Τεύχος 515 by Diavazo.gr

διαβάζω ΜΗΝΙΑΙΑ ΕΠΙΘΕΩΡΗΣΗ ΒΙΒΛΙΟΥ

515

ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011

γ ια τι π ρ ά γ μ α μ ι λ ά μ ε τ ε λ ικ ά ;

ζόρικο πολύ

Γιατί η γερμ α ν ική κα τοχή στα Χ ανιά παρατάθηκε μέχρ ι το ν Μ άιο του 1945; Και τι μπ ορ εί να σ ημαίνει ότι η π ό λ η γ ια δυ ο μ ή ν ε ς περ ίπ ο υ , απ ό το ν Μ άιο έω ς τ ο ν Ιού νιο τη ς ίδ ιας χρ ονιάς, βρέθηκε υ πό α γ γ λ ο γ ε ρ μ α ν ικ ή κατοχή; Έ ν α ς π α π π ο ύ ς α νή μ π ο ρ ο ς και μια ε γ γ ο ν ή μπερ δ εμ ένη . Α ντικριστά οι δυ ο τους. Και γύρω το υ ς άνθρω ποι.

Δικοί τους και ξένοι. Η §ώι α φ ή γ η σ η μέσα σ τη ν ά λ λ η . Π ώ ς το μ εγά λ ο σ υμπ λέκ εται με το μικρό. Τ ο ασήμαντο με το σημαντικό. Τ ο σήμερα με το χθες. Ο ι ν εκ ρ οί με το υ ς επιζώ ντες. 22η

ΧΙΛΙΑΔΑ

ΕΚΔΟΣΕΙΣ

ΠΑΤΑΚΗ www.patakis.gr

ΠΑΝΑΓΗ ΤΣΑΛΔΑΡΗ (ΠΡΩΗΝ ΠΕΙΡΑΙΩΣ) 38, 104 37 ΑΘΗΝΑ, ΤΗΛ. 210.36.50.000 web site: http://www.patakis.gr

δ : Η γνώμη μου

Πολιτικά περιοδικά

πεσ ε στα χέρια μου το περιοδικό Vice Versa, ανεξάρτητο νεανικό πολιτικό περιοδικό. Γράφεται από φοιτητές, με φιλοξενούμενους κάποιους καθπγητές. Είμαι πάντα διατακτικός απέναντι στην έννοια «ανεξάρτητος», κόμματα και παρατάξεις στεγάζουν πολλές φ ορ ές κάτω από αυτή τη λέξη τις όποιες προαποφ ασισμένες απόψεις τους. Ξεφυλλί ζοντας το περιοδικό καταλαβαίνεις ότι είναι πραγματικά ανεξάρτητο, φαί νεται από την πανσπερμία απόψεω ν και τις πολλές πτυχές θεμάτων που παρουσιάζονται. Η ομάδα των φοιτητών που το εκδίδει αυτοσηματοδοτείται λέγοντας: «δεν θέλουμε να είμαστε η “χαμένπ γενιά”, ούτε έχουμε ανάγκη το δικό μας Π ολυτεχνείο. Είμαστε η γενιά του Ίντερνετ, τη ς κοι νωνικής δικτύωσης, του ακτιβισμού και τη ς ακομπλεξάριστης χειραφέτη σ ης του ατόμου». Τα κείμενα διέπονται από μια διάθεση συνειδητοποίησης σε ποια εποχή είμαστε και τα περισσότερα θέτουν το ερώ τημα: μπορούμε να κάνουμε κάτι; Αν εξαιρέσεις την -έ τσ ι κι αλλιώς- αμη χανία του πρώ του φύλλου, το τεύ χος έχει πολλά θετικά και προσωπικά περιμένω περισσότερη κριτική, πολλές προτάσεις, έστω κι ανεφάρμοστες. Τα περισσότερα πολιτικά περιοδικά στη χώ ρα έχουν κλείσει και αντικαταστάθηκαν από τα life style m agazines (συμπεριλαμβανομένων τω ν free press), που κι αυτά με τη σ ειρά του ς ατόνησαν. Τα ιντερνετικά περιοδικά δεν έχουν πείσει ακόμα ότι κάνουν σ οβαρή δουλειά, κινούνται περισσό τερο στο προσωπικό παρά σ το ομαδικό. Ίσω ς πρέπει να φτιαχτεί μια νέα μαγιά έντυπω ν περιοδικώ ν, που θα κρίνουν και θα προτείνουν, θα συ σπειρώνουν χω ρίς δεσμεύσεις ανθρώ πους που θέλουν να ζήσουν αλλιώς, και θα παλεύουν γι’ αυτό.

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

δ:περιεχόμενα

σε μήνα Μάρθα Κυριακοπούλου | 14'■ Courier

Ic o n οθ

φάκελος: 28. Απολογισμός ελληνικής πεζογραφίας 2010. Γιώργος =ενάριος | 32. Τα ευπώλητα της χρονιάς που πέρασε. Γιάννης Ν. Μπασκόζος

αφ ιέρω μα: 71. Ρέιμοντ Κάρβερ Επιμέλεια: Μαρία =υλούρη | 72. Χρονολόγιο. Μαρία Ξυλούρη | 77. Το βρώμικο αμερικανικό όνειρο του Ρέιμοντ Κάρβερ. Λεύτερης Καλοσπύρος| 80. Ενας σεμνός της γλώσσας και ο μινιμαλισμός του διαφεύγοντος. Τάσος Γουδέλης| 84. Ο Κάρβερ χωρίς τον Λις. Μαρία =υλούρη

δ : περιεχόμενα ISSN: 1106-1383 ΚΩΔΙΚΟΣ ΥΠΟΥΡΓΕΙΟΥ 1141 ΤΕΥΧΟΣ 515 ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2011 Ιδρυτής Περικλής Αθανασόπουλος Ιδιοκτήτης Γ. Γαβαλάς & ΣΙΑ Ε.Ε. Εκδότης Γεώργιος Γαλάντης-Γαβαλάς Διευθυντής Γιάννης Ν. Μπασκόζος Τακτικοί συνεργάτες Αλέξης Ζήρας Σπύρος Κακουριώτης Λευτέρης Καλοσπύρος Γιώργος-Ίκαρος Μπαμπασάκης Κώστας Μποτόπουλος Μαρίζα Ντεκάστρο Γιώργος Ξενάριος Γιώργος Ν. Περαντωνάκης Δημήτρης Β. ΤριανταφυλλΙδης Λήδα Τσενέ Νάσος Χριστογιαννόπουλος

κριτικογραφ ία: 87. Θοδωρής Πέρσης ευπώλητα: 90. Μιχάλης Βαλάσογλου βιβλιοθήκες: 92. Περιπλέοντας... βιβλία! Νάσος Χριστογιαννόπουλος

βιβλιοκριτική 34

βιβλιοπαρουσίαση 65

Κριτικογραφία Θοδωρής Πέρσης Υπεύθυνη Δημοσίων Σχέσεων Κωνσταντίνα Πολυχρονοπούλου

γράφ ουν και μιλούν:

Διαφημίσεις, Παραγωγή, Διανομή Α. Δ. Οικονομόπουλος & ΣΙΑ Ο.Ε. anolkon1@otenet.gr

Δ ο ύ κ α ς | Α λέξη ς Ζ ή ρας | Σπ ύρος Κακουριώ της |

Συνδρομές Μιχάλης Βαλάσογλου Design director Χρήστος Σ. Τζοβάρας design9@hol.gr

dtp Σοφία Μιχάλα msdesign@otenet.gr Εκτύπωση Sky printing A. Ε. ΔΙΑΝΟΜΗ ΑΡΓΟΣ (περίπτερα) ΕΡΜΗΣ (βιβλιοπωλεία) ΔΙΑ ΒΑΖΩ Χαριλάου Τρικούπη 38. ΑΘΗΝΑ, 106 80 Τηλ.: 210 33 88 008-9, Fax: 210 33 88 0 06 e-mail: diavazo@otenet.gr

Μ αρία Α ποστόλου | Μιχάλης Βαλάσογλου | Γιάννης

τη Ε Σ Τ Ι Α Σ

ις ΕΥΡΙΠΙΔΟΥ

84,

ΑΘΗΝΑ

105

53,

ΤΗΛ.:

210

3213907,

w w w .h e s tia .g r

Γενική επιμέλεια: Α λ ε ξ η ς Π ο λ ίτ η ς , Γ ε ω ρ γ ία Π α π α γ ε ω ρ γ ιο τ Η εξαίρετη νέα έκδοση τω ν Απομνημονεψάτων του Μ ακρυγιάννη περιλαμβάνει: • Κ είμενο, εισαγωγή, σημειώσεις, βιογραφία τ ο υ Μ ακρυγιάννη, απ ό τ ο ν Γ ιά ν ν η Β λ ά χ ο γ ι α ν ν η • Μ ελέτη το υ ΣΠΥΡΟΥ I . Α

ς ΔΡΑΧΑ

(εισαγωγή στην έκδοση 1957)

• Ευρετήριο ονομάτω ν και τοπω νυμίω ν • Γλωσσάριο

Σε όλα τα βιβλιοπωλεία

δ οχόλια

Προσφορές παντού Το «κίνημα» τω ν π ροσ φ ορώ ν εξαπλώνε ται, πα ρήγορο σημάδι των καιρών. Κορυ φαία π ροσ φ ορά το Παζάρι Βιβλίου, η μεγαλύτερη και πιο οργανωμένη εκποί ηση βιβλίου σ την Ελλάδα, η οποία ξεκί νησε την Π αρασκευή 21 Ιανουάριου, στην πλατεία Κλαυθμώνος, και θα είναι ανοι κτή για είκοσι η μέρες (έως και την Τε τάρτη 9 Φ εβρουάριου), σ ’ ένα τεράστιο, καλαίσθητο και λειτουργικό περίπτερο (1.000 τ.μ.), ενιαίο για ό λους τους εκδό τες. Μιλάμε για εκπτώσεις που φ θάνουν και 70%. Επίσης ο εκδοτικός οίκος Ελλη νικά Γράμματα που έκλεισε εκποιεί σε κατα-πλη-κτι-κές τιμές το σ τοκ του (Τζαβέλα και Ζωοδόχου Ππγής). Αλλά και π Ωκεανίδα δίνει σ τοκ από τα βιβλία της με 2-5 ευρώ σ το Κ έντρο Διανομής Εκδό σεω ν (Σολωμού 25, Εξάρχεια). Εκπτώσεις επίσης κάνει και το Μεταίχμιο.

Πνευματικά δικαιώματα Το σεμινάριο για τα πνευματικά δικαιώ ματα που έγινε σ τις 19 Ιανουάριου σ το χώ ρο του ΕΚΕΒΙ έθιξε πολλά και «καυτά» ζητήματα. Τα θέματα που σ υζητήθπκαν αφ ορούσαν τπν τεχνολογική προστασία

και ψηφιακή διαχείριση του βιβλίου: Η εί σ οδος του ψηφιακού βιβλίου σ την αγορά αλλάζει τις σ χέσεις του εκδότη με τους συγγραφείς, τους μεταφραστές και τους άλλους δημιουργούς και με ποιο τρόπο; Μ πορούμε να κατεβάζουμε απεριόριστα υλικό από τ ο Διαδίκτυο και τι υποχρεώ σεις έχουμε σ τη διαχείριση αυτού του υλι κού; Τι περιθώ ρια προστασίας της πνευματικής ιδιοκτησίας υπάρχουν στο Διαδίκτυο και ποιες τεχνολογίες χρησιμο ποιούνται; Το επόμενο θα απευθυνθεί σ τους σ υγγραφείς. Μ.

Πνευματικά δικαιώ ματα 2 Ο Ο ργανισμός Συλλογικής Διαχείρισπς Έ ργω ν του Λ όγου (ΟΣΔΕΛ) θα μοιράσει φ έτος μέρισμα στα μέλη του, σημείο π α ρήγορο τω ν καιρών, καθώ ς όλοι προτι μούν να χρεώ νουν παρά να πιστώνουν. Στο μεταξύ υπέγραψ ε συμφωνία για κα ταβολή αναδρομικών δικαιωμάτων από μεγάλη πολυεθνική εταιρεία ηλεκτρονι κών υπολογιστών. Σ ύμφωνα με ένα νόμο του Βενιζέλου, οι εταιρείες ηλεκτρονικών υπολογιστών έπρεπε να καταβάλλουν το 2% επί των λιανικών πω λήσεων π ρ ος ό φ ε λος τω ν σ υγγραφέω ν ω ς αντιστάθμισμα για τα κείμενά τους που λεηλατούνται στο

Βραβεία Διαβάζω 2010 Η Επιτροπή για τα Λ ογοτεχνικά Β ραβεία Δ ιαβάζω 2010 άρχισε τις σ υνεδριάσ εις της. Τα βι βλία πολλά, αλλά και η όρεξη μεγάλη. Για άλλη μια χρονιά θα δώ σει το ραντεβού τη ς στο Μουσείο Μ πενάκη την Τ ρίτη 17 Μ αΐου για την καθιερω μένη τελετή.

Διαδίκτυο. Η σ υμφω νία αυτή ίσχυσε για την π ερίοδο 1993-2002, αλλά οι εταιρείες δεν είχαν καταβάλλει τις εισ φορές τους. Α κολούθησαν πολλές δικαστικές περιπέ τειες, με αίσιο τέλος υπέρ τω ν συγγρα φέων. Θα ακολουθήσουν σ υμφω νίες και με άλλες μεγάλες γνω στές εταιρείες Η/Υ. Μ.

Οργάνωση ενάντια στις περικοπές

(http://bit.ly/fight4Iibraries) και στο Twitter (www.tw itter.com /fight41ibraries) για συντο νισμό του αγώνα. Ο διευθυντής του B ook seller θεωρεί τον αγώνα αυτόν εκ των ων ουκ άνευ, μιας και, όπω ς λέει, «μια βιβλιο θήκη που κλείνει σπανίως ανοίγει πάλι». Στην καμπάνια αυτή μέσω Facebook έχει δο θεί ένας εθνικός - πολιτιστικός χαρακτήρας για την αξία του βιβλίου ω ς πολιτιστικού αγαθού.

κ.

Οι Αγγλοι δεν αφήνουν να περάσουν έτσι οι περικοπές στις τοπικές βιβλιοθήκες π ου π ρ ο ωθεί η κ υβέρνηση Κάμερον. Ή δη έχουν ξεκι νήσει μεγάλη καμπάνια με πρω τοβουλία του περιοδικού The Bookseller, όπου, υπό τον τίτλο «Αγώνας για τις βιβλιοθήκες», έχουν σκοπό να αποτρέφ ουν τις περικοπές και το κλείσιμο πολλών από αυτές. Ή δη έχει οργα νωθεί ομάδα στο Facebook

Βραβεία α πό την Κ ύπρο Οι Πολιτιστικές Υ πηρεσίες του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού ανακοίνωσαν τα αποτελέσματα του διαγωνισμού για τα Κρα τικά Βραβεία Λ ογοτεχνίας για εκδόσεις του έτους 2009. Α νάμεσα στα βραβευμένα υπάρχουν και δύο βιβλία που τα ξέρουμε. Το Βραβείο Ποίησης απονεμήθηκε στον Γιώργο

/συνάψεις Σειρά επιστημονικών εκδόσεω ν

J a c q u e lin e d e R o m i l l y

Τα ρόδα τη ς μοναξιάς Β' έ κ δ οσ η έ να ς

Κ Ο ίν ό ς Τ Ο Π Ο ς γ ε μ ά τ ο ς α να μ ν ή σ ε ις

και ο ν ειρ ο π ο λ ή μ α τ α π ο υ κ ρ α τ ο ύ ν δ υ να τή τη ν ψ υ χή σ τα β αθ ιά γ ε ρ ά μ α τα Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι Σ Ε Ο Λ Α Τ Α Β ΙΒ Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α Διανομή: Προσχέδιο, Τηλ,: 210 38 39 020 · Ταξιδευτής, Τηλ.: 210 36 28 852

δ : σχόλια

Καλοζώη για το Η κλίση το υ ρή μ α το ς (εκδό σεις Φ αρφουλάς), «κληροδότημα ενός χ ώ ν ε -1 μένου υπερρεαλισμού, κάποτε σαχτουρικής και εγγονοπούλειας υφής», κατά την επι τροπή. Το Βραβείο Μ υθιστορήματος απονεμήθηκε στον Τεύκρο Μιχαηλίδη για τ ο Α χμές, ο γιος το υ φ εγγα ρ ιο ύ (εκδόσεις Πόλις). Το βιβλίο «ανήκει στην κατηγορία τη ς λεγά μενης “μαθηματικής” μυθοπλασίας, η οποία, τα τελευταία χρόνια, έχει αναπτυχθεί τόσο στην Ελλάδα όσ ο και στο εξωτερικό», σύμ φ ωνα με την επιτροπή. Για την ιστορία την επιτροπή αποτελούσαν ο ι : Θ ανάσης Βαλτινός (πρόεδρος), Δημήτρης Αγγελάτος, Γιώργης Γιατρομανωλάκης, Ζέλεια Γρηγορίου, Ζαχαρίας Σιαφλέκης, Ά ννα Τςούμα, Λουίζα Χριστοδουλίδου.

Πολλά βραβεία Το Υπουργείο Πολιτισμού ανακοίνωσε τις νέες κατηγορίες βραβείων όπω ς: πρωτοεμφανίζόμενου συγγραφέα, εφηβικού/νεανικού βιβλίου, βραβείο με τάφ ρασ ης έργου τη ς αρχαίας ελληνικής γραμματείας σ τα νέα ελληνικά και ένα ει δικό θεματικό βραβείο που θα απονέμεται σε λογοτεχνικό βιβλίο το οποίο

προάγει τον διάλογο για ευαίσθητο κοι νωνικό ζήτημα. Για το τελευταίο μπορεί κανείς να κρατήσει κάποιες επιφυλάξεις, μιας και δυνητικά μπορεί να χρησιμοποι ηθεί ιδεολογικά ή να α ποτελέσει λογοτε χνικό άλλοθι.

Περί Παπαδιαμάντπ Στις 5 Ιανουάριου 2011 στάλθηκε στην εφημερίδα Εποχή η ακόλουθη ανακοί νωση: «Το 2011 συμπληρώνονται 160 χρόνια από τη γέννηση του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντπ και 100 από το θάνατό του. Η Εταιρεία Παπαδιαμαντικών Σπουδών προγραμματίζει την οργάνωση του Γ' Διε θνούς Συνεδρίου για τον Παπαδιαμάντπ, πιθανότατα στη Σκιάθο, στα τέλη Σεπτεμ βρίου ή στις αρχές Οκτωβρίου 2011, με κεντρικό θέμα: Παπαδιαμάντης μεταφράζων και μεταφραζόμενος». Μικρή λεπτο μέρεια, η υποβολή προτάσεων για ομιλίες και παρεμβάσεις έληγε στις 30 Νοεμβρίου 2010! Ρωτώντας πολλούς που έχουν γρά ψει και ασχοληθεί γενικότερα με τον Παπαδιαμάντη, μου είπαν ότι δεν είχαν καν ακούσει γι’ αυτό το συνέδριο. Γιατί, λοι πόν, αυτή η μυστικοπάθεια;

Τα ιο ο ι βιβλία τηςΆγρας Οι εκδό σεις Ά γρα το υ Σ ταύρου Π ετσόπουλου ξεπέρασ αν τ ου ς 1.000 τίτλους βιβλίων. Για να γ ιορτάσ ουν αυτό το γεγο ν ό ς μας έστειλαν τ ο βιβλίο υ π’ αριθμ. 1001, που δεν είναι παρά το «βιβλίο τω ν βιβλίων» για το ν καλό αυτόν εκδοτικό οίκο. Π ρόκειται για έναν ογκώ δη τόμ ο με όλα τα ω ραία εξώφυλλα που άφ ησ αν εποχή και ενέπνευσαν κι άλλους εκδοτικούς οίκους. Στον ίδιο τόμο και μια σειρά κείμενα τω ν βασικών σ υντελεστώ ν του εκδοτικού. Ά ντε και στα 2001 βιβλία να τα ξαναπούμε. Μ.

Εκδήλωση για τον Καρβερ

Νέα γραφή για το ταξίδι από τα Κύθηρα

Οι εκδόσεις Μεταίχμιο, το περιοδικό Δια βάζω και π Ελλπνοαμερικανική Ένω ση οργανώνουν μια βραδιά αφιερωμένη σ το έργο του μεγάλου διηγηματογράφου Ρέιμοντ Κάρβερ. Τα κείμενα του Κάρβερ μπορεί να ταλαιπωρήθηκαν από τον επι μελητή του, επηρέασαν όμως τις αμερικά νικες τέχνες και πολλούς ηεζογράφ ους σ ε όλο τον κόσμο. Την Τρίτη, 8 Μ αρτίου 2011, στις 8 το βράδυ, στην Ελλπνοαμερικανική Ένω ση (Μασσαλίας 22, Αθήνα) έλληνες σ υγγρα φ είς θα μιλήσουν για το έργο του και την όποια επιρροή του στην ελληνική πεζο γραφία.

Π ρόπερσι κ υκλοφόρησε ένα μικρό βιβλίο που έκανε αίσθηση. Ή ταν το Ταξίδι από τα Κύθηρα του ψυχίατρου και ψυχανα λυτή Θανάση Τζαβάρα (εκδόσεις Συνά ψεις). Έ να βιβλίο αυτοαναφορικό, για μια περιπέτεια υγείας του συγγραφ έα που, πηγαίνοντας για ένα ταξίδι στα Κύθηρα, αρρωσταίνει και το ταξίδι μετατρέπεται «από τα Κύθηρα» σ το νοσοκομείο. Βιβλίο εσω τερικής δύναμης, κυκλοφορεί και πάλι σε μια συμπληρω μένη έκδοση από τον ίδιο τον συγγραφέα, για ό σ ους δεν το πρόλαβαν.

Μ.

/συνάψεις Σειρά επιστημονικών εκδόσεων

Θ ανάσης Τζαβάρας

■

Ταξίδι

Ταξίδι από ια Κύθηρα

από τα

θανάοικ Τζαβάρα?

τις δ υ σ λειτου ρ γίες τ ο υ ν οσ η λευ τικ ού σ υ σ τή μ α το ς και τη ν ψ υχοσω μ α τικ ή προβληματική I

·—

jg l·

Κύθηρα

ένα ς Κ Ο ίν ό ς Τ ό π ο ς για τη ν ό σ ο , το θά νατο,

Κ Υ Κ Λ Ο Φ Ο Ρ Ε Ι Σ Ε Ο Λ Α Τ Α Β ΙΒ Λ Ι Ο Π Ω Λ Ε Ι Α Διανομή: Προσχέδιο, Τηλ.: 210 38 39 020 · Ταξιδευτής, Τηλ.: 210 36 28 852

δ:απ ό μήνα σ ε μήνα ΤΗΣ Μ ΑΡΘΑΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΥ

Με τη ν έλ ευσ η το υ νέο υ έτ ο υ ς όλα τα π ρ ά γμ α τα επ α νή λθ α ν σ τη σ ειρ ά το υ ς, τό σ ο σ ε ό λ ο υ ς το υ ς το μ είς ό σ ο και σ τη λογοτεχνία . Το νέο έτ ο ς μ ά ς υ π ο δ έχετα ι με ν έ ε ς βρ α β εύ σ εις, με κυ ρ ιό τερ η τη ν α π ο ν ο μ ή Β ραβείω ν και Επαίνω ν τ η ς Α κ α δημ ία ς Α θη νώ ν, ό π ο υ για α κόμ α μια φ ο ρ ά δια κρ ίθ η κα ν π ρ ό σ ω π α π ο υ έχ ο υ ν α φ ιερ ώ σ ει τη ζω ή το υ ς σ τα γ ρ ά μ μ α τα και τις τέ χνε ς.

28 Δεκεμβρίου Η Ακαδημία Αθηνών, στην καθιερωμένη ετήσια πανηγυρική σ υνεδρία της, τίμησε με βραβεία και επαίνους τους α νθρώ πους που διακρίθηκαν για τη μέγιστη προσ φ ορά τους σ το χ ώ ρο των τεχνών, τω ν γραμμάτων και τω ν επιστημών. Τα βραβεία και οι έπαινοι που δόθηκαν ήταν πολυάριθμοι, ενώ σ το χώ ρο της λογοτεχνίας σ υγκεκριμένα τιμήθηκαν οι: Δήμητρα Ανδριανού, Γιώτα Α ργυροπούλου, Ζέφη Δαράκη, Ολυμπία Καράγιωργα, Βασίλης Παναγιωτόπουλος, Ιωάννης Σ. Π απαφλω ράτος, Α ναστάσιος Α ντωνάρας, Α ντώνης Β. Ρεγκάκος, Ξενοφώντας Τςαβάρας και Α νδρέας Λ ενακάκης, Ιωάννης Π. Χουλιαράς, Ιωάννης Παλούμπης, Βασιλική Βλάχου, Γιάννης Τςανής και Π έτρος Μ πέσηαρης, Μανώλης Γ. Βαρβούνης, Ραχήλ Καπόν, Ζυράννα Ζατέλη, Γιάννης Β αρβέρης, Ηλίας Παπαδημητρακόπουλος,

Αντώνης Φωστιέρης, Νίκος Δαββέτας, Μαρία Κουγιουμτζή, Άλκη Ζέη. Στην πανηγυρική σ υνεδρίαση τη ς Α καδημίας Αθηνών π αραβρέθηκαν ο υ πουργός Ε σωτερικών Γιάννης Ραγκούσης, ο βουλευτής της Ν.Δ. Βύρων Π ολύδωρας, πρώ ην βουλευτές, ακαδημαϊκοί, άνθρωποι των γραμμάτων, τω ν τεχνώ ν και των επιστημών, συγγενείς και φίλοι των βραβευθέντων. Την εκδήλωση τίμησε με την παρουσία του ο πρώ ην Π ρόεδρος της Δ ημοκρατίας Κωστής Στεφανόπουλος.

4 Ιανουάριου Το Σ υμπόσιο Π οίησης, με την ευκαιρία τη ς σ υμπλήρω σης τριάντα χρόνω ν παρουσίας στα ελληνικά γράμματα, θεσπίζει Βραβεία Καλύτερου Βιβλίου για νέο υ ς ποιητές. Δικαίωμα να βραβευτούν έχουν τα βιβλία που έχουν εκδοθεί την αμέσως προηγούμενη χρονιά από την απονομή τω ν βραβείων, ενώ οι ποιητές δεν π ρέπει να έχουν

υπερβεί το 4 0ό έτος της ηλικίας τους όταν εκδοθεί το βιβλίο. Η οργανωτική επιτροπή θα λαμβάνει υ πόψ η τη ς όλη την εκδοτική ποιητική παραγω γή του έτους, για να εξασφαλίσουν όμω ς κάθε περίπτωση λάθους, δίνεται η δυνατότητα σ τους ενδιαφ ερομένους να αποστείλουν οι ίδιοι τη δουλειά τους σ το Συμπόσιο. Οι τρεις νικητές του κάθε έτους θα παρουσιάζονται από τους κριτικούς στα επερχόμενα Συμπόσια και τα ποιήματά τους θα δημοσιεύονται στην ιστοσελίδα του Συμποσίου. Φ έτος θ α απονεμηθούν για πρώ τη φ ορ ά τα βραβεία Ποίησης, στο 31ο Σ υμπόσιο Ποίησης, που θα γίνει στο Πολιτιστικό και Συνεδριακό Κέντρο του Π ανεπιστημίου Πατρών από τις 3 0 /0 6 έω ς 03/07/2011.

7 Ιανουάριου Το Υ πουργείο Πολιτισμού, με απόφ αση τη ς γενικής

Jacqueli de Rom] 1913-201 γραμματέω ς Λίνας Μενδώνη, προέβη σε μια σύσταση δω δεκαμελούς Εθνικής Επιτροπής, με σκοπό την προώ θηση τη ς εηανέκδοσης των έργω ν του Νίκου Καζαντζάκη. Η Επιτροπή θα σ υνεργαστεί με τις εκδόσεις Κ αζαντζάκη-Πάτροκλος Σταύρου, το Εθνικό Κ έντρο Βιβλίου, το Ίδρυμα «Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη», το Ιστορικό Μ ουσείο Κρήτης, τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη, καθώ ς και άλλους φ ορείς. Το έργο της επιτροπής θα συντονίζεται από το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου, σε συνεργασία με το Ίδρυμα «Μουσείο Νίκου Καζαντζάκη» και τη Διεθνή Εταιρεία Φίλων Νίκου Καζαντζάκη. Από τους π ρώ τους σ τόχους της επιτροπής, σύμφω να με την απόφ αση του Υπουργείου Πολιτισμού, θα είναι η επανέκδοση των έργω ν του Νίκου Καζαντζάκη, με ερμηνευτικά σχόλια και σημειώσεις από έγκυρους μελετητές και με τυπογραφική εμφάνιση που να ανταποκρίνεται στις σύγχρονες αισθητικές απαιτήσεις. Παράλληλα, η επιτροπή θα συγκεντρώσει όλα τα ανέκδοτα χειρόγραφα (ημερολόγια, επιστολογραφία κ.λπ.), αναζητώντας τα όπου και αν βρίσκονται, στην Ελλάδα ή σ το εξωτερικό, σε χέρια ιδρυμάτων ή ιδιωτών. Επίσης, όλα τα κείμενα που έχουν δημοσιευτεί κατά καιρούς σ ε περιοδικά, επιθεω ρήσεις και εφημερίδες. Με την ολοκλήρωση του έργου τή ς συγκέντρωσης, τα κείμενα θα εκδοθούν σε ενιαίους τόμους, συνοδευόμενα από ερμηνευτικά σχόλια και σημειώσεις ειδικών μελετητών, ενώ οι μεταφράσεις θα πρέπει να γίνουν εξαρχής στις κυριότερες ξένες γλώ σσες από ειδικούς και έμπειρους μεταφραστές. Οι εργασίες της επιτροπής, στην οποία σ υμμετέχουν καθηγητές πανεπιστημίων και

Μετά<Π*η f l5 Ε,έχδ’σ

Τάνυασηίχ ISg

T ιμάμε τη Γαλλίδα συγγραφέα υπέρμαχο των ελληνι κών κλασικών γραμμάτων, της ελληνικής γλώσσας και του πολιτισμού που έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών. Η Jacqueline de Romilly ολοκλήρωσε τη διδακτορική της διατριβή με θέμα «Ο Θουκυδίδης και ο Αθηναϊκός ιμπεριαλισμός» και αφιέρωσε τη ζωή και την ακαδη μαϊκή της καριέρα στην καλλιέργεια των κλασικών γραμμάτων και στη διάδοση της ελληνικής γλώσσας. Μιλώντας στην Πνύκα το 1995 κατά την απονομή του βραβείου Ωνάση είχε πει «Όλος ο κόσμος πρέπει να μάθει ελληνικά. Η ελληνική γλώσσα μας βοηθάει κατ’ αρχήν να καταλάβουμε τη δική μας γλώσσα». «Ο Θουκυδίδης είναι ο άντρας της ζωής μου» συνήθιζε να λέει. | i p | j \ Από το 1960

ΕΚ Δ Ο ΣΕ ΙΣ Λ. Ν. ΗΑΠΑΛΗΜΑ Προσφορά στον Πολιτισμό και την Παιδεία Ιπποκράτους 8 · ΛθήνοΤ.Κ. 10679 · Τηλ.: 21036.27.318 www.papadimasbooks.gr · info(®papadimasbooks.gr

δ:απ ό μήνα σ ε μήνα

διακριμένες προσωπικότητες, θα διαρκέσουν μέχρι την ολοκλήρωση του έργου της.

12 Ιανουάριου Ψηφίστηκε από το ελληνικό Κοινοβούλιο διάταξη για την εφ αρμογή του νόμου για την ενιαία τιμή του βιβλίου. Μέχρι πρότινος, ο νόμος για την ενιαία τιμή ίσχυε μόνο για τα έντυπα βιβλία, οπότε καιρός ήταν να εφαρμοστεί και στα ψηφιακά, που ειδικά το τελευταίο έτο ς έχουν αυξήσει θεαματικά τις πω λήσεις τους. Σύμφωνα με τη νέα διάταξη (άρθρο 4 6 , παράγραφ ος 15 του Ν. 3905/2010), ω ς βιβλίο θεωρείται, εκτός από το έντυπο, και «το CD-ROM, το DVD ROM, οποιοσδήποτε τύπος ψηφιακού κειμένου (αρχείου) που αναπαράγει ακριβώ ς το περιεχόμενο συγκεκριμένου βιβλίου, καθώς και το ηλεκτρονικό βιβλίο (ebook)». Με τη νέα ρύθμιση, το ηλεκτρονικό βιβλίο δεν μπορεί να πωλείται με έκπτωση μεγαλύτερη από 10% από την τιμή καταλόγου (ή ηροσαύξηση μεγαλύτερη από 5%), από οποιονδήηοτε ηλεκτρονικό βιβλιοπώλη, για δύο χρόνια μετά την έκδοσή του. Η λιανική τιμή πώ λησης του e-book θα καθορίζεται από τον εκδότη του, ανεξάρτητα από τη λιανική τιμή πώ λησης του έντυπου βιβλίου, εάν υπάρχει.

20 Ιανουάριου Εφυγε από τη ζω ή σε ηλικία 82 ετών ο Α νδρέας Μπελεζίνης. Διαπρεπής φιλόλογος, χαρισματικός δάσκαλος, μελετητής της λογοτεχνίας και κριτικός ποίησης, ο Μπελεζίνης, ο οποίος αυτοχαρακτηριζόταν «προαγω γός εις ποίησιν», άφησε πίσω του σημαντικές μονογραφίες για μεγάλους ποιητές μας, τον Ο δυσσέα Ελύτη, τον Νίκο Εγγονόηουλο, τον Νίκο Καρούζο, τον Νίκο Φωκά, τον Διονύσιο Σολωμό. Γεννημένος το 1929 στην Πάτρα, σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και δίδαξε επί π ενήντα χρόνια στην ιδιωτική και δημόσια (μόνο για έξι χρόνια) εκπαίδευση. Για τους μαθητές του ή ταν ένας χαρισματικός δάσκαλος με σπάνια ελληνομάθεια, που πήγαινε πέρα από τα όρια της αρχαιοελληνικής γραμματείας. Στη δεκαετία του 7 0 εξέδωσε και συνδιηύθυνε το περιοδικό ποίησης Ό στρακο και το περιοδικό ποίησης και θεωρίας της λογοτεχνίας Σπείρα. Συνεργάστηκε ω ς κριτικός με εφ ημερίδες και περιοδικά (Αντί, Διαβάζω, Νέα Εστία, Ο Πολίτης, Σήμα, Τ ομές, Υδρία κ.ά.). Εξέδωσε 8 βιβλία, ενώ υπό έκδοση βρίσκονται άλλα πέντε. Υπήρξε επί τριάντα επτά χρόνια σ ύντροφ ος τη ς Άννας Καφέτση, διευθύντριας του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης

Τέχνης. Οι φίλοι και συγγενείς τον αποχαιρέτησαν την Π αρασκευή 21 Ιανουάριου στο Α’ Ν εκροταφείο Α θηνών.

2 1 Ιανουάριου Μια έκθεση βιβλίου διαφορετική από τις άλλες ξεκίνησε στις 21 Ιανουάριου και θα διαρκέσει μέχρι τις 9 Φ εβρουάριου 2011, στην πλατεία Κ λαυθμώνος στο κέντρο της Α θήνας. Το «Παζάρι του βιβλίου», όπω ς είναι γνω στό σ τους φ ίλους του, είναι μια μεγάλη γιορτή για το βιβλίο που συνδιοργανώνεται από τον Σύνδεσμο Εκδοτών Βιβλίου (ΣΕΚΒ) και το Επαγγελματικό Σωματείο Εκδοτών Βιβλιοπωλών (ΕΣΕΒΕ), υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων και είναι η μεγαλύτερη εκποίηση βιβλίου στην Ελλάδα. Οι ευκαιρίες που θα σ υναντήσετε είναι τρομερές, κα θώ ς οι τιμές των βιβλίων, ούτε λίγο ούτε πολύ, ξεκινούν από 0,50 ευρώ! Η πρω τοβουλία αυτή είναι εξαιρετική, καθώ ς πολλά σπάνια και παλιά βιβλία έχουν την ευκαιρία να βρεθούν στα χέρια κάποιου φιλαναγνώστη, από το να καταλήξουν σε αποθήκες ή ακόμα χειρότερα στα σκουπίδια! Αδράξτε την ευκαιρία λοιπόν και επισκεφτείτε την έκθεση όσο προλαβαίνετε!

ΕΛΕΝΗ ΚΕΚΡΟΠΟΥΛΟΥ

ότννέθικα

η μαντενοντα

Το όνομά της Αγγελικά Νίκλη. Όμορφη σαν την ίδια την αναδυομένη Αφροδίτη... 0 πατέρας της, ένας κατατρεγμένος Μανιάτης, θύμα της φτώχιας και της ανάγκης, την πούλησε στον βαθύπλουτο «Ταμπακιέρη», τον Ζακυνθινό κάντε Σαλαμόν. Η αληθινή ιστορία για τη ζωή της μητέρας του Διονυσίου Σολωμού.

Εκδόσεις Ωκεανός Σόλωνος 136, Αθήνα I Τηλ.: 210 3829339 I www.oceanos-ekdoseis.gr

ourier

Αγαπητοί φίλοι, είμαστε ακόμα εδώ με κέφι για το νέο χρόνο, παρά τα δυσοίωνα πρώτα μηνύματα που μας στέλνει το νέο οικονομικό κοινωνικό τοπίο. Αλεξανδρή Δημήτριε, διευθυντή Καταστή

ματος Κράτησης Δομοκού, ευχαριστούμε για τα καλά σας λόγια και αντευχόμαστε μια καλή χρονιά, κώστα Ευαγγελάτε, ευχαριστώ για το ωραίο ημερολόγιο που μας έστειλες. Πραγματικά τα «αλίκτυπα» ξύλα σου και οι ζωγραφιές σου είναι όμορφες. Καλή συνέχεια. Στογέα Γρήγορή, Καλαμπάκα, σαφώς και δεν εν

νοούσ α πως στην επαρχία γράφονται χειρότερα λογοτε χνικά έργα, το καλό έργο όπου και να γραφεί κάποτε θα ξεχωρίσει, ακόμα και ερήμην του δημιουργού του. Χαίρο μαι που έχω έναν τόσο προσεκτικό αναγνώστη. Καλή χρ ο νιά να έχουμε. Παπαχαραλάμπους Δημήτρη, αξιοπρόσεκτη η διδακτορική σου διατριβή με τίτλο Οιδίηους Τύραννος και αστυνο μική ταινία. Είναι πραγματικά μια άλλη ματιά στον κόσμο της αστυ νομικής φιλολογίας. Μακάρι να έχουμε κι άλλες τέτοιες πρωτότυπες εργασίες. Τσέχο Ηλία, Νάουσα, έλαβα την ποιητική σου

συλλογή, Ή σταγόνα ή ωκεανός, είκοσι δύο χρόνια μετά την προηγούμενη συλλογή σου Διώροφο μέλλον, που ν ο μίζω ότι κάπου βρίσκεται στα παλιά μου συρτάρια. Καλώς ήρθες και πάλι στον κόσμο της ποίησης. Πέτρο Λυγίζο, Ναύ πλιο, έλαβα την ποιητική σου συλλογή Η μουσική στα ρείθρα του κόσμ ου και σε ευχαριστώ. Καλή πορεία να έχει. Πλίώτα Γΐάννπ,

Γιάννενα, καλορίζικο το νέο εκδοτικό (τίτλος: Βορειοδυτι κές). Ενδιαφέρουσα π πρωτοβουλία να δίνετε δωρεάν τα ebooks των βιβλίων που εκδίδετε, είναι ένα πείραμα και θα ήθελα πολύ να δω πώς θα εξελιχθεί. Έλαβα και τις έντυπες εκδόσεις σας και σας εύχομαι ό,τι καλύτερο. Υγιαίνω το αυτό επιθυμώ και δι’ υμάς

Ο αναγνώστης

Η Η ΣΥΧΗ ΣΥΝΕΙΔΗΣΗ

ΤΟ Μ Υ ΣΤΙΚ Ο ΟΝΟΜΑ Τ Η Σ Π Ο ΙΗ Σ Η Σ

J o h a n n J o a c h im W in c k e l m a n n

ΙΣ Τ Ο Ρ ΙΑ ΤΗΣ

Α Ρ Χ Α ΙΑ Σ Τ Ε Χ Ν Η Σ Η ΤΕΧΝΗ

Ν ΑΝΑΤΟΛΙΚΩΝ ΛΑΩΝ, •ί ΕΤΡΟΓΣΚΩΝ, ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΡΩΜΑΙΩΝ ΕΚΔΟΣΕΙΣ GUTENBERG

GUTENBERG

e-shop: www.dardanosnet.gr

w ww .dardanosnet.gr

Δ ιδό χ ο υ 37, 10680 Α θή ν α , Τ Η Λ -FAX.: 210-36.45.639

δ:θερμιδω ριανα οξύτονα ΤΟΥ ΑΛΕΞΗ ΖΗΡΑ

Ο δεκάλογος του Νόαμ Τσόμσκι Η χειραγώγηση την εποχή της κρίσης Σε μια από τις συνεντεύξεις του το 2010 ο Νόαμ Τσόμσκι, γνωστός ακτιβιστής της αμερικανικής Αριστερός, προσδιόρισε με τον ακόλουθο δεκάλογό του τις βασικές τα κτικές που ακολουθούν οι σύγχρονοι μηχα νισμοί χειραγώγησης της ανθρώπινης δρά σης, τόσο στο πεδίο της δημόσιας ςωής όσο και σε αυτό της προσωπικής. Αξίζει να ση μειωθεί ότι πολλά από τα σημεία που συνο ψίζονται στον δεκάλογο αναγνωρίζονται άμεσα και στις δικές μας πρόσφατες ελλη νικές εμπειρίες από την οικονομική κρίση.

1. Η στρατηγική του αποπροσανατολισμού Ο βασικότερος μοχλός για να ασκηθεί έλεγ χος στην κοινωνία είναι η ικανότητα της εξουσίας να αποσπά την προσοχή μας από τα σημαντικά προβλήματα και τις βίαιες θε σμικές ανατροπές που επιχειρεί, χρησιμο ποιώντας την τακτική του σαρωτικού αιφνι διασμού και ταυτόχρονα της διοχέτευσης ασήμαντων πληροφοριών. Η με κάθε τρό πο απόσπαση της προσοχής μας είναι απα ραίτητη ώστε να μη μας επιτραπεί να αντι λαμβανόμαστε τα ουσιαστικά. «Διατηρήστε την προσοχή του κοινού αποσπασμένη, μα κριά από τα αληθινά κοινωνικά προβλήμα τα, αιχμάλωτη σε θέματα ασήμαντα. Απα σχολήστε το τόσο πολύ ώστε να μην έχει το χρόνο να σκεφθεί κάτι άλλο, δηλαδή την κα τάστασή του» (από άρθρο-οδηγία στη Σχολή Δημόσιας Διοίκησης «Αθόρυβα όπλα για ήρεμους πολέμους»). 2. Δημιουργία προβλημάτων και η «προ σφορά» λύσεων Με αυτή τη μέθοδο δημιουργείται ένα πρό βλημα που είναι μελετημένο από πριν ως

προς τις επιπτώσεις και τις αντιδράσεις που θα ηροκαλέσει. Έτσι, η κοινωνία αντιδρά χωρίς να το καταλάβει με τον τρόπο που θέ λει η εξουσία. Λόγου χάριν, δεν εμποδίζο νται τα φαινόμενα βίας ή, με τακτικές προ βοκάτσιας, οργανώνονται από την εξουσία αιματηρές επιθέσεις, με αποτέλεσμα να απαιτεί ο κόσμος περισσότερη ασφάλεια, ακόμα και σε βάρος της ίδιας της ελευθε ρίας του. Ή, όπω ς έγινε στην Αργεντινή και τώρα στην Ευρώπη, δημιουργείται μια οικο νομική κρίση, με αποτέλεσμα να ψαλιδίζο νται τα κοινωνικά δικαιώματα, να εντείνεται η γενικότερη ανασφάλεια και να επιβάλλο νται έτσι μέτρα που δεν θα περνούσαν σε άλλες εποχές. 3. Η στρατηγική της σταδιακής εφαρμογής Για να απορροφηθούν και να γίνουν δεκτά τα σκληρά μέτρα, εφαρμόζονται σταδιακά. Με αυτόν τον τρόπο στις δεκαετίες του ’80 και του ’90, με την εξάπλωση των νεοφιλε λεύθερων πολιτικών, συρρικνώθηκε ο δη μόσιος τομέας, ιδιωτικοποιήθηκε ένα μεγά λο μέρος του, μειώθηκαν αναλογικά οι μέ σοι και κατώτεροι μισθοί, εντάθηκε η γενική ανασφάλεια από την υποχώρηση της κρα τικής προστασίας, έγινε αποδεκτή η μερική απασχόληση κ,ο.κ. Η κοινωνία βρέθηκε σε θέση άμυνας. 4. Η στρατηγική της αναβολής Ένας πολύ διαδεδομένος τρόπος για να γί νει δεκτή μια αντιλαϊκή απόφαση είναι να παρουσιάζεται σαν «επώδυνη και ανα γκαία». Η ενστικτώδης ενοχή που αισθάνο νται οι πολίτες μετατρέπεται σε συγκατάθε σή τους απέναντι στα άδικα μέτρα που ετοι μάζονται, καθώς το κοινό πάντα έχει την τάση να ελπίζει αφελώς ότι «τα πράγματα θα

φτιάξουν στο μέλλον» και ότι οι απαιτούμενες θυσίες τελικά θα αποφευχθούν ή θα εί ναι ελάχιστες. Έτσι όμως η κοινωνία είναι ήδη έτοιμη από πριν να δεχτεί, παραιτού μενη με αυτοθυσία, την ελάττωση του ει σοδήματος της! 5. Μιλώντας στο κοινό όπω ς σε παιδιά Οι περισσότερες διαφημίσεις και οι τρόποι προπαγάνδας της εξουσίας απευθύνονται στο πλατύ κοινό μιλώντας του με σύμβολα, συνθήματα και υποσχέσεις που είναι κατα νοητά ακόμα και σε παιδιά ή ακόμα και σε διανοητικά ανεπαρκείς. Οσο περισσότερο σκοπεύουν στην εξαπάτησή μας τόσο πε ρισσότερο μας μιλούν όπως σε παιδιά. Η στρατηγική της διαφήμισης εξάλλου έχει για δόγμα της το ότι αν κάποιος μιλά σε κάποιον άλλο όπως σε παιδί, τότε πιθανότατα η αντί δραση του δεύτερου να είναι κι αυτή παιδική, χωρίς προηγούμενη κριτική σκέψη. 6. Συναίσθημα εναντίον λογικής Δεν είναι τυχαίο ότι οι πολιτικοί, όπως και οι διαφημιστές ή οι άνθρωποι των media, απευθύνονται στο συναίσθημά μας κυρίως, και ας λένε το αντίθετο. Η αυθόρμητη συ ναισθηματική μας αντίδραση δημιουργεί εμπλοκές στην κριτική σκέψη και στη λογι κή. Οι λαοπλάνοι πολιτικοί ηγέτες σ τρέφο νται μελετημένα στη συγκίνησή μας, γιατί μέσω της συγκίνησης και των συναισθημά των φτάνουν στο ασυνείδητό μας και σπέρ νουν εκεί ανεμπόδιστα φόβους, παράλογες επιθυμίες, έμμονες ιδέες και ιδεολογήματα. 7 . 0 στόχος της άγνοιας και της μετριότη τας Η υψηλότερη βαθμίδα της επιτυχίας των σύγχρονων media είναι αυτή που επιτρέπει σε δημοσιογράφους και τηλεοπτικούς σχο λιαστές να μας κάνουν να νομίζουμε πω ς μας λένε την αλήθεια, ενώ μας παραπλα νούν. Η κάθετη υποβάθμιση της ποιότητας της παιδείας τα τελευταία χρόνια, σε διεθνές επίπεδο, είναι η εύλογη προϋπόθεση της ευ-

πιστίας, της άγνοιας και της ηαθητικότητας της μεγάλης μάζας των τηλεθεατών. 8. Η ικανοποίηση για το μέτριο ή το ελάχι στο Το μεγαλύτερο μέρος των media, των εφη μερίδων, των περιοδικών, των θεαμάτων, του κινηματογράφου, προωθούν συστημα τικά την ιδέα ότι το να είσαι πρωτόγονος, άξεστος, αγράμματος, χυδαίος είναι η ταυ τότητα που θα σου επιτρέψει να μπεις στον κόσμο της λάμψης. Προωθήστε στο κοινό την ιδέα ότι είναι της μόδας να είσαι ηλίθιος, χυδαίος, άξεστος και αμόρφωτος. 9. Ενίσχυση τη ς αυτοενοχής Το πιο εντυπωσιακό δείγμα της χειραγώγη σης των ατόμων από την εξουσία είναι όταν τα άτομα πιστεύουν ότι εκείνα και μόνο εί ναι υπεύθυνα για την κακή τους μοίρα, είτε γιατί ξόδεψαν πολλά είτε γιατί έζησαν με δά νεια κ,λη. Προφανώς, δεν τους λένε ότι κύ ριος υπαίτιος ήταν ο μηχανισμός της οικο νομικής οργάνωσης. Έτσι, αντί να εξεγερθούν εναντίον του πολιτικού και οικονομικού συστήματος, οδηγούνται σε υποεκτίμηση, γίνονται ενοχικά, καταθλιπτικά, με πιο διαδε δομένο φαινόμενο την αυτομαστίγωση. 10. Η εξουσία και το σύστημα μας γνωρί ζουν καλύτερα Στα τελευταία 50 χρόνια, η ταχεία πρόοδος της επιστήμης έχει δημιουργήσει ένα αυξα νόμενο κενό μεταξύ των γνώσεων του κοι νού και εκείνων που κατέχουν και χρησιμο ποιούν οι κυρίαρχες ελίτ. Έτσι οι επιστήμο νες και οι διανοούμενοι, που σήμερα απο τελούν σε μεγάλο μέρος την εμπροσθοφυ λακή της εξουσίας, γνωρίζουν πολύ καλύτε ρα τον μέσο άνθρωπο από όσο αυτός τον εαυτό του. Επομένως, σήμερα το κυρίαρχο παγκοσμιοποιημένο σύστημα μπορεί να ασκήσει αποτελεσματικότερο έλεγχο πάνω μας, στρατολογώντας μας για τους σκοπούς του χωρίς να το καταλαβαίνουμε εμείς οι ίδιοι! Β

δ :τη ς χολής και της σχόλης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΛΟΓΑΡΑ

Οι ενοχες ενός αναγνώστη ο ξέρω πω ς υπάρχουν τεχνικές τα χύτατης ανάγνω σπς (ξέπλυμα και τηγάνι δηλαδή) ή τρόποι να μιλά κανείς για βιβλία που δεν διάβασε ποτέ, ώστε να εντυπωσιάζει τους συνομιλητές του. Ολόκληρο βιβλίο* έχει γράψει ο Ba y a rd με τέτοιες καμουφλαρισμένες πρ α κτικές -σ ό λ ο ικ ες κατά τη γνώ μη μου και καθόλου πεισ τικ ές- μα δεν μιλώ γι’ αυτές τις περιπτώσεις. Αλλά για αναγνώ στες που είναι πάντα ενημερωμένοι για οτιδήποτε σ χεδόν κυ κλοφορεί στην αγορά. Έ χουν υ πόψ η τους την τελευταία έκδοση του άλφα ή βήτα συγγραφέα, ντόπιου ή ξένου, γνω ρίζουν το περιεχόμενο τω ν έργω ν του και μάλιστα μπορούν να εκφ ράσουν τεκμη ριωμένη άποψη. Π ώς τα καταφέρνουνε αυτοί, ενώ οι ντάνες οι δικές μου παρα μένουν στοιβαγμένες, απορώ. Ο μολογώ πω ς τους ζηλεύω κι όταν βρί σκομαι απέναντι τους αισθάνομαι ενοχές. Μοιάζω με μαθητή που τον πιάνουνε αδιά βαστο, αλλά δεν έχω και τον τρόπο να προλάβω τόσον οργασμό εκδοτικό. Δεν είναι λίγες οι φ ορές, λοιπόν, που έχω πει ψέματα πω ς «ναι, το διάβασα» (όχι βέ βαια από επίδειξη αλλά από ντροπή). Αν όμως, σκέφτομαι, η αναγνωστική συ νήθεια είναι απόλαυση εντελώς προσ ω πική, δεν μπορεί να είναι ούτε ενοχική ού τε αγχωτική. Έ τσι λέω και παρηγοριέμαι. Στο κάτω-κάτω η α νάγνω ση έχει το υ ς δι κούς τη ς το υ ς ρυθμούς, τη δοσολογία τη δική τη ς κι επιβάλλει μια διαφορετική, κάθε φ ορά, πορεία π ρ ο ς το χορτασ μό και την ικανοποίηση. Ό πω ς ακριβώ ς συμβαίνει με όλες τις π ροσ ω πικές σ υνή θειες και απολαύσεις -ψ υχαγω γικές, δια

τρ οφ ικ ές ή οποιεσ δήποτε άλλες, κρυφ ές και φ ανερές. Εξάλλου, έχει μεγάλη σημασία πώ ς διαβά ζει κανείς: διαγωνίως και στο πόδι; Α πλώς δηλαδή για να ρίξει μια ματιά και να τσιμ πήσει κάτι; Μ ήπως άραγε είναι βουλιμκός ο αναγνώστης και τρέχει με απληστία από σελίδα σ ε σελίδα;** (Τίποτα απ’ αυτά δεν είν’ κακό. Περί ορέξεω ς ουδείς λόγος, και δόξα τω θεώ υπάρχουν περιοδικά, καλή ώρα, και σ τήλες κάμποσες εφημερίδω ν που ενημερώνουν επαρκώ ς και ικανοποι ούν όλα τα γούστα. Ό μω ς άλλο είναι η ενημέρωση κι άλλο η κατάκτηση ενός κειμένου1 άλλο πράγμα η πληροφ όρηση και διαφορετικό η μέθεξη σε μιαν άλλη οπτική. Α υτή η διαδικασία απαιτεί χρόνο, όχι καταναλωτική νοοτροπία και αντί ληψη.) Δεν είναι δίκαιο λοιπόν να εξομοιώνεται ο αναγνώστης-κοκοράκι με τον άλλον, τω ν αργών ρυθμών, που υπογραμμίζει ή κρατάει στο περιθώ ριο σημειώσεις, αναστοχάζεται και καταγράφει σ κέψεις και σχόλια στο χαρτί, απολαμβάνοντας αργάαργά το κείμενο. Άλλωστε πολύ σημαντικό, θαρρώ, είναι ν’ ανακαλύψει ο α ναγνώ στης το tem po που επιλέγει ο συγγραφέας. Η ίδια η γραφή, η ιδιαιτερότητα του ύ φ ους και η γλώσσα της, ορίζει τους ρυθμούς τής ανάγνω σηςτον τρ όπ ο με τον οποίο θα περπατήσει η ματιά σου πάνω στις γραμμές, θα σταθεί στο κόμμα ή στην τελεία (την πάνω και την κάτω), σ’ έναν κατηγορηματικό, ας πούμε, προσδιορισμό που θα σε αναχαι τίσει εσκεμμένα και θα σ’ εμποδίσει από το να προχω ρήσεις με βιασύνη παρα κάτω.

Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Π Ο ΙΟ Τ Η Τ Α Σ

Γιατί είναι πλέον ή βέβαιον ότι η αξιόλο γη γραφή, και δη η λογοτεχνική, είναι απόρροια εξαντλητικής επεξεργασίας ή μήπω ς πάει να ξεχαστεί κι αυτό; Σε κάποια έργα μάλιστα είναι τό σ ο δουλε μένη η γλώ σσα το υ ς και η απόλαυση που σου προσφ έρουν τόση, ώστε επιθυ μείς να παρατείνεις τη διαδικασία της ανάγνω σης. Ό πω ς ακριβώ ς ένα σώμα εξαιρετικής ω ραιότητας απαιτεί, αφεαυτού, ιδιαίτερη προσέγγιση στην ερωτική διαδικασία. Άλλα, βέβαια, τα παρατάς και φεύγεις ή τα προσ περνάς με αδιαφορία -βιβλία εννοώ. Ου γαρ εν τω πολλώ. Τέρμα λοιπόν οι τύψ εις και οι ενοχές. Και ίσως τώ ρα πια (ποιος ξέρει;), μέσα σ’ αυτές τις σ υνθήκες τη ς επιβαλλόμε νης λιτότητας και ύ φ εσ ης, μειωθούν κατ’ ανάγκην οι δείκτες τη ς ανεξέλεγ κτης παραγω γής και τη ς πληθωριστικής γραφής. Είναι ο μ όνος τρ ό π ο ς για να ξαναβρούμε (και να βυθιστούμε) σ τους α ργούς ρυθμούς τη ς απολαυστικής ανά γνω σης. 1

* Pierre Bayard Πώς να μιλάμε για βιβλία που δεν έχουμε διαβάσει (μετάφραση Ελπίδα Λουπάκη), Πατάκης, 2008. “ Βέβαια υπάρχουνε κι εκείνοι που διαβάζουν μόνο τα δικά τους, και μια και δυο και τρεις φορές. Των άλλων τα αγνοούν. Πρόκειται για μια μορφή -όχι και τόσο σπάνια- αυτοηδονιστικής ανάγνωσης.

STEPHAN MARKS Δ®. Φ ιλοσοφίας, Κ οινωνιολόγος

ΓΙΑΤΙ ΑΚΟΛΟΥΘΗΣΑΝ ΤΟΝ ΧΙΤΑΕΡ; Η ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΘΝΙΚΟΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΥ Μετάφραση: Στρατός Ν. Δορδανάς, ιστορικός Επιμέλεια: Αιμίλιος Δ. Μαυρουδής, καθηγητής Α.Π.Θ. Σ χ. 8ο, 340 σελ. με 24 εικόνες εκτός κείμενου

Ιδιαίτερα ενδιαφέρον βιβλίο, όπου εξετάζονται οι μέ θοδοι, με τις οποίες ο Εθνικοσοσιαλισμός επέτυχε να προσελκΰσει οπαδούς, να τους κρατά δέσμιους στην ιδεολογία του και να τους μεταχειρίζεται ως πειθή νια όργανά του. Η πρωτότυπη αυτή έρευνα βασίζεται κυρίως σε συνεντεύξεις με πρώην εθνικοσοσιαλιστές και επιχειρεί να διαφωτίσει το κοινωνικό περιβάλλον αλλά και την ψυχολογία όσων συμμετείχαν στα εγκλή ματα των Ναζί, με τελικό σκοπό να μάθουμε την Ιστο ρία αλλά και να διδαχθούμε από αυτήν. Από το 1960

ΕΚΔΟΣΕΙΣ Α. Ν. ΠΑΠΑΔΗΜΑ ΙΙροσφορά στον ΙΙολιτισμά και την ΙΙαιδεία ίΛΗοκράτους 8 · Αθήνα Τ.Κ. 10679 · Τηλ.: 210.36.27.318 www.papadimasbooks.gr · info@papadimasbooks.gr

δ :ζενερ ίκ ΤΟΥ ΓΙΩΡΓΟΥ-ΙΚΑΡΟΥ ΜΠΑΜΠΑΣΑΚΗ

«Literature is o ne o f the fu ckin g m ajor arfs o f the Western World!» Μπερνάρ-Ανρί Λ εβ ί & Μ ισέλ Ουελμπέκ, Δημόσιος κίνδυνος

Μου άρεσε, με ξετρέλανε αυτή η φράση, με την αδρή p unk αυθάδειά της και συνάμα με τη βαριά, πολύ βαριά σημασία και σοβαρότητά της. Φράση που γυάλισε στα μάτια μου, και με μισοτύφλωσε όπω ς ο ήλιος από καθρεφτάκι ζαβολιάρη συμμαθητή σ τα χρόνια τα παλιά, φ ράσ η που έπεσα πάνω της, ή έπεσε πάνω μου, τυπω μένη στη σελίδα 255, του πλούσιου σε ατάκες, μα και σε ιδέες π ρ ο ς συζήτηση, συναρμολογημένου βιβλίου Δ η μ ό σ ιο ς κίνδυνος τω ν άλλοτε τρομερώ ν παιδιών, και νυν τρομερώ ν μεσηλίκων και βάλε, Μπερνάρ-Ανρί Λεβί και Μισέλ Ο υελμπέκ (μτφρ. Λίνα Σιπητάνου, Εστία). Ναι, πράγμάτι, όντω ς Literature is o ne o f the fuckin g m ajor arts o f the W estern World, και πάντα εκεί επανερχόμαστε, στη λογοτεχνία, και ύστερα από δαιδαλώδεις διαδρομές γυρίζουμε στους λατρεμένους τόπους, αυτούς που, όσο κι αν κάποτε τους

αφήνουμε, ξέρουμε ότι είναι οι αείςωοι δι κοί μας, οι οδοδείκτες μας, τα ορόσημά μας· για άλλους ο Borges και ο Sabato (παρεμπιπτόντως, ο Ερνέστο ζει, και κλείνει τα εκατό τον Ιούνιο!), για άλλους ο Pessoa και ο Joyce, για κάποιους τρίτους, όχι και τόσ ο μοναχικούς και αλλόκοτους όσο θα νόμιζε κανείς, ο Pynchon και ο Πεντζίκης. Επιστροφή στην Ταξιαρχία Gutenberg, λοιπόν -σ ά μ π ω ς φύγαμε ποτέ από εκ είκαι συνεχίζουμε τις παρουσιάσεις τω ν βιβλίων που μας κέρδισαν στα τέλη του 2010 και στην αυγή του 2011. Οι δύο Αμερικές: έτσι θα μπορούσα να αποκαλέσω την καταιγιστική ανάγνωση του βίαιου και καλοκουρδισμένου αριστουργήματος Το αίμα δ ε ν σταματάει ΠΟτέ του μαιτρ Jam es Ellroy (μτφρ. Ανδρ έας Α ποστολίδης, Αγρα) και, «στο καπ άκι», της συλλογής διηγημάτων Α ρχάρ ,ο ι του R aym ond Carver (μτφρ. Γιάννης Τςώρτςης, Μεταίχμιο). Με το Αίμα ολοκληρώνεται η Μεγάλη Τριλογία του Ellroy που παρουσιάζει τον βόρβορο της αμερικανικής ιστορίας ανάμεσα στα 1958 και 1972. Ό πω ς γράφαμε και παλαιότερα, για έναν άλλο συγγραφέα, εδώ είναι the real thing, η λασπουριά τω ν υποχθόνιω ν δυνάμεω ν π ου δ ρ ου ν και επηρεάζουν αγρίως την επίσημη ιστορία, είναι η ιλύς της ύλης. Οι ή ρω ες του Ellroy σε όλη την Τριλογία θυμίζουν εντόνω ς ήρω ες του Ντοστογιέφσκι, ιδίως αυτούς σ τους Δαιμονισμένους, ενώ η δομή και η φιλοδοξία του έργου φέρνουν στο νου τον Τολστόι TOU Π όλεμ ος και Ειρήνη. Ετσι, για να θυμηθούμε μιαν άλλη παλιοκαραβάνα που

το δούλεψ ε γερά, ω ς έλεγεν ο Charles Bukowski, ο Ellroy επιτυγχάνει με τις σιδερογροθιές και τον σ τυλογράφο του (γράφει τα πάντα στο χέρι!) εκεί που ο πολύς N orm an Mailer έσπασε τα μού τρα του -πα ρό τι επιστήθιος φ ίλος του Jo h n Fitzerald Kennendy. Στους αντί ποδες, οι ήρω ες του C arver είναι το αλάτι της ζωής: τσακισμένοι, καθπμαγμένοι, ρημαγμένοι, ναι, αλλά βαθιά συγ κινητικοί μέσα στην φαινομενική ασημ αντότητά τους, θύματα όχι τη ς βουής των ιστορικών γεγονότων αλλά της κλυδω νίζόμενης σ υντριπτικής καθημερινό τητας. Ο Χρήστος Χ ρυσόπουλος, εξελισσόμε νος, με ολοένα ταχύτερους ρυθμούς, σε εργοτάξιο εξαιρετικών κειμένων, σ ε μια καλολαδωμένη και φίνα λεκτομηχανή, μας προσφ έρει σε εμπλουτισμένη εκ δοχή τη νουβέλα Ο β ο μ β ισ τή ς το υ Π αρ θενώ να (Καστανιώτης), κείμενο που φλερτάρει επιτυχώς με τεχνικές κινη μ ατογραφικές και με εναλλαγές ρυθμών α λα William S. Burroughs, ενώ, βε βαίως, θα χαροποιήσει εκείνους τους ωραίους παλαιούς που δεν παύουν να θυμούνται τον βίο και το έργο του αεί μνηστου Γιώργου Μακρή. Κι ακόμα: το παράθεμα του Giorgio Agam ben «Η βεβήλωση του αβεβήλωτου είναι το πολι τικό καθήκον τη ς γενιάς που έρχεται», συνδυαζόμενο με το «κλασικό» (!) του Guy Debord «Οι τέχνες του μέλλοντος θα είναι αναστατώσεις καταστάσεων ή τίποτα», είναι βέβαιο ότι θα προκαλέσει συςπτήσεις που θα πάνε πέρα από το λογοτεχνικό πεδίο (αυτό άλλωστε είναι και ένα από τα κεντρικά στοιχήματα τπ ς λογοτεχνίας). Μαρούσι, 15 Ιανουάριου 2011

ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΑΟΣ ΠΟΛΙΤΙΚΟ ΤΡΑΒΕΡΣΟ ΣΤΗΝ ΥΣΤΕΡΗ ΜΕΤΑΠΟΛΙΤΕΥΣΗ Τοπολπικότραβέρσοδεναρμενίζει μόνο κόντραοτην«ύστερημεταπολίτευση», αλλάκόντραστην Ελλάδατηςχρεοκοπίας...»Γιάννης 8ουΑγαμης

δ :ω ς αναγνώ στης ΤΟΥ ΚΩΣΤΑ ΜΠΟΤΟΠΟΥΛΟΥ

De coloribus an im alis

δ 22

^ ^ α φ ν ι κ ά γεμίσαμε μαύρους κύI—Ί κνους. Ο πρώ τος -κ α ι καλύτεροςl a ^ ήταν το επώνυμο μ υθιστόρπμα του Αγγλου Ντέιβιντ Μίτσελ, που γράφ πκε το 2006 (ως Black Sw a n Green) και κυκλοφόρησε στπν Ελλάδα (ως σκέτος Μ αύρος κύκνος) το 2008. Α κολούθπσε, στο δοκιμιακό πεδίο, το παγκόσμιο μπεστ-σέλερ του Νασίμ Νίκολας Ταλέμπ (με εύγλωττο υπότιτλο «Ο αντίκτυπος του εξαιρετικά απρόβλεπτου»), που κυκλοφόρπσε πρ ό σ φα τα στπν Ελλάδα και έδω σε ήδη ευ καιρία για σχετική διάλεξα στο συγγρα φέα. Ο κύκλος κλείνει (προς το παρόν, γιατί κανείς δεν ξέρει πότε κλείνουν πραγματικά οι κύκλοι τπ ς μόδας) με το επίσπς ομώνυμο κινπματογραφικό έργο του Ντάρεν Αρανόφσκι, που συγκινεί κυ ρίως χάρπ σ τπ ροκ υπερβολή του και τπ σαγήνπ τ π ς Νάταλι Πόρτμαν. Από τους τρεις μαύρους κύκνους, ο πιο ιδιότυπος - θ α τολμούσα μάλιστα να πω ο μόνος πραγματικά μ α ύ ρ ο ς- είναι εκείνος μέσω του οποίου ο κύριος Ταλέμπ γεφύρωσε εξαιρετικά γρήγορα, και με εξαιρε τική εμπορική επιτυχία, τ π διαδρομή από τρέιντερ σε γκουρού. Ό λα ξεκινούν και όλα βασίζονται σε μια νευτώνεια παρατήρπσπ: τα α πρόβλεπτα γεγονότα με με γάλες συνέπειες είναι όχι μόνο μ έρος του παιχνιδιού (στπ σ υγκεκριμ ένα περίπτωση, τπ ς οικονομίας) αλλά το βασικό μέρος του παιχνιδιού (αφού, σχεδόν ταυτολογικά, έχουν μεγαλύτερες συνέπειες από τα προβλέψιμα γεγονότα). Α ρα θα πρέπει όχι απλώς να περιμένουμε αλλά

και να ψάχνουμε το μαύρο κύκνο και να τον χρπσιμοποιούμε για να «γίνουμε πιο δυνατοί». Ο συγγραφέας, με σταθμούς καριέρας τράπεζες, χρπματιστήρια και το αμερικανικό κύκλωμα διαλέξεων, χρησιμοποιεί τπ μέθοδο και τα όπλα τπ ς «φι λοσοφίας για όλους»: οι «ιστορίες από τπ ζωή» (όπως θα έλεγε, αλλά μάλλον όχι επ’ α φ ορμής τπ ς παγκόσμιας οικονομίας, π σμυρνιά γιαγιά μου) κάνουν μεγαλύτερα εντύπω σα και είναι πιο πειστικές από τις σ κέτες «θεωρίες». Επιστρατεύει έτσι «αποδείξεις» και περιστατικά που κι νούνται μεταξύ τπ ς 11πς Σεπτεμβρίου (τον «μαύρο κύκνο» p ar excellence) και τπ ς σύγχρονης π αγκόσμιας κρίσης (μαύ ρο κύκνο που αποδεικνύει περίτρανα την ορθότητα τπ ς θεωρίας του μαύρου κύ κνου) και από τπ βιβλιοθήκη του Έ κο (που θα μπορούσε, αν δεν θα έπρεπε, να είναι π Βιβλιοθήκπ του Μπόρχες) ώ ς ιστο ρίες γνω στώ ν του (όπως τπ ς περίφ πμπς «Ευγενίας», που έγινε διάσημα συγγρα φ έας ενώ όλοι την είχαν ξεγραμμένη και γύρω από την οποία ο αναγνώ στης -το υ Ταλέμπ, όχι ο δικός τ η ς - σπαζοκεφαλιά ζει για το αν είναι πραγματικό ή φαντα στικό πρόσωπο). Κι όλα αυτά με μπρίο, αναμφισβήτητα, με πολύ χιούμορ, που προσπαθεί όμω ς να είναι τόσ ο πρω τό τυπο που συχνά γίνεται επιδεικτικό (από τίτλους κεφαλαίων: «Margaritas ante porcos», «Χίλιες και μία νύχτες: πώ ς να μη γί νετε κορόιδα» -μ ε υποκεφάλαιο: «Πώς να μαθαίνει κανείς από τη γαλοπούλα»). Και με πολλή, πολλή, πολλή προβολή του

Μάνος Βενιέρης

Η Μεγάλη Θυσία εγώ. Αν το βιβλίο ήταν μυθιστόρημα και δεν απέχει πο λ ύ - θα λέγαμε πω ς το πνίγει η φ ωνή του αφηγητή -ε δώ , επειδή ο αφ ηγητής είναι οικονομολό γος, πολλοί τον είπαν σοφό. Διόλου, ωστόσο, δεν είναι σαφ ές σε τι η σκέψη του μας έκανε σ οφότερους ή αν υπάρ χει σ κέψη μέσα από την παράθεση. Γιατί τότε αυτό το βιβλίο, και γενικό τερα τέτοιου είδους βιβλία, έχουν, ή μπορεί να φτάσουν να έχουν, τόσ ο με γάλη απήχηση; Π έρα από τις αρχαι οελληνικές έννοιες του τάιμινγκ και του μάρκετινγκ, κρίσιμη είναι και η αγγλοσαξω νική το υ μέτρου -μ έ τρ ο υ ύφ ους και μέτρου εποχής. Φοβούμαι πω ς όλοι νιώθουμε λίγο πιο οικονομο λόγοι όταν μας εξηγούν πω ς, είτε εί μαστε οικονομολόγοι είτε όχι, όλα μπορούν να συμβούν, καθώς και τα αν τίθετά τους. Και πω ς, επειδή μόνο «με σπασμένα αυγά κάνουμε ομελέτα» (κα ταληκτική συμβουλή στο καταληκτικό κεφάλαιο), η λύση στα προβλήματά μας θα ήταν να «ξαναχτίσουμε το κρά τος», να «ζητήσουμε πίσω τα λεφτά των τραπεζίτών-γκάνγκστερ» και να εφαρμόσουμε «μια οικολογική-οικονομική πολιτική». Ενθυμούμενοι ότι οι ήρω ες του σ υγγραφέα είναι ο Χάγιεκ και ο Πόπερ (ενώ αντιήρωες ο Πλάτων και ο Μοντέν), μπορεί να υποψια στούμε όχι μόνο ότι η θεωρία του τε λικά δεν είναι ουδέτερη αλλά και γιατί οι περισσότεροι κύκνοι (συνεχίζουν να) είναι άσπροι. ■

Η συγκλονιστική βιογραφία ενός πατριάρχη Ακρίτα και ελεύθερου πολιορκημένου, που θυσιάστηκε για το Γένος του.

Π. Κυριακίδης-Εκδόσεις Ακρίτας Α.Ε. Ταγματάρχου Πλέααα 29 & Σωκράτους, 17674 Καλλιθέα Τηλ, 210.9314968.9334554. φ αξ 210.9404950 Αθήνα: Στοά του Βιβλίου, Πεσμαζόγλου 5.10564. τηλ.·. 210.3247678 Θεσσαλονίκη: Αγίας Σοφίας 40.54622. τηλ.: 2310.241613 • E-mail.· akritasd'pkbooks.gr · www.akritas.net.gr

δ :γ ια τα παιδιά ΤΗΣ ΜΑΡΙΖΑΣ ΝΤΕΚΑΣΤΡΟ

Παιδιά και παιδαγωγοί συνομιλούν για την παιδική λογοτεχνία ^ σχολιασμός της ζωηρής συζήτησης των παιδιών για τη λογοτεχνία τους (τ. 514) με βάση τα πορίσματα της έρευ νας σχετικά με την αναγνωστική ανταπόκριση των παιδιών των τελευταίων τάξεων του δημο τικού (2004-05) βοηθά να τεθούν υπό συζή τηση θέματα που αντιμετωπίζουμε καθημερινά όσοι ασχολούμαστε με τα παιδιά και τα βιβλία

Ποιος επιλέγει... «...τα περισσότερα μο υ τα αγόρασαν οι γονείς μου... τα περισσότερα τα αγόρασα μ ε τους γο νείς μου...» Αλλά και «...διαβάζω από πίσω το μικρό κείμενο... κι αν μ ’ενδιαφέρει ένα βιβλίο το αγοράζω... σκαλίζω τα ράφια, ξεφυλλίζω τα βιβλία, κοπάζω τις εικόνες... καμιά φ ορά δ υ σκολεύομαι να διαλέξω και ρωτάω τους γονείς μου...»'Ομως τελικά «...θέλω να τα διαλέγω μό νος μου... Οι γονείς είναι καλύτερα να μη ν ανα κατεύονται, τα βιβλία θα τα διαλέξουμε εμείς γιατί εμείς θα τα διαβάσουμε...» Τα παιδιά δη λώνουν με σαφήνεια ότι οι αναγνωστικές τους επιλογές δεν ταυτίζονται υποχρεωτικά με εκεί νο που οι ενήλικοι θεωρούμε καλό γι’ αυτά. Εί ναι γεγονός ότι η αναγνωστική εμπειρία που διαθέτουν οι ενήλικοι τούς ωθεί να πιστεύουν ότι μπορούν να προτείνουν με ασφάλεια βιβλία που δεν θα απογοητεύσουν τα παιδιά. Όμως ας μην υποτιμούμε τη γνώμη των παιδιών στην επιλογή βιβλίων, αφήνοντας κατά μέρος την κατηγοριοποίηση σε «μεγάλα έργα της λογο τεχνίας» και σε «άλλα». Άλλωστε, το ένα βι βλίο φέρνει το άλλο! Ασχολείται το κοντινό περιβάλλον με τα δια βάσματα των παιδιών; Σύμφωνα με την έρευνα, τα παιδιά έχουν την τάση να αναδιηγούνται τα διαβάσματά τους. Περισσότερο στις μητέρες, λιγότερο σε φί λους, σπάνια στα αδέλφια τους (με ελαφρές διαφοροποιήσεις μεταξύ αγοριών/κοριτσιών).

Πρέπει να μας απασχολήσει ότι οι γονείς μάλ λον δεν διαβάζουν τα βιβλία των παιδιών τους. Εάν τα διαβάζουν, καλό είναι να το κάνουν όχι για να τα ελέγξουν αλλά για να τα μοιραστούν, εμπλουτίζοντας τη μεταξύ τους σχέση. «Είναι καλύτερα να διαβάζουμε βιβλία γιατί μα θαίνουμε καινούργιες λέξεις... μας το λέει και η κυρία» Σύμφωνα με την έρευνα, 74 %των αγοριών και 76% των κοριτσιών διαβάζουν για να εμπλου τίσουν το λεξιλόγιό τους, να καλλιεργήσουν τη φαντασία τους 71% και 81% αντίστοιχα, και 55% και 65% γιατί αγαπούν το ωραίο. Χαμηλό τερα ποσοστά συγκεντρώνουν οι προτιμήσεις που άτπονται παιδαγωγικού χαρακτήρα (πρό τυπα, αυτοπεποίθηση, κοινωνικότητα κ.ά.) «Μου λένε πω ς είναι καλό να διαβάζω...» Στην ανάγνωση παροτρύνουν: πρώτα η οικο γένεια κι ακολουθούν το σχολείο, οι φίλοι, η τηλεόραση. Διαπιστώνουμε ότι υπάρχει χρησιμοθηρική λογική για τη λειτουργία της λογο τεχνίας και από τα παιδιά και από τους ενηλί κους. Το διάβασμα δεν είναι αφεαυτού κάτι καλό, όπως ακούγεται παντού. Είναι καλό για τον καθένα, αν αυτός ξέρει τι μπορεί να πάρει από την ανάγνωση ενός βιβλίου. Τα παιδιά - αναγνώστες ω ς συγγραφείς Τα παιδιά της συζήτησης αμφιταλαντεύτηκαν στην ερώτηση εάν πειράζει που τα παιδικά βι βλία τα έχουν γράψει μεγάλα και εάν θα προ τιμούσαν αυτές τις ιστορίες να τις έχουν γρά ψει παιδιά. «Ναι, γιατί τα άλλα παιδιά ξέρουν καλύτερα τα προβλήματά μας, τη ζωή μας, τα μυστικά μας...» Από την έρευνα φαίνεται ότι, σε ποσοστό 75% περίπου, οι μαθητές του δείγ ματος παρακινήθηκαν να γράψουν μια ιστορία μετά από μια λογοτεχνική ανάγνωση. Τα παι διά συνήθως μιμούνται, παραλλάσσουν ή ανα

παράγουν κάτι που έχουν διαβάσει. Κατά και ρούς εμφανίζονται προικισμένοι νεαροί που υιοθετούνται από το εκδοτικό σύστημα, αλ λά... μέχρις εκεί. Ενοποιώντας τις απόψεις μπορούμε να πούμε, ως προς τη δική τους δη μιουργία, ότι αναμφίβολα είναι γόνιμο να προ τρέπουμε τα παιδιά να γράφουν «λογοτεχνία», χωρίς να παραβλέπουμε ότι η συγγραφή είναι καρπός παιδείας, θέλει άσκηση και πειθαρχία, ικανότητα σύνθεσης και εμβάθυνσης και είναι εξαιρετικά σπάνια τα παιδιά-ταλέντα. «Διαφω νώ, τα βιβλία πρέπει να τα γράφουν μεγάλοι γιατί αυτοί ξέρουν πιο πολλά από εμάς. Όσο μεγαλύτερος είναι ο άνθρωπος τόσο περισ σότερα γνωρίζει και μπορεί να τα μάθει και σ ’ εμάς». Ο ενήλικος ω ς παντογνώστης! Το «οι μεγάλοι ξέρουν πιο πολλά» μας επαναφέρει στην ισχύουσα κοινωνική ιεραρχία. Μια αξιο λογική και ηθική πρόταση που κρύβει διδακτισμό και η οποία δεν επιδέχεται διαφοροποιή

σεις από τα εμπλεκόμενα μέρα Βιβλίο και ελεύθερος χρόνος «Εγώ, να σα ς πω τη ν αλήθεια, προτιμώ να βγω στην πιλοτή να παίξω έστω και μόνη μου, παρά να διαβάσω ένα βιβλίο...» Τα 3/4 των παιδιών του δείγματος προτιμά το παιχνίδι. Η ανάγνω ση βιβλίων έρχεται τελευταία στις προτιμήσεις των αγοριών και τέταρτη στις προτιμήσεις των κοριτσιών. Μήπως αυτό έχει σχέση με την πίε ση που ασκείται προς τα παιδιά σε σχέση με το βιβλίο; Ας θυμηθούμε ότι το πολύ το «Κύ ριε ελέησον» το βαριέται κι ο παπάς, όσο κα λοπροαίρετο κι αν είναι. Τέλος... Είναι προφανές ότι η έρευνα καλύπτει πολλές ακόμα παραμέτρους. Τα σχόλια δίνουν μια πε ριορισμένη εικόνα όσων εξετάζονται, μπο ρούν όμως να λειτουργήσουν ως έναυσμα για περαιτέρω προβληματισμό. 1

ύτηρεσίες Αποδελτίωσης Εντύπων, Internet, Γηλεόρασης, Ραδιοφώνου <αι Διεθνών Μέσων

www.clipnews.gr

Αποδελτίωση Εντύπων

ΑποδελτίωσηInternet

ΑποδελτίωσηTV&RADIO

ΑποδελτίωσηΔιεθνώνΜέσων

Υπηρεσίεςπροστιθέμενηςαξίας

ΑΘΗΝΑ: Φρύνης 7, Παγκράτι, Τ.Κ. 116 34-Τηλ. Κέντρο: 210 70.111.43, Fax: 210 70.111.47 · sales@clipnews.gr ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ: Μοναστηριού 90,Τ.Κ. 546 27*Τηλ. Κέντρο: 2310 50.15.75, Fax: 2310 50.15.73 · info@dipnews.gr

δ:χω ρίς προϋπηρεσία ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΞΕΝΑΡΙΟ

Καρολίνα Μ εριτιγκα

Σήμερα δεν θα πεθάνω ι ηρωίδες στο Σ ήμερα δ εν θα πεθάνω κατέχονται από κοι νές εμμονές και φόβους, με εξέχοντα ανάμεσά τους τον φ όβο του γήρατος και της βιολογικής παρακ μής. Παράλληλα, διά της πλαγίας, εμ φανίζεται η εμμονή με τον γάμο, τη μακρόχρονη σχέση, τη γλυκιά φ θορά και ρουτίνα του. Γυναίκες στα πρό θυρα της φ θοράς - ή πολύ μετά από α υ τά- αστές, ικανοποιημένες ή ανι κανοποίητες, ευτυχισμένες με τον δι κό τους τρόπο ή δυστυχισμένες, συμ παθείς, αντιπαθείς ή ιδιοτύπως παραβατικές: αυτά είναι τα πρόσωπα που ανεβάζει επί σκηνής η Κ. Μέρμηγκα στη συλλογή της, με φόντο μια κάπως παλιομοδίτικη, αστική Αθήνα. Οι σύντομες ιστορίες που μας προτεί νει, διεκπεραιωμένες όλες από έναν και μοναδικό αφηγητή, αγγίζουν πε ρ ιοχές άλλοτε του καθημερινού και άλλοτε του εξαιρετικού, όλες όμως τροφ οδοτημένες από το παράδοξο: το παρελθόν που σαρκώνεται σ’ ένα μικρό αρκουδάκι και κρύβεται στην ντουλάπα, η μονίμως κοιμισμένη εγγονή στο ιδιόρρυθμο σπίτι της γιαγιάς της ή η κυρία Δ., που λόγω ατυχήμα το ς δεν μπορεί να χαμογελάσει, συν θέτουν ένα αλλότριο σκηνικό πάνω σ ’ έναν καμβά που τον συναποτελούν το καθημερινό και το οικείο. Τα διηγήματα τη ς Κ. Μ έρμηγκα είναι διαποτισμένα από μια σ αφ ή γυναι

Μελάνι, 2010 σελ. 169, €13

κεία ψυχολογία και η ματιά που ρί χνουν σ το πραγματολογικό υλικό τους είναι αποκλειστικός του ίδιου φύλου. Η τελευταία υπαγορεύεται από έναν καθαρά γυναικείο τρόπο πρόσ ληψ ης τη ς πραγματικότητας και τω ν συμβάσεων της, αλλά, ευτυ χώς, δεν εξαντλείται σ ’ αυτόν. Μια υποδόρια ανατρεπτική αντίληψη - σ ε ορισμένα σημεία και ένα ανάλαφρο πλέγμα κυνισμ ού- υπόκειται σ ’ αυτή τη ματιά, μία νότα αμφισβήτησης των γραφ ομένω ν από τον ίδιο τον αφηγητή διατρέχει όλα τα κείμενα τη ς συλλογής. Το σημείο όπου χωλαίνουν τα διηγή ματα είναι ο επίλογός τους, ο τρόπ ος με τον οποίο επιλέγει η σ υγγραφέας να κλείνει τις σύντομες αφηγήσεις της. Σε μερικά κάπω ς διδακτικός, σε άλλα ανοίγοντας -μ ε τρόπο παλιομο δίτικο πια - τη λογοτεχνική σύμβαση π ρ ο ς τον αναγνώστη, ο τρ όπ ος αυ τό ς μοιάζει παράταιρος με την πραγμάτευση που έχει προηγηθεί. Ακό μη, η γλώσσα τον κειμένων, επίπεδη, εύτακτη και δημοσιογραφική, ηχεί αρκετά ουδέτερη, ώστε να απαιτήσει κανείς από αυτήν υφολογικά χαρί σματα και επινοήσεις. Ό μως, παρά ταύτα, σ τη συλλογή της Κ. Μ έρμηγκα το οικείο και το καθη μερινό συνδυάζονται δραστικά με το ανοίκειο και το εξαιρετικό, σε μια ισορροπημένη, ευοίωνη σύνθεση. ■

GUTENBERG ww w .dardanosnet.gr

e-shop: www.dardanosnet.gr Δ ιδό το υ 37, 10680 Α θή ν α , Τ Η Λ -FAX.: 210-36.45.639

Απολογισμός ελληνικής πεζογραφίας 2010 Γιώργος =ενάριος

σύγχρονος συγγραφέας μοιά ζει εξορισμένος από το κέν τρο του πολιτισμικού πεδίου. Το καθήκον του, τη θέσπιση των με γάλων αφηγήσεων που θωρακίζουν φαντασιακά τις κοινωνίες λειτουργών τας μυθοποιητικά και παραμυθητικά, έχουν αναλάβει να το εκπληρώσουν άλλα υποκείμενα, κυρίως το Διαδίκτυο και, ακόμα, η τηλεόραση. Η βαθιά ανά γκη της κοινωνίας, αλλά και της ιστο ρίας, για αυτο-αφηγήσεις προκειμένου να συγκροτήσουν τον εαυτό τους κα λύπτεται από άλλες αφηγήσεις, πέραν της λογοτεχνικής. Ο συγγραφέας νιώ θει να του αφαιρείται διαρκώς ζωτικός χώρος και την ίδια στιγμή αισθάνεται αδύναμος να αμυνθεί μπροστά στην επιδημία των μη αυθεντικών αφηγή σεων και τον καταιγισμό της πληρο φορίας. Μοναχός και μισοεξόριστος, ο αυθεντικός συγγραφέας χαράσσει τη μοναχική του πορεία προσπαθώντας να διαφυλάξει, με όσο γίνεται πιο στε γανό τρόπο, τα κέντρα και τις πηγές της δικής του, ατομικής, αφήγησης. Απέναντι του δεν έχει μόνο την αντί ξοη πολιτισμική συνθήκη, αλλά και μια σειρά ψευδολογοτεχνικών κειμέ νων, που, αντί να προσελκύουν το κοινό πρ ο ς το βιβλίο, όπω ς διατείνο νται οι συγγραφείς τους, συσκοτίζουν περαιτέρω τον ορίζοντα, σκορπίζον τας τη σύγχυση για την ταυτότητα της πραγματικής γραφής και λογοτεχνίας. Τα ψευδολογοτεχνικά κείμενα, στα οποία δυστυχώς πρέπει να καταταγούν και βιβλία δόκιμων κατά τα λοι πά συγγραφέω ν, όχι μόνο παραπλα νούν το αναγνωστικό κοινό για το τι

είναι η αυθεντική γραφ ή αλλά και αμ βλύνουν το κοινό γούστο, με ολέθρια αποτελέσματα στο γενικότερο χώρο του πολιτισμικού προϊόντος. Παράλληλα με τα δύο προηγούμενα, η λογοτεχνική γραφ ή έχει να αντιμετω πίσει ένα ακόμη πρόβλημα, στο εσω τερικό του λογοτεχνικού συστήματος αυτή τη φορά: η συνεχόμενη και επί μονη διάβρωση του συστήματος από την περιρρέουσα συνθήκη και η αντι παλότητα, αισθητικής κυρίως τάξεως, στο εσωτερικό του δεν επιτρέπουν την αναδιάταξη και αναδίπλωσή του προκειμένου να προσαρμοστεί στα δεδομένα της νέας, πρω τοφανέρω της, εποχής. Εγκλωβισμένο σε ατέρμ ονες παλιομοδίτικες διαμάχες, εγωι στικό και εσωστρεφές, με ολοφάνερη, αν και δυσεξήγητη, την αδυναμία του να επικοινωνήσει με άλλες, προηγμέ νες, εθνικές λογοτεχνίες, συντηρη τικό, το ελληνικό λογοτεχνικό σύ στημα αδυνατεί να παραγάγει μείζονες αφηγήσεις που θα συγκρατήσουν το ολοένα συρρικνούμενο κοινό του, αρκούμενο σε μικρο-ιστορήσεις εντελώς ανεπαρκείς να θωρακίσουν φαντασιακά τη σύγχρονη ελληνική κοινωνία. Α ς δούμε όμως τα πράγματα από πιο κοντά: Ο Θανάσης Βαλτινός (Ο τελευταίος Βαρλάμης, Εστία) επιβεβαιώνει ότι εί ναι ένας από τους σημαντικότερους συγγραφείς μας: παραλαμβάνοντας, κατά την προσ φ ιλή του τακτική, υπαρκτά ιστορικά πρόσω πα και στοι χεία, τα ανασυνθέτει επαναδημιουργώντας τα, χωρίς να μένει προσκολ-

δ:φάκελος

λημένος στην Ιστορία αλλά διαλεγόμενος μαζί της. Εδώ, εκμεταλλευό μενος το πρόσω πο του Βαρλάμη, στρατιωτικού, φ ιλότεχνου και καλο ζωιστή, στήνει μια σύντομη όσ ο και πυκνή αφήγηση, για να εκθέσει τις απόψεις του για την τέχνη και την αι σθητική, να περιλάβει ανεκδοτολογικά περιστατικά και να διαλεχθεί με την Ιστορία σ’ ένα κείμενο παραδο σιακής π νοής και μοντερνικής τεχνι κής, από το οποίο αναδύεται ανάγλυ φ α η σχέση ζω ής και τέχνης και, πιο πολύ, το συμβολικό φ ορτίο που κου βαλάει η σχέση αυτή. Ο Δημήτρης Νόλλας με τον Καιρό το υ καθ ενός (Καστανιώτης) επιστρέ φει σ ’ ένα καθαρώ ς πολιτικό θέμα: στην ένοπλη πολιτική βία, την τρ ο μοκρατία (ή, για ορισμένους, ευτυ χώ ς ελάχιστους, το λεγόμενο «αν τάρτικο πόλης»). Οι αρετές του Νόλλα είναι και εδώ παρούσες: η γλωσ σική πυκνότητα, οι κοφτές, σ ύντομες περιστροφικές κινήσεις γύρω από τον αρχικό αφηγηματικό του πυρήνα, η επαφ ή του με τα βαθιά οντολογικά ζητήματα που κατατρύχουν την αν θρώπινη ύπαρξη και που εδώ παίρ νουν τη μ ορφ ή όχι απλώς τη ς πολιτι κής δράσης αλλά συνδέονται με την αρχαία τελετουργία του αίματος. Αν σ το προηγούμενο βιβλίο του, το Ν αυαγίω ν πλ ά σ μ α τα (Κέδρος), ο Νόλλας, με τον διαρκώς πλαγιασμένο λόγο του, υπονόμευε την αυθεντία τόσ ο του κειμενικού αφηγητή όσο και του συγγραφέα, εδώ μοιάζει να θέλει να ιδρύσει, λογοτεχνικά μιλών τας, μια νέα ηθική τους. Η Μάρω Δούκα (Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ, Πατάκης) επιχειρεί και αυτή με τη σειρά της να συνομιλήσει με την Ιστορία, εστιάζοντας στη γερμανική κατοχή τω ν Χανιών. Η σπουδαία αυτή συγγραφ έας μας, τη γραφ ή της

οποίας, όπω ς και του Βαλτινού και του Νόλλα, τη χαρακτηρίζει ο συγ κερασμός ενός «παραδοσιακού», συ χνά «ιστορικού», πραγματολογικού υλικού με μοντέρνους αφηγηματι κούς τρόπ ους και τεχνικές, μας π ρ ο τείνει ένα διφ υές μυθιστόρημα, στο οποίο πρω ταγωνιστούν το παρελθόν και το παρόν, ο αφηγηματικός μύθος και η ιστορία, το χρονικό και η μυθι στορία. Αν και η έκταση που κατα λαμβάνει το χρονικό είναι δυσανά λογα μεγάλη, καθιστώντας την αφ ή γηση ετεροβαρή, νομίζω πω ς αυτό είναι εμπρόθετη επιλογή της συγγραφ έω ς, εξοφλώ ντας, ίσως, παλιό χρ έο ς της ίδιας. Ο Αχιλλέας Κυριακίδης (Κωμωδία, Πόλις), ένας από τους ελάχιστους πια συγγραφείς που ανήκουν στο υπό εξαφάνιση είδος του στυλίστα, παι γνιώδης και χαρίεις, στην ολιγοσέ λιδη νουβέλα του συνθέτει μια τε τραμερή εκδοχή του κωμικού, παρά λογου βίου μας, με ευρηματικότητα, διακειμενικές χαρίεσσες αναφ ορές και πυκνότητα. Το ερώτημα ω στόσο παραμένει μετέωρο: ποια είναι πλέον τα όρια αυτής τη ς -μπ ορχεσ ιανής π ν ο ή ς - λογοτεχνίας στην ολοένα πιο μεταμεταμοντέρνα εποχή μας; Ο Π έτρος Μ άρκαρης (Λ ηξιπρόθε σμ α δάνεια, Γαβριηλίδης), με τον πα σίγνωστο πια επιθεω ρητή Χαρίτο, γράφει το πρώ το μυθιστόρημα για την τρέχουσα κρίση. Οι αρετές του Μ άρκαρη (σφιχτή, ενίοτε καταιγιστι κή πλοκή, συγκεκριμένο και ολικό αφηγηματικό σχέδιο) είναι και εδώ παρούσες. Το ερώτημα ωστόσο τι μπορεί και τι δεν μπορεί να χωρέσει το αστυνομικό μυθιστόρημα παρα μένει εκκρεμές. Η Ιωάννα Καρυστιάνη (Τα σακιά, Κα στανιώτης), κινούμενη στον οικείο γι’ αυτήν χώρο του απλού ανθρώπου και

διφάκελος

της ευτελούς καθημερινότητας, μας προτείνει μια μυθιστορηματική αφ ή γηση όπου κυριαρχούν, μέσω των ηρώ ω ν και τη ς πα ραβα τικότητάς τους, οι ιδέες τη ς δικαιοσύνης ω ς εσω τερικής ψυχικής διαδικασίας και τη ς κάθαρσης ω ς αποτελέσματος ενός εξοντωτικού διαλόγου με τον εαυτό. Ο Νίκος Θέμελης (Η συμφω νία τω ν ονείρων, Μ εταίχμιο), πα ρακολου θώ ντας την πορεία μιας οικογένειας, συνθέτει μια τετραμερή αφήγηση που εκτείνεται χρονικά από τον Εμ φύλιο ώ ς τις μέρες μας. Ο Μισέλ Φάις (Π ορφ υρά γέλια, Πατάκης) συνεχίζει την ενδιαφέρουσα μυθιστοριογραφική έρευνά του, που εγκαινίασε με την Α υτο β ιογραφ ία εν ό ς βιβλίου. Εδώ καταπιάνεται με τη φαουστική μορφ ή του Ζαχαρώδη, εκτείνοντας και αυτός, μέσω ποικί λων ευρημάτων, τον απόηχο εκείνης τη ς εποχής ώ ς τις μέρες μας. Αν και όχι χω ρίς επιμέρους ενστάσεις, τα Π ο ρφ υρά γέλια συνιστούν ένα σπα ρακτικό μπαρόκ, γκροτέσκο και δρα ματικό ταυτόχρονα σχόλιο στην πρ ό σφατη ιστορία μας. Στο Π οιος θυμάται το ν Α λ φ ό ν ς (Με ταίχμιο) του Κώστα Α κριβού πρω τα γωνιστεί η υπαρκτή, δαιμονική μορ φ ή του Α λφόνς Χοχάουζερ, αυστρια κού τυχοδιώκτη, οτοποίος ζει στο Πήλιο από το 1926 μέχρι τον περίεργο, μοναχικό θάνατό του, το 1981. Στον Α λφ όνς του ο βολιώτης συγγραφέας, πιστός σ το μοντερνικό του πρόταγμα, μαζί με την εξιστόρηση των πεπ ρ αγμένω ν του πρ ω ταγω νιστή του, μας εκθέτει και τον τρόπο συλ λογής του υλικού του και, ακολου θώντας διά της τεθλασμένης τα δι δάγματα των μυθιστορημάτων τεκ μηρίωσης, καταλήγει σε μια ενιαία σύνθεση των δύο μερών, χωρίς όμως

να τα καταφέρνει τόσο καλά όσο στο προηγούμενο βιβλίο του. Ο Θόδω ρος Γρηγοριάδης, ένας συγ γραφ έας με σταθερή απόδοση στο έ ργο του, με τον Παλαιστή και τον δερβίση του (Πατάκης), μας προτείνει μια ηολυεπίηεδη αφήγηση με θέμα τον έρωτα, την ετερότητα και, εν μέρει, την ιστορία στον προσφιλή για τον σ υγγραφ έα βορειοελλαδικό χώρο, ενώ ο Γιάννης Ατζακάς (Κάτω από τις οπλές, Άγρα), ένας όψιμα εμφανισθείς αλλά ενδιαφέρων ηεζογράφος, συγγράφει μια νουβέλα όπου, μέσω του υπηρετούντος τη στρατιω τική θητεία του πρωταγωνιστή του, καταγίνεται με τα πεπραγμένα της εφ τάχρονης δικτατορίας. Ο Κώστας Κατσουλάρης (Ο άντρας που αγαπούσ ε τη γυναίκα μου, Ελλη νικά Γράμματα), ακολουθώντας μια συγκεκριμένη τάση της σύγχρονης εγχώριας λογοτεχνίας, καταπιάνεται, επιτυχημένα, με το θέμα της συζυγι κής απιστίας, σ ’ ένα βιβλίο όπου, ενώ πείθεσαι ότι θα παρακολουθήσεις μια ανιαρή ιστορία σε μια διεκηεραιωτική, δημοσιογραφική γλώσσα, η κατα σκευή και ο χειρισμός που επιφυλάσ σει ο σ υγγραφέας, από ένα σημείο κι ύστερα, ανατρέπουν την κατάσταση πρ ος ό φ ελος ενός εκκρεμούς έω ς το τέλος ερωτήματος, ενώ ο Μ άριος Μιχαηλίδης (Τα κρόταλα το υ χρόνου, Μεταίχμιο), χωρίς να φτάνει στο ύψος του παλιότερου Ο στεοφ ύλακά του, επιβεβαιώνει τις ικανότητές του με ένα ιδιότυπο βιβλίο, όπου οι προετοι μασίες για μια κινηματογραφική ται νία διαπλέκονται με τα ίδια τα ιστο ρικά γεγονότα του 1843 σε μια έξυ πνη και στέρεη κατασκευή. Η Ελένη Γιαννακάκη στο Σ να φ της (Εστία), επιστρατεύοντας αρνητικούς ήρωες, πραγματεύεται το θέμα του Κακού από μια πρω τότυπη οπτική

γωνία, ω στόσο το τελικό αποτέλεσμα υπονομεύεται από τπ χαλαρότπτα τπ ς πλοκής, ενώ π Σοφία Νικολα'ίΰου στο Α π ό ψ ε δ ε ν έχ ο υμ ε φ ίλο υς (Με ταίχμιο) επιχειρεί, με αποτελεσματικό από μυθιστοριογραφική άποψη τρ ό πο, μια αναδίφηση της πρόσφ ατης ιστορίας μας με φ όντο το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Η Ευγενία Φακίνου (Ο δυσσέα ς και Μπλουζ, Καστανιώτη) μας μιλάει για τη μοναξιά και τη δίψα για ζωή χρη σιμοποιώντας ω ς σχήματά της έναν εξηντάχρονο συγγραφέα και μια νε αρή εηιμελήτρια κειμένων, η Λένα Διβάνη (Ένα πεινασμένο στόμα, Καστανιώτης) στήνει μια αστυνομικοφανή αφήγηση με πρω ταγωνιστές ένα ζευ γάρι αστών κι έναν φιλόδοξο φοιτητή Νομικής - εκπαιδευτή σκύλων σ ’ ένα κείμενο που προορίζεται αποκλει στικά για το ευρύ κοινό, ενώ ο Μάκης Πανώριος (Η σιωπή σ το τέλ ο ς το υ δρόμου, Οξύ), επιμένοντας πάντα στο γνώριμο γι’ αυτόν τοπίο της λογοτε χνίας του φανταστικού, μας προτείνει μια αλληγορία για πορεία και την κα ταγωγή του ανθρώπου. Στο διήγημα τώρα: Ο Τ άσος Γουδέλης (Η παρουσία, Κέ δρος), καταφεύγοντας και πάλι στην προσφιλή του μικρή φόρμα, μας προ τείνει μια σειρά από αντιμυθοπλαστικά διηγήματα, που, εκκινώντας από διαφορετικές αφετηρίες, έχουν έναν κοινό στόχο: τον επιγενόμενο στοχασμό του αναγνώστη και τη βύ θισή του σε β αθύτερες ζώ νες τη ς συ νείδησης. Ο Γιάννης Ευσταθιάδης (Κ αθρέφτης, Ύψιλον), στυλίστας και λεπταίσθητος συγγραφέας, σε μια σ ειρά σύντομων κειμένων που αμφισβητούν την ειδο λογική τους κατάταξη, αναπτύσσει την προβληματική του με κεντρικό

άξονα το πολυδύναμο σύμβολο του καθρέφτη. Το ερώτημα πάντω ς που θέσαμε με α φ ορμή το βιβλίο του Κυριακίδη ισχύει και στις περιπτώσεις του Ευσταθιάδη και του Γουδέλη. Ο Χρήστος Οικονόμου (Κάτι θα γίνει, θα δεις, Πόλις) σκιαγραφεί με ένταση και συγκίνηση, παρά την ασυγκίνητη γραφ ή του, τη ζωή σ τις π αρυφ ές της πόλης, δίνοντας ένα στοιχείο ακινη σίας στα πρόσω πα και τα κείμενά του. Ω στόσο ο νατουραλισμός του, αν και προσεγμένος, είναι τόσ ο πα λιωμένος όσο και ο Βουτυράς ή ο Ζολά. Με τέτοια κείμενα, που εκθύμως υποστηρίζει η εγχώρια κριτική αλλά που καμία προηγμένη εθνική λογοτεχνία δεν παράγει πια, η ανανέ ωση της ελληνικής λογοτεχνίας μοι άζει χαμένη υπόθεση. Ο Νίκος Παπανδρέου (Υπό αίρεση, Καστανιώτης) μας προτείνει μια ενδια φέρουσα συλλογή με θέμα τον έρωτα, εκτυλισσόμενη σ ε δύο τόπους, Αμε ρική και Ελλάδα. Η Λένα Κιτσοηούλου (Μεγάλοι δρόμοι, Μεταίχμιο), ενώ έχει καλές αρχικές ιδέες στα περισσότερα από τα επιμέρους διηγήματα, αποτυγ χάνει κυρίως για λόγους γλωσσικούς υφολογικούς, ενδίδοντας σε μια απο λύτως ξεπερασμένη, από πάσης απόψεως, βωμολοχία. Το ίδιο, για άλλους λόγους, ισχύει και για τον Χρήστο Χωμενίδη (Στη Δ ευτέρα Παρουσία α ς μα ς β άλο υν απουσία, Πατάκης), που, ενώ διαθέτει αφηγηματική ευχέρεια, η ρηχότητα της λογοτεχνικής σύμβασής του δεν επιτρέπει μεγαλύτερες π ροσ δοκίες. Παρά την κρίση, η οποία σημάδεψε τη χρονιά που μόλις διανύσαμε, η εκ δοτική παραγωγή, όπω ς προκύπτει και από τον αριθμό τω ν βιβλίων που παρουσιάστηκαν εν συντομία παρα πάνω, ήταν πολύ μεγάλη. Έτσι, αρ

δ:ψάκελος

κετά βιβλία, ιδιαίτερα από εκείνα που εκδόθπκαν στο τέλος τπ ς χρονιάς, δεν πρόλαβα καν να τα ανοίξω. Μου έρχονται στο μυαλό τα βιβλία του Τά σου Καλούτσα, Η ω ραιότερη μέρα

τη ς (Μεταίχμιο), τπ ς Αμάντας Μιχαλοποϋλου, Πώ ς να κ ρυ φ τείς (Καστανιώτπς) ή του Θανάσπ Χειμωνά, Δ εν τη ν αγαπάω πια (Πατάκπς). Mea culpa. ■

Ταευπώλτπα της χρονιάς που πέρασε Γιάννης Ν. Μπασκόζος

α ευπώ λπτα τ π ς χρ ονιάς που πέρασ ε δεν διαφ έρουν πολύ από τπ ν εικόνα που έχουμε όλοι σ χετικά με το τι πουλάει. Ο πω σδήπο τε αυτά δεν επιβ εβ αι ώ νουν το Βραβείο Α ναγνω στών για το 2010 τ π ς Ελένπς Π ριοβόλου (που δεν υπάρχει ούτε σ τπν εικοσάδα) αλλά επιβεβαιώ νουν το περυσινό Βραβείο Α ναγνω στών για το 2009 του Γιάννπ Καλπούζου, που φαίνεται ότι κάνει μια πορεία στο χρόνο. Ο μοίως και το βιβλίο τπ ς Λένας Μαντά περνάει τα χρονικά σύνορα, γιατί ενώ υπάρχει και καινούργιο τπ ς βιβλίο, εντούτοις προπγείται το προπ γ ο ύ μ εν ό τ π ς και μάλιστα είναι

πρώ το σ τπ λίστα. Αν δει κανείς τα περιεχόμενα αυτών τω ν βιβλίων θα παρατπρπσει ότι οι αναγνώ στες αγα πούν κυρίω ς τις ερω τικές ιστορίες (τα «αγαππσιάρικα» θέματα) και κατά δεύτερο λόγο τα ιστορικά μυ θιστορήματα. Επίσπς βλέπουμε ότι υ πάρχουν σ υγγραφ είς που έχουν δικό του ς κοινό π ου του ς α κολουθεί πιστά, ό πω ς ο Νίκος Θέμελπς, που είναι πολύ ψπλά σ τπ λίστα αν και εκδόθ ηκε π ρ ο ς το τέλος τπ ς χρονιάς, π Μάρω Βαμβουνάκπ, π Εύα Ομπρόλπ, κ α θώ ς και ο Π έτρος Μάρκαρ ης. Ν ικπτής στα σπμεία με τις π ε ρισσότερες συμμετοχές σ τπ λίστα οι εκδόσεις Ψ υχογιός. 1

Ελληνικήλογοτεχνία Α/Α Τ ΙΤ Λ Ο Σ Β ΙΒ Λ ΙΟ Υ 1 2

Το τελευταίο τσιγάρο Λευκή ορχιδέα Ιμαρέτ, Στη σκιά του ρολογιού

Η συμφωνία των ο

Όλα σου τα 'μαθα, μα ξέχασα μια λέξη

Y -ir

Η ξυπόλητη των Αφίδήίήϊ

Μια μεγάλη καρδιά γεμίζει με ελάχιστα Ό ταν τα παραμύθια λένε αλήθεια

Δεσποινίς ετών 29... και κάτι ψιλά

Ληξιπρόθεσμα δάνεια

ΣΥΓΓΡΑΦ ΕΑΣ

Ε Κ Δ Ο Τ ΙΚ Ο Σ Ο ΙΚ Ο Σ

Λένα Μαντά

Ψυχογιός

Καίτη Οικονόμου

Ψυχογιός

Γιάννης Καλπούζος Νίκος Θέμελης Δημήτρης Μπουραντάς Φιλομήλα Λαπατά Μάρω Βαμβουνάκη

Μεταίχμιο Μεταίχμιο Πατάκπς Καστανιώτη Ψυχογιός

Εύα Ομηρόλη Θεοφάνιά Ανδρόνικου Βασιλάκη Πέτρος Μάρκαρης

ΣΗΜΕΙΩΣΗ Τα στοιχεία του πίνακα προέρχονται από 23 βιβλιοπωλεία.

Modern Times

T U N A K I R E M IT C I

Σ Υ Λ Λ Ο Γ ΙΚ Ο Ε Ρ Γ Ο

Τρεις άνθρωποι στο δρόμο

Έρως 13

T U N A K IR E M IT C I

Τρεις άνθρωποι στο δρόμο

13 ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΜ ΕΝΟΙ ΣΥΓΓΡΑΦΕΙΣ ΓΡΑΦΟΥΝ ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΡΩΤΑ

Κώστας Ακριβός. Γιώργος Γλυκοφρύδης, Θεόδωρος Γ'ρηγοριάδης. Στέφανος Δάνδολος, Κώστας Κατσουλάρης. Δημήτρης Μαμαλοόχας, Γιώργος Μανιώτης. θοδωρής ΠαπαΟεοδώρου. Γιώργος Σκαμπαρδώνης. Λλέξης Σταμάτης.

Τρεις άνθρωποι, τρεις ζωές, μια γενιά, ένα μεγάλο μυθιστόρημα.

Η αρσενική ματιά στην επιθυμία, στην εκχώρηση, στην αγάπη.

ΨΥΧΟΓΙΟΣ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ Γ ια α ν α γνώ σ τες μ ε α πα ιτήσ εις www.psichogios.gr

δ:βιβλιοκριτική

Εικόνες εμπύρετης ύλης

Αλέξης Ζήρας

ο >

Χριστόφορος Λιοντάκης Στο τέρμα της πλάνης Καστανιώτης, 2010 σελ. 62, € 10

την ποίηση του Χριστόφορου Λιοντάκη, με ολοένα πιο ρητό και αποκαλυπτικό τρόπο, η περι πέτεια της γραφής έως τώρα απέδιδε, ενίοτε μέσα από διαθλάσεις και αντικα τοπτρισμούς συμβόλων, άλλες όμως φ ορές μέσα από μια απολύτως ψηλαφη τή και οξεία στην έκφρασή της πραγμα τογνωμοσύνη, τη σωματική δοκιμασία από την οποία βγαίνει λυτρωμένη και ταυτόχρονα καθημαγμένη η ψυχή. Όσο και αν αυτή η σχεδόν τριανταπεντάχρονη περιπλάνηση σε τοπία σκοτεινά και κολαστήρια, τοπία μνήμης οπωσδήποτε, ανεξάρτητα από το αν είναι αυτή μακρινή ή βραχεία, νεανική ή όψιμη, κρύβει τη συντριβή και την εξουθένωσή της πίσω από ένα λόγο που προτιμά να μη λέει, να μη μας εξοικειώνει στην ευφράδειά του, αλλά να σημαίνει εν κρυπτώ (όχι σπάνια φορώντας έναν τελετουργικό μανδύα), πρόκειται για μια περιπλάνηση απόλυτα εγγεγραμμένη στο σώμα. Επομένως, εί ναι κάπως ανόητες οι αβροφροσύνες και οι δήθεν εξορκισμοί που υποδέχτηκαν την απόφανση του ποιητή ότι εδώ αισθά νεται να προσεγγίζει σε ένα όριο, σε ένα τέλος. Ο π είναι μάταιο να αποστρέφου με τα μάτια από το βάραθρο που ανοίγε ται χαίνον μπροστά μας, αφού το βάρα θρο έτσι κι αλλιώς υπάρχει. Και επειδή ακριβώς, όπως είπα, κάθε συλλογή που βγάζει ο Λιοντάκης «αποδελτιώνει» τη σχέση του με τον κόσμο, στην κυριολε ξία μάλιστα, καθώς το εργαστήρι όπου σχηματίζεται η λαχανιασμένη, σκοτεινή,

ταραγμένη, εγγαστρίμυθη φωνή της ποίησής του δεν είναι το δώμα της δαφ νοστεφούς έμπνευσης αλλά τα έγκατα του κορμιού, η αποκαρδιωτική λύσσα της μάταιης αναζήτησης του άλλου, θα πρέπει τουλάχιστον να δεχτούμε ότι τη στιγμή αυτή ο λόγος του νιώθει ένα επι κείμενο τέλος να καταφθάνει. Στα αρ χαία μαντεία οι ιέρειες χρησμοδοτούσαν με σπαράγματα φράσεων και επέστρε φαν στη σιωπή. Το ίδιο και οι αμφίφυλοι μάντεις. Μήπως λοιπόν κι εδώ αχνοχαράζει το καρυωτακικό μη περαιτέρω; Μή πω ς ο Λιοντάκης υπαινίσσεται απλώς το τέλος της δικής του ποίησης; Ή, μήπως, δέχεται ότι η ουσιαστική ποίηση, γενικό τερα, εκφράζει ένα τέλος; Και γιατί όχι; Αν και στο «Επιμύθιό» του δεν λέει κάτι τέτοιο, δεν λέει επίσης ότι η ποίηση, έτσι όπως μας παραδόθηκε και την παραδί δουμε, είναι ένα στοίχημα που μπορού με να το επαναλαμβάνουμε στο διηνε κές. Το διάβασμα του κόσμου ποτέ δεν ήταν μονότροπο: «Ό,τι αρνήθηκε να μπει στις λέξεις αυτές / για κάποιους άλλους είναι προορισμένο. / Άλλοι σίγουρα θα διαβάσουν τον κόσμο / καλύτερα από μένα». Δεν ξέρω αν η έννοια της περιπλάνησης, όπως αποτυπώνεται στα ρεάλια της πρα γματογνωμοσύνης (στα οποία, ας μη το λησμονούμε ούτε στιγμή, έρχεται και ακουμπά αυτή η ποίηση), συνέχεται με την έννοια της πλάνης. Μπορεί η ποίηση η ίδια να προσφέρθηκε στον Λιοντάκη ως πλάνη μέσα στην πλάνη, ω ς μια ακό

μα φαντασίωση μέσα στις αναρίθμητες αναμνημονεύσεις της ζωής. Η ζωή όμως τα υπερβαίνει όλα, και, καθώς προχωρού με στα χρόνια μας, το σωστό είναι να γι νόμαστε λιγότερο οιηματίες. Να αντιμε τωπίζουμε με περισσότερη σύνεση τη φαντασμαγορία της τέχνης. Αν Στο τέρμα τη ς πλάνηςέχει σχηματιστεί, από το από θεμα αυτών που γνώρισε, έπαθε, έμαθε και έγραψε ο ποιητής (ας πούμε, ένας απόλογος μνημοσύνης), από τις αποφάν σεις του οσφραινόμαστε πως οι λέξεις (όχι μόνο τώρα αλλά από πάντοτε, ίσως από καταβολής γλώσσας) δεν είναι ικανές να μεταφέρουν το τρομακτικό όλο που βιώθηκε. Δηλαδή την ασύλληπτη, την εν τελώς ρευστή εμπειρία της ύπαρξης: «Το άυπνο σκουλήκι, μυστικοσύμβουλοςτων ενοχών / αφαιρεί και προσθέτει ψηφίδες στο παρελθόν / χρωματίζει αναδρομικά τις πράξεις. / Τα ενεστώτα και τα μέλ λοντα προγραμματίζει». Επομένως, ο ποι ητής, ως πλάνης και πλανημένος, στοχά ζεται εντατικά πάνω στα όρια της ζωής όπως και πάνω στα όρια της γλώσσας, προσκομίζοντας και εδώ τα πειστήρια του κατά πόσο το έργο του Λιοντάκη αποδί δει την εμπειρία της εν σώματι καθόδου. Όχι της παραμονής αλλά του περάσμα τος, του παροδικού σταθμού μιας περι

πλάνησης στους Άδεις και στα limbo της ερωτικής αθηναϊκής κρυπτείας. Σ’ έναν κόσμο σκιώδη, στο «ηδύ της αβύσσου» που σ’ αυτό μας μεταφέρει η σχεδόν ρε αλιστική περιγραφή στο ποίημα «Εξιλα στήριο», της καθόδου σ’ έναν υπόγειο χώρο που τον κρύβει η «βελούδινη κουρ τίνα της εισόδου». Αλλά μήπως κι αυτή δεν είναι ακόμα μια κάθοδος στο αμφίσημο και αμφίλογο, το μεταξύ (ρωτάς και σκότους; Και το αμφίσημο δεν ήταν εξαρ χής, στη μυθολογία αυτής της άλλοτε ερ μητικής και άλλοτε εκπληκτικά ανοιχτής ποίησης, η πιο αληθοφανής κατάσταση της ύπαρξης, ω ς έννοιας και βιώματος; Γί αυτό και νομίζω ότι η κορυφαία στιγμή Στο τέρμα τη ς πλάνης βρίσκεται στο τρίτο μέρος του βιβλίου, στα «Τρία ποιή ματα για την εξαγορά του φόβου». Εδώ βλέπουμε την περσόνα του ποιητή να με ταλλάσσεται και πάλι, όπως και παλαιότερα μεταλλασσόταν στο Υπόγειο γκαρ ά ζ(1978) ή στο Ο Μινώταυρος μετακο μίζει (1982), αλλά τη φορά αυτή σε κά ποιον που δεν είναι μόνο μέτοικος ή πλά νης στο ίδιο του το σώμα αλλά μέτοικος στην κυριολεξία, καθώς συναισθάνεται ως αδελφό «άλλο» τον μετανάστη στην ίδια πάντοτε ερημική κοινωνία, στον ίδιο Αδη. 1

δ:βιβλιοκριτική

Η λογοτεχνία δ ούρειος ίππος και χαμαιλεω ν μα ζί

Γιώργος Ν. Περαντωνάκης

■ο

“

Θανάσης Βαλτινός Ο τελευταίος Βαρλάμης Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2010 σελ. 47, € 12

ίναι κοινός τόπος της κριτικής, όταν βλέπει συγγραφείς να αξιοποιούν ασήμαντες αφορμές ή πε ριφερειακά πρόσωπα, παρμένα από άλ λα κείμενα, να αποτίνει φόρο τιμής στον Κ. Καβάφη που αποθανάτισε με τον ίδιο τρόπο το όνομα του Καισαρίωνα στην ποίησή του. Ο Θανάσης Βαλτινός ξεκινά καβαφικά παίρνοντας αφορμή από ένα δημοτικό τραγούδι που αναφέρει τον άγνωστο κατά τ’ άλλα Βαρλάμη και στή νει πάνω του τη νουβέλα που εκφώνησε, όταν έγινε επίσημα δεκτός από την Ακα δημία Αθηνών. Ο τρόπος που επέλεξε να μιλήσει (με νουβέλα αντί για ομιλία) δείχνει τον τρό πο με τον οποίο βλέπει τη λογοτεχνία: τη θεωρεί δούρειο ίππο που μπορεί να δη μιουργήσει μια τεχνητή πραγματικότητα, όχι μόνο απέναντι στην εξωλογοτεχνική ζωή αλλά και απέναντι στην ιστοριογρα φία. Το έχει ξανακάνει έμμεσα σε άλλα του έργα, είτε χρησιμοποιώντας τεκμή ρια ως πρώτη και μοναδική του ύλη είτε εξάγοντας ιστορικά συμπεράσματα μέσα από μαρτυρίες που λίγο μοιάζουν με λο γοτεχνική αφήγηση. Φαίνεται δηλαδή να αντικαθιστά τους λογοτεχνικούς τρό πους με ιστορικούς, αν και κατά βάθος κάνει το αντίθετο1στην ουσία βάζει την πεζογραφία του να μιλήσει για την κοι νωνία με επιστημονικούς όρους, αλώνοντας με αυτόν τον τρόπο το αντικειμενι κό περικάρπιο της ιστοριογραφίας. Η υπόθεση της νουβέλας ξεκινά από τον

Βαρλάμη του δημοτικού τραγουδιού και παρακολουθεί τα ίχνη της οικογένειας ώ ς τον τελευταίο εκπρόσωπό της, ο οποίος φτάνει μέχρι τα μέσα του εικο στού αιώνα. Έτσι, παρακολουθούμε σύντομα την ελληνική ιστορία του 19ου αιώνα και πιο πολύ την αστική ζωή της Μπελ Επόκ, τον κοσμοπολιτισμό των αρ χών του προηγούμενου αιώνα και ειδικά την ανάπτυξη της Αθήνας με εστίαση στο «Καφέ Μισέλ» της οικογένειας των Βαρλάμηδων. Η πρωτεύουσα συγκεν τρώνει καλλιτέχνες και διανοούμενους από όλες τις άκρες του ελληνισμού και η ανερχόμενη αστική τάξη σφυρηλατεί τον νέο τρόπο ζωής του κλεινού άστεως. Η πέννα του Βαλτινού ζωντανεύει σύντομα αλλά γλαφυρά την εποχή, τις πνευματι κές ζυμώσεις, τις πολιτικές εξελίξεις, την ακμή και την παρακμή μιας ζωντανής πε ριόδου. Θέλοντας και μη, ο ιδιωτικός βίος διασταυρώνεται με τον δημόσιο, η ατομική ευτυχία ακολουθεί την άνοδο και την πτώση μιας εποχής, ο ίδιος ο Βαρλάμης πεθαίνει το 1944 από πυροβο λισμό σε έναν ημιφωτισμένο δρόμο. Το βασικό ωστόσο δεν είναι αυτή καθεαυτή η αποτύπωση των πρώτων δεκαε τιών του προηγούμενου αιώνα, αλλά ο τρόπος που επέλεξε ο συγγραφέας για να το κάνει. Πέρα από το δημοτικό τρα γούδι, που είναι γνήσιο, ο Βαλτινός κατα σκευάζει μελέτες, βιογραφεί ερευνητές, αναφέρεται σε άρθρα επιστημονικών πε ριοδικών, κάνει αναφορές σε ημερολό

για λογοτεχνών, επιστημονικές πραγμα τείες κ.λπ., με συγκεκριμένες δηλαδή πα ραπομπές και σημειώσεις, κατά το πρό τυπο των ιστορικών μονογραφιών, ώστε να πλάσει όχι μόνο το σημαινόμενο αλλά και το σημαίνον της σάγκας του. Ο ανα γνώστης εισέρχεται στην αφήγηση πεπει σμένος -ήδη από τις πρώτες αναφορές στο δημοτικό τραγούδι και τις φιλολογικές διαφωνίες για το αν είναι ή όχι απόσπα σ μα- ότι θα διαβάσει ένα ιστορικό αφή γημα που θα κινηθεί μεταξύ της ατμό σφαιρας των αστών διανοούμενων και της διερεύνησης της πορείας μιας οικογέ νειας. Και σε καμία σελίδα δεν αμφιβάλ λει για την αλήθεια όσων διαβάζει. Σ’ αυτό το συμπαγές κατασκεύασμα αφή νονται σκόπιμα λιγοστές χαραμάδες για όποιον αναγνώστη καταλάβει ότι τα ντο κουμέντα που επικαλείται ο Βαλτινός ήδη από την αρχή της νουβέλας είναι πλαστά. Ακόμη περισσότερο, όμως, η όποια επι φύλαξη γίνεται εντονότερη, όταν ο ίδιος ο συγγραφέας εξηγεί στο τέλος του έργου, τότε δηλαδή που ο αναγνώστης είναι ήδη τυλιγμένος στον ιστό της μυθοπλαστικής αράχνης, ότι ένα ιστορικό μυθιστόρημα αποτέλεσε πηγή μιας ιστορικής διατριβής, ότι η λογοτεχνία κερδίζει περισσότερο σε

αξιοπιστία στον αγώνα της με την ιστοριο γραφία, με παραπομπή μάλιστα σε επι στημονικό βιβλίο με τίτλο «Histoire vs Litterature» και ότι η ερευνήτρια της οικογε νειακής ιστορίας των Βαρλάμηδων δεν μπόρεσε να περάσει τη διατριβή της από την έγκριση των καθηγητών της. Απλή πανεπιστημιακή ιδιοτροπία ή αντεηιστημονική δεοντολογία; Ο συγγραφέας κλεί νει πονηρά το μάτι... Αυτό που απορρέει από τον όλο προβλη ματισμό είναι πω ς η πραγματικότητα δεν είναι προσιτή χωρίς τη μεσολάβηση του ανθρώπου που θα τη φωτογραφίσει ή θα την κειμενοηοιήσει. Επομένως, η ούτως ή άλλως υποκειμενική αποτύπωσή της θα πείσει ή όχι ανάλογα με την ποιότητα του δημιουργού. Παραφράζοντας τον Μαγκρίτ και τον Χάιντεγκερ, ο Βαλτινός οδη γεί τη λογοτεχνία και τη δημιουργική της φαντασία ενάντια στα στρατεύματα της ιστορίας, ξέροντας εξαρχής πω ς η μυθοηλαστική αφήγηση εντέλει θα νικήσει, επειδή μπορεί και μεταμφιέζεται σε ιστο ρικό λόγο, καμουφλάρεται μπροστά στον εχθρό με τα χρώματά του και προσποιεί ται με πάσα αληθοφάνεια ότι θα μιλήσει για τα γεγονότα, ενώ αυτή μιλάει για τον εαυτό της. 1

δ:βιβλιοκριτική

Επιλεκτική μνήμη

Χρίστος Παπαγεωργίου

σελ. 10 0 , € 11

ια ολάκερη θητεία σχεδόν τριάντα χρόνων στην εκπαί δευση αποτελεί για τη φιλό λογο και μελετήτρια Μαρία Στασινοπούλου λαμπρό πεδίο αναφοράς στα πεπραγμένα, μέσα απ’ το βλέμμα εφή βων μαθητών που, άθελά τους, γίνονται αντικείμενο επιλεκτικής μνήμης και ανεκδοτολογικής παράθεσης. Πράγ ματι, διαλέγοντας η συγγραφέας πρό σωπα ιδιαίτερα και ω ς π ρος την ικανό τητά τους στο σχολείο και, πολύ περισ σότερο, ω ς προς την προσωπική τους ιδιομορφία, μας προκύπτουν μικρό τατα, χιουμοριστικά και χαρούμενα επει σόδια, όπως αυτά καταγράφηκαν στο θυμικό της. Πάντα με την αγάπη στην άκρη της γραφίδας της- πάντα με τον καλό λόγο για τα «παιδιά» της· πάντα συναισθανόμενη πω ς μια ολάκερη ζωή πέρασε μαζί τους, εμπλουτίζοντας το εί ναι της και φορτίζοντας τις μπάταρίες της· πάντα με την έγνοια του τι απέγιναν μετά τη λήξη των σπουδών τους, η Μα ρία Στασινοπούλου αποδεικνύεται ένας εξαιρετικά ευαίσθητος άνθρωπος και πάνω απ’ όλα αγαπητή δασκάλα, μιας και δεν είναι λίγοι οι μαθητές της με τους οποίους εξακολουθεί, χρόνια τώρα, να έχει στενές επαφές. Όλα τα συμβάντα που περιέχονται στις σελίδες αυτού του χαρακτηριστικού βι βλίου, που αφήνει γλυκιά αναγνωστική γεύση, είναι αληθινά· διεκπεραιώνονται σε δυο-τρεις το πολύ σελίδες και μοιά ζουν τόσο πολύ μεταξύ τους που τα ει

σπράττει κανείς ω ς ταυτόσημες έν νοιες. Στην αρχή έχουμε μια παρά γραφο σκιαγράφησης του συγκεκριμέ νου μαθητή, τόσο φυσιογνωμικά όσο και από άποψη μαθησιακών προσόν των, και στη συνέχεια περιγράφεται, με τρόπο πραγματικά οικείο και απλό, το γεγονός που έλαβε χώρα και το οποίο, πολύ αργότερα, η συγγραφέας το ανα σύρει και μας το παραδίδει. Είναι τόσο συγκινητικά τα θέματα που απασχολούν τους νέους μέσα στις τάξεις -ακόμη κι αν μιλάμε για είκοσι ή τριάντα χρόνια πριν- που το χαμόγελο διαδέχεται το βούρκωμα και η χαρά τη θλίψη. Από κά ποιες ελάχιστες περιγραφές της δικής της αντίδρασης, σε υποθέσεις που έχρηζαν της παρέμβασής της, είναι εύκολο να συμπεράνει κανείς πω ς η Στασινοπούλου υπήρξε προοδευτική, αξιοπρε πής και Κυρία πραγματική, καθηγήτρια η οποία έθεσε τον εαυτό της στην υπη ρεσία των παιδιών και, απ’ ό, τι φαίνεται, τα κατάφερε καλά. Τέλος, η εισαγωγή και η έξοδος, σύντο μες και αφοπλιστικές, υπογραμμισμένες και αισθητικές, ίδιες και διαφορετικές, παρέχουν στον αναγνώστη τη δυνατότη τα απ’ τη μία να παρασυρθεί στο δρόμο που η συγγραφέας επέλεξε, όσον αφορά τη διδασκαλία και τον τρόπο συμπεριφο ράς στην αίθουσα, κι απ’ την άλλη να δει το ίδιο άτομο μετά στην αποστρατεία, στη σύνταξη πλέον, όπου φυσιολογικά ανατρέχει στο παρελθόν για να γεμίσει ευχάριστα με αναμνήσεις το παρόν. 1

Α π ό μούσα

ηρωίδα

υθιστορηματική βιογραφία τη ς Τ ερ έζας Μ ακρή, τη ς 12χρονής πα ιδο ύ λα ς πο υ μάγεψε τον Λόρδο Βύρωνα (όχι ότι ήθελε και πολύ να μαγευτεί ο άτα κτος Λόρδος!) και για χάρη του πλα τωνικού έρω τα τη ς οποίας έγραψε το ποίημα «Η κόρη τω ν Αθηνών». Ο φιλέλλην ρομαντικός ποιητής αναφέρεται φευγαλέα μόνο στο βιβλίο ω ς «ο Εγγλέζος», κα θώ ς η μοίρα της Λούλας, όπω ς την αποκαλούσαν φ ί λοι και συγγενείς, ήταν τελικά να π α ντρευτεί έναν άλλον Άγγλο, το ν δι πλωμάτη Τζον Μπλακ, μαζί με τον οποίο έζησε στην Αίγινα, τό τε πρ ω τεύουσα του νεοσύστατου κράτους, την Αθήνα, τον Πειραιά και την Κων-

σταντινόπουλη. Οι διηγήσεις από τις εκεί π αραμονές τη ς κα θώ ς και τ ο π έ ρασμά τη ς από άλλες τοποθεσίες (Κέρκυρα, Αγία Πετρούπολη) και οι περιγραφ ές από την εποχή τη ς νεό τητά ς τη ς σε μια Α θήνα-χωριό την εποχή τη ς απ ελευθέρω σής τη ς από την οθωμανική κυριαρχία, δίνει μια απολαυστικά ξεκάθαρη εικόνα της ζω ής στην Ελλάδα και την Πόλη τον 19ο αιώνα. Στη διήγηση επίσης πα ρεμβάλλεται η σ χεδόν παράλληλη περιήγηση μιας σ ύγχρονης γυναίκας (της σ υγγραφέω ς;) στα μέρη όπου Νίκη Μαραγκού έζησε η Λούλα και θα μπορούσε να Γεζούλ έχει μεταφυσικές προεκτάσεις ή να είναι απλά στιγμές από την έρευνα Βιβλιοπωλείον της Εστίας, 2010 που έκανε η συγγραφ έας. ■ σελ. 212, € 12

δ: βιβλιοκριτική

Είδωλα και πραγματικότητα

Δήμητρα Καραμολέγκου

!? I ο

Γιάννης Ευσταθιάδης Καθρέφτης Ύψιλον, 2010 σελ. 101, € 12

Γιάννης Ευσταθιάδης είναι γ νω σ τό ς για τον ποιητικό το υ λόγο, που χρωματίζεται από τα προσ ω πικά του σ υναισ θή ματα και αποδίδεται από τη διαυγή ματιά του. Οι ποιητικές συλλογές του, αλλά και τα πεζά του έργα, έχουν αποσπάσει διθυραμ βικές κρι τικές και έχουν γοητεύσει το ανα γνω στικό του κοινό. Το ανά χείρας βιβλίο δεν αποτελεί εξαίρεση. Το 1975 ο Α ντρέι Τ αρκόφ σ κι σ κη νο θέτησ ε την ταινία Ο κ α θ ρ έφ τη ς, μια ταινία ό πο υ σ υνυφ αίνονταν π αι δικές αναμνήσεις, εικό νες από τα επίκαιρα τη ς ε π ο χ ή ς και τα π ο ι ήματα του π α τέρα του, Α ρσένι Ταρκόφ σ κι. Π ρόκειται για ένα σ χεδ όν α υ τοβιογραφ ικό έρ γο , το οποίο και απ ο τελεί τη ν π λ έο ν π ρ ο σ ω π ικ ή δουλειά του δημ ιουργού. Με έναυσμα την ταινία αυτή και ακολου θώ ντα ς χαλαρά το μοτίβο της, ο Γιάννης Ε υ σταθιάδης σ υνθέτει ένα μωσαϊκό από εικόνες, σ υναισ θή ματα και σ το χασ μ ο ύς, το οποίο πά ντο τε δομείται γύρ ω από την ύπαρ ξη ενό ς κα θρ έφ τη. Στο σύ νο λό το υ το βιβλίο δεν φαίνεται να έχει κάποια πλοκή, όμω ς ακολουθεί ένα είδο ς εσω τερικού μονολόγου, π ο υ πυ ρ ο δο τεί μια σ ειρά αλυσ ιδω τώ ν σ υναισθημάτω ν, πο υ κάνουν το ν αναγνώ στη να πάψ ει για λίγο

την ανάγνω ση και να αφ εθεί στην αύρα του ς. Ο Κ α θ ρ έφ τη ς είναι ένα βιβλίο ποί ησ ης γραμμένο σε πρόζα. Ο λόγος του μας ταξιδεύει στα πλέον άγνω στα και χορταριασ μένα μονοπάτια, εκείνα τη ς εσω τερικής αναζήτησης. Ο κα θρ έφ τη ς μπορεί να έχει ποικί λες μ ορφές: ένα ολόσωμο κάτοπτρο σε περίτεχνο κάδρο, ένα ς κα θρ έ φ τη ς χειρ ός σ κονισμένος, ακόμη και ένα κομμάτι σπασμένου, καπνι σμένου γυαλιού. Ό ποια μορ φ ή και να έχει όμω ς, το είδω λο που κ α θρ ε φτίζεται μέσα του είναι τρομακτικά οικείο κι ας το αντικρίζουμε για πρώ τη φ ορά. Α ντιμέτω ποι με τον κα θρέφ τη, πα ρατηρούμ ε τ ον χ ρόνο να περνά από πάνω μας, τα βιώματά μας να καταγράφ ονται στην όψ η μας και το βλέμμα μας να α π οφ εύ γει το είδω λό μας, φ οβ ούμ ενο την αποκάλυψ η τη ς αλήθειας. Ο Κ α θ ρ έφ τη ς δεν είναι ένα βιβλίο που απλώ ς γεμίζει ελεύ θερ ες ώ ρες. Για την ανάγνω σή του απαιτεί ηρ ε μία, σαν εκείνη που προηγείται τη ς καταιγίδας. Οι λέξεις του Γιάννη Ευσ ταθιάδη θα σαρώ σουν τη γαλήνη και θα γεννήσ ουν καινοφ ανή συναι σ θήματα και εκπληκτικές σ υνειδη τοποιήσεις, κ α θώ ς μέσα απ ό τα εί δω λά του αναδύεται μια κ α θαρή και διαυγής πραγματικότητα. ■

I 01ΕΚΔΟΣΕΙΣΨΥΧΟΓΙΟΣΔΙΑΘΕΤΟΥΝ^

0.10 €

Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ

ΑΠΟΚΑΘΕΒΙΒΛΙΟΤΟΥΣ ΣΕΚΟΙΝΟΦΕΛΕΙΣΣΚΟΠΟΥΣ _ ΓΙΑΟΛΟTO2Q11

Εσείς κι εμεί ς π ά ν τ α σ ’ επαφή! Ν

Ζιλμπέρ Σινουέ ΕΡΕΒΑΝ

Ναγκίμπ Μαχφούζ

Ρούλα Τςεμπρεάλ ΜΙΡΑΛ

ΜΙΑ ΚΡΑΥΓΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΡΜΕΝΙΑ

ΕΝΩΠΙΟΝ ΤΟΥ ΘΡΟΝΟΥ

Ο ΔΡΟΜΟΣ ΜΕ ΤΑ ΛΟΥΛΟΥΔΙΑ

Έτος 1914, οτα Βάθη της Ανατολίας. Στην καρδιά ενός άγριου βραχώδους τοπίου ςει η οικογένεια Τομααιάν. Όταν ξεσηά ο Α' Παγκόσμιος Πόλεμος, η κυβέρνηση των Νεοτούρκων αποφασίζει να εξοντώσει τους Αρμένιους με το πρόσχημα ότι είναι προδότες. Οι Τομασιάν αποφασίζουν να εγκαταλείψουν κρυφά την πόλη τους, αλλά δεν προλαβαίνουν. Η Σουσάνα και ο Αράμ βλέπουν να δολοφονούνται μπροστά στα μάτια τους οι γονείς και ο παππούς τους. Το ταξίδι στην Κόλαση ξεκινά. Τα δυο αδέλφια αναγκάζονται μαζί με άλλους Αρμένιους να διανύσουν χιλιάδες χιλιόμετρα κάτω από αντίξοες συνθήκες, με προορισμό το άγνωστο.

Οι σημαντικότεροι ηγέτες στην ιστορία της Αίγυπτου προσέρχονται ένας ένας στην επιβλητική Αίθουσα της Δικαιοσύνης και απολογούνται για τα πεπραγμένα τους ενώπιον του θεούΌσιρι και της'Ισιδας. Είναι όλοι εκεί: αηά τους Φαραώ Χέοπα και Ραμσή και τη Βασίλισσα Χατσεπσούτμέχρι τους προέδρους ΓκαμάλΑμπντ ελΝάσερ καιΑνουαρ αλΣαντάτ. Οι ηγέτες του παρελθόντος επικρίνουν ή εξυμνούν ο ένας τον άλλο. Εκτός αηό τους πολιτικούς, στο Βήμα ανεβαίνουν επαναστάτες, ποιητές και φελάχοι, διατυπώνοντας ο καθένας τη δική του κριτική άποψη για την ηανάρχαια και πολύπαθη χώρα.

Η ιστορία μιας Παλαιστίνιας στην Ιερουσαλήμ: η αγάπη και η νοσταλγία για μια πατρίδα που υποφέρει από τα δεινά του πολέμου και συνάμα ένα θαρραλέο μήνυμα ειρήνης. Μιράλ είναι το όνομα ενός λουλουδιού που βγαίνει στην έρημο μετά τη βροχή. Το άρωμά του είναι λεπτό αλλά η θερμότητα του ήλιου το κάνει πιο ςωηρό μέρα τη μέρα. Μιράλ είναι και το όνομα μιας ευαίσθητης κοπέλας αηό την Παλαιστίνη που, μεγαλώνοντας, παθιάζεται με τον παλαιστινιακό αγώνα, και αποφασίζει να αφήσει την πατρίδα της και να αγωνιστεί πια από τον τόπο της εξορίας της για την ειρήνη.

Ένα συγκινητικό μυθιστόρημα για τηνιστορία ενός πολύπαθουλαού.

Μια άκρως πρωτότυπη προσέγγιση της κοινωνικοπσλιτικής ιστορίας τηςΑίγυπτου, έναμοναδικό μυθιστόρημα από τονβραβευμένο με Νομπέλ Ναγκίμπ Μαχφούς.

Βικτωρία Μακρή CASTA DIVA

ΕΡΕΒΑΝ

100 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟΤΗ ΓΕΝΝΗΣΗ ΤΟΥ ΜΕΓΑΛΟΥ ΣΥΓΓΡΑΦΕΑ

|^f3 Εκδόσεις ΨΥΧΟΓΙΟΣ L

ι α ν α γ ν ώ σ τ ε ς μ ε α π α ιτ ή σ ε ις

Μια αληθινή ιστορία για τις ελπίδες τουπαλαιστινιακού λαού, μοιρασμένες κι αυτές, όπως π γη τους, ανάμεσα στηνανάγκη να αγωνιστούν και στο όνειρο να διεκδικήοουν την τόσολυτρωτική ειρήνη.

Η Μαρία γεννήθηκε τυφλή. Έλεγε η μητέρα της πως, καθώς την κρατούσε στην αγκαλιά της, είδε στα τυφλά μάτια της την ομορφιά της μουσικής, πουτηνακούς αλλά δεν τη βλέπεις. Σαν τα τραγούδια που έλεγε η Κάλλας ήταν· σαν την Casta Diva... Τόσο όμορφη! Και τότε αποφάσισε να τη βαφτίσει Μαρία και να τη φωνάζει Κάλλας. Παιδί ακόμα η Κάλλας, γνωρίζεται με τον θεοτόκη. Μικρός και εκείνος, οχτώ χρόνων, «θέλεις να είμαι τα μάτια σου; Να σου λέω τι Βλέπω;» της προτείνει με αθωότητα ο θεοτόκης... «Ναι, αμέ! θεςνα είμαι εγώ το βλέμμα σου; Να σου λέω τι βλέπω μέσα μου;» απαντά εκείνη... Αγαπήθηκανπολύ. Και πόνεσανπολύ. Όλη τους τη ζωή για τονέρωτα και τηναγάπη τηνέςηααν.

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΤΑΙΝΙΑ

Στις Εκβάσεις «ΥΧΟΠΟΓ, την τελευταίο σελίδα τη γράφετε πάντα εσείς στοwww.psichogios.gr Όταν κλείνει ένα βιβλίο, ανοίγει ένας κύκλος επικοινωνίας. Γνωρίστε τους συγγραφείς και τουςαναγνώστεςμαςμέσααηάταblogs, τοforumκαι τις εκδηλώσεις μας. Στείλτε τις κριτικές οος και λάβετε μέρος σε κληρώσεις. Γραφτείτε δωρεάν στηΛέοχηΑναγνωστώνμαςμε e-malt σταinfo@psichogios.gr Αστείλτε sms στο6955805192γράφοντάς μας λιαβ,ονοματεππνυμο, ΔΙΕΥΘΥΝΣΗ, τ.κ., ποαη με κενάανάμεσα, Λκολέοτε χωρίς χρέωση στο80011-646464.

δ: βιβλιοκριτική

Ο πηγαιμός για τη Μ ητρόπολη

Αλεξάνδρα Σαμοθράκη

Μάκης Πανώριος Η σιωπή στο τέλος του δρόμου Οξύ, 2010 σελ. 216, € 15

ίτε το εύχεσαι είτε όχι, σαν βγεις στον πηγαιμό ο δρόμος είναι πά ντα μακρύς, επειδή στο τέλος του δεν περιμένει τίποτε άλλο παρά η σιωπή. Αυτό ανακαλύπτει ο ήρωας του βιβλίου, ο Αλέξανδρος, όταν ένα βράδυ εγκατα λείπει για πάντα το σπίτι του και ξεκινά το ταξίδι του προς τη Μητρόπολη, μέσα στη φανταστική, δαιδαλώδη Τερασία. Στην αρχή καθοδηγούμενος από τον Ο δηγό για να μη χαθεί στους επικίνδυ νους λαβυρίνθους της Πόλης που κα ταλαμβάνει όλη τη Γη, στη συνέχεια εξυπηρετούμενος από το προσωπικό του Σταθμού απ’ όπου αναχωρεί το προ σωπικό του Όχημα, ανεβοκατεβαίνει αι θέριες κλίμακες, διαβαίνει επιβλητικές πύλες, γεύεται το Ιερό Ύδωρ που συμπεριφέρεται σαν υγρό στοιχείο μόνο κατά βούληση, και εν συντομία περιφέ ρεται σε συμβολικές τοποθεσίες και συ νομιλεί με αλληγορικούς χαρακτήρες μέχρι να καταλήξει στο κατάδικό του λι μάνι για να επιβιβαστεί στο πλοίο που θα τον μεταφέρει στη Μητρόπολή του. Ο Αλέξανδρος είναι γεννημένος ταξι διώτης αλλά μόνο μετά την έναρξη του ταξιδιού ανακαλύπτει πόσο ιδιαίτερο και μοναδικό όντως είναι. Αν και η συγκε κριμένη αλληγορία γίνεται εύκολα κα τανοητή, οι επιμέρους αλληγορίες και μεταφορές είναι τόσο πολλές που μεταφερόμενες στο υπαρξιακού προβλη ματισμού πλαίσιο του βιβλίου είτε θο λώνουν είτε μπερδεύονται μεταξύ τους,

με αποτέλεσμα ορισμένες από αυτές να καταλήγουν δυσνοήτες. Παρά την πασιφανώς καφκική επιρροή που διατρέχει όλο το έργο και τις δυνα τές ονειροεφιαλτικές εικόνες που προ βάλλει, σε πολλά σημεία (ιδίως από τη μέση και μετά) το βιβλίο διανθίζουν σε πρώτη ματιά αταίριαστες και γι’ αυτό κα λώς εννοούμενες συνταρακτικές λυρικές/συναισθηματικές εκφράσεις και σκηνές (επί παραδείγματι, οι σκηνές με το ζευγάρι Αναχωρούντων ή το μωρό εί ναι όχι μόνο συγκλονιστικές αλλά και εξαιρετικά εύστοχες, σχεδόν διδακτικές για το πώ ς βιώνονται συγκεκριμένες κα ταστάσεις). Σε αντιδιαστολή με την επιστημονική φαντασία, η υπαρξιακή φαντασία είναι η κατηγορία στην οποία εντάσσεται το Η σιωπή στο τέλος του δρόμου, κυρίως επειδή όσα πραγματεύεται συγγενεύουν περισσότερο με την κατάλυση και αμ φισβήτηση των ορίων των υπαρξιακών προβληματισμών του ανθρώπου παρά με τις απλές, πιθανά μελλοντικές νέες δυνατότητες στο χώρο του επιστητού. Ο Αλέξανδρος ωθείται τελικά από την προαιώνια αγωνία του ανθρώπου για το μεγάλο «γιατί» πίσω από την ιστορική αναγκαιότητα, τη μόνιμη υπόνοια της ολικής ματαιότητας και το χαώδες ερώ τημα της ύπαρξης που μπορεί να συγκριθεί σε ερμηνευτικό εύρος μόνο με το επίσης κβαντικών προεκτάσεων ερώ τημα σε ποιους μπορεί να αρέσει ή να μην αρέσει αυτό το βιβλίο. 1

Ιστορία: Χ θ ες και σήμερα

ο Σταυροδρόμι τη ς ημισελήνου είναι το τελευταίο βιβλίο της Κίρας Σίνου, που δεν πρόλαβε να δει την έκδοσή του λόγω του θανάτου της. Το έγραψε σε συνεργασία με την 'Ερικα Αθανασίου, που ανάλαβε και την τελική του έκδοση. Θεωρώ ιδιαίτερα ευ χάριστο και, τολμώ να γράψω, χρήσιμο να εκδίδονται εφηβικά μυθιστορήματα που κάνουν προσιτή την ιστορία στους εφήβους, και τους την διδάσκουν σω στά, όπως δυστυχώς δεν γίνεται στα πε ρισσότερα σχολεία, με αποτέλεσμα οι περισσότεροι Έλληνες να είμαστε πολύ υπερήφανοι για την ιστορία μας, την οποία γνωρίζουμε ελλιπώς. Μια τέτοια περίοδος είναι εκείνη που καλύπτει το Σταυροδρόμι, η περίοδος της μεγάλης (και τελευταίας, πριν το κέντρο βάρους του κόσμου μετατοπισθεί από την Με σόγειο στους ωκεανούς) αναμέτρησης δυο αυτοκρατοριών που ήθελαν να είναι παγκόσμιες, της οθωμανικής και της ισπανικής, τότε στην ακμή τους και οι δυο. Γύρω τους πολλά άλλα κράτη και κρατίδια, η Βενετία με τις ελληνικές κτή σεις της, ο Πάπας με το κράτος του, οι ιππότες της Μάλτας, οι ημιανεξάρτητοι ηγεμόνες κουρσάροι της βόρειας Αφρι κής (Αλγέρι, Τύνιδα κ.λπ.) και φυσικά οι Έλληνες, είτε ω ς δούλοι κωπηλάτες στα οθωμανικά πλοία είτε ω ς ελεύθεροι κυ βερνήτες, πολεμιστές (και συχνά εθε λοντές) στις βενετικές γαλέρες (σωστά οι συγγραφείς αναφέρουν τις ελληνικές «βενετικές» γαλέρες της Κρήτης και των

νησιών του Ιονίου) αλλά και πλοία άλλων δυνάμεων. Το μυθιστόρημα καλύπτει τα γεγονότα μέχρι την ναυμαχία της Ναυπάκτου στις 7 Οκτωβρίου του 1571, την πολιορκία και πτώση της Κύπρου που προηγήθηκε, ακολουθώντας τις τύχες ανδρών και γυναικών της εποχής, μυθι στορηματικών και πραγματικών, όπως ο Δον Χουάν της Αυστρίας και οι άλλοι χριστιανοί και Οθωμανοί ναύαρχοι, ο Θερβάντες (που πολέμησε και τραυμα τίστηκε στην ναυμαχία), ο Ελ Γκρέκο κ.λπ. Τελειώνει με μια πραγματικά εξαι ρετική και σωστή περιγραφή της ναυ μαχίας. Συγχρόνως όμως το Σταυροδρόμι μας μεταφέρει και στη σύγχρονη εποχή μέσω μιας τάξης ελλήνων εφήβων που ετοιμάζονται για σχολική εκδρομή στη Ναύπακτο, και μέσω ενός Έλληνα μέ λους μιας οργάνωσης βοήθειας προς τους πρόσφυγες του πολέμου του Αφ γανιστάν. Ο ήρωας έχει πραγματικό πρότυπο, τον κ. Νίκο Ζαχόπουλο που έζησε μήνες στο Πεσαβάρ του Πακι στάν βοηθώντας τους πρόσφυγες, και έτσι οι αληθινές και συγκλονιστικές εμ πειρίες του μεταφέρονται στο βιβλίο. Το Σταυροδρόμι δείχνει ουσιαστικά πω ς η διαμάχη σταυρού και ημισελήνου συνεχίζεται και στις ημέρες μας, αλλά και πω ς υπάρχει ελπίδα συμφιλίωσης και κατανόησης, όπως γίνεται στην πε ρίπτωση του μικρού πρόσφυγα Σελίμ, που γίνεται φίλος με τους έλληνες εφή βους. ■

Νίκος Κ. Κυριαζής

Κίρα Σίνου Έρικα Αθανασίου Σ το σταυροδρόμι της ημισελήνου: Η ναυμαχία της Ναυηάκτου Κέδρος, 2010 σελ. 317, € 12

δ: βιβλιοκριτική

Ζήτω ο Έ ρ ω τας

Μαρία Αποστόλου

Συλλογικό Έ ρ ω ς 13 Ψυχογιός, 2010 σελ. 239, € 14,40

ια τους προληπτικούς το 13 δεν είναι αγαπημένος αριθ μός. Παρόλα αυτά οι εκδόσεις Ψ υχογιός αποφάσισαν να εγκαινιά σουν μια νέα σειρά με το νούμερο αυτό. Μόνο που το ξορκίζει με το «Ερως» μπροστά. Δεκατρία διηγή ματα λοιπόν, όλα με κοινό παρονο μαστή τον έρωτα, ό πω ς τον αντιλαμ βάνεται ο κάθε συγγραφέας. Ο άντρας-συγγραφέας. Τα ονόματα είναι γνωστά. Η υπογραφ ή το υ ς έρχεται μέσα από το ύ φ ο ς και τη θεματική. Ό λα μαζί συνθέτουν μια δυνατή αν θολογία. Κόκκινη. Είναι ασύλληπτο το πόσ ο διαφορετι κές είναι οι αντιλήψεις για τον έρω ταπολύ π ερισσότερο οι εκφράσεις του. Σίγουρα είναι αναμενόμενο με την κοινή λογική ότι κανείς δεν είναι ο ίδιος και κάθε προσωπικότητα είναι ξεχωριστή, αλλά, όταν αυτή η έκ φ ραση έρχεται μέσα από τον γραπτό λόγο, δεν μπορείς παρά να μείνεις καθηλω μένος με τα άκρω ς διαφ ορε τικά ερεθίσματα που δέχεται ο κάθε σ υγγραφέας και παράγει το κείμενό του. 'Αλλοι εμπνέονται, άλλοι διη γούνται, άλλοι παραληρούν. Κι όμως, η βάση είναι η ίδια- είναι η άφ εση του εαυτού στον άλλον. Με όποιον τρόπο το εκφράζει κανείς. Γιατί κείμενο και συναίσθημα μπλέκονται, ό πω ς είναι άλλωστε το π επρω μένο και τω ν δύο.

Δεν ξέρω κατά πόσ ο είναι εφικτό να ταυτιστεί κανείς και με τις 13 ιστο ρίες. Σίγουρα θα βρει κοινά στοιχεία, σίγουρα θα σοκαριστεί και θα συγκινηθεί. Είναι αδύνατο να μην ανασύρει αναμνήσεις το «Μαγνητοταινία εφ η βικού Αυγούστου». Είναι αδύνατο να μην καρφώ σει ένα μαχαίρι στην καρ διά του αναγνώστη το «Σαν τη βροχή σε διψασμένο χώμα». Η «Μπιάνκα» θα σου κόψει την ανάσα, θα μπεις μέσα σ τους «Μικρούς ερωτικούς θα νάτους», θα νιώσεις ανικανοποίητος όπω ς ο ή ρω ας του «Μπλακ άουτ». Η πρόσληψη είναι διαφορετική, γιατί ο αναγνώ στης είναι κάθε φ ορά διαφο ρετικός, περίπλοκος. Το πάζλ που θα συνθέσει η συναισθηματική φόρτιση που θα προκαλέσουν τα διηγήματα και ποια διηγήματα θα είναι κάθε φ ορά α υ τά - πάντα θα βγαίνει διαφο ρετικό. Μοναδικό. Ό πω ς το κάθε διή γημα, ο κάθε συγγραφέας, ο κάθε αναγνώστης, η κάθε ανάμνηση. Δεκατρία είναι τα επιχειρήματα: Κ. Ακριβός, Γ. Γλυκοφρύδης, Θ. Γρηγοριάδης, Σ. Δάνδολος, Κ. Κατσουλάρης, Δ. Μαμαλούκας, Γ. Μανιώτης, Θ. Παπαθεοδώρου, Γ. Σκαμπαρδώνης, Α. Σταμάτης, Α. Σφακιανάκης, Δ. Σωτάκης και Κ. Τζαμιώτης. Και δεν επι τρέπουν κανένα περιθώριο άμυνας. Απλώς, παραδίδεσαι. ■

ΠΟΙΗΣΗ Ράινερ Μαρία Ρίλκε Ανεκπλήρωτος έρωτας Μετάφραση: Γιώργος Δεπάστας, Βούλα Λούβρου Ολκός, 2010 σελ. 128, € 13

Γιάννης Νέδας

αυστριακός ποιητής Ράινερ Μα ρία Ρίλκε (1875-1926) γράφει για τη δυσκολία τη ς κοινωνίας σε μια εποχή δυσπιστίας, μοναξιάς και βα θιάς ανησυχίας -θ έμ α τα που τον τοπ ο θέτησαν ω ς ποιητή μεταξύ τη ς παραδο σιακής και νεότερης ποίησης. Τα δυο διασημότερα έργα του είναι τα Σ ονέτα σ τ ο ν Ο ρφ έα και οι Ε λεγείες το υ Ντουίνο. Ο καθηγητής Φαμπρίς Μιντάλ ανθολογεί τον Ρίλκε επιλέγοντας κείμενά του που έχουν θέμα τον έρωτα έτσι ό πω ς τον αν τιλαμβάνεται ο ποιητής. Η ποίηση είναι για τον Ρίλκε η ίδια η ουσία τη ς ζω ής και ο έρω τας χω ρίς ανταλλάγματα η πιο κ α θαρή έκφ ρασή της. Ο ανεκπλήρωτος έρω τας ήταν το μεγάλο θέμα για ολό κληρες γενιές λογοτεχνών (Β έρ θερ ο ς του Γκαίτε, Α ισθ ημα τική αγω γή του Φλωμπέρ κ.λπ.) Ο Ρίλκε πιστεύει σ ’ έναν έρωτα απαλλαγμένο από στείρα θρη σκευτικά πιστεύω και προκαταλήψεις, έναν έρωτα χω ρίς όρια, που μας ωθεί σε όλο και μεγαλύτερες κατακτήσεις, αλλά και στη σεξουαλική απελευθέρωση. Τα κείμενα που αναπαράγονται είναι απο σπάσματα από αντιπροσωπευτικά έργα του Ρίλκε, καθώ ς και ανέκδοτες επιστο λές του, που τα περισσότερα μεταφρά ζονται για πρώ τη φ ο ρ ά στα ελληνικά. ■

δ:βιβλιοκριτική

Δικαίω μα στην ανθρω πιά

Γιάννης Δούκας

Νίκος Σκούτας ξι Κέδρος, 2010 σελ. 56, € 9,60

υχάριστη έκπληξη προκαλεί η νέα ποιητική συλλογή του δι κηγό ρ ο υ Νίκου Σκοϋτα (γ. 1961), τρίτη έπειτα από το Π ρώ το λ επ τό (2006) και τις Π ο λύτιμ ες λ έ ξεις (2008, όλες απ ό τις εκδόσεις Κέδρος). Ο Σκούτας, π ο υ έχει ασ χο ληθεί και με το μυθιστόρημα, αρ θρώνει εδώ αναγνω ρίσιμη ποιητική φω νή, με δια κρ η ά χαρακτηριστικά, εγγεγρ α μ μ έν α , θ α λ έγαμ ε, σ τον τρ ό π ο με το ν οποίο αντιλαμβάνεται το ν κόσμο. Με στίχο κατά κανόνα σ ύντομο και ύ φ ο ς λακωνικό, ο Σκούτας συνθέτει με τα ποιήματά το υ μικρές αφ ηγή σεις, ζω ντανεύει με εικονοηλαστική δύναμη το σκηνικό του και κρατά σ ταθερ ή την εστίασή του. Π αρατη ρ ώ ντας σ τοχαστικά τη ζωή, γνω ρί ζει ότι τα α φ ανή είναι π ολλές φ ο ρ ές και τα ουσιαστικότερα, αντιλαμβά νεται πλήρω ς το β ά θο ς τω ν λ επ το μερειών και το ειδικό β ά ρ ος τους. Η αγάπη για την ποίηση αποτελεί ε δώ και το έναυσμα τη ς δημ ιουρ γ ία ς- χαμηλό φ ω νο ς και τρ υ φ ερ ός, αντλεί το ιδίωμά του α πό τη γλώ σσα τη ς καθημερινότητας. Κ αθώς όμω ς αηοτυπώ νει την πραγμ ατικότητα, χρησιμοποιώ ντας το λεξιλόγιο της εη ικα ιρ ό τη τα ς ή τη ς επισ τήμ η ς, αφήνει χώ ρ ο σ το απρ ό ο πτο και στο

πα ράδοξο να βλαστήσουν, θα λέ γαμε, πάνω στα κλαδιά του ρεαλι στικού. Έ τσι, η πραγμ ατικότητα γί νεται αφ ορ μή για να ξεδιπλωθεί ποιητικά και η υ πέρβα σή της. Με γνήσιο συναίσθημα και πανταχού πα ρ όν το χιούμορ, διαβρω τικό και αυ τοσα ρκ αστικό, ο Σ κ ούτα ς σχολιάζει την ποιητική διαδικασία, με τη δυσκολία, τις προκλήσεις, τις αναιρέσεις και τις διαψ εύσ εις της, αλλά και την ασύγκριτη γλυκύτητα τη ς ολοκλήρω σής τη ς. Εδώ βρί σκουν τη θέσ η τους η μνήμη, η ερω τική διάθεση, σωματικά ενσ αρκω μένη, η φ ύση σε αντιδιαστολή με το αστικό τοπίο, αλλά και ο ιστορικός - πολιτικός υπαινιγμός, ενταγμένα όλα σ ε έναν ποιητικό τρ όπ ο π ου, αν και α ποφ εύγει τις εξάρσεις, φ ω τίζε ται συχνά από εκλάμψ εις λυρισμού. Έ χου με λοιπόν μια ποιητική κατά θεσ η υπαρξιακή στην ουσία της, ει λικρινή στην ταπεινότητά τη ς και π ρ οπ ά ντω ν ανθρώ πινη: και είναι αυτή ακριβώ ς η π α ρ ακαταθήκη του Νίκου Σκούτα, ότι πλάθει με γήινα υλικά έναν λεκτικό κόσ μο, αφ οπλι στικό στην απλότητά του, διεκδικώ ντα ς το δικαίω μα στην ανθρωπιά -ό ,τ ι και αν σημαίνει αυτό σ τις μέ ρ ες μας, ακριβώ ς για να μπορεί και πάλι να σημαίνει κάτι. 1

ΕΤΟΥΣΗΛΙΟΥ!ΤΟΥΕΡΩΤΑ

ΟΙ ΜΕΣΗΜΒΡΙΝΟΙ I ΤΗ ΙΖΩΗ Σ I

MAJPH

ΚΌΝΤΖΟΓΛΟΥ

Ν ίκ ο ς Ν τ α κ ά κ η ς

Μ α ίρ η Κ ό ν τ ζ ο γ λ ο υ

Η αδελφ ότητα τω ν σ τεναγμ ώ ν

Ο ι μ εση μ βρινο ί in s ζω ής

Κυκλοφορούν σε όλα τα βιβλιοπωλεία ΡΕΝΑ Β Ε Ρ Ν Λ .

Μονοπάτια της μνήμης

ΓΙΑ ΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΟΥ

Ρένα Β ερναδάκη

θ α σας μιλήσω για τα χέρ ια μου

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

ΑΑ

Ευφ ροσύνη Κ αμά τσ ου

Μ ονοπάτια της μνήμης

ΛΙΒΑΝΗ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΣ ΛΙΒΑΝΗ www.livanis.gr

διβιβλιοκριτική

Έ ν α έργο-

σταθμός

Γιάννης Δούκας

2 μ

Έ ζρα Πάουντ Χιού Σέλγουιν Μώμπερλυ Πατάκης, 2010 σελ. 128, € 12,20

ργο οριακό στην ιστορία του αγγλοσαξω νικού μοντερνι σμού, ο Χ ιού Σέλγουιν Μώμ περλυ (1920) του Έζρα Πάουντ (18851972), παρουσιάζεται εδώ σε μετά φ ραση και επιμέλεια του Χάρη Βλαβιανοϋ -αναθεώ ρησ η προηγούμενης δουλειάς του (Εστία, 1994). Δίγλωσση έκδοση, άψογης αισθητικής, συνο δεύεται από κατατοπιστική εισαγωγή και σχόλια, καθώς και CD με ηχογρά φ ηση του ποιήματος από τον Πάουντ. Η σ ύνθεση, κομβική από κάθε άποψη, αποτελείται από δεκαοκτώ ποιήματα σε δύο ενότητες. Τα πρώτα δεκατρία ανοίγουν με τον «επιτάφιο» που απευθύνει ο Πάουντ στον εαυτό του και αποτελούν απάντηση του ποι ητή στην εποχή του και αποχαιρετι σ μό του στο Λονδίνο. Στα πέντε ποι ήματα του δεύτερου μέρους πρω τα γωνιστεί ο Μώμπερλυ, επινοημένος εκπρόσω πος του κόσμου που αντιμά χεται ο Πάουντ, σύμβολο της ποιητι κής αποτυχίας, της αδυναμίας να δημιουργηθεί ένα έργο αισθητικά ολο κληρωμένο και αντάξιο του καιρού του. Με φιλοδοξίες επικού διαμετρήματος και οδηγό τον ρεαλισμό του Φλωμπέρ, ο Μ ώ μπερλυ αποτελεί βαθιά τομή στην ποιητική πορεία του Πά ουντ, διαβάζεται (και) ω ς ποιητική αυ τοβιογραφία και διεκδικεί για την ποί ηση τους χώρους του δημόσιου και του κοινωνικού που είχε επικρατήσει

να «ανήκουν» στο μυθιστόρημα. Την επαύριον του Μεγάλου Πολέμου, ανα λαμβάνει έναν αγώνα ποιητικό, αι σθητικό αλλά και πολιτικό, καθώς προσωπογραφεί αρχετυπικές φυσιο γνωμίες και επιτίθεται στη φενάκη της κοινωνικής και καλλιτεχνικής κατα ξίωσης, σ το «κοινό γούστο» αλλά και στον απόκοσμο πειραματισμό. Ειρωνικός και πολυσήμαντος, ο λόγος του Πάουντ επανατοποθετεί τους όρους του λυρισμού, με διακείμενο βαθύ, που δεν λειτουργεί ω ς στείρα επίδειξη γνώσεων, αλλά ενσωματώ νεται στην ποιητική π ρόταση και την υπηρετεί. Μορφή και νόημα συντονί ζονται για να καταγράψουν με από λυτη διαύγεια έναν κόσμο στο ψυχορράγημά του. Ποίηση ζώσα, μας τοποθετεί στην εποχή της σύνθεσής της, εμπεριέχοντας και το μέλλον της. «The age dem anded...»: έναν διάλογο της τέχνης με τη ζωή, όπου ο κόσμος των υλικών βρίσκει τη μετουσίωσή του, ο κόσμος των ιδεών την ενσάρ κωσή του. Ο Χάρης Βλαβιανός, γνωρίζοντας την αγγλόφωνη ποίηση όσο λίγοι, κατόρ θωσε να αποδώσει στα ελληνικά όχι μόνο το νόημα του κειμένου αλλά και τους εσωτερικούς αρμούς και τη θερ μοκρασία του. Ευτύχημα, λοιπόν, ότι δίνεται η δυνατότητα στον έλληνα αναγνώστη να προσεγγίσει εκ νέου και να μελετήσει τη διαρκώς επίκαιρη ποίηση του Έ ζρα Πάουντ. i

Χ θες και σήμερα

καθηγητής Χρηστός Β. Μασσαλάς γεννήθηκε σε ένα σκληρό ορεινό χωριό φτιαγ μένο από πέτρα, στους Χουλιαράδες Ιωαννίνων. Τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στη Ζωσιμαία Σχολή Ιωαννίνων και τις πανεπιστημιακές του σ πουδές καταρχάς στο ΑΠΘ (πο λιτικός μηχανικός) και μετά στο Πα νεπιστήμιο Ιωαννίνων (μαθηματικός). Έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο Polytechnic Institute of Brooklyn. Με τις υποτροφίες Fullbright, του Poly technic Institute of Brooklyn και της UNESCO, συνέχισε τις σπουδές του, έγινε διδάκτωρ και αργότερα καθη γητής στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ενώ διετέλεσε και πρύτανής του. Στο βιβλίο αυτό διηγείται, στο τέλος πια της ακαδημαϊκής του καριέρας, την πορεία του. Μια πορεία που δεν έχει κάτι μεγαλειώδες, π έρα από τη σημα σία του διαρκούς αγώνα σε δύσκολες συνθήκες, μέσα σ ε βαριά και εκδικη τικά χρόνια. Σ’ αυτή την εξομολογητική αφήγηση γεγονότων και καταστάσεων αποτυπώνεται πώ ς, μέσα από τις μνήμες και τα βιώματα, το χώρο και το χρόνο, η πραγματικότητα μετουσιώθηκε σε πείρα και στάση ζωής ενός ανθρώπου ο οποίος, σε μια διαδρομή που ξεκίνησε από ένα μικρό ορεινό χωριό τη ς Η πείρου, κα τάφ ερε να π ρ ο σεγγίσει τα όνειρά του μέσα σε συν θήκες δύσκολες, που σημάδεψαν τη

Γιάννης Νέδας διαδρομή της ίδιας της πατρίδας μας. Ο ίδιος διαπιστώνει: «Στη ζωή μου στάθηκα τυχερός, γιατί σε περιβάλλον. αντιθέσεων βρήκα δρόμο. Το δρόμο μού τον άνοιξε η σκληρή δουλειά και η πίστη μου ότι η κοινωνική δικαιο σύνη και η ελευθερία κατακτιούνται μέσα από τις καθημερινές επιλογές όλων μας». Και πραγματικά η πορεία αυτή του Χρ. Μασσαλά είναι μια πορεία διαρκών προσω πικώ ν επι λογών, οι οποίες όμως λαμβάνονται μέσα από σ υνθήκες που υποχρέωναν τον αφηγητή να πρέπει να παίρνει κρίσιμες αποφάσεις όχι πάντα με άνεση χρόνου και κριτηρίων. Στο πρώ το μισό του βιβλίου ο συγγ ραφέας αφηγείται τις δυσκολίες της παιδικής ζωής. Πώς μπορεί να αισθά νεται ένα παιδί που βλέπει τους αντάρτες να χωρίζουν την οικογένειά του, που τα παιχνίδια των παιδιών διακόπτονταν από τις σφαίρες και τις αψιμαχίες τω ν δύο παρατάξεων; Χρηστός Β. Μασσαλάς Αλλου είδους είναι οι αναμνήσεις του Ό,τι είπε ο χρόνος από το νεαρό τότε Πανεπιστήμιο Gutenberg, 2010 Ιωαννίνων, με τα πολλά προβλήματα σελ. 171, € 14 αλλά και τη μεγάλη διάθεση των διδασκόντων να καταφέρουν να το κάνουν ίσο με παλιότερα πανεπι στήμια της χώρας. Δεν ξέρω αν ο σ υγγραφ έα ς ήθελε να κάνει ένα διδακτικό πόνημα, αλλά σίγουρα προ σφέρει εμπειρία για να προβληματίσει τον αναγνώστη στη σχέση του χθες με το σήμερα. ■

δ:βιβλιοκριτική

Μια κοινωνία σ ε πόλεμο

Σπύρος Κακουριώτης

Πολυμερής Βόγλης Η ελληνική κοινωνία στην Κατοχή, 1941-1944 Αλεξάνδρεια, 2010 σελ. 182, € 15

ην «κοινωνική ιστορία» της περιόδου τη ς Κατοχής σκια γραφεί ο καθηγητής του Πα νεπιστημίου Θεσσαλίας Π. Βόγλης στον παρόντα τόμο, τον τρίτο της επιτυχημένης σειράς «Θέματα Ιστο ρίας» που διευθύνει ο Κώστας Κωστής. Πρόκειται για μια συνθετική προσέγγιση τω ν καταιγιστικών αλλα γών που σημειώνονται στην ελληνική κοινωνία, τω ν πόλεων και τη ς υπαί θρου, μέσα σε μια περίοδο που οριοθετείται, αφενός, από τον ελληνο-ιταλικό πόλεμο και, αφετέρου, από την αιματηρή σ ύγκρουση τω ν Δ εκεμ βριανών. Αρχικά, ο συγγραφ έας επισκοπεί τις κατευθύνσεις τη ς ιστοριογραφίας, τη ς παλαιότερης και, ιδιαίτερα, της πρόσ φ ατης και κατά πολύ πλουσιό τερης, γύρω από τη δεκαετία του 1940, σχολιάζοντας τις μετατοπίσεις της από το σχήμα τω ν «τριών γύρων» τω ν μετεμφυλιακών χρόνω ν στην αναθεώρησή της από την (αριστερή κυρίως) βιβλιογραφία τη ς μεταπολί τευσης έω ς την «αποκεντροθετημένη» κα τεύθυνσ η τη ς ιστορικής έρευνας μετά τ ο 1989, που ρίχνει το βάρος τη ς στις ιδιαίτερες κοινωνικές διεργασίες, την κοινωνική εμπειρία και τη συλλογική μνήμη, καθώ ς και στις «προβληματικές» όψεις τη ς Κα τοχής. Στη συνέχεια, αφ ού προτάξει ένα κε

φάλαιο για τον πόλεμο, τη συνθηκο λόγηση και τις συνθήκες τριπλής κα τοχής και κατακερματισμού τη ς χώ ρας, ο συγγραφ έας εξετάζει την αποδιάρθρωση τη ς οικονομίας και του κρατικού μηχανισμού, αναζητώντας σε αυτό το σύνθετο σύνολο εξελί ξεων, κα θώ ς και σ το λιμό του πρ ώ του χειμώνα τη ς Κατοχής, τις αιτίες που επέτρεψαν την ανάδυση του φαι νομένου τη ς αντίστασης. Α υτός είναι και ο λόγος που η αντί σταση, χρονικά, εμφανίζεται πρώ τα στις πόλεις και, για την πλευρά της Α ριστερός, αρχικά είναι προσανατο λισμένη στη μαζική οργάνωση και κι νητοποίηση. Εδώ ο Π. Βόγλης εξετά ζει διεξοδικά τα αίτια αυτής τη ς μαζΐκοποίησης, παρατηρώντας ότι σε αυτήν την π ρώ τη φ άσ η τη ς Κ ατοχής οι ένοπλες οργανώσεις που εμφανί ζονται ανήκουν στον μη ΕΑΜικό χώρο. Στη συνέχεια εξετάζεται η ανάδυση, η εξάπλωση και ο ρόλος του αντάρ τικου, τόσ ο τω ν ένοπλων σωμάτων που σχηματίζει το ΚΚΕ όσο και εκεί νων που σχηματίζουν πρώ ην αξιω ματικοί (ΕΔΕΣ, ΕΚΚΑ, ΠΑΟ, Ε.Σ. κ.λπ.), καθώ ς και της σταδιακής κυ ριαρχίας τους στον ορεινό χώ ρο και την εμφ άνισ η «πρω τοκρατικώ ν» μορφ ώ ν οργάνω σης εκ μέρους του ΕΛΑΣ. Έ να ξεχωριστό κεφάλαιο αφιερώνε

τεύουσα, ό που τονίζεται ο ρόλος των Τ.Α. με τα αιματηρά μπλόκα κ.λπ., την οξύτατη πόλωση ανάμεσα στο ΕΑΜ και τις αντικομμουνιστικές ορ γανώσεις, που θα κορυφωθεί στη συ νέχεια με τα Δεκεμβριανά. Συνδέοντας το υλικό του με τις αντι θέσεις και τα ανοιχτά ζητήματα του Μεσοπολέμου, υπογραμμίζοντας τα κενά και τις κατευθύνσεις πρ ος τις οποίες πρέπει να κινηθεί η ιστορική έρευνα και σε διαρκή διάλογο με τις σύγχρονες ιστοριογραφικές αναζη τήσεις, ο Π. Βόγλης συνθέτει ένα συ νοπτικό αλλά πλήρες και διεξοδικό εγχειρίδιο για την μελέτη της Κατο χής «από τα κάτω». ■

Το μότο του βιβλίου είναι evas oo'xos του Ou0Aas Στίβεν5: «Η αρχική ιδέα γίνεται ο ερημίτη μέσα o a s μεταφορέ5 του ποιήματοε». Η «αρχική ιδέα» ons Τέασερ/s enoxis, opcos, είναι δραστική. Η επίμονη αναψηλάφηση, που διασώζει μνημονικό υλικό, διαθ έσει και εικόνεδ: Φθινόπωρο του 1956 με καταιγίδα, Φθινόπωρο σε μια γαλλική λουτρόπολη, Καλοκαίρι στο Λουτράκι ή Καλοκαίρι συντροφιά με tous Μ πράουν (πρόσωπα ενόε σχολικού βιβλίου αγγλικών), Ανοιξη με εκδρομέ5 και χορό, Χειμώνα5 «με ένα μικρό παιδί κρυολογημένο, μέσα στα αιθέρια αρώματα του οινοπνεύματο$, Kapcpop0s και του ευκαλύπτου». Ό λ α τα ποιήματα έχουν τον τίτλο pias εποχή5. Κι αυτή, με τη σειρά τηε, είναι μελέτη νοσταλγία pias nuKvfis βιωματική5 διαδρομήε.

ΚΕΔΡΟΣ

ται σ τους «άλλους» Έλληνες, τους βασικούς μειονοτικούς πληθυσμούς που ενεπλάκησαν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο στον πόλεμο και τις εμ φύλιες συγκρούσεις (Εβραίοι, Τσάμηδες, Σλαβομακεδόνες), για να προ χωρήσει αμέσως μετά στην εμφύλια σ ύγκρουση που χαρακτηρίζει τα δύο τελευταία χρόνια τη ς Κατοχής και σφραγίζεται, αφ ενός, από την επι δίωξη του ΕΛΑΣ να διασφαλίσει την κυριαρχία του στην ύπαιθρο και, αφετέρου, από το σχηματισμό των Ταγμάτων Ασφαλείας. Η μελέτη ολο κληρώνεται με την «ηύκνωση της ιστορίας» κατά το 1944, με τη μετα φ ο ρ ά του πολέμου σ την π ρ ω

δ:βιβλιοκριτική

Βιογραφία και τρόποι επιβίω σης

Αντιγόνη Κστσαδήμα

§ 1 °

Νίκος Μπίστης Προχωρώντας και αναθεω ρώ ντας Πόλις, 2010 σελ. 694, € 25,20

υτό το βιβλίο έχει τα φόντα να εξελιχθεί σε έναν οδηγό για τον τρόπο με τον οποίο η π ο λιτική τη ς χειραφ έτησης, ιδωμένη στην υποκειμενική τη ς διάσταση, ασκεί επιρροή στο συγγραφέα, στον πολιτικό, στο συλλογικό υποκείμενο. Διαβάζοντας αυτό το βιβλίο καταλή γουμε σ ε τρεις βασικές διαπιστώσεις. Π ρώτον, ο Νίκος Μ πίστης χαίρει άκρας «πορείας». Δεύτερον, δεν δι στάζει απέναντι στο όποιο πολιτικό κόστος. Τρίτον, αφηγείται προσωπικές-δημόσιες εμπειρίες και βλέπεις πόσ ο ο αφηγηματικός πυρετός τού ασκεί άμεση επίδραση στο να προ ϋποθέτει ότι, ω ς αναγνώστης, είσαι εκεί μαζί του, προχω ρώ ντας και επι θεωρώντας τον, για να «αναθεωρεί» και να μη γράφει, όπω ς αναφέρει χα ρακτηριστικά, «απομνημονεύματα πα λαιού πολεμιστή»... Ο λ όγος του είναι χειμαρρώδης, δυναμικός, ειρωνικός. Ενίοτε το χιούμορ της ειρωνείας υπο δηλώνει ότι ο γράφων έχει αυτοσυνειδησία και δεν διστάζει να δείξει, στους άμεσα θίγόμενους, το δικό του τρόπο ενατένισης της πραγματικότητας, η συλλογική εμπειρία της οποίας συν δέει όλους μαζί σε μια «Legoland». Ση μασία έχει να είμαστε ενσυνείδητοι. Πώς αλλιώς αυτός ο λόγος θα βρι σκόταν στον αντίποδα του απολιθωμένου καθωσπρεπισμού και πώ ς αλ λιώς, σύστοιχη με τη ρητορική δεινό τητα, θα διαπιστώναμε την προσωπι

κότητα πάνω από τον πολιτικό, δέσμια στην ιστορική αναγκαιότητα, τα πράγ ματα να ειπωθούν με το καθολικό όνομά τους; Ένας από τους τελευταί ους «δεινόσαυρους» της πολιτικής; Ο πωσδήποτε ένας που δεν αρκείται στο ένα, και ένας που δικαιούται να πιάνει τις άκρες «κινημάτων». Αυτός είναι ο Νίκος Μπίστης, που επισημαί νει πόσο μεγάλη ήταν η επίδραση του Σημίτη στις περαιτέρω κινήσεις του, ώστε να προσχωρήσει στο ΠΑΣΟΚ. Χρόνια πριν, ο Χαρίλαος Φλωράκης είχε αποφανθεί για τον συγγραφέα ότι «καλός είναι, αλλά δεν είναι κομμου νιστής». Και «ευτυχώς», συμπληρώνει ο ίδιος, που δεν κατάφερε να του αλ λάξει γνώμη. Σκαλίζοντας τη «γη» του Συνασπι σμού, παίρνει θέση για την τότε πολι τική στάση του Νίκου Κωνσταντόπουλου, αλλά και του Αλαβάνου, απέ ναντι στη Μαρία Δαμανάκη, λόγοι που την οδήγησαν στο να παραιτηθεί. Από την άλλη πλευρά, εκτός από πλη ροφοριακό, το βιβλίο είναι διανθι σμένο από μικρά χιουμοριστικά σχό λια, όπω ς του Φλωράκη, που προέτρεψε οι κοπέλες να φ ορούν και κα νένα «φουστανάκι», αντί για «ταγά ρια», μη νομίσει ο κόσμος ότι κατέ βηκαν «από το βουνό»... Αναμφισβή τητα, είναι ένα βιβλίο με αιχμηρά επι χειρήματα για όλους, όσοι κατοικούν στην ελληνική πολιτική Legoland, προχω ρώ ντας και αναθεωρώντας. ■

Mi*igs*4M«aw

Ν Ε Ε Σ Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ

Νικηταρά 2 & Εμμ. Μ πενάκη, 106 78 Αθήνα Τηλ.: 2103838020, 2103822496, Fax: 2103809150

I Ε Κ Δ Ο Σ Ε ΙΣ Π Α Π Α Ζ Η Σ Η

site: www.papazisi.gr ♦ email: papazisi@ otenet.gr

δ: βιβλιοκριτική ΒΙΟΓΡΑΦΙΑ

Poete maud'rt

Θανάσης Μήνας

? 1

Peter Ackroyd Πόε: Μια σ ύντομη ζωή

Μετάφραση: Μαρία Φ ακίνου Πατάκης, 2010 σελ. 266, € 16,70

Έ ντγκαρ Αλαν Πόε (18091849) δεν ευτύχησε στο σύν τομο βίο του. Η προσωπική του ζω ή σημαδεύτηκε από τραγω δίες. Ω ς συγγραφ έας δεν χάρηκε παρά μόνο περιστασιακά (π.χ. όταν εκδόθηκε το Κοράκι, 1845) την ανα γνώ ριση που θα του άξιζε -γ ια το θέμα τω ν πω λήσεων δεν χρειάζεται να το συζητήσουμε καν. Α κόμα και μετά θάνατον, η ζω ή του και το έργο του καλύφθηκαν από ένα πέπλο συ κοφαντίας με καίρια ευθύνη του επι μελητή του, Ρ ο ύ φ ο υς Γουίλμοτ Γκρίσγουολντ. Ο Πόε δεν πέρασε στην ιστορία ω ς μεγάλος συγγρα φέας, όπω ς θα όφειλε, αλλά ω ς ένας παρίας, πλάνης, αλκοολικός, τοξικο μανής, τζογαδόρος, διεφθαρμένος, χαρακτηρισμοί που τον ακολούθη σαν επί πολλά χρόνια, θέτοντας σε δεύτερο (ή και τρίτο) πλάνο το έργο που μας άφησε. Με αυτή του τη βιογραφία ο δοκιμα σ μένο ς σ το είδος Πίτερ Ακρόιντ (βλέπε τα σχετικά βιβλία του για τον Σαίξππρ, τον Ντίκενς, τον Έλιοτ κ.ά.) σε μεγάλο βαθμό αποκαθιστά τον Πόε και επιχειρεί να αναγνώσει εκ νέου το έργο του σε συνδυασμό με το υ ς σταθμο ύ ς τη ς πολυτάραχης ζω ής του. Ο Ακρόιντ ξεκινά ανάποδα, περιγράφ ο ντας τις σ υνθήκες του θανάτου του Πόε, που εξακολουθούν να απο

τελούν αίνιγμα. Προτείνει μάλιστα την εξής εκδοχή: ότι ο Πόε βρέθηκε να περιτριγυρίζει μεθυσμένος στη Βαλτιμόρη εκείνες τις μοιραίες πρώ τες μέρες του Οκτωβρίου του 1849 επειδή ίσως χρησιμοποιήθηκε ω ς υποχείριο για εκλογικούς σ κοπούς κοινώς επειδή δέχτηκε ή αναγκά στηκε να ψηφίσει σε εκλογική περι φέρεια στην οποία δεν ανήκε, κάτι που ήταν διαδεδομένο εκείνη την εποχή. Σημειώνει: «Αυτοί οι ψεύτικοι ψ ηφ οφ όροι κρατιούνταν σ ε κλουβιά ή πανδοχεία που τους πότιζαν αλ κοόλ». Σε ό,τι αφ ορά τον διαβόητο αλκοολισμό του, ο Ακρόιντ είναι κά θετος: ο Πόε έπινε ασταμάτητα, όταν έπινε όμω ς δεν ήταν αλκοολικός υπάρχει, πράγματι, ουσιαστική δια φ ορά ανάμεσα στα δύο. Ο βρετανός σ υγγραφ έα ς εστιάζει στη σ χέσ η του Πόε με τις γυναίκες που πέρασαν από τη ζωή του. Οι πε ρισσότερες είχαν την τάση να τον εγ καταλείπουν πρόω ρα, κυριολεκτικά. Η μητέρα του Ελίζα πέθανε από φ υ ματίωση λίγο μετά τη γέννησή του. Η θετή του μητέρα Φ ράνσις Άλαν, που τον ανέθρεψ ε, έφ υγε επίσης από τη ζωή σ ε νεαρή ηλικία. Η ξαδέλφη του και σύζυγός του Βιρτζίνια, την οποία παντρεύτηκε όταν εκείνη ή ταν μόλις δεκατριών ετών, έπεσε κι αυτή θύμα τη ς φ υματίω σης το 1847. Ο Ακρόιντ γράφει ότι ήταν φ οβ ερά χτυπήματα

για τον Πόε, που σ ε όλη του τη ζωή έδειχνε να χρειάζεται τη διαρκή σ τή ριξη μιας γυναίκας. Π ρος το τέλος τη ς ζω ής του δοκίμασε να ξαναπαν τρευτεί άλλες δύο φο ρ ές (πιθανότατα και για οικονομικούς λόγους) όμως πάντα κάτι στράβωνε την τελευταία στιγμή. Επαρκή στήριξη δεν είχε ούτε από τον πατριό του, Τζον Άλαν. Ό πω ς διαφαίνεται από τις σελίδες της αλληλογραφίας τους, η σχέση τους ήταν εξαρχής ψ υχρή και έφ τα σαν στην οριστική ρήξη όταν ο πα τριός του σ ταμάτησε να τον ενισχύει οικονομικά. Ο Πόε είχε οικονομικό πρόβλημα στο μεγαλύτερο μέρος της ζω ής του. Οι

Με αυτή του τη βιογραφία ο δοκιμασμένος στο είδος Πίτερ Ακρόιντ (βλέπε τα σχετικά βιβλία του για τον Σαίξπηρ, τον Ντίκενς, τον Έλιοτ κ.ά.) σε μεγάλο βαθμό αποκαθιστά τον Πόε και επιχειρεί να αναγνώσει εκ νέου το έργο του σε συνδυασμό με τους σταθμούς της πολυτάραχης ζωής του.

συνεργασίες του ω ς συγγραφ έα και αρθρογράφ ου με διάφ ορες εφ ημερί δες και περιοδικά (Baltimore Satur d a y Visiter, The Southern Literary Messenger, B urton’s G entlem an’s Ma gazine κ.ά.) ουδέποτε κα ρποφ όρη σαν, ενώ χω ρίς επιτυχία στέφ θηκε και η π ροσπάθειά του να εγκαθιδρύσει τα δικά του έντυπα (The Penn, The Stylus). Ο Πόε πάντα έμενε στο παρά λίγο. Ο Ακρόιντ το αποδίδει στον άστατο χαρακτήρα του και σε μια τάση π ρ ο ς την αυτοκαταστροφή, που πιθανότατα σχετίζεται με τις τ ε ράστιες δυσκολίες που αντιμετώπισε ω ς παιδί, αλλά και σε αντικειμενικές αιτίες: ο Πόε ήταν ίσως πολύ καλός ή έστω πολύ αντισυμβατικός για να εκτιμηθεί στην εποχή του.

Το έργο του Π όε παρουσιάζεται όσο πιο διεξοδικά γίνεται. Με τη διεισδυ τική ματιά του, ο β ιογράφος του αναδεικνύει την πολυμέρεια που τον δια κρίνει. Ο χώ ρ ο ς δεν επιτρέπει παρά μόνο μια πολύ συνοπτική αποτίμηση. Το ύ φ ο ς του Π όε άσκησε σ ημαντική επίδραση στο ρομαντισμό, στο συμ βολισμό και τον υπερρεαλισμό. Η σχολή τω ν καταραμένων (Βερλέν, Ρεμπώ, Μ πωντλέρ, Μαλαρμέ) είχε ω ς πρότυπο τη δική του ποίηση. Αφη γήματα ό πω ς Η πτώση το υ οίκου τω ν Α σ ε ρ συνετέλεσα ν αποφ ασισ τικά στη δημιουργία της λογοτεχνίας του φανταστικού. Αν δεν είχαν προηγηθεί έργα όπω ς η Α φ ή γ η σ η το υ Ά ρθο υρ Γ κόρντον Π υρ, είναι αμφίβολο αν θα είχαν υπάρξει συγγραφείς-στυλίστες του μακάβριου και του γκροτέσκου όπω ς ο Α ρθουρ Μάχεν ή ο Χάουαρντ Φίλιπς Λάβκραφτ - ο άμε σ ο ς κληρονόμος του Πόε στη λογο τεχνία του φανταστικού. Και, βε βαίως, ο Πόε χρεώνεται με την εισή γηση του π ρώ του ντετέκτιβ της παγ κόσμιας λογοτεχνίας: ο Α ύγουστος Ν τιπέν στα Ε γκ λήμα τα τη ς ο δ ο ύ Μ ο ργκ (1841), που προηγείται κατά μία δεκαετία (και κάτι) της εμφάνισης του επιθεω ρητή Μπάκετ στον Ζο φ ερ ό οίκο του Ντίκενς, στάθηκε ο ήρω ας πρότυπο για τους κατοπινούς Σέρλοκ Χολμς. Ακόμα πιο εμφατικά θα μπορούσε να ειπωθεί ότι η αμερικανική λογοτεχνία εκκινείται από το έργο του Πόε, αν αναλογιστούμε την επίδραση που άσκησε σε έναν Ουίτμαν ή έναν Μέλβιλ. Κλείνοντας, πρόκειται για μια μεστή και προπάντων τίμια βιογραφία. Ο Πόε μπορεί να μην ευτύχησε όσο ζούσε, ό μ ω ς σ το π ρ όσ ω π ο του Ακρόιντ βρήκε τον βιογράφο που του αξίζει. ■

δ:βιβλιοκριτική

Η ιστορία ενό ς θεσμού και μια ς θρησκείας

Δημπτρης Β. Τριανταψυλλίδης

Τζόναθαν Χιλ Η ιστορία του χριστιανισμού Μετάφραση: Π. Τριανταφυλλοπούλου - Αλ. Καρυώτογλου Ουρανός, 2010 σελ. 560, € 35,30

χριστιανισμός ω ς θρησκεία, αλλά και ω ς εξουσιαστικός θεσμός, εδώ και 2.000 χρ ό νια αποτελεί συστατικό στοιχείο του δυτικού πολιτισμού, ενώ καθορίζει άμεσα συμπεριφ ορές ατόμων και λαών στην καθημερινή τους ζωή με τις ηθικές επιταγές αλλά και έναν αυ στηρό κώδικα που περιλαμβάνει αν ταμοιβές και τιμωρίες. Παράλληλα, η θεματολογία της Παλαιός και Καινής Διαθήκης αποτέλεσαν και αποτελούν πηγή έμπνευσης για τις διάφ ορες μορφ ές τέχνης. Η έλευση του Διαφωτισμού και η ανάπτυξη της επιστήμης οδήγησαν στην κριτική θεώ ρηση του χριστιανι σμού, στην αμφισβήτηση αλλά και την άρνησή του, κυρίως στον 19ο και στα μισά του 20ού αιώνα. Σήμερα όμως, σε μια εποχή γενικευμένης ανασφάλειας, τεράστιες μάζες του πληθυσμού επανακάμπτουν στην πα τρ ο π α ρ ά δο τη πίστη αναζητώ ντας απαντήσεις και στήριγμα. Η ιστορική καταγραφή τη ς πορείας του χριστιανισμού έγινε από πολλούς σ υγγραφείς κατά το παρελθόν και διατυπώθηκε ανάλογα με τις θρη σκευτικές ή πολιτικές πεποιθήσεις τους, επηρεασμένες, πολλές φορές, από την περιρρέουσα ατμόσφαιρα και την συγκυρία της εποχής. Ο Τζόναθαν Χιλ όμως, συνεπικουρούμενος από πλήθος ειδικών επι

στημόνων, κατάφερε, στο πολυσέ λιδο αυτό πόνημά του, να παρουσιά σει έναν π λήρη και εύχρηστο οδηγό, που καλύπτει την ιστορία του χρι στιανισμού από τη γένεσή του μέχρι σήμερα σε όλες τις ηπείρους. Ο συγγραφ έας εξετάζει την ιστορία του χριστιανισμού, τη ς μεγάλης αυ τής θρησκείας, από τα πρώ τα χρόνια της εμφάνισής τη ς μέχρι την εποχή μας. Τον απασχολεί το ερώτημα: πώ ς μια μικρή ομάδα χωρικών από μια απομακρυσμένη επαρχία της Ρωμαϊ κής Α υτοκρατορίας κατόρθω σε να γίνει η μεγαλύτερη θρησκεία του κό σμου; Παράλληλα, η εκκοσμίκευση αυτής της θρησκείας έδωσε στην αν θρω πότητα τη δυνατότητα να δια μορφώσει εξουσιαστικά συστήματα και καθεστώ τα τα οποία, άλλοτε λι γότερο και άλλοτε περισσότερο, συ νέβαλαν στην εξέλιξή της. Για να κάνει το υλικό του προσιτό και γοητευτικό στον αναγνώστη, το συ νοδεύει με χάρτες, χρονολογικούς πί νακες και φ ωτογραφίες. Θα ήταν όμω ς λάθος να θεωρήσουμε ότι το βιβλίο αυτό ακολουθεί απλά την εύ κολη οδό τη ς χρονολογικής κατα γ ρ αφ ής των ιστορικών γεγονότων. Η πρω τοτυπία του έγκειται στο γεγο ν ός ότι ο συγγραφ έας ασχολείται ενεργά με ζητήματα όπω ς η επί δρασ η που άσκησε ο χριστιανισμός σε διάφ ορες περιοχές του κόσμου

μια ενιαία αφήγηση από την εποχή του Ιησού μέχρι τις ημέρες μας. Εκείνο ό μω ς που κάνει το ανά χείρας βιβλίο να διαφέρει από πολλά άλλα είναι το γεγονός ότι τα τέσσ ερα τε λευταία του κεφάλαια είναι αφιερω μένα στην ιστορία τη ς χριστιανικής Εκκλησίας τα τελευταία εκατό, περί που, χρόνια, με την επισήμανση ότι κάθε κεφάλαιο αναφέρεται σε μια ει δική περιοχή του κόσμου. Με τον τρόπο αυτό η συγγραφική ομάδα θέ λησε να θεραπεύσει την αδυναμία άλ λων βιβλίων, μια αδυναμία την οποία θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε ως «ευρωκεντρική» και η οποία πα ραγνώριζε ή αγνοούσε εντελώς την επιρροή του χριστιανισμού σε άλ λους πολιτισμούς. 1

Μ ε σταθερές αξίες, συνεχίζουμε μαζί σε 6ύσκολους καιρούς!

... I

και, κυρίως, σ τον τρόπο με τον οποίο προσέλαβαν το μήνυμα τπ ς θρπσκείας αυτής οι λαοί διαφορετικών πολιτισμών και απείρων. Ιδιαίτερο φροντίδα επιδεικνύει στην κα ταγραφή και ανάλυση της επίδρασης του χριστιανισμού στην ευρωπαϊκή ήπειρο, όπου οι τρεις μεγάλες εκδοχές αυτής της θρησκείας καθόρισαν την πορεία του πολιτισμού από την ελληνι στική εποχή ώς τις μέρες μας. Αναγνωρίζοντας ότι είναι αδύνατον να καταγραφεί και να αναλυθεί η ιστορία και η επιρροή του χριστιανι σμού ανά τους αιώνες και το υ ς πολι τισ μούς, ο σ υγγρ αφ έα ς, παρόλα αυτά, με τη βοήθεια πλειάδας επι στημόνων, το επιχειρεί και τα κατα φέρνει πολύ καλά, αφού παρουσιάζει

δ: βιβλιοκριτική

Μια παιγνιώ δης «βιογραφ ία»

Φίλιππος Φιλίππου

Nick Rennison Σέρλοκ Χολμς Η ανεπίσημη βιογραφία Μετάφραση: Σμαράγδα Σοφού Κέδρος, 2010 σελ. 328, € 22,20

το παρόν βιβλίο παρακολου θούμε τπ δράσ π του Χολμς και του βοπθού του, του δόκτορα Γουάτσον, όπω ς τπν φαντάστπκε ο συγγραφ έας Νικ Ρένισον, ο οποίος για να φτιάξει το πορτρέτο του χρπσιμοποιεί τα σχετικά γραπτά του Ά ρθουρ Κάναν Ντόιλ μαζί με ποι κίλα ντοκουμέντα από τπν κοινωνική και πολιτική ιστορία τπ ς εποχής. Η ει σαγω γή αρχίζει ω ς εξής: «Βρισκόμα σ τε στο 1895. Πυκνή κίτρινπ ομίχλπ τυλίγει το Λονδίνο. Κ αθώς τα βαριά σ ύννεφ α απλώνονται πάνω από τους δρόμ ους και καταλήγουν ω ς παχιές σταγόνες στα παράθυρα, δύο ά ντρες κοιτούν έξω, διερευνπτικά, από τα νοικιασμένα δωμάτια τπ ς οδού Μπέικερ 221Β». Και παρακάτω: «Για άλλπ μια φ ορά, το παιχνίδι είναι έτοιμο να ξεκινήσει και ο Χολμς με τον δρα Γουάτσον σύντομα θ ’ αρχίσουν να αναζπτούν τπν αλήθεια σε άλλπ μια σκοτεινή ιστορία από τπν αθέατα πλευρά τπ ς μπτρόπολπς». Υ ποτίθε ται πω ς ο Σέρλοκ Χολμς κατάγεται από ένα χωριό τπ ς Αγγλίας και σ πού δασε στο Κέιμπριτζ Φυσικές Επιστή μες. Και έπειτα κατέλπξε να κάνει από σύμπτω σπ τπ δουλειά του ντετέκτιβ. Α σχολήθπκε με φόνους, κα τασκοπεία και σκάνδαλα, ώ σπου ο φίλος του ο Γουάτσον ανέλαβε να γράψει τα κατορθώματά του. Μαζί με

τα άλλα, ο Χολμς το 1889 είχε σι γουρευτεί πω ς γνώριζε τπν ταυτότητα του Τζακ του Α ντεροβγάλτπ, ο οποίος για ένα μεγάλο διάστπμα είχε τρομοκρατήσει το Ιστ Εντ του Λον δίνου, σκοτώνοντας γυναίκες. Υποτί θεται πω ς επρόκειτο για τον Μόνταγκιου Ντρούιτ, δ ικπγόρο και καθπγητή, απόφοιτο τπ ς Ο ξφόρδπς, με οι κογενειακό ιστορικό ψυχικής διατα ραχής, που ανασύρθπκε νεκρός από τον Τάμεσπ και ίσως αυτοκτόνπσε. Έ να ακόμα ερωτπματικό στο οποίο επιχειρεί να δώσει απάντπσπ το πα ρόν βιβλίο είναι το αν ο Χολμς σκό τωσε τον «κακό» καθπγπτή Μοράιερτι στον καταρράκτπ του Ράιχενμπαχ. Οι δυο του ς είχαν ένα ξέφ ρενο κυνπγπτό από το Λονδίνο στπν Ελ βετία, παίζοντας το παιγνίδι του κυνπγού και του θπράματος. Ο Χολμς έκανε και άλλα ταξίδια, έφτασε ώ ς το Θιβέτ, πήγε στο Σουδάν. Μια ιδιάζουσα «αποκάλυψπ» σ το βιβλίο είναι και π σ χέσ π του Χολμς με τον Όσκαρ Ουάιλντ, ο οποίος υποτίθεται ζήτπσε τπ βοήθειά του, αλλά αρνήθπκε, οπότε εκείνος συνελήφ θπ και π καριέρα του καταστράφπκε. Τελικά, π «βιογραφία» του Σέρλοκ Χολμς είναι ένα γοπτευτικό λογοτεχνικό ταξίδι, το οποίο απευθύνεται σ ε ό σ ους έχουν αγαπήσει τον δπμοφιλή ήρωα του Κάναν Ντόιλ. ■

«AY/ioj,

Παύλος Λάμπρος

Η ΑΝΤΖΕΛΑ 0 ΔΙΑΒΟΛΟΣ ΚΙ ΕΓΩ Διηγήματα Η εικονογράφηση του βιβλίου έγινε από την ζωγράφο και ποιήτρια Μυρτώ Βρανά

Μερικοί α πό τους ήρωες αυτών εδώ των διηγημάτων αναρωτήθηκαν π ώ ς είναι δ υνατόν ποτέ ένας οποιοσδήποτε νους, ανθρώπου ή ζώου, ή ακόμα και εξωγήινου, να μπορεί να συλλάβει, ν α κάνει μια οποιαδήποτε σκέψη, αφού ο εγκέφαλος που υποτίθεται πω ς επεξεργάζεται τους διαφόρους ερεθισμούς από τους οπ οίους προκαλούνται οι σκέψεις, αποτελείται αυτός ο εγκέφαλος από μόρια, τα μόρια από πυρηνικά άτομα και τα τελευταία από διάφορα μικροσωματίδια που το καθένα απέχει από το αμέσως επόμενό του χιλιάδες ή εκατομμύρια φορές τη διάμετρό του, ο χώ ρος δηλαδή μεταξύ τω ν πυρηνικώ ν ατόμων ή και σωματιδίων είναι κενός από σωματίδια, όπ ω ς ακριβώς και η δομή οποιοσδήποτε μικροσωματιδίου, που αποτελείται από άλλα σωματίδια που α πέχουν πάρα πολύ μεταξύ τους. Το ίδιο συμβαίνει και όταν δεχόμαστε σωματίδια από μια ορισμένη ακτινοβολία (π.χ. τα φωτόνια, ηλεκτρόνια κλπ. π ου, ερχόμενα από 'να αμάξι, μας πληροφ ορούν π ω ς αυτό το αμάξι είναι λ.χ. μπλε), οπότε κενό (: αυτό τω ν σωματιδίων α πό το χρώμα του αμαξιού) πάνω σε κ ενό (: αυτό τω ν εγκεφαλικών μας κυττάρων) π ώ ς να επιδράσει και πού; Το ίδιο συμβαίνει και με την κίνηση και τον χρόνο, που δεν μπορούμε να πάμε πουθενά και σε κανένα χρόνο επειδή πάντα είμαστε υποχρεω μένοι να διανύουμε, πρώτα απ' όλα, τη μικρότερη απόσταση, χωρική ή χρονική, οπότε πάντοτε μηδενικές χρονοχω ρικές αποστάσεις θα διανύουμε, μένοντας ουσιαστικά στην ίδια θέση, εκτός και εάν αυτή τη χρονοχω ρική στιγμή, π ου ισούται με το μηδέν, την πολλαπλασιάσουμε με το Άπειρτ οπότε αυτό το γινόμενο μας δίνει κάτι διαφορετικότερο του μη δενός/Ο μω ς αυτό το Ά πειρο ο άνθρωπος γ δ εν μπορεί να το «χειριστεί», γιατί πάντοτε μετρήσιμες αποστάσεις είναι υποχρεω μένος να διανύει, εκτός και εάν «δανεισθεί» μεσ' απ' την ίδια την ψ υχή αυτού του συστελλόμενου, π λέον, Σύμπαντος, που στο μέγιστο βαθμό της συστολής του ταυτίζεται με το Μ ηδέν, ένα Μ ηδέν όμω ς που μέσα του διαθέτει άπειρη δομή, απειρική συχνότητα, απ' όπου π αίρνουν και τα διάφορα ζωντανά για να μπ ορ ούν να εκτελούν χρονοχω ρικές κινήσεις. Γιατί μετά τη φάση του διαστελλόμενου Σύμπαντος, που τώρα διανύουμε, θα επακολουθήσει η συστολή του μέχρι το Α πόλυτο Μ ηδέν του, οπότε μέσα σ' αυτό το λεγόμενο zero point παρατηρούνται οι κβαντικές κυμάνσεις μηδενικού εύρους, έχουμε να κάνουμε δηλαδή μ' ένα Μ ηδέν που π άλλει απ' το Ά πειρο της συχνότητάς του. Ναι, αλλά τότε, μέσα σ' αυτό το άκρον άωτον της συστολής του Σύμπαντος, κατοικοεδρεύει ένας διαφορετικότερος από τα π αραπάνω Ν ους, Αυτός ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ που μας ονειρεύεται, γιατί μονάχα αν από κατιτί Α νδρέου Μ εταξά 2 8 , Α θήνα, 1 0 6 8 1 δικό Του, όπ ω ς είναι αυτό το όνειρό Του, π άρουμε Τηλ.: 2 1 0 3 8 2 5 4 8 5 , fax; 2 1 0 3 8 41 171, εμείς στοιχείο Του, μπορούμε να ξεπεράσουμε em ail: dod onibook s@ oten et.gr τη μηδενική χρονοχω ρική οντότητα.

δ: βιβλιοκριτική

Ποιοι ευθύνονται για την κρίση

Γιάννης Νέδας

Ρίτσαρντ Πιτ Ανόσια Τριάδα Το ΔΝΤ, η Παγκόσμια Τράπεζα και ο Π Ο Ε Μετάφραση: Χρήστος Καψάλης Λιβάνης, 2010 σελ. 495, € 17,70

να από τα πολλά βιβλία που λόγω της κρίσης έχουν δημι ουργήσει αγοραστικό ενδια φέρον, όχι μόνον σ τους ειδήμονες αλλά και σε ένα κοινό που θέλει να μάθει πού βρισκόμαστε, ποιες είναι οι προοπτικές μας και τι πιθανόν μπο ρούμ ε να κά νουμε εμείς για να βγούμε από την κρίση, είναι κι αυτό του Ρίτσαρντ Πιτ. Το βιβλίο εξετάζει με κριτική ματιά τρεις θεσμ ούς παγ κόσμιας διακυβέρνησης: το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ), την Παγ κόσμια Τ ράπεζα και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου (ΠΟΕ). Και οι τρεις θεσμοί διαδραματίζουν ρόλους ριζικά διαφορετικούς από εκείνους που είχαν αρχικά συμφω νηθεί στα αντίστοιχα ιδρυτικά καταστατικά. Και οι τρεις θεσμοί διαχειρίζονται μια οι κονομία που η νεοφιλελεύθερη ιδεο λογία τους επιμένει ότι είναι καλύ τερα να παραμείνει εσκεμμένα ανε ξέλεγκτη. Η πρόσφ ατη κρίση γέν νησε ένα κύμα αμφισβήτησης αυτών τω ν θεσμών, της δράσης, τη ς στρα τηγικής αλλά και γενικότερα της φι λοσοφίας που τους διέπουν. Ο συγ γρ αφ έας στο βιβλίο του, το οποίο είχε γράψει πριν το 2001, και το οποίο αναθεώρησε ριζικά μετά το «χτύπημα» σ τους δίδυμους πύργους, συντάσσεται με όσ ους επικρίνουν τον τρόπο με τον οποίο πραγματώ νεται η υπάρχουσα παγκόσμια οικο

νομία και διαφωνεί με τον τρόπο που οργανώνεται, ελέγχεται και λειτουρ γεί στην παρούσα φάση. Το βιβλίο Α νόσια Τριάδα αναλύει το πώ ς το Διεθνές Ν ομισματικό Ταμείο, η Παγ κόσμια Τράπεζα και ο Παγκόσμιος Ο ργανισμός Εμπορίου απομακρύν θηκαν από το αρχικό πλαίσιο της αποστολής τους. Οι πολιτικές που συντονίζουν αυτοί οι διεθνείς θεσμοί φαινομενικά επιχειρούν να διαγρά ψουν χρέη του Τρίτου Κόσμου και να οδηγήσουν στον «άμεσο τερματισμό τη ς φτώχειας». Στην πράξη έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα, καθώς οδη γούν τις φ τω χές χώ ρες να γίνουν ακόμα φτωχότερες. Στο τέλος του βι βλίου του ο καθηγητής Ρ. Πιτ πρ ο τείνει να επανεξεταστεί η παγκο σμιοποίηση. Οι παγκόσμιοι οργανι σμοί (ΔΝΤ, Παγκόσμια Τράπεζα και ΠΟΕ) να λειτουργήσουν ω ς παρά γοντες μιας πιο δίκαιης και ισότιμης παγκοσμιοποίησης, να ξεφύγουν από την παγίδα της νεοφιλελεύθερης ιδε ολογίας, η οποία τους τοποθετεί στο πλευρό εκείνων που έχουν πάρα πολλά χρήματα. Ο Πιτ θα προτείνει την αύξηση της λαϊκής συμμετοχής και την ενίσχυση των δημοκρατικών διαδικασιών στη λήψη τω ν αποφ ά σεων, για να συντελεστεί η μεταμόρ φ ω σ η τη ς παγκόσμιας διακυβέρνη σης! 1

Η δύναμη μέσα μ α ς

R honda Byrne έγινε παγκό σ μ ιό ς γνω στή μέσα από την ταινία της Το μ υσ τικό και από το επακόλουθο ευπώλητο βιβλίο της που βασίστηκε πάνω σε αυτήν. Η σ υγγραφέας υποστήριζε με θέρμη το νόμο τη ς έλξης, ότι δηλαδή, αν σκε φτόμαστε θετικά για κάτι, αυτό τείνει να πραγματοποιηθεί. «Καλομελέτα κι έρχεται» κατά το λαΐκότερον. Με το παρόν δεύτερο βιβλίο τη ς η Byrne επιθυμεί να αποκαλύψει στο ανα γνωστικό τη ς κοινό τη φ ύση της δύ ναμης π ου κρύβουμε όλοι μέσα μας, με τη βοήθεια τη ς οποίας μπορούμε να αλλάξουμε τον κόσμο μας και να βιώσουμε μια μοναδικά καταπλη

κτική ζωή. Πιθανόν το μικρό μέγεθος του βιβλίου να βοηθά τις προθέσεις τη ς σ υγγραφέω ς, κα θώ ς σ υχνά χρει άζεται να ξαναδιαβαστούν οι πρ ο τρ ο π ές της, ώ στε ο αναγνώ στης να τις επεξεργαστεί δεόντω ς και να τις ενστερνιστεί, πριν βγει με την νεοαποκτηθείσα δύναμή του να κατακτή σει τον κόσμο του.

Rhonda Byrne Η δύναμη Μετάφραση: Χριστιάννα Σακελλαροπούλου Λιβάνης, 2010 σ. 253, € 16,20

ΚΥΡΙΑΚΟΣ MIX. ΖΑΧΑΡΕΝΑΚΗΣ

ΕΠΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ Το ΕΠΟΣ ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ του -ποιητή και λαογράφου Κυριάκου Ζαχαρενάκη αποτελεί ένα σημαντικό έργο της νεοελληνικής λογοτεχνίας. Οι 12.000, σχεδόν, στίχοι σε δεκαπεντασύλλαβα ομοιοκατάληκτα συνεχίζουν την παράδοση της κρητικής λογοτεχνίας. Ένα έργο ζωής, υπομονής και επιμονής. Προηγήθηκε το ΕΠΟΣ ΤΩΝ ΜΥΡΙΩΝ με 4.220 ομοιοκατάληκτους δεκαπεντασύλλαβους, κι αυτό πρωτότυπο. (σελ. 363, € 20)

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΔΩΔΩΝΗ Ανδρέου Μεταξά 28, Αθήνα, tnfl.: 210 38 25 485

Δήμητρα Καραμολέγκου

δ: βιβλιοκριτική

Αναζητώ ντας γη και ανθρώ πους

Δήμητρα Καραμολέγκου

3 2 ο Μ

Peter Yeldham Μακρινή ακτή Μετάφραση: Βούλα Αυγουστίνου Διόπτρα, 2010 σελ. 489, € 16,20

τις 19 Ο κτωβρίου 2001 ένα «ύποπτο σ κάφ ος για παρά νομη είσοδο», όπω ς χαρακτη ρίστηκε, βυθίστηκε στα ανοιχτά της Ινδονησίας. Επιβάτες του ήταν κατά κύριο λόγο γυναίκες και παιδιά που προσπαθούσαν να ξεφύγουν από τα καθεστώτα του Σαντάμ και των Ταλιμπάν, καθώ ς και να επανενωθούν με τους άντρες των οικογενειών τους που είχαν ήδη βρει πολιτικό άσυλο στην Αυστραλία. Α πό τους 400 επιβαίνοντες, 146 παιδιά, 142 γυναίκες και 65 άντρες έχασαν τη ςωή τους. Η υπόθεση αυτή δίχασε την Αυστραλία, που διένυε προεκλογική περίοδο, κατά την οποία ένα από τα φ λέγοντα θέματα ήταν η εισαγωγή προσφύγω ν που αναζητούσαν πολιτικό άσυλο στη χώρα. Υπό τη σκιά της 11ης Σε πτεμβρίου, η κυβέρνηση είχε ψηφίσει νόμους που απαγόρευαν την επανέ νωση των πολιτικών προσφύγων με τις οικογένειές τους, ενώ παράλληλα επέτρεπε τον περιορισμό σε φυλακές των προσφύγων, ακόμα και τω ν παι διών, για όσο διάστημα εξεταζόταν η αίτηση ασύλου τους. Η βύθιση του σκάφ ους υπήρξε η αφορμή για το παρόν μυθιστόρημα. Ο πολυβραβευμένος αυστραλός συγ γραφ έας και σεναριογράφος Peter Yeldham έπλεξε γύρω από αυτό το γεγονός μια ιστορία που μιλά για τους μετανάστες, τους πρόσ φ υγες και τις

πατρίδες των άλλων. Κεντρικό πρό σω πο της ιστορίας είναι η Κατερίνα, μια γυναίκα που έφτασε στην Αυ στραλία εξάχρονο κοριτσάκι, μεγά λωσε στη χώ ρα αυτή και ω ς δικηγό ρος υπερασπίζεται τα δικαιώματα των αιτούντων πολιτικό άσυλο έναντι των δρακόντειων νόμων του κράτους. Μεγαλώνοντας είναι θύμα διακρίσεων και αποδέκτης ρατσιστικών ύβρεων, ενώ σημαντικά άτομα στη ζωή της την αντιμετωπίζουν με υπεροψία, κα θώ ς εκείνοι είναι οι «καθαροί» Αυ στραλοί, έστω κι αν στην πραγματι κότητα είναι δεύτερης γενιάς και οι ίδιοι. Η ιστορία είναι απλή και αποφεύγει συναισθηματικές εξάρσεις. Η πρω τα γωνίστρια βιώνει πλήθος αντιξοοτή των, όμω ς στο πλάι της πάντοτε πα ρουσιάζονται καλόψυχοι εθελοντές που τη στηρίζουν. Αν και η αφήγηση αγκιστρώνει το ενδιαφέρον του ανα γνώστη, συχνά γίνεται προβλέψιμη. Παράλληλα, το ευτυχισμένο τέλος φαντάζει αταίριαστο. Παρόλα αυτά, η γεύση που αφήνει το βιβλίο είναι έν τονη, καθώ ς το περιστατικό του βυ θισμένου σ κάφ ους και οι συνθήκες κράτησης τω ν αιτούντων πολιτικό άσυλο προβληματίζουν και κάνουν τον αναγνώστη να στοχάζεται πάνω στη δίκιά μας εηικαιρότητα και τις πο λιτικές αποφάσεις που αφορούν τους πρόσ φ υγες σ τη χώρα μας. !

Μ ή π ω ς τα π ρ οβλήμα τα ε ίν α ι ο τ ρ ό π ο ς π ο υ « ε π ι λ έ γ ο υ ν » οι λ ύ σ ε ις γ ια ν α μ π ο υ ν σ τ η ζ ω ή μ α ς ό τ α ν ό λ ε ς ο ι ά λ λ ε ς δ ίο δ ο ι ε ίν α ι κ λ ε ισ τ έ ς ;

www.ododeiktes.gr

δ: βιβλιοκριτική

Μ εταξύ μύθου και πραγμσηκσππας

Μαρία Αποστόλου

° 1 μ

Μ όνο ς Βενιέρης Η μεγάλη θυσία Πατριάρχης Γρηγόριος Ε' Ακρίτας, 2010 σ. 215

Γρηγόριος Ε' ανήκει στην εκκλησιαστική ιστορία ω ς πατριάρχης, αλλά σίγουρα έπαιξε κι έναν σημαντικό ρόλο στην πολιτική ιστορία, αφ ού διατέλεσε επικεφαλής τη ς ορθοδόξου Εκκλη σίας στα χρόνια τη ς ελληνικής επα νάστασης. Ο Γρηγόριος Ε', κατά κ ό σμον Γιώργος Αγγελόπουλος, γεννή θηκε στη Δ ημητσάνα το 1745 από γονείς φ τω χούς και άσημους. Διδά χτηκε τα πρώ τα μαθήματα στην ακμάζουσα σχολή τη ς πατρίδας του και στη συνέχεια, κατά το 1765, μετέβη στην Αθήνα, όπου συνέχισε τις σπου δ έ ς του. Φιλομαθής, συνέχισε τις σ πουδές του επί πενταετία σε γυμνά σιο της Σμύρνης, μετά δε το πέρας αυτών έγινε μοναχός στις νήσους Στροφ ά δες, παίρνοντας το όνομα Γρηγόριος. Το 1775 βρίσκεται και πάλι στη Σμύρνη και χειροτονείται διάκονος. Χειροτονείται μητροπολί τη ς Σμύρνης το 1785 από τον πα τριάρχη Προκόπιο. Α νέρχεται στον οικουμενικό θρόνο την 19η Απριλίου 1797, εξορισθείς έπειτα από ενάμιση χρόνο, την 17η Δεκεμβρίου 1798, στη μονή Ιβήρων του Αγίου Ό ρους, όπου παρέμεινε επί επταετία. Το 1806 εκλέγεται για δεύτερη φορά πα τριάρχης στη θέση του παραιτηθέντο ς Καλλίνικου Ε', εξορισθείς πάλι έπειτα από λίγο, την 10η Σεπτεμ βρίου 1808, σ το Αγιο Ό ρος, όπου πα-

ρέμεινε επί εννεαετία. Ό ταν ξέσπασε π ελληνική επανάσταση ο Γρηγόριος είχε ανέλθει για τρίτη φ ορά στον οι κουμενικό θρόνο (τις προηγούμενες δύο είχε διωχθεί) και παρέμεινε ώ ς την 10η Απριλίου 1821, ημέρα του μαρτυρίου του. Οι αντίπαλοί του τον κατπγορούν ότι δεν συνετάχθπ με την επανάσταση και με του ς αφορισμούς του δεν έδειξε πνεύμα αλλη λεγγύης σ τους κατατρεγμένους Ελ ληνες. Οι οπαδοί του εκτιμούν ότι οι πράξεις του υπαγορεύτηκαν από την θέλησή του να μην υποστούν αντί ποινα οι 'Ελλπνες τ π ς Πόλπς. Ο σ υγγρ αφ έα ς αναγνω ρίζει ότι ο Γρπγόριος Ε' υ πήρξε αμφιλεγόμενο πρ όσ ω π ο. Ο ίδιος θεω ρεί ότι η ανά μιξη του πα τριάρχη στα γεγονότα τη ς ελληνικής επανάσ τασ ης ω ς πα ράγοντα χώ ρισ ε το υ ς μ ελετπτές του βίου του, οι οποίοι και χω ρίστπκαν σε δ ύ ο σ τρατόπεδα: Αυτοί π ου σ τό λισαν τη ζωή του με μυθικά σ τοιχεία και οι άλλοι που τον χαρακτήρισαν π ρ ο δ ό τπ και πρ οσ πάθ ησαν να τον σ πιλώ σουν και να τον πα ραδώ σ ουν στη χλεύη. Ο σ υγγρ αφ έα ς δηλώνει ότι θέλει να φωτίσει τον πραγματικό άνθρω πο Γρηγόριο, ξεχω ρίζοντα ς το μύθο από την πραγματικότητα, απ αντώ ντας με ιστορικά ντοκου μέντα σ ε ό σ ο υ ς δεν α ποδέχονται το έ ρ γο του. ■

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Ιβάν Μπούνιν

Πέτρος Πικρός

Ο ένδοξος θάνατος του Καλλίστρατου Τασούλη

Θεοφανώ: Η Μεσσαλίνα του Βυζαντίου

Γαβριηλίδης, 2010 σ. 96, € 9,60

Επιμέλεια: Γιάννης Μπάρτζης Σταμούλης Αντ., 2010, σ. 320, € 19

ο πρωτόλειο πόνημα του νομικού και συγγραφέα Δημήτρη Καραλή είναι μια γρήγο ρη αφήγηση με απρόσμενες ανατροπές και ένα τέλος που, κατά τα αρχαιοελληνικά πρότυ πα, οδηγεί στην κάθαρση. Με λε πτές κινήσεις της γραφίδας του ο συγγραφέας βρίσκει την ισορ ροπία στην πλοκή ανάμεσα στο αστυνομικό μυθιστόρημα, την κοινωνική ανάλυση και την πο λιτική κριτική, σε ένα ανάγνω σμα που κρατά αμείωτο το εν διαφέρον του αναγνώστη από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα. Ένας δάσκαλος σε ιδιω τικό εκπαιδευτήριο, ένα ανεξι χνίαστο έγκλημα, ο διοικητής της νεοσύστατης Υπηρεσίας Δη μόσιας Ασφαλείας και Εγκλη μ α το λ ο γ ιώ ν Ερευνών, ένας υπουργός είναι τα υλικά με τα οποία ο συγγραφέας πλέκει τον καμβά της υπόθεσης ενός έν δοξου θανάτου.

πάρχει ένα μεγάλο κομμάτι της λογοτεχνίας μας που δεν είναι απολύτως γνωστό. Ανάμεσα σε αυτό και η παραλογοτεχνία που γράφτηκε από σημαντικούς μας συγγραφείς για βιοποριστικούς λόγους. Η Θεοφανώ δημοσιεύτηκε από το τεύχος 265 του 1932 έως το τεύχος 296 του 1933 στο περιοδικό Εβδομός σε 31 συνέχειες. Η ιστορία αναφέρεται κυρίως στην ανέλιξη της Θεοφανούς, μιας φτωχής αλλά ωραίας και φιλόδοξης νεαρής που έζησε την εποχή του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Πορφυρογέν νητου. Μια ομάδα συνωμοτών, η λε γάμενη «φατρία των Πρασίνων», την περιστοιχίζει και την βοηθάει να ανέ βει στην εξουσία, πείθοντας τον διά δοχο του θρόνου Ρωμανό ότι πρό κειται για απόγονο του Ιουστινια νού. Στον θρόνο η Θεοφανώ θα αγα πήσει έναν νεαρό, τον οποίο στο τέ λος θα απαρνηθεί για χάρη της εξου σίας. Το μυθιστόρημα, γραμμένο με τη λογική της εβδομαδιαίας δημοσί ευσης, διατηρεί το σασπένς, την υπερβολή και την καταφυγή στα δυ νατά αισθήματα και τα κοντράστ.

[Δ. Β. Τ.]

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ

Δημήτρης Καραλής

Ναταλί και άλλα διηγήματα

[Γ. Ν.]

Μετάφραση: Πόνος Σταθόγιαννης Ροές, 2010 σ 288, € 16,90

Ιβάν Μπούνιν, από τους κλα σικούς ρώσους συγγραφείς, ο πρώτος ρώσος με Νόμπελ λογοτε χνίας το 1933, είναι ελαφρώς ξεχα σμένος, αλλά παραμένει μια μεγάλη μορφή των ρωσικών γραμμάτων. Πολύ κοντά ως ιδιοσυγκρασία και ως γραφή στους Τσέχωφ, Γκόρκι και Λέοντα Τολστόι, με τους οποί ους είχε και πολύ καλές σχέσεις. Ο Μπούνιν έφυγε από τη Μόσχα μετά την επανάσταση του 1917 και πήγε στη Γαλλία, όπου και ηέθανε. Ξεκί νησε ως ποιητής αλλά συνέχισε ως πεςογράφος. Στα διηγήματα αυτά παρουσιάζει τη Ρωσία που αγάπησε, την προεπαναστατική Ρωσία των αριστοκρατών και των μουζίκων, αυ τήν που πολλοί θα χαρακτηρίσουν ως «πραγματική Ρωσία». Σε αυτήν τη συλλογή οι περισσότερες ιστο ρίες του είναι ερωτικές. Ο έρωτας για τον Μπούνιν μοιάζει να ταυτίζε ται με τη Ρωσία, να αποκτά υπό σταση μέσα από αυτήν.

[Γ. Ν. Μ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Σηύρος Δ. Λουκάτος

Το κουρδιστό πορτοκάλι

Τα χρόνια της γερμανικής και ιταλικής αντίστασης στην Κεφαλονιά και Ιθάκη

Μετάφραση: Βασίλης Αθανασιάδης Anubis, 2010, σ. 245, € 14,90

ο μυθιστόρημα πάνω στο οποίο βασίστηκε ο ΣτάνλεϊΚιούμπρικ για να σκηνοθε τήσει την ομώνυμη ταινία, η οποία σόκαρε και σοκάρει ακό μη τους θεατές. Η σημερινή ελ ληνική έκδοση είναι η πρώτη πλήρης μετάφραση του έρ γου, αφού ο Κιούμπρικ στηρίχθηκε στην αμερικανική έκ δοση, από την οποία είχε απαλειφθεί το τελευταίο κεφάλαιο. Παρά το γεγονός ότι το έργο δεν χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, θα πρέπει να τονίσουμε ότι πρόκειται για ένα βιβλίο-γροθιά στον αναγνώστη με το καυστικό και άγριο χι-, ούμορ του, όπου διακωμωδεί τον κοινό νου της καταναλω τικής μεταπολεμικής κοινω νίας, ενώ παράλληλα διαθέτει τις αρετές ενός φιλοσοφικού δοκιμίου.

— — ge =? £ 5

ΙΣΤΟΡΙΑ

Anthony Burgess

[Δ. Β. Τ.]

ΙΣΤΟΡΙΑ Β. Καραμανωλάκης, Ε. Ολυμπίτου, I. Παπαθανασίου

Η ελληνική νεολαία στον 20ό αιώνα

Επιμέλεια: Πέτρος Πετράτος Νόβολι, 2010, σ. 440, € 29,80

θεμέλιο, 2010, σ. 472, € 26,40

πότοκος του ομώνυμου συνε δρίου που διοργάνωσαν τα Αρ χεία Σύγχρονης Κοινωνικής Ιστορίας το Μάρτιο του 2008, ο ανά χείρας τό μος συγκεντρώνει στις σελίδες του συμβολές πλειάδας ιστορικών και άλλων επιστημόνων, που καλύπτουν σε ένα μεγάλο εύρος τούς όρους συγκρότησης και δράσης του κοινω νικού υποκειμένου «νεολαία», έτσι όπως εμφανίζεται κατά τη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα Εξετάζον τας τους όρους ύπαρξης και δραστηριοποίησης των αριστερών, κατά κύριο λόγο, νέων, οι μελέτες που δη μοσιεύονται εξετάζουν τόσο τις ορ γανώσεις νεολαίας, τη συγκρότηση και τις διαδρομές του φοιτητικού κι νήματος όσο και το ρόλο της νεολαίας στην κοινωνία (αστική ή αγροτική) του 20ού αιώνα, αλλά και θέματα όπως τη σχέση της νεολαίας με τον αθλητισμό, το σώμα και τη σεξουαλικότητα ή την ανάδυση των νέων γυναικών ως πο λιτικού υποκειμένου και τη σχέση τους με την πολιτική στράτευση. Ένα πανόραμα της πολιτικής και κοινωνικής παρουσίας μιας ηλικιακής ομάδας που σημάδεψε τον αιώνα που έφυγε... [Σ. Κ.]

ετά από πολλών ετών απουσία από τα βιβλιοπωλεία, επανεκδί δεται το μνημειώδες έργο του κεφαλονίτη ιστορικού Ση. Δουκάτου (γεν. Αργοστόλι, 1915) για την ιστορία της Κατοχής και της Αντίστασης στα δύο νησιά του Ιονίου. Μέσα από τη μελέτη του, ο συγγραφέας καταφέρνει να δια σώσει από τη λήθη έναν πλούτο ιστο ρικού υλικού, τόσο για τα γεγονότα και τις πολιτικές, κοινωνικές και οικονομι κές συνθήκες που δημιούργησε η φα σιστική κατοχή των Επτανήσων όσο και για τη δημιουργία και δράση των αντι στασιακών, ιδίως των ΕΑΜικών, ορ γανώσεων. Ο παρών πρώτος τόμος κα ταγράφει την περίοδο της ιταλικής κα τοχής (1941-43). Η έκδοση προγραμ ματίζεται να ολοκληρωθεί ση συνέχεια με την επανακυκλοφορία των άλλων δύο τόμων, που αφορούν την ιταλογερμανική σύρραξη, με τη σφαγή της ιταλικής μεραρχίας Άκουι από τους Γερ μανούς, και τη ναζίστική κατοχή (194344) αντίστοιχα. Τέλος, ο μέχρι σήμερα αδημοσίευτος τέταρτος τόμος θα πε ριλαμβάνει τα γεγονότα από την απε λευθέρωση της Επτανήσου μέχρι το τέ λος του εμφυλίου πολέμου. [Σ. Κ.]

ΙΣΤΟΡΙΑ

ΔΟΚΙΜ ΙΟ

ΜΕΛΕΤΗ

Ιπύρ ος Καράβας

Σωτήρης Παστά κας

«Μακάριοι οι κατέχοντες την γην»

Εγκόλπιο του καλού αναγνώστη

Βιβλιόραμα, 2010 σ. 318, € 19,20

Ενδυμίων, 2010 σ. 125, € 5

Μετάφραση: Μαρτίνα Κόφφα Ουρανός, 2010 σ. 471, € 20,10

Andrew Parker

πορεί οι πολιτικές, διπλωματικές και στρατιωτικές πτυχές του Μακεδονι κού Αγώνα να έχουν μελετηθεί εξαντλητικά κατά την εικοσαετία που διέρρευσε από την αναζωπύρωση του ζητήματος, είναι όμως βέβαιο ότι δεν ισχύει το ίδιο για τις κοινωνικές πλευρές του και τη διαπλοκή τους με την ανάπτυξη των ένοπλων εθνι κών κινημάτων που σημάδεψαν τη μακε δονική ύπαιθρο στις αρχές του 20ού αιώνα. Μια τέτοια πτυχή έρχεται να φωτίσει με τη μελέτη του ο ιστορικός Σπύρος Καράβας, όπου το κοινωνικό/οικονομικό διαπλέκεται με το εθνικό/πολιτικό: τις απόπειρες εξελληνισμού της οθωμανικής επαρχίας διά της γαιοκτησίας, δηλαδή της εξαγοράς οθωμανικών τσιφλικιών από ελληνικά (πλούσια) χέρια, προκειμένου να δημιουργηθούν «εστίες ελληνικής εθνικής ζωής» που θα επέτρεπαν τη μεταστροφή των «σλαβοφρόνων» της μακεδονικής υπαίθρου. Στη μελέτη του ο συγγραφέας, καθηγητής του Πανεπιστημίου Αιγαίου, ερευνά πλούσιο αδημοσίευτο υλικό από τα αρχεία του ΥΠΕΞ αλλά και προσωπικοτή των της εποχής, όπως την (απόρρητη) έκ θεση του πρωτεργάτη της ιδέας Αθανάσιου Ευταξία.

ικρά σαν χαϊκού κεί μενα με σκέψεις του γνωστού ποιητή, ο οποίος κοινωνεί στον αναγνώστη τις έγνοιες και τους προβλη ματισμούς του γύρω από μια σειρά θεμάτων, όπως η ιδα νική βιβλιοθήκη, η λέξη γραμματόσημο, η επιστολή προς τους ομότεχνους, η με τάφραση ως «πεπερασμέ νο» λογοτεχνικό είδος, η ηδονή της παραίτησης κ.ά. Παρόλο που ο ποιητής επέλεξε ως γλώσσα έκφρασης τον ηεςό λόγο, εντούτοις η ποιητικότητα των κειμένων είναι τόσο γοητευτική που σαγηνεύει τον αναγνώστη από την πρώτη κιόλας σελί δα. Ευγενής μα και γλυκόπι κρος ο Παστάκας, στα κεί μενά του αυτά θίγει πολλά από τα ζητήματα που απα σχολούν γραφιάδες και ανα γνώστες και καταθέτει με ει λικρίνεια τις σκέψεις και τις προτάσεις του.

[Σ. Κ.]

[Δ. Β. Τ.]

Το αίνιγμα της γενέσεως

ε το αιώνιο ζήτημα της γε νέσεως, της κοσμογονίας, ασχολείται στο βιβλίο του αυτό ο Άντριου Πάρκερ, στηρίζόμενος στην αφήγηση της Βίβλου. Ο συγγραφέας ισχυρίζεται ότι ο λό γος που τα γεγονότα παρουσιά ζονται με περίεργη σειρά είναι επειδή αντικατοπτρίζουν ακρι βώς τη σειρά με την οποία τα αν τιλαμβάνεται ο άνθρωπος. Πρό σφατες αναλύσεις των πετρωμά των της Γης, αλλά και η σύγκριση μεταξύ απολιθωμάτων και ζώων που συναντάμε σήμερα, συμβάλ λουν καθοριστικά στην ανθρώπι νη κατανόηση της ιστορίας. Συγκρίνοντας τα επιστημονικά δεδο μένα με τις λέξεις και φράσεις του βιβλίου της Γενέσεως της Βίβλου και κυρίως τα εδάφια 1-11, οι πα ραλληλισμοί, κατά τον συγγρα φέα, είναι ξεκάθαροι. Τα συμπε ράσματα δε στα οποία καταλήγει προκαλούν εντύπωση και σίγου ρα θα ηροκαλέσουν ένα νέο κύμα συζητήσεων αναφορικά με τη σχέση επιστήμης και θρησκευτι κής πίστης. [Δ. Β. Τ.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΜΕΛΕΤΗ

Αστέριος Παντοκράτορας

Οβίδιος, The Cambridge companion

Ελληνισμός, επιστήμη, κριτική

Τα νεκρά περιστέρια και η μεγάλη έκρηξη

Παπαζήσης, 2010 σ 420, € 24,40

Επίκεντρο, 2010 σ. 198, €14,10

εν μπορεί να ισχυριστεί κανείς ότι Οβίδιος Περικλής Σ. Βαλλιάνος απασχολεί την ελληνική αναγνωστική παρουσιάζει ένα πανό κοινότητα. Ο λατίνος ποιητής Οβίδιος (Publiusραμα των εννοιολογικών του Ovidius Naso, 43 π.Χ. -17 μ.Χ.) έγινε γνωστός αναζητήσεων, οι οποίες οδή ιδίως από τα έργα του Ερωτική τέχνη και Με γησαν στην κρίσιμη καμπή ταμορφώσεις. Για αδιευκρίνιστους λόγους, του πολιτισμού, με έμφαση ίσως για κάποιο πιθανό παράπτωμα, όταν κάθε φορά στο ιστορικό και ήταν στην αρχή της συγγραφικής του δρα κοινωνικό του πλαίσιο. Βασικοί στηριότητας, περνά από δίκη με εντολή του αυάξονες των προβληματισμών τοκράτορα και εξορίζεται στα βορειοανατολι του συγγραφέα είναι η επε κά σύνορα της αυτοκρατορίας, όπου και ςει μέ ξεργασία της αρχαιοελληνι χρι το θάνατό του. Έργα όπως αυτό προσφέ κής κληρονομιάς από τη νεό ρουν μια δυνατότητα να ανακαλύψει κανείς τον τερη σκέψη και η ανάδυση της Οβίδιο. Ο παρών τόμος, το συλλογικό αποτέ σύγχρονης επιστημονικής νο λεσμα μιας ομάδας διακεκριμένων φιλολόγων οτροπίας μέσα από αυτήν την και ιστορικών της τέχνης, δεν αποτελεί απλώς αντιπαράθεση. Παράλληλα, μια ακόμη εισαγωγή στον Οβίδιο αλλά μια συ ερμηνεύονται θεμελιακά κεί νολική οπτική στο έργο του. Η ποιητική πα μενα από την Αναγέννηση και ραγωγή του εξετάζεται στο πλαίσιο των πολι μετά που έβαλαν τα θεμέλια τικών, κοινωνικών και λογοτεχνικών συμφρατου καταστατικά ανοικτού αυ ζομένων της εποχής του (Μέρος 1: Συμφρατού τρόπου του στοχάζεσθαι ζόμενα και ιστορία), ενώ μεμονωμένα κεφάλαια που είναι η νεωτερικότητα. [Δ. Β. Τ.] αφιερωμένα σε κάθε έργο ξεχωριστά αναλύουν ειδικότερες θεματικές και όψεις της οβιδιακής τεχνικής (Μέρος 2: Θέματα και έργα). Ιδιαίτε ρη ενότητα, τέλος, εξετάζει με λεπτομέρεια την πρόσληψη του οβιδιακού έργου στη λογοτεχνία και τις εικαστικές τέχνες από το Μεσαίωνα μέ χρι και σήμερα (Μέρος 3: Πρόσληψη).

-οα ο

ΕΠΙΣΤΗΜΗ

Περικλής Σ. Βαλλιάνος

Μετάφραση: Ανδρέας & Χαρίλαος Μιχαλόπουλος Παπαδήμας, 2010, σ. 584, € 58,60

ΜΕΛΕΤΗ

Φίλιπ Χάρντι

[Γ. Ν.]

ικρές ιστορίες από το χώρο της επιστήμης αποτελούν το αντικείμενο του βιβλίου του Αστέριου Παντοκράτορα, καθηγητή Μηχανικής Ρευστών στην Πολυτεχνική Σχολή της Ξάν θης. Είκοσι πέντε αφηγήμα τα, είκοσι πέντε διαφορετικές ιστορίες με επίκεντρο προ σωπικότητες της επιστήμης που άφησαν τα ίχνη τους στην πορεία της ανθρώπινης σκέψης. Προκλητική θεμα τολογία, άριστη χρήση του υλικού, γλώσσα κατανοητή στο μέσο αναγνώστη, τα αφηγήματα αυτά διεκδικούν μια θέση στη βιβλιοθήκη όλων εκείνων που ενδιαφέρονται όχι μόνο για την επι στήμη καθεαυτή αλλά και για τις λεπτομέρειες εκείνες που καθορίζουν πολλές φο ρές την απόσταση από το σωστό στο λάθος, την επι στημονική ανακάλυψη από την αποτυχία. [Δ. Β. T.]

Δ ΙΔ ΑΣΚΑ Λ ΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Μίμης Σουλιώτης

Έρη Ρίτσου

Μαρία Γεωργαλά-Καρτούδη

Αλφαβητάριο για την ποίηση

Η μικρή καμηλοπάρδαλη που δεν έτρωγε το φαγητό της

Το παραμύθι με τα χλομά μάγουλα

Εικονογράφηση: Δημήτρης Κάσδαγλης Κέδρος, 2010, σ. 30, €12

Ει κονογράφηση: Βασιλική Μπλούκου Κ. Μ. Ζαχαράκης, 2010, σ. 61, € 9

Επίκεντρο, 2010 σ. 384, € 22

γχειρίδιο για τη διδασκαλία της ποίησης αλλά και τον τρόπο ανάγνωσης και ερμηνείας της. Γενι κός στόχος του συγγραφέα είναι να δείξει τον τρόπο που όλοι οι δρόμοι οδηγούν στην ποίηση. Ο Μίμης Σου λιώτης δεν πιστεύει ότι χρειάζεται να είσαι ειδικός για να μυηθείς στην ποί ηση. Πιο πολύ πιστεύει στη δυνατό τητα διδασκαλίας της. Θα πει κάποι ος ότι η ποίηση είναι αόριστη και δύ σκολο να την ορίσεις, να την περι γράφεις και να την εμφυσήσεις σε έναν ποιητικά αδαή άνθρωπο. Ο συγγραφέας ανατρέπει αυτήν την κατεστημένη αντίληψη με τον τρόπο που αναπτύσσει το εγχειρίδιό του. Στο βιβλίο αυτό ο αναγνώστης θα βρει έναν συνοπτικό οδηγό, καθώς αναλύεται η γλωσσική διδασκαλία της, η φιλολογική ανάγνωση, η πο λυσημία, η αφηγηματική περιγραφή, η δόμηση του στίχου και ο ποιητικός ήχος. Επίσης περιλαμβάνεται και μια συνοπτική ιστορική αναδρομή της ποιητικής δημιουργίας. Η νέα έκδο ση του βιβλίου αυτού περιλαμβάνει επιπλέον προσθήκες, δεύτερο επί μετρο και ενδεικτικό ανθολόγιο.

[Μ. Α.]

Νεφέλη είναι ένα μικρό, χα ριτωμένο καμηλοπαρδαλάκι που ζει πολύ ευτυχισμένο και ανέ μελο στην πεδιάδα και που, όπως και τα περισσότερα μικρά παιδιά, δεν τρώει το φαγητό του. Και η μαμά της, όπως και όλες οι μαμά δες, στενοχωριέται και ανησυχεί. Της λέει ότι αν δεν φάει δεν θα δυ ναμώσει, ούτε θα ψηλώσει, αλλά η Νεφέλη δεν θέλει με τίποτα να φάει. Κάθε ημέρα η μητέρα της την ηαρακαλεί να φάει και κάθε μέρα η Νεφέλη βρίσκει δικαιολογίες. Το καλοκαίρι όμως ηροχωράει και η ζέστη αναγκάζει τις καμηλοηαρδάλεις να μετακινηθούν στην άλλη πλευρά της πεδιάδας για να βρουν τροφή. Στο ταξίδι η Νεφέλη αντι μετωπίζει έναν μεγάλο κίνδυνο και συνειδητοποιεί ότι χωρίς φαγητό δεν θα έχει δύναμη και δεν θα κα ταφέρει να επιβιώσει.

[A. Ν.]

να άγνωστο παραμύθι φτάνει ξαφνικά στη Χώρα των Πα ραμυθιών, προκαλώντας μεγάλη αναστάτωση και ταράζοντας τις ισορροπίες. Γιατί σε αυτή τη χώρα ζουν μόνο ένδοξοι παραμυθάδες μαζί με τα παραμύθια και τους ήρωές τους. Ο βλοσυρός φρου ρός δεν αφήνει κανένα παραμύθι να περάσει την πύλη της Χώρας των Παραμυθιών αν δεν του δεί ξει την ταυτότητά του. Και το νιόφερτο παραμυθάκι το μόνο που ξέρει είναι ότι συγγραφέας του είναι ένα παιδί, που αυτό δεν είναι αρκετό για τον φρουρό. Κα νείς δεν θυμάται πότε ήρθε στη χώρα ο φρουρός και πώς τον δέ χτηκαν όλοι χωρίς ερωτήσεις ή αντιρρήσεις. Μόνο ο Αίσωπος θυμάται κάτι: ότι τους έκλεψαν τη μνήμη. Θα ξαναβρούν τη χαμένη μνήμη τους οι κάτοικοι της Πα ραμυθοχώρας; Και θα βρει τελικά το παραμύθι με τα χλομά μάγου λα μια θέση στη χώρα που δεν σκοτεινιάζει ποτέ, τη Χώρα των Παραμυθιών;

[A. Ν.]

δ : βι βλιοπαρουσίαση ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΠΑΙΔΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

ΕΦΗΒΙΚΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΑ

Γιάννης Πανουτσόπουλος

Ειρήνη Σουργιαδάκη

Χρύσα Σπυροπούλου

Τη νύχτα που ξυπνούσε η Αγνωστούπολη

Το αγόρι με τα μαγικά δάχτυλα

Το μυστήριο της Αίγινας

Εικονογράφηση: Μαρία Ρήγα Ταξιδευτής, 2010, σ. 50, € 11

Ελληνοεκδοτική, 2010 σ. 41, € 5

Κουλής Ξαφνικούλης επισκέ πτεται ένα μικρό αγόρι στο όνειρό του και του μιλάει για την Αγνωστούπολη. Η Αγνωστούπολη είναι μια μεγάλη πολιτεία όπου οι άν θρωποι δεν μιλάνε, αλλά ακόμη κι όταν μιλάνε δεν τους κατανοεί κα νείς. Το περίεργο είναι ότι σε αυτήν την πολιτεία οι δουλειές και τα λεφτά πάνε πολύ καλά. Ο χρόνος κυλάει πάντα πικρός και πάντα ίδιος, αφού κανένας πλέον δεν μετράει τις ημέ ρες, κανένας δεν θυμάται τι είχε γί νει στο παρελθόν και κανένας δεν ενδιαφέρεται για το μέλλον. Αν η Αγνωστούπολη είναι βυθισμένη μέσα στο γκρίζο σύννεφο της σιω πής, η Λεξούπολη είναι το ακριβώς αντίθετο. Και επειδή οι κάτοικοι της Λεξούπολης δεν ξεχνούν, απο φασίζουν να βοηθήσουν την Αγνωστούπολη φτιάχνοντας για τους κα τοίκους της το πιο μεγάλο και πιο πλούσιο λεξικό. Ένα βιβλίο για τις λέξεις και πώς μπορούν να δημι ουργήσουν ένα απέραντο σύμπαν γεμάτο σκέψεις, αγάπη και ελπίδα.

Στρατής, ορφανός από παιδί, εργάζεται όλη του τη ζωή στη δούλεψη ενός γερο-στριμμένου μυλωνά και του τεμπέλη γιου του, μα κοιμάται και ξυπνά με μόνη του λαχτάρα τη μουσική. Με συμμάχους τα ξωτικά και τον πιστό του σκύλο, θα βάλει τα δυνατά του και θα γυ ρίσει τον κόσμο ακολουθώντας το όνειρό του. Ο μύθος του αγοριού με τα μαγικά δάχτυλα έχει τις ρίζες του στη μακραίωνη νορβηγική παρά δοση και είναι μια υπέροχη ιστορία για τη μαγεία της μουσικής και τη δύναμη της θέλησης. Εδώ, δια σκευάζεται με αφορμή μια ιδέα της ομάδας κουκλοθεάτρου μαριονέτας Ανταμαπανταχού για την ομώνυμη παράσταση. Το κείμενο της διασκευής σε ρέοντα, παιχνι διάρικο δεκαπεντασύλλαβο, ζων τανεύει τις περιπέτειες του νεαρού βιολιστή και αποδίδει επιδέξια τη μαγική ατμόσφαιρα της ιστορίας και του μυθικού χρόνου. Η παράσταση, για παιδιά από 4 χρόνων και άνω, παίζεται από τον Οκτώβριο στο Θέατρο ΠΚ.

[A. Ν.]

Εικονογράφηση: Κατερίνα Βερούτσου Κέδρος, 2010, σ. 140, € 9,60

[Μ. Β.]

Άρης και η Λίζα απολαμβά νουν τις διακοπές τους στην όμορφη Αίγινα, παρέα με το σκύλο τους, την Ήρα. Οι ανέμελες διακο πές τους όμως διακόπτονται από τομα όταν ανακαλύπτουν το πτώμα ενός άγνωστου άντρα μέσα σε μια σπηλιά. Από τη μια στιγμή στην άλλη βρίσκονται μπλεγμένοι σε μια υπό θεση αρχαιοκαπηλίας με πολλά απρόοπτα. Αυτό, φυσικά, δεν θα τους εμποδίσει να ερευνήσουν με θάρρος την υπόθεση, παρέα με την Κλειώ και τη Μαρίνα, δύο κορίτσια που γνωρίζουν στο νησί. Και η κα τάσταση είναι περίπλοκη από την αρχή ακόμα, όταν στο νησί εντοπί ζεται ένας ιδιοκτήτης παλαιοπωλεί ου γνωστός στις αστυνομικές αρχές για τις σχέσεις του με κυκλώματα πα ράνομης διακίνησης αρχαιοτήτων. Τα παιδιά συνεργάζονται με την πα λιά τους γνώριμο, την υπαστυνόμο Γεωργίου, και ζουν μια μοναδική πε ριπέτεια μυστηρίου.

[A. Ν.]

δ:αφιέρωμα

Χ ρ ονολόγιο

Μαρία Ξυλούρη

72 οθ

=*03

Η π ρ ώ τη ζω ή 1938 Γεννιέται στις 25 Μαΐου στο Όρεγκον* μεγαλώνει στη Γιακίμα της Ουάσινγκτον. Ο πατέρας του είναι εργάτης σε πριονιστήριο· η μητέρα του εργάζεται περιστασιακά. Ο Κάρ βερ θυμάται αόριστες συζητήσεις για «το φ άρμακο για τα νεύρα» της μη τέρας του, που ήταν κρυμμένο σ’ ένα ντουλάπι κάτω απ’ το νεροχύτη, δί πλα στο «φάρμακο» του πατέρα, το ουίσκι1. Αγαπά το κυνήγι και το ψ ά ρ εμα με την οικογένειά του και τους φίλους το υ - διαβάζει περιοδικά κα θώ ς και μυθιστορήματα του Μίκι Σπίλ εϊν ακούει, επίσης, με προσ οχή τις ιστορίες που του λέει ο πατέρας του. Σε ερώτηση για τους λόγους που τον οδήγησαν στη συγγραφή, θα δηλώ σει: «Η μόνη εξήγηση που μπορώ να δώ σω είναι ότι ο πατέρας μου μού έλεγε πολλές ιστορίες για τον εαυτό του παιδί, και για τον πατέρα του και τον παππού του»2. 1956 Α ποφοιτά από το σχολείο και στη συνέχεια δουλεύει για λίγους μή ν ες με τον πατέρα του σε πριονιστή ριο της Καλιφόρνιας. 1957 Παντρεύεται την δεκαεξάχρονη Μάριαν Μπερκ. Π αρακολουθεί μαθή ματα στο κοινοτικό κολέγιο, δου λεύοντας παράλληλα. Τον Δεκέμβρη γεννιέται η κόρη του. 1958 Η οικογένεια μετακομίζει στην Καλιφόρνια, όπου έχουν σπίτι οι γο νείς τη ς Μ άριαν εκεί, ο Κάρβερ πα ρακολουθεί μαθήματα στο Κολέγιο Τσίκο. Γεννιέται ο γιος του. 1959 Π αρακολουθεί τα σεμινάρια δη

μιουργικής γραφ ής του Τζον Γκάρντερ, που γίνεται μέντοράς του. 1961 Η οικογένεια μετακομίζει στην Αρκάτα της Καλιφόρνιας. Ο Κάρβερ ξεκινά σ πουδές στο Χάμπολντ. 1962 Δημοσιεύεται το ποίημά του «The Brass Ring» στο Targets, μαζί μ’ ένα ποίημα του Μ πουκόφσκι: «Ήταν ευχαρίστησή μου να είμαι στο ίδιο περιοδικό μαζί του. Ή ταν κάτι σαν ήρω ας για μένα τότε»3. 1963 Δημοσιεύεται το διήγημα «Pas toral» στο Western Hum anities Re view. Παίρνει το πτυχίο του από το Χάμπολντ. Μετακομίζει στην Αϊόβα, όπου παρακολουθεί το Συγγραφικό Εργαστήριο. 1964 Επιστρέφει στην Καλιφόρνια. Δουλεύει νυχτερινός επιστάτης στο νοσοκομείο Μέρσι στο Σακραμέντο. Παράλληλα, παρακολουθεί μαθήμα τα στο τοπικό κολέγιο. 1967 Πεθαίνει ο πατέρας του. Η οι κογένεια χρεοκοπεί. Μετακομίζουν στο Πάλο Αλτο, όπου ο Κάρβερ δ ου λεύει επιμελητής επιστημονικών εγ χειριδίων στην Science Research As sociates (SRA). Γνωρίζει τον σ υγγρα φ έα και επιμελητή Γκόρντον Λις4 που θα τον αναδείξει. Το διήγημα «Will You Please Be Quiet, Please?» περι λαμβάνεται στην ιστορική ετήσια αν θολογία The B est American Short Stories (Τα καλύτερ α αμερικάνικα διηγήματα), που αυτή την περίοδο αποκαλείται απλώς «The Folley Col lection» - η συλλογή της Φόλεϊ, δη λα δή - απ’ το όνομα τη ς επιμελήτριας, Μ άρθας Φόλεϊ. 1968 Η Μάριαν κερδίζει υποτροφ ία

ενός έτου ς για σ πουδές σ το πανεπι στήμιο του Τελ Αβίβ, ό μω ς γρήγορα π οικογένεια θα επισ τρ έφ ει σ τις ΗΠΑ. Εκδίδεται π πρώ τπ ποιπτική συλλογή του Κάρβερ, Near Klamath. 1969 Επαναπροσλαμβάνεται σ τπν SRA. Π ιεσμένος από τπ διαρκή ερ γασιακή ανασφάλεια (και συνακό λουθα, από το άγχος τπ ς ανατροφ ής τω ν παιδιών του) και την προσπάθεια να συνδυάσει δουλειά, οικογένεια και συγγραφή, το ρίχνει στο ποτό. 1970 Εκδίδεται η ποιητική συλλογή W inter Insomnia. Α πολύεται από την SRA. 1971 Ο Γκόρντον Λις δημοσιεύει το διήγημα του Κ άρβερ «Neighboors» στο Esquire. Άλλο ένα διήγημα, το «Fat», δημοσιεύεται σ το Harper’s Bazaar. 1972 Κερδίζει την υ ποτροφ ία Γουάλας Στέγκνερ στο Στάνφορντ. Διορί ζεται επισκέπτης λέκτορας στο Πα νεπιστήμιο της Καλιφόρνιας (Berke ley). Δημοσιεύεται το διήγημα «What Is It?» στο Esquire5. 1973 Διδάσκει στο συγγραφικό ερ γαστήρι τη ς Αϊόβας· είναι μια χρονιά αλκοολικού κατήφορου. Το διήγημα «What Is It?» κερδίζει το τρίτο βρα βείο Ο. Χένρι και περιλαμβάνεται στην ανθολογία τω ν βραβείων6. 1974 Ξανά στα βραβεία Ο. Χένρι για το «Put Yourself in My Shoes» (δη μοσιευμένο σ το The Iow a R e v ie w το 1972). Διδάσκει στην Αϊόβα και στη Σάντα Μπάρμπαρα- οι διαρκείς απου σίες του προκαλούν οικογενειακά προβλήματα, ο α λκοολισμός του τον εμποδίζει ν’ ανταποκριθεί στις δύο

δουλειές και τελικά παραιτείται. Οι Κ άρβερ χ ρ εο κο πού ν για δεύ τερ η φορά. 1975 Και πάλι στα βραβεία Ο. Χένρι για το «Are You A Doctor?» (δημο σ ιευμένο στο Fiction), μαζί με την Σίνθια Κόζικ, τον Ε. Λ. Ν τοκτόροου, τον Τζον Απντάικ. 1976 Εκδίδεται η ποιητική συλλογή A t N ight the Salm on M ove, και η συλλογή διηγημάτων Will You Please Be Quiet, Please?, το πρώ το βιβλίο του σ ε μεγάλο εκδότη. Μέχρι τις α ρ χ ές του 1977 μπαινοβγαίνει στα νο-

Ρέ,μοντ κάρβερ

δ:αφιέρωμα

σοκομεία εξαιτίας του αλκοόλ· χωρί ζει με την Μάριαν.

;Χο» I Ρ ε ι μ ο ν τ Κ ά ρ β ε ρ

Η δεύτερ η ζω ή 1977 Μετά από προειδοποίηση του γιατρού του ότι αν δεν κόψ ει το ποτό θα πεθάνει, ο Κάρβερ σ ταματά να πί νει στις 2 Ιουνίου του 1977, οπότε αρ χίζει «η δεύτερη ζωή του». Επανασυνδέεται με την Μάριαν. Εκδίδεται η συλλογή F urious S ea sons a nd O ther Stories. Γνωρίζει την ποιήτρια Τες Γκάλαχερ σ’ ένα συνέδριο στο Ντάλας. Με το Will You Please Be Quiet, Please? είναι υποψήφ ιος για το Εθνικό Βραβείο Βιβλίου. 1978 Κερδίζει την υποτροφ ία Γκουγκενχάιμ- μετακομίζει μόνος του στο Ελ Πόσο του Τέξας. Εκεί ξανασυναντά την Γκάλαχερ και ξεκινά σχέση μαζί της· απ’ την αρχή της επόμενης χρονιάς συζούν. 1980 Κερδίζει υποτροφία του ΝΕΑ (National E ndow m ent for th e Arts, Εθνικό Κληροδότημα για τις Τέχνες). Αναλαμβάνει καθηγητής στο τμήμα Αγγλικής Φιλολογίας του Πανεπιστη μίου των Συρακουσών. 1981 Εκδίδεται με μεγάλη επιτυχία το W hat We Talk A b o u t W hen We Talk A b o u t Love, δεύτερη συλλογή διη γημάτων του Κάρβερ σε μεγάλο εκ δότη και πρώ τη στον Knopf. Η κρι τική κάνει λόγο για μίξη Τ σέχοφ και Κάφκα και επαινεί τη λιτότητα της έκφρασης· το βιβλίο, όμως, έχει υποστεί δραστικές αλλαγές από τον Λις. Αν και ο Κ άρβερ θεωρεί τον Λις ικα νότατο επιμελητή και έχει δεχτεί με χαρά τις αλλαγές του στο παρελθόν,

όσο πλησιάζει η έκδοση του WWTA τόσ ο πιο άβολα αισθάνεται: πολλοί φίλοι του έχουν διαβάσει τις αρχικές ε κδοχές τω ν διηγημάτων και φ οβά ται ότι θα εκτεθεί. Π ροσπαθεί ν’ ανα βάλει την έκδοση και δουλεύει μια συμβιβαστική εκδοχή τω ν διηγημά των, το βιβλίο όμως έχει ήδη πάρει το δρόμο για το τυπογραφείο με τις αλ λαγές του Λις. 1982 Ο Τζον Γκάρντνερ, επιμελητής της ανθολογίας The B est American Short Stories για την χρονιά, συμπε ριλαμβάνει στον τόμο το «The Cathe dral» του Κάρβερ. Εκδίδεται το δια ζύγιο με την Μάριαν. «Δεν μπορώ να υφίσταμαι τέτοιον χειρουργικό ακρω τηριασμό», γράφει ο Κάρβερ στον Λις τον Αύγουστο του 1982, με αφ ορμή την υπό έκδοση συλλογή The Cathedral,7 απ οφ ασισ μένος πλέον να του επιβληθεί. «Σε παρα καλώ, βοήθησέ με μ’ αυτό το βιβλίο σαν καλός επιμελητής, ο καλύτε ρ ος... αλλά όχι σαν φ άντασμά μου». Ο Λις, παρότι διαφωνεί, εντέλει δέ χεται να κάνει μικρές μόνο αλλαγές. Θεωρώντας ότι η συμβολή του στα προηγούμενα διηγήματα είναι τέτοια, ώ στε να μπορούν να θεωρηθούν π ε ρισσότερο δικά του παρά του Κάρ βερ, εκφράζει την επιθυμία να δημο σιοποιήσει τον ρόλο το υ - τον αποτρέπουν ο Ντον ΝτεΛίλο και άλλοι φίλοι του. 1983 Εκδίδεται το Fires: Essays, Po em s, Stories. Βραβεύεται από την Ακαδημία Τεχνών και Γραμμάτων με το βραβείο Μίλντρεντ και Χάρολντ Στράους8, και παραιτείται από το Πα νεπιστήμιο των Σ υρακουσών. Κερδί

ζει το Πρώτο Βραβείο Ο. Χένρι για το «Α Small, Good Thing»· πρόκειται για την αρχική εκδοχή του διηγήματος «The Bath» (ο Λις το είχε περικόψει και του είχε αλλάξει τίτλο) που δη μοσίευσε ο ποιητής Ντόναλντ Χολ στο περιοδικό Ploughshares. Εκδίδεται το The Cathedral το βιβλίο είναι υποψήφιο για το Εθνικό Βραβείο Βι βλίου. Η κριτική υποδέχεται με διθυ ράμβους την σ τροφ ή του Κάρβερ π ρ ος διηγήματα εκτενέστερα, πιο αι σιόδοξα, πιο συναισθηματικά. Εκ των υστέρων, βέβαια, οι αλλαγές στη γραφ ή του μπορούν να ερμηνευτούν και βάσει της αποδέσμευσής του από τον Λις, που πλέον οριστικοποιείται. 1984 Υποψ ήφιος για το Πούλιτςερ, με τ ο The Cathedral. 1985 Ποιήματά του δημοσιεύονται στο περιοδικό P oetry · τον Ν οέμβριο κερδίζει το βραβείο Λέβινσον του πε ριοδικού. Εκδίδεται η ποιητική συλ λογή Where Water C om es Together With Other Water. 1986 Επιμελείται την ανθολογία The B est Am erican S hort Stories. Εκδίδει την ποιητική συλλογή Ultramarine. 1987 Δημοσιεύεται στο N e w Yorker το τελευταίο του διήγημα, «Errand», για τον θάνατο του Τσέχοφ- ο Κάρ βερ το έγραψε πριν πληροφορηθεί ότι έπασχε από καρκίνο του πνεύ μονα. Στις αρ χές Οκτωβρίου του αφαιρούνται τα δύο τρίτα του αρι στερού πνεύμονα. 1988 Την άνοιξη η κατάστασή του επιδεινώνεται ξανά και κάνει ακτινο θεραπεία. Εκδίδεται η συλλογή Where I’m Calling From, με παλιά και νέα διηγήματα (κάποια από αυτά εί

ναι αποκατεστημένες εκδοχές διηγη μάτων που είχε επιμεληθεί ο Λις, ωστόσο σε άλλα διηγήματα του τό μου ο Κάρβερ διατηρεί τις αλλαγές του επιμελητή). Γίνεται μέλος της Αμερικανικής Ακαδημίας Τεχνών και Γραμμάτων, ύψιστη τιμή στις ΗΠΑ. Κερδίζει το πρώ το βραβείο Ο. Χένρι για το «Errand». Παντρεύεται την Γκάλαχερ και δουλεύει την τελευταία του ποιητική συλλογή, A N ew Path to the Waterfall, που θα εκδοθεί το 1989. Πεθαίνει στις 2 Αυγούστου του 1988.

Π ρ ο ς μ ια τ ρ ί τ η ζ ω ή 1993 Κυκλοφορεί με μεγάλη επιτυχία η ταινία Shortcu ts (Στιγμιότυπα) του Ρόμπερτ Αλτμαν, στηριγμένη σε διά φ ορα διηγήματα του Κάρβερ που βγαίνουν στον τόμο Shortcuts: S e lected Stories την ίδια χρονιά. 1998 Τον Α ύγουστο η εφημερίδα N e w York Tim es δημοσιεύει στο έν θετό της εκτενές άρθρο με τίτλο «The Carver Chronicles» για την συμ βολή του Λις στο πρώ ιμο έργο του Ρέιμοντ Κάρβερ9. 1999 Ο Τζον Απντάικ και η Κατρίνα Κένισον, επιμελητές τη ς ανθολογίας The B est Am erican Short Stories o f the C entury (Τα καλύτερ α αμερικά νικα διηγή ματα το υ αιώνα) επιλέγουν για τον τόμο το «Where I’m Calling From». 2007 To N e w Y orker δημοσιεύει το διήγημα «Beginners», δηλαδή την κατά Κάρβερ εκδοχή του «What We Talk A bout W hen We Talk About Love», μαζί με α ποσπάσματα τη ς αλ-

δ:αφιέρωμα

Απλογραφίας του με τον Λις10. Πα ράλληλα, στο σάιτ του περιοδικού δημοσιεύεται το αρχικό διήγημα με τις π ροσ θήκες και τις διαγραφ ές του Λις να επισημαίνονται με έντονη γραφ ή και διαγράμμιση11. 2 0 0 9 Μετά απ ό διαμάχη με τον

Knopf, η αρχική εκδοχή τη ς συλλο γής WWTA υπό τον γενικό τίτλο Be ginners συμπεριλαμβάνεται στην συ γκεντρωτική έκδοση τω ν διηγημά τω ν του Κάρβερ από τη Βιβλιοθήκη τη ς Α μ ερ ικ ή ς.!

1Από συνέντευξη του Κάρβερ για το 88ο τεύχος (καλοκαίρι του 1983) του The Paris Review (το πλήρες κείμενο είναι διαθέσιμο στο www.theparisreview.org/interviews /3059/the-art-of-fiction-no-76raymond-carver).

6Τα βραβεία διηγήματος Ο. Χένρι απονέμονται κάθε χρόνο από το igi8· κάθε χρόνο εκδίδεται και μια ανθολογία με τα επιλεγμένα διηγήματα. Η πρακτική της απονομής δεύτερων και τρίτων βραβείων έχει εγκαταλειφθεί τα τελευταία χρόνια.

2Ό.π.

7Βλέπε το άρθρο του Ντ. Τ. Μαξ για την υπόθεση, «The Carver Chronicles», New York Times, 9 Αυγούστου 1998 (select.nytimes.com/gst/abstract.html? res=Foogi2F6345CoC7A8CDDAio894 Do494D8i£.ref=raymond_carver).

3Ό.π. * Ο Λις, γνωστός και ως «Captain Fiction», για χρόνια υπήρξε πανίσχυρος· ως επιμε λητής στο περιοδικό Esquire, πριν αναλάβει καθήκοντα στον εκδοτικό οίκο Knopf, δημοσίευσε Ντον ΝτεΛίλο, Σίνθια Κόζικ, Ρίτσαρντ Φορντ και Τ. Κ. Μπόιλ· ως καθη γητής, είχε μαθητές διάφορους γνωστούς συγγραφείς. Ο Ντον ΝτεΛίλο του έχει αφιερώσει το μυθιστόρημα Μάο II. 5Ο τίτλος του διηγήματος είναι επιλογή του Λις· ο τίτλος του Κάρβερ ήταν «Are These Actual Miles?». Η Μάριαν φαίνεται ότι δια φωνούσε με τις αλλαγές και κατηγορούσε τον Κάρβερ ότι ξεπουλιέται· φοβόταν ότι ο Λις ήταν ικανότερος στην ανακάλυψη συγγραφέων παρά στην ανάπτυξη του ταλέντου τους -βλ. το Raymond Carver: A Writer's Lifeτης Κάρολ Σκλενίκα και το «Raymond Carver's Life and Stories» του Στίβεν Κινγκ στο Sunday Book Review των New York Times, στις ig Νοεμβρίου του 20og (www.nytimes.com/2009/n /22/books/review/King-t.html).

8To βραβείο παρέχει το ποσό των 50.000 δολαρίων ετησίως για διάστημα πέντε ετών (35-000, την εποχή του Κάρβερ), ώστε οι συγγραφείς ν' αφοσιωθούν αποκλειστικά στην τέχνη τους. Το 1983 μαζί με τον Κάρβερ κέρδισε η ΣίνθιαΌζικ· άλλοι νικητές είναι η Μέριλιν Ρόμπινσον και ο Ουίλιαμ Τ. Βόλμαν. 9 Βλ. υποσημείωση η. ’°http://www.newyorker.com/reporting /2007/i2/24/07i224fa_fact_carver 8Το πλήρες κείμενο του Κάρβερ: www. newyorker.com/fiction/features/2007/i2/ 24/071224fi_fiction_carver?cumentPage =all, και το κείμενο με σημειωμένες τις αλ λαγές του Λις: www.newyorker.com/ online/2007/T2/ 24/o7i224on_onlineonly_ carver?currentPage=all.

Το βρ ώ μικο αμερικανικό όνειρο του Ρέιμοντ Κάρβερ Π ώ ς φ τά σ α μ ε ώ ς εδώ ; «Πώς μας συνέβησαν όλα αυτά;» ρω τάει τον αφηγητή του διηγήματος Π ού έχ ο υν πάει όλοι μια παλιά ερω μένη του. «Ήμασταν καλοί άνθρω ποι» συμπληρώνει στην αμέσω ς επό μενη πρόταση της μη λογοκριμένης εκδοχής τη ς ιστορίας που οι ανα γνώ στες της συλλογής διηγημάτων του Ρέιμοντ Κάρβερ, W hat w e talk a bout w hen w e talk a b o u t love, γνω ρίζουν με τον τίτλο «Mr. Coffee and Mr. Fixit» (και περικομμένη κατά 7,5 σελίδες). Λίγο πριν, ο αφηγητής είχε χαρακτηρίσει τον εραστή της γυναί κας του «καλό ά νθρωπο», «έναν από εμάς». «Κανείς δεν είναι σατανικός είχα πει στη Σίνθια όταν συζητού σαμε τη δική μου σχέση»1. Η καλοσύνη που ενυπάρχει σε λανθάνουσα κατάσταση σ τους ήρω ες του Κάρβερ, όπω ς και σ τους περισ σ ότερους ήρω ες τω ν σημαντικότε ρ ων εκπ ρο σ ώ π ω ν το υ ιδιαίτερου εκείνου αμερικάνικου λογοτεχνικού κινήματος που α πέκτησε σ υνοχή και υπόσταση κάτω από την εύστοχα διαλεγμένη ταμπέλα του «βρώμικου ρεαλισμού», αναδύεται στο παρόν μονάχα ω ς σπασμωδική, αντανακλα στική αντίδραση σ την ανάμνηση ε νός οριακά υ ποφ ερτού πα ρελθό ντος. Το μυθιστορηματικό παρόν στα έργα του Κ άρβερ είναι μια κλει στοφοβική, ασφυκτική σκηνή, πνιγ μένη στις αλκοολούχες αναθυμιά σεις, πάνω στην οποία προβάλλονται οι μικροί εξευτελισμοί που βιώνει ο μικρο-μεσοαστός στην καθημερινή ζω ή το υ 1 φράσεις-κλειδιά στην οι

κουμενική γλώ σσα τη ς ανθρώπινης κατάστασης2. Δεν είναι αναγκαίο να ζεις σε κάποια από τις β ουερά μονα χικές πόλεις τη ς αμερικάνικης ενδοχώ ρας, ούτε να είσαι αλκοολικός ή μονομανής ή εθισ μένος στον ναρ κισσισμό τη ς βίας για να μπορέσεις να ταυτιστείς με του ς ήρω ες στα έ ργα του Κ άρβερ. Αυτά π ου συμβαί νουν στις ιστορίες του συμβαίνουν ήδη, ή θ α μπορούσε να σ υμβούν και σε σένα.

(...) ρ ε α λ ι σ μ ό ς Ό λο το παιχνίδι στην ιστορία της λο γοτεχνίας παίζεται γύρω από τον επι θετικό προσδιορισμό που θα επιλεχθεί για να σ υνοδέψει τον όρο «ρεαλι σμός». Τα πάντα ξεκινούν από τον ρεαλισμό, όμω ς καμιά γνήσια λογο τεχνική ιστορία και κανένας αλησμό νητος λογοτεχνικός ήρω ας δεν επι στρέφ ουν πάλι πίσω σε αυτόν. Η επι λογή του επιθέτου στα χρώματα του οποίου θα επιζωγραφιστεί το εκμα γείο του λογοτεχνικού ρεαλισμού μπορεί να κρίνει τις τύ χες ενός ολό κληρου κινήματος, μιας ολιγομελούς ή πολυπληθούς ο μάδας συγγραφέω ν με κοινούς αισθητικούς κώ δικες και ταυτόσημες καλλιτεχνικές διακηρύ ξεις. Στην περίπτωση του «βρώμικου ρεαλισμού», το επίθετο που επιλέχθηκε πιθανόν να δίνει λάθος εντύ πω ση σ τον αμύητο στις αναζητήσεις τη ς τρομερής αυτής ομάδας, που απαρτίζεται από σ υγγραφείς σαν τον Κάρβερ, τον Τομπάιας Γουλφ, τον Ρίτσαρντ Φορντ, την Αν Μπίτι και φ υ σικά τον Τζον Τσίβερ. Οχι, το επίθετο

Λεύτερης Καλοσπύρος

δ:αφιέρωμα

78 2π

«βρώμικος» δεν πα ραπέμπει στα μπάσταρδο τέκνα που γέννησε η θε άρ εσ τη φ ω κνερική κα ρποφ ορία, ούτε πρέπει να ερμηνευτεί ω ς το π α ρασύνθημα που προφ έρουν φιλύπο πτα τα μέλη μιας κλειστής λέσχης νεο-νότιων σ υγγραφέω ν με συντη ρητικές κοσμοαντιλήψεις. Είναι απλά ο κ αμβάς πάνω σ τον οποίο οι ετερό κλητοι συγγραφείς του εύθραυστου, πολυσυλλεκτικού αυτού κινήματος, την πατρότητα του οποίου διεκδικούν ο Χέμινγουεϊ (κυρίως λόγω των απίθανων διηγημάτων του Σ τη ν επ ο χ ή μας), ακόμη και ο Σάλιντςερ, απει κονίζουν την παρακμή του πολυθρύ λητου «αμερικάνικου ονείρου» με όλες τις φ θίνουσες αποχρώ σεις του. Κάθε έργο τω ν «βρώμικων ρεαλι στών» και μια επιμνημόσυνη δέηση στη μνήμη τω ν θυμάτων του «αμερι κάνικου ονείρου».

Κολυμπ ώ ντα ς α τ ις α ν α μ ν ή σ ε ις Στο περίφημο διήγημα του Τζον Τσίβερ Ο κολυμβητής, ένας βαρεμένος μεσήλικας ονόματι Ned, μέσα στην απόγνωση που νιώθει μπροστά στο φ άσμα τω ν επερχόμενω ν γηρατειών, κατεβάζει τη φαεινή ιδέα να κολυμ πήσει σε όλες τις πισίνες του μεσοα στικά άνετου προαστίου έξω από τη Νέα Υόρκη στο οποίο ζει, προκειμένου να ξανανιώσει, να νικήσει τον αι μοσταγή χρόνο που τον καταδιώκει και την υ ποχθόνια πλήξη που τον σιγοντάρει. Πράγματι, ο Ned εισβάλλει, συνηθέστερα με άκομψο τρόπο πα ρά με διακριτικότητα, σε όλα τα σπί

τια της περιοχής που διαθέτουν πι σίνα, συναντώντας ανάμεικτες αντι δράσεις από τους ένοικους και τους ιδιοκτήτες τους. Ό σ ο περνάει ο χ ρ ό νος, πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι μπο ρεί ο ίδιος να συνειδητοποιήσει, τόσο πληθαίνουν οι αντιξοότητες που είναι αναγκασμένος να υπερκεράσει κατά τη διάρκεια του σουρεαλιστικά πα ράτολμου εγχειρήματος του: το νερό από πισίνα σε πισίνα είναι όλο και πιο κρύο, η υποδοχή που συναντάει από τους ιδιοκτήτες ολοένα πιο καχύποπτη. Ο Ned θα ολοκληρώσει τη μα ραθώνια δονκιχωτική προσπάθειά του επιστρέφ οντας σπίτι του στο τέ λος της ιστορίας, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει ότι αυτό είναι άδειο. Το ταξίδι του Ned μοιάζει να είναι η ακροτελεύτια προσ πάθειά του να απολαύσει λαθραία τις δανεικές ανέ σεις τη ς αστικής ζω ής, τις οποίες πλέον μπορεί μονάχα να αναπολεί μέσα από τις ξεθυμασμένες αναμνή σεις ενός πάλαι ποτέ χαρούμενου (;) παρελθόντος. Κάθε νέα βουτιά του και μια απονενοημένη φαντασιακή επιστροφ ή στον ωκεανό τω ν υλιστι κών ανέσεων που προσ έφ ερε απλό χερα σ τον μέσο Αμερικάνο η ευημερούσα χώ ρα του μετά τον πόλεμο. Σε πολλά από τα διηγήματα του Κάρ βερ, ο διάκοσμος, τα πολυχρησιμοποιημένα αντικείμενα τη ς οικιακής ζωής, τα ίδια τα σπίτια στα οποία δια μένουν οι ήρωες, είναι κάτι πολύ πε ρισσότερο από ένα απλά πειστικό φ όντο που ευνοεί την επίτευξη της βέλτιστης δραματουργικής κ ορύφ ω σης. Στο H o w a b out this?, από το ντεμπούτο του Κάρβερ, τη συλλογή

διηγημάτω ν Will y o u please be quiet, please?, ένα ζευγάρι ταλανίζεται από το δίλημμα της επι λογής κατοικίας: αξίζει να ρισκάρουν τη μετακό μισή τους στην εξοχή και στο σπίτι που κληρονό μησε η Emily από τον πα τέρα τη ς σε μια αγροτική π ερ ιοχή β ορειοδυτικά της Ουάσιγκτον, εγκαταλ είποντας τη συμβιβα σμένη μα άνετη ζωή τους στην πόλη; Δεν πρόκειται για μια απλή εξοχική κα τοικία, αλλά για ένα σπίτι χω ρίς ηλεκτρικό και χω ρίς τουαλέτα στο εσω τε ρικό του. Τα λόγια της Emily, που σφραγίζουν το τέλος της ιστορίας, υ ποδεικ νύουν π ω ς το πρόβλημα του ζευγαριού εντοπίζεται αλλού: «“H arry, w e h a v e to lo v e each other”, she said. “We’ll ju st have to love each other”, she said». Τα σπίτια του «βρώμικου ρεαλισμού» είναι πισίνες αναμνήσεων και συνάμα θερμοκήπια δυνητικά λανθασμένων επιλογών.

Κ ατάρρευση Αντίθετα με ό,τι πιστεύουν πολλοί αναγνώ στες και κριτικοί, ο Κάρβερ και οι «βρώμικοι ρεαλιστές» συνά δελφοί του δεν είναι μοιρολάτρες, ούτε μηδενιστές. Οι ήρω ές τους, απελευθερωμένοι από οποιαδήποτε

καταπιεστική συγγραφική καθοδή γηση, κάνουν αυτό που μπορούν για να ξεφύγουν από τα προβλήματά τους, ακόμη κι αν τελικά «αυτό που μπορούν», που συνήθω ς είναι το ελάχιστο δυνατό, τους οδηγεί νομο τελειακά σε νέα αδιέξοδα. Στον Κ λέφ τη το υ σ τρ α το π έδ ο υ του Τομπάιας Γουλφ, ο πρω ταγωνιστής της νουβέλας, Φίλιπ Μπίσοπ, εξαντ λημένος ψ υχολογικά από τα σ οβαρά οικογενειακά δράματα που εκτυλίσ σονται καθημερινά σ το σπίτι του, αποφασίζει να καταταγεί στους αλε ξιπτωτιστές και να πολεμήσει στον μαινόμενο, για την εποχή που δια-

[ β ίΙρ έ ιμ ο ν τ Κ ά ρ β ε ρ

δ: αφιέρωμα

δραματίςεται η ιστορία, πόλεμο του Βιετνάμ. Είναι το λιγότερο που μπο ρεί να κάνει ο Φίλιπ, π λιγότερο κακή από μια περιορισμένα γκάμα βεβια σμένω ν επιλογών που ανοίγονται μπροστά του. Π αρόλα αυτά είναι μια επιλογή που δείχνει ότι ακόμπ δεν τα έχει παρατήσει, και πω ς διατπρεί μια αμυδρή ελπίδα για ένα λιγότερο άστατο μέλλον. Αντίστοιχα, π μόνα διαθέσιμο διέξοδος, και ταυτόχρονα π πιο αγαππμένπ συνήθεια για πολ λούς από τους ήρω ες του Κάρβερ, εί ναι μια εκδρομή στπν εξοχή για ψ ά ρεμα στη λίμνη. Η τραγική ειρωνεία στις συγκεκριμένες ιστορίες έγκειται στο ότι π προσωρινή διαφυγή από την πόλη γίνεται π αφορμή για να επι σ τρέφ ουν οι ή ρω ες πάλι πίσω σε αυ τήν κουβαλώ ντας μαζί τους πολλα πλάσια προβλήματα σε σχέση με όσα είχαν προ το ύ αναχω ρήσουν. Στο αχανές και αθέατο από τα βλέμματα τω ν περίεργων φυσικό περιβάλλον οι ήρω ες του Κάρβερ δεν βρίσκουν τπ

γαλήνπ ή το καταφύγιο που αναςητούσαν αλλά την ευκαιρία που έψ α χναν για να εκδπλώσουν την κατα πιεσμένη επιθετικότητά τους, εκδι κούμενοι έτσι τον εαυτό του ς για την παθητικότητα που επέδειξαν στις κρίσιμες καμπές τη ς ζω ής τους στην πόλη. Αγιοι και καθάρματα την ίδια στιγμή. Οι ήρω ες του Κάρβερ έχουν επί γνω ση του μεγέθους τη ς προσω πι κής ήττας που έχουν υποστεί στην ενήλικη ζωή τους, όμως η σαρωτική έκταση της συλλογικής παρακμής, που βαθαίνει στον πυρήνα τη ς αμε ρικάνικης κοινωνίας και εξαπλώνεται ραγδαία π ρ ος τις απομακρυσμένες περιφέρειές της, τους έχει στερήσει τη δυνατότητα και τις επιλογές να αλ λάξουν από μόνοι την τύχη τους. Η κατάρρευση του «αμερικάνικου ονεί ρου» είναι πολύ μεγάλη για να βγουν αλώβητοι από τα χαλάσματά του όσοι είχαν πρ ο πολλού σταματήσει να ονειρεύονται. ■

' Ρέιμοντ Κάρβερ, Αρχάριοι, μτφρ. Γιάννης Τζώρτζης, Μεταίχμιο, 2010, σελ. 39.4ΐ· Στην επιμελημένη εκδοχή του διηγήματος, όπως αυτή εμφανίστηκε στη συλλογή What we talk about when talk about love, ο επιμελητής - μπαμπούλας του Κάρβερ, Γκόρντον Λις, άλλαξε, ανάμεσα σε άλλα, το όνομα της συζύγου του αφηγητή από Σίνθια σε Μίρνα.

2Η πατρότητα της έκφρασης «μικροί εξευτελισμοί» αποδίδεται στονΧαρούκι Μουρακάμι, τον σημαντικό σύγχρονο ιάπωνα συγγραφέα, και συνάμα μεταφρα στή των έργων του Κάρβερ στα ιαπωνικά. Αυτοί οι «μικροί εξευτελισμοί», που με τόση ενορατικότητα περιγράφει ο Κάρβερ στα διηγήματά του. ήταν ο λόγος που ο συγγραφέας ήταν τόσο επιτυχημένος στην Ιαπωνία, εκτιμούσε ο Μουρακάμι.

Ένας σεμνός της νλώ σσας και ο μινιμαλισμός του διαφ εύγοντος «Δεν μ ’ ενδιαφ έρει τό σ ο τι σ κ έπ το ν ται οι ή ρω ές μ ο υ α λλά τι κάνουν, τι λ έ ν ε ο ένα ς σ τ ο ν άλλον, τι δ εν λένε, αυτά που Λένε σ ε α ντίθεση μ ’ αυτά π ου κάνουν». Ρέημοντ Κάρβερ

Ας μου επιτραπεί σ ’ αυτό το άρθρο ο, εν μέρει, προσωπικός τόνος, όχι πάν τω ς σε σημείο παρεξηγήσιμης αυτοα ναφοράς, για μια απλή αιτία, η οποία σε κάποιο βαθμό δικαιολογείται από την πρόθεσή μου να καταθέσω τον τι μητικό μου οβολό στο παρόν αφιέ ρωμα του Διαβάςοχ η χειρονομία μου αυτή σχετίζεται με την εκτίμησή μου σε μεγάλο μέρος της πεζογραφίας του δημιουργού των Στιγμιότυπων, που ήταν μια καλή α φορμή για να μιμηθώ ανοιχτά το ύφ ος της σε δύο διηγή ματα στη σχετικά πρόσφ ατη συλλογή διηγημάτων μου Η παρουσία. Εκεί τιτ λοφόρησα μια ενότητα ω ς εξής: Σ ε ύ φ ο ς Ρέημοντ Κάρβερ, υποκλινόμενος στον σημαντικό αμερικανό συγ γραφέα, ο οποίος μπορούσε, αποφ εύγοντας τις παγίδες του περιγραφι κού ρεαλισμού της παράδοσης, να στήσει το αναπαραστατικό του σκη νικό με τον πιο έμμεσα λιτό τρόπο. Στην απόφ ασή μου να «αντιγράψω» απερίφραστα το στυλ του Κάρβερ με οδήγησε η άμεσα αφηγηματική φύση δύο ιστοριών, που είχα στο μυαλό μου: η «πρόταση» ενός σωματέμπο ρου π ρ ος μια αλλοδαπή να μείνει έγ κυος έναντι αμοιβής από έναν άντρα με σύζυγο σ τείρα (πρότα ση τη ς οποίας γίνεται ω τακουστής ο αφ ηγη τής σε ένα φαστ-φουντ) και η δύσκο λη διαμονή δύο αντρών, με έναν πα

ράξενο μεταξύ το υ ς συγγενικό δε σμό, σε ένα σπίτι, μια νύχτα. Δεν μπορούσα να φανταστώ για την εξιστόρηση των δύο αυτών ταχυδραμάτων άλλη πρόζα πέραν αυτής του Κάρβερ. Θα αναρωτηθεί κανείς: και γιατί όχι του Χέμινγουέϊ -το ν οποίο αναφέρω και στην υποσημείωση για τον Κ άρβερ- ή κάποιων νεότερων: του Γουλφ, του Φορντ, του ΝτεΛίλο, της Αν Φίλιπς κ.ά.; Πρώτον, γιατί ο συγγραφέας του Για ποιον χ τυπ ά η καμπάνα ω ς επί το πλείστον και στα μικρά του πεζά υπηρετεί έναν, ας πούμε, ρομαντικό ρεαλισμό -τ α «με γάλα» θέματα, ούτως ειπείν, που είναι βασισμένα πάνω σε αρχετυπικές συγ κρούσεις της ατομικότητας με το π ε ριβάλλον, φυσικό και κοινωνικό, και, δεύτερον, γιατί οι νεότεροι συνεχιστές της αφαιρετικής γρ αφ ής δεν έχουν πετύχει τις κατακτήσεις του Κάρβερ, τουλάχιστον όσον αφορά το ύφ ος που εξυπηρετούσε τη δική μου ανάγκη για τα συγκεκριμένα διηγήματα. Τα σημειώνω αυτά γιατί η καρβερική γραφ ή έχει το βασικό, για μένα, π ρ ο σόν ότι χρησιμοποιεί «γειωμένα» σύμβολα (ο ίδιος ο Κάρβερ έλεγε ότι οι ιστορίες του βασίζονται σ ε μεγάλο βαθμό στην πραγματικότητα...) Τα σύμβολα αυτά οικοδομούνται π ρ ο σεκτικά και με τάξη, αλλά την ίδια στιγμή το βλέμμα της αφ ήγησης συλ λαμβάνει τα «ηδογόνα κενά», όπω ς θα έλεγε ο Μπαρτ, δίνοντας το λόγο στο αιωρούμενο και αμφίσημο. Να προσθέσω , όμως, ότι δεν συμβαίνει πάντα η καρβερική αφ ήγηση να ακο λουθεί αυτή τη στρατηγική. Διαβά ζοντας το υ ς Α ρχάριους, για παρά-

ΤάσοςΓουδέλης

!ο» Ι Ρ ά μ σ ν τ Κ ά ρ β ε ρ

δ:αφιέρωμα

δείγμα, την πρώ τη σ αφ ώ ς αφ ηγημα τική μ ορφ ή που έδωσε ο Κάρβερ στο Για τι πρά γμα μ ιλάμ ε ό ταν μιλάμ ε γι’ αγάπη, δεν καταλήγουμε στο ίδιο συμπέρασμα. Α διάφορο εάν το ελλειπτικό στυλ, σήμα κατατεθέν του Κάρβερ, καθιε ρώθηκε μετά από πρω τοβουλίες του εκδότη του ή ήταν επιλογή του ίδιου: αυτή η ανεκδοτολογία, σε τελευταία ανάλυση, ενδιαφέρει κάποιον μετα μοντέρνο συγγραφέα που θα ήθελε να τη μετατρέψει σε μυθοπλασία. Εμείς έχουμε στα χέρια μας συγκε κριμένες low -rent tragedies, με υπαι νικτική δύναμη, οι οποίες διαθέτουν τη μυστική γοητεία της αποκάλυψης μιας βασανιστικής αγωνίας για την αδυναμία έκφρασης του διαφεύγοντος νοήματος. Ο Κάρβερ μέσα από το μικροκλίμα των πυρηνικών του ιστο ριών, χω ρίς ποιητικές μεταφορές, αλλά με ένα υποψιασμένο τάιμινγκ, συλλαμβάνει ρυθμούς και ακροάται ήχους ανάμεσα στα διαστήματα, λες, των λέξεων και της καθημερινής μου σικής. Δεν του χρειάζονται συνολικές περιγραφές, που θα τον εξέτρεπαν π ρ ο ς την ακαδημαϊκή αναπαράστα ση, όπου στο γενικό πλάνο πρέπει να αντιληφθείς πλήρως το λεπτομερει ακό ή αντιστρόφως. Τα ημιτόνια τα οποία ακούς στην καρβερική ποιη τική ανήκουν στο ύ φ ο ς μιας σύγχρο νης σχολής, η οποία έχει ανάγκη τη «ρητορική των πραγμάτων», με την έννοια της αξίας μιας δημιουργικής σιωπής και αμηχανίας του υποκειμέ νου απέναντι σε ένα τραγικό ρευστό που εμπεριέχει η σχέση μας με το πε ριβάλλον.

Μπορεί σε κάποιους κριτικούς η καρ βερική θεματική να θύμισε, ας πού με, τηρουμένω ν των αναλογιών δι καίως, τον διηγηματογράφο Τσέχοφ, αλλά σε όσους παρέπεμψε το στυλ του Κάρβερ στον μεγάλο Ρώσο, νο μίζω ότι θα πρέπει να αναθεωρή σουν. Ιδιαίτερα όσον αφ ορά τις πιο ελλειπτικές φ όρ μες διηγημάτων από τα Σ τιγμιότυπα ή από το Για τι πρά γμα μ ιλάμε ό ταν μιλάμ ε γι’ αγάπη, οι οποίες δεν έχουν να κάνουν με το στυλ του σ υγγραφέα του Θαλάμου νούμερο 6. Ας μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι οι επιρ ροές που δέχθηκε ο Κάρβερ ήταν ιδι αίτερου κλίματος. Ω ς ποιητής στα πρώ τα του βήματα σ χεδόν μιμήθηκε το στυλ του Μ πουκόφσκι, για να αλ λάξει υφολογική πορεία αργότερα ως διηγηματογράφ ος και να υπηρετήσει ένα διαφ ορετικό μινιμαλισμό από εκείνον του μέντορά του. Κατά μία άποψ η ο «ιδιοπαθής» (για κάποιους: «ουμανιστικός» αλλά με ιδιαιτερότη τες) μεταμοντερνισμός του Κάρβερ αναδεικνύεται μέσα από το γλω σ σικό, μίνιμαλ, ελλειπτικό σχήμα που επιλέγει ο τελευταίος ώ στε να κατα γράφει η αδυναμία των ηρώων του να κατανοήσουν τη σημασία των προβλημάτω ν τους. Έ τσι η γλώσσα /κα θ ρ έφ τη ς αντανακλά την ψυχική διάλυση και τα αδιέξοδα τω ν χαρα κτήρω ν με τρ όπ ο υποδειγματικά πι στό: δηλαδή εικονογραφώντας το κενό, που δεν μπορεί να πληρωθεί από τους εσω τερικούς κραδασμούς και τις (απέλπιδες) τροχιές με στόχο την επικοινωνία. Θα έλεγε κανείς ότι η γλώ σσα του

Ο Ρέιμοντ Κάρβερ μαζί με την Τες Γκάλαχερ.

Κάρβερ στις καλύτερες στιγμές της είναι συνδηλωτική. Στις πρώ τες του συλλογές, ό πω ς το Μ πορείς σ ε πα ρακαλώ να π άψ εις να μ ιλάς ή σ το Για τι πράγμα..., οι ήρω ες μιλώντας για έρω τα σ υναρθρώνουν και άλλες έν νοιες καταστροφικές, που αφορούν την αυτοκτονία, την εκδίκηση, το σωματικό πόνο και άλλα απειλητικά. Σε τελευταία ανάλυση όλα όσα περιγράφονται ή εννοούνται αναφέρονται στην εντροπία, σε ένα είδος διά λυσης των πάντω ν, που τα σφραγίζει το ακατανόητο μέσα από διάφ ορες εκδοχές: μέσα από το τυχαίο, ας πούμε, με τη μορφ ή ενός σεισμού (βλ. Στιγμιότυπα), που σφραγίζει με τρόπο μοιραίο τα γεγονότα. Ό μως, το π αράδοξο (;) στη συνολική χειρονομία του Κάρβερ είναι το εξής: ενώ η γλώσσα, ό πω ς προανέφερα, γί νεται το α ναπόφευκτο σ χή μα/όχημα της διάλυσης τω ν αφηγούμενων, δια πιστώνει κανείς το αυστηρό αρχιτεκτόνημά της, την ελεγχόμενη ρητο

ρική της. Εδώ εδράζεται, νομίζω, και η διαφορά τη ς ποιητικής του από άλ λες ρεαλιστικές, πλην λιγότερο «φορ μαλιστικές». Έ χει σημειωθεί, και πολύ ορθά, το δέο ς του Κ άρβερ απέναντι στις λέ ξεις: για τη σεβαστική σχέση του με αυτήν τη γλωσσική αξία, την οποία εκφράζει η ακροποδητί διαδρομή του μέσα στο «δάσος τω ν συλλα βών», αποτυπωμένη στις σελίδες συ χνά σαν ψίθυρος, εκφ ραστικός ενός τρόμου, αν θέλετε, για όσα φ οβερά και εσχατολογικά συμβαίνουν στην επικράτεια του λόγου. Η συγκεκριμένη στάση του, αυτή η θρησκευτικότητα έναντι της γλώ σ σας, ήταν πολύ φυσικό να επηρεάσει πολλές γ ρ αφ ές από τη δεκαετία του 7 0 και εντεύθεν, κατ’ αναλογίαν π ρ ο ς το ρεύμα που είχε η σχετική μανιέρα του Χέμινγουέϊ κατά τη δεκαε τία του ’20, όταν μια ολόκληρη περι γραφική πεζογραφία ξαφνικά γινό ταν παράδοση... 1

δ:αφιέρωμα

Ο Κ ά ρ β ερ

χωρίς τον Λ ις

Μαρία =υλούρη

«Καλύτερα να ξέθαβα τον φίλο μου τον Ρέιμοντ απ’ τ ο χώμα». Ο τελευταίος επιμελητής του Κάρβερ στον Knopf, για το σχέδιο τη ς Γκάλαχερ να εκδώσει το υ ς Α ρ χ ά ρ ιο υ ς χ. «Το γεγονός είναι ένα: δεν γίνεται να εκθέσεις τον Κάρβερ... Ακόμα κι αν οι άνθρωποι μάθαιναν, από τον ίδιο τον Κάρβερ, ότι είσαι σε μεγάλο βα θμό υπεύθυνος για την καλύτερη δουλειά του, θα το ξεχνούσαν αμέ σως. Είναι πολύ για να το χωνέψουν. Πολύ μπερδεμένο. Κάνει το διάβα σμα του έργου του διφορούμενο, στην καλύτερη περίπτωση. Δεν θα έπεφ τε στα μάτια το υ ς επειδή στηρί χτηκε τό σ ο πολύ σ’ έναν επιμελητή· θα αγανακτούσαν με τον Λις που έκανε την ανάγνωση τω ν ιστοριών πιο πολύπλοκη. Στο μεταξύ, πρόσεχε τα αρχεία σου». Ο Ντον ΝτεΛίλο συμβουλεύει τον Λις να μην μιλήσει για τον ρόλο του στα πρώιμα διηγήματα του Κάρβερ2. Οι φ ήμες για τον ρόλο του Λις στα γραπτά του πρώιμου Κάρβερ υπήρ χαν από χρόνια· ο ίδιος ο Λις, εξάλ λου, έλεγε στο περιβάλλον του ότι, ο ύτε λίγο ούτε πολύ, υπήρχε περισ σ ότερος Λις απ’ ό,τι Κ άρβερ στα διη γήματα του Κάρβερ3. Και, μια και μι λάμε για έναν εξαιρετικά σημαντικό για τη λογοτεχνία τω ν ΗΠΑ συγγρα φέα, με πολλούς επιγόνους, το ερώ τημα αν ο Κ άρβερ είναι Κάρβερ χω ρίς τον Λις είναι πολύ ενδιαφέρον. Οι επιμελητές τω ν Α ρχάριω ν, της καρβερικής εκδοχή ς του Για τι πρά

γμα μιλάμ ε ότα ν μιλάμ ε για αγάπη, κα τηγορήθηκαν ότι προσπαθούν να ξαναγράψουν την ιστορία- οι ίδιοι ισχυρίζονται ότι ολοκληρώνουν μια διεργασία αποκατάστασης που είχε ξεκινήσει ο ίδιος ο Κάρβερ: επιμελού μενος την έκδοση του Where I’m Calling From, ο συγγραφ έας είχε συμπεριλάβει διηγήματα του Για τι πρά γμα μιλάμε... στην αρχική τους εκδοχή, θυμίζουν αν δεν είχε πεθάνει τόσ ο πρόω ρα, πιθανότατα θ α συ νέχιζε αυτήν την προσπάθεια. Αλλά ίσως να μην είναι τόσ ο απλό. Για τον Κάρβερ, ο Λις ήταν πολύτι μος: το είχε δηλώσει επανειλημμένα, τόσ ο στα γράμματά του π ρ ος τον Λις όσ ο και σε συνεντεύξεις του. Οι αλ λαγές, όμως, σ το Για τι πρά γμα μι λά μ ε ό τα ν μιλάμ ε για αγάπη, παραπήγαιναν, και το ότι ο Λις δεν έδειχνε να υπολογίζει τις αντιρρήσεις του δεν βοηθούσε πολύ- η τελική εκδοχή της συλλογής πήγε σ το τυπογραφείο χω ρίς την έγκριση του συγγραφέα. Ο σ εβασ μός που ένιωθε ο Κάρβερ συγ κρουόταν με την ανάγκη του για με γαλύτερο έλεγχο της δουλειάς του, ενώ, διαβάζοντας την αλληλογραφία τους, μερικές φ ορ ές σχηματίζεις την εντύπω ση ότι, περισσότερο από τις ίδιες τις αλλαγές, τον Κάρβερ τον ανησυχούσε η έκθεση: υπήρχαν φί λοι σ υγγραφείς που είχαν διαβάσει τις αρχικές γ ρ αφ ές τω ν διηγη μάτω ν η σύγκριση με τις επιμελημένες εκ δοχές δεν θα τον έριχνε στα μάτια τους; Δεν θα τον εξέθετε; Ό πω ς ση μειώνει ο Χάρβεϊ στην κριτική του για του ς Α ρχ ά ριο υ ς σ το The N e w York

R eview o f Books,4 δεν είναι σίγουρο ότι ο Κάρβερ θα ήθελε πράγματι να εκδοθεί το βιβλίο: δεν αποκατέστησε όλα τα διηγήματα στο Where I’m Calling From, για παράδειγμα -αντιθέτως, κράτησε αρκετά απ’ αυτά στις εκδοχές του Λ ις- και υπάρχει αλληλογραφία του που δείχνει ότι, παρά τις διαφωνίες, ήταν κατενθουσιασμένος για την έκδοση του Για τι πρά γμα μ ιλ ά μ ε το τι ήθελε ή όχι να κάνει, λοιπόν, είναι μάλλον υπόθεση και όχι δεδομένο. Πέρα από τον ομολογουμένως π ετυ χημένο τίτλο που έδω σε στη συλ λογή, ο Λις έκανε δραστικές περικο

πές· κάποια διηγήματα περικόπηκαν στο μισό της αρχικής τους έκτασης, άλλα στο ένα τρίτο. Τίτλοι διηγημά τω ν και ονόματα ηρώων ά λλαξαν το τέλος των περισσότερων διηγημάτων άλλαξε, ο τό νο ς του ς επίσης. Ο Λις φαίνεται ότι το αηεχθανόταν όταν ο Κ άρβερ «λογοτέχνιςε»: αφαιρούσε λογοτεχνικές αναφ ορές, διόρθωνε λογοτεχνίςοντα στοιχεία στα λόγια τω ν ηρώων, με το σκεπτικό, μάλλον, ότι ήταν αταίριαστα στο κοινωνικό περιβάλλον για το οποίο έγραφ ε ο συγγραφέας: ο Λις, γράφει ο Μόρισον στην Guardian, έμοιαζε να θέλει να κάνει τον Κάρβερ «τη φω νή της

κατώτατης κοινωνικής τάξης, τον Χέμινγουεϊ τη ς Αμερικής του ’80»45. Επίσης ορατή είναι η προσπάθεια ν’ αφαιρέσει τον συναισθηματισμό του Κάρβερ: οι συναισθηματικές αναφ ο ρ ές κόβονται ανελέητα- και, το βασι κότερο, ο περίφ ημος μινιμαλισμός που χαιρετίστηκε τόσ ο θερμά από την κριτική όταν εκδόθηκε το Για τι πράγμα... φαίνεται ότι είναι περισσό τερο του Λις παρά του Κάρβερ. Είναι εύκολο να παρουσιάσεις τον Λις σαν τον κακό της ιστορίας -και πράγματι, συχνά μοιάζει να π ροσ πα θεί να προσαρμόσει τη δουλειά του σ υ γγρ α φ έα σ το δικό το υ όραμα, αντί να αναδείξει μ ε τη δουλειά το υ το όραμα το υ συγγραφ έα . Η τελική ει κόνα, όμως, δεν είναι ξεκάθαρη. Η συζήτηση για το αν ήταν ή όχι σκό πιμο να εκδοθούν οι αρχικές εκδοχές τω ν διηγημάτων συνεχίζεται και μετά

την κυκλοφορία τους. «Το κύριο πρόβλημα», γράφει ο Χάρβεϊ, «με την απόφ αση να εκδοθούν οι Α ρ χ ά ριοι είναι πολύ πιο ξεκάθαρο (σ.σ. εν νοεί από τις προθέσεις του ίδιου του Κάρβερ): το βιβλίο δεν είναι πολύ καλό»6. Ο Μόρισον, από την άλλη, καταλήγει ότι ο Λις «αντιμετώπιζε τον Κάρβερ σαν μια καπριτσιόζα ιδιοφυία -έ ν α ν μέθυσο, ή πρώ ην μέ θυσο, που έπρεπε να τον πιάσεις απ’ το χεράκι». Στις καλές μέρες, γράφει, ο Λις πράγματι βοηθούσε τον Κάρ βερ να επιτύχει τους στόχους του. Την ίδια ώρα, όμως, μας εμπόδισε να δούμε έναν Κ άρβερ πιο πλούσιο στη γραφ ή του -έ να ν μ η κ αρβερικό Κάρ βερ, που, στο κάτω-κάτω, όταν εμ φ ανίσ τηκε στα διηγήματα που έγραψε ο συγγραφέας χω ρίς τον Λις, χαιρετίστηκε και πάλι από την κρι τική. 1

1Η δήλωση από το «The Real Carver: Expansive or Minimal?», New York Times, 17 Οκτωβρίου 2007 (www.nytimes.com/ 2007/io/i7/books/i7carver.html).

4«TheTwo Raymond Carvers», Μάιος του 2θΐο (www.nybooks.com/articles/ archives/20io/may/27/tworaymond-carvers/).

2Από το αρχείο του Λις στη Βιβλιοθήκη Λίλι του Πανεπιστημίου της Ιντιάνα.

3«Begginers by Raymond Carver», 17 Οκτωβρίου 2009 (www.guardian.co.uk/ books/2009/oct/i7/raymond-carverbeginners-blake-morrison)

δ:αφιέρωμα

3select.nytimes.com/gst/abstract.html? res=Foogi2F6345CoC7A8CDDAio894D049 4D8i&ref=raymond_carver

6Βλ. υποσημείωση 4.

ΧΟΡΗΓΟΣ: CLIP NEW S www.clipnews.gr

ΚΡΙΤΙΚΟΓΡΑΦΙΑ ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΥ 2010 ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Γρηγοριάδης Θεόδωρος: Ο παλαιστής και ο δερβίσης (Ε. Γαραντούδης, Τα Νέα, 4.12.10, Β. Χατζηβασιλείου, Ελευ θεροτυπία, 5.12.10) Διβάνη Λένα: Ένα πεινασμένο στόμα (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 5.12.10) Δοξιάδης Απόστολος: Μακαβέττας (Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 24.12.10) Δούκα Μάρω: Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 12.12.10, Δ. Ρουμπούλα, Έθνος, 13.12.10, Ε. Γκίκα, Έθνος, 31.12.10) Ευσταθιάδης Γιάννης: Καθρέφτης (Α. Σουλογιάννη, Καθημερινή, 14.12.10) Ζέη Άλκη: Σπανιόλικα παπούτσια και άλλες ιστορίες (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 23.12.10) Καλούτσας Τάσος: Η ωραιότερη μέρα της (X. Παπαγεωργίου, Διαβάζω, 12/10) Καρυστιάνη Ιωάννα: Τα σακιά (Ε. Κο τζιά, Καθημερινή, 12.12.10, Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 12.12.10) Κιτσοπούλου Λένα: Μενάλοι δρόμοι (Γ. Ξενάριος, Διαβάζω, 12/10) Κοροβίνης Θωμάς: Ο νύρος του θανά του (Δ. Μανιάτης, Τα Νέα, 28.12.10, Γ. Μπασκόζος, Το Βήμα, 31.12.10 Κομμανταρέας Μένης: Ξεχασμένη φρουρά (Γ. Μπασκόζος, Το Βήμα, 24.12.10) Κυριακίδης Αχιλλέας: Κωμωδία (Μ. Θε οδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 30.12.10) Λατινοπούλομ Αθηνά: Ο/ κορδέλες της δικής μου πραγματικότητας (Ν. Κοκκινάκη, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Λεονάρδος Γιώργος: Ξεκλειδώνοντας τη μυστική Θούλη (X. Δημακοπούλου, Εστία, 17.12.10) Μάινας Στέλιος: Τα φαινόμενα απατούν (Μ. Πανώριος, Καθημερινή, 21.12.10) Μάρκαρης Πέτρος: Ληξιπρόθεσμα δά νεια (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευθεροτυ πία, 11.12.10, Γ. Περαντωνάκης, Διαβάζω, 12/10)

Σαραντίτη Ελένη: Η θυσία (Μ. Θεοδοσοπούλομ, Ελευθεροτυπία, 18.12.10) Σκαργιώτης Μάνθος: Ένα κλειδί, τρεις πόρτες (Γ. Λαδογιάννη, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Στεφανάκης Δημήτρης: Θα πολεμάς με τους θεούς (Μ. Θεοδοσοπούλου, Ελευ θεροτυπία, 18.12.10) Σωτηριάδου Κλαίτη: Μπονζάι (Μ. Θεο δοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Τέτσης Παναγιώτης: Φαρμακείου Ευάγ γελου Ραφαλιά (Σ. Γιανναράς, Καθημε ρινή, 5.12.10) Τότλης Σάκης: Το άγραφο χαρτί (Μ. Θε οδοσοπούλου, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Χέλμη-Μαρκεζινη Ελένη: Το όνειρο της Κορίνας (Τ. Σγουροπούλου, Βραδυνή, 4.12.10) Χρυσόπουλος Χρηστός: Ο βομβιστής του Παρθενώνα (Δ. Κούρτοβικ, Τα Νέα, 4.12.10)

ΞΕΝΗ ΠΕΖΟΓΡΑΦΙΑ Άμποτ Γουλιέλμος: Γη και νερό (Ε. Κο τζιά, Καθημερινή, 12.12.10) Βάργκας Λιόσα Μάριο: Ο άνθρωπος που έλεγε ιστορίες (Σ. Νικολαϊδου, Τα Νέα, 23.12.10, Γ. Μπέκος, Το Βήμα, 31.12.10) Βάρνκας Λιόσα Μάριο: Το ψάρι στο νερό (Ο. Σελλά, Καθημερινή, 12.12.10) Κάρβερ Ρέιμοντ: Αρχάριοι (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 5.12.10, Σ. Παπασπύρου, Ελευθεροτυπία, 24.12.10) Κινγκσόλβερ Μπάρμπαρα: Η δηλητη ριώδης βίβλος (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 5.12.10) Κουτοί Τζ. Μ.: Θέρος (Α. Μαντόγλου, Ελευθεροτυπία, 30.12.10) Λόρι Χίου: Μην πας ποτέ στην Καζαμπλάνκα (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 24.12.10) Μάνκελ Χένινγκ: Ένα βήμα πίσω (X. Σπυροπούλου, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Μάνκελ Χένινγκ: Πριν πέσει η παγωνιά (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφόρος, 24.12.10) Μαρκήσιος Ντε Σαντ: Ζυστίν (Τ. Θεοδωρόπουλος, Τα Νέα, 17.12.10)

Μουνγκάν Μουρατχάν: Τσαντόρ (Τ. Δη μητρούλια, Καθημερινή, 5.12.10) Μουρακάμι Χαρούκι: Νότια των συνό ρων, δυτικά του ήλιου (Ε. Γκίκα, Έθνος, 5.12.10) Μπόιντ Γουίλιαμ: Τοπικές καταιγίδες (Μ. Μοδινός, Τα Νέα, 4.12.10) Μπολάνιο Ρομπέρτο: Ο/ άγριοι ντετέκτιβ (Ν. Σιώτης, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Ρόμπινσον Μέριλιν: Γκίλιαντ, τόπος της μαρτυρίας (Γ. Μπέκος, Το Βήμα, 5.12.10, Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 12.12.10) Σανσάλ Μπουαλέμ: Ο Γερμανός μουτζαχεντίν (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθε ροτυπία, 4.12.10, Λ. Πανταλέων, Ελευ θεροτυπία, 18.12.10) Σουάν Λέονι: Το ξύπνημα των αμνών (Φ. Φιλίππου, Το Βήμα, 19.12.10) Χάασε Χέλα: Στο κατώφλι της φωτιάς (Β. Χατζηβασιλείου, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Allen Woody: Σκέτη αναρχία (Δ. Μα νιάτης, Τα Νέα, 4.12.10) Coe Jonathan: Ο ιδιωτικός βίος του Μάξουελ Σιμ (Θ. Μήνας, Διαβάζω, 12/10) Lear Edward: Τα γραπτά της α-νοησίας (Γ. Χαντζής, Ελευθεροτυπία, 30.12.10) McCann Colum: Κι άσε τον κόσμο τον μεγάλο να γυρίζει (Λ. Καλοσπύρος, Διαβάζω, 12/10) Roth Joseph: Το εμβατήριο του Ραντέτσκυ (Α. Δεληγιώρνη, Ελευθεροτυπία, 11.12.10) Roth Joseph: Δεξιά κι αριστερά (Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 21.12.10) Tsiolkas Christos: Νεκρή Ευρώπη (Λ. Πανταλέων, Ελευθεροτυπία, 11.12.10)

ΠΟΙΗΣΗ Βανενάς Νάσος: Στη νήσο των μακάρων (Δ. Αθηνάκης, Αυγή, 21.12.10) Γιαννίση Φοίβη: Ομηρικά (Γ. Χαντζής, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Γκολίτσης Πέτρος: Η μνήμη του χαρτιού (Κ. Παπαθανασίου, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Γκοφέτ Γκυ: Η ζωή της Επαγγελίας (Θ, Φωσκαρίνης, Ελευθεροτυπία, 23.12.10)

δ:κριτικογραφ ία

Δημουλά Κική: Τα εύρετρα (Κ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Ζαφειριού Σταύρος: Ενοχικόν (Δ. Στεργιούλας, Ελευθεροτυπία, 4.12.10)

Πουκαμισάς Γεώργιος: Καποδίστριας Μέττερνιχ, δύο αντίθετες απόψεις για το Ανατολικό ζήτημα (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 23.12.10)

Λιοντάκης Χριστόφορος: Στο τέρμα της πλάνης (Β. Ρούβαλης, Αυγή, 14.12.10)

Τζουλιάδης Τιμ: Οι εγκαταλειμμένοι (Κ. Καρπόζηλος, Τα Νέα, 4.12.10)

Πάουντ Έζρα: Χίου Σέλγουιν Μώμπερλυ (Δ. Μαρουδής, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Παππάς Γιάννης: Στην άκρη του ονείρου (Μ. Cazullo, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Σαπφώ: Ποιήματα (Θ. Φωσκαρίνης, Ελευθεροτυπία, 23.12.10)

Χίτλερ Αδόλφος: Η ομιλία του Χίτλερ για τη βαλκανική εκστρατεία 1941 (Γ. Μαλούχος, Το Βήμα, 19.12.10)

Σέρρας Διονύσης: Στο κοινόβιο του μο ναχού μαζί (Θ. Πυλαρινός, Ελευθεροτυ πία, 4.12.10) Σιώτης Ντίνος: Ξεφλουδίζοντας το ποί ημα (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 12.12.10, Κ. Ζωτόπουλος, Καθημερινή, 28.12.10) Σκαρίμπας Γιάννης: Άπαντες στίχοι (Π. Μπουκάλας, Καθημερινή, 12.12.10) Χριστοδούλου Δήμητρα: Πώς αυτοκτονούν οι Ασσύριοι (Κ. Παπαγεωργίου, Ελευθεροτυπία, 4.12.10)

Λ Ο Κ ΙΜ Α Αγγελής Δημήτρης - Ελευθεράκης Δημήτρης - Πολενάκης Σταμάτης: Με το περίστροφο του Μαγιακόφσκι (Γ. Χαν τζής, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Αξελός Κώστας: Η μοίρα της σύγχρο νης Ελλάδας (Δ. Παυλάκου, Αυγή, 7.12.10, Α. Αθωνίτης, Ελευθεροτυπία, 30.12.10, Ε. Κοτζιά, Καθημερινή, 31.12.10) Eco Umberto: Η ομορφιά της λίστας (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 12.12.10)

ΙΣΤΟΡΙΑ Μαργαρίτης Γιώργος: Προαγγελία θυελλωδών ανέμων (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/10) Παππά Έλλη: Μαρτυρίες μιας διαδρο μής (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/10) Περράκης Στέλιος: Φαντάσματα του Εμφυλίου (Σ. Κακουριώτης, Διαβάζω, 12/ 10)

ΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ ΑΥΤΟΒΙΟΓΡΑΦΙΕΣ Καλιότσος Παντελής: Ποιους θα δαγ κώσω άμα λυσσάξω (Α. Σουρούνης, Το Βήμα, 19.12.10) Μπέργκμαν Ίνγκμαρ: Ο μαγικός φανός (Γ. Κοντός, Ελευθεροτυπία, 30.12.10) Μπίζος Γιώργος: Οδύσσεια προς την ελευθερία (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 30.12.10)

Πολίτου-Μαρμαρινού Ελένη: Συγκριτική φιλολογία (Σ. Τσούπρου, Αυγή, 31.12.10) Πριόβολου Στέλλα: Rosa fresca aulentissima (Μ. Βουτσίνου-Κικίλια, Διαβάζω, 12/10) Τσιρώνης Θεοδόσης: Εκκλησία πολιτευομένη (Γ. Μαλούχος, Το Βήμα, 5.12.10, Δ. Μπαχαράς, Αυγή, 31.12.10) Agacinski Sylviane: Η μεταφυσική των φύλων (Κ. Μπούρας, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Gregory Justina (επ.): Όψεις και θέματα της αρχαίας ελληνικής τραγωδίας (Α. Κατσαδήμα, Διαβάζω, 12/10) Koloboya Κ. Μ. - Ozereckaja Ε. L.: Η κα θημερινή ζωή στην αρχαία Ελλάδα (Δ. Μουσμούτης, Ιστορία, 12/10) Schildt Alex - Detlef Siegfried: Ανάμεσα στον Μαρξκαι στην Coca Cola (Κ. Μπού ρας, Ελευθεροτυπία, 23.12.10, Κ. Σχινά, Καθημερινή, 24.12.10)

Μπουσαρντώ Υγκέτ: Σιμόν ντε Μποβουάρ (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 12.12.10) Παμούκ Ορχάν: Άλλα χρώματα (Λ. Κουζέλη, Το Βήμα, 5.12.10)

Stark Rodney:Η εξάπλωση του χριστια νισμού (Β. Δαλακούρα, Καθημερινή, 21.12.10)

Ackroyd Peter: Πόε, μια σύντομη ζωή (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 12.12.10, Α. Βιστωνίτης, Το Βήμα, 24.12.10)

ΜΑΡΤΥΡΙΑ

Du Plessix Gray Francine: Μαντάμ de Stael (Κ. Σχινά, Καθημερινή, 12.12.10)

ΜΕΛΕΤΕΣ Γεωρνοπούλου Βαρβάρα: Η θεατρική κριτική στην Αθήνα του Μεσοπολέμου (Κ. Πετράκου, Αυγή, 31.12.10) Δουλαβέρας Αριστείδης: Νεοελληνικός παροιμιακός λόγος (Μ. Αλεξιάδης, Κα θημερινή, 28.12.10) Καραθανάσης Αθανάσιος: Η Βενετία των Ελλήνων (Γ. Μοσχόπουλος, Καθη μερινή, 31.12.10) Παπακώστας Γιάννης: Διά τον σύνδε σμον του απανταχού Ελληνισμού (Ε. Αυδίκος, Ελευθεροτυπία, 4.12.10) Παυλίδης Αντώνης: Ο ελληνισμός της Κωνσταντινούπολης 1800-1922 (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 11.12.10)

Μπέικου Μαρία: Αφού με ρωτάτε, να θυμηθώ (Ε. Γκίκα, Έθνος, 12.12.10) Σάντας Λάκης: Μια νύχτα στην Ακρό πολη (Γ. Λακόπουλος, Τα Νέα, 28.12.10)

ΦΙΛΟΣΟΦΙΑ Λόουερ Μπάρι (επ.): 50 φιλοσοφικές θεωρίες που επηρέασαν την ανθρωπό τητα (Δ. Τριανταψυλλίδης, Διαβάζω, 12/10) Πάρσονς Πολ (επ.): 50 επιστημονικές θεωρίες που επηρέασαν την ανθρωπό τητα (Δ. Τριανταφυλλίδηας, Διαβάζω, 12/10) Φουκώ Μισέλ: Οι μη κανονικοί (Μ. θεοδοσοπούλου, Εποχή, 5.12.10) Brenifier Oscar: Το βιβλίο των μεγάλων φιλοσοφικών αντιθέσεων (Σ. Τσού πρου, Καθημερινή, 14.12.10)

ΠΟΛΙΤΙΚΗ Μαρκεζίνης Βασίλειος: Μια νέα εξω τερική πολιτική για την Ελλάδα - Επικοινωνιακή διπλωματία και Διπλωματία βάθους (Ν. Χρυσολωράς, Καθημερινή, 12.12.10) Πολυβίου Πολύβιος: Το Κυπριακό πρό βλημα (Α. Ηρακλείδης, Τα Νέα, 4.12.10) Crouch Colin: Μεταδημοκρατία (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Muller Jan Werner: Ένας επικίνδυνος νους (Κ. Καλφόπουλος, Καθημερινή, 12.12.10)

ΚΟΜΟΝΙΑΚΟΜΟΝΙΟΛΟΠΑ Κουμ Μπιορν: Η ιστορία της τρομοκρα τίας (Γ. Μπέκος, Το Βήμα, 19.12.10) Bonnet Jacques: Βιβλιοθήκες γεμάτες φαντάσματα (Φ. Θαλασσινός, Ελευθε ροτυπία, 23.12.10) Levi-Strauss Claude: Δομική ανθρωπο λογία (Φ. Τερζάκης, Ελευθεροτυπία, 30.12.10)

ΠΑΙΔΙΚΟ ΕΦΗΒΙΚΟ Γκαλφόρ Κριστόφ: Ο πρίγκηπας των νεφών (Α. Ντεβετζή, Διαβάζω, 12/10) Κρεμμυδάς Βασίλης: Ώρα καλή στην πρύμη σου κι αέρας στα πανιά σου (Μ. Ντεκάστρο, Τα Νέα, 4.12.10)

ΑΝΘΟΛΟΓΙΟ Λιοντάκης Χριστόφορος (ανθ. εισάγ): Ερωτικός Παπαδιαμάντης (Τ. Δημητρούλια, Καθημερινή, 12.12.10) Ταμπουράκης Ηλίας (εισαγ. σημ.): Αν θολογία ποίησης των Ίνκας (Σ. Τσούπρου, Ελευθεροτυπία, 23.12.10)

ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟΣ Αλευράς Νίκος: Πέφτουν οι σφαίρες σαν το χαλάζι κι' ο τραυματισμένος καλ λιτέχνης αναστενάζει (Κ. Βούλγαρης, Αυγή, 31.12.10)

Συλλογικό: Ο χάρτης της κρίσης (Γ. Ασδραχάς, Εξπρές, 12.12.10)

ΘΕΑΤΡΟ

Σολδάτος Γιάννης: Η ιστορία του γυ μνού στον κινηματογράφο (Γ. Βαϊλάκης, Ημερήσια, 11.12.10)

Κοντραφούρης Γιάννης: Ιοκάστη (Θ. Τσαλαπάτης, Εποχή, 5.12.10) Χατζηδημητρίου Πηνελόπη: Θεόδωρος Τερζόπουλος (Α. Αρτινός, Ελευθεροτυ πία, 30.12.10)

Schnakenberg Robert: Η μυστική ζωή των μεγάλων σκηνοθετών (Δ. Μανιά της, Τα Νέα, 21.12.10)

ΤΑΞΙΔΙ - ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ

ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ ΨΥΧΑΝΑΛΥΣΗ Γκρεμπέρ Φιλίπ: Δ εν υπάρχει καπνός χωρίς Φρόιντ (Ε. Καρκίτη, Αγγελιοφό ρος, 31.12.10) Nasio J. D.: Πέντε παραδόσεις πάνω στη θεωρία του Jacques Lacan (A. Αρτινός, Ελευθεροτυπία, 4.12.10)

ΔΙΚΑΙΟ Γεωργιάδης Απόστολος (επιμ.): Έλληνες αστικολόγοι του 20ού αιώνα (X. Δημακοπούλου, Εστία, 17.12.10)

ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ Γωνιάδης Ηρακλής - Χατζηκωνσταντίνου Γιώργος: Επιχειρηματικότητα και καινοτομία (Κ. Λουρόπουλος, Εξπρές, 12.12.10) Κλάιν Ναόμι: Το δόγμα του σοκ (Α. Στουπάκη, Καθημερινή, 12.12.10)

ραματικό (Σ. Νικολαΐδου, Τα Νέα, 4.12.10) Κωνσταντίνου Φανή - Weber Johanna - Πετσόπουλος Σταύρος (επιμ.): Η φω τογράφος Βούλα Παπαϊωάννου (Γ. Στάμος, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Παπανεωργίου Γήσης: Ελληνικές παρα δοσιακές φορεσιές (X. Δημακοπούλου, Εστία, 24.12.10)

ΛΕΥΚΟΜΑ Γαλάνης Ευάγγελος: Εκ Φαναρίου (Θ. Φωσκαρίνης, Ελευθεροτυπία, 23.12.10) Ζήκος Νίκος - Τσουρής Κώστας - Παυλικιάνοφ Κύριλλος: Το μοναστήρια του Στρυμώνα και της Ροδόπης (Σ. Γιανναράς, Καθημερινή, 31.12.10) Καλλίνης Γ. - Χασάπη Ε. - Χατζηβασιλείου Β.: 1934 - 2009, 75 χρόνια Πει

Ντεμπρέ Ρεζίς: Οδοιπορικό στις χώρες της Βίβλου (Μ. Τοπάλη, Καθημερινή, 12.12.10)

ΓΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ Χανδρινού-Σκιαδά Ειρήνη: Θύμησες και γεύσεις (Φ. Πανταζής, Αδέσμευτος Τύπος, 24.12.10) ■

δ:ευπώ λητα ΕΠΙΜΕΛΕΙΑ: Μ ΙΧ Α Λ Η Σ Β ΑΛ Α ΣΟ ΓΛΟ Υ

Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Σ 2 0 1 0

Ελληνική λογοτεχνία Α /Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 2 3 4 5

6 7 δ 9

Η συμφωνία των ονείρων Δ εν μπορεί, θα στρώσει Δεσποινίς Πελαγία Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ Μια μεγάλη καρδιά γεμίζει με ελάχιστα Στη Δευτέρα Παρουσία ας μας βάλουν απουσία Ληξιπρόθεσμα δάνεια Η αρχόντισσα της Σμύρνης Η γυναίκα του φάρου Τα σακιά

ζζένη

3 4 5

6 7

8 9

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Νίκος Θ έμελης Λένα Μαντά Γιάννης Ξανθούλης Μάρω Δούκα Μάρω Βαμβουνάκη Χρήστος Χωμενίδης Πέτρος Μ άρκαρης Θ άνος Κονδύλης Πασχαλία Τραυλού Ιωάννα Καρυστιάνη

Μεταίχμιο Ψυχογιός Τόπος Πατάκης Ψυχογιός Πατάκης Γαβριηλίδης Ψυχογιός Ψυχογιός Καστανιώ της

λογοτεχνία

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

Το νησί Σκέτη αναρχία Κάθε μέρα λίγο πιο κοντά Κισμέτ Βαλκυρίες Ο δρόμος των δακρύων Ο ιδιωτικός βίος του Μ άξουελ Σιμ Επαναστατημένες ζωές Τα παιδιά του Στάλιν Κάιν

Γενικός πίνακας ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Victoria Hislop W o o d y Allen Irvin Yalom Reset Nuri Guntekin Paulo Coelho Χόρχε Μπουκάι Τζόναθαν Κόου Jennifer Donnelly Owen Matthews Ζ οζέ Σαραμάγκου

Διόπτρα Bell Άγρα Λιβάνης Λιβάνης Opera Πόλις Ωκεανίδα Modern Times Καστανιώ της

Ποίηση

Γενικός πίνακας

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 2 3 4 5

6 7

8 9

Ερωτικά ποιήματα Τα εύρετρα Ποιήματα και πεζά Ο νοητός λύκος Ό,τι περιγράφω με περιγράφει Ποιήματα 1943 -1987 Το μονόγραμμα Πώς αυτοκτονούν οι Ασσύριοι Γραμματοκιβώτιον ανεπίδοτων επιστολών Ο γέρος χορευτής

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Πάμπλο Νερούδα Κική Δημουλά Κώστας Καρυωτάκης Μ άνος Ελευθερίου Αργύρης Χ ιόνης Έκτω ρ Κακναβάτος Ο δυσ σέας Ελύτης Δήμητρα Χ ριστοδούλου Νάνος Βαλαωρίτης Μ άνος Ελευθερίου

Πατάκης Ίκαρος Πατάκης Μεταίχμιο Γαβριηλίδης Αγρα Ίκα ρος Πατάκης Ύψιλον Μεταίχμιο

ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ Τα βιβλιοπωλεία από τα οποία προέρχονται τα στοι χεία «Ευπώλητα Δεκέμβριος 2θΐο» είναι: ΑΝΑΓΝΩ ΣΤΗΣ, Ιωάννινα, 26510 349Π - ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΩΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ, Αθήνα, 2ΐο 3615077- ΒΙΒΛΙΟΤΟΠΙΑ, Αλυ σίδα, 210-27Π222 - ΓΩΝΙΑ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ, Πάτρα, 2610-223688 - ΔΕΣΜΗ, Αλυσίδα, 210-9957397 -

ΕΛΕΥΘΕΡΟΥΔΑΚΗΣ, Αλυσίδα, 210-3258440 ΖΑΦΕΙΡΙΟΥ, Αθήνα, 210-2618156 - ΙΑΝΟΣ, Αλυσίδα. 2310-276447- ΛΟΓΟΠΑΙΓΝΙΟ, Κυπαρισσία, 2761022420 - ΜΑΛΛΙΑΡΗΣ, Αλυσίδα, 2310-252888 ΜΙΚΡΟΣ ΚΟΡΑΗΣ, Χαλάνδρι, 210-6890321 ΠΑΤΑΚΗΣ, Αθήνα, 210-3650000 - ΡΟΚΚΑΣ, Μετα μόρφωση, 210-2812946 - ΣΥΓΧΡΟΝΗ ΕΚΦΡΑΣΗ.

Δ Ε Κ Ε Μ Β Ρ ΙΟ Σ 2 0 1 0

Δοκίμια

Γενικός πίνακας

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ 1

Μια νέα εξωτερική πολιτική για την Ελλάδα CIA, ο απόρρητος φάκελος του Ανδρέα

Το δόγμα του σοκ Επί σκηνής χωρίς πρόβα Υπό το μηδέν Το μεγάλο σορτάρισμα Η παρηγοριά της φιλοσοφίας Η έβδομη αίσθηση

Αξιος Εστί, Από τον πόλεμο στη χρεοκοπία

Η απαγορευμένη ιστορία της Ελλάδας

3 4 5 6 7

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Βασίλειος Μαρκεζίνης Μάριος Ευρυβιάδης, Μιχάλης Ιγνατίου Ναόμι Κλάιν Δημήτρης Μπουραντάς

Λιβάνης

Συλλογικό Michael Lewis Alain De Botton Μίμης Ανδρουλάκης Γιώργος Π. Μαλούχος, Μίκης Θεοδωράκης Συλλογικό

Λιβάνης Λιβάνης Πατάκης Ωκεανίδα Παπαδόπουλος Πατάκης Καστανιώτης Π. Κυριακίδη Αρχέτυπο

Γενικός πίνακας

Παιδική &Εφηβική λογοτεχνία ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Μάικ ο Φασολάκης, Θα σε γαργαλήσω 2 | Ο Μικρός Πρίγκιπας 3 Το ημερολόγιο ενός σπασίκλα 1 Ο Πέρσι Τζάκσον και η θάλασσα των τεράτων 4 Ο Μικρός Πρίγκιπας, Με κινούμενες εικόνες 5 Πίτερ Παν 6 Φρικαντέλα: Η μάγισσα που μισούσε 7 τα κάλαντα. Κάλαντα από όλη την Ελλάδα

Μαρί Κυριάκού Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ Τζεφ Κίνι Rick Riordan Αντουάν ντε Σαιντ Εξυπερύ Libby Hamilton (διασκ.)

Λιβάνης Πατάκης Ψυχογιός Πάπυρος Πατάκης Πατάκης

Ευγένιος Τριβιζάς

Καλέντης

8 | Ο μικρός τάρανδος Εγώ + εσύ = μαζί. Η τέχνη του να είσαι γιαγιά 9 10 Χριστουγεννιάτικο αλφαβητάρι

Μόιρα Μπάτερφινλντ Χαρά Μαραντίδου Αντώνης Παηαθεοδούλου

Μ ίνωας f l H Πάπυρος Παπαδόπουλος

Α /Α ΤΙΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Γενικός πίνακας

Διάφορα Α /Α ΤΊΤΛΟΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

1 2 3 IP H 5 6 7

Επικίνδυνα νερά, Μην ψαρώνεις Ψωμί κι αλάτι ΙΚΕΑ: 10 χρόνια στην Ελλάδα

101 πράγματα που έμαθα στη Σχολή Σεφ Το νέο βιβλίο του φωτογράφου Οι άνθρωποί μου Μαρτυρίες μιας διαδρομής

1821: Η γέννηση ενός έθνους-κράτους

Το προτεκτοράτο

ΣΥΓΓΡΑΦΕΑΣ

ΕΚΔΟΤΙΚΟΣ ΟΙΚΟΣ

Αρκάς Γιάννης Λουκάκος

Λιβάνης Ψυχογιός ΙΚ ΕΑ Λιβάνης Παηασωτηρίου Παπασωτηρίου Ποταμός Μουσείο Μπενάκη

Rhonda Byrne Louis Eguaras John Hedgecoe Σταύρος Θεοδωράκης Έλλη Παππά Πασχάλης Μ. Κιτρομηλίδης, Η. Sukru liicak Κωνσταντίνος Κόλμερ

Λιβαδειά, 22610-23136 - ΣΥΝΕΤΑΙΡΙΣΤΙΚΟ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟ, Κοζάνη, 24610-26463 -ΠΑΠΑΣΩΤΗΡΙΟΥ, Αλυσίδα, 210-3323300 - ΤΟ ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ,

ΣΚΑ Ϊ Λιβάνης

Ηράκλειο, 2810-341158 - ΤΣΑΜΑΝΤΑΚΗΣ, Πειραιάς, 210-4138114

δ:βιβλιοθήκες Α Π Ο ΤΟΝ Ν Α Σ Ο Χ ΡΙΣΤΟ ΓΙΑΝΝ ΟΠ Ο ΥΛΟ

Περιπλέοντας... βιβλία! η δεκαετία του ’80 ταξίδευαν πρ ο ς τις Βρυξέλλες τα «καρα βάνια των Ελλήνων που είχαν την τύχη να βρουν δουλειά στις υπη ρεσίες της ΕΟΚ», είχε γράψει κάποιος. Δεν ταξίδευαν, όμως, μόνο όσοι είχαν περιληφθεί στις λίστες επιτυχόντων κάποιου διαγωνισμού. Αρκετοί συμ παρέσυραν και τις οικογένειές τους, γυναίκες και παιδιά. Και καλά για εκεί ν ες τις συζύγους που είτε έβρισκαν δουλειά στα κοινοτικά όργανα είτε, συνειδητά και αξιέπαινα, επέλεγαν αποκλειστικά τα καθήκοντα της συ ζύγου και μάνας. Οι άλλες; Εκείνες που επιθυμούσαν ν’ ασχοληθούν με κάτι περισσότερο; Ε, α υτές έπρεπε να βάλουν να δουλέψει η δημιουργική τους φαντασία. Η Γωγώ Γκιτζίρη ανήκει στην τελευ ταία κατηγορία. Συνεργαζόμενη αρ χικά, κατέληξε να αποτελεί τον μόνο πυλώνα στήριξης του «Περίπλου», ό πω ς ονομάστηκε ο χώ ρος για «Ελ ληνικές Τέχνες και Γράμματα» που γεννήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του ’80, ανδρώθηκε το ’90 και αποτελεί σήμερα σταθερό πόλο έλξης για Ελ ληνες και για ελληνολάτρες. Η αλήθεια είναι ότι ούτε η εξωτερική προθήκη ούτε η πρώ τη αίθουσα πα ραπέμπουν σε βιβλιοπωλείο. Κοσμή ματα χρυσά και ασημένια, μπιμπελό, κυκλαδίτικα ειδώλια, μεταξοτυπίες από πίνακες γνω στώ ν ζω γράφω ν, ιδού τα αντικείμενα που υποδέχονται τον επισκέπτη. «’Ο πως βλέπετε, ακριβώς απέναντι βρίσκεται το κεντρικό κτίριο της Γενι κή ς Γραμματείας του Συμβουλίου Υπουργών» ακούγεται το καλωσόρι

σμα. «Άρχισε να λειτουργεί πάνωκάτω την ίδια εποχή που εγκαταστα θήκαμε σε τούτο το κατάστημα. Η κί νηση είναι μεγάλη. Και η βιτρίνα με τα χειροποίητα κομψοτεχνήματα, κατα σκευασμένα σε εξειδικευμένα εργα στήρια, είναι πολύ ελκυστικότερη από εκείνη των βιβλίων με εξώφυλλα σε γραφ ή κάπως... άγνωστη στο πλατύ κοινό». Αναγνωρίζεις την ισχύ του επιχειρή ματος. «Δηλαδή, απευθύνεστε κυρίως σε ξέ νους;» «Απευθύνομαι σε οποιονδήποτε ενδιαφέρεται να δει τι γίνεται στην 'Ελ λάδα. Στις τέχνες και στα γράμματα. Η πελατεία μας είναι μοιρασμένη στον τομέα των κοσμημάτων και στα βιβλία περί το 70% με 30%. Μη σ ας κάνει εν τύπωση. Υπάρχουν πολλοί Ελληνες εργαζόμενοι στις Βρυξέλλες, οι οποίοι ενδιαφέρονται να αγοράσουν δώρα προερχόμενα από την πατρίδα, καθώς επίσης πολλοί περισσότεροι από όσο φαντάζεστε ξένοι που προμηθεύονται ελληνικά βιβλία. Ίσως όχι τόσο λογο τεχνικά, αν και αυτά βρίσκουν αγορα σ τές, αλλά κυρίως μεθόδους εκμάθη σης της γλώσσας, γραμματικές, συν τακτικά, λεξικά... Σκεφτείτε πω ς υπάρχουν περί τα δέκα σχολεία στο Βέλγιο όπου διδάσκονται τα ελληνικά. Αντιλαμβάνεστε ότι οι ετήσιες παραγ γελίες γι’ αυτά καλύπτουν σημαντικό ποσοστό του κύκλου εργασιών μας». «Προφανώς προστρέχουν και οι μετα φραστές και οι διερμηνείς που δου λεύουν στα κοινοτικά όργανα». «Προφανώς, αλλά όχι μόνο. Δεν λεί πουν αυτοί που αγοράζουν σπίτι στην

Ελλάδα, προγραμματίζοντας την εκεί εγκατάσταση όταν φτάσει η ώρα της συνταξιοδότησης! Αναγκαία παρου σιάζεται, τότε, η στοιχειώδης εκμά θηση της γλώσσας, έτσι δεν είναι;» Η συζήτηση διακόπτεται από την εί σοδο ενός ευυπόληπτου κυρίου. Σε μι κρό χρονικό διάστημα προμηθεύεται τρία κοσμήματα, χωρίς να επιδοθεί στα συνηθισμένα παζάρια, για να τα προσφέρει ω ς πρωτοχρονιάτικο δώρο στις γραμματείς του! Επιβεβαιώνεται, έτσι, αμέσως ο ισχυρισμός σχετικά με τα ενδιαφέροντα των πελατών. Και, ενώ έχεις αρχίσει το χαζολόγημα των βιβλίων που βαραίνουν τα ράφια και τους πάγκους της δεύτερης αίθουσας, με εμφανή διάθεση διακριτικής απο μάκρυνσης από τις χρηματικές λε πτομέρειες της συναλλαγής, εισβάλλει ευγενέστατα ένας άλλος, απευθύνει βιαστικά τις πατροπαράδοτες ελληνι κές ευχές και γονατίζει στο έδαφος, ψάχνοντας κάτι. Μεσολαβούν λίγα δευτερόλεπτα και σηκώνεται, κραδαίνοντας θριαμβευτικά έξι (!) ογκώδεις τόμους της σειράς H arry Potter. «Έ χω αγοράσει το πρώτο», εξηγεί πα νευτυχής, «το διαβάζω κάθε βράδυ στην κόρη μου για να κοιμηθεί, αλλά τώρα μου έχει κινήσει και μένα το εν διαφέρον. Βλέπω, όμως, π ω ς δεν έχε τε το τελευταίο. Πότε θα το φέρετε;» Δεν έχει νόημα η περαιτέρω παρατή ρηση της κίνησης του μαγαζιού. Τώρα χρειάζεται μοναχική αναζήτηση των προσφερομένων τίτλων. Τίποτε δεν λείπει από τη σύγχρονη ελληνική π α ραγωγή. Εκπροσωπούνται άπαντα τα ρεύματα: λογοτεχνία, ποίηση, ιστο ριογραφία, φιλοσοφία, παιδικά, μυθο λογία, φωτογραφία, αρχιτεκτονική, γελοιογραφία, μαγειρική. Σε ποσότη τες, μάλιστα, που εντυπωσιάζουν. Η ανάγκη να βρίσκεται στο βιβλιοπω λείο κάθε στιγμή το κομμάτι που ανα

ζητεί ο πελάτης, χωρίς να απαιτείται η χρονοβόρα διαδικασία της παραγγελίας και μεταφοράς, οδηγεί στην ανα γκαστική αποθήκευση, θα διευκρινί σει αργότερα η Γωγώ Γκιτζίρη. Πρέπει να προστεθεί, δυστυχώς, η αδυναμία επιστροφής. Τα βιβλιοπωλεία στην Ελλάδα διαθέτουν αυτή τη δυνατό τητα, ο «Περίπλους» όχι. Ό σον αφορά, τώρα, σπανιότερους τίτλους, υπό την έννοια βιβλίων που δεν βρίσκονται αναγκαστικά σε ένα σχετικά μικρό κατάστημα όπω ς αυτό, ανακαλύπτουμε έργα του Κορνήλιου Καστοριάδη, του Γιώργου Σεφέρη, του Κωνσταντίνου Καβάφη. Μικρός ο χώ ρος και η κίνηση δύ σκολη. Ευτυχώς, τουλάχιστον για τους σκοπούς της οιονεί δημοσιογρα φικής περιήγησης, δεν εμφανίζονται πελάτες και ο διάλογος μπορεί να συ νεχιστεί με ερώτηση που κανονικά δεν θα έπρεπε να τεθεί σε βιβλιοπώλη. «Το κτίριο φαίνεται να έχει χρησιμο ποιηθεί παλαιότερα ω ς κατοικία. Αντέχει το βάρος τόσων τόμων; Και τόσων δίσκων μουσικής, γιατί βλέπω ότι ούτε αυτό το είδος της τέχνης σάς λείπει». «Αντέχει. Έ χει ελεγχθεί από τις αρ μόδιες αρχές. Αλλωστε, το υπόγειο είναι κι αυτό δικό μας. Δ ιαμορφω μένο για διοργάνωση εκθέσεω ν, κα θώ ς και για παρουσιάσεις βιβλίων. Καταλαβαίνετε, κάνουμε ό,τι περνάει από το χέρι μας για να προβάλουμε την Ελλάδα». 1

Το βιβλιοπωλείο «Περίπλους»

6:com ics ΤΗΣ Λ Η Δ Α Σ ΤΣΕΝΕ

Ν έες εκδόσεις ίναι πράγματι ιδιαίτερα αισιό δοξο να παρατηρεί κανείς, τα τελευταία χρόνια, την αύξηση των εκδόσεων comics που είτε περι λαμβάνουν τη δουλειά κάποιου έλληνα, είτε σε μετάφραση αυτή κά ποιου καταξιωμένου διεθνούς δημι ουργού. Είναι ακόμα πιο αισιόδοξο να παρατηρεί κανείς την κυκλοφορία προσεγμένω ν δουλειών, όχι μόνο σε επίπεδο έκδοσης αλλά και σε επίπεδο περιεχομένου. Α υτό το μήνα θα σας παρουσιάσουμε τρεις νέες «ελληνι κές» κυκλοφορίες που ξεχώρισαν.

δ 94 8®

Sw an S o n g s #1: Beneath the Bones Σχέδιο - σενάριο: Μιχάλης Διαλυνάς Com icdom Press, σελ. 32, € 6

Ο Μιχάλης Διαλυνάς δικαίως θεωρεί ται ένας από τους πιο ταλαντούχους νέους δημιουργούς. Το πρώ το τεύχος της καινούργιας του σειράς με τίτλο Sw a n So n g s αποδεικνύει για μια ακόμη φορά την ικανότητά του να δη μιουργεί φανταστικούς κόσμους που παρασέρνουν τον αναγνώστη. Κάθε

τεύχος και μια αυτοτελής ιστορία, ένα σκοτεινό παραμύθι που θα μας ξυ πνήσει παράξενα συναισθήματα. Δύο φίλες κάνουν το πρώ το κοινό τους ταξίδι. Όταν ένας ξένος τους χα ρίζει εισιτήρια για μια μυστηριώδη πα ράσταση, δεν μπορούν καν να φαν ταστούν τον απόκοσμο τρόμο που θα τις περιμένει μόλις ανοίξει η αυλαία... Με ένα πραγματικά καλοδουλεμένο και πανέμορφο σχέδιο με υπέροχα χρώματα, το Swan Songs: Beneath the Bones κατορθώνει να μας κεντρί σει το ενδιαφέρον και να μας κάνει να αγωνιούμε για το επόμενο τεύχος.

Ποτέ δεν σ ε συμπάθησα Σχέδιο - σενάριο: Chester Brown Inkpress - Κορμοράνος σελ. 190, € 15

«Αυτό το υπέροχο βιβλίο συλλαμβά νει το άγχος της νιότης, την αδεξιό τητα του σώματος και το βάρος της γνώσης πω ς κάθε άνθρωπος είναι μό νος... Το Π οτέ δ εν σ ε συμπάθησα ρί χνει φ ω ς με ιδιοφυή τρόπο στη λεπτή

σχέση μεταξύ λέξεων και πράξεων». The San Francisco Bay Guardian

Τι συμβαίνει όταν περ νά ς μια δύ σκολη εφηβεία; Π όσο π α ρ άξενες εί ναι οι σ χέσ εις με την οικογένειά σου και το άλλο φύλο; Π ώς ν ιώ θεις όταν δεν μπορείς να εκφ ρ άσ εις αυτά π ου θέλεις να πεις; Ο C hester Brow n δ η μ ιουργεί ένα αριστουργηματικό αυτοβιογραφ ικό com ic, μ εταφ έροντάς μας σ το ακέραιο όλα τα συναισ θή ματα του νεαρού C hester σ την π ο ρεία τη ς ενπλικίω σής του. Ο Brown χειρίζεται με μεγάλη μαε στρία την τεχνική του storytelling, δίνοντάς μας μια εξαιρετική αφήγηση γεμάτη συναίσθημα, προσωπικές εμ πειρίες, που είναι όμω ς και παναν θρώπινες, κορυφώ σεις και πτώσεις, που πολλές φ ο ρ ές σου θυμίζει κάτι από ποίηση. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να υπο γραμμίσουμε τπν πολύ όμορφη έκ δοση και την άψογη μετάφραση και επιμέλεια του κειμένου από την εκδο τική ομάδα της Inkpress-Κορμοράνος.

Am erican Vampire Σενάριο: Scott Snyder, Stephen King Σχέδιο: Rafael Albuquerque Anubis, σελ. 192, € 24,90

Ο δια β ό η το ς κ α κ οποιός Σκίννερ Σουίτ τρομοκρατεί τπ ν Αγρια Δ ύσπ μέχρι τπ στιγμή που μ εταμ ορφ ώ νε ται σ τον πρώ το βρικόλακα που γεν νιέται σ τπν αμερικανική ήπειρο. Ο Σκίννερ αντλεί δύναμή από τον ήλιο και αποτελεί το ν π ρ ώ το εκπ ρόσ ω π ο ε νό ς νέου, πανίσχυρου είδους βαμ πίρ. Σαράντα πέντε χρόνια μετά τπ μεταμ όρφ ω σή του, ο Σκίννερ Σουίτ βρίσκεται σ το Λ ος Α ντζελες τη ς δ ε καετίας του 1920. Η λάμψη και η μα γεία τη ς νεο σ ύ στατης βιομηχανίας το υ θεάματος, όμω ς, δεν είναι παρά το κατώφλι για έναν κόσ μο φ ρίκης, ό πω ς σύντομα θα ανακαλύψει π ν ε αρή π θ ο πο ιό ς Π ερλ Τ ζόουνς. Μέσα σε λίγες σ τιγμές, τα όνειρα τπ ς Π ερλ μετατρέπονται σε εφ ιάλτες και ο Σκίννερ Σουίτ γίνεται η μονα δική τη ς ελπίδα να επιβιώ σει και να εκδικπθεί εκείνους που κα τέσ τρ ε ψαν τη ζω ή της. To A m erican Vam pire είναι μια ιδι αίτερη και θα μπορούσ ε να πει κα νείς πο λυ επ ίπ εδπ ιστορία. Η εισα γω γή του S tep h en King εξηγεί πολύ γλαφ υρά το γιατί: «Η φ ιλοδοξία του να καταγράψει τπ ν ιστορία του Σκίν νερ Σουίτ είναι απίστευτη; θέλει, ούτε λίγο ούτε πολύ, να διηγηθεί τα πρώ τα βήματα τπ ς Α μερικής μέσα από το αθάνατο βλέμμα ε νό ς νέου είδους βρικόλακα. Σε δεύ τερ ο επί πεδ ο ανακαλύπτει κα νείς τρομερά δυνατά μπνύματα που μιλούν ψ ιθυ ρ ιστά για τπ ν ανεξάντλητη ενέργεια τη ς Α μερικής, αλλά και τη σ κοτεινή τη ς πλευρά: μια φ ρικτή και α νελέ η τη δίψ α για χρήμα». Αν σ α ς α ρέσουν οι ισ τορίες με β ρι κό λ ακες και αν το όνομα S tephen King σ α ς λέει κάτι, α ν αζητή στε το ... ■

8:π εριοδεύω ν ΤΟΥ ΣΠ ΥΡΟ Υ ΚΑΚΟΥΡΙΩΤΗ

«Τον πανικό πο υ στραγγαλίζει τπ ν καρδιά σας σα σπμαία / κ α ρφ ώ σατε σ ’ εξώ σ τες, με σ πουδή φ ορ τώ σ ατε το εμπόρευμα / Η πρόγνω σ ίς σ α ς ασφ αλής: Θα πέσ ει π πόλις...»

π ο ίη σ η Πιστό στο ραντεβού του με τους πιθανόν ευάριθμους πλπν πιστούς αναγνώστες του, κάνει για έκτπ φορά τπν εμφάνι σή του το Εξαμηνιαίο περιοδικό για την τέχνη της ποίησης που δι ευθύνει ο Χάρπς Βλαβιανός και κυκλοφορεί με τπν φροντίδα των εκδόσεων Πατάκη, π ΠΟΕΗΊΠΚΗ. Κεντρικό αφιέρωμα του τεύχους αυτού η ρομαντική γερμανική ποίπσπ, όπου περιλαμβάνονται μεταφρασμένα ποιήματα κορυ φαίων δπμιουργών, όπως οι Γκαίτε, Σίλλερ, Χάινε, Χαίλντερλιν, Κέρνερ, Λούμπεκ κ.ά., σε επιμέ λεια τπς Λένιας Ζαφειροπούλου. Πλάι στην υπόλοιπη πλούσια ύλη με μεταφρασμένα και ελληνικά ποιητικά έργα, στο χώρο του δο κιμίου παρουσιάζεται μια μελέτη του George Steiner για τον Μπέκετ («Της νύξης και της αναστο λής») καθώς κι ένα πρωτοπορια κό κείμενο του ίδιου του ιρλανδού νομπελίστα («Ανάληψη»). Ξεχω ρίζει ακόμη η μελέτη του Δημήτρη Δημηρούλη για το εύρος της γραφής του Βιζυηνού, ενώ οι σε λίδες του περιοδικού συμπλη ρώνονται με τις δημοφιλείς στή λες Κριτική και Et cetera. [ΠΟΙΗΤΙΚΗ, Εμμ. Μηενάκη 16, 106 78, Αθήνα, τηλ.: 2103831078, vlavianos@patakis.gr]

ιστορία Περισσότερο από τη διεκδί κηση μιας «συνέχειας» το επίθετο νέος μπροστά από τον τίτλο ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΠΟΣ μάλλον αναφέρεται σε μια κληρονομιά, αυτή του ελληνικού Δια φωτισμού και των ερμηνειών του. Εκεί (αλλ’ όχι μόνο εκεί) επικεντρώνει την ύλη της η καινούργια τετραμηνιαία Πε ριοδική έκδοση της Εταιρείας Μελέ της Ελληνικού Πολιτισμού, καθώς και σε ευρύτερα θέματα ιστορίας, τέ χνης και ανθρωπιστικών επιστημών. Σε αυτές τις σπουδές είναι αφιερω μένος ένας πρώτος κύκλος άρθρων της ύλης του (Μ. Μερακλής, Δ. Μαυρίδης, Σπ. Βρυώνης, Ερ. Καψωμένος), ενώ στη συνέχεια ένας δεύτερος κύ κλος αφορά την «ελληνική Αναγέν νηση» του 18ου -19ου αιώνα, δηλαδή τον νεοελληνικό Διαφωτισμό, όπου ξεχωρίζει ένα κείμενο που είχε παραδώσει στη σύνταξη λίγο πριν πεθάνει ο Στέφανος Μπεκατώρος, για τον Ιωάννη Πρίγκο («Ο εραστής των βιβλίων»). Ακόμη, σε συνέντευξή του, ο Β. Καραποστόλης μιλά διά μακρών για το τελευταίο του βιβλίο Δι χασμός και εξιλέωση (Πατάκης) στον Γ. Καραμπελιά. Καλοτάξιδο! [Ν ΕΟ Σ ΕΡΜΗΣ Ο ΛΟΓΙΟΣ, Θεμιστοκλέους 37,106 77, Αθήνα, τηλ.: 210-38.26.319, www.emep.gr, logiosermis@emep.gr]

θέατρο Συνεχίζει, παρά τις άγριες φουρτούνες της εποχής της κρίσης, να ανοίγει τα πανιά του ο ΑΠΟΠΛΟΥΣ, για μια ακόμη Σαμιακών γραμμάτων και τεχνών περιήγηση, με ένα και νούργιο διπλό τεύχος, ανεβάζοντας έτσι τον αριθμό των όσων κυκλοφό ρησαν κατά την υπερεικοσαετή πα ρουσία του στα πολιτιστικά δρώμενα του νησιού στο στρογγυλό 50. Μια με γάλη συνέντευξη του θεατρικού συγ γραφέα και εκπαιδευτικού Βασίλη Κατσικονούρη δεσπόζει στο ανά χείρας τεύχος, ο οποίος βρέθηκε στην ακριτική Σάμο με την ευκαιρία της πα ρουσίασης του έργου του California Dreaming από την πρόσφατα βρα βευμένη Θεατρική Ομάδα Σάμου. Θέ ατρο, εκπαίδευση, αλλά και οι σύγ χρονες πολιτιστικές και κοινωνικές εξελίξεις απασχολούν τους συζητητές (Χρ. Λάνδρος, Στ. Μάρκου). Πέρα από τπν σταθερή λογοτεχνική, ιστο ρική και λαογραφική ύλη του, ξεχω ρίζει επίσης η ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα μελέτη της Ζέτας Τζαβάρα για τα «Θύματα της πείνας κατά την Κατοχή» στο Βαθύ, μια ιστορικο-δημογραφική έρευνα, βασισμένη σε πλούσιο δημο σιευμένο και αδημοσίευτο αρχειακό υλικό, για τις συνθήκες επισιτισμού του πληθυσμού της πρωτεύουσας του νη σιού στην κρίσιμη περίοδο 1941-44. [ΑΠΟΠΛΟΥΣ, Τ.0.69, 830 00, Σάμος, τηλ.: 22730-24220, 61327, 8 6 0 0 4 ]

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΑΠΟ ΤΙΣ ΕΚΔΟΣΕΙΣ BAnubls

Γ Ο Υ ΙΛ ΙΑ Μ Τ . Β Ο Λ Μ Α Ν

Ένας από τους πιο τολμηρούς και χαρισματικούς σύγχρονους συγγραφείς στρέφει το αιχμηρό βλέμμα του στα αυταρχικά καθεστώτα της χιτλερικής Γερμανίας και της σταλινικής Ρωσίας. Διατρέχει την ιστορία μιας ηπείρου που επιμένει να μη μαθαίνει από τα λάθη της. Ένα δραματικό χρονικό πολέμου και συγχρόνως ένας ύμνος στη δύναμη της τέχνης και στην ελπίδα που δίνει ο έρωτας. Το πολυφωνικό μυθιστόρημα του Γουίλιαμ Τ. Βόλμαν περιγράφει την αγωνία του ανθρώπου, που πασχίζει να μη συνθλίβει' από τη φρίκη του πολέμου και το αγωνιώδες βάρος της Ιστορίας. Η Κεντρική Ευρώπη είναι ένα βιρτουόζικο, ιδιοφυές έργο από έναν χαρισματικό συγγραφέα. «Τα βιβλία του δεσπόζουν ανάμεσα στα έργα των συγχρόνων του.»

Washington Post

Ένα από τα αριστουργήματα του αιώνα - Chicago Tribune Εθνικό Βραβείο Λογοτεχνίας ΗΠΑ 2005

ΟΛΑ

ΤΑ

ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ