορία, εν νοώ τη σχέση που μπορεί να έχει ο καθένας από εμάς με αυτό που λέγε ται Ελλάδα, ελληνικότητα, παρά-

Οι τεμπέληδες της εύφορης κοιλάδας, 1978, του Νίκου Παναγιωτόπουλου (Νικήτας Τσακίρογλου, Βασίλης Διαμαντόπουλος, Όλγα Καρλάτου, Δημήτρης Πουλικάκος)

δόση. Όλα αυτά μαζί». Αν προσεγγιστεί αυτή η ομάδα ή πα ρέα με κριτήρια βιολογικά, βιωματικά, ιδεολογικά, καλλιτεχνικά και αισθη τικά, τότε θα διαπιστωθεί ότι όλοι αυ τοί οι άνθρωποι που συγκεντρώθηκαν γύρω από το περιοδικό ΣΚ είχαν με ρικά κοινά χαρακτηριστικά. Οι ηγετι κές μορφές (Ραφαηλίδης, Αγγελόπουλος) είχαν γεννηθεί στη δεκαετία του 1930 (1934 και 1935 αντίστοιχα), έζησαν τα σκληρά χρόνια της γερμα νικής κατοχής, τα χρόνια του Εμφυ λίου, της επιβολής του κράτους της Δεξιάς και της κατάρρευσης της καχεκτικής Δημοκρατίας. Η πλειονό τητα των ανθρώπων προερχόταν από μικροαστικές οικογένειες και οι ίδιοι έγιναν φ ορείς όλης τη ς νεανικής κουλτούρας της δεκαετίας του 1960. Αυτό φαίνεται διαυγώς στην ταινία μι κρού μήκους Εκπομπή (1968) του Αγγελόπουλου, η οποία, συγκρινόμενη με την Αναπαράσταση, δείχνει τον τρόπο που παράλληλα με τις ταινίες του Godard Μ ε κομμένη τη ν ανάσα (Α bout d e souffle, 1960) και Δ ύο ή τρία

πράγματα πο υ ξέρω γι’ αυτήν (D eux ou trois choses que je sais d ’elle, 1967) ο δρόμος προς την έντονη πολιτικο ποίηση έγινε πιο έντονος και επιτα κτικός μετά το Μάη του 1968. Μιλώντας με όρους γραμματολογι κούς, όλοι αυτοί οι άνθρωποι αποτε λούν τη «γενιά του Σ ύ γχρονου Κινη ματογράφου». Αποτελούν γενιά και όχι ομάδα (ή παρέα), γιατί ο δεύτερος όρος συμπαραδηλώνει μιαν περιοδι κότητα, ενώ ο όρ ος «γενιά» και μά λιστα «γενιά του ΣΚ» δηλώνει τη διάρκεια και την επίδρασή της σε βά θ ος χρόνου. Οι περισσότεροι κριτικοί που συγκεντρώθηκαν γύρω από το περιοδικό και οι σκηνοθέτες που ενεπλάκησαν σε αυτό έκαναν την πρώτη τους ταινία μεγάλου μήκους μετά την έκδοση του περιοδικού και οι περισ σότεροι συνειδητοποίησαν τα όρια και τις σκηνοθετικές επιλογές μέσα σε αυτό. Η «γενιά του ΣΚ» γνώρισε τρεις πε ριόδους, την περίοδο της έκδοσης του περιοδικού, που είναι η εποχή της διεκδίκησης και της αυτονομίας

δ:αφιέρωμα

72 ο2

(1969-1984), την περίοδο της μερικής υποχώ ρησης και αναδιάταξης (19841992) και την περίοδο της επικυ ριαρχίας μέσα από την επανάληψη τη ς διαδικασίας τη ς κανονικοποίησης (1993-2004). Στη δεύτερη περίοδο η κριτική υπο χώ ρηση συμπίπτει με τη συνειδητοποίηση ότι τα συλλογικά όνειρα πα ραμένουν ουτοπικά. Αυτή η άμπωτη της κινηματογραφικής και πολιτικής συνείδησης συντελείται στο κέντρο, στην Αθήνα. Αναπληρώνεται όμως στη δεκαετία του 1980 από το πε ριοδικό Οθόνη της Θεσσαλονίκης, το τελευταίο από μια σειρά κινηματο γραφικών περιοδικών που άνθισαν με τη «γενιά του ΣΚ» και που κλείνει το 1994. Η κριτική της «γενιάς του ΣΚ» αλλάζει προσανατολισμούς, κα θώ ς βρίσκει έδαφ ο ς εφ αρμογής των απόψεών της μέσα από τη διεθνο ποίηση του Φεστιβάλ Κινηματογρά φου της Θεσσαλονίκης και την έκ δοση θεμελιακών μονογραφιών στην ελληνική φιλμολογία. Στη θέση της αναδύεται μια νέα γενιά ανθρώπων που, παράλληλα με τη νέα γενιά των σκηνοθετών, η οποία πιστοποιείται στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσ σαλονίκης του 1992, αναζητεί και αυτή την ταυτότητά της σε παραλ ληλία με τα επιτεύγματα τη ς «γενιάς του ΣΚ», αυτά του σκηνοθέτη-δημιουργού και της κοινωνικής αποτύ πω σης της τέχνης. Γίνεται αντιληπτό ότι η «γενιά του ΣΚ» οικοδόμησε την ύπαρξή της μέσα από τους εξής δρόμους: τη σκηνοθετική πράξη και τη θεματική και εκφραστική κυριαρχία της, τον θεω

ρητικό λόγο που αναπτύχθηκε πα ράλληλα με αυτήν και από αυτήν, και τη στελέχωση τόσο στο ραδιοτηλεο πτικό χώρο (ΕΡΤ, αργότερα ιδιωτικά κανάλια) όσο και σε θέσεις της ελλη νικής κινηματογραφικής ιεραρχίας (Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, εφημερίδες κύρους). Η πορεία πολλών εξ αυτών δηλώνει και την πορεία της ίδιας της κινηματογραφικής τέχνης και της θέ σης που αυτή κατέλαβε στην ελλη νική κοινωνία και στον κύκλο των δια νοουμένων. Α πό αυτήν την άποψη, η γενιά του Σύγχρονου Κ ινηματογρά φ ο υ αποτελεί την πρώτη γενιά που έβαλε τον κινηματογράφο στον ελ ληνικό πολιτισμό αλλά ταυτόχρονα και την τελευταία από μια σειρά γε νεών και γενιών που κυριαρχούν στο νεοελληνικό πολιτισμό. Η συσπεί ρωση, η ανάδειξη και η επικυριαρχία της στον κινηματογραφικό λόγο και στον πολιτισμό συντελέστηκε και για έναν ακόμη σπουδαιότερο λόγο, μια και ο τελευταίος, επειδή ακριβώς εί ναι εύθραυστος στο περιεχόμενο, ιδεολογικά περιχαρακωμένος και κυ ρίως αφ ηγηματικά αγκυλω μένος, αναζητά αρχές και κανόνες που να τον συνέχουν.

Η κριτική του ελληνικού κινηματογράφου στον Σ ύγχρονο Κ ινηματογράφο Τα άρθρα που καθόρισαν τη στάση της «γενιάς του ΣΚ» βρίσκονται στην

πρ ώ τη περ ίο δο του περιοδικού (1969-1973) και κυρίως στην πρώτη φ άση του: είναι η φ άση τη ς αναζή τησης και του εκλεκτικισμού (τ. 1-16) και ακολουθεί η ιδεολογική και η φάση του θεωρητικισμού (τ. 17-28), οπότε και αλλάζει σ χήμα σελιδοποί ησης. Στην πρώ τη φ άση υπάρχει μια τετρασέλιδη συνέντευξη του Δαμια νού, η μοναδική (αντι-)αναφορά στον σφύζοντα (λαϊκό-εμπορικό) ελληνικό κινηματογράφο τη ς εποχής, μια συ ζήτηση του Αγγελόηουλου με τον Ραφαηλίδη, μια αρθρογραφία του Ιά κω βου Κ αμπανέλλη και τέσσ ερ α ακόμη ά ρθρα, διάφ ορες κριτικές, ω ς επί το πλείστον καταδικαστικές, των ελληνικών ταινιών που προβάλλονται στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, ένα του Λάμπρου Π αηαχρόνη και τρία του Τάκη Παηαγιαννίδη. Π ροάγγελος όλων αυτών είναι το συντακτικό σημείωμα του πρώ του τεύχους με τον τίτλο «Ο ήλιος ανα τέλλει πάντα». Ο προγραμματικός τό νος είναι ξεκάθαρα πολεμικός: «Η ελληνική κινηματογραφική παρα γωγή, τέτοια που είναι, κατάλληλη μόνο για υπανάπτυκτους και διανοη τικά καθυστερημένους, δεν μας εν διαφέρει παρά μόνον σαν ιστορικό γεγονός. Αυτό δεν σημαίνει, βέβαια, ότι δεν θα παρακολουθούμε προσ ε χτικά και δεν θα προβάλλουμε μέσα απ’ τις στήλες μας κάθε νέο κι’ αδιά φ θορ ο απ’ την εμηορευματοποίηση κινηματογραφιστή ή κάποιον ηαληότερο, γηράσαντα εν αμαρτίαις, που θα ήταν πρόθυμος να απαρνηθεί το βεβαρυμένο, ηθικά και αισθητικά, παρελθόν του. Τ ους υπόλοιπους θα

τους μελετήσουμε κι’ αυτούς στο μέλλον μεθοδικά και όσο αντικειμε νικά επιτρέπει η οργή μας -ό χ ι βέ βαια γιατί θα το άξιξαν, αλλά γιατί αποτελούν μια πραγματικότητα επι βεβλημένη ιστορικά, την οποία δεν μπορούμε να διαγράψουμε». Η απουσία εξέτασης του κυρίαρχου κινηματογράφου που παράγεται στα στούντιο της εποχής δηλώνει έμμεσα την απόλυτη κυριαρχία του σε επί πεδο αφήγησης και εμπορικής απή χησης. Από την άλλη υποδηλώνει το ενδιαφέρον τω ν στελεχών του πε ριοδικού να συνομιλήσουν με μια άλ λη κινηματογραφική παράδοση, πε ρισσότερο ευρω παϊκή και κυρίως γαλλική. Οι αναφ ορές στο έργο των πρώ των σοβιετικών δεν πρέπει να εκληφθούν μόνον ω ς μιαν αναφορά σ τους πρώ τους μ οντερνιστές τη ς τέ χνης, όπω ς είναι ο Αϊζενστάιν, αλλά και ω ς μια πρώ τη έμμεση, αόριστη και ακαθόριστη αναφ ορά στον μαρ ξισμό. Αυτός ο μαρξισμός πρέπει να νοηθεί στα πρώ τα τεύχη περισσό τερο ω ς αναζήτηση μιας καινούργιας φ όρμας για τον ελληνικό κινηματο γράφο, η οποία σταδιακά ταυτίζεται με την πολιτική πράξη. Υπ’ αυτήν την έννοια, και το δεύτερο αφιερωματικό τεύχος στον νέο αμερικάνικο κινη ματογράφο γίνεται γιατί ο τελευταίος αρχικά σήμαινε ανεξάρ τητος και αντι-χουλιγουντιανός. Το προγραμματικό κείμενο θέτει με σαφήνεια τι μπορεί να σημαίνει για το περιοδικό εμπορικός κινηματογρά φος: χαμηλό επίπεδο και κακέκτυπη εκδοχή του κλασικού αφηγηματικού κινηματογράφου. Αντιστικτικά υπο-

δ:αφιέρωμα

74 85

νοείται ότι ο Ν έος Κινηματογράφος για τον οποίον μιλά το περιοδικό εί ναι υψηλός, απαιτεί διανοητική π ρ ο σπάθεια και είναι τέχνη. Το πρ ό βλημα που προκύπτει από μια τέτοια οριοθέτηση είναι το εξής: εάν ο χα μηλός εμπορικός-λάίκός κινηματο γράφ ος διαγράφεται με ευκολία και με μια μονοκονδυλιά και αν παραμελούνται σκηνοθέτες της παλαιότερης εποχής, το πρόβλημα είναι τι και ποι ους διαλέγουμε για να έχουμε ω ς πρότυπο, που θα λειτουργήσουν ως μέτρο σύγκρισης. Με την πρώ τη ισοπεδωτική μέθοδο υποβιβάστηκαν όχι μόνον ταινίες που ήταν χτισμένες γύρω από το πρόσω πο του ηθοποιού ή την περσόνα της σταρ αλλά και γύρω από θέ ματα που σχετίζονται άμεσα με την Ελλάδα, όπω ς είναι οι ταινίες φ ου στανέλας. Με τη δεύτερη αποκλεί στηκαν σκηνοθέτες που δούλευαν εκ τω ν έσω, μέσα στο σύστημα, αφού αυτό το τελευταίο ευθύνεται για την ανεπιτυχή προσπάθεια ενσωμάτω σης τω ν νέων κινηματογραφιστών. Σε κανένα από τα τεύχη του περιοδι κού τη ς πρώ της περιόδου δεν υπήρ ξε αναφορά σε σκηνοθέτες σαν τον Τζαβέλλα, τον Γρηγορίου, τον Γεωργιάδη, τον Δημόπουλο ή τον Σακελλάριο. Και αν οι δύο τελευταίοι ήταν απλά όργανα της βιομηχανίας, αφού το έργο τους πρέπει να «έχει ελεγχθεί και εγκριθεί προηγουμένω ς από τον παραγωγό», γιατί αποκλείστηκαν οι ταινίες του Τζαβέλλα ή του Γρηγο ρίου; Αυτό το «γιατί» αναζητά λάθρα ο Μ πάμπης Ακτσόγλου (1954-2007),

όταν σε μια κριτική του για την ται νία Η δ ε γυνή να φ οβήται το ν άνδρα (1965) επισημαίνει ό τ ι« [...] αποτελεί ένα μάθημα σκηνοθεσίας, για το πώ ς κανείς, ξεκινώντας με τους όρους του παιχνιδιού των μεγάλων στούντιο παραγω γής (στην προκειμένη περί πτωση: τη ς εταιρείας ΔαμασκηνόςΜιχαηλίδης), καταφέρνει να τους ξεπεράσει, π ρ ος όφ ελος της ταινίας και του ελληνικού κινηματογράφου γενι κότερα. Είναι κρίμα που ο Τζαβέλλας δεν μπόρεσε να κάνει άλλη ταινία στη συνέχεια. Ό πω ς είναι κρίμα που ελάχιστα εκτιμήθηκε το παράδειγμά του». Ο Τζαβέλλας για την Δελβερούδη «[...] έβαζε αδιαπραγμάτευ τους όρους στους παραγωγούς [γιατί] τον ενδιέφ ερε το αποτέλεσμα, η σχέση τη ς ταινίας με το θεατή, η επι τυχία της, όχι όμω ς και η δική του οι κονομική σχέση με τη βιομηχανία του θεάματος». Αυτό το γιατί έρχεται και επανέρχεται και στην περίπτωση του Γρηγορίου, του οποίου «οι πε ρισσότερες ταινίες του είναι μικρές, ανεξάρτητες παραγωγές, σαν τα αμε ρικάνικα b-m ovies [...] γυρίστηκαν έξω από τα μεγάλα στούντιο [και] δεν έκανε ποτέ ταινία με τον Φίνο». Δεν υπήρξαν σ οβαρά κριτικά εργα λεία καταδίκης των χωλών σημείων ή ανάδειξης των καλύτερων εκδοχώ ν του εμπορικού κινηματογράφου. Η κριτική που ασκήθηκε ήταν περισ σότερο κριτική (εξω)φιλμικών προ σώπων παρά κειμένων. Και στην πε ρίπτωση που γινόταν η δεύτερη παρά η πρώτη, γινόταν είτε ελλειμματικά, κάτω από τη δυσκολία εύρεσης μιας ιθαγενούς κριτικής προσέγγισης του

κινηματογράφου, είτε σπασμωδικά, λόγω της αδυναμίας παρακολούθη σης των κατακλυσμιαίων ρευμάτων που συνέβαιναν στην Ευρώπη, είτε προγραμματικά, από την επιθυμία απόκτησης ταυτότητας του Νέου Ελ ληνικού Κινηματογράφου. Αυτή η αφετηρία θα σ ημαδέψει ανε ξίτηλα την ελληνική κριτική κινημα τογράφου και θα περάσει σε γενικές γραμμές στην ελληνική φιλμολογία, η οποία επιδιώκει να εδραιωθεί πε ρισσότερο κάτω από την ομπρέλα της τέχνης παρά της μελέτης για τα ταπεινά θεάματα του εμπορικού κι νηματογράφου. Μια πρώτη ρωγμή σε αυτό θα συντελεσθεί το 1979, όταν το αφιέρωμα του ΣΚ στον ελληνικό κινηματογράφο θα δείξει τα όρια και τις αντοχές μιας πορείας. Μετά την ανακάλυψη και την εφαρμογή των μοντερνιστικών μαθημάτων στον ελ ληνικό κινηματογράφο και την εξά σκηση της κριτικής στην εφαρμογή τω ν κανόνων της γαλλικής mise-enscene (κίνηση μηχανής, υποκριτική, φωτισμός, σενάριο), η σ τροφ ή του ελληνικού κινηματογράφου, όπω ς αποτυηώνεται στο τεύ χο ς 20 (Φεβρουάριος-Μ άρτιος 1979) και εξής, στοχεύει στην επανανακάλυψη άλ λων αρχετυπικών μορφών που μπο ρούν να εμφυσήσουν μια διαφ ορε τική πνοή σε μια κουρασμένη μυθο λογία σύζευξης σκηνοθέτη - Ιστο ρίας, που προκαλούσε δυσφορία π ε ρισσότερο στους θεατές και λιγότερο σ τους σκηνοθέτες και τους κριτι κούς. Η επανανακάλυψη του Αλέξη Δαμιανού και η τοτεμική λειτουργία της Ευδοκίας μέσα σε ένα τέτοιο

πλαίσιο πρέπει να ειδωθεί σ τις αρχές του 1980. Το θέμα ανακινείται από τον Βακαλόπουλο, που θα προχω ρήσει και σε μια πρόω ρη αποκαθήλωση όλης αυτής της μυθολογίας μέσα από τα άρθρά του «Μυθολογίες, μυθο πλασίες» (1982), «Η ελληνική δέσμη» (1988), «Στο έλεος τη ς κινηματογραφοφιλίας» (1989).

Σταρ ηθοποιός ή σταρ σκηνοθέτης; Ο μεταπολεμικός ελληνικός κινημα τογράφ ος στηρίχθηκε στο είδος και τον ηθοποιό για να ανθίσει. Γύρω από τους δύο αυτούς άξονες χτίστηκε στη δεκαετία του 1950 η βιοτεχνική παραγωγή. Μιλώντας με όρους πα ραγωγής, ανάμεσα στα 1959 που προβάλλεται το Ξύλο β γή κ ε α πό το ν παράδεισο και στα 1963 που γίνεται το σίκουελ, Χ τυποκάρδια σ το θρανίο (αμφότερες σε σκηνοθεσία Αλέκου Σακελλάριου), η βιοτεχνία είχε μετα τραπεί σε βιομηχανία. Εξάλλου η χρονιά του 1963 είναι η πρώ τη της γεωμετρικής αύξησης τω ν εισιτη-

Ευδοκία 19 7 1, του Αλέξη Δαμιανού (Γιώργος Κουτούζης’ Μαρία Βασιλείου)

δ:αφιέρωμα

76 2» °Μ

ρίων. Η Αλίκη Βουγιουκλάκη γίνεται η απόλυτη φιλμική περσόνα γύρω από την οποία μια ολόκληρη κινημα τογραφική δομή στήνεται (παραγω γική διαδικασία, στούντιο, σκηνοθε σία), μια σεναριακή συνταγή επανα λαμβάνεται (το νέο κορίτσι/γυναίκα που μάχεται και κερδίζει), μια υπο κριτική κατεύθυνση επιτυγχάνεται (επίδειξη μιας πεποιημένης εικόνας, αντιρεαλισμός της υποκριτικής) και ο ημερήσιος και περιοδικός τύπος τρ ο φοδοτεί, γιγαντώνει και ανακυκλώνει το μεγάλο θέαμα. Στην Ελλάδα η νέα γενιά σκηνοθε τών, ηθοποιών και κριτικών αναζητά τη φυσιογνωμία της σε αντίστιξη πρ ο ς το ν /τη ν σταρ. Αυτή η αντίστιξη δεν έχει τα στοιχεία της ρήξης στα 1966, όταν ο Βασίλης Ραφαηλίδης προβαίνει σε μια επισκόπηση του σταρ σύστεμ από τις σελίδες της Επι θεώ ρ ησ ης Τέχνης. Συνομήλικος του Μ πακογιαννόπουλου (1934), από γο νείς εκπαιδευτικούς και καταδιωκόμενους αριστερούς, ιδανική έκφραση του αντικομφορμισμού της δεκαε τίας του 1960, θα βρεθεί, μετά τις σπουδές του στη Σχολή Σταυράκου το 1959-1962 (όπου είχε καθηγητή τον Μ πακογιαννόπουλο), στο Αλ γέρι, απ’ όπου επιστρέφει λίγο καιρό μετά. Ο Ραφαηλίδης που γράφει κρι τικές για την Ε πιθεώ ρηση Τέχνης από το 1963 και γίνεται επαγγελματίας κινηματογραφικός κριτικός από το 1965 στη Δ ημοκρατική Α λλαγή, ενώ δείχνει γνώ στης της εμφάνισης και της εξέλιξης του star system γε νικά, δεν προβαίνει σε καμιά ανα φ ορά στο ελληνικό. Υποστηρίζει δε

ότι η γενιά του γίνεται μάρτυρας μιας μετάβασης από την εποχή του σταρ η θοπ οιού σ τον σ ταρ σ κηνοθέτη: «ενώ όμως το αναφερόμενο στον ηθοποιό σταρ-σύστεμ δύει, ένα νέο ανατέλλει: το σκηνοθετικό σταρ-σύστεμ». Από το 1966 ώ ς το 1970 η ουδέτερη διαπίστωση μετατρέπεται σταδιακά σε ρήξη. Την ίδια ακριβώ ς τετραετία η τυποποίηση του ρόλου και της φιλμικής περ σ όνα ς τη ς Α. Βουγιουκλάκη, μαζί με μια έκπτωση στην υποκριτική της εξέλιξη, επιταχύνει το χάσμα. Η αδυναμία της υπάρχουσας κινηματογραφικής δομ ής να ενσω ματώσει τη νέα γενιά των σκηνοθε τών και η αδυναμία τω ν τελευταίων να συμβιβαστούν με την ελληνική πραγματικότητα, ενώ ήθελαν να την αντικαταστήσουν με κάποια άλλη, αδιάφορο αν αυτή η άλλη μπορεί να εφαρμοστεί στη δυσκοίλια ελληνική, οδηγεί στην α πόρριψη του υπάρχοντο ς σ υσ τήματος υ ποκριτικής και ηθοποιών. Ή δη αυτό προαναγγέλλε ται μέσα από μια συζήτηση των Ραφ αηλίδη - Αγγελόπουλου με τον Αλέξη Δαμιανό: «ΣΚ: Προτιμάς τους επαγγελματίες ή τους ερασιτέχνες ηθοποιούς; Δ.[αμιανός]: Εκατό τοις εκατό τους ερασιτέχνες, γιατί οι επαγγελματίες είναι φθαρμένοι από την ημέρα που αρχίζουν να γίνονται ηθοποιοί. Τους βαραίνει μια ημιτελής κουλτούρα, μια ατελής εκπαίδευση, ένα ς εσμ ός ανεύθυνων δασκάλων. Μ’ ενδιαφέ ρουν τα ταλέντα, αλλά τα άφθαρτα όσο τ ο δυνατόν». Τη σκυτάλη την παίρνει ο Τάκης Πα-

παγιαννίδης και μέσα από τις σελίδες του ΣΚ κατακεραυνώνει τους επαγγελματίες ηθοποιούς, το υπάρχον σύστημα και την τυποποίηση που προάγει. Και συμπληρώνει: «Η Αλίκη Βουγιουκλάκη χρειάστηκε μια δεκαετία για να βγάλει το Γυμνά σιο. Υπήρξε κακή μαθήτρια αλλά άριστη τυποποιημένη ηθοποιός. Το πέ ρασμά τη ς στο κοσμικό δράμα ή την γλυκανάλατη κωμωδία δεν ήταν κα θόλου ομαλό. Χρειάστηκε πέντε χρό νια για να πείσει το κοινό ότι εκτός από τα νάζια και τα χάχανα ξέρει να κάνει κι άλλα πράγματα». Ο Παηαγιαννίδης θα προβεί στην ανάδειξη της φιλμικής περσόνας του Θανάση Βέγγου που θα υμνηθεί από τους συντάκτες και τους κριτικούς του ΣΚ για μια σειρά από λόγους. Ο Βέγγος βρίσκεται περισσότερο κοντά στην έννοια του δημιουργού, δεν ήταν ποτέ σταρ, είχε δημιουργήσει δί κιά του εταιρεία παραγωγής και τα σε νάριά του ήταν δικής του έμπνευσης. Την ίδια χρονική περίοδο ο Αγγελόπουλος στην Α ναπαράσταση επιλέγει για το ρόλο της πρωταγωνίστριας μια άσημη και μη εηαγγελματία. Στο πρόσω πο τη ς πρω τοεμφανιζόμενης Τούλας Σταθοπούλου, που υποδύεται τη μοιραία γυναίκα, ο φ ακός αντι στέκεται σθεναρά και δεν υποπίπτει σε κοντινά πλάνα, καθιστώντας έτσι την ηθοποιό ένα άλλο σημείο του κά δρου. Την ίδια εποχή η Α. Βουγιουκλάκη εξακολουθεί να υποδεικνύει στους σκηνοθέτες και να επιμένει στην κινηματογράφηση του προσώ που της, όπω ς στην Υ πολοχαγό Νατάσ α (1971), μέσα από εμβόλιμα

πολύ κοντινά πλάνα που διαρρη γνύουν τον αφηγηματικό ιστό της ταινίας και καταστρέφουν την αλη θοφάνεια της υποκριτικής μέσα από την έμφαση στην πεποιημένη όψη της. Αυτά τα δύο άκρα της ίδιας γραμμής (πολύ κοντινά πλάνα > ανά δειξη σταρ, πολύ γενικά πλάνα > υπο βιβασμός του σταρ) δηλώνουν την οριστική ρήξη που επιβαρύνεται ακόμη περισσότερο από τις ιστορι κές στιγμές. Ο Διαμαντής Λεβεντάκος, εκ των συ νεργατώ ν του ΣΚ και για ένα διά σ τημα διευθυντής σ ύνταξής του, συλλέγει μια σειρά άρθρων, τα οποία εκδίδει το 1972 με τον τίτλο Σύχρονη θεωρία το υ κινη ματογράφ ου με τη συνοδεία τη ς φ ράσ ης Π ροβλήματα το υ καιρού μας. Σε αυτό το βιβλίο ο Λεβεντάκος δηλώνει με σαφήνεια και με μια χρονική εγγύτητα αυτό το γεγονός: «Ο σκηνοθέτης μεταβάλλεται σε φιλμουργό, ενώ συγχρόνω ς ο ηθοποιός εκπίπτει κάπω ς από την π ρω τοκαθε δρία που κατείχε. Η επανάσταση του σκηνοθέτη κατ’ αρχήν σημαίνει μια πρόοδο: ο κινηματογράφος γίνεται περισσότερο τέχνη με την προσ ω πική σφραγίδα ενό ς δημιουργού και λιγότερο θέαμα φ υγής και ταύτισης με τους ήρωες-σταρ [...]». Η ανάδειξη του σταρ σκηνοθέτη σε αντιδιαστολή με τον σταρ ηθοποιό έχει συντελεστεί. Α υτό που απομένει μετά το 1970 είναι η εμβάθυνση του ρόλου του σ κηνοθέτη και η απόλυτη κυριαρχία του στην παραγω γή του νοήματος. Α κολουθώντας τη γενική παραδοχή ότι το Φεστιβάλ Θεσσαλο-

δ:αφιέρωμα

νίκης ταυτίζεται με την πορεία του ελληνικού κινηματογράφου, η θέ σπιση του βραβείου πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη το 1970 (Αγγελόπουλος, Αναπαράστασή) προαναγ γέλλει τπν πλήρπ κυριαρχία του σκηνοθέτη - δπμιουργού - θεού. Θα π ε ράσουν επτά χρόνια και θα πρέπει να μεσολαβήσει το Α ντιφεστιβάλ του 1977 για να αναδειχθούν και άλλες ει δικότητες, που ώ ς τότε βρίσκονταν κάτω από τη σκιά του σκηνοθέτη (μοντάζ, ηχοληψία, σκηνογραφία). Το 1985 προστίθενται και αυτές της ενδυματολογίας και του μακιγιάζ, ολοκληρώνοντας την ωρίμανση της ελληνικής κινηματογραφίας και της συνεισφοράς όλων των συντελεστών στο τελικό αποτέλεσμα.

Αυταξία της κριτικής ή πρόταγμα του σκηνοθέτη; Οι παλαιότεροι κριτικοί (Μπακογιαννόπουλος, Σκαλιόρας, Μ οσχοβάκης) είχαν εγκαινιάσει μια ποικιλότροπη προσέγγιση του κινηματογράφου. Επί παραδείγματι, ο Γιάννης Μπακογιαννόπουλος ανέλυε το φιλμικό κεί μενο στα συστατικά του και αναζη τούσε αυτό που ο Μάριος Πλωρίτης ήδη από το 1945 είχε αποκαλέσει «κινηματογραφικότητα», προαναγγέλ λοντας τη γαλλική mise-en-scene (κί νηση μηχανής, υποκριτική, φω τι σμός, σενάριο). Ο Κωστής Σκαλιόρας συνέκρινε α πό τις σ ελίδες του Βήμα το ς τον κινηματογράφο με τις άλλες τέχνες και ηροέβαινε σε μια ψυχανα

λυτική και αισθητική προσέγγιση της έβδομης τέχνης, ενώ ο Παύλος Ζάννας στα επισκοπικά κείμενα στις Εποχές, με τπν παράθεση υποσημει ώσεων και βιβλιογραφίας, εγκαινίαζε την ελληνική φιλμολογία. Και στις τρεις αυτές περιπτώσεις ο κριτικός λόγος έπεται των ταινιών τις οποίες υπηρετεί και αναλύει. Ο Α ντώ νης Μ οσχοβάκης (19232007), από τπ μεριά του, διακρινόταν από μια μαχητικότατα και ενίοτε από ένα δογματισμό, περιορίζοντας την καλλιτεχνική αξία του κινηματογρά φου σε μια φ ούχτα ταινιών. Από αυ τόν τον τελευταίο οι κριτικοί του ΣΚ, με προεξάρχοντα τον Βασίλη Ραφαηλίδη, δανείζονται το επιθετικό ύφ ος τω ν απόψεων. Οι νέοι κριτικοί που γράφουν στον ΣΚ δανείζονται τα μεθοδολογικά εργαλεία από το εξω τερικό και προβαίνουν σε σχοινοτε νείς αναλύσεις, οι οποίες αποκτούν μια αυτονομία από το ίδιο το φιλμικό κείμενο. Η πιο εμβληματική κριτική γι’ αυτό είναι μια πολυσέλιδη, πυκνή μελέτη της ταινίας του Αγγελόπουλου Μ έρ ες το υ ’3 6 που δημοσιεύεται στον ΣΚ. Η μελέτη του Λυγγούρη «Μέρες του ’36, II» εξακολουθεί και χρειάζεται, σαράντα χρόνια μετά, ει σαγωγικό σημείωμα για την κατα νόησή της. Με το κείμενο αυτό η ελληνική κρι τική σχηματίζει τα πρώ τα θεωρητικά περιγράμματα: π δάνεια θεωρία με τατρέπει τπν κριτική σε εγκεφαλο γράφημα υψηλής διανόησης, καθι στώντας τα ίδια τα επιχειρήματα, και κυρίως όχι τόσ ο τη σκοτεινότητά τους αλλά την εκδίπλωσή τους, ση

μαία της ανωτερότητας της θεωρίας έναντι της κριτικής. Η κριτική απο κτά μια ικανότητα όχι να συνδιαλέ γεται ισότιμα με το φιλμικό κείμενο, πράγμα που επέτυχαν τα κείμενα του Μ πακογιαννόπουλου ή του Ζάννα, αλλά μια αυτονομία, να γίνεται αυθύ παρκτη και ώ ς ένα σημείο να υ περέ χει και γι’ αυτό να αγνοεί το φιλμικό κείμενο. Το κείμενο του Λυγγοϋρη προαναγγέλλει την ανατολή μιας νέας ιερογλυφικής, την οποία κά ποιος νέος μάντης, κάποιος ιεροκή ρυκας, θα κληθεί να αποκωδικοποιήσει και να διαλαλήσει. Από αυτήν την άποψη η κριτική, όπως συνέβη καθόλη τη διάρκεια της δε καετίας του 1960 και κυρίως του 1970 στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, επι θυμεί να πάρει ή να υφαρπάσει μερί διο εξουσίας από το φιλμικό κείμενο στο τρίγωνο δημιουργός - κείμενο κοινό. Το πετυχαίνει αυτό με το να γί νεται η κριτική ένα εργαλείο κατάδει ξης και ανάδειξης της διανοητικής ικανότητας του κριτικού να αποκαλύ πτει βαθύτερες δομές. Αυτό το τε λευταίο το κληρονομεί από την ξένη κριτική μαζί με την σκοτεινότητα του ύφους. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1970 η σκοτεινότητα των επιχει ρημάτων είναι το κοινό σημείο που μοιράζονται οι αρθρογράφοι τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό. Ή ταν μια γενικευμένη τακτική των φιλμολόγων που, προκειμένου να αποκτήσουν αυθυπαρξία, ήθελαν να διαφοροποιηθούν σε ένα προνομιακό χώρο των λογοτεχνικών σπουδών, το πυκνό και υψιπετές ύφος. Με αυτόν τον τρόπο όμως η ελληνική κριτική

και θεωρία του κινηματογράφου μπαί νει σε μια μοναχική πορεία, αφού συ νεχίζει μια μακρά παράδοση της ελ ληνικής διανόησης, τη μονήρη πορεία και την έλλειψη συνδιαλλαγής, που ναι μεν φαντάζει στα μάτια εκείνου που τη γράφει δονκιχωτική και γι’ αυτό εξιλεωτική αλλά παραμένει πει σματικά εγωκεντρική και γι’ αυτό προβληματική. Η κριτική αυτή προαναγγέλλει κατά έναν ειρωνικό τρόπο την κυρίαρχη τακτική της ελληνικής κινηματογρα φίας μετά το 1974: ομφαλοσκόπηση, εσω στρέφεια, εγκλεισμός στο γυά λινο πύργο. Και τα τρία αυτά χαρα κτηριστικά θα κληροδοτήσουν οι κριτικοί στους σκηνοθέτες. Οι ταινίες της «γενιάς του ΣΚ», ενώ απαντούν στο αίτημα τη ς καλλιτεχνικότητας της έβδομης τέχνης, είναι περισσό τερο προσω πικές ενατενίσεις ενός και του ίδιου πράγματος, οδηγώντας τον ΝΕΚ σε μονομέρεια και επαναληπτικότητα μετά το 1974. Και κατά τον ίδιο τ ρόπο που ελάχιστες ταινίες του ΠΕΚ συνδυάζουν την κινηματογραφικότητα με μια οντολογία, αντί στοιχα ελάχιστες ταινίες του ΝΕΚ αναμιγνύουν την αντιαφηγηματικότητα με την ευληψία. Είναι εξαιρετικά οξύμωρο το γεγονός ότι υπήρχε ενότητα ψυχική στη «γε νιά του ΣΚ» κάτω από την πίεση της λογοκρισίας και του φ όβου. Με την κατάργηση της λογοκρισίας, η ψυ χική ενότητα αρχίζει να αποσυντίθε ται και να αποστασιοποιείται ο ένας από τον άλλον. Και οι κριτικοί και οι σ κηνοθέτες του ΣΚ ακολούθησαν ένα μοναχικό δρόμο, διαρρηγνύον-

δ:αφιέρωμα

τας ένα κοινό πεδίο αναφοράς: το ίδιο το φιλμικό κείμενο και τους π ε ριορισμούς που αυτό θέτει στα επί πεδ α τπ ς ανάγνω σπς σ τπν περίπτω σπ του κριτικού και στα επίπεδα χριίσ πς τπ ς κινπματογραφικότπτας στπν περίπτωσπ του σκηνοθέτη-δημιουργού. Χ αρακτπριστικό παράδειγμα κριτι κού είναι ο Ραφαπλίδπς, του οποίου τα κείμενα μετά το 1990 συνιστούν ένα προσωπικό ανάγνωσμα, έχοντας πολλές φ ο ρ ές τπν ταινία ω ς αφορμή για τπν εκδίπλωσπ των εγκυκλοπαι δικών γνώσεών του. Στπν περίπτωσπ του δημιουργού μπορεί να δει κανείς πώ ς μία σκηνοθέτις, η Τώνια Μαρκετάκη, προχω ρεί τις αναζητήσεις της για την ταυτότητα του φύλου από ένα κοινό και εύληπτο όραμα κινηματογραφικότητας, στην Τιμή τη ς αγάπης (1984), σε ένα προσωπικό και γι’ αυτό πιο κλειστό όραμα, με τις Κ ρυστάλ λινες νύχτες (1991).

Μύθος: Ιστορία ή αλληγορία; °ο Μία από τις μεγαλύτερες αδυναμίες του ΠΕΚ ήταν ότι δεν μπόρεσε να δώ σει οντολογικό περιεχόμενο σε αυτό που συνέβαινε κατά τη διάρκεια του φιλμ, γι’ αυτό που ο Bordwell αηοκαλεί fabula, το σ τόρυ. Στην πραγματι κότητα, αυτό είναι μια αδυναμία του νεοελληνικού πολιτισμού, που δεν μπορεί να δημιουργήσει αρχετυπικούς μύθους, αλλά εξαναγκάζεται, από μια λυμφατική παιδεία που δεν δίνει αυτοπεποίθηση αλλά φοβικά

σύνδρομα, να προστρέχει στο κλέος και στη σιγουριά των αρχαιοελληνι κών μύθων. Π ρος αυτήν την κατεύ θυνση ο ΝΕΚ έκανε το αποφασιστικό άλμα και προχώ ρησε μάλιστα τη με τάβαση από τη fabula στην επεισοδιώδη και χαλαρή σύνδεση της πλο κής, της syuzhet, ντύνοντας αυτά τα κενά με αρχαιοελληνικούς μύθους και με μια συγκεκριμένη ανάγνωση τη ς Ιστορίας από τους σκηνοθέτες. Ετσι ο σεναριακός μύθος, ω ς δομή (syuzhet) και ω ς στόρυ (fabula), στον ΝΕΚ και στον ΣΚ αναμετράται με το παρελθόν, το απώτερο και κυρίως το απώτατο, όπω ς ακριβώς ο κύριος φ ορέας του νεοελληνικού πολιτισμού ώ ς τα μέσα του 20ού αιώνα, η λογο τεχνία, διερευνά τη «[...] σχέση του ελληνικού παρόντος με το ιστορικό παρελθόν, του σύγχρονου λόγου με την ελληνική παράδοση και, τέλος, και των δύο με την κυρίαρχη ξένη κουλτούρα ή κουλτούρες». Στη δεδομένη ιστορική συγκυρία, μέσον της δικτατορίας, η ανάγνωση της Ιστορίας μπορούσε να γίνει μό νον μέσα από έναν αλληγορικό τρ ό πο. Υ πάρχουν τέσσερις αιτίες για τη χρήση της αλληγορίας. Πρώτον, η προληπτική λογοκρισία ωθούσε τους καλλιτέχνες πρ ος τη χρήση ενός μετωνυμικού λόγου. Ο Αγγελόηουλος σε μια συνέντευξή του επισημαίνει ότι στις αρχές του 1971, με την ευ καιρία τη ς προβολής τη ς ταινίας Α ναπαρ άσταση στην Πάτρα από τον τοπικό φοιτητικό σύλλογο και μέσα σ ε μια κατάμεστη αίθουσα και με την παρουσία της Ασφάλειας, κυριαρ χούσε ο κρυπτικός λόγος στο διά

λογο ανάμεσα στον σκηνοθέτη και τους φοιτητές. «[...] σηκώνεται ένας νέος και μου λέει: “σε εκείνη τη σκηνή εννοούσατε αυτό που κατα λάβαμε;” λέω βεβαίως και εννοούσα αυτό που καταλάβατε. Χ ειροκρό τημα, χαλασμός. Δεν λεγόταν τίποτα [...] ξαφνικά έγινε ένας κρυπτικός λό γος, αυτός που οδήγησε στις Μ έρες το υ ’3 6 μετά, ο οποίος έλεγε περισ σότερα πράγματα από όσα θα μπο ρούσε να πει κανείς λέγοντας όλες τις εξηγήσεις του κόσμου [...] από αυτά τα πράγματα πιανόταν ο κό σ μος τότε [...]» Ο ίδιος επισημαίνει ότι με τις Μ έρ ες τ ο υ ’3 6 επιτυγχάνε ται «[...] ένας έμμεσος λόγος. Μιλάει κανείς για κάποιο άλλο, για να μιλή σει για κάτι άλλο, ότι το πραγματικό θέμα είναι κρυμμένο [...]» Η έννοια της μετωνυμίας βρίσκει στο ιστορικό κινηματογραφικό έργο του Αγγελόπουλου την πιο πλήρη εφ αρ μογή της. Ο φιλμολόγος William Guynn εξετάξει τη σχέση της Ιστο ρίας με το φιλμ. Εκκινεί τη θ έση από τη διάκριση που υπάρχει στον Paul Ricoeur και εντάσσει το ιστορικό φιλμ (historical film) στην τελευταία από τις τρεις ακόλουθες κατηγορίες: την ταυτοσημία, την ετεροσημία και την αναλογία. Μέσα στην τελευταία αναπτύσσεται το ιστορικό φιλμ, γιατί «η δημιουργία συμβολικών αναπα ραστάσεων είναι ένα γενικό χαρα κτηριστικό του ιστορικού Λόγου (dis course) στο φιλμ [και αυτό επειδή] αυτές π ρ οσ φ έρ ο υν σ το φιλμικό μέσο, που ορίζεται από τη συνδηλωτική του δύναμη, έναν τρόπο συνο μιλίας με γεγονότα περισσότερο γε

νικό και αφηρημένο». Α υτός ο συμ βολικός χαρακτήρας για τον G uynn υπάρχει στα ιστορικά φιλμ και κυ ρίως στις ταινίες του Α γγελόπουλου, στις οποίες βλέπει ένα μεταφορικό χαρακτήρα τη ς Ιστορίας. Μέσα από μια τέτοια μεταφορά το πε δίο είναι ευρύ για να μιλήσει ο καλλι τέχνης για εθνικές διεκδικήσεις, ιστο ρικά οράματα, πολιτικούς μύθους και επιδιώξεις. Μέσα σε ένα πιο ευρύ π ε δίο και έξω από τα στενά όρια της χώ ρας, η μεταφορά αυτή συντελείται σε ολόκληρη την Ευρώπη, όταν ο μον τερνισμός, κατά τον Kovacs, μετατρέπεται σε παράδειγμα και αυτήν την εποχή 1967-1975 κυριαρχεί ο πα ραβολικός λόγος του (parabolic dis course). Ο τελευταίος εστιάζεται όχι στην καθημερινή διάσταση της πολι τικής αλλά σε γενικά ιδεολογικά ερω τήματα, όπω ς καπιταλισμός, επανά σταση, αποξένωση, αστική κοινωνία και κατανάλωση. Ο K ovacs εντάσσει σε έναν τέτοιο λόγο ταινίες των Bunuel, Pasolini, Ferreri, Jancso, Αγγελόπουλου και M akavejev. Υπάρχει, τέλος, η διάσταση που επι σημαίνει ο Bordwell. Γΐ αυτόν ο καλ λιτεχνικός κινηματογράφος στη με ταπολεμική περίοδο συνιστά ένα πα ράδειγμα και χαρακτηρίζεται από αυ τήν την ασάφεια στη δομή της πλο κής, της syuzhet, εν αντιθέσει με τη συγκεκριμένη και στηριγμένη στο σ χήμα «αιτία - αποτέλεσμα» κλασική αφήγηση. Στην Ελλάδα ο ΝΕΚ καθί σταται παράδειγμα μετά το 1970 με το να γίνει ο κινηματογράφος καλλι τεχνικό έργο, μέσα από το δανεισμό από τις άλλες τέχνες εκείνου του χα-

δ:αφιέρωμα

s 82 οΟ

ρακτηριστικού που είναι απαραίτητο για την αυθυπαρξία του, της αμφιση μίας. Από αυτή τη διπλή ιστορική συγκυρία ο ΝΕΚ αντλεί την ισχύ του περισσότερο παρά από την ομολογουμένη ελλιπή δημοφιλία του. Και αυτές οι τέσσερις πλευρές μπο ρούν να ανιχνευθούν στην κριτική του Ραφαηλίδη για την ταινία του Αγγελόηουλου Α ν α π α ρ ά σ τα σ η στον ΣΚ. Ο Ραφαηλίδης διαπιστώνει οκτώ πλευρές της ταινίας, οι οποίες παρα πέμπουν αντίστοιχα σε περισσότερο ιδεολογικές προσεγγίσεις του φιλμικού κειμένου: κατά σειρά η Ιστορία, η ενατένιση της τελευταίας μέσα από το μύθο, η χρήση του μύθου για κοινωνικές αναφορές και η σύνδεσή το υ με κοινωνιολογικά εργαλεία, όπω ς αποτυπώνεται στο μικρόκοσμο ενός επαρχιακού χωριού, η σημασία του χώρου για την εξήγηση της συμ περιφοράς. Ό λα αυτά οδηγούν στην ά ποψη ότι «η Α ναπαρ άσταση είναι η πρώ τη “ενήλικη” ταινία του ελληνι κού κινηματογράφου». Ο αηαριθμητικός διαηιστωτικός ρό λος της κριτικής, που με τα μέτρα της εποχής πιάνει όλες τις σημαντικές πλευρές του αγγελοπουλικού έργου, φανερώνει καταρχήν μια αμηχανία έναντι της ελληνικής ταινίας, όπω ς διαμορφώνεται μέσα από τον αναδυόμενο ΝΕΚ. Σε αυτήν μάλιστα μπο ρούν να εντοπιστούν τα σημάδια της κριτικής σκέψης του Ραφαηλίδη, που εισέρχεται στην πρώ τη ώριμη πε ρίοδό της. Το τελικό συμπέρασμα εί ναι ότι η Ιστορία και ο μύθος αποτε λούν σε αυτήν τη χρονική στιγμή τα πεδία ενδιαφ έροντος της κριτικής

του ελληνικού κινηματογράφου. Δεν έχει ακόμη συντελεστεί το πάντρεμα των δύο. Υ πάρχουν όμω ς τα πρώ τα στοιχεία διασύνδεσης που θα τεθούν σε ένα μαρξιστικό πλαίσιο, αν και η σύζευξη του μύθου με την Ιστορία στην ελληνική κριτική σ κέψη ανάγε ται ήδη στο 1963 και το κριτικό άρ θρο του Μ πακογιαννόπουλου για τις Μ ικρές Α φ ρ ο δ ίτες στις Εποχές.

Σκηνοθέτες της Nouvelle Vague και του ΣΚ Το περιοδικό ΣΚ μέσα από την αρθρογραφία και τη μετάφραση γαλλι κών κειμένων μετακενώνει μιαν όψη των κατακτήσεων των γάλλων σκη νοθετών. Αυτό έρχεται ω ς αποτέλε σμα τριών άλλων παραμέτρων. Αρ κετοί από αυτούς που έχουν ή πρό κειται να διαβούν το σκαλοπάτι της σκηνοθεσίας έχουν σπουδάσει στη Γαλλία αυτήν την εποχή της ακμής και επιρροής του γαλλικού Νέου Κύ ματος, το οποίο επηρεάζει τα νέα κι νήματα σε παγκόσμιο επίπεδο. Η επί δρ ασ η τη ς γαλλικής κουλτούρας στην Ελλάδα, ο ρόλος του ελληνικού σπιτιού στο Παρίσι, που έδινε την αί σθηση, ειδικά στη δεκαετία του 1960, ότι οι φοιτητές γίνονται κοινωνοί μιας ευρύτερης πολιτισμικής αλλαγής και μιας κοινής πορείας, εξηγούν ώ ς ένα σημείο γιατί από τις κατακτήσεις των γάλλων κινηματογραφιστών οι σκη νοθέτες που εμπλέκονται στον ΣΚ υιοθετούν εκείνα τα στοιχεία τα οποία είναι περισσότερο κοντά στις προ σωπικές επιδιώξεις τους.

Οι ομοϊδεάτες τους στη Γαλλία κα θιέρωσαν έναν τρόπο παραγω γής έξω από την κυριαρχία των στούντιο, φτηνό και ευκολομεταχείριστο. Επει δή οι σ κηνοθέτες του Νέου Κύματος δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να κάνουν πολλές λήψεις μιας σκη νής, βασίστηκαν στο ελλειπτικό μον τάζ. To jum p-cut ήταν ένας τρόπ ος να αντιμετωπίσουν λάθη κατά τη διάρκεια της λήψης. Αυτή η νέα τε χνική υποβοηθήθηκε και από τις τε χνολογικές εξελίξεις τη ς επο χή ς (χρήση μηχανής στο χέρι), πράγμα που ήταν π ρ ο ς το σ υμφ έρον τω ν πα ραγωγών. Σταδιακά αυτό οδήγησε άλλους να απορροφηθούν από το σύ στημα και άλλους να έχουν ώ ς το 1964 τις δικές τους εταιρείες παρα γωγής. Μάλιστα μερικοί εξ αυτών πα ντρεύτηκαν ευκατάστατες γυναίκες που τους βοήθησαν να γυρίσουν οι κονομικά και απερίσπαστα ταινίες. Ή δη από το 1960 παραγωγοί, ό πω ς ο Georges d e Deauregard, οσμίστηκαν τη δυναμική του νέου κινήματος και βοήθησαν στην παραγω γή ταινιών όπω ς της Agnes Varda. Τα αισθητικά επιτεύγματα εντοπίζο νται στην καθιέρωση μιας νέας φιλμικής γλώσσας, που χαρακτηρίζεται από μια έλλειψη αιτιών τόσ ο στους χαρακτήρες όσο και μεταξύ των επει σοδίων, που είναι τυχαία και παρεκ βατικά1 διακρίνεται επίσης από διακειμενικότητα και αυτοαναφορικότητα, επιτήδεια κίνηση της κάμερας τόσο πρ ος τον εαυτό της όσο και π ρ ος τα αντικείμενα, κινηματογρά φ ηση έξω από τα στούντιο, που είναι ένας νεορεαλιστικός α πόηχος, εμπέ

δω ση και εμβάθυνση του ρεαλισμού τόσ ο π ρ ο ς μια αντικειμενικότητα μέσα από το πλάνο σεκάνς όσο και πρ ο ς μια υποκειμενικότητα μέσα από τα φλασμπάκ και κυρίως μέσα από μια ηθική αμφισημία. Απ’ όλους τους γάλλους σκηνοθέτες οι συντάκτες του ΣΚ εκτιμούσαν τον Jean-Luc Godard ω ς τον απόλυτο σκηνοθέτη-διανοούμενο. Ο Ραφαηλίδης στις αρχές του 1971 προσεγγίζει στον ΣΚ το έργο του G odard μέσα από το συναίσθημα που του προκαλεί ο γάλλος σκηνοθέτης ω ς ένας επανα στάτης. Για την ταινία W eekend ο Ραφαηλίδης προκρίνει την αισθητική πρόταση που κάνει ο διανοούμενος Godard για τα αδιέξοδα του κινημα τογράφου. Το έργο του έχει τη μορφή ενός δοκιμίου και συγγράμματος. «Για τον Γκοντάρ το έργο τέχνης πρέπει να λειτουργεί σα μαθηματικό θεώρημα [...] και με το νέο του πρ ο σανατολισμό στην στρατευμένη τέ χνη ξέρει πω ς δεν πρόκειται νάναι τόσ ο αποτελεσματικός όσο θάθελε [...] μια τέτοια εντιμότητα, μια τέτοια ταύτιση ζω ής και έργου [...] δικαιο λογεί οπω σδήποτε και το θαυμασμό μας και την αγάπη μας για τον υ π’ αριθμόν ένα κινηματογραφιστή του καιρού μας». Σε αυτήν την περίοδο ο G odard επι διώκει να εξαρθρώσει και να αποδιοργανώσει το ρεαλισμό και την αφήγηση. Η επεισοδιώδης μορφή και η μεγαλοσχημική έκφ ραση με το κλείσιμο της ταινίας (το τέλος του σινεμά) την μετατρέπουν σε εργαλείο επιθετικό π ρ ο ς το κοινό. Κατά τους Fllis και W exm an «η παρακολούθηση

δ:αφιέρωμα

τη ς ταινίας είναι μια επώδυνη [frus trating] αλλά αξέχαστη εμπειρία». Η ταινία W eekend έγινε πριν το Μάη του 1968 αλλά προβλήθηκε μετά. Στην Ελλάδα, όταν η ταινία προβάλ λεται, θεωρείται από την πληθώρα των κριτικών ω ς η πιο σημαντική της χρονιάς 1970-71. Ο Ραφαηλίδης μά λιστα την επιλέγει πρώτη. Στις κατακτήσεις της Nouvelle Vague στα επίπεδα της μορφής, του περιε χομένου και της παραγωγής, οι έλληνες σκηνοθέτες καταφέρνουν να φτάσουν σε μια πρω τοφ ανή ωριμό τητα με δεδομένες τις κινηματογρα φικές αγκυλώσεις σε όλα τα προαναφ ερόμενα πεδία. Η νέα γενιά των σκηνοθετών, ηθοποιών και κριτικών που εμφανίζεται στις αρχές της δε καετίας του 1960 θα εκπαιδευθεί συ στηματικά στα διδάγματα τω ν νέων κινημάτων και του μοντερνισμού, που στα κορυφαία έργα τους δεν προτιμούν τον σταρ ηθοποιό αλλά τον σταρ σκηνοθέτη. Ό μω ς μια πιο προσεκτική ματιά στα επιτεύγματα του νεορεαλισμού και της γαλλικής Nouvelle Vague θ α αναδείξει μια επι λεκτική υιοθέτηση κατακτήσεων αυ τώ ν των δύο κινημάτων από τους σκηνοθέτες του ΣΚ. Οι αιτίες γι’ αυ τήν την επιλεκτικότητα πρέπει να αναςητηθούν στη ζέση, σ την ορμητικότητα και στο ρηγματικό λόγο της δεκαετίας του 1960, που στην Ελ λάδα παρατάθηκε ώ ς τα μέσα της δε καετίας του 1970. Ό σον αφ ορά τη N ouvelle Vague, οι γάλλοι σκηνοθέτες λάνσαραν νέους και αστραφ τερούς ηθοποιούς, ω ς η πρώ τη γενιά μετά το b ab y boom ,

όπω ς ο Jean-Paul Belmonto, ή συ νεργάσ τηκα ν με πρ οϋ πά ρχου σ ες σταρ, όπω ς η Brigitte Bardot. Μάλι στα η αναζήτηση τω ν ηθοποιών για τις ταινίες του ΝΕΚ θα ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Ο πως ο Belmonto που σύχναζε σε σφαιριστήρια και αγώνες πυγμαχίας, και που αναδείχθηκε ω ς η απόλυτη ανδρική φιλμική περσόνα της νεολαίας στη δεκαετία του 1960, έτσι και οι περισσότεροι σ κηνοθέτες του ΝΕΚ αναζήτησαν τους ηθοποιούς έξω από το υπάρχον σ ύσ τημα πα ραγω γή ς, σε φίλους, συγγενείς και θεατρικές σχολές, για να επιτύχουν την αισθητική διαφο ροποίηση μέσα από μια καθαρότητα από εμπορικές συμπαραδηλώσεις. Η παράπλευρη απώλεια σε αυτήν την τακτική είναι η λήθη της συνεισφο ράς του έλληνα ηθοποιού.

στα Cahiers du και στον ΣΚ Με δεδομένο ότι περιοδικά, όπω ς το Screen στη Μεγάλη Βρετανία, μεταγ γίζουν τη γαλλική θεωρία στις κατά τόπ ους φιλμολογίες, είναι ενδιαφέ ρον να εξεταστεί σε ποια σημεία συμ πίπτει η κριτική που αναπτύσσεται στα Cahiers du cinema με τον ΣΚ, εφ όσον στα πρώ τα γεννήθηκε η Nouvelle Vague και στον δεύτερο ο ΝΕΚ. Ο Jim Hillier διακρίνει τέσσερις πε ριόδους: 1951-1959, 1960-1968, 1968-1972, 1972 κ.ε. Οι συντάκτες του ΣΚ υιοθετούν κατακτήσεις από τις τρεις περιόδους: από την πρώ τη

περίοδο τω ν Cahiers το πολεμικό και επιθετικό ύ φ ο ς των κειμένων, που συμπίπτει με το επιθετικό ύ φ ο ς της ελληνικής κριτικής που αναπτύσσε ται στην Επιθεώ ρηση Τ έχνης και ει δικά από τον Μοσχοβάκη. Το άρθρο του Truffault «Une certaine tendance du cinema fran?ais» είναι η επιτομή τη ς επιθυμίας των νεαρών κριτικών, που αργότερα θ α γίνουν σ κηνοθέτες του γαλλικού κινηματογράφου, να καταδικάσουν το εμπορικό σινεμά τη ς εποχής, το αποκαλούμενο «σι νεμά του μπαμπά». Α υτό όμω ς δεν τους εμπόδιζε να θαυμάζουν το εμ πορικό χολυγουντιανό σινεμά και τα δύο Η (Hitchcock, Hawks) και σκη νοθέτες που δούλευαν μέσα στο υπάρχον σύστημα, όπω ς ο Nicolas Ray και ο Vincente Minelli. Από τη δεύτερη περίοδο οι συντά κτες του ΣΚ δανείζονται τον ολοένα και μεγαλύτερο ρόλο της πολιτικής, την αναζήτηση της σημειωτικής και της αποκάλυψης τη ς βαρύτητας που έχει κάθε στοιχείο μέσα στο πλάνο, όπω ς κάνει ο Christian Metz με άρ θρα και δοκίμια μεγάλης έκτασης, της λογοτεχνικότητας και τη διασύν δεση με τις άλλες ανθρωπιστικές επι στήμες μέσα από τα κείμενα του Roland Barthes. Στη δεύτερη π ε ρίοδο των Cahiers πολλοί από τους κριτικούς εγκαταλείπουν τη θεωρία για να ασχοληθούν με τη σκηνοθε σία, «εφαρμόζοντας τα μαθήματα που είχαν μάθει από το αμερικάνικο σινεμά στο γαλλικό σύστημα παρα γωγής», και νέοι κριτικοί εισέρχονται για να αναλάβουν διευθυντικές θ έ σεις και καθοριστικό ρόλο αργό

τερα, όπω ς οι οι Jean-Louis Comolli, Jean N arboni και Serge Daney. Π ρος το τέλος τη ς δεκαετίας του 1960 συντελείται η πανεπιστημιακή θέσμιση των φιλμικών σπουδών, σε μια στιγμή που ο εμπορικός κινημα τογράφ ος έδυε και έδινε τη θέση του στην τηλεόραση και αναδυόταν μια νέα γενιά κριτικών και ακαδημαϊκών που θέλησε να προσ τατέψ ει την έβδομη τέχνη από την απειλή εξαχρείωσής της. Ακριβώς από εκείνη τη στιγμή σ το γαλλικό περιοδικό (1969-1972) η έννοια του auteur και τη ς σινεφιλίας, όπω ς αναπτύχθηκε στη δεκαετία του 1950, εγκαταλείπεται και επαναβαπτίζεται μέσα στα νά ματα τω ν ιδεολογικών συμπαραδηλώσεων που κουβαλά το φιλμικό κεί μενο, όπω ς αυτές αναπτύχθηκαν από τον Louis A lthusser, τα κείμενα του οποίου αγγίζουν ένα ευρύ κοινό. Ό μω ς κατ’ αυτόν τον τρόπο το π ε ριοδικό κατακτά ένα ιδεολογικό ση μείο για το οποίο οι πρω τεργάτες του εκφράζουν δυσφορία. Ο Truffault σε μια συνέντευξή του το 1970 δικαιο λογεί την α ποχώρησή του από το πε ριοδικό υποστηρίζοντας ότι, όταν ήταν αυ τό ς στη συντακτική επι τροπή, «ήταν μια άλλη εποχή. Μι λούσαμε για τα φιλμ από την οπτική τη ς σχετικής ομορφιάς τους. Τώρα το περιοδικό κάνει μια μαρξιστικήλενινιστική ανάλυση των φιλμ. Η αναγνωσιμότητα του περιοδικού π ε ριορίζεται στους απόφοιτους των πα νεπιστημίων. Και όσο για μένα, δεν έχω διαβάσει ούτε μια γραμμή Μαρξ». Το περιοδικό μετά τα γεγονότα του

δ:αφιέρωμα

Μάη του 1968 δεν είχε εκδοτική επι τροπή, θα μαγευτεί από τον εκτός πλάνου χώ ρο και στο μικροσκόπιό του θα βάλει τπν τεχνική και την ιδε ολογία και πώ ς η μια επηρεάζει την άλλη. Δεν είναι επομένως παράξενο που θα χρειαστούν εφ τά χρόνια για να εμφανιστεί στις σελίδες του π ε ριοδικού κριτική για μια εμπορική ταινία, παρά την αρχική θέση του πε ριοδικού έναντι του λαϊκού-εμπορικού σινεμά, που δεν ήταν καταδικαστική. Τότε συμβαίνει αυτό που π ε ριγράφει γλαφυρά ο Μπακογιαννόπουλος σε μια ανέκδοτη επισκοπική μελέτη του. Ο κλασικός αμερικάνι κος κινηματογράφος ταυτίζεται με την αστική ιδεολογία: «επικίνδυνος είναι ο κλασικός αμερικάνικος κινη ματογράφος που επονομάστηκε κι νηματογράφος της διαφάνειας. Δη λαδή οι ταινίες αυτές παρουσιάζουν τη μυθοπλασία ω ς πραγματικότπτα και π αστική τάξπ διοχετεύει άφ οβα τους ιδεολογικούς της μύθους». Από αυτήν την αποκάλυψπ του μυ στικού εχθρού ποτίζεται έντονα και το ελληνικό περιοδικό, όταν προβαί νει σε καταδικαστική κριτική τπ ς ται νίας του Βούλγαρπ Το προξενιό τη ς Ά ννας, γιατί τέτοιες ταινίες αναπα ράγουν αυτιστικά το μικροαστικό εί δωλό τους. Για τους Μ πτσοτάκπ και Σαμαντά, «π άποψπ του φιλμ πάνω σ τπ μικροαστική ιδεολογία είναι κι αυτή μικροαστική. Κι αυτό γιατί δεν ασκείται κανενός είδους κριτική των οικονομικών και σεξουαλικών συνθηκών που καθορίζουν τους ήρωες τπ ς ταινίας». Στην τέταρτη περίοδο (1972 και εξής)

π αριστερή ματιά στπ σινεφιλία θα οδηγήσει τα Cahiers σε εξαιρετικές ακροβασίες: συνεχείς εκδοτικοί πει ραματισμοί, αποφυγή ενσωμάτωσπς εικόνας στπ σελιδοποίπσπ, χαμηλή αναγνω σιμότητα, αδιαφ ορία για εγνωσμένους γάλλους και ευρωπαίους σκηνοθέτες, πολλώ δε μάλλον για το αμερικάνικο σινεμά, που θεω ρείται το χειρότερο σε όλον τον κό σμο, σ υνθέτουν μια σινεφιλία αρκετά ομφαλοσκοπική, δύσπεπτη στην κα τανόηση της αρθρογραφίας και εν μέρει αυτοκαταστροφική, αφού αδυ νατεί να σηκώσει τη βαριά παράδοση των γεγονότων του Μάη του 1968. Αυτό φαίνεται στη δεύτερη φάση της πρώ της περιόδου του ΣΚ (τεύχος 1718, Ιανουάριος-Μάρτιος 1972 κ.ε.), στο οποίο οι εθνικές κινπματογραφίες, τα νέα κινήματα και π ρωσική πρω τοπορία είναι οι κεντρικοί άξονες των άρθρων και των μελετών, μαζί με μια έμφαση στα κείμενα του Chris tian Metz και του A ndre Bazin. Αυτή η δεύτερη περίοδος έχει αποκλπθεί από τους ίδιους τους συντάκτες του ΣΚ ω ς π φ άσπ του θεωρητικισμού (τεύχη 17-28). Μεταπολιτευτικά, ο ΣΚ θα εφαρμόσει πολλές από τις σινεφιλικές κατακτή σεις τω ν Cahiers, όπω ς η δημοσιο γραφική συνέντευξη, η δημοσίευση (και η μετάφραση) κειμένων από διανοητές, του Barthes, του Foucault, του Lyotard και του Burch. Κυρίως όμω ς θα επικεντρωθεί στις δύο κύ ριες κατακτήσεις του γαλλικού πε ριοδικού: έμφαση στον κινηματο γράφ ο του δημιουργού και της εθνι κής κινηματογραφίας, με μια εκτί

μηση ταινιών του αμερικάνικου κινη ματογράφου.

Η διακήρυξη του 1971: διακήρυξη μέλλοντος ή σύνοψη παρελθόντος; Το ενιαύσιο περιοδικό Χ ρονικό εκδίδεται για πρώ τη φ ο ρ ά το 1970 και αποσκοπεί στην ετήσια επισκόπηση τω ν τεχνών. Αντικαθιστά το Θ έατρο που εκδίδεται ώ ς το 1969 και που έχει φιλοξενήσει πληθώ ρα κριτικών προσεγγίσεων (αριστερή: Σταματίου, Μ οσχοβάκης, δημοσιογραφική: Σώκου, σινεφιλική: Μ πακογιαννόπουλος). Στο Χ ρονικό ο Ραφαηλίδης θα προχω ρήσει στην κωδικοποίηση των αρχών και τω ν κανόνων του ΝΕΚ που θα εφ αρμοστούν από το υ ς σκηνοθέ τε ς και από τους κριτικούς τη ς «γε νιάς του ΣΚ». Ο Ραφαηλίδης γίνεται εκείνο το πρόσ ω πο που θα διαμορ φ ώσει ουσιαστικά την κατεύθυνση όχι μόνον του κριτικού λόγου αλλά και τη ς πορείας τη ς ελληνικής κινη ματογραφίας. Τα πέντε σημεία έχουν μιαν ιστορική αξία, επειδή, ενώ προτείνουν μια νέα ενατένιση, στην πραματικότητα συ νοψίζουν την πορεία τη ς μεταπολε μικής ελληνικής κριτικής και των επιρροώ ν που αυτή δέχεται από την ξένη κριτική: «1) Α ποδέσμευση του κινηματογρα φ ιστή από το υ ς περιορισμούς μιας άχρηστης για έναν κινηματογράφο αυτού του είδους τεχνικής. Οι άψογοι φωτισμοί, οι τέλειες κινήσεις τη ς κά

μερας, το πειστικό μακιγιάζ ή γκριμάζ [= μορφασμός] δεν αποτελούν πρ οϋπόθεσ η για την έκφ ρασ η μέσα απ’ τον κινηματογράφο, όπω ς πι στεύαμε μέχρι πριν από λίγα χρόνια [...] Οι έλληνες κινηματογραφιστές πρέπει να καταλάβουν, πριν απ’ όλα, πω ς θάπρεπε νάναι καλλιτέχνες κι όχι τεχνίτες». Αυτό που είναι αξιοσημείωτο με μια πρώ τη ανάγνω ση είναι η απόδειξη τη ς τεχνικής ωριμότητας του ελληνι κού κινηματογράφου, η οποία 22 χρό νια αναζητιόταν. Π αρόλη την πρό ο δο πο υ είχε συντελεστεί ώ ς τα μέσα τη ς δεκαετίας του 1960, τώρα (1971) θεωρείται τρ οχοπέδη για την εξέλιξή του. Σε αυτό το πρώ το σ η μείο φαίνονται τα σημάδια από τη «θεωρία του δημιουργού» τω ν Ca rters d u cinema. Το σκεπτικό της καλλιτεχνικότητας και οι προϋ ποθέ σεις της αναλογούν στα κριτήρια που ο A ndrew Sarris έθετε για τον α μερι κάνικο κινηματογράφο του δημιουρ γού: 1. Τεχνική επάρκεια. 2. Ξεχωριστή προσωπικότητα. 3. Το βαθύτερο νόημα του έργου πη γάζει από την ένταση ανάμεσα στην προσω πικότητα του σκηνο θέτη και το υλικό του. Και στις δύο περιπτώσεις, και του Ραφαηλίδη και του A ndrew Sarris, η επίδραση τη ς κριτικής τω ν Carters d u cinem a είναι εμφανής. Ό μω ς και σ τους δύο χρεώνεται μια βασική δια φ οροποίηση: ενώ η θεωρία του δη μιουργού δεν ήταν θεωρία προγραμ ματική, αλλά περισ σότερο μια ανα ζήτηση τη ς ουσίας τη ς κινηματογρα-

δ:αφιέρωμα

φικότητας, γι’ αυτούς καθίσταται. Τ όσο για τον Sarris όσο και για τον Ραφαηλίδη αυτή η θεωρία ήταν π ε ρισσότερο ένα κριτικό κατασκεύα σμα και μια απαίτηση τη ς νέα ς γενιάς για έναν κινηματογράφο πιο πρ οσ ω πικό, πιο βιοτεχνικό, πιο καλλιτε χνικό. Αυτή η διαφορά συνοδεύεται και από μια δεύτερη, αυτή τ η φ ο ρ ά ανάμεσα στην αμερικάνικη και την ελληνική εκδοχή. Ο αξιολογικός χαρακτήρας τή ς κατά τον Sarris «θεωρίας του δη μιουργού» και ο ήπια νουθετητικός λόγος του Ραφαηλίδη παραλλάζουν. Του Ρ αφαηλίδη το παραινετικό ύφ ο ς θα κλιμακωθεί στη σ υνέχεια του κει μένου και θα μετατραπεί σε υποχρ ε ωτικό και επιτακτικό. «2) Α ποδέσμευση από την ακαδη μαϊκή αντίληψη, σ ύμφ ω να με την οποία ο κινηματογράφ ος είναι κατ’ αρχήν η τέχνη του “να βλέπεις σ ω στά”. Ο δοκιμιογραφικός κινηματο γ ρ ά φ ο ς βασίζεται στη συγκεκριμε νοποίηση μιας σ κέψ ης μέσω οπτικών συμβόλων (φωτογράμματα)». Η ακαδημαϊκή αντίληψη εύκολα φέρ νει σ το νου το ν εμπορικό κινηματο γράφ ο, όπου η ψ ευδαίσθηση της πραγματικότητας που αναπαράγεται οδηγεί σε σ φ α λερές εντυπώσεις. Για τη ν έα γενιά που στελεχώνει τον ΣΚ, το αίτημα βρίσκεται σ τον αντίποδα, το να μην υπακούουν, να μην ακο λ ουθούν την πεπατημένη, αλλά να αποκτήσουν τ ο δικό το υ ς στίγμα. Μ έσα από αυτό το αίτημα γίνεται κ α τανοητή η χρήση του όρου «δοκιμιακός κινηματογράφος». Ο τελευ ταίος είναι ένας κινηματογράφος που μπορεί να επιτευχθεί από μια υψηλή

διάνοια, μια εξέχουσα προσ ω πικό τητα, μια μορφ ω μένη φυσιογνωμία, η οποία δεν θα ακολουθεί τις επιτα γές τη ς εμπορικότητας και τη ς ευκο λίας. Παρά την φαινομενική αντίθεση ανάμεσα στις λέξεις συγκεκριμενο ποίηση και οπτικά σύμβολα, αυτό που υπονοείται είναι δύο πράγματα: αφ ενός, ο ρεαλισμός και η απαίτηση τη ς χ ρ ήσ η ς του όπω ς εγκαινιάστηκε από τον Bazin και το νεορεαλισμό και μελετάται αυτήν την εποχή στα Cahiers και, αφ ετέρου, η χρήση τη ς μετωνυμίας, τη ς υ ποδήλω σ ης κάτι άλ λου από αυτό που εικονίζεται. «3) Συνέπεια τη ς προηγούμενης π ρ ό τασ ης είναι η αναγκαιότητα ύπαρξης κινημ ατογρ αφ ισ τώ ν-δ ιανοου μ ένω ν και όχι “θεαματοποιώ ν”. Ο κατα σ κευασ τής “σ ω στώ ν αφ ηγήσ εω ν” μπορεί να είναι ένα ς καλός, πιθανώς, παραμυθάς που αφηγείται ιστοριούλες για μεγάλους. Ο κινηματογραφιστής-δημιουργός είναι ένα ς “πάσχων άνθρω π ος” που αγωνιά για τη μοίρα αυτού του κόσμου και αγωνίζεται, με τον τρ όπ ο του, για την αλλαγή του». Στην πρώ τη πρόταση ο Ραφαηλίδης δέχεται την ύπαρξη δύο κινηματο γράφω ν, του κινηματογράφου του διανοούμενου και του θεαματοποιού. Αυτό που υπονοείται δεν είναι τόσ ο η αντίστιξη την οποία κανείς μπορεί να ισχυριστεί ότι υποστηρίζει ο Ρα φαηλίδης: εναλλαγή κινηματογρά φ ου του διανοούμενου και του θεα ματοποιού, όσ ο η αντίθεση στην πιο πλήρη μορφή: η τελική νίκη του ενός είναι η τέλεια ήττα του άλλου. Εφόσον η επανάσταση και η ανα τρ οπ ή δεν λάμβανε χώ ρα σ τους δρ ό μους τ η ς χουντικής Α θήνας, ο κριτι

κ ός λόγος αναζητά με επιμονή την αλλαγή εξ αντανακλάσεως: πρώτα στην οθόνη και μετά στην πραγμα τική ζωή. Με αυτήν την οπτική ο κινηματογραφιστής-δημιουργός μετα τρέπει μια υπόγεια πράξη αντίστασης σε πράξη αλλαγής στο περιεχόμενο και στη μορφή. Με αυτόν τον τρόπο δίνεται ένα προβάδισμα του καλλιτέ χνη έναντι της κοινωνίας και μια κυ ριαρχία του σκηνοθέτη-δημιουργοϋ πάνω στην κοινωνία. «4) Στο “Νέο Κινηματογράφο” η προ τεραιότητα δεν δίνεται στο μύθο αλλά στο περίβλημα που πρέπει να εκτεθεί με το πρόσχημα ενό ς μύθου. Μ’ άλλα λόγια ο σεναριογράφος-δραματουργός με την κλασική έννοια του όρου δεν έχει καμιά ή σχεδόν κα μιά θέση στον “Νέο Κινηματογρά φ ο”. (Η ανυπαρξία καλών ελλήνων σεναριογράφων είναι το μικρότερο κακό που θα μπορούσε να συμβεί στον ελληνικό κινηματογράφο). Σ’ αυτόν, οι όροι σκηνοθέτης-σεναριογράφ ος είναι ταυτόσημοι και εννοιολογικά αξεχώριστοι». Το κείμενο με τα τρία πρώ τα σημεία δέχεται την ύπαρξη δύο διαμετρικά αντίθετων κινηματογράφων, η οποία αυτή τη χρονική στιγμή έχει ήδη συντελεστεί (1971). Α πό τη μια υπάρχει ο εμπορικός ή ακαδημαϊκός κινημα τογράφ ος που παρέχει μια ιστορία με τον αριστοτελικό τρόπο αφήγησης (αρχή και δέση, σταδιακή εξέλιξη, κορύφωση και τέλος) και από την άλλη υπάρχει ο ΝΕΚ (Ευδοκία, Α ν α παράστασή) που μετατρέπει τους χα ρακτήρες και τους μύθους σ ε γενικά σύμβολα. Δεν είναι τόσ ο αυτές οι ται νίες μεγάλου μήκους, ούτε η Α ναπα

ράσ τασ η, που δίνει επιβεβαίωση στις σκέψεις του Ραφαηλίδη. Είναι κυρίως το κοίταγμα στον έξω κόσμο, τα νέα κύματα και κινήματα στην Ευρώπη, στην Α μερική και στον Τρίτο Κόσμο που δείχνουν το δρόμο: ο μύθος εκεί χτίζεται γύρω από συμβάντα ω ς επί το ηλείστον τυχαία και από παρεκ βατικά επεισόδια. Μέσα από αυτήν την αντίθεση ανάμεσα σε δύο είδη κι νηματογράφου, το ύ φ ος γίνεται και αυτό επιτακτικό και κατηγορημα τικό. Ο Ραφαηλίδης υιοθετεί λάθρα την επίθεση του Brecht στη δομή της αριστοτελικής αφήγησης που εντάσ σεται μέσα στην αντίληψη του γερμανού συγγραφέα για τη μορφική ανατροπή που καλείται να έχει η τέ χνη στην κοινωνία. Κατά τον ίδιο τρόπο ο Ραφαηλίδης επιτίθεται στην απλοϊκότητα τω ν σ εναριογράφ ω ν του ακαδημαϊκού/εμπορικού κινη ματογράφου, γιατί και αυτός, όπω ς και ο Brecht, διαβλέπουν εκεί την αναπαραγωγή της ψευδαίσθησης της πραγματικότητας. Ο Ραφαηλίδης όμως προχω ρά και σε μια κρίσιμη ταύτιση: εκεί που το σ ε νάριο από τη μεταπολεμική περίοδο θεωρήθηκε υπεύθυνο για την αναπα ραγωγή μιας μη πραγματικής Ελλά δα ς και κατά συνέπειαν οι σεναριο γράφοι υπεύθυνοι γι’ αυτό, διακη ρύσσει την ταύτιση του σκηνοθέτη με τον σεναριογράφο. Πρόκειται για μια επίδραση των σκηνοθετών του γαλλικού νέου κύματος και κυρίως του Jean-Luc G odard, ο οποίος βρί σκεται στο μυαλό του Ραφαηλίδη. Ο γάλλος σ κηνο θέτης εκπληρώ νει πολλά από τα κριτήριά του: είναι και διανοούμενος και σεναριογράφος και

δ:αφιέρωμα

90 ο5

σκηνοθέτης στην πλειονότητα των ταινιών του στη δεκαετία του 1960. Φαινομενικά αυτή η καταδίκη του σε ναρίου με αριστοτελικούς όρους εί ναι μια θεραπεία της χρόνιας προ βληματικής φ ύ σ η ς του σεναρίου στον ελληνικό κινηματογράφο. Στην ουσία όμως αποτελεί απόληξη της επιρροής τω ν συντακτών τω ν Cahiers, οι οποίοι διέβλεψαν ότι μόνον καταργώντας ή αντικαθιστώντας το σ ενάριο που μεταγράφεται μηχανικά σ το φιλμ η προσωπικότητα του σ κη νοθέτη συντίθεται. Συνομιλώντας με μια τέτοια ξένη κι νηματογραφική παράδοση ο Ραφαηλίδης αγνοεί σκοπίμως τις προειδο ποιήσεις του Καμπανέλλη που διατυ πώνονται στον ΣΚ, ένα χρόνο πριν, το 1 970.0 Καμπανέλλης ανήκει σ τη χο ρεία εκείνων των θεατρικών συγγρα φέων (Γκούφας, Μουρσελάς, Ζιώγας, Κεχαΐδης, Σεβαστίκογλου, Αναγνωστάκη) που ανανεώνουν την ελληνική δραματουργία «με ξωτικά θέματα της ελληνικής πραγματικότητας». Εκεί, και στο τελευταίο από τα τρία άρθρά του, ο Καμπανέλλης επισημαίνει μιαν ανισορροπία στη δραματουργική δομή του κινηματογραφικού έργου που υπάρχει στην Ελλάδα. Για τον Καμπανέλλη οι ηαλαιότεροι σκηνο θέτες - σεναριογράφοι χαρακτηρίξονται από μια θεατρικότητα και οι νεότεροι κινηματογραφιστές από αντιαριστοτελική αφήγηση, που εκείνη την εποχή τους απασχολεί. Από εκεί πηγάξει η ανισορροπία, αφού αμφότεροι δεν εντρυφούν στην κινηματο γραφική αφήγηση. Γιατί «είτε το θέμε είτε όχι, κάθε κινηματογραφικό έργο

είναι δραματικό έργο που όσο κι αν διαφέρει μορφολογικά απ’ το θεα τρικό, εν τούτοις, στους ίδιους βαθύ τερους κανόνες υπακούει μια και ακόμη, δεδομένες ιστορίες αφηγείται και δεδομένα πρόσωπα στήνουν την εξέλιξή τους». «5) Τελευταία και σημαντικώτερη ίσως προϋπόθεση για τη δημιουργία “Νέου Κινηματογράφου” στην Ελ λάδα είναι η διαπαιδαγώγηση του κοι νού [...] Ο θεατής (όχι μόνο ο Ελλη νας) έχει συνηθίσει να αντιμετωπίζει τον κινηματογράφο σαν εύκολο θέ αμα [...] πρέπει να του μάθουμε πω ς ο κινηματογράφος είναι ένας τρόπος έκφρασης μέσω του θεάματος κι όχι εικονοποίηση ενός μύθου -μ ε την ίδια έννοια που η γραφή ή ο προφ ο ρικός λόγος είναι τρόποι έκφρασης μέσα από τα γραπτά ή φωνητικά ση μάδια, αντίστοιχα. Δεν είναι καθόλου εύκολη μια τέτοια ριζική αλλαγή προ σανατολισμού του θεατή. Η κεκτημένη από “δυο χιλιάδες χρόνια θεά ματος” ψυχολογική και νοητική αδρά νεια κάνει το ρόλο του παιδαγωγού, στον τομέα του κινηματογράφου, κάτι παραπάνω από δύσκολο. Άλλω στε η παιδαγωγική του αναγκαστικά πρέπει να έχει δύο σκέλη: Να είναι προσανατολισμένη ταυτόχρονα και πρ ος τον πομπό και πρ ος τον δέκτη. Η δημιουργία ενός ευαίσθητου δέκτη (κοινού) δεν θάχε κανένα νόημα ανε ξάρτητα απ’ τον πομπό (δημιουργό). Η διαλεκτική σχέση ανάμεσα στους δύο πόλους είναι αυτή που καθορίζει, σε τελική ανάλυση, το προτσές της δημιουργίας». Το πιο σημαντικό στοιχείο για τον Ρα-

φαηλίδη είναι κυρίως η έννοια εκπο λιτισμού του κοινού, που θεωρείται πλανεμένο από τις σειρήνες του εμ πορικού σινεμά. Στη χρήση του πρώ του πληθυντικού (να το υ μάθουμε) λανθάνει ότι ο Ραφαηλίδης συμπο ρεύεται και με άλλους κριτικούς και με σκηνοθέτες. Το ενδιαφέρον σ η μείο είναι αναμφίβολα η πρω τοκαθε δρία του κριτικού σε ρόλο παιδαγω γού τόσο πρ ο ς το κοινό όσο και προς τους σκηνοθέτες. Ό πω ς υποστηρίξει ο Wollen, κατά κάποιον τρόπο οι απανταχού θαυμαστές των Cahiers αισθάνονταν σαν τους ιεραποστό λους στην αφρικάνικη ζούγκλα. Πι στοί, θερμοί, αφοσιωμένοι θαυμα σ τές που αναλαμβάνουν το εξής έργο: «το εγχείρημα που άρχισαν οι κριτικοί τω ν [Cahiers] είναι ακόμα πολύ μακριά απ’ την τελείωσή του». Αυτή η θρησκευτική προσήλωση σε μια φονταμενταλιστική κινηματογρα φική φιλοσοφία, που δεν ήταν ποτέ σ αφ ής και δογματική, έγινε από τους θιασιώτες του περιοδικού. Και όπω ς ακριβώ ς οι απόγονοι και τα πνευμα τικά παιδιά του Bazin αισθάνθηκαν την υποχρέω ση να συνεχίσουν το έργο του δασκάλου τους, κατά τον ίδιο τρόπο, πιο μαχητικό και πείσμονα, το έπραξαν οι απόγονοι του Ραφαηλίδη και οι μαθητές από τη Σχολή Σταυράκου μέσα από την έν νοια της κινηματογραφοφιλίας και του σκηνοθέτη-δημιουργού, που και οι δύο έχουν στοιχεία ιερότητας και θεϊκής πνευματικότητας. Με αυτόν τον τρόπο συνεχίζεται και στην Ελ λάδα αυτό π ου επισημαίνεται και για την αμερικάνικη κριτική, όπω ς εδραι

ώθηκε από τον Sanis: ο ιερέας-κριτικός καλεί τα πλήθη να τιμήσουν στον καθεδρικό ναό τη ς τέχνης τον προφήτη-σκηνοθέτη. Το ερώτημα βέβαια που μένει να απαντηθεί από αυτό το πέμπτο και καταληκτικό σημείο του Ραφαηλίδη είναι σε τι συνίσταται η κ αθοδήγηση που καλείται να εηιτελέσει ο κριτικός-παιδαγωγός. Π ρος το κοινό φαί νεται να ακολουθεί τα διδάγματα του περιοδικού Cahiers. Ό πω ς σ κοπός του κριτικού της auteur είναι «η απο κάλυψη, πίσω απ’ τις φαινομενικά επιπόλαιες αντιθέσεις του θέματος και του χειρισμού, ενός σ κληρού πυ ρ ήνα βασικών, και συχνά κρυφών, κεντρικών ιδεών», έτσι δουλειά του έλληνα κριτικού είναι η αποκάλυψη μυστικών σ υνδέσεω ν με το μύθο και την πολιτική πραγματικότητα. Αυτή η δουλειά αποκρυπτογράφ ησης δεν μπορούσε να γίνει παρά μόνον από τους κριτικούς που είχαν υιοθετήσει μια τέτοια τεχνική ανάλυσης του φιλμικού κειμένου. Ω ς π ρ ος τους σκη νοθέτες, η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα έχει ήδη δοθεί από το ίδιο το κείμενο του Ραφαηλίδη. Ο σκηνο θ έτης οφείλει να είναι άριστος τεχνί της, σεναριογράφος, διανοούμενος, επαναστάτης της τέχνης του και της κοινωνίας στην οποία ζει. Αυτό το τε λευταίο δίνει στον σκηνοθέτη και έναν καθοδηγητικό ρόλο. Για τον Ρα φαηλίδη, στην κορυφ ή της πυραμί δας, βέβαια, βρίσκεται ο ίδιος ο κρι τικός, ο οποίος, όπω ς πλανάται στο κείμενο, καλείται από τούδε και στο εξής να τηρεί και να ελέγχει την εκ πλήρωση των όρων. 1

ΣυΓΧρΟΝΟΣ

Ι<ΙΝ^ΜΑΤΟφΑφθΣ

δ:ευπώλητα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: ΜΙΧΑΛΗΣ ΒΑΛΑΣΟΓΛΟΥ

ΜΑΡΤΙΟΣ 2010

Ελληνική λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 2 3 4

Μ ερσέντες Χιλ Ό λα σού τα 'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη Ιμαρέτ: Στη σκιά του ρολογιού Η νύφη φ ορούσε μαύρα

Δεσποινίς ετών 29... και κάτι ψιλά

6 7

Αν δ εν υπήρχε αύριο Γυναικών Το 3 και το 7 Νύχτες με ουρά Απόψε δ εν έχουμε φ ίλους

m i 9

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Χρυσηίδα Δημουλίδου Δημήτρης Μπουραντάς Γιάννης Καλπούζος

Ψυχογιός Πατάκη Μεταίχμιο

Σόφη Θεοδωρίδου Θ εοφάνιά Ανδρόνικου Βασιλάκη Μαρία Τζιρίτα Μιχάλης Γκανάς

Γιώργος Παπαχρήστος Αντώνης Σουρούνης

Σοφία Νικολάίδου

Ελληνική λογοτεχνία 1

Μ ερσέντες Χιλ

·,2§ Ιμαρέτ: Στη σκιά του ρολογιού 3

Ό λα σού τα 'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη 4§ Η νύφη φορούσε μαύρα 5

Δεσποινίς ετών 29... και κάτι ψιλά

6 7

Γυναικών Το 3 και το 7 8 | Αν δεν υπήρχε αύριο 9 Απόψε δ εν έχουμε φ ίλους Ό λα πάνε ρολόι (ή σ χεδόν)

"10

1 δ

Μ ερσέντες Χιλ

Ό λα σού τα 'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη

1 1 9 Τη νύχτα που γύρισε ο χρόνος 5 Ή λιος με δ όντια 6 Αν δ εν υπήρχε αύριο 7 Απόψε δ εν έχουμε φ ίλους : & ! Άγιος Αγύρτης 9 Ο χρόνος πάλι ;ΐσ Νύχτες με ουρά

Modern Times Ψυχογιός Μελάνι

m M H M B H um i£ Καστανιώτη Μεταίχμιο

Αλυσίδες βιβλιοπωλείων Χρυσηίδα Δημουλίδου Γιάννης Καλπούζος Δημήτρης Μπουραντάς

Σόφη Θεοδωρίδου Θ εοφ άνιά Ανδρόνικου Βασιλάκη Μιχάλης Γκανάς Γιώργος Παπαχρήστος Μαρία Τζιρίτα Σοφία Νικολάίδου

Ψυχογιός Πατάκη

^ Η ΙΗ Η Ι Modern Times Μελάνι Λιβάνη

|||§Ψυχαγιό< Μεταίχμιο

Στυλιάνα Γκαλινίκη

Ελληνική λογοτεχνία 2 ϊ Ιμαρέτ: Στη σκιά του ρολογιού

y ■■H H H H I ,;ΐ',·.\'····“ ..

Ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία Χρυσηίδα Δημουλίδου Γιάννης Καλπούζος Δημήτρης Μπουραντάς Νοέλ Μπάξερ Γιάννης Μακριδάκης Μαρία Τζιρίτα Σοφία Νικολάίδου Δημήτρης Καμπουράκης Σώτη Τριανταφύλλου

Αντώνης Σουρούνης .

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ ι. Στην Ελληνική Πεζογραφία, στο γενικό πίνακα, μετά τους ίο πρώτους ακολου θούν οι κάτωθι τίτλοι: Η άκρη της κλω στής, Μαρίνα Πετροπούλου, (Λιβάνη) -

Ψυχογιός

Μεταίχμιο Η Η Η Πατάκη Ψυχογιός Εστία

Ψυχογιός Μεταίχμιο ■f.ii ^ Η Η Η Ι :, ;W - Ύ Πατάκη ’ ■ Καστανιώτη |g jj§ g § g §

Όλα πάνε ρολόι (ή σχεδόν), Στυλιάνα Γκαλινίκη, (Μελάνι) - Τη νύχτα που γύ ρισε ο χρόνος, Νοέλ Μπάξερ, (Ψυχογιός) - Παιχνίδια ζωής, Πένυ Παπαδάκη, (Ψυ χογιός) - Το μυθιστόρημα των δώδεκα,

Μ ΑΡΤΙΟ Σ 2010

-έν η λογοτεχνία

Γενικός πίνακας

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

1 | 2 3 4 5

Στιγκ Λάρσον Julia Gregson Σ τιγκ Λάρσον Λυκ Μποσί Γουόρις Ντίρι

Ψυχογιός

Το κορίτσι στη φωλιά της σφήγκας Στην κ α ρ δ ιά των μουσώνων :Τ Το κορίτσι με το τατουάζ Ο Φ ρ ό ιν τ στο Μ ανχάταν Λουλούδι της ερήμου

Να βλέπεις στον έρωτα

7 8

Το μουσείο της αθωότητας Το τετρά διο Ψηλή σηκώστε στέγη, ξυλουργοί. Σίμορ, συστατικά στοιχεία Το χαμένο σύμβολο

Ω κεανίδα

Σίλβια Σαλίνας Ορχάν Παμούκ Ζοζέ Σαραμάγκου Τζ. Ντ. Σάλιντζερ

Opera Ω κεανίδα Καστανιώτη Καστανιώτη

Dan Brown

Αλυσίδες βιβλιοπωλείων

Ξένη λογοτεχνία 1 2 3 4 5

Ψυχογιός β β η μ μ η η η ι

Το κορίτσι στη φωλιά της σφήγκας Στην καρδιά των μουσώνων Το κορίτσι με το τατουάζ Ο Φ ρόιντ στο Μανχάταν Λουλούδι της ερήμου

Να βλέπεις στον έρωτα

Το τ ετρά διο

8 9 10

Σίμορ, συστατικά στοιχεία Το χαμένο σύμβολο Το μουσείο της αθωότητας

Στιγκ Λάρσον Julia Gregson Στιγκ Λάρσον Λυκ Μποσί Γουόρις Ντίρι Χόρχε Μπουκάι, Σίλβια Σαλίνας Ζοζέ Σαραμάγκου

Ψυχογιός Διόπτρα Ψυχογιός Καλέντης Ω κεανίδα Opera Καστανιώτη

Τζ. Ντ. Σάλιντζερ

Καστανιώτη

Dan Brown Ο ρ χά ν Παμούκ

Λιβάνη Ω κεανίδα

Ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία

Ξένη λογοτεχνία 1 2

Το κορίτσι στη φωλιά της σφήγκας Το μουσείο της αθωότητας

Να βλέπεις στον έρωτα

4 Ίχνη στην άμμο 5 Ο φύλακας στη σίκαλη 6 Στην καρδιά των μουσώνων 7 Χίμαιρα 8 Το κορίτσι που έπαιζε με τη φωτιά 9 Χαραυγή 10 Λουλούδι της ερήμου

Στιγκ Λάρσον Ορχαν Παμουκ Χόρχε Μπουκάι, Σίλβια Σαλί νας Αντρέα Καμιλλέρι J. D. Salinger Julia Gregson Μαχφούζ Ναγκίμπ Στιγκ Λάρσον Stephenie Meyer Γουόρις Ντίρι

Συλλογικό, (Εμπειρία Εκδοτική) -Έρω τας σαν βροχή, Λένα Μαντά, (Ψυχογιός) -Ήλιος με δόντια,Ήλιος με δόντια, (Εστία) - Δεκαέξι, Αύγουστος Κορτώ, (Καστανιώτη) - Μεταξύ σφύρας και

Ψυχογιός Ω κεανίδα Opera Πατάκη Επίκουρος Διόπτρα Καστανιώτη Ψυχογιός Πλατύπους Ο κ ε α ν ίδ α ϋ ϋ ^ Ι

Αλιάκμονος, Γιώργος Σκαμπαρδώνης, (Ελληνικά Γράμματα) - Φωτιές του Ιούδα, στάχτες του Οιδίποδα, Ρέα Γαλανάκη, (Καστανιώτη) 2. Η λίστα των βιβλιοπωλείων από τα οποία

δ:ευπώ λητα ΜΑΡΤΙΟΣ 2010

Ποίηση

Γενικός πίνακας

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Ερωτικά ποιήματα Το Μονόγραμμα Η εξομολόγηση μιας τελείας Ερωτικά ποιήματα Αμοργός Απαντα, τόμοι A & Β M aestri... Αδεια εξόδου Το κουτί με τα ποιήματα Ενός λεπτού μαζί

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Πάμπλο Νερούδα Οδυσσέας Ελύτης Λουδοβίκος των Ανωγείων Ανν Σέξτον Νίκος Γκάτσος Γιόζεφ Ελιγιά Γιάννης Κουτρόζης Λεω νίδας Κακάρογλου Βαγγέλης Κατσάνης Κική Δημουλά

Πατάκη Ίκαρος Λιβάνη Μελάνι Πατάκη Γαβριηλίδης Οιωνός Οδός Πανός Βιβλιοπέλαγος Ίκαρος

Ποίηση 1 2 3 4-? 5

gm 7 8 9 10

Αλυσίδες βιβλιοπωλείων

Ερωτικά ποιήματα Το Μονόγραμμα Απαντα, τόμοι A & Β Η εξομολόγηση μιας τελείας Άδ εια εξόδου Το κουτί με τα ποιήματα Ενός λεπτού μαζί Ερωτικά ποιήματα Ποιήματα Μ εταφερθήκαμε παραπλεύρως

Πάμπλο Νερούδα Οδυσσέας Ελύτης Γιόζεφ Ελιγιά Λουδοβίκος των Ανωγείων Λεω νίδας Κακάρογλου Βαγγέλης Κατσάνης Κική Δημουλά Ανν Σέξτον Κική Δημουλά Κική Δημουλά

Ποίηση 1

Πατάκη

fri-giJiiiKkHHHHiiil Γαβριηλίδης

ϋ $ ϋ ^ ··ι Οδός Πανός Βιβλιοηέλανος Ίκαρος Μελάνι Ίκαρος Ίκαρος

Ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία

Το Μονόγραμμα 2 Ερωτικά ποιήματα 3 Αμοργός Maestri... 4 5 Ποιήματα 6 Υ δ ρ ίες ανάσες 7 Διακοπές στην πραγματικότητα Η σονάτα του σεληνόφωτος 8 9 Ερωτικά ποιήματα 10 Πόσο κοστίζει η βροχή;

Οδυσσέας Ελύτης Πάμπλο Νερούδα Νίκος Γκάτσος Γιάννης Κουτρόζης Οδυσσέας Ελύτης Τάκης Τσαντήλας Χάρης Βλαβιανός Γιάννης Ρίτσος Ανν Σέξτον Χρύσα Δημουλίδου

αντλούνται τα στοιχεία είναι «ανοιχτή». Τα στοιχεία για τα «Ευπώλητα Μάρτιος 2010» προέρχονται από ιι βιβλιοπωλεία που έδωσαν ακριβή αριθμό πωληθέντων αντιτύπων. Δημοσιεύονται σε κάθε κατηγορία τα ίο πρώτα σε πωλήσεις.

Ίκαρος Πατάκη Πατάκη Οιωνός Ίκαρος Οιωνός Πατάκη Κέδρος Μελάνι

Συνολικά δόθηκαν από τα βιβλιοπωλεία 47 τίτλοι για την ελληνική πεζογραφία, 45 για την ξένη, 41 για την ποίηση, 37 για τα δοκίμια, 57 Υ'α την παιδική 8. εφηβική λογοτεχνία και 5ΐ για τα διάφορα. Στην κατηγορία Δοκίμια περιλαμβάνον ται: λογοτεχνικά δοκίμια, μελέτες, (κοι-

Μ Α ΡΤΙΟ Σ 2010

Γενικός πίνακας

Δοκίμια Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ Συνδεδεμένοι Γιατί το Βυζάντιο Οι χειρότερες αποφάσεις της ιστορίας Ίμια: Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών Επιστροφή στο μέλλον 5 Μικρή ιστορία του κόσμου 6 Ιατρική ευθύνη 7 Η ευημερία του κακού 8 Η σοφία του Ρίλκε 9 Το άνοιγμα στο επερχόμενο 10 και Το αίνιγμα της τέχνης 1 2 3

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Ν. A. Christakis & J. Η. Fowler Ελένη Γλυκατζή Αρβελέρ Stephen W eir Αθανάσιος Έ λλις, Μιχάλης Ιγνατίου Πέτρος Παπακωνσταντίνου Ε. Η. Gombrich Σωκράτης Ε. Προβατάς Daniel Cohen Urlich Baer

Κάτοπτρο Ελληνικά Γράμματα Κλειδάριθμος

2| 3

4 5 6 7 8 9

Αλυσίδες βιβλιοπωλείων

Συνδεδεμένοι Γιατί το Βυζάντιο Οι χειρότερες αποφάσεις της ιστορίας Ίμια: Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Α μερικανών Επιστροφή στο μέλλον The Mafia Manager Μικρή ιστορία του κόσμου Αναμνήσεις μιας ζωής κι ενός κόσμου Ιατρική ευθύνη

Ν. A. Christakis & J. Η. Fowler Ελένη Γλυκατζή Αρβελέρ Stephen Weir Αθανάσιος Έ λλις, Μιχάλης Ιγνατίου Πέτρος Παπακωνσταντίνου V Ε. Η. Gombrich Ανδρέας Λ. Σεφιχά Σωκράτης Ε. Προβατάς

Κάτοπτρο Ελληνικά Γράμματα Κλειδάριθμος Λιβάνη Λιβάνη Περίπλους Πατάκη Ιανός Zymel

Ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία

Δοκίμια 1 Συνδεδεμένοι 2 1 Γιατί το Βυζάντιο Μικρή ιστορία του κόσμου 3 Ίμια: Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών Η ευημερία του κακού 5 Η σοφία του Ρίλκε 6 Το άνοιγμα στο επερχόμενο και 7 Το αίνιγμα της τέχνης Μια νύχτα στην Ακρόπολη... Επιστροφή στο μέλλον 9

Λιβάνη Πατάκη Zymel Πόλις Πατάκη Ν εφέλη

Κώστας Α ξελός

Δοκίμια 1

Λιβάνη

Αρχείο Αλή Πασά Γενναδείου Βιβλιοθήκης

Ν. A. Christakis & J. Η. Fowler Ελένη Γλυκατζή Αρβελέρ Ε. Η. Gombrich Αθανάσιος Έ λλις, Μιχάλης Ιγνατίου Daniel Cohen Urlich Baer

Κάτοπτρο Ελληνικά Γράμματα Πατάκη Λιβάνη Πόλις Πατάκη

Κώστας Αξελός

Ν εφέλη

Λάκης Σάντας Πέτρος Παπακωνσταντίνου

Βιβλιόραμα Λιβάνη Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών

Συλλογικό

νωνικό, πολιτικό, οικονομικό, ιστορικό βιβλίο). 7- Στην κατηγορία Διάφορα περιλαμβάνον ται: λευκώματα, μαγειρική, ταξίδια, μαρτυρίες, τεχνικά κ.λπ.

8. Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρ χονται τα στοιχεία είναι: ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 26510 349Π - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 2ΐο 3615077 - ΕΥΡΙ ΠΙΔΗΣ ΣΤΗ ΣΤΟΑ. Χαλάνδρι, 2ΐο

δ:ευπώλητα Μ ΑΡΤΙΟ Σ 2010

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10

Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 4 Ο Μικρός Πρίγκιπας Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 3 Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα Vampire diaries: Το ξύπνημα Ο Πέρσι Τζόκσον και οι Ολύμπιοι: Η κλοπή της αστραπής Vampire A cademy Η βασίλισσα της σαπουνόφουσκας Γλυκιά ζωή Ο μικρός Νικόλας. Το κόκκινο μπαλόνι

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Τζεφ Κίνι Αντουάν ν τε Σαιντ Εξυηερύ Τζεφ Κίνι Τζεφ Κίνι L. G. Smith

Ψυχογιός Πατάκη Ψυχογιός Ψυχογιός Ψυχογιός

Rick Riordan

Πάπυρος

Richelle Mead Meg Cabot Lauren Conrad Ρενέ Γκοσινί

In trobooks Πατάκη Πατάκη Σύγχρονοι Ορίζοντες

Αλυσίδες βιβλιοπωλείων

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία 1 2 3 4 5

6 7

8 9 10

Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 4 Ο Μικρός Πρίγκιπας Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα Vampire diaries: Το ξύπνημα Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 3 Ο Πέρσι Τζόκσον και οι Ολύμπιοι: Η κλοπή της αστραπής Vampire Academy Γλυκιά ζωή Ο μικρός Νικόλας. Το κόκκινο μπαλόνι Αόρατοι ρεπόρτερ

Τζεφ Κίνι Αντουάν ν τε Σαιντ Εξυπερύ Τζεφ Κίνι L. G. Smith Τζεφ Κίνι

Ψυχογιός Πατάκη Ψυχογιός Ψυχογιός Ψυχογιός

Rick Riordan

Πάπυρος

Richelle Mead Lauren Conrad Ρενέ Γκοσινί Άρης Δημοκίδης

Introbooks Πατάκη Σύγχρονοι Ορίζοντες Μ εταίχμιο

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία 1

Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 4 Ο Μ ικρός Πρίγκιπας Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 3 Ο μικρός Νικόλας. Το κόκκινο μπαλόνι Ο Πέρσι Τζόκσον και οι Ολύμπιοι: Η κλοπή της αστραπής Τα 39 στοιχεία. Η φ άλτσα νότα Το πρώτο μου πασχαλινό βιβλίο Ο αδελφ ός της Ασπασίας

Το παιδί από τη θάλασσα

Αλλα τα μάτια της μαϊμούς

mm 3 4 5 6 7

Ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία Τζεφ Κίνι Αντουάν ν τε Σ αιντ Εξυπερύ Τζεφ Κίνι Ρενέ Γκοσινί

Ψυχογιός Πατάκη Ψυχογιός Σύγχρονοι Ορίζοντες

Rick Riordan

Πάπυρος

Rick Riordan Γρηγόρης Κανελλόπουλος Μάνος Κοντολέων Λότη ΠέτροβιτςΑνδρουτσοπούλου Σοφία Μαντουβάλου

Άγκυρα Πατάκη Πατάκη

6800644 - ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ, Αθήνα, 210 2618156 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, 2310 276447ΟΙΩΝΟΣ, Λαμία, 22310 67276 - ΠΑΤΑ-

Πατάκη Πατάκη

ΚΗΣ, Αθήνα, 210 3650000 - ΡΟΚΚΑΣ, Μεταμόρφωση, 2ΐο 2812946 - ΠΑΠΥΡΟΣ-ΑΙΓΕΑΣ, Χίος, 22710-21550 -ΠΑΠΑ-

Μ ΑΡΤΙΟ Σ 2010

Γενικός πίνακας

Διάφορα

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1

LOGICOMIX

Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν Νίκος Σιδέρης

3 4 5

Βιβλία εναντίον τσιγάρου Το δ ίκτυο: Φάκελος Siemens Το μέγα βιβλίο της τουαλέτας

Τζορτζ Ό ργουελ

Τα ψιλά γράμματα της ιστορίας

Θεόδωρος Παναγόπουλος

Top 10: Ρώμη

8 9 10

Το μυστικό της εφ ηβικής δύναμης Πώς να νικήσ ετε το στρες Δρόμοι της ευτυχίας

■..Μέτάθφΐίο-7m

Πέτρος Ντελόπουλος

Reid Bram blett, Jeffrey Kennedy Paul H arrington Ελένη Τσουκαλή Yu Dan

7 8 9

Τα ψιλά γράμματα της ιστορίας Το μυστικό της εφ ηβικής δύναμης Πώς να νικήσ ετε το στρες δ'

Jeffrey Kennedy Θεόδωρος Παναγόπουλος Paul H arrington Ελένη Τσουκαλή Yu Dan

Top 10: Ρώμη

Απόστολος Δοξιάδης LOGICOMIX Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείς θέλουν Νίκος Σιδέρης Τζορτζ Ό ργουελ Βιβλία εναντίον τσιγάρου Τάσος Τέλλογλου Το δ ίκτυο: Φάκελος Siemens Πέτρος Ντελόπουλος Το μέγα βιβλίο της τουαλέτας

S ο>

m i ’m Άγκυρα

Ενάλιος Ό ραμα

Αρχέτυπο

Κέδροι

’·m

Αλυσίδες βιβλιοπωλείων

1 2 3 4 5

Απόστολος Δ οξιάδης

LOGICOMIX

Τα παιδιά δεν θέλουν ψυχολόγο, γονείςθέλουν Νίκος Σιδέρης

3 4 5

Ιστορίες από τη μηχανή του χρόνου

Ο δρόμος της αυτοεξδρτησίις

Το μυστικό

Λεξικό της νέας ελληνικής γλώσσας Η τελευταία διά λεξη

Χρίστος Βασιλόπουλος H

Συγκέντρωση

Στην Πόλη

Η Β Η Ι

■ ■ ■ ■ ■ Άγκυρα Ό ραμα Ενάλιος Λιβάνη Αρχέτυπο Κέδρος

Ίκαρος McTt>£pptO Πατάκη

Χόρχε Μπουκάι Rhonda Byrne Γιώργος Μπαμπινιώτης Ράντυ Πάους

Χάρης Παπαδόπουλος 9

Ίκαρος - Μεταίχμιο Μεταίχμιο

Ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία

Διάφορα

Μεταίχμιο

Τάσος Τέλλογλου

Διάφορα

Ίκαρος

Απόστολος Δ οξιάδης

Λιβάνη

Κέντρο Λεξικολογίας Πατάκη

1· Αερόστατο Πέτρα Τόρμπριτζ Ορχάν Παμούκ, Αρά Γκιουλέρ Ολκός

ΣΩΤΗΡΙΟΥ, Αλυσίδα, 210-3323300 ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Πάτρα, 2διο223688 9· Στον πίνακα «Αλυσίδες Βιβλιοπωλείων»

περιλαμβάνονται: ΙΑΝΟΣ. Στον πίνακα «Ανεξάρτητα Βιβλιοπωλεία» όλα τα υπόλοιπά.

δ : βιβλία στον κόσμο

Σχέδια για την ειρήνη Μια εικ ό ν α χ ίλ ιες λέξεις, φ έ ρ ετα ι ν α λέει η κ ινέζικ η π α ρ ο ιμ ία . Η δ ύ ν α μ η τ η ς ε ικ ό ν α ς λο ιπ ό ν είναι εκ είν η π ο υ , α π ό τ η γ ελ ο ιο γ ρ α φ ία μ έχρ ι τα κ ό μ ικ ς ή τ ο g ra p h ic n o v e l, σ η κ ώ νει, κα μ ιά φ ο ρ ά π ε ρ ισ σ ό τ ε ρ ο κι α π ό τις λέξεις, ή και χ ω ρ ίς κ α θ ό λ ο υ λέξεις, τ ο β ά ρ ο ς τ ο υ μ η ν ύ μ α το ς.

Ελένη Καρρά

2>. °ο

ον Απρίλιο τα κόμικς είχαν την τιμητική τους στην Αθήνα, με το τριήμερο Comicdom Con Athens 2010 που διοργανώθηκε από την Ελληνοαμερικανική Ένωση. Την ίδια ώρα, στη Νορμανδία της Γαλλίας, εγκαινιάστηκε η έκθεση γε λοιογραφίας «Taches d’Opinion» («Λεκέδες γνώμης»). Η ιδέα ήταν του γνωστού γελοιογράφου της M o n d e Plantu και της πρωτοβουλίας «Dessins pour la paix» («Σχέδια για την ει ρήνη»), την οποία ίδρυσαν το 2005 ο Plantu μαζί με τον τότε γενικό γραμ ματέα των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Ανάν. Η ένωση δημιουργήθηκε ως αντίδραση στο φετβά για τη δολο φονία σκιτσογράφων που φιλοτέ χνησαν σκίτσα του προφήτη Μωά μεθ και είχε σαν αρχικό στόχο την προστασία των φυλακισμένων γελοι

ογράφων. Έκτοτε, όπως γράφει στο ιστολόγιό του στο Διαδίκτυο ο συγ γραφέας Pierre Assouline, το πεδίο δράσης της οργάνωσης έχει διευρυνθεί, οι αρχές της όμως παρα μένουν οι ίδιες. Μεγάλη έκθεση πο λιτικής γελοιογραφίας με τίτλο «Η γε λοιογραφία στην Ευρώπη των 27» εί χε διοργανωθεί και στην Αθήνα πριν από δυο χρόνια, από τη Λέσχη Ελλή νων Γελοιογράφων και υπό την αιγί δα της Βουλής των Ελλήνων -ο Plan tu ήταν και τότε από τους βασικούς συμμετέχοντες. Μια εικόνα ή μια ιστορία σε εικόνες αερίζουν και ακονίζουν το πνεύμα. Κι αυτό που δείχνουν, όπως αποδεικνύει η επιτυχία και κάποιων πρό σφατων graphic novels, όπως του L o g ic o m ix T b w Δοξιάδη - Παπαδημητρίου ή της P e rse p o lis της Μαριάν Σατραπί, δεν είναι ούτε απλά ούτε παιδικά. Τα παράθυρα που ανοίγουν, σε κάθε γενιά, περιοδικά κόμικς όπως η Β α β έ λ ή το Π α ρ ά Π έ ν τ ε (για να αναφερ θώ σ’ εκείνα της δικής μου εποχής) έχουν θέα σε τοπία εξίσου ανατρεπτι κά, σκοτεινά, βαθιά και άγρια όπως εκείνα στα οποία ανοίγονται τα κεί μενα κάποιων μεγάλων συγγραφέων. Μια εικόνα ανατρέπει τον κόσμο. Κι ίσως μια εικόνα μπορεί να φέρει την άνοιξη... ■

Christopher Lees

Αγγλία Νέες τάσεις στα είδη λογοτεχνίας: Από το κλασικό μυθιστόρημα στο ταξιδιωτικό ποιος παρακολουθεί προσεκτικά τις εξελίξεις της λογοτεχνίας στις μέρες μας, θα γνωρίζει ότι το τι ακριβώς θεω ρείται «άξια» λογοτεχνία υπόκειται σε μια μεταβατική φάση. Αν το καλοσκεφτούμε, δύσκολα αποδε χόμαστε πρωτοποριακά είδη λογοτεχνίας ως ισότιμα μέλη της ευρύτερης γραπτής παράδοσης. Ενα καλό παράδειγμα, το οποίο μου είναι ιδιαίτερα συμπαθές, είναι το είδος της τα ξιδιωτικής λογοτεχνίας, το οποίο κατά κύ ριο λόγο αναφέρεται σε συγγράμματα που καταγράφουν, μερικές φορές και αναλυτι κά, τις εντυπώσεις ενός ταξιδιώτη για ένα ή περισσότερα μέρη που έχει επισκεφτεί. Αναμφίβολα, ο πιο αγαπημένος πρέσβης του είδους για τους βρετανούς αναγνώ στες είναι ο Bill Bryson, ο οποίος με απί στευτο χιούμορ καταφέρνει να συνοψίζει με τρομακτική ακρίβεια την ιδιοσυγκρα σία της εκάστοτε χώρας που πατάει το πό δι του. Θα μπορούσε, για λόγους αντι στοιχίας και για όσους θυμούνται, να γίνει μια σύγκριση με το απίθανο ελληνικό βι βλίο της Ελένης Κριτά, Ε λ λ ά ς Ε λ λ ή ν ω ν Α γ ε ν ώ ν . Τα βιβλία του, το καθένα εξίσου εκπληκτικό, δείχνουν ότι δεν είναι απα ραίτητο για ένα λογοτεχνικό έργο να είναι σοβαροφανές για να προσφέρει πλούσιο λεξιλόγιο και ποιοτικές συντακτικές δο μές. Αντιθέτως, το χιούμορ από μόνο του είναι τόσο απολαυστικό που αδυνατεί ο αναγνώστης να μην ξεσπάσει στα γέλια. Προτείνω, για πρώτο βιβλίο, να διαβάσε τε το N e ith e r H e re N o r T here του εκδοτι κού οίκου Black Swan, στο οποίο γίνονται αναφορές στην αξεπέραστη αγένεια των Γάλλων προς τους αγγλόφωνους (ακόμη κι αυτούς που μιλάνε γαλλικά), την ενο-

Α Κ Ρ ΙΤ Α Γ

Ο ΑΚΡΙΤΑΣ ΠΡΟΤΕΙΝΕΙ

ΣΥΖΥΓΙΑ (ΕΠΑΝΕΚΔΟΣΗ) Π. Φιλόθεου Φάρου - π. Σταύρου Κοφινά «Γάμος είναι ο τρόπος με τον οποίο ο άνθρωπος χρησιμοποιεί την ευκαιρία που του δίνει το ερωτικό ένστικτο να ανακαλύ ψει τον άλλο σαν πρόσωπο και να ενωθεί μαζί του...» Το κλασικό πλέον βιβλίο σε επανέκδοση. Ένα δοκίμιο που αξιοποιεί πληροφορίες -ευαγ γελικές, πατερικές, της σύγχρονης επιστήμης, της ελληνικής παράδοσης κ.ά-, ώστε να δοθεί μια πιο ολοκληρωμένη θεώρηση του γάμου και της οικογέ νειας, βασισμένη στις πεποιθήσεις της Εκκλησίας για τον άνθρωπο, τις σχέσεις του, τη ζωή και τον κόσμο. ΘΕΡΑΠΕΥΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΛΗΓΕΣ ΤΟΥ ΧΩΡΙΣΜΟΥ (ΝΕΑ ΕΚΔΟΣΗ) Barbara Leahy Shlemon (Μια αληθινή μαρτυρία) Όλοι όσοι έχουν γευτεί τον πό νο ενός διαζυγίου, ανεξαρτήτως ηλικίας ή φύλου, θα βρουν στη συγγραφέα μία ευαίσθητη και συνετή φίλη. Έπειτα από 30 χρόνια γάμου, το διαζύγιό της ήταν μια συγκλο νιστική εμπειρία, μια τραγω δία που τη βύθισε σε ψυχολο γική και πνευματική απομόνωση. Χρειάστηκε να περάσουν χρόνια, για να αναγνωρίσει ότι το διαζύ γιο ήταν το πρώτο βήμα στο ταξίδι για να βρει τον ευατό της. Π. ΚΥΡΙΑΚΙΔΗΣ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΚΡΙΤΑΣ Α.Ε.

•Τηλ.: 210-5245 500,210-5242 010,210-9314 968, 210-9334 554, fax: 210-9404 950 •Κατάστημα: Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5, 105 64 Αθήνα, τηλ.: 210-3247 678 •Υποκατάστημα: Αγίας Σοφίας 40, 546 22 Θεσσαλονίκη, τηλ.: 2310-241613 •E-mail: akritas@pkbooks.gr · wvw.akritas.net.gr

δ :βιβλία στον κόσμο

Maurizio De Rosa

χλητική ακρίβεια των Γερμανών, καθώς και τπν ανικανότατα για εμάς τους Βρετανούς να μάθουμε να τρώμε χω-

ρίς να είναι ανάποδα το πιρούνι μας. Καλά ανάγνωση και καλή διασκέδαση... ■

Ιταλία Και πάλι ο Παζολίνι

αγώνα. Ως γνωστόν ο Παζολίνι δεν χάριζε κάστανα σε κανέναν: ούτε στη Δεξιά (που στα τέλη της δεκαε τίας του ’60 ένιωθε πλέον την απειλή της αμφισβήτησης) αλλά ούτε στο «φυσικό χώρο» του συγγραφέα, την Αριστερά -χαρακτηριστικά, ύστερα από την πρώτη μεγάλη «μάχη» των αστυνομικών με τους φοιτητές που είχαν καταλάβει το Πανεπιστήμιο της Ρώμης, το 1968, ο Παζολίνι έγρα ψε το περίφημο ποίημα με τίτλο «Φοιτητές, σας μισώ», στο οποίο δη λώνει τη συμπάθειά του προς τα πραγματικά παιδιά του λαού, δηλαδή τους ένστολους, και το μίσος του για τα παιδιά της μέσο- και μεγαλοαστι κής τάξης, που τότε αποτελούσαν την πλειονότητα του φοιτητικού πλη θυσμού. Η υπόθεση Παζολίνι καλά κρατεί και περιμένουμε πλέον τη συ νέχεια. ■

/Sk ν και έχουν περάσει 35 χρόνια • ■ α π ό την άγρια δολοφονία του Πιερ Πάολο Παζολίνι, τα γεγονότα εκείνπς της νύχτας παραμένουν στην επικαιρότητα και εξακολουθούν να στοιχειώνουν την πολιτική και πνευ ματική ζωή της Ιταλίας. Έτσι, ο Βάλτερ Βελτρόνι, τέως πρόεδρος του κε ντροαριστερού Δημοκρατικού Κόμ ματος της Ιταλίας, με επιστολή του που δημοσιεύτηκε στις 22 Μαρτίου στην C o rriere d ella S era , καλεί τις δι καστικές αρχές να συνεχίσουν την έρευνα και να αξιοποιήσουν τα σύγ χρονα τεχνολογικά μέσα προκειμένου να διαλευκάνουν ένα από τα με γαλύτερα αινίγματα της ιταλικής δη μόσιας ζωής στα «πέτρινα χρόνια» της τρομοκρατίας και του ένοπλου

201V Wq ■

Δημπτρης Β. Τριανταφυλλίδης

Ρωσία Κρίση στην α γορά ταινία Ε ν ά μ ισ ι δ ω μ ά τ ιο

ή μ ια ρ ο

μ α ν τ ικ ή ε π ισ τ ρ ο φ ή σ τ η ν π α τ ρ ί

δ α ανακηρύχθηκε ως η καλύτερη ται νία του 2009 από τη Ρωσική Ακαδη μία Κινηματογράφου, στο πλαίσιο του θεσμού των βραβείων «Νίκα». Το σενάριο της ταινίας βασίζεται σε έρ γα του μεγάλου ρώσου ποιητή και νομπελίτσα Ιωσήφ Μπρόντσκι.

Η οικονομική κρίση χτύπησε και την αγορά του βιβλίου στη Ρωσία. Σύμ φωνα με στοιχεία του Εθνικού Κέν τρου Βιβλίου της Ρωσίας, το 2009 η αγορά γνώρισε πτώση στις πωλήσεις

βιβλίων κατά 12%ή κατά 639 εκατομ μύρια αντίτυπα. Για πρώτη φορά τα τε λευταία τρία χρόνια μειώθηκε συνολι κά κατά 5,8%το τιράζ των βιβλίων που τέθηκαν σε κυκλοφορία. Παράλληλα όμως τα συνολικά έσοδα του κλάδου αυξήθηκαν κατά 75,1 δισεκατομμύρια ρούβλια, σε σχέση με τα 74,6 δισεκα τομμύρια ρούβλια του 2008. Το 2009 οι ρωσικοί εκδοτικοί οίκοι έθεσαν σε κυκλοφορία 127,6 χιλιάδες τίτλους, συνολικού τιράζ 716,55 εκατομμυρίων αντιτύπων. Πρόκειται για ένα νέο ρε κόρ βιβλιοηαραγωγής στη χώρα, αφού το 2008 είχαν εκδοθεί συνολικά 123,3 χιλιάδες τίτλοι. Εντυπωσιακοί αριθμοί, όπως και να το κάνουμε, παρά την οι κονομική κρίση. 1

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ

Τ ο Ελληνικό Κινηματογραφικό Μιούζικαλ

Οπτικές και άλλες απολαύσεις

Το ελληνικό κινηματογραφικό μιούζικαλ

LAURA MULVEY

ΛΥΔΙΑ ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ

Ανάλυση της εικόνας της γυναίκας σ το θέαμα και ειδικότερα σ τον κινηματογράφο τ ου Χ όλιγουντ, αλλά και στη ζωγραφική, στη φω τογραφία και σ το ν εικαστικό χώρο.

Εξετάζεται τ ο ελληνικό μιούζικαλ ως κινηματογραφικό και ιστορικό φ αινόμενο, π ροσεγγίζοντας τ ο ν παλιό ελληνικό κινηματογράφο.

Ελληνικός κινηματογράφος

Από την αγορά στο θέαμα

ΑΓΛΑΪΑ Μ ΗΤΡΟΠΟΥΛΟΥ

ΜΑΡΙΑ ΚΟΜ ΝΗΝΟΥ

Α ναδρομή του ελληνικού κινηματογράφου α πό τους π ρω τοπόρους του 1906 μέχρι τ ην προβολή του πολιτικού στοιχείου του 1980.

Ο ρόλος των Μ Μ Ε και του κινηματογράφου στη μεταπολεμική Ελλάδα.

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μ πενάκη, 106 78 Αθήνα Τηλ.: 2103838020,2103822496, Fax: 2103809150

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Π Α ΠΑΖΗΣΗ

site: www.papazisi.gr ♦ email: papazisi@ otenet.gr

δ : βιβλιοθήκες ΑΠΟ ΤΟΝ ΝΑΣΟ ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟ

Ο Αίσωπος

στη Βουδαπέστη ανακάλυψες πάλι;» μαγαζάκια, ζαχαροπλαστεία κι εστια ■ «Δεξιά καθώς ρέει ο τόρια που βρίθουν εκεί και, οφείλω ® Δούναβης απλώνεται να ομολογήσω, είναι ιδιαίτερα καλαί το μισό της Βουδαπέστης, η Βούδα. σθητα. Μερικά, μάλιστα, χρειάζεσαι Και, επάνω σε ένα λοφίσκο της, κτί πυξίδα για να τα βρεις, καθώς κρύβο στηκε κάποτε το ανάκτορο των αυ- νται μέσα σε εσωτερικούς χώρους, τοκρατόρων εκείνης της παλιάς Αυ μακριά από την πρόσοψη των παλιών στροουγγαρίας. Κοντά στο ανάκτορο κτηρίων». οικοδομήθηκε κι ένα μοναστήρι, έτσι «Κάπως έτσι φαντάζομαι τρύπωσες, ώστε αμφότεροι οι κλάδοι της εξου για να έχεις να διηγείσαι. Κάνω λά σίας να απολαμβάνουν τη θέα στο θος;» ποτάμι και να επιβλέπουν τα πέριξ. «Πάλι σωστά. Αλλά άξιζε. Γιατί, σ’ Σήμερα έχει απομείνει χωρίς αυτο- ένα ήσυχο αίθριο ανακάλυψα ένα χα κράτορες το ανάκτορο για επίσκεψη ριτωμένο, φωτεινό βιβλιοπωλείο, με των τουριστών, ενώ για την αναγκαία τζαμαρίες γύρω-γύρω και στην ορο ανάπαυσή τους έχει ανεγερθεί γύρω φή, που προσφέρει συνάμα καφέ, απ’ τα ερείπια του μοναστηριού το τσάι και γλυκίσματα. Εχει τον ευρη Χίλτον της ουγγρικής πρωτεύουσας». ματικό τίτλο Utea: συνδυασμός των «Μέχρι εδώ, τίποτε το αξιοπερίεργο». λέξεων literature και tea!» «Σωστά. Ούτε μπορεί να δοθεί ένας Το εν λόγω κατάστημα, εκτός από τα τέτοιος χαρακτηρισμός στα μικρά προϊόντα του, χαρίζει ευγένεια και χαμόγελο, προερχόμενα από τη σχε τικά ηλικιωμένη ιδιοκτήτριά του, η οποία σκοτώνεται να εξυπηρετήσει τον κόσμο και ν’ απευθυνθεί σε σπα στά αγγλικά ή γερμανικά στους ξε νόγλωσσους πελάτες. Συχνά προσ τρέχει στη βοήθεια των άλλων θαμώνων, που προσφέρουν υπηρεσίες ερασιτεχνών διερμηνέων. Σκοπός της, να μείνουν όλοι ευχαριστημένοι, έστω κι όταν της καθίσταται σαφές πως το γλωσσικό εμπόδιο είναι ανυ πέρβλητο στο θέμα των βιβλίων. Εκείνη δεν το βάζει κάτω. Ρωτάει την προέλευση του επισκέπτη κι εξαφανίζεται για λίγο, για να σε εκπλήξει στη συνέχεια με την επίδειξη της ελληνικής έκδοσης του ταξιδιω τικού οδηγού της Βουδαπέστης. Βλέ

πει ότι το συγκεκριμένο βιβλίο δεν έχει καμιά πιθανότητα πώλησης, δια πιστώνει ότι ούτε τα ολίγον φιλοσο φικά ή ολίγον λογοτεχνικά έργα που διαθέτει στα αγγλικά έχουν καλύτερη τύχη και, τότε, βουτάει στα βαθιά: ανοίγει το κλειδωμένο ντουλάπι με τα σπάνια αποκτήματά της. Και πετυ χαίνει διάνα! Χωρίς φυσικά να είναι εν γνώσει των νομικών σπουδών του έλληνα επι σκέπτη, προτείνει το D e c r e tu m Trip a r titu m

L a tin o - H u n g a r ic u m J u r is

C o s u e tu d in a r ii που περιλαμβάνει κωδικοποιημένες διατάξεις εθιμικού δι καίου της Ουγγαρίας και της Τραν συλβανίας, εκδόσεως έτους 1637. Εντάξει, μπορεί να πρόκειται για φω-

τοτυπημένη επανέκδοση από το 2005, αλλά το έργο δεν υστερεί κα θόλου από πλευράς ενδιαφέροντος. Αντίστοιχης διπλής χρονολογίας (αρ χική 1590, νέα 2002) είναι η S z e n t B ib lia , η Αγία Γραφή προφανώς, σε έναν ογκώδη τόμο που περιέχει την Παλαιό και την Καινή Διαθήκη και έχει εκτυπωθεί στην πόλη Ντεμπρετσέν. Κοντά της, αφού ο αριθμός των εκτιθεμένων βιβλίων δεν θα δικαιολο γούσε λεπτές διακρίσεις κατάταξης βάσει των κανόνων της βιβλιοθηκο νομίας, βρίσκεται η Ιστορία του ουγ γρικού απελευθερωτικού κινήματος των ετών 1848-1849, χρονολογιών κατά τις οποίες ολόκληρη η Ευρώπη

δ:βιβλιοθήκες

συνταρασσόταν από την ορμή της ελευθερίας. Η έκδοση, διανθισμένη με ασπρόμαυρες, εύγλωττες φωτο γραφίες, είναι έτους 1898. Ενόσω εσύ φυλλομετράς, η ιδιοκτήτρια σου φέρνει και τοποθετεί κάτω απ’ τα μάτια σου ένα τομίδιο σε ουγ γρική γλώσσα, τυπωμένο το 1943 (καταμεσής του πολέμου, με άλλα λό για), με τους μύθους του Αισώπου! Ναι μεν δεν έχεις τη δυνατότητα να διαπιστώσεις πού αρχίζει ο μύθος του λαγού και πού τελειώνει εκείνος της αλεπούς, αλλά η συγκίνηση στο αν τίκρισμα του βιβλίου δύσκολα κρύ βεται. Μια συγκίνηση που εμφανώς μεγε θύνεται στη θέα δύο πινακίδων, οι οποίες ενημερώνουν τον αναγνώστη πως στη συγκεκριμένη προθήκη θα βρει κείμενα με Aforismak και Anekdotak! Η παρατηρητική ιδιοκτήτρια δράττεται της ευκαιρίας και... «Θα θέλατε να ξαναπεράσετε; Θα φέρω δυο μοναδικές σπάνιες εκδόσεις που σίγουρα θα σας ενδιαφέρουν. Να σας προσφέρω και τσάι. Ή καφέ. Ή ένα ποτήρι κρασί. Δέχεστε;» Αρνείσαι ευγενικά τις ελκυστικές για τον ου

ρανίσκο προσφορές, αποδέχεσαι ωστόσο την πρόσκληση. Στην επιστροφή μένεις πραγματικά εμβρόντητος εμπρός στα δυο βιβλία που διαθέτει το λιλιπούτειο αυτό, και μη εξειδικευμένο, κατάστημα. Το πρώτο είναι του 1732 (αυθεντικό τώρα, όχι επανέκδοση) και περιλαμ βάνει τους «Κανόνες που εφαρμό ζονται από τις αρμόδιες αρχές σε θέ ματα εμπορικά, δικαίου της θάλασ σας κ.λπ.» από το ναυτιλιακό προξε νείο της Βαρκελώνης, στη γλώσσα της Καταλονίας. Τιμή σημερινής πώ λησης: 90 ευρώ. Το δεύτερο και εντυπωσιακότερο (του 1815, όταν το Συνέδριο της Βιέν νης ρύθμιζε την ευρωπαϊκή γεωγρα φία) τιτλοφορείται Γ ε ω γ ρ α φ ε ία στα ελληνικά, πραγματεύεται γεωγρα φικά θέματα όλων των ηπείρων και είναι γραμμένο σε αρχαία ρουμανικά! Όχι, βέβαια, πως το συνειδητοποιείς με το πρώτο, αφού στο κείμενο εναλ λάσσονται λατινικοί, κυριλλικοί κι ελ ληνικοί χαρακτήρες, αλλά δέχεσαι ως ορθή την πληροφορία της ιδιοκτήτριας, η οποία σε ενημερώνει για την προσιτή τιμή: 45 ευρώ. «Το αγόρασες;» «Το σκέφτηκα, να σου πω την αλή θεια. Μα, για να ομολογήσω και την αμαρτία μου, κυριάρχησε η οκνηρία: πού να τρέχω να βρω την κατάλληλη βιβλιοθήκη ή το αρχείο που θα εν διαφερόταν να το αποκτήσει και να προβώ σε μεγαλόψυχη χειρονομία δωρεάς! Η σκέψη να το κρατήσω απορρίφθηκε αμέσως ως εγωιστική και αλυσιτελής. Κείμενο με γραφή παντελώς ακατανόητη για αμύητους. Εστω κι αν, στο τέλος κάθε σελίδας, περιέχεται τυπωμένη στο μισό της η πρώτη λέξη της επόμενης, προκειμένου να διευκολύνεται ο αναγνώ στης!» 1

Κάτι είναι απελπιστικά στραβό στον πολιτισμό μας. Λιμοκτονούμε για ένα άνοιγμα καρδιάς... David Ν. Elkins

w w w .ododeiktes.gr

6:comics ΤΗΣ ΛΗΔΑΣ ΤΣΕΝΕ

Και τώρα οι μεγάλοι για τους μικρούς α ονόματαFrangoise Mouly και Art Spiegelman σίγουρα δεν εί ναι άγνωστα στο χώρο των comics. Πρόκειται, αναμφισβήτητα, για ένα από τα πιο δημιουργικά ζευγά ρια στο χώρο της Ένατης Τέχνης, και όχι μόνο. Το όνομα του Spiegelman, ταυτόσημο πλέον με το, βραβευμένο με Pulitzer, M A U S, είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με την εποχή της «ωριμότη τας» των comics και της ευρύτερης προσπάθειας για την ανάδειξη της πολυεπίπεδης δυναμικής τους. Η Mouly, από τη δίκιά της πλευρά, συνδέεται και αυτή άμεσα (ίσως κά ποιοι πουν έμμεσα) με αυτήν την προ σπάθεια, αφού το R A W -ένα από τα σημαντικότερα περιοδικά-ανθολογίες comics της δεκαετίας του ’80, που φι λοξένησε στις σελίδες του και σύ στησε στο κοινό καλλιτέχνες όπως ο Charles Bums, ο Chris Ware, ο Gary Panter και φυσικά ο Art Spiegelmanκινούνταν, κατά το ήμισυ τουλάχι στον, υπό τις δικές της αποφάσεις σε εκδοτικό και αισθητικό επίπεδο. Η Mo uly είναι όμως συνδεδεμένη και με το περιοδικό T h e N e w Y o rker, όντας υπεύθυνη για περισσότερα από 800, εξαιρετικά ομολογουμένως, εξώφυλλα τα τελευταία δεκαέξι χρόνια από τη θέ ση της art director. To 2000 η Francoise Mouly ίδρυσε το R A W Ju n io r, εκδίδοντας comics για παιδιά από διάσημους και ταλαντού χους δημιουργούς, όπως ο Neil Gaiman. Και το 2008, μαζί με τον Art Spiegelman, αποφάσισαν να ιδρύσουν τον δικό τους εκδοτικό οίκο παιδικών

A rt S piegelm an Franpoise Mouly (επ.) The Toon Treasury o f Classic Children’s Comics Εισαγωγή: Jon Scieszka A bram s Com icA rts

1 06

°>

comics για «emerging readers», όπως αναφέρουν συχνά σε συνεντεύξεις τους. Οι εκδόσεις τους ήδη συγκεν τρώνουν διθυραμβικές κριτικές και πολλά από τα βιβλία χρησιμοποιούνται ως εκπαιδευτικό υλικό σε σχολεία και βιβλιοθήκες. Για ποιο λόγο όμως αποφάσισαν, τόσο η Mouly όσο και ο Spiegelman, να ασχοληθούν με τα «παιδικά» comics, αφού και οι δύο έχουν συσχετιστεί με τις προσπάθειες για την αποσύνδεση των δύο αυτών όρων; Η απάντηση κρύβεται σε αυτήν ακριβώς την ερώ τηση. Όπως διαβάζουμε στο site του Toon Books, «όπως δηλώνουν πολλοί εκπαιδευτικοί, βιβλιοπώλες και γονείς, τα παιδιά λατρεύουν τα comics. Στις αρχές της εμφάνισής τους στις δεκαε τίες του ’30, του ’40 και του ’50 τα παι διά αγαπούσαν τόσο πολύ τα comics, σε βαθμό που αυτό τρόμαξε τους με γάλους. Το 1954, η εκδοτική αύξηση κάποιων crime και horror comics οδήγησε τη Γερουσία στην ευρύτερη διερεύνηση της σχέσης ανάμεσα στο μέσο και στην έκρηξη της παιδικής εγκληματικότητας και οργανώθηκαν ακόμα και καύσεις comics». Στις επό μενες δεκαετίες, οι δημιουργοί, ελεύ θεροι πλέον από περιορισμούς, απο φάσισαν να πειραματιστούν και να αποδείξουν ότι τα comics δεν είναι μόνο για παιδιά, όμως «καθώς το μέσο μεγάλωνε τα παιδιά έμειναν πίσω». Έχοντας ζήσει, λοιπόν, και τις δύο κα ταστάσεις και μάλιστα αρκετά ενεργά, οι Spiegelman και Mouly επιχειρούν να «εκπαιδεύσουν», αν μου επιτρέπεται ο

όρος, τους μελλοντικούς αναγνώστες και να αποδείξουν για μια ακόμη φορά ότι τα comics είναι για όλους. Στο πλαίσιο αυτής τους της ενασχό λησης επιμελήθηκαν έναν εκπληκτι κό τόμο, συλλογή από τα καλύτερα παιδικά comics που κυκλοφόρησαν ποτέ. To T h e T o o n T r e a s u r y o f C la s s ic C h ild re n ’s C o m ic s που κυκλοφο ρεί από την Abrams είναι ένα πραγ ματικό διαμάντι. Εκτεινόμενο σε 350 χορταστικές σε λίδες εστιάζει σε comics και όχι comic strips (δηλαδή ιστορίες τριών-τεσσάρων πάνελ που δημοσιεύονται κυρίως σε εφημερίδες) και περιλαμβάνει αυ τοτελείς απολαυστικές ιστορίες μίας ή και περισσότερων σελίδων. Οι επιμε λητές επιλέγουν και μας παρουσιά ζουν μερικά από τα πιο αντιπροσω πευτικά «παιδικά» comics, ξεκινώντας από την χρυσή εποχή (Golden Age) τους κάπου στις αρχές του 1940 και φτάνοντας μέχρι τη δεκαετία του ’60. Εεφυλλίζοντάς το, συναντάμε δου λειές από σημαντικούς δημιουργούς, όπως ο Carl Barks, ο John Stanley, ο Sheldon Mayer, o Walt Kelly, o Basil Wolverton και o George Carlson, ανά μεσα σε άλλους. O Spiegelman και η Mouly έχουν ορ γανώσει το βιβλίο σε πέντε κατηγο

ρίες -Hey, Kids!, Funny Animals, Fantasyland, Story Time! και Wacky & Weird- ενώ χρησιμοποιούν τις γνώ σεις και την εξειδίκευσή τους πλαι σιώνοντας την κάθε μια από τις πα ραπάνω με πλούσια εισαγωγικά κεί μενα και σύντομα βιογραφικά για τον κάθε καλλιτέχνη. To T h e T o o n T rea s u r y o f C lassic C h ild re n ’s C o m ic s ολο κληρώνεται με την ιδιαίτερα ενδιαφέ ρουσα εισαγωγή του Jon Sciezka. Πρόκειται, πράγματι, για μια πολύ ση μαντική συλλογή, όχι μόνο από ανα γνωστικής πλευράς αλλά και από αυτή της έρευνας, ένα ανάγνωσμα για μι κρούς και μεγάλους. 1

δ:περιοδεύων ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ

«...Σκυλοκοίτες και νεκρόσιτοι κι ερεβομανείς / κοπροκρατούν το μέλλον / Όπου και να σας βρί σκει το κακό, αδελφοί / όπου και να θολώνει ο νους σας / μνημονεύετε Διονύσιο Σολωμό / και μνημονεύετε Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη»

λόγος Δεν είναι λίγες οι φορές που

θέματα σχετικά με την τέχνη απα σχολούν το κεντρικό αφιέρωμα της Διμηνιαίας έκ δ ο σ η ς θεω ρία ς και π ο

ΟΥΤΟΠΙΑ. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη το αφιέρωμα του 88ου τεύχους της στον ποιητή Γιάννη Ρίτσο, με αφορμή την εκατοντα ετηρίδα του -αντιθέτως, μάλλον μπορεί να γίνει αντιληπτό ω ς οφειλόμενη τιμή στον «ποιητή-αγωνιστή που, πιστός στις ιδέες του, δοκίμα σε [...] τις σκληρές διώξεις του μετακατοχικού αντιδραστικού ελληνι κού κράτους». Δεν είναι μονάχα πολιτική, φυσικά, η αντιμετώπιση του Ρίτσου από τις σελίδες του πε ριοδικού. Πτυχές του τεράστιου έρ γου του εξετάζονται διεξοδικά, όπως στη μελέτη του πρόωρα χαμένου Ανδρέα Παγουλάτου (ίσως από τα τε λευταία κείμενά του που δημοσιεύ τηκαν όσο ήταν εν ζωή) για τους «ατρειδικούς μονόλογους» της Τέ τ α ρ τ η ς διά σ τα σ η ς, αλλά και βιωμα τικά, όπως οι καταθέσεις του Θάνου Μικρούτσικου για τον «δικό μου Γ. Ρίτσο» ή της Νένας Βενετσάνου. Ξε χωρίζουν δύο ανέκδοτα ποιήματά του που προτάσσονται των σελίδων του αφιερώματος. λ ιτισ μ ο ύ

[ΟΥΤΟΠΙΑ, Μαυρομιχάλη 52,106 80, Αθήνα, τηλ.: 210.36.07.742, www.u-topia.gr]

δ ιά λ ο γ ο ς

Ένα καινούργιο Τριμηνι

αίο περ ιο δ ικ ό ο ρ θ ό δ ο ξ η ς θ ε ο λ ο

με τον τίτλο ΒΗΜΟ ΘΥΡΟ κάνει την παρθενική του εμ φάνιση, θέλοντας να συνομιλήσει με «όλους εκείνους που γοητεύονται από τον σύγχρονο κόσμο και κοι τούν μπροστά, που ξέρουν να απο λαμβάνουν τη σύγχρονη γλώσσα, την εικόνα, τη μοντέρνα αισθητική». Βήμα διαλόγου με το σήμερα (και το αύριο), καθώς, όπως ομολογείται προλογικά, «κι εμείς κουραστήκαμε να σκεφτόμαστε και να μη συνομι λούμε». Ίσως καλύτερη απόδειξη γι’ αυτή την ανάγκη διαλόγου να απο τελούν οι σελίδες που είναι αφιερω μένες στα γεγονότα του Δεκεμβρί ου 2008, με κείμενα που υπογρά φουν ο αρχιεπίσκοπος Αθηνών κ.κ. Ιερώνυμος και Αλβανίας κ.κ. Ανα στάσιος, μεταξύ άλλων. Στο πρώτο αυτό τεύχος δεσπόζουν οι σελίδες οι αφιερωμένες στην «Πάντων χαρά», την Παναγία. Καλοτάξιδο... γία ς και ζω ή ς

[ΒΗΜΟΘΥΡΟ, Αρχιπελάγους 13, 152 36 Ν. Πεντέλη, τηλ.: 21081.04.262, contact@ maistros.info, www.maistros.info]

λαλιά Η πολυσέλιδη Ε τή σια έκ δ ο σ η το υ Δ ή μ ο υ Χ ανιώ ν ΕΝΧΑΝΙΟΙΣ, μια επετηρίδα με θέματα κρητολογικού ενδιαφέροντος, παραδίδει στους ενδιαφερομένους αναγνώ στες, κρηταγενείς και επήλυδες, το 3ο της τεύχος. Προσανατολι σμένη σε ιστορικές μελέτες η ύλη της, ιδιαίτερα μάλιστα σχετικά με την περίοδο των διαδοχικών επα ναστάσεων με στόχο την ένωση με την υπόλοιπη Ελλάδα, φωτίζοντας «γνωστές, λιγότερο γνωστές ή και εντελώς άγνωστες πτυχές» τους. Καθώς την ευθύνη για την έκδοση έχει η Δημοτική ΒιβλιοθήκηΧανιών, δεν είναι λίγα τα άρθρα βιβλιολογικού περιεχομένου, όπως η κατα γραφή της βιβλιογραφίας Κρητι κής λαογραφίας ή το ενδιαφέρον άρθρο για τα μαθηματικά βιβλία στην βενετοκρατούμενη Κρήτη. Γιατί, όμως, να αντιμετωπίζονται με λέτες ιστορικές ως «νησίδες απόδειξηςτω ν πολιτισμικών καταβολών μας», όπως τονίζεται στο σημείωμα της συντακτικής επιτροπής; Είναι άραγε η ταυτότητα (εθνική, τοπική ή άλλη) κάτι για το οποίο απαι τούνται αποδείξεις; [ΕΝ ΧΑΝΙΟΙΣ, Δημ. Βιβλιοθήκη Χανίων, Υψηλαντών 29, 731 35, τηλ.: 28210-92000, library@chania.gr]

Βιβδία που αξίζει να διαβαστούν 6»

£ * € » & € > € » £ ·(»

w w w . e l l i n i k a g r a m m a t a . g r

e n nH N iK H

Κώσταδ Κ ατσουλάρηδ

0 dvipas που αγαπούσε in γυναίκα μου «0

δρ ό μ ο ε για τη ν κ ό ή α ση των αντρώ ν είναι

σ τρω μ ένο ε μ ε ή ο γικ έ ε σκ έψ ειε»

Μια ιστορία για τη ζήλια, από την αντρική σκοπιά. Μια νουβέλα για το πώε η έμμονη ιδέα Tns απιστίαε μπορεί να μεταμορφώσει έναν άνθρωπο...

• ΝΟΥΒΕΛΑ

Αγάπηεγράμματα 35 σημαντικοί σύγχρονοι συγγραφείε [Μάργκαρετ Άτγουντ, Ντάγκλαε Κόπλαντ, Πάνοε Καρνέzns, Μισέλ Φέιμπερ, Α. Λ. Κένεντι, Λέοναρντ Κοέν, Τζάνετ Ουίντερσον, Τζόναθαν Λέθεμ, Έντγκαρ Κέρετ, Γκαουτάμ Μαλκάνι, Ντάμουν Γκαλγκούτ, Άνταμ θορπ, Χισάμ Ματάρ, Όντρεϊ Νιφενέγκερ, Ούρσουλα Κ. Λε Γκεν, Χάρι Κούνζρου κ.ά.), σε μια εμπνευσμένη ανθολογία. Γράμματα για τον έρωτα και την αγάπη στον 21 ο αιώνα. • ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΡΩΤΙΚΟΝ (ΚΑΙ ΑΛΛΟΝ) ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ

Γιάννηδ ζ α ν θ ο ύ λ η δ Γιάννης SavSotAiK

Iif I»!

Η εκδίκηση ins ΣιΑάναε Το μυθιστόρημα, με χιούμορ και τρυφερότητα, παρουσιάζει ανάγλυφα την επώδυνη μετάβαση από την παιδική στην εφηβική ηλικία, το «τέλοε τηε επιείκειαε», την παντόε είδουε εκπαίδευση στην ελληνική επαρχία κατά τα τέλη του '50 και τιε αρχέε του '60.

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

ellinikagrannnata.gr wmY.ellinikagrammata.gr

,ellinikagram m ata.gr www.ellinikagrammat;

εηΠ Η Ν ΙΚ Η & ΞΕΝΗ

o w o w

Γιώ ργοε Ικ α μ π α ρ δ ώ ν η β

Μεταξύ σφύραε και Αήιάκμονοε Το νερό, η υπέρβαση τηε αντοχήε, η απώλεια. Οι δύσκολεε σχέσειε, η φθορά, η μοναχικότητα, τα ζώα. 0 φόβοε, η ματαιότητα, το ανα πάντεχο, το τυχαίο. 27 διηγήματα μεταξύ σφύραε και Αλιάκμονοε...

• ΔΙΗΓΗΜΑΤΑ · ΚΡΑΤΙΚΟ ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΉΜΑΤΟΣ 1993 · ΒΡΑΒΕΙΟ ΔΙΗΓΉΜΑΤΟΣ «ΔΙΑΒΑΖΑ» 2004

Χρήστοε Χ α ρ ιο μ α ισ ίδ η ε

Μια εταίρα θυμάται Παιχνίδια κατασκοπείαε και αντικατασκοπείαε στην αρχαία Σπάρτη. Παράνομοι έρωτεε, νόθα παιδιά, δού λοι που κοπιάζουν για την ελευθερία τουε, εταίρεε σε ρόλο κατασκόπων... Μια συ ναρπαστική, αντίηρω ικ ή ματιά στο πα ρ ελθ ό ν.

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

Τ ζό ζε φ Ιμ ι θ

0 ήύκοε Το ημερολόγιο ενόε μοναχικού λύκου, στα πρόθυρα τηε λιμοκτονίαε. 0 Ιμιθ μάε ταξιδεύει σ' ένα αφιλόξενο δρυμό, όπου ο λύκοε, ιχνηλατώνταε την οσμή του φόβου και του θανάτου, προσπαθεί απελπισμένα να εξα σφαλίσει τροφή... Ένα β ιβ λ ίο -α λ λ η γορία. Μια συ γκλο νισ τική ιστορία π ο υ δείχνει τον κόσμο α πό τη σ κ ο πιά το υ κ υ ν η γ ο ύ σ ε ό λ η το υ τη ν α γριό τη τα και τη ν α κ α τα μά χ ητη γοητεία.

• ΝΟΥΒΕΛΑ · ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: Γιάννοε Πολυκανδριώτηε · ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Ευτυχία Παναγιώτου

ιt a . g r m T w .e llin ik a g r a m m a ta .g r w w w .e llin ik a g ra m m a ta .g r w w w .e llin ik a g ra m m a

Ελένη ΓΊλύκατζη-Αρβελέρ

Γιατί το Βυζάντιο Ένα μ α χη τικό κείμενο , π ο υ δ ιδ ά σ κ ει άμα και τέ ρ π ει τον α να γνώ στη και αποκαθιστά μια ιστορική αδικία, τον εξ ο β ελ ισ μ ό του Β υζα ντίο υ α πό την ευ ρω π α ϊκή ιστορία, φ ω τίζοντα ε π α ρ ά λ λ η λ α π ο λ λ α π λ ά τη σ υ γκ ρ ό τη σ η τn s ν ε ο ε λ λ η ν ικ ή ε εθ ν ικ ή ε σ υ ν είδ η σ η ε. Γι'αυτό και αξίζει να δ ια β α σ τεί α πό ό λ ο υ ε μ α ε .

Τιτίκα Δημητρούλια, Καθημερινή, 13/12/2009

Γ. Β ο ύλ γα ρ η ε, Η. Ν ικ ο λ α κ ό π ο υ λ ο ε, Σ. Pizas, Τ. Σ α κ ε λ λ α ρ ό π ο υ λ ο ε , I. Στεφ ανίδη ε

Ελληνική Πολιτική Ιστορία 1950-2004 Το βιβλίο αυτό παρουσιάζει με απλό και περιεκτικό τρόπο την πολιτική ιστορία τηε Ελλάδαε από τοτέλοε του Εμφυλίου μέχρι και tis μέρεε μαε. Στα πέντε κεφάλαιά του, γραμμένα από έγκριτουε επιστήμονεε και μελετητέε, καλύπτονται η περίοδοε από το τέλοε του Εμφυλίου μέχρι τη δικτα τορία, τα επτά χρόνια τηε δικτατορίαε, η Αντίσταση κατά τα χρόνια αυτά, το Κυπριακό (αγώναε για την ένωση, Ανεξαρτησία, τουρκική εισβολή) και η δημοκρατική περίοδοε τηε Ελλάδαε (1974-2004). Μια άκρωε ενδιαφέρουσα συλλογή κειμένων, προσιτή σε οποιονδήποτε επιθυμεί να γνωρίσει την πρόσφατη πολιτική ιστορία τηε χώραε του.

Δ ημ ο σ θέν η ε Κ ούρτοβικ

Η εξέλιξη τηε ανθρώπινηε σεξουαλικότηταε «Το μαγικό άγγιγμα που μεταμόρφωσε τον πίθηκο σε άνθρωπο είχε φύλο: ήταν θηλυκό... 0 άνθρωποε είναι το πιο παράξενο σεξουαλικό πλάσμα...». Μια σύγχρονη μελέτη, η οποία δίνει μια ερμηνεία των διαφόρων πτυχών τηε ανθρώπινηε σεξουαλικότηταε, τόσο των «φυσιολογικών» όσο και των ανορθόδοξων, με έναντρόπο που συναντά αναπά ντεχα την ποίηση! 5 llin ik a g r a im n a ta .g r

www.ellinikagraimnata.gr

w w w .e lli n ik a g r a m m a t s

f f S

www.ellinikagrammata.gr

Οι « Π ειογρα φ ικέε Επισημάνσειε», η νέα σειρά των εκδόσεω ν «Εήήηνικά Γράμματα», είτε προτείνουν μ ια καινούργια ανάγνωση σημαντικών έργων τηε νεοεδήηνικήε ήογοτεχνίαε, είτε φέρνουν στην επιφάνεια κείμενα που έω ε σήμερα δεν έχουν επαρκώε προσεχθεί. Τα β ιβ λ ία in s σ ειρ ά ε, την οποία δ ιε υ θ ύ ν ε ι η Α γγ έλα Κασ τρινάκη, σ υ γ γρ α φ έα ε και Α ναη λη ρώ τρ ια κ α θ η γ ή τρ ια στον τ ο μ έα Β υζα ν τινώ ν κ α ι Ν ε ο ε λ λ η ν ικ ώ ν Σ π ο υ δώ ν xns Φ ιλ ο σ ο φ ικ ή ε Σ χ ο λ ή ε τ ο υ Π α ν /μ ίο υ Κ ρή τη ε, π ερ ιλ α μ β ά ν ο υ ν το ίδιο το έργο, κ α θ ώ ε και ένα ε κ τε ν έ ε Επ ίμετρο, μ ια μ ε λ έ τη που α ν α λ ύ ε ι το κ ε ίμ ε ν ο , ε ντάσ σ ο ντάε το στην επ ο χή το υ, φ έρ ν ο ν τα ε στην ε π ιφ ά ν ε ια τα απ ό κ ρ υ φ α νο ή μ α τά του κ α ι ε ξ ε τά ζ ο ν τα ε τη δ υ ν α μ ικ ή του στο χρόνο.

· ·

1Λεμονο δάσος V/*

__ .

. Λ

| Η άρρωστη | πολιτεία ^

ΕΠΙΜΕΤΡΟ: 'ί&έλ^.ΑββκβλΛ p a l

• ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Αγγέλα Καστρινάκη

• ΕΠΙΜΕΤΡΟ: Κέλη Δασκαλά

Κ ο σ μ ά ε Π ο λ ίτ η ε

Γ α λ ά τ ε ια Κ α ζ α ν τ ζ ά κ η

Μ Η y g ·

Χ 4|

Λεμονοδάσοε

Η άρρωστη πολιτεία

Το Λεμονοδάσοε, το πρώτο μυθιστόρημα του Κο σμά Πολίτη που αμέσωε τον καθιέρωσε, διαβάζε ται και ξαναδιαβάζεται σαν μια γοητευτική ερωτι κή ιστορία, ανάμεσα στον Παύλο, ένα νεαρό Αθη ναίο με επιτυχημένη σταδιοδρομία, και τη Βίργκω, ένα κορίτσι από τον Πόρο που ενσαρκώνει τον απόλυτο έρωτα. Πρόκειται για δύο περήφανουε νέουε, που όσο αγαπούν με πάθοε, τόσο παιδεύ ουν ο έναε τον άλλον. Η ιστορία διαδραματίζεται στη δεκαετία του 1920, με άρωμα εποχήε, αλλά με προβληματισμούε ακόμα ή πάντα επίκαιρουε.

Η Άρρωστη ποάιτεία είναι μια νουβέλα για τη Σπιναλόγκα, το νησίτων λεπρών, την οποία η Γαλάτεια Καζαντζάκη πρωτοδημοσίευσε το 1914, με το ψευδώνυμο Πετρούλα Ψηλορείτη.

Η Αγγέλα Καστρινάκη αναλύει βήμα προε βήμα το περίπλοκο συμβολικό δίχτυ του έργου, φέρνονταε στην επιφάνεια τα απόκρυφα νοήματά του, την κυριολεκτική και μεταφορική του αλχημεία.

Όμορφη νεαρή γυναίκα, με τα πρώτα σημάδια τηε αρρώστιαε, οδηγείται αναγκαστικά στο νησιωτικό γκέτο. Απελπισία αλλά και έρωταε, δίψα για ζωή ταυτόχρονα με επιθυμία καταστροφήε. Η Άρρωστη ποάιτεία αφηγείται τα έργα και τιε ημέρεε των λεπρών, και τα οδυνη ρά διλήμματα των ξεχωριστών ηρώων τηε. Στο Επίμετρό τηε, η Κέλη Δασκαλά προβαίνει στην εξέταση τηε μυθολογίαε που αναπτύχθη κε για τη μεταδοτική αυτή ασθένεια, από τη Βί βλο έωε το Νησί τηε Βικτόρια Χίσλοπ.

Ευάγγελο ς Μ αυρο υδης ΕΠΙ ΣΤΡΟΦΗ ΣΤΗ ΣΜΥΡΝΗ

Η δάλασσά μας Φως στην ψυχή δύο λαών.

Cl £ bf>

Ε Π ΙΣ

Α π ό τ η Μ ικρασία

'8 b b b

τ ο υ χ θ ε ς σ τη ν Ε λ λ ά δ α τ ο υ σ ήμ ερ α. Μ ια ε ν τ υ π ω σ ια κ ή

i . 'b

1 cb |J rr*#

ilS *

ε π ο π ο ιία . Το κ ο υ β ά ρ ι τ η ς μ ν ή μ η ς

s 2

ξ ε τ υ λ ί γ ε τ α ι λ υ τ ρ ω τ ικ ά | I

αποκα λύπτοντα ς α λ ή θ ε ιε ς κ α ι μ ύ θ ο υ ς.

S -- H

I'M s

μ ίσ η κ α ι π ά θ η ,

if- r f

JJi

π ο λ ιτ ι κ έ ς δ ια μ ά χ ε ς κ α ι ίν τ ρ ιγ κ ες , τ ο δ ιχ α σ μ έ ν ο π α ρ ε λ θ ό ν

♦

δύο λαώ ν.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΚΕΔΡΟΣ