Τεύχος 510 by Diavazo.gr

QVf!2ia:i Epcoxihos

Παπαδιαμάνχηε

Ερωτικός Π α π α δ ια μ ά ν τ η ς

ΑΝΘΟΛΟΓΗΣΗ ΧΡΙΣΤΟΦΟΡΟΣΛΙΟΝΤΑΚΗΣ 0 Παπαδιαμάντηε, βασανισμένοε από τα πάθη του, ερωτικά και άλλα, που δεν έχουντελειωμό, όπωε μαε λέει η φώκια στο μοι ρολόι τηε, προσπαθεί να τα ξορκίσει με τη γραφή του. Με την ασύλληπτη -όπωε τη χαρακτηρίζει ο Γρηγόριοε Ξενόπουλοεμέθοδό του τα καταγράφει προσφυώε στο μεγαλύτερο μέροε του έργου του, δημιουργώνταε ένα ερωτικό σύμηαν, όπου συ ναιρούνται θαυμαστά η θλίψη με την εγκαρτέρηση. Μια ξεχωριστή προσέγγιση του Παπαδιαμάντη μακριά από δογματισμούε και εμμονέε, με βάση αποκλειστικά τα ίδια τα διηγή ματα του, όπου είναι διάχυτη η ερωτική διάθεση, γεγονόε που ΙΡθιστά συναρπαστική την ανάγνωσή τουε.Έναε Παπαδιαμά®ντηε χωρίε ετικέτεε: ούτε ηθογράφοε ούτε φτωχόε ούτε άγιοε, αλλά έναε άνθρωποε που πάσχει και προσπαθεί να βρει παρη γοριά στη γραφή.

Κ. Γ. Καρυωτάκηε

Ποιήματα και πεζά ΕΙΣΑΓΟΓΗ-ΣΧΟΛΙΑΔΗΜΗΤΡΗΣ ΕΛΕΥΘΕΡΑΚΗΣ

κ α ρ τ ω τ α κ η ς ποιήματα και πεζά

Έχονταε δημοσιεύσει μόλιε τρειε ποιητικέε συλλογέε πριν θέ σει ο ίδιοε τέρμα στη ζωή του, ο Κώσταε Καρυωιάκηε (18961928) υπήρξε εξακολουθητικά παρών στη νεοελληνική ποί ηση, συντροφεύονταε γενιέε αναγνωστών μέχρι τιε μέρεε μαε και επιβιώνονταε με ποικίλουε τρόπουε ατιε συνειδήσειε με ταγενέστερων ποιητών. Στην παρούσα έκδοση περιέχονται όλα τα ποιήματα τωντριών συλλογών του Καρυωτάκη, μαζί με τιε μεταφράσειε που πρόσθεσε ο ποιητήε στιε δύο τελευταίεε συλλογέε, οι οποίεε, φωτίζονταε έμμεσα την ποιητική του, αποτελούν οργανικό τμή μα του έργου του. Περιέχονται επίσηε τα τρία ποιήματα που έ γραψε ο Καρυωτάκηε τουε τελευταίουε μήνεε τηε ζωήε του, καθώε και τα πεζά του, εκ των οποίων ένα μόνο είχε δημοσιεύ σει ο ποιητήε όσο ζούσε.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΝΑΓΗ ΠΛΑΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000

ΠΑΤΑΚΗ W e^s'te: http://www.patakis.gr www.patakis.gr

δ Η γνώμη μου

Κινηματογράφος και λογοτεχνία Θυμόμαστε πάντα το Θάνατο στη Βενετία του Τόμας Μαν σκπνοθετπμένο από τον Λουκίνο Βισκόντι ή την Περιφρόνηση του Ζαν Λυκ Γκοντάρ πάνω σε ένα όχι πολύ γνωστό διήγημα του Αλμπέρτο Μοράβια και, φυσικά, τις ταινίες του Τς. Άιβορυ πάνω σε έργα του Ε. Μ. Φόρστερ, του X. Τςέημς ή της Τζην Ρις. Σε αυτές τις συγκρίσεις άλλοτε κερδίζει πιο πολύ η λογοτεχνία και άλλοτε ο κινηματογράφος. Σίγουρα, όμως, με τις συνέργειες αυτές και οι δύο βγαί νουν ωφελημένοι. Το Διαβάζω προτείνει για φέτος τον Σεπτέμβριο (την εβδομάδα 9-15/9) να παρακολουθήσετε στον κινηματογράφο «Απόλλων» ένα αφιέρωμα στις ελ ληνικές ταινίες που είναι εμπνευσμένες από την ελληνική λογοτεχνία, παλιά και νεότερη. Έτσι θα μπορέσετε να δείτε ταινίες εμπνευσμένες από τον Αλ. Παπαδιαμάντη (Η νοσταλγόςτης Ελένης Αλεξανδράκη και Ρόδινα ακρογιάλια του Ευθύμη Χατζή), από τον Εμ. Ρόίδη (Τα κοράκια του Τ. Σπετσώτη), από τον Αλέξανδρο Κοτζιά (Ιαγουάροςτης Κατερίνας Ευαγγελάκου), τον Δ. Χαριτόπουλο (Τα παιδιά της Χελιδόνας του Κ. Βρετάκου), τον Δ. Νόλλα (Ονει ρεύομαι τους φίλους μου του Ν. Παναγιωτόπουλου), τον Περικλή Σφυρίδη (Η άλλη όψη του Τ. Ψαρρά), τον Β. Ραπτόπουλο (Ο εργένης του Ν. Παναγιωτόπουλου) και τον Β. Βασιλικό (Η νύχτα με την Σιλένα του Δ. Παναγιωτάτου). Το αφιέρωμα, αν πάει καλά, θα συνεχίσει την πορεία του και σε άλλες πόλεις της Ελλάδας. Ίσως είναι μια ευκαιρία οι έλληνες σινεφίλ να ανακαλύψουν λογοτεχνία που αγνοούν και οι έλληνες σκηνοθέτες να σκύψουν πάνω σε κείμενα της ελληνι κής γραμματείας για εμπνεύσεις.

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

στήλες: 01. Η γνώμη μου Γιάννης Ν. Μπασκόζος | 0 6 ■ Σχόλια 110. Courier | 14. Θερμιδωριανά οξύτονα Αλέξης Ζήρας | 16 ■ Ζενερίκ Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης 118. Ως αναγνώστης Κώστας Μποτόπουλος | 2 0 . Για τα παιδιά Μαρίζα Ντεκάστρο 22. Χωρίς προϋπηρεσία Γιώργος =ενάριος | 106. Comics Λήδα Τσενέ | 108. Ο περιοδεύων Σπύρος Κακουριώτης

:ΐυ©»|

επιστολή: 11. Μια αιρετική άποψη για τον Καραγκιόζη. Φαίδων Θεοφίλου

gμ

συνέντευξη : 2 4. Hans Kiing: Οι μεγάλες κρίσεις θέτουν μεγάλα ερωτήματα. Συνέντευξη στον Γιάννη Ν. Μπασκόζο

δ1

μελετήματα: 3 0 . « .μέχρι νεοτέρας φωτογραφίας»: Ο ρόλος της φωτογραφίας

στην

ποίηση της Κικής Δημουλά. Δέσποινα Παπαστάθη

φ άκελος: 35. Τέχνη: Η καλλιέργεια της ευαισθησίας και της γνώσης. Μαρίζα Ντεκά στρο

αφιέρω μα: 77. κ ώ σ τ α ς δ . κ υ ρ ια ζ η ς (1920 -1991). 1 78. κ ώ σ τ α ς κ υ ρ ια ζ η ς 09201991). Κωνσταντίνος I. Δεσποτόπουλος | 79 ■ Η αρχή της κατάρρευσης του Βυζαντίου μέσα από τα μάτια και την πένα του Κώστα Δ. Κυριαζή. Αναστάσιος Δ. Καραγιάννης | 83.

Νέα βιβλία από τις εκδόσεις G U T E N B E R G - Τ Υ Π Ω Θ Η Τ Π ΕΞΕΛΙΚΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΔΙΑ ΒΙΟΥ ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΒΑΣΙΚΕΣ ΑΡΧΕΣ

Γ Ν Ω Σ Τ ΙΚ Η Σ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑΣ

6km

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ

ΨΥΧΟ ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ

Μ. A. HOGG G. Μ. VAUGHAN

L.Μ. KRING - G. C. DAVISON J. Μ. NEALE-S. L. JOHNSON

e-shop: www.dardanosnet.gr Διδότου 37, 10680 ΑΘΗΝΑ - 210 - 36.42.003 - info@dardanosnet.gr

GΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΑ'-7 u te n b e rg τυπω θήτω

δ: περιεχόμενα

ΔΙΑΒΑΖΩ ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 510 ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2010 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης Γ. Γαβαλάς & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Ελένη Καρρά Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Όλγα Σελλά Ανταποκριτές Christopher Lees (Μπέρμινγκχαμ) Έλενα Παλλαντζά (Φραγκφούρτη) Maurizio De Rosa (Μπολώνια) Δημήτρης Β. Τριανταφυλλίδης (Μόσχα)

Η Θεοφανώ ως κειμενική ηρωίδα: Κώστας Κυριαζής, Γιώργος Θεοτοκάς, Άγγελος Τερζάκης. Σταυρούλα Γ. Τσούπρου|

. Πώς έγραψ ε ο Κώστας Κυριαζής. Νίκος

Κ. Κυριαζής

ευπώ λητα: 98. Μιχάλης Βαλάσογλου κριτικογραψία: 91. Θοδωρής Πέρσης Πρόσωπα: 100. Τίτος Μυλωνόπουλος βιβλιοθήκες: 102. Loughborough και Jabulani. Νόσος Χριστογιαννόπουλος

βιβλιοκριτική 39 βιβλιοπαρουσίαση 68

Κριτικογραψία Θοδωρής Πέρσης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου Διαφημίσεις, Παραγωγή, Διανομή Α. Δ. Οικονομόπουλος & ΣΙΑ Ο.Ε. anoikon1@otenet.gr Συνδρομές Μιχάλης Βαλάσογλου 6

4 ογπ

°Η z

Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr dtp Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr Εκτύπωση Sky printing A. Ε. ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) ΔΙΑΒΑΖΩ Χαριλάου Τρικούπη 38, ΑΘΗΝΑ, 106 80 Τηλ.: 210 33 88 008-9, Fax: 210 33 88 006 e-mail: diavazo@otenet.gr

ιε)(Λ/3ώνου\λε \Μ*ζί εδώ fc<?ufl5*p0Vu*! Π. Σ. ΔΕΛΤΑ

Επίμετρο: ΑΛΚΗ ΖΕΗ Χρονολόγιο: Αλ. Π. ΖΑΝΝΑΣ

Επίμετρο: ΒΑΣΙΛΗΣ ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ Χρονολόγιο: ΑΛ. Π. ΖΑΝΝΑΣ

Επίμετρο: ΑΠΟΣΤΟΛΟΣ ΔΟΞΙΑΛΗΣ Χρονολόγιο: ΑΛ. Π. ΖΑΝΝΑΣ

Επίμετρο: ΤΟΝ ΙΑ ΚΙΟΥΣΟΠΟΥΛΟΥ Χρονολόγιο: ΑΛ. Π. ΖΑΝΝΑΣ

Επίμετρο: ΤΕΡΕΖΑ ΠΕΣΜΑΖΟΓΛΟΥ Χρονολόγιο: ΑΛ. Π. ΖΑΝΝΑΣ

F f K ΒΊηρο; ΜΑΡΙΖΑΝΤΕΚΑΠΡΟ

1311·

Χρονολόγιο: ΑΛ. Π. ΖΑΝΝΑΣ

Επίμετρο: ΜΑΡΙΖΑ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ Χρονολόγιο: ΑΛ. Π. ΖΑΝΝΑΣ

εκδόσεις

τη ς

Ε Σ Τ Ι Α Σ

Ε Κ Δ Ο Τ Ι Κ Ο Σ Ο Ι Κ Ο Σ : Ε Υ Ρ Ι Π Ι Δ Ο Υ 84, ΤΗΛ. : 210 3 2 1 3 9 0 7 , w w w . h e s t i a . g r ΓΕΝΙ ΚΟ ΒΙ ΒΛΙ ΟΠΩΛΕΙ Ο: ΣΟΛΩΝΟΣ 60, ΤΗΛ. : 210 3615077, w w w . e s t i a b o o k s t o r e . g r

§so xόλια TOY ΓΙΑΝΝΗ N. Μ Π ΑΣΚΟ ΖΟ Υ

που λειτουργούσε από το 1952. Φεύγον τας είχε την ικανοποίηση να αφήσει πίσω του 3.000 τίτλους βιβλίων και μια υγιή επιχείρηση.

Τέλος εποχής (l) Ο Τίτος Μυλωνόπουλος έφυγε από τη ζωή τον Ιούλιο που μας πέρασε. Σε άλλη στήλη γράφουμε για τη ζωή του. Από εδώ θέλω να τον ευχαριστήσω εκ μέρους όλων των συντακτών και των δημιουργών του περιοδικού για την αγάπη και τη βοήθειά του προς το περιοδικό Διαβάζω. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τον σκεπάζει.

Νέος χώρος για το ΕΚΕΜΕΑ

Τέλος εποχής (2)

Γωνία Βασ. Σοφίας και Παπαδιαμαντοπούλου, πάνω από το θέατρο Ιλίσσια, θα βρίσκεται από τον Σεπτέμβριο το νέο στέκι του ΕΚΕΜΕΑ. Σε καλύτερη περιοχή και με λιγότερα χρήματα θα συνεχίσει την πορεία του, μετά και τη δεδομένη στή ριξη που απέσπασε από το Υπουργείο Πολιτισμού, αλλά και την ηθική στήριξη από 400 συγγραφείς που το στήριξαν στην προσπάθειά του να συνεχίσει να λει τουργεί.

Έφυγε ο Ηλίας Κωνστανταρόπουλος, της εκδοτικής επιχείρησης Μίνωας, πατέρας του σημερινού εκδότη Γιάννη. Μετά τις περιπέτειές του στην Κατοχή, την από λυσή του από την Ελληνική Αστυνομία όταν ανακάλυψαν την αντιστασιακή του δράση, ασχολήθηκε μαζί με τη γυναίκα του Μαίρη Δρούγκα με την ανάπτυξη του εκδοτικού οίκου της τελευταίας, Μίνωας,

Ανατρέχοντας στο site του ΕΚΕΒΙ ανακα λύπτω και τους ισολογισμούς του 2009. Παρά την κρίση, εκπέμπουν μερικά θε τικά σημάδια. Όπως π.χ. ότι ορισμένοι εκ δοτικοί οίκοι, παρά τη μείωση του τζίρου

Ισολογισμοί

Τα νέα της ΒΙΒΛΙΟΝΕΓ Τελικά ο ΟΣΔΕΛ και το ΕΚΕΒΙ βρήκαν τη χρυσή φόρμουλα και θα μπορούν και οι δύο να χρη σιμοποιούν τη βάση δεδομένων της ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ, ο καθένας με το δικό του τρόπο. Πρόκειται για το πιο χρήσιμο εργαλείο που υπάρχει στο ΕΚΕΒΙ και που μας υπενθυμίζει πόσα άλλα εργα λεία (στατιστικές κ.λπ.) μας λείπουν.

τους, σημειώνουν κέρδη κι ένα γενικό τερο συμμάζεμα των οικονομικών τους. Κάποιοι άλλοι βέβαια χτυπάνε καμπανάκι!

Αγορά Φυσικά η έλλειψη ρευστότητας στην αγορά είναι το βασικό πρόβλημά της. Πολλοί μικροί εκδοτικοί οίκοι υποφέρουν. Το πρώτο εξά μηνο του 2010 δεν ήταν καλό και το δεύτερο δεν προβλέπεται καλύτερο. Μια μικρή ανά καμψη των πωλήσεων τον Ιούλιο δεν μπορεί να ισορροπήσει κέρδη - ζημιές. Ο χειμώνας θα είναι μακρύς και σκληρός και για το χώρο του βιβλίου. Ήρθε ο καιρός για μεγαλύτερο μάζεμα, περικοπές, συνετή διαχείριση, λιγότερους τίτλους, καλύτερο προμόσιον με σκοπό την αύξηση του αναγνωστικού κοι νού.

Έλληνες συγγραφείς Σπουδαία μυθιστορήματα

Αναγνώστες Σε αυτό το τελευταίο το Υπουργείο Πολι τισμού θα μπορούσε να βοηθήσει με μα κροπρόθεσμα και μεσοπρόθεσμα μέτρα. Με μέτρα που θα ωθούσαν, ειδικότερα τις νεότερες γενιές, να προσεγγίσουν το βι βλίο. Με μέτρα στο σχολείο, ενίσχυση ου σιαστικών δράσεων για το βιβλίο κ.λπ.

Ανοικτό βιβλίο Ένα νέο γαλλικό βιβλιοπωλείο έκανε την εμφάνισή του στον αριθμό 77 της Σόλωνος (γωνία με Ιπποκράτους). Είναι το Le Livre Ouvert («Το ανοικτό βιβλίο») και φι λοδοξεί να γίνει πόλος έλξης της κοινω νίας των γαλλόφωνων και όσων σπουδάζουν γαλλικά ή γενικότερα ενδια-

ΜεταιχΜίο

δ;σχόλια

ρους από 2.000 αποφοίτους, 46 από αυ τούς έχουν ήδη εκδώσει βιβλία τους, 18 βραβεύθηκαν εντός και εκτός Ελλάδας για το έργο τους, ενώ δεκάδες έχουν βρει επαγγελματικό προσανατολισμό σε εκδο τικούς οίκους και περιοδικά έντυπα. Το «Εργαστήρι του βιβλίου» που οργανώνει το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου από το Σεπτέμ βριο του 2005 εισέρχεται στον έκτο χρόνο λειτουργίας του, συνεχίζοντας να υπηρετεί το βασικό του στόχο: να είναι ένα φυτώριο που αναδεικνύει νέους, τα λαντούχους επαγγελματίες στο χώρο του βιβλίου. Το εργαστήρι συντονίζει ο συγ γραφέας Στρατής Χαβιαράς, διευθυντής του εργαστηρίου «Writing the Novel» στο Πανεπιστήμιο Χάρβαρντ.

φέρονται για τη γαλλική κουλτούρα στη χώρα μας.

Κλειστό γράμμα ή ανοικτό βιβλίο; Η απάντηση στο Ludens Lab και από τη φίλη Βίκυ Θεοδωροποϋλου, που από τον Οκτώβριο αρχίζει μαθήματα δημιουργι κής γραφής. Το «Κλειστό γράμμα ή ανοι χτό βιβλίο;» είναι ένα πρωτότυπο εργαστήριο δημιουργικής γραφής για ενήλικες, το οποίο αποτέλεσε και τον πυ ρήνα της έμπνευσης μιας σειράς πειρα ματικών εργαστηρίων σε διαφορετικά γνωστικά πεδία -κινηματογράφος, ντοκι μαντέρ, σενάριο, κινούμενο σχέδιο, τέ χνες για παιδιά, δημιουργική γραφή για παιδιά, ραπτική κ.ά. Σχετικές πληροφο ρίες στο Ludens Lab, Διδότου 34, 211010.84.04, 6947544423 ή διαδικτυακά στα http://ludenslabs.blogspot.com και www.ludenslabs.com.

Η αντεπίθεση των Google και Apple

Μ.

Το εργαοτήρι του ΕΚΕΒΙ Το παλιότερο εργαστήρι βιβλίου είναι μάλλον αυτό του ΕΚΕΒΙ, με περισσότε

Η Google ετοιμάζει την αντεπίθεσή της, αφού θα προσφέρει 12 εκατομμύρια ψηφιακά βιβλία τα οποία θα μπορούσαν να διαβαστούν από οποιοδήποτε μηχανάκι. Και η Apple με το i-pad σημείωσε πρό οδο, καθώς μόλις τον πρώτο μήνα της κυκλοφορίας του οι χρήστες του κατέβα σαν 1,5 εκατομμύριο ψηφιακά βιβλία.

Το ψηφιακό βιβλω κερδίζει πόντους Η Amazon ανακοίνωσε ότι πουλάει κάθε μήνα 180 e-book, ηλεκτρονικά βιβλία για τη συ σκευή της Kindle, για κάθε 100 τυπωμένα σε χαρτί βιβλία. Το νούμερο είναι εντυπωσιακό, αλλά και το κίνητρο είναι εντυπωσιακό, αν σκεφτεί κανείς ότι η Amazon διαθέτει 1,8 εκατομ μύρια δωρεάν τίτλους (βιβλία χωρίς δικαιώματα) και 600.000 τίτλους προς πώληση. Δ.

Αυξάνονται οι ηλεκτρονικοί αναγνώστες Υπολογίζεται ότι το 2009 πωλήθηκαν 3 εκατομμύρια μηχανάκια διαβάσματος ereader και για το 2010 αναμένεται ο αριθ μός αυτός να διπλασιαστεί φτάνοντας τα έξι εκατομμύρια μηχανάκια.

Παράδειγμα προς μίμηση Οι καλές προσπάθειες βραβεύονται. Με το βραβείο «Πρόσβαση στη μάθηση» από το Ίδρυμα Bill and Melinda Gates τιμή θηκε η Κεντρική Βιβλιοθήκη της Βέροιας για τη «δημιουργική χρήση των υπηρε σιών πληροφόρησης και τεχνολογίας για την ικανοποίηση των οικονομικών, εκπαι δευτικών και πολιτιστικών αναγκών». Το βραβείο συνοδεύεται από χρηματική ενί

σχυση 1 εκατομμυρίου δολαρίων. Είναι μια πρωτόγνωρη (για τα ελληνικά δεδο μένα) προσπάθεια χρήσης των τεχνολο γιών με σκοπό τη διάδοση του βιβλίου σε όλη την περιοχή. Εύγε!

Φθινοπωρινό φεσοβάλ βιβλίου Τις πρώτες μέρες του Σεπτεμβρίου ξεκινά στους υπαίθριους χώρους του Ζαππείου το 39ο Φεστιβάλ Βιβλίου, που οργανώνε ται από τον Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου (ΣΕΚΒ), με συνδιοργανωτές το Δήμο Αθη ναίων και τον Πολιτισμικό του Οργανισμό (ΠΟΔΑ). Το φετινό Φεστιβάλ Βιβλίου είναι αφιερωμένο στο «Ρόλο της Τοπικής Αυ τοδιοίκησης στη σύγχρονη κοινωνία και τον πολιτισμό» (3-19 Σεπτεμβρίου).

ΜεταιχΜίο (J) www.metaixmio.gr

^Συνταρακτικά αληθινό, προκλητικά αποκαθηλωτικό. 99 KtovoTcmivos Mnoupas, ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ (Βιβλιοθήκη)

66 Ένα Βιβλίο με σφικτοηλεγμένη πλοκή και αφήγηση που δεν κρύβει τα ζόρια κάτω από το χαλάκι. Δυνατό και αξιανάγνωστο. } ^ Σοφία Νικολαΐδου, ΤΑ ΝΕΑ (Βιβλιοδρόμιο)

Αν και Αύγουστος, η αλληλογραφία μας δεν σταματάει. Πρέπει να έχω μείνει τελευταίος στο περιοδικό. Απαντώ στα καυτά, λόγω ' ζέστης, γράμματα αυτής της περιόδου και θα τα πούμε από φθι νόπωρο. Έγραφα τις προάλλες για τις μικρές αυτόνομες εκδό σεις. Έλαβα στο μεταξύ το φυλλάδιο Ο φτωχούλης, φτιαγμένο με μεράκι από τον Γιώργο Ονησιφόρου, τον Luis Delgado και τον Αναστάση Χρίστου. Περιέχει μικρά κείμενα, αρκετά από την ισπανική γλώσσα, και φιλοδοξεί να αποτελέσει κάτι διαφορετικό στον κόσμο των λογοτεχνικών περιοδικών με τη μινιμαλιστική του αισθητική. Καλή συνέχεια, παιδιά! Θοδωρή Δη-

μητρακόπουλε, Χαλάνδρι, έλαβα δύο φορές ποιήματα από σένα, συμπαθητικά, γραμμένα σε μπλοκ σχολικών σημειώσεων, και σε ευχαριστώ. Αλλά έτσι, χωρίς δυο λόγια, μια σημείωση, κάτι... Βρήνα Κωνσταντίνε, Αιγάλεω, έλαβα τα ποιήματά σας, δυστυχώς δεν είμαι κριτικός ποίησης και δεν μπορώ να σας βοηθήσω, πέρα από το να σας κοι νοποιήσω τη χαρά του ότι τα έλαβα. Εξάλλου, το να γράφεις, από μόνο του, είναι κάτι ωραίο, ανεξαρτήτως αν είναι καλή ή όχι η ποίησή σας. Γιούργα

Μιχάλη και Ντούσα Δημήτρη, έλαβα το βιβλίο του δεύτερου Μαρ ξισμός και σύγχρονη μετανάστευση και την κριτική του πρώτου γι’ αυτό. Δεν συνηθίζεται, δεν είναι δεοντολογικό ο συγγραφέας να προτείνει τον κριτικό του. Αλλά, πάλι, ίσως και να μην το ξέ ρατε... Βασίλη Παυλίδη, Άνω Πόλη, Θεσσαλονίκη, έλαβα τα ποιήματά σου κι ευχαριστώ. Μπράβο, μεγάλη παραγωγή. Βλάμη Μαρία, έλαβα τα ΣτIχοί-ματα, τα διάβασα κι ευχαριστώ. Μάζεψε γνώμες από όσους πιο πολλούς μπορείς, για να αποτελέσουν δίαυλο επικοινωνίας με σένα. Σας εύχομαι ένα καλό φθινόπωρο.

Υγιαίνω, το αυτό επιθυμώ και δΓ υμάς.

Ο αναγνώστης

δ:επιστολή Α Π Ο ΤΟΝ Φ Α ΙΔ Ω Ν Α Θ Ε Ο Φ ΙΛΟ Υ

Μ ια αιρετική άποψ η για τον Καραγκιόζη Τουρκική υπη κοότητα πή ρ ε ο Κ αραγκιόζης απ ό την UNESCO, η οποία επικύ ρω σε σχετική α π όφ α σ η π ου είχε λάβει πέρυσι μια υποεπ ιτρ οπ ή του οργα νι σ μ ού, π ο υ απαρτιζόταν απ ό εκ π ρ οσ ώ π ου ς έξι χω ρώ ν, σ ύμ φ ω να με το Βήμα, π ο υ σημαίνει ότι ο Κ αραγκιόζης αποτελεί μ έρ ο ς της τουρκικής λαϊκής κλη ρονομιάς.

αίρομαι για το γεγονός αυτό και σας εξηγώ αμέσως το γιατί: Επειδή ποτέ δεν ήθελα να εκπροσω πεί τον Έλληνα ένας κακάσχημος, καμπούρης, διαρκώς ηεινασμένος,

που εισπράττει συνεχώς φάπες και κλωτσιές από την τούρκικη εξουσία, που θέλει να την «βγάζει καθαρή» με πονηριές και μικροαπατεωνίες. Αυτός ο αντιγραμμένος από το τουρ κικό θέατρο σκιών ήρωας, με το

ΜεταιχΜίο (J) www.metaixmio.gr

66 Η Έντνα Ο' Μπράιεν και ο XopSos Μπάιρον είναι το τέλειο ζευγάρι. Η σπουδαία αυτή συγγραφέα 5 συνέθεσε ένα πορτρέτο του ποιητή έμπλεο θαυμασμού, ελαφρώε ειρωνικό, διασκεδαστικό και διορατικό. 9 9 Τζον Μπάνβιλ, συγγραφέα$

δ:επιοτολή

τούρκικο όνομα, βαφτίστηκε Έλλη νας, και περνούσε τα μηνύματα και την εικόνα του σε γενιές και γενιές Ελλήνων, ως ο καπάτσος, ο μόνιμα πεινασμένος, ο άνθρωπος της κλω τσιάς, ο άνθρωπος που κατάφερνε να επιβιώνει με μικροαπάτες και ξε γελάσματα. Δεν ξέρω αν κατάφερε να μεταδώσει το παράδειγμα και τον τρόπο ζωής του στους νεοέλληνες, εσείς θα μου πείτε! Πάντως οι γενιές των πιτσιρικάδων νεοελλήνων, μά θαιναν... τι θα πει Έλληνας, διασκέ δαζαν και γελούσαν με τον...έλληνα πρωταγωνιστή του θεάτρου σκιών και ήταν και περήφανοι από πάνω για τον μάστορα της μικροαπάτης που εθνικά τους εκπροσωπούσε... Δεν παρέλειπαν όμως οι πρώην πιτσιρικάδες που ενηλικιώνονταν, όταν ήθελαν να βρίσουν κάποιον, να τον αποκαλούν (μέχρι και σήμερα) Κα ραγκιόζη! Τελικά, οι νεοέλληνες ήταν περήφανοι για τον Καραγκιόζη τους ή ο βίος και η πολιτεία του συνιστούσε βρισιά; Ψυχεδέλεια, νεοέλληνες, ψυχεδέλεια... Χύθηκαν τόνοι από μελάνι για να λαογραφηθεί ο Καραγκιόζης, ξοδεύτη καν απίστευτα ποσά για να γίνει πλύση εγκεφάλου στους πολίτες κατά περιόδους ότι ο Καραγκιόζης αποτελεί μέρος του λαϊκού μας πολι τισμού, μέσα από ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές. Γράφτηκαν του κόσμου τα βιβλία από... προ οδευτικούς καθηγητές και σοφούς επί της λαογραφίας και του... εθνοψυχισμού των νεοελλήνων. Ξοδεύτη καν απίστευτα ποσά για μουσεία με φιγούρες του Καραγκιόζη. Γιατί άραγε δεν μπορούσε, αντί για την τούρκικη ξεπατικωτούρα, να δημιουργηθεί ένα ελληνικό θέατρο σκιών, με πρωταγωνιστή, ας πούμε, κάποιον σαν τον Γιώργο Θαλάσση; Ή

έναν αέρινο καβαλάρη, που στο πέ ρασμά του θα έτρεμαν οι κώλοι των ανθρώπων της εξουσίας; Που θα έδινε πίσω το δίκιο στους αδύναμους που το έχασαν; Που θα έκανε τις καρδιές των γυναικών να φτερουγίζουν στο άκουσμά του; Όσοι γνωρίζουν τι σημαίνει παιδί, το πώς καταγράφει σαν σφουγγάρι όσα βλέπει και ακούει, το πώς παγιώνει μέσα του τα πρότυπα που του δίνον ται με την προτροπή του σχολείου, της πολιτείας και της οικογένειας, θα καταλάβει... ΓΓ αυτό και το εκπαιδευτικό μας σύ στημα είναι σύστημα του Καραγ κιόζη. ΓΓ αυτό και η νοοτροπία που υπάρχει είναι να πάρουμε πτυχίο χω ρίς να προσπαθήσουμε ή να το αγο ράσουμε από πανεπιστήμια άλλων χωρών (ο Καραγκιόζης γιατρός!). ΓΓ αυτό και η νοοτροπία που ανθεί είναι: να τα κονομήσουμε χοντρά, δίχως να δουλέψουμε. Λυπάμαι που αναρίθμητες γενιές Ελ λήνων έμαθαν από το θέατρο σκιών του Καραγκιόζη ποιος θεωρείται «ξύ πνιος» και ποιος «βλάκας». Χαίρομαι όμως που ξεχρεωνόμαστε επιτέλους τον Καραγκιόζη και πάει εκεί όπου πραγματικά ανήκει. Εκτός και αν, για να γελάσουμε όσο δεν γελάσαμε ποτέ, το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού και Εξωτερι κών προσβάλει την απόφαση της UNESCO, για να διεκδικήσει τον Κα ραγκιόζη ως στοιχείο του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού... Μπορεί κάποιος να σχολιάσει πικρά: Μα δεκαετίες τώρα ξεγελάμε τους εαυτούς μας, τι θα γίνει αν τους ξε γελάσουμε κι άλλη μια; Απλά θα αποδείξουμε ότι σ’ αυτόν τον τόπο τίποτα δεν αλλάζει. Και ό,τι δεν αλλάζει δεν μπορεί και να ελπίζει... ■

9-15 Σ επ τεμ β ρ ίο υ αποκλειστικά στον

κ ιν η μ α τ ο γ ρ ά φ ο ΑΤΤ ΙΚ Ο Ν

Τα Ρόδινα Η Νοσταλ\ Τα Κοράκ Ιαγουάρς

Α. Παπαδιαμάντης (σκηνοθεσία Ε. Χατζής) Α. Παπαδιαμάντης (σκηνοθεσία Ε. Αλεξανδράκη) Ε. Ροΐδης (σκηνοθεσία Τ. Σπετσιώτης) - Α. Κοτζιάς (σκηνοθεσία Κ. Ευαγγελάκου)

Ο Εργένη - Β. Ραπτόπουλος (σκηνοθεσία Ν. Παναγιωτόπουλος) TrTi!f r T»P?^TCTH . δ . Νόλλας (σκηνοθεσία Ν. Παναγιωτόπουλος) Ονειρεύομ< Π. Σφυρίδης (σκηνοθεσία Τ. Ψαρράς) Η Άλλη Όψ - Δ · Χαριτόπουλος (σκηνοθεσία Κ. Βρεττάκος) Τα Παιδιά τι - Β. Βασιλικός (σκηνοθεσία Δ. Παναγιωτάτος) Η Νύχτα με

foolgcod

δ:θερμιδωριανά οξύτονα ΤΟΥ ΑΛ Ε Ξ Η ΖΗΡΑ

Hannibal ante portas ατακαλόκαιρο, αρχές Αυγούστου, ενώ η πόλη μοιάζει να έχει παραλύσει από την πιο αγχωμένη θερινή ανάπαυλα που θυμάμαι εδώ και πολλά χρόνια. Αλλά και από την οικονομική ερήμωση που απλώνει καταστροφικά τη διαλυτική της ύφεση, ιδίως στη ραχοκοκαλιά του παραγωγικού ιστού, στα μεσαία κοι νωνικά στρώματα. Όλοι περιμένουν κάτι απροσδιόριστο, αλλά οπωσδήποτε όχι ευ φρόσυνο, στους επόμενους μήνες· όλοι, εκτός από τους ανεκδιήγητους οικονομι κούς αναλυτές και ένα μεγάλο μέρος των θλιβερών υπουργών, βουλευτών και εν γένει πολιτικάντηδων, ενεργών και υποψη φίων, οι οποίοι επιμένουν στην τιμωρία μιας κοινωνίας που έμαθε να ζει (άραγε, μόνη της;) με περισσότερα από όσα πα ράγει, είναι σε στάση επιφυλακής, φο βούμενοι τα ερχόμενα. Την ενδεχόμενη καταιγίδα νέων ή νεοσοσιαλιστικών μέ τρων. Από τις αδελφοποιημένες συμμαχίες (ή μήπως συμμορίες;) της χρηματι στηριακής διεθνούς, ελληνικής και ευρω παϊκής. Καύσωνας, κατακαλόκαιρο και ακούω με το ένα αυτί, δύσθυμος, τα αι ωνίως υπεραισιόδοξα της γκεμπελικής τηλεοπτικής προπαγάνδας μας. Ανερυ θρίαστα, όπως πάντα, τα κάθε λογής «πα παγαλάκια», ρεπόρτερ, σχολιαστές και βοσκοί των «παραθύρων», επιδίδονται στην εδώ και χρόνια προσφιλή τους ερ γασία: της παραποίησης. Ούτε ενημέ ρωση, ούτε πληροφορία. Διαστρέβλωση. Η απόκρυψη της πραγματικότητας στην κορύφωσή της. Ας μου συγχωρήσουν οι όσοι ακόμα φίλοι δημοσιογράφοι τον πα ραλληλισμό, αλλά ο τρόπος δημιουργίας

και διοχέτευσης των ειδήσεων, κυρίως στους διαύλους της υψηλής σε αριθμούς και ποσοστά παρακολούθησης, είτε επι βάλλεται (πράγμα που δύσκολα το πι στεύω) από αυτήν την κυβέρνηση αν δρεικέλων είτε «αυτοκαθορίζεται» (το πι θανότερο) από την πολιτική των επιχει ρηματιών που ελέγχουν τα media, είτε από συνδυασμό επιχειρηματιών και ομο γάλακτων τραπεζιτών, θυμίζει ολοκληρω τικά καθεστώτα. Δεν περνάει τίποτε απο λύτως που να χαλάει την εικόνα της δή θεν γενικής ομοθυμίας, της σχεδόν χα ρούμενης αποδοχής των αλλεπάλληλων φόρων, των εκτάκτων εισφορών, των πιο ανόητων και χωρίς προοπτική θυσιών, από τους πενόμενους συνταξιούχους ώς τους αγρίως στραγγιζόμενους βιοτέχνες και μικρεμπόρους. Προσπαθούν να πε ράσουν ως γενική εικόνα την παθητική και προβατοειδή εγκαρτέρηση. Ενώ η δυ σφορία είναι διάχυτη και τα προμηνύματα άκρως δυσοίωνα, ως προς τα όρια αντο χής μας. Και από την άλλη μεριά; Μια αδράνεια; Ετσι είναι, μια αδράνεια. Η αρι στερά, μουδιασμένη, βλέπει ότι η κατά σταση την έχει ξεπεράσει. Απολύτως. Οι παραδοσιακές στρατηγικές πίεσης έχουν αποβεί άκαρπες πέρα από ένα συμβολικό επίπεδο. Οι μεγάλες συγκεντρώσεις του Απριλίου και του Μαϊου. Και έπειτα; Το μόνο ίσως που είναι βέβαιο είναι τούτο, ότι οι υπάρχουσες συλλογικότητες, οι συντεχνίες που κατέληξαν να γίνουν πα ρακοιμώμενες της κάθε εξουσίας, οι μύ θοι και τα λάβαρα, όλα αυτά είναι πια ανε νεργό. Μοιραία, θα αναγκαστούμε να πάμε για άλλα... ■

Η ΚΥΡΙΑ ΚΟΥΛΑ ΤΟ ΚΟΥΡΕΙΟ ΤΟ ΑΡΜΕΝΙΣΜΑ

•MEN]

:ουρει

18η ΧΙΛΙΑΔΑ Στα έργα του Μένα Κουμανταρέα πρωταγωνιστεί η Αθήνα. 0 συγγραφέας αντιπαραθέτει το ευάλωτο άτομο στην Ιστορία και τη μοίρα, μιλάει για την ατομική και τη συλλογική διάψευση, μέσα από ιστορίες στις οποίες ο καθένας αναγνωρίζει τον εαυτό του. Ακούραστος παρατηρητής της καθημερινότητας, αφουγκράζεται το ρυθμό και τα προβλήματα της εποχής και τα αποδίδει με φρέσκια και ανεπιτήδευτη γραφή.

Τρία εμβληματικά έργα της νεοελληνικής πεζογραφίας σε νέα έκδοση.

ί ΚΕΔΡΟΣ

/.k ed ro s.g i

Αγιονικοκαρούζος

Καλά βρε αδερφέ μην κάνεις έτσι, δε μας βλέπεις; Επισκευάζουμε τώρα την κοσμοθεωρία. Νίκος Καρούζος, LAH O U T

Συναντιέσαι τυχαία μ’ έναν ποιητή, στον καύσωνα, στα θολερά λιοπύρια του Καρ κίνου, που έψαλλε ο άλλος, ο μεγάλος, ποιητής, κι αναρωτιέσαι γιατί δεν συναν τιούνται πιο συχνά, έστω και τυχαία, οι ποιητές, γιατί πια δεν τρωγοπίνουνε μαζί, γιατί δεν καβγαδίζουνε εξαίσια στις πα ρυφές της φρονιμάδας, γιατί δεν είναι

όχληση πια τα γέλια τους, του βλέμματός τους η βραχνάδα, ο νοερός κεραυνός της ίδιας τους της ύπαρξης. Χάθηκαν ίσως τα στέκια, λιγόστεψαν οι τόποι όπου μπορούσε να σε δροσίσει αε ράκι ελευθερίας, ακόμα και ασύνετης αμεριμνησίας, κι αναγκάζεται, σιγά-σιγά στην αρχή και μετά απότομα, ο ποιητής να εγκαταλείψει τους δημόσιους αμπε λώνες, τις αλέες, τις αλάνες, τα σοκάκια όπου, συνωμοτικά, με παιγνιώδη βέβαια συνωμοτικότητα, συναντιόταν με τους ομότεχνούς του, ή με ρεμάλια συμπότες και με γυναίκες που εύκολα σου έδιναν το χέρι κι ύστερα όλα τ’ άλλα. Κι έτσι, λέει, στυφά, ο ποιητής: Είμαι πικρός και επώδυνος/από αρχαϊκότητα [...] Τη μουσική μου δεν τη θέλω πια/σας τη χαρίζω. Πάλι καλά που δεν χάθηκαν οι προς τα έξω χειρονομίες της Ποίησης και των ποι ητών. Συνάζονται, σίγουρα πιο λίγοι και οπωσδήποτε πιο αραιά απ’ όσο παλαιότερα, πάντως συνάζονται, τα λένε, προ βαίνουν σε εξωτερικεύσεις του παλλόμενου μύχιου κόσμου τους. Συνάζονται στην Ποιητική, στο πέμπτο αισίως τεύ χος, από τις εκδ. Πατάκη, που επιμένουν όμορφα τις μελωδίες να διαδίδουν, με ενορχηστρωτή τον Χάρη Βλαβιανό, και με πλούσιο αφιέρωμα στην Anne Carson, με ποιήματα του Νόσου Βαγενά και της Κλεοπάτρας Λυμπέρη, του Νίκου Λευκαδίτη και της Έφης Γιαννοπούλου, του Γιώργου Γώτη και της Γαλάτειας Δημητρίου. «Οι λέξεις σου δούρειοι ίπποι/εισέρχονται νύκτωρ/στα κύτταρά μου», να γράφει η Δανάη Σιώζου στην 246η από τις 339 σελίδες της Ποιητικής.

Συνάζονται, οι ποιητές, άλλοι στου Μιχάλη του Κατσαρού ομνύουν το όνομα, κι άλλοι για τον Αγιονικοκαρούζο μι λάνε πάλι και ξανά. Είκοσι χρόνια από τότε που έφυγε, που πήγε με τους πολ λούς. Συνάζονται και θυμούνται εκείνο το επτάστιχο, το όχι και τόσο συζητημένο, το «Αρχαϊκόν», που λέει: Αποθη κεύοντας άνεμο στα περίτρομα φύλλα του/με αναρίθμητο επί ώρες μηδέν/αγκαλιάστηκε ο τυχαίος ευκάλυπτος./Το γεγονός που οι λέξεις μ ’ εγκαταλείπουν/έρχεται πάνω μου ωάν συρτή ταφόπετρα./Στη Δήλο - : του (ρωτάς τα απορρίμματα/η όραση ραπτομηχανή. Συνάζονται, οι ποιητές, να μιλήσουν για άλλους ποιητές, ο Δημήτρης Αγγελής και ο Δημήτρης Ελευθεράκπς και ο Σταμάτης Πολενάκης, και μιλάνε για τον Αι σχύλο («Αυτός ο αξεπέραστος θρη σκευτικός ποιητής», Πολενάκης), και για τον Λάγιο («Είχε έναν τραγικό βίο και παράλληλα αντιμετωπίστηκε με δυ σπιστία και φθόνο», Ελευθεράκης), και για τον Ρίτσο και τον Λειβαδίτη (που «γίνονται κατεξοχήν πολιτικοί ποιητές όταν παύουν να μιλάνε για τους κομμα τικούς αγώνες, χαμηλώνουν τη φωνή κι ασχολούνται με την υπεράσπιση του ηαραπικραμένου, μοναχικού ανθρώπου και με τη μεταφυσική της καθημερινότητάς του», Αγγελής). Συνάζονται, οι τρεις, στον κομψό τόμο Με το περί στροφο του Μαγιακόφσκι (Ερατώ) και μας δωρίζουν τον καρπό των συζητήσεών τους. Ο Αγιονικοκαρούζος μειδιά, ανάβει το πάντα άφιλτρο τσιγάρο του, κινάει να βρει ξανά την έλαφο των άστρων. Εδώ, όλα τα λόγια με πλάγια στοιχεία είναι δικά του. Και είναι από το Νίκος Καρούζος, Τα ποιήματα, Β' (1979-1991), εκδ. Ίκαρος. Πλατεία Παπαδιαμάντη, Θ έρος 2010

ΚΟΣΤΑΣ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΣ

Τ Α Θ Ε Σ Μ ΙΚ Α Τ Η Σ Κ Ρ ΙΣ Η Σ Δημόσιες παρεμβάσεις

Τ ο επίκεντρο και η αφορμή των κειμένω ν που περιλαμβάνονται στον τόμο αυτό είναι η κρίση, οικονομική, κοινωνική, θεσμική, ηθική, πολιτική. Π υρ ήνα ς του προβληματισμού και των παρατηρήσεω ν είναι οι σ υνέπ ειες της κρίσης για τη δημόσια ζωή αλλά και τον τρόπο ζω ής μας, για το πολιτικό σύστημα αλλά και το ρόλο της πολιτικής, για τη διεθνή θέση της Ελλά δ α ς αλλά και για την αυτοσυνειδησία των πολιτών της, για τους τυπικούς και τους ουσιαστικούς θεσμ ούς της χώ ρ ας μας αλλά και της μεγάλης κοινότητας κρατών και λαώ ν στην οποία μετέχει. V

εκδόσεις νέδα

Μ Ο Λ Ι Σ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: 210 38 39 020

δ:ω ς αναγνώστης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

Θερμή χαλάρωση Επιμέλειαεισαγωνήεπίμετρο: Σωτήρης Ντάλης Από τον Μπους στον Ομπάμα Πρόλογος: Βύρων Θεοδωρόπουλος Παπαζήσης, 2010 σελ. 770,

€ 47,71

Βύρων Θεοδωρόπουλος: ποτέ ίσως άλλοτε στην Ιστορία (τουλάχιστον με τέτοια αντί ληψη από την παγκόσμια συνείδηση) δεν υπήρχαν, παράλληλα, στο προσκήνιο τόσα πολλά ζητήματα (πιθανή πλάγια εξήγηση και της υποχώρησης της πολιτικής), τόσοι πολλοί «παίκτες», άτομα και χώρες, τόσες πολλές ανατροπές, σχέσεων και καταστά σεων, τόσο μεγάλη κινητικότητα (ταχύτητα που δεν σημαίνει όμως αναγκαστικά κί νηση). Και ποτέ άλλοτε (της ιντερνετικής επικοινωνίας ασφαλώς πρωτοστατούσας) εν χρειάζεται να είναι κανείς ιστορι δεν είχαμε, σε επίπεδο «μεγάλης» αλλά και κός για να παρατηρήσει πόσο γρή «μικρής» Ιστορίας, τέτοια αίσθηση αβεβαι γορα -και εκτός ελέγχου- τρέχει ο ότητας, τόσες συγκρούσεις πέρα από την νέος αιώνας. Αν ο μεγαλύτερος ιστορικός παραδοσιακή μορφή των πολέμων, τόσα της εποχής, ο Έρικ Χόμπσμπομ, ονόμασε αίτια μελλοντικών συγκρούσεων (νερό, «σύντομο» τον 20ό αιώνα, δεν νομίζω ότι ενέργεια, επιπτώσεις κλιματικής αλλαγής), θα μας αρνιόταν το δικαίωμα να χαρακτη τέτοια πιθανότητα μη συγκυριακών «αλλα ρίσουμε, ήδη, «πυκνό» τον 21ο. Ένα πρό γών προς τα κάτω» και τέτοια μονιμότητα σφατο ελληνικό βιβλίο, συλλογή άνισων, -και δομικότητα- κρίσεων. Αν προσπα ποσοτικά και ποιοτικά, άρθρων με επιστη θούσαμε να συνθέσουμε τα κομμάτια του μονικό πεδίο που εκτείνεται από την πολι τεράστιου παζλ θα μπορούσαμε ίσως να τική επιστήμη ώς την οικονομία, περνών οδηγηθούμε στη σκέψη ότι τον «ψυχρό πό τας από τις διπλωματικές σχέσεις, αποτε λεμο της ευημερίας», που κυριάρχησε στο λεί μια καλή εικονογράφηση. Η λέξη δεν εί δεύτερο μισό του 20ού αιώνα, διαδέχτηκε ναι τυχαία, καθώς το ενδιαφέρον του τό αρχικά η επίπλαστη ηρεμία του μηδέποτε μου με τίτλο Από τον Μπους στον Ομπάμα, αφιχθέντος «τέλους της Ιστορίας» και, από που επιμελήθηκε ο ακούραστος Σωτήρης το 2001, μια παγκόσμια «χαλαρή τάξη», Ντάλης, βρίσκεται κυρίως στην πανοραμι- χωρίς κέντρο βάρους, χωρίς πυξίδα, με λικότητά του, δικαιολογώντας έτσι και τον γότερες και διαρκώς μειούμενες σταθερές. υπότιτλο Η διεθνής πολιτική σε έναν κό Ειδικά για την Αμερική, που αποτελεί τον σμο που αλλάζει. κορμό του βιβλίου, αλλά όλο και λιγότερο «Πολυπολικότητα» και «ταραχή» είναι, πι το κέντρο του κόσμου και των εξελίξεών στεύω, οι δυο λέξεις κλειδιά της εποχής και του, η εικόνα είναι αδυσώπητη. Παρά την του βιβλίου. Το παρατηρεί στο σύντομο αλλαγή προσώπων, που έδωσε και τον αλλά μεστό πρόλογό του και ο αείμνηστος τίτλο στον τόμο, και τη συνακόλουθη έμ-

φάση της ηγεσίας σε περισσότερη εξωστρέφεια και πιο ευφάνταστη χρήση της «ήπιας δύναμης», οι ΗΠΑ διαρκώς χά νουν σε ισχύ και επιρροή. Η προετοιμα σία της Κίνας ώστε να καταστεί η Ρώμη του 21ου αιώνα, το ξεκίνημα της οικονο μικής κρίσης από την πατρίδα του καπι ταλισμού (αλλά και το ξεγύμνωμα του αγ γλοσαξονικού τύπου καπιταλισμού), οι μόνιμες δυσκολίες συνεννόησης με την γηραιό και κλονιζόμενη Ευρώπη, η όλο και συχνότερη «απόσχιση» περιφερει ακών δυνάμεων από την αμερικανική σφαίρα επιρροής (τρανό παράδειγμα η Τουρκία), αλλά και το παράδοξο οι υπό τον Ομπάμα ΗΠΑ να αποτελούν, ίσως ακριβώς λόγω των προβλημάτων τους, το πιο κοντινό στη σοσιαλδημοκρατία μον τέλο πολιτικής (αρκεί να δει κανείς συγ κριτικά τα «σχέδια εξόδου» από την κρίση και το ρόλο των ΗΠΑ εντός του G20), εξετάζονται στο βιβλίο και επιτρέ πουν τη σκέψη ότι η αλλαγή φρουράς στην παγκόσμια τάξη είναι, ουσιαστικά, ήδη συντελεσμένη. Και πάλι, όμως, η αίσθηση αδιεξόδου επι κρατεί. Οι διαχωριστικές γραμμές πέ φτουν, αλλά «προοδευτική» λύση δεν φαίνεται πουθενά, το πρόβλημα της υποβάθμισης της δημοκρατίας βαθαίνει, η κατανομή της ευημερίας παραμένει ζη τούμενο, η ευαισθητοποίηση σε σχέση με το περιβάλλον δεν μεταφράζεται σε αντί στοιχα δυναμική δράση (η Διάσκεψη της Κοπεγχάγης είναι χαρακτηριστικό παρά δειγμα συγχρόνως της «χαλαρής τάξης», της αδυναμίας της πολιτικής και της υπο τίμησης των ΗΠΑ), η «πολυπολικότητα» δεν οδηγεί μόνο σε διάχυση της ισχύος αλλά και σε αύξηση των απειλών κατά χρησής της. Για να κλείσουμε πάλι με τα λόγια του Χόμπσμπομ, οι καιροί μας είναι ασφαλώς «ενδιαφέροντες», ιδίως για όσους τρέφονται από τον κίνδυνο. ■

ΡΟΥΛΑ ΚΑΚΛΑΜΑΝΑΚΗ

Από λέξη σε λέξη Έ να βιβλίο μικρού μεγέθο υ ς και λιγοστού βά ρ ο υ ς για να μην κουράζει. Κ είμενα συναρπαστικά αλλά και σύντομα, για να μη μένουν στη μέση. Μ ικρές ιστορίες με νόημα και γνώ ση από ταξίδια εντός και εκτός Ελλάδας. Έ ν α ς διά λογο ς δια ρκεία ς με τη φύση, τον πολιτισμό, τα κρυφά αξιοθέατα των πόλεων και τις α ν ά λ ο γες προεκτάσεις τους στην αίσθηση και στην αισθητική των πραγμάτων. V

εκδόσεις νέδα

Μ Ο Λ Ι Σ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: 210 38 39 020 Υ

β: για τα παιδιά ΤΗΣ Μ ΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

τέχνη δεν είναι κάτι αφεαυτού καλό και ωραίο, συχνά δεν καταλαβαίνουμε ούτε τη δυσκολία της δημιουργίας των έργων, πολύ περισσότερο δε τις τομές που έκαναν διάφοροι καλλιτέχνες, τεχνοτροπίες και θεματολογία συμβαίνει συχνά να είναι μακριά από τη ζωή μας. Αυτοί είναι κάποιοι από τους λόγους που καθιστούν το εγχείρημα της συγγραφής βιβλίων τέχνης για παιδιά δύσκολο. Όποιος αποφασίζει να γράψει εκπαιδευτικό βιβλίο για την τέχνη πρέπει να έχει σαφή και ξεκάθαρη ιδέα για το πώς θα προσεγγίσει τα πολύπλοκα ζητήματα που μπαίνουν. Σε επόμενες σελίδες του περιοδικού παρουσιάζεται ένα εκτενές αφιέρωμα στα παιδικά βιβλία τέχνης, οι στόχοι που θέτουν, η παιδαγωγική άποψη και η διδακτική στρατηγική τους, ανάλογα με το κοινό στο οποίο απευθύνονται. Τα βιβλία smART Παιχνίδια μ ε την τέχνη, πρόσφατες κυκλοφορίες των εκδόσεων Μίνωας, απέχουν πολύ από το

Βαν Γκογκ, Το δωμάτιο του Βαν Γκογκ στην Αρλ

να ικανοποιήσουν τον άνθρωπο που θέλει να βοηθήσει μικρά παιδιά να πλησιάσουν τη ζωγραφική, Διαβάζουμε στα οπισθόφυλλα, κοινά όπως και αρκετά άλλα στα δυο βιβλία: «„.[με το βιβλίο] θα έχεις την ευκαιρία να μπεις στον κόσμο της ζωγραφικής και να ανακαλύψεις μόνος σου τα κρυφά μυστικά της. Επίσης, θα διασκεδόσεις, παίζοντας παιχνίδια, ζωγραφίζοντας και φτιάχνοντας χειροτεχνίες» (οι οποίες δεν υπάρχουν!) Ο αγοραστής υποθέτει ότι «ο κόσμος της ζωγραφικής» αντιπροσωπεύεται στις σελίδες με αρκετά τουλάχιστον έργα. Στα περιεχόμένα όμως εμφανίζονται μόνον τρεις πίνακες στο βιβλίο για τα προνήπια (Οι πιο πολύτιμες ώρες, των αδελφών Λίμπουργκ, Το δωμάτιο του Βαν Γκογκ στην Αρλ -και όχι το υπνοδωμάτιο- Κυνηγοί στο χιόνι του Π. Μπρέγκελ) και ακόμα ένας, Η προσκύνηση των Μάγων του Τζ. Ντα Φαμπριάνο, σ’ αυτό για τα νήπια. Δεν μιλάμε λοιπόν για ζωγραφική, αλλά για παρατήρηση 3-4 πινάκων που οδηγεί απλά σε ένα παιχνίδι χωρίς ευρύ τερο νόημα. Ποιο είναι το διδακτικό σχέδιο (π.χ. θέ λουμε να μιλήσουμε για το χρώμα, την τεχνοτροπία, το θέμα, την ιστορική πε ρίοδο, τη συνέχεια...) με βάση το οποίο επιλέχτηκαν οι πίνακες; Ποιο ειδικό ενδιαφέρον έχουν οι συγ κεκριμένοι πίνακες για τα μικρά παιδιά; Γιατί αυτοί κι

όχι άλλοι; Και η αποσπα σματικότητα; Μπερδεύει τα μικρά παιδιά, ενώ δεν είναι απαγορευτικά για παιδιά άνω των 10 ετών. Σε κάθε πίνακα αφιερώ νονται δύο σαλόνια. Στο πρώτο ο πίνακας κι ένα κείμενο που τον περιγρά φει. Στο δεύτερο παιχνί δια παρατήρησης και χώ ρος για ζωγραφική. Τα κείμενα είναι ελαφρώς παραλλαγμένα, με τάση να είναι λίγο πιο σύνθετα (!) στο βιβλίο για τα νήπια. Παράδειγμα: σελ. 9 για τον πίνακα του Βαν Γκογκ: «Σ’ αυτόν τον πίνακα βλέ πουμε το υπνοδωμάτιο του ζωγράφου

Όποιος αποφασίζει να γράψει εκπαιδευτικό βιβλίο για την τέχνη πρέπει να έχει σαφή και ξεκάθαρη ιδέα για το πώς θα προσεγγίσει τα πολύπλοκα ζητήματα που μπαίνουν.

Βίνσεντ βαν Γκογκ. Είναι μικρό αλλά προσεκτικά τακτοποιημένο. Το κρεβάτι είναι στρωμένο, τα ρούχα κρεμασμένα και τα πράγματα πάνω στο τραπέζι το ποθετημένα με τάξη» (προνήπια). «Βλέ πουμε ένα δωμάτιο μικρό, αλλά προσε κτικά τακτοποιημένο. Το κρεβάτι είναι στρωμένο, τα ρούχα κρεμασμένα και τα αντικείμενα στο τραπέζι τοποθετημένα με προσοχή το ένα δίπλα στο άλλο» (νή πια). Αντίστοιχα στη σελ. 13 για τον πί νακα του Μπρέγκελ. Η παρουσίαση των ίδιων έργων για τις δύο ηλικίες δεν προ σφέρει τίποτα ιδιαίτερο, πόσο μάλλον που και οι δραστηριότητες που ακο λουθούν είναι πανομοιότυπες: άσκηση για τα χρώματα που χρησιμοποιεί ο ζω

Π. Μπρέγκελ, Κυνηγοί στο χιόνι

γράφος, άσκηση μνήμης για το τι εικονίζει ο πίνακας, άσκηση για να εκφράσει το παιδί δικά του συναισθήματα και πρόταση για να ζωγραφίσει μια ανάλογη εικόνα. Το Μικρό λεξικό (σελ. 20-21, νήπια) με θέματα θεωρίας, όπως «σημείο φυγής», «φωτοσκίαση ή κιαροσκούρο», «προ οπτική (γραμμική)», ακατανόητο από παιδιά 5-7 ετών. Ούτε αναφέρονται στα κείμενα, ούτε δίνουν ως παραδείγματα στοιχεία από τους πίνακες του βιβλίου. Λάθος η επαναλαμβανόμενη οδηγία «Ζωγράφισε κι εσύ», όταν ζητείται από τα παιδιά να χρωματίσουν, να γεμίσουν δηλαδή με χρώμα έτοιμες εικόνες! Λά θος ούτως ή άλλως το χρωμάτισμα ει κόνων που δεν δημιούργησαν μόνα τους, εφόσον δεν συνάδει παιδαγωγικά με την επιδιωκόμενη προσωπική έκ φραση των παιδιών. Οι ξενόγλωσσες ιστοσελίδες μόνον μαζί με έναν ενήλικο. Τέλος, γραφιστικό/αισθητικό χάος με τα πετσαρίες που παραπέμπουν σε τοίχους παιδικών δωματίων ή εικονογραφήσεις βιβλίων χειροτεχνίας, εντελώς άσχετες με την αισθητική των πινάκων. ■

δ:χω ρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

Φ ο ίβ ο ς Μ π σ τση ς

Μωβ εκόν Μελάνι, 2010

συλλογή Μωβ εκόν του Φοί βου Μπότση απαρτίζεται από εννέα διηγήματα, στα οποία αδιαμφισβήτητος πρωταγωνιστής, πλην δύο εξαιρέσεων, είναι η πραγ ματικότητα και κυριαρχούσα αισθη τική πρόταση ο ρεαλισμός της γρα φής. Η άμεση ή έμμεση γνώση του πραγματικού τροφοδοτεί τον συγ γραφέα, οδηγώντας τον άλλοτε στη θέση του συγγραφέα-σχολιαστή και άλλοτε στη θέση του συγγραφέα-παρατηρητή, θέση λίγο παλιομοδίτικη, με τα πλεονεκτήματα και τα μειονεκτήματά της. Στα πρώτα πρέπει να συγκαταλέγει η γνήσια συγκίνηση την οποία κατορ θώνει να παραγάγει σε ορισμένα από τα διηγήματα ο Φ. Μπότσης, χωρίς να καταφεύγει σε συναισθηματικούς κα ταναγκασμούς προς τον αναγνώστη. Με επιδέξιους χειρισμούς, αν και όχι με αφηγηματολογική φαντασία, και με μετρημένες δόσεις συναισθήμα τος, το Μωβ εκόν κρατάει τις απο στάσεις του από το μελό, κίνδυνος απολύτως υπαρκτός σε αυτό το είδος της γραφής. Στα δεύτερα πρέπει να συναριθμηθεί η στενή προσκόλληση στο πλαίσιο που επιβάλλει το πραγματικό -με δύο από τα διηγήματα να αποτελούν εξαί ρεση σε αυτό- με αποτέλεσμα το κεί μενο να μη διαθέτει δυνατότητες φυ γής προς μια άλλη πραγματικότητα που θα υπέβαλλε -ή και θα δημιουρ γούσε εξαρχής- η γραφή.

Οι σύντομες ιστορίες της συλλογής σφραγίζονται από μια θεατρικότητα, η οποία διατρέχει όλο το βιβλίο. Είτε πρόκειται για την «Μπλανς» είτε για το «Άκυρο», ένα στιγμιότυπο με δύο φίλους, το δραματουργικό στοιχείο είναι έκτυπο στα κείμενα του πρωτοεμφανίζόμενου συγγραφέα -μια θεατρικότητα όμως που δεν φροντί ζει να αυτοπροβληθεί, αλλά διαποτίζει διακριτικά, σχεδόν υπόγεια, όλα τα διηγήματα. Με μεγάλη θεματογραφική ποικιλία, τα κείμενα του Μπότση μας μιλάνε για πράγματα που ανήκουν στην πε ριοχή της άμεσης εμπειρίας: για τη φι λία, τον έρωτα, το (νεανικό) όνειρο της φυγής. Με τρόπο σχεδόν ιμπρε σιονιστικό, ο Φ. Μπότσης αποτυπώνει στιγμιότυπα, καταγράφει σκηνές και κατασκευάζει εικόνες που απευθύ νονται κυρίως στο συναίσθημα, διεγείροντας τη συναισθηματική μάλλον παρά τη διανοητική συγκίνηση. Με τους περισσότερους ήρωες των κειμένων να βρίσκονται στο κατώφλι της ενηλικίωσης, δεν θα ήταν ίσως εντελώς άστοχο να χαρακτηρίζαμε τη συλλογή ως «διηγήματα μαθη τείας», είδος σε μεγάλη άνθηση τε λευταία. Και μολονότι, σε ορισμένα σημεία, ο κλοιός του πραγματικού γί νεται ασφυκτικός, το Μωβ εκόν, με τη λιτότητα, την επιγραμματικότητα και, κυρίως, τη «δραματικότητά» του συνιστά μια αξιοσημείωτη πρώτη εμ φάνιση. ■

Το εικονογραφημένο μυθιστόρημα τώρα και στην Ελλάδα

SOLOMON

SATM Α Ν

ΤΤΑΝΟ ΑΤΚ ΑΝΤΙΤΥΤΤΑ

Κεντρική Διάθεση: Σουλτάνη 17,10682 Αθήνα, χηλ: 2103801487, fax: 2103841095, mail: orders@compupress.gr

δ: συνέντευξη ΣΤΟΝ ΓΙΑΝΝΗ Ν. ΜΠΑΣΚΟΖΟ

H ans K iin g Οι μεγάλες κρίσεις θέτο μεγάλα ερωτήματα

”δ Ιϊ °| ο

Ο Χανς Κινγκ είναι ένας παγκόσμια γνωστός θεολόγος και φιλόσοφος. Παρόλο που έχει αμφισβητήσει επανειλημμένους το αλάθητο του Πάπα, παραμένει ρωμαιοκαθολικός ιερέας, αν και το Βατικανό του έχει αφαιρέσει τη δυνατότητα να διδάσκει ρωμαιοκαθολική θεολογία. Σπούδασε θεολογία και φιλοσοφία στο Γρηγοριανό Πανεπιστήμιο της Ρώμης και, στη συνέχεια, ολοκλήρωσε τις σπουδές του σε διάφορες ευρωπαϊκές πόλεις, μεταξύ των οποίων και το Παρίσι (Σορβόνπ). Από το 1995 είναι πρόεδρος του Ιδρύματος για μια Παγκόσμια Ηθική. Από το 1996 είναι ομότιμος καθηγητής της Οικουμενικής Θεολογίας στο Πανεπιστήμιο της Τυβίγγης. Το τελευταίο του βιβλίο στα ελληνικά έχει τίτλο Η αρχή των πάντων (Ουρανός) και αποτελεί έναν διάλογο μεταξύ θρησκείας και επιστήμης.

Κύριε Κινγκ, σε μια εποχή με γάλης οικονομικής, πολιτικής και κοινωνικής κρίσης έχει νόημα η αναζήτηση του Θεού και τι θα μπορούσε να προσφέρει;

Στο επόμενο βιβλίο μου, που θα κυ κλοφορήσει το φθινόπωρο στη διάρ κεια της Διεθνούς Εκθεσης Βιβλίου στην Φραγκφούρτη, ασχολούμαι με ανάλογα ερωτήματα και ειδικότερα με την ηθική της οικονομίας. Σή μερα, στον παγκοσμιοποιημένο κό σμο μας, υπάρχει μια αλληλεξάρτηση των πάντων, όπως π.χ. του κόσμου της οικονομίας με αυτόν των μαθη ματικών επιστημών μέσω των μαθη ματικών μοντέλων που εφαρμόζον ται στις αγορές. Οι μεγάλες κρίσεις θέτουν και μεγάλα ερωτήματα, όπως: τι είναι το νόημα της ζωής, ποιο είναι το νόημα της ύπαρξης, αν π.χ. είναι αυτό της ανάπτυξης της οικονομίας ή μήπως υπάρχει κάποιο άλλο νόημα κ.λπ. Καταλαβαίνω αυτό που λέτε, αλλά εσάς τους φ ιλοσόφους υπάρχει τρόπος να σας ακούσει κάποιος;

Αυτό το θέμα το είχε θέσει πρώτος ο Πλάτων, όταν είπε ότι οι φιλόσοφοι είναι αυτοί που θα έπρεπε να κυβερ νούν τον κόσμο. Γι’ αυτό θα πρέπει οι φιλόσοφοι να δίνουν απαντήσεις κα τανοητές, που να βοηθούν τον κό σμο και όχι να τον μπερδεύουν. Του λάχιστον αυτό προσπαθώ να κάνω εγώ με τα βιβλία μου. Είστε πρόεδρος ενός ιδρύμα τος για την παγκόσμια ηθική. Έχετε κάποια ανταπόκριση;

Θα σας πω σύντομα τι σκέπτομαι. Δεν υπάρχει ειρήνη μεταξύ των θρη

σκειών αν δεν υπάρχει διάλογος και δεν μπορεί να υπάρξει διάλογος αν δεν υπάρξει μια αξιακή βάση πάνω στην οποίαν συζητάμε. Η σημερινή κρίση είναι σε μεγάλο βαθμό μια κρίση ηθικής. Δέστε: στη Wall Street λέγανε ψέματα, κλέβανε, σε πολλές χώρες υπάρχει τεράστια διαφθορά κ.ά. Μη με ρωτήσετε για την Ελλάδα. Ουδέν σχόλιο. Παρατηρεί κανείς ότι η συζή τηση μεταξύ των μεγάλων θρη σκειών είναι σε πολύ χαμηλό επί πεδο. Π.χ. μεταξύ των μουσουλ μάνων και των χριστιανών διο γκώνεται η ένταση και όχι ο διά λογος. Γιατί;

Δεν το πιστεύω, νομίζω ότι υπάρχει ένας εντατικός διάλογος. Έχω γρά ψει ένα βιβλίο για τον ισλαμισμό που θα κυκλοφορήσει σε λίγο στο Κάιρο στα αραβικά, που πιστεύω ότι είναι στο πνεύμα του διαλόγου. Οπωσδή ποτε η 11η Σεπτεμβρίου δυσκόλεψε την πορεία του διαλόγου, αλλά από την άλλη έδειξε την αναγκαιότητα αυτού του διαλόγου. Βρέθηκα σε μια Διεθνή Διάσκεψη των Πολιτισμών στη Νέα Υόρκη και δεν υπήρξε ούτε μία αντιπροσωπεία που να εναντιώθηκε στον διάλογο. Σας βρίσκω πολύ αισιόδοξο...

...Πρέπει να είμαι. Διαβάζοντας το βιβλίο σας, είδα ότι υπεραμύνεστε ενός δια λόγου μεταξύ θρησκείας και επι στήμης. Αν συναντούσατε κά ποιον που δεν πιστεύει σε αυτόν τον διάλογο και θα έπρεπε να του πείτε ένα ή δύο το πολύ επιχειρή ματα, τι θα του λέγατε;

δ:συνέντευξη

Hans Kiing Η αρχή των πάντων Ουρανός, 2010 σελ. 433, € 22,22

Αυτοί που εναντιώνονται σε έναν τέ τοιο διάλογο δεν γνωρίζουν ούτε από επιστήμη ούτε από Αγία Γραφή. Οι θρησκευτικοί φονταμενταλιστές στις ΗΠΑ έχουν μεσάνυχτα από την εξε λικτική θεωρία και παράλληλα αγνο ούν τι ακριβώς λέει η Αγία Γραφή. Απλώς παπαγαλίζουν κάτι που έχουν ακούσει χωρίς να γνωρίζουν τις επι στημονικά τεκμηριωμένες ιστορικές γνώσεις που εκφράζονται και στην Αγία Γραφή. Γνωρίζετε ότι υπάρχουν από ψεις που υποστηρίζουν πως οι εξελίξεις στη νευροβιολογία και σε άλλες επιστήμες απομακρύ νουν όλο και πιο πολύ τον άν θρωπο από την ύπαρξη του Θεού;

Αν κάποιος καταλάβει σωστά τις επι στημονικές εξελίξεις, δεν νομίζω ότι θα οδηγηθεί στην άποψη ότι δεν υπάρχει Θεός. Οι νευροβιολόγοι έχουν κάνει σημαντικές ανακαλύ ψεις. Αλλά στα τελικά και βασικά ερωτήματα δεν δίνουν απάντηση. Μπορούν να καταγράφουν τους μη χανισμούς της σκέψης, αλλά όχι τα περιεχόμενά της. Οι θετικές επιστή μες είναι ακόμα στην παιδική τους ηλικία και νομίζουν ότι μπορούν να τα εξηγήσουν όλα. Θα μπορούσε κανείς να πει ότι στις χώρες της δυτικής ευμά ρειας, που είναι διαποτισμένες από τον ορθό λόγο, είναι πιο δύ σκολη η εξάπλωση του λόγου περί Θεού από ό,τι σε χώρες με άλλο πολιτιστικό παρελθόν, λιγό τερο, ίσως, αναπτυγμένες,-

Βεβαίως, σε μια πιο παραδοσιακή κοινωνία ο νέος προσλαμβάνει τη θρησκεία μέσω της παράδοσης. Στις κοινωνίες του Διαφωτισμού αυτό δεν γίνεται τόσο εύκολα, πρέπει να προ σπαθήσει το άτομο. Ο κόσμος είναι ποικιλότροπος και δίνει πάντα ερεθί σματα. Βεβαίως ένας πολύ σκληρά εργαζόμενος μπορεί να μην έχει το χρονικό περιθώριο να ασχοληθεί με άλλους προβληματισμούς. Καλύτερα, όμως, να μην περιμένει μια κρίση για να ασχοληθεί με τέτοια ερωτήματα. Ό ταν λέτε Θεός, έχετε κάτι συγκεκριμένο στο νου σας; Θα μπορούσε να είναι κι ο Βούδας, ο Μωάμεθ ή κάποιος άλλος;

Η σύγχρονη θεολογική επιστήμη δί νει μια πιο ευρεία παράσταση του Θεού, δίνει μια έννοια με μεγάλη εμ βέλεια. Αυτό δεν έρχεται σε αντίθεση με την χριστιανική, ορθόδοξη και καθολική, παράδοση;

Μπορείς να σκέφτεσαι τον Θεό με την πατροπαράδοτη αντίληψη, Πα τήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα, αλλά σε γνωστικό επίπεδο δεν μπορείς να το κατανοήσεις όπως παλιότερα. Ο κό σμος είναι πολύ μεγαλύτερος και πιο πολύπλοκος. Πρέπει να κατανοή σουμε τον Θεό μέσα σε αυτό πλαίσιο με τα σύγχρονα εργαλεία. Οι αρχαίοι πίστευαν ότι ο κόσμος έχει τρεις δια στάσεις. Μετά τον Αϊνστάιν είδαμε ότι είναι τέσσερις και ίσως σήμερα πρέπει να σκεφτούμε μήπως υπάρχει και μια πέμπτη άπειρη διάσταση, κρυμμένη αλλά πραγματική. Μπορεί

να μην έχουμε επιστημονικές απο δείξεις γι’ αυτό, αλλά μπορούμε να απαντήσουμε μόνον με όπλο τη λο γική εμπιστοσύνη.

κριμένη απάντηση. Δεν έχουμε κα νένα σήμα που να μας δείχνει ότι κά που αλλού υπάρχει ανθρώπινος πολι τισμός.

Αν κατάλαβα καλά από το βι βλίο σας, δεν πιστεύετε στην ύπαρξη άλλων πολιτισμών, ενώ σήμερα πολλοί πιστεύουν ότι υπάρχουν εξωγήινοι πολιτισμοί.

Δεν είναι λίγο εγωιστικό αυτό, να θεωρούμε ότι είμαστε μόνοι οι άνθρωποι πάνω στο πλανητικό σύστημα;

Δεν υπάρχει εμπειρική βάση για να υποστηρίξει κανείς κάτι τέτοιο, απλώς υπάρχουν σχέδια. Έχω ρωτή σει τόσους αστροφυσικούς και κα νείς δεν μου έχει δώσει μια συγκε

Δυστυχώς δεν μπορώ να πω κάτι γι’ αυτό. Σας ευχαριστώ πολύ.

Κι εγώ για τις ενδιαφέρουσες ερωτή σεις σας. 1

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΟΙΟΤΗΤΑΣ CATHERINE SALLES Καθηγήτρια της | Κλασικής φιλολογίας :ο Πανεπιστήμιο Paris \ X-Nanterre

I Η ΑΛΛΗ ΟΨΗ ΤΗΣ I ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ. ' Ο ΥΠΟΚΟΣΜΟΣ ! Μετάφραση: ‘ Κώστας Τσιταράκης Νέα έκόοση, οχ. 8ο, σελ.353με 17 εικόνες εκτός κειμένου, 5 χάρτες, παραρτήματα με χρονολογικούς πίνακες, γλωσσάριο, καταλόγους ονομάτων και πλούσια βιβλιογραφία

PAUL FAURE Καθηγητής της Ελληνικής Γλώσσας και τσυ Ελλήνικον Πολιτισμού m o University II w Clermont Ferrand

I ΜΥΡΑ ΚΑΙ ΑΡΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ΑΡΧΑΙΟΤΗΤΑΣ Μετάφραση: I Γιώργος Σπανός fe Επιμέλεια: Χαρ. Μπάλτας Σχ,Μο, αελ 387με 2 χάρτες και 10 εικόνες εκτός κειμένου

y TOβφ)α'0 τε ο Paul Faure με το δικό το 5%αγικό κλειδί ανοίγει την πόρτα και μπάζει τον αναγνώστη σ’ αυτόν τον υπε'ροχο, σιωπηλό και Πίσω από τον επίσημο πολιτισμό της λάμψης μυστικό κόσμο των αρωμάτων και των οσμών και τσυ μεγαλείου ξεδιπλώνεται ένας ολό και συνακόλουθα στον φαντασιακό κόσμο των κληρος κόσμος από πόρνες και μαστροπσυς, αρχαίων. Η φήμη των αρωμάτων και των οσμών σκλάβους και δουλεμπόρους, μονομάχους και αλήτες που κρίνονται περιθωριακά στοιχεία, * ήταν πάντα συνδεδεμένη με τη φήμη των αφρο δισιακών. αναδεικνΰοντας παράλληλα τις κοινωνικε'ς δο μές της εκμετάλλευσης των μη πολιτών από τους πολίτες.•

Από το 1960

if§ ) ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δ. Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑ Προσφορά στον Πολιτισμό και στην Παιδεία • ΑθήναΤ.Κ. 10679 · Τηλ.: 21036.27.318 · wvw.papadimasbooks.gr · papadimas@atp.gr

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Μάρω Βαμβουνάκη ΜΙΑ ΜΕΓΑΛΗ ΚΑΡΔΙΑ ΓΕΜΙΖΕΙ ΜΕ ΕΛΑΧΙΣΤΑ

Πασχαλία Τραυλού Η ΓΥΝΑΙΚΑ ΤΟΥ ΦΑΡΟΥ

Ρόμπερτ Χάρις CONSPIRATA Η ΣΥΝΩΜΟΣΙΑ

Μάργκαρετ Ατγουντ Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ

POMUEPT ΧΛΙΜΧ

ΜΑΡΓΚΑΡΕΤ Α Τ Γ Ο Υ Ν Τ

Vι ΗΣυνωμοσία

( (\

\* ^

&BQNIA' \

Ι·

' Π Λ Η ίν ίΜ Ϋ Ρ Α Σ «

W 0 άνθρωπος είναι καμωμένος από συγκρούσεις. Η αρμονία που αποτελεί προϋπόθεση αλλά και στόχο, η ωριμότητα, δύσκολα πετυχαίνονται στην πράξη. Αν τα αντίθετα οτο σόμπαν -στο εξαίσιο πέρασμα της μέρας στη νύχτα, του χειμώνα στο καλοκαίρι, της βροχής στον ήλιο-, όλα τα διαφορετικά συνταιριάζουν υπέροχες συμφωνίες, στις συμπεριφορές μας και στα συναισθήματά μας συνεχώς γρονθοκοηούνται. 0 πόλεμος με τον μειονεκτικό εχθρό-εαυτό επίζητά αφορμές να μεταφέρει την οργή του, την πίκρα του, την απογοήτευση της αδυναμίας του έξω. Υπάρχουν πλάσματα τόσο καθαρά που μας φτιάχνουν καθρέφτη, χωρίς να μιλούν, χωρίς να κάνουν τίποτα εξαιρετικό. Μόνο με το Βλέμμα, με το χαμόγελο, με τη λάμψη που έρχεται από μέσα τους.

Μόνο ο Άρης Μαυροειδής μπόρεσε να καταλάβει ποια ήταν πραγματικά η γυναίκα του φάρου... Εκείνος αναγνώρισε στο πρόσωπο της άλαλης Αυγής το πρόσωπο της σκιάς που είχε στοιχειώσει το νου του. Και μόνο εκείνος έμαθε ότι το κορίτσι που απαρνήθηκε τη γλώσσα των ανθρώπων, προτιμώντας να αφουγκράςεται τη γλώσσα των πουλιών, ήταν το κορίτσι που τριγυρνούσε στο Μοναστήρι της Παναγίας της Φολεγάνδρου το 1978 και στο φάρο της Ασπρόηουντας το 1715, περιμένοντας αιώνες την αγάπη να επιστρέφει...

62 π.Χ. Σε μια εποχή πολιτικών τιτάνων, ο Κικέρωνας κρατάει τα σκήπτρα. Ωστόσο, λίγο μετά την ανάρρηση στην υπατεία, ανακαλύπτει την ύπαρξη μιας συνωμοσίας με σκοπό την ανατροπή της κυβέρνησης και τη βίαιη ανάληψη της εξουσίας. 0 πατρίκιος Κατιλίνας ηγείται της συνωμοσίας, υποστηρίζόμενος από διάφορες μυστηριώδεις φατρίες- ακόμα και ο Καίσαρας φημολογείται ότι συμμετέχει. Απτόητος ο ύπατος αποφασίζει να ξεσκεπάσει την εγκληματική ηλεκτάνη. Βασισμένο σε πολυετή έρευνα και αριστοτεχνικά γραμμένο, το CONSPIRATA, αν και απολύτως αυτοτελές, αποτελεί τη συνέχεια της ιστορίας του Κικέρωνα όπως την αφηγήθηκε ο Ρόμπερτ Χάρις στο διεθνές μπεστ σέλερ IMPERIUM.

Μια απάντηση στο ερώτημα της μετά θάνατον ςωής μέσα από ιστορίες στις οποίες εναλλάσσονται οι εποχές, όχι όμως και οι πρωταγωνιστές, που παραμένουν ίδιοι, παραβιάζοντας τα σύνορα του χρόνου στο όνομα της αγάπης...

jjpjjl Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ Γι α α ν α γ ν ώσ τ ε ς με α πα ι τ ή σ ε ι ς c

Σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, η οικολογική καταστροφή είναι πλέον γεγονός. 0 Αδάμ 1, ο καλοσυνάτος ηγέτης των Κηπουρών του θεού -μιας ηαραθρησκευτικής σέκτας αφιερωμένης στη συμφιλίωση της επιστήμης και της θρησκείας- είχε προΒλέψει τη φυσική καταστροφή που θα άλλαζε τη μορφή της Γης. Και δυστυχώς, επαληθεύεται. Μόνο δυο γυναίκες φαίνεται να έχουν επίζήσει. Η Ρεν, μια νεαρή χορεύτρια που είχε Βρει καταφύγιο σε σεξ κλαμπ, και η Τόμπι, Κηπουρός του θεού, που κλειδώνεται σ’ ένα πολυτελές σπα. Σκοτεινό, τρυφερό, Βίαιο και ενίοτε ξεκαρδιστικό, Η ΧΡΟΝΙΑ ΤΗΣΠΛΗΜΜΥΡΑΣ είναι το πιο λαμπρό δείγμα γραφής της ευφυούς και πολυβραβευμένης Μάργκαρετ Ατγουντ.

i 5·',

Ε σ ε ί ς κι ε μ ε ί ς π ά ν τ α σ ’ ε π α φ ή .

Η συγγραφέας, δικηγόρος με ειδικότητα σε θέματα Βίας κατά των γυναικών, ρίχνει άπλετο φως στα πραγματικά αίτια της κακοποίησης. Ένα πολύτιμο εγχειρίδιο που περιλαμβάνει αληθινές ιστορίες γυναικών με σκοπό να Βοηθήσει την κάθε γυναίκα που αντιμετωπίζει προβλήματα Βίας στο σπίτι της να συνειδητοποιήσει ότι δεν ευθύνεται για τη συμπεριφορά του συντρόφου της και ότι, πάνω απ’όλα, δεν είναι μόνη. Επίσης, επιστημονική τεκμηρίωση για τη γενεσιουργό αιτία της κακοποιητικής συμπεριφοράς, τις επιπτώσεις της Βίας στα παιδιά, το ρόλο της οικογένειας στη διαιώνιση του φαινομένου, αλλά και τρόπους ασφαλούς απομάκρυνσης του βίαιου συντρόφου. Η ΑΘΕΑΤΗ ΒΙΑ είναι ένας πολύτιμος οδηγός αυτοβοήθειας για κάθε γϋναίκα.

Μπορεί ο Νίτσε να Βελτιώσει την καθημερινή σας διαδρομή στη δουλειά; Ποια θα ήταν η γνώμη του Φρόιντ σχετικά με την ανακούφιση που σας προσφέρουν τα ψώνια; Και τι θα έλεγε ο Πλάτωνας, σχολιάζοντας τον τρόπο που διαβάζετε Βιβλία; Αντλώντας στοιχεία από τη φιλοσοφία, τη λογοτεχνία, την πολιτική και την ψυχολογία, ο Ρόμπερτ Ρόουλαντ Σμιθ μας επισημαίνει τρόπους με τους οποίους η καθημερινή μας ζωή μπορεί να Βελτιωθεί, έχοντας ως οδηγό μερικές από τις πλέον ενδιαφέρουσες απόψεις που διατυπώθηκαν στην ιστορία του ανθρώπου. Το ΠΡΩΙΝΟ ΜΕ ΤΟΝΣΩΚΡΑΤΗ εξηγεί ποια στάση θα τηρούσαν οι σπουδαιότεροι διανοητές της Ιστορίας απέναντι σε όλα όσα κάνουμε επί καθημερινής Βάσης.

Το Σεπτέμβριο του 1942, ο Φρανκλ και η οικογένειά του συνελήφθησαν και εκτοπίστηκαν. 0 Φρανκλ πέρασε τα επόμενα τρία χρόνια σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, απογυμνωμένος αηό καθετί που τον συνέδεε με τη ζωή, μέχρι την ημέρα της απελευθέρωσής του. ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ του Βίκτορ Φρανκλ, όπου ο συγγραφέας περιγράφει τις εμπειρίες του στα στρατόπεδα αφανισμού και αναλύει την ψυχοθεραπευτική του μέθοδο της λογοθεραπείας, εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1946, έχει πουλήσει μέχρι σήμερα πάνω από δώδεκα εκατομμύρια αντίτυπα κι έχει αναδειχθεί ένα από τα δέκα πιο σπουδαία Βιβλία των καιρών μας. Ένα Βιβλίο-σταθμός στην ανθρωπότητα. Ένα Βιβλίο-ύμνος στον άνθρωπο.

Αυτό το Βιβλίο ΔΕΝ είναι για σένα, εκτός αν θέλεις να γίνεις πραγματικά πλούσιος, εκτός αν έχεις όνειρά που θέλεις να ςήσεις. Μάθε πώς, με απλό τρόπο, θα Βάλεις το χρήμα να δουλεύει για σένα, αντί να δουλεύεις εσύ για το χρήμα, ακόμα κι αν ξεκινάς χωρίς κεφάλαιο. Πώς θα αυξήσεις το εισόδημά σου και θα ανακαλύψεις νέες πηγές εισοδήματος, παράλληλα με τη δουλειά σου. Ανακάλυψε τους τρόπους που στη σημερινή Ελλάδα θα πολλαπλασιάσεις τα χρήματα σου, θα Βγάλεις χρήματα και θα γλιτώσεις χρήματα. θα το έχεις ήδη καταλάβει: το παιχνίδι έχει πλέον αλλάξει Πώς οι εκατομμυριούχοι γίνονται εκατομμυριούχοι; Όλα όσα δε μας έμαθαν στο σχολείο! Γραμμένο για την Ελλάδα του σήμερα.

Στις Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ, την τελευταία σελίδα τη γράφετε πάντα εσείς στο www.psichogios.gr Οταν κλείνει ένα Βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας. Γνωρίστε τους συγγραφείς και τους αναγνώστες μας μέσα από τα blogs, το forum και τις εκδηλώσεις μας. Στείλτε τις κριτικές σας και λάβετε μέρος σε κληρώσεις. Γραφτείτε δωρεάν στη Λέσχη Αναγνωστών μας με e-mail στο infol3psichogios.gr ή στείλτε sms στο 6955 805192 γράφοντας μας ΔΙΑΒ, ΟΝΟΜΑΤΕΠΩΝΥΜΟ, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ, Τ.Κ., ΠΟΛΗ με κενό ανάμεσα, ή καλέστε χωρίς χρέωση στο 80011-646 464.

δ:μελετήματα Α Π Ο ΤΗΝ Δ Ε ΣΠ Ο ΙΝ Α Π ΑΠ ΑΣΤΑΘ Η

«.«μέχρι νεστέρας φω τογραφίας»: Ο ρόλος της φωτογραφίας στην ποίηση της Κικής Δημουλά φωτογραφία αποτελεί ένα από τα μοτίβα που επανα λαμβάνονται με μεγάλπ συ χνότατα στο έργο τπς Κικής Δπμουλά, «σαν χαρακτπριστικά λάιτ μοτίφ, σαν ρεφρέν που επιμένουν, χω ρίς, εντούτοις, ταν παραμικρά κινητικότπτα»1. Η επίμονα παρουσία τπς στο έργο τπς ποιήτριας μας επιτρέπει να θεωρήσουμε τα φωτογραφία ως ένα σταθερό χαρακτπριστικά τπς ποίησπς και τπς ποιοτικής τπς. Αντικείμενα τπς ποίπσπς τπς Δημουλά είναι ο χρόνος, π φθορά που αυτός επιφέρει πάνω σ’ ανθρώπους, πράγματα και συναισθήματα, η μνή μη, η λήθη αλλά και η νοσταλγία για όσα έχουν αμετάκλητα χαθεί2. Η ποιήτρια αφορμάται από το ασήμαντο, το καθημερινό, το απτό, ίσως και το αντιποιητικό, και κατορθώνει «να το εστιάσει στη σκοτεινή περιοχή της ύπαρξης, εκεί όπου τελείται η πραγ ματική ζωή»3. Ο χώρος των ποιημά των της είναι συχνότατα το σπίτι, το εσωτερικό του σπιτιού, χώροι οικείοι, από το σαλόνι στην κουζίνα, με όλα τα μικροαντικείμενα τους4. Η γραφή της διακρίνεται από μια ιδιαίτερη «ατομική ποιητική γραμμα τική»5, στην οποία εντοπίζουμε απροσδόκητα ζεύγη λέξεων, λεκτι κές επινοήσεις και νεολογισμούς, επιθετοποίηση ουσιαστικών, ουσια στικοποίηση χρονικών, τοπικών, τρο πικών επιρρημάτων, ρήματα σε χρή ση απαρεμφάτου, απουσία άρθρων, απουσία ρημάτων, απουσία στίξης σε χείμαρρους λέξεων, ανθρωπομορφι

σμό αφηρημένων ουσιαστικών, μετωνυμία, μεταφορά, αποφθεγματι κούς στίχους6. Σ’ αυτήν την ποιητική γραμματική η φωτογραφία κατέχει εξέχουσα θέση από τις πρώτες κιό λας ποιητικές συλλογές, έως και την τελευταία συλλογή της ποιήτριας, Τα εύρετρα7. Η φωτογραφία πυροδοτεί το μηχανι σμό της μνήμης, φέρνοντας στο πα ρόν όσα έχουν συμβεί στο παρελθόν. Ξεκινώντας από το 1839 οι φωτογρα φίες, θα πει η Susan Sontag, «μετα βάλλουν και μεγεθύνουν τη γνώμη μας για το τι αξίζει να βλέπουμε και τι έχουμε δικαίωμα να παρατηρούμε. Εί ναι μια γραμματική, και ακόμη πιο ση μαντικό, μια ηθική της όρασης. Το πιο μεγαλόπρεπο αποτέλεσμα τελικά του φωτογραφικού εγχειρήματος είναι πως μας δίνει την εντύπωση ότι μπο ρούμε να χωρέσουμε ολόκληρο τον κόσμο στο κεφάλι μας -σαν μια αν θολογία από εικόνες»8. «Οι φωτογρα φίες προσφέρουν αποδείξεις... Η κά μερα τεκμηριώνει», υποστηρίζει η Sontag. Ετσι, «η φωτογραφία αποτε λεί ακαταμάχητη απόδειξη πως κάτι δεδομένο συνέβη»9 και ως εκ τούτου πως κάποιος κάποτε υπήρξε. Αποτέ λεσμα αυτής της αποδεικτικής ισχύος της φωτογραφίας είναι το γεγονός πως καθίσταται τεκμήριο της ανελέη της τήξης του χρόνου, καθώς αποτε λεί την «ίδια στιγμή μια ψευδο-παρουσία και ένα τεκμήριο απουσίας»10. Η τραγικότερη ίσως έκφανση μιας φωτογραφίας, σύμφωνα με τον Ρολάν Μπαρτ, είναι η συνειδητοποίηση πως

Κική Δημουλά

«επαναλαμβάνει με μηχανικά μέσα εκείνο που δεν μπορεί ποτέ πια να επαναληφθεί υπαρξιακά»11. Η τραγι κότητα αυτή εντείνεται, καθώς οι φω τογραφίες έχουν τη δύναμη να ασκούν έντονη έλξη στον παρατη ρητή τους και αυτό γιατί ό,τι αναπαριστούν έχει συμβεί, ζωντανεύοντας μνήμες και καταστάσεις που έχουν όμως οριστικά παρέλθει. Έτσι, «η φω τογραφία, επιμαρτυρώντας ότι το αν τικείμενο ήταν πραγματικό, μας σπρώχνει κρυφά να πιστέψουμε ότι είναι ζωντανό, πέφτοντας στην πα γίδα, που μας κάνει ν’ αποδίδουμε στο

Πραγματικό μια απόλυτη ανώτερη, καθότι αιώνια, αξία. Απωθώντας όμως τούτο το πραγματικό στο παρελθόν, μας υποβάλλει την ιδέα ότι είναι κιό λας νεκρό»12. Αν και πιστοποιεί πως αυτό που βλέπω έχει πραγματικά υπάρξει, ουσιαστικά αποτελεί αδιά ψευστο τεκμήριο της απουσίας του στο παρόν, καθώς ο χρόνος παγι δεύεται, ακινητοποιείται σε μια χάρ τινη στιγμή που έρχεται σε αντίθεση προς την αέναη κινητικότητά του. Η κάθε φωτογραφία αποτελεί μια «ομιλούσα πραγματικότητα»13. Μιλά στον αναγνώστη της, μόνο που δε

θ:μελετήματα

χρησιμοποιεί λεκτικούς τρόπους. Πρόκειται για μια μορφή μη λεκτικής αφήγησης, όπου εύκολα κανείς ανα γνωρίζει το αφηγημένο θέμα, τη λανθάνουσα παρουσία του αφηγητή, αλλά και τον αποδέκτη του μηνύμα τος. Στην ποίηση, το ρόλο του αφη γητή του φωτογραφικού θέματος αναλαμβάνει αυτός του ποιητικού. Έτσι, οι φωτογραφίες καθίστανται φορείς λογοτεχνικής αφήγησης και μέρος του ποιητικού μύθου. Ιδιαίτερη σημασία στη σύμβαση ανάμεσα στη φωτογραφία και την ποίηση έχει η συνειδητοποίηση πως η «φωτογρα φία, ως οπτική τέχνη, αιχμαλωτίζει και ακινητοποιεί το θέμα που απει κονίζει σε μια ορισμένη χρονική στιγμή. Παράλληλα, αιχμαλωτίζει και ακινητοποιεί (στην ουσία νεκρώνει) το χρόνο πάνω στο εικονίζόμενο θέμα»14. Έτσι η «φωτογραφία ως απεικόνιση μιας πραγματικότητας εί ναι μια σταματημένη κίνηση μέσα στο χρόνο». Αυτό που τελικά απει κονίζεται φωτογραφικά ως σταματημένος χρόνος δεν είναι άλλο απ’ τη φθορά που αυτός επιφέρει, θέμα τόσο οικείο και καίριο στην ποίηση της Κικής Δημουλά, που εμφατικά επανέρχεται μέσω της διαρκούς πα ρουσίας της μνήμης στη ζωή και την ύπαρξη του ποιητικού υποκειμένου στο έργο της. Για την Κική Δημουλά η φωτογραφία είναι η «οικιακή βοηθός της μνήμης. Στενογράφος της... Είναι το ορθο γραφικό λεξικό της μνήμης όταν ξε χνάει με τι χαρακτηριστικά γράφεται ένα μισοσβησμένο πρόσωπο και με πόσα “πότε”. Είναι η αεροπειρατεία της. Διατάζει το χρόνο ν’ αλλάξει πο ρεία και τον κρατάει όμηρο επ’ αόρι στον... Είναι όμως και καταδότης της μνήμης»15. Η φωτογραφία «σιωπηρά και με προ

σήνεια υπενθυμίζει, ευαισθητοποιεί, συγκινεί και περιβάλλει τον θεατή της με τον συνήθως νοτισμένο μαν δύα της μνήμης και, βέβαια, της ηλι κίας»16. Η παρουσία του απόντος προσώπου γίνεται εφικτή μέσω της φωτογραφίας του, η οποία εύγλωττα μαρτυρά όχι μόνο την τελεσίδικη απουσία του αλλά και τη φθορά που έχει επιφέρει ο χρόνος πάνω στα πρόσωπα και τα πράγματα που δεν έχουν ακόμη υποκύψει στη βία του θανάτου. Συχνά με τρόπο σκληρό η φωτογρα φία αποδεικνύει την απώλεια, την απουσία του αγαπημένου εσύ. Έτσι, λοιπόν, στο ποίημα «Υποκατά στατο», από τη συλλογή Χώρε ποτέ, το ποιητικό υποκείμενο ομολογεί πως: «Έχει σχεδόν επικρατήσει η φωτογραφία σου. / .../ Μέρα τη μέρα πείθει πως τίποτα δεν άλλαξε / ότι ήσουν πάντα έτσι, από χαρτί / εκ γε νετής φωτογραφία σε συνάντησα / ανέκαθεν πως έτσι σ’ αγαπούσα γυ ρολόγο / από εικόνα σε απεικόνιση / κι από απεικόνιση σε εικόνα σου αρκέστηκα»17, για να καταλήξει στο αναπόφευκτο συμπέρασμα πως «ο μόνος αξιόπιστος μάρτυρας ότι ζήσαμε / είναι η απουσία μας»18, μια απουσία που επιβεβαιώνεται μέσα από τα απομεινάρια της μνήμης, τις φωτογραφίες. Πρόκειται για μια ποίηση και ποιη τική της μνήμης. Οι φωτογραφίες μ’ έμφαση παραπέμπουν στο παρελ θόν, σε ξεχωριστές αποσπασματικές εικόνες όπου κυριαρχεί η ευτυχία, η νεότητα, η πληρότητα, αλλά και η αφέλεια, ως αποτέλεσμα της άγνοιας του «ανώφελου»19 και της δύναμης της «αταξίας»20, για να αποδώσουν μετωνυμικά την απουσία που κυ ριαρχεί στο παρόν και την ατελεύ τητη μοναξιά στο μέλλον, όπως χα

ρακτηριστικά δηλώνεται στο ποίημα «Απροσδοκίες» (Χώρε ποτέ), όπου το ποιητικό υποκείμενο παρατηρεί πως: «Η φωτογραφία σου στάσιμη. / Κοιτάζεις σαν ερχόμενος / χαμογε λάς σαν όχι...»21. Η μνήμη καθιστά το παρόν τραγικό αλλά και ποιητικά δημιουργικό, αφού οι φωτογραφίες αποτελούν συχνά πηγή έμπνευσης, απαρχή ποιητικής παραγωγής. Τα βιώματα και οι εμ πειρίες του παρελθόντος αποτυπώνονται πάνω στα αντικείμενα και ει δικά στις φωτογραφίες, ζουν μέσα σ’ αυτά και απ’ αυτά από τη στιγμή που «η κάθε ώρα της ζωής μας εκπνέει»22. Η φωτογραφία εκφράζει συχνά τα συναισθήματα που το ποιητικό υπο κείμενο αδυνατεί να διατυπώσει ή αναλαμβάνει δράση όταν το τελευ ταίο αδρανεί. Η ειρωνεία με την οποία αντιμετωπίζει αυτή του την απραξία, αλλά και την ίδια του την ύπαρξη, είναι έκδηλη συχνά στη φωνή του ποιητικού υποκειμένου: «Δικό σου είναι το θάρρος / ή της φωτογραφίας; / Οδηγείς ή οδηγείσαι; / Υπήρχε από την αρχή τιμόνι / ή έκανε μοντάζ ο φωτογράφος...»23. Στις τελευταίες ποιητικές συλλογές της παρατηρούμε πως η ένταση με την οποία άλλοτε περιέβαλλε τπ φω τογραφία τείνει να υποχωρήσει. Έτσι π φωτογραφία, «αυτό το εγχάρακτο με φως και με σκοτάδι κείμενο»24, καθίσταται όλο και πιο συχνά ένα μικροαντικείμενο του ποιοτικού διάκο σμου που υπενθυμίζει -για άλλα μια φορά- το πέρασμα του χρόνου ως συνώνυμου τπς φθοράς, τη θλίψπ και τπ μελαγχολία που επιφέρει στο ποι οτικό υποκείμενο. Αυτό συμβαίνει γιατί το ώριμο έργο τπς ποιήτριας διαπνέεται από μια «νπφάλια στοχαστικότητα»25. Η Δημουλά έχει πλέον αποδεχθεί τη σύγκρουσπ που διεξά

γεται στην επιφάνεια μιας φωτογρα φίας, ανάμεσα στη νεότητα και την ευτυχία του παρελθόντος -που τόσο εύγλωττα υποδεικνύει- και το μαρα σμό τπς ψυχής και του σώματος στο παρόν. Φαίνεται να συνειδπτοποιεί πως ο χρόνος έχει παρέλθει και πως γι’ αυτό δεν μπορεί πια να κάνει τί ποτε. Διαφωτιστικό για το ρόλο της φωτο γραφίας στο ώριμο έργο της ποιήτριας είναι το ποίημα «Ο στόχος», από την πρόσφατη συλλογή Τα εύ ρετρα26. Το ποιητικό υποκείμενο, γέ νους θηλυκού, δηλώνει με ειλικρίνεια πως: «Στις καταιγίδες / καμώνομαι τη γενναία. / Αλλά στους κεραυνούς παραδίδομαι / τρέμω». Το καταφύγιό της, η «μόνη ίσως ασφαλής μας κρυψώνα», είναι το «γείσο των ημερολογίων», η «κουφάλα ενός μύθου», κάτω από τη «φτερούγα μιας σφαίρας» μέσα «στον χειμωνιάτικο οικογενειακό τάφο ενός γιασεμιού». Ωστόσο η μόνη σίγουρη κρυψώνα, ο μόνος τρόπος για να αποφύγει τον τρόμο και τον πόνο που της προκαλεί η αλή θεια του εφήμερου της ανθρώπινης ύπαρξης και της φθοράς του χρόνου, είναι η φωτογραφία, μέσα στην οποία «τρυπώνει» και «ασφαλίζεται». Έτσι οι φωτογραφίες κατορθώνουν αυτό που δύσκολα μπορεί κανείς να επι τύχει, καθώς «...σου παρέχουν / τέ τοια πλουσιοπάροχη οκνηρία / τόσο χαμογελαστή που / ας ξεθύμανε η καταιγίδα έξω / ούτε που το σκέφτε σαι να φύγεις». Οι φωτογραφίες προσφέρουν στο ποιητικό υποκείμενο την ασφάλεια και τη θαλπωρή αλλά και την παρη γοριά του γνωστού -χωρίς εκπλή ξεις- παρελθόντος, συναισθήματα που κρατούν «μέχρι νεοτέρας φωτο γραφίας». ■

δ:μελετήματα

1 Γιάννης Ευσταθιάδης, «Εθισμός στην παρατεταμένη χρήση των θαυμάτων», περ. Η λέξη. τχ. 1 9 4 , Οκτώβριος - Δ ε κέμβριος 2007, σ. 398. I

Σχετικά με τα θέματα της ποίησης της Κικής Δημουλά βλ. ενδεικτικά τα ακό λουθα: Βαγγέλης Χατζηβασιλείου, «Κική Δημουλά: το χρονικό μιας ποι ητικής διαδρομής», περ. Διαβάζω, τχ. 435. Δεκέμβριος 2 0 0 2 , σ. ng, Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, «Κική Δημουλά», στον τόμο: Η ελληνική ποίηση. Ανθο λογία - γραμματολογία, επιμέλεια Κώ στα Γ. Παπαγεωργίου, Σοκόλης, Αθή να 2 0 0 2 , σσ. 148-153. Νίκη Αϊντενάιερ, «Έρως και θάνατος. Κική Δημουλά Φριντερίκ Μάυραικερ», περ. Εντευ κτήριο, τχ. 8 3 , Οκτώβριος - Δεκέμ βριος 2 0 0 8 , σσ. 8 2 -8 6 .

3 Τάκης Καρβέλης, «Η ποίηση της "πολ λαπλασιαστικής ευαισθησίας" και της "λυρικής αφαίρεσης”», περ. Διαβάζω, τχ. 4 8 , Δεκέμβριος 1 9 8 1 , σ. 8 3 . * Για το θέμα της εστίασης στην καθη μερινότητα βλ. επίσης: Δημήτρης Δασκαλόπουλος, «Ο μελαγχολικός άνε μος της ζωής. Εισαγωγικά στην ποί ηση της Κικής Δημουλά», περ. Εντευ κτήριο, τχ.8 3 , Οκτώβριος - Δ εκέμ βριος 2 0 0 8 , σ. 2 7 5

Άλκηστις Σουλογιάννη, «Η Κική Δ η μουλά, Η εφηβεία της λήθης», περ. Γράμματα και Τέχνες, τχ. 74.1995. σσ. ι 8 και 3 1 -

Για την ποιητική της Δημουλά βλ. Βαγ γέλης Αθανασόπουλος, Το ποιητικό τοπίο του ελληνικού igou και 2 θού αι ώνα, Γ ' τόμος, Καστανιώτης, Αθήνα 2 0 0 7 , σσ. 6 3 5 -6 6 0 .

Κική Δημουλά, Τα εύρετρα. Ίκαρος, Αθήνα 2 θΐο.

Susan Sontag, Περί φωτογραφίας, μτφρ. Ηρακλής Παπαϊωάννου, Φωτο γράφος, Αθήνα 1 9 9 3 , σ. 1 5 .

Susan Sontag, ό.π., σ. 1 7 .

’° Susan Sontag, ό.π., σ. 2 6 . II

Ρολάν Μπαρτ, Ο φωτεινός θάλαμος.

Σημειώσεις για τη φωτογραφία, μτφρ. Γιάννης Κρητικός, Ράππας, Αθήνα 1983. σ. 1311

Ρολάν Μπαρτ, ό.π., σ. no.

Νικήτας Παρίσης, «Ο λόγος της ποίη σης και ο “λόγος" της φωτογραφίας», περ. Η λέξη, τχ. 1 5 9 -1 6 0 , Σεπτέμβρης Δεκέμβρης 2 θοο, σ. 8 og.

Νικήτας Παρίσης, ό.π., σ. 8 og.

’s Κική Δημουλά, «Το παρελθόν μπλε», περ. Η λέξη, τχ. 137. Γενάρης - Φλεβά ρης 1997. σ. 72. 16

Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, «Σημει ώσεις επάνω στην πρώιμη ποίηση της Κικής Δημουλά», περ. Η λέξη, τχ. 194. Οκτώβριος - Δεκέμβριος 2 0 0 7 , σ. 355-

Κική Δημουλά, Ποιήματα, Ίκαρος, Αθήνα 7 2 0 0 9 , σ. 394-

Κική Δημουλά, ό.π., σ. 395-

Κική Δημουλά, ό.π., σ. 4 0 2 .

Κική Δημουλά, ό.π., σσ. 303-304-

Μ. Proust, Centre Sainte-Beuve, Πα ρίσι 1 9 5 4 . σ. 5 5 . όπως το παραθέτει ο Παναγιώ της Ροϊλός, «Επιθυμία και μνήμη στο έργο του Καβάφη», περ. Νέα Εστία, τχ. 1 7 6 1 , Νοέμβριος 2 0 0 3 , σ. 613.

Κική Δημουλά, σσ.1 5 7 -1 5 8 .

Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, «Χρονικο γράφος του εφήμερου», στον τόμο Μονόλογοι και χειραψίες, Αλεξάν δρεια, Αθήνα 2 0 0 3 , σ. 1 5 1 . Το ίδιο μπο ρεί κανείς να το διαβάσει στο: Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, «Η νηφάλια στοχαστικότητα της Κικής Δημουλά. Χρονι κογράφος του εφήμερου», εφημ. Ελευθεροτυπία, 2 9 Ιουνίου 2 θοι.

Κώστας Γ. Παπαγεωργίου, «Χρονικο γράφος του εφήμερου», ό.π., σ. 1 5 2 .

Ποιήματα,

ό.π.,

26 Όλα τα παραθέματα που ακολουθούν προέρχονται από το: Κική Δημουλά, Τα εύρετρα, ό.π. σ. 5 1 και σ. 5 2 ·

δ:φ άκελος Α Π Ο ΤΗ Μ Α Ρ ΙΖΑ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Τέχνη: Η καλλιέργεια της ευαισθη σίας και της γνώ σης τόχος του μαθήματος των καλλιτεχνικών στο δημοτικό σχολείο, όπως περιγράφεται στις οδηγίες προς τους εκπαιδευτι κούς, είναι να ηροκληθεί μέσω της τέχνης «...συγκίνηση και συναισθη ματική φόρτιση, δημιουργία και επι κοινωνία που οδηγεί στη διαμόρ φωση ειδικής γλώσσας έκφρασης μέσα από την παρατήρηση, το πεί ραμα και την κατάκτηση του μέσου». Ας προσθέσουμε και την καλλιέργεια της αισθητικής, η οποία είναι πολύ ευρύτερη από το μάθημα των καλλι τεχνικών. Οι μαθητές λοιπόν δεν θα γίνουν υπο χρεωτικά καλλιτέχνες. Αρκεί να αντιληφθούν τη ζωτικότητα της τέ χνης, η οποία είναι ένα από τα μέσα που διαθέτουν οι άνθρωποι για να απεικονίσουν, να αντιληφθούν, να εηέμβουν στον κόσμο, να εκφράσουν ιδέες και συναισθήματα. Γιατί τα έργά τέχνης, αν και βουβά, αφη γούνται πολλά και διάφορα, καθώς διασταυρώνονται με χίλια δυο θέ ματα της ζωής. Παρατηρώντας τα και κάνοντας συνειρμούς και μικρές έρευνες, μπορούν να πάρουν απαν τήσεις σε ερωτήματα όπως: ποιος, πότε, γιατί, πώς, για ποιον έγιναν όλα αυτά και να αντιληφθούν ότι καθετί που θεωρείται σήμερα έργο τέχνης και εκτίθεται δημόσια, δημιουργήθηκε για να καλύψει ψυχικές, μετα φυσικές, αισθητικές, δηλαδή ποικί λες ανάγκες κι όχι για να μπει σ’ έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο. Τα παραπάνω ισχύουν φυσικά για

όλους, αν και το παιδικό/νεανικό κοινό είναι ιδιαίτερα ευνοημένο, όπως θα διαπιστώσει ο αναγνώστης του Διαβάζω. Εικαστικοί, ιστορικοί τέχνης, εκπαιδευτικοί και επιμελητές μουσείων έχουν γράψει μια πληθώρα βιβλίων αναφοράς για την κατα νόηση της τέχνης, χρησιμοποιώντας ποικίλες παιδαγωγικές στρατηγικές.

Σ ε τι χ ρ η σ ιμ εύ ει η τ έχνη;

Για να απαντήσουμε στο ερώτημα μπορούμε να ανατρέξουμε στο Ο κό-

πάουλ κλέε, κεφάλι άνδρα

δίψ άκελος

σμος μέσα από την τέχνη της μουσειολόγου Βερονίκ Αντουάν-Αντερσέν (Πατάκης, 2005). Η συγγραφέας σκηνοθετεί τη ματιά του θεατή προς τα έργα τέχνης που έχουν φύγει από το εργαστήριο του καλλιτέχνη και ξε κινούν τη δεύτερη ςωή τους στο μου σείο, σε ένα χώρο φορτισμένο ιδεο λογικά ανάλογα με την εποχή, την πολιτική και τη συλλεκτική μανία ιδιωτών ή κρατικών φορέων. Στις σε λίδες τού βιβλίου οργανώνει ένα φανταστικό μουσείο και, σχολιάζον τας διάφορα έργα, οδηγεί τον ανα γνώστη να σκεφτεί για όσα βλέπει. Σκοπός της δεν είναι να δείξει την «ωραία τέχνη» αλλά, πλησιάζοντας άλλους πολιτισμούς ή ιστορικές πέ

Ο τρόπος που πλησιάζει την καλλιτεχνική δημιουργία ξεπερνά την άποψη περί του ωραίου στην τέχνη, έτσι όπως αυτή παρουσιάζεται σε μεγάλες περιοδικές εκθέσεις στις πινακοθήκες του κόσμου και όπου ό,τι παρουσιάζεται θεωρείται μοναδικό και υπέροχο.

ριόδους, να ανοίξει το δρόμο για να καταλάβουν οι νέοι τον τρόπο με τον οποίο τα έργα μιλούσαν στο κοινό της εποχής τους. Παρακάμπτοντας την ακαδημαϊκή ανάλυση, η οποία εστιάζει αυστηρά στη γραμμική ιστο ρία της τέχνης, κινείται στο πλαίσιο μιας σύγχρονης παιδαγωγικής, πα ρόμοιας μ’ εκείνη των εκπαιδευτικών προγραμμάτων με θέμα την προσέγ γιση της τέχνης από τα παιδιά. Ο τρό πος που πλησιάζει την καλλιτεχνική δημιουργία ξεπερνά την άποψη περί του ωραίου στην τέχνη, έτσι όπως αυτή παρουσιάζεται σε μεγάλες πε ριοδικές εκθέσεις στις πινακοθήκες

του κόσμου και όπου ό,τι παρουσιά ζεται θεωρείται μοναδικό και υπέ ροχο. Φανταστική πινακοθήκη οργανώνει και η Μαρί Σελιέ στο Ζωγραφική, πες μου τα μυστικά σου (Μεταίχμιο, 2006). Η Σελιέ σχολιάζει συνειρμικά τους πίνακες, υπογραμμίζοντας πα ράλληλα όλα τα στοιχεία που σχετί ζονται με την τεχνοτροπία, την κοι νωνία, τα καλλιτεχνικά ρεύματα κ.ά. Η προσέγγιση και των δύο φαίνεται αυθαίρετη, αφού τα έργα που προ βάλλουν είναι πολύ διαφορετικά με ταξύ τους. Πράγματι, με τη διαφορά όμως ότι δίνουν ερεθίσματα για προ σωπικές αναζητήσεις. Επίσης: Εισαγωγή στην τέχνη, Rosie Dickins - Mari Griffith (Αγκυρα, 2005)

Μ ο ν ο γ ρ α φ ίε ς κ α λ λ ιτεχ ν ώ ν

Σ’ αυτήν την ενότητα παρουσιάζουμε δύο τύπους βιβλίων που επίσης ανή κουν στην κατηγορία των βιβλίων γνώσεων. Η Φιλία Δενδρινού, στα βι βλία της σειράς «Η τέχνη σαν παρα μύθι» (Λιβάνης, 2007), τοποθετεί ζω γράφους και έργα μέσα σε μια λογο τεχνική αφήγηση. Η συγγραφέας διάλεξε καλλιτέχνες όπως ο Χουάν Μιρό με Το θαλάσσιο τσίρκο, ο Πάουλ Κλέε με Το νυσταγμένο φεγγάρι, ο Μαρκ Σαγκάλ, Ο ακροβάτης του ονείρου και κινήματα όπως ο ιμπρε σιονισμός στο Αγαπημένο μου ημε ρολόγιο και το Ο κηπουρός της φύ σης για τους ναΐφ, επειδή, όπως γρά φει, «...αναζήτησαν την παιδικότητα στον τρόπο που ζωγράφισαν...» και θεωρεί ότι «...βρίσκονται πιο κοντά στο παιδικό κοινό». Οι ιστορίες, γραμμένες σε διάφορα στυλ, ποιητι κές, λίγο σουρεαλιστικές, ημερολο γιακές καταγραφές, παραμυθώδεις,

συχνά να παιδίζουν λίγο αδέξια, υπο ταγμένες ίσως στα ίδια τα έργα και ει κονογραφούνται με πίνακες και λε πτομέρειες πινάκων. Στην ουσία πρό κειται για διδακτικές ιστορίες που φι λοδοξούν αφενός να τέρψουν και αφετέρου να προτείνουν στα μικρά παιδιά ιδέες για το πώς να διαβάζουν με το μυαλό έναν πίνακα. Οι δρα στηριότητες στις τελευταίες σελίδες σπρώχνουν τους μικρούς αναγνώ στες να εκφράσουν τη δική τους εκ δοχή για όσα είδαν. Τα βιογραφικά των καλλιτεχνών είναι πυκνογραμ μένα και σε αναντιστοιχία με την ηλι κία των αναγνωστών για την οποία γράφτηκαν. Στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν οι

μονογραφίες καλλιτεχνών που οδη γούν σε παιχνίδι, όπως τα βιβλία Η τέχνη του Λεονάρντο και Οι τοιχο γραφίες του Τζότο των Ζιραρντέ Μερλώ-Ποντύ - Σαλάς. Οι συγγρα φείς, μετά από μια σύντομη εισαγωγή για τη ζωή και την εποχή του ζωγρά φου, καλούν τους αναγνώστες/θεατές να λύσουν μέσα από την παρα τήρηση τους γρίφους των έργων και να βρουν τα μυστικά του καλλιτέχνη. Πιο προχωρημένο, με εικόνες που ξεπετιούνται από τις σελίδες, το Tsoclis, ο Άγιος Γεώργιος και ο πύθωνας, της Κατερίνας Ζαχαροπούλου, το οποίο βασίζεται σε έναν πίνακα και μια κατασκευή του καλλιτέχνη (όλα από τις εκδόσεις Καστανιώτη, 1996). Χουάν Μιρό, Το καρναβάλι των αρλεκίνων

δ:φ άκελος

Γ ρ ά μ μ α τα , λ έξεις, α ρ ιθ μ ο ί: Π α ιχ ν ιδ ίσ μ α τ α για μ ικ ρ ά πα ιδ ιά

Με οδηγό το βιβλίο 1, 2, 3, Οι αριθ μοί της Εθνικής Πινακοθήκης (Παπαδόπουλος, 2007), η Ελένη Γερουλάνου επιλέγει έργα και καλεί τους μικρούς να κάνουν μια βόλτα στις αίθουσες της Εθνικής Πινακοθήκης για να παίξουν με τους αριθμούς που κρύβουν οι ζωγράφοι στους πίνακές τους.

Συχνά η προσέγγιση της τέχνης στη ρίζεται σε απλές ιδέες που δεν στε ρούνται καθόλου παιδαγωγικής άπο ψης! Οι Λαβύρινθοι του Philippe Mignon (Αερόστατο, 2008) είναι ένα βιβλίοπαιχνίδι με 24 λαβυρίνθους διαφό ρων εποχών, πολιτισμών και τεχνο Η λ ο γ ο τε χ ν ία σ τη ν υ π η ρ ε σ ία τ η ς τροπιών, έναν για κάθε γράμμα του τ έ χ ν η ς ή τ ο α ν τ ίσ τ ρ ο φ ο ; αλφαβήτου, που συνοδεύονται από μικρά ποιήματα με αναφορές και Εξαρτάται από το τι ενδιαφέρει τον στοιχεία για το υπόβαθρο (μυθικό, αναγνώστη. Είτε έτσι είτε αλλιώς, ιστορικό κ.λπ.) του καθένα απ’ αυ καλλιτέχνες και έργα δίνουν την τούς. Οι αναγνώστες, προσπαθώντας πρώτη ύλη για νεανικά μυθιστορή να βρουν την έξοδο, αντιλαμβάνον ματα μυστηρίου και περιπέτειας. ται τον τρόπο με τον οποίο η τέχνη, Στα ίχνη του Βερμέερ, της Blue Balαλλά και η ιστορία, η θρησκεία και η liett (Μοντέρνοι Καιροί), οι ήρωες, αρχιτεκτονική έδωσαν μορφή σε ένα κορίτσι κι ένα αγόρι που ασχοέναν τόσο παλιό κι αγαπημένο μύθο. λείται με το μαθηματικό παιχνίδι Σε παράλληλη ανάγνωση προτεί των πεντόμινο, ψάχνουν έναν χα νουμε το Αλφαβητάρι για μικρά και μένο πίνακα του φλαμανδού ζω μεγάλα παιδιά (Μεταίχμιο, 2008), στο γράφου. Ο Τόμας Μπρεζίνα στα μυ οποίο ο ποιητής Χάρης Βλαβιανός θιστορήματα Ποιος μπορεί να σώσει σχολιάζει σ’ έμμετρο λόγο πίνακες το θησαυρό του Βίνσεντ; και Ποιος του Νίκου Εγγονόπουλου, αντλώντας μπορεί να σπάσει τον κώδικα του την έμπνευσή του από κάποια λέξη Λεονάρντο Ντα Βίντσι; (Ελληνικά που εικονίζεται στον πίνακα. Γράμματα) μπαίνει με τους αναγνώ Στο παζάρι με τα ζώα, Στην κατσα στες στο Μουσείο της Περιπέτειας ρόλα με τα χρώματα, Ενα απίθανο βι και, μέχρι να βρεθεί η λύση, τους βλίο της ομάδας Locus Athens, σε έχει παρουσιάσει τεχνηέντως όλα κείμενα Άλκηστης Χαλικιά (Καλειδο όσα αφορούν τη ζωή και την τέχνη σκόπιο, 2010 και 2007). Εδώ επιχει- των δύο ζωγράφων. Σ’ αυτά τα πορήθηκε ένας πειραματισμός στην λυεπίπεδα μυθιστορήματα οι ανα παρουσίαση έργων ελληνικής ζω γνώστες συναντούν εμπόρους τέ γραφικής, όπου παιδιά κι ενήλικοι χνης, ανθρώπους των μουσείων, κουβέντιασαν και δημιούργησαν τα εκβιαστές και, τελικά, μπαίνουν μα κείμενα που συνοδεύουν τους πίνα λακά, χωρίς να το καταλάβουν, κες. Αν παρακάμψουμε το γεγονός στην ουσία των ζητημάτων που θέ ότι οι σελίδες μοιάζουν με δειγματο τει η τέχνη στο σύγχρονο κόσμο. Εί λόγιο γραφιστικής, τότε, ναι, μπο ναι κι αυτός ένας συναρπαστικός ρούμε να αξιοποιήσουμε με παιδικές τρόπος να πλησιάσουμε την τέχνη ομάδες την προσέγγιση που προτεί- και παράλληλα να απολαύσουμε κα νεται. λογραμμένα μυθιστορήματα. ■

δ:βιβλιοκριτική

Το ανεξάντλητο

διάφ ορο

ι σημαντικές ελληνίδες ποι- μόνο / από αυτή την ντροπαλή βρα Αλέξης Ζήρας ήτριες, τουλάχιστον στο δύτητα / με την οποία μασάει τη ζωή δεύτερο μισό του 20ού αι η νεότητά σου / / να κόψω» (ο. 44), ώνα, είναι αρκετές. Από αυτές όμως λέει σ’ ένα της ποίημα, γυρεύοντας δύο είναι (δύο θυμάμαι εγώ, τη με λαχτάρα όχι τη γνώση αλλά την αί στιγμή αυτή) που δημιουργούν στον σθηση που ο χρόνος ονόμασε γεύση. αναγνώστη τους την αίσθηση ότι Η ποίηση λοιπόν γνωρίζει με ποιο ακόμα και αν υποτεθεί ότι μεγάλω τρόπο της μπορεί να μεταμορφώσει σαν στα χρόνια και έφτασαν στην τα δώρα του χρόνου και, στο τέλος«ηλικία της ωριμότητας» -φενάκη, τέλος, αν μπορεί να υπάρξει κάποια βέβαια, γιατί ο ποιητικός χρόνος δεν μικρή νίκη της απέναντι του, νομίζω ωριμάζει ποτέ, είναι χωρίς ηλικία και πως εκεί βρίσκεται, στο ότι τα μετα το μόνο που μπορεί να εκφράζει μορφώνει και τα κάνει δικά της. διαρκώς είναι αυτό που έζησε- η Κάθε φορά που η Δημουλά βγάζει φωνή τους διατήρησε ένα περίσ ένα νέο βιβλίο, συνήθως με ρωτούν σευμα εφηβείας: η Ζωή Καρέλλη και αν είναι το ίδιο με τα προηγούμενά η Κική Δημουλά. Δεν μου φεύγει από της: μήπως πιο βατό, μήπως πιο κλει το νου η αθώα έκπληξη που νιώθει στό; Ίσως είναι η πιο άκαρπη πρώτη (άλλη κάθε φορά) η Καρέλλη ανακα ερώτηση για να πληροφορηθούμε αν λύπτοντας στην ποίησή της το η φωνή της ποίησης μπορεί να πε χρώμα των πραγμάτων ή, καλύτερα, ράσει μέσα μας ή όχι. Αλλά, κακά τα των πραγμάτων που πέφτει πάνω ψέματα, είναι η ερώτηση που μας τους το φως από ποικίλες γωνίες. Και έμαθε να την υποβάλλουμε προς τη επίσης δεν ξεχνώ ένα από τα πιο χα Σφίγγα του νοήματος ο μοντερνι Κική Δημουλά ρακτηριστικά στοιχεία της ποίησης σμός. Να γιορτάζουμε την ιδεοληψία Τα εύρετρα της Δημουλά, το πώς γεύεται (με τι του κλειστού απέναντι στην ιδεολη Ίκαρος, 2010 δίψα και απληστία παιδική!) τα δω ψία του ανοιχτού ποιήματος. Λες και σελ. 80, € 14,77 ρήματα του χρόνου, λες και ξαναρχί το ζήτημα δεν είναι η φωνή, αλλά η ζει μ’ αυτά τη ζωή της. Το τι της αφή τεχνική! Αλλά, ακόμα κι έτσι, Τα εύ νει ο χρόνος ως κέρδος δικό της (και ρετρα της Κικής Δημουλά είναι μια ως ανταπόδοση, ως εύρετρο, δη ζώσα απόδειξη του πώς ένας λόγος λαδή), ανεξάρτητα από το αν αυτό απρόσκοπτος, χωρίς ιδιαίτερες σκοπου την τρατάρει της λέει να το πά τεινιές και σκολιές ατραπούς, μπορεί ρει από το δίσκο της απελπισίας, της την ίδια στιγμή να μη δίνει καθόλου λύπης ή του καημού. «Θέλω μια άκρη εύκολα τα κλειδιά του. Παράδειγμα,

δ: βιβλιοκριτική

to ποίημά της «Γραφικότητες» (σ. 1011), ένα από οκτώ-εννιά εξαίρετα της συλλογής, όπου η αίσθηση της μά ταιης αναζήτησης του άλλου, εγκό σμιου και του υπερκόσμιου («ποια λοιπόν η ανάγκη για φάρο; / με τέ τοιο φαροφύλακα απόλυτο σκο τάδι;») είναι κρυμμένη καλά κάτω από την καταληκτική αστραφτερή ει ρωνεία («κι αν αυτό το μαύρο σβη στό πράμα / που φάρο το ανακήρυξα για να ενθαρρύνω / τον πλουν της γραφικότητας / είναι άνθρωπος; / / κλάψε / τι άδοξο ναυάγιο / πασχίζω να δοξάσω»). Μα το ίδιο, άλλωστε, δεν συμβαίνει ιδιαίτερα και με έναν από τους πιο ευδιάκριτους δασκά λους της Δημουλά, τον Καβάφη, τον αρχιμάστορα της μεταφοράς μέσα στη μεταφορά; Πόσο μας ξεγελάει η υποτιθέμενη απλότητα, η αφηγηματική/πεζολογική ανάπτυξη του ποι ητικού λόγου του, ο οποίος κάθε άλλο παρά είναι ρητός, εξαρτημένος από την περιγραφική του, ιστορική ή ερωτική προφάνεια. Να μείνω λίγο στον Καβάφη. Καμιά φορά η μοίρα παίζει περίεργα παιχνί δια. Ο Αλεξανδρινός ασφαλώς και δεν θα ήταν αυτό που ξέρουμε αν δεν είχε ωριμάσει εκτός των δικών μας σχολών και ρευμάτων, απομονωμέ νος σαν λοξή γραφικότητα της μεσοπολεμικής Αλεξάνδρειας. Τηρουμένων των αναλογιών, τι ήταν η Δη μουλά επί χρόνια; Δεν ήταν, ώς Το λίγο του κόσμου και ίσως λίγο αργό τερα, μια παράξενη φωνή της ποί ησης, με μοναδική μεν δομική στε ρεότητα αν και αντιμετωπισμένη με δυσπιστία; Μια φωνή που έβγαζε κλαδιά, ρίζωνε και άνθιζε, αλλά ερή μην μας; Εννοώ, ερήμην των τρόπων που όριζε η μεταπολεμική ποιητική συντεχνία και το κοινό της. Και αν η

γενιά μου την πρόσεξε περισσότερο, αυτό συνέβη επειδή η ρητορική της, μ’ αυτά τα αναποδογυρίσματα, τις ξαφνικές αλλαγές του μέσα-έξω, τη συνύπαρξη δύο ή και περισσότερων αντίθετων εννοιών στην ίδια εικόνα και στην ίδια φράση, της έμοιαζε πολύ. Τα ένιωθε δικά της πράγματα και την ίδια την ποιήτρια δική της. Γι’ αυτό και στο αλωνάκι της Δημουλά μαζεύτηκαν γρήγορα τόσοι νεότεροι. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ότι όταν βρισκόμαστε, στα χρόνια του 70, στο Number One, στη γωνία της Σκουφά με την πλατεία Κολωνακίου, οι μόνες από τις λίγο μεγαλύτερές μας ποιήτριες που έρχονταν στις συντροφιές μας (όχι τυχαία) ήταν η Κατερίνα Αγγελάκη και η Κική Δημουλά -εκείνη μαζί με τον συνήθως σιωπηλό Άθω. Ουσιαστικά όμως έτσι ήταν το γρά ψιμό της τότε και έτσι είναι τώρα. Όχι ότι δεν άλλαξαν αρκετά στην τεχνική της, και ότι δεν συνεχίζουν να αλλά ζουν —λ.χ. από τα Εκτός σχεδίου (2004) και έπειτα βλέπω μια μετα βολή στη φωνή της, καθώς μιλάει όλο και περισσότερο όχι ως αναγνω ρίσιμο «εγώ» αλλά ως περσόνα που θέλει να συλλάβει και να διασώσει μια ανθρώπινη στιγμή, του όντος στιγμή δηλαδή, απλώς, χωρίς τίποτε περισπούδαστες φιλοσοφικές προ εκτάσεις. «Μια αναπαλαίωση των γνώσεών μου κάνω», αυτοσχολίαζε σε μια σχετικά πρόσφατη συνομιλία της με την Όλγα Σελλά στην Καθη μερινή, «όσο κι αν αυτό κατηγορείται ως επανάληψη, εγώ επειδή οφείλο μαι στην επανάληψη, την τιμώ με το να επιδίδομαι σ’ αυτήν». Η Δημουλά είναι ποιήτρια της αντι κειμενικής συστοιχίας. Εξ ου και η αγάπη της στο ρεαλισμό, χωρίς ο ρε αλισμός της βέβαια να σημαίνει μί-

ΧΡΙΣΤΟΓΙΑΝΝΟΠΟΥΛΟΣ

μηση. Εύρετρα με μια έννοια, όχι αλ λόκοτη υποθέτω, είναι τα ίδια τα ποιήματα που αποτελούν, ας πούμε, το διάφορο της εμπειρίας, μολονότι κερδισμένο διόλου εύκολα, με την οδύνη της γνώσης ότι η ομορφιά, δηλαδή η ίδια η ζωή και επομένως η ουσιαστική ποίηση μπορεί να βγά ζουν φυλλαράκια κάτω από τις πιο απροσδόκητα σκοτεινές ή φωτεινές συνθήκες. Σ’ αυτήν την κατηγορία ανήκουν όλα τα ωραία μικρά συνθέματά της για τη στάχτη, το χώμα, τη ζωή που συνεχίζεται ως θάνατος, η «Ουσιώδης διαφορά», η «Επου σιώδης διαφορά», ο «Κεραμεικός Κυριακή», όπως και στα 3 ή 4 «αντιθεολογικά» της ποιήματα, τα οποία θα έλεγε κανείς ότι γράφτη καν ως ανταπόκριση ή ως σημεία διαλόγου με την προ έτους δημοσι ευμένη συλλογή του Γιάννη Βαρβέρη, Ο άνθρωπος μόνος. Αν και σ’ εκείνη θα έλεγα ότι η ανάγκη της αν τικειμενικής συστοιχίας, ακόμα και σε ποιήματα τέτοια, μιας αναμενό μενης αφαίρεσης, είναι πολύ πιο έν τονη. Χρειάζεται η Κική Δημουλά ως έναυσμα το συγκεκριμένο, την αρ χικά θερμή έως αφής εικόνα, γιατί η διαδικασία ανύψωσης της πραγμα τικότητας την οποία βάζει κάθε φορά σε κίνηση «απαιτεί» απαραιτήτως τη σαφήνεια των εντυπώ σεων, το ίχνος της προσωπικής συγκίνησης, την πνοή του στοχα σμού. Ό,τι δηλαδή θα ήθελε και ο σημερινός αναγνώστης: ένα γερό πρώτο σκαλί για να σταθεί εκεί πάνω και να αισθανθεί τα μάγια της ποίησης. 1

Φ Α Ν ΤΑ ΣΤΙΚ Ο Ι Δ ΙΑ Λ Ο ΓΟ Ι

Ο »“«*·■

Φ ανταστικές συζητήσεις ιστορικών προσώπων, όπω ς ο Βησσαρίω ν, ο Ελ Γκρέκο, ο Ρισελιέ, ο Ντεκάρτ, ο Ντοστογιέφσκι, ο Π ατριάρχης Α θ η να γό ρ α ς, ο Μπέρτραντ Ράσελ, κ.ά., οι οπ οίες γίνονται σε επτά πόλεις της Ευρώ πης. Οι στόχοι του συγγραφ έα αφ ορούν την ανεκτικότητα, την καταδίκη της μισαλλοδοξίας και των πολέμων (ιδίω ς των θρησκευτικών), μια φιλοσοφική αναζήτηση περί Θ εού, την αναγνώ ριση της επ ιρροής του ελληνικού πολιτισμού στα ευρωπαϊκά δρώ μενα, την αυτονομία της βούλησης, την ελευθ ερία επιλογής. V

εκδόσεις νέδα

Μ Ο Λ Ι Σ

ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΔΙΑΘΕΣΗ: 210 38 39 020 Υ

δ: βιβλιοκριτική

Ισορροπώ ντας επιτυχώ ς

σ ε δύο βάρκες

Πώρνος Ν. Περαντωνάκης

Ι| — 2 2

—

Αθηνά Κακούρη Μ ε τα χέρια σταυρω μένα Πατάκης, 2010 σελ. 228, € 14,10

ν διαβάσει κανείς τις αυτοβιο γραφίες που επιμελείται ο Μ. Φάις στη σειρά «Η κουζίνα του συγγραφέα», θα δει ποικίλες, δια φορετικές εκδοχές σύστασης του εγώ. Ο Γ. Ξανθούλης να γράφει με το γνωστό του χιούμορ, ο Αλ. Πανσέλη νος να αποκαλύπτει τις αναγνώσεις οι οποίες καθόρισαν το έργο του, η Μ. Δούκα να ανατρέχει τη ζωή της με όχημα τη μνήμη, ο Π. Μάρκαρης να συνθέτει τη βιογραφία του αστυνομι κού μυθιστορήματος, η Μ. Μήτσορα να κοιτά αποσπασματικά και λοξά τον κόσμο και η Σ. Τριανταφύλλου να διέρχεται αστραπιαία την υφήλιο με τον γνωστό κοσμοπολιτισμό της: όλοι αυτοί απαρτίζουν ήδη ένα αρχειακό corpus για το πώς λογοτέχνες της με ταπολιτευτικής περιόδου στοχάζον ται τη ζωή και τη γραφή τους. Η Αθηνά Κακούρη, με τη σειρά της, γράφει μια κλασική αυτοβιογραφία, επιχειρώντας να παρουσιάσει τα πρώ τα παιδικά βιώματα, τις μετέπειτα εξε λίξεις που καθόρισαν την επαγγελμα τική της ζωή αλλά και τα εναύσματα που την οδήγησαν στο ταξίδι της λο γοτεχνίας. Η συγγραφέας αναγνωρίζει την καθοριστική συμβολή του πατέρα της, εμπορικού αντιπροσώπου στη μεσοπολεμική Πάτρα, ο οποίος υπέβαλε στη μικρή τότε κόρη του τον έντιμο τρόπο ζωής και τις καθαρές κουβέν τες στις κοινωνικές σχέσεις της. Τα

βιώματα των πρώτων χρόνων πάντα θεωρούνται σημαντικά στη μετέπειτα εξέλιξη του καθενός και το κλίμα της πελοποννησιακής πρωτεύουσας ανα γνωρίζεται ως η ρίζα της πορείας της πεζογράφου από τη γλωσσομάθεια, που την έριξε στα χωράφια των μετα φράσεων, ώς την ευρύτερη παιδεία, έστω και χωρίς πτυχίο, που της άνοιξε περαιτέρω τους ορίζοντες. Το ένα πόδι της Αθηνάς Κακούρη πα τάει στο ιστορικό μυθιστόρημα. Η Πάτρα των πρώτων δεκαετιών του 20ού αιώνα, αλλά και η ιστορία λ.χ. των Βαλκανικών πολέμων είναι θέ ματα με τα οποία καταπιάστηκε η συγγραφέας. Στο κεφάλαιο για την ενασχόλησή της με την ιστορία εξη γεί πως ο καλός συγγραφέας ιστορι κών έργων οφείλει να ψάχνει, αφε νός, τις πηγές, ώστε να είναι ακριβής σε όσα λέει, και, αφετέρου, να ανα ζητά με καθαρή ματιά, ανεπηρέαστη από τις επιχωματώσεις της εκπαίδευ σης ή άλλων στερεοτύπων, τις πραγ ματικές συνθήκες αλλά και τα βαθύ τερα αίτια των γεγονότων. Η συγγρα φέας εκφράζει ρητά κάτι που κατα λαβαίνει κανείς αν διαβάσει τα έργα της: την πρόθεσή της να γράψει πα ραδοσιακό ιστορικό μυθιστόρημα, στο οποίο η αλήθεια πρυτανεύει απα ρέγκλιτα, καθώς πρώτιστος στόχος είναι να μπορεί κανείς να μυηθεί μέσω της λογοτεχνίας σε μια άλλη

εποχή, να τη μάθει και να τη νιώσει, να τη μελετήσει σε πλάτος για να κα ταλάβει πώς το εθνικό παρελθόν μας καθορίζει και το παρόν μας. Η πεζογράφος αναφέρει δύο τρόπους συγγραφής ιστορικών μυθοπλασιών, τον «α λα Τσινετσιτά», που συνίσταται στην εξιστόρηση του παρελθόν τος κατά το δοκούν, στην παραποίησή του δηλαδή για λόγους αναγνω σιμότητας και δη εμπορικότητας, και τον «α λ’ ανγκλαίζ», που ακολουθών τας τα πρότυπα του πρώτου διδάξαντος Ουώλτερ Σκοτ επιμένει στην ιστορική ακρίβεια, προϊόν φιλέρευνης Η Αθηνά Κακούρη εξηγεί πως ο καλός συγγραφέας ιστορικών έργων οφείλει να ψάχνει, αφενός, τις πηγές, ώστε να είναι ακριβής σε όσα λέει, και, αφετέρου, να αναζητά με καθαρή ματιά, ανεπηρέαστη από τις επιχωματώσεις της εκπαίδευσης ή άλλων στερεοτύπων, τις πραγματικές συνθήκες αλλά και τα βαθύτερα αίτια των γεγονότων.

προσπάθειας και ενδελεχούς εξέτα σης των πηγών. Προφανώς τα έργα της μυθιστοριογράφου ακολουθούν τον δεύτερο τρόπο, γεγονός που εξη γείται από τον δεδηλωμένο σεβασμό της στην ιστορία και την εκπεφρα σμένη πίστη της ότι η εμμονή στην ακρίβεια των πραγματολογικών στοι χείων λειτουργεί υπέρ της λογοτεχνικότητας του κειμένου. Το άλλο πόδι της πατρινής συγγραφέως πατάει στα αστυνομικά διηγή ματα και μυθιστορήματα, ειδικά σε μια εποχή που το είδος θεωρούνταν παραλογοτεχνία. Μόνο ο Γιάννης Μαρής είχε τότε απήχηση και μια γυναίκα δεν θα μπορούσε να κερδίσει εύσημα αν έγραφε για φόνους και για μυστή ρια. Η Κακούρη, επηρεασμένη από την Άγκαθα Κρίση, ξεκινά μέσα στη δεκαετία του ’50 να δημοσιεύει αστυ

Αθηνά Κακούρη

νομικά διηγήματα στον Ταχυδρόμο, ένα περιοδικό που σεβόταν τους συ νεργάτες αλλά και τους αναγνώστες του. Παρότι το είδος θεωρούνταν υποδεέστερο και πιθανόν η ενασχό ληση με αυτό να αηέβαινε στίγμα για τον δημιουργό, η νεαρή τότε συγγρα φέας καταπιάστηκε μαζί του έχοντας την επίγνωση πώς δεν εηιδιδόταν σε υψηλή λογοτεχνία. Σήμερα ωστόσο το είδος έχει αναχθεί σε κοινωνικό ανατόμο, πράγμα που δεν μπορούσε να συμβεί στο τότε κλασικό αστυνο μικό, αφού η ανάγκη για την αποκά λυψη του ενόχου ήταν δεσμευτική. Η Αθηνά Κακούρη εκφράζει τις από ψεις μιας γενιάς που κληρονόμησε το ιστορικό μυθιστόρημα από τα αγγλικά του πρότυπα και την ελληνική πρόσ ληψή του και γι’ αυτό ακολουθεί συν τηρητικές πλέον τάσεις. Το ίδιο συ νέβη και με την αστυνομική λογοτε χνία, η οποία γραφόταν πάνω στον άξονα έγκλημα - ανακάλυψη πτώμα τος - αποκάλυψη δράστη, ενώ τα τε λευταία ανοίγματα του είδους η πεζογράφος τα παρακολουθεί από από σταση. Ίσως όποιος έχει διαβάσει τα πρόσφατα έργα της θα περίμενε μια πιο ζωντανή αυτοβιογράφηση, αλλά η ίδια προτίμησε τη σεμνή, άμεση από δοση της ζωής της, καθώς στάθηκε σε σημεία που θεώρησε σημαντικά και τα εξιστόρησε σε ήπιους τόνους. 1

δ: βιβλιοκριτική

Ο συγγραφ έας

ω ς ψυχαναλυτής

Χρίστος Παπανεωρνίου

Λ ά θ ο ς λύκο Κέδρος, 2010 σελ. 301, € 15,10

πό τη στιγμή που ο συγγρα φέας Διαμαντής Αξιώτης αποφασίζει να θέσει ως κεν τρικό ήρωα του βιβλίου του έναν βαριά ψυχωσικό, όλος ο μύθος εξε λίσσεται ανάμεσα στο τι ο ίδιος θε ωρεί πραγματικότητα και στο ποια είναι η πραγματικότητα αυτή κα θαυτή. Έτσι δημιουργείται ένα αφή γημα που διασηάται στην αλήθεια ή ό,τι οι υγιείς αντιλαμβάνονται ως αλήθεια- και στις ηαραισθητικές ει κόνες που ο άρρωστος προσλαμβά νει, κάτω από το πέπλο της σύνθε της ψυχοσύνθεσής του αλλά και της προσωπικότητάς του. Μόνον σο βαρά υποψιασμένοι αναγνώστες, ει δικοί και άνθρωποι που με τον έναν ή άλλον τρόπο σε κάποια φάση της ζωής τους βίωσαν παρόμοιες κατα στάσεις, μπορούν να έχουν άποψη για το πότε μιλά ο νοσών εγκέφαλος του Στέφανου -έτσι ώστε οι υπόλοι ποι που εμπλέκονται κυριολεκτικώς να είναι εκτός ορίων- και πότε ο δη μιουργός, ως ψυχαναλυτής και αφη γητής, τοποθετεί τα γεγονότα στη λογική τους ένδυση και όχι στην πα ράλογη συλλογή φωνών που δονούν την υπόσταση του ήρωα. Το ανα γνωστικό μαρτύριο που περιμένει το δέκτη δεν έχει τέλος, καθώς ο φό νος που διαπράττεται και που ανήκει στον άνθρωπο που τον μελέτησε σε κάθε του λεπτομέρεια, παρασυρμέ

νος από ένα μίσος που μόνον στο μυαλό αυτού του τραγικού ατόμου μπορούσε να συσσωρευθεί, ακόμη και στην έξοδο, δεν θεωρείται δεδο μένος, στη συζήτηση που έχει ο ίδιος με τον βοηθό του κυρ-Παντελή, στην αυλή του ψυχιατρικού τμή ματος των φυλακών Κορυδαλλού. Με άλλα λόγια, η προσπάθεια του Αξιώτη έχει δύο στόχους παράλλη λους να πετύχει, έχει δύο διαδοχικές εκδοχές να επισημοποιήσει: α) Το ψυχαγωγικό κομμάτι του βιβλίου να κινείται ανάμεσα σε ό,τι αρρωστημένο ο ήρωας νοεί και σε ό,τι έρχε ται ως συμπαράσταση απ’ την πλευ ρά του αναγνώστη ο οποίος ταυτί ζεται μαζί του, εκτιμώντας την αδυ ναμία του να ξεφύγει από το βάρος που κουβαλά στις πλάτες του και απ’ την άλλη να αφήνει έκθετη αυτή τη διφορούμενη και ανερμήνευτη διαδρομή προς το έγκλημα. Και β) να αναθεωρήσει, χάριν της δομής και της τεχνικής εκφοράς, στο σώ μα του έργου, οτιδήποτε θα πρόδιδε ότι οι τελευταίες ενενήντα τρεις σε λίδες αποκαλύπτουν, με τρόπο, θα έλεγα, δημοσιογραφικό και επαγ γελματικό, οτιδήποτε θα στεκόταν εμπόδιο στο να ανιχνευθεί το ψυ χικό στρώμα μιας δραματικής φι γούρας, που, το κυριότερο, πονά και ενδεχομένως υποφέρει περισσό τερο απ’ ό,τι δείχνει. Οι γονείς, τα

αδέλφια, οι φίλοι, η θεία, η κοπέλα του, ο ταχυδακτυλουργός και ο συνεργάτης του, τα μέλη της οικογένειας του τε λευταίου, ο ψυχίατρος, ο πωλητής όπλων, ο άγιος και τα σκηνικά μέσα στα οποία καλύπτεται η ασθένεια, όχι τόσο κοινωνικά όσο από πλευράς αφή γησης, έρχονται σε πλήρη αντίθεση και είναι οι βάσεις πάνω στις οποίες θα στηριχθούν οι παράφρονες ιδέες ενός άντρα που ζει κάτω από ομοφυλοφιλικό πανικό- που επιθυμεί έναν άλλο χρόνο και ένα άλλο σώμα για να ζήσει1 που επεξεργάζεται μια δολοφονία για την οποία έχει ελάχιστες δικαιολογίες, όπως το πατριαρχικό, αναμφισβήτητα, περίβλημα, τους θρησκευτικούς κατα ναγκασμούς, τον αυνανισμό ως ερω τικό χαρακτήρα και την παντελή έλ λειψη του συναισθήματος της αγάπης.

Οι παράφρονες ιδέες ενός άντρα που ζει κάτω από ομοφυλοφιλικό πανικό- που επιθυμεί έναν άλλο χρόνο και ένα άλλο σώμα για να ζήσειπου επεξεργάζεται μια δολοφονία για την οποία έχει ελάχιστες δικαιολογίες, όπως το πατριαρχικό, αναμφισβήτητα, περίβλημα, τους θρησκευτικούς καταναγκασμούς, τον αυνανισμό ως ερωτικό χαρακτήρα και την παντελή έλλειψη του συναισθήματος της αγάπης

Ο τριαντάχρονος πρωταγωνιστής του Αξιώτη ασφαλώς και τοποθετείται, πάραυτα, στο πλαίσιο εκείνων των μυθι στορηματικών όντων που σχετίζονται με εμπειρίες εκατομμυρίων ανθρώπων πάνω στον πλανήτη, επιδεικνύοντας ένα πρόσωπο μέσα στην ομίχλη και δυο χέρια βαμμένα στο αίμα- παρά το εντελώς παιδικό ιδίωμα που τους δια κρίνει, παρά το γεγονός ότι δεν ενηλικιώθηκαν ποτέ. 1

L A

Π Ο Λ ΙΤ ΕΣ ΣΤΗΝ Ε Υ Ρ Ω Π Η

δ: βιβλιοκριτική

Α ντοχές

του εγώ

ηώργοςΒέης

46 8Β Μανόλης Πρατικάκης Αφηγήματα ενό ς ψ υχιάτρου

Καστανιώτης, 2 0 0 9 σελ. 100, € 9,50

ρόκειται για δέκα αφηγή ματα, τα οποία ολοκληρώ θηκαν ή «μάλλον προέκυψαν», όπως τονίζει με έμφαση ο συγ γραφέας τους, κατά την τελευταία εικοσιπενταετία. Εννοείται ότι διαβά ζονται και ως κεφάλαια ενός νεωτερικού μυθιστορήματος. Συνιστούν φυσιολογική συνέχεια της λεκτικής πολιτικής του Μανόλη Πρατικάκη, το έργο του οποίου Το νερό απέσπασε, ως γνωστόν, το 2003, Κρατικό Βρα βείο Ποίησης. Θυμίζω ότι προηγήθηκαν Η παραλοϊσμένη (1980) και η Γενεαλογία (1984), τα οποία είναι συνθετικά κείμενα ποιητικής πρόζας. Οι χαρακτήρες, διακεκριμένοι και μη, μας αφορούν διότι, απλούστατα, θα μπορούσαν να ήμασταν εμείς, οι (μάλλον) υγιείς. Εξ ου και το εμ πράγματο ενδιαφέρον της ειδικότε ρης αποτύπωσης. Το εμφανέστατο μυθοπλαστικό στοιχείο δεν ακυρώ νει, ευτυχώς, το πρωτογενές βιωμα τικό υλικό. Η ακμή και η παρακμή του εγώ αηοτυπώνεται υποδειγμα τικά. Στις σελίδες του βιβλίου, με ταξύ των άλλων εμβληματικών πα ρανοϊκών, των απλών αθυρμάτων του βίου και των καθημαγμένων προσώπων της διπλανής πόρτας, τις ψυχοπαθολογικές ιδιαιτερότητες των οποίων μελέτησε και εξακολουθεί να μελετά συστηματικά ο, κατ’ επάγ γελμα ψυχίατρος, Μανόλης Πρατι

κάκης, εντοπίζονται και τα φάσματα, εν είδει ζείδωρων σημάτων, των λο γοτεχνών Τάσου Λειβαδίτη και Αλέξη Τραϊανού. Ζωή και θάνατος, παραληρηματική, σημαδιακή ως εκ των πραγμάτων, εκδοχή και αποκω δικοποίηση της τρέλας, ανίατη ψυ χασθένεια και παρηγορητικός λόγος, απτός ρεαλισμός και ιαματική φαν τασία συναποτελούν τους άξονες μιας δευτεροβάθμιας πραγματικότη τας, όπου ο εαυτός μικρόκοσμος εν δέχεται να είναι ο πολύσημος, ενίοτε Ζωή και θάνατος, παραληρηματική, σημαδιακή ως έκτων πραγμάτων, εκδοχή και αποκωδικοποίηση της τρέλας, ανίατη ψυχασθένεια και παρηγορητικός λόγος

εφιαλτικός μεγάκοσμος. Οι επαρκώς συγκερασμένοι στίχοι μεταστοι χειώνονται αβίαστα σε πρόσφορη πρόζα. Το ρήμα διατηρεί αλώβητη εντός του μια χρησμική υφή. Ο δη μιουργικός λόγος δηλαδή δεν μπορεί παρά να είναι ενιαίος: αυτό καταδηλώνεται κι εδώ εμμέσως πλην σαφώς από την πρώτη έως την τελευταία αράδα. Έτσι, δικαιώνεται όμως, οφείλω να το καταθέσω, και ο Γιάν νης Βαρβέρης, ο οποίος φρονεί ότι την καλύτερη πεζογραφία είθισται να την γράφουν οι ποιητές, σε περί πτωση βεβαίως που το θελήσουν. ■

Απόγονοι

και αυτώ ν

ύμφωνα με τις αρχές της συστημικής ψυχολογίας, κάθε άν θρωπος βρίσκεται μέσα σε ένα σύστημα, φερ’ειπείν στο οικογενειακό, και κάθε μέλος του συστήματος έχει δι καίωμα να ανήκει σε αυτό. Συχνά όμως το δικαίωμα αυτό καταπατάται, όταν ένα μέλος αποβάλλεται από το σύ στημα εξαιτίας κάποιου γεγονότος ή ως απόρροια μιας πράξης του. Οι νόμοι που διέπουν το συλλογικό υποσυνεί δητο ορίζουν ότι ένας άνθρωπος που έχει εκδιωχθεί από το σύστημά του πάντοτε βρίσκει τρόπο να αντιπροσωπευθεί σε αυτό μέσω κάποιου άλλου, ώστε να υπάρξει ισορροπία. Οι προαναφερθείσες αρχές βρίσκουν έκφραση στο μυθιστόρημα του Γιώργου Γλυκοφρύδη, καθώς αφηγείται την κοινή ιστορία δυο οικογενειών σε δυο ουσιαστικά πράξεις, με την πρώτη να λαμβάνει χώρα την περίοδο της κατοχής και τη δεύτερη στις μέ ρες μας. Το πρώτο μέρος του βιβλίου αφηγείται με ύφος γλαφυρό και επώδυνο τη δράση του δωσίλογου Σταύ ρου Τσόχα στη Θεσσαλονίκη, λίγο πριν και κατά τη διάρκεια της γερμα νικής κατοχής, καθώς αναζητούσε και οικειοποιούνταν τις περιουσίες των εκδιωχθέντων Εβραίων. Η οικο γένεια των Λεβή κατάφερε να φυγαδευθεί, το χρυσάφι της όμως έκανε το Σταύρο αρκετά πλούσιο, ώστε να ζήσει μια άνετη ζωή στην Αμερική, όπου

και κατέφυγε στο τέλος του πολέμου. Ως δωσίλογος και εγκληματίας, ο Σταύ ρος είχε αποβληθεί από το σύστημα των Λεβή, όμως η εγγονή του, η Αριάδνη, ασυνείδητα τον επανέφερε, όταν ερωτεύθηκε τον Μωυσή, απόγονο της φυγαδευμένης οικογένειας. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου ο αναγνώ στης παρακολουθεί τους δυο νέους να πλησιάζουν όλο και περισσότερο ο ένας τον άλλον, για να βρεθούν τελικά αντιμέτωποι με το μίσος των Λεβή, αλ λά και των Εβραίων γενικότερα, προς τον εγκληματία που υπέγραψε τη θανα τική καταδίκη εκατοντάδων Εβραίων και κομμουνιστών, καθώς και το έντο νο αίσθημα δικαιοσύνης που διακατέ χει την Αριάδνη. Ισορροπία θα επέλθει τελικά στο σύστημα μόνο αν ο καθένας αναλάβει τη θέση και την ευθύνη που του αναλογεί. Το παρόν βιβλίο αποτελεί ένα ανάγνω σμα που παρουσιάζει την οδυνηρή και συχνά άγνωστη πτυχή της Κατοχής, μια πτυχή, όχι φωτεινή όπως η ελευ θερία, αλλά σκοτεινή σαν τη μαύρη κουκούλα του δωσίλογου. Όμως, μόνο αν αγγίξουμε αυτήν την τρομακτική γωνιά της ιστορίας και νιώσουμε τον πόνο που κρύβει, θα μπορέσουμε να αναγνωρίσουμε τους προγόνους μας και να σταθούμε δυνατοί απέναντι στα παιδιά μας, με ειλικρινή διάθεση να τους παραδώσουμε την πραγματική εθνική μας ταυτότητα. 1

Δήμητρα Καραμολέγκου

Γιώργος Γλυκοφρύδης ώ ρες δυτικά

Ελληνικά Γράμματα, 2010 σελ. 415, € 18,50

δ:βιβλιοκριτική

Στοιχεία

απολαυστικής ανάγνω σης

Αλεξάνδρα Σαμοθράκη

§! 2

Ξ M

—— Edm und W hite Hotel de Dream Μετάφραση: Αχιλλέα ς Κυριακίδης Πατάκης, 2010 σελ. 292, € 16,58

ι τελευταίες μέρες της ζωής του αμερικάνου συγγραφέα Στήβεν Κρέην, που πέθανε στις αρχές του 20ού αιώνα από φυ ματίωση στο Μέλανα Δρυμό, στη Γερμανία, αποτελούν όχι ακριβώς το αντικείμενο αλλά περισσότερο τη σκαλωσιά αυτού του βιβλίου. Τα πραγματικά γεγονότα και τα διά σημα ονόματα (Χένρυ Τζέημς, Τζόζεφ Κόνραντ) μπαινοβγαίνουν στις σελίδες του βιβλίου με την άνεση του μόνιμου θαμώνα. Η Κόρα Ταίηλορ, σύντροφος ζωής του Κρέην, τους αντιμετωπίζει όχι σαν τα τέ ρατα της λογοτεχνίας που σήμερα θεωρούνται αλλά ως γνωστούς του άνδρα της στους οποίους καταφεύ γει για να ζητήσει συμπαράσταση ή ακόμη και χρήματα, καθώς μαζί με την υγεία του η οικονομική τους κα τάσταση επιδεινώνεται συνεχώς. Μέσα από τα κινηματογραφικά πε ριστατικά της ζωής τους (περιμένοντας σχεδόν δυο μήνες να μπαρ κάρει για την Αβάνα είχε γνωρίσει την Κόρα που ήταν ιδιοκτήτρια ενός οίκου ανοχής και έσπευσε να τον βοηθήσει όταν μερικές μέρες μετά τον απόπλου ναυάγησε), συχνά, όταν η διήγηση γυρνάει για λίγο σε πρώτο πρόσωπο, μέσα από τα ίδια του τα μάτια, που παρέχουν την οπτική από το προσκέφαλο ενός

ετοιμοθάνατου νέου άνδρα, ο διά σημος συγγραφέας παύει να είναι ο αφηγητής/ήρωας και μετατρέπεται στο κλειδί μέσω του οποίου απο κτούμε πρόσβαση στο Hotel de Dream. Γιατί αυτό το βιβλίο είναι πάνω από όλα ένα βιβλίο-οίκος ανο χής. Όχι μόνο επειδή ο Κρέην όν τως συναναστρεφόταν με πόρνες, αγνοώντας τον αντίκτυπο στη φήμη του, αλλά κυρίως επειδή αυτό το βι βλίο φιλοξενεί ένα δεύτερο βιβλίο, το «Βαμμένο αγόρι», που ο Κρέην υπαγορεύει στην Κόρα ως το κύ κνειο άσμα, εμπνευσμένος από την παλαιότερη συνάντησή του στη Νέα Υόρκη με ένα νεαρό, εξαθλιωμένο εφημεριδοπώλη, τον Ελιοτ. To Ho tel de Dream είναι γεμάτο από μι κρά δωμάτια μέσα στα οποία σου λατσάρουν και χαριτολογούν γοη τευτικές τραβεστί (σε εμπνευσμένη μετάφραση του Αχιλλέα Κυριακίδη, που εξημερώνει ακόμη και τα καλιαρντά), ικανοποιούνται και ανδρώνονται κρυφές φαντασιώσεις, εξερευνούνται και αποκτούν υπό σταση ερωτικές κατευθύνσεις που στον «κανονικό» κόσμο παραμέ νουν αόρατες. Όσο κοινότοπο και αν είναι πως ο αναγνώστης δεν εί ναι παρά ένας ηδονοβλεψίας, στο βιβλίο αυτό έχει την τύχη να απο λαμβάνει ένα πραγματικό πανό-

ΚΑΛΗ ΣΧΟΛΙΚΗ ΧΡΟΝΙΑ ραμα -από τη μαφία του Μπρονξ μέ χρι την αριστοκρατική ζωή που διά γουν οι συγγραφείς στην Αγγλία γύρω στα τέλη του 19ου αιώνα, η οποία έχει αποδοθεί και σε άλλα βιβλία υποψή φια για το Booker, όπως το The Mas ter του Colm Toibin και το Arthur and George του Julian Barnes (το πρώτο αποτελεί περιγραφή της ζωής του Χένρυ Τςέημς και το δεύτερο περιέχει

Α ΚΡΙΤΑΣ

Βιβλία για την ευέλικτη ζώνη

ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ

Τα όρια θολώνουν, το πραγματικό και το φανταστικό συγχέονται και στο τέλος δεν μένει παρά ένας αναγνώστης μπερδεμένος, εθισμένος και ευγνώμων που τόσο αριστοτεχνικά έχει πέσει θύμα ενός ταλαντούχου επαγγελματία, oavisxpovo αγόρι που ερωτεύτηκε μια στριπτιζέζ

τον παράλληλο βίο του Sir Arthur Co nan Doyle με έναν δικηγόρο που κατηγορείται για σφαγιασμό ζώων). Η ει δοποιός διαφορά είναι πως ο συγγρα φέας του Hotel de Dream και δηλω μένος ομοφυλόφιλος Edmund White αποκτά το ρόλο έμπειρου ιερόδουλου, μέσω του οποίου ο αναγνώστης αφή νει τις προκαταλήψεις του και οδηγεί ται να ανακαλύψει την υπέρτατη ηδονή, αυτήν της απολαυστικής ανά γνωσης. Ο Edmund White το κάνει τόσο καλά που τα όρια θολώνουν, το πραγματικό και το φανταστικό συγχέονται και στο τέλος δεν μένει παρά ένας αναγνώστης μπερδεμένος, εθι σμένος και ευγνώμων που τόσο αρι στοτεχνικά έχει πέσει θύμα ενός τα λαντούχου επαγγελματία, σαν δεκαπεντάχρονο αγόρι που ερωτεύτηκε μια στριπτιζέζ. 1

Π. ΚΤΡΙΑΚΙΔΗΣ - ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΚΡΙΤΑΣ Α.Ε.

-Τηλ.: 213 0087125, fax:210-9404950 • Στο κέντρο της Αθήνας: Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5,105 64, τηλ.: 210-3247 678 • Στη Θεσσαλονίκη: Αγίας Σοφίας 40,546 22, τηλ.: 2310-241613 • E-mail: akritas@pkbooks.gr · www.akritas.net.gr

δ: βιβλιοκριτική

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Μ αρσεγιέζικο

μπλουζ

Θανάσης Μήνας

50 8Κ 3 I μ

____________________ Michel Maisonneuve Έ ν α ς Τσετσένος σκύλος στη Μ ασσαλία Μετάφραση: Αλίκη Κεραμίδα Πόλις, 2010 σελ. 229, € 14,10

ύντροφοι του αστυνομικού αφηγήματος, κάτω τα κεφάλια, κυκλοφορεί νέος σερίφης στην πόλη. Δεν μοιάζει με τα σκληρά αν τράκια του Χάμετ και του Τσάντλερ, δεν είναι παιδί του γαλλικού Μάη σαν τους ήρωες του Μανσέτ και του Ρενάλ, δεν είναι καν μπάτσος ή ιδιωτικός ντετέκτιβ. Είναι ο Πέρσης στην καταγωγή Ντασί Ελ Αχμέτ, κάτοικος εργατικής συνοικίας της Μασσαλίας, αυτάρκης στη λιτότητά του (τη βγάζει με τσάι, στριφτά τσιγάρα και άζυμο ψωμί), ο οποίος θα ’θελε να είναι αναχωρητής, ωστόσο συμμετέχει ενεργά στα κοινά της γειτονιάς του, έχοντας τον ρόλο του διαμεσολαβητή ανάμεσα στις δια φορετικές πληθυσμιακές ομάδες στο γκέτο· ένας σούφι της πόλης, που αναστοχάζεται τα αποφθέγματα του Λάο Τσε και τους στίχους από τα Ρουμπα γιάτ του Ομάρ Καγιάμ. Ο Ντασί συνα ναστρέφεται τις συμμορίες (αλήτες μα και σωματοφύλακες των νεαρών Αρά βων του γκέτο, έχει αδελφοποιητό έναν Κορσικανό που παριστάνει τον Απάτσι, αλλά κι έναν ξοφλημένο απ’το αλκοόλ παλαίμαχο γενοβέζο δημοσιογράφο, είναι γείτονας με τον Ελληνα Νέστορα Παπαδόπουλο και γυροφέρνει τη θερ μόαιμη κοκκινομάλλα κόρη του Λήδα. Άθελά του, ο ήρωάς μας εμπλέκεται σε μια υπόθεση που αφορά την παγκό σμια γεωπολιτική και δη τον πόλεμο με ταξύ Ρώσων και Τσετσένων. Το διακύ-

βευμα είναι ένας... σκύλος, ο Χασάν, ο οποίος μπορεί κάπου στο τρίχωμά του να κρύβει κάτι (ένα τατουάζ, ας πούμε, ή ένα μικροτσίπ), που περιέχει είτε απόρρητα στρατιωτικά μυστικά είτε το κλειδί για να ανοιχθεί ένας παχυλός λο γαριασμός σε κάποια ελβετική τρά πεζα. Ρώσοι πρώην καγκεμπίτες πρά κτορες των ειδικών δυνάμεων του Πούτιν και τσετσένοι αντάρτες αυτο νομιστές βγαίνουν στο κατόπι του σκύ λου, την προστασία του οποίου ανα λαμβάνει ο Ντασί, ενώ στην ιστορία εμ πλέκονται ένας πρώην κακοποιός και νυν ιδιοκτήτης πιτσαρίας, μια μπουρζουά εντυπωσιακή ξανθιά μέλος φιλοζωικής οργάνωσης, η οποία φαντασιώνεται τον Κόρτο Μαλτέζε στο πρό σωπο ενός σκληροτράχηλου τσετσένου κατσαπλιά, μια ρεπόρτερ-θρύλος των εμπόλεμων ζωνών, βετεράνος του Αφγανιστάν και της Χιλής, κι ένα σωρό ακόμα απίστευτοι χαρακτήρες. Αξιο σημείωτο το γεγονός ότι σχεδόν κανέ νας από τους βασικούς ήρωες δεν είναι γηγενής Γάλλος. Μαρξιστής της φράξιας Γκρούτσο, για να θυμηθούμε ένα παλαιό ρητό της αντικουλτούρας, ο Μεζονέβ γράφει με ένα χιούμορ που δεν γνωρίζει ιερό και όσιο. Βεβαίως και χρησιμοποιεί τα κλισέ του νουάρ και τα διακωμωδεί, αλλά με μέτρο: π.χ, η κατά μέτωπον αναμέτρηση κοκκινομάλλας - ξανθιάς παραπέμπει στο κινηματογραφικό δί

δυμο Λορίν Μπακόλ - Μάρθα Βίκερς του Μεγάλου ύπνου του Τσάντλερ, ο δημοσιογράφος που σέβεται τον εαυτό του οφείλει να είναι αλκοολικός κ.ο.κ. Παρόλα αυτά, στο ερώτημα αν ο Μεζονέβ είναι ο διάδοχος του Ζαν-Κλοντ Ιςςό, που έθεσε μερίδα του γαλλικού Τύπου, η απάντηση είναι μάλλον όχι. Τους συνδέει μεν το πολυπολιτισμικό περιβάλλον της Μασσαλίας κι η συμπάθειά τους προς τους αδύναμους και τους μη προνομιούχους, όμως, και πά λι, οι τόνοι του Μεςονέβ δεν είναι δρα ματικοί όπως αυτοί του πιο ρομαντικού Ιςςό, ο οποίος θρηνεί για την παλιά καλή Μασσαλία που χάνεται. Οι κεν τρικοί τους ήρωες, δε, απέχουν παρασάγγας. Αγαπώ τον Ιςςό όσο λίγους συγγραφείς του αστυνομικού, όμως, με το χέρι στην καρδιά, ο ήρωας της μαύρης τριλογίας του, ο Φαμπιό Μοντάλ, είναι κομματάκι εξωπραγματικός: γοητευτικός 50άρης εργένης, αριστε ρός, πρώην μπάτσος που σιχάθηκε κι έγινε μοναχικός λύκος, σκληρός αλλά και πονόψυχος, λάτρης του μπλουζ, της τζαζ και της λογοτεχνίας, εκπαι δευμένος γευσιγνώστης, ο οποίος κα τοικεί σε ένα δώμα πάνω από τη θά

λασσα με θέα στα νησιά Ιφ κι έχει και οικονόμο για να τον φροντίζει, που τον γουστάρουν όλες οι πουτάνες της Μασσαλίας, αλλά που συγχρόνως έχει ερωμένη μια φλογερή Ισπανίδα, η οποία όμως εμφανίζεται μόνο όποτε θέλει αυτός -μιλάμε για το τέλειο αρ σενικό. Αντιθέτως, ο ήρωας του Μεζονέβ, ακόμα και μές στην υπερβολή του, εί ναι ένας καθημερινός άνθρωπος που παλεύει για την επιβίωση και καταφεύ γει στην στωικότητα για να τα βγάλει πέρα, χωρίς ωστόσο να σταματά να οραματίζεται ένα καλύτερο αύριο. Όπως γράφει κι ο ίδιος ο συγγραφέας, «σε μια εποχή όπου τα μέσα μάς κα τακλύζουν με ορθολογισμό, λογιστικό και καταναλωτικό ρεαλισμό, οι ονειροπόλοι είναι πολύτιμοι». Πρόκειται όντως για ένα απολαυστικό νουάρ μυθιστόρημα. Μετά τον Μορίς Ατιά, που επίσης μας σύστησαν οι εκ δόσεις Πόλις, να άλλος ένας συγγρα φέας που κατορθώνει να δώσει φρέ σκια πνοή στην πλούσια, αλλά πε σμένη τα τελευταία -κάμποσο- χρό νια, γαλλική σχολή του λογοτεχνικού αυτού είδους. 1

ΤΟ ΥΛ Α Μ ΠΟΥΤΟΥ

ΤΟ ΠΑΡΑΜΥΘΙ ΜΙΑΣ ΖΩΗΣ Είναι στιγμές στη ζωή μας που κρατούν μια εντελώς δική τους, ξεχωριστή υπό σταση. Και επιζούν, έτσι, μοναδικές και ξεκρέμαστες μέσα στο παραμύθι της ζωής μας, κρατώντας αναλ λοίωτη και την παραμικρή πινελιά που τις χρωμάτισε στην ώρα τους ανίκητη στο χρόνο. Επιζούν και ξανάρχο νται ολοζώντανες στη μνήμη πολλές φορές.

Ε Τ Ο Ι Μ Π

Μ α ρκ α ρη ς

Λ η ξ ιπ ρ ό θ ε σ μ α δ ά ν ε ια Η λ ια ς X . Π α π α δ η μ η τ ρ α κ ο π ο υ λ ο ς

Ά π α ν τ α τα δ ιη γ ή μ α τ α Α ργ υ ρή ς Χ ιο ν η ς

Ό σα περ ιγρ άφ ω μ ε π ε ρ ιγ ρ ά φ ο υ ν ποίηση δωματιίου

Κ Ω ΣΤΑ Σ ΤΑΧ ΤΣΗΣ

Η γ ια γ ιά μ ο υ η Α θ ή ν α Ε Κ Α Ο Σ Ε ΙΣ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡ1ΗΛΙΔΗΣ Μαυρομιχάλη 18, τηλ. 210 3636514, www.gavrielidesbooks.gr

Α Ζ Ο Ν Τ Α Ι

έτρος

Γ Α Β ΡΙΙΙΑ ΙΔΗ Σ

Μαυρομιχάλη 18, Αθήνα 10680 τηλ. 210 3636514, www.gavrielidesbooks.gr

δ:βιβλιοκριτική

Προσκλητήριο

σκιώ ν

Γιάννης Δούκας

«...at a little distance from his body» Jam es Joyce

π 5

Γιώργος Μαρκόπουλος Κρυφός κυνηγός

Κέδρος, 2010 σελ. 56, € 9,50

Ο Γιώργος Μαρκόπουλος (γ. 1951), μια από τις πιο ευαίσθητες ποιητικές φω νές της γενιάς του 70, δημοσίευσε για πρώτη φορά νεότατος, το 1968. Η έβδομη πλέον συλλογή του, δώδεκα χρόνια έπειτα από το Μη σκεπάζεις το ποτάμι, για το οποίο τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Ποίησης, αφήνει την αίσθηση του απολογισμού και της πα ρακαταθήκης. Ο τίτλος, Κρυφός κυνηγός, υψηλή ποιητική αλληγορία, αντλείται από την ποδοσφαιρική ορολογία- είναι εξάλλου γνωστή η αγάπη του για το αντικείμενο, που αποτυπώθηκε και στην εξαιρετική μονογραφία του Εντός και εκτός έδρας (Καστανιώτης, 2006). Ο ποιητής αναπολεί και αναλογίζεται τις διαψεύσεις της ζωής με έντονη αλ λά και ελεγχόμενη συγκινησιακή φόρ τιση. Διαλέγεται οδυνηρά με τον κα θρέφτη του παρελθόντος, απολογεί ται, αποχαιρετά, καλεί σε ένα πένθιμο προσκλητήριο σκιών, βαδίζοντας στην παγωμένη κρούστα της μνήμης-λίμνης που υπόγεια κοχλάζει. Είναι αυτός που «φοβήθηκε [...] την αϋπνία». Ανάμεσα στην ανάμνηση και τον εφιάλτη, πλάθει τον λόγο της απουσίας, μια «φωνή θυέλλης», θρη νητική και πανικόβλητη στη σιωπή της. Οι παρομοιώσεις, τολμηρά εικονοπλαστικές, προσδιορίζουν το ποι

ητικό εγώ και υπηρετούν το κάλεσμα στον άλλο, την ώρα που η μοναξιά εγγράφεται οριστικά και ανεξίτηλα στην ανθρώπινη ύπαρξη. Κεντρικό είναι το ποίημα «Νοσοκο μείο», σε έξι μέρη, που καταγράφει το τραύμα του προσωπικού βιώματος. Στο σκηνικό ενός ανεστραμμένου κό σμου, στη σιωπηλή φρίκη, στα θραύ σματα του σώματος και της ψυχής μέ σα «σε μικρή λεκανίτσα χειρουργείου» σμίγουν το ρητό και το άρρητο, ο χώ ρος και ο χρόνος. Παντού αναγνωρίζουμε τα ίχνη μιας συντελεσμένης καταστροφής. Το πέν θος ενυπάρχει στη ζωή, εμποτίζεται στα πράγματα, βαδίζει στο πλάι του ανθρώπου από τη γέννησή του ακόμα. Το ποίημα «Ο φοβερός φονιάς Τζων Μπολ» μπορεί να διαβαστεί ως έμμεση ποιητική αυτοβιογραφία. «Πατρίδα μου είναι πλέον η μνήμη», θα δηλώσει. Τα στιγμιότυπα, οι εικόνες, οι λέξεις γυμνές και αποκαθαρμένες. Με τη σιω πή, την «αδικημένη αδελφή της ομι λίας», και μια τριτοπρόσωπη αφήγηση, ελάχιστα αποστασιοποιημένη. Ο παράλογος μικρόκοσμος, η προσω πική μυθολογία, τα σύντομα σπαραχτι κά δράματα του καταληκτικού «Μετά των αγίων» είναι τα άσβηστα εκείνα φώτα στο κομοδίνο του άγρυπνου ποι ητή, του ανθρώπου που παρατηρεί τον κόσμο γύρω του «με ένα μάτι που το οπτικό του νεύρο / είναι ο ουρανός σε μικροσκόπιο». 1

Μ εταξύ

φυλής και τάξής

ιανοούμενος, ποιητής, χαλ κέντερος μεταφραστής, συ νεργάτης της Μεγάλης Ελλη νικής Εγκυκλοπαίδειας και δραστή ριος αγωνιστής της αριστερός, ο Γιωσέφ Ελιγιά (Γιάννενα 1901 - Αθήνα 1931) είναι ένας παραγνωρισμένος δημιουργός των αρχών του προ ηγούμενου αιώνα. Η δίτομη αυτή έκδοσή των Απάντων του αποτιμά το έργο του και αξιολο γεί εκ νέου τη θέση του στα ελληνικά γράμματα. Στα Ιστορικά προλεγόμενό του, ο επιμελητής της έκδοσης, διδάκτωρ Νεοελληνικής Φιλολογίας του ΑΠΘ Λέων Α. Ναρ, τοποθετεί τον ποιητή στον ιστορικό χρόνο και εξετάζει τις συνθήκες μέσα στις οποίες έζησε και εργάστηκε. Μας προσφέρει παράλ ληλα πλήθος πληροφοριών σχετικά με την λίγο-ηολύ άγνωστη (σε σχέση, ας πούμε, με τους Σεφαραδίμ) κοι νότητα των Ρωμανιωτών των Ιωαννίνων -μέλος της οποίας ήταν ο Ελιγιά. Στον Βίο του ποιητή υπογραμμίζον ται κυρίως δύο στοιχεία: πρώτον, η ακούραστη δράση του για την ενσω μάτωση των ομοεθνών του στην ελ ληνική κοινωνία της εποχής εκείνηςο Ελιγιά αυτοπροσδιοριζόταν ως έλληνας Εβραίος. Δεύτερον και σε στενή συνάρτηση με το προηγού μενο, η πίστη του στην ανάγκη για τον πλήρη διαχωρισμό θρησκευτικής

και πολιτικής εξουσίας. Το κλειδί γι’ αυτό ήταν για τον Ελιγιά η παιδεία, που έπρεπε να είναι κοσμική και απαλλαγμένη από θρησκευτικές/μεταφυσικές δεσμεύσεις. Μολαταύτα, ο Ελιγιά δεν απέρριπτε τα ιερά κείμενα των Εβραίων (Τορά, Ταλμούδ κ.λπ.) ως κείμενα καθαυτά. Αντιθέτως, πρότεινε την κριτική, υλιστική θα τολμούσα να ηω, ανάγνωση και επα νεξέτασή τους. Μετριοπαθής σιωνιστής, αρχικά, οποίος βαθμιαία στρά φηκε στον σοσιαλισμό, ο Ελιγιά «διακατεχόταν από την πεποίθηση ότι η λογοτεχνία είναι σε θέση να επηρεά ζει τις ανθρώπινες συνειδήσεις και, επομένως, την πορεία του κοινωνι κού μετασχηματισμού». Σε ό,τι αφορά τη δράση του, ανα φέρω ενδεικτικά ότι ο Ελιγιά υπήρξε μέλος του Εργατικού Κέντρου Ιωαννίνων και συντάκτης της φιλοκομμουνιστικής εφημερίδας Νέος Αγών και μάλιστα υπέστη διώξεις για τη δράση του -το 1925 συνελήφθη με άλλα μέλη της εφημερίδας και φυλα κίστηκε για ένα μήνα επειδή τέλεσε μνημόσυνο για τον θάνατο της Ρόζας Λούξεμπουργκ και του Καρλ Λίμπκνεχτ στη Μητρόπολη των Ιωανννίνων. Το έργο του Ελιγιά χωρίζεται εδώ σε δυο διακριτές ενότητες. Στον πρώτο τόμο συγκεντρώνεται το σύνολο της ποιητικής παραγωγής του, καθώς και

Θανάσης Μήνας

Γιωσέφ Ελιγιά Απαντα

Εισαγωγή - επιμέλεια σημειώσεις: Λέων Α Ναρ

τόμοι Α-Β Γαβριηλίδης, 2009 σελ 401 &476, €52,70

δ: βιβλιοκριτική

Γιωσέφ Ελιγιά 0901-1931)

54 m

οι μεταφράσεις του σε έργα άλλων ποιητών (Αλεβή, Μπιάλικ, Εζρά, Βερλέν, Χάινε, Τσερνικόφσκι κ.ά.). Αξιο σημείωτο επίσης είναι ότι για πρώτη φορά συγκεντρώνονται τα άπαντα της ποίησής του -συνολικά 97 ποι ήματα. Οι δύο προηγούμενες σχετι κές εκδόσεις (η πρώτη το 1938 και η δεύτερη το 1967) από τον Γ. Κ. Ζωγραφάκη παρέλειψαν, σκόπιμα ίσως, τα πιο πολιτικοποιημένα ποιήματά του. Η επιλογή του επιμελητή της πα ρούσας έκδοσης να παρατάξει τις συνθέσεις του ποιητή όχι βάσει αι σθητικών κριτηρίων αλλά με αυ στηρή χρονολογική σειρά αναδεικνύει ακόμη περισσότερο το πολυ διάστατο της ποίησής του. Αν και εγγράφεται από κάποιους στην παράδοση των καρυωτακικών, ο Ελιγιά δεν είναι αμιγώς καρυωτακικός. Η λυρική-καρυωτακική επιρροή σαφώς και είναι παρούσα στην ποί ησή του, δεν είναι όμως μόνον αυτή και δεν είναι και η κυρίαρχη. Δύο ακόμη εξίσου ισχυρές συνιστώσες συναρθρώνουν το λόγο του: η βι βλική επίδραση και το σοσιαλιστικό ιδεώδες. Ο Λέων Α. Ναρ επιμένει σ’ αυτή τη νηφάλια αποτίμηση του έρ γου του Ελιγιά. Σημειώνει δε ότι για την προηγούμενη αποσπασματική ει κόνα του έργου του ευθύνεται από τη μία η αποκλειστική διεκδίκησή του

από τους σιωνιστές (η πρώτη έκδοση των ποιημάτων του χρηματοδοτή θηκε από τον σύλλογο Μπένε-Μπερίθ) και από την άλλη η προσπάθεια της αριστερός να (υπερ)τονίσει την σοσιαλιστική - αγωνιστική διάσταση της ποίησής του. Στον δεύτερο τόμο συγκεντρώνονται οι μεταφράσεις του σε πεζά. Το με ταφραστικό του έργο δεν περιορίζε ται μόνο σε εβραιολογικά (θρησκευ τικά) κείμενα, αλλά επεκτείνεται και σε κοσμικά έργα εβραίων δημιουρ γών που ήταν παντελώς άγνωστοι στην Ελλάδα (Σιαλώμ Αλεϊχέμ, Σολο μών Λεβ Πέρετς, I. Λ. Πέρετς, Δαβίδ Φρίσμαν κ.ά). Ο Λέων Α. Ναρ τονίζει και πάλι ότι μέσα απ’ αυτό το έργο ο Ελιγιά επιθυμούσε να καταπολεμήσει τις προλήψεις και τα στερεότυπα που επικρατούσαν τόσο στο εσωτερικό της εβραϊκής κοινότητας όσο και στον τρόπο με τον οποίον έβλεπαν αυτήν την κοινότητα οι Ελληνες. Ο Ελιγιά επιθυμούσε να καταπολεμήσει τις προλήψεις και τα στερεότυπα που επικρατούσαν τόσο στο εσωτερικό της εβραϊκής κοινότητας όσο και στον τρόπο με τον οποίον έβλεπαν αυτήν την κοινότητα οι Ελληνες

Γράφει χαρακτηριστικά: «Στα περισ σότερα κείμενα επιβεβαιώνεται ότι η συντριπτική πλειοψηφία του εβραϊ κού πληθυσμού ανήκε σε κατώτερα κοινωνικοοικονομικά στρώματα, μο λονότι υπάρχουν και αυτοί που έχουν στα χέρια τους σημαντική οικονο μική δύναμη, ενώ δεν λείπουν και οι μορφωμένοι, που είναι όμως ελάχι στοι». Την καλαίσθητη έκδοση συμπληρώ νουν τα λήμματα που συνέγραψε ο Ελιγιά για την Μεγάλη Ελληνική Εγ κυκλοπαίδεια του Πυρσού. ■

Σύγκλιση

έργου και λόγου

ιδικός τόμος αφιερωμένος στο λόγο και τη δράση του Ανδρέα Λεντάκη, ενός διανοητή, στοχαστή, πολιτικού και αγωνιστή που με το λόγο και τη δράση του σφράγισε την κοινωνικοπολιτική και πολιτιστική ςωή της Ελλάδας από τα μέσα της δεκαε τίας του 1950 έως τον θάνατο του, το 1997. Το βιβλίο χωρίζεται σε τρία κεφά λαια: στο πρώτο συμπεριλαμβάνονται η σκοποθεσία, τα ερωτή ματα, οι μεθοδολογικές και θεω ρητικές παραδοχές και το κοινωνικοπολιτικό, το οικονομικό, πολιτι στικό και εκπαιδευτικό πλαίσιο της υπό εξέταση περιόδου. Στο δεύ τερο παρουσιάζονται τα ευρήματα της έρευνας που διεξήγαγε ο συγ γραφέας και η ομάδα του, ταξινο μημένα κατά ενότητα και κατηγο ρίες ανάλυσης και στο τρίτο παρα τίθενται τα καταληκτικά συμπερά σματα, το βιογραφικό του Ανδρέα Λεντάκη και ο πίνακας τεκμηρίων. Αξίζει να σημειωθεί ότι τα ιστορικά τεκμήρια που σχολιάζονται καταχωρούνται κατά κατηγορία και χρονολογική σειρά στο τέλος του τόμου. Θα πρέπει να σημειώσουμε πως παρόμοιες έρευνες - εργασίες είναι σπάνιες στις μέρες μας, ιδιαίτερα όσον αφορά προσωπικότητες του

βεληνεκούς του Ανδρέα Λεντάκη και ως εκ τούτου ο συγκεκριμένος τόμος είναι μια σπάνια συμβολή στη μελέτη της σύγχρονης ιστο ρίας, αφού το τιμώμενο πρόσωπο επέδρασε καταλυτικά, πολλές φο ρές, στη ροή των εξελίξεων, τόσο με τη δράση του στην τοπική αυ τοδιοίκηση όσο και στην κεντρική πολιτική σκηνή. Η έμφαση που δί νεται στις απόψεις του Ανδρέα Λεντάκη για την παιδεία, τη γλώσσα, τη νεολαία και τον πολιτι σμό αναδεικνύει μερικές πλευρές της πολυσχιδούς δράσης του, οι οποίες δεν ήταν ιδιαίτερα γνωστές μέχρι σήμερα και αυτό κάνει αυτό το βιβλίο ανεκτίμητο. Ο Ανδρέας Λεντάκης (1935-1997) ήταν και παραμένει ένα φωτεινό παράδειγμα πολιτικού άντρα, τα έργα του οποίου συνέπιπταν με τις ιδέες και το λόγο του. Ήταν ένας αφοσιωμένος μαχητής της δημο κρατίας, ανιδιοτελής και άδολος μέχρι το τέλος. Παράλληλα όμως ήταν ένας μεγάλος στοχαστής, ερευνητής, επιστήμων, διανοούμε νος που αφιέρωσε τη ζωή του στα γράμματα. Μια σπάνια περίπτωση, για τον 20ό τουλάχιστον αιώνα, διανοούμενου πολιτικού, που έλαμψε με την παρουσία του, φώτισε με το διάβα του και ενέπνευσε με τα έργα και τις πράξεις του. ■

Δημπτρης Β. Τςκανταφυλλίδης

Σήψης Μπουζάκης Ο Ανδρ έα ς Λεντά κης για την παιδεία, τη γλώσσα, τη ν εολαία και τον πολιτισμό

Gutenberg - Ίδρυμα Πο λιτισμού και Εκπαίδευ σης «Α. Λεντάκης», 2009 σελ. 613, € 40,40

δ: βιβλιοκριτική

Φόβος και εξουσία

Ζήσης Δ. Παπαδημπτρίου

Κώστας Λάμπος

Αμερικανισμός και παγκοσμιοποίηση

Οικονομία του φόβου και της παρακμής Παπαζήσης, 2010 σελ. 483, € 23

το επίκεντρο του βιβλίου του Κώστα Λάμπου Αμερικανισμός και παγκοσμιοποίηση: Οικονομία του φόβου και της πα ρακμής, που κυκλοφόρησε πρό σφατα από τις εκδόσεις Παπαςήση, βρίσκεται η σχέση φόβου και εξου σίας, καθώς και οι επιπτώσεις της στην οικονομική, κοινωνική, πολι τική και πολιτιστική ςωή της αν θρωπότητας. Σ’ αυτήν την άκρως εμπεριστατωμένη μελέτη ο συγγρα φέας αναφέρεται διεξοδικό στην ανάγκη ενός νέου οράματος-σχεδίου, προκειμένου η ανθρωπότητα να πορευθεί «πέρα και έξω από κάθε μορφή ταξικής οικονομίας και κοινωνίας, για μια κοινωνία χωρίς τάξεις, χωρίς εκμετάλλευση, χωρίς βία, χωρίς πείνα, χωρίς πόλεμο, για έναν πολιτισμό χωρίς εξουσιαστι κούς φόβους» (σελ. 14). Στο πρώτο κεφάλαιο, με τίτλο «Φό βος και οικονομία», ο συγγραφέας προσεγγίζει και αναλύει την έννοια του «φυσικού φόβου» ως φυσιολο γική βιολογική και βιωματική αντί δραση ενόψει συγκεκριμένης απει λής και κινδύνου, που συνοδεύει τον άνθρωπο από την εμφάνισή του πάνω στη Γη, και τη μεταλλαγή του σταδιακά σε «εξουσιαστικό φόβο», όπως ο φόβος της πείνας, ο φόβος της δίψας, ο φόβος του πολέμου, ο φόβος των επιδημιών, ο φόβος της

«οικολογικής βόμβας», τουτέστιν της οικολογικής καταστροφής κ.λπ. κ.λπ. Ζούμε, κατά το συγγραφέα, στην «εποχή του φόβου», τον οποίο και καλλιεργεί συνειδητά και με όλα τα μέσα το κεφάλαιο. Στο δεύτερο κεφάλαιο, με τίτλο «Φόβος και κατανομή του παγκό σμιου πλούτου», ο συγγραφέας εξειδικεύει τις οικονομικές και πο λιτικές συνέπειες του φόβου με βάση το φαινόμενο του «αμερικανισμού», την επίσημη δηλαδή πολι τική των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής. Σχολιάζοντας την πολι τική της Ευρωπαϊκής Ενωσης, που θα μπορούσε ενδεχομένως να λει τουργήσει ως αντίπαλο δέος στον αμερικανισμό, ο συγγραφέας δεν βλέπει την όποια προοπτική, εκτός και αν οι ίδιοι οι λαοί της Ευρώπης συνειδητοποιήσουν την ανάγκη ενός νέου οράματος «για μια προ οδευτική Ευρώπη, πρότυπο μιας κοινωνίας που αφήνει πίσω της την καπιταλιστική παρακμή και διαμορ φώνει έναν καλύτερο, έναν ουμανι στικό κόσμο» (σελ. 107). Και συνε χίζει: «Οι λαοί, οι δυνάμεις της ερ γασίας, της επιστήμης και του πολι τισμού, έχουν τη γνώση και τη δύ ναμη αλλά και το όραμα για να χτί σουν σταδιακά τη δική τους οικου μενική συνεργασία και να εγκαθιδρύσουν την άμεση οικουμενική

δημοκρατία τους, έναν κόσμο αν θρωπιάς και ειρήνης» (σελ. 93). Στο τρίτο κεφάλαιο ο συγγραφέας περιγράφει και αναλύει με συστη ματικό τρόπο «μερικές από τις βα σικές παρενέργειες του εξουσιαστι κού φόβου στην αναδιανομή του ει σοδήματος στην Ελλάδα» (σελ. 113 κ.ε.) Ιδιαίτερη εντύπωση προκαλεί ο ριζοσπαστικός λόγος του συγγρα φέα, όταν αναφέρεται στους μηχαΣήμερα η ανθρωπότητα βρίσκεται στο μεγαλύτερο αδιέξοδο της ιστορίας της, επειδή προχώρησε σε λάθος πορεία και προχώρησε τόσο ώστε να μπορεί να αυτοκαταστραφεί κάμποσα εκατομμύρια φορές και με χιλιάδες τρόπους. Είναι συνεπώς αυτή η ώρα η πιο κρίσιμη για τη νέα έξοδο της ανθρωπότητας

νισμούς χειραγώγησης των ανθρώ πων, καθώς δεν είναι λίγοι εκείνοι που εκμεταλλεύονται με χυδαίο τρόπο τους φόβους των ανθρώπων,

με στόχο τον παράνομο πλουτισμό, όπως επιβεβαιώνει, μεταξύ των άλ λων, η στάση και η συμπεριφορά του οικονομικού, του ιερατικού, του ιατρικού, του γραφειοκρατικού και του πολιτικού κατεστημένου στη χώρα μας, που έχει αναγάγει την απάτη σε επιστήμη, εμπορευματο ποιώντας κάθε μορφή του φόβου του θανάτου (σελ. 175 κ.ε.) Στο τέταρτο κεφάλαιο, με τίτλο «Ο φόβος του εχθρού», ο συγγραφέας πραγματεύεται διεξοδικά και τεκ μηριωμένα την εργαλειοποίηση από τους κατέχοντες και ασκούντες την εξουσία στη χώρα μας του φόβου ως «εσωτερικού» και «εξωτερικού» εχθρού. Στο πέμπτο κεφάλαιο ο συγγρα φέας αναφέρεται στα προβλήματα που αντιμετωπίζει τελευταία η κοι νωνία μας και ιδιαίτερα η νεολαία, με τη συστηματική αποδιοργάνωση του εκπαιδευτικού συστήματος και των σχέσεων εργασίας, με τη χρήση τοξικών ουσιών, τα ξενόφερτα πρό-

ΑΑΚΗΣ ΔΟΛΓΕΡΑΣ

ΜΙΑ ΣΚΟΤΕΙΝΗ ΥΠΟΘΕΣΗ

ΓΙΑΝΝΗΣ Κ Α ΡΒΕΑ Η Σ

Η ΠΑΡΑΒΟΛΗ ΤΟΥ ΑΣΩΤΟΥ

/ir

0 Βλάσης Δεμερτζής καταδικάζεται για το θάνατο της γυναίκας τον δίχως να υπάρχουν ενοχοποιητικά στοιχεία.

μ / ψ σ κ ο τ δ / v/f μ ίπ ο ο ε σ η

0 Λάκης Δόλγερας οδηγεί με σίγουρα βήματα τον αναγνώστη στα μονοπάτια μιας πράγματι σκοτεινής υπόθεσης.

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙ ΗΛΙ ΔΗΣ 1 Μαυρομιχάλη 18, τηλ. 210 3636514, www.gavrieHdesbooks.gr || |

Ο μαθηματικός Αντώνης Στυλιανίδης, με όπλο τα μαθηματικά, προσπαθεί να αποκρνπτογραψησει ένα e-mai

δ: βιβλιοκριτική

τυπα διασκέδασης και το χουλιγκα κράτους ως «δημιούργημα και ως όργανο του φόβου» του καπιταλι νισμό. Το έκτο κεφάλαιο του βιβλίου είναι στικού πολιτικού συστήματος (σελ. αφιερωμένο στο «φόβο του νό 296 κ.ε.) μου», καθώς, όπως σωστά επιση Σχεδιάζοντας τη μετάβαση στην μαίνει, «οι νόμοι είναι οι καθρέφτες ουτοπία, ο συγγραφέας επισημαίνει της κοινωνίας». Αξίζει -κατά το την ανάγκη να απαλλαγεί η ανθρω συγγραφέα- «να μελετήσουμε επι- πότητα από το φετιχισμό της εξου σταμένα τη διαδικασία της διεθνο σίας, αξιολογεί τον πιθανό ρόλο της ποίησης της έννομης τάξης, ως δια διανόησης στην πορεία αναζήτησης δικασία παράλληλη της παγκοσμιο και οργάνωσης της νέας Εξόδου, ποίησης, για να δούμε ποιος υπα όπως ποιητικά, θα έλεγα, τη χαρα γορεύει νόμους, δηλαδή ποιος είναι κτηρίζει, «από τις δομικές και θε πραγματικά ο παγκόσμιος νομοθέ- σμικές σπηλιές του καπιταλισμού» της, άρα και ο ουσιαστικός νομέας (σελ. 356) και καλεί όλους εμάς να του πλούτου και κατά συνέπεια το διεκδικήσουμε από κοινού και χω ρίς ατομικές εξουσιαστικές παρω παγκόσμιο αφεντικό» (σελ. 265). Στο έβδομο κεφάλαιο, το οποίο και πίδες το «δικαίωμα στο όνειρο». παρουσιάζει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, Μας καλεί «να τολμήσουμε να ανα ο συγγραφέας ασχολείται με το γνωρίσουμε και να αναλάβουμε «φόβο της ελευθερίας». Γράφει με ατομικά και συλλογικά τις ευθύνες ταξύ άλλων: «Σήμερα η ανθρωπότη μας, να βγούμε από τη θέση του βο τα βρίσκεται στο μεγαλύτερο αδιέ λεμένου, του συμβιβασμένου ή του ξοδο της ιστορίας της, επειδή προ παραιτημένου και με τη δράση μας χώρησε σε λάθος πορεία και προ να διεκδικήσουμε -όπω ς εμφατικά χώρησε τόσο ώστε να μπορεί να αυ- αναφέρει- το δικαίωμα στο όνειρο, τοκαταστραφεί κάμποσο εκατομ πως ένας καλύτερος κόσμος είναι μύρια φορές και με χιλιάδες τρό εφικτός, ένας κόσμος χωρίς φόβο, πους. Είναι συνεπώς αυτή η ώρα η χωρίς πείνα και πόλεμο. Ενας αντά πιο κρίσιμη για τη νέα έξοδο της αν ξιος του ανθρώπου καινούργιος πο θρωπότητας». Και συνεχίζει: «Υπάρ λιτισμός» (σελ. 359). ■ χουν βέβαια πολλές δυνάμεις που κρατάνε πολλούς δεμένους στο Ο Ζή σ η ς Δ. Παπαδημητρίου χθες και στο σήμερα. Υπάρχει ο φό είναι ομό τιμ ο ς καθηγητής βος για το “νέο”, για το “άγνωστο”, του Τμήματος Νομικής που εμποδίζει κάποιους να διακιν του Αρ ισ τοτελείου δυνέψουν ακόμα και τις αλυσίδες Π ανεπιστημίου Θ εσσαλονίκης τους. Υπάρχει, σε τελική ανάλυση, ένας φόβος μπροστά στην ελευθε ρία» (σελ. 268). Στο όγδοο κεφάλαιο ο συγγραφέας ασχολείται με τη δομή και τον τρό πο λειτουργίας του καπιταλιστικού συστήματος, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στην ανάλυση του

Ταξίδι

πέρα από τον τουρισμό

α ταξιδιωτικά πρακτορεία μάς προσκαλούν να ταξιδέψουμε σε ξένες χώρες, για να γνωρί σουμε νέους τόπους. Και πράγματι οι εμπειρίες που μπορούν να προσφέ ρουν μέσα από τις υπηρεσίες τους μας φέρνουν σε επαφή με πρωτό γνωρα τοπία και θαυμαστά ανθρώ πινα έργα. Εκείνο όμως με το οποίο δεν ερχόμαστε συνήθως σε επαφή ως τουρίστες ή περιηγητές είναι οι ανθρώπινες ιστορίες. Ο εθνικός πο λιτισμός, η τοπική νοοτροπία, ακόμη και εκείνη η ίδια η γεωγραφία του τό που καθιστά κάθε ιστορία μοναδική, ένα πολύτιμο πετράδι για τον πνευ ματικό και συναισθηματικό μας πλούτο. Η Ρούλα Κακλαμανάκη ταξίδεψε σε τόπους δημοφιλείς ή και πρακτικά άγνωστους, τόσο στην Ελλάδα όσο και στο εξωτερικό, έχοντας μελετή σει εκ των προτέρων την ιστορία τους. Μέσα από τη γνώση αυτή και το ολοφάνερο συναισθηματικό της βάθος, η συγγραφέας παρατηρεί και στοχάζεται πάνω στην καθημερινό τητα και τις συνήθειες των ανθρώ πων, όπως η οργανωμένη ζωή στο Λουξεμβούργο και η τακτική συμπε ριφορά των Άγγλων κατά την επιβί βασή τους στο λεωφορείο. Ενδιαφέ ρον όμως έχουν και οι στοχασμοί της πάνω στον αντίκτυπο που είχαν ιστο

ρικά γεγονότα πάνω στους κατοί κους τόπων όπου άλλαξε ρου το πο τάμι της ιστορίας, για παράδειγμα το λιμάνι της Οδησσού και το Κατλάνοβο στα Σκόπια. Η πένα της Κακλαμανάκη είναι διο ρατική και συχνά ξαφνιάζει με το νόημα που διαβλέπει πίσω από αντι κείμενα ή πράξεις που συνήθως περ νούν απαρατήρητα. Και εδώ έγκειται η σπουδαιότητα του παρόντος εγχει ρήματος, καθώς δίνει στον αναγνώ στη το έναυσμα να ανοιχθεί προς τα νέα μέρη με όλες τις αισθήσεις του, αλλά κυρίως με τη συναίσθηση και την ενσυναίσθηση που κρύβει μέσα του. Όπως υποστηρίζει και η ίδια, σε ένα ταξίδι σημασία έχει αυτό που μέ νει στο τέλος κι αυτό που μένει είναι οι εντυπώσεις. Κοιτώντας λοιπόν τα μέρη που επισκεπτόμαστε, ακόμη κι αν αυτά είναι μια απομακρυσμένη συ νοικία της πόλης μας, με μια διαφο ρετική ματιά, οι εντυπώσεις μας χα ράζουν το μυαλό, αλλάζοντας τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε κατα στάσεις και γεγονότα, καθώς έχουμε δει ότι κάπου αλλού, μακριά από την οικειότητα του σπιτιού μας, υπάρχει μια διαφορετική ζωή. Και αυτή η δια φορετική ζωή θα μπορούσε να διαν θίσει τη δική μας και να την κάνει πλουσιότερη. ■

Δήμητρα Καραμολέγκου

Ρούλα Κακλαμανάκη Από λέξη σ ε λέξη Νέδα, 2010 σελ. 128, € 10,00

δ: βιβλιοκριτική

Τραυματική εμπειρία

και λογοτεχνία

Σπύρος Κακουριώτης

2 2

Βενετία Αποστολίδου Τραύμα και μνήμη Η πεζογραφία των πολιτικών προσφύγων Πόλις, 2010 σελ 164, €15,07

ολονότι, απ’ όλες τις μορφές τέχνης που εμπνέονται και αναδιαπραγματεύονται τα τραυματικά βιώματα της δεκαετίας του ’40, η λογοτεχνία είναι η περισ σότερο ιχνηλατημένη, η ανά χείρας μελέτη της καθηγήτριας Νεοελληνι κής Λογοτεχνίας του ΑΠΘ Βενετίας Αποστολίδου επιχειρεί να φωτίσει την εμπειρία, έτσι όπως στη συνέ χεια μετασχηματίστηκε στην πεζο γραφία, ενός πληθυσμού που βίωσε τις συνέπειες της ήττας του στον εμ φύλιο ίσως περισσότερο από οποιονδήποτε άλλο Ελληνα: των πολιτι κών προσφύγων. Έχοντας ασχοληθεί στο παρελθόν με το θέμα της λογοτεχνίας των πο λιτικών προσφύγων (στη μελέτη της Λογοτεχνία και Ιστορία στη μεταπο λεμική Αριστερά: Η παρέμβαση του Δ. Χατζή, Πόλις 2003), η συγγραφέας επιχειρεί εδώ μια συνολικότερη επι σκόπηση του θέματος. Προκειμένου να διαχειριστεί το θέμα της, η Β. Αποστολίδου επιλέγει δύο έννοιες κλειδιά: εκείνες του τραύμα τος και της μνήμης. Οι ίδιοι οι πολι τικοί πρόσφυγες, εξαιτίας, αφενός, της κοινής μοίρας που τους οδήγησε στην υπερορία, αλλά και, αφετέρου, των συνθηκών υπό τις οποίες έζησαν εκεί, αποτελούν μια ιδιαίτερα συγ κροτημένη «κοινότητα μνήμης». Αυτή η κοινότητα επεξεργάζεται,

μέσα από συχνά επώδυνες διαδικα σίες (διότι ταυτόχρονα διαβιοί υπό τον ασφυκτικό έλεγχο ενός ολοκλη ρωτικού κομματικού/κρατικού μη χανισμού), τις τραυματικές εμπειρίες του παρελθόντος, επιχειρώντας να τις «χωνέψει», να τις ερμηνεύσει και να τις κατανοήσει -ίσως μάλιστα και να τις υπερβεί, αναγνωρίζοντας και κατανοώντας το τραύμα του «άλ λου». Για όλους αυτούς τους λόγους, η συγγραφέας ορίζει τη λογοτεχνία των προσφύγων ως «λογοτεχνία του τραύματος», προχωρώντας και σε συγκρίσεις με ανάλογες ευρωπαϊκές εμπειρίες, όπως, π.χ., η λογοτεχνία των προσφύγων του ισπανικού εμ φυλίου. Στη συνέχεια του βιβλίου η Β. Απο στολίδου μελετά τη λογοτεχνική πα ραγωγή στην υπερορία, τις συνθήκες κάτω από τις οποίες προέκυψε -κυ ρίως το ρόλο των μηχανισμών του κόμματος, ένα μηχανισμό λογοκρι σίας εν προκειμένω, χωρίς την έγ κριση του οποίου κανένα έργο δεν μπορούσε να προχωρήσει προς έκ δοση- αλλά και τα ελληνικά αναγνώ σματα μέσα από τα οποία οι συγγρα φείς διατηρούσαν την όποια επαφή τους με την Ελλάδα και την ελληνική γλώσσα. Τα έργα που μελετώνται κατατάσ σονται σε δύο ευρείες κατηγορίες: εκείνα που αναφέρονται στην Αντί-

ταία χρόνια), ενώ σε ένα τελευταίο, επιλογικό, κεφάλαιο η συγγραφέας επιχειρεί να εντάξει τη λογοτεχνία των (και για τους) πολιτικών προ σφύγων στη συνολικότερη λογοτε χνική παραγωγή για τον Εμφύλιο, που φαίνεται να αποτελεί ένα στα θερό ερέθισμα για νεότερους συγ γραφείς, που βρίσκονται πολύ μα κριά πλέον -τόσο χρονικά όσο και κοινωνικά- από τα τραυματικά γεγο νότα της περιόδου 1943-1949... Αν και μικρή σε έκταση, η μελέτη της Β. Αποστολίδου είναι υποδειγματική στη συγκρότησή της, χρησιμοποιών τας επιστημονικά εργαλεία όχι μο νάχα από τις λογοτεχνικές σπουδές αλλά και από την ιστορία και την κοι νωνική ανθρωπολογία. Μακάρι να δούμε στο μέλλον να εξετάζονται με παρόμοιες οπτικές κι επιστημονικά εργαλεία και άλλες μορφές τέχνης, για τις οποίες, έως τώρα, η επιστη μονική παραγωγή είναι πενιχρή. ■

στάση και τον Εμφύλιο (και εδώ έχει εξαιρετικό ενδιαφέρον η συσχέτιση της εστίασης στη μία ή την άλλη πε ρίοδο με την κάθε φορά πολιτική του ΚΚΕ και πώς ο εμφύλιος σταδιακά αποσιωπάται) και εκείνα, λιγότερα, που αναφέρονται στις συνθήκες της ζωής στις σοσιαλιστικές χώρες και στο ζήτημα του επαναπατρισμού. Ακόμη, ένα κεφάλαιο αφιερώνεται

Η συγγραφέας ορίζει τη λογοτεχνία των προσφύγων ως «λογοτεχνία του τραύματος», προχωρώντας και σε συγκρίσεις με ανάλογες ευρωπαϊκές εμπειρίες, όπως, η λογοτεχνία των προσφύγων του ισπανικού εμφυλίου

στα έργα νεότερων πεζογράφων, χω ρίς την εμπειρία της προσφυγιάς, που καταπιάνονται με το θέμα (με ιδιαί τερη συχνότητα, μάλιστα, τα τελευ

ΠΟΥΛΑ ΡΑΠΤΗ

ΕΚ ΤΩΝ ΥΣΤΕΡΩΝ ΕΝΑΝ ΞΕΝΟ Πόσο δικοί μας είναι οι ξένοι και πόσο ξένοι οι δικοί μας; Επιστολές μιας γυναίκας στους πιο σημαντικούς άντρες στη ζωή της, που ακόμη κι αν έγιναν με τον καιρό ξένοι, παραμένουν με έναν τρόπο οι -πιο δικοί της ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙΗΛΙΛ Μαυρομιχάλη 18, τηλ. 210 3636514, www.gavr

Στο λαβύρινθο της πάντα η αγάπη. Κι όσο βυθιζόμουν στον αινιγ ματικό της κόσμο, ξεπηδονσαν ολοζώντανες οι αλήθειες της ζωής και έπεφταν σαν κλειδί μαγικό στο βάθος της χούφτας μου. ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΓΑΒΡΙ ΗΛΙ ΔΗΣ Μαυρομιχάλη 18, τηλ. 210 3636514, www.gavrielidesbooks.gr

δίβιβλιοκριτική

Α δυναμίες

της δη μόσ ια ς διοίκησης

Νίκος Κ. Κυριαζής

Ι| 1 ο

Κώστας Μ ουσουρούλης Δ η μό σ ιες επιλογές Σιδέρης, 2010 σελ. 438, € 22

την γενική απαξίωση πολιτι κής και πολιτικών στην Ελ λάδα, αποτελεί ευχάριστη έκ πληξη ότι υπάρχουν ακόμα ορισμέ νες εξαιρέσεις πολιτικών, με μεγάλη τεχνοκρατική κατάρτιση και πείρα, που δεν διστάζουν να αφιερώσουν χρόνο σε συγγραφή βιβλίων τεχνικού περιεχομένου. 0 βουλευτής Χίου (από το 2009) Κ. Μουσουρούλης έχει μακρά πείρα ως τεχνοκράτης της Επιτροπής της Ε.Ε. και ως γενικός γραμματέας στα υπουργεία Οικονομίας, Οικονομικών και μετά Ανάπτυξης και αυτή την προσωπική του εμπειρία μεταφέρει στο βιβλίο του. Οι Δημόσιες επιλογές αποτελούν ένα οδοιπορικό στον τομέα της δημόσιας διοίκησης που σχετίζεται με την εκπό νηση, τις διαπραγματεύσεις και την πραγματοποίηση των Κοινοτικών Πλαισίων Στήριξης και μετά του ΕΣΠΑ. Ο συγγραφέας αποκαλύπτει τις αδυ ναμίες της δημόσιας διοίκησης, αναφέροντας την συχνά εχθρική της στάση (ιστορίες «φρίκης και τρό μου», με τη δική μου έκφραση), όπως π.χ. την απεργία των υπαλλή λων των υπουργείων ΥΠΕΘΟ - Οικο νομικών για να μην ιδρυθεί η Μονάδα Οργάνωσης της Διαχείρισης (ΜΟΔ) ή ο λαβύρινθος των αλληλοσυγκρουόμενων άρθρων της νομοθεσίας που έκανε αναποτελεσματική την απορ

ρόφηση πόρων και αποθαρρύνει και τώρα τις επενδύσεις (σελ. 36) ή την περίπτωση μελέτης που κόστισε 70 (!) φορές περισσότερο από το ποσό της αρχικής ανάθεσης (σελ. 82). Δεν είναι έτσι παράξενο πως με τέτοιες σπατά λες και ασυδοσία του δημοσίου κα ταλήξαμε στα πρόθυρα της πτώχευ σης και στην κηδεμονία του ΔΝΤ. Προφητικά εν όψει της τωρινής έλευ σης του ΔΝΤ, γράφει (σελ. 35, 38): «Ακόμα και αν δεχτούμε ότι για να κι νηθεί κάτι σε αυτή εδώ τη χώρα χρει άζεται εξωτερική πίεση, η Ε.Ε. δεν μας έδωσε μόνο πόρους. Μας δίδαξε τρόπο σκέψης, μας ηαρέσχε τεχνο γνωσία και νοοτροπία οργάνωσης, διαδρομή στρατηγικής, υλοποίησης, ευθύνης και ελέγχου, διαδρομές συγ κεκριμένες», όπως αναγκαστικά θα μας ξαναδιδάξει το ΔΝΤ και η Ε.Ε. την επόμενη πενταετία. Με σπάνια ειλικρίνεια για πολιτικό, ο Κ. Μουσουρούλης δεν διστάζει να αποδώσει εύσημα και στις προηγού μενες κυβερνήσεις (του ΠΑΣΟΚ) εκεί που τα αξίζουν (σελ. 61): «Η τότε πο λιτική ηγεσία του ΥΠΟΙΟ, η οποία, βαλλόμενη πανταχόθεν, εργάσθηκε σκληρά για να επιβάλει μια σχετική τάξη στον αναπτυξιακό νόμο» ή «Με γάλη επιτυχία αλλά και μεγάλη γεν ναιότητα από την τότε κυβέρνηση (Σημίτη) η δημιουργία του Εξειδικευμένου Συμβούλου Ποιοτικού Ελέγ-

χου» (σελ. 90). Και να ασκήσει κρι τική για τις αποτυχίες των κυβερνή σεων για τις οποίες εργάσθηκε ως γε νικός γραμματέας (π.χ. αποτυχία του Ελλάνικού Κέντρου Επενδύσεων να λειτουργήσει ως πραγματικό «Onestop-shop», σελ. 181), ασκώντας βέ βαια κριτική και στις παλαιότερες κυ βερνήσεις για τις αποτυχίες τους, όπως για το κτηματολόγιο (σελ. 116). Σε όλο το βιβλίο διαφαίνεται η πικρία και π απογοήτευσή του με στελέχη της δημόσιας διοίκησης που για ίδιο όφελος υπονόμευσαν προσπάθειες εκσυγχρονισμού κ.λπ. (π.χ. σελ. 255265 ως προς το ΕΣΠΑ) σε βάρος της χώρας. Έτσι, προτάσεις από μέρους του ΔΝΤ για κατάργηση μονιμότητας στο δημόσιο φαίνονται ως δίκαια «Νέμεσις» για όλους όσοι συστημα

τικά αντιδρούσαν τις τελευταίες δε καετίες, υπερασπιζόμενοι τα συντε χνιακά τους μικροσυμφέροντα, που ευθύνονται και εκείνοι για τη σημε ρινή κατάσταση. Οι Δημόσιες επιλογές είναι ένα πολύ χρήσιμο «εργαλείο» για όσους ενδιαφέρονται για τα θέματα της Ε.Ε., της χάραξης οικονομικής στρατηγικής, της ευρωπαϊκής διπλωματίας στις διαπραγματεύσεις. Πολύ χρήσιμο εί ναι και το ευρετήριο των «κοινοτικών όρων» που βοηθά τους αναγνώστες να πληροφορηθούν περιεκτικά και περιληπτικά βασικούς κανονισμούς, οδηγίες και έννοιες της Ε.Ε. Ο Νίκος Κ. Κυριαζής είναι καθηγητής του Οικονομικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

ΚΥΚΛΟΦΟΡΗΣΕ Θ α νά σ η ς Τ ζα β ά ρ α ς

Ταξίδι από τα

Κύθηρα

ένας ΚΟίνός Τόπος για τη νόσο, το θάνατο, τις δυσλειτουργίες του νοσηλευτικού συστήματος και την ψ υχοσωματική προβληματική Από τη σειρά συνάψεις της εταιρείας “Κοινός Τόπος Ψυχιατρικής, Νευροεπιστημών και Επιστημών του Ανθρώπου"

ΙΤ α ξιδβυιής

Ιπποκράτους 34, Τηλ: 210-3628852, Fax: 210-3628862 e-mail: info@taxideftis.gr

δ: βιβλιοκριτική

Οι Βυζαντινοί

και η συνέχειά τους

Δημιίτρης Β. Τριανταφυλλίδης

Averil Cameron

Οι Βυζαντινοί

Μ Μετάφραση: Γιώργος Τζήμας

Ψυχογιός, 2009 σελ. 405, € 22,20

Άβεριλ Κάμερον είναι καθηγήτρια της Αρχαίας και Βυζαντι νής Ιατορίας στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και κοσμήτορας του Κο λεγίου Κιμπλ. Πρόσφατα της απονεμήθηκε ο τίτλος της Dame Commander της Βρετανικής Αυτοκρατορίας. Έχει γράψει αλλά και έχει επιμεληθεί πολλά έργα σχε τικά με τη Βυζαντινή και την Αρχαία Ιστορία. Στο βιβλίο της Οι Βυζαντινοί, το οποίο έχει τιμηθεί με το βραβείο Criticos 2006, η Άβεριλ Κάμερον διερευνά τη θέση του Βυζαντίου στην ιστορική πορεία, ξεκι νώντας από τη διαπίστωση ότι αιηό κα τέχει μια αβέβαιη θέση στην ευρωπαϊκή ιστορία, αφού, από τη μια πλευρά, συχνά παρερμηνεύεται ως ο εκλιπών διάδοχος του κλασικού κόσμου ενώ, από την άλλη, ο αντίκτυπος του γίνεται αισθητός μέχρι τις μέρες μας τόσο στα Βαλκάνια όσο και στην Ανατολική Ευρώπη, αλλά και την ευρύτερη περιοχή της λεκάνης της Μεσογείου. Η συγγραφέας επικεντρώνει την προ σοχή της στον βυζαντινό κόσμο ως ση μείο συνάντησης των δύο μεγάλων θρη σκειών, του χριστιανισμού και του Ισλάμ. Μέσα από τις σελίδες του έργου της, ο αναγνώστης μαθαίνει για τις σχέσεις αλ ληλεπίδρασης μεταξύ των κατοίκων της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας με τους μου σουλμάνους, είτε πρόκειται για τους Άραβες του 7ου αιώνα είτε για τους Οθωμανούς του 15ου. Παράλληλα, ιχνη

λατεί τις μεταβολές που έγιναν, κατά τη διάρκεια της μακράς της ιστορίας και, συνάμα, περιγράφει τις ριζικές διαφορές της από τον πολύχρωμο, πολυφυλετικό κόσμο των υστεροβυζαντινών χρόνων, με την πανσπερμία των νέων κρατών και εθνών που αναδύονται στο ιστορικό προσκήνιο. Το πιο ενδιαφέρον όμως σημείο του βι βλίου είναι εκείνο όπου η συγγραφέας καταπιάνεται με το ζήτημα της βυζαντι νής ταυτότητας. Ισχυρίζεται, και έχει δί κιο, ότι ενώ ο κόσμος μεταβαλλόταν ρα γδαία και με δραματικό, πολλές φορές, τρόπο, η βυζαντινή ταυτότητα παρέμενε ανθεκτική και διακριτή. Το επιχείρημα αυτό έρχεται να συνεπικουρήσει τις απόψεις της ιστορικής εκείνης σχολής που υποστηρίζει τη συνέχεια του ελλη νικού πνεύματος ανά τους αιώνες και την ανθεκτικότητά του, παρά τις διαδραστικές σχέσεις των κατοίκων αυτού του τό που με πλήθος λαών. Ιδιαίτερη δε ανα φορά θα πρέπει να κάνουμε στο ζήτημα που η ίδια η συγγραφέας θέτει ως ένα από τα κεντρικά του βιβλίου της και έχει σχέση με την αντιπαράθεση ανάμεσα στη μεταβολή και τη συνέχεια στο πλαί σιο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Το βιβλίο αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό, όχι μόνο για τους επιστήμονες ιστορι κούς αλλά και όλους όσοι ενδιαφέρονται για την ιστορία του ελληνικού έθνους και δίνει σαφείς απαντήσεις σε κρίσιμα, καί ρια και πάντα επίκαιρα ερωτήματα. ■

Fair

Play

Νίκος Σιδέρης, καταξιωμέ νος ψυχαναλυτής που πέ ρυσι κυκλοφόρπσε ένα από τα πιο ευπώλητα βιβλία τπς χρονιάς, μας δίνει ένα νέο βιβλίο για τις αν θρώπινες σχέσεις, που στις μέρες μας γίνονται όλο και δυσκολότερες. Ο έντονος καταναλωτικός χαρακτή ρας τπς κοινωνίας μας ανάγει τπν ανταγωνιστικότατα και τον εγωκεν τρισμό σε θεμιτές ιδιότπτες για το σύγχρονο άνθρωπο, ιδιότπτες που όμως αποτελούν τροχοπέδα στπν επικοινωνία και τπν επαφή με το συ νάνθρωπο. Ο συγγραφέας, παρόλα αυτά, εντοπίζει τπ θετική όψπ του ζπτήματος: είναι τόσο επώδυνα προφανής π δυσκολία αυτή που π αντιμετώπισή τπς καθίσταται π μο ναδική και αναπόδραστα επιλογή. Ο σύγχρονος άνθρωπος διακατέχε ται από ναρκισσισμό, παραμένει δπλαδή ερωτευμένος με το Εγώ του, το οποίο και εξιδανικεύει. Εναλλα κτικά, το άτομο παίρνει τπ θέσπ του θύματος, που είναι περιζήτατπ, μιας και το θύμα δεν θεωρείται υπεύ θυνο, αλλά ούτε και υπόλογο για τις αποφάσεις που ελήφθπσαν. Άτομα που επιδεικνύουν τέτοιες συμπερι φορές είναι αναμενόμενο να ορθώ νουν εμπόδια στο μοίρασμα και τπν επικοινωνία που απαιτούνται για μια υγιή σχέσπ, είτε αυτή είναι φιλική είτε ερωτική. Για να βελτιωθούν οι

διαπροσωπικές σχέσεις, λοιπόν, απαιτούνται αλλαγές στον τρόπο με τον οποίον συνδεόμαστε με τους άλλους. Οι αλλαγές αυτές είναι εφι κτές με τπ βοήθεια των εργαλείων που προτείνει ο συγγραφέας, βασι κές αρχές των οποίων είναι ο σεβα σμός, π εναρμόνισπ και το χιούμορ. Αναμφισβήτπτα, ο Νίκος Σιδέρπς γνωρίζει καλά να ερμπνεύει και να κατανοεί σε βάθος τπν ανθρώπινο συμπεριφορά. Και με τπ βοήθεια του ιδιαίτερα ευχάριστου και εύλππτου λόγου του ο αναγνώστπς μπο ρεί να αναγνωρίσει μέσα στις σελί δες τού βιβλίου αυτού τον εαυτό του και να χρπσιμοποιήσει τα προτεινόμενα εργαλεία, ώστε να δπμιουργήσει σχέσεις πιο ουσιαστικές και αρμονικές. Παρόλα αυτά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι σε μια ισορροππμένη σχέσπ δεν δίνουμε και παίρνουμε, αλλά μοιραζόμαστε. Για να είναι κάτι τέτοιο εφικτό πρέπει πριν απ’ όλα να έχουμε βρει τπ δική μας ατομική ισορροπία, τπ δική μας ατομική ταυτότπτα. Τότε θα γίνει σαφές για ποιο λόγο παραμένουμε ερωτευμένοι με τον εαυτό μας και γιατί τον έχουμε εξιδανικεύσει ή τον έχουμε εγκλωβίσει στο ρόλο του θύ ματος. Πριν αρχίσουμε να παίζουμε τίμια με τους άλλους, οφείλουμε να σταθούμε τίμια απέναντι στον εαυτό μας. ■

Δήμητρα Καραμολέγκου

Νίκος Σιδέρης Δ εν παίζεις μόνο εσύ. Υπάρχουν κι άλλοι!

Μεταίχμιο, 2010 σελ. 282, € 15,10

δ:βιβλιοκριτική

Η ξενιτεμένη

ομορφ ιά του κόσμου

Σταυρούλα Γ. Τσούπρου

2GJ m

Σοφία Γιαλουράκη Η Αφ ροδίτη της Μήλου κλαίει

Ερευνητές, 2010 σελ. 156, € 14

«Ψεύτικη λευτεριά στα ξένα από χτησες / τα θεία σου κάλλη δεί χνοντας για λ ύ τρ α /κ α ι στερημένη εσύ τ ’ Ωραίο, γίνηκες / μες σ τ ’ άσκημα του Ωραίου η διαλαλήτρα. / Τι τάχα κι αν σε θρόνιασαν βασί λ ισ σ α /σ ε μουχλιασμένο στεριανό παλάτι, / τ ο μάρμαρό σου ανήλιαγο κι αδρόσιστο / του Αιγαίου ποθεί το κρυσταλλένιο αλάτι». Στη συναισθηματική ζωή των αγαλ μάτων, είτε ως προβολή ανθρώπι νων ψυχικών καταστάσεων είτε ως έκφραση του πολιτισμικού κλίμα τος μιας συγκεκριμένης περιόδου, έχουν αναφερθεί με ποικίλες ευ καιρίες οι ποιητές ανά τους αιώνες. Με ενδεικτικά απλώς παραδείγματα από την ποίηση του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη («Ο ανδριάς του αοιδί μου Γρηγορίου του Ε’ Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως»), του Κων σταντίνου Καβάφη («Ενώπιον του αγάλματος του Ενδυμίωνος») ή της Κικής Δημουλά («Βρετανικό Μου σείο (Ελγίνου μάρμαρα)»), καταλή γουμε, προκειμένου για την πα ρούσα περίσταση, στο ποίημα «Αφροδίτη της Μήλου» του Γεωρ γίου Δροσίνη, απόσπασμα του οποίου επιλέξαμε ως μότο του άρ θρου μας και το οποίο βρέθηκε, σύμφωνα και με όσα παρατίθενται στο ανά χείρας βιβλίο από το μυθι

στόρημα του Τάκη Θεοδωρόπουλου Το αριστερό χέρι της Αφροδί της, κάτω από το άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου, όταν την μετέφεραν από μια αίθουσα στην άλλη, στο Λούβρο. Το καινούργιο βιβλίο της Σοφίας Γιαλουράκη, λοι πόν, λαμβάνει αφορμή από ένα άγαλμα και, μάλιστα, το περίφημο άγαλμα της Αφροδίτης της Μήλου, για να μας αφηγηθεί μια ιστορία ξε ριζωμού αλλά και ριζώματος σε μια καινούργια πατρίδα -μια ιστορία η οποία, στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου πάνω στη γη, έχει επαναληφθεί και θα επαναληφθεί αμέ τρητες φορές. Η ξενιτεμένη Αφροδίτη της Μήλου νοσταλγεί την πατρίδα της, γι’ αυτό η Αλέκα, η μικρή ηρωίδα του βι βλίου της Σοφίας Γιαλουράκη, την αισθάνεται τόσο οικεία, τώρα που ήρθε κι εκείνη με την οικογένειά της να κατοικήσει στη Μήλο. Αλλά ακόμα πιο κοντά στην ψυχή της αι σθάνεται η Αλέκα τη «Θλιμμένη αρ χόντισσα», ένα πορτρέτο Φαγιούμ που έχει φέρει μαζί της, για να μι λάει κάθε μέρα νοερά με την πα τρίδα της, την Αίγυπτο, θυμίζοντας παράλληλα και στους αναγνώστες το αγαπημένο τους βιβλίο, όπου την πρωτογνώρισαν ως ηρωίδα. Η Σοφία Γιαλουράκη αφιερώνει αυτό το βιβλίο της «στους καλούς

δασκάλους του κόσμου», σε εκεί νους, δηλαδή, που γνωρίζουν πόσο δύσκολο είναι το λειτούργημά τους και αυτή η γνώση τούς κάνει να το αγαπούν ακόμη περισσότερο. Στο συγκεκριμένο, αρκετά μεγάλο, υπο σύνολο ανήκει οπωσδήποτε και ο δάσκαλος της Αλέκας στο σχολείο της Μήλου, τόσο διαφορετικός, ευ τυχώς, από τον δάσκαλο με το μου στακάκι στα Πορτρέτα του Φαγιούμ. Αυτός ο νεαρός δάσκαλος, ο Πέτρος, προσπαθεί κάθε μέρα να δημιουργήσει, διότι περί δημιουρ γίας πρόκειται, ένα ιδανικό μάθημα,

Μια ιστορία ξεριζωμού αλλά και ριζώματος σε μια καινούργια πατρίδα -μια ιστορία η οποία, στη διάρκεια της ζωής του ανθρώπου πάνω στη γη, έχει επαναληφθεί και θα επαναληφθεί αμέτρητες φορές

δηλαδή τις ιδανικές συνθήκες για μάθημα -μάθημα ζωής και μάθημα γνώσης. Σε αυτές τις ιδανικές συν θήκες συμπεριλαμβάνεται απαραιτήτως η μουσική -γι’ αυτό ο δά σκαλος επιλέγει ως υπόκρουση συνθέσεις επωνύμων αλλά και δη μοτικά τραγούδια, όπως και την φωνή της Ουμ Καλσούμ, της μεγα λύτερης τραγουδίστριας της Αιγύπτου. Επίσης, σπουδαίο ρόλο στη μόρφωση, στη διαμόρφωση των μαθητών, παίζει η ζωγραφική, όπως και η θεατρική και η μουσειακή παι δεία· και, βέβαια, η επαφή με τη φύση. Τελικά, μέσω του λογοτεχνι κού μέρους του βιβλίου, παραδίδεται στον αναγνώστη, ενήλικο ή ανήλικο, εκπαιδευτικό ή υπεύθυνο γονέα, ένα πολύτιμο εγχειρίδιο πρό

τυπης διδασκαλίας και αντιμετώπι σης σχολικών προβλημάτων. Στο δεύτερο μέρος του βιβλίου η συγγραφέας πραγματοποιεί την υπόσχεσή της να μας πληροφορή σει, μέσω εκτενών αναφορών και πλούσιου έως φαντασμαγορικού φωτογραφικού υλικού, για τη γεω λογία της Μήλου, την ιστορία της, τις κατακόμβες, τα μεταλλεύματα, τα μουσεία με τα θαυμάσια έργα τέ χνης, τη λαογραφία, τα παραμύθια της, τη μυθολογία, τις παραδόσεις της και, φυσικά, το πασίγνωστο άγαλμα της Αφροδίτης. Η Σοφία Γιαλουράκη, ευρισκόμενη η ίδια με τη σχολαστική της φροντίδα και το ευφυές χιούμορ της παντού, από τα γεωλογικά στοιχεία μέχρι τα παρα μύθια και τις περιγραφές των έργων τέχνης, δημιούργησε έναν αληθινό οδηγό ξενάγησης στην ομορφιά και στην αλήθεια του νησιού της Μήλου. Όλα τα προηγούμενα, βε βαίως, συνοδεύονται (η «ολιστική» αντιμετώπιση από την συγγραφέα του εκάστοτε βιβλίου της ως έμψυ χου κομματιού ζωής δεν αλλάζει ούτε εδώ) από επιλεγμένα λογοτε χνικά κείμενα, τα οποία, είτε συ νειρμικά είτε εύλογα, σχετίζονται με τα εκάστοτε γραφόμενα. Παρηγορήθηκε, λοιπόν, η Αφρο δίτη; Ο τίτλος του βιβλίου μάς απαντά αρνητικά: Όχι, κλαίει ακό μα. Ίσως όταν όλοι οι δάσκαλοι γί νουν καλοί δάσκαλοι, ίσως όταν όλα τα αγάλματα γυρίσουν απ’ την ξενιτιά, ίσως όταν όλος ο κόσμος γίνει μια φιλόξενη πατρίδα για τους ανθρώπους. Ίσως τότε παρηγορηθεί. ■

δ: βι βλιοπαρουσίαση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αναστασία Στάθη-Λέφα

Όσα η ζωή σχεδιάζει

Ελληνικά ονόματα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Λεωνίδας Βασιλειάδης

Το παστό χέρι του νόμου

Ζαχαρόπουλος, 2 0 0 9 σελ. 319, €16,80

14 ιστορίες από νέους συγγραφείς Πρόλογος: Μένης Κουμανταρέας Κέδρος, 2010 σ. 269, € 1 6

το πρώτο της μυθιστόρημα, η συγ γραφέας, με σπουδές στην κοινωνι κή ψυχιατρική, συνθέτει ένα ενδιαφέρον ερωτικό - ψυχιατρικό έργο. Κεντρική ηρωίδα είναι η Νάντια, ψυχοθεραπεύτρια, που μέχρι τη στιγμή που συ ναντά τον Πέτρο, έναν ταλαντούχο αλλά ψυχικά ασταθή αρχιτέκτονα, τηρεί με ακρίβεια τους κανόνες της ψυχοθεραπεί ας, δηλαδή να κρατά σε επαγγελματική απόσταση τους ασθενείς της, μένοντας η ίδια απόμακρη, θέλοντας να τους υπο στηρίξει και να τους θεραπεύσει, αλλά χω ρίς η ίδια να εμπλακεί συναισθηματικά. Όλα όμως ανατρέπονται όταν συναντά ως ασθενή τον Πέτρο, που επιμένει πως ο έρωτάς του για την ίδια ξεπερνά τα όρια της σχέσης ιατρού - ασθενούς, δεν είναι κάτι που μπορεί να ερμηνευθεί ψυχανα λυτικά, αλλά επιςητά τη δύσκολη ολο κλήρωσή του, που είναι επικίνδυνη για την οικογενειακή ςωή και των δύο. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τις εσωτε ρικές μεταπτώσεις και αναστατώσεις στη ςωή των δυο πρωταγωνιστών, που πλαι σιώνονται από μερικά άλλα πρόσωπα με τις δικές τους ιστορίες, αλλά και τις με θόδους ψυχανάλυσης και ψυχοθεραπείας που εφαρμόςει η Νάντια στους ασθενείς [Ν. Κ. Κ] της.

εκατέσσερις νέοι και μέχρι τώρα ■■■ο δεύτερο βιβλίο του Μ συγγραφέα μετά το Ο άγνωστοι συγγραφείς επιχειρούν να συνθέσουν τις ανάλογες ιστορίεςταριχευτής ψυχίατρος, εκ χρησιμοποιώντας ως ήρωες τις μορφές πλήσσει με τη γλώσσα και γνωστών και υπαρκτών προσώπων. την πλοκή του τον αναγνώ Παπάιώάννου, Μερκούρη, Κακλαμα- στη και τον κρατά δέσμιο νάκης, Σικελιανός, Καςαντςάκης, Βου- από την πρώτη μέχρι την τε γιουκλάκη, Βιςυηνός και άλλοι εμφα- λευταία σελίδα. Ένα μυθι νίςονται μέσα στις διηγήσεις των συγ στόρημα πόλης, μιας πό γραφέων σε αυτήν τη συλλογή, με αν λης φιλόξενης και αφιλόξε τίστοιχο τρόπο όπως και σε προηγού νης συνάμα για τους ήρωές μενο βιβλίο που είχε εκδώσει ο συγ του, που προσπαθούν μέσα κεκριμένος εκδοτικός οίκος, με τη από ονειρικές αλλά και μόνη διαφορά ότι αυτό απαρτίξεται εφιαλτικές καταστάσεις να μόνο από ελληνικά ονόματα. Η επιλο επιβιώσουν, να δημιουργή γή των προσώπων είναι πολυποίκιλη, σουν, να ερωτευτούν, να καθώς συναντάμε κάθε είδους άν ςήσουν τη ζωή σε όλο της το θρωπο, από αθλητές και μουσικούς μέ μεγαλείο. Το δεύτερο μυθι χρι συγγραφείς και εγκληματίες. Όλα στόρημα του Λεωνίδα Βαγνωστά ονόματα που έχουμε όλοι σιλειάδη, μεστό και γλαφυ θαυμάσει ή απλώς ακούσει. Τον πρό ρό, έρχεται να επιβεβαιώσει λογο του βιβλίου υπογράφει ο Μένης την αίσθηση που δημιούρ Κουμανταρέας, ο οποίος μας πληρο γησε η πρώτη του εμφάνιση φορεί ενδελεχώς για το τι πρόκειται να στα ελληνικά γράμματα, ότι επακολουθήσει στην συνέχεια της πρόκειται για μια πένα που ανάγνωσης, αλλά και λίγα πράγματα για βρίσκεται στην ακμή της τους ίδιους τους λογοτέχνες, καθώς και δημιουργικότητάς της και για τη γραφή τους. Ένα αρκετά εν ότι έχει ακόμη να προσφέρει διαφέρον εγχείρημα που αξίζει την πολλά στο ελληνικό ανα [Μ. Κ.] προσοχή. γνωστικό κοινό. [Δ. Β. Τ.]

Φαρφουλάς, 2010 σ. 128, € 9

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Λουκάς Μέξης

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αλέξανδρος Κάππα

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Κωνσταντίνα Μουτσίου

Shoebox

Η ρουφήχτρα

Νίκη με ασόδυα

Τετράγωνο, 2010 σ. 401, € 20

PS, 2 0 0 9 σ. 151, €14,10

Ακρίτας, 2010 σ. 367, € 17

ρεις άντρες και πλήθος κλεμ μένων πινάκων, ένας ηλιοκα μένος Ιρλανδός, πανηγύρια με κλα ρίνα, ανεκπλήρωτοι έρωτες μέσα στο κατακαλόκαιρο και μια διαρκής φασαρία. Αυτός είναι ο καμβάς του μυθιστορήματος του Λουκά Μέξη, ο οποίος γεννήθηκε το 1983 στην Αθήνα και γράφει από νεαρή ηλικία. Μυθιστόρημα γραμμένο με σύγ χρονη, γρήγορη γραφή και κινημα τογραφικό ύφος, το Shoebox διακρίνεται για το ανατρεπτικό χιούμορ του πρωταγωνιστή, τις σουρεαλι στικές καταστάσεις που βιώνουν οι ήρωές του, ενώ οι παράλληλες σκέ ψεις που διατυπώνει ο συγγραφέας ηροκαλούν το ενδιαφέρον του ανα γνώστη. Εκείνο που κάνει αυτό το βι βλίο να ξεχωρίζει είναι ότι από την πρώτη κιόλας σελίδα ο συγγραφέας «εμπλέκει» τον ίδιο τον αναγνώστη στην ιστορία του, τον κάνει «συνέ νοχο» και «συμμέτοχο» και στο τέ λος τον αφήνει να απολαύσει την εξέλιξη της πλοκής μέχρι το τέλος.

Αλέξανδρος Κάππα γεννήθη κε στην Ισπανία από έλληνες μετανάστες και αυτό είναι το πρώ το του μυθιστόρημα, αναφέρει το οπισθόφυλλο του βιβλίου, εντάσσοντάς το στη σειρά «Φαντασία του πραγματικού» των εκδόσεων PS. Η Ρουφήχτρα είναι ένα σπον δυλωτό μυθιστόρημα που αποτελείται από δεκαπέντε διηγήματα, το πρώτο εκ των οποίων δάνεισε και τον τίτλο του βιβλίου. Ο ίδιος ο συγ γραφέας στο ηρολογικό του σημεί ωμα δηλώνει πως «κάθε μια από τις ιστορίες, τις άλλοτε σφιχτά αρθρω μένες, άλλοτε νοερά συνδιαλεγόμενες, άλλοτε ξηλωμένες σαν μο ναχικές σκηνές από έναν ευρύτερο αλλά αδιόρατο πίνακα, έχουν βε βαίως καταγραφεί με την αυταρχι κή βία της υποκειμενικής θέασης και φωτιστεί απ’ τον ακόμα πιο ασφυ κτικό κλοιό της προσωπικής ερμη νείας». Ενδιαφέρον βιβλίο, μια άλλη πρόταση γραφής, ένα συναρπαστι κό ανάγνωσμα.

[Δ. Β. Τ.]

η σχέση των επιλογών μας με την τύχη διαπραγματεύεται το μυθιστόρημα της Κωνσταντίνας Μουτσίου Νίκη με ασόδυα. Και το διαπραγματεύεται καλά. Η συγγρα φέας βάζει τους δύο κεντρικούς ήρωες της ιστορίας της, τον Ηλία και την Σοφία, να «παίζουν ζάρια» στη ζωή, όπου ενώ έφεραν μόνο μια φορά «εξάρες κι άλλες τέσσερις ασόδυα», δεν βγήκαν χαμένοι. Την ίδια την συγγραφέα, μέσω των ηρώων της, την απασχολεί πολύ το ζήτημα των επιλογών και της τύχης, αφού η ίδια δηλώνει πως εμείς οι ίδι οι είμαστε εκείνοι που καθορίζουμε τη ζωή και τη μοίρα μας, ανάλογα με τις επιλογές που κάνουμε αλλά, πολλές φορές, και τη συγκυρία. Συ νεπώς οι «εξάρες» και τα «ασό δυα» είναι υποκειμενικές έννοιες για τον καθένα από μας. Κι αυτό, κατά πως δηλώνει, «για να μην δίνει το δικαίωμα σε κανέναν το αίσθημα του νικητή μέχρι το τέλος. Το δι καίωμα να γελάσει πριν τελειώσει η παρτίδα».

[Δ. Β. Τ.]

δ: βι βλιοπαρουσίαση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Άννα Βαρσάμου

Νοβοκαΐνη Κοντύλι, 2010 σ.236, €12,10

ΠΟΙΗΣΗ

ΠΟΙΗΣΗ Ντίνος Σιώτης

Θεώνη Κοτίνη

Ξεφλουδίζοντας το ποίημα

Θεός ή αγάπη

Απόπειρα, 2010

ο. 62, € 7,39

Γαβριηλίδης, 2010

ο. 81, €10,55

ιστορία της Άννας Βαρσάμου λαμβά νει χώρα κάπου στη σύγχρονη Ευ ρώπη. Δεν έχει σημασία πού, γιατί η ιστο ρία της και οι πρωταγωνιστές της είναι άν θρωποι ολοζώντανοι που ζουν πεθαίνοντας καθημερινά στους σκληρούς ρυθμούς του δυτικού αστικού περιβάλλοντος. Σακατε μένοι οι ίδιοι από τα δικά τους τραύματα, αναζητούν τρόπους να θεραπευτούν και να θεραπεύσουν, να ξεφύγουν από την αναι σθησία της νοβοκαίνης, της μεγαλούπολης και των μίντια, να βιώσουν τον πόνο και τη χαρά με κάθε κύτταρο του οργανισμού τους. Ο Στεφάν και η Σάρα γίνονται φυ——- σιοθεραπευτές ψυχών, προσφέροντας μια ^ αγκαλιά και ένα πρόθυμο αυτί σε όποιον επιum θυμεί να μοιραστεί τα συναισθηματικά του βάρη. Ο αναγνώστης παρακολουθεί τη jg ζωή τους να κυλά με ρυθμούς τόσο γρή8 γορους που φαντάζουν εηώδυνα οικείοι, βρίσκει όμως κι εκείνος διέξοδο στη μο ναδική οπτική σκοπιά που υιοθετούν τα πρόσωπα της ιστορίας και ονειρεύεται έναν κόσμο ίδιο εξωτερικά με το δικό μας, τόσο όμως διαφορετικό χάρη στη νέα, γε μάτη μουσική και ενσυναίσθηση θεώρησή του. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αγγίζει τη λαχτάρα μας να μείνουμε δημιουργικοί, ζων τανοί και, πάνω απ’ όλα, ανθρώπινοι.

[Δ. Κ.]

Ντίνος Σιώτης (γ. 1944), ποιη τής πολυγραφότατος και βραβευμένος, ακάματος εκδότης περιοδικών, διοργανωτής εκδη λώσεων και διαγωνισμών, παρου σιάζει εδώ μια σειρά ποιημάτων, γραμμένων από το 2003 έως το 2010. Η συλλογή, που ανοίγει με σύντομο πρόλογο του Νάνου Βαλαωρίτη, έχει ως αποκλειστικό θέμα την ίδια την ποίηση, τη δια δικασία, δηλαδή, της γραφής και την «οικοσκευή» της, τους αν θρώπους του λογοτεχνικού κό σμου και τις αρχετυπικές συμπε ριφορές τους, αλλά και το «εικο νοστάσι» μαρτύρων και εξόριστων, όπως ο Λόρκα, ο Νερούδα, ο Μπρόντσκι. Με το χιούμορ της αυτοϋπονόμευσης να κυριαρχεί αλλά και να συνυπάρχει με μια μελαγχολική διάθεση, τα ποιήματα, σε στίχους οξείς και ολιγοσύλλα βους, μοιάζουν να πλέουν στην πα ραπλανητικά ακύμαντη επιφάνεια της αυτοαναφορικότητας. Παρά τις καλές στιγμές, δεν λείπει μια αί σθηση επανάληψης, ενδημική και εύλογα αναπόφευκτη στην εαυτο σκοπία της ποίησης. [Γ. Δ.]

έταρτη συλλογή για τη Θεώνη Κοτίνη (γ. 1967), τέσσερα χρόνια έπειτα από το Ανίδεοι πάλι, που είχε τιμηθεί με το βραβείο του περιοδικού Διαβάζω. Η Κοτίνη υφαίνει με επιμέλεια τον ποιητικό της ιστό, φτάνοντας στο τρυφερό και χαμηλόφωνο καταστάλαγ μα του στίχου της. Ο χρόνος και ο τόπος αρθρώνονται ανά γλυφοι στη διαδοχή και τη λεπτομέρειά τους, μέχρι και την ελάχιστη υποδιαίρεσή τους, εκεί όπου ενσωματώνονται πλέον στην εσώτερη ύπαρξη. Αντλεί την έμπνευσή της από το χώρο του ονείρου και από την απτή καθημερινότητα. Τη συγκινεί το τοπίο, φυσικό και αστικό, άλλοτε ανώνυμο, άλ λοτε συμβολικά φορτισμένο: Ταΰγετος, Αττική γη, γενέθλια Ηλεία. Εσωστρεφής στην ευαι σθησία της, ίσως και υποτονι κή, γλυκόπικρη, περιγραφική με ποιήματα που θυμίζουν μι κρού μήκους ταινίες- διαβά ζεται με μιαν ανάσα, σαν αδιά κοπος εσωτερικός μονόλογος.

[Γ. Δ.]

ΠΟΙΗΣΗ Κώστας Γ. Ζουράρις

Ηλίας Κεφάλας

Λεύτερης Φύτρας

Το δέντρο που έγνεθε τη βροχή και τραγουδούσε

Φιλοκαλούμεν μετ’ ανταρσίας

Ροές, 2010 σ. 88, € 10,55

Αρμός, 2010 σ. 222, €15,10

ιρετικό και ανατρεπτικό το νέο βιβλίο του Κώστα Γ. Ζουράρι, γραμμένο στην ιδιότυ πη διάλεκτο του συγγραφέα, διαπραγματεύεται μια σειρά ζη τημάτων πολιτικής πρακτικής και θεωρίας. Εξαιρετικά ενδια φέρον το προλογικό σημείωμα του Λάμπρου Χρ. Σιάσιου, κα θηγητή της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, αλλά και το γεγονός ότι το εν λόγω πόνημα είναι αφιερωμένο στην ολυμπιονίκη Βούλα Πατουλίδου. Μέσα από μια ιδιόρρυθμη, γλωσσικά και διανοητικά, ανάλυση, ο συγ γραφέας, με πλήθος παραπομ πών σε κείμενα της νηπτικής πα ράδοσης, προσπαθεί να ερμη νεύσει την περιρρέουσα πολιτι κή πραγματικότητα και να προ τείνει τις δικές του λύσεις. Λύσεις που έχουν να κάνουν με την ανά δειξη της ιδιαιτερότητας της ελ ληνικής πολιτικής σκέψης ανά τους αιώνες.

ε είκοσι τέσσερα βιβλία στο ενεργητικό του -ανάμεσά τους εννέα ποιητικές συλλογέςκαι μακρόχρονη θητεία στην κριτι κή, ο Ηλίας Κεφάλας (γ. 1951) πα ρουσιάζει εδώ ποιήματα που γρά φτηκαν από το 2003 έως το 2009, χωρισμένα σε τέσσερις ενότητες: «Μικρές φθινοπωρινές τελετές», «Πέρα στους πέρα κάμπους», «Η υγρασία της μνήμης» και «Φασματικές οδοιπορίες». Αντλεί τπν έμ πνευση και τις εικόνες του από τη φύση. Αλλοτε αφήνεται σε λυρικές εξάρσεις, άλλοτε συνθέτει σύντομες αλληγορικές αφηγήσεις, παραβολές, θα λέγαμε, ή δημοτικότροπες πα ραλογές, όπου αναμετριέται και διαλέγεται με μνήμες, όνειρα, ανώ νυμες ή ονοματισμένες φυσιογνω μίες. Ο έρωτας, ο χρόνος και η λήθη είναι τα θέματά του, καθώς συλλο γίζεται και παρατηρεί τον κόσμο, από τη θέση του λάθε βιώσας. Ιχνη λατώντας στη ζωηρή μνημονική γεωγραφία του, φτάνει τελικά εκεί όπου «η ποίπσπ ορίζει την ποίη ση». [Γ. Δ.]

Ο συγγραφέας ΑΩ, 2010 σ. 182, €13,10

[Δ. Β. Τ.]

αληθινός συγγραφέας προ▼▼ τιμά να ματώσει στην προ σπάθεια παρά ν’ αφεθεί στο πουπου λένιο στρώμα έτοιμων διαλογισμών και μύθων», γράφει ο συγγραφέας Λευτέρπς Φύτρας και έχει απόλυτο δί κιο. Ο συγγραφέας είναι, ίσως, το μο ναδικό βιβλίο, ένα δοκίμιο με πολλές αιχμηρές παρατηρήσεις που αφορούν τον μικρόκοσμο των ελλήνων συγ γραφέων, των εκδοτών, των κριτικών της λογοτεχνίας και της κυκλοφορίας του βιβλίου εν γένει. Ο συγγραφέας αποτολμάει και εντάσσει στον κόσμο της συγγραφικής δραστηριότητας και το χαρακτηρισμό «διαπλοκή», με όλες τις παρενέργειές του, εστιάζοντας το λόγο του κυρίως στη λογοτεχνική κρι τική και στον τρόπο διακίνησης του βι βλίου στη χώρα μας. Βιβλίο τολμηρό, θαρραλέο, με άποψη, θέτει τον δά κτυλο επί τον τύπο των ήλων χωρίς να λογαριάζει το προσωπικό κόστος για τον συγγραφέα, ο οποίος, άλλωστε, με τον προσωπικό του βίο έδειξε πως τον ενδιαφέρει η προσφορά στον τόπο και όχι το προσωπικό του όφελος. [Δ. Β. Τ.]

δ: βι βλιοπαρουσίαση ΔΟΚΙΜΙΟ

ΔΟΚΙΜΙΟ

ΜΕΛΕΤΗ

Ρέϋνολντ Α. Νίκολσον

Ρομπέρ Μπαρμπώ

Γιάννης Πανούσης

Η έννοια του προσώπου στον σουφισμό

Ο ελέφαντας που παίζει με τις κορίνες

Ένοχοι και ενοχές

Μετάφραση: Νίκος Κουφάκης Αρμός, 2010, σ. 200, € 14,10

Μετάφραση:Έ«ρη Μαργέλη Ενάλιος, 2010, σ. 317, € 16

τις απαρχές της φυσικής ιστο ρίας του γαλάζιου πλανήτη η δια φοροποίηση μεταξύ των μορφών ζωής ήταν μηδαμινή και για το λόγο αυτό φαντάζει εντυπωσιακή η ποικιλομορφία της ζωής όπως εξελίχθη κε μέσα από τις χιλιετίες. Μέσω της εξέλιξης, της μετάλλαξης, αλλά και της εξαφάνισης η ζωή στον πλανήτη αδιάκοπα αλλάζει, συχνά με τρόπο εν τυπωσιακό. Ο ρόλος του σύγχρονου ανθρώπου στη διαδικασία αυτή είναι αντικείμενο συζήτησης, ακόμη και μομφής, αφού η πληθυσμιακή αύ ξηση, η μόλυνση και η ανεύθυνη χρή ση των φυσικών πόρων οδηγούν στην εξάλειψη βιοτόπων και την εξαφάνιση ειδών πανίδας και χλωρί δας. Για το λόγο αυτό ο συγγραφέας παρομοιάζει τον άνθρωπο μέσα στη βιοηοικιλότητα με έναν ελέφαντα που παίζει με τις κορίνες. Το ερώτη μα που καλείται όμως να απαντήσει είναι: μπορεί ένας ελέφαντας να απο κτήσει χάρη και αίσθηση του χώρου γύρω του;

ε εισαγωγή του διακεκριμένου ισλαμολόγου Γρηγόριου Δ. Ζιάκα, της Θεολογικής Σχολής του ΑΠΘ, η εξαι ρετική μετάφραση του βιβλίου του Ρ. Α. Νίκολσον φέρνει για πρώτη φορά το ευρύ αναγνωστικό κανό σε επαφή με τη σκέψη αυτού του ιδιαίτερου ρεύματος της ισλαμικής θρησκείας, του σουφι σμού. Παρόλο που το βιβλίο είναι γραμ μένο το 1922, διατηρεί στο ακέραιο τη σημασία του, αφού μέσα από τις σελί δες του ο έλληνας αναγνώστης θα απο λαύσει τις ιδέες για την έννοια του προ σώπου στον ισλαμικό μυστικισμό. Στο ----- συγκεκριμένο βιβλίο ο συγγραφέας αναλύει και δίνει τις δικές του απαντήg μ σεις σε ερωτήματα όπως: είναι προσωδ | ηικός ή αηρόσοιπος ο Θεός; Πώς τον δέ” χονται οι χριστιανοί και πώς οι μου8 σουλμάνοι; Τι σχέση έχει το ανθρώπινο πρόσωπο με το πρόσωπο του Θεού; Ποιο νόημα και ποια σημασία έχει για το πρόσωπο του ανθρώπου η μυστική ένωση με τον Θεό; Αναμφίβολα, πρό κειται για μια εξαιρετικής σημασίας έκ δοση, η οποία θα ηροσελκύσει το εν διαφέρον όλων όσοι ενδιαφέρονται για τη θρησκεία του Ισλάμ, αλλά και τα κοι νά της σημεία με τον χριστιανισμό. [Δ. Β. Τ.]

Αντ. Ν. Σάκκουλας, 2010 σ. 300, € 30

[Δ. Κ.]

ίναι ένας εγκληματολόγος ο αρμόδιος να μιλήσει για το αστυνομικό μυθιστόρημα; Γιατί όχι; Εδώ μιλάνε γι’αυτό τόσοι και τόσοι, πόσο μάλλον ένας καθη γητής εγκληματολογίας που δι δάσκει τα ΜΜΕ και εγνωσμένως ενδιαφέρεται για τη λογοτεχνία Ο συγγραφέας, λοιπόν, συλλέγει άρθρα που συνιστούν το σώμα της «λογοτεχνίας της ενοχής», άλλα άρθρα για τα αστυνομικά φιλμ και αναζητεί το εγκληματολογικό ενδιαφέρον σε αυτά. Η διερεύνησή του αρχίζει από τον 19ο αιώνα για να φτάσει μέχρι τις μέ ρες μας, με εργαλεία νομικά, κοι νωνιολογικά, ψυχολογικά, λογο τεχνικά. Η μελέτη ολοκληρώνεται με στοχασμούς πάνω στο φαι νόμενο της βίας και τη σχέση του με την ανθρώπινη φύση και κοι νωνία. Το βιβλίο βρίθει παρα πομπών και σημειώσεων, σε βαθ μό που αυτές ολοκληρώνουν ένα άλλο, δεύτερο, βιβλίο παραπομ πών, ιδιαίτερα χρήσιμο για τους μετέηειτα μελετητές.

[Γ. Ν. Μ.]

ΜΕΛΕΤΗ

Θεοφάνης Δ. Χατζηστεφανίδης

ΔΟΚΙΜΙΟ

Ενωμένη στην πολυμορφία

Ιστορία της νεοελληνικής εκπαίδευσης: 1821-1986

Ευρωπαϊκή ολοκλήρωση και πολιτικές κουλτούρες Επιμέλεια: Εκάβη Αθανασοπούλου Μετάφραση: Κατερίνα Περετζή Επίκεντρο, 2009, σ. 470, € 28,30

Δ. Ν. Παπαδήμας, 2010 σελ. 416, € 21,80

συγγραφέας, μέσα από τις σελίδες αυτού του βι βλίου, εξετάζει όλα τα γεγονότα που καθόρισαν την πορεία της νεοελληνικής εκπαίδευσης από το 1821 έως και το 1986, δίνοντας έμφαση στις διάφορες παι δαγωγικές τάσεις κατά τον 19ο και 20ό αιώνα, στο γλωσσικό πρόβλημα και τις συνέπειές του στην ελ ληνική εκπαίδευση, καθώς επίσης και στα διάφορα εκ παιδευτικά συστήματα και τις μεθόδους διδασκαλίας. Ακόμη εξετάζει τον «Εκπαιδευτικό Όμιλο» και την διά σπασή του και όλες τις εκπαιδευτικές μεταρρυθμίσεις στην ελληνική εκπαίδευση από το 1895 ώς το 1986, διατυπώνοντας τους προβληματισμούς και τη δική του κριτική προσέγγιση. Από ένα τέτοιο βιβλίο δεν θα μπορούσε να λείπει η κρι τική μελέτη της βαυαρικής επίδρασης στο εκπαιδευ τικό σύστημα, οι εξελίξεις μετά το 1880, με τις γνω στές διαφωνίες ανάμεσα στους συντηρητικούς και τους προοδευτικούς παιδαγωγούς, αλλά και οι γεμάτες φα νατισμό μεταξύ τους διαμάχες που τόσο κακό προ ξένησαν στην παιδεία αυτού του τόπου. Όσο κι αν (ραίνεται παράξενο, εντούτοις, ο αναγνώστης μέσα από τις σελίδες του βιβλίου εισπράττει την αγά πη και το μεράκι του συγγραφέα για το αντικείμενό του και αντιλαμβάνεται ότι είναι καρπός μιας ιδιαίτερης ευαισθησίας ενός παιδαγωγού.

[Δ. Β. Τ.]

υρωπαϊκή ολοκλήρωση και πολιτικές κουλτούρες ήταν το θέμα συνεδρίου που οργανώθηκε το 2003, όπου οι συμμετέχοντες, διαπρεπείς προσωπικότητες της ΕΕ, κλήθηκαν να προσεγγίσουν τις πτυχές της πο λιτικής κουλτούρας και της εθνικής ταυτότητας στην Ευρώπη μέσα από ένα πλαίσιο αναφοράς όπου συν δυάζονται η ιστορική διάσταση με τη σύγχρονη πραγ ματικότητα. Το πρώτο ζητούμενο ήταν ο ορισμός της ίδιατης έννοιας «πολιτική κουλτούρα» και το τελευταίο το «πάντρεμα» της πολιτικής κουλτούρας με την οι κονομική. Ίσως σ’ αυτό το «χάσμα» αντιλήψεων να οφείλεται και η εντύπωση που έχει προκληθεί για τη γενικότερη οικονομική κατάσταση της χώρας μας εν τός της Ε.Ε. Ακούγεται παράδοξο, αλλά ενίοτε η κα θυστερημένη έκδοση πρακτικών ενός συνεδρίου λει τουργεί ευεργετικά τόσο για τη θεματολογία του όσο και για τον αντίκτυπο επικαιρότητας που έχει η έκδο σή τους. Εάν εκτιμήσουμε ότι η επιβίωση της ΟΝΕ εί ναι στις μέρες μας πρωταρχικός και εξαιρετικά δύ σκολος στόχος του πολιτικού οικοδομήματος της ΕΕ, τότε πόσο εφικτός είναι ο «τετραγωνισμός του πολι τισμικού κύκλου» της Ευρώπης, όπου εκεί δεν αντιπαρατίθενται μόνο οικονομικά συμφέροντα αλλά πο λιτικές κουλτούρες που, όπως αναφέρει η επιμελήτρια της έκδοσης, «δεν είναι στατικές αλλά έχουν δυναμι κή και είναι συνεχώς μεταλλασσόμενες»;

[Ξ. Δ. Μ.]

δ: βι βλιοπαρουσίαση ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑ

Γκλεν Ο. Γκάμπαρντ

ΙΣΤΟΡΙΑ

Γιάννης Παπαθεοδώρου

Ψυχοδυναμική ψυχοθεραπεία μακράς διάρκειας Μετάφραοη: Παναγιώτης Γ. Θεοδωρόηουλος Συνάψεις, 2010, σ. 265, € 20,10

εκπαίδευση στην ψυχοδυναμική, ή αλλιώς ψυχαναλυτική, ψυχοθερα πεία απαιτεί προσωπική εσωτερική ερ γασία, μελέτη των αρχών και μεθόδων, καθώς και την εποπτεία από έμπειρους ψυχαναλυτές. Εξαιτίας του εύρους και της πολυπλοκότητας της ψυχοδυναμικής σκέψης, η πλειονότητα των θεραπευτών αυτής της σχολής απέφευγαν τη συγ γραφή ενός εγχερδίου σχετικά με τις βα σικές αρχές της ψυχοδυναμικής. Ο Γκλεν Γκάμπαρντ, μέσα από την πολυε τή πείρα του, αναγνώρισε το κενό αυτό και μας παρουσιάζει ένα εγχειρίδιο που εισαγάγει τον εκπαιδευόμενο θεραπευ τή, τον φοιτητή ψυχιατρικής ή επαγ γελμάτων ψυχικής υγείας, αλλά και τον φιλομαθή αναγνώστη στον κόσμο της ψυχοδυναμικής θεραπείας μακράς διάρ κειας. Καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμά των, όπως τη μεταβίβαση, τη θεραπευ τική εκτίμηση, την αντίσταση, τα όνειρα, καθώς και πρακτικά θέματα που αφο ρούν την οργάνωση και την ολοκλήρω ση των συνεδριών. Η έλλειψη εμβάθυν σης στην παρουσίαση των παραπάνω εί ναι κατανοητή, δεδομένου του περιορι σμού του εγχειρήματος σε έναν περιο ρισμένο αλλά ικανό αριθμό σελίδων.

[Δ. Κ.]

Ρομαντικά πεπρωμένα Βιβλιόραμα, 20 0 9 σ. 446, € 25

ΙΣΤΟΡΙΑ

Γιώργος Μαργαρίτης Προαγγελία θυελλωδών ανέμων Ο πόλεμος στην Αλβανία Βιβλιόραμα, 20 0 9 σ. 440, € 29,10

■Π αίρνοντας ως αφορμή • ■ τον γνωστό «Διθύραμ βο» που απηύθυνε ο Αριστο τέλης Βαλαωρίτης προς τον ανδριάντα του Γρηγορίου Ε' («Πώς μας θωρείς ακίνητος; ...πού τρέχει ο λογισμός σου;»), στην επέτειο της 25ης Μαρτί ου του 1872, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γ. Παπαθεοδώρου ανατέμνει, με τη μελέτη του αυτή, τον τρόπο διαμόρφωσης του μοντέλου της «εθνικής ποίησης» και του «εθνικού ποιητή», καθώς και το ρόλο τους στην παραγωγή του πολιτισμικού εθνικισμού, το ρόλο της ποίησης στις δη μόσιες τελετουργίες και τις συμβολικές πρακτικές του νε οσύστατου έθνους-κράτους, αλλά και την ρομαντική έννοια του «πεπρωμένου», η οποία σφράγισε (και όχι μόνο λογο τεχνικά) την περίοδο εκείνη του 19ου αιώνα κατά την οποία διαμορφώθηκε και γιγαντώ θηκε, πολιτικά και ιδεολογικά, η Μεγάλη Ιδέα. [Σ. Κ.]

■ % ταν είχε κυκλοφορήσει σε μια πρώτη μορφή, υπό τον τίτλο Από την ήττα στην εξέγερση, από τις εκδό σεις του περιοδικού Πολίτης, το έργο αυτό του Γ. Μαργαρίτη είχε θεωρηθεί μια πολλά υποσχόμενη εισαγωγή στην «από τα κάτω» μελέτη του πολέμου 1940-41 και την κοινωνική ιστορία της Κατοχής, όπου τα «οικονομικά» φαινόμενα (πείνα, παραγωγή, μαύρη αγορά κ.λπ.) συνδέ ονταν με το αναδυόμενο κίνημα αντί στασης -το ίδιο και οι ηγετικές «δεξιό τητες» που αποκτούσαν στο μέτωπο έφεδροι στρατιώτες και υπαξιωματικοί που στη συνέχεια στελέχωσαν τις ορ γανώσεις της ένοπλης αντίστασης. Μπο ρεί στη συνέχεια ο συγγραφέας να γοη τεύτηκε από τις «μεγάλες αφηγήσεις» και να ακολούθησε διαφορετικές αναλυτικές ατραπούς, όμως το έργο του αυτό πα ραμένει ένα σημείο αναφοράς για τους μελετητές της περιόδου. Μη υπάρχοντος πλέον Πολίτη, σήμερα επανεκδίδεται ξαναδουλεμένο, επαυξημένο κατά πολύ και με διαφορετικό τίτλο, ακολουθώντας όμως το ίδιο βασικό ερμηνευτικό σχήμα, εμπλουτισμένο με τα πολλά νέα στοιχεία που έφερε στο φώς η έρευνα μέσα στην δεκαπενταετία που διέρρευσε από την πρώτη του έκδοση. [Σ. Κ.]

ΙΣΤΟΡΙΑ W. G. Forrest

Η γένεση της αθηναϊκής δημοκρατίας Μετάφραση: Ανδρέας Παναγόπουλος, Ελένη Κόντη Δ. Ν. Παπαδήμας, 2 0 0 9 σ 344, € 21,10

συγγραφέας ανιχνεύει τα βή ματα με τα οποία οι αρχαίοι Ελληνες ανέδειξαν την ιδέα ότι ο άν θρωπος είναι μια αυτόνομη ανθρώ πινη ύπαρξη και οι άλλοι σαν κι αυ τόν είχαν τα ίδια δικαιώματα για συμ μετοχή. Παράλληλα, μελετάει την επέκταση του ελληνικού κόσμου, που έσπασε τον ασφυκτικό κλοιό των αριστοκρατών, τις επαναστά σεις, που έχοντας συχνά ως μέσο την τυραννία ανέτρεψαν τον από λυτο πολιτικό έλεγχο αλλά και την ιδέα ενός καθορισμένου πολιτεύ ματος, που εδραίωνε τους νόμους σαν κάτι εγκυρότερο από οποιοδήποτε άτομο ή ομάδα ατόμων που θα τους επέβαλλαν. Ο W. G. Forrest θί γει στο συγκεκριμένο βιβλίο πολλά σημαντικά θέματα της πρώιμης ελ ληνικής ιστορίας, καλλιτεχνικής και φιλοσοφικής, δείχνοντας τους δε σμούς ανάμεσα στη διανοητική και πολιτική επανάσταση. Το αξιοση μείωτο του έργου αυτού είναι ότι ο συγγραφέας εστιάζει περισσότερο στον απλό πολίτη παρά τους προβελβημένους ηγέτες του.

[Δ. Β. Τ.]

ΚΟΜΙΚΣ

ΛΕΞΙΚΟ

Civil War

J. A. Duddon

Σενάριο: Mark Millar Σχέδιο: Steve McNiven Μετάφραση: Σάββας Αργυρού Anubis, 2010, σ. 208, € 29,90

Λεξικό λογοτεχνικών όρων και θεωρίας λογοτεχνίας

hose side are you on? Η κυ βέρνηση των ΗΠΑ θεσπίζει ένα νόμο που υποχρεώνει όλους τους υπερήρωες να αποκαλύψουν την αληθινή τους ταυτότητα. Ήρωες όπως ο Spider-Man, ο Captain America ή ο Iron Man καλούνται να αποφασίσουν αν θα ακολουθήσουν το νόμο ή θα χαράξουν τη δίκιά τους ανεξάρτητη πορεία. Το σύμπαν της Marvel χωρίζεται στα δύο με απρό βλεπτες συνέπειες. Η Anubis φέρ νει στο ελληνικό κοινό ένα comic που τάραξε τα νερά, απέσπασε δι φορούμενες κριτικές και σίγουρα δεν πέρασε απαρατήρητο. Μια ιδι αίτερα προσεγμένη έκδοση, που σίγουρα δεν θα αφήσει αδιάφο ρούς τους λάτρεις των υπερηρωικών comics. [Λ. Τ.]

Μετάφραση, επιμέλεια: Γιάννης Παρίσης, Μαρία Λιάπη Μεταίχμιο, 2010, σ. 795, € 52,50

έταρτη έκδοση του πολύτιμου και απολύτως χρηστικού αυτού λεξικού, το οποίο έτυχε ευμενούς υποδοχής από κριτική και κοινό στη χώρα μας. Περιλαμβάνει πλήθος όρων σχετικά με τη λογοτεχνία καθεαυτή, αλλά και της θεωρίας της λο γοτεχνίας και, κυριολεκτικά, απο τελεί το εγκόλπιο όχι μόνο των ει δικών αλλά και κάθε αναγνώστη που θέλει είτε να έχει μια πρώτη πληρο φόρηση σχετικά με ένα λογοτεχνι κό όρο, ρεύμα ή σχολή είτε θέλει να εμβαθύνει λίγο περισσότερο και μέσω του λεξικού αυτού να προσα νατολιστεί στην έρευνά του. Οι με ταφραστές του έργου στα ελληνικά συνάντησαν προφανώς πολλές δυ σκολίες, ωστόσο τα κατάφεραν και δεν πρόδωσαν ούτε το πνεύμα του συγγραφέα, ενώ, ταυτόχρονα, πα ρουσίασαν το έργο με τρόπο τέτοιο ώστε ο αναγνώστης να μπορεί να αντλεί με άνεση τις πληροφορίες που αναζητάει σε κάθε λήμμα του έργου.

[Δ. Β. Τ.]

δ: βι βλιοπαρουσίαση ΧΡΟΝΙΚΟ

ΜΕΛΕΤΗ

Nicholas Shrady

Αικατερίνη Δούκα-Καμπίτογλου

Ο μεγάλος σεισμός

Ανδρό-γυνες αναγνώσεις

Καταστροφή, δέος και ορθολογισμός στη Λισαβόνα το 1755 Μετάφραση: Ξενοφών Γιαταγάνας Κριτική, 2010, σ. 320, € 17

Επίκεντρο, 2010 0.198, €17,08

■ ■ να συναρπαστικό βιβλίο του Nicholas Κ ι Shrady, συγγραφέα και δημοσιογράφου, που ζωντανεύει ένα τρομερό γεγονός που άλ λαξε την πορεία ολόκληρου του δυτικού κό σμου. Το Νοέμβριο του 1755 ο Εγκέλαδος χτύ πησε τρεις φορές τη Λισαβόνα, ισοπεδώνοντας μια από τις λαμπρότερες ευρωπαϊκές πρω τεύουσες. Τεράστια παλιρρόικά κύματα απο τελείωσαν την καταστροφή, παρασύροντας ζωντανούς και νεκρούς. Η Λισαβόνα είχε σχε δόν σβήσει από το χάρτη. Η Λισαβόνα, πρω τεύουσα αποικιοκρατικής αυτοκρατορίας και προπύργιο της Ιεράς Εξέτασης, ζούσε τον χρυ σό της αιώνα. Ο σεισμός αποδείχτηκε ορόση μο για τη διάδοση του ορθολογισμού και του Διαφωτισμού και οδήγησε στην κατάργηση του τάγματος του Ιησουιτών. Καθοριστικό ρόλο δια δραμάτισε ο μαρκήσιος de Pompal, μια ηγετι κή μορφή και θεληματική προσωπικότητα που είχε, λες, γεννηθεί για να συγκροτήσει τους πα νικόβλητους κατοίκους της πόλης και να πάρει στα χέρια του το δύσκολο έργο της ανόρθωσής της.

■ ■συγγραφέας ιχνηλατεί στο έργο του Πέρσυ και ■ ■ τ η ς Μαίρη Σέλλεϋ αναζητώντας τη φιλολογική, τη φεμινιστική και την θεαλογική έκφανση της «γυ ναίκας». Ξεκινώντας από μια εισαγωγική παρουσία ση του βίου του Σέλλεϋ που ειρωνικά παρουσιάζει ρο μαντισμό μόνο στο έργο τους (το νεαρό ζευγάρι κα ταφεύγει από την Αγγλία στην ηπειρωτική Ευρώπη με την ετεροθαλή αδελφή της Μαίρης και ερωμένη του Μπάυρον, Κλερ, ο άπιστος Πέρσυ πνίγεται ανοιχτά του Λιβόρνο λίγο πριν τα 30, αφήνοντας στην καταβε βλημένη από τις πολλαπλές αποβολές Μαίρη την επι μέλεια του έργου του), το βιβλίο χωρίζεται σε τέσσερα μέρη: στο πρώτο μέρος εισάγεται η έννοια «Θεολογ ία», που συμπυκνώνει τις αναζητήσεις μιας θηλυκής θεότητας στο έργο του Πέρσυ, στο δεύτερο αναλύεται το «φεμινιστικό μανιφέστο» του, η «Επανάσταση του Ισλάμ», στο τρίτο μελετάται η ερμηνεία της τελε τουργικής πορνείας αναφορικά με το «Επιψυχίδιόν» του, ενώ το τέταρτο και πιο ενδιαφέρον μέρος είναι αφιερωμένο στη Μαίρη Σέλλεϋ και τον περίτρανα επι τυχημένο Φρανκενστάιν της, πρωτότυπα δοσμένο μέσα από το έργο της σκωτσέζας ποιήτριας Λιζ Λόκχεντ. Το Ανδρό-γυνες αναγνώσεις είναι ίσως ακούσια μετα-φεμινιστικό -μας βοηθά να κατανοήσουμε τον ιδεαλιστή Πέρσυ και να θαυμάσουμε τις ριζοσπαστι κές λογοτεχνικές επιλογές της Μαίρης.

[Δ. Β. Τ.]

[Α. Σ.]

αφιέρωμα

ΚΩΣΤΑΣ Δ. ΚΥΡΙΑΖΗΣ

0920-1991)

Ο Κ ώ στας Δ. Κ υριαςής (1920-1991) υ π ή ρ ξε μ α χη τικ ός δ η μ ο σ ιο γ ρ ά φ ο ς και σ υ γ γ ρ α φ έ α ς ισ τορ ικ ώ ν μυθ ισ τορη μ ά τω ν. Α νήκ ει σ τ η ν «κλασική» σ χ ο λ ή τ ο υ ισ τορ ικ ού μ υ θ ισ τ ορ ή μ α τος, με έ μ φ α σ η κυρίω ς σ τις ισ τορ ίες α π ό τ ο Β υζάντιο.

δ:αφ ιέρω μα

ΚΩΣΤΑΣ ΚΥΡΙΑΖΗΣ 0920-1991) Κ.I. Δεσποτόπουλος

Αναμνηστικό από τις φυλακές Κορυδαλλού στη διάρκεια της δικτατορίας.

Κώστας Κυριαζής, έγκριτος δημοσιογράφος, και άξιος συγ γραφέας και γενναίος αγωνιστής, όταν η ώρα της Ιστορίας το υπαγό ρευε, συνδύαζε στον χαρακτήρα του και στη συμπεριφορά του ηπιότητα και θεληματικότητα, ευπροσηγορία και μαχητικότητα, δραστηριότητα και σοβαρότητα. Διέπρεψε ως δημοσιογράφος, μάλι στα και σε δεινές περιστάσεις της ελ ληνικής πολιτικής, αλλά και πέραν των συνόρων της Ελλάδος. Από την έπαλξη της δημοσιογραφίας υπερα σπίσθηκε σθεναρά την ελευθερία και την νομιμότητα, εναντίον και των ξέ νων κατακτητών και των εγχώριων τυράννων. Υπήρξε όμως υπερδημοσιογραφικά γόνιμο πνεύμα, ώστε και δεν αρκέ-

IΦΚΛ«ΥΦ<»ΦΙ Ρ 0 Λ ! Φ Μ < Τ Λ Κ ΦΥΛΑΚΑ!*'j •ΚΑΙ>ΤΙ»ΑΤΦΡ«4ΑΚ ΤΗ5 «ΛΛΑ4Φί ^ΤΟΚΑΤί*Φ - I fM H TO A r\AIYlj.TH ,fYK4<$M A TK Κ Α Ι ΡΑ ^Α ^ΤΑ ΤΗ ]

7δ

Ki*$TAKVHA*H

1Ο Π Ο Ι Ο *

5ΥΑΑΟΡΑΤΑΙ, * ΥΛΑΟΠΑΤΑΙ ΚΑΛΑ

σθηκε στην άψογη άσκηση του δη μοσιογραφικού λειτουργήματος, όπου είχε νεότατος ενταχθεί. Από το κατορθωμένο περίσσευμα του χρό νου του διακόνησε την ιστορία του έθνους του, και ιδιαίτερα την μεσαι ωνική περίοδό της, με τη συγγραφή μυθιστορημάτων ιστορικών, γύρω από τη ζωή θρυλικών προσώπων των χρόνων εκείνων. Είχε όμως και δράση πολύ εποικοδο μητική ως πρόεδρος του EOT επί ολόκληρη οκταετία. Θεωρούσε τον τουρισμό και ως «διαβατήριο της ει ρήνης των λαών», και όχι απλώς οικείον του Κερδώου Ερμή. Η εποικο δομητική δράση του ως προέδρου του ελληνικού EOT είχε συνέπεια να εκλεγεί πρόεδρος του Διεθνούς Ορ γανισμού Τουρισμού, αλλά και της «Ομάδας εργασίας για τον τουρισμό» της Ε.Ε. Ετίμησε την οικογενειακή του παρά δοση εξαίρετης εθνικής προσφοράς: Πρόγονοί του ήταν, καθώς σε βιογραφικό του αναγράφεται, συνταγμένο από τη σύζυγό του, ο αδελφός του πρωτοήρωα και πρωτομάρτυρα της πολιτικής παλιγγενεσίας του ελ ληνικού έθνους Ρήγα Φεραίου (Αντώνη Κυριαζή) Αναγνώστης Κυριαζής, αντιπρόσωπος Θετταλομαγνησίας το 1823 στην Εθνοσυνέλευση του Αστρους και αγωνιστής, όπως και ο υιός του Δημήτριος Κυριαζής, στην επανάσταση του 1843 για την κατάλυση της απολυταρχίας. Αξίζει, άρα, ο Κώστας Κυριαζής να τιμάται και να μνημονεύεται, από τους σημερινούς Ελληνες, και όχι μόνο από τους δημοσιογράφους. ■

Η αρχή της κατάρρευσης του Βυζαντίου μέσα από τα μάτια και την πένα του Κώ στα Δ. Κυριαζή « ■ ο λ λ ο ί βυζανπνολόγοι προσπάΜΜ θησαν να ερμηνεύσουν τις αι τίες της πτώσης της Βυζαντινής αυ τοκρατορίας, ο Κώστας Κυριαζής το έκανε μέσα από την μυθιστορημα τική ανάπλαση των χαρακτήρων, των επιδιώξεων και των δολοπλοκιών των υψηλά ιστάμενων ανθρώπων σε Ανα τολή και Δύση στο διάστημα που προηγήθηκε και συνοδέυσε την άλωση της Πόλης από τους Δυτικούς το 1204. Η τριλογία του Αγνή η Φράγκα: Οι τελευταίοι Κομνηνοϊ (τομ. A', Β', 1980, Εστία), Η Δ'Σταυροφο ρία: Αγνή η Φράγκα (1981, Εστία) και Ερρίκος του Αινώ: Τα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας (1984, Εστία) έχει αυτόν τον εστιακό χαρακτήρα. Και τα τρία βιβλία του γράφτηκαν μετά από πολύχρονο μόχθο με τα γραπτά της εποχής εκείνης (κυρίως χρονογρα φίες) σε Δύση και Ανατολή, καθώς και με άλλες πληροφορίες που σταχυολόγησε από σύγχρονους ιστορι κούς. Πέραν από το να είναι απλά ιστορικά μυθιστορήματα, με τα γρα φτά του αυτά συνδύασε τα ιστορικά στοιχεία με την ανάλαφρη ανάγνωση που μαθαίνουν και δεν τέρπουν μόνο τον αναγνώστη. Με τον τρόπο αυτό πέτυχε απόλυτα, με πολύ μικρό κό στος και δυσκολία για τον αναγνώ στη, να τον κάνει να αποκτήσει γνώ σεις που διαμέσου της διέγερσης των αισθημάτων θα έμεναν βαθιά μέσα του. Στο πρώτο έργο της τριλογίας, το πρόσωπο γύρω από το οποίο συντελούνται ιστορικά γεγονότα και συμ μετέχει, έστω και ακούσια, είναι η Αγνή, κόρη του ρήγα της Γαλλίας

Λουδοβίκου, που παιδούλα έφτασε στην Βασιλεύουσα ως μελλοντική σύζυγος του άβουλου και κακομαθημένου διαδόχου του Μανουήλ Κομνηνού, του Αλέξιου. Στα χρόνια αυτά γίνονται όλες οι προετοιμασίες της Δ' Σταυροφορίας από τους παπι κούς χριστιανούς της Δύσης, που, αν και στόχευε στην κατάληψη της Ιε ρουσαλήμ, στην πραγματικότητα παρέκκλινε εσκεμμένα της πορείας της για να καταλάβει την Κωνσταντινού πολη και να αποσαρθρώσει την Βυ ζαντινή αυτοκρατορία. Μέσα από τις καθημερινές νέες εμπειρίες της κο πέλας παρουσιάζεται το Βυζάντιο σε όλη τη γύμνια του. Από τις έντονες διαπλοκές της αυτοκρατορικής αυ λής, την εφήμερη κρατική πολιτική του κατευνασμού των μεγάλων και ισχυρών στο εσωτερικό και το εξω τερικό που ακολουθούσε, σκιαγραφείται γλαφυρά και ελκυστικά το πώς ένα κράτος, εάν δεν έχει μεγα λόπνοα σχέδια και μεταβολές για την βελτίωση της γενικής ευημερίας, κα ταλήγει στην εσωτερική του διάλυση και τελικά στη μεγάλη καταστροφή. Η ιστορία αυτή, δυστυχώς, μέχρι τα χρόνια μας έχει μιμήσεις, αν και από διαφορετική οπτική. Η αντίθεση μεταξύ ενός επιφανειακά ισχυρού έθνους, όπως των Βυζαντι νών εκείνης της εποχής, που στηρι ζόταν στην προβολή της επιδεικτικής ζωής και κατανάλωσης της αυτοκρα τορικής αυλής και ενός λαού πολλα πλά εξαρτημένου από αυτήν, τον κλήρο και τους πλούσιους γαιοκτή μονες, δηλαδή ένα προϊόν ενός στυ γνού από τον Θεό επιβαλλόμενου

Αναστάσιος Δ. Καραγιάννης

Αγνή η Φράγκα Οι τελευταίοι Κομνηνοϊ. Εστία, 1980

δ:αφ ιέρω μα

κρατισμού -όπως διαλαλούσαν τα φερέφωνα της αυλής- έφερε στην εξουσία με μυθιστορηματικό τρόπο έναν εληιςόμενο αναμορφωτή, τον Ανδρόνικο Α' Κομνηνό. Μέσα από την περιπετειώδη ζωή που είχε ζήσει και με το σαράκι να καταλάβει τον θρόνο του εξαδέλφου του Μανουήλ, όπως μας φανερώνει με εύστοχες πε ριγραφές, εξιστορήσεις συμβάντων και διαλόγους ο συγγραφέας, περιγράφεται η απέλπιδα προσπάθειά του να εξυψώσει και να απελευθε ρώσει από τους εσωτερικούς του δυ νάστες τον ελληνισμό. Φθάνει όμως, από δικά του λάθη και την πείσμονα αντίδραση αυτών που έχαναν τα προ νόμια, σύντομα το φρικιαστικό του τέλος από τα πλήθη που λίγα χρόνια πριν τον επευφημούσαν. Εκτός από το εφήμερο των απατηλών επιδιώ ξεων ενός φιλόδοξου ατόμου που ξε προβάλλει ζωντανό μέσα από τις σε λίδες του Κυριαςή, έχουμε να κά νουμε με την κυριαρχία των ποικίλων ανθρωπίνων παθών στην ορθολογική σκέψη και τις αποφάσεις. Έχουμε να κάνουμε με την αρχή του κατήφορου ενός έθνους χωρίς εσωτερική συ νοχή, στόχους, όραμα και, το κυριότερο, με μια γραφειοκρατική λαίλαπα που στηριζόταν σε διεφθαρμένους και ανικάνους. Πολλά πρόσωπα συνθέτουν το έργο αυτό, με τους Δυτικούς να μαθαίνουν τις ίντριγκες του παλατιού και να θέ λουν να φτιάξουν τη ζωή τους και τους άρχοντες Βυζαντινούς να μην ξέρουν πώς να αντιμετωπίσουν το τόσο ξεκάθαρα φανερό αύριο. Και ένα λαό που στηριζόταν σε αυτό που

είχε διδαχθεί χρόνια κάτω από την καταπίεση των ισχυρών και του κλή ρου, δηλαδή στην έλευση ενός πε φωτισμένου ισχυρού ηγεμόνα που θα διαφέντευε τις τύχες του. Διαψεύσθηκαν οι ελπίδες του με τον Αν δρόνικο και άρχισε να τον κατακλύ ζει η αδράνεια, αυτή που εξιστορείται στο δεύτερο βιβλίο της τριλογίας. Στην Δ' Σταυροφορία κύριο λόγο τώρα έχουν οι Δυτικοί, ενώ οι Ελλη νες μόνο παθητικά αντιμετωπίζουν την καθημερινότητα. Και στο έργο αυτό τα περισσότερα εξιστορούμενα περνούν μέσα από τη ζωή της Αγνής, πλέον βαφτισμένης ως Αννας, γυναί κας πλέον στα ανθηρά της χρόνια με δύο γόμους και κάποιους έρωτες στη ζωή της να της προσδίδουν περισσό τερο σκεπτικισμό από ό,τι όταν ήταν νεαρή (στο προηγούμενο βιβλίο). Μαζί της, σε ανεξάρτητο με αυτή ρόλο, ο Ζοφρουά από την Κομπανία, ο Μομφερά και άλλοι Δυτικοί, οι πε ριπέτειες, αγωνίες, αναζητήσεις και προσπάθειες των οποίων θα χρησι μοποιηθούν από τον συγγραφέα για να ρίξει φως στις προετοιμασίες και τις επιδιώξεις τους, μεταλλάσσοντας και εκτρέποντας τον στόχο της σταυ ροφορίας τους, και αντί της Ιερου σαλήμ να κατακτήσουν την Κων σταντινούπολη. Σε αυτό το ανάγνω σμα διαφαίνεται πως υποκινητές αυ τής της στροφής στους «άγιους στό χους» ήταν οι Βενετσιάνοι, που φιλο δοξούσαν να επεκτείνουν την επικυ ριαρχία τους στο Αιγαίο, χωρίς βέ βαια αυτό να αναιρεί τον ίδιο μύχιο πόθο των άλλων Δυτικών. Με χρήσι μες για τον αναγνώστη «αναμνή

σεις» ατόμων που εμπλέκονται ενεργά σε αυτό που θα συμβεί, ο συγ γραφέας πληροφορεί για το πώς και γιατί η κατάσταση στην Βασιλεύουσα από τα χρόνια της κυριαρχίας της έφθασε στο παραπέντε της παρακ μής της. Από τον ένα αυτοκράτορα Αλέξιο στον άλλο, άνθρωποι με πολύ λίγα προσόντα και αμφισβητούμενο ήθος και τόλμη για τη θέση που κα τείχαν και τις περιστάσεις που ζούσαν, αφήνουν απροετοίμαστη την Πόλη και αδύναμη την Αυτοκρατορία τους. Ένα ώριμο φρούτο στους καλά εξοπλισμένους και παρακινούμενους από τη λεία πεισμονές Δυτικούς. Οι δαπάνες της αυλής μόνο για προσω πική προβολή και καλοπέραση -χα ρακτηριστικό σχεδόν όλων των ηγε τών ολοκληρωτικών καθεστώτωνάφησαν γυμνούς τους Ελληνες να αν τιμετωπίσουν την επερχόμενη βία της κατάκτησης. Βέβαια, η οικονο μική και κοινωνική κατάσταση των απλών ανθρώπων ήταν τόσο εξαρτη μένη από τα τερτίπια, τις ραδιουργίες και τον αχαλίνωτο εγωισμό της άρχουσας τάξης, που, όπως διηγείται ο συγγραφέας, άφηνε να πλανάται στη ατμόσφαιρα το «γιατί να πολεμήσω;» Αν και υπήρχαν εξαιρέσεις κάποιων θαρραλέων Ελλήνων που διέβλεπαν την καταστροφή και έδειξαν με το απαράμιλλο θάρρος τους το πώς θα μπορούσε να αποτραπεί η κατα στροφή, δεν φάνηκαν αυτοί αρκετοί, ούτε τόσο ισχυροί για να την προλά βουν. Και έφθασε η πολιορκία της Κων σταντινούπολης μέσα σε αυτό το πλέγμα των αντιθέσεων σε στό

χους, δυνατότητες και προσπάθειες μεταξύ των Δυτικών και των Βυζαν τινών, και το αποτέλεσμα: «Σαν κύμα αγριεμένο, σα λάβα πυρακτω μένη χύθηκαν μέσα στην πόλη Βενετσιάνοι και σταυροφόροι, έχοντας ραμμένο στο στήθος τους απάνω το σταυρό που τους έκανε στρατιώτες του Χριστού με χρέος τους μονα δικό να πολεμάνε τους άπιστους, στο όνομα εκείνου που κατέβηκε στη Γη για να χαρίσει αγάπη, την ει ρήνη στους ανθρώπους». Το παρα νοϊκό αλλά στηριγμένο καλά στον εύκολο πλουτισμό αυτό γεγονός στιγμάτισε στους αιώνες την Δ' Σταυροφορία και τους ηγέτες της και άρχισε να στρέφει τη σφαίρα του μέλλοντος σε έναν νέο κόσμο, στον οποίο σε δυόμισι αιώνες θα υπέκυπτε ο πολιτισμός στην πολε μική βαρβαρότητα. Μόνο με την ανάγνωση των σελίδων του βιβλίου που περιγράφουν την υποδούλωση της πόλης στους Λατίνους στις 12 Απριλίου 1204 μπορεί ο αναγνώ στης να αισθανθεί την ανατριχίλα, τον φόβο, τον θυμό και την απελπι σία των Ελλήνων, για το αναπάντεχο και ακατανόητο γι’ αυτούς συμβάν. Και μετά τι; Όλα όσα γίνηκαν στην υπόδουλη Βασιλεύουσα τα επόμενα δώδεκα χρόνια εξιστορούνται στο τρίτο βιβλίο της τριλογίας. Και σε αυτό ζωντανεύει η διήγηση μέσα από τα προσωπικά δράματα και τις ευτυχισμένες στιγμές των πρωτα γωνιστών, που τους σπουδαιότε ρους από αυτούς συναντούμε και στα προηγούμενα βιβλία. Μπαίνον τας μέσα στην καρδιά του απλού

Ο Κώστας Κυριαζής (πρώτος από δεξιό) με τον Στρατάρχη Τίτο (κέντρο).

Παράσημο από το Πατριαρχείο της Ιερουσαλήμ

[βί I

Κώστας Δ. Κυριαζής 09201991)

δ:αφ ιέρω μα

82 m

Η Δ' Σταυροφορία Αγνή η Φράγκα. Εστία, 1980

λαού, ο Κυριαζής αποδίδει με αγω νιώδεις ολοζώντανες περιγραφές τπν τύχπ του κάτω από τα σπαθιά των αγωνιστών του Χριστού που, έχοντας επιλέξει λάθος αντίπαλο, αφήνουν να ξεσπάσουν όλα τα πρω τόγονα ένστικτα που χαρακτπρίζουν τον ποταπό άνθρωπο. Και αν κάποιοι από αυτούς αναλογίζονται το μέγα λάθος, είναι τόσο μεγάλα π προσμονή του προσωπικού τους κέρδους από τπ μοιρασιά του πλού του σε γπ, σε πράγματα και ανθρώ πους που κατέκτπσαν, ώστε αποκοιμίζεται π συνείδπσή τους. Μέσα στπν αντιπαλότπτα των πγετών των κουρσάρων τπς Βασιλεύουσας που αναπλάθεται με λεπτομέρειες σε ένα μεγάλο μέρος του βιβλίου αυ τού, οι λιγοστοί γενναίοι Έλλπνες που προσπαθούν να κάνουν κάτι για να βελτιώσουν ή να αλλάξουν τπν κατάστασπ δίνουν ελπίδες στο λαό και τον αναγνώστπ ότι σύντομα θα διορθωθούν όλα. Δυστυχώς όμως, π μέρα με τπ μέρα κυλά βάναυσα και επίβουλα για τις τύχες των ισχυρών και αδυνάτων τπς Πάλας. Οι αγω νίες όμως πολλών προσώπων του μυθιστορήματος για το αύριο, που αναππδούν από τους λεπτομερείς διαλόγους που τις περιγράφουν, αφήνουν τπν πικρή γεύσπ του «γιατί». Από το άλλο μέρος, οι Βενετσιάνοι και οι σταυροφόροι, λες και ήταν καλοί μαθπτές των Βυζαν τινών, υιοθετούν τις ίντριγκες και τα κόλπα του σφετερισμού όποιας μορφής εξουσίας μπορούν να επι τύχουν. Έτσι κυλά το βιβλίο, με τις προσπάθειες των λίγων για ελευθε

ρία και των πολλών για μοίρασμα του πλιάτσικου, μέχρι το τέλος που θα φθάσει με τπν αρχή τπς προ σπάθειας του Θεόδωρου Λάσκαρι, του βασιλιά του κράτους τπς Νί καιας, να διεκδικήσει τον θρόνο τπς Βασιλεύουσας από τον τελευταίο άρπαγα, τον Ερρίκο του Αινώ. Η τριλογία αυτή, εκτός τπς καταπλπκτικής πλοκής που είναι προϊόν τπς χρονογραφίας και τπς δπμιουργικής φαντασίας του Κυριαζή, διαθέτει δυ νατές σκιαγραφήσεις προσώπων και χαρακτήρων, με τις ανθρώπινες αδυ ναμίες και δυνατότπτές τους, τα όνειρα και τις αστοχίες τους. Και δί νει πολλαπλά μαθήματα στον αναγνώστπ που θέλει να μάθει κάτι από τα ιστορικά δρώμενα και όχι μόνο να απολαύσει κάποια λογοτεχνική πένα. Ένα μάθπμα είναι ότι λαός που εμπι στεύεται τπν τύχη του σε άτομα και όχι στον εαυτό του και τις συλλογικές του αποφάσεις δεν κάνει τίποτε άλλο από το να διαιωνίζει τπν καταπίεσή του και να κάνει ζοφερό το μέλλον του. Μια εικόνα που αντικατοπτρίζει τπν ύπαρξη και το μέλλον κάθε κρατισμού που έχει επιβλπθεί σε πολλές χώρες του κόσμου και σε διάφορες ιστορικές περιόδους. Ένα μάθπμα που ξεππδά από τπν πένα του Κυριαζή και διαχέεται με το μελάνι του σε όσους συμμερίζονται τπ θέση ότι είναι αδύνατο να επιβιώσει μια κοι νωνία εάν παραμελείται π ευπμερία του ατόμου. Διάβασα, ευχαριστήθηκα, έμαθα. Αυτές είναι οι τρεις λέ ξεις που νομίζω ότι θα έρθουν στο μυαλό κάθε αναγνώστπ των βιβλίων του Κώστα Δ. Κυριαζή. 1

Η Θεοφανώ ως κειμενική ηρωίδα: Κώ στας Κυριαζής, Γώ ργος Θ εοτο κά ς Ά γγελος Τερζάκης «Η αρετή δεν έχει ιστορία» Σύμφωνα και με την καταγραφή τού ομότιμου καθηγητή Θόδωρου Χατζηπανταζή, οι πιο συχνά δραματοποιημένες στην ελληνική σκηνή σε λίδες τής ιστορίας μας ως έθνους εί ναι «εκείνες που ασχολούνται με τα συνταρακτικά γεγονότα της νύχτας της 10ης Δεκεμβρίου του 969 μ.Χ., δηλαδή εκείνες που περιγράφουν τπ δολοφονία του αυτοκράτορα Νικη φόρου Φωκά από τη γυναίκα του Θε οφανώ και τον εραστή της Ιωάννη Τσιμισκή». Ο καθηγητής μέτρησε δέκα τουλάχιστον σχετικές τραγω δίες δημοσιευμένες μεταξύ του 1875 και του 1975, «ενώ αμέτρητες παρα μένουν οι περιπτώσεις» όπου το όνομα του ενός από τους τρεις πρω ταγωνιστές εμφανίζεται στον τίτλο χειρογράφου υποβεβλημένου για κρίση σε κάποιον δραματικό διαγω νισμό. Μεταξύ των ως άνω 10 δρα μάτων συγκαταλέγονται και Η βυ ζαντινή νύχτα (ήταν ο τίτλος κατά την πρώτη δημοσίευση του έργου στη Νέα Εστία) ή Η Λύκαινα (αυτός ο τίτ λος επελέγη κατά την επανέκδοση του έργου στον β' τόμο των Θεατρι κών έργων του) του Γιώργου Θεοτοκά, η σαφώς γνωστότερη Θεο φανώ του Αγγέλου Τερςάκη, καθώς και ο Νικηφόρος Φωκάς του Νίκου Καςαντςάκη, η μόνη τραγωδία στην οποία η βασίλισσα είναι η αυτουργός τπς δολοφονίας, παραλληλιζόμενη (και εδώ) με την ανδροβόρα Κλυται μνήστρα. Η Θεοφανώ του Αγγέλου Τερζάκη θεωρείται το ωριμότερο έργο του συγγραφέα και ένα από τα

κορυφαία της ελληνικής δραματουρ γίας, καθώς φέρει την επιρροή του Σαίξππρ, μέσα, όμως, από μια εντε λώς προσωπική διεργασία και εστιά ζει στην ηρωίδα ως σύμβολο του αν θρώπου που τρέμει να χάσει την εξουσία, ενώ πολύ λιγότερο προσεγ μένο είναι το αντίστοιχο έργο του Θεοτοκά (ίσως λόγω της συγκεχυμένης ταυτότητάς του, αποτέλεσμα, πιθα νόν, της προσπάθειας του συγγρα φέα να εντάξει πολλά διαφορετικά στοιχεία -αρχαία τραγωδία, νεοελλη νική λαϊκή παράδοση, ευρωπαϊκός μοντερνισμός- σε ένα και μόνον έργο). Δίπλα σε αυτά τα δύο θεατρικά έργα ερχόμαστε, με την παρούσα μι κρή συμβολή, να τοποθετήσουμε ένα πεζογραφικό κείμενο, αυτή τη φορά, το ιστορικό μυθιστόρημα Θε οφανώ. Η εστεμμένη φόνισσα του Κώστα Δ. Κυριαζή. Και οι τρεις προαναφερθέντες, Καζαντζάκης, Θεοτοκάς, Τερζάκης, βά δισαν, σύμφωνα και με τον Θ. Χα-

Σταυρούλα Γ. Τσούπρου

0 Κώστας Κυριαζής με τη σύζυγό του και τον Αντρέα Παπανδρέου

δ:αφ ιέρω μα

τζηπανταζή, ως προς την προσπά θεια διασταύρωσης βυζαντινής ιστο ρίας και αρχαιοελληνικής τραγωδίας, στα χνάρια τού Τσιμισκή του Φώτου Πολίτη, αλλά ο πιο εξαντλητικός και επίμονος ανάμεσά τους υπήρξε ο Γιώργος Θεοτοκάς, ο οποίος, μάλι στα, περιορίζει τη δράση σε ένα ει κοσιτετράωρο, ενώ, τουλάχιστον, η Θεοφανώ του Τερζάκη ξεκινά από τον Ιούλιο εκείνης της χρονιάς, συν τέμνοντος πάντως και πάλι τον πραγ ματικό χρόνο που μεσολάβησε- στην περίπτωση, βέβαια, του Κυριαζή ο χρόνος στον οποίο διαδραματίζεται το μυθιστόρημα εκτείνεται ήδη από το 956 μ.Χ., πριν ακόμα η Αναστα σία, αποκαλούμενη στο εξής «Θεο φανώ», καταρχάς από τον Ρωμανό Β', τον πρώτο σύζυγό της, και στη συνέχεια από όλους, ακόμα και από την ιστορία, γίνει αυτοκρατόρισσα. Αλλά, βέβαια, δεν είναι μόνον ο χρό νος που διαφοροποιεί τις τρεις ξεχω ριστές κειμενικές παρουσίες της ίδιας ιστορικής προσωπικότητας. Η Θεοφανώ του Αγγέλου Τερζάκη θεωρεί τον εαυτό της αδικημένο από τη μοίρα, πλάσμα που πάλεψε με νύ χια και με δόντια να φτάσει εκεί όπου έφτασε και, γι’ αυτό, πλάσμα αδύ ναμο σε κάποιες, έστω σπάνιες, στιγ μές, που «σέρνει πάνω του μια κατα δίκη που δεν του αρμόζει», όπως οι τραγικοί ήρωες και ηρωίδες. Λίγο πριν από τη δολοφονία του Νικηφό ρου Φωκά η Θεοφανώ δειλιάζει, θέ λει να του τα αποκαλύψει όλα και να πέσει στην αγκαλιά του, καθώς ομο λογεί ότι τον είχε αγαπήσει αληθινά, αλλά το ριζικό της έχει γραφτεί δια

φορετικά. Η ερημιά στην οποία την αφήνει στο τέλος ο συγγραφέας, φω τισμένη δυσοίωνα από το μίσος των αδερφάδων του πρώτου συζύγου της, Ρωμανού Β', που την περιτριγυ ρίζουν, ολοκληρώνει την εικόνα μιας γυναίκας η οποία αμάρτησε επειδή δεν κατόρθωσε ή δεν αξιώθηκε να δει κανένα σημάδι τής ύπαρξης του Θεού στη ζωή της. Εκεί όπου ο Τερζάκης προτάσσει τη βαθιά ψυχογραφική προσέγγιση των προσώπων και τις μεταφυσικές τους αναζητήσεις, ο Θεοτοκάς εμπλέκει περισσότερα ιστορικά στοιχεία, αλλά και περισσότερες παρεκκλίσεις από αυτά. Σύμφωνα και με τις «Σημει ώσεις» του ίδιου στον δεύτερο τόμο των Θεατρικών του (Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 1966), ένα έργο του εί δους αυτού είναι αναπόφευκτο να ξεφύγει πολύ ή λίγο από την εξακρι βωμένη ιστορική αλήθεια. Έτσι, ούτε η καταγωγή της Θεοφανώς από τη Λακωνία είναι επιβεβαιωμένη ούτε ότι ο Ρωμανός Β' πέθανε δηλητηρια σμένος. Αλλά ο Θεοτοκάς προχωρεί και στην υιοθέτηση αρκετών ιστορι κών ανακριβειών, η σημαντικότερη εκ των οποίων είναι η τελική αυτο κτονία της ηρωίδας, με μόνη δικαιο λογία εκ μέρους του «ότι με τέτοιον τρόπο αισθάνθηκε την πορεία της τραγωδίας και δεν μπορούσε να την κλείσει διαφορετικά». Αν και δεν εί ναι εύκολο να αποφανθούμε ποια Θε οφανώ είναι δυνατότερη ως ανθρώ πινος χαρακτήρας, εκείνη που αυτοκτονεί ή εκείνη που υπομένει (όπως μας πληροφορεί ο Κώστας Κυριαζής στον «Επίλογό» του, ακολουθώντας

την ιστορική αλήθεια) τον επτάχρονο εγκλεισμό της στο μοναστήρι (σύμ φωνα και με την άποψη που διατυ πώνει ο Κυριαςής στον «Πρόλογό» του, αυτή η κατάληξη της Θεοφανώς ήταν φρικτότερη και από τον θάνατο για έναν χαρακτήρα σαν τον δικό της), για να επιστρέφει, στη συνέ χεια, ως βασιλομήτωρ στην Κων σταντινούπολη και να ςήσει εκεί μια ήσυχη ζωή, οφείλουμε, ωστόσο, να παραδεχθούμε ότι η επιλογή του Θεοτοκά ηροκαλεί στον αναγνώστη θεατή εντονότερα συναισθήματα. Πάντως, η περιγραφή της διαμόρ φωσης του ψυχισμού της Θεοφανώς από τον Θεοτοκά (με το στόμα, μά λιστα, της ίδιας της ηρωίδας), αν και, αναγκαστικά, ιδιαίτερα πυκνή, προ σεγγίζει αρκετά στην Θεοφανώ που γνωρίζουμε μέσα από το μυθιστό ρημα του Κυριαζή και, άρα, παράλ ληλα, αποκλίνει από την ηρωίδα του Τερζάκη, η οποία έχει, όπως είδαμε, και κάποιες στιγμές αδυναμίας. Η Θε οφανώ του Θεοτοκά είναι μέχρι τέ λους σκληρή, φιλόδοξη, υποκρίτρια, αλλά και αδυσώπητα ειλικρινής όταν αυτό την εξυπηρετεί και συνάμα είναι μια γυναίκα παθιασμένη για έρωτα, ενώ, ταυτόχρονα, είναι και μια ηρωίδα υποχρεωμένη, εξαιτίας της δομής του συγκεκριμένου έργου, να υποστεί την κριτική των υπηκόων της -ανεξάρτητα αν αδιαφορεί για τη γνώμη τους και αρνείται ουσιαστικά να απολογηθεί για τις πράξεις της, όπως και να εκλιπαρήσει για έλεος. Το ρόλο του χορού, που καταδικάζει με ακραίες εκφράσεις μίσους την «Λάκαινα του διαβόλου», στην περί

πτωση του μυθιστορήματος του Κυριαζή, τον αναλαμβάνει ο αφηγητής, ο οποίος, είτε άμεσα είτε μέσω του χειρισμού των διαφορετικών οπτικών γωνιών, αποδίδει, ίσως πιο ήπια αλλά διαρκέστερα, τα αντίστοιχα αρνητικά ψυχικά και πνευματικά χαρακτηρι στικά στην ηρωίδα - ιστορικό πρό σωπο. Σύμφωνα με τον ίδιο τον Κώστα Κυριαζή, ο οποίος στον «Πρόλογο» του βιβλίου του μας εξομολογείται, με ταξύ άλλων, κάποια στοιχεία της ποι ητικής του ως προς το ιστορικό μυ θιστόρημα, ο δικός του στόχος ήταν, μακριά από οποιαδήποτε διασταύ ρωση Βυζαντίου και αρχαιότητας, να δώσει σάρκα και οστά σε μορφές νε κρές που έζησαν πριν από χίλια και παραπάνω χρόνια, «να μπει όσο του

Με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή

δ:αφ ιέρω μα

ήταν μπορετό στις σκέψεις τους, να δει τις πράξεις τους, να ςήσει μαζί τους την αγωνία τους και τη χαρά τους», χωρίς να διστάσει (όπως δια πιστώνει ο αναγνώστης), κάποιες φο ρές, να δείξει την αβεβαιότητά του ως αφηγητή για το αν μπορεί να γνω ρίζει τα πραγματικά αισθήματα των ηρώων και των ηρωίδων του. «Έδωσα όση μου επέτρεπαν οι δυ νάμεις μου ζωή σε ιστορικά πρόσωπα [...]. Πρόσθεσα λόγια στο στόμα τους που ίσως να φαίνονται περίεργα σή μερα, που έπρεπε όμως να ταιριάζουν με τον χαρακτήρα τους όπως μας τον παρουσίασε η Ιστορία». Συνδύασε, δηλαδή, ο συγγραφέας Κώστας Κυριαζής την προσεκτική εργασία του βιογράφου μιας ιστορικής προσωπι κότητας με τη δημιουργικότητα του ταλέντου ενός μυθιστοριογράφου και στηριζόμενος στο αρχειακό υλικό του ιστορικού (στον «Επίλογο» του βιβλίου του παραθέτει, κατά τη συ νήθειά του, συνοπτικά τις πηγές του) προσπάθησε, και κατόρθωσε πράγ ματι, να μεταφέρει τον κόσμο και τις συγκεκριμένες ιστορικές μορφές του

Με τον Βίλλυ Μπραντ και την κ. Κυριαζή

Βυζαντίου από τον πειραματικό σω λήνα του επιστήμονα στο ζωντανό οργανισμό του καθημερινού γίγνε σθαι, συμβάλλοντας έτσι στην καλύ τερη κατανόηση τόσο των προσώ πων όσο και των γεγονότων. Απέναντι στη Θεοφανώ ο Κυριαζής στάθηκε δίκαιος, τόσο εντός του κει μένου του όσο και έξω από αυτό, στο παρακείμενό του. Ως προς αυτό το τελευταίο, τον χαρακτηρισμό που αποδίδεται από τον υπότιτλο του βι βλίου Η εστεμμένη φόνισσα, ο συγ γραφέας επιχειρεί να τον εξηγήσει, και έτσι να μετριάσει την οξύτητά του, στον «Πρόλογο»; «Είδα με αγάπη τους ήρωές μου [...] Μη βια στείτε να τους κρίνετε, η εποχή ήταν αλλοιώτικη, οι άνθρωποι πιο άγριοι, το έγκλημα συγχωριότανε πολλές φορές...». Εντός του κειμένου, ο χα ρακτηρισμός «φόνισσα» επαναλαμ βάνεται ή υπονοείται πολλές φορές, από το μέσον του βιβλίου και μετά, ενταγμένος στις σκέψεις ή στα λόγια άλλων ηρώων ή στις περιγραφές του αφηγητή ή ακόμα και στις σκέψεις της Θεοφανώς, η οποία συμβαίνει κάποτε να φρικιά με τον ίδιο της τον εαυτό. Ο συγγραφέας στέκεται με ιδι αίτερη ψυχολογική σαφήνεια στις κακές παρορμήσεις που οδηγούν, κατόπιν, όμως, σχολαστικού σχεδιασμού των κινήσεών της, τη συμπερι φορά της ηρωίδας του και πιθανόν αυτή ακριβώς η απογύμνωσή της να είναι που τελικά δεν την κάνει απεχθή (όπως, ίσως, συμβαίνει στην περίπτωση του Θεοτοκά). Η Θεο φανώ του Κυριαζή δεν ανάγεται σε σύμβολο, σε αντίθεση με την Θεο-

φανώ των θεατρικών έργων που προαναφέρθηκαν, όπου το ιστορικό πρό σωπο βρέθηκε ενταγμένο στον κώ δικα των συμβόλων της κλασικής μυ θολογίας ή ακόμα και του χριστιανι σμού. Η σύνθετη δημιουργία του μυ θιστορηματικού χαρακτήρα (είτε με τη μέθοδο της «άμεσης έκθεσης», όπου ο χαρακτήρας περιγράφεται ή συςητείται από τον αφηγητή ή από άλλον χαρακτήρα, είτε με τη «δρα ματική μέθοδο», την αντικειμενικό τερη εκ των δύο, κατά την οποία ο αναγνώστης βλέπει και ακούει ο ίδιος τον χαρακτήρα, χάρη στον «σκηνικό τρόπο» παρουσίασής του) σε συν δυασμό με τις διαφορετικές προθέ σεις του συγκεκριμένου συγγραφέα καταλήγουν στο πλάσιμο μιας ύπαρ ξης διαβολικής μεν, ανθρώπινης δε. «Μια ιστορία αίματος είναι τούτη που λαμπρύνεται από μια αγάπη άδολη», γράφει στον «Πρόλογό» του ο Κ. Κυριαζής, αναφερόμενος, αφενός, από κοινού στις κρυφές παλατινές δολο φονίες και στις «επικές» μάχες, που τόσο παραστατικά ο ίδιος περιγράφει έως τις αποτρόπαιες λεπτομέρειές τους, ιδωμένες με ένα κριτικό πνεύμα, και, αφετέρου, στην αγάπη του περασμένου στα χρόνια Νικηφό ρου Φωκά για την Θεοφανώ. Όταν, όμως, και εκείνη με τη σειρά της

«πρωτόνοιωσε τον έρωτα, τον πλά στη και τον χαλαστή», υπέστη τα επί χειρα όλων των προηγούμενων ανή θικων πράξεών της. Καταγράφοντας στο Ημερολόγιό του ο Γιώργος Θεοτοκάς τα σχετικά με το εν λόγω δράμα του για τη βυζαντινή αυτοκράτειρα, σημειώνει (στις 24.7.1944) ότι άρεσε στον Εμπειρικό και στον Εγγονόπουλο όταν τους το διάβασε. Οι ποιητές, μάλιστα, είχαν και συγ κεκριμένες προτάσεις σχετικά με τον τίτλο, μιας και απέρριπταν εκείνους που είχε σκεφτεί ο Θεοτοκάς. Τα χαϊ μαλιά του έρωτα και των αρμάτων, πρότεινε ο Εμπειρικός (τον υιοθέ τησε, τελικά, ως τίτλο μιας δικής του, πολύ διαφορετικής, βέβαια, τριλο γίας) και ο Εγγονόπουλος διόρθωνε: Τα γητέματα του έρωτα και των αρ μάτων. Ο Θεοτοκάς, τελικά, δεν διά λεξε κανέναν από τους δύο, αλλά θα ήταν σφάλμα να μην προσέξει κανείς πόσο πλησίασε η ποιητική έμπνευση τον ζωντανό πυρήνα της ιστορίας μέσα στην Ιστορία, τον ίδιο που περιέγραψε και ο Κώστας Κυριαζής στον «Πρόλογό» του. Ίσως θα έπρεπε να επανεξεταστεί, για ορι σμένες τουλάχιστον περιπτώσεις, η άποψη του Avrom Fleishman ότι το (καλό) ιστορικό μυθιστόρημα είναι εί δος ποίησης. ■

δ:αφ ιέρω μα

Πώς έγραφε ο Κώ στας Κυριαζής Νίκος ΚΚυριαζής

Η Μάνα. Εστία, 2010

Κώστας Κυριαζής είχε πάντα ιδιαίτερη αγάπη για την ιστορία και έζησε ο ίδιος από κοντά σημαν τικά ιστορικά γεγονότα της εποχής του, από την γερμανική κατοχή (όπου πήρε μέρος στην αντίσταση και τιμήθηκε με το Μετάλλιο Εθνι κής Αντίστασης, συμμετέχοντας στην έκδοση «παράνομης» εφημε ρίδας), ως πολεμικός ανταποκριτής στον εμφύλιο, ως ανταποκριτής κα λύπτοντας διεθνή γεγονότα, όπως την αγγλογαλλική απόβαση στο Σουέζ το 1957, τη δημιουργία του απαρτχάιντ (χωριστή διαβίωση λευ κών και μαύρων) στη Νότια Αφρική, στην οποία άσκησε έντονη κριτική, την «ανεξαρτητοποίηση» της Γιουγ κοσλαβίας του Τίτο από το σοβιε τικό μπλοκ, το Κυπριακό, στο οποίο η εφημερίδα Έθνος υπήρξε από τις πιο μαχητικές εναντίον της αγγλικής κατοχής κ.λπ. Συμμετέχοντας στην πολιτική και τα σύγχρονό του ιστορικά γεγονότα, έχοντας γνωρίσει προσωπικά ση μαντικούς ηγέτες, από τους οποίους πήρε και συνεντεύξεις, όπως από τον καγκελάριο Αντενάουερ της Γερμανίας, τον Τίτο, τον Νάσερ (μο ναδική συνέντευξη που έδωσε σε δυτικό δημοσιογράφο κατά την κρίση του 1956, απόκτησε μοναδική εμπειρία, που αντανακλάται και στα βυζαντινά μυθιστορήματά του. Ως πρόεδρος του EOT το 1981-1989 είχε αναλάβει τις εξωτερικές σχέσεις της Ελλάδας σε θέματα τουρισμού (δεν υπήρχε τότε Υπουργείο Τουρι σμού) και υπόγραψε πολλές τουρι στικές συμφωνίες (η.χ. Σοβιετική

Ενωση, Κίνα, Συρία κ.λη.), προετοι μάζοντας μερικές φορές μετέπειτα πολιτικές συμφωνίες, όπως με το Ισ ραήλ, που προηγήθηκε της αναγνώ ρισής του από την Ελλάδα. Γράφοντας για το Βυζάντιο, δεν απα ριθμεί απλά ιστορικά γεγονότα, ούτε «εικονογραφεί» μόνο τα συναισθή ματα των ηρώων του, πραγματικών και μυθιστορηματικών, αλλά αναλύει το πολιτικό υπόβαθρο, τις «διεθνείς σχέσεις» της εποχής, τις πολιτικές ίν τριγκες προσώπων, που δεν διαφέ ρουν πολύ από τις σύγχρονες. Χαρακτηριστική είναι, η.χ., η σκηνή στον Ρωμανό Διογένη όταν, στο προ σκέφαλο του αυτοκράτορα που πε θαίνει, τα διάφορα πρόσωπα που τον παραστέκονται, με πρώτο τον Μι χαήλ Ψελλό, σκέφτονται τι μπορεί να αλλάξει για την αυτοκρατορία, αλλά και πώς θα ωφεληθούν οι ίδιοι προ σωπικά. Το ίδιο και στην τριλογία Αγνή, η Φράγκα, Η Τέταρτη Σταυρο φορία και Ερρίκος του Αινώ, όπου το πολιτικό υπόβαθρο περιλαμβάνει όχι μόνο τους δυναστικούς εμφύλιους πολέμους της δυναστείας των Αγγέ λων, της χειρότερης όλης της βυζαν τινής ιστορίας, αλλά και των Βενετών και των αρχηγών των σταυροφόρων, που και εδώ ο καθένας προσπαθεί να προωθήσει τα δικά του συμφέροντα. Η προσωπική του εμπειρία σε γεγο νότα που ξεπερνούσαν τον ελληνικό χώρο τον βοήθησε ώστε το ίδιο να συμβαίνει και στα μυθιστορήματά του που, ανάλογα με την περίπτωση, ξεπερνούν τον καθαρά βυζαντινό χώρο. Αλλωστε, η Βυζαντινή αυτο κρατορία, ως μεγάλη δύναμη, είχε

σχέσεις, συνύπαρξης και αντιπαλό τητας, με όλο τον γνωστό τότε κό σμο. Έτσι, στον Βασίλειο τον Βουλγαροκτόνο, μας μεταφέρει στο βασί λειο της Ρωσίας του Κιέβου (των σκανδιναβορώσων «Ρως») και τις προσπάθειες, ακόμα και τεχνάσματα των Βυζαντινών να εκχριστιανίσουν και να προσεταιρισθούν τους Ρώ σους, προσπάθεια που σκέφθηκε με επιτυχία. Ένα τμήμα «Ρως» μισθο φόρων ήταν από τα επίλεκτα σώματα του στρατού του Βασιλείου. Μας με ταφέρει όμως ακόμα και στη Γεωρ γία, της βασίλισσας Ταμάρ, που χάρη σε βυζαντινούς τεχνίτες και ζωγρά φους κοσμεί το βασίλειό της με εκ κλησίες βυζαντινού τύπου, που οι τουρίστες θαυμάζουν και σήμερα. Στην τριλογία Ροζέ ντε Φλορ, Μπερανζέ ντε Ροκαφόρ και Βάλτερ ντε Μπριέν, ο Κ. Κυριαζής παρουσιάζει ουσιαστικά μίαν εικόνα ολόκληρης της Μεσογείου στα τέλη του 13ου αρχές του Μου αιώνα, ξεκινώντας από την πτώση του σταυροφορικού βασιλείου της Άκρας από τους Μαμελούκους Αιγύπτιους, τον πόλεμο των Αραγωνέζων εναντίον των Γάλ λων του Καρόλου του Ανζού στη Σι κελία και την Ιταλία, πριν καταλήξει στο Βυζάντιο και τα σταυροφορικά κράτη του ελληνικού χώρου.

Τέλος, ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος ξεκινά από τα ιταλικά κράτη της αρ χής της Αναγέννησης. Για να ανασυνθέσει με ακρίβεια το βυζαντινό και γενικότερο παρελθόν μελετούσε πολύ, τόσο τους σύγχρο νους βυζαντινούς ιστορικούς, εργα σία συχνά επίπονη, γιατί ορισμένων η γλώσσα, μίμηση της αρχαίας αττικής, είναι εξαιρετικά δυσνόητη. Θυμάμαι μερικές φορές τον θυμό του με ορι σμένους βυζαντινούς χρονικογρά φους, ιδιαίτερα δύσκολους στην κα τανόηση. Χρειαζόταν ακόμα και «αποκρυπτογράφηση» σε ορισμένες περιπτώσεις, γιατί, στην προσπάθειά τους μίμησης των αρχαίων, χρησιμο ποιούν όρους όπως «Πέρσες», εννο ώντας Άραβες ή Τούρκους, ή αρχαία τοπωνύμια που προκαλούν σύγχυση. Έτσι, η «Ιβηρία» για ορισμένους Βυ ζαντινούς δεν είναι η ιβηρική χερσό νησος της Ισπανίας - Πορτογαλίας, αλλά η σημερινή Γεωργία! Εξαντλούσε και τις σύγχρονες πηγές, αλλά και παλαιότερες δυσεύρετες, ελληνικές και ξένες, ψάχνοντας σε κάθε βιβλιοθήκη, όπως π.χ. το (ισπα νικό) του Ρ. Μονκάδα Εκστρατεία των Καταλανών και Αραγωνέζων κατά Τούρκων και Ελλήνων για να γράψει την τριλογία της Καταλανικής Εταιρείας. Σε αυτό τον βοηθούσε η

δ:αφ ιερω μα

εξαιρετική γνώση αγγλικών και γαλ λικών και η δυνατότητά του να δια βάζει ιταλικά και ισπανικά. Για να είναι σωστός και στις λεπτο μέρειες, είχε μελετήσει όλο τον τρόπο ζωής των Βυζαντινών, από την ενδυμασία, τον οπλισμό, την τακτική, την εθιμοτυπία, την αρχιτεκτονική, τη ζωγραφική μέχρι το τι έτρωγαν. Αυτό επεκτεινόταν και στους άλλους λαούς και στρατιώτες, συμμάχους και εχθρούς των Βυζαντινών, όπως φαίνεται π.χ. από την περιγραφή των φοβερών αλλά και παράξενων στην όψη, ημιβαρβάρων για τους Βυζαντι νούς, Αλμογαβάρων, τμήμα ελαφρού πεζικού της Καταλανικής Εταιρείας, ή την εξαιρετικά ζωντανή περιγραφή των φράγκων ιπποτών στους «τορνεμέδες» (τουρνουά) στον Βάλτερ ντε Μπριέν. Η αφοσίωσή του όμως στη λεπτομέ ρεια και η αγάπη του για την ιστορία τον έκανε να αναζητά κάθε ευκαιρία για να επισκέπτεται ο ίδιος τα μέρη που περιγράφει, για να έχει το προ σωπικό του «συναίσθημα του χώ ρου», όσο ήταν δυνατόν. Έτσι, ανά μεσα σε άλλα, είχε επισκεφθεί και σκαρφαλώσει στα τείχη της Άκρας για να περιγράφει την πολιορκία της στον Ροζέ ντε Φλορ, τις βυζαντινές εκκλησίες της Γεωργίας και, φυσικά, όλα τα μέρη της Ελλάδας που έπαι ξαν ρόλο στη βυζαντινή ιστορία. Θυμάμαι, π.χ., την περιήγησή μας στην σημερινή πεδιάδα της Κωπαϊδας, που τότε ήταν εν μέρει βάλτος και εν μέρει λίμνη, για να μπορέσει να περιγράφει σωστά τη μάχη του 1311 που οδήγησε στην καταστροφή των Φράγκων του δουκάτου των Αθηνών

και την κατάληψή του από τους Καταλανούς (Βάλτερ ντε Μπριέν). Η αγάπη του για κάθε τι που είχε σχέση με την ιστορία εηεκτείνονταν σε μνημεία κάθε εποχής, γνωστά και λιγότερο γνωστά. Σε κάθε εκδρομή ή ταξίδι, όταν βλέπαμε κάποιο «αχαρτογράφητο» ερείπιο μεσαιωνικού κά στρου, σταματούσαμε για να το «πα τήσουμε», όσο δύσκολη και επίπονη να ήταν η αναρρίχηση, με κάθε και ρική συνθήκη, καύσωνα, βροχή, κρύο, όπως άλλωστε θα έκαναν και οι στρατιώτες της μακρινής εποχής που περιέγραψε. Ως προς το γράψιμο, ήταν εξαιρετικά κακογράφος, έχοντας κάποιες φορές δυσκολία να διαβάσει ο ίδιος τα γράμματά του, αλλά έγραφε εξαιρε τικά εύκολα και γρήγορα. Μπορούσε, λόγω των άλλων καθηκόντων του, να αναγκαζόταν να αφήσει το γράψιμο για ημέρες και, όταν το συνέχιζε, ήταν σαν να είχε μόλις διακόψει. Διόρθωνε ελάχιστα τα χειρόγραφά του, σε αντίθεση με άλλους φίλους του συγγραφείς, που τα «παίδευαν» με συνεχείς διορθώσεις, διαγραφές και αλλαγές. Το αρχικό χειρόγραφο ήταν και το τελικό. Πιστεύω πως ο συνδυασμός όλων αυτών των στοιχείων δίνει τη μονα δική ζωντάνια και «αυθεντικότητα» των μυθιστορημάτων του Κ. Κυριαζή, κάνοντάς τα ακόμα και τώρα ιδιαίτερα αγαπητά στο κοινό, όχι μόνο το ελληνικό, μιας και η πρό σφατη ισπανική μετάφραση του Ροζέ ντε Φλορ και η γαλλική της Αγνής της Φράγκαςέγιναν δεκτές με ευμενή σχόλια από τους αναγνώστες των χωρών αυτών. ■

δ:κριτικογραφία ΕΠ ΙΜ ΕΛΕΙΑ: Θ Ο Δ Ω Ρ Η Σ Π ΕΡΣΗΣ

Κ Ρ ΙΤ ΙΚ Ο ΓΡ Α Φ ΙΑ Μ Α ΪΟ Υ 2010 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αλεξίου Δημήτρης: Τέσσερις ώρες (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 2.5.10) Αντονάς Αριστείδης: Η τραγουδίστρια και η πολυθρόνα (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Βασιλικός Βασίλης: Ο μονάρχης (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 14.5.10) Βρεττάκος Κώστας: Περαστικός από το Ρέικιαβικ (Μ. Θεοδοσοπούλου. Ελευθε ροτυπία, 7.5.10) Γαλανάκη Ρέα: Φωτιές του Ιούδα στάχτες του Οιδίποδα, (Ε. Γκίκα, Έθνος, 2.5.10) Γιαννακάκη Ελένη: Σναφ (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 8.5.10, Λ. Κουζέλη, Το Βήμα, 9.5.10, Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυ πία, 9.5.10, Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 16.5.10) Γκόλτσος Αντώνης (επιμ.): Το τελευταίο ταξίδι, Π νουάρ ιστορίες (Κ. Ματσούκας, Ελευθεροτυπία, 14.5.10) Δαββέτας Δημοσθένης: Έρωτας δαίμο νας (Κ. Κατσουλάρης, Veto, 16.5.10) Δάνδολος Στέφανος: Ο τελευταίος κύ κνος (X. Ποντίδα, Τα Νέα, 15.5.10) Κάγιος Παύλος: Και με κλειστά μάτια θα βλέπω (Γ. Συκκά, Καθημερινή, 8.5.10, Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 23.5.10, X. Παπανεωργίου, Διαβάζω, 05/10) Καζαντζάκη Γαλάτεια: Η άρρωστη πολι τεία (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 23.5.10) Κακούρη Αθηνά: Με τα χέρια σταυρω μένα... (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος 16.5.10, Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 23.5.10, Λ. Κέζα, Το Βήμα, 23.5.10) Κοντέα Ρούλα: Η μνήμη του χρόνου (Μ. Τσελέντη, Ο Κόσμος του Επενδυτή, 22.5.10) Κόντογλου Φώτης: Το πάρσιμο της Πόλης (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύ πος, 30.5.10) Κορτώ Αύγουστος: Δεκαέξι (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 2.5.10) Κουμανταρέας Μένης: Σ ' ένα στρατό πεδο άκρη στην ερημιά (Κ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 9.5.10)

Λεονάρδος Γιώργος: Μαγγελάνος, τρεις Έλληνες στο τέλος του κόσμου (Α. Σουλογιάννη, Καθημερινή, 18.5.10) Μακριδάκης Γιάννης: Ήλιος με δόντια (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 22.5.10, Γ. Περαντωνάκης. Διαβάζω, 05/10) Μαλέλης Σταμάτης: Στιγμές τηλεόρα σης (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 2.5.10) Μελίτης Τάσος: Παπαλάμπραινα by Gib son (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 9.5.10) Μήτσου Ανδρέας: Ο αγαπημένος των μελισσών (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννη σος, 2.5.10, Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε ροτυπία, 16.5.10) Νιάρχος Θανάσης (επιμ.): Ανθολογία ελληνικού διηγήματος του 20ού αιώνα (Β. Χατζηβασιλείου - Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 14.5.10) Νικολάίδου Σοφία: Απόψε δεν έχουμε φίλους (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 30.5.10, Π. Χατζημωυσιάδης, Αυγή, 30.5.10) Νόλλας Δημήτρης: Ο καιρός του καθενός (Λ. Κουζέλη, Το Βήμα, 16.5.10) Ξανθούλης Γιάννης: Η εκδίκηση της Σιλάνας (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 7.5.10) Οικονόμου Χρήστος: Κάτι θα γίνει, θα δεις (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 9.5.10, Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 23.5.10, Ν. Μπακουνάκης, Το Βήμα, 23.5.10) Παπαθεοδώρου Θοδωρής: Ο/ κόρες τηςλησμονιάς (Δ. Καραμολέγκου, Δια βάζω, 05/10) Ρούκουνας Εμμανουήλ: Πάμε στα νερά (Γ. Βέης, Ελευθεροτυπία, 14.5.10) Σκαμπαρδώνης Γιώργος: Μεταξύ σφύρας και Αλιάκμονας (Α. Ζήρας, Αυγή, 9.5.10) Σκαργιώτης Μάνθος: Ένα κλειδί, τρεις πόρτες (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 30.5.10) Σουρούνης Αντώνης: Νύχτες με ουρά (Ε. Γκίκα, Έθνος, 9.5.10) Τριανταφύλλου Χρήστος: Ο ορκωτός λογιστής (Μ. Μοίρα, Αυγή, 4.5.10) Τσεκούρας Δημήτρης: Κρακ (X. Δανιήλ, Ελευθεροτυπία, 14.5.10) Φιλίππου Φίλιππος: Ο άντρας που αγα πούσαν οι γυναίκες (Κ. Ακρίβος, Τα Νέα, 15.5.10) Χαρπαντίδης Κοσμάς: Μανία πόλεως (Ε. Χουζούρη, Αυγή, 2.5.10)

Χατζημωυσιάδης Παναγιώτης: Αστοχία υλικού (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθερο τυπία, 30.5.10) Χουζούρη Ελένη: Πατρίδα από βαμβάκι (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 14.5.10, Γ. Ξενάριος, Διαβάζω, 05/10) Ψυχάρης Γιάννης: Η νίκη του πόνου και της αγάπης (Ν. Μαυρέλος, Αυγή, 23.5.10)

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Αλιέντε Ιζαμπέλ: Το νησί κάτω απ' τη θάλασσα (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 16.5.10) Ελιγιά Γιωσέφ: Άπαντα (Κ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυπία, 28.5.10) Καβένα Τζοάνα: Η ένδοξη παραίτηση της Ρόζο Λέιν (Β. Ζωγράφου, Αυγή, 16.5.10) Κιννκ Στίβεν: Blaze (Κ. Σιαμέλης, Μα κεδονία, 30.5.10) Μαϊράλ Πέδρο: Η χρονιά της ερήμου (Μ. Χαρτουλάρη, Τα Νέα, 29.5.10) Μακ Κρέρι Νάιτζελ: Κρυφός κήπος (Ε. Γκίκα, Έθνος, 16.5.10) Μοράν Πωλ: Οι εκκεντρικοί (Γ. Βέης, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Μπάνβιλ Τζων: Άπειροι κόσμοι (Μ. Χαρ τουλάρη, Τα Νέα, 8.5.10, Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 9.5.10) Μπένετ Άλαν: Το βασίλειό μου για ένα βιβλίο (Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 23.5.10) Μπέντζαμιν Μέλανι: Εγώ η Αλίκη μια φορά κ/' έναν καιρό (Α. Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία, 28.5.10) Μπλούσι Μπεν: Να ζεις σε νησί (Ρ. Γα λανάκη, Ελευθεροτυπία, 28.5.10) Σάλιντζερ Τζ.: Ψηλή σηκώστε στέγη, ξυ λουργοί- Σίμορ, ουσιαστικά στοιχεία (Σ. Νικολάίδου, Τα Νέα, 15.5.10, Λ. Παντα λέων, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Σελίν: Συνομιλίες με τον καθηγητή Χ(Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 21.5.10, Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 29.5.10) Σεπούλβεδα Λουίς: Η σκιά του εαυτού μας (Τ. Θεοδωρόπουλος, Τα Νέα, 29.5.10) Σινουέ Ζιλμπέρ: Φλόρενς Νάιτινγκειλ, η νοσοκόμα της καρδιάς μας (Μ. Παπαγιαννίδου, Το Βήμα, 2.5.10) Στάινμπεκ Τζον: Ρωσικό ημερολόγιο (Ε. Κριτσέφσκαγια, Αυγή, 2.5.10) Τζαίημς Χένρυ: Το αυθεντικό (Μ. Καραγιάννης, Αυγή, 23.5.10)

δ:κριτικογραφία

Φάλλαντα Χανς: Μόνος στο Βερολίνο (Ν. Μπακουνάκης, Το Βήμα, 30.5.10) ον Κλάιστ Χάινριχ: Μίχαελ Κόλχαας (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 9.5.10) Χαλίφα Σαχάρ: Πύρινη άνοιξη (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 16.5.10) Cravan Arthur: Ο Oscar Wilde ζει (Μ. Θεοδοσόπουλου, Εποχή, 2.5.10) Dali Salvador: Κρυμμένα πρόσωπα (Ρ. Γεωρνακοπούλου, Τα Νέα, 8.5.10) Hage Rawi: Το παιχνίδι του ντε Νίρο (Λ. Εξαρχοπούλου, Ελευθεροτυπία, 7.5.10) Kadare Ismail: Το ατύχημα (Ε. Γκίκα, Έθνος, 23.5.10, Γ. Μπασκόζος, Διαβάζω, 05/10) Le Carre John: Ένας τέλειος κατάσκο πος (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 23.5.10) Mendelsohn Daniel: Χαμένοι (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 05/10) Morris William: Το πηγάδι στο τέλος του κόσμου (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 15.5.10, Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 23.5.10) Rioncagliolo Santiago: Η τέταρτη ρομ φαία (Μ. Μοδινός, Τα Νέα, 22.5.10, Κ. Κατσουλάρης, Veto, 30.5.10, Φ. Φιλίπ που, Το Βήμα, 30.5.10) Scurati Antonio: Δάσκαλος και μαθητής (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 30.5.10, Σ. Παπασπύρου, Ελευθεροτυπία, 30.5.10) Sebald W. G.: Οι δακτύλιοι του Κρόνου (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 29.5.10) Serres Michel: Το παράσιτο (Α. Καλό γνωμης, Καθημερινή, 2.5.10) ο Smith Ali: Κορίτσι συναντά αγόρι (Σ. Νικολαϊδου, Τα Νέα, 22.5.10, Σ. Λούκα, •j»2 Βραδυνή, 30.5.10) § 3 Strout Elizabeth: Ο κόσμος της κυρίας m Όλιβ (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 16.5.10) π Tsiolkas Christos: Νεκρή Ευρώπη (Λ. 5 Κουζέλη, Το Βήμα, 2.5.10) Wiazemsky Anne: Κορίτσι (Δ. Μπόμ πας, Καθημερινή, 23.5.10)

ΠΟΙΗΣΗ Βέλτσος Γιώργος: Ρημάζει (Δ. Μαρουδής, Ελευθεροτυπία, 29.5.10) Κρεμνιώτης Χρίστος: Εφηβεία του μπλε (Δ. Αθηνάκης, Αυγή, 16.5.10) Μ πλάνας Γιώργος: Ωδή στον Γεώργιο Καραϊσκάκη (Σ. Ροζάνης,Αυγή, 30.5.10) Όμηρος (Δ. Μαρωνίτης: μετ-επιλ): Ιλιάς

(Σ. Αποστολίδης, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Πάουντ Έζρα: Χίου Σέλγουιν Μώμπερλυ (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 15.5.10) Χριστοδούλου Δήμητρα: Λιμός (Α. Ζήρας, Διαβάζω, 05/10)

ΔΟΚΙΜΙΑ Γκούρεβιτς Φίλιπ (επιμ.): Η τέχνη της γραφής (Γ. Νέδας, Διαβάζω, 05/10) Γρηγορίου-Θεοχαράκη Κάτια: Το μυ στικό όνομα της ποίησης (Γ. Μπασκό ζος, Διαβάζω 05/10) Μπόρχες - Σάμπατο: Διάλογοι (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 16.5.10) Μπουζάκης Σήψης: Ο Ανδρέας Λεντάκης 1935-1997 (Α. Δημαράς, Ελευθερο τυπία, 7.5.10) Όργουελ Τζορτζ: Βιβλία εναντίον τσιγά ρου (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 9.5.10, Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 9.5.10) Συλλονικό: Η κριτική για τον Πέτρο Χάρη (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Cohen Daniel: Η ευημερία του κακού (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 18.5.10) De Tours Brice: Μικρός οδηγός της πο λιτικής διαφθοράς (Γ. Βαϊλάκης, Ημε ρήσια, 23.5.10)

ΙΣΤΟΡΙΑ Βαλντέν Σωτήρης: Παράταιροι εταίροι (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 30.5.10) Βερβενιώτη Τασούλα: Αναπαραστάσεις της ιστορίας (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 05/10) Γιάλομ Μέριλιν: Τα αμερικανικά νεκρο ταφεία (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 16.5.10) Γκλαβίνας Γιάννης: Αρχείο Πολιτικού Γοαφείου Πρωθυπουργού 1917-1928 (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 05/10) Γούναρης Βασίλης: Το Μακεδονικό ζή τημα από τον 19ο έως τον21ο αιώνα (Ν. Μαραντζίδης, Το Βήμα, 2.5.10) Ζαχαρόπουλος Γεώργιος: Εργατικό Κέν τρο Αρκαδίας (Ζ. Σαλίμπα, Αυγή, 2.5.10) Θεοχάρης Γιώρνος: Δίστομο, 10 Ιουνίου 1944 (X. Λιόλιος, Αυγή, 11.5.10, Μ. Τριανταφύλλου, Εποχή, 16.5.10) Καμινιάτης Ιωάννης - Θεσσαλονίκης Ευ στάθιος - Αναγνώστης Ιωάννης: Χρο νικά των αλώσεων της Θεσσαλονίκης (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 30.5.10)

Καργάκος Σαράντος: Η μικρασιατική εκστρατεία 1919-1922 (X. Δημακοπούλου, Εστία, 15.5.10) Κολόμβας Νικόλαος: Βασιλάδι (X. Δημακοπούλου, Εστία, 29.5.10) Λάμψα Καρίνα - Σιμπή Ιακώβ: Η ζωή απ' την αρχή (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 23.5.10) Λεκάκης Γιώργος: Η άγνωστη Μικρά Ασία (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 23.5.10) Μαγκλιβέρας Κωνσταντίνος: Το ζήτημα των πολεμικών επανορθώσεων για τις λεηλασίες κατά τη ναζιστική κατοχή της Ελλάδος. Η περίπτωση του νομισματι κού χρυσού των Εβραίων (Δ. Μου σμούτης, Ιστορία, 05/10) Μαζάουερ Μαρκ: Η αυτοκρατορία του Χίτλερ (Θ. Σφήκας, Αυγή, 9.5.10) Μαραντζίδης Νίκος: Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946-1949 (J. latrides, Το Βήμα, 30.5.10) Μαρξ Καρλ: Για το εβραϊκό ζήτημα (Γ. Μαλούχος, Το Βήμα, 2.5.10) Νταλιάνη - Καραμπατζάκη Μαντώ: Παι διά στη δίνη του εμφυλίου πολέμου 1946-1949 Σημερινοί ενήλικες (Κ. Καλφόπουλος, Καθημερινή, 30.5.10) Παπασαραντόπουλος Πέτρος: Λεωνί δας Κύρκος, εκ βαθέων (Κ. Κάρης, Αυγή, 23.5.10) Πασχαλούδη Ελένη: Ένας πόλεμος χω ρίς τέλος (Σ. Κακουριώτης, Διαβάζω, 05/10) Gotz Aly: Το λαϊκό κράτος του Χίτλερ (Φ. Οικονομίδης, Ελευθεροτυπία, 7.5.10) Nicol Donald: Ο αθάνατος αυτοκράτορας (X. Δημακοπούλου, Εστία, 29.5.10) Stoltzfus Nathan: Η αντίσταση της καρ διάς (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 23.5.10)

Γουάιτ Πάτρικ: Ψεγάδια στον καθρέφτη (Λ. Σκουζάκης, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Καπισίνσκι Ρίσαρντ: Αυτοπροσωπογρα φία ενός ρεπόρτερ (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 16.5.10) Μάνεα Νόρμαν: Η επιστροφή του χού λιγκαν (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 2.5.10, Β. Ιβάνοβιτς, Αυγή, 11.5.10, Ο. Σελλά, Κα θημερινή, 15.5.10)

Barea Arturo: Ο αντάρτης (Δ. Mouαλισμού (Γ. Τσιάρας, Το Βήμα, 30.5.10) σμούτης, Ιστορία, 05/10) Τσινκόνλου Σταύρος: Σήμερα η τέχνη Bergman Ingmar: Ο μαγικός φανός (P. (Ν. Σάκκουλα, Καθημερινή, 16.5.10) Γεωρνακοπούλου, Τα Νέα, 29.5.10) Τσολάκης Πάνος: Η αρχιτεκτονική της Charles - Roux Edmonde: Η ατίθαση (Δ. παλαιός Καστοριάς (Δ. Μουσμούτης, Ρουμπούλα, Έθνος, 22.5.10) Ιστορία, 05/10) Dali Salvador: Η απόκρυφη ζωή μου (P. De Kervasdoue Jean: Κι αν όλα όσα Γεωρνακοπούλου, Τα Νέα, 8.5.10) λένε οι οικολόγοι δεν είναι αλήθεια; (Μ.Μοδινός, Τα Νέα, 15.5.10) Davidson Ian: Τα τελευταία χρόνια του Βολταίρου (X. Δημακοπούλου, Εστία, 22.5.10) Ο ’ Brien Edna: Λόρδος Μπάιρον, οι ΜΑΡΤΥΡΙΑ έρωτές του (Π. Τατσόπουλος, Τα Νέα, 15.5.10, Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 22.5.10) Minoui Delphine: Δέκα ετών, διαζευγ μένη (Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 29.5.10) Waterfield Robin: Σωκράτης, η ζωή του, ο θάνατός του (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 23.5.10) Williams Charles: Στρατηγός Πεταίν (Μ. Τσελέντη, Ο Κόσμος του Επενδυτή, 15.5.10)

ΜΕΛΕΤΕΣ Αρσενίου Ελισάβετ: Η ρητορική της ου τοπίας (Γ. Μπλάνας, Αυγή, 16.5.10) Δελ Σιδ Λαμπέρτο Γκαρθία: Το χαμό γελο του Πυθαγόρα (Δ. Καραμολένκου, Διαβάζω, 05/10) Ζουμπουλάκης Σταύρος: Χριστιανοί στον δημόσιο χώρο (Κ. Μπέης, Ελευθε ροτυπία, 21.5.10) Ζώρας Γεράσιμος: Η Ιταλία του Βασίλη Βασιλικού (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 14.5.10) Καστάνης Χρήστος: Από τα Βαλκάνια στην Ευρώπη (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 05/10) Κόκκου Αγγελική: Η μέριμνα για τις αρ χαιότητες στην Ελλάδα και τα πρώτα μουσεία (X. Δημακοπούλου., Εστία, 22.5.10) Μαρκεζίνης Βασίλειος: Επικοινωνιακή διπλωματία και διπλωματία βάθους Σκιές από την Αμερική (Μ. Θεοδωράκης, Καθημερινή, 16.5.10) Μενενάκη Μαρία - Ευθυμίου Λουκία: Όταν οι γυναίκες της Γαλλίας αναζη τούσαν το όνομα... (Α. Πρόσκολλη, Αυγή, 2.5.10) Μητραλέξη Κατερίνα - Πετροπούλου Εύη: Georg Traki (Θ. Φωσκαρίνης, Ελευθεροτυπία, 14.5.10) Πελώνη Αριστοτελία: Ιδεολογία κατά ρε

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Αθανασοπούλου Εκάβη (επιμ.): Ενω μένη στην πολυμορφία (I. Μιχαηλίδης, Καθημερινή, 9.5.10) Γκούντραφ Πωλ: Πρώτη Δημοκρατία (Ν. Κυριαζιίς, Διαβάζω, 05/10) Κοτζιάς Νίκος: Η εξωτερική πολιτική της Ελλάδας στον 21ο αιώνα (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 30.5.10) Λυνερός Σταύρος: Σταυροφόροι χωρίς σταυρό (Π. Παπακωνσταντίνου, Καθη μερινή, 30.5.10) Πανταζόπουλος Ανδρέας: Ο μαρασμός της σοσιαλδημοκρατίας (Γ. Γιαννακόπουλος, Αυγή, 23.5.10) Claudel Paul: Η κρίση - Αμερική 19271932 (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 9.5.10) Delanty Gerard: Επινοώντας την Ευ ρώπη (Κ. Κορνέτης, Τα Νέα, 22.5.10)

Μονταλμπάν Μανουέλ Βάθκεθ: Ποδό σφαιρο (Μ. Καρασαρίνης, Το Βήμα, 30.5.10) Συλλογικό: Συνάντηση στην Πόλη (Κ. Τσιτσελίκης, Τα Νέα, 29.5.10)

ΘΕΑΤΡΟ Λαϊνά Μαρία: Άπαντα τα θεατρικά (Λ. Πολενάκης, Ελευθεροτυπία, 7.5.10) Σειρανάκης Μανώλης: Το ελαφρό μου σικό θέατρο στη μεσοπολεμική Αθήνα

(Ν. Δοντάς, Καθημερινή, 8.5.10)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Heilbroner Robert - Mildberg William: Η γένεση της οικονομικής κοινωνίας (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 16.5.10)

Ψ ΥΧΟΛΟ ΓΙΑ Ψ ΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Μπάτλερ Τζούντιθ: Λογοδοτώντας για τον εαυτό (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυ πία, 21.5.10) Roussiau Nicolas (επιμ.): Κοινωνική ψυ χολογία (Δ. Καραμολέγκου, Διαβάζω, 05/10)

ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ Dali Salvador: Το ημερολόγιο μιας μεγαλοφυΐας (Ρ. Γεωρνακοπούλου, Τα Νέα, 8.5.10)

ΠΑΙΔΙΚΟ -ΕΦΗΒΙΚΟ Γιαλουράκη Σοφία: Η Αφροδίτη της Μήλου κλαίει (Ν. Αμπραβανέλ, Καθημε ρινή, 15.5.10) Γιαννακοπούλου Χαρά: Το νησί που τα ξιδεύει (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Κατσέλης Γιώργος: Ο βασιλιάς Χαρτούρος και οι ιππότες της χαμένης ανακύ κλωσης (Μ. Τσελέντη, Ο Κόσμος του Επενδυτή, 29.5.10) Κοντολέων Μάνος: Πολύτιμα δώρα (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 21.5.10, Γ. Παπαδάτος, Διαβάζω, 05/10) Λεμπέσης Γιώργος: Στον ώμο της Τζίνας (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Τζόνσον Πιτ: Πώς να γίνεις ταραξίας (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Di Camillo Kate: Ο μάγος και ο ελέφαν τας (Ε. Σαραντίτη, Ελευθεροτυπία, 21.5.10)

ΛΕΥΚΩΜΑ Αλ - Αλί Ναζί: Ένα παιδί στην Παλαιστίνη (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 16.5.10)

δίκριτικογραφ ία

ΜΟΥΣΙΚΗ

ΤΑΞΙΔΙ

Ζώτος Αλέξανδρος: Γιάννης Μαρκόπουλος (Β. Καλαμαράς, Ελευθεροτυπία, 7.5.10) Καρδάσης Βασίλης: Πόνος Γεραμάνης, σε δρόμους λαϊκούς (Δ. Μανιάτης, Τα Νέα, 8.5.10) Λιάβας Λάμπρος: Το ελληνικό τραγούδι από το 1821 έως τη δεκαετία του 1950 (Β. Ζωγράφου - Πόνσε, Αυγή, 9.5.10) Φλώρος Κωνσταντίνος: Gustav Mahler οραματιστής και δυνάστης (Η. Μαγκλίνης, Καθημερινή, 22.5.10) Dahlhaus Carl: Ταμουαικά δράματα του Ρίχαρντ Βάγκνερ (X. Σπυροπούλου, Ελευθεροτυπία, 28.5.10)

Γιουρσενάρ Μαργαρίτα: Ο γύρος της φυλακής (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Μοράβια Αλμπέρτο: Περιπλάνηση στην Αφρική (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 30.5.10) Νιούμπι Έρικ: Τα μεγάλα ταξιδιωτικά ρεπορτάζ (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 05/10)

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Καπλάνη Σύσση: Γ εύοεις στον αφρό (Τ, Βασιλειάδου, Ημερήσια, 8.5.10)

Κ Ρ ΙΤ ΙΚ Ο ΓΡ Α Φ ΙΑ ΙΟ Υ Ν ΙΟ Υ 2010 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

„ _ . · " 2 Ε! ο3 m π g μ

Ακριβός Κώστας: Ποιος θυμάται τον Αλφόνς (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 13.6.10) Βάρναλης Κώστας: Ο λαός των Μουνούχων (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 19.6.10) Βρεττάκος Κώστας: Περαστικός από το Ρέικιαβικ (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Γκανάς Μιχάλης: Γυναικών (Κ. Κατσουλάρης, Veto, 6.6.10, Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 11.6.10, X. Παπαγεωργιου, Διαβάζω, 06/10) Δαγδελένης Σταμάτης: Το βιβλίο των αιρέσεων (Λ. Σκουζάκης, Ελευθεροτυ πία, 25.6.10) Διβάνη Λένα: Ένα πεινασμένο ατόμα (Ε. Γκίκα, Έθνος, 6.6.10, Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 13.6.10, Μ. Πιμπλής, Τα Νέα, 19.6.10) Θεοδωρόπουλος Τάκης: Το ξυπόλητο σύννεφο (Δ. Κούτοβικ, Τα Νέα, 12.6.10) Κακουλίδης Γιάννης: Αναφορά στον κύριο Κωατάκη Πρου (Ν. Σιώτης, Ελευ θεροτυπία, 11.6.10)

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ

Adorno Theodor - Mann Thomas: Αλλη λογραφία 1943-1944 (X. Σπυροπούλου, Ελευθεροτυπία, 21.5.10)

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Λυδάκη Άννα: Μεο’από την κάμερα (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 28.5.10)

ΚΟ Μ Κ Μπράντμπερι Ρέι - Χάμιλτον Τιμ: Fa hrenheit 451 (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 8.5.10)

Μαγιακόφσκι Βλαντίμιρ: Ερωτικές επι στολές (Ε. Παναγιώτου, Αυγή, 4.5.10, Γ. Δούκας, Διαβάζω, 05/10) Ουράνης Κώστας: Ένα ειδύλλιο, 36 ανέκδοτες επιστολές (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 9.5.10) Τόμας Ντύλαν: Ερωτικές επιστολές (Γ. Δούκας, Διαβάζω, 05/10)

Καρυδάκης Σπύρος: Therion (Κ. Ματσούκας, Ελευθεροτυπία, 18.6.10) Κοντέα Ρούλα: Η μνήμη του χρόνου (Τ. Σγουροπούλου, Βραδυνή, 12.6.10) Κοντοσταύλου Μοσχούλα: Η γυναίκα με το καφρεφτάκι (Α. Πανσέληνος Τα Νέα, 12.6.10, Ε. Γκίκα, Έθνος, 13.6.10) Κυρκιντάνος Χρίστος: Το κρασί του Ντάρμου (Κ. Φαρμασώνης, Αυγή, 20.6.10) Λαδιά Ελένη: Ταραντούλα (Ν. Κοκκινάκη, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) Μάντης Νίκος: Το χιόνι του καλοκαιριού (Λ. Κέζα, Το Βήμα, 6.6.10, Ν. Βατόπουλος, Καθημερινή, 12.6.10) Μάστορη Βούλα: Το παραμύθι των ψυ χών (Ε. Γκίκα, Έθνος, 20.6.10) Μαυρίδης Μπάμπης: Μισό μήλο (Δ. Καραμολέγκου, Διαβάζω, 06/10) Μεθενίτης Παύλος: Η συνέντευξη (Π. Σπίνου, Ελευθεροτυπία, 13.6.10) Μανιάτη Νικόλ-Άννα: Το τίμημα (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 6.6.10) Μάτσου Ανδρέας: Ο αγαπημένος των μελισσών (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευ θεροτυπία, 18.6.10, Γ. Ξενάριος, Δια βάζω, 06/10) Νησιώτης Κώστας: Το επιτύμβιο (Μ. Θε οδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 25.6.10)

Νικολαίδου Σοφία: Απόψε δεν έχουμε φίλους (Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω, 06/10) Νόλλας Δημήτρης: Ο καιρός του καθενός (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 13.6.10) Ντεκάστρο Μαρίζα: Τα χρόνια πέρασαν οι σελίδες γέμισαν (Τ. Τσιλιμένη, Δια βάζω, 06/10) Οικονόμου Χρηστός: Κάτι θα γίνει, θα δεις (Κ. Κατσουλάρης, Veto, 13.6.10) Παναγιωτόπουλος Κώστας (Bar-Bar): Δέκα ζωές της ζωής μου (Ν. Κοκκινάκη, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) Πιτούλη Βασιλική: Η προδοσία οδηγεί στον παράδεισο (Ε. Μπέλλα, Βραδυνή, 12.6.10) Πολίτης Κοσμάς: Λεμονοδάσος (Ε. Κο τζιά, Καθημερινή, 20.6.10, Γ. Μπασκόζος, Διαβάζω, 06/10) Σαβουλέσκου-Βουδούρη Μάνικα: Πα τέρα, είμαστε υπνοβάτες (Α. Ζήρας, Αυγή, 20.6.10) Σερέφας Σάκης: Θα σε πάρει ο δρόμος (Κ. Ακριβός, Τα Νέα, 5.6.10, Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 18.6.10) Σκαλίδη Σταυρούλα: Κρέας από στα φύλι (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυ πία, 3.6.10) Χατζηδάκι Νατάσα: Συνάντηοέ την, το

βράδυ (Α. Κατσαδήμα, Διαβάζω, 06/10) Χατζημωυσιάδης Παναγιώτης: Αστοχία υλικού (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 5.6.10, Κ. Παπαγεωργίου, Αυγή, 20.6.10)

Άγνωστος: Το τραγούδι των Νιμπελούγκεν (Μ. Πανώριος, Ελευθεροτυπία, 18.6.10) Γιουρσενάρ Μαργαρίτα: Ο γύρος της φυλακής (Γ. Βέης, Διαβάζω, 06/10) Γουόλτερς Μινέτ: Η σκιά του χαμαιλέ οντα (Μ. Αποστόλου, Διαβάζω, 06/10) Καλβίνο Ίταλο: Τελευταίο έρχεται το κο ράκι (Α. Χρυσοστομίδης, Ελευθεροτυπία, 3.6.10, Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 6.6.10) Κλίμα Ιβάν: Ένα ερωτικό καλοκαίρι (X. Σπυροπούλου, Καθημερινή, 22.6.10) Κολέτ: Η γάτα (Α. Αρτινός, Ελευθερο τυπία, 11.6.10) Λακαριέρ Ζακ: Στα ίχνη του Παυσανία (Μ. Θεοδοσοπούλου, Εποχή, 27.6.10) Μαϊράλ Πέδρο: Η χρονιά της ερήμου (Λ. Κουζέλη, Το Βήμα, 6.6.10, Δ. Αναστασόπουλος, Ελευθεροτυπία, 13.6.10, Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 20.6.10) Μακ Κάλερς Κάρσον: Ανταύγειες σε χρυσά μάτια (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 20.6.10, Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 27.6.10) Μίλαρ Μάρτιν: Κάλιξ (X. Μπαχά, Αγγε λιοφόρος, 6.6.10) Μόρτον Κέιτ: Σαν παραμύθι (Σ. Λούκα, Βραδυνή, 27.6.10)

β ι β λ ί α

Μπάνβιλ Τζων: Σάβανο (Γ. Βέης, Ελευ θεροτυπία, 3.6.10) Μπάνβιλ Τζων: Άπειροι κόσμοι (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 8.6.10) Μπουκάι Χόρχε - Σαλίνας Σίλβια: Να βλέπεις στον έρωτα (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Μωμ Σόμερσετ: Η κόψη του ξυραφιού (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Ντε Θερβάντες Μιγκέλ: ΔονΚιχότε ντε λα Μάντσα (Τ. Δημητρούλια, Καθημε ρινή, 20.6.10) Ντελ Όρκο Σάντρο: Δελφοί (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 27.6.10) Ντιν Ρεμπέκα: Εχθροί της αγάπης (Κ. Λυμπέρη, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) Ντύρενματ Φρίντριχ: Η αποστολή - Δ ι καιοσύνη (X. Σπυροπούλου, Καθημε ρινή, 1.6.10) Ροθ Φίλιπ: Η ταπείνωση (Θ. Γρηνοριάδης, Τα Νέα, 12.6.10, Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 13.6.10) Σάλιντζερ Τζ.: Ψηλή σηκώστε στέγη, ξυ λουργοί - Σίμορ, ουσιαστικά στοιχεία (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 5.6.10) Ταμπούκι Αντόνιο: Έτσι ισχυρίζεται ο Περέιρα (Ε. Γκίκα, Έθνος, 27.6.10) Τραπιένιο Αντρες: Όταν πέθανε ο Δον Κιχώτης (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) Τσαμούρονλου Ρεχά: Ο τελευταίος γενί τσαρος (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 12.6.10, Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 13.6.10) Φορντ Ρίτσαρντ: Η Χώρα, όπως είναι (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 27.6.10)

Brink Andre: Το δικαίωμα του πόθου (Α. Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Doctorow Ε. L: Η στρατιά (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 20.6.10) Goethe: Ράινεκε Φουξ (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 25.6.10) Heym Georg: Ο κλέφτης (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) Kadare Ismail: Το ατύχημα (Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 12.6.10) Marx Patricia: Αν με αφήσεις θα... (Μ. Τσελέντη, Ο Κόσμος του Εηένδυτη, 5.6.10) Serres Michel: Το παράσιτο (Α. Αρτινός, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Thorarinsson Arni: Ο καιρός της μάγισ σας (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 20.6.10) Velikic Dragan: Ρωσικό παράθυρο (Μ. Αποστόλου, Διαβάζω, 06/10) Veronesi Sandro: Ήρεμο χάος (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 06/10)

ΠΟΙΗΣΗ Αλεξάκης Ορέστης: Το άλμπουμ των αποκομμάτων (Ζ. Σαμαρά, Ελευθερο τυπία, 3.6.10) Αρμάος Δημήτρης: Βίαιες εντυπώσεις των ετών 1975-2007 (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 27.6.10) Αυγούστου Ελένη: Ο εραστής που διά λεξα γι' απόψε (Ν. Βαλαωρίτης, Αυγή, 13.6.10) Βιγιόν Φρανσουά: Μπαλάντες και άλλα ποιήματα (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 20.6.10)

ε κ δ ό σ ε ι ς

τα Ο κ τ ω β ρ ι α ν ά Ο α ν τ ιπ ρ ό σ ω π ο ς το υ Δ ια β ά ζω σ τη ν Κ ύπρο ΠωΛήσεις τευχώ ν και συνδρομές για το Διαβάζω κα Θέκλα Κιττου Ο μ ήρ ου 3κ Λευκωσία 1097, Κ ύ π ρ ο ς · τηλ.: 22 672801

δ:κριτικογραφια

Βούλγαρης Κώστας: Φωνές (Σ. Ροζάνης, Αυγή, 27.6.10) Δημητράκος Βασίλης: Λασπωμένος άγ γελος (Κ. Ζωτόπουλος, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) Δημσυλά Κική: Τα εύρετρα (Γ. Γιατρομανωλάκης, Το Βήμα, 20.6.10) Εμπειρικός Ανδρέας: Το θέαμα του Μπογιατιοΰ ως κινούμενου τοπίου (Γ. Μπλάνας, Αυγή, 27.6.10) .Εξάρχσυ Καλλιόπη: Περιπλανώμενος λόγος (Ζ. Σαμαρά, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Θηβαίος Απόστολος: Οδός Πόλεως, αριθμός 28 (Φ. Θαλασσινός, Ελευθε ροτυπία, 11.6.10) Μερκενίδου Ελένη: Νύχτες μέσα στη νύχτα (Ζ. Σαμαρά, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Μίλτον Τζον: Ο απολεσθείς παράδεισος (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 13.6.10) Μπωντλαίρ Σαρλ: Τα άνθη του κακού (X. Μεγαλυνός, Ελευθεροτυπία, 25.6.10) Πάουντ Έζρα: Χίου Σέλγουιν Μώμπερλυ (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθερο τυπία, 13.6.10) Φουρτούνης Μανώλης: Διαδρομές (Κ. Κρεμμύδας, Αυγή, 27.6.10) Leopardi Giacomo: Στοχασμοί (Θ. Φωσκαρίνης, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Rilke Rainer Maria: Ρέκβιεμ (Κ. Λυμπέρη, Ελευθεροτυπία, 18.6.10)

ΔΟΚΙΜΙΑ Γκούρεβιτς Φίλιπ (επιμ.): Η τέχνη της γραφής (Ν. Μακρή, Καθημερινή, 20.6.10) Κούντερα Μίλαν: Συνάντηση (Σ. Παπασπύρου, Ελευθεροτυπία, 20.6.10) Μαρξ Καρλ: Γ·α το εβραϊκό ζήτημα (Α. Χρύσης, Αυγή, 276.10) Πολίτη Τζίνα: Η δοκιμασία της ανάγνω σης (Λ. Καζαντζάκη, Αυγή, 20.6.10) Σαραμάγκου Ζοζέ: Το τετράδιο (Κ. Κουνινιώτη, Πελοπόννησος, 276.10) Evans Richard: Γίσ την υπεράσπιση της Ιστορίας (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) Fitzgerald F. S.: Το ράγισμα (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 26.6.10) Hegel Georg: Αισθητική (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 18.6.10)

Τριανταφύλλου Σώτη: Ο χρόνος πάλι (Μ. Μοίρα, Αυγή, 13.6.10) Γιάλομ Μέριλιν: Τα αμερικανικά νεκρο Τριχά Λύντια: Χαρίλαος Τρικούπης (Δ. ταφεία (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 1.6.10) Μουσμούτης, Ιστορία, 06/10) Δημητρίου Κυριάκος: Επί ανάσσης Βι κτωρίας (Δ. Μουσμούτης, Ελευθεροτυ O' Brien Edna: Λόρδος Μπάιρον, οι έρω τές του (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 13.6.10, Η. πία, 3.6.10) Μαγκλίνης, Καθημερινή, 20.6.10) Κήλυ Έντμουντ: Φόνος στον Θερμαϊκό. Rickman Alan - Viner Katharine: To όνο Υπόθεση Πολκ (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 6.6.10, X. Σιάφκος Ελευθεροτυπία, 20.6.10)μά μου είναι Ρέιτσελ Κόρι (Π. Κρημνιώτη, Αυγή, 8.6.10) Μαραντζίδης Νίκος: Δημοκρατικός Tomson David: Rosebud, η ζωή του ΌρΣτρατός Ελλάδας 1946-1949 (Δ. Κουσον Γουέλς (Τ. Γουδέλης, Αυγή, 13.6.10) σουρής, Τα Νέα, 19.6.10, Σ. Κακουριώτης, Διαβάζω, 06/10) ΜΕΛΕΤΕΣ Μαργαρίτης Γιώργος: Προαγγελία θυελ λωδών ανέμων, Ο πόλεμος στην Αλβα Αποστολίδου Βενετία: Τραύμα και νία και η πρώτη περίοδος της Κατοχής μνήμη (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 276.10, Ν. Μαραντζίδης, Το Βήμα, 276.10) (Π. Βόγλης, Τα Νέα, 12.6.10) Βαμβακάς Βασίλης - Παναγιωτόπουλος Σβέρχοφ Γκερντ: Η Ιερά Εξέταση (Ε. Πανανής: Η Ελλάδα στη δεκαετία του Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 13.6.10) •80 (Γ. Βαϊλάκης, Εξπρές, 12.6.10) Φίλιππός Δημήτρης: Προφασισμός, εκΓιαλαμά Διονυσία: Ελληνίδες μάγισσες φασισμός, ψευδοφασισμός (Γ. Στάμος, στη Βενετία (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, Ελευθεροτυπία, 25.6.10) 06/10) Makrides Diana: Κύπρος 1957-1963 (Δ. Γκαίυ Πήτερ: Η πνευματική ζωή στη Δη Μουσμούτης, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) μοκρατία της Βαϊμάρης 1919-1933 (Β. Nagorski Andrew: Μόσχα 1941 (Α. Βι Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) στωνίτης, Το Βήμα, 20.6.10, Φ. ΠανταΔάλλας Γιάννης: Ολίγο θα τον ξαναγζής. Αδέσμευτος Τύπος, 20.6.10) γίξω (Κ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυ Runciman Steven: Η Μεγάλη Εκκλησία πία, 18.6.10) εν αιχμαλωσία (Δ. Μουσμούτης, Ιστο Δάλλας Γιάννης: Σολωμός και Κάλβος ρία, 06/10) (I. Κολοβού, Βραδυνή, 19.6.10) Ερλ Πήτερ: Κουρσάροι της Μάλτας και ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ - ΑΥΤΟΒΙΟ της Μπαρμπαριάς (Δ. Μουσμούτης, ΓΡΑΦΙΕΣ Ιστορία, 06/10) Γιατράκης Λευτέρης: Τζων Μέυναρντ Ζουμπουλάκης Σταύρος: Χριστιανοί Κέυνς (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύ στον δημόσιο χώρο (Δ. Τριανταφυλλίπος, 6.6.10) δης, Διαβάζω, 06/10) Γουό Αλεξάντερ: Βιτγκενστάιν (Ε. Καρ Κλύννε Άλαν - Κλύννε Σεσίλια: Τα ρε κίτη, Αγγελιοφόρος, 6.6.10) κόρ της αρχαιότητας (Μ. Θερμού, Το Θεοδωράκης Μίκης: Οι δρόμοι του Αρ Βήμα, 276.10) χάγγελου (Β. Καλαμαράς, Ελευθεροτυ Λαμπρέλη Λίλη: Λόγος εύθραυστος κι πία, 25.6.10) αθάνατος (Τ. Τσιλιμένη, Διαβάζω, Καπισίνσκι Ρίσαρντ: Αυτοπροσωπογρα 06/10) φία ενός ρεπόρτερ (Φ. Πανταζής, Αδέ Μέλφος Βασίλης: Ο πράσινος θεσσαλισμευτος Τύπος, 13.6.10) κός λίθος και τα λατομεία της ΧασάμΜάνεα Νόρμαν: Η επιστροφή του χού παλης (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 13.6.10) λιγκαν (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθερο Μέρτζος Νίκος: Νυμφαίαν (Γ. Ασδρα τυπία, 6.6.10) χάς, Εξπρές, 20.6.10) Μπράισον Μπιλ: Σαίξπηρ (Δ. Μουσμού Μερτύρη Αντωνία: Το λυκόφως των ει της, Ελευθεροτυπία, 18.6.10, Γ. Βαϊλά- δώλων (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, κης, Ημερήσια, 19.6.10) 25.6.10) Τζούμας Κωνσταντίνος: ΠανωλεθρίαμΝίτσε Φρειδερίκος: Η γέννησης της βος (Κ. Κατσουλάρης, Veto, 27.6.10, Γ. τραγωδίας (Α. Μαρουδής, Ελευθεροτυ Ασδραχάς, Εξπρές, 27.6.10) πία, 25.6.10)

ΙΣΤΟΡΙΑ

Πανέλλα Κάρλο: Η ιστορία των ισλαμικών καθεστώτων 1914-2006 (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 06/10) Σιδέρης Θωμάς: Το απουσιολόγιο του χρόνου (Π. Κρημνιώτη, Αυγή, 15.6.10) Ταχρπούλου Ολυμπία: Μοντερνιστικός πρωτογονισμός (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 11.6.10) Τριανταφυλλόπαυλας Κωνσταντίνος: Άπαντα, τόμοι Α- Β(Χ. Δημακοπούλου, Εστία, 12.6.10) Τσιγκόγλου Σταύρος: Σήμερα η τέχνη (Γ. Στάμος Ελευθεροτυπία, 25.6.10) Τσολάκης Πόνος: Η αρχιτεκτονική της παλαιός Καστοριάς (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 06/10) Peckham Robert Shannan: Εθνικές ιστορίες, φυσικά κράτη (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 06/10) Powell Barry - Morris Ian: Εγχειρίδιο Ομηρικών σπουδών (Ν. Μπεζαντάκος, Ελευθεροτυπία, 3.6.10) Polchi Vladimiro: Έξω οι ξένοι (Δ. Τριανταφυλλίδης, Διαβάζω, 06/10) Stark Rodney: Η εξάπλωση του χρι στιανισμού (Β. Δαλακούρα, Καθημε ρινή, 15.6.10)

Παππά Έλλη: Ο Λένιν χωρίς λογοκρι σία και εκτός μαυσωλείου (Ν. Μαραντζίδης, Το Βήμα, 13.6.10) Πουλαντζάς Νίκος: Κείμενα (Α. Αρτινός, Ελευθεροτυπία, 18.6.10) Cohn - Bendit Daniel: 77 νσ κάνουμε; (Κ. Καλφόπουλος, Καθημερινή, 20.6.10)

Καφαόγλου Ηλίας: Σημειώσεις στο ημί χρονο (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 19.6.10, Γ. Μαρκόπουλος, Αυγή, 20.6.10) Μαλούχος Γιώργος: Δικηγορικό γρα φείο Λυκουρέζου 1910-2010 (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 29.6.10) Νιτσιάκος Βασίλης: Στο σύνορο (I. Κο λοβού, Βραδυνή, 29.6.10)

ΘΕΑΤΡΟ Μουσμούτης Διονύσης: Ο Τιμολέων Αμπελάς, η Λίνα Δράκα και η Ζάκυνθος (Σ. Τσούπρου, Καθημερινή, 29.6.10)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Κροπότκιν Πιότρ: Αλληλοβοήθεια (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 25.6.10) Νταβούτογλου Αχμέτ: Το στρατηγικό βάθος (Σ. Ράμφος, Το Βήμα, 27.6.10) Πανταζόπουλος Ανδρέας: Ο μαρασμός της σοσιαλδημοκρατίας (Γ. Σιακαντάρης, Καθημερινή, 20.6.10)

Λιάβας Λάμπρος: Το ελληνικό τραγούδι από το 1821 έως τη δεκαετία του 1950 (X. Δημακοπούλου, Εστία, 5.6.10) Φλώρος Κωνσταντίνος: Gustav Mahler, οραματιστής και δυνάστης (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 20.6.10)

ΠΑΙΔΕΙΑ - ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ Κανακίδου Ελένη - Παπαγιάννη Βούλα: Εισαγωγή στην παγκόσμια αναπτυξιακή εκπαίδευση (Θ. Βακαλιός, Αυγή, 13.6.10) Scurati Antonio: Δάσκαλος και μαθητής (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 27.6.10) Shriver Lionel: Πρέπει να μιλήσουμε για τον Κέβιν (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 27.6.10)

ΤΑΞΙΔΙ

Συλλογικό: Σελίδες στην οθόνη ή σε χαρτί (Γ. Μπασκόζος, Διαβάζω, 06/10) Χέμινγουεϊ Έρνεστ: Με υπογραφή ΧέBurnham James: Οι Μακιαβελιστές (Γ. μινγουεϊ (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, Σιακαντάρης, Διαβάζω, 06/10) 20.6.10, Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 26.6.10)

Ζίζεκ Σλάβοι: Βία, έξι λοξοί στοχασμοί (Μ. Καρκαγιάννη, Καθημερινή, 13.6.10, Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 29.6.10, Θ. Μή νας, Διαβάζω, 06/10) Ναυρίδης Κλήμης - Χρηστάκης Νικόλας (επιστ. επιμ.): Το υπερνεωτερικό υπο κείμενο (Ν. Κουρμούλης, Αυγή, 15.6.10) Ράμφος Στέλιος: Νίτσε για καλό γούστο (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 11.6.10)

ΑΡΧΑΙΑ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ Ιουλιανός: Εγκωμιαστικοίλόγοι (Η. Σπυρόπουλος, Ελευθεροτυπία, 3.6.10)

ΜΟΥΣΙΚΗ

ΜΑΡΤΥΡΙΑ

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ

του γάτου Τζον Αφεντούλη (Γ. Παπαδάτος, Διαβάζω, 06/10)

▼ ΥΧΟ ΛΟ Π Α ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Γκάμπαρντ Γκλεν: Ψυχοδυναμική ψυχο θεραπεία μακράς διάρκειας (Β. Βενιζέλος, Αυγή, 27.6.10) Σιδέρης Νίκος: Δ εν παίζεις μόνο εσύ. Υπάρχουν κι άλλοι! (Κ. Μπούρας, Ελευ θεροτυπία, 3.6.10, Κ. Κουνινιώτη, Πελο πόννησος, 20.6.10) Σιδέρης Νίκος: Ο Φρόυντ κρυπτο-κόκκινος; (Ν. Παπαχριστόπουλος, Αυγή, 27.6.10)

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ Κυριαζής I. (εισαγ. αποδ. επιλ.): Παλατινή Ανθολογία (Σ,. Αραβανής, Ελευθε ροτυπία, 3.6.10)

ΠΑΙΔΙΚΟ - ΕΦΗΒΙΚΟ Μπουλώτης Χρήστος: Η σκυλίσια ζωή

Γιουρσενάρ Μαργαρίτα: Ο γύρος της φυλακής (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 21.5.10) Μοράβια Αλμπέρτο: Περιπλάνηση στην Αφρική (Μ. Μοδινός, Ελευθεροτυπία, 12.6.10, Κ. Σχινά, Καθημερινή, 13.6.10) Τουέιν Μαρκ: Καν-καν, γάτες και πόλεις από στάχτη (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 20.6.10) Morris Ian: Βενετία (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 27.6.10)

ΑΛΛΗΛΟΓΡΑΦΙΑ Τόμας Ντύλαν: Ερωτικές επιστολές (Ε. Παναγιώτου, Αυγή, 29.6.10)

ΘΡΗΣΚΕΙΑ Μόσχος Δημήτριος: Συνοπτική ιστορία της χριστιανικής Εκκλησίας (Δ. Μου σμούτης, Ιστορία, 06/10)

ΚΟΜΙΚ Σφαρ Τζοάν: Ο μικρός πρίγκιπας (Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 20.6.10) ■

δ:ευπώλητα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Μ ΙΧΑΛΗΣ ΒΑΛΑΣΟΓΛΟΥ

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Γενικός πίνακας

Ελληνική λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4/ 5

Το τελευταίο τσιγάρο Λευκή ορχιδέα Ιμαρέτ: Στη σκιά του ρολογιού Απόψ ε δ εν έχουμε φίλους Δω ροθέα Ντε Ροπ 0 Έ ν α ηεινβσμέγο οτόμα 7 Γυναικών: Μικρές και πολύ μικρές ιστορίες ■8 Η ξυπόλυτη των Αθηνών | | 9 Το μοναστήρι 1 0 ' Η φ ο ίν κ ς Χ ιλ

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Λένα Μαντά Καίτη Οικονόμου Γιάννης Καλπούζος Σοφία Νικολαΐδου Γιώργος Πολυράκης Λένα Διβάνη Μιχάλης Γκανάς Φιλομήλα Λαπατά Πάνος Καρνέζης Χρυσηίδα Δ ημουλίδου

Ψυχογιός Ψυχογιός Μεταίχμιο

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

1 2 3 4 5 4 7

Το κορίτσι στη φωλιά της σφήγκας Ο Φ ρόιντ στο Μανχάταν Το νησί Το νησί κάτω απ' τη θάλασσα Η σύντομη δεύτερη ζωή της Μηρί Τάνερ Τα κορίτσι μ ε τα τστοαάζ Να σου πω μια ιστορία

Να βλέπεις στον έρωτα ' Η

' ’ -'9

Στιγκ Λάρσον Λυκ Μποσί Victoria Hislop Ιζαμπέλ Αλιέντε Stephanie Meyer Στιγκ Λάρσον Χόρχε Μπουκάι Φίλιπ Ροθ Χόρχε Μπουκάι, Σίλβια Σαλίνας Ο ρχάν Παμούκ

Ποίηση

7 9 10

WBBM ,ν·| V '" * .

Λιβάνης Ψυχονιόρ

HBBBI

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ Ψυχογιός

ΗΗΗΗΗ m Διόπτρα •-,Ρ κ έ ό ν ίδ ά Πλατύπους Ψυχογιός Opera

*·

, · · 1

Opera

Γενικός πίνακας

Η σονάτα του σεληνόφωτος Μ όνο με την άνοιξη. 4 4 ποιήματα

Ίκαρος

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Κική Δημουλά Ο δυσσέας Ελύτης Πάμπλο Νερούδα Ζ

Τα εύρετρα Το μονόγραμμα Ερωτικά ποιήματα Αμοργός Ποιήματα Διακοπές στην πραγματικότητα Της ορμής και της αναπνοής

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1 2 3 4 5

Urflltilfr Ψυχογιός Καστανιώτης Μελάνι

Γενικός πίνακας

Ξένη λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

uEmfrHBuj; λ

Ο δυσσέας Ελύτης Χάρης Βλαβια νός Κωνσταντίνος Τρυφωνίδης Ανν Σέξτον Γιάννης Ρίτσος Ε.Ε. Cum m ings

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοι χεία «Ευπώλητα Απρίλιος - Μάιος - Ιούνιος 2 0 1 0 » είναι: ΑΝΑΓΝΩΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 2 6 5 1 0 3 4 9 1 1 - ΒΙ ΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα. 2 ΐο 3 6 1 5 0 7 7 -

Πατάκης Πατάκης Ίκαρος

^ΒΗ Η Η Ι

1 γ,'

,£>

Εριφύλη Μελάνι Κέδρος

ΕΥΡΙΠΙΔΗΣ ΣΤΗ ΣΤΟΑ, Χαλάνδρι, 2 ΐο 6 8 0 0 6 4 4 ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ, Αθήνα, 2 ΐο 2 6 1 8 1 5 6 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα, Λαμία, 2 2 3 1 0 6 7 2 7 6 - ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 2 ΐο 3 6 5 0 0 0 0 - ΡΟΚΚΑΣ, Μεταμόρ φωση, 2 ΐο 2 8 1 2 9 4 6 - ΠΑΠΥΡΟΣ - ΑΙΓΕΑΣ, Χίος,

2 3 ΐο 2 7 6 4 4 7 -ΟΙΩΝΟΣ,

ΑΠΡΙΛΙΟΣ - ΜΑΙΟΣ - ΙΟΥΝΙΟΣ 2010

Δοκίμια

Γενικός πίνακας

Α /Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ Συνδεδεμένοι Γιατί το Βυζάντιο Το στρατηγικό βάθος. Η διεθνής θέση της 3 Τουρκίας 4 | Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας 1946 -1 9 4 9 Το αδιανόητο τίποτα 5 Επιστροφή στο μέλλον 6 Ίμια: Τα απόρρητα τηλεγραφήματα των Αμερικανών Μικρή ιστορία του κόσμου Η σοφία του Ρίλκε 9 10 Ο ι χειρότερες αποφ άσεις της ιστορίας 1

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Ν. A. Christakis, J. Η. Fowler Ελένη Γλυκατζή Αρβελέρ

Κάτοπτρο Ελληνικά Γράμματα

Αχμ έτ Νταβούτογλου

Ποιότητα

Νίκος Α. Μαραντζίδης Στέλιος Ράμφος Π έτρος Π απακωνσταντίνου Αθανά σιος Έλλις, Μιχάλης Ιγνατίου Ε. Η. Gombrich Urlich Baer Stephen W eir

Αλεξάνδρεια Αρμός Λιβά νης

Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 4 Ο Μ ικρός Πρίγκιπας 3 Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 1 : 4 | Το ημερολόγιο μιας ξενέρωτης Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 3 5 « § Το ημερολόγιο ενό ς σπασίκλα 2 7 Toy Story 3 Τα 39 στοιχεία. Ο κλέφτης των σπαθιών 8 Οι διακοπές του μικρού Νικόλα 9 2

της Disney. Για παιδιά που τελείωσαν τη Β ' Δημοτικού

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Τζεφ Κίνι Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ Τζεφ Κίνι Ρενέ Ρέιτσελ Ράσελ Τζεφ Κίνι Τζεφ Κίνι Disney Rick Riordan Rene Goscinny

Ψυχογιός Πατάκης Ψυχογιός

Xp. Δασκαλέρος, Γ. Ζαχαρόπουλος, Ευγ. Ζευγίτη

1 2

3 4 5 6

7 * ϋ 9 10

Δέκα ετών διαζευγμένη Κάθε μέρα ελληνικά LO G IC O M IX Το μυστικό Ο δρ όμος της συνάντησης - Φύλλα πορείας II Ταξίδι αυτοανακάλυψης Η ιστορία του παγκόσμιου κυπέλλου Γερνάει καλύτερα όποιος γερνάει τελευταίος Εξομολόγηση ενός οικονομικού δολοφόνου Ο δρόμος της αυτοεξάρτησης - Φύλλα πορείας 1

■j t f u x a i p ^ c B H H H I Ψυχογιός Ελληνικά Γράμματα Αγκυρα Σύγχρονοι Ορίζοντες Ελληνικά Γράμματα

Γενικός πίνακας

Διάφορα Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Πατάκης Πατάκης Κλειδάριθμος

Γενικός πίνακας

Παιδική & Εφηβική λογοτεχνία Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Λιβάνης

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ Μινουί Ντελφίν Αργυρώ Μπαρμπαρίγου Απόστολος Δ οξιάδης Rhonda Byrne Χόρχε Μπουκάι π. Φ ιλόθεος Φ άρος Jon Stroud Αρκάς John Perkins Χόρχε Μπουκάι

2 2 7 1 0 - 2 1 5 5 0 -ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, Αλυσίδα, 2 ΐο3 2 5 8 4 4 0 - ΜΕΘΕΝΙΤΗ, Πάτρα. 2610-274147 -ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Πάτρα, 2 6 1 0 -2 2 3 6 8 8 - ΤΟ ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ, Ηράκλειο, 2 8 1 0 -3 4 1 1 5 8 - ΚΑΛΕΝΤΗΣ, Αλυσίδα,

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ M odern Times Ίκαρος Λιβάνης Opera - Α ρ μ ός Σύγχρονοι Ορίζοντες Γράμμερο Αιώ ρα Opera

2 ΐο 9 6 3 8 7 9 0 - ΣΑΒΒΑΛΑΣ, Αλυσίδα, 2 ΐο 3 3 0 1 2 5 1 ΜΙΚΡΟΣ ΚΟΡΑΗΣ, Χαλάνδρι, 2 1 0 - 6 8 9 0 3 2 1 - ΔΕΣΜΗ, Αλυσίδα, 210-9957397 - ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ, Αλυσίδα, 2 3 1 0 - 2 5 2 8 8 8 - ΒΙΒΛΙΟΤΟΠΙΑ, Αλυσίδα, 2 1 0 -2 7 1 1 2 2 2 .

δ:πρόσωπα

Τίτος Μ υλω νόπουλος φυγε ο Τρύφων (Τίτος) Μυλω νόπουλος, που ήταν από το 1972 ιδρυτής των εκδόσεων Οδυσσέας, πρόεδρος Δ.Σ. και διευθϋνων σύμβουλος τπς Βιβλιόπολις ΑΕΒΕ, ενώ είχε διατελέσει επί σειρά ετών πρόεδρος του Συνδέσμου Εκ δοτών Βιβλίου και γ.γ. τπς Πανελλή νιας Ομοσπονδίας Εκδοτών και Βι βλιοπωλών (ΠΟΕΒ). Ο Τίτος έφυγε νωρίς (είχε γεννπθεί το 1949) και θα λείψει από τον εκδοτικό χώρο. Ήταν από τους πρωτεργάτες του ελλπνικού εκδοτικού χώρου, γνωρίζοντας στο ελλπνικό κοινό πολ λούς συγγραφείς άγνωστους μέχρι τότε. Οι εκδόσεις Οδυσσέας κυκλοφόρησαν το πρώτο τους βιβλίο τον Ιούλιο του 1973, δπλαδή 37 χρόνια πριν. Ήταν ο Ιστορικός υλισμός του Αντόνιο Γκράμσι: ένα βιβλίο που εξάντλησε 3.000 αντίτυπα μέσα σε δύο μήνες. Φυσικά, ήταν άλλοι και ροί... Οι εκδόσεις αποκλειστικά πολι τικών βιβλίων συνεχίστπκαν μέχρι το 1979 και εμπνέονταν κυρίως από τον ιταλικό μαρξισμό. Μετά, παράλληλα με τα πολιτικά βι βλία, άρχισε να κυκλοφορεί και λο γοτεχνία. Πρώτο βιβλίο ήταν Το ρομάντσο της πεντάρας του Μπέρτολντ Μπρεχτ. Ακολούθησαν περισσότεροι από τριακόσιοι τίτλοι, με ονόματα συγγραφέων που τότε ήταν άγνωστα στην Ελλάδα αλλά έγιναν πασίγνω στοι και το έργο τους θεωρείται επι τυχημένο. Ενδεικτικά μερικά ονό ματα που πρωτοεμφανίστηκαν στα ελληνικά από τις εκδόσεις Οδυσ

δ 100

σέας: Μπουκόφσκι, Παζολίνι, Μπόλντουιν, Μίσιμα, Ντος Πάσος, Μούζιλ, Βάγιάν, Σάσα, Ταμπούκι, Απντάικ, Χάινριχ Μάν, Σέργουντ Άντερσον, Γερτρούδη Στάιν, Κόχουτ, Ντράΐζερ, Καλβίνο, Μοράβια, Φώκνερ, Κάποτε, Τσάντλερ, Μπέλοου, Κάμινγκς, Ντόρις Λέσινγκ, Τόνι Μόρρισον, Γκόρντιμερ, Βιρτζίνια Γουλφ. Καινοτομία των εκδόσεων Οδυσσέας ήταν επίσης η κυκλοφορία σειράς βι βλίων τσέπης στη δεκαετία του 1980, με περισσότερους από διακόσιους τίτλους. Η τιμή του κάθε βιβλίου δεν υπερέβαινε το 30-40% της αξίας ενός βιβλίου κανονικού σχήματος (14x21). Τα τελευταία χρόνια οι εκδόσεις του Τίτου έριξαν βάρος στα βιβλία ιστο ρίας, που προσέφεραν μία νέα αντί ληψη του ιστορικού γίγνεσθαι, μα κριά και πέρα από αιώνιες αξίες, εθνι κισμούς και μισαλλοδοξίες. Επίσης, ένα μέρος της εκδοτικής δραστηριότητάς του αφορούσε τις μειονότητες του ελληνικού χώρου. Τίτο, αντίο... ■ «Δ»

Ε Κ Π Α Ι Δ Ε Υ Σ Η

Εξετάζεται συγκριτικά το παραμύθι της Σταχτοπούτας και αναλύονται Θέματα και μοτίβα που άπτονται των σύγχρο νων παιδαγωγικών προσεγγίσεων και αντιλήψεων.

Τα μικρά παιδιά είναι συναρπαστικά και

σύνθετα πλάσματα που μας προσφέρουν ατελείωτα ενδιαφέροντα πράγματα προς μελέτη και αξιολόγηση.

Αξιολόγηση της Ανάπτυξης του Παιδιού Προσχολικής Ηλικίας και του Εκπαιδευτικού Έργου ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣΚ., ΣΑΑΟΝΙΚΙΔΗΣ Γ., ΣΙΜΩΤΑΣΚ. Παιδιά και νηπιαγωγοί στη διαδικασία της αξιολόγησης για την πρόοδο της εκπαίδευσης.

Π Ο Λ Υ Π Ο Λ ΙΤ ΙΙΜ ΙΚ Η Δ ΙΔ Α Σ Κ Α Λ ΙΑ

Πολυπολιτισμική Διδασκαλία

Εισαγωγή

PAMELA L TIEDT, IR IS Μ. ΤΪΕΏΤ

στην Πολυπολιτισμική Εκπαίδευση JAMES A. BANKS

Το εγχειρίδιο που ενημερώνει και υποβοηθά τον εκπαιδευτικό της πολυπολιτισμικής μας πραγματικότητας, να πραγματώσει τη ρήση: η εκπαίδευση επιτρέπει σε κάθε άτομο να φτάσει στο έπακρο των δυνατοτήτων του.

Ένα επιστημονικό σύγγραμμα που

σκοπό έχει να δώσε! στον παιδαγωγό μια σύντομη αλλά περιεκτική

επισκόπηση της Πολυπολιτισμικής εκπαίδευσης.

Ποιοτικά Προγράμματα Προσχολικής Εκπαίδευσης JAIPAUL L. ROOPNARINE, JAMES Ε JOHNSON Εντυπωσιακή συλλογή πληροφοριών για τα σημαντικά ζητήματα και τις σύγχρονες τάσεις και προόδου προσχολικής εκπαίδευσης

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μπενάκη, 106 78 Αθήνα Τηλ.: 2103838020, 2103822496, Fax: 2103809150 [ft]

ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΠΑΠΑΖΗΣΗ

site: www.papazisi.gr ♦ email: papazisi@ otenet.gr

δ: βιβλιοθήκες Α Π Ο ΤΟΝ Ν Α Σ Ο Χ ΡΙΣΤΟ ΓΙΑΝ Ν ΟΠ Ο ΥΛΟ

Loughborough και Jabulani ερίεργος τίτλος, μα την αλή θεια! Κι αν η αγγλική πόλη Loughborough είναι γνωστή στην ευρύτερη ακαδημαϊκή κοινό τητα για το πανεπιστήμιό της (προ σωπικά ομολογώ ότι την αγνοούσα), η λέξη Jabulani, που σημαίνει στη γλώσσα των Ζουλού κάτι σαν «χαρά και ευτυχία», κάτι σαν καλωσόρισμα, είναι παντελώς άγνωστη σε όσους δεν ασχολούνται με το ποδόσφαιρο. Ειδικότερα, μάλιστα, με το παγκό σμιο πρωτάθλημα που διεξήχθη στη Νότιο Αφρική. Να, όμως, που οι δυο λέξεις συν δέονται άρρηκτα: το χαμογελαστό αυτό όνομα δόθηκε στην μπάλα η οποία χρησιμοποιήθηκε το καλο καίρι στα νοτιοαφρικανικά γήπεδα, γιατί το πρότυπο κατασκευάστηκε στα εργαστήρια του πανεπιστημίου του Loughborough. Τώρα, ποια σχέση έχουν τα παρα πάνω με το Διαβάζω; Η απάντηση εί ναι απλή: η επιστημονική έρευνα για το σχέδιο, το υλικό, καθώς και την τε χνολογία και την αεροδυναμική της μπάλας πραγματοποιήθηκε στις δύο βιβλιοθήκες της πόλης: τη δημοτική κι αυτήν του πανεπιστημίου.

102 m

Η πανεπιστημιακή βιβλιοθήκη η Pilkington Library

Η δημοτική βιβλιοθήκη, που εξυπη ρετεί την πόλη των εξήντα χιλιάδων περίπου κατοίκων, εκτός από τις συ νηθισμένες υπηρεσίες πρόσβασης στα βιβλία, εκπαίδευσης της νεο λαίας, ειδικευμένης τεχνικής τεκμη ρίωσης κ.λπ., παρέχει και ορισμένες άλλες, αρκετά πρωτότυπες. Αποτελεί το κέντρο πληροφόρησης για τις απογραφές πληθυσμού της Αγγλίας και της Ουαλίας για τον 19ο αιώνα, από το 1841 μέχρι το 1901. Τα αρχεία της καλύπτουν όλες τις λη ξιαρχικές πράξεις βαητίσεων και γό μων για την περίοδο 1780-1837. Δια θέτει στοιχεία που αφορούν τα μεταναστευτικά ρεύματα του 18ου, 19ου και 20ού αιώνα και, επιπλέον, τους αριθμούς εισόδου μεταναστών στις ΗΠΑ από το 1790 έως το 1930. Οι κάτοικοι της περιοχής έχουν τη δυνατότητα αναζήτησης προγόνων και δημιουργίας οικογενειακού δέν τρου, έρευνας στοιχείων των πολεμι στών του Α' Παγκόσμιου πολέμου σε συνδυασμό με τα τυχόν απονεμηθέντα παράσημα και αναπηρικές ή άλλες συντάξεις, πρόσβασης στα αρ χεία των πεσόντων κατά τους πολέ μους της Κοινοπολιτείας. Και, για να μη λησμονείται ο λογοτε χνικός χαρακτήρας της βιβλιοθήκης, βρίσκει εκεί ο αναγνώστης σε ψη φιακή μορφή τα αρχεία της ποιητικής παραγωγής των Άγγλων, πολεμιστών και μη, κατά τη διάρκεια του προαναφερθέντος πολέμου. Αξίζει, τέλος, να αναφερθεί ότι, στο πλαίσιο της ιστορικής αναδίφησης, διοργανώνονται εκθέσεις, όπως αυτή

του Μαΐου-Ιουνίου τρέχοντος έτους για τον εντόπιο εφευρέτη William Cotton που, στα 1864, βελτίωσε τα μηχανήματα κατασκευής υφασμάτων και δημιούργησε καινοτομία στη βιο μηχανία της νηματουργίας. Ανάμεσα στα εκθέματα, η αίτηση για τη χορή γηση διπλώματος ευρεσιτεχνίας, τα σχετικά σκαριφήματα, οι φωτογρα φίες των εργοστασίων, των μηχανών και -κυρίως- των εργατών που ίδρω σαν συνεισφέροντας στην επιτυχία της βιομηχανικής επανάστασης, προ σφέρουν πολύτιμη γνώση στον επι σκέπτη, μαζί με τη νοσταλγική νότα η οποία διατρέχει ολόκληρη την προ σέγγιση της βιβλιοθήκης. Όσον αφορά την πανεπιστημιακή βι

βλιοθήκη, την Pilkington Library, ας σημειωθεί ότι, παρά τη σχετική νεό τητά της (άνοιξε τις πύλες της το 1980), διαθέτει περισσότερους από μισό εκατομμύριο τόμους, περί τις εί κοσι χιλιάδες προσβάσεις σε ηλε κτρονικές εφημερίδες, μια χιλιάδα θέσεις μελέτης και πλειάδα ηλεκτρο νικών υπολογιστών. Ενδιαφέρουσα, ως παράδειγμα τυπικό της αγγλικής ακριβολογίας και σχολαστικότητας, είναι η επισήμανση της έκτασής της: 7.777 τετραγωνικά μέτρα! Δεν παρίσταται ανάγκη να μνημονευθούν οι γενικοί στόχοι της, οι οποίοι είναι παρόμοιοι με εκείνους όλων των πανεπιστημιακών βιβλιο θηκών, ιδίως μάλιστα αν ληφθεί υπό-

Στην A&G PAPER, o a s νοιώ θουμ ε συνεργάτεδ.

δ:βιβλιοθήκες

Απόψεις από το πανεπιστήμιο Loughborough

ΊΟ4

°ι

ψη τόσο ο αριθμός των βρετανικών ιδρυμάτων τριτοβάθμιας εκπαίδευ σης όσο και η άδικη συγκρισιμότητα με πανεπιστήμια τύπου Οξφόρδης και Κέιμπριτζ. Αξίζει, ωστόσο, να υπογραμμιστεί πως οι παρεχόμενες υπηρεσίες εκτεί νονται πολύ πέρα από το καθαρά ερευνητικό πλαίσιο. Περιλαμβάνουν ορισμένα μαθήματα παροχής ειδικών δεξιοτήτων. Συγκεκριμένα, στον κα θαρά επιστημονικό τομέα, διδάσκον ται η εργασία σε ομάδες, οι προφο ρικές και γραπτές παρουσιάσεις, η τεχνογνωσία συγγραφής δοκιμίων, η μελέτη εξ αποστάσεως. Στον πρα κτικό τομέα μαθαίνουν οι φοιτητές την ορθή αναζήτηση των βοηθημά των, την ταχεία και αποτελεσματική ανάγνωση, το σωστό κράτημα ση μειώσεων. Στο πλαίσιο, πάλι, της ψυ χολογικής στήριξης και της αρωγής στους νέους, οργανώνονται συνε δρίες καταπολέμησης του άγχους, αναπτύσσονται μέθοδοι καρποφό ρου κατανομής του χρόνου και δί νονται κατευθύνσεις για το σχεδία σμά της προσωπικής και επαγγελμα τικής εξέλιξης. Επειδή δε καμιά σπουδή δεν περατώνεται δίχως τις εξετάσεις και το συνοδευτικό βραχνά τους, προστίθενται, για όσους επιθυ μούν, οι εμπειρικές γνώσεις (τα τε χνάσματα, ίσως) για την αποδοτικό τερη προετοιμασία και την επιτυχέ στερη σύνταξη των γραπτών.

Τελειώνοντας, δεν θα ήταν δίκαιο να παραβλεφθούν οι παράλληλες δρά σεις της πανεπιστημιακής βιβλιοθή κης. Πρόκειται είτε για διαγωνισμούς ανάμεσα στους φοιτητές, όπως ο φε τινός διαγωνισμός φωτογραφίας με θέμα «Δείξτε τι σας αρέσει στη βι βλιοθήκη», είτε για θεματολογικές έρευνες που άπτονται των τομέων οι οποίοι κατεξοχήν ενδιαφέρουν το πανεπιστήμιο. Το 2005 εξετάστηκε σε βάθος το ζήτημα της κατάθεσης και κατοχύρωσης διπλωμάτων ευρε σιτεχνίας, σημάτων και άλλων δι καιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας. Το 2008 υπήρξε συμμετοχή και συμ βολή στην επιτυχία του «εθνικού έτους ανάγνωσης». Και τώρα, με την προοπτική των Ολυμπιακών Αγώνων του 2012, έχει καταπιαστεί η βιβλιο θήκη με την καταγραφή των επιπτώ σεων της εν λόγω διοργάνωσης (που περιλαμβάνει αφενός την πορεία προς τους αγώνες και την πολιτιστική Ολυμπιάδα και αφετέρου την κα θαυτό διεξαγωγή τους) στη βρετα νική κοινωνία. Εννοείται ότι δεν παραλείπονται οι περιβαλλοντικές επι πτώσεις. Οπότε, φαίνεται λογικό να κατα σκευαστεί εκεί η μπάλα του Μυηdial, καθώς και να χρησιμοποιήσει η τοπική εφημερίδα το προκλητικό λογοπαίγνιο «Hands off our balls» για να υπερασπιστεί την ποιότητά της. ■

Το ζήτημα δεν είναι π ώ ς ο πίθηκος έγινε ά νθρ ω πος αλλά π ό σ ο πίθηκος μπορεί να γίνει ο άνθρω πος.

www.ododeiktes.gr

8:com ics ΤΗΣ Λ Η Δ Α Σ ΤΣΕΝΕ

RI.R Harvey Pekar ο φετινό καλοκαίρι οι φίλοι των comics, και όχι μόνο, θρηνήσαμε την απώλεια ενός μεγάλου δημιουργού. Ο Harvey Pe kar, γνωστός στο ευρύ κοινό από την ταινία American Splendor, η οποία βασίστηκε στο ομώνυμο comic, βρέ θηκε νεκρός στα εβδομήντα του χρό νια στις 12 Ιουλίου. «Τα αστεία της καθημερινότητας εί ναι πολύ πιο επιτυχημένα από αυτά των κωμικών της τηλεόρασης, κα θώς πρόκειται για τα γεγονότα που συμβαίνουν μπροστά σου, εντελώς αναπάντεχα», δήλωνε σε παλαιότερη συνέντευξή του. Και πράγματι, οι ιστορίες του, τόσο αυτοβιογραφικές, αλλά συνάμα πανανθρώπινες, κλείνουν μέσα τους όλα τα συναι σθήματα που βιώνουμε κάθε μέρα. To American Splendor είναι σαφώς το magnus opus του. Σε μια εποχή όπου οι υπερήρωες είχαν κυριεύσει τα comics, ο Pekar, σε συνεργασία με τον Robert Crumb, μας κάλεσε να ζήσουμε μαζί του την καθημερινότητά του. Με αυτοσαρκασμό, κυνικό και άκρως ρεαλιστικό ύφος, το American Splendor μας κράτησε συντροφιά από το 1976 μέχρι και το 2008, φι λοξενώντας στις σελίδες του σπου δαίες ιστορίες και σχέδια δημιουρ γών όπως ο Joe Sacco ή ο Spain Ro driguez. To 2003, το comic, που ου σιαστικά ηεριέγραφε τη ζωή του Pe kar, μεταφέρθηκε στη μεγάλη οθόνη με τον Paul Giammatti να υποδύεται τον ίδιο τον δημιουργό.

Ίρ 6 -1

Το 1994 ο Pekar διαγνώστηκε με λέμφωμα. Η περιπέτειά του αυτή και η παρότρυνση της γυναίκας του Joyce Brabner, τον οδήγησε στη συγγραφή του Our cancer year, gra phic novel που απέσπασε βραβείο Harvey το 1995. To 2005 είχαμε τη χαρά να απο λαύσουμε το The Quitter, ένα αυτοβιογραφικό -και πάλι- comic, το οποίο μας μετέφερε τώρα στα παι δικά και εφηβικά χρόνια του Pekar και στον αέναο αγώνα του προς την ολοκλήρωση. Απαισιόδοξος, αλλά πέρα για πέρα αληθινός, ο Harvey Pekar υπήρξε η ιδιάζουσα περίπτωση του δημιουρ γού που παρόλη τη γκριζάδα του σε έκανε να διαβάζεις τις ιστορίες του με μεγάλη ευχαρίστηση. Τώρα πολ λοί ίσως αναρωτιέστε πώς γίνεται αυτό... Το μυστικό, για μένα, κρύ βεται στην ειλικρίνεια και το αυθεν τικό συναίσθημα που αποπνέει όλη η δουλειά του. Ο Pekar δεν υποκρίθηκε ποτέ ότι ήταν κάτι άλλο από αυτό που ήταν στην πραγματικό τητα. Ένας ευφυής και ταλαντού χος δημιουργός, ένας αληθινός άν θρωπος με ανησυχίες, φόβους και αγωνίες που δεν δίσταζε να αποτυπώνει στο χαρτί. Πιστός στην άποψή του ότι «τα co mics είναι λέξεις και εικόνες. Και μπορείς να κάνεις οτιδήποτε με λέ ξεις και εικόνες», δημιούργησε ιστορίες που όχι μόνο θεωρήθηκαν κλασικές από αναγνώστες και κριτι-

κοϋς αλλά και σημεία επιρροής για πολλούς δημιουργούς. Αποχαιρετούμε λοιπόν και εμείς τον «μεγάλο» Harvey Pekar δανειζόμενοι ένα σχόλιο που γράφτηκε κάπου και πιστεύω ότι αντανακλά τα συναισθή ματα μιας μεγάλης μερίδας ανθρώ πων που θυμούνται τον δημιουργό, είτε μέσα από τα comics του είτε μέσα από τις κριτικές του για μου σική jazz είτε από τις θρυλικές εμ φανίσεις του στο Late Night with Da vid Letterman του αμερικανικού δι κτύου NBC. «Θα μας λείψει η από λυτη ειλικρίνεια και ο κυνισμός σου. Σε ευχαριστούμε για όλα αυτά τα χρόνια, για όλα αυτά τα comics, για όλα αυτά τα μαθήματα ζωής». ■

Από τη σειρά

σ υ ν ά ψ ε ις

της εταιρείας

“Κοινός Τόπος Ψυχιατρικής, Νευροεπιοτημών και Επιστημών του Ανθρώπου”

VIRGINIA WOOLF

Πώς είναι να είσαι άρρωστος

M arc J e a n n e r o d

Ο άνθρωπος δίχως πρόσω πο

<3)τ'

Τηλ.: 210-3628852, Fax: 210-3628862, e-mail: info@taxideftis.gr

δ:περιοδεύω ν ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ

«Και είναι αυτός που λέει ατ’ αλήθεια τι πετά ο φτωχός / Και τι μαζεύει ο πλούσιος...»

108 gΚ °jjj | g

φθινόπωρο Συνεχίζοντας τη μακρά της πορεία από το απώτατο χθες στο σήμερα και, ασφαλώς, στο αύριο, η ΝΕΑ ΕΣΉΑ, το μα κροβιότερο μάλλον (84 ετών...) λογοτεχνικό περιοδικό του τόπου μας, πιστή ανελλιπώς στο μηνιαίο ραντεβού με τους αναγνώστες της, παρουσιάζει το 1.834ο τεύχος της. Στις σελίδες του οποίου φι λοξενούνται τόσο λογοτεχνικά κεί μενα όσο και μελετήματα: από τα ποιήματα των Δ. Κοσμόπουλου, Ευ. Γαραντούδη, Ν. Μαραγκού και το διήγημα της Ε. Σω στα άρθρα του Σ. Αβέριντσεφ για την Σιμόν Βέιλ ή του Μ. Μοδινού, όπου καταθέτει έναν αυτοβιογραφικό επίλογο για το βιβλίο του Ο Μεγάλος Αμπάι, στις μελέτες του Σ. Χαλικιά (μια έγκ ρισ η των πολιτικών ιδεών Πλάτωνα και Κομφούκου), της Α. Αθανασοπούλου για τον Βιζυηνό, του Στ. Ζουμπουλάκη για την Π. Δέλτα ή της Α. Βογιατζόγλου για τον ποιητή και κριτικό Ν. Λάζαρη. Η πολύ ενδιαφέρουσα ύλη συμ πληρώνεται με το πάντα ερεθιστι κό (πνευματικά) «Μηνολόγιο», στο οποίο περιλαμβάνονται κριτικές, σχόλια, αλλά ενίοτε και έντονοι διά λογοι... [ΝΕΑ ΕΣΤΙΑ, Ευριηίδου 84,105 53, Αθήνα, τηλ.: 210-32.14.610, neahestia@hestia.gr]

καλοκαίρι Από την... άκρη της θά λασσας φτάνει μέχρις εμάς η ΜΕ ΘΟΡΙΟΣ του Αιγαίου, το τριμηνιαίο περιοδικό που εκδίδει ο Όμιλος Κοι νωνικής και Πολιτιστικής Παρέμ βασης Νομού Σάμου, που παρου σιάζει, αισίως, το 37ο τεύχος του. Με ένα εκδοτικό σημείωμα που ξεχει λίζει από «θυμό, οργή και αγανά κτηση» για την οικονομική κρίση και τους χειρισμούς των κάθε είδους «αρμοδίων», «καθώς βλέπουμε να σφίγγει γύρω μας η μέγγενη», οι σε λίδες του περιοδικού φιλοξενούν άρθρα για το ζήτημα της μετανά στευσης -ιδιαίτερα φλέγον για το νησί της Σάμου, αφού βρίσκεται στην «πρώτη γραμμή» της λαθραί ας διακίνησης μεταναστών- αλλά και την «ιστορία σε μικροκλίμακα», ένα άρθρο της ιστορικού Ιωάννας Παπαθανασίου που αφορά τις μαρ τυρίες για τη νεότερη ιστορία του νη σιού, καθώς και πολλά άλλα κείμε να που αφορούν την πολιτιστική ζωή της Σάμου. [ΜΕΘΟΡΙΟΣ, Κτίριο Παριανού, Ν. Καρλόβασι, 83 200, Σάμος, τηλ: 22730-35811, methoriosmag@ yahoo.gr]

άνοιξη Με τίτλο δανεισμένο από τον Θανάση Βαλτινό κάνει την ετήσια εμφάνισή του το ΑΡΧΠΟΤΑΞΙΟ, η Πε ριοδική έκδοση των Αρχείων Σύγ χρονης Κοινωνικής Ιστορίας, αφιε ρώνοντας τις σελίδες του 12ου τεύ χους του σε «Στοιχεία για τη δεκαε τία 1957-1967». Ξεκινώντας από τα τεκμήρια και τις συλλογές που βρί σκονται στα ΑΣΚΙ, εηιχειρείται μια επι σκόπηση της πνευματικής παραγωγής η οποία σηματοδότησε την «χαμένη άνοιξη» που διέκοφε βίαια η δικτα τορία της 21ης Απριλίου. Από την Επι θεώρηση Τέχνης και τις δύο Εβδο μάδες Σύγχρονης Μαρξιστικής Σκέ ψης (1965 και 1966), στη λογοτεχνία, την ιστοριογραφία, το θέατρο, την αρ χιτεκτονική, μέχρι τους προβληματι σμούς για την παιδεία, την τεχνολο γική επανάσταση και την οικονομία, κατατίθενται ποικίλες ψηφίδες που ανιχνεύουν το διανοητικό πλαίσιο μέσα από το οποίο ξεπήδησαν οι αγώνες του 114 ή των Ιουλιανών, τα πολιτικά εκείνα κινήματα που υπό σχονταν μια διαφορετική πορεία για την χώρα... Οσο κι αν έμεινε ανολο κλήρωτη, η παρακαταθήκη αυτή μπό ρεσε να γονιμοποιήσει, με τρόπο διαφορετικό, τις γενιές που ήρθαν μετά το 1974... [ΑΡΧΕΙΟΤΑΞΙΟ, Πλ Ελευθερίας 1,105 53 Αθήνα, τηλ. 210-32.23.062, http://askiweb.eu, aski@ askiweb.gr]

\ηνίκα. www.ellinikagrammata.gr ΚΟΣΤΑΣ ΜΟΥΡΣΕΛΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΓΛΥΚΟΦΡΥΑΗΣ ΚΟΣΤΑΣ ΚΑΤΣΟΥΛΑΡΗΣ ΚΟΣΜΑΣ ΠΟΛΙΤΗΣ ΓΑΛΑΤΕΙΑ ΚΑΖΑΝΤΖΑΚΗ ΙΣΜΑΗΛ ΚΑΝΤΑΡΕ

βιβλία που αξίζει να δ ια β α σ το ύ ν ΝΤΑΒΙΝΤ ΦΕΝΚΙΝΟΣ ΜΑΪΚΛ ΓΚΡΕΓΚΟΡΙΟ

Λ Ο ΓΟ Τ ΕΧ Ν ΙΑ

Kciooias Mouposrlds

Γιώργον Γλυκοφρύδηε

Κώσιαε Kaiooufldpns

Κλειστόν λόγω μελαγχολίαε

10 ώρεε δυτικά

Μια σύγχρονη μικρή πόλη,

αμερικανίδα ipiins γενιά5,

0 άντραε που αγαπούσε τη γυναίκα μου

πολλέε av0pcbnivss laiopiss

και ο ΜωυσήΒ,Έλληναε

Η Αριάδνη, Ελληνο-

που, σελίδα τη σελίδα,

Εβραίοε ins θεσσαλονίκηε,

«γράφουν» ίο μυθιστόρημα

θα βιώσουν την «άλλη ζωή»

«Ο δρόμοε για την κόήαση των αντρών είναι στρωμένοε μ ε βογικέε σκέψειε».

ins ζωήε.

του μεγάλου έρωτα

'E vas 0vipas πείθεται ολοένα

Οι ήρωεε του βιβλίου

στη συμπρωτεύουσα.

και περισσότερο ότι έναε

επιχειρούν να αποδράσουν·

Αλλά η σχέση ious θα βρεθεί,

άλλοε έχει κερδίσει

από το σπίτι

ερήμην ious, αντιμέτωπη με το

το κορμί και την καρδιά

io u s ,

από την

πλήξη ious, από κάθε λογήε

παρελθόν η Ιστορία έχει

μιζέρια, αλλά προσκρούουν

εγγράφει στο D N A ious...

Μια ιστορία για τη ζήλια,

στη φθορά ins καθημερινότητα5.

'E vas δωοίλογο5 θα κληθεί να

από την αντρική σκοπιά.

ins YuvaiKas του.

Για να κλειστούν εντέλει,

λογοδοτήσει για τα εγκλήματά

Μια νουβέλα για το nebs

ανικανοποίητοι, ματαιωμένοι,

του. Μην τυχόν και ξεφύγει

η έμμονη ιδέα ins amau'as

στον εαυτό ious:

ο εφιάλτηε xcopis να

μπορεί να μεταμορφώσει

Κλειστόν ϋόγω μεβαγχοϋίαε.

πληρώσει το λογαριασμό...

έναν άνθρωπο...

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

• ΝΟΥΒΕΛΑ

Λ Ο ΓΟ Τ ΕΧ Ν ΙΑ

Αγάπιέ γράμματα

Κοσμάε Πολίτηε

Γοάμματα για τον έρωτα και την αγάπη στον 21ο αιώνα

ΛεμονοδάσοΒ

35 σημαντικοί σύγχρονοι

Γαλάτεια Καζανιζάκη

Η άρρωστη πολιτεία

Το ΛεμονοδάσοΒ, ίο πρώτο

Η Άρρωστη ποδιτεία είναι μια

μυθιστόρημα του Κοσμά

νουβέλα για τη Σπιναλόγκα,

Πολίτη, διαβάζεται και

το νησί των λεπρών. Όμορφη νεαρή γυναίκα, με τα

συγγραφείε (Μάργκαρετ

ξαναδιαβάζεται σαν μια

Άχγουντ, Ντάγκλαε Κόπλαντ,

γοητευτική ερωτική ιστορία,

Πάνοε Καρνέζηε, Μισέλ

ανάμεσα στον Παύλο, νεαρό

οδηγείται αναγκαστικά στο

Φέιμπερ, Α. Λ. Κένεντι,

επιτυχημένο Αθηναίο, και

νησιωτικό γκέτο. Η Άρρωστη

πρώτα σημάδια m s αρρώστιαε,

Λέοναρντ Κοέν, Τζάνετ

τη Βίργκω, που ενσαρκώνει

ποδιτεία αφηγείται τα έργα και

Ουίντερσον, ΤζόναθανΛέθεμ,

τον απόλυτο έρωτα.

τιε ημέρεε των λεπρών, και

Έτγκαρ Κέρετ, Γκαουτάμ

τα οδυνηρά διλήμματα των

Μαλκάνι, Ντάμον Γκαλγκούτ,

Η Αγγέλα Καστρινάκη

Άνταμ θορπ, Χισάμ Μαιάρ, Όντρεϊ Νιφενέγκερ,

αναλύει βήμα προε βήμα το περίπλοκο συμβολικό δίχτυ

Η Κέλη Δασκαλά προβαίνει στην

Ούρσουλα Κ. Λ ε Γκεν, Χάρι

του έργου, φέρνονταε στην

εξέταση m s μυθολογίαε που

Κούνζρου κ.ά.), σε μια εμπνευσμένη ανθολογία.

επιφάνεια τα απόκρυφα νοήματά του, την κυριολεκτική

αναπτύχθηκε για τη μυστηριώδη

• ΣΥΛΛΟΓΗ ΕΡΩΤΙΚΟΝ (ΚΑΙ ΑΛΛΟΝ) ΕΠΙΣΤΟΛΩΝ

και μεταφορική του αλχημεία.

το Νησί m s Βικτόρια Χίσλοπ.

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

• ΝΟΥΒΕΛΑ

• ΕΠΙΜΕΤΡΟ: ΑΓΓΕΛΑ ΚΑΣΤΡΙΝΑΚΗ

• ΕΠΙΜΕΤΡΟ: ΚΕΛΗ ΔΑΣΚΑΛΑ

ξεχωριστών ηρώων ms.

αυτή ασθένεια, από τη Βίβδο έωε

Λ Ο ΓΟ Τ ΕΧ Ν ΙΑ

Ισμαήλ Κανιαρέ

Νταβίνι (De v k iv o s

Το ατύχημα

Η έκπληξη

Η όψη του OK0TOUS

Ένα ταξί ξεφεύγει από χην

Μ ε χιούμορ και τρυφερότητα,

Στην υπό γαλλική κατοχή

πορεία ίου και πέφχει στον

το μυθιστόρημα αφηγείται μια

Πρωσία του 19ου αιώνα,

γκρεμό. Οι επιβάτεε ίου,

γοητευτική ιστορία αγάπηε, που ξεκινά εντελώε

την ά λλη- γυναίκεε που

δύο εραστέε, ανασύρονιαι νεκροί...

Μάικλ Γκρεγκόριο

δολοφονούνται -η μία μετά

απροσδόκητα και συνεχίζεται

μαζεύουν το θησαυρό-

Πρόκειται για μια σαγηνευτική

με εκπλήξειε. Επιχειρώνταε

κεχριμπάρι.

ερωτική ιστορία ή για ένα

να απαντήσει στο ερώτημα:

Ποιοε κρύβεται πίσω από

αριστοτεχνικό αστυνομικό

«Πώε διαλέγουμε τον ερωτικό

τα εγκλήματα; Οι Πρώσοι

μυθιστόρημα;

μαε σύντροφο;» αποφαίνεται:

εθνικιστέε; Οι ίδιοι οι Γάλλοι;

Ο Ισμαήλ Κανταρέ, πάντωε,

«Το ρολόι του κορμιού μαε

Ή μήπωε η μανία που γεννά

φαίνεται σίγουροε για το εξήε:

δεν λειτουργεί ορθολογιστικά».

το πολύτιμο κεχριμπάρι;

«Καμία σχέση πάθουε δεν επιβιώνει χωρίε το φόβο τns απώδειαε».

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ • ΥΠΟΨΗΦΙΟ ΓΙΑ ΟΛΑ ΤΑ ΜΕΓΑΛΑ ΓΑΛΛΙΚΑ ΒΡΑΒΕΙΑ 2009 • ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΓΙ0ΡΓ0ΣΙΕΝΑΡΙΟΣ

Ο εισαγγελέαε Στιφένιιε θα αναλάβει την υπόθεση και θα βρεθεί αντιμέτωποε με έναν παράφρονα επιστήμονα...

• ΜΥΘΙΣΤΟΡΗΜΑ

• ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ ΑΠΟ ΤΑ ΑΛΒΑΝΙΚΑ: ΤΗΛΕΜΑΧΟΣ ΚΠΤΣΙΑΣ

• ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ: ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΖΑΧΑΡΙΑΔΟΥ

ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΤΤΟΥΛΩΤΗΣ Η σκυλίσια ζωή ιου γάιου Τζον Αφβντούλη Ζωγραφιές:Φωτ.βινή Στβφανίδη

Μια θαυμαστή φιλία γεννιέται ανάμεσα στο γάτο Τζον Αφεντούλη κι ένα αδέσποτο λυκόσκυλο, τον Ουίσκι. Όμωε, πού ξανακούστηκε φιλία γάτου με σκύλο; Μια όμορφη ιστορία για τη δύναμη τηε φιλίαε και την αποδοχή

Βραββιο Εικονογραφημένου Παιδικού Βιβλίου περιοδικού

Δ ΙΑ Β Α Ζ Ω , 2010

yp α ίμ α τ α w w w .e l l i n i k a g r a m m a t a . g r

«Κανένας δεν γράφει όπως ο Τσάντλερ στο δικό του χωράφι, ούτε καν ο Φόκνερ Ένας αυθεντικός (...) Ένας μεγάλος καλλιτέχνης». The Boston Review of Books

«Ένας από τους μεγαλύτερους συγγραφείς αστυνομικών μυθι στορημάτων».

«Η πρόζα του φτάνει σε ύψη ανεπιτήδευτης ευγλωττίας, και ουνειδητοποιούμε με ενθουσιασμό ότι δεν βρισκόμαστε μπρο στά σε έναν απλό αφηγητή ιστοριών δράσης, αλλά σ’ έναν στυλίστα, έναν συγγραφέα με όραμα». Τζόις Κόρολ Όουτς, New York Review of Books

«Ομεγάλος ύπνος ξεκινά με την αγαπη ολόκληρη την αστυνομική τον υπέροχα γραμμένο επίλογο. Ήταν ένα νομικά μυθιστορήματα που διάβασα, ένα από τα καλύτερα».

Στην ίδια σειρά κυκλοφορούν: Η ΜΙΚΡΗ ΑΔΕΡΦΗ ΠΛΕΪΜΠΑΚ

εκδόσεις

ΚΕΔΡΟΣ